RWS INFORMATIE

Expeditie RWS 2050 Interviews subculturen jongeren

Relatie tussen Rijkswaterstaat en de interview uitkomsten

Datum 17 februari 2020

Versie 1.0

Status Definitief

Pagina 2 van 37

RWS INFORMATIE | RWS Expeditie 2050 – Interviews subculturen jongeren

Colofon

Uitgegeven door Rijkswaterstaat

Auteur Trainees i.h.k.v. management opdracht

Informatie https://www.expeditierws2050.nl/home/jongeren/

Telefoon

E-mail

Datum 17 februari 2020

Versie 1.0

Status Definitief

Versiebeheer

https://www.expeditierws2050.nl/home/jongeren/

Pagina 3 van 37

RWS INFORMATIE | RWS Expeditie 2050 – Interviews subculturen jongeren

Inhoud

1 Introductie 4

2 Uitkomsten Interviews 5 2.1 Sociaal en Politiek 5 2.2 Natuur en Klimaat 5 2.3 Mobiliteit, Vervoer en Wonen 6 2.4 Technologie 7 2.5 Voeding en Landbouw 8 2.6 Energie en Brandstof 9

3 Bijlage 1: Verslaglegging Interviews 10 3.1 Interview Schoonmakers 10 3.2 Interview Veganisten 13 3.3 Interview ICTers 15 3.4 Interview Bijbelstudiegroep 17 3.5 Interview Rockband 20 3.6 Interview LARPers 23 3.7 Interview Eilanders 26 3.8 Interview Voetballers 29 3.9 Interview MBOers 31 3.10 Interview Vluchtelingen 34

4 Bijlage 2: Kahoot Uitslagen 37

Pagina 4 van 37

RWS INFORMATIE | RWS Expeditie 2050 – Interviews subculturen jongeren

1 Introductie

Tussen oktober 2019 en januari 2020 hebben wij, zes Rijkswaterstaat (RWS)

trainees, jongeren geïnterviewd als onderdeel van Expeditie RWS 2050. De

jongeren, met een leeftijd tussen de 14 en 27 jaar, die wij hebben geïnterviewd

kunnen onderverdeeld worden in 11 subculturen, zo hebben wij onder andere een

rockband, eilandbewoners en LARPers (Live Action Role Players) geïnterviewd.

Kijkend naar de gehele Expeditie RWS 2050 en hoe wij daar mee bezig zijn

geweest, zijn we positief verrast door de kennis, houding en motivatie van de

jongeren die wij gesproken hebben om te werken aan een betere toekomst. Het was

voor ons een realisatie dat alle transities samenhangen. Tussen de verschillende

subgroepen zagen we eigenlijk veel overeenstemmingen, bijvoorbeeld op het thema

voeding wordt door iedereen dezelfde veranderingen verwacht. En ook op

technologisch vlak word in grote lijnen de zelfde veranderingen voorspeld.

Daarnaast kijkt iedereen toch relatief positief naar de toekomst. Wel waren er

uitweidingen bij onderwerpen waar specifieke groepen meer verstand van hadden

en zaten er verschillen in voorspellingen van de snelheid van de verschillende

transities. Ons beeld is dat de jongeren zich meer zorgen maken over de toekomst

dan oudere generaties, maar dat er wel het beeld bestaat dat we kunnen werken

aan een betere toekomst. Jongeren willen zich daar ook hard voor maken en staan

open voor de nieuwe ontwikkelingen die spelen en er aan komen. Ouderen en ook

RWS-ers zullen over het algemeen een conservatievere houding aannemen en

minder snel verandering willen of aankunnen; dit geldt voor allerlei verschillende

thema’s.

Dit document geeft een overzicht van de uitkomsten van de verschillende

interviews, met daarin een samenvattende visie per thema (met daarin de ‘gemene

deler’) en wat de uitkomsten voor consequenties kunnen hebben op de toekomstige

werkzaamheden van Rijkswaterstaat. Daarnaast dienen de bijlagen in dit document

als achtergrond informatie voor de posters die op de website van Expeditie RWS

2050 zijn gepubliceerd.

Pagina 5 van 37

RWS INFORMATIE | RWS Expeditie 2050 – Interviews subculturen jongeren

2 Uitkomsten Interviews

2.1 Sociaal en Politiek

Oorlogen zullen altijd blijven bestaan; conflicten zijn nu eenmaal niet te voorkomen

en het verlangen naar macht is menseigen. Wel zullen de oorlogen bijna niet meer

fysiek zijn, maar veel meer ‘koude oorlogen’. Kernwapens om elkaar af te schrikken.

Veel oorlogen/conflicten op economisch vlak, waarbij het opleggen van sancties en

het stilleggen van import/export de nieuwe wapens worden. Dit kan dus veel effect

hebben op de handel en voor RWS betekent dit veranderingen van het

goederenvervoer op de netwerken (zowel droog als nat). In het extreemste geval

kan dit ook zorgen voor schaarste aan grondstoffen die nodig zijn voor de bouw van

bijvoorbeeld bruggen en wegen.

Hoewel we steeds individualistischer worden, zal de mens altijd behoefte blijven

houden aan connectie met mensen. Tegenbeweging van het individualisme is dan

ook de beweging van (kleine) groeperingen met een gemeenschappelijk doel (bv.

milieuactivisten, de boeren, etc.). Het probleem hierbij is dat iedereen iets wil en

iedereen wil het beste voor zichzelf (toch weer die individualistische gedachtegang).

In 2050 zal de polarisatie binnen de politiek toenemen en versnippering naar (nog)

meer kleinere partijen. Waar we nu redelijk gematigd en neutraal zijn, zijn we dan

extreem links of extreem rechts.

Binnen RWS zal dit het meeste effect hebben op het omgevingsmanagement. De

belangen van stakeholders zullen steeds verder uit elkaar liggen waardoor het voor

RWS steeds moeilijker zal worden om met oplossingen te komen waarmee alle

stakeholders akkoord gaan. De zogenaamde ‘gulden middenweg’ zal niet langer

volstaan, omdat het van elke stakeholder te ver weg staat.

Verder betekent dit dat de aansturing vanuit het ministerie niet eenduidig kan gaan

verlopen, omdat er zo veel verschillende meningen zijn binnen o.a. de Tweede

Kamer. Daarom is het dus erg belangrijk dat RWS zich flexibel kan opstellen en snel

kan inspelen op (spontane) politieke veranderingen.

Veel onenigheid over de wereldmacht. Sommige groepjes suggereren dat deze bij

Europa blijft liggen terwijl andere ervan overtuigd zijn dat dit China wordt. In het

laatste geval zal het politieke systeem wellicht ook verschuiven richting het

communisme. Dit zal het gehele politieke landschap doen veranderen, waaronder

dus ook RWS.

2.2 Natuur en Klimaat

Het klimaat verandert. Dat uit zich in steeds meer extremen: hevige

overstromingen, bosbranden, droogte en extreme kou. Een voorbeeld hiervan is ook

terug te zien bij ons in Nederland, met de droogte en het watertekort van afgelopen

zomer. Water is delicaat. We hebben een teveel aan water door de stijging van de

zeespiegel. Maar we krijgen ook te maken met tekorten aan water in de hete

zomers. Droogte is op te lossen door tijdelijke wateropslag in de meren. Een

suggestie is om dingen niet telkens hoog over op te lossen, maar ook de lokale

mensen erbij te betrekken.

We gaan niet goed met de aarde om. Voorbeeld hiervan is de hoge uitstoot van

broeikasgassen. Dit leidt tot smogvorming en opwarming van de aarde. Nederland

werkt hard aan de klimaatdoelstellingen. Zorg ervoor dat de grootste vervuilers

Pagina 6 van 37

RWS INFORMATIE | RWS Expeditie 2050 – Interviews subculturen jongeren

zoals de Verenigde Staten en China meegaan in deze klimaatdoelen. De stijging van

de zeespiegel kan leiden tot watervluchtelingen, zijnde mensen die gedwongen zijn

een nieuwe woonplaats te vinden omdat ze vanwege de stijgende zeespiegel niet

meer in oorspronkelijke woonplaats kunnen blijven.

De verwachting is dat er steeds minder natuur overblijft. En dat de natuur die

overblijft zich in steeds slechtere staat bevindt. Dit wordt veroorzaakt door

menselijk handelen. Dit menselijk handelen is een globaal probleem. Via IenW kan

een globalere oplossing worden gezocht. Belangrijk daarbij is dat de lokale belangen

niet uit het oog worden verloren. RWS kan het best direct handelen. Dus op korte

termijn. Ook kan RWS anticiperen op dynamischere vraagstukken rondom water.

Niet alleen overstromingsgevaar, maar ook watertekort kan een rol gaan spelen. Dit

speelt internationaal en beïnvloedt de voedselstromen vanuit het buitenland. En

onze export van voedsel naar het buitenland. Oplossingen voor klimaatproblemen

kunnen zijn: Bomen planten. Of we kunnen innovaties om Co2 om te zetten in

andere stoffen benutten. De hoop is dat mensen steeds kleiner gaan wonen. B.v in

Tiny Houses.

Ook valt er rekening te houden met verschillende opvattingen over natuur en

klimaat. De volgende generatie is niet vanzelfsprekend alleen groen en als Greta

Thunberg, maar kan ook rechts zijn.

2.3 Mobiliteit, Vervoer en Wonen

Stel je voor het is 2050, Nederland is nog net zo groot als nu, er zijn ondertussen

20 miljoen inwoners. Naar verwachting zal de verstedelijking sterk hebben

toegenomen. Mensen zijn weggetrokken uit de dorpen en kleinere steden en wonen

steeds meer in een grote stad/ grote steden. De rest zal leeg zijn. Om al deze

mensen een plek te bieden in deze steden zal er de lucht in gebouwd worden. Er

zullen hoge torenflats gebouwd worden, zodat er meer plek is voor al deze mensen.

Om nog meer plek voor al deze mensen te creëren zullen de woningen ook niet al te

groot zijn, oftewel tiny houses in de lucht.

Het grootste deel van Nederland woont in een dergelijke stad. Zullen deze mensen

ook in deze steden werken? Het gros van de mensen wel. Als al deze mensen op

een klein oppervlak wonen zal er nog plek zijn voor autoverkeer? Ons jongerenpanel

gaf aan dat de elektrische auto leuk is, maar zal die nog bestaan in 2050? Of zullen

we allemaal in hyperloops onszelf transporteren?

Als mensen in 2050 nog steeds werken in een andere stad dan ze wonen, hoe

komen ze dan bij hun werk? Als de auto niet meer voor de deur staat, waar dan

wel? Of gaan we steeds meer met het OV? Naar verwachting zullen we nog steeds

veel met de trein en fiets gaan. Voor grotere afstanden zullen hyperloops ingevoerd

kunnen worden. Met deze ontwikkeling zou RWS niet meer zoveel te hoeven

investeren in een wegennetwerk in geheel NL, maar enkel op de plekken tussen de

grote steden. En dan ook niet meer in het hedendaagse autonetwerk, maar wellicht

in een (ondergronds) hyperloop netwerk waarmee de grote steden in Nederland

verbonden zouden worden. Dan is de vraag wie pakt deze taak op? Prorail/NS of

RWS of de Nederlandse Elon Musk? Hyperloops zijn immers een soort van treinen

maar dan snel en duurzamer.

Pagina 7 van 37

RWS INFORMATIE | RWS Expeditie 2050 – Interviews subculturen jongeren

2.4 Technologie

Technologische ontwikkelen zullen de komende jaren sprongen gaan maken, daar

zullen we in 2050 veel van gaan merken. Hierbij zal ook veel gekeken worden naar

de grote Tech bedrijven en hun leiders welke gezien worden als visionairs. Onder de

jongeren wordt bijvoorbeeld door meerdere groepen de naam van Elon Musk

genoemd en wordt hij (nu al) gezien als pionier en is voor jongere generaties een

boegbeeld en inspiratie op meerdere vlakken. Maar daarnaast zijn nog andere

namen te noemen, denk aan bijvoorbeeld Jeff Bezos (Amazon). Beide verwikkeld in

de “space race”, om op zoek te gaan naar andere leefbare plekken dan hier op

aarde. En als we niet beter met de aarde omgaan zal bijvoorbeeld Mars een reële

optie kunnen worden, na 2050, om te gaan wonen.

Met de ontwikkelingen van IOT (Internet Of Things), AI (Artificial Intelligence) en

robotisering zijn enorm veel mogelijkheden die ons leven een stuk gemakkelijker

kunnen maken. Maar niet alles van deze ontwikkelingen is positief, denk aan privacy

vraagstukken, ethiek, sociaal wenselijk maar ook veiligheid. Er is een punt dat er

teveel macht ligt bij computers, robots of bedrijven. Dat is iets wat voorkomen moet

worden en wat maatschappelijk besproken dient te worden. Hierin is ook een taak

weggelegd voor het Rijk, hoeveel laten we overnemen door robots en computers,

en wat is ethisch en privacy technisch acceptabel. De positieve ontwikkeling is dat

veel werk overgenomen zal gaan worden door robots, banen zullen verdwijnen en

maar er zullen nieuwe voor terugkomen. Ook in het werkveld van RWS, aanleg en

beheer van (vaar)wegen, zal hier veel profijt van ondervinden. Voor projecten zullen

minder bouwvakkers nodig zijn, werkzaamheden worden samengevoegd,

doorlooptijden van projecten kunnen korter en de veiligheid op de bouwplaats zal

verbeteren. Bij het beheer kan veel gebruik worden gemaakt van data als alles is

Pagina 8 van 37

RWS INFORMATIE | RWS Expeditie 2050 – Interviews subculturen jongeren

verbonden met elkaar (IOT), overal zitten sensoren en actuatoren in. Met deze data

kan heel nauwkeurig voorspelt worden wanneer en wat voor onderhoud nodig is aan

het areaal. En als er straks echt kwantumcomputers zijn kan deze data snel

verwerkt worden, dit geeft enorme potentie tot het perfectioneren van planningen,

programmeringen en doorberekeningen van ons werk. En auto’s en schepen die

autonoom voortbewegen gebeurt nu al deels, welke aanpassingen en/of

toevoegingen zullen nodig zijn aan de bestaande infrastructuur om dat volledig

mede mogelijk te maken? Verder ook het beheer van verkeerscentrales en

stormvloedkeringen. Kijkend naar dit vlak zal RWS zich veel meer als techbedrijf

moeten opstellen en ontwikkelen.

Verder zal door technologische ontwikkelingen mensen anders gaan reizen, meer

kan vanuit huis gedaan worden door bijvoorbeeld het gebruik van VR (Virtual

Reality). Maar ook ontwikkelingen als het klonen van voedsel zullen enorme

transport reducties kunnen veroorzaken. Verder valt ook te denken aan het

toepassen van circulaire/modulaire bouwen waardoor totaal minder

transportbewegingen nodig zullen zijn.

Ook is de laatste jaren, mede door de technologische ontwikkelingen, de opkomst

van platformen enorm zoals bijvoorbeeld Uber, Airbnb, maar ook Swapfiets. De

mobiliteitsindustrie is aan het ontwikkelen door de mogelijkheden die nieuwe

technologieën met zich meebrengen. En aan de hand van nieuwe (technologische)

ontwikkelingen kan steeds meer ingespeeld worden op de wensen van

consumenten, maar ook op die van het Rijk (en dus ook IenW/RWS). Maar het

verloop van hoe technologie zich ontwikkeld is lastig te voorspellen, maar kan heel

snel plaatsvinden. Gezien de ontwikkelingen die voor ons staan zal ook RWS hier

snel op moeten kunnen inspelen, om niet achter de feiten aan te lopen. Deze

ontwikkelingen zijn ook te herkennen in de doelen en focuspunten van RWS, maar

er moeten nog stappen gezet worden.

2.5 Voeding en Landbouw

De verwachting is dat we ons voedingspatroon gaan aanpassen en dat we in 2050

minder vlees eten. We minderen in vlees vanuit een klimaat- en

gezondheidsoogpunt. Op het moment is er een ‘hype’ ontstaan rondom het

verminderen van de vleesconsumptie. De verwachting is dat de hype

genormaliseerd gaat worden en dat het grootste deel van de bevolking minder vlees

gaat eten. De jongeren denken dat er als alternatief insecten, algen en zeewier

geconsumeerd gaat worden, maar ook meer groente eten is een optie.

De veeteelt wordt wel efficiënter ingericht, in de vorm van verticale veeteelt.

Daarnaast wordt na verwachting vlees gekloond in 2050. Het klonen van vlees staat

in 2050 nog wel in de kinderschoenen maar wordt wel steeds meer doorgevoerd

voor commerciële doeleinden. Maar in het algemeen zal de vleesindustrie krimpen

t.o.v. van akkerbouw en tuinbouw, waarmee de transitie van voeding en landbouw

hand in hand gaan. Na 2050 zijn we meerdere generaties verder, dan weten we niet

meer beter, kinderen zijn dan zo opgeroeid met de flexi-tragische levensstijl dat het

normaal is. Boeren gaan zich aanpassen, meer groente verbouwen, kassen of soja

verbouwen, ze spelen hier wel op in.

Wat betekend deze transitie voor RWS? De voeding en daardoor landbouw transitie

heeft invloed op logistieke stromen, deze stromingen maken gebruik van de

netwerken van RWS. RWS zal zich hierop moeten aanpassen. Wellicht komt er met

Pagina 9 van 37

RWS INFORMATIE | RWS Expeditie 2050 – Interviews subculturen jongeren

efficiëntere landbouw ook efficiëntere transport, er zal wellicht gebruik gemaakt

worden van landbouw hubs, hierop moet het netwerk van RWS voorbereid zijn.

2.6 Energie en Brandstof

De energietransitie is in 2019 in volle gang en veel in het nieuws maar lijkt over het

hele energiebudget gezien nog niet echt op te schieten. Ondanks dat windmolens en

zonnepanelen voor veel mensen een vast onderdeel van het landschap zijn

geworden komt nog geen 10% van het totale energieverbruik uit hernieuwbare

bronnen. De huidige focus op wind- en zonne-energie lijkt daarmee niet voldoende

en een energiemix met andere hernieuwbare bronnen lijkt vereist om de gestelde

doelen te halen.

Door deze (internationale) focus op wind- en zonne-energie is prijs van bijvoorbeeld

windmolens snel gedaald en zijn recent de eerste subsidievrije windparken

aangelegd. Echter begint er ook steeds meer bekend te worden over de nadelen en

impact van windmolens. Zo zijn de turbinebladen nog moeilijk te recyclen en

hebben de draaiende bladen een negatieve impact op vogels & insecten. Ten slotte

introduceren de turbines trillingen die zeedieren kunnen verstoren en worden ze

vaak gezien als horizonvervuiling. Windenergie werd op basis van deze

argumentatie door de jongeren niet als de toekomst gezien, maar kan wel een

bijdrage leveren aan een duurzame energiemix.

Meer toekomst zit in zon- en vooral kernenergie aldus de jongeren. Zonne-energie

heeft de nadelen van windenergie niet en kan geïntegreerd worden in bestaande

infrastructuur, vastgoed en voertuigen. Hiermee is voor Rijkswaterstaat automatisch

een grotere rol is weggelegd.

Kerncentrales kunnen met een klein ruimtebeslag op grote schaal energie

opwekken, en ten alle tijden. Omdat kernenergie regelbaar is in tegenstelling tot

wind- of zonne-energie is nauwelijks kostbare opslagcapaciteit op het net nodig. Zo

worden er in China nu veel centrales gerealiseerd.

Bij kernenergie gaan op dit moment emoties van publiek en politiek vaak boven

ratio. Ondanks een faalkans van slechts 1:100.000 jaar bij moderne kerncentrales

mist op dit moment nog steeds voldoende draagvlak. In 2050 hebben we nut &

noodzaak gezien en zetten we breder in op kernenergie. Het resulterende kernafval

zou in de toekomst mogelijk zelfs naar de ruimte kunnen worden gebracht.

Een vervolgstap van meer focus op kernenergie zou de nieuwe techniek kernfusie

kunnen zijn. Voordeel hierbij is dat er geen radioactief materiaal vrijkomt en er geen

eindige grondstof voor nodig is. Wel is het een complexe techniek waar op het

moment in Frankrijk en Engeland in wordt geïnvesteerd. Naar verwachting zijn

centrales draaiend op kernfusie in 2050 kostendekkend. Een goede voorlichting om

draagvlak te creëren en mythes over de techniek te voorkomen zijn hierbij

essentieel.

Brandstof

Energie is onlosmakelijk verbonden met transport en

mobiliteit. In 2050 zal het lastig zijn om aan benzine

te komen en zullen voertuigen op waterstof of

elektriciteit rijden.

De elektrisch (autonome) voertuigen lopen nu voor op

waterstofauto’s, maar door schaarse grondstoffen

voor accu’s en humanitaire problematiek bij de

winning van deze grondstoffen zal waterstof een

logische volgende stap zijn.

Pagina 10 van 37

RWS INFORMATIE | RWS Expeditie 2050 – Interviews subculturen jongeren

3 Bijlage 1: Verslaglegging Interviews

Voorafgaand is aan iedere deelnemer gevraagd een aantal foto’s op te sturen van

wat zij associëren met 2050. Van deze foto’s is een collage gemaakt, de collage ligt

tijdens het gesprek op tafel en er is ruimte om op de collage te tekenen/schrijven.

Op de collage zijn de ingezonden foto’s enigszins geclusterd en a.d.h.v.

overkoepelend thema besproken. Tevens is de deelnemers gevraagd in

steekwoorden tekst bij de foto’s te schrijven. Ten slotte is als kick-off / 0-meting

een Kahoot afgenomen waarvan de resultaten zijn bijgevoegd in Bijlage 2.

In sommige gevallen was het niet mogelijk om de deelnemers van tevoren foto’s te

laten opsturen. In dit geval is er gebruik gemaakt van een zelfgemaakte collage.

3.1 Interview Schoonmakers

Deelnemers: Shiela, Ayla, Maurice & Pim

Interviewers: Shannon & Naomi

Introductie

We leggen het doel van het interview uit. We vertellen dat we een kahoot gaan

doen. De deelnemers vullen hun associatie in met de afbeeldingen. Ze geven aan of

het positief of negatief is.

De stellingen

De jongeren zijn verdeeld over de stelling: de toekomst zal positief of negatief zijn.

Ook zijn ze verdeeld over de stelling over vrije tijd. Ook over de kloof tussen arm en

rijk in de toekomst zijn ze verdeeld. De meesten denken dat we in 2050 minder

vlees eten. Mobiliteit: De fiets bestaat praktisch sinds de mensheid bestaat, waarom

zouden we in de toekomst niet meer fietsen. Of, ja een vliegende fiets. In 2050

heeft Europa meer macht. Daar is iedereen het unaniem mee eens.

De steden van de toekomst

De moderne stad van de toekomst vinden ze lelijk. Ze hopen en denken niet dat de

stad er dan zo uit zal zien. Maar misschien als het in de toekomst zo eruitziet dan

wen je er wel aan. Als de toekomst er zo uitziet dan ga ik wel op Mars wonen.

Energiebronnen

In 2050 zijn de huidige duurzame energiebronnen hetzelfde omdat men niet

opnieuw wind en zonne-energie bronnen gaat uitvinden. Ook wordt er nog steeds

gerecycled zoals nu.

Robotisering van de bouw

Positief is de robotisering voor de economie (robotisering). Er is veel meer mogelijk.

Maar men raakt hun baan kwijt. Of ze gaan minder werken. Men heeft dan wel

minder gezondheidsklachten. Maar dan hebben ze ook geen geld. Men gaat geen

bestuurbare robotten maken want dan kun je het werk net zo goed zelf doen. De

robotten handelen zelfstandig.

Voedsel

Eten gaat niet veranderen. Hoe gezonder hoe beter. Maar het wordt wel meer

fabriekswerk, minder thuis gemaakt. Men gaat meer vitaminen en smaakstoffen

Pagina 11 van 37

RWS INFORMATIE | RWS Expeditie 2050 – Interviews subculturen jongeren

toevoegen. Gaat meer in fabrieken gemaakt worden. Men gaat minder vlees eten,

o.a. vlees vervangende producten en groenten. Er is niet veel vlees over. Want veel

dieren zijn aan het uitsterven. Maar het vlees dat er wel is, dat eten we nog.

Oorlog

In 2050 is er meer vrede. Geen oorlog zegt de één.

Iemand anders zegt: ‘oorlog is nooit goed. Maar het is niet te voorkomen. Het hoort

bij de verandering van tijden.’ Soms heb je een oorlog of een opstand nodig om iets

te veranderen in een land.’

Klimaatverandering

Minder uitstoot en werken met zonne-energie zorgt ervoor dat alles wat groener

wordt.

Mobiliteit

Uitlaatgassen verminderen heeft een positieve impact op het milieu.

Er gaan veel vliegende auto’s komen die niet op benzine of kerosine rijden.

Je komt er later niet onderuit. Diesel gaat er helemaal uit. Maar de fiets blijft er.

Liever een fiets van 50 euro dan een helikopter van drie miljoen.

Ander: als we overgaan op de moderne vervoersmiddelen dan verdwijnt de fiets op

lange termijn. Dit verwijst ook naar de afbeelding met de scheiding tussen arm en

rijk. Niet iedereen gaat zich hypermoderne vervoersmiddelen kunnen veroorloven.

Er komen modernere vervoermiddelen maar die gaan er niet uitzien zoals op de

afbeelding van de vliegtuigen.

Banen

Als mensen minder werken moet het salaris wel flink omhoog. Want de overheid

gaat besparen als ze die moderne vervoermiddelen uit brengen. Mensen gaan

minder werken en hebben meer vrije tijd. Anderen denken dat het salaris hetzelfde

blijft.

Rijk tegen arm

De armen zullen niet kunnen komen in het woongebied van de rijken. Zij zullen

ernaar kijken en denken: ‘ dat wil ik ook’. Dat is niet eerlijk. Maar als je naar Afrika

kijkt, dan is daar heel veel slecht. Daar heb je veel slechte huizen. Maar als er meer

geld hier is, dan gaat er meer geld naar Afrika. Dan krijgen ze fatsoenlijke huizen.

Daar zijn ze nu al mee bezig. Dat zal men in 2050 wel klaar mee zijn.

In Nederland zal de kloof tussen rijk en arm niet dramatisch groot zijn. Maar het zal

wel groeien. Je gaat meer verschil zien tussen rijk en arm zijn. Je zult zien dat

mensen dingen niet gaan kunnen betalen. Ander: maar dan hebben ze wel een fiets!

Met technologische ontwikkelingen zal je een verschil zien tussen mensen die het

zich kunnen veroorloven en mensen die het zich niet kunnen veroorloven. In de

drukke stad gaat men op de fiets of te voet. Het wordt steeds krapper. Er worden

veel mensen geboren, maar er sterven ook veel mensen. Dus de bevolking gaat niet

echt groeien. In de stad is er niet veel ruimte om te bouwen. Je komt niet verder

dan de tweede versnelling. We lossen dat op door op elkaar te bouwen.

Drukke stad

In een drukke stad kun je veel mensen kwijt, maar dan heb je ook veel verkeer en

dat zorgt voor veel Co2 uitstoot. Slecht voor het milieu. De huidige

bevolkingsspreiding blijft. Men gaat niet naar de grote stad verkassen. Ander: maar

het zou kunnen dat een boerenbedrijfje in 2050 ook een dikke stad is. Of de

boerenbedrijven groeien uit tot grote steden, of iedereen verlaat het platteland om

in grote steden te gaan wonen.

Pagina 12 van 37

RWS INFORMATIE | RWS Expeditie 2050 – Interviews subculturen jongeren

De hypermoderne stad is afschuwelijk. Het ziet er niet uit! Het ziet eruit alsof er een

atoombom op gevallen is. Ik word er niet vrolijk van als er een boom in een gebouw

is. Maar het is wel beter voor het milieu.

Smart cities

Ik zie een satelliet die een wifi verbinding afgeeft. Over 31 jaar is er een heel groot

netwerk. Je hoeft geen wachtwoord meer in te typen. Het gaat automatisch. Er is

één groot netwerk. Je hebt overal waar je woont wifi. Je hebt wel overal bereik. Je

loopt een ruimte binnen en alles is geregeld. Je hebt nog wel een smartphone. Met

32G. Je hebt dan mogelijk een hologram. Een beeldscherm dat eruit komt en waar

je op kan typen. Je hebt dan mogelijk een smartwatch met een hologram. Ik denk

dat dat wel de toekomst gaat worden. Net zoals in totally spies.

Banen

In 2050 werk ik bij het algemeen pensioenfonds. We hebben dan nog pensioenen.

Ander: ik denk dat pensioenen binnen nu en 10 jaar niet meer bestaan. Fysiek werk

in de schoonmaak is niet meer nodig want dan zijn er robots. Wij doen dan niks of

we halen dan een zak uit de stofzuiger voor de Robot. Een stopcontact hebben we

dan mogelijk niet. Maar hoe dat dan werkt zou ik verder ook niet weten.

Communicatie

Als mijn moeder me belt dan vertel ik haar, dat ze wel ziet hoe laat ik thuis kom. Of

dat ze later moet terugbellen.

Algemeen

In de toekomst wordt alles beter. Als je het vergelijkt met tien, twintig jaar dan

hebben we veel meer. Dat is niet normaal. Laat staan als je kijkt naar 2050.

Technologie wordt veel beter. Als ik het op mezelf betrek dan wordt mijn leven

beter. Want dan is er online meer sociaal leven, als er nog internet is. Door social

media heb ik een gezelliger leven. Een ander zegt: er blijft wel minder sociaal leven.

Want je zit dan meer achter een scherm. Je bent meer met computers bezig. Vooral

als je achter een hologram zit. Je ziet het met facetime en snapchat. Er is evengoed

wel persoonlijk contact, maar wel minder. Leuk als er dan ook een 3D plaatje uit je

horloge uit kan komen van de persoon die je belt.

Talen

Ik ben benieuw hoe het zit met de talen. Ik denk dat Nederlands ook niet echt

Nederlands wordt genoemd in de toekomst. We spreken dan één taal met zijn allen.

Want het is raar als er mensen van verschillende landen hierheen komen en dan

heb je zo meteen 500 talen. Als er één taal is, dan is het op Europees niveau. Het is

niet mogelijk om één taal te hebben die de hele wereld kan schrijven, lezen en

spreken. Over schrijven gesproken: we hebben niet meer de stiften zoals we ze

tegenwoordig kennen. Alles wordt elektrisch. Ook de tafel wordt elektrisch. Je drukt

op een knopje en het verschijnt. Ook eten wordt elektrisch. Het schrijven gaat weg,

het lezen van papier gaat ook weg. We hebben nu al e-readers. Het boek verdwijnt.

Geen leraren meer voor de klas. Er komt een hologram voor de klas. Ze hoeven er

geen fysiek mens voor te zetten. Maar dan zijn de leraren wel hun baan kwijt. Er

komt een hologram voorin de klas. We hebben ook al geen cd speler en dvd speler

meer.

Vakantie

Er zijn geen vakantieparken meer. Mensen gaan met een ruimteschip op een andere

planeet op vakantie. Met een ruimteschip of een spaceshuttle. Ik woon dan op Area

51.

Pagina 13 van 37

RWS INFORMATIE | RWS Expeditie 2050 – Interviews subculturen jongeren

Sporten

Sporten blijft hetzelfde. Dat kun je niet digitaliseren. Dat blijft hetzelfde. Daar heb

je mensen voor nodig. Maar de technologie is heel ver. Je kunt al met een haar van

een aap een kloon maken. Misschien maken ze allemaal wel een kloon van ons. Zou

dat niet willen. Nog eentje van mij. Dan werk je zo meteen samen met je kloon,

leuk is dat….

Tot slot

In de toekomst gaat er wat veranderen. Hoe dat gaat zijn weten we niet. Dat

moeten de tijden uitwijzen. We zijn in ieder geval positief. Over het algemeen zijn

ze dus positief.

3.2 Interview Veganisten

Deelnemers: Ilse, Tara, Axel & Marlies

Interviewers: Imke & Beer

Thema Voeding

De transitie van dierlijk naar plantaardig voedsel is essentieel om de

wereldbevolking te kunnen blijven voeden. Er komt een kritiek punt waarbij dit

gerealiseerd wordt.

“Veel mensen zullen vanuit efficiëntie vlees skippen, niet vanuit

moraal/moreel/ethiek.”

Op het moment is de voedselproductie voldoende om de wereldbevolking te voeden,

echter is dit niet eerlijk verdeeld waardoor een deel van de wereldbevolking zich

onvoldoende kan voeden.

Veganisten worden vaak weggezet als geitenwollensokken types maar baseren hun

mening echter met harde cijfers. (i.t.t. de vleesindustrie)

“Geen sokken maar cijfers.”

Thema Landbouw (Permacultuur)

In huidige systeem veel uniforme gewassen op klein oppervlak waardoor intensieve

bemesting en gebruik van pesticiden nodig is. De voedselvoorziening kan hierdoor in

gevaar komen (d.m.v. ziektes) waardoor in 2050 meer diversiteit in gewassen nodig

is om dit risico te reduceren. Wel dient hiervoor een omgeving gecreëerd te worden

voor boeren die dit mogelijk maakt, nu is meer diversiteit namelijk niet rendabel.

De vleesindustrie zal t.o.v. akkerbouw en tuinbouw krimpen waarmee transitie

voeding en landbouw hand in hand gaan. Huidig systeem werkt vanuit vraag en

aanbod (kapitalisme werkt dit in de hand) en transities zullen ook op deze manier

voltrekken.

Thema Circulaire Economie

Ondanks dat papier van bomen is gemaakt is het wel goed te recyclen en

afbreekbaar. Recyclen van plastic is slechts gedeeltelijk genezen van een probleem.

Voorkomen is beter. Daarom zou idealiter plastic in 2050 verboden moeten zijn. Dit

is immers niet afbreekbaar en blijft in microscopische vorm altijd rondzwerven.

Weggooi mentaliteit zal in 2050 minder zijn, meer hergebruik en reparatie.

“Bioplastic is mogelijk, mijn koek (in bioplastic) vanochtend was betaalbaar!”

Thema Energie (transitie)

Windmolens & zon, windmolens kunnen nu immers zonder subsidie draaien.

Economisch belang speelt ook bij deze transitie weer een rol.

Pagina 14 van 37

RWS INFORMATIE | RWS Expeditie 2050 – Interviews subculturen jongeren

Er is een verandering nodig in de manier van denken, mensen moeten we laten

realiseren dat we de wereld uitputten door het gebruik van fossiele brandstoffen.

In 2050 zouden strengere belastingen ingevoerd kunnen zijn voor bedrijven die wel

veel uitstoten.

Het op eigen initiatief handelen bij energietransitie wordt niet bekritiseerd daarom

gaat deze sneller dan de transitie bij voeding. Hierbij voelen mensen zich

persoonlijk aangevallen en bestaat meer sociale druk.

Wel is de voedingstransitie onderweg, zo zijn er ongeveer 105.000 veganisten in

NL, in 10 jaar is aantal veganisten verdrievoudigd, verkoopcijfers veganistisch eten

zijn met 20% gestegen.

Thema Economie

Huidige economie gericht op eindeloze groei, dit is niet duurzaam. Nieuw

economisch model nodig: Hoe staan we als mens tegenover de aarde?

Donuteconomie zou uitkomst kunnen bieden, hierbij hebben mensen wel een basis

nodig (vb. basisinkomen, vrijheid) In dit model staat een nieuw doel centraal:

kwalitatief leven en balans.

“het meer is vol.”

Thema Kernfusie

Kernfusie is nu nog niet efficiënt genoeg maar wel duurzaam, dit werkt immers met

dezelfde techniek als de zon. Frankrijk en Engeland hebben reeds een reactor, die

kiet draaien.

Waarom nog niet verder gebracht? Het voelt eng, is lastig te begrijpen, veel mythes

eromheen (zwarte gaten, straling) Rampen blijven sterk aan emoties hangen,

mensen laten zich leiden door angst i.p.v. ratio.

Zo kleeft er aan moderne reguliere kernenergie (splijting) nog slechts een risico van

1:100.000 jaar maar stuit nog steeds op veel weerstand.

Overkoepelend: Emoties gaan vaak boven ratio. Dit maakt transities stroperig.

Thema Mobiliteit en Wonen

We gaan kleiner gaan leven bijvoorbeeld in een tiny house. Minder individualisme in

2050 en meer gemeenschappelijk werken, meer geaardheid (figuur 1)

Less is more. Meer maatschappij, of meer individu?

Meer buiten, minder binnen. Nieuw systeem in 2050 minder gericht op hebzucht.

“Vroeger: MTV Cribs was het doel”.

Nieuwe appartementen hebben samenwerkruimten, in de toekomst minder

individualisme en materialisme.

Figuur 1, Maslow piramide

Pagina 15 van 37

RWS INFORMATIE | RWS Expeditie 2050 – Interviews subculturen jongeren

We moeten het plezier halen uit andere dingen: omdenken. Bijvoorbeeld uit

opruimen of tweedehands kleren dragen, dit omdenken kunnen we aan elkaar

overdragen. Van denken in kwantiteit naar kwaliteit! Omdenken: vb. supermarkt.

Nu kijken we hoeveel materiaal voor hoeveel geld? Toekomst: Hoeveel

(voedingsstoffen?) voor hoeveel geld?

Thema Automatisering

50% van de banen gaat verdwijnen door automatisering. Hier kunnen we ons nu

nog niks bij voorstellen. Door deze transitie gaan we meer cognitief handelen in de

vorm van een kenniseconomie waarin scholing steeds belangrijker wordt. Er zal een

verschuiving van banen plaatsvinden, maar niet per definitie minder banen.

Een beetje eng: mensen die minder goed kunnen nadenken verliezen mogelijk hun

positie. Wat doen we met deze mensen? Maar ambacht wordt mogelijk belangrijker

met automatisering: minder behoefte aan IKEA en grotere behoefte aan sociaal

contact.

Thema Vervoer

Treinreizen wordt steeds meer populairder en goedkoper (vb.: Telo en OBD), we

hebben niet allemaal meer een eigen auto nodig, zeker niet in de stad. Wanneer we

dit wel nodig hebben zullen deze vervoersmiddelen gedeeld worden.

Huidig denkbeeld van mensen over vliegen: “Dat heb ik verdiend” Vroeger was dit

echter helemaal geen optie en waren we ook tevreden.

Overkoepelend beeld 2050 en quotes

De veganisten zijn redelijk positief.

“Hoe gaan we dit uitleggen?” Worst en best case scenario voor 2050

Worst case: meer van hetzelfde, geen transities (Nu)

“Er is niet 1 wondermiddel om alles op te lossen. ”

Politiek: links wordt mogelijk groter. Grote leiders hebben nu te veel macht, burgers

hebben behoefte aan meer inspraak.

“We zitten op een kantlijn, 1,3 miljard ecologische vluchtelingen in 2050 (10%

wereldbevolking)

Er is een andere visie op de wereld nodig.”

Emoties:

“Of: negeren dat het slecht gaat om niet depressief te worden

Of: activisme (veganisme?)

“Bijna bipolair”

Ook jongere jeugd heeft hier al mee te maken en deze gedachte te dragen,

Geloof in dat we het kunnen als mens, maar ook: “Als wij het niet oplossen dan lost

de aarde het wel op.“

“Wat kunnen we in het hier en nu doen? We hebben deze verantwoordelijkheid nu. ”

“Het wordt wel is gezegd: “Het kan altijd slechter”. Hiermee komen we er niet.”

“Dieren zijn geen product maar een gelijkwaardige bewoner van de aarde.”

3.3 Interview ICTers

Deelnemers: Jacob, Gillbert, Raymond & Joshua

Interviewers: Ferry & Milou

Thema Voeding

De verwachting is dat we minder vlees gaan eten maar we blijven wel vlees eten.

Als het geen verschil maakt qua smaak dan kunnen we ook minder vlees eten.

Klonen vlees wordt een ding. Misschien kunnen ze in 2050 al dood vlees klonen. De

Pagina 16 van 37

RWS INFORMATIE | RWS Expeditie 2050 – Interviews subculturen jongeren

deelnemers willen alle vier wel vlees eten als het gekloond is. Als je kijkt naar

landen die steeds rijker worden die gaan dan meer vlees eten. Als we steeds meer

verdienen dan ga je ook meer vlees eten. Als je het gaat verbieden dan gaan

mensen juist vlees eten.

Thema Energie

Een kernfusie reactor wordt de toekomst voor duurzame energie. Het restproduct

van de kernfusie is helium. Is heel ingewikkeld om een kernfusie reactor te maken,

zijn in Frankrijk ermee bezig, duurt ongeveer tot 2030 gereedheid. Rond 2050 wordt

verwacht dat er een commerciële kernfusie reactor is. Kost nu nog meer energie

dan dat het oplevert. Kan ten koste gaan van natuur omdat er weer op een nieuwe

plek wordt gezet. Het kost waterstof. Gaat waterstof op? Niet al het water kan

gebruikt worden, we houden ook nog water over. Naast zonnepanelen/ of wind

energie? Dat is heel on efficiënt het maken van zonnepanelen kost heel veel

energie, dit wordt niet door berekend. Kolencentrale zijn zo vervuilend. ‘’Kernfusie is

de heilige graal van energie, mooie bron voor oneindige energie’’. Door technologie

hebben we steeds meer energie nodig. Zonnepanelen is voor nu beter dan

kolencentrales maar in de toekomst is het niet efficiënt.

Thema Economie/politiek

Plaatje van verwoeste stad. Veel conflicten als er geen goede regels met elkaar

worden gemaakt dat dan iedereen helemaal los gaat op elkaar, dit gebeurd er als

alle grondstoffen op gaan. Gaat niet veel negatiever of positiever worden dan het nu

al is. Het doemscenario is dat we beschermde gebieden krijgen waar rijke mensen

wonen. En in de half verbrande stad wonen de armen. Ligt wel heel erg aan de

politiek wat er gaat gebeuren. Amerika is hier de spil in. Wordt meer als de koude

oorlog door alle wapens, die wapens is alleen maar om af te schrikken.

De randstad wordt steeds voller en voller, allemaal flatgebouwen. Alles centreert in

de stad maar dat heeft nog wel wat weerstand in Nederland, zijn wel hele grote

gebouwen. Wil je als stad zo een stressende stad zijn waar dus ook alles boven je

hoofd gebeurd.

Uiterste steeds groter in politiek. Het gaat nooit gebeuren dat we alleemaal het

zelfde gaan verdienen. Want als je er zoveel moeite instopt, mensen doen dat voor

de beloning.

Thema vrijetijd

Hobby’s: zal dit veranderen, geen veranderingen. Hobby’s binnen huis wordt steeds

populairder. Steeds meer indoor dan outdoor als VR (virtual reality) steeds beter

wordt wil je dan nog meer naar buiten. Mensen die in de stad wonen blijven vaker

binnen. Attractie wordt park/natuur in de stad. Groene hart wordt dan in Nederland

de attractie. Pretpark wordt dan met VR. VR wordt goedkoper in de toekomst. I

sport wordt steeds belangrijker. Gamen steeds meer multiplier. Het gaat over de

emotie die erbij komt. Leuk juist om nieuwe mensen te ontmoeten tijdens het

gamen.

Vrijetijd: we moeten steeds meer werken aow wordt verlaat en daarom meer

werken minder vrije tijd. Maar basis inkomen is ook een ontwikkeling. Geen baan

maar meer gaan brainstormen en zelf ontwikkelingen maken, dat kan beter met

basis inkomen. De banen die over blijven zijn de creatieve banen. We maken niet

iets van niets, dus niet heel veel verschil tussen wat we nu al doen. Als robots zo

menselijk worden, wat hebben we dan aan de mensheid. Komt geen massa moord

maar er worden steeds minder mensen. Wij worden ook steeds meer robots met

implementatie, pacemaker. Hoelang je wil blijven leven ligt eraan aan hoelang de

mensen waar je om geeft blijven leven, ligt dus aan de omgeving. We hebben

Pagina 17 van 37

RWS INFORMATIE | RWS Expeditie 2050 – Interviews subculturen jongeren

elkaar nodig, niemand kan alleen, sociale mensen. In 2050 is het 50/50 mensen

denken nog na en de andere kant wordt het denk werk overgelaten aan robots.

Thema Automatisering

Artificieel intelligence zal wel komen maar misschien nog niet volledig door gevoerd.

Maar is wel een positieve ontwikkeling.

Say no to rocket men.

IOT wordt heel groot. Gaat nu stijgen en blijf en wordt steeds meer. Geen servers

maar steeds meer apparaten die met elkaar communiceren. We zijn best wel snel

we gaan ontzettend snel in de ontwikkeling. Het is nog steeds belangrijk dat we nog

steeds blijven nadenken. We moeten wel rekening mee houden om zelf nog goed

moeten blijven nadenken en niet te veel afhankelijk worden van IA. Watch dogs 2 is

een film wat wel angst baar, hopelijk gebeurd dat niet. Letterlijk algoritmes kunnen

bepalen wat wij als mens gaan doen. In China wordt alles in de gaten gehouden, dit

wordt in de toekomst nog wel meer toegevoerd.

In 2050 zet Google de lampen aan. Werk ook wel tegen eenzaamheid, praten tegen

google. Dit ligt in de handen van commerciële bedrijven. Daarom steeds grotere

kloof tussen arm en rijk. Monopoly gaat wel gebeuren, dat is wel slecht. Verliezen

steeds meer banen maar komen ook steeds meer banen bij, andere banen.

Thema Vervoer

Full elektrisch auto komt op in 2050. Ik vind het goed maar om een batterij te

maken ben je zo slecht bezig dus we moeten eerst kijken hoe we milieu vriendelijk

kunnen rijden. Hoe de batterij gemaakt is niet milieu vriendelijk. Misschien hebben

we geen eigen auto’s meer in 2050 maar een soort van ov auto. Zelf rijdende auto’s

zijn dan wel doorgevoerd. Soort Uber die zelf rijdt en dat je gewoon kan instappen.

Files worden minder want efficiënter rijden. Omdat alles door machines wordt

geregeld. Hoever zijn we met zelfrijdende auto’s? TESLA kan dat nu al. Google zijn

al heel ver. Wordt in 2050 niet zo een gekke verandering. Ligt er ook aan hoe veel

huizen erbij worden gebouwd of we nog met de fiets gaan. Hyper loop, tunnel onder

de stad, het zit onder de stad dus niet efficiënt en als ze boven komen heb je daar

weer knooppunten die vast zitten. Je verplaatst het probleem alleen. Hyperloop is

nog ver weg. Hyperloop gaat dan van Rotterdam naar Friesland.

3.4 Interview Bijbelstudiegroep

Deelnemers: Willem, Carin, Maaike & Jantine

Interviewers: Imke & Ferry

Thema Sociaal

Sociale aspecten waren ruim vertegenwoordigd in het moodboard, elke deelnemer

had op zijn minst een plaatje aangeleverd die hier op aan haakte.

De verwachting is dat de mens steeds individueler wordt, steeds meer vooral met

zichzelf bezig is, “Hoe kom ik verder”. Dit wordt als negatief ervaren.

Door het opkomen van het individualisme krijg je ook een tegen beweging,

samenkomen van (kleine) groepen wordt versterkt en ze komen deze steeds harder

tevoorschijn. Zie bijvoorbeeld nu de milieuactivisten, boeren en het onderwijs, ze

proberen met elkaar voor verandering te zorgen.

Ook is de gedachten dat in 2050 er meer polarisatie is opgetreden, dit komt ook

doordat men vooral verbonden is met dezelfde soort mensen/denkers. Dit wordt ook

versterkt door digitalisering/social media. Dit zien we bijvoorbeeld ook in de politiek

terug, de opkomst van (voorheen) PVV, FvD en Denk. Eigenlijk zorgt dit voor

allemaal groepjes individualisme.

Pagina 18 van 37

RWS INFORMATIE | RWS Expeditie 2050 – Interviews subculturen jongeren

Activisten/protesteten

Komt deels voort uit eigenbelang, op komen voor de gevolgen van het handelen van

nu. Het is mooi om te zien. De activisten focussen vooral op een specifiek punt, en

de groepen die dan ontstaan zijn er vooral om tegen de gevestigde orde aan te

trappen. Stel naar de milieu activisten worden geluisterd en ze krijgen hun zin, wat

gaan ze dan doen?

Protesteren is van alle tijden, maar is ook een manier van uiten en verbondenheid.

Ondanks het individualisme is er toch behoefte aan bij een groep horen.

En het meer in ons zelf keren word ook versterkt door de ontwikkelingen van

data/technologie, bijvoorbeeld Facebook/Instagram gebruik. Technologie is erop

gericht het voor het individu leuker, mooier en beter te maken. Vooral in het

moment/de korte termijn, maar dat heeft negatieve gevolgen voor de lange termijn.

Dit zijn zaken die nu vooral in de westerse wereld spelen.

Vergrijzing

De medische wereld ontwikkeld zich steeds verder, we zullen steeds ouder worden.

Dat zal ook een last met zich meebrengen, simpel gezegd één jaar ouder worden is

ook één jaar extra zorg. En als we kijken dat er per gezin/ouders 1,7 kinderen bij

komen, steeds meer ouderen dan jongeren. Ook dit wordt weer gezien als iets wat

alleen speelt in de westerse wereld, in bijvoorbeeld Afrika is het juist andersom.

Zoals al eerder benoemd, individuele belangen gaan voor, dat kan je ook hier terug

zien. Carrière en persoonlijke doelen gaan voor het krijgen van kinderen. Vroeger

waren kinderen nodig, zij zorgde voor extra inkomsten en konden helpen bij de zorg

voor het gezin. Dat is nu allemaal niet meer nodig, er is een (sociaal) vangnet

vanuit de overheid. Het vangnet wordt gezien als een positieve ontwikkeling!

Voor het klimaat is het wel beter als er minder mensen op de wereld zijn, minder

kinderen is op dat vlak dat ook niet zo erg. Ook nemen mensen nu bewust de

keuzen om geen kinderen te nemen, zodat zij niet hoeven op te groeien in deze

wereld met bijvoorbeeld al die problemen omtrent het milieu. Kinderen krijgen is

ook egoïstisch (buiten het Christelijke gedachtengoed), soms lijkt het net een soort

modeaccessoire voor in het weekend. Maar de behoefte om de kinderwens te

vervullen is aanwezig, ook vanuit de christelijke gedachte. Er is altijd hoop vanuit

christelijk perspectief (en vanwege de opdracht) is er wel reden om kinderen te

nemen.

Wereldmacht

Er zal een verschuiving gaan optreden op het wereldtournee, de groei van

bijvoorbeeld China is ongekend groot terwijl bijvoorbeeld de groei van de VS

marginaal is en blijft.

De wereldmacht, wie heeft het voor het zeggen, de meeste welvaart ect, is alleen

mogelijk omdat de westerse wereld momenteel de derde wereldlanden voor zich

laten werken.

Ontwikkelingslanden zijn in opkomst en het westen stagneert. Dat zou aardige

verschuivingen teweeg kunnen brengen, waar zou dat kunnen eindigen? Wat als het

hele wereldtournee omdraait en wij straks achter China moeten aanlopen? Dat

scenario is nog verreweg maar het is wel een dreiging, zoiets zou potentieel een

derde wereld oorlog kunnen veroorzaken. We zouden niet verbaast zijn als één

conflict helemaal uit de hand zou lopen, en mocht het zover komen dan zal het

westen het onderspit waarschijnlijk gaan delven.

Als wij kijken naar wat er in de bijbel staat, wordt verwezen naar de wedekomst van

Christus. Er wordt benadrukt dat conflicten zullen toenemen, en gezien de afgelopen

100 jaar zien we daar veel van terug. Maar waar we nu staan weten we niet, de

wereld is welvarender dan ooit dus zo slecht is het allemaal nog niet.

Pagina 19 van 37

RWS INFORMATIE | RWS Expeditie 2050 – Interviews subculturen jongeren

En waarom mogen China/India/ect. niet het zelfde leven zoals hoe wij dat hier

doen? Met de enorme bevolkingsgroei zal dat wel voor problemen zorgen, ons

westerse leven zal daar ten kosten van gaan. Maar niemand wil iets inleveren, we

willen eigenlijk allemaal dat het steeds meer en beter wordt.

Thema Eten/Voeding

We zullen met zijn alle steeds minder vlees gaan eten, en veel van het vlees zal in

de toekomst bijvoorbeeld van insecten, algen of zeewier zijn. Deze verandering zal

gemaakt worden eigenlijk vooral uit noodzaak en niet zozeer wegens de idealen van

de mens. Dat zal ook wel moeten met het aantal mensen op de wereld dat ook nog

steeds blijft groeien. En bijvoorbeeld de problemen die de grote veestappel oplevert

(Stikstof en CO2 uitstoot).

Er zijn steeds meer mensen mee bezig, van vegetarisch eten tot biologisch en lokaal

vlees. Maar niemand wil er zelf op inleveren, bijvoorbeeld als het meer geld kost,

dus blijven we met zijn alle hangen. We moeten met zijn alle meer moeite voor

doen, maar dat blijft moeilijk. Maar in 2050 zal het eindelijk wel zijn doorgedrongen

dat we met zijn alle niet kunnen blijven wachten.

Als we kijken naar de boeren is er al een hele tijd half werk geleverd wat nu dus

voor allemaal problematiek zorgt. We moeten harder zijn voor de boeren (en ook

onszelf). Dat geld niet alleen voor voedselproductie maar voor veel meer

bijvoorbeeld ook met aardolie/auto’s/vliegen. We gaan eigenlijk door tot dat het op

is, tegen beter weten in, en dan hebben we eigenlijk een enorm probleem straks.

Wat dan? Het lijkt soms wel een doodlopende weg, waar niemand zich bewust van

is.

Thema Geloof

De hoop vanuit de Christelijke achtergrond, waar komt die vandaan? Vanuit Christus

of de mens zelf? Het Christendom heeft niet perse een positief mensbeeld. Je mag

er zijn en je hoeft je niet mooier voor te doen dan wie je bent, maar de

veranderingskracht van de mens is er niet of weinig. En dat wordt terug gezien als

er naar de maatschappij wordt gekeken.

Maar God heeft ons ook wel talent gegeven om op te lossen, we zijn tenslotte naar

God geschapen, er zitten dus echt wel goede dingen in ons. Maar willen we het tij

keren en op de allerbeste manier voor de aarde zorgen dan kunnen wij dat niet zelf,

daar hebben wij de kracht van God voor nodig. Maar dat betekent niet dat wij

passief moeten gaan zitten en wachten totdat alles door God opgelost zal gaan

worden. Daar hebben we een verantwoordelijkheid in te nemen en keuze in te

maken. We hebben ook de opdracht van God gehad om voor de aarde en zijn

schepping te zorgen. Maar de kracht en wijsheid omdat te bereiken komt bij God

vandaan.

Kijkend naar de hoop, als Christus terugkeert naar de aarde, dan zal alles opgelost

worden, zal alles goed zijn. De geschetste situatie met alle problemen is dus een

tijdelijk, maar wanneer hij terug keert is onbekend. En als hij terug is zal hij kijken

wat iedereen heeft gedaan, wie is een goed mens geweest, wie gelooft en wie niet.

De nieuwe stad

Het klimaat zal er niet beter op worden, er zullen steeds meer bomen verdwijnen en

we zullen steeds meer last krijgen van smog. Helaas kunnen de oplossingen de

problemen niet bijhouden. Ook de oplossingen van de ‘nieuwe stad’ zullen niet

genoeg zijn, het zijn natuurlijk wel mooie ontwikkelingen.

We hopen veel meer tiny houses te zien in de toekomst!

Mensen gaan wonen in de buurt van waar ze geld kunnen verdienen, nog meer

verstedelijking zal plaats vinden.

Pagina 20 van 37

RWS INFORMATIE | RWS Expeditie 2050 – Interviews subculturen jongeren

Vervoer

De trein zal weer hip worden vanwege meerder aspecten; ze zijn snel, zal

goedkoper worden en kunnen efficiënt een hoop mensen vervoeren. Ook zal in 2050

een treinticket goedkoper zijn dan een vliegticket binnen Europa, wat het

treinverkeer zal bevorderen. Maar ook buiten de trein, de technologie ontwikkeld

zich zo snel dat dit ook veel nieuwe mogelijkheden zal opleveren.

Maar veel van die ontwikkelingen zullen ons ook weer afhankelijk maken van die

nieuwe technologieën, bijvoorbeeld met zelfrijdende auto’s. Deze zijn afhankelijk

van een hele hoop data en digitalisering.

Quotes

“We moeten niet te negatief over deze wereld denken.”

“Met zijn alle doen we maar al te graag aan compenseren. Als we iets ‘goeds’

hebben gedaan dan maakt dat de weg vrij om ook iets ‘slechts’ te doen.”

“Je mag negatief denken maar dat betekent niet dat je niet negatief in de leven

moet staan!”

“Het idee dat wie hier iets goeds doen staat in schril contrast met andere zaken die

we laten gebeuren, niet laten afschuiven.”

“Matigheid in het leven, in eten, reizen, kleren kopen ect.”

“Bewust keuzes maken!”

“Verder kijkend dan 2050, gaan we terug naar het platteland en worden we allemaal

zelfvoorzienend”

“Meer niet-christenen die constructief nadenken over de toekomst dan christenen,

dat is wel frustrerend.”

3.5 Interview Rockband

Deelnemers: Daan, Tom, Cyril & Pepijn

Interviewers: Beer & Imke

Dood koraal

Waarom geeft dit 2050 weer? Dit is nu al veel aan de hand door hitte en een trend

die we nu zien: het afsterven van ecosystemen. Ik denk dat het met veel van deze

ecosystemen niet meer goed gaat komen en dat veel natuur gaat verdwijnen.

Minder vissen. Minder plankton. Minder alles.

De onsterfelijke kwal (Turritopsis dohrnii)

Deze kwal is biologisch onsterfelijk; hij kan volwassen worden en vervolgens weer

jong worden en zo dus zijn levenscyclus telkens opnieuw beginnen. Ik denk dat we

in 2050 iets kunnen doen waardoor ook onze cellen onsterfelijk kunnen worden. Er

wordt op het moment veel onderzoek hiernaar gegaan. De meeste ziekten waar

mensen tegenwoordig aan dood gaan zijn ouderdomsziekten (bv kanker); dit zijn

symptomen van het ouder worden en het ouder worden is dus datgeen wat we

moeten gaan oplossen. Zouden we mensen die we laten invriezen dan ook weer

kunnen laten leven? Dit vraag ik me af. Maar tegenwoordig kan men met 3D

printing wel bijvoorbeeld een hart nieuw hart maken, dus wellicht kunnen we

mensen daarmee ook wel weer laten leven. De kwal technologie kunnen we in 2050

zeker gebruiken.

Droge vlakte

Er komt veel droogte. Zuid-Afrika heeft de meest heftige droogte ooit op het

moment. Daar mogen mensen nog maar heel weinig water per dag gebruiken. Dit

gaat op meerdere plekken gebeuren. Water gaat weg. Niet echt weg weg, want dat

Pagina 21 van 37

RWS INFORMATIE | RWS Expeditie 2050 – Interviews subculturen jongeren

kan niet, maar er gaat steeds meer in de zee belanden en er komt niet meer genoeg

bruikbaar water voor terug. De balans gaat er dus aan. Daarnaast kunnen

uitgedroogde gronden ook niet goed meer water opslaan, wat een probleem is als

het dan eindelijk wel een keer hard regent.

Gaan we hier toch een oplossing voor vinden? Ik denk dat we wel achterlopen. Als

het echt een probleem wordt ook hier in NL, dan gaan we wel een oplossing

hiervoor vinden. Het komt ook steeds meer onder de aandacht, door bijvoorbeeld de

extreem droge zomer van 2050. Mensen komen zelf wel met innovatieve dingen die

zouden kunnen helpen. Ik denk dat het heel belangrijk is dat we niet met hoog-over

oplossingen komen, maar dat we hiervoor luisteren naar de lokale mensen. Zij

kennen hun systeem het beste en overal is dit anders.

Kassen veld

Als het allemaal een beetje mis gaat, gaan we hier naartoe. Niet perse negatief. Nu

doen ze ook al aan verticaal farming. In NL zijn we wel echt goed in kassen bouwen.

In 2050 is de wereldbevolking verdubbeld. Om daarvoor voedsel te produceren

hebben we echt kassen nodig, die zijn optimaal. Misschien gaan we wel naar steden

toe met flats vol met kassen en flats vol met kassen.

En gaat de groei van het aantal mensen door? Onenigheid. Sommige landen zijn

nog niet zover als hier. Als wij langer leven maken we ook minder kinderen. Het kan

dus minder worden, maar nog niet in 2050. Dan is de groei in de Westerse wereld

wel afgevlakt, maar in andere gebieden kan dit nog doorgroeien.

Mooie billen

Probleem om steeds nieuwe mensen te maken; een aanslag op het vrouwenlichaam.

Seks zal in 2050 niet meer nodig zijn voor voortplanting. Beetje hetzelfde als bij

koeien. We gaan heel specifiek mensen maken/designen en niet meer biologisch.

Ook genetische manipulatie om de ‘perfecte’ baby’s te krijgen, zonder enige

ziekten/afwijkingen. Designer baby’s dus. Niks meer in het lichaam. Er komen

massaal baby labs.

Mars

We zijn nu al veel aan het exploren buiten de aarde en ik denk dat dit alleen maar

meer wordt. Je kunt onsterfelijke mensen daar naartoe sturen om op Mars te gaan

leven. In 2050 hebben we zeker al een eerste basis op Mars. Misschien wel sneller

zelfs. Ik denk dat er spoedig veel geld beschikbaar zal zijn (nu ook al) voor het

onderzoek naar de mogelijkheden om te leven op een alternatieve planeet, omdat

het nu zo slecht gaat op de aarde. Ik denk dat de balans op aarde uiteindelijk wel

weer goed komt, maar ik denk dat hier toch veel aandacht voor komt.

Kwantumcomputer (gouden apparaat)

Normale computer slaat dingen op als 1 of 0 en deze kan 1 en 0 op dezelfde tijd

opslaan. In praktijk betekent dit dat die mega snelle berekeningen zou kunnen

uitvoeren. Ter vergelijking: voor een intens complexe berekening waar een normale

computer nu duizenden jaren over zou moeten doen, heeft de kwantumcomputer

een paar uur voor nodig. Als deze technologie wordt gemixt met artificial

intelligence, dan kun je echt hele heftige shit doen. Dit brengt ons dus nog snellere

ontwikkelingen.

Zonneveld

In 2050 is de fossiele brandstof op, dus duurzame energie echt nodig. Kernenergie

zou ook kunnen, maar ik denk dat mensen daar nu en dan te huiverig voor zijn.

Wind- of zonne-energie? Ik denk zon. Hoewel de efficiëntie van zonnepanelen nu

Pagina 22 van 37

RWS INFORMATIE | RWS Expeditie 2050 – Interviews subculturen jongeren

nog niet optimaal is, maar dit gaat snel ontwikkelen. Helemaal in combinatie met de

kwantumcomputer.

Voeding

Het enzym dat CO2 kan binden is niet heel efficiënt op het moment. Als dit kan

worden verbeterd, kunnen planten veel sneller groeien en dus meer produceren. Dit

heeft twee voordelen: meer/sneller voedsel en CO2 opslag uit de atmosfeer.

Sommige deelnemers denken dat mensen meer vega gaan eten, anderen denken

dat mensen niet veel zullen gaan veranderen in hun voedingspatroon. De reden dat

mensen nu veel vega eten komt ook doordat het een soort van ‘hip’ is en het vega

aanbod gewoon veel groter is.

Sociaal

Meer individualistischer. Maar mensen zullen toch altijd de behoefte houden aan

connectie met mensen. We zijn sociale wezens en dat hebben dus echt wel nodig.

Oorlogen

Geen derde wereldoorlog. Maar er zal altijd wel conflicten zijn. Er zal altijd een

verlangen zijn naar macht, maar dat is van alle tijden. Misschien wordt het in 2050

wel een machtsstrijd tussen de Aarde en Mars, wie weet. Maar survival of the fittest

zal altijd menseigen blijven.

Woningen

Verticaal wonen. Verstedelijken blijft doorgaan. Sommigen denken dat het in 2050

gelijksoortige steden zullen zijn als nu, maar dan nog groter (en nog vuiler).

Anderen zien wel wat in de groene flats. Maar uiteindelijk wordt het wel een

combinatie van de twee: rijken zullen in de mooie/groene flats kunnen wonen en

armen zullen in de oude/vuile flats wonen. Het gat tussen inkomens zal steeds

groter worden. Dit ligt aan de misbruik door de macht.

Politiek

Zullen er in 2050 (nog) meer kleine partijen zijn of juist weer een klein aantal

grotere partijen? Versnippering is verwarrend. Maar twee is ook niet nice. Met kleine

partijen wel makkelijker om een partij te vinden die beter bij je past. Eén partij is te

weinig; vijftien is te veel; vijf zou een goed aantal zijn.

Blijf het democratiesysteem zoals het nu is? Waarschijnlijk wel. Mensen zullen altijd

commentaar hebben op het systeem.

Robotisering

Veel banen gaan verdwijnen nu, maar er komen ook weer banen voor in de plek.

Dus dit is niet echt een probleem denk ik.

Permacultuur

Er worden nu steeds meer voedsel bossen aangelegd; bossen met alleen maar

eetbare planten. Als je dit echt groot aanpakt in 2050, zijn we met z’n allen ook een

stuk bewuster van wat we eten en waar het vandaan komt. Dit brengt mensen ook

dichter bij elkaar. Kan plaatsvervanging zijn voor de verdwenen natuur.

Zijn we gelukkiger in 2050?

Nee. Maar aan de andere kant: wat is geluk? Vroeger werkten we gewoon om te

kunnen overleven en dacht je niet na over geluk. We denken steeds meer na over

ons geluk, omdat we daar tegenwoordig tijd voor hebben.

Pagina 23 van 37

RWS INFORMATIE | RWS Expeditie 2050 – Interviews subculturen jongeren

Quotes

“We moeten meer voedsel in de komende jaren gaan produceren dan wat we tot nu

toe gedaan hebben. Dit kan niet meer op de manier zoals we het nu doen.”

“Als je een ruimtestation bouwt zo groot als NL en daar mensen instopt die

biologisch onsterfelijk zijn, dan kun je zover gaan als je wil.”

“In de toekomst kan technologie dingen voor ons gaan oplossen zonder dat wij het

zelf begrijpen.”

“We kunnen in 2050 zulke goede zonnecellen maken, dat je met een paar

zonnepanelen een gehele stad kunt voorzien.”

“Mensen zelf zullen niet zoveel gaan veranderen.”

“Er gaat heel veel natuur verdwijnen om ruimte te maken voor ons en onze

voedselbehoefte.”

“Er is op het moment heel veel vrijheid om na te denken of je nu echt gelukkig bent

of niet. Hier zullen mensen ook steeds meer aan gaan twijfelen.”

3.6 Interview LARPers

Deelnemers: Tom, Donna, Ian & Wieland

Interviewer: Ferry

Voedsel

De verwachting is dat we minder vlees gaan eten, maar er zal nog wel vlees

gegeten worden. Belangrijk zal zijn dat er alternatieve zijn die wel op vlees lijken

qua smaak en structuur, om zo de behoeften van mensen te kunnen vervullen. Een

goed voorbeeld van deze ontwikkeling is bijvoorbeeld de Veggie McChicken bij de

McDonalds, deze smaakt net zoals een normale. Verder is het ook gewoon dat het

produceren van vlees ook een heleboel energie kost, het wordt dus ook gezien als

een positieve verandering dat er minder vlees gegeten wordt en dat steeds meer

mensen vegetarisch zullen worden. Als vervanger van vlees kunnen insecten ook

een rol gaan spelen, zitten veel voedingsstoffen in en ook veel eiwitten. In 2050 zal

het eten van insecten ook al echt een optie zijn, het is goed verkrijgbaar maar echt

mainstream zal het nog niet zijn. Dit zal ook mede komen omdat insecten niet echt

de sensatie van vlees geven.

Natuurrampen/Klimaatverandering

Natuurrampen zoals hevige overstromingen, bosbranden, droogte en extreme kou

zijn gedachte die boven komen bij de gevolgen van klimaatverandering. Zeker als er

niks gaat veranderen, we er niks aan gaan doen de komende tijd. Het komt nu

eigenlijk al voor, er zijn steeds meer en steeds extremere

natuurrampen/verschijnselen. Een voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld ook terug te

zien gewoon bij ons in Nederland, met de droogte en het watertekort van afgelopen

zomer.

We gaan met zijn alle eigenlijk niet zo goed met de aarde om, dat is over heel de

wereld zo. De bosbranden is de Amazone, de enorme hoeveelheden uitstoot zowel

in China als Europa. We stoten enorm veel broeikasgassen uit!

Of we klimaatverandering nog kunnen terugdraaien weten we niet, maar we zouden

er wel ons best voor moeten doen. Ook al kunnen we misschien de opwarming van

de aarde niet terug draaien, opgeven is ook geen optie. We kunnen het op zijn

minst vertragen door ernaar te handelen.

Om de effecten van klimaatverandering tegen te gaan moeten we ook gewoon veel

bomen planten, in plaats van steeds meer bomen weg te halen. Het duurt wel lang

voordat ze veel CO2 zullen op gaan nemen maar bomen hebben nog veel meer

voordelen; zuurstof, water vasthouden, duurzame grondstoffen en mooi. Eventueel

Pagina 24 van 37

RWS INFORMATIE | RWS Expeditie 2050 – Interviews subculturen jongeren

zouden we ook CO2 uit de luchten kunnen halen met nieuwe technologische

ontwikkelingen. Elon Musk is iemand die met iets zou kunnen komen; “Elon Musk

gaat ons reden”. Droogte is goed op te lossen door meer water vast te houden, het

IJsselmeer kan bijvoorbeeld als waterbuffer dienen. Eventueel zouden we de

(binnen)dijken wel moeten ophogen.

We moeten met zijn alle er een hoop energie insteken en oplossingen gaan

bedenken om verder te komen. De overheid/politiek moet dan wel eens een keertje

wat gaan doen, eigenlijk doen ze nog steeds niet echt iets. “Ze zijn er best wel

langzaam mee”. We halen ons zelf niet eens aan de door onszelf gestelde normen

van 2020. Een slappe reactie om te zeggen dan maar focussen op 2030, er zou juist

nu wat moeten gebeuren. Wij als Nederland mogen wel wat tandjes bijzetten. Juist

omdat wij geen van nature duurzame energiebronnen hebben (vulkaan warmte,

waterkrachtcentrales), daardoor is het voor sommige landen wel makkelijker.

Stad van de Toekomst

De stad van de toekomst is best wel cool en gezellig. Een stad zoals een jungle met

veel bomen en groen. Heeft allemaal voordelen; houdt energie vast, neemt CO2 op,

produceert zuurstof, wateropvang en huishouding, en zorgt voor een duurzame

grondstof waarmee gebouwd kan worden. De vergroening zie je nu al optreden er

worden steeds meer groene daken toegepast. Deze ontwikkeling zal dus ook echt

doorgaan en in 2050 zullen flats met beplanting ook al echt aanwezig zijn en zal de

rest van de stad ook vergroenen. Dit zal vooral in de grote steden en randstad zo

zijn, op het platteland zal dit ook minder nodig zijn. Het is een positieve

ontwikkeling als in de toekomst de stad groen is, maar is ook nodig vanwege

verstedelijking.

We hebben misschien wel teveel mensen op de wereld, daardoor is het ook van

belang dat alles efficiënt en duurzaam gebeurt. Daar helpt de stad van de toekomst

ook bij.

Als gevolg van klimaatverandering zullen bepaalde gebieden ook onleefbaar worden,

wat er dus voor zorgt dat er meer mensen naar de stad trekken.

Omgaan met Water

Het is van belang om zorgvuldig met water om te gaan. In de winter/lente hebben

we een overschot wat we moeten vasthouden voor de (droge) zomers. Maar wij als

Nederland hebben ook nog de zee, we moeten extra goed om kunnen gaan met het

water anders staan we straks onder water.

Water zou in de toekomst ook voor conflicten kunnen zorgen, over heel de wereld.

Misschien spreken we straks wel over “watervluchtelingen”.

Maar door goed om te gaan met water kunnen we in de toekomst misschien wel

gebieden die voorheen heel droog waren omzetten naar gebieden met juist veel

begroeien of een plek om voedsel te verbouwen.

Vervoer

In Den Haag rijden er nu een aantal waterstoftaxi’s rond, goed initiatief van de

gemeente. En nu heb je ook de Felix scooters, elektrische leen scooters, dat is ook

weer een goed en leuk voorbeeld van een ontwikkelingen op kleinere schaal. We

moeten ook van de fossiele brandstoffen af, we zijn al een heel stuk opgeschoten.

En ook de trein zal weer een belangrijk onderdeel zijn van toekomstig vervoer.

Treinen zullen steeds sneller worden en efficiënter ingezet worden.

Sociaal

In de nabije toekomst verwachten we dat er weer wat dingen zullen gaan spelen die

de wereld zullen wakker schudden, bijvoorbeeld nieuwe natuurrampen waardoor

mensen meer zullen gaan nadenken en beter hun best zullen gaan doen. Liever zou

Pagina 25 van 37

RWS INFORMATIE | RWS Expeditie 2050 – Interviews subculturen jongeren

ik niet zien dat mensen zo’n wake-up call nodig hebben maar denk dat het wel

nodig is. De jonge generatie is zich ervan bewust dat er wat moet gebeuren, bij

ouderen mensen (60+) realiseren zich dat nog niet (zo erg) of het maakt hun niet

uit. De Jonge generatie krijgt op school hier veel informatie over binnen en is er

veel mee bezig, waarbij ouderen dit niet of minder is. Goede educatie helpt bij het

bewust worden van klimaatproblemen en andere uitdagingen die wij voor ons

hebben staan. Maar oude mensen hebben ook een grote stem in deze wereld,

jongeren mogen bijvoorbeeld nog niet stemmen (voor tweede kamer, Europa ect.).

We vinden altijd een excuus om de klimaatkwestie af te schuiven. Nee het komt niet

door de fossiele brandstoffen ect. maar door …. We moeten ervoor zorgen dat het

niet meer kunnen afschuiven. Zijn we nog wel op tijd? Misschien wel, maar het liefst

zou vandaag de omslag zijn.

AI/Robots

Er is al veel vraag naar AI en studenten/arbeiders met deze achtergrond, dat zal in

de toekomst alleen maar toenemen. Digitalisering, AI en robots zullen zorgen dat

veel dingen geautomatiseerd zullen worden. De techniek zal zich ook snel

ontwikkelen. “Wie weet hebben we straks een machine die CO2 uit de lucht kan

vangen en daar voedsel mee kan creëren.” Zo zullen robots steeds meer banen

kunnen gaan overnemen, maar er zal wel een punt zijn waarop robots te veel macht

hebben/dat wij er teveel van afhankelijk zijn dat is waarschijnlijk ook iets wat we als

mensen niet willen.

Er zullen dus meer banen komen in de techniek, maar robots zullen sociale banen

niet (veel) overnemen. Daarbij willen we geholpen worden door een medemens.

Ook kan door het toenemen van AI en robots meer nadruk gelegd worden op

onderwijs of specifieke scholing. Er zou bijvoorbeeld langer door geleerd/gestudeerd

kunnen worden of er zou een meer praktische insteek kunnen komen in het

onderwijs. Door al eerder meer concreet bezig te zijn met verschillende

vakdisciplines kan er meer toepasbare kennis worden opgedaan.

Hobby’s en vrijetijd

In 2050 zal er niet zoveel veranderd zijn in vergelijking met nu. Mensen zullen nog

steeds sporten, gamen, lezen, film/series kijken ect., misschien zullen er wat meer

of nieuwe vormen ontstaan maar mensen zullen nog steeds dezelfde soort

activiteiten leuk vinden.

Europa/Politiek/Wereldmacht

Europa is en blijft een wereldmacht, net als de rest van de westerse wereld. In

China en India wonen de meeste mensen maar niet zal niet de wereldmacht krijgen,

China heeft misschien wel steeds meer te zeggen maar de macht zal bij de westerse

landen blijven liggen. Maar er zal wel een beetje angst zijn voor China, de westerse

wereld zal ze daarom ook proberen een ze tegen te houden.

We zijn ook erg afhankelijk van wat heel de wereld gaat doen. Als Nederland of

Europa kunnen we het niet alleen, als bijvoorbeeld China of Amerika ook niet mee

gaan.

Ook erg afhankelijk of straks links of rechts voornamelijk aan de macht zal zijn in

Nederland en hoe snel en ver we zullen komen. Dat zal ook bepalen of de kloof

tussen rijk en arm veel groter zal worden, waarschijnlijk wel.

Straks zijn we wel van Trump af en is er hopelijk iemand die het wel oppakt in

Amerika.

Wij als westerse wereld zullen opkomende landen ook moeten helpen om ook

duurzamer te worden.

Pagina 26 van 37

RWS INFORMATIE | RWS Expeditie 2050 – Interviews subculturen jongeren

Energietransitie

Kernenergie is een hele goede en mooie optie, geen CO2 uitstoot. Maar helaas is er

veel angst en weerstand tegen kernenergie, in onze ogen is dat zwaar overdreven.

Natuurlijk heb je het kernafval maar de voordelen zijn vele malen groter dan de

nadelen.

Windmolens zullen in 2050 minder een rol spelen, te weinig energie wordt er mee

opgeleverd ten opzichte van de kosten/energie om het allemaal te bouwen en in

stand te houden. Verder doden windmolens vogels, en dan heb je nog het punt van

horizonvervuiling. Windmolens is meer voor erbij of tijdelijk in de overgang naar

andere duurzame energiebronnen.

Zonnepanelen zijn ook een goede energiebron voor nu en in de toekomst. Met

zonnepanelen kan veel gedaan worden, kan op daken geplaatst worden van huizen

en bedrijven. In de toekomst misschien wel zonnepalen in de weg. Eventueel kan

bijvoorbeeld in de Sahara een enorm zonnepark worden gemaakt, om stroom op te

wekken.

Quotes

“Ik moet wel positief zijn anders voel ik mij al verloren”

“Er is hoop”

“Wie weet hebben we straks een machine die CO2 uit de lucht kan vangen en daar

voedsel mee kan creëren.”

“We gaan niet zo goed met de aarde om”

“Elon Musk gaat ons reden”

“Ze zijn er best wel langzaam mee”

“Moeten ze het wel een keertje gaan doen”

“Het liefst zien we vandaag de omslag naar een duurzame wereld”

“Terugdraaien weet ik niet, we kunnen op zijn minst ons best ervoor doen”

“Misschien hebben we straks wel watervluchtelingen”

3.7 Interview Eilanders

Deelnemers: Ese, Fedde, Hester, Milo, Rens & Liv

Interviewers: Milou & Imke

Voedsel

Ik hoop dat we in 2050 alle vegetarisch eten of alleen nog maar kip of nog beter;

insecten. In ieder geval iets wat weinig uitstaat heeft.

Ik denk dat we efficiënter veeteelt gaan houden. Bijvoorbeeld een stal met zes

verdiepingen met varkens erin. Verticaal farming. We blijven vlees eten, maar

vegan komt op. Maar wellicht niet door de goede redenen, maar meer als een soort

hype. Zoals de documentaire The Game Changers.

Vlees blijft lekker, maar daar moet iedereen maar overheen komen. Wellicht gaan

we er ook wel helemaal mee stoppen omdat vlees te duur wordt. Of het wordt van

dat kweekvlees, daar wordt nu al heel veel onderzoek naar gedaan.

Etenswaarden moeten gewoon juist geprijsd worden: producten die ongezond zijn

en slecht voor het milieu zouden heel duur moeten zijn en producten die gezond zijn

en minder belastend voor het milieu goedkoper.

Gezondheid

In 2050 laat je je kinderen niet zomaar meer buiten spelen. De lucht is

waarschijnlijk hartstikke vervuild en ongezond om in te ademen.

Pagina 27 van 37

RWS INFORMATIE | RWS Expeditie 2050 – Interviews subculturen jongeren

Energie

Ik hoop dat we in 2050 allemaal elektrisch rijden. Ook denk ik dat we wel gebruik

moeten gaan maken van kernreactors, ook al zijn ze super lelijk.

Kernreactoren zijn misschien wel de enige manier om alle elektriciteit op te kunnen

wekken. Alleen zijn mensen hier wel bang voor. Windmolenparken op zee zijn heel

slecht voor ecosystemen; verjagen alle dieren door de trillingen. Dit is dus niet een

goede optie. Verplicht zonnepanelen plaatsen misschien wel. Mensen die in een flat

wonen kunnen met z’n allen investeren in zonnepanelen, dat is een goede manier

voor mensen die niet heel rijk zijn. Kernenergie is taboe en te controversieel.

Kernafval is het probleem. Kunnen we dat niet in de ruimte sturen? Maar dat kost

meer energie dan dat het zou opleveren.

Internationaal

De toekomst van Nederland hangt heel erg af van wat alle landen gaan doen. Of we

voor geld gaan kiezen of voor het milieu. We moeten dan ook een beetje geluk

hebben met de wereldleiders; als die niet goed hun best doen, dan gaat het

helemaal mis.

Heel Azië en Rusland worden de nieuwe macht. Allemaal communisten. Soort

tweede koude oorlog. Misschien wordt de aarde wel opgesplitst in twee delen: een

deel communisme en een deel kapitalisme. China streeft er nu al naar om helemaal

autonoom te worden. Dus alles zelf maken en produceren. Als ze dat zijn, dan zullen

ze de handel met Europa ook afsluiten. Hun politieke systeem is daar ook helemaal

op ingespeeld; de regering weet alles waar alle Chinese bedrijven mee bezig zijn. En

ook de opvolgers van de Chinese regering zullen hetzelfde gaan doen: zij hebben

allemaal dezelfde visie als die van de leiders nu. In China doen ze gewoon nog aan

uitputting van mensen, maar zelfs ook aan een soort concentratiekampen. Echt niet

normaal. Ik denk dat het er op neerkomt dat China echt het grootste probleem is.

Mars

Ik heb een vriend die bezig is met leven creëren op Mars. Daar gaan we in 2050

stappen in nemen, want hier gaat het helemaal naar de kloten. In 2030 zal de

eerste man op Mars gaat staan. De aarde zal er dan als een vuilnisbelt uitzien en

alle natuur zal weg zijn.

Mars is technisch gezien onleefbaar maar toch denken we dat we daar naartoe

moeten omdat het op aarde allemaal naar de tering gaat. Waarom zorgen we niet

gewoon eerst focussen op deze planeet om het hier te helpen? Dat snap ik niet.

Maar ik denk dat mensen het een fijn gevoel vinden om een soort plan B achter de

hand te hebben.

Vervoer

Ik hoop echt dat de hyperloop iets gaat worden. Niet voor wereldwijd vervoer, maar

wel binnen Europa en binnen Amerika bijvoorbeeld. Mensen zullen naar hun werk

gaan met de hyperloop. Tesla lanceert binnenkort ook al een plan hiervoor.

Inspiratie

We hebben meer mensen als Elon Musk nodig. Of misschien toch niet… Laats was

die in het nieuws terwijl hij wiet aan het roken was. De boomers hebben nu het geld

en die houden daar niet van. Maar later wordt dit de jeugd, en die vinden hem wel

tof.

Nu krijgen we heel vaak het idee dat de jeugd het moet oplossen met alle milieu

problemen. Maar de volgende generatie is echt niet alleen maar groen en als Greta,

maar kan ook super rechts zijn (bv in Polen met anti homo christenen).

Pagina 28 van 37

RWS INFORMATIE | RWS Expeditie 2050 – Interviews subculturen jongeren

Politiek

In 2050 zijn we of extreem links of extreem rechts. Iedereen is nu best wel

gematigd en neutraal, dat gaat veranderen.

Ik ben ook echt bang voor homo geweld. Ook weer heel extremen daar in: je bent

voor en tegen. Dit komt ook echt door de geloven waarmee je bent opgegroeid. We

zijn het allemaal oneens met elkaar doordat we allemaal in andere omgevingen zijn

opgegroeid.

Oorlog

Ik denk dat dat wellicht zover zou kunnen komen. Je ziet het ook nu gebeuren: het

waren eerste de boeren, toen nog vijf keer de boeren, daarna de bouwvakkers en

nu de automobilisten. Wanneer komt de druppel die de emmer doet overlopen? Dat

kan echt extreem gaan uitpakken. Niemand heeft meer vertrouwen in de overheid.

De boeren waren niet te houden door de autoriteiten.

Moeten we boos worden? Weet niet of we daar iets aan hebben. Dan moeten we nog

heel veel mensen overtuigen en dan is het misschien wel te laat. Iedereen wil wat

en iedereen wil het beste voor zichzelf. Zo snel je jezelf persoonlijk voelt

aangevallen, dan ga je heftig reageren.

Maffia achtige bendes gaan steeds meer macht krijgen. School shootings.

Tegenwoordig is dat ook gewoon normaal.

Texel

De grote vraag: willen we het eiland killen voor de aarde?

We zouden alleen nog maar huizen moeten gaan bouwen die minimaal 100 jaar

blijven staan. Ik zou echt niet willen dat het landschap hier eruit komt te zien als de

Bijlmer. Ook geen boomers meer hier alles laten opkopen. En al die rijke Duitse

toeristen die hier huizen kopen en er dan maar drie keer per jaar zijn. En die dragen

ook helemaal niets bij aan de economie van het eiland. Alleen maar lasten.

In 2050 ben ik 45 en heb ik hopelijk kinderen. Dat betekent dat ik ook in een huis

zou moeten hebben, maar ik ben bang dat dat niet meer mogelijk is. Dat alleen nog

maar hele rijke mensen een huis kunnen kopen.

Sociaal

Gaan we veranderen? We zijn mensen en gaan door zoals we altijd hebben gedaan,

dus ik denk dat het niet gaat gebeuren.

Ik neem geen kinderen versus ik neem alleen kinderen als ik het kan betalen.

Hebben we nog alcohol in 2050? Nee. Ik geloof er echt in. Ik denk dat uitsterf. Maar

niet in 2050 hoor. Roken misschien wel al in 2050. Drugs onder jongeren zal altijd

booming blijven. Elke generatie is er wel wat anders, is er iets hips. Er komen altijd

wel weer andere dingen.

Sociaal gaat slecht. Ons kent ons niet meer.

Ik denk dat mensen er altijd behoefte aan zullen hebben, aan sociaal contact. Het

denk zelfs dat er een hele marketing omheen komt: voor duizenden euro’s kun je

dan een hutje op de hei huren waar je helemaal off the grid bent en lekker sociaal

kunt doen met je familie en vrienden.

Daten wordt allemaal digitaal. Iemand vergeleek het laatst met Pokémon Go: deze

wil ik wel en deze wil ik niet. We zijn allemaal bang voor commitment. Iedereen wil

wat. Online social zijn gaat allemaal veel te makkelijk tegenwoordig.

Robotisering

Als het om geld gaat, dan gaat het gebeuren. Maar mensen willen het niet.

Verzorgers gaan verdwijnen en dat worden allemaal robots.

Ik denk dat dit nog niet gaat gebeuren in 2050.

Pagina 29 van 37

RWS INFORMATIE | RWS Expeditie 2050 – Interviews subculturen jongeren

Quotes

“Ik hoop dat we niet allemaal in hoogbouw moeten gaan wonen, vooral niet in van

die lelijke betonnen flats.”

“Ik denk dat we richting 2050 echt stappen moeten gaan nemen in het leven op

Mars.”

“We moeten geluk hebben met de wereldleiders dan; als je die niet mee hebt, dan

gaat het helemaal hard achteruit met de aarde.”

“Mensen gaan liever dood dan dat ze hun geld weggeven.”

“De grootte wereldmachten worden echt van die communistische landen als China

en Rusland.”

“Waarom willen we allemaal zo graag naar Mars? Zullen we eerst niet even focussen

op deze planeet in plaats van die planeet.”

“Er wordt nog altijd gedacht dat vlees eten goed voor je is en erbij hoort, maar dat

is helemaal niet zo.”

“Als je je favoriete rapper in een Tesla ziet rijden, dan ga je dat ook doen.”

“Windmolenparken op zee zijn eigenlijk heel slecht voor het ecosysteem van

dieren.”

“Iedereen denkt dat de volgende generatie is zoals Greta Thunberg, maar je hebt

juist nu ook veel extreem rechtse jongeren.”

“Waar ligt de grens om te demonstreren voor jouw gelijk? Wanneer ga je te ver?”

“We moeten boos doen. Jongeren moeten bozer worden!” versus “Maar ja, hoever

komen we daar nu echt mee?”

“Iedereen wil wat en iedereen wil het beste voor zichzelf.”

3.8 Interview Voetballers

Deelnemers: Mickey, Roel, Tieme & Arnoud

Interviewers: Beer & Milou

Thema energie/ vervoer

In 2050 wordt het gebruik van elektrische auto’s de standaard. Voor de winning van

grondstoffen van de accu’s van elektrische auto’s wordt ‘Deepsea mining’ gebruikt.

Dit betekend dat er onderwater grondstoffen voor de accu’s met een soort

stofzuiger gewonnen worden. Er zijn al onderzoeken en pilot’s gedaan of dit

mogelijk is en er is ook al onderzocht waar op de zeebodem veel van dit soort

grondstoffen zich bevinden. Dit is volgens de deelnemers een goede ontwikkeling

ook omdat er onderzoek is geweest die zegt dat over 20 jaar verwacht wordt dat er

op land geen grondstoffen meer zijn voor het maken van accu’s van elektrische

auto’s.

Waterstof wordt ook genoemd als brandstof waar auto’s in 2050 op gaan rijden. Op

het moment is er nog erg veel in ontwikkeling maar gaat wel erg snel. Nu nog op

kleine schaal maar 2050 wordt er wel op commerciële schaal geproduceerd. Naast

auto’s die rijden op waterstof kan het ook zijn dat we 2050 de transport sector ook

rijdt op waterstof.

De deelnemers denken dat kernenergie belangrijk wordt. ‘In Azie schiet