Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)

7/28/2019 Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)

http://slidepdf.com/reader/full/francisci-baconis-novum-organum-1662-editio-prima-veneta-latin 1/403



6/0:^^

-< S > p rj > ^

i t c o o d-^

5 ^x>'g r^ T."^"

j ;* il G Ci • -< ••

c/» P S

K :r c *^ -c ^j

^!? c. S S^ '^ ^

Library

of the

University of Toronto

=! r^ 'i: ± Ji «^ '^ o _L « -rt ci -^ ^-J v'^ O-> e^ o ci rrf o -'

e{ J5 G— o - "^ cbO I

.:3 ^ 'j 2J2>

•" ^'•

-

c^ 1

> vS y o i^ ;^ £^ -2 -^ ^ o --_

^^

- - ^ o ^ ^jz S

J 3 :i ^ ^

^ --' ^ d ;d i^; f-

=J h ^ ^ «^

^ ^ ^S ^,:3-

'-^-^ ^^^ 8:-§ i ^^ 2 -1

^ O C

cr

,. - ^ t/5 u- 5^.U C C

o on. _ P,^^ o.<^ or .J U rj -:2 p ,G

.1^- J:? ,"' U *L: U ^rt

3 ?3 rt .t; .-I Q ;-; E: -^--^ p r^ >.>

o<d.;^j^ôo0^tÊ2O a ^ r^

<c

o ^

—< /^ y _> . ^ rs



.WvZ





FRANCISCIB A C O NISDE VERULAMIO

S U M M I Jt N G L I AE

GANCELLARII,^hvum Ovganutn Scf^tttiarHm .

Editio prima Veneta .

I

VE N E T

I I

S,MDCCLXII.

Typis Gafparis Girardi

,

SUPERIORUM PERMISSU.





PR£CLARO. ATQUE. OPTIME . VIRO. MERITO .

JOSEPHO. MARCHIONI. XIMENES.

ARAGONIffi;.

O P U S. H O C.

IN HUMILLIMUM. REVERENTI^. SIGNUM.

ANDREAS TOSI

D. D. D.



Digitized by tiie Internet Arciiive

in 2009 witii funding from

University of Toronto

Iittp://www.arcliive.org/details/1762novumorganum00baco



V

IRANCISCUSDE VERULAMIO

fic cooitavit y

TALEMQUE ArUD SE RATIONEM INSTITUIT

quam Viventibus 5c Pofleris nocam fieri,

iprorum intcrcffe putavic

.

CUm illi pro comperto effet , IntelleBum hu-

manum fibi ipfi negotium faceffere , wf-

que auxiliis zferis(

qute in Hominis poteflatc

funt 5 uti fobrie & commode ^ unde multiplex Re*

rum Ignoratio > d^ ex Ignoratione Rerum detri^

menta innur.iera : omni ope connitendum exiflima*

-vit5 fi quo modo commercium iflud Mentis &

Rerum(cui vix aliquid in terris , aut faltem

in terrgnis , fe oftendit fimile ) reftitui poffet in

integrum , aut faltem in meltus deduci . Ut ve<>

fo errores qui invaluevunt,

quique in aternum

invalituri funt , alii poft alios( fi mens fibi

fermittatur ) ipfi fe corrigerent , vel ex vi In»

telleBus propria , vel ex auxiliis atque admini'»

culis Diale&ica , nulla prorfus fuberat fpes ,pro,

pterea quod Notiones Rerum prirîe,quas Mens

bauftu



VI

^^fi'"^^cor,fuf.,&-te,.ereaR,tusabfi...ff- V neque nînor Ji, ,„ f,,,„j,^ ^ ^^._

i>ido & inconftant. Ex auo £t .

n „• ^" quo fit , ut umverfa.

^Jla Rauo Humana, qua uttmur quoad Ua.iR.

yem Natur., „on bene congefla & .d.fic.ua

Jn fed tanq.am Moles aUûa n,a.nifica fineiundamento

. Dum enim Falfas Ment.s vi-ns ,„.rantur homtnes & celebrant , Veras ejufdem {û.

# poSim,r.deb;ta ei adh.beantur aux.lia atque ,pfa Rebus morigera f.t , nec .mpotenter Re.bus .afultet

) pr^tereunt & pcrdunt . Reflabn^llud .«„«, ut res de tntegro tentetur

, „,el.ori.

naus pr<efld.,s ; utque fiat Scicntiarum, & ^r.

uum,

atque cmn.s Human^ DoBr.n^,

,•„ „„,

^r>/«», Inftauratio, a deb.tis

c.citata Fund..>ner.t,s

. Hoc êro licet ^greffu i„fi„.,um qu.d.dam v.der. poff.t , ac fupra vires mortalcs • ta.

mcn ,dem xraUatu fanum .nven.etur ac fobr.umm^g>s quam ea qua: adhuc faBa fur.t . Em,L*r,.m

hu,us rei efl nonnullus . h, ,is êro,qua

,'n>,fiunt crca Scicntias,efl Vertigo qu^dam

.

•^5"""" frpetua, & Crc.lul. Neque eum

fu.



VJI

ft4git,quanta in folitudins verfstur hoc Exp^^

riiYientum ^&* qtiant dnmm O* incrcdibilc fit ad

facisrjdatu fid:m » Ni/ji!ominus y nec rem ^ ncc fe

ipfum deferendum putavity

qiiin Viam^

quce una

Humana Menti pervia eft , tentaret atque ini^

ret . Praât enim Principium dare Rei,

qu.t

Exitum habere poffit ^ quam in iis^qu^ exitum

nullum habent,

perpetua contentionc ^ fludio

implicari . Via autem Contemplativa Viis illis aSli'

vis decantatis fere refpondent y ut altera ab ini»

tio ardua ^ difficîs , deCtnat in apertum ; aU

tera primo intunu expedtta & procjivis, ducat

in avia & pracipitia . Qiiur/i autem incertus

effet ,quando hac alicHt pofthac in mentem ven»

tura /int ; eo potiffimum ufus t/frgumento,quod

neminem ha&enus invenit,

qui ad fimiles cogi»

tationes antmum applicuerit j decrevit prima qtiiVM

quej

qu<e perficere Ucuit ^ in puhlicum edere ,

Neque hac feflinatio ambitiofa fuit,fed follici^

ta y ut fi quid illi htimarîtus accideret , extaret

tamen Defignatio queedam , ac deflinatie Rei quam

animo cotnplexus efl ^ utque extaret ftmul Signum

aliquod honeftce fuê & propenfa in Generis Hti,

rnani Comrfioda voluntatis . Certe aliam quam-

cun*



VIII \

ctttjque tAmbitionem inferiorem duxit Re,quam

pne mauihui babuit , ûp enim hoc quod agitur^

nibil efl ^ aut tantum ^ ut merito ipfo contentttm

effe dcbeat , nec fruBum cxtra quarere ,

FRAN.



F R A N C I S C I

D E

VERULAMIOINSTAURATIO MAGNA.

P R AE F A T I O.

De flatu Scientiarum,quod non /it felix ,

aut

majorem in modum aucius / quodqtt^ alia om'

nino,quan7 priortbus cogntta juertt , -via ape*

rienda fit IntelleBup humano ^ O* alia compa^

randa auxilia , ut mens fuo jure in rerum

Naturam uti pojfit .

Identur nobis homines , nec opes,

nec vires fuas bene noffe ; verum de

illis majora quam par eft , de his mi-

nora creders . Ita fic , uc aucartes

receptas infanis prctiis aeftimances,

nil amplius quaeranE ; aut fe ipfos plus aequo con-

temnentes , viresfuasin levioribus confumanc

,

in iis,

quae ad fumraam rei faciunc , non expe-

riantur . Quare funt & fuaz Scientiis Columnae

,

tanquam facales ; cum ad ulterius penecrandumhomines nec defiderio , nec fpc excitentur . Ac-

que , cum opinio copiae inter maximas caufas

inopicB ficjquumque ex fiducia praefentium

^

a vcra





PR.4EF.4T10. lil

minime videcur cvencuruai fiiifle,quod per mu!^

ta juni r^cula ulu venic • uc illae iuis immots fe-

rc hircanc vefligiis , nec incrementa genere hu-

manodigna fumanc : eoufque, uc faepenumero

non foluni aflercio maneac aflertio , fcdeciam

quxflio maneac quaeflio , & per difpucationcs

noD folvacnr , fedfigatur, Scalaiurj omnifque

tradicio & fucceflio difcjplinarum reprxfencet &cxhibcat perlonas Magiftri & Audicoris, non

Invencorls , ^ cjus qui inventis aliquid eximiuni

adiiciat . \a arcibus aucem mechanicis concra-

rium evenire vidcm!is . Quae, ac fl aurae cujus-

dam vitaiis forenc parcicipes, quotidie crcfcunt

& perficiuntur ; <?: in primis authoribus radeS

plerunque & fece onerofac & informes apparent,

poflea vero novas vircurcs & commaditatemquandam adipifcuntur , eo ufque , utcirius flu*

dia hominum & cupidicaces deficianc ^ mucen-

tur,quam illaE ad culmen & pcrfe6lionem fuam

pervenerint . Philolbphia concra , & Sciencix

• Int^lletluales , ftatuarum more adorantur & cc-

lebrancur , fed non promovcncur . Q_uin etiaai

•in primo nonnunquam authore maxitne vigent,

& deinccps dcgeneranc . Nam poftquam homi-

iies dedicitii fa6li funt , & in unius iententiam

( tanquam pedarii Senacores ) coierunt , Scien-

tiis ipfis amplicudinem non addunc , fed in cer-

tis authoribusornandis Sc flipandi!:' fervili oflicio

funguntur . Neque illud aff^crac quifpiam • Scien-

tias paulatim fuccrefcences , tandem ad ftacum

qucndam pervenifie, & cum deaium

(quafi con-

a 2 fe-



IV PRÊF ^TIO,

fetlis fpatiis legitimis) in opcribus paucorum

fedcs fixas pofuiiTe ; atque poAquam nil melius

inveniri potucrit , reftare fciiicet , ut quac in»

venta fms , exorncntur ,

& colantur, Acqucoptandum quidem efTct , haEC ita fe habuiffe

Re£lius illud , & verius ; iftas Scicntiarum man-

cipationcs nilaliud effe,quam rem ex pauto-

rum hominum confidentia , & reiiquorum io

cordia & inertia natam . Poilquam cnim Scicn-

us, per partes diiigenter fortafle cxcultae & ira-

£\at2 fuerunt , lum fortc cxorius efl aiiquis ,

ingenio audax , ^ propter MeLhodi compendia

acceptus , ^ celcbratus,qui ipetie tcnus Ar-

tcm confiituerat , reveia vcterum labores cor-

ruperat . id tamcn poQeris gratum e(Te ibiet,

proptcr ufum operis expeditum. ,

& inquifitionis

novas txdium , & impaticntiam . Quod fi quis,

confcnlu jam inveteraio , tanquam Temporis

judicio moveatur ; lciat , fe ratione admodum

fallaci & infirma niti . Neque cnim nobis ma-

gna ex parte notum ei> , quid in Scicniiis & Ar.

tibus, variis faecuiis & iocis , innotuerit , 5c inpublicum emanarit; muito minus, quid a fin-

guiis lentatum fit & fecreto agitatum . Itaquc

nec Temporis Partus , nec Aborcus extanc in

Fafiis . Neque ipfe confenfus , ejuiquc diuturni-

tas , magni prorius asfîmandus cft . Utcunque

enim vaiiafint

genera Poiiciarum, unicus c(l

ftatus Scientiarum , ilquc iemper fuic & manfu-

rus eft popuiaris . Atque apud populum piuri.

iTium vigenc doftrinac, auc contcntiofae & pu.

gna.



gnaccs , aut fpecior.^ & inanes ;cjuales videiicet

affenlum aut illaquean: . aut demulcenr . Ica-

que maxime ingenia proculaubio per fingulas

astates vim pafTa lunr ^ dum viri captu &. intel-

ls£lu non vulgares, nihilofccius exiflîmationi

fuae confulentes , temporis & raultitudinis judi-

cio fe fubmiferunt . Q.uamobrem arftiores Con-

tcmpUciones (i forte ufquam emicuerint , opi-

nionum vulgarium ventis fubinde agitata! funt,

& extinftae. Adeo ut Temp'.is , tanquam flu-

vius, levia & inflata ad rros devcxerit,gravia

& foiida demerfcrit . Qjain & illi ipfi authores,

<jLii ditlaturam quandam in Scicntiis invaferunr,

& tanta confidentia derebus pronuntiant • cum

tamen per inrervalla ad fe redeunc , ad querimo-

nias de fubtilitace Naturs , veritatis receffibus,

rerum obfcuritare , Cauiarum implicatione , in-

genii humani infirmitate , fe convertunt : in

hoc nihilo tamcn modeftiores , cum malinr com-

munem hominum Sc rerum conditionem caufa-

ri,quam de fc ipfis confiteri . Quin illis hoc fe-

re folenne eft , ut quicquid Ars aliqua non ac-

tingat , id ipfum ex eadem arce impoflibile cfTe

ftatuant . Neque vero damnari potcft Ars,quum

ipfa difceptet , & judicet. Itaque id agitur , uc

jgnorantia etiam ab ignominia liberetur. Atque

quae tradita & recepta iunt , ad hunc fere modumfc habenc : quoad opera fleriiia

,quaefîonurn

piena • incrcmentis fuis tarda & languida;

per-

fcftionem in toto fimulantia , fed per partes ma-

le implcta ; deieftu autem popularia , & autho-

a 3 ri.



VI PRÊF^TIO.ribus ipfis furpe6â , rdeoque artificiis quibufdam

rnunita, & oftentata . Q.ui autem & ipfi experi.

ri , & i'e Scientiis addcre, carumque fines pro.

ferre flatuerunt , nec ilii a receptis prorfus de-

fcifcere aufi funt , nec fontes rerum petere . Ve-

rum fe Magnum quiddam confequutos putanc

fi sliquid ex propr"'o inferanc , & adiiciant;

prudenter fecum reputantes , fe in aflentiendo

modcfliam , in adiiciendo libertatem tueri pof-

fe . Verum dum opinionibus & moribus conluli-

tur, mediocritatcs iftae laudatse in magnum Scicn-

tiarum detrimcntum cedunc . Vix enim datur,

authores fimul 8c admirari, & fupcrare . Sed

fic aquarum morc,

quae non altius afcendunt

quam cx quo dcfcenderunc . Itaque hujufmodi

homines emendant nonnulla , fed parum promo-

venc ; & proficiunrt inmelius, non inmajus*

Neque tamen defuerunc,qui aufu majore omnia

incegra fibi duxerunc , & ingenii impetu ufi,

priora profiernendo , Sc derirucndo , adic«m fi-

Li 8c placitis fuis fecerunc;quorum tumultu

non magnopere profc6lum eH:; quum Phiiofo-

phiam & Artes noa rc ac opere amplificare, fcd

placita tantum permucare , atque regnum opi-

nionum infe transferre concenderinc : exiguo

fane fruftu,quum inter crrorcs oppoficos , er-

randi caufae finc fcre communcs . Si qui autem

nec alicnis , nec propriis placicis obnoxii , fed

libertati faventes , ita animati fuere , ut alios

fcGum fimul quzreie cuperent ; iili fane afFe6lu

honefti , fed conacu invalidi fuerunt. Prob&bi-

les



PJZÊF^TIO. VII

lcs enim tanrum rationcs fequuti videntur, &:

arûmentorum vertigine circumaguntur , & pro*

milcua quaerendi licentia feveritatem inquifitio-

nis enervarunt . Nemo autem reperitur,

qui in

rebus ipfis , & experientia , moram feccrit legi-

timam . Atque nonnuili rurfus qui experientise

undis fe commifere , &. fere Mcchanici fa£li

funt ; taraen ipla cxpeiientia Erraticam quan-

dam inquifitioncm excrcent , nec ci certa lege

militant. Quin & plerique pufilla qusedam pen-

fa fibi propofuere,pro magno ducentes , fi unum

aliquod inventum eruere poflinc ; inftituto non

minus rcnui,quam imperito . Nemo enim rci

alicujus nacuram in ipfa re rc6ie auc feliciter per-

fcrutarur ; verum poft laboriofam cxperimento-

rum variationem non acouiefcit , fed invenir

quod ulterius qussrat . Neque iilud inprimis

omittendum eft,quod omnis in cxperiendo in-

duflria fiatim ab initioopera qusedam dcftinata

prxpropero & incempeftivo ftudio captavit;

Fru6lifera ( inquam ) Experiment» , non Lu-

cifera,

qusefivit ; nec ordincm divinum imitata

eft,qui primo die lucem tantum creavit , eique

unum diern integrum attribuit; nequeillodie

quicquam materiati operis produxit , verum fcp

quentibus diebus ad ca defcendit . At,quifum-

mas Diale£licae partes tribuerunt , atque inde

fidiiTima Scientiis prasfidia comparati putarunt

,

veriffime & optime viderunt , intelle6lum hu-

manum fibi permifTum , merito fufpetlum eifc

debere . Verum iBfirmior omnino eft malo me»

a 4 dici-



dkina ^ nec ipfa mali expers . Siquidem Diale^

6tica quae recepta eft , licet ad Civilia & Artes,

quae in lermone & opinione pofitae (unt , re6lifli-

me adhibeatur ^ Naturae tamen fubtiiitatem lon-

go intervallo non attingit • & prenfando quod

non capit , ad errores potius ftabiliendos , &quafi figendos

,quam ad viam veritati aperien-

dam , valuit

Quare , ut quae di£la funt compIeSlamur ^

non videtur hominibus aut aliena fides , aut in«

duf^ria propria , circa Scientiss ha6leBus felici-

ter illuxifTe;

prasfertim quum & in dcmonflra*

tionibus, 8c in experimentis adhuc cognitis,

parum fit praefidii . ^dificium autem hujus uni-

verfi , ftru6lura fua , intelle6tui humano con-

templanti inflar labyrinthi efl" ; wbi tot ambiguaviarum , tam fallaces rerum & fignorum fimili*

tudines , tam obliquae & implexa? Naturarum

fpira? & nodi , undequaque fe oflendunt • iter

autem , fub incerto fenfus lumine , interdum

afFuIgente , interduna fe condente,pcr expe-

rientiae & rerum particularium fylvas perpetuofaciendum cfl: . Quin etiam duces itineris ( ut

di6lum eft) qui feofferunt, & ipfi implican*

tur ; atque errorum & errantium numerum au>

gent , In rebustam durisde judicio hominum

cx vi propria , auc etiam de felicitate fortuita,

defperandum eft . Neque enim Ingeniorumquantacunque cxcellentia , neque experiendi

filca faepius repetita , ifla vincere queat . Vefti-

§ia filo regenda funt : omnifque via ufquc a

pri-



PRÊF^TIO. IX

primis ipfis fenfuuni pcrceptionibus cerca ratio-

ne rDunienda . Neque Iisc ita accipienda func,

ac fi flihil omnino toc litûlis tantis laboribus

aftutn fic . Neque cnim eorum quae inventa

func , nospoenitct. Atque antiqui certe in iis ,

quae in ingenio 3c meditacione abftrafla pofita

lunc , mirabiles fe viros praeftitere . Verum,

qucmadmodum fa?culis prioribus , cum homines

in navigando pcr ftellarum tantum obfervationcs

curfum dirigcbant, veteris fane Continentis

oras legere pocuerunt , auc maria aliqua minora

& medicerranea traiicere;

priufquam autcin

Occanus traiiccretur , & novi Orbis rcgiones

detcgerentur , neceffefuic, ufum acus nauticz,

ut ducem viae magis fidum , & ccrtum , innotu-

iffe : fjmili prorfus ratione,qu« hucufque in

Artibus & Scientiis inventa func , ca hujufmodi

func , ut ufu , meditatione , obfervando , ar-

gumcntando , reperiri potuerinc ; utpote quae

fenfibus propiora fint , 6c communibus notioni-

bus fere fubjaceant : antcquam vero ad rcmo»

tiora & occulciora Naturas liceac appellere , ne*

ccffario requiritur , uc melior 8c perfecîor men-

tis & intelleftus huinani ufus 8c adoperatio in-

troducatur.

Nos certe aeterno Veritatis amore devifti

,

viarum inccrtis & arduis, & folitudinibus , nos

commifimus ; & Divino auxilio freti & innixj,

inentcm noftram , Bc contra opinionum violen-

.tias & qiiafi inftruft?.s acies , & contra proprias

Scijitcrnas haefitationes & fcrupulos , & contra

re»



fcrum caligines , 3c nubcs , & undequaque vo.

lantes phancafias, fuftinuimus ; ut tancltm ma-

gis fida & fecura indicia vivencibus & poReris

comparare poffemus» Qua in re fi quid profece-

rimus , non alia fanc ratio nobib viam ?.pcruic,

quam vera & legitima fpiritus huinani humilia-

tio . Omnes enim ante nos,qui ad srtes inve-

niendas fe applicuerunt , conjeclis paulifpe»* in

res &. exerr.pia , & cxperientiam cculis , ftai.m,

quafi invencio nil aliud effet , quam quc^damexcogitatio, fpirirus proprios , ut fibi Oracula

exhiberenc,quodammodo invocarunc . Nos ve-

ro Jnter rcs cafte &: perpetuo verfantes, Intelle-

flum longius- a Rebus non abftrahimus, quara

ut rerum imagii)es, & radii, ( ut in fenfu fit

)

eoire polfint ; unde fic , at Ingenii viribus &cxcelIen;iaB non multum relinquatur , Atque

quam in inveniendo adhibemus humilitatem,

eandem & in docendo fequuti fumus . Neque

enim aut Confutationum triumphis, aut an:i-

quitatis advocationibus , aut authoritatis ufur-

patione quadam , aut etiam obfcuritacis velo ,

aliquam bis noftris inventis majeftatem impone-

re aut conciliare conamurj

qualia reperire non

difficile effec ei,qui nomini fuo , iion animis

aliorum lumen aiFundere conarctnr. Non (in-

quam ) uUam aut vim , aut infidias hominum

judiciis fecimus , auc paramus ; verum eos adres ipfas & rerum foedera adducimus ; ut ipfi

videant,quid habeant

,quid arguant

,quid

addant , atque in commune conferani , Nosau-

tem



rcm fi qiia in re , vel male credidimus , vel ob-

dormivimus , & minus auendimus ,vel defcci-

musin via , & inquificionem abrupimus ;

nihi-

lominus iis modis res nudas & aperras txhibe-

inus, uc errores noflri antcquam Scienti* n-.af-

jjm altius inficiant notari & feparari poffint

,

atque etiam ut faciiis 5c expedita fit laboruiu no-

firorum contlnuatio . Atque hoc modo , inter

Empiricam & Ratlonalem facultatem (qnarom

morofa 6c inaufpicata divortia , & repudia ,

omnia in humana familia turbavere )conjuîum

verum & legitimum in perpecuum nos firmafle,

cxiftiraamus.

Quamobrem,quum haec arbitrii noftri non

fmc ' in principio Operis , ad Dcum Patrem ,

Dcum Verbum , Deum Spirirum , fircces fun-

dimushumillimas , 5c ardent':ffimis , ut huma-

ni generis arumnarum memor , & percgrina-

tionis iftius vitae , in qua dies 'paucos & malos

tcrimus, novis fuis Eleemofynis,

per manus

noftras , familiam humanam dotsre dignetur.

Acque iilud infupcr fupplices rogamus , ne hu-

manadiviniiofliciant ;neve ex referatione via*

rum fenfus , & accenfione majore luminis natu-

ralis, aliquid incrcdulitatis & noftis animis no-

ftris erga Divina myfteria oboriatur : fed po-

tius , uc ab intelleau puro , a phantafiis & va-

nitate repurgato , & divinis oraculis nihilomi-

nus fubdito & prorfus dedititio , fidei dentur,

qua2 fideifunt. Poftremo , ut Scientiae veneno

aferpcnte infufo,quo animus humanus tumet



XII PRjiEFoiTIO,

ikinflatur, dcpoiuo , nec akum fapiamus , ncc

iiltra fobriuin , kd veritatem in charitate coko

mus

Pera61is autem votis , ad homines converfi,

qusedam & falutaria monemus , & aequa poftula-

mus . Monemus primum,(quod etiam precati

fumus) ut homines fenfum in officio,quoad

Divina, contineaac . Senfus enim (iuftar So-

lis ) Globi terrellris faciem aperit , coeleflis

claudit , & obfignat . Rurfus , ne hujufce maii

fuga in «ontrarium peccent.Quod certe fiet , î

natur^ rnquifitionem uila ex parte veluti Inter-

di5lo feaaratam putant . Neque enim purailla

& immaculata Scientia naturaiis,

per quam

t,4'dam nomina ex proprietatc rebus impofuit,

principiura aut occafionem lapfui dcdit . Sed

ambitiofa illa & imperativa Scientias Moralis,

de Bono 6c Malo dijudicantis , cupiditas , ad

hoc , ut Homo a Deo deficeret , & fibi ipfi le-

gesdaret, ea demum ratio atque modus tenta»

tionis fuit. Dc Scientiis autem qux Naturam

contemplanrur , fanftus ille Philofophus pro^

nuntiat , Gloriam Dei effe ^ celare rem'^

gloriam

Regis autem , rem invtnire : uon aliter , ac fi

Divina Natura innoccnti& benevolo puercrum

ludo deleaaretur,qui ideo feabfcondunt uc in»

veniantur, atque animam humanam fibi collu»

forem inhoc ludo , pro fua in homlnes induU

gentia & bonitate , cooptaverit . Poftrem.oofn-

nes in univerfum monitos volumus , ut ScientisE

veros fines cogitent ^ nec eam aut animi caufa

pc-



PRjfEF^TlO. Xlir

p:rant jauc ad cjnten ionem , aut ut alios de»

Ipicianc, aut ad commodura , aut ad famam,

aut ad potcntiam , aut hujufmodi inferiora, fed

ad meritum ,

& ufus vitiE , camque in Charita»

te perficiant , & regant . Ex appetitucnim Po-

tentiae , angeli lapfi funt • ex appetitu Scien-

tix , homines : fed Charitatis non eft cxceiTus•

neque Angelus , aut Homo,

per eam unquam

in periculum venit .

Poftulata autem nollra , qu2 afFerimus , talia

funt . Denobisipfis filemus : De re autem qoae

agitur,petimus, ut homines eam Ron Opinio-

nem , fed Opus effe cogitcnt ; ac pro ccrto ha-

beant , non Setâ: nos alicujus , auc Placiti ,

fed utilitacis 5^ amplitudinis humanae fundamen..

ta moliri .

Deinde , ut fuis commodis acqui ,

exutis opinionum zelis & praejudiciis , in com-

mune confulant , ac ab erroribus viarum atque

impedimentis , noftris prgefidiis S: auxiliis , li-

berati & muniti , laborum,

qui rcftant , & ipfi

in partem veniant . Prseterca , ut bene fperent

,

reque Inftaurationem noftram , ut quiddam infi-

iiitum , & ultra mortale , fingant, & animo

concipiant;quum rcvcra fit infiniti erroris fi-

ris , & terminus legicimus ; mortalitatis au-

tem , & humanicatis , non fit immemor;quum

rem non intra unius aetatis curriculum omnino

perfici poffe confidat , fed fuccefTioni deftinec

•

denique Scientias , non pcr arrogantiam in hu-

mani Ingenii cellulis ,fed fubmiffe in mundo

majore quserat . Vafta vcro , uc plurimum fo-

lcnt



XIV PRJEF^TIO.lent effe

,quae inania : folida contrahuntur ma-

xime , & in parvo fita funt . Poftremo etiain

petendum viderur, ( ne force quis rei ipfius pe-

riculo nobisiniquus effe velic ) ut videant ho-

iiiines,quatenus ex eo

,quod nobis afferere

neceffe fii, ( fi modo nobis ipfi conftare veli»

inus ) d-e his noftris opinandi , aut fententiam

fcrendi , fibi jus permiffum putent : quum nos

omnem iflam rationem humanam prasniaturam,

anticipantem , &. a rebus temere , & citius quam

oportuit , abflraRam, (

quatenus ad inquifitio-

nem Naturas ) ut rem variam , & perturbatam,

& male extru6lam , reiiciamus. Neque poftu-

landumen:, ut ejus judicio ftctur,

quas ipfa in

judicium vocatur *

NOI



NOI RIFORMATORI

Dello Studio 61 Padova.

AVendo veduto per la Fedc di Revifione,

& Approvazione del P. F,ScYafi,io Ma^

via Maccarinelli Inquificor Gencral del Santo

Officio di Vene-îa nel Libro inticolato Franm

cifct Baconis dc Verulamio , novum OrgannmScientiarum , non v' eder cofa alcuna contro

la Santa Fede Cattolica , & parimente per At»

teftato del Scgretario Noftro , niente contro

Principi , & buoni coftumi concediamo Li-

cenza a Gafparo Girardi Stampator di Vene-â,

chepoffi cfTere ftampato

, offervando gli or*dini in materia di Stampc

, & prefentando Jc

folite Copic alle Pubbiichc Librarie di Vene-i

zia , oC di Padova.

Dat. ii 2^. Luglio lydz»

(Sebaftian Zt*flinian

Reff.

( %Alvife Mocenigo 4. Caval. Procur^^^ff»

( Polo Renier Reff.

Regiftrato inLibroa Carte 135^. al Nuni.^71.

Giacomo Zuccato Segr,

Franc, Gadaldini Segr,





blSTRIBUTIO

OPER IS.EJUS CONSTITUUNTUR

Parccs fcx

.

Priraa • Pa^rntiones Scientiarum ,

Secunda ; Novum Organutn, five Ihdicia de Itu

terpretatiotje Natura .

Tertia; Phanomeyja Univerft ^ five Hifioria Na-

turalis C^ Experimentalis nd cendendam Phi^

lofopbiam .

Quarra ; Scala IntelleBus ,

QLiinta • Prodromi, five tAnticipation^s Philc»^

[ophiis Secundtf .

Sexta ; Philofophia fecunda , five Scientia ÂBiva.

SlNGULARUM ARGUMENTA.

Ars autem Inflituti noftri eft

J^gs:^Ârs autem inintun noitri eit , ut om-

î ^^^ nia,quantum fieri pocefl: , apcite

j|ir^^ & perfpicue proponantur . Nuditasy^Fgy^^j enim animi , ut olim , corporis

,

innocentis , & fimplicitatis comes efl; . Paceac

itaque primo Ordo Operis , atquc ratio ejus

.

PartesOperisa nobis conftituuntur fex .

Prima pars exhibet Scienciag ejus , five Do-

£lnn3& , in cujus poffeffione , humanum genus ha*' A ae-



% DIST RIBUT 10

clersus vcrfarur , Summam , five Defcriptionem

univerfalcm . Vifum enim efl: nobis , etiam in

jis, qux recepca func , nonnullam facere moram :

€0 nimirum conlilio , uc facilius & Veteribus

perfeîo , & Novis adicus dccur . Pari enim

tere Rudio ferimur, & ad vecera excolenda , &

ad ulcenora affequenda . Pertinet etiam hoc ad

faciendam fidcm : juxca illud ; JSJon acapii; hi"

{loBus verba Scientia ^ niji prius ea drxerisy

qu<s

'verfaniur in corde ejus . Icaque Scientiarum a:-

que Artium reccptatum oras legere , necnon

ucilia quaedam in illas importare , tanquam in

tranfuu non negligemus .

Parcitiones tamen Scientiarum adhibemus

cas,qu« non tancum jam invcnta ^ nota , fed

ha6lenus omiffa, & debita comp!e6ântur . Et-

€nim inveniuntur in globo lnteile6ûali,que-

madmodum in TerreSri , & cuha pariter , &cieferta . Itaque nil mirum videri debet , fi a

divifionibus uficatis quandoque reccdamus . A-

dje^lioenim, dum totum variat , eciam partes

carumque fecliones neceffario variac : receptae

aucem divifiones, receptse fummse Scientiarum,

qualis nunc efl: , tantum competunt

Circa ea vero,

quse ceu omilTa notabimus,

ita nos geremus • ut non leves tantum ticulos &argumenta concifa eorum

,quae defiderantur

,

proponamus . Nam fiquid inter omiffa retuleri-

mus, f modo fit dignioris fubjefti ) cujus ratio

pauio videatur obfcurior • (adeout meritofufpi-

cari poffimus , homines non facile intelle£luros

quid



OPERIS.3

;quid nobis velimus, autqualefic illud opus quodanimo& cogitatione comple£timur :

)perpetuo

nobis curae erit, aut praecepca

hujufmodi Operis'conficiendi

,aut etiam partem operis ipfius jani

anobis confe6âm, ad exemplum totius fubjun-

gere : ut infingulisaut opera aut confilio juve-

mus. Eccnim etiara ad nofirara exiftimationem,

non folum aliorum urilitatem pertinere putavi-

rnus;

ne quis arbitretur, levem aliûam de

iftiufmodi rebus notionem mentera noftram per-

flriBxiffe; atque effe illa

,qus defideramus ac

preniamus, tanquam votis fimiiia . Ea vero ta-

liafunt, quorum& penes liomines ( nifi fibi ipfi

defint) poteftas plane fic ^ & nos apud nofmerrationem quandam certam Sc

explicatam habea-mus. Neque enim regiones metiri animo, uc

Augures, aufpiciorum caufa : fed intrare, uc

Ducesjpromcrendi (ûdio , fufcepimus .

^tqtie hêc prima Operis pars ejl .

I

Porro prxterveai Artesveteres, Tntelleaum

'3umanum ad trajiciendum inftruemus . Defti-

latur itaque Parti fecundz Doarina de melio-

'e& perfectiore ufu rationis in Rerum linquifi-

Jone, & de auxiliis verrs Intelie£lus i ut per

"ioc (quantum conditiohumanitatis ac morra-

itacis patitur) exaketur Tnteileaus, & facui.

ate amplificetur ad Naturs ardua & obfcura fu-

)eranda. Atque eft ea,quam adducimus, Ars

qu3m Interpretation€m]>âtur(e^}^^dh}:Q confuc-

A 2. vi-



f

4 biSTRIBUTIOvimus) ex getiere Logic^ ; licct plurimura , at-

<ûeadeo immenfum quiddam interfit . Nam &ipia illa Logica vulgaris auxiria& praefidia in-

selleflui moliri ac parare profitetur : &: in hoc

uno confcntiunt . DifFert autem plane a Vulgari,

rebus pra^cipue tribus : videlicet ipfo fine , ordinc

dcmonftrandi , & inquirendi initiis.

Nam huic noftrse Scientiae finis proponiturj

ut invcniantur non Argumenta , fed Artes ; nec

Principiis conlentanea , fed ipfa Principia;nec

Rationes probabiics, fed Dcfignationes & indi-

cationes Operum. Itaque cx intentione diverfa,

diverfus fequitur effe6lus . IHic enim adverfa»

rius Difputatione vincitur & eonftringitur : hic

Natura , Opere.

Atque cum hujufmodi finc conveniunt De-

monRrationum ipfarum natura & Ordo . In Lo«

gica enim vulgari opcra fere univerfa circa SyU

iogifmum coniumiiur . De Inductione vcro Dia-

letîci vix ferio cogitaffe videntur ; levi mentio-

ne eam tranfmittentes , & ad difputandi formulas

properantes . At nos demonftrationem per Syl-

iogifmum. rejicimus, quod confuCus agat, & Na-

turam emittat e manibus . Tamctfi enim nemini

dubium effe poiTK,quin

,qu^ in medio termino

conveniunt , ea 5c inter fe conveniant • (quod cft

IVlathematicae cujufdam certitudinis : ) nihilomi-

nus hoc fubeft fraudis,quod Syliogilmus ex pro«

pofitionibus conftet, propofitiones ex verbis, ver-

ba autem notionum tefferx Sc figna fint . Icaque

fi Notiones ipf» mentis(quae vcrborum quafi J

anima |f



OPERIS. 5

fcnlma funt , & totius hujufmodi ftra£\urse ac fa-

bricae bafis ) male ac temere a rebus abftra6\fE,

& vagsB , nee fatis definitcB & circumfcriptae y

denique multis modis vitiofae fuerint , omnia ru«

unc . Rejicimus igitur Syllogifmum ; neque id

folum quoad principia, ( ad quae nee illi eam ad.

hibent) fed ctiam quoad propofitiones medias :

qQas educic fane atque parturic utcunque Syllo-

gifmus ^ fed opcrum fteriles , & a Pra6lica re-

motas , 8c plane quoad partem a£livam Scien-

tiarum incompetcntcs . Quamvis igicur relin..

quamus Syllogifmo & hujufmodi Demonftratic-

nibusfamofis ac jaftatis, jurifdi£lionem in Ar-

tes populares & opinabiles, { nil enim in hac

parte movemus) tamen ad Naturam Rerum,

loduftione per omnia , & tam adminores pro-

pofitiones,quam ad majores

, utimur . Indii"

tiionem enim cenfcmus eam effe democftrandi

formam,

quae Senfum tuetur , & Naturam prs-

niit , & Opq^-ibus imminec , ac fere imsnifcetur,

Itaquc Ordo quoque demonQrandi pUne in-

vertitur. Adhuc enim rcs itageri conluevit • uc

a fenfu & particularibus primo loco ad maxirne

gencralia advoletur, tanquam ad polos fixos, cir-

ca quos difputationes vertanrur • ab iliis caetcra

per media deriventur, Via certe compendiaria,

fed pr^cipici , & ad Naturam impervia, ad Di-

fputationes vcro proclivi & accommodata. Acfecundum nos , Axiomata continenter & grada-

tim excitantur , ut nonnifi pofircmo loco ad Gc-

nexalifTima veniatur . Ea vero Generaliflima eva^

A 3 dunt

,



i DISTRIBVTIO

'dunc , non notionalia , fed bene terralnata ; &talia

,q\ix Natura ut revera fibi notiora agno-

fcac,quaeque rebus hazreanc in meduliis .

Ac in forrha ipfa quoque Induftionis , Sc judi-|

cio quod per eamfit, opus longe maximum mo-

vemus . Ea enim dc qua Dialeftici loquuntur ,

quae procedit per Enumerationem fimplicem,

puerile quiddam eft , 8c precario concludit , &pericuio ab inftantia contradi£loria exponitur , &confueta tantum intuetur ; nec exitum reperic

Atqui opus ell ad Sciencias Indu£îonis forma

tali,qux experienciam folvac , & feparec , 6c

per cxclufiones ac reje£liones debicas neceffario

concludac. Quod fi Judicium iilud vulgatum Dia-

le£l:icorum tam operofum fueric , 3c tanta in-

gcnia exercuerit;quanto magis laborandura cft

in hoc altero,quod non tantum cx Mentis pe-

nerralibus , fcd etiam ex Naiura* vifceribus ex-.

trahitur !

Neque tamen hic finis . Nani fundamenta quo-

que Scientiarum fortius deprimimus

&folida-

mus , atque Initia inquirendi altius fumimus,

quam adhuc homincs fecerunt : ea fubjiciefldo

examini,quse Logica vulgaris tanquam fide alie*»

na recipic . Etenim Dialeftici principia Scien-

tiarum a Scientiis fingulis tanquam mutuo fu-

munt: rurfus notiones mentis primas veneran-

tur : Poftremo informationibus immediatis fen-

fus bene difpofiti acquiefcunt . At nos Logicam

veram fingulas Scientiarum Provincias majorc

cum imperio,quam pene* ipfarum Principia fic

debcre



OPERIS.9f

debere ingredi decrevimus : atque illa ipfa Ffin^

cipia purctiva ad rationes reddcndas ccmpellcre.^

quoufquc plane conftent . Quod vero attinet ad

notioncs primas Intelie6lus; nihil eft eorum

,

quae Jntelie61us fibi permiffus ccngeffic,

quin

nobis pro {uipe8o lit , nec ullo modo ratum,

nifi novo iridicio fc fliterit, 5c fecundum illud

pronuntiatum fuerit . Quinetiam jenius ipfius

jnformationes multis modis excutimus . Senfus

enira fallunt utique ; fed & errores lucs indicant :

Verum crrorcs praeflo , indicia eorum longe pe-

tita funt .

Duplex autem eft Senfus culpa : Aut enim de-

flituit nos , aut decipit . Nam primo, plurim:iB

funcres, quae ienium etiam retle difpofiiMm, ncc

uUo modo impeditum effi.giunt; aut fubtilitate

totius corporis ,aut partium minutiis , aut locr

diftantia , aut tarditate atque etiam velocirare

motus ,aut famiiiaritate objcfli , aut alias cb

caufas . Neque rurfus , ubi Senfus rem tenet

,

prehenfiones ejus admodiim firma? funt .

Namte-

flimonium & informatio fenfus femper eft ex

analogia Hominis , non ex analogâ Univerfi :

atque magno prorfus errore afferitur , Senlum

eife menluram rerum.

Itaque ut his occurratur j r.os multo & Mominiflerio auxiliaScnfui undique

conquifivimus ,

& contraximus : ut dcftiturionibus fubftitutiones,

variationibus re£lificat!ones fuppeditentur . Nc-

<jue id molimur tam Inf^rumcntis,quam cxperi-

mentis . Ecenim Expcrimentorum longe major cll

A 4 fub-



g DlSTRIBUTlafbbtllitas

5quam Senfus Ipfius , licct inflrumentis

cxcjuifitis adjuci: (de iis loquimur Experimentis,

quâd intentionem ejus quod quaeritur,

perice

8c fecundum artem excogitata & appofita func.)

Itaque perceptioni Senfus immcdlatseac proprias

non multura tribuimus : fcd eo rem deducimus,

ut Senius tantum dc Experimento , Experimen-

rum de Re judicet . Quare exiflimamus , nos

Senfus (a quo omnia in Naturalibus petenda func,

nifi fone libeat kifanire) Antiftites religiofos,

& oraculorum <]u£ non impericos Interpretes nos

prrsditiffe : ut alii profeflione quadam , nos re

ipfa Senfum cueri ac colere videamur. Atque hu».

jufmodi lunE ea,qus ad lumen ipfum Naturag

cjufque accenfionem Sc immiffiGncm paramus:

fjuae per fe fufR-cere poffent, fi Intelleftus huma-

3Uis a^quus , & indar tabulse abrafx effec . Sed

cum mentes hominum miris modis adco obfeffa

iint 5ut ad veros Rerum radio6 excipiendos fin..

cera & poiita area prorfus defit • neccffitas qua>

dam incumbit , ut etiam huic rei

remediumquae*

-rendum effe putemus.

Iclola aucem , a quibus occupatur Mens , vdAdfcititia funt , vel innata . Adfcititia vero

immigrarunt in mentes hominum , vcl ex

Philolophorum placitis & feftis , vci ex per-

verfis iegibus demonftrati.onum .

AtInnata in-

haerent Nacurae ipfius InteIIe6ûs,

qui ad er-

rorem ionge proclivior effe deprehenditur,

quam Senfus . Utcunqueenim homines fibi pia-

ccant 3 6c in admirationem Mcntis humans ac

fcre



OPERIS. ^

ierc adoratloncm luant • illud ccrtiffimum ed:^

Sicut fpeculura inaquale rerum i*adios ex figura

^feftione propria imrnutat^ ica 5c Mentem

,

cum a rebus per Senfum patitur , in notionibus

fuis cxpediendis & coraminifccndis ,haud opti-

ma fide Rerum naturae fuam naturam inferere &immifcere

.

Atque priora illa duo Idolofam genera , aegre;

poftrema vero hxc nuUo modo evelli poifunt .

Id tantumj relinquitur , ut indicentur ,atque ue

vis ifta Mentis inGdiatrix notctur & convinca-

rur ; Ne force a deftru£lione veterum , novi lu-

binde errorum lurculi ex ipfa mala complexione

Mencis pullulenc * eoque res recidar , ut erro^

res non extinguancur , fed pcrmutentur • Verum

e contra , ut illud tandem in aternum ratum &fixum fit , Inteileftum , nifi per Induftionem

,

ejufque formam legirimam,

judicare non poffe.

lcaque Do£\rina ifta de expurgatione Intelle-

£\us , ut ipfe ad veritatem habilis fit , tribus rc-

dargutionibus abfolvitur : Redargutione Philo-

fophiarum , Redargutione Demonftrationum,

& Redargutione Rationis humanaz nativx . His

vero expiicatis, ac poilquam demum patuerit

,

quid Rerum natura,quid Mentis natura ferat

;

exiftimamus , nos thalamum Mentis 5c Univcr^

fi, pronuba divina

bonitate,

ftraviffe

&ornaf-

fe . Epithalamii autem votum fit , uc ex eo con=*

nubio auxilia humana , & ftirps Inventorum,

qu2B neceffitaces ac miferias hominum aliqua ex

parre domcnt & fubigant , fufcipiatur.



io blSTRIBUTIOHcec vero ejl Operis pars Jecunda .

Ac vias non folum monftrare & munirc , fed

inire quoque , confiiium eH: . Itaque Tertia pars

Operis compie6litur Phanomena Univeyft ^ hoc

eil , omnigenam Experientiam , atque HiPio-

riam Naturalem , ejus generis,

quse pcffu effe

ad condendam Pliilofophiam fundamentalis ,

Neque enim exceilens aiiqua Demonftrandi via

five Naturam Interpretandi forma , ut Mentem

ab errorc & lapfu defendere ac fuftinere , ita ei

materiam ad fciendum praebere & fubminiftrare

poffic . Verum iis,quibus non conijcere & ha-

riolari , fed invcnire 5c fcire propofitum efl^

quique non fim iolas oc fabulas Mundorum com-

miDifci , fed hujus ipfius veri Mundi naturam

introfpicere , &. velut diffecare in animo habentj

omnia a Rebus ipfls pctenda func . Neque hulc

labori , & inquifitioni , ac mundanae perambu*

lationi ulla ingenii , auc tneditationis , aut ar-

gumentationis fubflicutio auc compenfatio fuiit-

cere poteft ^ non fi omnia omnium ingenia ccie-

rinc . Itaque au£ hoc prorfus habendum , aut ne-

gocium in perpetuura deferendum . Ad hunc ve-

ro ufque diem ica cum hominibus a£lum eH: , uc

minime mirum fic , fi Nacura fui copiam non fa-

ciat.

Nara primo, fcnfus ipfius Tnformacio , & de-

ferens , & fallens : Obfervatio , indiiigens, &insqualis, & tanquam fortuita : Traditio^ va-

na , & ex rumore : Pra6lica , operi inteota &fervilis : vis Experimentalis , caeca , ftupida , va-



OPERh\ ir

oa, & prxrupta : denique Hiftoria naturalis

levis & inops ;virioriffimam materiam intelle-

aui ad Philolcphiam &Scientias congefferunt

.

Dcinde,prspoftera Argumentandi lubtilitas

&ventilatio, ferum rebus plane deioeratis ten-

tatur reinedium : nec negotium uUo modo refli-

tuic, autcrrores feparat . Itaqae nulla fpes ma-

jorisaugmenti ac progreffus fitPi eft ,ni(i in Re-

ftauratione quadam Scicntiarum.

Hujus autem exordia omnino a naturali Hr-

ftoria fumenda funt , eaque ipfa novi cujufdam

seneris& apparatus . FfuRra enim fuerit , fpe>

culum expolire, fi defint imagines : 8c plane

Materia idonea prxparanda efl: Intelle6\ui , non

folum praefidiafida comparanda . Differs vero

rurfus Hidoria noflra(quemadmodum Logica

noRra ) ab ea quashaberur, muliis rebus : fine,

fiveofficio; ipfa mole & congcne • dein fubti-

litate • etiam dekau , & conlUtutione in crdi-

ne ad ea quae fequuntur.

Primo enim eamproponimus Hifloriam Na-

turalem,

quse non tara aut rerum varietate de»

ie6êt , aut prsBfenti Experimentorum fru£1:u ju-

vcc • quam lucem Inventioni caufarum affui-Jrt

,

& Philofophiae enutricandse primam marnmam

prsbeat. Licet enim Oêra , atque Atîvam

Scientiarum partem prscipue fequamur ,

tamen

meffistempus expe£lamus , nec mufcum 5c fege-

lem herbidam demetere conamur . Satis enim

fcimus, Axiomara rcfle irtventa ,tora agmina

Operum fccum trahere ; atque op^ra non fparfim,

fed



12 DISTRIBUT 10

fed^ônfertim exhibcre . Intempeftivum autem

iilum & puerilem affe6\um , uc pignora aliqua

novorura Operum propere capcentur,

prorlus

damnamus & amovemus , ccu pomum Atalan-

%xyquod curfum retardac . Atquc Hiftoriae no-

ftrae Naturalis Officium tale eft.

Quoad Congeriem vero , conficimus Hifto-

riam non folum Naturae liberae ac folutag; ( cuhi

fciiicet illa fponte fluic , Sc opus fuum peragic

qualis eft Hiftoria Ccelcftium , Meteororum,

Terrae , & Maris , Mineralium , Piantarum,

Animalium : ) fed multo magis Naturae con-

ftri£lx 3c vexatae ; nempc , cum per Arrem &minifterium humanum de ftatu fuo detruditur

,

atque premitur & fingitur . Itaque omnia Ar-

lium Mechanicarum , omnia Operativa parcis

Liberalium , omnia Praclicaûm complurium,

quae in Artem propriam non coaluerunc , Ex-

perimenta, (

quancum inquirere licuic , & quan-

lum ad fincm noftrum faciunc}

pcrfcribimus .

Quin eciam ( uc,

quod res eft , cloquamur)

faftum hominum & fpeciofa nil morati , muito

plus & opcrsB & praefidii in hac parre,quam in

ilia altera,

ponimus : quandoquidem Natura

rerum magis fe prodit per vexaciones Artis,

ûam in libertace propria .

Ncque Corporum tancum Hiftoriam exhibe-

mus , fed diligentiae infuper noftrae effe putavi-

mus , eciara Virtutum ipfarum ( illarum dici-

mus,

quas canquam Cardinales in Natura cen«

fcri ppfiinc , & in quibus Naturas primordia

pia*



OPERIS. t^

plane conftituuntur ; utpotc Materia;primis

Paffionibus ac defideriis ; vid. Detifo, Raro

,

CalUo , Frigido, Conftftentt , Flutdo

, Gravi,

Zw/y aliifquc haud pauLisj Hiftoriam feorfum

comparare .

Enimvero ut de Subtilitate dicamus,planc

conquirimus genus Experimentorum longe fub-

tilius & fimplicius quam funt ea qus occurrunc,

Complura enim c tenebris educimus & eruimus,

Guae nuUi in mentem veniffet inveftigare , nifi

nui certo & conftanti tramite ad invcntionem

Caufarum pergerec ; cum in fe nullius magnope-

re fint ufus : ut liquido appareat , ca non propter

fe quaefita efife • fed ita prorfus fe habcare illa ad

Res ^ Opera,quemadmodum literae Alphabeti

le habeanc ad Orationem & verba; qus licec per

fe inutiles, exdem tamen omnis fermonis ele-

menta func

.

In Delc£lu autem Narrationuffi & Experi-

mentorum melius hominibus cavifTe nos arbitra-

mur,quam qui adhuc in Hiftoria Naturali ver-

fgti funt . Nam omnia fidc oculata , auc faltcm

perfpefta , & fumma quadam cum feveritacc reci-

pimus : ita uc nil referatur auflum Miraculi cau*

fa , fed quac narramus , a fabulis & vanitate ca-

fta & intemerata finc . Quineciam & recepta quaz*.

que ac ja6âta mendacia(quae rairabili que-

dam negle6tu pcr fxcula multa obtinuerunc &invetcrata func ) nominatim profcribimus & no-

tamus; ne Scientiis amplius moleRa finc . Quod

enim prudenter animadvercic quidam ; fabulas ,

&



14 DISTRIBUTIO

& fuperflitiones, & nuga^,quas Nutriculse pue-

ris inflillanr , mentes eorum etiam ferio depra-

vare : ita eadem nos movic ratip , ut folliciti at-

que etiam anxii fimus , neabinitio, cum velu-

ti infantiam Phiiofophise fub Hiftoria Naturali

tr;;6lemus & curemus j illa alicui vanitati affue-

fcac . At in omni Experimento novo & paulo

fubtiliore , licet ( ut ncl»is videtur certo ac pro-

baco , modum tamen experimenti,quo ufi fu-

mus , Gpertc fubjungimus : uc , poftquam pa-

tefaflum fjc,quomodo fingula nobis conflrte-

rint , videant homines,quid crroris fubeffe &

adhsrere poffic j atque ad probationes magis fi-

das 5 & magis exquifiras ( {i quae fint ) expcr-

gifcantur : denique ubique monita , & fcrupu-

los , & cautiones afpergimus , religione qua-

dam , & tanquam exorcifmo , omnia phantas-

mata ejicientes , ac cohibentes .

PoRremo , cum nobis explorarum fic,quan-

topere Expericntia Sc Hifloria aciem mentis hu™

manae difgregec^ & quam difficile fic( prasfer-

tim anlmis vel teneris , vei prseoccupatis ) a

principio cum Natura confuefcerc , adjungimus

faspius obfervationes noflras , tanquam primas

quasdam converfiones & inclinationes , ac ve-

iuti afpe61us Hifloriae ftd Philofophiam : uc 3c

pignoris ioco hominibus finc , eos in Hiftorias

flu6îbus perpetuo non detectos iri ; utque , cuni

ad opus Intel!e6tus deveniatur , omnia finc m.a-

gis in procin£lu . Atque,per hujufmcdi (qua-

lem defcribimus ) Hiftoriam Naturai-em , adi-

cum



OPERIS. 15

tum qucndam ficri pofTe ad rNTaturam tutum Sc

commodum , atque Materiam Intelleftui prae-

bcri probam & praeparacam , ceniemus

.

Poftquam vero & Intellc£ium fidiflimis au-

xiliis ac pracfidiis ftipavimus, & juflum Divi-

norum Operum exercitum fevcriflimo deleflu

comparavimus , nil amplius fupercfle vidctur ,

Hifi ut Philofophiam ipfam aggrediamur . Atta-

men in rc tam ardua & fufpenfa , funt qua?dam

qus neceflârio videntur intcrponenda : partim

doccndi gratia, partim in ufum praefentem .

Horum primum tfl , ut Exerapla proponan-

tur iaquircndi & inveniendi , fecundum noflram

rationem ac viam , in aliquibus fubje^lis rcprae-

iencaca : fumendo ea potiflimum l'ub;e6la, quae

,

ti inter ea quae quaeruntur , funt nobilifliraa ,

& inter fe maxime diverfa; uc in unoquoque

genere Excmplum non defic . Neque de iis

Excmplis loquimur, quse fingulis Pr*eceptis ac

Regulis illuftrandi gratia adijciuntur ; ( hoc

enim in Secunda Parte Operis abunde praefliti-

mus : } ied plane Typos intelligimus & Plas-

mata,

quas upiverfum Mencis proceflum , at-

que inveniendi concinuatam fabricam & ordi-

nem in cercis fubjeftis , iifque variis & infigni-

bus , tanquam lub oculos ponant . Etenim no-

bis in mentem venic , in Mathematicis , aflan-

te machina , fequi Demonflrationem facilem

^ psrfpicuam : contra , abfque hac commodi-

tate, cmnia videri involuta , &, quam revera

itnc, ftibtiliora . Icaqut hujuimodi Exemplis

Quar.



175 blSTRlBUTIO

Quartam partem noflri Operis attribuimus -

qu2B revera rîl aliud eft,quam Secundae Partis

applicatio particularis & explicata .

At quinta pars ad tempus tancum ^ donec re-

liqua perficiancur, adhibecur : & tanquam fe-

nus redditur , ufque dum fors haberi poffu .

Neque enim finem noftrum ita petimus occseca-

ti ; uc,

quaj occurrunt in via utilia , negliga-

mus. Quamobrem Quintam partem Operis ex

iis conficimus , quz a nobis aut inventa , auc

probata , aut addita funt : Neque id tamen ex

rationibus atque praefcriptis Interpretandi ; fed

ex eodem Incelle6ius ufu , quem alii in inqui^

rendo & inveniendo adhibere confueverunt .

Etenim cum , ex perpetua noftra eum Natura

confuetudine , majora de Meditationibus no-.

ftris,quam pro ingenii viribus , fperamus ; tum

poteruit ifta veluti tabernaculorum in via pofi-

lorum vice fungi , ut mens ad certiora concen-

dens in iis paulifper acquiefcat . Attamen tefta-

murinterim, nos illis ipfis,quod ex vcra inter-

pretandi forma non fint inveata , aut probata

teneri minime vclle . Iftam vcro Judicii fufpen-»

fionem non eft quod exhorreac quifpiam in Do-

6lrina, quse non fimpliciter nillciri poffe , ied

nil nifi certo ordine &: ccrta via fciri pofle affe-

ric : atque ihterea tame;i certos Cercitudinis gra-

dus ad ufum & levamen conftituit ; donec MensinCaufarum explicatione confiftat. Neque enint

illae ipfae Scholae Philofophorum^qui %AcataU-

pfiam firapliciter tcnucrunt j inferiores fuere iftis

quse



OPERIS. ij

quae pronuntiandi licentiam ufurpariir.t . \\\^

tamcn Senfui & Intelicftui auxilia non parave-

runc • quod nos fecimus : fed fidem & acihori-

tatcm plane luftulcrunt;quod longe alia rcs cfl

^

& fere oppofita .

Scxta tandem pars Operis noflri ( cui reliqiiz

inferviunt acminirtranc) cam dcmum redudic

& proponit Philofophiam,

quse ex hujufmodi

(qualem ante docuimus 5c paravrmus ) inquifi-

tione legitima & cafla , 5c fcvcra ,cducitur &

conftituitur . Hanc vero poftrcmam Partem pcr-

ficere & ad exitum perducere , res eft î fupra

vires , & uitra fpcs noflras tfoliocata . Nos ci

initia ( ut fperamus ) non contemnenda , exi-

tum gcncris humani forcuna dabit;qualem for-

tehomincsin hoc Rcrum 5: Animorum ftatu,

haud facile animo capere auc metiri queanc ,

Neqae cnim agitur foium felicitas Conccmplati-

va , fed verc rcs humanae & fortunae , arqu«

omnis Operum potentia . Homo cnim Naturae

minifter & incerprcs tantum facit & inreliigic,

quantum de Natura^ crdine , Operc , vei Men-

tc , obfervaveric : nec amplius kit , aut po-

tcft . Ncque enim uliac vires Caufarum catenara

folvere auc perfringerc pofTint : neque Narura

aliccr quant parendo vincitur . Itaquc intentio-

ncs geminae iliae , humanae ^cWkqi Scientia ^ &Potentiig

^ vere in idcm coincidunc : & fruflra-

tio Operum maximc fic ex ignoratione Gau»

farum .

Atque in co funt omnia , fiquis oculos Mcn-

B tis



i8 DIST RIBUTIO

tis a Rcbus ipfis Bunquam clelicicns , carum

imagincs plane , ut func ,cxcipiat . Ncquc

cnim hoc fivcric Deus , ut Phantafiae noftra fo-'

mnium pro Exemplari Mundi edamus : fcd po-|

tius benigne faveat , ut Apocalypfim , ac vc-

ram vifionem vcftigiorum & figillorum Crcato-

ris fuper Creaturas , fcribamus.

ItaqucTu, Pateryqui lucem vifibilem pri-

nîtias Creaturae dcdifti , & luccm Intelleftua-

lem ad faftigium Operum tuorum in faciem Ho-

minis infpirafti ; Opus hoc,quod a tua Bonita-

te prof«6lum , tuam gloriam repetit , tuere &rcge . Tu

,poftquam converfus es ad fpe£lan-

dum Opera quae feccrunt manus tus , vidifti

quod omnia eflent bona valde ; & requievifti

Ac Homo converfus ad Opera quse fecerunt ma-

nus fuae , vidit quod omnia effent vanitas 8c ve-

xatio fpiritus ;nec ullo modo requievit . Quare

fi in Opcribus tuis fudabimus , facies nos vifio-

x\\s tuae & Sabbati tui participes . Supplices pe-

timus, ut haec mens nobis conftct : urque no-

"vis Eleemofynis per manus noftras & aliorum,

ûibuseandem mentem largieris , familiam hu»

jmanam dotatam velis.

SEn



SECUND^ P^RS

INSTAURATIONIS.Quse arcem ipfam Interpretandi Naturam , &

verioris adoperatiocis IntelleSlus , cxhibet :

jieque cam ipfam tameo in Corporc tra£latus

jufti ; fed tantum digeftam pcrfummas, in

Aphorifmos.

NOVUM ORGANUM

SIVE JUDICIA VERADe intcrpretatione Naturae

.

P R Ê F ^T I 0.

Ui de Natura , tanquam de re ex-

plorata, proRuntiare aufi funt , fi.

vc hoc ex animi fiducia fccerinc,

iive ambitiofe, & more profcffo-

rio ; maximis illi Philofophiam &Saientias detrimentis affecere . Ut cnim ad fi-

dcm faciendam validi , ita ctiam ad inquifitio-

ncm extinguendam & abrumpendam efficaccs

fuerunt . Ncque virtute propria tantum profuc

runt , fed3quantum in hoc , nocuerunt ,

quod

aiiorum virtutcra corrupcrint , ^ pcrdidcrijit

,

B 2 Qui



20

Qui autcm contrariam huic viam ingrcfii funt^

|

irque nihil prorfus fciri ps^ffe affcruerunt , five

ex Sophiffarum vetcrum odio ^ five ex anirni

fla£luatione , aut CLiam cx quadam «iodlrinae co-

pia , in hanc opinionem d^lapii fmt , cerce noa

conremnendas ejus rationes add.ixerunc . Verun-

tamen nec a veris initiis fententiam fuam deri-

varunt , 5c ftudio quodam , atque affe£iatione,

prorfus modum excefferunt . At antiquiores ex

Grffcis (quorum fcripta perierunt.) inter pro-

nuntiandi jaftantiam , 5c ^catalepfiie defpera-

tionem5prudcntius fc fuftinucrunt : Atquc de

inquifirionis difficultatc , & rerumobfcuritate,

fsepius qucrimonias &: indignatioocs mifcentes,

& veluti fraenum mordentes , tamen propefirum

urgere , atque Naturae fc immifccrc , non defti-

terunt : Confentaneum ( ut vid^tur ) cxiftiman»

tes , hoc ipfum (viddicet utrum aliquid fciri

poffit ) non difputarc , fed experiri. Et tamen

jlli ipfi impetu tantum iiitclle£lus ufi , Regulam

non adhibuerunt , fed omnia in acri meditatio-

nc , & mentis volutatione , & agltationc perpc-

tua,pofuerunt

Nof^^ra autem ratro , ut opere ardua , ita di-

ftu facilis eH: . Ea cnim cft , ut certitudinis gra>

dus conftituamus, Senfum per redu£\ioncm quan-

dam tueamur, fed Mcntis opus,quodSenrutr

fubfequitur,plerunque rciiciamus; novam au^

tem & certam viam, ab ipfis Scnfuum perce*

ptionibus , Menti apcriamus , & muniamus.

Atque koc proculdabio viderunt & illi,

qui

tan.



2t

:ani. s Dialcfiicae parres tribuerunt . Ex quo lU

quer ,iiios Intelle6tui adminicula quxfiviirc

,

Mer.tis autem procefTum nativum , & fpontc

movcntem , fufpeftum habuifle . Sed fcruni

pUncrcbu.>» perdlcis hoc adhibetur remedium •

pDflquam Mens ex quoiidiana viras confuetudi-

ne , & auditicnibu^ , & do£trinis inquinatis oc-

cupata , & vanifTimis IJolis ohic^^s, fuerit . Ita*

quc Ars illa Dialefticoe , fero ( ut diximus)

cavens , neque rem ullo Riodo reftituens , ad

crrorcs potius figendos,quam ad vcritatcnci

aperiendam valuic . Rcftac unica falus, ac fani-

tas, ucopus Mcntis univerfum de integro refu^

niatur^ ac Mens;, jam ab iplb principio, nullo

modo iibi permitratur , fed perpetuo regatur •

.ic res 5 veluti per machinas , conficiatur . Sane

fi homines opera Mcchanica nudis manibus,

abfque inftrumcntorum vi ^ & ope , rggreffi

cffenc, quemadmodum opera intelle£lualia nu-

dis fere Mentis viribus tratlare non dubicarunc -

parvae admodum fuiffeot res,quas movcre &

vincerc potuiffent , licet operas enixas, atque

ctiam conjunfilas praeflitiffenc . Arque fi pau-

lifper morari , atque in hoc ipfum exemplum,

veiuti in fpeculum , intueri vellmus* exquira»

mus ( G placec ) fi forte obelifcus aliquis , ma-

gnitudine infignis, ad rriumphi vel hujufmodi

magnificcntiae decus transferendus effet , arque

id homines nudis manibus ?ggrederentur , an-

non, hoc magnas cujufdam cffe dementiae , fpe-

flacor quifpiamrei fobrius fateretur ? Qwod fi

B 3 cu.



numerum augerent operariorum, atque hoc mo.

do fe valere pofTe confidcrcnt , annon tanto ma- i

gis ? Sin autem deleflum quendam adhiberc t

vellcnt, atque imbecilliorcsieparare, & robu.flistantum& vigentibus uti , a^tquc hinc faltcm

fe voti compotes fore fperarent , aonon adhuc

ccsimpenfius delirare diccret ? Quinetiam, fi

hoc ipfo non contenti, artem tandem athieti. .

carn confulere ftatuerent, ac omnes deinceps

j

manibus, & lacertis ,

& nervis ex arte beneun6lis

, & medicatis, adeffe juberenc , annon

prorfus eos dare operam, uc cum ratione qua-

dam & prudentia infanirenc , clamaret ? Atque .

homines tamen fimili malefano impetu, & cor-

fpirationelnutili, feruntur in Intellcaualibus •

dumab ingeniorum vel multitudine & confen!fu

,vel excellentia 5c acumine

, magna fperant •

aut etiam Dialeaica( qus qu^dam Athletica

cenferi poffit } mentis nervos roborant : Sedinterim

, licec tanto fludio & conatu, ( fi quis

vere judicavcric) inrelleaum nudum applicare

noD definunt.Manifefliffiraum autem eft , in

omni opere magno,quod manus hominis prx-

(lat, fine indrumentis & machinis

, vires nccfingulorum intendi , nec omnium coire pofTe .

Itaque cx his quae dixiraus pr^miffis, flatu!-

mus, duas q{{q rcs , de quibus homines pbnemonitos volumus, ne fortc

iilx eos fugiant , aucpr^tcrcsnt. Quarum prima hujufmodi efl • fic

rifatoquodam( ut exifiimamus] bono , ad ex.

cingucnQas 5c depellerdas conrradi6liones, & tu,

mo-



morcs animorum , ut & Veteribus lionor & rc-

verentia intafla 6c imminuta maneant , & nos

deftinata pcrficcre , & tamen modefti^ noftr^

fruttutn percipere poiTimus .

Nam nos ,fi

pro»

fiteamur, nos meliora afferre quam antiqui ,ean-

dem quam illi viam ingreffi ;nulla verborum ar-

te efficere poffimus,quin inducatur quxdam m-

genii , vel excellentix , vel facultatis compara-

tio, five contentio ; non ea quidem iUicita ,

auc nova ; ( quidni enim poffimus , pro jure no-

ftro, ( neque eo ipfo alio

,quam omnium )

fi

quid apudeos non reftc inventam aut pofitum

fic ,reprehendere , aut notarc 1 ) fed tamen ut-

cunque juftaaut permiffa . Nihilominus impar

fortaffcfuiffec ea ipfa contcntio ,ob virium no-

ftrarum modum. Verum quum per nos

illud aga-

tur, utalia omnino via Intelleaui aperiatur,

ilHs intentata & incognita ,commutata jam

ratioeft; ceffant ftudium & partes ;nofque in-

dicis tanturamodo perfonam fuftinemus;quod

mediocris certe eft authoritatis , & fortunae cu-

jufdam petius , quara facultatis &excellentis .

Atquehxc moniti fpccies ad Perfonas pertinec,.

altera ad Res ipfas

.

Nos Gquidem dc deturbanda ea,quae nunc flo-

ret, Philofophia, aur fi qu« alia fit , aut eric,

hac emendatior, aut auaior ,minime labora.

mus. Nequeenim officimus, quinPhilo^bphia

ifta recepta , & alix id genus , difputationes a-

lant, Sermonesornenc , ad profefforia muncra,

&vitae civilis compendia ,adhibcantur, 8c va-

B 4 le.



24

leanc . Quin etiam aperte Cgnificamus , 5c de-

claramus , eam quam nos adducimus Philofo-

phiam , ad iftas res admodum utilem non futu-

iâm . Non praefto eft ; neque in tranfitu capitur^

Heque ex prsenotionibus IntelleBui blanditur *

neque ad vulgi captura , nifi per utilitatem , &cffc£â

, defcendft

Sint itaquc(quod felix fauftumque fit utri-

que parti ) duss doftrinarum emanationes , ac

tiuae difpenfationes • duse fimiliter Contemplan-

tium Civ^ Philofophantium Tribus , ac veluti

Cognationes • atqueillx neutiquam intcr fe ini-

mictE , aut aliensB , fed foederat* , & mutuis au«

:tiliis devin6l*e:fit denique aIiaSci'entias Colendi,

alia Inveniendi ratio . Atque quibus prima po»

ijor 5c acceptier eft , ob feftinationem , vel vitse

civilis rationes , vel quod illam alteram ob raen-

lis infirmitatem capere & compIe6li nsn pofiTint^

( id quod longe plurimis accidere necefife eft ) op-

tamus , ut iis felicitcr & ex voto fuccedat quod

agunt • atque ut,qnod fequuntur , teneant

Quod fi cui mortalium cordi & cur^ fit, non tan-

lum Inventis haerere, atque iis uti, (cd ad ulterio-

ra penctrare- atque non difputando adverfarium,

fcd opere naturam vincere ; denique , non belle

& probabiliter opinari , led certo & oflenfive

fcire ; tales , tanquam veri Scientiarum filij,

nobis (fi videbitur) fe adjungant ; ut omififis

Natura? atriis , qu^ infiniti conti-iverunt , adi-

tus aliquando ad interiora patefiat. Atque ut mclius intelligamur , ucque illud ipfum quod volu--

jnus



tnus , ex nominibifs impofuis magis familiariter

occurrac; alcera ratio , five via ,Anucipati^

Mcwr/i-jrâhera, Interpretatio JSlatura , a nobiS

apnellari confuevic

.

Eft etiaro quod peccndum videtur . Nos cenc

cooitacioncm fufccpimus , & curam adhibuimus,

ut^^quaeanobis froponentur, non canium vcra

efTent , lcd eciam ad animos hominum (hcec mi-

risriodis occupatos & interclufos ) non incora-

nôde aut afpere accedercnt. Veruntamen aequum

eft, uc ab hominibus impecrcmus ,( in tanta

prxfertim Doarinaram & Scientiarum reftaura-

tione ) ut qui de hifce noftris aliquid ,five ex

fenfu proprio , five €X authoricatum turba ,five

cx demonftrationum formis, (quae nunc tanquam

Leoes qu.rdam judiciaies invaluerunc ) ftacuere ,

aut^xiftimarevelic; ne id intranfitu, & veluc

aliudagendo, facere fc poffe fperet ;fed ut rcm

pcrnofcac; noilram ,quam deicribimus & mu-

nimus, viam ipfc paulacim tencec ;fubtilitati

rerum,qux in experieotia hgnata cft, affuefcat;

pravos deniouc , atque ake haerentcs mentis ha-

bitus, tempeiîva, & quafi iegitima mora cor.

riqat• atque tum demum (

fi placuent )poft.

quam'in poteftate fua dfe cceperic,

judicio fuo

utatur

P^K.



%6

P^RTIS SECUNDÊ

SUMMA, DIGESTA

IN APHORISMOS.

APHORISMl

De Interprctatione Naturae , &Rcgno Hominis

u^ P H R I S M U S.

Omo Naturae minifter, & Interprcstantum facit & intelligit

,quantum

de Natur» Ordine re , vel mentc

obfervaverit : nec ajnplius fc!t , aut poteft ,

II. Ncc manus nuda , nec Intcllefilus fibi per*

niiffus , multum valet ; Inftrumentis & auxi-

liis res pcrficitur; quibus opus eft

,

non mi-»us ad intelleftum

,quam ad manum , Atque

ut inftrumenta manus mocum aut cient , aut re-

gunt ; Ita 5c inftrumenta Meniis , IntellcSui auc

fuggcrunt,, aut cavcnt

iil, Scientia 5c Potentia humana in idem ca.

incidunt ,quiaignoratio caufe

deftituit efFe6lum.

Natura cnira non nifi parendo vincitur : Et quod

inGontcmplatione inftarcaufas cft ; id in Ope-

ratione inftar Regulae eft

IV. Ad



tiOVUM ORG^NUM. 27

IV. Ad opera nil aliudpotefl: Homo , cûam

uc corpora naturalia admoveac , & amoveat :

reliqua , Natura intus tranfigic

.

V. Solent ie immifcerc Naturae ( quoad Opc-

ra ) Mechanicus , Machematicus , Medicus , AI.

chymifta , & Magus : iedomncs (utnuncfunt

res ) conatu levi , fucceffu tenui .

VI. Infanum quiddam effec , &in fe contra-

rium , cxiftimare, ea,

quas adhuc nuaquam fa-

fta func , fieri poffc , nifipermodos adhuc nun-

quam tentatos

.

VII. Generationes Mentis 8c Manus numero-

ix admodum videntur in libris , & Opificiis . Sed

omnis ifta varietas Ika eft in fubtiiitate eximia,

Si dcrivationibus paucarum rerum,quae innotue-

runt ; non in numero Axiomatum .

VIII. EtiiimOpera, qua» jam iriventa funr

,

Gafui debcntur , Sc Expericntiae , magis quani

Scientiis : Scicnciae enim , quas nunc habenius,

nihil aliud funt quam quasdam Concinnationes rc-

rum antca invencarum ; non modi inveniendi auc

defignationes novcrum Operum .

iX. Caufa vero & radix fere omnium malorum

in Scientiis ea una cft^qucd dum Mcncis huma-

nae vires falfo miramur & cxcollimus , vera ejus

auxilia non quaeramus

.

X. Subcilicas Naturs fubtilitacem Scnfus &Incelle£lus multis parcibus fuperac j ut pulchras

illae medicaciones , & fpeculaciones humanae , &Caufstiones, res malefana fint ^ nifiquod coo

adfic qui advcrcac.

xu .



iS VERUL^MIIXI. SiCLit Scientiae

,qux nunc habcntur , ina«

iiles func ad inventionem Operum : Ita 5c Logi-

ca <\\xx nunc habetur , inutilis cft ad invcntioncm

Scientiarum .

XII. Logica,

quas inabufu eft , ad errores

(qui in nocionibus vulgaribus fundantur ) ftabi-

liendos & figendos valec,

potius quam ad inqui-

Ctioncm veritatis ; ut magis damnofa fic,quam

utilis .

XIII. Syllogifmus ad Principia Scientiarum

non adhibetur , ad media Axiomata fruftra adhi-

betur, cum fit fubtilitati Nacurjs longe impar .

Affenfum icaque condringit , »on res .

XIV. Syllogifmus ex Propofitionibus confiat,

propofitiones ex verbis , verba Noiionum cefTe-

TX funt . Itaque fi notiones ipfae ( id quod bafis

rei eft ) confufx finc , Z< temere a rebus abfira-

ftae ; nihii in iis,

quse fuperftruuntur, eft firmi-

tudinis . Itaque fpes eft una in InduBione vera .

XV. In Notionibus nil fani eft , nec in Logi-

cis , nec in Phyficis . Non Subflantia , non Qiia»

litas ^ Âgere ^ Pati ^ ipfum Effe ^ bonae noiio*

nes funt • multo minus Grave , Levc , Denfum,

Tenue , Humidum^ Siccum ,Genemtio , Conuptio^

^ttYahere , Fugare , Elementum , Materia , jFok-

ma ^ & id genus ; fed omnes phantafticag & male

tcrminatae

XVI. Noti«nes infirmarum Specicrum , Ho-minis ^ Canis ^ Columbie y & prehenfionum im-

rnediatarum fenfus , Calidi , Frigidi , %Albi , JSli'

gri5 non fallunt magqopcre

;quse tamen ipfae a

fluxu



NOrU M ORG^NUM. ig

fluxu Macerix & CommifTionc rerum quancioque

confunduntur ; rdiqua: omnes (quibus homines

ha6lenus ufi lunt ) aberrationes iunt , nec debitis

modis a rebus abrtraftas & excitatsB .

XVn. Nec minor cdlibido & abcrratio in

conftituendis Axiomatibus,quam in Notionibus

abftrahcndis; idque in ipfis principiis,

quae ab

indu£l'one vulgîri pendent . At mulco minor eft

in Axiomatibus , & propofitionibus inferloribuj

,

quae educit Syllogifmus

.

XVIII. Qu2 adhuc invenca furtt in Scientiis ,

ea hujufmodi funt , uc no:ionibus vulgaribus

fere fubjaceant : Uc vero ad inceriora & remo-

tiora Nacurae penecrctur , neceffe eft , ut tam

Nociones ,qwam Axiomaca ,

magis cerra &

munita via a rebus abflrahancur , arqueomnino

nieiior& cercior Intelleftus adoperatio in ufum

veniat .

XIX. Duaevia^ funt , atque effe pofTunc , ad

inqulrendam & inveniendam vcricacem . Alcera

a fc«fu & particularibus advolat ad Axiomaca

iTjaxime gencralia , acque ex iis principiis eo«

rumquc immota verlcate judicac U invenit A-

xiomata media : Acquc haec via in ufu eft . Al-

tera a fenlû & particularlbus excicac Axiomata,

afcendendo contincnccr & gradatim ,utultimo

loco perveniatur ad maxime generalia;qus via

vcra eft , fed InrCntata .

XX. Eandem ingreditur vlam (prioremfci-

licet) lntellc6lus fibi pcrnniffus,quam faci: cx

ordine Diale6\icae . Geftit enim Mens cxilirc sd



3© VERUL^MIImagis generalia , ut acquiefcat : Et pofl parvam

inoratn faftidit experientiam : Sed hasc mala de-

mum aufta funt a DiÎeflica ob pompas difputa»

tionum .

XXL rncelleftus fibi permiffus , in ingenio

fobrio & patientc, & gravi

,(pr»fertim fi a

do6\rinis receptis non impcdiatur ) tentat non-

nihil illara alcerara viam,

quae re£la eft ^ fed

cxiguo profe£lu ; cum Intelle6tus , nifiregatur

&: juvetur , res insqualis fit ,

& omnino inha.

bilis ad fuperandam rerum obfcuritatem .

XXII. Utraque Via orditur a fenfu & parti-

cularibus , & acquiefcit in maxime gcnerali-

bus : Sed immenfum quiddam difcrepant • cum

altera perftringat tantum experientiam & parti-

cularia curfim ; altcra in iis rite &Ordinever.fetur ; Alccra rurfus jam a principio conflituac

generalia quaedam abftra6â , & inutilia ; altera

gradatim exurgat ad ea quae rcvera Naturae func

notiora .

XXill. Non Icve quiddam intercfl: intcr hu.

manaB mentis Iôla ,

& divinse mentis Ideas ,

hoc eft , interplacita quaedam inania , 5c veras

fignaturas, atque impreffiones fa£las in creatu-

ris, prout inveniuntur .

XXIV. Nullo modo fieri poten:, ut Axioma-

ta per argumentationem conftituta ad Inventio-

mera novorum Operum valeant ; quia fubtilitas

Naturas fubtilitatem argumentandi multis parti-

bus fuperat . Sed Axiomata a particularibus rite

& Ordine abftraSla , nova particularia rurfus fa»

cile



IJOFUM ORC^NUM. 31

cile indicant, & defignanc ; Itaquc Scicntias

reddunt aftivas ,

XXV. Axiomata, qux in ufu funt , cxtc-

nui & manipulari cxpcriencia , & paucis parti-

cularibus,

qua^ ut plurimum oceurrunt , fluxe-

re • U funt ferc ad merfuram eorum fa£la , &extenfa : ut nil mirum fit , fi ad Nova particu-

laria non ducant . Quod fi fortc inftantia aliqua

non prius animadverfa aut cognita fe oiferat

Axioma diftin£lione aliqua frivola falvatur , ubi

emendari ipfum verius foret

.

XXVI. Racionem humanam,quautimurad

Naturam , tAnticipationes JsJatune, (

quia rcs

temerana cft & prsmatura, ) tc illam Ratio-.

nem quae debitis modis elicitur a rebus , InteT'»

pretationem bJatuYa , doccndi gratia , vocarc

confuevimus

.

XXVII. ofnticipationes fatis firmae funt ail

confenfum;quandoquidem , fi homi»es etiam

infanirent ad unum modum & conformiter , illi

fatis bene inter fe congruere p^ffenc

.

XXVIU. Q_uin longe validiores funt ad fube-

undum ^Stv\{\xrc\ %Anttcipfitiones^^zmlnterprC'

tationes ; quia ex paucis colleflae , iifque maxi-

me quae familiaricer occurrunt , Intelle£lum fta-

tim perftringunt , & phantafiam implent ; ubi

contra , Interpretationes , ex rcbus admodum

va?iis& multum diftantibus fparfim colleftaB

,

Intellefilum fubito percutere non poffunt ; ut

flcccffe fit cas,qucad Opinioncs , duras & ab-

fonas,

fcre inftar myftfriorum fidei , videri

.

XXIX. In



^z VERVLjfMll

XXIX. InScientiis, quse in Opinionibus Sc

placitis fjndatic func , bonus eft ufus Ânticipatio*.

num^ & Diale6licas * quando opus eft aflenfum

fubjugare , non res

XXX. Non, fi omnia omnium oBtasum ingenia

coierint , & labores contulerinc & tranfmiferinc

progreffus magnus fieri poceric in Scientiis per

^ntictpationes : quia errores radicales , & in pri-

ma digeftione mentis , ab excellentia fun6tionaai

& remediorura fcquentium non curancur .

XXXi. Fruftra magnum expe6latur augmen-

tum in Scientiis ex fuperindu6lionc & infuione

novorum fuper vccera * fed inftauratio facienda

cft ab imis fundamentis , nifi libeac perpetuo cir-

cumvolvi in Orbem , cum exiii & quali conccm-

nendo progreffu .

XXXII. Antiquis Authoribus fuus conftat honos , atque adeoomnibus • quia non ingeniorura

auc facultatura inducitur comparatio , fed visB;

nofquc non Judicis , fed Indicis pcrfonam fufti-

nemus

XXXIIL Nullum ( dicendura enim eft apcr*

te ) rc£le fieri poteft judiciura nec de via noftra,

ncc de iis quas fecundum eam invcnta funt,

per

%/€nticipationes , rationem fcilicec quae in ufu eft,

quia non poftulandum eft uc ejus rei judicio fte-

tur,qu2 ipfa i« judicium vocatur .

XXXIV. Neque eciara cradendi aut explicandi

ca,quae adducimus , facilis cft ratio • quia

,quas

in fe nova func , incelligcntur camen cx analogia

vetcrum

XXXV.



NOFUM ORG^NUM.33

XXXV. Dixic Boygia dc expeditione Galla*

rum in Italiara , cos venifTe cum creca in mani-.

bus , UE diverforia nocarenc , non c«m armis^

uc perrumperent . Itidem & noftra ratio eft;

uc do£lrina noftra animos idoneos & capaces

fubintrec . ContutatiGnum enim nullus cllurus,

ubi de Principiis & ipfis Notionibus , atque

etiam de formis Demonftrationum diffenti-

mus .

XXXVr, Reflat vero nobis modus tradendi

unus &f]mplex, uchominesad ipfa parcicula-

ria & eorumSeries & Ordines adducamus ; &ut iili rurlus imperenc fibi ad ccmpus abnegario-

nem Notionum , & cum rebus ipfjs confuefcers

incipiant .

XXXV 11. Racio eorum ,qui ^catalepftam

tenuerunt , & via noftra , iniciis fuls quodam-

modo confentiunc * exitu immenfam disjun-

guntur & opponuntur. lili enim , nihil fciri

pdffe , fimplicirer afferunc • Nos , non niul-

tum fciri poffe in Natura , ea,

quaj nunc in

ufu eft , via : Verum illi exinde aurhoritatem

fenfus & intelleftus deftruunt : Nos auxiiia ils-

dem excogitamus 3c fubminiftramus

.

XXXVill. Idola & Notiones faifas quse In-

telleftum humanum iam occuparunt , atque in

eo altc haerent , non foium Mentes hominuai

ita obfident , ut veritati aditus difficilis pateat^

fed ctiam dato & conceffo aditu 5 iila rurfus in

jpla inftauratione Scientiarum occurrent , &moiefta erunc ; nifi homines prasmoniti , ad-

C vcr»



34 VERUL^MIIVcrfus ea fe

,quantum fieri poteft: , muniant 3

XXXIX. Quatuor funt genera Idolornm^ quae

mcntes humanas obfident . lis ( docendi gra-

tia ) nomina impofuimus ; ut primum genus,

Idola Tribus ; fecundum , Idola Specus / ter-

tium , Idola Feri ^ quartum , Idola Theatri^

vocentur

XL. Excltatio Noticnum & Axiomatum pei*

JnduBionem veram , eft certe proprium reme.

dium ad Idola arcenda 5c furamovcnda • Sed ta«

men indicatio Idolorum magni efl ufus . Do^lri^

naenimde J<5^(?//x fimiliter fe habet ad JwfeKpr^.

iationem Natura ^ ficuc doflrina de Sophifticis

Elenchis ad Diale6licam vulgarem i

XLI. Idola Tribus funt fundata in ipfa Natu^

rahumana, atque inipfaTribu feu gente ho-

iriinum . Falfo enim affcritur, Senfum huma-

num effe Menfuram rerum • Qiiin contra , om.

nes Percepticncs , tam Senfus quam Mentisj

funt ex analogia Hominis , non ex analogia

Univerfi , Eftque Intelle61us humanus inftar

fpeculi insBqualis ad radios rerum* qui fuanl

naturam Natura? rerum immifcet , eamque di-

florquct & inficit

XLII. IdolaSpecus funt Jê/^ hominis indi-

vidui . Habet enim unufquifque(prxter abei*-

rationes Naturse humanse in genere ) Spccum

five cavernam quandam individuam , qux iu-

mcn Naturse frangit & corrumpit ^ vel propter

Tiaturam cujufque propriam & fingularera ;vel

propter cducationcm & converfationem cum

aliis



KIOyUM ORG^h'UM. 55

{alils • vel pr©p:er le6lioncm librorum , & au»

thoricates eorum quos quifque colit & miratur^

vel propter difFerentias Iftipreffionum,prouc

occurrunt in animo praeoccupato 3c praedifpo-

fito 5 aut in animo asquo & fcdato , vel ejufmo-

di . Ut plane fpiritus humaflus(prout difponi-

turin hominibus fingulis j fit res varia , & om-

nino perturbata , & quafi fortuita . Unde bsne

Heraclitus, homines Scientias quxrer^ in mino-

»fibus Mundis , 8c non in majore five commu-ni .

XLIII. Sunt ctiam IJola tanquam ex contra-

I

£lu & focietare humani generis ad invi.cem,

quae Idola Fori propter hominum commercium^

& coafortium ^ appcllamus . Homines enim

per fermones fociancur ; At verba cx captu vul-gi imponuntur, Itaque mala & inepta verbo-

rum impoficio , miris modis intelle6lum obfi-

dec . Neque definiciones aut explicationes,qui-

bus homines do£li fc munire & vindicare in

rionnuUis confueverunt , rem ullo modo refti-

tuunc.

Sed verba plane vim faciunr intelleftui j

&omnia turbant j & homines ad inanes & in-

numeras Gontroverfias , 6c commenta ,dedu»

cunt

.

XLIV. Sunt denlque Idola quas immigrarunc

in animos hominum ex diverfis Dogmatibus

Philofophiarum , ac etiam ex perverfis legibusDemonftrationum

;quae Idtla Thsatri ncmina-

mus;quia quoc Philofophiae rcceptae aut inven-

t2e funt, toE fabulas produ£las &a£l:as cenfe-

C z rnus 3



^6 VERUL^MIImus

,qu« Mundos effcccrunt fiftitios & fcenr-'

cos . Nequc de his quae jam habentur , aut etiani

de veteribus Philofophiis & Se6tis tantum lo-

quimur , cum complures alise ejufmodi fabulas

componi & concinnari poflint * quandoquidein

errorum prorfus diverforum caufae fmc nihilo-

minus fere communes . Neque rurfus de Phiic^

fophiis univerfalibus tantum. hoc inteliJginriUS >

fed eciam de Principiis & Axiomatibus com-

pluribus Scientiarum , quae ex traditioRe & fi-

de & neglecia invaluerunt . Verum de fingulis

iftis gencribus Idolovum , fafius & diftinSlius di-

cendani eft , ut iritellc6lui humano cautum fit .

XL V. Intelleftus humanus ex proprierate fua

faciie fupponit majorem ordinem , & asquali-

tatem in rsbas , quam invenit : Ee cum mulcafmt in Nacura monodica , & plena imparicatis ,

tamtn affingit Parctlleia , & Correlpondentia,

& Relativa, quse non funt . Hinc Commenta

illa , In ccele/libus emnia moveri per circulos per«

fe8os , lineisfpir«iibus & draconibus ( nifi no-

minetenusj prorfus re]e6lis. Hinc elemenrumJgnis cum Orbe fuo introdudum efl: ad conftitu-

€ndum quaternionem cum reliquis tribus;>

quae

fub)ic:u?i':ur feafui . Eriam Elemenris(qua^ vo^

cant ) imponitur ad placitum decupla proportio

exceffus ,'in raritaie ad invicera j & hujulmo-

di fomnia.

Neque vanitas ifta rantum valet indogmatibus 5 verum etiam in Nocionibos fim*

plicihus

XLVI. InceileSlus humanus in iis quae femel

pla-



ôyuM ORG^NUM.37

placr.erunc, ( aut quia recepca funt & credita

^

au: quia dele£tanc, ) alia etiam omnia trahic

ad iufiragationcm , & confcnlum cum illis : Ee

licet major fit inftanciarum vis & copia,

quse

occurrunc in contrarium • taraen eas aut non

obfervat , auc conteranit , aut diftinguendo

fummovet & reiicit , non fine magno Sc perni..

ciofo prcejudicio,quo prioribus illis Sylleplibus

auchoricas maneat inviolata . Itaque refke re-

fpondit i!ie,

qui , cum fufpenfa tabula in tem-

plo ei monftraretur corum,qui vota folveranc

,

quod naufragii periculo clapfi fint ^ atque inter-

rogando premeretur, anne tum quidem Deo*

rum Numen agnofceret, quasfivit denuo, At

ubi junt tlli deptSi,

qiii pofl vcta nuncupata pe^

rierunt ? Eadem rario eft fere omnis fuperfticio-

nis , ut in Aftrologicis , in Somniis , Ominibus,

Nemefibus , 6c hujufmodi • in quibus , homi-

nes dekftaci hujufmodi vanitatibus, advertunc

cventus , ubi implcncur • aft ubi fallunt , licec

mulco frequentiusjtamen negligunt, & prae-

tereunt . At longe fubcilius ferpit hoc malum in

Fhilofophiis , & Scientiis ; in quibus quod fe-

mel placait , reliqua ( licer multo firmiora &potiora ) inficit, & in ordinem redigic . Quin^

ctiam licet abfuerit ea,quam diximus , dele-

flatio & vanicas , istamen humano intelleflui

error eft proprius & perpecuus , uc magis movea-

tur & excitetur Affirmacivis,quam Negati vis

^

cum rite & ordine aequum fe utrique prp^bere de-

beac;

quin contra , in omni Axiomate vero

C 3 con-



3§ VERVL^MIIconflitu^do , major cfl: vis inftantias negativas

*

XLVII. int€lle6lus humanus iilis,

quae 1a*

mul oc fubito mentcm ferire & fubire pofTunc

maxime movetur * a quibus phantafia impleri

& inflari confucvic : rcliqua vero modo quodam,\

licet imperceptibili , ita fe habcre fingit , ^z fap-

ponit5quoraodo fe habcnc pauca illa quibus

Mcns obfidetur ^ ad illum vcro tranlcurfum ad

inftantias remotas & heterogeneas,per qu^s A-

xiomata tanquam igoe probantur , tardus omni-

no lnrelle6lus eft , &inh?.bilis, nifi hoc ilii per

duras iegcs , & violentam impcrium , impona-

rur

XLVIII. Giifcic InteiieSlus kumanus ,nequc

confiftcre , aut acquiefcere potis eft, fed uiterius

pccit ; at frudra . Itaque incogicabile cft uc fic

aliquid extremum tut cxtimum Mundi , fcd

femper quafi neceffariooccurrit ut fic aliquid ul-

terius . Neque rurfus cogitari potefl: quomodo

aeternitas defluxerit ad hunc diemjcum diftin6lio

iliaquas recipi confuevit,quod (\i Infimtum a

parte ar.te , O* a parte po/i , nullo modo conftare

poflit.; quia iiade fequeretur,quod fit unum in-

finitumalio infinito majus , atquc ut eonfuma-

tur infinitum , & vergar ad finitum . Similis

efl fubcilitasdc lincisfcmper divifibiiibus , ex

impotentia cogitationis . At majore cum perni-

cie intcrvenit hsc impotcntia Mcntis in inven-

tionc caufarum : Nam cum maxime univerfalia

in Natura pofitiva cffe debeant quemadmodum

inveniuntur, ncque funt revera caufabilia ; ta»

mcn



KOVUM ORGÂKUM. jp

men Intelleflus humanus nefcius acquiefcere

adhuc appetic notiora . Tum vero , ad ukeriora

tendens, ad proximiora recidit , videlicet ad

cauias finales • qujc iunt plane ex natura homi-^

nis,potius quarn Univerfi . Atque ex hoc fon-

tc Philofophiam miris modis corruperunt , ER:

autem aeque imperiti &leviter philofophantis,

in maximc univerfalibus caufam reauircre , ac

in iubordinatis & fubaltcrnis cauiam nor» dcfide-

rare

.

XLIX. Iniell«£lus humanusluminis ficci non

ci\ ; fed recipic infufioaem a voluntate & affe-

ftibus ; id quod generac tAJ qtioii vult Scientias :

Quod cnim mavulc homo verum efle , id potius

credit . Rejicic itaquc difficilia , ob inquirendi

imparientiam ; fobria , quia coarftanc fpem ;

altiora Naturas,

propter fuperftitionem • lumen

cxperienrice,proptcr arrogantiam & faftum , ne

videatur Mens vcrfari in vilibus & fluxis • para-

doxa,

propter Opiniooem vulgi ; Denique in-

Bumeris modis , iifque interdum imperceptibili-

bus , affefius intelleclum imbuit & inficic ,

L.. Ac longe maximum impedimencum &abcrratio Intellcflus humani provcnic a ftupore

& inconipetentia & fallaciis Senfuum; uc ea

quae Senfum ferianc , illis qus Senfum immedia-

te non fcriunt , iiccc potioribus,prsepQndcrenc.

Itaque concemplatio fere definit cum afpe£iu ;

adeo ut rerum invifibilium exigua auc nuUa fic

obiervatio . Itaque omnis operatio fpirituum in

corporibus tangibilibus incluforum latec , & ho»

C 4 riii-



I

^.o VERVL^Mlttninesfugit. Omnis eiiam fubtilior metafche- -

jnatifmus in partibus rerum crafliorum,(quam

vulso alterarionem vocanc , cum fit revera la-

tio perminima) latec fimiliter : & tamen nifi

duo ifia,qusediximus, explorata fuerinr S: ia

lucem produ6la , nihil magni fieri poceri in Na-

tura quoad opera . Rurfus ipfa natura aeris com-

munis , & corporum omnium,

quse aerem te-

nuitatefuperanc, (

qux plurimafunc) fere in-

cognitaeft. Senfusenim per fe res infirma efl: , i

oc aberrans ; neque organa ad amplificandos

Senfus aut acuendos mulcum valcnt; fed omnis

verior interpretatio Naturse conficitur per in-

flancias , & cxperimenta idonea & appofita;

ubi Senfus de experimento cancum , experimen-

tum de Nacura & re ipfa judicac.

LT. Intelle61:us huBianus fercur ad abftra6â

propcer naturam propriam ;acque ea

,quae flu-

xa func , fingic effe conftanria . Melius autem

eft Nacuram fccare,quam abfirahere , id quod

Vemocrhi Schola fecic, qux naagis penecravit

in Nacuram , quam reliqu^B . Maceria pocius

confiderari deb.ec , & ejus Schemacifmi , Sc

Mecafchemacifmi , atque A6lus purus , & lex

A6lus , five Mocus ; Formap enim Commcnca

animi humani func , nifi libeat leges illas A6lus

Formas appeUare .

Lll. Hujusmodi itaque func Iôla , qux vo-

camus Iclola Tribus j quae orcum habenc aut ex

aqualicacc fubfânciae fpiricus humani ; auc cx

prasoccupatione cjus ; auc ab angufliis cjus;



INOÛM ORG^NUM, 41

aut ab inquieto Mocu ejus • aut ab infurione

affe6lunm ;auc ab incompetentia ScniLJum

^

aut ab imprcffionis modo .

LIII. Idola Specus orium habcnt ex propria

cujufquc Natura & animi & corporis ; atque

ctiam ex educationc , & conluetudine , & for-

ruitis. Quod genus , licet fic varium , & mul-

rip!cx , tamen ea proponemus , inquibusma-

xima Cautio ell,qua?que plurimum valenc ad

polluendum Intelleftum , iie (it purus .

LIV. Adamanc homines Scientias & Con-

templationes particulares ; auc quia authores &invcntores fc earum credunc ; auc quia pluri-

mum in illis opcras poluerunt , iifque raaxime

affueverunc . Hujufmodi vero homincs, fi ad

Philofophiam & Contemplationes univerfalcs

fe contulerinc ,illas ex prioribus Phantafiis dt'»

torquenc , & corrumpunc; id quod maximc

conlpicuum cerniturin .yfiiJJotele^

qui Natura-

lem fuam Philofophiam , Logicz fuae prorfus

inancipavit , ut eam fere inutilem Sc contentio-

lam reddiderit . Chymicorum autem genus ,

cx paucis expcrimentis fornacis , Philofophiam

conftituerunt phantaflicam , & ad pauca fpe-

ftantem : Quinctiam Gilbertus^poftquam in

contemplationibus Magnetis fe laboriofiffimc

excrcuiffet , c©nfinxit ftatim Philofophiam con-

fentaneam rei apud ipfum praepollenci

.

LV. Maximum & veluc radicale difcrimcn

ingeniorum,quoad Philofophiam & Scicntias

,

illud cft^ quod alia ingenia fint foniora & aptio-

ra



42, VERUL^MIIra ad notandas rerum differentias • alia , ad

notandas rerum fimilitudincs . Ingenia enlni

conftantia & acuta , figcrc contemplationcs , &

m^rari , & hsErcre in omni fubtilitate differen-

tiarum poffunc : Ingcaia autcm fublimia, &difcurfiva, etiam tenuiffimas & catholicas re-

rum Cmilitudines & agnofcunt , 3c componunt :

Utrumque autcm ingcniuni facile labitur in ex-

ceffum,prenfando auc gradus rcrum , aut um»

bras

LVf, Rcperiuntur ingenia alia in admiratio-

nem Antiquicatis , alia in amorem & ample-

XHm Novitatis cffufa;pauca vero ejus tempc-

ramenti func , uc modum tenere poffint,quin

aut qux rc£ê pofita func ab Antiquis convej-

lanc , auc ea contemnant quse rc£\e afferuntur a

Kovis . Hoc vero magno fcicntiarum & Phi-

lofophiac dctrimento fic,quum ftudia potius

fmt Antiquitatis ScNovitatis, quam judicia :

Vcritas autcm non a feiicitatc tcmporis alicu-

jus,

qusE res varia eO: ; fcd a luminc Naturse &Expcricntiae , quod aetcrnum efl: , petcnda efl: .

Itaque abncganda func iffa ftudia : & vidcn..

dum , nc intclle6lus abillis ad confenfum abri--

piatur

LVII. Contemplationes Naturae , 8c corpo-

rum in fimplicitate fua , intelle6lum frangunc

8c comminuunc : Contcmplationes vero Natu-

rqr , & corporum in compofitione 3c configura-

tione fua , intelleclum ftupcfaciunt & folvunc

Id optims cernitur in fchola Lcncippi Sc Demo^

cri»



NOPÛM ORG^NUM. 45

cthi colUta cuni reliquis Philofophiis . llla

cniai ita verfatur in particulis Rerum ,ut fa-

bricas fere negligat : reliquae autem itafabri-

cas intuentur attonits , ut ad firaplicitatcm

natursenon penctrcnt : Itaque akernandae funt

contempbtiones iftae , 5c viciffim fumends;

ut Intelleausreddatur fimul penetrans , & ca-

pax ' & evitentur ea quae diximus incommoda ,

atqueli/o/^ ex iis provenientia .

LVill. Talis itaqac efto Prudentia contem.

plativa in arcendis & fammovendis I^dhs SpS"

cus / quae aut cx prxdominantid , aui cx cx-

ceffu compofitionis 6c dtvifionis , aut ex ftudiis

eroatempora, auc cx obie£lis largis & minu-

tis", maxime ortum habent . Generaliter au-

tem pro fufpeao habendum unicuique reram

Naturam contemplanti,quicquid IntcWe6lam

fuum potiffimum capit & decinet ;tantoque

major ailhibenda in hujufmodi placitis cfl; cau-

tio , ut Intelleaus ferverur squus & purus .

LIX. Ac Idola FoYt omnium raolcftiffima

fant * qUEB ex foedcre verborum & nominum ,

fe infinuarunt in IntelLe£lum . Crcdunc enim

homines, rationcm fuam verbis imperare . Sed

ficetiam ut vcrba vim fuam fuper Intelleftum

rctorqucanc & rcfleftant;quod Philofophiam

Sc Scientias reddidic Sophifticas & inaftivas.

Vcrba autem plerunque ex captu vulgi indun-

tur , atque per lineas ,vulgari intellc£Vui ma.

xime confpicuas , res fecant . Quum autem

latcHeaus acutior , auc obfervatio diligentior,

eas



44 VERVL^MIleas lineas tr.issferre volet , uc illae fint mastg

lecundum naiuram * verba obftrcpunc , Unde

fit 5 ut magnas & folennes difputationes homi.

num dociorum , faepe in controvtrfias circa

verba & nomina definant ^ a quibus ( ex more

& prudentJa Mathematicorum ) inciperc confuU

tius forec , eafque per dcfinitiones in ordinem

redigere . Quas tamen definitiones , in Natura-

]ibus& mareriatis , huic malo mederi non pof-

funt ; quoniam & ipfx definitiones ex verbis

conftant , & verba gignunt verba : adeo ut ne-

ceffe fir , ad inftantias particulares , earumque

feries & ordines recurrcre ; ut mox dicemus

quum ad modum & rationem conrtituendi No-tiones & Axiomata deventum fuerit .

LX. Idola quae per verba iatelleftui impo-nuntur ,

duorum gcncrum funt : Aat cnim

funt rerumnomina, qus non func

,(quemad-

modum enim func res,

quae nomine carent

per inobfervationcm • ita funt & nomina,

quas carentrebus,per fuppoCtionem phantafli-

cam ; ) aucfunt nominarerum quse funi: , kaconfula

, & male terminata , 5c temere&: in^-

quaiicer a rebus abflrafta . Prioris generis funt,

Fortuna, Primum Mobile , Pianetarum Or-

bes , Elementum Jgnis , & hujufmodi com-

menta, quf a vanis & falfis cheoriis ortum

habcnc.

Atque hoc genus Jô/oK«»a facilius eii-

citur, quia per confântem abnegationem &

antiquationem theoriarum exterminari pof»

func

At'



iÔVVM ORG^NUM. 45

Ac akerum genus perplcxum eft , & dlê hc-

rens;quod cx mala 5c impcrica abftraLîone

excitatur. Excmpli gratia, accipiatur aliûod

verbum , ( Hnmulum ^ fi placet ) & vidjumus

quomodo fibi conRcnc, que per hoc verbuni

fignificantur : & invenictur verbum iftud , Hr/-

mtdum ^ nihil aliud quam nota confufa diverfa-

rum aftionum,qug nullam conflantiflm auc rc-

du61ionem patiuntur . Significac enim , 5: quod

circa aliud corpus facile fe circumfunuic ; &quod in fe c{\ indeterminabile , nec confidfre

poteft ; & quod facile cedit undique ; & quod

facile fe dividit , & difpcrglc;

5c qLod facile

fe unic , & coliigit ; & quod facile fiuic , &jn motu ponitur ; & quod alc^ri corpori faciie

adh^rcE , idque madeiacit ; & quod facile redu-

citur in liquidum , five coliiquacur , cum antea

confiftcrec . Itaque quum ad hujus nominis

prfdicationem & impoficionem vencum fit ; (i

alia accipias , flamma humida eft; fi alia acci-

pias , aerhumidus non efl: ; fi aiia,

pulvis mi-

nutus humidus eft ;fi alia , vitrum humiduna

efl: . Ut facile appareat , inam Nociciiem cx.

aqua tantum , & communibus & vulgaribus li-

quoribus , ablque ulia debita verificatione, te-

mere abflraftam effe .

In verbis autem , gradus func quidam pravi-

tacis & erroris . Minus vitiofum genus efl no-

minum fubftanti^ aljcujus,prffertim fpecie-

rum infimarum , & bene deduftarum; ( nam

notiocrctf, luti , bona ; terrg , mala : ) vi-

tio»



4^ VERUL^MIttiofius genus eft a6lionum , ut generare , arrUr^

pere ^ ^/^^r^re .* vitiofiffimum qualitatum,

(exi

ccptis obie6lis fenfus immediacis) ut gravis^

levis , tenuis , denfi , &c. Et tamen in omnibus

iftis ficrl non poteft,quin fint alif Notiones

aliis paulo meliores,

pôui in fenrum huma*

2ium incidic rcrum copia »

LXI. At Idola TheatYt innata non funt , neC

occulto infinuata in Intellc£lumj fed ex fabulis

theeriarum , & pcrverfis legibus Demonftratio*

num,planc indita & recepta . In his autem

confutacioncs tcntare & fufcipcre confentaneum

prorfus con cft illis, qug a nobis di6la funt *

Quum enim nec de Principiis confentiamu^^

nec de Demonftrationibus ^ toUitur omnis ar.

gumentatio, Id vero tono fit fato , ut Anti.

quis fuus conftec honos. Nihil enim illis detra^

hitur^quumdevia omnin© quf ftio fit . Glau-

dus enim ( uc dieitur ) in via , antevcrcic cur-

forem extra viam . Etiam illud manifefto li-

quec , currenti extra viam,quo habilior fit &

vclocior 3 co majorem Cdntingcrt aberratio*^

nem

Noftra vero inveniendi Scicntias ca cft ratio^

ut nbn mukum ingeniorum acumini 5c robori

relinquatur ; fed qug ingenia & Intelleftusfere

cxfquet . Quemadmodum cnim ad hocutlinea

refla fiac , auc circulus pcrfeclus defcribatur,

multum eft in conftantia & exercitatione tna*

nus, fi fiat e)f vi manuspropria , fin autem ad-

hibeatur regula > auc circinus,parum aut ni-

hil•



hil ;omnino fimilis cft noftra ratio . Licet au*

tein confutacionum particularium nullus fit

uftts ; dc fe6îs tamen & gcncribus hujufmodi

theoriarum noonihil dicendum cft ; atque ctiant

paulo poft de fignis cxterioribus,quod fe raale

habcant ; & poftrcmo de caufis tantf infelicita-

lis-, & tam diuturni & generalis in crrorc con-

fenfus ; uc ad vcra minus difficilis fit aditus,

& IntcUcflus humanus volentius expurgetur

,

&: Idola dimittat .

LXII. Idola Theatri , fivc Theoriarum |

multa funt , & naulco plura cffe pofTunc , & ali-

Ijuando fortaffe crunt . Nifi enim,per multa

jam ffcula , hominum ingenia circa rcligionem

&Theologiam occupata fuiffent; atqu« etiam

Politi? Civiles ( praEfercim Monarchis ) ab

iftiufmodi novitatibus , ctiam in contempiatio-

nibus , cffcnc averfse ; ut cum periculo & de-

trimcnco fortunarum fuarum in illas homines

incumbant , non folum prsmio dcftituti , fed

eciam contemptui & invidiae txpofiti ; complu^

res aliae proculdubio Philofophiarum & Theo-

riarum fcftae, fimiies iilis quae magna varictatc

olim apud Graecos florucrum , introduftae fa-

iffcnt. Qucmadmodum enim {u^tv Phcemmena

a^theris,plura Themata Cceli confingi poffunt

;

fimilicer, & multo magis , fuper Phanomena

PhilofophlaB fundari poffuot Sc conftitui vafia

dogmata . Atque hujufmodi Theatri fabulse ha-

bent ctiam illud,quod in Theatro Poctarum

ufu venit : uc parrationcs fi£lf ad Scenara ,

nar-



48 VERUL^MIInarrationibus ex hiftoria vcris concinniorcs fint

& elegantiores , 3c qualcs quis magis vellet

In genere autcm , in materiarn Phiiofophiie

fumitur aut multum ex paucis , aut parum ex

multis ; ut utrinque Philofophia fuper expeden-

tix 3c naturalis hifloriae nimis anguftani bafm

fundata fit , atque ex paucioribus quam par efl:,

pronunc/et . Rationale enim genus philofophan-

tium CAT experientia arripiunc varia & vulgaria,

eaque neque certo comperta , nec diiigenter

examinata 8c penfitata ; reiiqua in meditatio-

ne atque ingenii agitatione ponunt

ECcSz aliudgenus Philofophantium,qui in

paucis experimentis fedulo & accurate clabora-

runt , atque indc Philofophias educere & confin-

gere aufi lunt * reliqua miris modis ad ea detor-

quentes.

Eft & tertiuni genus eorum,qui Theologiam

3c tradiciones ex fide & veneratione immiicent^

inter quos vanitas nonnuiiorura , ad petendas &derivandas Scientias , a Spiritibus fciiicet Sc Ge-

niis , deflexit * ita ut ftirps crrorum , ScPhilom

fophta.falfa ,genere triplex fit : Sophiftica , Emm

ptnca , C^ Stipeyjlitiofa .

LXIIT. Primi generis exemplum in <.4i'iJlotele

maxime conlpicuum eft. Qui Philofophiam Na-

turaleni Diaie£lica fua corrupit;quum Munduna

ex Categoriis efFecerit ; animse humanx , nobi-

liffimas lubftantige, genus ex vocibus ieeundas

intentionis tribuerit ;negotium denjt 8c rari

y

per quod corpora fubeunt majores & minores di-

men-



ÔVUM ORG^NUM. 49

dimcnfioncs five fpatia,

pcr frigidam diflIn£Vio-

ncm Aftus Sc Poccntiae traniegeric * mocum fm-

gulis corporibus unicum & proprium , & , fi

parcicipent cx alio motu , id aliunde moveri ^

afTeruerit , & innumera alia,pra arbicrio fuo

,

Nacura? rtrum impofuerit : magis ubique folii-

citusquomodo quis refpondendo fe explicet , &,

aliquid rcd«latur in verbis poficivum,quam de

interna rerum vericace . Q.u0d eciam opcime fe

Oaendit in comparatione Philofophice cjus , ad

alias philoiopjhias,qux apud Griecos celebra-

,bantur . Habcnt enim Homoiomera c/^T-A-jÔr-.f,

Ato^n^] Leucippi Sc Democritt ^ Ccelum & Terra

\Parmenidis y Lis & Amicicia Empedoctis ^ Rc-

I folutio corporum in adiaphorara naturam Tgnis ,

& ReplicacJo eorundem ad denfum , Heracliti ,

aliquid cx Philofopho naturali • & rerum natu-

ram , & expericnciam , & corpora fapiunt :

ubi xAriftotelis Phyfica , nihil aliud quam Diale-

flicse voces plerunque fonet;quam eciam in

Metaphyficis fub folenniorc nomine, ^ ut ma-

gis fcilicet Realis , non Nominalis , recracla-

vit . Ncque iliud quenquam nr»oveac,quod in

libris ejus de Animalibus , & in Probkmatibus,

& ii ahis fuis tra£latibus , verfatio frequens fic

in expcrimeniis . ijle enim prius decreverac '

neque cxpcrientiam ad conftitucnda Decreta &Axiomata rite confuluit ; fed poft quam pro ar-

bicrio fuo decreviffet , experientiam ad fua pia-

cica tcrcam circumciucit , 5: captivam ; uc hoc

l €iiam «ominc magis accufandus fit,quam fe£ta-

D tores



rores ejus modernl ( fcholafticorum Philofopho-

rum gcnus)

qui experientiam omnino deferue»

runt

LXiV. At PhilofophisB genus Empiricum pU-

cita magis deformia & monftrofa cducit,quam

Sophijltcum aut rationale genus^

quia noQ in

luce notionum vulgariura, (

quae liccE tenuis Ce

& fuperficialis , tamcn eft quodammodo uni»

verfalis 5 & ad multa pcrtinens) fed in pauco-

rum experimentorum anguftiis Sc obfcuritaie

fundatum eft . Itaque talis Philofophia, illis

qui in hujufmodi experimentis quotidie verfaR»

tur , atque ex ipfis phantafiam contaminarunt

probabilis videtur , & quafi certa : csteris

incredibilis & vana . Cujus exemplum notabile

eft in Chymicis , eorumque dogmatibus ; alibi

autem vix hoc tempore invcnitur , nifi forte in

Philofophia G;7êKf/ . Sed tamen circa hujufmo-

di Philofophias cautio quIIo modo prastermit-

tcnda erat^

quia mente jam prasvidemus & au-

guramur, fi quando homincs , nofiris monitis

excitati , ad experienridm fe fcrio contulcrinc

( valcre juffis doflrinis Sophifticis,) tum de-

mum propter praematuram & prseproperam In-

tellf6lus feftinationem , & faltum , volatum

ad gcneraJia , & rerum principia , fore , ut ma-

gnum ab hujufmodi Philofophijs pcriculum im-

inincat ; cui malo etiam nunc obviam iredebe.

mus

LXV. At Corruptio Philofophise ex Super-

fiittone , di Theologia admifta , lacius omnino

pa-



tiOVUM ORG^JNUM. 5I

^tcc , & plurimwm mali inferc , auc in Philo^

fophlas incegras , aut in earum parces . Huma-

nus cnim Intelleftus non minus impreffionibus

Phantafj^ cft obnoxius,quam irapreffiouibus

vulgarium notionum . Ptgnax enim genus Phi-

lofophisE iSc Sophijlicum ^ illaqueat Iiitclle^ûm :

at iliud alterum phantaflicura , 6c turoidum,

& quafi Poccicum , magis blanditur Intelle^lul .

Inefl enim homini quasdam Intelleftus ambitio ,

non minor qii.im Voluntatis • praefercim in in«

geniis alcis 5c clevacis .

Hujus autem gcneris cxemplum inter Grarcos

illucefcic,

prascipue in PythagGva , fed cum

Supsrjlitiorte magis craffa oc onerofa conjun6lum;

at periculofius & fubtilius in Platone , atqueejus fchola . Invenitur etiam hoc gcnus mali iri

parcibus Philofophiarum reliquarum , introdu*

ccndo formas abftraftas , & caufas finales , &caufas primas • omittcado faepiffime medias ,

& hujufmodi . Huic autem rei fumma adhi°

benda eft cautio . Peffima enim res efl errop

rum xy^potheojis , & pro pcfte Intcileflus ha-

benda eft , fi vanis accedac veneratio . Huic

autera vanitati , nonnulli ex raodcrnis fumma

levitate ita induiferunt , ut in primo capitulo

Genefeos , & in libro Job , & aliis Scripturis

facris , Philofophiam nacuralem fundare conatifint j intcr viva quarentes mortHa . Tantoque

magis hasc vanitas inhibenda vcnit , & coercen-

da,quia cx Divinorum Sc Humanorum male-

,fana admixtione , aon folura educicur Philofo.

D 2 phu



52 VEP.UL^MII

phia phantaflics , fedetiam Religio h^retica .

iraque falatare admodum e(l , fi mente fcbria i

fidei tantum dentur quae fidei funt !

LXVI. Et de malis authoritatibus Philcfo-

phiarijm,

qaas aut in Vulgartbtis netiombus , auc|

inpaiicis expeiimentis ^ auc in [uperJlttiQne fun«'

dats funt,

jani di6ûm eft . Dicendum porro

eft ^c de vitiofa materia Contemplntionum,prse-

ferri.-i in Philofophia Naturali . Inficicur autem

Intclle6l'js humanus ex intuitu corum,qux in

x^rtibus Mechanicis fiunc , in quibus corpora

per corripoiitiones auc feparationes ut plurimum

alterantur ; u^ cogitet , fimih qaiddam ctiam in

natura rerum univerfali fieri . Unde fluxit com-

rrientum illud Eiemcntorum , dequc illorum

Goncurfu , ad conftiLUcnda corpora naturalia .

Rurfus,quum homo Naturê libercatem ccn-

templerur , incidit in fpecies Rerum , Anima-

lium 5Plantarum , Mineralium : unde facile

ineamlabiiur cogitacionem , ut exiftimet ^ ef-

fe in Natiira quafdam formas Rerum primarias

quas ?\^3tura edueere moliacur • atque reliquam

varietatem ex impediraentis & aberrationibus

Naturae in opere fuo conficiendo , sut ex divcr-

farum fpecierum confli£lu , oc tranfplantatione

alrerius 1n alteram , provenire. Atque prima

cogitatio qualitaces primas elemcntarcs , fecun-

da proprietates occi.iicas ^ & virtutes fpecificas,

robis peperit,quarum utraque peitinetad ina-

nia contemplationum compendia , inquibusac-

quiefcic aaituus , 5c a foiidioribus averticur.

Ae



NorUM ORG^NUM. 53

Ac Mcdici , iii fecunJIs rcrum qualitatibas &operîionibus -^ Accrahcndi , Repeliendi

, At-

tendaadi , InfpiiTandi , Dllatandi , Aftringen-

di , Difcuticndi , MaCuraodi , & huiuUiodi ,

opv:r.;.Ti prrt:fl.-;nc meliorem : atque nili cx illls

Quobiis{quii: dixij compendiis

(qualiraiibus

fciiicec elementaribus , ^ virtutibus Ipecificis)

illa altera(qu^r rc£le rorata fun: ) corrumpe-

rent , reducerdo illa jd primas qudlicates , ea-

rDtr.que mixcurds fubtilcs & iiicommenfurabi-

les ; aut ea noii producendo , cum majore & di-

Jigiiuiore obfervarione , adqualitates tercias&

quartas , fed conccmplaLionem intcmpeftive ab-

rumpendo ; ilii multo melius profccifTenL . Ne-»

que hujufmodi vireurcs ( non dicocaedem, fed

fimiles) in humani corporis medicinis tantumexquircnds fun^ j fed etiam in csterorum cor-

porLim naturalium rnutaticr.ibus *

Scd multo adhuc majore cum malo fic,quod

quiefcer.ria rerum principia , ex qivbîs ; 6c noa

movencia,psr ^M.fr^sfiant, contemplentur &

inquirant. Iliaenim ad fermones , ifta ad opera

fpe£tant. Nequ^ cnim vulgar^s illae differentisc

Motws,

qu;s in Narurali Philofophia recepta

nocantur , Gencrationis ,Corntptionis ,

x/fttgy.icnm

tationis y DiminutioKJs ,-t/flterationis ^ 6c Latio'.

nis y ulliusfunc pretii . QL?^ppe hoc fibi volunt

Si corpus , alias non mutatum , loco tamf^n mo-veatur , hoc Lationem efTe • fi maaence & loco

,

& fpecie,qualitare mutetur, hoc ^her^tionent

effe • fi verocx illa mutatiqnc mÎes ipfa , Sc

P 3 quan-



54 VERUL^MIIquantitas corporis non eadein mancat , hoc Aug-

mcntationis 5c Diminutionis motum cffe ; fi ca*

lenus mutcntur , ut fpeciem ipfam 8c fubftan-

tiam mutent , Bc in alia migrent , hoc Gencra-

tionem & Corruptioncm effe . At iftamerepo-

pularia funt , 5c nullo modo in Naturam pcne-

trant * funcque menfur^ & periodi tanium , non

fpecies motus . Innuunt enim illud , Hnci*fque\^

& non,Qîomodo , vel Ex quo fonte . Neque

enim dc corporum appetitu , aut de partium eo-

rum procefTu , cliquid fignificant* led tantum

c|uum «sotus ille rem aliter ac prius , craffo mo*

do , fenfui exhibet , indc divifionem fuam au-

fpicantur. Etiam quum de caufis motuum ali-

<|uid fignificare volunt , atque divifioncm ex il-

lis inftitucre, diffcrentiam motus naturalis 5r

violenti , maxima cum focordia , introducunt;

quae Sc ipla omnino ex notione vulgari eft ; cum

omnis motus violentus etiam naturalis revera

fit , fcilicet cum cxternum cfficiens naturam

alio modo in opere ponet,quam quo prius .

At hifce omiffis ; fi quis (excmrli gratia )

obferva-vcrit , ineffe corporibus appcticum con-

ta6lus ad invicem , ut non patiantur ur.itatem

Nacurae prorfcs dirimi , aut abfcindi , ut vacuum

dctur : aut fj quis dicat , incffe corporibus ap-

petirum fe reciplendi in naturalem fuam dimen-

fionem , vcl tenfuram , ut fi ultra cam , aut ci-

tra cam , comprimantur , aut diftrahantur , fta-

tim in veterem fph^rnm 8c exporredlioftem fuam

fe recuperare & rcmittere nioliantur : aut fi quis

di-



NOVUM ORG^NUM, 55

dicat ,incffc corporibus appetitum congregatio-

nis ad maffas connaturalium fuorum , denlorum

videlicet verhj?$. Orbem Tcrrag , tenuiorum &rariorum verfus' ambitum Cceli : h;ec & hujuf.

modi vcre Phyfica funt genera Motuum . At

illa aitera plane Logica funt , &: Scholiftica , «t

ex hac collatione eorum manifefto liquet .

Neque minus etiam malum eft,quod in Phi-

lofophiis & contemplationibus fuis ^ in Princi.

piis rcrum atque Ultimitatibus naturas inveRi-

gandis & traftandis , opera infumatur ; cum

omnis utilitas & facuhas operandi , in mediis

confiilat . Hinc fit , ut abftrahere Naturam ho-

mines non definant , donec ad matcriam poten-

tialem & informem ventum fucrit ; nec rurfus

fecare Naturam definant , donec pervcntum fue-

rit ad At«mum ,quae , ctiamfi vera cffent , ta-

men ad juvandas hominum fortunas parum pof-'

funt

.

LXVII. Danda eft etiam cautio Incelle£lui,

de intemperantiis Phrlofophiarum,quosd affen-

fum prxbendum aut cohibendum • quia hujuf-

modi intemperantis videntur Uola figere, 8c

quodaramodo pcrpctuarc , ne detur aditus ad ea

fumnaovenda .

Duplex autcm cfl exceffus : Alter eorum,

qui facile pvonunciant , & fcientias reddunt pofi-

tivas & Magifiralcs ;Alter eorum

,qui ^cata^

lepftam introduxerunt , & inquifitionem vagam

fme termino . Quorum primus Intelle^ûm de-

priraic , alter cnervat . Nam ^riflotilis Philo-

D 4 fo-



S^ VERUL^MIIiophia

,poftquam c^teras Philofophias ( more

Ottomanorum erga fratres fuos)

pugnacibus

confutstionibus contrucidaflet ; 3c fingulis pr©-

nunciavit • & ipfe rurfus quaBftiones ex arbitrio

fuo fubornatj deinde conficit ; ut omnia certa

finL & decreta . Quod etiam apud fuccefliones

fuas valet , & in ufu efl;

At Platonis ichoh ty^catalep/lam introduxit^

primo tafiquar.'' per jocum $c irooiam , in odium

vetcrum Sophiftarura , Protagora ^ Hippia ^ &rcliquorum

,qui nihil cam vcrebantur

,quara

ne dubitare de re aliqua viderentur.. At nova

Academia KA^catalepfiam dogmatizavit , & ex

profeffo tcnuit. Quae licet honeflior ratiofic,

quam proruinciandt licentia , quum ipfi pro fe

dicant , fe minime confundere inquifitioricm,

ut Pyrrho fecit 8c Ephe&ici ^ fed hahcre quod

fequantur ut probabile , licet non habeant quod

teneant ut verum ; tamen poftquam animus hu.

manus de vcritate invenienda femel defperavc'

rit , omnino omnia fiunt languidiora : Ex quo

fit , ut defie£ânt homines potius ad amcenas di-

fpusationes ^difcurfus, & rerum quafdsm pe-

ragrationes,quam in feveritate inquifirionis fe

fuftineant. Vcrum quod a principio diximus

5c perpetuo agimus, fenfui & intellecûi huma-

ro , eorumque infirmitati , authoritas non cfl

deroganda , fed auxilia prs&bcnda .

LXVm. AiGue 6t Idolorum fingulis gcneri-

bus , eorumquc apparatu,jam diximus

;qus

onuiia conftanti & folenni decrcto funt abne»'

gan.



ÔVVM ORG^NUM. 57

ganda ,& renuncianda , & Intelleaus ab iis

omninoliberandus eft, & cxpurgandus ;uc noti

alius ferefit aditus ad Regnum Hominis,quod

fundatur inScientiis, quani ad Regnum Ccelo-

rum, in qiiod y ntfi fub psY[ona infantis ^nitran

re non datur .

LXIX. At pravs dcmQnftrationcs ,Uolorum

veluti munitiones quxdam func 6c prsfidia;ex-

que,

quas in Dialeaicis habernus ,id ferc

sgunt, utMundum plane cogicationibus huma-

coîtationes aiirem verbis addicant & man-nis

-i "-ô

cipcnt Demonflracioncs vero Potentja quaaam

Philofophiae ipf« funt , & Scienti^ . Quales

enimeaEfunc, ac prout rit-w- aut male inftituts,

tales fequunrur Philofophi;», & Contemplatio-

nes. Failunt aucem , & Incompetentes funt cx ,

quibus utimurin univerfoillo proceffu,qui a

fenfu & rebus ducit ad Axiomata, & Conclu-

fiones . Qui quidem Proceffus q'jadri:*plex efl

,

& vitia ejus tocidem . Primo , irnpreffiones fen-

fus ipfius vitiofa^ funt ;fcnfusenim &deftituit,

Scfallit. Atdefticutionibus fubftitutioaes , fal-

laciis reStificariones debentur . Secui^do ,No-

tiones ab imprefSonibus fenfuum male abflra-

huntur ; & interminaraj , oc confîfx funt,quas

termina'as & bene finicas effe oporruit .Ter-

tio, Induaio mala eft,

qu3e per enumeratio-

nem fimpiicem Principia concludic Scientiarum

,

non adhibitls exclufionibus & folutionibus ,fi-

ve fepa-ariGnibus Natura^ debitis .Poftrcmo

,

modus ille inveniendi & probaRdi ,ut pnmo

Prin-



SS VERVL^MllPrincipia maxime generalia eonflituantur

, de-

inde media Axiomaca ad ea applicentur 5c pro-

bentur , errorum mater eft , & Scientiarum om-

nium calamitas . Verum de iftis,quae jam obit^r

perftringimus , fufius dicemus,quum veram in«

tcrprecandas Naturae viam , abfolutis iftis expia-

tionibus & expurgationibus Mcntis,proponemus.

LXX. Sed demonftratio longe optima eft Ex-

perientia • modo hsereat in ipfo experimento .

Nam fi traducatur ad alia qusB fimilra exiftiman-

tur, nifi rite & ordine fiat illa traduclio , res

fallax eft . At modus experiendi,quo homines

nunc utuntur , cascus eft & flupidus . Itaque

cum errant & vagantur nulla via certa , {td ex

occurfu rcrum tsntum confiiium capiunt • cir-

cumferuntur ad multa , fed parura promovent •

& quandoque geftiunc, quandoquc diftrahun-

tur^ & femper inveniunt quod ulterius qux»

rant . Fereautemita fic , ut homines leviter &tanquam pcr ludum experiantur , variando pau«

lulum experimenta jam cognita; &, fi res uon

fuccedat , faftidiendo , & conatum deferendo .

Quod fi magis ferio & conftanter ac laboriofc ad

Experimcnta fe accingant ^ tamcn in uno ali-

quo experimento eruendo operam coUoeant •

quemadmodum Gilbevtus in Magnetc , Chymi-

ci in auro . Hoc autem faciunt horaines ^ in-

ftituto non minus imperito, quam tenui . Nc-

nio enira alicujus rei naturam in ipfa rc fcl^-

citer perfcrutatur : fcd amplianda eft inquifi-

tlo ad magis communia

Quod



KOFUM ORG^NUM. 5^

Qjjod fi €ciam {'cientlam Quandam 8< dogmn* j

cx Experimeatis moiiantur ^ tamen fcmper f-re

iluuio pra?propero & intempcftivo defie6\unt ad

praxim : non cantum propter ufum Sc trutlum

c;L.rraodi praxeos, fed uc in opcre aliquo novo

\elaci pignijs fibi arripiant , fe non inutiliter ia

reliquis vcrfaturos : atquc ctiam aliis fe vcndi-

tent , td exiftimacionem meliorem comparan-

damdeiisin quibus occupati func . Ita fir , uc

more ^4talantif ^ de via decedant ad tollendum

aureum pomum ; intcrim vero curfum inter-

rumpant , & vi6loriam cmittant e manibiis .

Verum \n Expcrientiae vcro curriculo , eoquc ad

nova producendo , Divina Prudentia omnino,

& Ordo,

pro exemplari fumenda func . D^^s

aucem primo die Creationis Lucera tantum crea-

vic, eiquc operi diem integrum actribuic • nec

aliquid maceriaci operis eo die crcavic . Simili-

ter & cx omnimoda Experieniia,primum in-

vencio Caufarum & Axiomatum verorum eli-

cienda efl: : & lucifera Experimenca , non fru-

6lifera quaerenda . Axiomaca autem re6ê in-

venca & conflicuca Praxin non f\ri£lim , fed

confercim inftruunt j & Operum agmina ac tur*

nâs pofl: fe crahunt . Verum dc cxpcriendi viis ,

quse non minus quam viae Judicandi obfeffse funE

& interclufae,pofteaîcemus : Impraefent'arum

de Expericntia vulgari , tanquam dc mala De-monftracione , tantum loquuti. Jamveropoflu-

lac ordo rerum, utdeiis, quorum paulo antc

mcntionera fccinfius 3 f-gnis, (

quod Philofo-

ph:«e



6o VERULc^MII

phiae & Gontemplationes in ufu raalc fe habe*

ant, ) & de Caufis rei primo intuitu tam mira-

bilis & incredibilis,qusdam fubjLmgamus . Si*

gnorum enim nocio prjeparat affenfum : Caufa-

rum vej'o explicatio toliic miraculum . Quas duo

ad extirpatioaem Idolorum cx Intelletlu facilio-

rern & clementiorem multum javant.

LXXI. Scientias,quas habemus , fere a Grs?-

615 fluxerunt. QuiE eiiim Scriptores Rornani,

aut Arabes , aut Rccentiores addiderunt ; nan

iTiulra , aut migni momeiati func : & qaaliacun-

qae Ijnt , funduta funt fuper bafm eorum quae

inventa funt a Grcecis , Erat auccm fapientia

Grzcorum,

profefforia , cc ip difputationcs cf-

fufa : quod genus inquifitioni veritaus adverfif-

fimum eft. Itaque nomen illud Sophidarum ,

quod per contcmpcum ab iis,qui fe Philofophos

haberi voluerunt , in antiquos Rhetorcs reje-

etum & tradu'5lum efl Gorgiam ^ Protagoram

Hippiam , Polum , ctiim univerfe gCRcri com-

petic , Platoui ^ t/fri/leteli, Zemnt , Epicttro

^

Theophraflo ; & eoruni fuccefToribus , Chryftpo^

po ^ C^zrw^/?^/, reljquts. Hoc tantum intererac•

quod prius gcnus vagum fuerlc S^. luercensrinm,

civitates circumcurf?indo , & fapienciam fuam

oftencando, , ^*^ -mcroedem exigcBdo ; Aheruni

vcro folcnnius "!<: generoli?iS , qu^ppe eorum qui

fedcs fixas habuerunt , Sc fcholas apcrucrunc 5

8c griitis phiiofophaci funt . Se6 tatnen ucrum-

que gCHUs (liccc caetcra difpar) prr^fefforium

cratj ?c ad difputationos rem deducebat , &

fe.



-NOrUM ORG^NUM. 6t

fcflas quafciam atquc hsrc/es Philofophia! inRi-

tuebac & propugnabac : ut cffenc iere doclrinas

corum (quod non raale cavillatus cft Diony-

fiLis in Platoneni ) Vci'cf<^ otiofortim fenitm ad ;m-

Pritos jtivsnes . At ainiquiores illi ex Grxcis

,

EmpedocUs ,Ânaxjgoras ,

Leucippus ,Deme*

critus ,Parmeuidss , Heraclitus , Xenopbanes

,

P/jiloIatiS , reliqui,{n^m Pyt/pagoram ^

ut fu-

perQiLiofum , omittimus) Scholas(quod no-

vimus) non aperuerunt : fed majore filentio,

^fcverius, & Gmplicius , id eft ,minore cum

affe6latione & oftentationc , ad inquifnionera

veritatis fc contulerunt . Itaque 5c melius, ur

rbitramur, fc gefTerunc ; nifi quod Opera eo-

rum a levioribus iftis,qui vulgari captui &

r.ffe6lui magis rcfpondent ac placent , tra6lu

temporis extin£\a Cnt : temporc ( ut fluvio)

leviora & magis inflata ad nos devchente,

gra-

viora & folida mcrgente . Nequc tamen ifti a

Nationis vitio prorfus immuncs erant : fcd in

ambitionem & vanitatem kEix condends ,&

p.uvx popularis caprandcs , aimium propcnde-

bant. Pro defperata autem habsnda eft verita-

tis inquifitio , cum ad hujufmodi inania defle-

6\it. Etlam Ron omittcndum videtur judicium

illud, îve vaticinium potius Sacerdotis ^^/-

/^mdeGrzcis : Qiiod fempeY pueri effent ; neque

baberent antiquitatem Scientia , aut Saentiam

^ntiquitatis . Et certe habent id quod puero-

rum eft ; ut ad garriendum prompti fint,gcne-

rare dutem non poffint : Nam vcrbofa videtur

Sa.



Cz VBRUL^MItSapientia corum , & operum ilcrilis , Itaqu^

€x Ortu $c Gente Philofophia,

quae in ufu eft,

qux capiuntur figna , bona non func

LXXII. Ncque multo mckora funt Signa

qux ex natura Tcmporis & ^- atis capi pofTunt

quaai qux cx natura Loci & Nationis . Angu-

fta enim erat & tenuis notitia per illam aetatera,

vel Temporis , vel Orbis : quod longc peffi-

tnumcft, praefertim iis qui omnia in Experien-

tia ponunt . Neque enim miiie annorum HiHc-

riam,

quae digna crat nomine Hiftoriae , babe^

bant • fed fabulas & rumores Antiquitaus .

Regionum vero traftuumquc mundi exiguam

partem noverant • cum omnes Hyperboreos

Scythas ; omnes Occidcntales, Geltas indiftiji-

£le appellarenc : nil in Africa ulira citimam

^thiopiae partcm , nil in Afia uitra Gangem^

multQ minus Novi Orbis provincias , ne per

audicum fane aut famam aliquam certam , &conftantem , noffent : Jmo&plurima climata

& zonae , in quibus popuii infiniti fpirant & de-

gunt , tanquam inhabitabiles ab illis pronuntia*

ta fiiu : quinetiam pcrcgrinationes Democritiy

Platonts , PytbagoYa , non longinquae profe6to^

fed potius fuburbanx,ut magnum aliquid cele-

brarentur ,- Noftris autem temporibus , & No«

vi Orbis partes complures , & Vetcris Orbls ex-

trema undique innotefcunt ; & in infinitum^

Experimentorum cumulus excrevit , Quare fi

ex Nativitatis autgeniturse tempore (Aftrolo*

gorum morc) figna capicnda fint , cil iinagni

de



NOFUM ORG^NUM. 6^

de iflis Philofophiis fignificari videtur.

LXXill. Intcr Signa , nulium magis certum

aut nobilc cfi,quam quod ex fru6libus . Fru*

flus enim &: Opera invcnta , pro vericate Phi-

lofophiarum velut fponforcs & fidtjufforcs funt .

Atque ex Philofophiis iftis Graecoruna , Sc de-

rivationibus carum pcr particulares Scicntias,

jam per toc annorum fpacia , vix unum Expe-

rimentum adduci poteft,

quod ad hominum

iUtum levandum & juvandum fpe£let , & Phi-

iofophiae fpeculationibus ac dogmatibus vere ac-

ceptum rcferri poffic . Idque Ce//Kj ingenuc ac

prudcotcr fatetur ; nimirum, Experimenta

Mcdicinf primo inventa fuiffe , ac poftca ho*

mines circa ea philolophaeos effc , & caufas

indagaffe & affignpffe ; non ordine invcrfo evc*

riffis , ut ex Philoiophia & caufarum cognitio*

ne , ipfa Expcrimenta ioventa auc deprompta

cffent. Itaque mirum non erac , apud ^gy-ptios

(q«i rerum Inventoribus divinitatem &

confecrationem attribuerunc)

plurcs fuiffc Bru-

tcrum animalium imagines , quam Hominum :

quia bruxa animalia,

per inftin£lus nacurales

,

multa inventa pepercrunt ; ubi homines , ex

fermonibus & concluHonibus rationalibus,pan^

ca auc nullo exhibuerinc

.

At Chymicorum induftria , nonnulla pepe-

ric ; fed canquam fortuito, 5c obiter, aut per

Experimencorum quandam variationem, ( UE

Mechanici folenc ) non ex artc auc Thcoria ali-

qua ; nam ea,quam confinxerunc , Experin

men-.



6^ VERVL^MIImenta magis perrarbat

,quam juvat . Eorunt

etiam,quiinMagia (quamvocant) Natura-

li verfati fuct,

pauca reperiuotur invcnta;

caque levia ,

& impofturf propiora . Ciuocir-

€a,quemadmodum in Religione cavetur

,ut

Fidcs ex Operibus monftcetur ; idcm etiam ad

Philofophiam. optime t:*fiducitur , ut ex Fru£li-

bus judicctur , & vana habcatwr, qu^ fterilis

fit : idque eomagis, fi loco fru£luum uv^ &

olivf , producat difputatioRum & contentionumcsrduos Sc fpinas.

LXXIV*. Capienda etiam funt Signa ex in^

cremcntis 3c progreffibus Philofophiarum 5c

Scientiarum . Quae enim in Natura fundata funr,

crefcunt & augentur : quas autcr/i in Opinione,

variantur, non augentur . Itaque fi iftas Doflri-

nae plane inftar Fiantas a ftirpibus fuis revulfas

non effent , fed utero Naturae adhxrerent , at-

que ab eadem alerentur , id minime evcnturum

fuiffet,quod per annos bis mille jam fieri vide-

nius : ncrape , ut Scientiae fuis haereant veRi-

giis ,

& in eodem fere ftatu maneant , nequeaugmcnrum aliquod mcmorabile fumpferint

;

quin potius in primoAuthore maxime fiorue-

rint, Sc deinceps declinaverint. In Artibus autcm

Mechanicis,

quae in Natura & ExperientiaE lu-

C€ fundatsE funt , contra cvenirc videmus : quas

(quamdiu placent ) veluti fpiritu quodam re-

pletae, continuo vegetant 5c crefcunt;primo

rudes , deinde commodas,

poftea excultai, 6c

pt-rpetuo ?u£lse

LXXV.



NOrUM ORGjflÛM. 6$

LXXV. Eciam allud Signum capiendum eft•

[fimodoSigni appclla:io huic compecatj cum

30tius Tcflimcnium fic^ acque adeo tcflimonio»

rum omnium validiffimum *) hoc eft

,propria

fConfeffio Authorum,quos homines nunc fe-

juuncur . Nam & illl qui tanca fiducia de rebus

3ronuntiant , tamcn pcr interv^^lla , cum ad fe

-edeunt , ad querimonias de Natura? fubtilitate,

Rerum obfcuritatc , Human: ingenii infirmita-

:c , fc convercunt . Hoc vero fi fimpllcitcr fie-

•cc 5 alios forcaffe,qui func rimidiores , ab ul-

eriori inquifitione decerrere , alios vero,qui

unc ingcnio alacriori & magis fidenti , ad ulce-

riorcm progrcffum acuerc & incicare poffit . Ve-

rum non fatis illis eft , de (e confiteri , fcd quic-

ûid fibi ipfis aut Magiftris fuis incognitum aut

!nta£ûm fuerit , id extra terminos Poffibilis

ponunt ; & tanquam ex arte , cognitu auc fa-

5\u impoflibile pronuntianc : fumma fuperbia

5c invidia , fuorum Inventorum infirmitatem,

in NaturiS ipfius calumniam , & aliorum om-

nium defperationem , verrentes . Hinc fchola

Academiae novae,qus KAcatalepfiam ex profeffo

tenuit , & homines ad ferapiternas tenebras dam-

navic. Hinc opinio,quod Formse fivc vcrs re-

rum Differentise (qujerevera funt leges A£lus

puri ) invcHru impoflibiles fint , & ultra homi*

ncm . Hinc opiniones illa? in Afliva 6c Operati-

va partc • Calorem Solis & Ignis toto gencr«

diffirrc ^ ne fcilicet homines putenc fe per opera

Ignis, aliquid fimile iis

,quae in Naiura fiunc

,

i E cdu-



cdiicere 3c formare poffe . Hlnc illud : Comfo^

fitionem lantum opus Hominis , Mixtioncm vci

roopus lolius Naturs effc : ne fcilicet homines

fpercnt aliquam ex arte Corporum naturaliuml

generationem auc transformationcm . itaque cx'

hoc figno homines Cbi perfuaderi facilc patiea-

tur , Bc cum dogmatibus non folum defperatisj

fed etiam defpcrationi dcvotis , fortunas fuas l^F

labores mifceant ,

LXXVI. Neque illud Signum praETcrmitten-

dum efl:,quod tanta faerit inter Philofophos

olim diffcnfio , 3c Scholarum ipfarum varietas :

Quod fatis oflendit , viam a Senfu ad Intellc*

£\um non b«ne raunitam fuifie , cum cadem map

teria Philofophiae { Natnra fcilicec rerum ) in

tam vagos & raultiplices errores abrepta fuerit

& diflraSla . Atque licct hifce temporibus dif-

fcnfioncs & do^matum divcrfitates circa Pr-aci-

pia ipfa , & Philofophias integras , ut plu-

rimum extin61:^ fint ; tamen circa partes Philo»

fophisB , innumerae manent quseftioncs & contro-

verfiae * ut planc appareat, nequc in Philofophiis

ipfis , nequc in modis Dcmonftrationum aliqûid

certi aur fani efie .

LXXVII. Quod vero putant homines , 5a

Phil(Top.hia »/^Ki/?o«e//x magnura utique Confen-

fum effc ; cum pofl illam editam , Antiquorura

Philorophis? ceffaverint & exoleverint ; afl: apud

tempora , Quas fequuta funt', t»il melius inven-

tum fuerit ; adeo ut illa tam bene pofita & fuB-

data videatur ^ uc utruroquc tempus ad fe traxe-

rit :



/iz : Primo,

quod de ceffationc Antiquaruna

Philofophiarum poft ./fr/y?£?fe//x Opera edita hop

n^.ines cogitani , id falfum efl ; diu enim poflea,

ufquc ad tempora Ciccrojis ,

& fecula fequentia ,

madfcrunt opera vetcrum Philofophorum , Sed

teaiporibas infequentibus , cx inundatione Bar-

barorum in Irr.perium Romanum,

poftquam

Do£irina humana veluc nawfragium perpeffa ef-

fet ; tuip denium Philofophise ^rifiotdis 3c Pla^

tonts tanquam tabuls CK matcria ieviore & mi«nus folida per fluflus temporum fervatas funt .

illud etiam de Confewfu fallic homines, fi acu*

tius rem introfpiciant . Verus enim Confenfus

iseft, qui ex iibertate judicii ( re prius explo-

rata ) in idem conveniente confiRic . At nume«

rus longa maximus corum qui in ÂriJlotelis Phi-lolbphiam confenferunc , ex praejudicio & au«

ihorirate aliorum fc iili mancipavic ; ut fequa-

citas fic potius & coitio,qaam Confcnfus o

Quod fi fuiffec illc verus Confenfus , & late pa-

tens , tantum abefl ut Confenfus pro vera &

folida Authoritatc haberi debeac , ut etiam vio°lentam prasfumptionem inducat in contrarium .

Peffimum enim omnium eft augurium quod ex

Confcnfu capitur in rebus Intelleftualibus : ex-

ceptis Divinis & Politicis , inquibus fuiTragio-

rum jus cfi . Nihil enim multis placet , nifi

imaginationem feriat , aut Intelle£lum vulga-rium notionum nodis aftringac , uc fupra di£xum

eft . Itaqucoptime traducicur illud Phocionis -^

Moribus ad Incelleftualia ; Ut/latim fe exami^

£ i nare



6S rERUL^MIIaare debsant homines

,quid erravertnt ^ aut pec»

cavennt, fi mtiltitudo confentiat 6^ complaudat .

Hoc Signum igitur ex averfiflimis eft . Itaque

quod Signa veritatis & faniratis Philofophiarum

& Scientiarum,qux in ulu funt , male fe ha-

beant ; five capiantur exOriginibus ipfarum^

five ex Fru£libus , five cx Progreffibus , five

exConfefTionibus Authorum , five ex Confen-

fu;jam diclum efi: .

LXXVIII. Jam vero veniendum ad Gaufas

crrorum , & tam diuturnse in illis per tot faecula

morse; quse plurims funt & potentifTtmse : ut

toliatur omnis admiratio , hsc quse adducimus

homines hucufque latuifTe &: fugiffej 6c raaneat

tantum admiratio , illa nunc tandem alicui mor-

talium in mentem vcnire potuifTe , aut cogita-

tionem cujufpiam fubiiffe : quod etiam ( uc

Ros exiftimamus ) Felicitatis magis eft cujuf-

dam,quarn cxcellentis alicujus Facultatis ; ut

potius pro Temporis partu haberi debeac,quam

pro partu Ingenii .

Primo auiera tot fasculorum numerus , vere

rem reputanti , ad magnas anguRias recidit .

Nam ex viginti quinque annorum Centuriis

in qaibus memoria &do£lrina hominum fcre

verfatur,,vix fex Centuriae feponi & excerpi

pofTunt,

quae Scientiarum fcraces , earu^mve

proventui utiles fucrunc . Sunt enim non minusTemporum

,quam Regionum Eremi Sc vaftica-

tes * Tres enim tantum DoSlrinarum revolutio-

r.cs 5c periodi refte numerari pofTunf : Una

anud



NOFUM 0RGu4NUM. 6^

r.pud Grscos • Altera , apud Rcxmanos; UltiA

ma , apud nos, Gccidenrales fcilice: Europae

nationcs : quibus fingulis vix dua? Centurias an-

iiorum merito r.crribui poffunc . Media Mundi

tempora , qroad Scientiarum fegecem uberena

aut Jaetam , infeiicia fuerunt . Neque enim crifi-

fa eft , uc vel Arabum , vcl Scholaiticorum men-

rio fiat : qui per intermedia tempora Scientias

potius contriverunt: numerofis tra£latibus,quam

pondus earum auxerunt . Itaque prima Caufa

tam pufilli in Scicntiis profe6ûs , ad anguftias

Temporis erga illas propitii , rite 5: ordine

rcfertur

LXXIX. Ac fecundo locofe offert Caufa illa

magni certe per omnia m.omenti : ea videlicec,

quod pcr illas ipfas a^rates,quibus hominum in«

genia & literas maxime vel etiam medioeriter

florucrinc , Naturalis Philofophia minimatn

parcem humana: operas fortira fic . Atque haec

ipfa nihilominus pro magna Scientiarum matrc

haberi debec . Omncs enim Artes & Scientiae

ab hac ftirpc revulfaj,poliuntur fortalTe , & in

ufum effinguntur ; fed nii admodum crefcunt

.

Ac manifeftum eft,poflqnam Chriftiana fides

recepta fuiffec & adoleviffet , longemaximam

ingeniorurn prsruntjlfimorum partem ad Theo-

logiam fe contuliffe ; arque huic rei & amplififi-

ma praemia propofita , 5c omnis generis adiu-

mcDta copiofiffime fubminiftratafuiffc : Atquc

hoc Theologias ftudium praecipue occupaffe ter^

ciam illam partem five periodum temporis apud

E 3 nos



7® VERU L^Mll

iios Earopseos Occidentales ,eo magis

,quocl

fub idem fere tempus & literae florere , & con-

troverfix circa RcligioTiecn pallulare cceperint

At sevo fuperiori , durante periodo ilia fecunda,

apudRcmanos, potiffimae Phiiofophorum me-

ditationes & induftrije in Morali Philofcjphia

{quxEthnicis vice Theologiae erat ) occupat^

&* confumptae fuerunt : Etiam fumma ihgenia

illis temporibus ut plurimum ad resCivilesfe

applicucrunt,propter magnituuinem Impeni

Romani,quod plurimorum horainum opera ir -

dioebat . At ilia lEtas,qua Nacuralis Philofo»

phia afud Grxcos maxime florerc vifa eft,

par-

ticula fuit Temporis minime diuturna ; cum &stuiqaioribus temporibus feptem illi qui Sa-

pientes nominabantur , omnes(pra-ter Tbah-

tem ) ad Moratem Philofophiam 8c Civiiia fe

applicuerint ; & pofterioribus temporibus,

poft-

quam i^ccr/xf^J Philofophiam de ccslo in terras

deduxiilet , adhuc magis invaluerit Moralis

Philofophia, 6c ingenia hominum a Naiurali

averterjc

At ipfffima illa periodws temporis , ia qua

inquifuioncs de Natura vigucrunt ,contradi-

gtionibus & novonjm placltorum ambitionc

corruptaeft, & inutiiis reddira . Itaque quan-

doquidem per tres iftas periodos , Naturalis Phi-

lof ôhia ix-iajor^m in modum neglefta aut im-

pedica fuerit , nil mirum fi homines parum in

ca rc profecerint , cum omnino aliud «ge-

rint •

LXXX. Ac-



NOfÛM ORG^NV M. 71

LXXX. Accedic 3c illud,

quod Nau;ra!is

Philoibphia in iis ipiis viris qui ci incubutrinc ,

vacantcm 5c integrum hominem,pr^ferLim his

recentioribus tcmporibr.s , vix nj£ta fit; nili

fortc quis Monathi alicujus in ccllula , a-uc Nc-

bilisin villula lucubrantis , exemplum adduxe-

rit : Sed fafta eft demum Naturalis f^hiiefo-

phia inftar tranfitus cujufdam &: pontiiU-rnii ad

alia .

Atque magna ifta Scientiaruin Mater mira

indignitatc ad officia Anciliae detrula eft;

qu32

Mcdicinae aut Mathematicis opcribus minilUec,

& rurlus qux adoleiceniium immatura ingenia

lav^t & imbuac vciuc tin£lura quadam prima,

ttC aliam poftca fclicius Sz commodius cxcipiant

.

Interim nemo expeact niagnum progreffum in

Scientiis, (

praefertim in parte earum Operati-

va ) nifi Philofophia Naturaiis ad Scicotias par».

ticulares produ£la fucrit , & Scicntia? parcicula^

res rurius ad Naturalem Philofophiam reduftx .

Hinc enim fit , ut Aflronomia , Optica , Mu-

fica,

plurimjB Artes Mechanica; , atque ipia

Medicina , atque(quod cuis magis miretur)

Phiiofophia Moraiis 3c Civilis , 3c Scicnciae

Logicsp , nii fere habeant alcitudinis in profun-

do ; fed pcr fuperficiem & va4'ietatem rerum

tantum labantur : qtiia pcflquaai particulares

iflae Scientis diipertitsc & conditutz fuerinc , a

Philofophia Naturali non amplius aluntur;

quas

ex fontibus 5c veris contcmplacionibus , Mo.

tuum 5 Radiorum , Sonorum , Texturae , &E 4 Schs-



7i VERVL^MltSchcmatifmi Corporum , AfFeftuum, & prc-

henfionum Intelleftualium , novas vires Sc aug-

menta illisimpertiri potuerac . Itaque minime

inirumeft, fi Scientiae non crefcant , cum a ra^

dicibus fuis fint feparatas

LXXXI. Rurfusfeoftendicaliacaufa potens

& magna , curScientiae parum promoverinc .

Ea vero ha?c eftjquod fieri non poffit , ut re-

Qe proccdaturin curriculo , ubi ipfa Meca non

re£le pofita fit , & defixa . Meta autem Scien-

tiarum vera & legitima , oon alia eft,quam u£

dotetur vita humana novis Inventis , & copiis .

At turba longe maxima nihil ex hoc fapic , fcd

Cieritoria plane eft , & profeflbria ; nifi fortc

quandoque eveniat , ut artifcx aliquis acrioris

ingcnii , 5c gloriae cupidus , novo alicui Invcn-

to dct operam;quod fere fit cum Facultacuni

difpendio . At apud plerofque tantum abeft , us

laomines id fibi proponant , ut Scientiarum

& Artium Maffa augmentum obtineat ; ut cx

ea,

qu£B praefto eft , Mafla , nil amplius fumanc

aut quaeranc , quam quantum J>d ufum profeflb-

rium , aut lucrum , aut cxiftimationcm , auc

hujufmodi compendia , convertere poflint .

Quod fi quis ex tanta muititudine Scientiam

aife6tu ingenuo & propter fe expetat ; invenie-

tur tamen ille ipfe,

potius contemplationum &do6^rinarum varietatem , quam veritatis feve-

ram & rigidam inquifitioncm fequi . Rurfus , 11

alius quifpiam fortafl^c veritatis inquificor fit fe-

verior; camcn 5c ille ipfe talem Cbi proponet

ve-



NOVUM ORG^NVM. 73

veritatis condicionem, quse Mcnti & Intellc-

£lui fatisfaciat in rcdditione caularum , rcrum

quae jampricem funt cognit» • non eam quae

rova operum pignora, (5c novam Axiom?.tum

luccm afTcquatur, Itacu? , fi finis Scientiarum

a nemine tdhuc bene poGtus fit , non mirum

cft, fi in iis,

quas func fubordinata ad finem,

fcquatur aberrario ,

LXXXII. ducmadmodum autem finis f< Me-

ta Scientiarum male pofita fiint apud horaines;

ita rurfus etiam fi illa rcfte pofita fuiffent

,

viam tamen fibi delegerunt omnino erroneam,

3c imperviam . Quod fiupore quodam animwm

rite rem reputanti percuiferit ^ non ulli mor-

talium curaE aut cordi fuiffc , ut lnte!lc6lui hu-

mano , ab ipfo fcnfu & experientia ordiiata

& benc condita , via aperiretur & rnuniretur-

fedomnia vel traditionum caligini , vel argu-

mentorum vertigini, 5c turbini , vel cafus 3c

experientije vagae & incondicx undis , & am«

bagibus,permiffa effe . Atque cogitct-quis fo-

brie & diiigenter, qualis fic ea via,quam.in

inquifitione & inventior»e alfcujusrei hcmines

adhibere confucverunt . Etprimo norabit pro-

culdubio invenicndi modum fimplicem & inar-

tificiofum,

qui hominibus maxime efl fami-

liaris . Hic autem non alius eft,quam ut is

qui fe ad inveniendum abquid comparat & ac-

cingic,

prittio quae ab aliiscirca illadifla fint

inquirac & evolvat ; deindc propriam medira-

iionem addac, atque per Mentis n^ltam agi-

tatio»



74 VERVLJMlltationem , fpiritum fuum proprium foUicit^t

ik quafi invocet , ut fjhi oracula pandat . Qiise

res omnino finc fundainento cfl , & in opinio-

nibus tantum volvitur

At alius quifpiam Dialeclicam ad invenien-

dum advocct, quae noraine tenus tantum ad id

quod agitur^

pcrtinec . iDventio enim Diale-

6lics non efl Principiorum , & Axiomatum

przcipuorum , cx quibus Arces condant , kd

eorum tantum quas illis confentanea videntur ,

Dialc^îca enim magis curiofos & importunos ,

& fibi negotium faceflentes ,eamque interpel-

lantes de probationibus c<. inventionibus Prin-

cipiorum , five Axiomatum primorum , ad fi.-

dcm , & veluti Sacramentum cuilibcc Arti prs*

ftandum , aotiffimo refponfo rejicit .

Rcftat Expcrientia raera,qu» , fi occurrac

^

Cafus ; fi quaefita fit , Expcrimentum nomina-

tur. Hoc autem Expcrientiae genusnihil aliud

cft,quam

(quod ajunt ) kopa diffolutae , &

mera palpatio ,quali homincs noftu utuntur

,

omnia pertcntando , fi fortc in rcRam viam in»

cidcre detur;quibus multo fatius& confulcius

forcc , diem praeftolari , auc lumen acccndcre,

& deinceps viam inire , Atcontra, verus Ex-

pcrientiae ,Grdo prirao luraen accendic, dcinde

per lumen iter demonftrat , incipiendo ab Ex-

perientia crdinata , & digefta , & minimcprae-

podera auc erratica , atque ex ea educendo Axio.

mata , atque ex Axiomatibus conftitutis rurfus

Expcrimenta nova,quum nec verbum Divi-

Fiuni



IQOVVM ORGu^NUM. 75

numin rerum Maffam abfqaeôrclinc opeiatum

fir

.

Icaque definaRt homines mirari , fi fpatiuni

Skientiarum non confe«lum fic , cum a via om-

nino aberravcrint • reli^la prorius , & deferta

ExpcricnLia , aut in ipfa { tanquam in Labyrin-

tho) le intricando , & eircumcurfando ; cum ri-

teinftitutus ordo,

per Experientias fylvas , ad

aperta Axiomatum, tramite conftanti ducar

.

LXXXIII. Excrevit autcm mirum in mo-

dum iftud malum, ex opinionc quadam , fivc

SEftimatione invcterata , vcrum tumida-, &damnofa ; Minui nempc Mentis kumanas Ma-

jcllatem , fi experimentis, & rebus particula-

ribus fenfui fubjeftis,

& in matcria determi-natis , diu ac multum verfetur : prasfrrtim

quum hujufmodi rcs ad inquircndam laboriofae

,

ad meditanduHi igoobiles, ad diccndum afpe-

ra; , ad prafticam illiberales , numero infini-

IX , & fubtilitate tenues eflfc foleant . Itaquc

jam tandemhuc res rediit , ut

via vera non tan-tum deferea , fcd etiam interclufa & obftru6la

fic ; faHidica Expcrientia , nedum reli6la , aut

male adminiflrata

.

LXXXIV. Rurfus vero hcmines a progreffu

inScienriis detinuit & fere incantavit Reveren-

tia Antiquitatis ,

& virorum , qui in Philofo-phia magni habiti funt , authoritss, atque de-

inde Confenfus . Atquc de Confenfu fupcrius di-

6lum cft .

De Antiquitate autem , opinib qu^m homi^

ncs



7<5 VERVL^Mllnes de ipfa fovenc , negligens onrinino efl

, T

vix verbo ipfi congrua . Mundi enim fenium

& gBandsEvitaspro Antiqiiitate vere habenda

func • qu.« temporibus Aoftris tribui debenn,

non juniori xtati Mandi,

qualis apud Antiquos

fuic . liU enim «tas rcfpe£lu noftri , antiqua

&: major ; refpe£lu mundi ipfius , nova & mi-

nor fuic . Atque revera quemadmodum majo-

rem rerum humanarum nQcitiam ,

& matunusjudicium , ab homine fcnc expe6iamus

,quam

a Juvene ,propter Expcrientiam , & rerum

quas vidic , Scaudivic, & cogiEavic , varieca»

tem & copiam ; eodem modo & a noftra astace

( fi vjres fuas noffel , & experiri , & incecderc

vellcE)majoramulco quam a prifcis tempori-

bus expc6lari par eft ; utpote setate Mundi gi*;^n-

diore , & infinitis experimentis & obfervaticv

nibus au£la & cumulata .

Ncque pro nihilo aftimandum,

quod per

longinquas navigationesSc peregrinationes (qu^

fseculisrioftris incrcbuerunc

)plurima in Natu.

ra patuerint , & reperra fint,

quse novam Phi-

iofophlse lucem immittere poffinc . Quin 6c tur»

pe hominibus foret , fi globi materialis traftus

Terrarum vidclicct , Marium , Aflrorum , no-

ftris tcniporibus immcnfum apcrti & illuilrati

fint ; glohi autcmIntcllePtualis fines

,

inter vc

lierum inventa & angullias cohibeantur.

Authores vcro quod attinct , fumms pufilla-

nimicatis efl: , Authoribus infinita tribuere ,

Authori autcm authorum , atquc adeo omnis



:;OP'UM ORG^NUM. 77

aiuhoriraLis , Tempvori, jus fuum denegarc •

Rc£^c: enim Veritas , Temporis filia dicitur ,

rcri AuLhoricatis . itaque nfiirum non eft , fi

fafcina ifta Anciquiratis , & Authorum, & Gon»fenius, hominum virtutem ita ligaverint , uc

cum rebus ipfis confuefcere ( tanquam Malefi.

ciati ) non potuerinc .

LXXXV. Ncque folum admirario Antiqui-

tatis , Authoritatis , Confenfus, hominum in^

duftriam in iis qua; jam inventa func acquiefcere

compulit ; verum etiam operum ipforum admi*^

ratio ,quorum copia jampridem facla eft hu-

mano generi . Etcnim quum quis rcrum varie-

tatem , 5c pulcherrimum apparatum,qui pcr

Artes Mechanicas ad cultum humanum conge.

ftus &. introdutlus eft , oculis fubjecerit , cocerte indinabic , ut potlus ad optilentias huma-

nas admirationem,

quaoi ad inopisc fenfum

accedac ; miRime advertens,primitivas homi-

nis obfervationes , atque Naturs operationes,

{quse ad omnem illam varietatcm

, inftarani-

in£ funt 5 & primi Motus) nec multas , nec

alte petitas effe ; castera ad patientiam homi-

num tantum , & fubtilem & ordinacum Manus

vel Inftrumentcrum motum,

pertinere. Res

cnim ( cxempli gracia ) fubtilis eri: certe & ac-

curata, confeftio horologiorum , talis fcilicec,

quae coeieftia in rotis , pulfum animalium in

motu fucceffivo & ordinato, vidcatur imitari;

qu2 tamen rcs , cx uno aut altcro Naturae Axio*

mate pendct

.

Quod



yS VERUL^MliQuod fi quis rurfus fubtilitatem iUam intuea^

tur,

qus ad Artcs Liberales pertinet ? aut

etiam eam ,quae ad corporum naturalium prae-

parationem , per Artes Mechanicas lpe£lat ,

^hujufmodi res fufpiciac ; veluti Iiavcntionem

moeuum ccslellium in Aftronomia , Goncen-

tuuai in Mufica , literarum Alphabeti (qu»

etiani adhuc in regno Synarum in ufu non funt

in Grammatica ; auc rurfusi» Mechanicis ^

fa6\orum Bacchi oc Gcreris ^ hoc eft , praepara»

tioncm vini oc cervifiae,

panificiorum ,auc

cciam Menfae dclitiirura , & diftillationum , &liBiiiium ; ille quoqac , fi fccum cogitet , &animum advcrtat

,per quantos temporum cir-

cuicus ( cum haec omnia ,praeter fliiftillationcs

,

antiqua fuerifit) hasc ad cam quam nUKC habe-mus culturam perdu6la finc

, & ( ut jam de ho-

rologiis diclum cfl:)quara parum habeanc cx

obfcrvationibus & Axiomatibus Naturae , at--

que quam faciie , 8c tanûam per occafiones

obvias , Sc contemplationes incurrentcs , ifta

inveniri potucrinc ; ille ( inquam ) ab omntadmiratione fc faciie liberabit, & potius hu-

nianse conditionis miferebicur,quod per tot

i<£cula , tanta fueric Rerum & Inventorum pe-

liuria, & fterilitas. Atque hapc ipft tamen^

quorumnunc mentioncm fecimus , Inventa

Fhiiofophia & Artibus Intclle£lus antiquiorafuerunt : adco ut

, ( fi verum diccndum fie)

cum hujulmodi Scicntia^ rationales & dogmati-

€52 inccperinc , Invcntio opcrum utilium defieric.'



NOVVM ORG^NUM. y<p

Quod fi quis ab Officinis ad Bibiiothccas fc

convertcric , & immenram quam videmus li-

brorum varicrarem in admirationc habueric,

is exarainatis & diligentius introfpcftis ipforum

librorum materiis 3c conrentis , obnupefcec cer-

te in contrarium; & poRquam nullum dari fi-

nem rcpetitionibus obfervaverit,quumque

homincs eadem agant 5c loquanrur , ab admi-

ratione varieratis tranfibic ad miraculum indi-

gentisB & paucitatis carum rcrum,

qua» hoaii-

num mentes adhuc tcnuerunc & occuparunc

.

Quod fi quis ad intucndura ea,qus magis

curiofa habeiitur quam fana , animum fubmi-

fcric , Sc Aichymiftarum auc Magorum opera

pcnitius introfpexeric , is dubitabic forfican,

utrum rifu , an lachrymis potlus illa digna finc .

Alchymifta enim fpem alic aeternam , atque ubi

res non fucccdit , errores proprios reos fubfti-

tuic ; fccum aceufatoric rep«tando , fe aut Ar-

tis , auc Authorum vocsbula non fatis incelli-

xiffe ; undead traditiones & auricularcs fufur-

ifos animum applicat ; aut in praflicas fua» fcrti-

pulis & momenris aliquid tirubatum effe ; unde

Experimenta in infinitum repetit : ac incerim

quum inter Experimentorum fortes , in quasdara

incidic auc ipfa facie nova , auc utilitate non

contemnenda • hujufmodi pignoribus animutxi

pafcit , e?que in majus oftenrac & cclebrac ; rc-

liqua fpe fufteotac . Neque ramen negandum

eft, Alchymiftas non pauca inveniffe , lc In-

ventis utilibus homines donaffe . Vcrum fabula

illa



8o VERVL^Mll511a non male in illos quadrat de Scne

,qui fi-

iiis aurum in vinea defoffum (fedlocum fe ne-

fcire fimulans ) legaveric , undc illi vineae fo-

diendae diligencer incubuerunt , & aurum qui-

dem nullum repcrcum , fed vindemia cx ea cul-

tura fa£la eft uberior.

Ac Naturalis Maoiae Cultores, qui per rerum

Sympathias <k Antipathias omnia expediunt , cx

conje£liiris otiofis & fupiniflimis, rebus vircutes

& operationes admirabiics affinxerunt ; atque fi

quando opera cxhibuerinc , ea illius func gene-

ris, ut ad admirationem 5c novitatem , non ad

fru£tum & utilitatem , accommodata firjt ,

In fupcrftitiofa aiitem Magia, ( fi & de hac

diccndum fic ) illud imprimis animadvcrtendum

cfl , effe cantummodocerti cujufdam &; definiti

generis fubjefta , in quibus Artes curiofas & fu-

perRitiofx,

per omnes Nationes , atque aeta-

tcs, atque etiam rcligiones , aliquid potuerinc.

Itaque ifta miffa faciamus . fnterira nil mirum

cft, fi opinio Copix , caufam Jnopiae dederit

LXXXVI. Atque hominum admirationi quo-

adDo£lrinas 8cArtef, per fe fatis fimplici, &

prope puerili , incrementum acccffu ab eorum

aftu & artificio^qui Scicntias traftaverunt & tra-

diderunt . 'IUi cnim ea ambitione & affecûtionc

eas proponunc , atque in eum modum efforma-

tas , ac veluti perfonatas in hom'num confpe^

6lum producunt , ac fi ill?c omni ex parte per-

fe£âe effent , & ad exitum peidu£âe. Si enim

Mechodum afpicias, 5c particiones , illse pror-

fus



tiOFUM ORG.^NUM. 8f.

fus omnia comple£ii &: concludere videntur, qux

in illud lubjeftum cadere poffunc . Atque licec

membra illa male impleta, & veluti Capfulse

inancs (int j tamen apud Intelleftum vulgarem

Scientiae formam 5c rationem integras prx le fc-

runt

.

Atprimi & AntiquifTimi veritatis Inquifito-

res , meliore fide & fato , cognitionem illam,

quam ex rerum concemplatione decerpere & in

ufum recondere ftatuebant , \n KAphonfmos ^ fi-

ve breves , eafdemque fparfas , nec Mechodo

revincias fentcntias , coniicere folcbant * ne-

que ie Artem univerfam compIe6li fimulabant,

auc profitebantur . Ac eo quo nunc res agicur

modo , minime mirum eft , fi homines in iis

ulteriora non quaerant , qux pro perfeftis & nu-

racris fuis jampridem abfolutis traduntur .

LXXXVII. Etiam Anciqua magnum exifti.

mationis5c fidei incremencum accepcruncêx eo-

rum vanicate & levitate qui nova propofuerunt •

praefercim in Philofophi^ Naturalis parte aftiva

oc operativa. Neque enim defuerunt homines va-

niloqui & phantafiici,qui partim ex credulica-

ce,

partira ex impoftura,genus humanum pro-

miffis onerarunc : vitae Prolongationem, Se-

ne6lutis retardationem , dolorum levationem,

Nacuralium defefluum reparationcm , Senfuum

deceptiones, Affe6luum ligationes & incitatio-

lies, Intelleflualium facultatum illuminationes

,

& exahationes Subrtantiarum tranrmucaciones,&

Motuura ad libitum roborationes & multip»'jca-

F tio-



ii VERVL^MIItiones , Aeris imprdliones & alterationcs , Gce^

teftium Influentiarum deduftiones & procura-

liones , rerum futurarum divinationes , remo»

tarum repraefentationes , occultarum revelatio.

nes, 5c alia complura pollicitando & oftentando .

Verum de iftis Largitoribus non multum abcr*

raverit qui iftiufmodi judicium feccric, tantum

nimirum in doftrinis Philofophiae , inter ho-

rum vanitates , & veras Artes , iBtcrefl^c,

quantum inter res geftas/«/// Cafaris , aut •Ale*

xandri Magni , & res geftas ^madtcij ex GaU

lia , aut tArthuri ex Brttannia , in hiftoriae nar*

rationibus interfit . Invcniuntur enim clariHi-

mi illi Imperarores revcra majora geffiffe,quam

umbratiies ifti Heroes ctiam feciffe fingantur;

fcd modis 8c viis fcilicet aftionum , minime

fabulofis & prodigiofis . Nequc propterca aequ-

um eft , vers memorix fidem derogari,quod

a fabulis illa quandoque laefa fit, & violata .

Sed intefim minime mirum eft , fi propofitioni-

bus novis{prêfertim cum mentione operum

)

magnum fit faftum praejudicium , periftosim-

poftores qui fimilia tentaverunt ; cum vanita-

tisexceffus & faftidium , etiam nunc omnerain

tjufmodi conatibus magnanimiratem deftruxerit,

LXXXVIII. Atlonge majora a pufilianimi-

tatc , & penforum,quashumana induftria fibi

propofuit , parvitatc & tenuitate , detrimenti

in Scientlas invefta funt . Ec tamen(quod

peffimum eft) pufillanimitas ifta nen finc arro-

ganwa & faftidio fe offcrt

Pri.



NOFUM ORG^NUM. Sj

Primum enira , omnium Artium llla rcpe*

ricur cautela jam fa61a familiaris , ut in quali*

bec Arte Authores , Artis fuse infirmitatem in

NatursB calumniam vertant ; & quod Ars ipfo»

rum non affequitur , id ex cadcm Arce impof*

fibile in Natura pronunciant . Neque certe dam-

nari poteft Ars , fi ipfa judicct . Etiam Philo*

fpphia qu2 nunc in manibus eft , in finu fuo por.

fita quaedam fovet , autplacira, quibus ( fi di*

iigentius inquiratur ) hoc hominibus omnino

perfuaderi volunt ; nii ab Arte , vcl hominis

operc , arduum , auc in Naturam imperiofum

& validum , expeftari debere , ut de Hetero»

genia Caloris , AQri & Ignis , & Mifîon»^

fuperius diftumcfl:. Quse fi notentur accurati.

us , omnino pertinent ad humanas potcftatis cir«

cumfcriptionem malitiofam , tk ad quaefitam &artificiolam dcfper^tionem

,quae non folum fpei

auguria turbet , fcd ctiam omnes induftricT fti.

raulos 5c nervos incidat,atque ipfius Expeiien-

tiae aleas abiiciat ; dum de hoc tancum foliiciti

fint , ut Ars eorum perfe6ia cenfcatur;

gloriae

vaniffimae & perditiffimae dantes operam , fci-

licec ut quicquid adhuc inventum & comprehen-

fum non fit , id omnino nec inveniri , nec com»

prehendi poffe in futurum credatur . At fi quis

rebus addere fe , & novum aliquid reperire co«

netur , iile tamen omnino fibi proponet & defti*

nabit , unum aliquod Inventum ( nec ultra}

perfcrutari & eruere ; ut Magnetis naturam,

Maris fluxuni & refluxum , Thema Cceli , &F 2 hu-



84 VERUL^Mirhujufmodi

,quse fecreti aliquid habere viden»

twr , & hafilenus parum feliciter tra6âta fmt

Quum fummae fu imperitise , rei alicuius nacu-

ram in fe ipfa perfcrucari : quandoquidem ea*

dem Natura,

quae in aliis videtur latens & oc-

culca , in aliis manifeRa fic , & quafi patbabi-

lis ; atque in illis admirationem , in his ec ac-

tentionem quidem tnoveat . Uc fic in Natura

Confiflentise,

quae in ligno vel lapide non nota-

tur , fed folidi appellacionc tranfmititur , ne-

que ampliusde fuga feparationis aut folutionis

continuitatis inquiritur : At in Aquarum bul-

lis eadem res videtur fubtilis , & jngeniofa

quae bullae fe coniiciunt in pclliculas quafdam,

in Hemifpherii fcrmam curiofe effi6las , uc ad

momentttni temporis evitecur folutio continui-

tatis

Atque prorfus iila ipfa quee habentur pro fe-'

crctis , in aliis habenc nacuram manifefiam Sc.:

cod^munem;

quae nunquam fe dabit cofpicien- I.

dam , fi hominum Experimenta auc contempla-

tiones inillis ipfistantum verfentur . Genera-

liter autem & vulgo , in Operibus Mechanicis

habentur pro novis Invcntis , fi quis jampri-

dem Inventa fubtilius poliat , vel ornet elegan-

tius , vel fimul uniac & componac , vel cum ufu

Qommodius copulec , auc opus majore , auc

cciam minore quam fieri confuevit mole vel vo-

iuminc exhibeac , & fimilia .

Itaque minime mirum efl: , fi nobilia , & gc-

nere humano digna Invencain lucem extra6la

non



NOrUM ORGjfNUM. gj

ftcn fint,quum homines hujufmodi exiguis pcn^

fis , & puerilibus , contenti & deleftati fuerint^

tjuinetiatn in iifdem fe magnum aliquod fequ>

utos ^ auc affequutos putaverint .

LXXXIX. Neque illud pr^ctermitcendum efl

,

quod nafta fit Philofophia Naturalis per orrmes

a^Batesadverfarium moleflum & difficilem ; Su-

perRitionem nimirum, & zelum Rellgionis cae-

cum & immoderatum . Etenim videre eft apud

Grscos, eos

,qui primum caufas naturales FuU

minis & Tempeftatum infuetis adhuc hominumauribus propofuerunt , impietatis in Deos eo

nomine damnatos : Nec multo meiius a normul-

lis antiquorum Patrum Religionis Chriftianas

exceptos fuiffe tos^qui ex certiffimis demon*

ftrationibus (quibusnemo hodie fanus contra-

dixerit ) Terram rotundam efTe pofuerunt , at-

que ex confequenti Antipodas effe afferuerunt ,

Quinetiam , ut nuac funt res , conditio fer*

monum de Natura , fa£ta eft durior & magis

cum periculo,

propter Theologorum Schola-

fticorum Summas & Methodos;

qui cum Theo-

logiam ( fatis pro poteftate ) in ordinem rede-

gerint , & in Artis formam effinxerint, hoc

infuper effecerunt , ut pugnax & fpinofa ^rijlo^

ielis Philofophia Corpori Religionis,plus quam

par erat , immifceretur .

Eodem etiam fpe6iant ( licet diverfo modo)

eorum Gommentationes,qui vcritatem Chri-

ffian* Religionisex Principiis & Authoritati-

bus Philofophorum deducere & confirmare haud

F 3 ve.



8(5 VERUL^MIIveriti funs • Fidci & Senfus conjugium tanquani

le|irimum muha pompa & folennitatc eclebran-

tes , & grata rerum varietate animos hominum

permulcentes ; fed interim Divina Huraaais,Jmpairi conditione

,permifcentes . At in hujuf-

modi Mifturis Theologiae cum Philofophia , ea

tantum,

quae nunc in Philofophia recepta funt

comprehenduntur • fed nova , licet in melius

mutata , tantum non fummoventur & exter-

minantur .

Denique invenias , ex quorundam Theolo-

rum imperitia , aditum alicui Philofophiae

quamvis emcndatse,pene interclufum effe . Alii

fiquidem fimplicius fubverentur , ne forte al-

tior in Naturam inquifitio ultra confeflum fobri».

ctatis terminum penetret ; traducentes & per-

peram torquentes ea qux de divinis Myfteriis

in Scripturis Sacris adverfus rimantes fecreta di-

vina dicuntur , ad occulta Naturas, quae nuilo

jnterdi6lo prohibentur. Alii callidius conjici-

unt & animo verfant , fi mcdia ignorentur , fin-

gula ad manum 5c virgulam divinam { quod Re-

ligionis, ut putanc , maxime interfit ) facilius

poffe referri : quod nihii aliud eft,quam Deo

per mendaciitm gratificari velle , Alii ab excm-

plo metujunt , ne motus & mutationes circa Phi-

iofophiam in Religionem incurrant , ac defi-

nanc . Alii denique foiiiciti vidcntur , ne in

NatursB inquifitione aliquid invcniri poffit ,|

quod Religioncm(prsefertim apud indoftos )

fubvcrtat , aut falcem labefaflet . At ifti duo i

poi-I



hJOVVM ORG^NUM. 87

poneriorcs metus nobis videntur omnino fapien»

tiam animalem fapere ; ac fi hominesin men-

tis fuae receflibus , & lecretis cogitationibus,

de firmitudine Religionis , & Fidei m Senfum

imperio , diffiderent ac dubirarencj & proptcrea

ab inquifitione Veritatis in Naturalibus pcricu,.

lum illis impendere metuercnt . At verc rcm

rcputanti , Philofophia Naturalis,

poft Ver.

bum Dci certiflima Superfliclunis medicina cft•

cademque probatiflimum Fidei aiimentum . Ita-

que merito Religioni donatur tanquara fidiflima

Ancilla : cum altera Voluntatem Dei , altera

Poteftatem manifeftec . Nequeenim crravic ii-

le qur dixit ; Erratis , nefctentes Scripturas , C^

Poteftatem Det : informationem de Voluntate,

& meditationem de Poteftate , nexu individuo

commifcens & copulans . Tntcrrm minus mirum

cft , fi Naturaiis Philofophiae incrementa cohi-

bita finc ; cuni Religio, quae plurimum apud

animos hominum pollec,pcrquorundam impe-

ritiam & zelum incautum in partem contrariam

tranfieric , & abrepta fueric

.

XC. Rurfusin moribus & inftitutis Schola-

rum , Academiarum , CoUegiorum , & fimi.

lium Convcntuum,qux do£lorum hominum

fedibus , & eruditionis cuiturae deftinata funt,

omnia progreflûi Scientiarum adverfa inveniun-

tur . Leftiones cnim & Exercitia ita funt difpo-

fita j ut aliud a confuetis haud facilc cuiquam in

mentem veniat cogitarc , aut contemplari . Si

vero unus aut altcr fortafle judicii libertatc uti

F 4 fu-



8S VERUL^MIIfuRinucrit , is fibi foli hanc opcram imponcre

poflit j ab aliorum autem confortio nihil capiet

utilitatis . Sin & hoc toleraverit , tamen in ca-

peffenda fortuna induftriam hanc & magnanimi-

tatem fibi noii levi impedlmento fore experie*

tur . Studia enim hominum in ejufmodi locis in

quorundam Authorum fcripta , veluti in carce-

res , conclufa funr ^ a quibus fi quis diffentiat

continuo ut homo turbidus , & rerum novarum

cupidus corripitur . At magnum certe difcrimen

incer ResCiviles, & Arces : Non enim idem

periculum a novo motu , &a nova luce . Ve-

rum in rebus Civilibus mutatio etiam in melius

fufpe6â efl: ob perturbationem • cum Civilia au-

thoritate, confenfu , fama , & opinione , non

demonftrationc nitantur . In Artibus autem &Scientiis tanquam in mctalli fodinis omnia no-

vis Operibus & ulterioribus progreffibus cir-

cumftrcpere debent . i^tque fecundum reftam

Rationem res ita fe habec , fed interina non ita

viviturrfed ifta,quam diximus , Do6lrina.

rum adminiftratio 5c Politia , Scientiarum aun.

menta durius preraerc confuevit

XCI. Atque infuper licet ifta invidia ceffa-

verit^ tamen fatis eft ad cohibendum augmen-

tum Scientiarum,quod hujufmodi conatus 3c

induftriae prsemils careant . Non enim penes

eofdem cft cultura Scientiarum , & praemium .

Scicntiarum enim augmenta a magnis utique

Ingeniis proveniunt^ at pretia 8c praemia Scicn-

tiarum funt penes Vulgus auc Principes viros

qui



qul (nifiraro admodum ) vix raediocriter do-

£\i funt . Quinetiam hujufmodi progreffus,

rion folum prjcmiis &c beneficentia hominum,

verum etiam ipfa populari laude deftituti funt .

Sunc enim illi fupra captum maximag partis ho-

niinura 5 & ab opinionum vulgarium ventis fa-

cile obruuotur & extinguuutur . Itaque nil mi-

rum fires illa non feliciter fuccefferic, quae in

in hoDore non fuit .

XCII. Sed longc maximum progreffibus Sci-

entiarum , & novis penfis ac provinciis in iifdem

fufcipiendis , obflaculum , deprehenditur in ^t^-

peratione hominum 5 & fuppofitione Irapoffibi-

lis . Solent enlm viri prudentes & feveri in hujuf-

modi rebus plane diffidere : Naturae obfcurita-

tem ,Vitae brevitatem , Senfuum fallacias

, Ju-

dicii infirmitatem ,Experimentorum difliculta-

tes , & fimilia fecum reputantes . Itaque exifti-

manc effe quofdam Scientiarum,per tempo-

rum & aetatum Mundi revolutiones , fluxus &refluxus ; cum aliis temporibus crefcant 8c fliO-

reanc , aliis declinent & jaceant : ita tamen,

ut cum ad certuni quendam gradum & ftatum

pervenerinc 5 nil ulterius poffmt

.

Itaque (5 quis majora credat aut fpondeat , id

putant effe cujufdam impotentis &: immaturi

animi ; atque hajufmodi conatus , initia fcilicet

lasta , media ardua, extrema confufa hahere .

Acque cum hujufraodi cogitationes CiB fnt

,

quae in virosgraves & judicio pra?ftantes facile

cadant • curandum revera eftj ne rei opxima



go VERVL.4M11

& puIchcrrimsB amore capti feveritatem judicii

relaxemus , auc minuamus ; & fedulo viden-

dum,

quid fpei affulgcat , & ex qua parte fe

oftendac ; atque auris lcvioribus fpei rejcftis , eai

quae plus firmitudinis habcre videntur , omnino

difcuticndx funt & penfitandae . Quinetiam Pru-

dentiaCivilis adconfilium vocanda eft & adhi»

benda, quae ex praefcripto diffidit, & dc rebus

humanis in deterius coniicit . Itaque jam ^ dc

Spe dicendum cft;

prsefertim cum nos promiffo*

res non fimus , nec vim aut infidias hominum jii-

diciis faciamus aut ftruamus , led homincs manu

& fponte ducanius . Atquc licct longe potentif-

Cmum futurum fit remedium ad fpcm impri-

mendam,

quando homincs ad particularia,

praefcrtim in Tabulis noftris Invcnicndi digcfta

& difpofita, (quae partim ad fecundam , fed

multo magis ad quartam Ivtjlauvationis noftras

partem pertincnt ) adducemus ; cum hoc ipfum

fit noo fpes tantum , fed tanquam res ipfa : ta-

inenutomnia clcmentius fiant,pergcndum eft

in infticuto noftro de praeparandis hom.inum

mentibus; cujus Praeparatiowis, ifta oftenfio Spei

parseft non exigua . Nam abfquc ea , reliqua

faciunt magis ad contriftationem hominum, (fci-

licct , ut deteriorem & viliorem habeant dc iis ,

quae jam in ufu funt , opinionem,quam nunc

habcnt ; & fuae conditionis infortunium plus fcn-

tiant & pcrnofcant)quam ad aiacritatem ali-

quam inducendam , aut induftriam cxpericndi

acuendam . Itaque Gonjeflurse noftrae ,qusB

fpem

;



lÔVVM ORGjfNUM. j?i

fpem inhac refaciunt probabilem , aperiendae

func & proponendae : ficut Columbus fecit , an»

te navigationem illam fuam mirabilem maris

Atlantici ; cum rationes adduxerit , cur ipfc

novasTerras & Continentes,

praeter eas quac

ante cognitae fuerunt , inveniri poffe confideret

Quae rationes liccc primo rejeflae,

poftea ta-

men cxperimento probatae funt , & rerum ma-

ximarum caufae & initia fuerunc

,

XGIIT. Principium autem fumendum a Dco:

Hoc nimirum quod agitur,propter cxcellen-

tem in ipfo Boni naturam , manifefte a Deo

effe;

qui Author Boni , & Pacer luminum eft.

In operationibus autcm divinis , initia quasque

tcnuiflima exitum certo trahunc . Atqucquod

dc Spiritualibus diftum eft , Regnutn Dei nonvenit fum obfsYvatlone y id ctiam in omni majo-

re Opcre Providcntise divinae evenire reperitur :

ut omnia fine ftrcpitu & fonitu placide laban-

tur ;atque rcs planeagatur, priufquam homi-

nes eam agi putent aut advertant . Nequc omic-

tcnda eft Prophetia Danielis dc ultimis Munditemporibus ;

Multi -pertranfibunt ^ fH^ multiplex

erit fcientia : Manifefte innucns & fignificans,

cffe inFatis, id eft , in Providcntia , ut per-

tranfitus Mundi(qui per tot longinquas navi-

gaciones impletus plane , aut jam in opere effe

videtur) & augmenta Scientiarum in eandemaetatem incidant

.

XCIV. Sequitur ratio omnium maxima ad

faciendam fpem; nempe ex erroribus temporis

pra'.



pi VERVL^MtlpraBCerlti , & viarum adhuc tcntatarum . Opti»

ma enlra eft ea reprehenfio,quam de Statu Ci-

vili haud prudenter adminiftrato ûifpiam his

verbis complexus eft :

Quod ad prteterita pejfi-

mttm eft , td ad fytura optimum *videri debet , S-

enim vos omnia,

qtia ad officitsm veflrtsm fpe»

Srant,

prcefthtffetis , neque tamen res veftra in

meliore loco effent y ne fpes quidem nlla reliqua

foret , eas in melius provebi pojfe . Sed cum re*

rum veftrarum ftatus ^ non a vt ipfa rerum ^ fed

flb erroribus veftrts male fe babeat * fperandum

eft illis erroribus miffis aut correBis , magnam

rerum in melius mutationem fieri poê . Simili

rnodo , fi h omines per tanta aonorum fpatia

vim veram invcniendi 3z colendi Scientias te-

ruiffent , nec tamen ulterius progredi potuif*

fent • audax proculdubio & teraeraria foret opi*

r.io, poffe rem in ulcerius provehi . Quod fi

in via ipfa erratum fic , atque hominum opet.

ra In iis confumpta in quibus minime oporte-

bat ;fequlturcx eo , non in Rebus ipfis diffi-

cultatem orlri , qu^ poceftatis noftrae non func

•

fed In Intelleftu humano , ejufque ufu & appli-

catione;

quae res remedium & medicinam fu-

fcipit, Itaque optimum fucrit illos Ipfos erro-

res proponere : Quoc enim fuerinc errorum im-

pcdimenta in praeterito , tot func fpel argumen-

ta In futurum .

Ea vero licec in his quae fupe-

rius dlftafunc , non intafta omnino fuerinc;

tamen ea etiam nunc breviter , verbis nudis

ac fimplicibus rcprasfcntarc vifum eft*

xcv.



NOrUM ORG^NUM. ^^

XCV. Qjji traftaverunc Scientias , aut Em-

pirici , aut Dogmatici fuerunc . Empirici , for-

mlcxmore , congerunc tantum ,

&utuntur :

Rationales , aranearum more , tclas ex fe con-

ficiunt : Apis vero ratio media efl:,quae matc-

riam ex flonbushorti & agri elicic • fed tamen

eam propria facultate vercit & digeric . Ne»

que abfimile Philofophiae vcrum opificium cftj

quod necMentis viribus tantum auc prascipuc

nititur , nequeex Hiftoria Naturali & Mecha-

nicis Experiraentis praebicam materiam , in Me-

moria incegram , fed in lntellc6lu mucatam &fubaSlam repQnic . Itaque ex harum faculta-

tum ( Experimentalis fcilicec , & Rationalis)

arftiore & fan£liore foedere(

quod adhuc fa-

ftum non eft ) bene fperandum eft .

XGVr. Naturalis Philofophia adhuc fyncera

non invenitur , fed infe6la & corrupca : Tn ^ri'

Jiot elis (choh ^per Logicam • in Platonis fcho-

la,per Theologiam nacuralem • in fecunda

fchola Platoms , Procli , & aliorum,

per Ma-

thematicamj

quae Philofophiara nacuralera ter-

minare , non generare auc procreare debcc . Ac

ex Philofophia naturali pura & impermifta,

meliora fperanda func

.

XCVII, Nemo adhuc tanca mencis conftan-

cia

&rigore invcntus eft , uc decreverit

&fibi*

impofueric , Theorias & Notiones communes

penitus abolere , & Intelleftum abrafum & aequ-

um ad particularia de integro applicare . Itaque

Ratio iila humana quam habemus , ex multa fi*

de,



94 VERVLjiMtl

de, & muho etiam cafu; ncc non ex pucrili»

bus,

quas prirno haufimus , Notionibus , far-

rago quzdam eft & congcries .

Quod fi quis aetate matura , 5c fcnfibus inte»

gris , & mente repurgata , fe ad Experientiam

& ad Particularia de integro applicet , de eo

melius fperandum eft* Atquc hac in parte no-

bis fpondemus fortunam %Alexandri Magni : nc«

quc quis nos vanicatis arguat , antequam cxi-

tum. rei audiat,

quae ad exuendam omncm va-

nitatem fpeftac

Etenim de %Alexandro & ejus rebus gcftis Mf»

ehines ita loquutus cft : Nos certe vitam morta»

lem non vivimus j» fed in hoc nati JHmus , «f po-

fteritas de nobis portenta narret (D* pradicet : pe-

rindc ac fi ^lexandri rcs geftas pro miracuio

habuiffet

At aevis fequentibus Titius Livius melius rem

advertit &introfpexit , atquc d^ tAlexandro hu-

jufmodi quippiam dixit : Eum non aliud quara

bene aufum vana contemnere . Atque fimile etiam

de nobis judicium futuris tcmporibus faflum iri

cxiftimamus : Nos ml magnifecijfe j fed tantum

ea qua pro magnis babentur , minorts feciffe . Std

interim{quod jam diximus) non eft fpes nifi

in Regeneratione Scicntiarum ; ut eae fcilicct ab

Êxpcrientia certo ordine excitentur & rurfus

condantur : quod adhuc faftum effe aut cogita-

tum , nemo ( ut arbitramur ) affirmaverit

XCSVIIT. Atque Experientise fundamcnta

(quando «d hanc omnino^ deveniendum cft ) aut

nul-



NOVVM ORC^NVM. 9S

nulla , auc admodum infirma adhuc fueruntj

ncc Particularium iylva &c materics , vel nu-

mero , vcl genere^ vel certitudinc , informan*

do Intelleflui competcns , aut ullo modo faffi.

ciens adhuc qusfita efl & congeRa . Scd con-

tra homines Dofli ( fupini fane &: facilcs ) ru»

morcs qnofdam ExpericntiaB, & quafi famas &

auras cjus , ad Philofopham fuam vel conftitu*

cndam vel confirmandam exceperunt , atquc iU

lis nihilominus pondus lcgitimi teftiraonii at-

tribuerunt . Ac veluti fi Regnum aliquod auc

Status non exliteris & relationibus a Legatis

& Nuntiis fide dignis miffis , fed cx Urbanorwm

fermunculis & ex triviis confilia fua & negotia

gubernaret ômnino talis in Philofophiam ad-

HiiniQratio, quatcnus ad Experientiam , intro-

dufta eft « Nil debitis modis exquifitum , nil vc-

rificatum , nil numeratn^. , nilappenfum, nil

appcnfum , nildimcnfum in Naturali Hiftoria

reperitur . At quod in obfervatione.indefiniium

& vagum , id in informatione fallax & infidum

cft. Quod fi cui haec miradiftu videantur, &querelae minus juflz propiora ; cum u€riflouks

tantus ipfc vir , & tanti Regis opiibus fubnixus,

tam accuratam de %AnimalibusH\iiov\2im confe»

ccrit ; atque alii nonnulli majore diligentia (!]•

cct ftrepiturainore ) multa adjccerint; & rurfus

alii de Plantis, deMctallis, &Foflilibus, hi-

ftorias 5c narrationes copiofas eonfcripferintj

is fane non fatis attendere & perfpicer« vide-

tur, quid agatur in prsefcntia . Aliaenim eft

ra-



p(5 VERVLÂMll

ratio Naturalis Hiftoriae,

quas propter fe cotu

fe6ta eft ; alia ejus, quae collefta eft ad infor-

mandum InLeile6ûm in ordine ad condendam

Philofophiam . Atque hse duas Hiftoriae tumaliis rebus , tum praecipue in hoc differunt

;

quod prima ex illis fpecierum naturalium va-

rietatem , non Artium Mechanicarum Experi-

menta contineat . Quemadmodum enim in Ci^

vilibus ingenium cujufque , & occultus animi

affe6luumque fenfus melius elicitur , cum quis

in perturbatione ponitur,quam alias : Simili

modo , & occulta Naturz magis fe produnt per

vexationes Artium,quam cum curfu fuo me-

ant . Itaque tum dcmum bene fperandum efl: de

Naturali Philofophia-, poftquam Hiftoria Na«

turalis ( quae ejus bafis efl & fundamentum )

melius inflru6la fuerit : antea vero minime .

XCIX. Atquerurfus in ipfa Experimentorum

Mechanicorum copia , fumma eorum quas ad

Intelle6lus informationem maxime faciunt , &juvant , detegitur inopia. Mechanicus enim de

veritatis inquifitione nullo modo foUicitus , non

adalia, quam quae operi fuo fubferviunc , auc

animum erigit , aut manum porrigit . Tum ve-

ro de Scientiarum ulteriore progreffu Spes be-

ne fundahitur,qiium in Hiftoriam Naturalem

recipientur & aggregabuntur complura Experi-

menta , quae in fenullius funt ufus , fed ad in-

'ventionem caufarum & Axiomatum tantum fa-

ciunt;

quse nos Lucifera Experimenta , ad dif-

ferenciam Fruîfeyovum^ appellare confuevimus

Illa



IÔVUM ORG^NUM. 97

illa autem miram habenc in le vlrtiicem & con-

ditioncm ;hanc videliccn quod nunquam fal-

lant , aucfruftrentur . CEum enim ad hoc adhi-

beantur , non uc opus allquod efficianc , fed un

caufam nacuraiem in aliquo revelent,quaqua

verfum cadunt , intentioni xquc fatisfaciunt,

cum quaeftionem termincnt .

C. Ac non folum copia major Expcrimenco-

rum quaerenda eft &: procuranda , atque etiam

alterius generis ^ quam adhuc fa6lum eft ; fed

etiam Methodus plane alia, 5c Ordo , & Pro-

cefTus , continuandae & proveheodae Experien-

tiae , introducenda . Vaga enim Expericncia^

&fetancum fequens, ( ut fuperiusdi£lum cft

)

mera palpacio eft , oc homincs pntius ftupefacic,

quam informac.

At cum Experientia lcge certa

procedf c , feriatim & contiuenter ; de Scientiis

aliquid melius fperari potcric .

Cr. Poftquam vero Copia 5c MateriesHifto-

rise Naturalis & Experientix talis , qualis ad

opus Intelleflus , five ad opus Philofophicum

requiritur, praefto jam eric & parata ; tamennullo modo fufficit Intelleftus , ut in illam Ma-

teriem agat fponte 6cmemcriter; non magis,

quam fi quis Computationem alicuius Ephemc-

ridis memoriter fe tcnere , & fuperare poife fpe-

rec . Acque ha£lenus tamen potiorcs Medicatio-

Tiis partes , quam Scriptionis , in inveniendofuerunt ; neque adhuc Experieiitia litcraia fa£la

eft : Atqui nulla nifi de Scripto inventio pro-

bandaeft. Illa vero in ufum veniente , abEx-

G pc



pS VERUL^MIipcrientia fa£ia demum iicerata , melius fpe*

randum .

CII. Atque infuper , cum tantus fic particu-

larikim

numerus,

& quafi exercitus , ifque ita

'

fparfus & diifufus , ut Intellc£lam difgreget &confundat ; de vclitationibus , & levibus Mo.ribus , 3c tranfcurfibus Intelle£lus non bene

fperandum eft; nifi fiat inftru£lio 8c coordina*

tio ptrtabulas inveniendi idoneas , & bene di-

fpofitas ,

& tanquam vivas , eorum quae perti-nent ad fubie£lum in quo vcrfatur inquifitio,

atque ad harum tabularum auxilia praeparata uc

digefta Mens applicctur.

Clll. Verum poft Gopiam particHlarium,

ritc & ordine , veluti fub oculos pofitorum,

non ftatim tranfcuodum eft ad Inquificionem,& invcntionem novorum parcicularium

, auc

operum; aut faltem , fi hoc fiat , in co non

acquicfcendum . Neque cnim negamus,

poft-'

quam omnia omnium Artium Experimeota col-

le£la & digefta fueriat , atque ad unius hominis

ootitiam& judicium pervenerint ; quin ex ipfatraduflione Experimentorum unius Artis in

alias , multa nova inveniri poflTint , ad huma-

jnara vitam & ftatum utilia, per iftam Experien-

tiam quam vocamiis Literatam : fed tamcn mi-

nora de ea fperanda funt , majora vero a nova

lucc Axiomatum , ex particularibus illis certavia & regula edu£lorum

,quae rurfus nova par-

ticularia indicent & defignent . Nequeenim in

plano via fita eft , fcd afcendendo , & dcfcen.

denp



NOtÛM 0Ra^4NUM. c^

Jendo;Afccndendo primo ad Axiomata , De^

cendendo ad Opera ,

CIV. Neque tamcn permittendum cfl, ufi

[nrelleSus a particuhribus, ad Axiomata re*

mota & quafi generaliiTima(qualia funt Princi*

pia (quaevo:ant) Artiura , & Rcrum j ifaliat^

5c volet ; 5c ad 'eorum immoram veritatem

Axiomata media probet , 3c expediat : quod

idhuc faflum efl,

pronoad hoc impetu narura*

i Intcllcflus, arquc ctiam ad hoc ipfum

,pci'

Deraonftrationes quae fiunt per Syllogifmum,

ampridem cdofto & affuefacô . Sed de Scien-

iis tum demum bcne fperandum cft,quando

^.er Scaiam vcram , 5cpcrgradus continuos, 5c

lon intermiffos ,aut hiulcos

,

aparticularibus

ifcendetur ad Axlomara mincra , & deindcad

nedia , alia aliis luperiora , & poftremo dcmumid gcneralifiima . Etenim Axiomara infima

aon mulrum ab Experientia nuda difcrepant .

iuprema vero illa & gcneraliffima( quae ha*

Dcntur)notionalia

funt ,3c

abflrafila ,

& nil:abent folidi . Ac mcdia iunt Axiomata illa

vera5

8c folida , & viva , in quibus humanas

.cs , & forrunjE , firs funr; & fupra hsec quo*

que , tandem ipfa illa generalifiima ; talia fci-

cet, qu2B non abfirafta fint, fed per h«c me-

'i

vcre limitanrur.Itaque hominum Intelleflui non plumae ad*

dendz , fed plumbum pctius, & pondera ; ut

cohibeant omnem faltum & volatum , Atque

fLoc«dhuc faftumnoneft; Quum vero faflum

G % fu€-



loo VERUL^MIIfacric , melius de Scientiis fperare licebit

CV. In conftituendo autem Axiomate , for-

ma InduBionis alia quam adhuc in ufu fuit , ex-cogitanda eft ; eaque non ad Principia tantura

(qusB vocant

)probanda & invenienda , fedj

etiam ad Axiomata minora , & media , deni-

que omnia • indu£lio enim quae procedir per

enumerationem fimplicem , res pueriiis eft , &

precario concludit , & periculo exponiiur abinftantia contradi6loria , & pierumque fecun-

dum pauciora quam par eft , & ex his tan-

tummodo quae praefto funt,

pronunciat .

Ai IndtiBio,

qu3s ad inventionem & demon-

ftrationem Scientiarum & Artium erit utilis,

Naturam feparare debet, per reje^liones & ex»clufiones delîtas ; ac deinde poft negativas tot

quot iufficiunt , luper affirmativas concludere;

quod adhuc faftum non eft , nec tentatum cer-

te , nifi tantummodo z Platone^qui ad excu*

liendas definlcioncs & ideas , hac certe forma

Indu^lionis aliquatenus utitur.

Verum ad hu-jus Indu6lionis , five Demonftrationis inftru-

ftionem bonam & iegitimam,quamplurima ad-

hibenda funt,

quae adhuc nuliius morcalium co-

grtationem fubjere ; adeo ut in ea major fit

confumenda opera,quam adhuc confumpta eft

in Syllogifmo. Atque hujus ]ndu6lionisauxi-

lio , non foium ad Axiomata invenienda ,ve»

rumctiam ad Notiones terminandas, utendum

eft . Atque in hac certe Jw^w^/owe , fpes maxi»

ma fita eft»

CVI.At



:novum org^jnum. tot

CVI. At in Axiomatibus conflituendis per

hanc Induftionem , examinatio & probatio

stiam facicnda cft , utrum quod conftituitur

Axioma aptatum Ct rantum & ad menruram

FaSlum corum particulariura ex quibus cxtrahi-

tur j an vcro fit amplius, & latius . Quod (i

iit amplius , aut latius , videndum , an eam

iuam amplitudinem & latitudinera, per novoruni

particularium defionationem,quafi fidejuffione

quadam firmet * ne vel in jam notis tantum

haereamus , vel laxiore fortaffe complexu , um-

bras & formas ab[Ira6las , non folida & decer-

minata in materia,prenfemus . Hasc vcro cum

in ufum venerint , folida tum demum fpes me-

rito affulferit

.

CVII. Atque hie etiam refuraendum eft,

quod fuperius di6lum eft de Naturali Philofo-

phia produfta , & Scientiis partieularibus ad

eam reduftis , ut non fiat fciffio & truncatio

Scientiarum ; Nam etiam abfque hoc , minus

de progreffu fperandum efl: ^

CVlil. Atque de defperatione tollenda , &fpe facienda , ex prseteriti temporis erroribus

valere juffis 5 aut reflificatis,jam diflum eft .

Videndum autem & , fi qu2 alia fint,quas

fpem faciant , Illud vero occurrit ; fi homini-

bus non quaerentibus , & aliud agentibus , mul-

ta utiiia , tanquam cafu quodam , aut per oc-

cafionem, inventa finc ; nemini dubium effe

poffe,quin iifdem quasrentibus , & hoc agen-

tibus , idque via &ordinc, non impetu & de-

G 3 ful.



I02. VERUL^MIIrukorie , longe pluri detegi neceffe Ilc . Licet

cnim femel aut irerum accidere poffu , ut qui* ;

fpiam in id forte forcuna incidac,quod magno

conatu & de induftria fcrutantemanteafugit;

lamcn in fumma rerutn,proculdubio contra-

rium invenicur . Itaque longe plura , & melio.

ra , atque per minora intervalia , a ratione & >

induftria, & dire6lione , & intentione hominum,

fperanda func,quam a eafu , & inftinftu ani.

malium ,

& hujnfmodi ,qua;

haSenusprinci-

pium Invcntis dcderunt

CIX. Etiam illud ad fpem trahi poffit,quod

nonnuUa ex his qux jam inventa func , «jus

fint generis , ut antcquam invcnirentur , haud

facile cuiquamin mcntem veniffcc , dc iis ali* i

quid fufpicari;

fed plane quis illa uc impoflibi- i(

lia concempfiflet . Solenc enim homines de rc-

bus novis , ad exemplum vetei*um , 8< fecun-

dam phantafiam cx iis priccepcam , Scinquina-.i

lam , hariolari;quod genus opinandi fallacir-

limum eft,quandoquidem mulca ex his quae

tx fontibiis rerum petuntur, per rivwlos con-

fuscGS non fluant.

Veluti fi quis ance tormencorum igneoruna

invenuonem , rem per effe6tus defcripfiffec , at»

que inhunc raodum dixiffec ; Invencum quod-

dam detc£lam effe,

per quod muri , & muni-

tiones quaeque raaximae , ex longo intervallo

concuti , & deiici poffinc ; homines fane de vi-

libustormeHCorum & machinarum,per ponde-

\

ra , & rotas, & hujufmodi arrctaciones & im» j

pul-



NOFUM ORG^NUM. isj

pulfus multiplicandis , muka & varia fecum^

cogicaturi fuiffenc : De venco autem igneo,

um fubito & violentcr fe expandente , & ex-

fufflante, vix unquam aliquid alicujus imagi-

nationi , auc phantafiae occurfurum fuiffet;

utpote cujus exemplum in proximo non vidii-

fec , nifi forte in terrae motu , aut fulmine,

qusc ut Magnalia Naturae , & non imitabilia ab

homine , homines ftatim rejeCûri fuiffenc

.

Eodem modo , fi ante fili bombycini invcn-

tioncm,quifpiam hujufmodi fermonem inie-

ciffec; Effc quoddam fili genus invenrum , ad

veftium & fupclieftilis ufum,quod filum lin-

eum auc laneum , tenuitate , 5c nihilominus

tenacitate , ac eciara fpiendore , & moliitie,

longe fuperarec ; homines ftatim auc de feric^

aliquo vegetabili ^ auc de animalis alicujus pilis

delicatioribus , auc de avium plumis , & lanu-

gine, aliquidopinaturi fuiffent; verum dc ver-

mis pufiiii textura , eaque tam copiofa, 8c{c

renovante , 8c anniverfaria , nil fuiffenc ccrte

commencuri . Quod fi quis etiam de vermi ver-

bum aliquod inieciffec , ludibrio certe futurus

fuiffec , uc qui novas Aranearum operas fomnia-

rec.

Siraiiicer , fi ante inventiouem Acus Nauti-

cae, quifpiam hujufmodi fermonem intuliffec

;

inventum cffe cuoddam inftrumentum ,pcr

quod Cardijies & pun£laGceii, exa£le capi 3c

dignofci poirmc , homines ftatim , de magis ex-

quifica fabricatione inftrumentorum Aftronomi-

G 4 co-



104 VERVL^Mtlcorum , ad mulca & varia

,per agitationem

phantafiss, difcurfuri fuifTenc : quod vero sli-

qwid inveniri poflit , cujus motus cum coelefu.

bus tam bene convenirec , atque ipfum tamcn

ex cceleflibus non effec , fed tantum fubftantia

lapidea , auc metallica ; omnino incredibile

vifum fuiflet . Atque haec ramen , & fimilia,

pertotmundi aetates , homines latuerunc , nec

per Philofophiam , aut Artes rationales inven-

ta func , fed cafu , & per occafionem • funtque

iliius (utdiximus) generis , uc ab iis qux an-

tea cognita fuerunt,

planc heterogenea & remo-

tiflimafinc, uc prsenotio aliqua nihii prorfus ad

illa conducere potuiflêt .

Itaque fperandum omnino eft , eflêadhuc in

IvIaturaB finu multa excellentis ufus recondita,

quae nullam cum jam Inventis cognationem ha-

bent , auc parallelifmum ; fedoranino fita func ;

extra vias phantafiae;

quae tamen adhuc inTen- i

ta Bon func;

quae proculdubio per raultos fap»

culorum circuitus & ambagcs & ipfa quando-

que prodibunc , ficuc illa fupcriora prodierunt;

fed per viam quam nunc tra6lamus,properc

& fubito , & fimul repraefentari , & anticipari

poflûnc

CX. Acamen confpiciuntur & alia Inventa

ejus generis,quas fidem facianc

,pofle genus

humanum nobilia Inventa , etiam ante pedes

pofita,prasterire , & tranfilire * Utcunque enim

Pulvcris tormentarii , vel fili bombycini , vel

Acus caucicae , vel Sacchari , vel Papyri , vel

firai-



f

NOFUM ORG^NUM, 135

fimilium Invenra,quibuidam Rerum Sc Natu-

rx proprietatibus niti videantur- 2t ccrte Im-

primendi artificium nil habcc,

qucd non fiE

apertum , &: ferc obvium . Ec nihilorainus ho-

inines , non advercentes , lirerarum modulos dif-

fieilius lcilicet collocari , quam licerae per mo-

tum manus fcribantur • fed hoc inccreffe,quod

literarum moduli femel collocati , infinirisim.

preflionibus , literae autem per manum exara*

tae , uDicaB tanrum fcriptioni fufficianc; aut

fortaffe iterum non advertences , atramentum

ita infpiflari poffe , ut tingac , non fluac • prx-

fertim literis refupinatis , 8c impreflione fa£ia

defuper : hoc pulcherrimo Jnvento( quod ad

Do6^rinarum propagationem tantum facic) per

toE fascula caruerunt

.

Solcc autem Mcns humana , in hoc Inven-

tionis curriculo , tam Ixva, fxpenumero & ma-

le compofita effe , ut primo diflidac , & paulo

poft fe cbntemnat ; srqueprimo incredibile ei

videarur, aliquid tale inveniri poffe^poflquam

autem inventum fic , incredibile rurfus videa.-

tur , id homines tamdiu fugere potuiffe . Atque

hoc ipfuna ad fpem rite trnhitur • fupereffe jii.

mirum adhuc magnum inventorum cumulum,

qui non folum ex operationibus incognitis eru-

cndis, fed & ex jam cognitis transferendis, &

componendis & applicandis, per cam quam di-

ximusExperientiam literatam deduci poflit

.

CXI. Neque illud omittendum ad facicndam

Spem; Reputenc (fi placec ) homines, infini-

tas



io<J VERVLJtMlI

tas ingenil , temporis , facultatum cxpenfas quas

homines in rebus , & ftudiis longc minoris ufus

& pretii collocant;quorum pars quota , fi ad

fana 5c folida verterctur , nulia non difficultas

fuperari poffit . Quod idcirco adjungere vifum

cft, quia planefatemur , Hiftoriae Naturalis &Experimentalis colle£lioncm

,qualem animo

jnetiraur , & qualis cfTc dcbet , opus effe ma-

gnum , & quafi Regium , & multas opcrx at-

que impenfaeCXII. Interim particularium multitudinem

ncm» reforraidet,

quin potius hoc ipfum ad

fpen^ revocec • Sunt enim Artium & Naturas

particularia Phênomena , Manipuli inftar , ad

ingcnii Coipmenta, poftquam ab evidentia re-

ram disjuncâ & abftrafila fuerint • Atque hu-jus viae exitus in aperto cft , & fere in pro-

picquo ;Aherius, cxitus nullus , fed impiiea-

tio infinica , Horoincs enini adhuc parvam in

Experientia moram fcccrunt , & cam icviter

perftrhixerunt , fed in meditationibus & com»

mentationibus ingenii, infinitum tempus con-trivefunt . Apud nos vero fi effet praefto qui-

fpiam,qui de fa6lo Natur^ ad interrogata re-

fponderet,

paucorum annorum eftet Inventio

Cauiarum & Scientiarum omnium .

CXIII. Etiam nonnihil hominibus fpei fieri

poffe pDtamus ab excmplo noftro proprio ; nc-quc jaaantisB caufa hoc dicimus, fed quod uti-

Ic diftufit. Si qui diffidant , me videant , ho-

mincm intcr homincs statis mcae ,Civiiibus

nc-



I^GVUM ORG^NUM. 107

regotiis Qccupatiffimum, nec firma admodum

valecudinc, (

quod magnum habet rcmporis

dilpendium) aique in hac rc phr)c Protopirum^

8c veftigia riullius fequutum , neque haec ipfa

cum uUo morcalium communicanicQi * & ta-

men vsram viam conftanter rngreffum , & in«

genium rebus fubmittentem, haec ipfa aliquate-

nus ( ut exiilimamus)

prcvexiffe : Et dcinceps

videant,

quid ab hominibus otio abundanti-

bus , atque a laboribus confociatis , atque- arcmporura fucceffione

,poft haec indicia noftra

cxpccândum fic;

pracfcrtiin in via quae noafingulisfolummodo perviicft, ( ut fir in via il«

la rationali ) fed ubi hoininu.n laborcs & ope-

rae(pracfercim quantum ad Experienciae Colle-

6lam ) optime diftribui ,

& deinde componi pof-finc . Tum enim hominesvires fuas noffe inci-

picnt, cum non eadcm infiniti , fed alia alii

praeftabunc .

CXIV. Poftrcmo , ctlamfi rnulto infirmior

& obfcurior aura Spei ab i/ia nova ContincKte

fpirav«rit ; tamen omnino expcriendum effe (ni-

fi velimus animi effe plane abje£ii ) ftatuimus

.

Non enim rcs pari pcriculo non rentatur , &non fuccedit • cum in illo , ingentis boni * in

hoc , cxiguae humansB operae jaftura verratur

.

Verum ex di£lis, atque etiam cx non di£lis,

vifum eft nobis , fpei abunde fubeffc , non tan-tum homini ftrenuo ad cxperiendum , fed etiam

prudcnti & fobrio ad credendum .

CXV. Atquedc defperatione tollcnda,quas

in-



io8 VERULc4MIt

inter Caufas potentiffimas ad progreffum Scien-*

tiarum remorandum & inhibendum fuit, jam

ditûm q9: : Atque fimul fcrmo de Signis 8c

Gaufis Errorum , & ineriiaE , & ignorantiae quge

jnvaluit, abfolutus eft;

prafertim cum fubti*

liorescauis, & quae in judiGium populare aut

obrervationcm non inciirrunt , ad ea quae de

yolis animi humani di6la funt , referri de-

beant .

Atque hic fimul pars dQdnicns In/iauyationis

noflra; claudi debet,

quaf perficitur tribas Re-

dargutionibus ; Redargutione nimirum Huma»

meRationis Nativie ^ & fibi permiffse ; Redar-

outione Demonflrationum j & Redargutione

Th€ori^ri4m , five Philofophiarum , & Do£^ri-

narum,

quas receptae funt . Redargutio vero

earum talis fuit,qualis effe potuit • videlicet

per figna , lc Evidentiam Caufarum ; cum con*

futatio alia nnlla a nobis{qui & de Principiis ,

& dc Demonftrationibus , ab aliis diffentimus

adhiberi potuerit

Quocirca tempus eft , utad ipfam Artem &Normam Interpretandi Naturam veniamus • Sc

tat»en nonnihil reftat,qued prjgvertendum eft

Quum enim in hoc ^nmot^^^pboyifmorum Whvo

illud nobis propofitum fit , ut tam ad intelligen»

dum ,quara ad recipiendum ea qua^ fequuntur

,

Menteshominum praeparentur ;Expurgata jam,

& abrafa , & xquata Mentis Area , fequitur ut

Mens fiftatur in pofitione bona , & tanquam Af-

pe£lu benevolo , ad ea qux proponemus . Valec

cnim



NOFVM ORG^NUM. lo^

cnim in re nova ad prxjudicium , non fclum

prsBOCCupatio fortis opinionis vetcris , f.d &pracccptio five prxfiguratio falfa , rei qu^ aifer».

tur . Itaque conabimur efficere, ut habeantur

boiiaB , & vers , dc iisqux adducimus , opinio-

nes jlicei ad tempus rantummodo

, & tanquam

ufurariae , donec res ipfa pernofcatur,

CXVI. Primo itaque poflulandum videtur

,

ncexiftimcnc homines, nos morc AntiquorumGraecorum , auc quorundam novorum hominura,

Telefii ,Patrictt

, Severini, fe6lam aliquam in

Philofophiacondere velle : Nequeenim hoc agi-

mus ,neque etiam multum incerefTc putsmus,

ad hominum fortunas,quales quis opiniorjes

abllratlas dc Natnra & rerum Principi's habeatNeque dubium eft

,quin multa bujnfmodi , Ss

vctera revocari ^ & nova introduci poffint • que-

madmodum & complura Themara CcEli fupponi

poflunt,

quae cum Pb^r,omenis fat bene conve-

niunc , incer fe tamen diffentiunc .

Acnos de hujufmodi rebus opinabilibus , ^fimul ioutilibus , non laboramus . Ac contra

nobis confticutum eft experiri , an revera po-

tc!ntiae & araplitudinis humanas firraiora fufida-

menta jacere , ac fines in latius proferre poffi-

mus . Acque licct fparfim, & in aliquibusfu-

bie6lis fpecialibus , longe veriora habeamus ,

&ccrtioraj ( uc arbirramur) arque etiam ma-

gis frufluofa,quam quibus homines adhuc utun-

tur, (

quae in quinram Inftauvatioyvn noflrsE par-

tcm congeffimus) tamen Thcoriam nullam uni*

ver-



no FERVL^Mttverfalem , aut integram proponimus . Kcque

cnim huic rei tempus adhuc adeffe videtur. Quin

nec fpem habemus vicae producendjB , ad fcxtamInflaurationis parcem

(quae Philofophi»

,per

legitimam Naturs interpretationem inventae,

deflinata eft ) abfolvendam ; fcd fatis habemus,

fiinMediis fobrie & uciliter nos geraraus , at»

que interim fcraina vcricaus fineerioris in pofle-

ros fpargamas, atque iflltiis rerum magnarumnon defimus.

CXVII. Atquc quemadmodum Seflae Con»

ditores non fuBius ; ita ncc operum particula^

rium Largitores , aut Promifforcs . Attaraen

poiiifi aliquis hoc modo occurrere;quod nos

,

qui tam faepeOperum mentionem faciamus^ ômnia e,o trahamus ; ctiam Operum aliquorum

pignora exhibeamus . Veru^ Via iioftra , & ra-

tio, ( ut fspe perfpicue diximus , & ad huc di-

cerc juvat, ) ea eft ; uc non Opera ex Opcri-

bus 5riveExperimenca ex Experimentis

, ( ut

Empirici ) fed ex Operibus & ExperimencisCaufas & Axiomata , atque ex Caufis & Axio*

matibus rurfus nova Opera 5c Experimenta (ut

legitiml Natura Interpretes ) excrahamus

Atque licct in Tabulis noftris inveniendi

( ex quibus "quarta pars Inftaurationis conCftic)

atqucetiam excmplis particularium , ( quas in

fecunda parte adducimus ) atque infuper in ob*

fervationibys no^ris fuper Hiftoriam, (

quae in

tertia parte Operis defcripta eft)

quivis vel me-

diocris perfpicacis & folenis , complurium

opc»



NO^VM ORG^NUM. ni

opcrum nobilium indicationes Sc defignarioncfi

ubique norabit ; ingenue tamen fatcmur, Hi-

fteriam Naturalcm,

quamadhuc habcmus, auc

ex libris , aut ex inquifitône propria , non

tam copiofam effe & verificatam , ut iegitimac

Interpretationi fatisfacere aut miBiftrare poffic,

Itiqucfiquis ad Mechanica fic magisaptusi

& paratus , atque fagax , ad venanda opcra,

ex cenvcrfatione fola

cum ExperimcHtis ,ei

per-mittimus & rclinquimus illam induf^riam , ut

ex Hifôria noftra , Sc Tabulis , mulra tanquann

in via decerpat , & applicej ad Cpera , ac ve*

luti fcenus recipiat ad tempus , donec fors habe-

ripofSt. Nos vero , cum ad majora contenda-

mus , rooram omnem prsproperam

&prasma*

turam in ifliufmodi rebus , tanquam Atalantae

pilas (ut faepius folemus diccre } damnamu^ .

Nequeenim aurca poma puerilirer afFe£âmus,

fed omnia in vi6loria curfus Artis fuper Natu»

ram ponimus ; neque rcufcum aut fegctem hcr*

bidam dcmetere feflinamus , fed mefTem tempc»

ftivam expeftamus

.

GXVIIl. Occurrct etiam alicul procuUubio,

poftquam ipfam HLitoriam noftram , & Invcn*

tionisTabulas perlcgerit, aliquid in ipfls Ex-

perimentis minus certum , vel omnino falfum;

atque propterea fecum fortaffe reputabit , fun-

danêntis & Principiis falfis , & dubiis , Inven*

ta noftra niti . Verum hoc nihil cft ; ncccfTe

enim eft , talia fub initiis evcnire . Simile enim

cft, ac fi in fcriptions auc imprefTionc , una

for»



iia VERUL^MIIforce litera , auc alcera

,perperam pofita auc

collocata lir ; id enim legentem non multum

impedire iQlec,quandoquidem errata ab ipio

fenfu facile corriguncur : Ita etiam cogitenc ho-

inines, mulca in Hiftoria Naturali Experimen-

ta fallb credi & recipi poffc; quae paulo pott a

Caufis & Axiomacibus invencis facile expun-

gunrur , 5c rejiciuncur . Sed camen veruni eft ,

S in Hiftoria Nacurali , & Experimentis , ma-

gna , & crebra , & concinua fuerinc errata , \U

la nulla ingenii aut Artis felicitate corrigi aut

emendari poffe . ttaque fi in Hifloria noftra Na-

turali,qux canca diligentia , & feveritate , &

fere religione probata & colle6la eO: , aliquid

in parcicularibus quandoque fubfit falficacis , auc

erroris;

qui tandem de Nacurali Hiftoria vul-

gari,

quse prae noftra cam negligcns efl , & fa-

cllis , dicendum erit ? aut de Philofophia &Scienciis fuper hujufmodi arenas { vel Syrees

potius ) adificacis? Itaque hoc quod diximus,

n6minem moveat

CXIX. Oecurrent eciam in Hiftoria noftra Sc

Experimencis plurimse res;primoleves & vul-

gatae 3 deinde viles & illiberales,poftremo ni-

mis fubtiles ac mere fpeculacivae, & quafi nuU

lius ulus :, Qj-iod genus rerum, hominum ftudia

avercere &: alienare pdffit

Acque deiftisrebus, qu2 videntur vuigatae,

illud homines cogitent ; folcrc fanc eos adhuc

nihil aliud agere,quam uc eorum

,qux rara

func, caufas ad ea,

quae frequencer fiunt ,re-

ferant



IÔVUM ORG^JNUM. 115

ferant & accommodenc : acipforum, qus hct

queincr evcniunc , nullas caufas inquiranc, (cd

ca ipfa rccipianc tanquam concefTa & admiira.

Itaque non Ponderis, non Rotationis Cctie.

ilium,nonCaloris, non Frigoris , non Lumi-

nis, non Duri, non MoUis , nonTenuis, non

Dcnfi,^

non Liquidi, non Confiftentis , non

-Animati, non Inanimati , non Similaris , non

Diffimilaris, ncc demum Organici caufas qu^-

runt- fed iilis tanquam pro evidentibus & ma-nifeftis receptis

, dc caeteris rebus,

quae nontam frequencer & familiariter occurrunc , di-

fputanc & judicanc .

Nos vero,qui fatis fcimus , nullum de rebus

raris auc notabilibus judicium fieri poffe, mul-

to minus res novas in lucem protrahi , abfque

vulgarium rerum caufis , & caufarum caufis rite

examinatis& repertis; neceffario ad rcs vulga.

liffimas in Hiftoriam noftram recipiendas com-pellimur . Quinetiam nil magis Philofophi^

ofFeciffe deprehendimus,quam quod res

,qua

familiares func & frequenter occurrunc, con-

lemplationem hominum non morentur & deti-

neanc, fed rec/piantur obiter , neque earum

caufae quagri foleant : ut non faspius requiratur

Informaciode rebus ignotis, quam Atcentio in

notis

.

CXX. Qjaod vero ad rerum Vilitatem atti-

nec, vel etiam Turpitudinem, quibus (utaic

Phntus) honos praefandus eft

; ea res , non mi-^nus quam lautiffimae & preriofiffims

, in Hifto»

'H 'riam



114 VERVl^Mltriai-n Naturalem rccipiend« funt . Neque prb*

p:erea poUuicur Naturalis Hiftoria : Sol enim

2eque palatia 5: cloacas ingreditur , neque ta-

men polluitur . Nos autem non Capitolium ali-

quod aut Pyramidem hominum fuperbias dedi-

camus aut condimus , fed Templum fanftum ad

exemplar Mundi in intelleftu humano funda-

mus . Itaque exemplar fequimur. Nam quic*

quid Effenciadignum eft , id etiam Scientia di-

gnum;

quae eft effentiae imago. At vilia xque

fubfiftunt, ac lauta . Quinetiam , ut e quibufi-

dam putridis materiis , vcluti Mufco & Zibe-

tho, aliquando optimi odores generantur ; ita

6cab inftantiis vilibus & fordidis,quandoque

eximia lux & informatio emanat . Verum de

hoc nimis multa ; cum hoc gcnus faftidii fit pla-

ne puerile & effoeminatum .

CXXl. At de illoomnino magis accufate di-

fpiciendum;Quod plurima in Hiftoria noftra

captui vulgari , aut etiam cuivis intellcftui^

( rebus pra^fentibus affuefafto ) videbuntur cu-

riofs cuiufdam & inutihs fubtilitatis. Itaque dc

hoc ante omnia & diflum & dicendum eft . Hoc

fcilicet ; Nos jam fub initiis & ad tempus ,tan-

tum /«a/er^ Experimenta ,non fruBtf^ra qujc-

rere ; ad exemplum Creationis divins ,quod

faepius diximus, quae primo die lucem tantuoi

produxic , eique foli unum integrum diem attri-

buit, neque illo die quicquam materiati operis

immifcuit

Itaque fi quis iftiufmodi res nullius effe ufus

pu-



ISlOVUM O RG^NUM. ii$

butet , idem cogicat ac fi nullum etiam Lucis

^ffe ulum cenicat,quia res fcilicct folida aut

materiata non Cc . Atquc revera dicendum eft,

Simplicium Naturarum cognitionem bene exa-

TBinatam & definitam inftar Lucis efle;

quae ad

luiivcrfa Operum penetralia aditum praebet ;au-

que tota agminaOperum Sc turmas ,&c Axio-

matum nobiliffimorum fontes,

poteftate qua-

dam compleftitur & poft fe trahit * in fe tamen

noD ita magni ufus eft .

Quin & Literarum eie-

mcnta pcr fe & feparatim nihil ilgnificant , nec

clicujus ulus funt , fed tamen ad omnis fermo-

nis compofitionem & apparatum inflar Materiae

primsefunt. Etiam femina rerum potcitate va-

lida , ufu (nifi in proceffu fuo ) nihili funt

.

Atque lucis ipfius radii difperfi , nifi coeant

,

beneficium fuum non impertiuntur .

Quod fi quis Subtilitatibus fpeculativis ofFcn»

datur • quid de Scholafticis viris dicendum erit ,

qu! iubcilitatibus immenium indullerunt ? Quse

tamen Subtilitates in verbis , auc faltem vulga-

rihus notionibus , (quod tantundem valet) non in

rebus aut Natura confumptas fuerunt * atque

utilitatis expertes erant , non tantum ift Origi-

ne 5 fed etiam in Confequentiis : Tales autcm

non fuerunt , ut haberenc in praefcns utilitatem

nullam , fed per confequens infinitam • quales

iunt eae de quibus loquimur. Hoc vero fcianr

homines pro ccrto , omnem Subtilitatem difpu-

lationum & difcurfuum Mentis , fi adhibeatur

tantum poft Axiomaca inventa, fcram effe &H 2. prae-



Ii6 VERUL^MIIpriEpoflaram : ^ Subtllitatis tempus verum ac

proprium , auc faltem prxcipuum , verlari in

penfitanda Experientia , & inde conftituendis

Âxiomatibus : Nam iila altera Subtilitas Natu»

ram prenfat & captat , fed nunquam apprehen-

dit auc capic . Er veriflimum certe eft,quod

deOccafione fivc Fortuna dicifolcc, fi transfe-

ratur ad Naturam : videlicet, eam a fronte coma-

jam , acf occipitio calvam effe .

Denique decontemptu jn Naturali Hiftoria

rerum aut Vulgarium , auc Vilium , auc nimis

Subtilium , & in originibus fuis jnutilium , il-

ja vox Mulierculae ad tumidum Principem,qui

petitionem ejus , ut rem indignam , & Majefta-

le fua inferiorem , abjeciffec\^

pro oraculo fic•

Defmeergo Rex effe / Quia certiffimum efl , im-

perium in Nacuram , fi quis hujufmodi rebus uc

uimis exilibus & minutis vacare nolit , nec ob-

tioeri iiec geri poffe . ,

CXXll. Occurrit ctiam & illud ; oiirabilc

quiddam effe ck durum,quod nos omnes Scien-

tias atque omnes Authores fimul ac veluti uno

i£lu 6v impetu fummoveamus : idque non af.

.fumpto aliquo cx Antiquis in auxilium & prae»

fidium noftrum ^ fed quafi viribus prcpriis .

Nns autem fcimus , fi minus fincera fide age»

re voluiffemus', non difficile fuiffc nobis ,i^â

,

qu32 affcruntur , vel ad antiqua fsecula ante Grae-

'corum'ccmpora, f

cum Scientiae de Natura ma-

•Vis fortaffe , fed tamcn majorc cum filentio flo-

Vuerinc ; neque in 'Gricorum tubas & nftulas

'ad*



KOFUM ORG^lSiVM. Mâdhuc incidifTcnr ) vcl etiam ( per partes ccrte }

ad aliquos ex Grsecis ipfis referre , arque aftipu-

htionem & honorem inde petere : more novo-

rum hominum , qui nobiliratem fibi ex antiqua

aliqua prolapia,

per genealogiarum favores,

aftruunc & affingunt . Nos vero rerum eviden-

tia freti , omnem commenti & impofûrse con-

ditionem rejicimus, neque ad id quod agitur

plus interefTe patamus , utrum, quae jam inve-

nientur , Antiquis olim cognita , &perreruniviciffitudines & fa?cula occidentia & orientia

fmt;quam , hominibus curae effe debere

, urrum

Novus Orbis fueric Infula illa Atlantis , & ve-

tcri Mundo cognita;

an nLinc primum reperta .

Rerum enim inventio a Naruraj luce petenda,

non ab Antiquitatis cenebris repetenda efl . '

Quod vero ad univerfa/em iftam reprehenfio-

nemactinec, certiffimum efl vere rcm reputan-

ti , eam & magis probabilem effe, ^ magis

modeftam,quam fi fafla fuiffec ex parte . Si

cnim in primis Notionibus errores radicati non

fuiffent, fieri nou potuiffet , quin ronnulla re-

fte inventa , alia perperam invcnta correxif-

fcnt . Sed cum errores fundam.entaies fucrinc,

atque ejufmodi, ut homines potius res neglexe-

rintac praBterierini,quam de illis pravum awt

falfum judicium fecerint ; minimc mirumefl,

fi homines id non obtinuerint, quod non egc-

rinc ; ncc ad mccam pervenerinc,quam non

pofuerinc aut collocarinc ; neque viam emenfi

finc,quam non ingreffi fincaut tenuerint

.

H 3 At-





cx infiiiitis confcclum uvis ,iifque maturis ^c

cempeftivis , 3c per racemos quoldam collc6lis

ac decerptis ; & lubinde in torculari preflis , ac

poftremo in vafe repurgatis & clarificans . Ita-

que nil mirum , fi nobis cum aliis non convc-

niac

.

CXXIV. Occurrecproculdubio & illud : ncc

metam aut Scopum Scientiarum a nobis ipiis

( id quod in aliis reprehendimus ) verum & opti-

mumpraefixum effe . Effe enim Concemplatio-

nem veritatis , omni Operum utilitate 5c ma-

gnicudine digniorem & celfiorem : longam ve-

ro i(tam & lollicicam moram in Experientia &Materia , & rerum Particularium fluftibus ,

Mencem veluti humo affigere,

vel potius in

Tartarum quoddam confufionis 6c perturbatio-

nis deiicere ; atque ab AbQraSae Sapientiae fc-

renitate & tranquillitaEe ( tanquam a ftatu mul-

todiviniore) arcere & fumraovere . Nos vero

huic rationi libenter affentimur ; 6c hoc ipfum,

quod innuunt ac praeoptant,prxcipue atque an-

te omnia agimus . Etenim verum exempiar

Mundi in Incelleftu humano fundamus;quale

invcnitur ^non quaie cuipiam fua propria ratio

diftaverit. Hoc autem perfici non peteft ,niCi

fa£la Mundi diffe£îone atque Anatomia dili-

gentiffima . Modulos vcro ineptos Mundoruai

&tanquam fimiolas

,

quas in Philofophiis phan

tafiaehominum extruxerunt , omnino diffipan

das edicimus . Sciant itaquc homines, (

id quo

fuperius diximus) quantum incerfit incer hu

H 4 ma. ;



|20 VERVL^Mllmanx Mentis Idola & divinae Mentis Ideas

lila enin^ nihil aliud funt,quam Abftraftio-

nes ad placitum : Hx autem func vera fignacu-

iaCreatoris fupcr creaturas , prout in Macerieper lineas veras & exquifitas imprimuntur &terminantur . Itaque ipfiffimae Res funt ( in

hoc generc ) Veritas & Utilitas ; atque Opera

ipfa pluris facienda func,quatcnus func vcrita-

tis pignora,quam propter vitae commoda .

CXXV. Occurret fortaffe & illud :

nos tan-quam aftum agere ; atque Antiquos ipfos ean-

dem,quam nos , viam tenuiffe . Itaquc verifi-

mile putabitquifpiam, etiamnos, poft tantum

motum & molitionem , deventuros tandem ad

aliquam ex illis Philofophiis quae apud Anti*

quos valuerunt ,

Nam & illos in Meditationumfuarum Principiis vim & copiam magnam Exem.plorum & Particularium paraviffe ; atque in

Commentarios,

per locos & titulos , digeffiffe'

atque inde Philofophias fuas & Artes confe-

ciffe , 8c poftea , re comperta,

pronunfciaffe;

& Exempla ad fidem 5c docendi lumen fparfimaddidiffe

; fed Particularium notas , & codiciU

los, ac commentarios fuos , in lucem edere

fupervacuum & moleftum putaffe : id«oque fe«

ciffe,quod in aedificando fieri folet ; nempe

poft aedificil ftru£luram , machinas & fcalas a

confpeftu amoviffe . Nequealiter faflum effe ,

credere certe oportet . Verum nifi quis omnino

oblitus fuerit eorum quae fuperius difla funt,

huic objeftioni ( auc fcrupulo pocius } facile

re»



WO^LJAf ORG^NUM. m,refpondcbic . Formam cnim inquirendi 5c inve-

nicndi apud Anciquos & ipfi profitemur, &

fcripta corum pra fe ferunt . Ea autera non alia

fuit, quam utabExemplis quibufdam & Par-

ticularibus (additis Notionibus communibus,

& fortaffe portionc nonnuUa ex opinionibus re-

ccptis, quae maxime placuerunt ) ad Conclufio-

nes raaxime gcneralcs five Principia Scicntia-

rum advolarent ; ad quorum veritatcm immo-

tam & fixam , Conclufioncs infcriores per Mc-dia educereut ac probarcnt , ex quibus Artem

conftituebant . Tam dcmum fi nova Particula-

ria & Exffmpla mota effent & addufta,quac

placiiis fuis refragarentur ; illa aur per diftin-

6\ioncs , aut per regularum fuarum explanatio-

ncs , inordinem fubtiliter redigebanc ; aut de»

mum per exceptioncs groffo modo fummovc-

bant : At rerum Particularium non refragan-

tium caufas , ad illa Principia fua laboriofe &pcrtinaciter accommodabant . Vcrum nec Hifto-

ria Naturalis & Experientia illa erat,quam

fuiffe oportcbat ; ( longc certe abeft ) & ifta ad^

volatio adGeneraliffima , omnia perdidit

.

GXXVI. Occurret & illud ; nos,

propter

inhibitionem quandam pronuntiandi , & prin-

cipia certa ponendi , donec per medios gradus

adGencraliflima rite pcrventum fit j Sufpcnfio-

nem quandam judicii tueri , atque ad Jfcatale*

p/fam rero deducere . Nos vero non ^catalcm

p/iam, fcd Eucatalep/iam meditamur Sc propo«

nimusi Senfui cnim non derogamus , fed mini-

ftra*



122. VERUL^MIlftramus • & Intelle£lum non contemnimus, fed

regimus. Atque melius eft fcire quantum opus

fit , & tamen nos non penitus fcire putare,quam

penicus fcire nos putare , & tamcn nil eorum ,

quae opus efl: , fcire .

GXXVIJ. Etiam dubitabit quifpiam potius

quam objiciet ; utrum nos de Naturali tantum

Phiiofophia , an etiam de Scientiis reliquis,

Logicis , Ethicis , Politicis , fccundum viara

noftrara pcrficiendis loquamur , Ac nos certc

de univerfis hzc,qux di£la func , inteliigimus:

Atque qucmadmodum vulgaris Logica,

quae re^

gic resper Syllogifmum , non tantum ad Natu

raies, fed ad omnes Scieniias pertinet ; Ita&"

noftra,

quaz procedic per InduBionem, omnia

comple6titur . Tam cnimHiftoriam & Tabulas

inveniendi conficimus de Ira , Mctu y & Vere-

cundia , &fimilibus; ac etiam deexcraplis re-

rum CiviUum : nec minus de motibus mentali-

bus Memoriae , Compofitionis & Divifionis, Ju-

dicii , & reliquorum;quam de Calido & Fri-

gido , aut Luee , aut Vegetatione , aut fimili*

bus . Sed tatnen cum noftra rztio Interpretandi^

ôd Hiftoriam prseparatam & ordinatam , non

Mentis tantam motus & difcurfus, ( ut Logica

vulgaris ). fed & rerura naturam intueatur ; ita

JVIentcm regimus, uc ad Rerum naturam fc,

aptis per omnia modis , applicarc poflit . Atque

propterea multa oc divcrfa in Doftrina Intei-pr-em

ttttionis praecipimus, quae ad Subjefli , de quo

inquiriraus,qualitiatcm & conditionera ,

mo-

dum



NOrUM ORG^NUM. 123

dum Invenlendi nonnulla ex parte applicent ,

CXXVIII. Ac illud de nobis ne dubirjjre qui-

dem fas fic • utrum nos Philorophlam & Artes

3c Sciencias , quibus utimur, dcftruere 5c dc-

moliri cupiamus : Contraenim, earum & ufuni

& culcum & honores lihenter ampleftimur . Ne-

quc enim ullo modoofficimus, quiniftaj, quse

invaluerunc , & Dilputationes alanc, & Sermo-

nes ornenc , & ad Profefforia munera ac vicas

Civilis compendia adhibeaocur & valeant ; de-

nique tanquam numifmaca quaedarn , confenfa

incer homincs recipiancur , Quineciam fignifi-

camus aperce , ea,

quae nos adducimus, ad iftas

rcs non multum idonea fucura ; cum ad vulgL

capcum deduci omniuo non poffinc , nifi per

Effe£la & Opera cantum . At hoc ipfum , quod•le affeftu noftro & bona voluntace erga Scien-

tias rcceptas dicimus, quam vere proficeamur,

Scripta noftra in publicum edita( praefertim li-

bri de Progyeffu Scienttarum ) fidem faciant . Ita-

que id vcrbis amplius vincere non conabimur .

lllud interim confiancer & diferte moncmus ,

his modis,

qui in ufu func , nec magnos in Sci-

enciarura do6lrinis & concemplacione progreffus

fieri , ncc illas ad amplicudinem Operum dedu*

ci poffe

.

CXXIX. Supereft uc de Finis excellentla pau.

ca dicamus . Ea fi prius difla fuiffenc , vocis fi-

milia videri potuiffenc : fed fpe jam fa6la , &iniquis prxjudiciis fublatis

,plus forcaffc pon*

deris habebunc. Quod finos cmnia perfeciffe-

mus



124 VERUL^MIlmus & plane abfolviffemus , nec alios in par»

tem & confortium laborum fubinde vocarcmus;

etiam ab hujufmodi verbis abftinuiffcmus , ne

acciperentur in prasdicacionem meriti noftri .

Cum vero aliorum induftria acuenda Ct , & anl-

xtii excitandi atque accendendi ; confentaneum

eft, ut quaedam hominibusin mentem rediga-

mus

Primoitaque, videtur Inventorum nobilium

introduflio , inter A£liones humanas longe pri.

mas partcs tenere : id quod antiqua faecula ju*

dicaverunt . Ea enim Rerum Inventoribus divi-

nos honores tribuerunt : iisautem, qui in Re.

bus Civilibus merebantur, (

quales erant orbium

5c imperiorum Conditores, Legislatores , Pa-

triarum a diuturnis malis Liberatores , Tyran-

xiidum Debellatores , & his fimiles) Hcroum

tantum honores decreverunt . Atque certe fi

quis ea re£le conferat,

juftum hoc prifci fascu»

li judicium reperiet Etenim Inventorum be.

neficia ad univerfum genus humanum pertinere

poffunt ; Civiiia ad certas tantummodo homi-

num fedes : haec etiam non ultra paucas jetates

durant ; illa ,quafi perpetuis temporibus . At-

queStatus cmendatio inCivilibus non fine vi

5c perturbatione plerumque procedit : at Inven-

tabeant, & bencficium deferunt abfque alicu-

jus injuria aut triftitia

' Etiam Jnventa qviafi novae Crcationes funt

& divinorum Operum Imitamenta , ut bene ce-

cinit illc

Pir-



NOÛM ORG^NUM. 125

Prtmum frugiferos foetus niortalibus tsgris

Dtdiderant quondam pneflanti nomine ^tbenft .'

Et RECRE^VERUNT vitam , legefqus ro.

garunt .

Atque videcur nocatu dignum in Solomone -

<]uod cum Imperio , Auro, magnificentia Ope-

ram,Sacellicio, FamuliciojClafTc infupcr, & No-

minis claritacc , ac fumma hominum admiratio.

nc florerec , tamen nihil horum delegcrit fibi ad

gloriam , fed ita pronunciaverit : Gloriam Dei

ejfe , celare rem ^ gloriam Regis , invejligare rem.

Rurfus ( fi placct ) rcpucet quifpiam,quan-

tum intcrfic inter hominum vitam in exculcif-

lima quapiam Europa: Provincia , & in Rc-

gione aliqua Novae Indiae maxime fera & bar»

bara ;

Ea rantum difFerre exiflimabit, ut me-rico Hominem homini Dium effe , non folum pro-

pcer auxiiium 5c beneficium , fed etiam per

Ihcus comparationcm , recle dici pofTit , At-

que hoc, non Solum , non Coelum , non Cor-

pora , fed Arccs prxftant . ,

. Rurfus , vim & virtutem & confequcntias

Rerum invencarum notare juvac: quas non in

aliis manifcflius occurrunt,quam io illis tri^

bus, quse Antiquis incognitse , & quarum pri-

mordia , licet reccncia,, obfcura & ingloria

funt / \Artis nimirum Imprimendt, Pulveris

Tormentarii , & ^yfcus Nûttc^ , Ha2C enim tria,

rsrum facicm & ftatum in Orbe terrarum mu-

taverunt : primum , in Rc Literaria ; fecun-

'dum, in Re Bellica : certium , in Navigatio-

*nibus:



ii6 VERUL^Mltnibus : IJnde innumerae rerum mutationes {t^

quutse lunt ; ut non Imperium aliquod , non

Se£la , non Stclla majorem efficaciam & quali

influxum fuper res humanas exercuiffe videa-

tur,quam ifta Mechanica exercucrunt

Praeterea non abs re fuerit, tria hominum

Ambitionis genera & quafi gradus diftinguere.

Primum eorum,qui propriam potentiam m

Patria fua amplificare cupiunt • quod genus vuU

gare eft 6c degener . Secundum eorum , qui

Patriaj potentiam & impcrium inter humanum

genus amplificare uituntur : Illud plus certe ha-

bet dignitatis , cupiditatis haud minus , Quod

fi quis humani generis ipfius potentiam & im-

perium in rerum Univerfitatem inftaurare &amplificare conetur/ ea proculdubio Ambitio(fi modo ita vocanda fit j reliquis & fanior

cft& auguftior . Hominis autem imperium in

Res , in folis Artibus &: Scientiis ponitur . Na-

turae enimnon imperatur , nili parendo *

Praeterea, fi unius alicujus particularis In*

venti utilitas ita homines aftccerit, ut eum ,

qui genus humanum Univerfum beneficio ali-

quodevincire potuerir , Homine majorem pu^

taverint;quanto cclfius videbitur , tale ali-

quid invenire,per quod alia omnia expedite

inveniri poffint ? Et tamen ( ut verum cmnino

dicamus ) quemadmodum luci magnam habe-

m^s gratiam,quod per eam vias inire , Ar-

tes exercere , legere , nos invicem dignofcere

poffimus , 6c nihiiominus ipfa vifio iucis res

prx-



NOrUM ORG.ANUM. 117

praBftantior cft & pulchrior , quam nniltiplex

cjus ufus : Jta certe ipia Contcmplatio Rerum,

prout lunc , finc Supcrftitione aut Impoftura,

Errore aut Confufione , in fe ipfa magis digna

cft,quam Univerfus Inventorum fru6tus ,

Poflremo fiquis clepravationem Scientiarum

& Arcium ad malitiam & luxuriam & fimilia,

obieceric • id nemincm moveat . IUud enim dc

omnibus mundanis Bonis dici poteft , Ingcnio,

Fortitudine, Viribus, Forma , Divitiis , Lu-

ce ipfa , & reliquis . Recuperet modo genus

humanura jus fuum in Naturam,quod ei cx

dotatione divina competit ; & detur ci copia :

ufum vcro re6â Ratio , & fana Rcligio guber^

nabit .

GXXX. Jamvero tempus eft ut Arcem ip-

fam InterpYetandi Naturam proponamus < ia

qua licet nos utiliflfima & vcriffima praecepiffe

arbitremur , tamen neceffuatem ei abfolutani

( ac fi abfquc ea nil agi poffit ) auc etiam per-

feftionem non attribuimus. Etenim in ea opi-

nione fumus * fi juftam Nacurs & Expcrien-

tisE Hifloriam praefto haberent homines , atquc

in ea fedulo vcrfarentur ^ fibique duas rcs impe-

rare poffent * unam , uc rccepcas opiniones & no-

tiones deponercnt; alteram,ut Mentem a genera-

liffimis & proximis ab illis , ad cempus cohibe-

rent ; fore ut ctiam vi propria & genuina Men-tis , abfque alia Arte , in formam noflram /r;-

terpYetandi\r\Q\^^vz poffent . Eft ^mm InterpYe"

tatio verum & naturalc opus Mencis , demptis

iis



izS VERUL^Mlliis quae obftanc : Sed camen omnia ccrte per

noftra Praecepta erunc magis in procinSu, &muko firmiora .

Neque ramen illis nihil addi poffe aifirma-

mus : fed contra , nos,qui Mentcm refpici-

mus , non rantum in facultate propria , fed

quatenus copulatur cum Rcbus * Artcm Invc^

niendi cum luventis adolcfcere poffe , ftatucre

debemus.

L 1.



NOFUM ORG^fNUM 12^

LIBER SECUNDUS

^PHORISMORUM,De Interpretatione

N A T U R iE

Sive

DE REGNO HOMINIS.

Uper datum Corpus novam Naturam,

fiye novas Nacuras generare

&fu-

perindiicere ; Opus 3c Intentio cfl

humana; Potentise . Datas autem Na-

ûrae Formam , five Differenciam veram , five

Naturam «aturantem , five Fontem emanatio-

iîs (ifta enim vocabula habemus, quae ad Id-

dicationem rei

proximeaccedanc ) invcnire •

Opus & Intentio eft humans Scientfse . x\tquc

his operibus primariis , fubordinantur alia O-

pera duo fecundaria , & inferioris notie ^Prio-

ri , transformatio Corporum concrecorum de

alio in aliud , intra cermlnos foffihilh j Pofce-

riori ,

iavencio , in omni generatione & Motu,htentis proceffus coicîmwaii ab Efficicnce mani-

feflo, 5c Materia manifeila , ufque ad Formam

.indicam; &invencio fimiliter latentis Schem(u

ftlm



»130 VERUL^MII

tijmi Corporum quiefcentiuna , & non in

Moru

II. Quam infeliciter fe habeat Scientia hu-

mana quae in ufu efl: , eciam ex illis liquet quge

vulgo afferuntur . Refte ponitur • Vere fcire,

ejfe per Caufas fcire . Etiam non malc confti-

tuuntur Gaufae quatuor ; Materia , Forma,

Efficiens , & Finis . Ac ex his Gaufa Finalis

tantum abcfi: ut profit , ut etiam Scientias cor-

rumpat , nifi in Hominls a£lionibus . Formseinventio habctur pro defperata . Efficiens vero

Sc Materia (quales quaeruntur & recipiuntur,

remorse fcilicct , abfque latenti proceffn ad for-

mam ) res perfun£loriae funt , & fuperficiales ^

& nikili fere ad Scientiam veram & aftivam .

Neque tamen obliti fumus , nos fuperius no-taffe & correxifTe errorem Mentis humanae , in

deferendo Formis primas Effentiae . Licctenim

jnNatura nihil vere exiftat praeter Corpora in-

dividua, edentia aûs puros inditiduos ex le«

gc ; in dotlrinis tamen , illa ipfa lex , ejuf-

que inquifitio , &inventio, arque explicatio ,

pro fundamento cft tam ad fciendum,quam

ad operandum . Eam autem legem , ejufqlie

Paragrapbvs ^ Formarum nomine inttlligimus;

prxrertim cum hoc vocabulum invalueric , &familiarrter occurrac .

lil. Cûi Caufam alicuius Naturs (velutiAlbedinis , aut Caloris ) in ccrtis tantum fub-

.je£lis novit ; ejus Seientia imperfefla eft . &qui Effe6lum fuper certas tantum Materias (in-

ter



lÔVUM ORG^NVM. i^f

tcr cas qu2 func fufceptibiles ) inducere poteirJ

ejus Potentia paritcr imperfe6la eft . Ac qui

Efficientcm & Materialem Caufam tantummo*

do n^vic, ( quae Caufs fluxsE funt , & nihil

aliud quam vchicula 5 & Caufs , Formam dc-

ferentesin aliquibus) is ad nova Inrcnta , iit

Maceria aliquatcnus fimili , 8z praparaca,

per-

vcnire poteft^ fed rerum Tcrmincs ahius fi-

xosnon raovcc . Ac qui Formas novit , is Na^

turae unitatem in Maceriis diffimillimis complc-

flitur. lcaquequas adhuc fa6la non funt,qua-

lia nec Naiura viciflitudines , neque Experi^

mcncalcs induftriae , ncque Cafus ipfe , in A-

ftum unâm pcrduxiffcnc , netjue cogicatio-

iiem humanam fubitura fuiffentj detegere 3c

producerc poteil: .

Quare ex Formarum Invcn-

tione, fequiturContempIacio vera . & Operai*

fiiq libcra

.

IV. Lkec vix ad Pocentiam, atquc ad

Scientiam humanam , conjunftiflTiras: fint , &fere exdem j tamen propcer perniciofam 3c in*

veteracam confuecudinem vetfandi inabftra6lis,

tucius ominino efl: , ordiri & excitare Scientias

ab iis fundamencis,

qase in ordine func cd par-

tem A6tivam , atque uc illa ipfa parcem Con.

templacivam fignec & dctermincc. Videndum

icaque eft , ad aliquam Nacuram fuperCorpus

datum generandam 6c fuperinducendam , qua-

le quis pr^ccpcum , aut qualem quis dire£lio-

nem, aut deduftionem maxime optarec ; id*

que iermone- fimplici , & minime abftrufo .

i % Exem*



!

132 VERUL^MIIExempli gratia ; fi quis argento cupiac fu- •

perlnducere flavum colorem auri , aut augmen-j

tum ponderis, ( rervaus lcgibus macerix j auc \

iapidi alicui non diaphano draphaneifatem , auc

vitro tenacicatem , auc corpori aiicui non ve-

getabiii vcgetationem ; Videndum ( inquam )

cft,quale quis prseceptum , aut dedu6lionem d

pociffimum fibi dari exopret . A que primo ,

exopcabit aliquis proculdubio , fibi monflrari

aliquid huiuimodi,quod opere non fruflrec ^

neque experimento fallat: . Secundo , exopta- .

bit quis aliquid fibi prsefcribi, quod ipfum i

non aftringat & coerceat ad Media qusdam, \

& Modos quofdam operandi particulares . For-

taffeenim dcftiiuerv.r ,nec habebit facultaccm

,

& commoditatem , taiia media comparandi &procurandi . Quod fi fint & alia Media

^ & alii

Modi (prsetcr iilud prsccpLum

}prcg-gnerid^

talis Naturs ;ea fortaffe ex iis erunt

,quse .

funt in operantis potcRate • a quibus Bihilomi-

nus per angufiias pr^cepti excludctur , nec

fru6ûm capiet . Tertio , optabit aliquid fibi

monftrari ,quodnon fit aeque difficiie , ac ilia

ipfa operario de qua inquiritur, kd propius

sccedat ad praxim .

Itaque de prxcepto vero & perfe6lo operan-

di,pronuntiatum erit tale ; ut fit certum ^

/i-

beYur/i , &* difponens ,five /« ordtne ad aîo^

tiem , Arque hoc ipfum idcm eft cum Invcn

tione Formae verae . Ercnim Forma Naturae ali

cujus talis eft 5 ut ea pofua Natura data infal

iibi-



NOf^VM ORGu^NUM. 133

îbiliter fequauur . Iraque adeft: perpetuo j

quanJo Nacura ilia adeft , acque eam univer-

laliter affirmac , atque ineft omni . Eadera

Forriia talis eft: ^ ut ea amota , Natura daca ia«

fallibiJiter fugiac . itaquc abeft perpetuo ,

quando Natura illa abeft , eamque perpetuo ab-

negat , acque ineft foli . Pofiremo , Forma ve-

ra talis eft , uc Nacuram dacam ex fonce ali-

quo Effentiae deducac,

qusB ineft pluribus , &nocior eft Naturas ( uc loquuntur ) quam ipfa

Forma . Itaque de Axiomate vero & perfe6lo

fciendi,pronuntiatum & prxceptum tale eft •

i4t inveniatitr Natuva alia,

qitte fit cum Natura

ilata cenvertibilis , & taraen fit Umitatio Natu»

Y.t notioris ^ inftar generis veri , ifta autem duo

pronunciata , Atkivum & Contemplativum ,

res eadem func • & quod in operando utiiiffi-

mum , id in fciendo veriffimum .

V. Ac Prascepcum fiveAxioma de cransfor-

macioneCorporum , duplicis eft generis. Pri-

mum incuerur Corpus , uc turmarn five conju.

gacionem Naturarum limpliciuiii : uc in Aurohxc conveniunc; quod fit flavum • quod fic

pondcrofum, ad pondus cale • quod fic mallea-

biie , aut duclile , ad extenficnem talem * quod

non fiac volatiie , nec deperdac de quanco fuo

per ignem;quod fluac fluore cali

;quod fe-

parecur & lolvacur modis talibus .

^ fimiliter

de ccteris Naturis,

quse in Auro corcurrunc

.

lcaque hujafmodi Axioma rem deducic ex For.

niis Naturarum fimplicium . Nam qui Formas

&



134 VERVL.AMlt

& Modos novic , fupcrinducendi flavi,ponde"

ris, du£lilis , fixi , fluoris , folutionum, &

fic de rcliquis , & corum graduationcs & mo-

dos; videbit& curabic , ut ifta conjungi pof-

fmc in aliquo corpore , unde fequatur transfor-

rnatio in aurum . Atquc hoc genus operandi

pertinec ad Acllonem primariam . Eadem enim

cft ratio generandi Naturam unam aliquam

fimplicem, & plures ; nifi quod arfletur ma-

g!s & refLnngatur homo in operundo , fi plures

requlrantur,propter diflicultatem tot Naturas

coadunai^di;

quae non facile convcniunt , nifj

per vias Naciirs tritas & ordinarias . Utcun.

que tamen ;dicendum eft

,quod ifte Modus

onerandi(qui Naturas intuctur fimplices , ii-

cet in corporc concrcto)

procedac ex iis,qu«

in Natura funt confta»tia , & asterna , & Ca-

tholica , & latas prxbeat porenti^ human^s

vias, quales ( ut nunc funt res ) Cogiiatioku-

mana vix capere aut repr«fentare poiTit ,

Ai fecundum genus Axiomatis, (

quod a

latentis pyoceffits inventione pendet ) non per

Naturas fmiplices procedir , fed per concreta

corpora, quemadmodum in Natura inveniuii-

lur, curfu ordinario. Exempli gratia; In ca-

fu ubi fitjnquifitio, ex quibus initiis, & quo

modo , &: quo proceffu , Aurum, auc aliud

quodvis metallum aut lapis generetur, a pri-

rnis menftruis, aut rudimeniis fuis , ufquc ad

Mincram peife£\am : Auc fimiliter,quo pro-

ceffa herbae gencrentur a prirpis concfctionibus

fuc



NOFUM ORGofKUM. 135

fuccorum in cerra , aut a feminibus, ufque ad

plantam formatam , cam univerfa illa fuccef-

fione Motus , %c diverfis 5c continuatis Naturas

nexibus; Similiter, de generatione ordinatim

explicata Animaiium, ab Initu ad partum;

Ec fimiliterdc corporibus aliis.

Enimvero neque ad gcnerationcs Corporum

tantum fpetlac haec Inquifitio , fed etiam ad

alios motus 5c opificia Natur^ . Exempli gra-

tia ; In cafu ubi fit Inquifitio de univerfa fe-

rie , &contii3uatis aftionibus alimentandi , a

•prima reccpticne alimenti , ad affimilationem

perfeftam ; aut fimiliter de Motu voluncario

in Animafibus , a prima imprcffione imagina-

tionis , 5c continuacis nixibus fpiritus , ufquc

ad fl«xiones & motus artuum ; aut dc cxpli-

cato motu linguae , & labiorum , & inftrumen^

torum reliquorum, ufque ad editionem vocum

articulatarum . Nam h^c quoquc fpeSanc ad

Naturas concretas , five Coilegiatas , & in fa-

brica ; & intuentur veluti confuecudincs Natu-

rae particulares , &fp€ciales, non leges funda-

xncntales & commHnes,qus conftituunc for-

nias . Veruntamen ornnino fatendam eft , ra-

tionem iftam vidcri cxpedftiorem , & magis

fitam in propinquo, & fpcm iniicere raagis,

quam illam primariam .

Ac pars Operativa fimiliter, quaehuic par-

ti Contemplativse refpondec , operationcm cx-

tcndic & promovec , ab iis quae crdinario in

Natura invcniuntur , ad quaedam proxima ,

I 4 auc



1^6 VERUL^MIIauc aproximis non admodum remota ; Sed aU

tiores & radicales operatfones fuper Naturam,

peiadenc utique ab Axiomatibus primariis .

Quinetiani ubi non daiurhomini facultas ope-

randi , fed tantum fciendi , uc in Cceleftibus,

( neque enim conceditur homini operari in C(2^

ieftia, auc ea immutarc auc transformare

)

tamen Inquifitio facî ipfius , five veritatis reij

non minus quam cognitio Caufarum & conicn-

fuum , ad primaria illa 5c (Satholiea Axioma-

ta de Naturis fimplicibus ( veiuti de Natura

Rotationis fpontanese , AttraClionis five virtu-

tis MagneticsE , & aliorum compluriura,

quae

jnagis communia func,quam ipfa Cceleftia

)

refercur . Neque enim fperec aliquis terminare

quieftionem , utrum in Mocn diurno revera

Terra auc Gcelura rotet ; nifi Naturam Rota-

tionis fpontanea? prius comprehenderic

VI. Latcns aucem Proceffus , de quo loqui-

mur , longe alia res efl:,quam animis homi^

num (qualiter nunc obfidcncur) facile poffit

occurrere . Neque enim intelligimus menfuras

quafdam , auc iigna , auc fcalas proeefTus , in

corporibus ipe^labiles ; fed plane procelTura

continuacum,

qui maxima ex parte fenfum

fugit.

Exempli gratia ; In or«ni generacione &:

transformatione Corporum , inquirendum ,

quid deperdatur & evolec,quid maneac ,

quid

accedac;quid diiatetur

,quid contrahacur

;

quid uniatur,quid feparetur

;quid continue-

tur3



'NorUM ORG^NUM. 137

rur,quid ablcindatcr • quid impellat

, qaid

impediat; quid doniinetar,quid iuccumbac

;

& alia compiura .

Neque hic rurfus hxc tancum in generatio-

ne auc transrormatiope Ccrporuni quaercnda

iunc ; fcd & in orjnibus aliis alterationibus , &Motjbus, fiQnliter inquirendum

,quid antece-

dat, quid fuccedaf;quid lic incitacius

,quid

remiflius;quid Motum prasbeat

, quid regac;

8c hujufmodi . I(â vcro omnia Scientiis ( quxTiunc pinouilTima ivliaerva , & prorfus ifthabi-

h , contexuntur) incognita func 8c intaCla .

Cum enim omnis Aftio naturalis per minima

tranfigatur , aut faltem per illa quas func mino-

ra,qunm ut fenfum feriant ; nemo fe Nstu-

ram regcre aut vertcre poffe fper«c , nifi illa

debico modo compreheMderit , & notaveric

.

VII. Similicer , Inquifitio & Inventio la»

tentis Scbematijmi in Corporibus , res nova efl*

non minus,

quara Inventio latmtis procejfus

& Formaj . Verfamur enim plane adhac in a-

triis Naturas , neque ad interiora paramus adi-

tum . Ac nemo corpus datum nova Natura do»

tare , vel in novum corpus feliciter& appofite

tranfmurare potefl: , nifi Corporis alteraiidi auc

transformandi bonam habueric notitiam . la

modos enim vanos ineurrec , aut fahem diffi-

ciles , & perverfos , nec pro corporis natura ,

in quod operatur. Itaque ad hoc etiara via pla»

nc eft apcrienda Sc munienda .

Atque in Anatomia Corporum Oiganicorum

(qua»



33S VERUL^MII

(qualia funt hominis , & animalium) opera

fane refte Bc utiliter infumitur , & videtur rcs

fubtilis , Sc fcrutinium Naûrae bonum . Ac

hoc genus Anatomiae fpcclabilc eft , & fenfui

fubjefitum , &in corporibus tantum organicis

locum habet . Verum hoc ipfum obvium quid-

dam eft, &in promptu fitum,

prae Anatoafila

ver^ Scbematifmi latenttsin corperibus quae ha-

bentur pro firailarlbus;

praefertim in rebus fpe-

cificatis, & carum partibus , ut ferrl , lapi-

dis j Bc panibus fimilaribus,

plantae , aniraa-

lis ;vcluti radicis , folii , fioris , carnis , fan-

guinis, oSis, &c. Atetiam inhoc genercnon

prorfus ceffavit induftrla huma«a ; hoc ipfum

cnim innuic fcparatio corporum fimilarium per

diftlilationes , Sc alios folutionum modos , ut

diflimilaritas corapofiti per congregationem

partium horaogcnearum apparcat . Quod etiam

cx ufu cft 5 & facit ad id quod quaerimus ; li-

cec faepius rcs fallax fic;

quia complures Na-

turae fcparationi imputantur & aitribuuntur ,

ac fiprius fubftitiffent in compofuo ; quas re-

vera ignis & calor, & alii modi apertionum

de novo indunt , & fupcrinducunt . Sed & haec

quGque parvapars cft operis , ad inveniendum

Schematifmuw» vcrum in compofito;

qui Scbe»

matifmtis rcscft longc fublilior, & accuratior,

3c aboperibus igaispotius confunditur, quam

cruitur & eluccfcic

Ittqae fficicnda cft corporum feparatio k fo-

itttio ; nopper igiaemccrtt, fedpcr Tationena

&



-NOVUM ORG^NWM. i^p

^lnduBionem verwim , cum Experimentis au*

xiliaribus ; & per comparationem ad alia cor*

pora , & reduftionem ad Naturas fimpliccs »

& earum formas , c\\i£ in compofico conveniun^

& complicantur • & sranreundum ptane a VhI'

cano ad Minervnm , fi in animo fic veras cor*

porum texturas 8c Schemattfmos ( unde omnis

occuha atque ( ut vocant ) fpecifica proprie*

cas & virtus in rebus pendcr , unde etiam omn

«is potentis alterationis & iransformationis nor«»

ma educitur) in lucem protrahcre .

Exempli gratia , inquirendum,quid Ci in.

omni corpore fpiritus, quid effentia tangibilis;

atqueille ipfe Spiritus, utrum fu copiofus &eurgeat , an jcjunus & paucus • tenuis , aus

craflior ; magis aereus , autigncus; acris , auK

tiefcs ; cxilis, aut robuftus ; in progrcffu , auj;

in regreffu ; abfcifiTus, auc coininuatus ; con-

icntiens cuoa externis & ambientibus, aut dif-

fentiens / &c. Etfimilitcr, Effentia tangibilis,

(quse non pauciorcs recipit differcntias

,quam

fpiritus) atque ejus villi , & fibraz , 6c omni-

moda textura . Rurfus autem collocatio Spiri-

tus per corpoream molcm , ejufque pori , mca-

tus , venaz , & cellulse , & rudimenta , fivc

tentamcntaCorporis organici , fub eandcm In-

quifitionem cadunt . Sed & in his quoque, at-

que adeoin orani Litentis Schematifmi Inven-

tionc, luxvera & clara ab Axiomatibus pri-

mariis iramittitur,

quae cerce caligincra omi»

nem , & fubtilitatem , eifcutic

.

VIII. Ne.



I40 FERUL^MII

Vlir. Neque propterea res deciucetur ad A^

tomum ,qnx pr^fLipponic Vacuum , 6c Mate-

riam noa fluxam, (

quorum utrumque fallum

efl) fed ad particulas veras , quales inveniun-

tur. Neque rurfus eft,quod exhorreat quif-

piam iftam fubtiliratem , ut inexplicabilem ;

fed contra ,qu© ma§ls vergit Isquifuio ad Na-

turas fimplices, eo magis omnia erunc fita in

plano& perfpicuo ; translato negotio a multi-

plici in fimplex ; & ab incommenfurabili ad

commenfurabile ; &a furoio a4 computabile ;

& ab infinito 5c vago ad definitum k certum;

uc fic in elementis literaruia , & tonis con*

centuum . Optime autem cedit Inquificjo Na-

turalis ,quando Phyficum terminatur in Ma-

thematico . At rurfus multitudinem auc fra-

ftiones nemo reformidet . In rebus enim cuje

pernumeros cranfigantur, tam facile quis po-

fueric auc cogitaverit Millenarium, quam ununi;

auc millefimam parcem unius,quam unum in-

tegrum

iX. Exduobus generibus Axiomacum , quae

fuperius pofita func , oricur vera divifio Philo-

fophiae , & fcienciarum ;cranslatls vocabuiis

receptis(quae ad indicationem rei proxinie ac-

cedunc) ad fenfum nofirum . Videliccc,

uc

Inquifitio Formarum,

quae func ( ratlone cer-

te , & fua iege ) sterna? & immoblles , con-

flicuac Metaphyftcam ;Inquifitio vero Efficien»

tis & Materia , & latentis pyoceffiis ^ & laten»

tis Schemati[miy (

qus omnia curfum Naturae

ccm«



JôrUM ORGÂWM. 141

coromunem & ordinariuni , non leges funda*

mentales & azccrnas rerpicmac j conaituaL P/jy»

ficam ' atqut* his f-b irdinentur (jmiliccr Pracii-

QXdu3B * PhyfiCit McJj.:ntccz

, Mciaphyfme(pcr»

purgato nomine ) Mag a,propter lîtas cjus vias^

^ majus imperium in Naturara .

X. Polito iraque d<^6Vin« fcopo,

pergendum

ad prxcepca j idque ordine minime pervcrfo,

aut perturbato . Atque indicia de bitcrpr^tatiom

neNatura complcctunrur partcs

io g^^nere duas*

prlmam , deeducei;dis aut cxciu»;d;s Axioma-

tibus ab Expcrieniia ; iecundam , de deducendis

auc dcrivandis Expcrimencis novis ab Axioma-*

tibus . Prior autem irifaria dividiiur ; In tres

nempe Miniflrationes ^ MiniftraKonem ad len-

fum ;

Miniflrationem ad Menioriatn; &

Miui-

ftrationem ad Mentem , five Rationem .

Primo enim paranda cft HJhna JSittuyalts^

& Experimentalis , fufficiens oc bona;quod fun-

damentum rel efl: : Neque enim fingend'im,

aut excogitandum , fed invenlendum,quid Na-

tura faciat , aut ferat

.

H ftoria vero Naturalis Sc Experirnentalis tam

varia cfl & fparfa , ut lntelle6ûm confundac

& difgregec , nifi fiftatur & compareac ordine

idoneo . Itaque formandae {\xx\tTahul(e & Coorm

dinationcs Infianti^ntrm , tali modo & inftruilio*

ne,

ut in easagere

poffic Intclle£lus.

Id quoque licec fiat • tamen Intclle^lus fibi

permiffus , & fponte movens , incompetens eft,

& inhabilisad opificium Axiomatum , nifi re«

S^^.



14^ VERVLu4Mngatur , & maniatur . Itaque tcrtio adhibcnda cft

InduBio legitima , & vera,quas ipfa clavis eft

Ittterpretatiorjis . Incipiendam autem ell a Fincj

& retro pergendum ad reliqua .

XI. Inquifitio Formarum fic procedit* Su-

pcr Naturam datam primo facienda eft compa*

retjtia ad IntelkSimn omnium Injlantiarum No-

tarum,quaein eadem Natura conveniunt

,per

Matcrias licet diflimillimas . Atque hujufmo#

di colIe£lio facienda efthiftorice, abfque con-tempiationc pracfeftina aut fubtiliiate aliqua m;^-

jore . Exempli gratia • In Inquifitionc de For»

ifia Calidi •

Inftantia Convenientes in Natura Calidi »

1. Radii Sdlh,

praerertim ^ftate & Mcridiei

2, Radii Solis refiexi & conftipati , ut inteir

montes , aut per parietes , & raaxime om»

nium in l|)ectilis comburentibus ,

,3. Meteora Ignita

4, Fulmina comburentia5, Eru6lationes flamraarura ex Gavis raontium,

&c.

^. Flamma omnis .

7. Ignita folida.

S. Balnea Calida Naturalia .

p, Liquida ferventia , auE calefafta *

IQ. Vapores 8: Fumi ferventes , atque Aer ip-

fe, quifortiflimum &furentcra fufcipit ca-

lcrcm, fi concludatur • ut in Rcverbcratoriis*

ii.Tem*



ÔVVM ORG^NUM. 14^

11. Terapeftatisaliqua fudae per ipfara conftu

tutioncm Aeris , non habita ratio«e Tempo.

poris Anni .

12. Aerconclufus & fubrerraneus in Cavernisnonnullis, prsfertim hyeme

.

13. Omnia yillofa , ut lana,

pelles animallum,

& plumagines , habent nonnihil teporis »

14. Corpora omnia , tam folida,quam liquida,

& tam denfa, quara cenuja

, (qualis eft ipfc

Aer) Igni ad tcmpus approximata .

15. ScieBtillxex filice 3c ehalybe psr fortem

percuflionem .

16. OmneCorpus fcrtiter attritam , ut lapis^

lignum,pannus, &c. adeo lu teiTjoncs

,|Sc

axes rotarum , aliquando flammanj conci.

piant ; & Mosexcitandi

Jgnis apud Indos Oc*cidcnrales fuerit per Attritioncm .

17. Herbas virides ^humidas fimul conclufas &contrufsB, ut Rofx ^fpifae in corbibus • adeo

m foenum , fi repofitum fuerit «adidum , fae-

pe coocipiat fiammam .

18. Calx viva , aqua afperfa .

ip. Ferrum , cum primo diffolvitur p«r aquas

fortes invitro, idque abfque uUa admotione

adignera: & ftannum fimiiitcr , &c. fed non

adeo intenfe .

20. Animalia, praefertim & perpetuo per int«-

riora ; licct in infeflis calor ob parvitateaicorporis non deprehendatur adta£lum.

21. Fimusequinus, 8c hajufmodi cxcrcmcnHi

animalium recentia.



144 VERVL^Mll11, Oleum forte Sulpkuris &i Vitrioli exequl-

tur opera Caloris , in iintco adurendo .

2,3. Oleum Origani , 8c hujuimodi , exequitur

opcra Caloris in adurendis oflibus dentii^m.

24. Spiritus vini fortis & bene recliiicatus exe-

quitur opera Caloris ; adeo ut fi albumen ovi

in eum injiciatur , concrcfcat & albefcat , fe-

re in modura albuminis CQ£li;& panis injeftus

torrefiat & incruftetur ad modum panistoRi.

25, Aromata,

& herbae calidae , ut Dracuncu-lus ,

Nafturtium vetus , &c. iicet ad manum

non fintcalida, ( nec integra , nec pulveres

eorum ) tamen ad linguam & palatum parura

mafticata ,psrcipiuntur calida , & quafi adu-

rentia „

z6. x\cetum forte , 5c omnia acida , in mem-bro ubi non fit JE/7/^^Km/.p , ut in oculo , lin-

gua , aut aliqua alia parte vulnerata , & cu^-

te dcte6la , dolorem cient , aon multum di-

fcrepantem ab eo qui inducitur a calido .

27. Etiam frigora acria 3c intenfa inducunt fen-

fum quendam uflionis ;

Natn Bmce pmetrayHe fvigus adurit .

28. Alia

Hznc TaMam Effentia & Priefentiie appella^-

re confuevimus.

Xn. Secundo , facienda eft Comparentia ad In-telle£lum Inftantiarum

,quse Natura data pri-

vantur : quia Forma ( ut di£lum e(l ) non mi-

nus abeffe debet , ubi Natftra data abeft;quam

ad«



NOrUM ORG.^KUM. 145

sdeffe , ubi adeft . Hoc vero Infinitum effec in

omnibus

,

Iraque fubjungcnda func Negativa iAffirmatu

vis ^ & Privationes infpicienda; tantum inillis

Subjeftis, qusB funt maxime cognata iilis alte^

ris , in quibus Natura dara ineft &comparet.

Hanc Tabulam declinat'(mts , five Âbfentiie mptGximo , appelkre confuevimus .

Injlantite in proximo,qua! privantur

fiatura Calidi .

^d Inflantiam primam- %Affirmativam .

Lunae Stellarum , & Cometarum radii , non

inveniuntur calidi ad taflum : quinetiam obfcr-

vari folenc acerrima frigora in Pleniluniis .

Inflantia prima Negativa vel Subjuniliva ';

At Stellae fixae Majores,quando Sol eas fu-

bic , auc iis approximatur , exiflimantur fervo-

res Solis auaere & intendere • ut fit cum Sol fi-

n •• • •

fticur in Leone , & Diebus Canicularibus .

o^d [ecundam,fecunda ,

Radii Solis in Media (quara vocant ) Regio»

rie Aeris non calcf;iciunt ; cujus racio vulgo non

male redditur • quia Regi,o ilU nec fatis appro-

K pia"



1^6 FERUL^MIlpinquan ad Corpus Solis unde radii cmanant , nec

etiani ad Terram , unde refiw6luntur . Atque

hoc liquet ex faftigiis Montium, (

nifi fint prê-

alti)

ubi nives perpetuo durant . Sed conrra nn-

tatum t(i a nonnullis,quod in cac u in i ne P/^rwi-

ds Tenaviph , atque etiani in ^ndts Peruviie , ip-

ia fafligia Montium nive deftituta fint;

nivibus

jacentibus tantum iuferius in afceofu . Atquc

infuper Aer in illis ipfis Verticibus Montium

deprehenditur minime frigidus, fed tenuis tan-

tum & acer ; adeo ut , in ^ndis^

pungat 5c

vulneret oeulos per nimiam acrimoniam, atque

etiam pungatos os ventriculi , & inducat vomi*

tum . Atque ab Antiquis notatum eft, in ver-

ti ce O/yr/jp/ tantam fuifle Acris tcnuitatem , uc

neceffe fueritillis, qui eo afccnderanc , fecum

deierre fpongias aceto & aqua madefa£âs , eas

que ad os ^ narcs fubinde apponere;

quia Aer

ob teauitatem non fufficiebat refpirationi . \n

quo Vertice etram reiatum efl: tantam fuiiTe fe-

renitatem & tranquillitatem a pluviis , &nivi-

bus , & ventis , ut Sacrificantibus literic de-

fcripts diG»ito in cineribus Sacrificiorum fuper

^vzmjcvts ,manerent in annum proxi^mum abi-

que uUa perturbarione . Atque etiam hodie a(-

cendentes ad verticem Picus de Tenariph , co

vadunt no£lu & non interdiu ; & paulo poft or-

tum Solis monentur & excitantur a Ducibus

fuis, ut feftinenc defcendere,propter pericu-

lum ( ut videtur ) a cenuitate Aeris , ne folvat

fpiritus & fuffoccc.



»

l^JOVUM RGÎsjU M. 147

xAd [ecundam, tevua ,

Reflexio radioram Solis , in Rcglonibus pro.pe Circulos Polares

j adrnodum debiiis & incffi-

cax invenitur inCalore: adeo uc Belgae,qui

hybernarnnt in nova Zembla, cum exoeclarcnn

navis fus liberacionem & dcobftru6lionem 2 gla-

ciali mole, (

quae eam obfederac)

per inicia

menfis Julii fpe iua fruftrati finc ,

& coa£\i fca-phx fe commitcere. Icaque radii Solis direfti

videntur parum poffe , etiam fuper terram pla-

nam;

nec reflexi etiara , nif mulciplicentur &uniantur

,quod fir , cum Soi magis vergit ad

perpendiculum;

quia tum incidencia gadiorum

facit angulos accutiores ; uc lineaz radiorum finc

magis in propinquo : ubi contra in magnisob-

liquitatibus Solis , anguli func valde obtufi, &

proinde lineae radiorum madis diftantes . Sed in-

terim notandum eft , mulras efte pofTe operatio-

nes radiorum Solis, atque eciam ex narura Ca-

lidi , qu2 non funt ptoporrionarag ad ta£\um no-firum : adeo ut refpe61u noftri non operentur

ufque ad calefaclionem,

fed refpeflu aliorum

connullorum corporum exequantur opera Ca-

lidi .

xA^d fecundum , quarta ,

Fiat hujufmodi Experimentum . Accipiatur

fpeculum fabricatum, conrra ac fic in fpeculis

K 2 com-



148 FERULaMIIcombureutibus , Sc interponatur inter maniini

& radios Solis • & fiat obfervatio , utrum mi«

nuat calorem Solis,quemadmodum fpeculum

comburens eundera auget & intendit . Manife-

ftum eft enim quoad radios Opticos,prout fa-

bricatur fpeculum in denfitate inxquali refpe£lii

Medii & Laterum , ita apparere fimulachra ma-

gis diiTufa , aut magis contra£la e Itaque idem

videndum in Galore .

tAd fecundum,quinta ^

Fiac Experimentum diligenter , utrum pef

fpecula comburentia fortifTima & optime fabri-

cata , radii Lunas pofTint excipi & colligi in ali-

quem vel minimum gradum teporis . Is verogradus teporis , fi foruffc nimis fubcilis & de-

bilisfuerit, ut ad ta£lum percipi & dephehen.

di non pofTit • confugiendum erit ad Vicra illa

quae indicant conftitutionem Aeris calidam aiin

frigiJam. • ita ut radii Luna? pcr Speculum com-

burens incidant & jaciantur in fummitatem Vi-

tri hujufmodi • atque tum notetur r fi fiac de*

preflio aquae per teporem .

xAd [ecundum,fexia .

Prafticetur etiam Vitrum comburens fupeir

Calidum,quod non [n radiofum aut lumino-

fum , ut Ferri , & Lapidis calefafti , fed non

igniti ; auc Aquae fervcntis , aut fimilium : &



IsJOVUM ORG^NUM, t^p

notetur, utrum fiat augmentum & intentio Ca^

lidi , ucin radiis Soliis ,

Â^d fecundam ^ feptima .

Prafticetur etiara Speculum combbirens ifl

flamma communi *

%Ad tertiam , oBdva .

Coraetarum ( fi & illos niimerare inter Me-

êora libuerit ) non deprehendicur conftans auc

manifeftus efFeftus in augendis ardoribus anni,

licet ficcicates faepius ind;: lequi notatas finc .

Quinetiam Trabes, & Columna! lucidae, & Chaf-

mata ,

& fimilia , apparent farpius temporibnshybernis

,quam itftivis^ & maxime pcr inten*

fiffima frigora , {cd coniunfta cum ficcitatibus".

Fulmina tamcn & Corufcationes & Tonitrua ra-

ro eveniunt hycme , fed fub tempus magnorum

fervorum . At Stellae(quas vocanc ) cad.ntes

,

exiftimantur vulgo magis conRare ex vilcofaaliqua materia fplendida Scaccenfa, quam effe

naturae igneae fortioris . Sed de hoc inquiratur

ulterius »

*Ad quartam , nona

Sunc quaedam Corufcationcs,qus prgeb^c

Luraen , fed oon urunc : Eae vero femper fiunc

fwie Tonitru .

K 3 Ud



15 o VERVL^MII

M quintam , decima .

HruElatlones & eruptioncs Flammarura inve»

riLintur non mJRus in Regionibus frigidisquam

calidis * ut in hlandia 5c Groenlandta : quemad-

rnodum & Arbores per regiones frigidas magis

funt quandoque inflammabiles , 5c magis piceae

ac refinofx,quam per regiones calidas ; ut fiE

in Abiete , Plnu ,

& reliquis :

verum in quali

fitu & natura Soli hujufmodi eruptioncs fieri fo-

leant , ut }ô{i\mns ^ffirmativte fubjungere iVe-

gativam , non fatis quaefitura eft .

K^d fextam , undecima ,

Omnis flamraa perpetuo efl: calida magisaut

minus . neque omnino fubjungicur ISJcgativa .

Et tamen referunt , Igne-m facuum, {

quem vo-

cant)

qui eriam aliquando impingitur i« parie-

tem , non mukum habere caloris^' fortafte in-

flarfi^mm^ fpiritus vini , quae clemens & lenis

eft . Sed adhuc lenior videtur ea flamma,

quas

in nonnullis Hiftoriis fidis cSc gravibus inveni-

tur appp.ruiffe circa capita oc comas Puerorura

& Virgii;um • qus nullo modo comas adurebat,

fed moUiter circum eas trepidabat . Atque ccr-

tif!iraum efl , circa Eqaum in itinere fudantera ,

no6lu & fuda tempeflate apparuiffe quandoque

Corufcationem quandam abfquc manifcflo calo-

re . Atquepaucis abhincannis notifiimum eft,

5c



tiOVVM ORG^JSIVM. 131.

3c pro miraculo quafi habltum ,Gremiale cujuf^

dam Puellx paulo motum aut fricatum corufcai-

le : quod forcaffe faftum efl ob alumcn aut i'a-

les,quibus gremiale tinSlum erat

,paulo craf-

fius hxrentla & incrufl:rata , & ex fricatione fra-

6la . Atquc certiflimum eO: , Saccharum omne,

five conditum ( ut vocanc ) five fiaiplex , modo

fir durius , in tenebris fra£lum aut cuhello lcaU

ptum corufcarc . Simiiiter Aqua marinaSc fal-

fa , noftu interdum invenitur remis fortiter per-

cuffa corufcare . Atque etiam in tcmpeftatibus

Spuma Maris fortitet agitata no£\u corufcac •

Quam Corufcationem Hiipani pulmoneni inannum

vocanc . De illa Flamma autem,quam antiqui

nauta2 vocabanc Caftorem 5c Pollucem , & moder-

ni Focum Sanî Ermi,qualem caiorem habcac

,

non fatis qusefuum efl.

^.4d feptimam , duodecima ^

Omne Ignitum ita ut vertattir in ruborem

jgeum , etiam fine flamma perpetuo calidum eft^

neque hmc tAffiYmativie fubjungitur A^^^^^r/W .•

fed quodin proximo efl: , videturefTe Lignura

putre^quod fpendec no6û , nequc tamen depre-

hendicur calidum : & fquamse Pifcium putre-

fcentes qu3E etiam fplcndec nofilujnec invcniuncur

ad taftum calidas : neque etiam corpus Cicin-

delae , auc Mufcaz, (

quam vocant Luciolam )

calidum ad taSum dôrehenditur .

K A. M



152. VERUL^MIt

tAd oBavam , decima tertia .

Debalneis calidis, inquo fitu & natura So»

li emanare foleanc , non fatis quaefitum cft :

itaque non fubiungitur N^^î^/v^ .

iAd nonam , decima quarta .

Liquidis ferventibus fubiungitur iV^^/7?/W ip-

fius Liquidi in natura fua , NuHum enin?. in-

venitur liquidum tangibile,quod (it in natura

fua 3c maneat conftanter calidum ^ fed fuper-

indueitur ad tempus tantum Calor , ut Natura

afcititia : adeo ut qase poteftate 8c operatione

fune maxime calida , ut fpiritus Vini , olea

aromatum chymica , etiam olea vitrioli & fuU

phuris , & fimilia,

quse paulo poft adurujnc,

ad primum ta6lum fint frigida . Aqua autem

Balneorum naturaiium excepta in vas aliquod,

& feparata a fontibus fuis , defervefcit perin-

de ac aqua igne calefa£la • Atverumeft, cor-

pora Oleofa ad tactum paulo minus eftê frigida

quam Aquea ; utOleum minus quam Aqua,

Sericum minus quam Linteum . Verum hoc per-

tinec ad Tabulam Gradmm de Frigido .

iAd decimam , decima quinta .

Similiter Vapori fervido fubiungitur N^^^^/-

va nacurae ipfius Vaporis,qualis apud nos in-

ve-



KJoyUM ORG^NUM. 155

venitur . Etenim exhalaciones ex Oleons, li-

cet facile inflammabiles , tamen non inveniun-

tur calfdas^ nifia corpore calido rccenter ex-

halaverinc.

^d decimam ^ decima fexta •

Similiter Aeri ipfi ferventi fubiungitur Ne-

gativa naturas Aeris ipfius . Neque enim inve-

nitur apud nos Aer calidus , nififueric aut con-

ciufus , aucattritus, auc manifefte calefa£Vus a

Sole ,igne , aut aliquo alio corpore caiido.

^d undecimam , ddcima feptima .

Subiuogitur Negativa Tempeftatum frigida-

rura magis quam pro ratione temporis Anni,

qux eveniunc apud nos flante Euro & Borea :

quemadmodum & contrariae cempeftates eve-

niunc flante Auftro & Zephyro . Etiam incli-

natio ad plwviam(praefertina temporibus hye«

malibus) comitatur tempeftatem tepidam : ac

'Gelu contra , frigidam .

Â^d duodecimam , decima c&ava

Subiungicur Negativa Aeris conclufi in ca«

vernis tempore asftivo . Ac de Aere conclufo

omnino diligentius inquirendum . Primo enim

non abfque caufa in dubitationem venic,qua-

lis fic natura x\eris,quatcnu* ad Calidum Sc

Fri»



154 FERULc4Mir

Frigidum innaturafua propria . Recipic enlm

Aer Calidum manifefto ex imprcflione Ccelc-

ftium ; Frigidum autem fortaffe ab cxpiratio-

ne Terrs ^ 8c rurfus in Media ( quam vocant

Rcgione Aeris , a vaporibus frigidis & nivi-

bus : Ut nullum judicium fieri poffu de Aeris

natura per Aerem qui foras eft & fub Dio,

fed verius foret judicium per Aerem conclu-

fum . Atqui opus eft etiam ut Acr concluda-

tur in tali vafc & materia ,quae nec ipfa ini-

buat Aerem calido vcl frigido ex vi propria,

ncc facileadmittat vim xêris extranei . Fiac

iraque Experimsntum per ollara figularem mul-

tiplici corio obduftam ad muniendam ipfam

ab Aere extraneo , fa6la mora per tres aut qua-

tuor dies in vafe bcne occlufo : deprehenfio

autem fit poft apcrtionem vafis, vel per ma-

num , vel per vitrum,graduum ordine ap-

plicatum .

fAd dectmant tertiam , decima nona .

Subeft fimillter dubitatio , utrum tepor in

lana , ^c pellibus , & plumis , & hujufmodi,

fiat ex quodara exili calore inhaerente,

quate»

nus excernuntur ab animalibns; aut etiam ob

pinguedinem quandam & oleofitatem,

qusg fic

naturae congruse cum t^pore ^ vel plane ob con-

clufionem 5c fra^lionem Aeris , Ht in articulo

pra^cedente (iiftum eft . Videtur enim omnis

Aer abfciffus a coatinuitace Aeris forinfeci ,

ha-



lÔVUM ORG^NUM. 155

habere nonnihil teporis . Iraque fiat Experi-

mencum in fibrofis,qu^ fiunt ex lino; non

ex lana , aut plum:s , aut ferlco,

quse excer-

nuncur ab animatis . Notandum eft etiam ,

omnes pulveres(ubi manifefto includitur Aer)

minuscfTe frigidos,quam corpora integra i^

forum : quemadmodam etiam cxiftimamus ,

omnem fpuraam ( utpote qu.^ aerem concineat)

minus effe frigidam,quam iiquorem jpfum .

*/fd decimam quartam , viceftma .

Huic non fubiungitur Negattva . Nihil enim

reperitur apud nos five Tangibile , five Spirita-

le,quod admotum igni non excipiat calorem .

Jn eo tamen differunt ^ quod alia excipiant ca-

lorem citius, ut Aer , Oleum , & Aqua ; alia

tardius, ut Lapis 5c Metalla . Verum hoc per-

tinet ad Tabulam Gradmm .

%Ad decimam quintam , vice/ima prima .

Huic Inflantiae non fubiungitur Negatiya

alia,quam ut bene noterur • Non cxcjiari

fcintiilas ex filice & chalybe , aut alia aliqua

fubftantia dura , nifi ubi excutiuntur minutiag

aliquae ex ipfa fubflantia Lapidis vel Metalli :

neque Aerem attritum unquam per fe generare

fcintillas, ut vulgo putant : Quin & ipfxili'^

fcintiilae ex pondere corporis igniti magis vcr-

guni



I5t5: VERVL^Mllgunt deorfum quam rurfum, oc in extinSlione

rcdeanc in quandam fuliginem corpoream •

Âd decimam fextam , vicefma fecunda ,

Exiftimamus , huic Inftantis non fubiungi

^Negativam . Nullum enim invenitur apud nos

corpus tangibile,quod non ex attritione ma

nifeflo calefcat; adeo ut Veteres fomniarent

,

non ineffe CceleRibus aliam viam auc virtutem

calefaciendi , nifi ex attritione Aeris per rota-

tionem rapidam & incitatam . Verum in hoc

genere ulterius inquirendum eft ^ utram corpo-

ra quas emittuntur ex Machinis (qualia funt

pilie ex Tormentis ) non ex ipfa percuffione

contrahact aliquem graduni caloris ; adeo ul:

poftquam deciderint , inveniancur nonnihil ca-

lida . AtAer motus magis infrigidat qiiam ca*

lefacit j uc in ventis, Scfollibus, & fi^tu oris

contra6li . Veram hujufmodi motus non eft

tam rapidus uc excitet calorem; & fic fecun-

dum totura , non per parciculas : uc mirumiion fit , fi non generec calorem »

ty^d decimam feptimam , vicefma tertia ,

Circa hanc Inftantiam facienda eft inqulfi*

tio diligentior. Videntur Ciiim Herbse & Ve-

ge:r;bilia viridia 8c humida aliqnid haberc in

fe Qcculti caloris . Ille vero calor tam tenuis

^ft , ut in fingulis non percipiatur ad taflum :

Ve.



NOVUM ORG^NUM. 137

Verum poftquam illa adunaca fint &conclufa,

iK fpiritus ipforum non expircc in aerem , fed

fe invicem foveac y tum vero orlrurcalor ma«

nifcftus, &

nonnunquam flamma in materia

congrua

^d dccimam c&avam y vicefima quarta ,

Etiam circa hanc Inftantiam diliaentior fa*

cienda elt inquifitio. Videturenim

C"alx viva

aqua afperfa concipere calorcm / vel propter

unionem caloris qui antea diftrahebatur, ( ut

ante diftum efl de Herbis conclufis ) vel ob

irricacionem 3c exafperationem fpiricus ignji ab

aqua , uc fiat quidam jconfii61:us & afitiperifta-

fis . Ucra vero res fic in caufa , facilius appare.

bic, fi loco Aquaz immitcacur Oleum . Oleum

enim aeque ac Aqua valebit ad unionem fpiri*

tus inclufi, fed non ad irricationem . Etiam

faciendum eft Experimentum latiustam in ci-

neribus & calcibus diverforum corporum,quam

per immilTionem diverforum liquorum .

ud^d decimam nonam , vicejima quinta •

Huic Tnftantias fubiungitur A^^^/j^/W aliorum

Metallorum,qux funt magis mollia 6c fluxa

Etenimbra£leol«e Auri

folutae in

liquoremper»

Aquam Regis , nullum dant calorem ad ta£lum

in diffolutione : neque fimiiiter Plumbum in

'Aqua forti . Neque etiam Argentum vivum^

ut.



ijS FERUL^MII(ut meminl . ) Sed Argentum ipfum paruol

excitat caloris , atque etiam Cuprum, ( un

meminiJ

fed magis manifefto Scannum , arque

omnium maxime Ferrum 5c Chalybs ; quae nonfolum forcem excitant calorem in diffolutione,

fcd etiam violentam ebullirionem . Itaque vi-

decur calor fieri per confli£ium , cum Aqus

forces penetrant & fodiunt , & divellunt par^.

tes corporis , Sccorpora ipfa refiftunt , Ubi vero

corpora facilius cedunc , vix excitatur Calor .

*/f^ vicejtmam , vicejlma fexta •

Calori Animalium nuUa fubiungitur2N/^^<«^/-

va , nifi Infe^lorum ( uc di6lum eft ) ob par-

vitatem corporis .

Etcnim in Pifcibus collaris

ad Animalia tcrreRria magis notatur gradus ca-

loris,quam privatio . In Vegetabilibus autem

& Plantis nullus percipitur gradus caloris ad

ta£lum , neque in lachrymis ipforum , neque

in Medullis recenter apertis . At in Animali-

bus magna reperltur diverfitas Caloris , tum in

partibus ipforum;

(alius eftenim calor circa

Cor, alius in Cerei^ro , alius circa Extcrna)

tum in Accidentibus eorum , ut in cxercitatic-

ne vehementi , & febribus

u^d vicefmam primam , vicefima feptima .

Huic Inflantix vix fubiungitur Negativa .

Quinetiam excrementa Animalium non recen-

tia



NOVUM ORG^NUM. 159

tia rranifefte habenc cnlorem potentialem, ut

cernitur in impinguatione Soli

.

^d vicefimam f^cundam & tertiam,

vice/ima o&ava .

Liquores ( live Aquae vocentur , five Olea)

qui habent magnam & intenfam acrimoniam,

exequuntur opera caloris in divuliione corpo-

rum , atque aduflione poH aliquam moram ;

icd tamen ad ipium taflum manws non func

calidi ab initio . Operantur autem fecundum

analogiam , & poros corporis cui adiunguntur.

Aqua cnim Regis Aurum folvic , Argentum

minime: Ac contra , Aqua fortis Argentum

foivit , Aurum minimc : Neutrum autcm foi-

vic Vitrum . Et fic de eaeteris .

*/fd vicefimam quartam , vicefima nma .

Fiat Experimentum fpiritusvini in Lignis,

ac etiam in Butyro , auc Cera , auc Pice/ fi

forte per calorcm fuura ea aliquatenus liquefa-

ciat , Etenim Inftantia 24. oftendit poreftatem

ejus imitativam Caloris in incruftationibus .

icaque fiac fimiliter Experimentum in Liquefa-

£lionibus . Fiac ctiam Experimentum per Vi-

trum Graduum five Calendare,

quod conca-

vum fitin fummitatefua per exterius ; & im«.

mittatur in illud concavum exterius ipirltus vi-

ni bene reflificatus, cum operculo , uc melius

con»



iSo VERVL^Mllcontineat calotcm fuum ; & notetur utrum per

caioreni fuum faciat aquam defcendere .

Jfd vicejimam quintam , tricefma .

Aromata , 6c Herbaz acres ad palatum , muU

to magis fumptje interius,percipiuntur calida.

Videndum itaque in quibusaliis materiis exe-

quantur opera caloris . Atque referunc Nautse,

cum curauii 5c maffa^ Aromatum diu conclu-

fg; fubito aperiunrur, periculum inftare illis,

qui eas primo agitant & extrahunc , a febribus

& iniiammationibusfpiritus. Similiter fieri po-

terir Hxperin>enrum, utram pulvcres hujufmo-

di Aromatum aut Hcrbarum non arefacianc La-

ridum , & carnem fufpenfaBi fuper ipfos , ve*

luti fumus Ignis.

^d ws/iiYiam fextam , tricejima prima •

Acrimonia Sve Penetratio inefl: tam Frigi-

dis,

qualia funt Acctum , & oleum Vitrio-

li,quam Galidis

,qualia func oleum Origa-

ni , & fmiilia . Itaque fimiliter & in Anima-

ti»s cienc dolorem , & in non Animatis di-

vellunc partes & confumunt . Neque huic In-

ftantiae fubiungitur JNegativa , Atpue in Ani-

matis nuilus reperitur dolor,

nifi

cumquo-

dam fenfu caloris

M



IôrUM ORG^NUM. i6i

t/4d vicejtmam feptimam , tricefima fecuYida ,

Communes func complures a£liones & Cali-

di , & Frigidi , licccdiverfa admodom rationc.

Nam & nives, puerorum manus videntur pau-

lo poft urere • & frigora tuentur carnes a pu-

trefaftione , non minus quam ignis • &Calo-

res contrahunc corpora in minus,quod facianc

& Frigida .

Verum hxc & fimilia opportunius

c[l reteire ad Inquificionem de Frigido .

^pbor. XIII.

TErtio facienda eft Comparemia ad Intdle-

Bum Inftanciarum in quibus Nacura , dequa fic inquificio , ineft fecundum magis & mi-

nus ; five fa£la comparacione incremenci & de-

crementi in eodem fubie£lo , fivc fa£la com-

paracionc ad invicem in fubieftis diverfis . Cumenim Forma rei fit ipfiffima Res y neque diffe-

rac Res a Forma , ah'cer quam differunc Appa-rens & Exiftens , auc Excerius <5c Incerius , auc

3n ordine ad Hominem 5c in ordine ad Univer-

fum ; «mnino {'equicur , uc non rccipiacur ali-

qwa Nacura pro vera Forma , nifi pcrpefuo de-

crefcac quasdo Nacura ipfa decrcfcic, & fimi-

liccr perpccuo augeacur quando N-acura ipfaau-

gecur. Hanc icaque Tabulam , Tabnlam Gra-

duum, five Tabulam Comparativa appellare con*

fuevimus.

L Ta.



iSz VEkVL^Mlt

Tabula Graduum , fivc Comparativa

in Calido.

PRimo itaque dicemus de iis quse nullum

prorfus gradum Galoris habenc ad taftum*

ied videntur habere potentialem tantam quen*

dam calorem , five difpofitionem 8c praepara*

tioncm ad calidum . Poftea demum defcende-

mus ad ea , quae func aQu five ad ta6\umCa*lida , eorumque forcitudines & Gradus •

1. In corporibus folidis & tangibilibus non

invenitur aliquid,quod in Natura fua Cah-

dum fic originaliter . Non enim lapis aliquis,

non metallum , non fulphur , non feffile ali-

quod, non lignum , non aqua , non cadaver

aninaalis , inveniuntur calida . Aquae autem ca-

lidae in Balneis videntur calefieri per accidens,

five per flammana auc ignem fubterraneum,

qualis ex jEtna Sc montibus aliis compluribus

evomirur/ five ex confli£lu corporum , quem-admodum Calor fit in ferri & fl:anni diflblu-

tionibus . Itaque gradus Caloris in Inanim?.-

tis,

quatenus ad ca£lum humanum , nullus

cfl: / veruntamen illa Gradu Frigoris diffe-

runc ; non en;m aeque frigidum efl: lignum , ac

metallum . Sed hoc pertinec ad Tabulam Gva»

dmm in Frigido .

2. Attamen quoad potentiales Calores &praeparationes ad flammam , complura inve-

niun-



KOVVM ORG^NUM. iS^

niuntur inanimata admodum difpofita , ut SuU

fihur ,Naphtha , Petrelaeum ,

q, Q[}x antea incaluerunt , uc fimus equi-

pus cx animali , aut calx , aut fortaffe cinis

auc fuligo ex igne, reliquics latenres c]uaf-

dam caloris prioris rv-iinfrt . Itaque fiunt qux-

dara difliliaciores & fcparationcs corporuin,

per fcpulturam in fiino equino • stqMj excitaw

tur calor in calce per afperfioncm aquae * [ut

jaoi ditlum eft

.

4. Intcr Vegetabilia non Jnvenitur aliqUa

Pianra , (ive pars Plantae, ( vcluti lachryma

,

aut medulla)

qua; fic ad taclum humanum

calida 4 Sed tamen ( ut luperius di6lum efl:

herbae virides conclufai calcfcunc • atque ad

interiorem ta£lum , vtluti ad palatum , autftd flomachum , auc etiam ad exteriores par-

tes pofl aliquam moram,

(uc in emplaftris

6c ungucntis ) aiia vcgetabiiia invcniuntur ca-

lida , alia frigida .

5. Non invcnitur in pnrtihus animalium, poft-

cuam fueriac morcuas auc fcparatas , aliquid ca-

lidum ad ta6ûm humanura . Nam neque fimus

equinus ipfe , nilifueric conclurus3: fepultus,

calorem rctioet . Sed tamen omnis fimus habcre

vidctur calorem potcntialcm , ut in agrorum im-

pinguatione . Ec fimiliter , cadavera animalium,

iiHJufmodi habcnc lacentem «Sc potentialem calo-

i^cm ; adco uc in Coemiceriis , ubi quocidie fiunc

fcpuicuraB , Terra calorem quendam occultura

colligat,qui cadaver aliquod recenter impofi,

L % tum



T<54 VERUL^MIItum confumit , longc citius quam terra piira ,

Atque apudOrientales traditur inveniri textile

quoddam tcnue 5c molle , fa6lum ex avium plu-

niagine , quod vi inaaca butyrum folvac & ii-

quefaciac , in ipfo leviter involutum .

6. QuaE impinguant agros , ut Fiml omnis

generis , Creta , Arena maris , Sal , & fimi-

lia , difpoficionem nonnullam habent ad Cali-

dum .

y. Omnls p6trefa£lio in fe rudimenta quje-

,dam exilis Caloris habec , licet non hucufque^

ut ad ta6lum percipiatur . Nam nec ea ipfa quae

pucrefafta folvuntur in animalcula, ut Caro

Gafeus , ad ta£lum percipiuntur Calida ; neque

lignum putre^quod no6lu fplendec , depi*ehen-

dicur ad ta6lam Calidum . Calor autem in pu-

tridis quandoque fe prodlt per odores tetros &fortes .

2. Primus itaque Caloris gradus , ex iis quas

adtaclum humanum percipiuncur Calida , vide-

tur effe Calor animalium , qui bene magnam ha-

bet graduum latitudinem ; Nam infimus gradus

( ut in infe6lis ) vix ad ta£iura deprenditur;

Summus autem gradus vix attingic ad gradum

Caloris radiorum Solis in regionibus & tempo-f

ribus ma-xime ferventibus ;ncque ita acris efl

quin lolerari poffit a manu . Et camen referunc

dtCojiantio y aliifque nonnullis, qui Confticu-

tionis & habicus Corporis admodum ficci fue-

runt,quod acutiflimis febribus correpti , ita in..

ca«



NOFUM ORG^NUM. i6%

calucrinc , ut manum admotam aliquantulum

urcre vifi fint

.

^. Animalia , €X Motu & exercitauone, ex

vino & cpulis , ex vcncre , ex febribus ardenri*

bus, & ex dolore , augentur Calore ,

10. Animalia in acceffibus febrium intermit.

rentium , a principio , frigore & horrore corri»

piuntur • fcd paulo poftmajorem in modum in-

calefcunt * quod etiam faciunc a principio in

Caufonibus ,

& febribus pcililentialibus

.

11. Inquiratur ulterius de Calore comparato

in diverfis animalibus » veluti pifcibus,quadra-

pedibus, ferpentibus, avibus • atque etiam fe-

cundum fpecies ipforum , ut in Leone, Milvio ,

Homine • Nam ex vulgari opinione,pifcesper

i

inieriora minus calidi func , aves autem maxi-me calidae

;praefertim Columbs , Accipitres

,

Struthiones .

12. Inquiratur ulterius de Calore comparato

in eodem animali fecundum partcs & membra

ejus diverfa . Nam iac , fanguis , fperma,

ova , invcniuntur gradu modico tepida ,

& mi«nus Galida quamipfa caroexrerior in animali,

quando movetur , aut agitatur . Qualis vero gra-

dus fit Caloris in cerebro , ftomacho , corde

,

^reliquis, fimiliter adhuc non eft qusefitum .

13 Animalia omnia,per hyemem & tempe-

ftates frioidas ,

fecundum exteriusfriiênt

: fedpcr Interiora etiam magis effe calida exiftiman.

lur .

14. Calor Cceleftium etiam in regione cali.*

L 3 dif.



t66 f^ ERUL^MIIdiffima , ntque temporibus anni 8c dieicalidif-

firnis, non eum gfddum Caloris obtinet,qui

vel lignum aridiffimum , vel ftramen , vel etfani

linceum uftam incendat aut adurat , nifi per fpe-

cula comburentia roboretur ; fed tamen e rebus

humidis vaporem excitare poteft ,

15. Ex traditione Aftronomorum ponuntur

ftellse alicE magis , alia: minus calidae . Intcr Pla-

netas enim poft Solem poniturM^Kj calidiftimusj

ddndsj^pher , deinde ênus y Ponuotur antem

tanquam ftigidi , Lww.? , & deinde omnium ma-

xime Saturniis . Inter fixas autera ponitur cali-

diffimus Sirius ; deinde Cor Leonis , five Rcgu-

lus , deinde Canicula , &c.

i^. iô/ magis calefacit,quo magis vergit ad

perpendiculum , five Zenith j quod etiam cre-

dendum eft de aliis Planetis,pro modulo fuo

Caloris • Exempli gratia,Jovem magis apud nos

calefacere , eum pofitus fit fub Cancro , aut Le-

one,quam fub Capricorno , aut Aquario .

ly. Credendum eft , Solem ipfum , & Plane-

tas reliquos , magis calefacere in Perigasis fuis ,

propter propinquitatsm ad terram,quam in

Apogaeis . Quod fi cveniat , ut in aliqua regio.

ne Soi fic fimul inPerigaso, & propius ad per-

pendiculum • necefte eft , ut magis calefaciat,

quam in regione ubi Sol fic fimiiiter in Perigseo,

fed magis ad obliquum . Adco ut Comparatiotxahaiionis Planetarum notari debeat

,prout ex

perpendiculo aut obliquitate participet , fecun-

dum regionmn varietatem

18.S0I



ÔVVM ORG^NUM. j6y

i8. Soleciam, & fimllicer reliqui Planetae

,

caleficere magis exiftimancur ,cum finc in pro-

ximo ad Stellas fixas majores ; veluti cum Sol

ponitur in Leone,

magis vicinus fit cordi Leo-

nis, caudaeLeonis, & Spicae virginis , & Sino,

& Caniculae,quam cum ponitur in Cancro

,

ubi tamen magis fiftitur ad perpendiculum . At-

que credcndum cfl:,

partes Ca:li majorem infun-

dcre calorem ( licet ad taftum minime percc-

ptibilem ) quo magis ornacagfmc Stellis

,

prz-

fertim majoribus .

19. OraninoCalorCoeleftiumaugetur tnbus

modis ; videlicec ex perpendiculo , ex propin-

quitate five Perigaso , & ex conjunflione five

confortio Stcllarura • ,. .

ic. Magnumomninoinvcnitwr intcrvallum

interCalorem Animalium, ac eciam radiorum

Coelcftium,(prout ad nos deferuntur

, ) atque

flammam , liccc lenifTimam , atquc ctiam Igni-

ta omnia ; atque infuper liquorcs , aut aercm

ipfum , majorcm ia modum ab igne calefa6lum.

Etenim fiammafpiritus vini

,

prKfertiin rara

,

nec conftipata , tamen potis eft ftramen ,aut

lintcum , auc papyrum inccndere;quod nun*

quamfacietCalor Animalis, vel Solis ,abfque

fpeculis comburentibus .

21. Flammae autem , & Ignitorum,plurimi

func gradus in forticudine &debilitate Caloris .

Vcrum de his nulla eft fafla diligens Inquificio;

uc neceflefiE iftaleviter tranfmittere .Videtuc

autemex flammis illa cx fpiricu vini cffc mol^

L 4 lif-



i6% VREVL^MIllifiima ; nifi forte Ignis fatuus , aut fiammae

feu coriafcaiiones ex fudoribus animalium , fini:

moliiores . Hanc fequi opinamur flammam ex

vegetabilibus levibus & porofis , ut ftraraine ,

fcirpis , & foliis arefa£lis^ a quibus non mul-

tum differre flammam ex pilis auc plumis , Hanc

fequirur fortafie flamma ex lignisj

prsefertim

iis quae non multum habent ex refina aut pice;

ita tamen ut fiammaex lignis quae parva func

mole ( qusB vulgo colligantur in fafciculos ) lc-

nior fit,quam quae fit ex truncis arborum & ra-

dicibus. Id quod vulgo experiri licet in forna-

cibus quse ferrum excoquunt, in quibus ignis

ex fafciculis & ramis arborum non eft admodum

utilis . Hanc fequitur ( ut arbitramur) flam-

ma ex oleo,

& fevo,

& cera , & hujufmodioleofis 5c pinguibus

,quag funt fine magna acri-

xmonia . ForcifiTimus autem Galor reperitur in pi-

ce & refina , atque adhuc magis in Sulphure , <Sc

Caphura , & Naphtha , <k Petrelso , & Sali-

bus, (

pcfiquam materia cruda erupcrit) & in

horum compofitionibus , veluti pulvcre Tor-irencario, Igne Grsco

, (quem vulgo Ignem

ferumvocanc) & diverfis ejus generibus,quem

tam obftinatum habent Calorem , ut ab aquis

non facile extinguantur

22. Exifiimamus etiam ,flammam

,quae re-

fultat exnonnullis metallis imperfe6lis , efle val-

de robufiam & acrem . Verum de iftisomnibus

inquiratur ulterlus

23. Videtur autem flamma fulminum poten-

tio-



NOFUM ORG^NUM. i6p

.!oruni has ocnnes flammas fuperare , adeo ut

ferrum iplum pertc6lum aliquando coliiquaveric

in guttas^quod flamms \\\x alter$ facere noii

pofiuiu .

z^. In Ignitis autem diverfi func etiam gra-

dus Caloris , dcquibus etiam non fafla eft dili-

gens inquifuio . Calorem maxime debilera exi-

ftimamus effc ex linteo ufto;

quali ad fiammae

excitationem uti folcmus ^ & fimilitcr ex ligno

iilof

pongiolb , aut funiculis arefa£lis , qui adtormciuorum accenfionem adhibentur. Pofl: hunc

lcquitur carbo ignitus ex lignis , & anthracibus,

atque etiam eslatcribus ignitis , & fimilibus .

Jgnitorum autem Vchementiffime caiida exifti-

mamus cffe mctalla igniia , ut Fcrrum , & Cu-

prum 5

&casrera .

Verumde his

etiam facicn-da efl uiterior inquificio .

25. Inveniuntur ex Jgnicis nonnulla longe Ca-

lidiora,qsjam nonnullas exfiammis. Multo e-

xiimCalidius eft & magis adurens Fcrrum Tgni-

tum,quam flamma fpiritus vini .

z6. Inveniuntar etiam cxillis

quae Ignitanon func , fed tantum ab igne Calefafla , ficut

Aquae ferventes , & Acr conclufus in reverbe.

ratoriis , nonnulla qup? fuperant Calcre multa

cx fiammis ipfis, & Ignitis

.

27. Motus auget Calorem • uc videre eft in

follibus& flacu ; adeo ut duriora ex Metallisnon folvantur aut liquefianc per ignem mor-

tuumauc quietum , nififlacu excicctur

.

28. Fi^c Experimcnrum per fpecula combu*

rcn-



lyo VERUL^MIIrentia, in quibus ( uc rncmini ) hoc fic ; ut fi

Jpeculum ponatur { exerapli gratia ) ad diftan-

tiam Spithamx ab obiefto combuftiblli , noa

tantopere incendat auc adurac , quam fi pofi.

tum fueric fpeculum (exempli gratia ) ad di-

ftantiam Semifpiihamae , & gradatim & lentc

trahatur ad difiaiiciam Spithamae . Conus tamcn,

3z unio radiorum eadem func , fed ipfe Motus

auget cperationem Caloris

2^. Exiftimantur incendia illa , quas fiunc

flantc vcnto forti , majores progrcfTus facere

adverfus vencum ,quam fecunelum ventum

;

quia fcilicet flamma rcfilit motu perniciore,

vento remittence, quam proccdic vcntoimpeU

ience.

30. Flammason emicac aut gcncratur, »1-

fi detar aliquid concavi , in quo flamma mo-

vere pofiic & ludere;prsterquam in flammis

flatuafis palvcris Torraentarii , 6c fimilibus,

ubi compreHio6c incarcerario flammae auget ejus

furorem .

31. Incusper malleum calefcic admodum ad-

eo uc fi Incus fuerit laminse tenuioris , exifli-

memus , iltam per forces & concinuos iflus

mallei poffe rubefcere , uc ferrum ignitum;

fed de hoc fiac Experimentum .

32.. Ac in Ignicis qu2 func porofa , ica «e

detur fpatiumad exercendura morum ignis, fi

cohiheatur hujufmodi mocus per compreffionem

fortem , riatim extinguitur ignis ; veluti cum

iinteum uiluna , auc filum jjrdens caRdelz aut

iam-



NOFUM ORG^NUM. 171

]ampadis, auc etiam c:.tbo aut pruna ardens ,

comprimitur per prefibrium , auc pedis con-

culcationem , aut hujufmodi , ftatim ceffanc o»

perationes Ignis

.

g^. Approximatio ad corpus Calidum au-

gec Oalorem,

pro gradu approximationis-

quod etiam fic in lumine : Nam quo propius

coUocatur obie£iura ad lumen , co magis eft

vifibile .

34. Unio calorum diverforum auget Calo-

rem , nifi fa£la fit commiftio corporum . Namfocus magnus , 5c focus parvus in codem lo-

co , nonnihil invicem augent Calorem • at

aqua tepida iramiffa in aquam ferventem re-

frigerat

.

35- Mora corporis calidi augec Galorem ,

Etenim Calor perpetuo tranfiens & emanans,

commifcetur cum calore prxinexiftente , 2deo

uc multiplicec Calorem . Nam focus non êquc

calefacic cubiculum per moram femihor^ , ac

fi idem focus durec per horam incegram . Ac

hoc non facic lumen*

Ecenim lampas auc can-

dela in aliquo loco pofita , non magis illumi-

nac per moram diucurnam,quam ftatim ab

initio .

3<5. Irritatio per frigidum ambiens , auget

Calorem ; ut in focisvidere eft per gelu acre .

Quad exiftimamus fieri non tantum per coaclu-

fionem 5c contraftionem Caloris,

quas cft fpe-

cies unionis • fed per exafperationem : veluti

cum acr aut baculum violcnter comprimitur

auc



372. VERUL^MHaur flecliiLir, non ad puntlum loci prioris re»^

filic , leti ukerius in concrarium . Icaque fiac

diligens Experimentum ,per baculum vel fimi-^

le aliquid immiiTum in flammam , utrum ad

lacera fiammae non uratur citius,quam in aie-

dio flamma;

37. Gradus autem in fufceptione Caloris

funt complures . Acque primo omnium notan»

dum efl:,quam parvus & exilis calor, etiam

ea corpora quae Caloris minime omnium funt

fufcepciva , immucet tamen 5c nonnihil calefa-

ciat . Nam ipfe calormanus, globulum pltim-

bi , aut alicujus Mecaili,

paulifper detentum

nonnihil calefacit . Adeo facile , & in omni-

bus tranfmittitur 3c excicatur Calor , corpore

nullo modo ad apparentiam immutato.38. Facillime omnium corporum apud nos

Sc excipit 6c remittit Calorem Aer^qucd opci-

me cernitur in vitris Calendaribus . Eorum

confe£îo efl talis ; Accipiatur vitrum ventre

concavo , collo teKui & oblongo ; refupinecur,

3l demiaatur hujufmodi vitrum , ore deorfumverfo , ventre furfum , in aliud vafculum vi-

treum ubi fit Aqua , tangendo fundum vafculi

illius recipiencis , exrremoore virri im'milfi-

3c incumbat paululum vitri immifli collum ad

os vitri recipientis, ita ut ftare poffic;quod

ut commodius fiat , apponatur parum ceras ad

os ejus vitri recipientis, ita tamen ut non pe-

nitus obturetur os ejus , ne ob deleSum Ac-

ris fuccedentis impcdiatur motus , de- quo

jam

I



ÔVVM ORG^NUM. 173

jam dicetur, qul cll admodum facilis S: deli-

catus

.

Oporccc autem ur vitrum demifTum, ante-

quam inferatur in alcerum , calefiat ad i?riem

a parte fupenori, ventre fcilicet . Poftquam

autem fueritvicrum illud collocatum , utdixi-

raus, recipiet & •contrahec l'e Aer (qui dila'

tatus erat per calefaclionem)

pofl moram fuf-

ficicntem pro extinflione illius afcintii Calo-

ris , ad talem extenfionem five dimenfionem ,

qualis eric Aeris ambientis auc communis tunc

teraporis,quando immittitur vicrum ; atque

attrahet aquam in furfum ad hujufmodi men-

furam . Debet autem appendi charia angufta &oblonga ,

Sc gradibus (quoc libuerit ) iiuer-

ftinfla. Vibebis autem , prout tempeftas diei

incalefcic auc frigefcic , Aerem fe cootrahere

in anguftius pcr frigidum , & extendere fe in

latium pcr calidum ; id quod confpiclecur per

aquam afcendenteru quando contrahitur Acr,

& defcendentem five depreffam quando dilata-

rur Aer . Senfus autem aeris , quatenus ad Ca-lidum , & Frigidum , tam fubtilis eft & exqui-

fitus , ut facuitatem taftus humani multum fu-

peret ; adco ut Solis radius aliquis , auc calor

anhelitus , muko magis calor manus , fuper vi-

tri fummitatem pofitus , ftatim deprimat aquam

manifeilo . Attamen exiftimamus , fpiritum

animalium magis adhuc exquificum fenfum ha-

bere Calidi 5: Frigidi , nifi quod a mole cor-

porea impcdiatur & hebetetur .

39' P®^



174 VERUL^MIIDp, ?o{\. x\erem exiftimamus corpora effe

maxime fenfuiva Caloris ea,

quse a frigore

recenrer immutata finc Sc compreffa , cjualia

func Nix , &Glacies; eaenimlcni

aliquote-

pore folvi incipiunt & colliquari . Poft illa fe-

quitur fortaffe Argentum vivum . Pofl: iilud

fequunrur corpora pinguia , uc oleum,buty-

rum 5 &fimilia; deinde Lignum ;deinde A-

qua . Poftremo Lapides , & Metalla,

quae n®n

facile calefiunc , prasfercim interius . Illa ta.

men Calorem femel fafceptum diutiffime reti-

nenc; ita uc later , autlapis, auc ferrum igni*

tum j in pelvim aquae frigidas immiffum , &demerfum

,per quartam partem horae

(plus mi-

nus) retineacCalorcm , ica uc tangi non poffic

40. Quo minor cfl: corporis raoles , eo ci-

tius per corpus calidum approximatum incale-

fcic • id quod demonflrat , omnem Calorem

apud nos , effe ccrpori tangibili quodammodo

adverfum .

41. Calidum, qnatenus ad fenfum & ta£lum

humanum, res varia efl:

& refpeftiva ; adeout aqua lepida , fj manus frigore occupetur

,

fentiatur cffc calida ; fin manus incalueric ,

frigida

./fphor. XIV.

QUam inopcsfimus hiftoriae,quivls facile

âdvertec, cum inTabulis fuperioribus,

prsterquam quod ioco hiftoriae probac^ Sc In-

ftan-



JÔVUM ORG^NUM. 175

ftantiarum certarum nonnunquam traditlones &relationes infcramus

,( lemper tamen adie6\a

dubias fidci 8c Authoritatis vota ) faepcnumcro

etiam hifce verbis , Fi.:t Experimentum , velInquiratur ulterius , uti cogamur .

XV. AtqueOpus & officium harum triuni

Tabularum , Comparenti^m hjjlantiayum ad irt'

tilkBum , vocare confu^^viraus . Fafta autem

Cornparentia , in opere poncnda efl ipfa Inciu-

tlio ,

Invenicnda e(l enfm, tupQV Ccmpayentiamomnium & fingularum InRanciarum , Natura

talis qux cum natura data perpetuo adfic , ab^

Ct y atque crefcac , 8z decrefcac ,- fitque ( ut fu-

perius di£lum cft ) limitatio Naturx magis

communis. Hoc fi mens jam ab initio facere

tentet affirmative , ( quod fibi permiffa fcmperfacere folet ) ©ccurren; phanrafmata ^ & opina-

bilia , & Notionalia naale terminata , ScAxio-

mataquotidie emendanda • nifi libcac (Scho-

larum more)

pugnare pro falfis . Ea tamcn

proculdubio erunc meliora aut praviora,pro

facultate & robore intelle£ûs qui operatur .

Ac omnino Deo ( Formarum Inditori & opifi-

ci ) auc fortaffe Angelis & Intelligentiis com-

petit , Forinas per Affirmationem immediatc

noffe , atque ab initio Contemplationis . Seil

certc fupra hominem efl ; Cui tantum conce-

ditur, procedere primo pcv Negativas ^

& po-

ftremo loco definere in Jfffirmativas ^pofl om-

nimodam cxdttfionera ,

XVI. Itaquae Naturas facicnda efl prorfus

fo.



folutio & feparatio ; non per Ignem certe,

fed per Menrem , tanquam Ignem divinum .

Eft k^quQ hidu&ionls verx opus primum (qua-

tenus ad inveniendas Formas ) R?/e5?/o five £a:-

ch/iva Naturarum fingularum,qox non inven-

tuntur in aliqua Inftantia , ubi Natura data ad-

eil:. Aut inveniuntur in aliqua Inftantia , ubi

Natura data abefl: , aut inveniuntur in aliqua

Inftantia crefcere , cum Natura data decrefcat

aut decrefccre , cum Natura data crefcat . Tunivero poft Reieclionem & Exclufiijam debitis

modis fa£lam , fecundoloco (tanquamin fun-

do ) manebit ( abcuntibus in fumum opinioni-

bus volatilibus) Fcrma afiirmativa , folida ,

iSc vera , oc bene terminata . Atque hoc breve

di£lu eft, fedper multas ambages ad Iioc per*

vcnitur . Nos autem nihil fortaffe de iis,qu2

sd hoc faciunt,prastermittemus

XVII, Cavendum autem efl: , & monendum

quafi perpetuo , ne cum tants partes Formis

videancur a nobis tribui , trahantur ea,

quae

dicimus , ad Formas eas , quibus hominumcontemplationes 8c cogirationes ha£lenus affue-

verunt ^

Primo enim , de Formis copulatis,

quje

funt ( ut diximus ) Naturarnm fimplicium Cor-

jugia ex curfu communi univerfi , ut Leonis,

Aquiise , Rofae , Auri ,

& hujufmodi , impra^-

fentiatum non ioqnimur • Tempus enim erin

de iis traftandi , cum ventum fuerit ad laten-

tcs Procejfus , & ht&ntes Scbsmatifmos ,corum-

que



NOyUM ORG^NUM. 177

que inventionem,prout reperiuntur in fubftan»

tiis (quas vocanc ) leu Naturis concretis .

Rbirlus vero5 non intclligantur ea qu« dici'-

mus (etiam quatenus ad Naturas fimplicesjde

formis 8c Ideis abftra6lis, aut in materia naa

determinatis , aut male detcrminatis . Nos enitn

quum de Formis loquimur, nil aliud iatelligf-

mus,quam legcs illas & determinationes Aclus

puri, qax Naturam aliquam fimplicem ordi«

nant & conftituunt ; ut calorem , lumen ,pon-

dus ,in omnimoda materia & lubie6lo fufcc-

ptibili . Ttaque eadem res eft Forma Calidi,

aut Forma Luminis, c^ Lex Calidi , five LexLuminis^ neque vcro a rebu. ipfis & parte ope-

rativa , unquam nos abQrahimus, aut receui-

mus . Quare cum dicimus (exempli gratia)

in Inquifitione Formx Caloris, Rejice terjuita'

tem 5 aut , Tematas non ejl ex forma Caloris /

idem edac fi dicamus,poteft homo fupsrindH-

cere Calorem in corpus denfum'^

aut contra,po»

tefl homo auferre aut arcere Calorem a corpora

tcnut .

Quod fi cuiquam videantur etiam Formae

roRrs habere nonnlhil abPcracli,quod mi-

fceant & coniungant heterogenea, ( viJencur

enim valde effe heterogenea Caior Cceleftium,

2c Ignis • rubor fixus in rofa , autfimilibus,

^ apparcns in Iride , aut radiis Opalii , aue

Adamantis • Mors ex furamerfione, ex crema.

tione, cx pun61ura gladii , ex Apoplexia , ex

Atrophia; & tamen conveniunc ifta in Natu-

M ra



I

4^8 VERULsJMlIr&Calidi, Ruboris , Mortis ) i^ fe habere in-

telieflum norit , confuecudine , 5c integralitate

rerum , & opinionibus captuni 8c dctentum .

Cerciflimum enim efl , ifta

utcunque heteroge-nea & aiiena , coire in Formam , five Legeni

eam quse ordinat Calorem, aut ruborem , auc

mortem • nec cmancipari poffe potentiam hu-

manam, & iiberari a Naturaj curfu coramuni

& cxpandi oc axaltari ad Efficientia nova , Sc

iVlodosoperandi novos , nifi per revelationem

Sc inventianem hujufmodi Formarum; & ta-

rcen poftiftam unionem Naturae,

quae eft res

maxirae principalis , de Naturae divifionibus S:

venis, tam ordinariis^ quam interioribus &

verioribus , iuo loco poflea dicetur.

XVIll. Jam vero proponendum cfl: Excm-plum Excluftonis five Rejc^wnis Naturarum

,

qux per Tabulds Comparentiie reperiuntur non

effc ex Forma Caiidi; iilud imerim monendo, ,

non foium fufficere finguias TabuLns ad Rcie^

Bionem aiicujus Naturx , fed ctiam unamqMam-

que ex Infbnciis fingularibus in iliis contentis.^'lanifefûm enim cfl ex iis qu^ di£la fun«

,

omnem Inflantiam comrad Boriam deflruere opi-

nabiie de Forma . Sed niliiiominus quandoque

perfpicuicatis caufa , & uc u{usTabuhjrum cia-

rius demonfirccur, Exclujlvarn duplicamus

,

aut repetimus ,

Exem.



KOVVM ORC^NUM. v.a

• Exemplum Exdufivce, five ReieBionis

Iâturarum a fonna Calidi .

PEr rad!o« Solis, Reiice Nacuram El^

mentarem .

2. Pcrlg.?fin eorrjmunem, &: maxime ncr^^s lubcerrancos (qni rcmoiaiimi {^ni , 8c

plunmum in:ercluduniur a radils CaUltibus)Retne Naturam C.xie{tem

.

3. Per CalefaaioBcm omniijenH^m corpo-nii, (hoc eft, Mineralium, Vegetabilium

,rium extenoruro Animalium'

, Aquse, O*

,Aeris, & reliquorum

) ex approximatio*iola ad rgncm aut aliud Coipus calidum *

::e omnem Varietatem, five fubtilioren^

. auram corporum .

4. Per Fcrrum & Metalla ignita, qu^ cale.

acjunt alia corpora, nec tamgn omnino non-

-auc fubftaniia rainuuntur; Retice inditio-

1 five mixturam fubftantia aherius Ca.

5- Pcr Aquam fervcntem, atque Aereni

ê etiam per Metalla, & alia Soiida caie'

:i, fednon ufquead ignitionem five rubo-i^ -^^^^ceLucem ^ Lumen .

6, Per radiosLun», 8< aliarum Steilarum,

^-cepto Sale) Reucc etiam Lucem 3c Lu!

7. Pcr Comf!avativar>7 Fcrri fqniri, t^ Flam.

nslpiritu^ vini; [ex quibus fWum innirum

M 2plus



i8o VERUL^Mllplus habet calidi & minus lucidi , Flamma au-

tem fpiritus vini plus lucidi & minus calic!*^

Reiice eriam Lucem & Lumen.

8. P^T aurum & alia Metalla ignlta,qus

denfiHimi (unt corporis fecuadum totum ; Reii'

ce Tencitatem .

g. Per Aerem,qui invenitur ut plurimum

frigidus , & tamen oiane: tenuis * Reiice etiam

Tenuitatem .

10. Pcr Ferrum igr.itum,quod won intu-

i"nefcit mole ^ fed manet intra eandem dimen-

fionem viGbilem • i?e//Ve Motum localem , kut

expanfivum , fccundum tocum .

11. Per dilatationem Aeris in Vitris Ca-

lendariis & fimilibas,

qui nôvetur Localiter 5c|

expanfive manifefto, neque tamen colligit ma-"

nifefium aui^mentum Caloris • Reiice ctiam

Motum Localcm , aut expaafivum fecundum

totum .

12. Per facilem Tepefa6tionem omnium

corporum abfque aliqua deftru6lione aut al-e-

ratione notabili ; Rciice Naturam dedrufli.

vam , aut inditicnem vioientam alicujus Na-

turae novx .

13. Per Confenfum & Conformitatem ope

rum fimiiium,

quae eduntur a Caiore & a Fri

gore j- reiice Motum tam Expanfivum quam

Contractivum , fecundum totum .

14. Pvr Accenfionem Caloris ex attritionc

corporum ; reiice Naturam Principalem . Na.

twram Principalem vocamus eam,

quas Pofiti

va



JsOFVM 0RGu4:NUM. iSi

va repcricur in Natura , nec caufacur a Natura

praecedentc ,. _

, ,

Sunt & aliae Naturaj : neque enim TabL^.Jas

conncimusperf-aas , fed Exempla tantu.ii .

Omnes & finguls Nacuraa prsdiRx noii

f«nt exForma Caildi . Atûe ab ©mnibusNa-

turis pr^diais liberatur Homo in;^ operatione

fuper Caliduni

.

^phoY, XIX.

ATque ]v) Exchfiva ja£la funt fandamenta

InduBionis vers ,cji'5^ tamen nor. per-

ficitur donec liltatur in Aifimativa . Neque

vero ipfa Exchfiva uilo modo perfecl:a eft,

nequeadeo effe poceft fub iritiis . Eil enim

Excluftva (uc plane liquet )Rs:cBw Natura.

ram Simplicium . Q.uod 11 non habeamus ad.

huc bonas & veras Notiones Naturarvm fim-

plicium^ quomodo reaificari ôi^^^ Exchrfva}

At nonnuUêx fjpr^riidlis ( vcluci Norio Na-

tur?'. Elenicntaris , No'io Naturs CceleRis,

NotioTcnuitatis) funt Notioucs v^gjf^ , nec

bene terminacas . Itaque nos,qui ntc ignari

furaus , nec obliti ,quantum. opus i>gp/edia-

xnur, ( vid. ut faciacnus InieUe6lum huarinum

Kebus §i Natursi parem ) nallo modo acquie*

fcimus hisquae adhuc pr^cepimus ,fed & retn

in ulterius provehimus , & foniora auxilia mufum lnteHc6lus machiisa-r.ur & mininramus

;

qua! nunc fubiur.Qcmus . Ec certe in Intsypycta^

M 3 ^^^*



iSz rERUL^MIItione Natura snimusomnino taliter efl pra^pa.

randus <k formandus , ut 8z fuftineac fe in gra-

dibus debitis certitudinis , &: tamen cogitet,

(prsfertim fjb initiis) ca,qus adfunt , muU

tum pendere ex iis quae fuperfunt

XX. Atiamen quia citius emergic Veritas

cx errore qu?m ex confufione , utile putamus,

uc fiac permiiTio Intelleflui,

poft iresTabuIas

Comparentiê primce (quales pofuimus ) fa£tas

& penfitatas, accingendi fe 6c tenrandi opus

Interpretationis NatuYa in affirmativa / tam ex

Indantiis Tabularum,quam ex iis quas alias

occurrent . (ûod genus Tentamenti , Permiu

Jtonem IntelleBus , live Interpvetationem inchoa»

tam,

five Vmdemiationer/t primaiti appeilare coc-

fuevimus.

yindemiatio prima de Forma Calidi .

ANimadvertendum autem efl: , Formamrei ineffe (uc ex iis

,quaidifta funt

,

plane ijquec ) Inflantiis univerfis & fingulis,

in quibus Res ipfa ineflj aliter enim Forma

non cffec .: Itaque nulia plane dari potefl In»

/iantia contradi6loria . Artamen longe magis

confpicua invenitur Forma & evidens in ali-

quihiis In/lant-iis^quam in sliisy iniis videli-

cec, ubi minus cohibita cft Nacura Formae,

Sc impedita, Sc reda£la in ordinem

,per Natu-

ras alias . Hujufmodi autem In:lantias , Eluce-

fcentias vel Inflantias Oflenflvas appellare con-

fue».



IÔrVM ORG^NUM. ig^

fucvimus . Pergenclum itaque eH: ad Viyiêmiati'7»

tjem ipram pyimam de Forma Calidi . Per uni-

verfas 8c Cwguhs Irjjlatitias, Nauira , cuius li-

iriiLatio eflCa/or , videtur effe Motus, Hoc au.^

lem maxime oflenditur in Flamma,

quse pc-rpe-

tuo moveiur • & in Liquoribus ferventibus auc

bullientibus , qui ^tiam perpetuo moventur .

Atque oftenditur etiam in incitatione five in-

cremento Caloris fafto per motum ^ ut in Fol-

]ibus ,

& ventis : de quo vide hjflant, i^, Tab,

3. Atque fimiliter in aliis modis Motus , de qui-

bus vide /«yr^wf. 28. & 31. Tab,^, Rurius o-

ftenditur in extinftione Ignis & Caloris per om-

nem fortem compreflionem,qua fraenat & cef-

fare facit Motum : de qua vid^ In/iant, go. &

32. r^^. 3. Oflenditur etiam in hoc , quod om-ne corpus deflruitur aut faltem infigniter akc-

ratur ab omni Igne & Calore forci ac vehemen-

ti . Unde liquido conflat , fieri a Calore turaul-

tum & perturbationem , & motum acrem , in

partibus internis Corporis;

qui fenfim vergic

ad diffolutionem .

Intelligatur hoc quod diximus de Motu,

(nerape, ut fitinfâr Generis ad Calorem } noa

quod Calor generet. Motum , aut quod Motus

generet Galorem^ ( licec & ha.'C in aliquibus ve-

ra fint) fed quod ipfifSmus Calor , iive Qiiid

ipfum Caloris, jjc Motus, & nihil aliud : li-

mitatustamen pcr Diffeyentias^quas mox fub-

jungemus,poflquam oonnuUas cauiiones adie..

cerimus ad cvitandum ^quivocum .

M 4 Ca-



184 VEP.VLu€Mll

Calidum ad fenfum , res Refpeftiva eft & iit

t)rdine ?.d Hominem, non ad Univerfum • &

ponitur re61:e ut Effe6ûs Caloris tantum in fpi-

ritum Animalem : Quin etiam in fe ipfo res va-

ria efl , cum idum corpus(prouc Senfus prx-

difponitur } inducat pcrceptionem tam Calidi

quamFrigidi : ut patet pcr In/lant, î. Tak :^,

Neque vero communicatio Caloris, five Na-

tura cjus Tranfitiva,

per quam corpus admotum

corpori calido incalefcit , confundi debe: cum

forma Calidi . Aliud enim eft: Calidum , aliud

Cait;fa6livum . Nam per motum Attritioahs in^

duciturCalor abfque aliquo Calido praecedente,

unde excluditur Calefa£îvum a Forma Calidi .

Atque etiam ubi Calidum efficitur per approxi-

mationem Caiidi , hoc ipfum non fit ex forma

Caiidi ;fed omnino pender a Natura altiore &

rnagis communi ; vid. ex Natura Affimilationis

iive Multiplicationis fui : de qua facienda eft I

feparaiim inquifitio. 1

At notio ignis pleb^ja eft , & nihil valet : 1

compofita enim eft ex concurfu qui fit Calidi

3c Lucidi in aliquo corpore; ut in Flamma com-

xnuni ^ & corporibus accenfis ufque ad rubcrem.

Remotoitaque omni ^quivoco , veniendum

jam tandem eft sd Differentias veras quae limi-

tant Motum, & conftituunc eum in Formam

Calidi

pRima igitur Differentia ea eft

,quod Calor

fi: Motus Expanfivus,

per quem corpus

ni-



isJOVVM ORC^TÛM, 185

riititur ad dilarationem fui , 5c recipiendum fc

i-n majorem fphxram vel dimenfionem,quam

prlus occupaverar . Ha:c autem Diffcrentia ma-

ximeoftenditur in fiamnâ

;ubi fumus five

ha-lirus pinguis manifefto dihtatur & aperit fe in

fiammam .

Ortendirur eriam in omni Liquore fervente,

tjui manifefto intumefcit , inlurgir , & emittic

bulbs ; atque urget procefTum expandendi fe,

donecvertatur

in corpus longemagis extenfum

^d.'iatatum, quam fit ipfe Liquor ; vid. in Va-

porem , aut Fumum , aut Aercm .

Oftenditur etiam in omni Ligno & Combu-

flibili ; ubi fic aliquando exudatio, ac femper

evaporatio.

Oftenditur etiam in colliquaticncMetallo-

rum;

quae ( cum fint corporis compa^îffimi)

non facile intumelcunt & fe dilatanc : led tamen

Spiritus eorum,poftquam fuerit in fe dilatatus

,

& majorem adeo dilatationem concupierit , tru-

di plane & agir partes crafliores in Liquidum .

Quod fi etiam. Calor fortius intendatur,folvic

^ vertit multum ex iisin volatile.

Oflenditur etiam in Ferro aut Lapidibus :

qu« licet non liquefiant aut fundantur , tamen

cmolliuntur. Quod eticm fit in baculis ligni"

qus calefafla paululum in cineribus calidis,

fiunt flexibilia,

Optime autem cernitur ifle Motus in Aerc,

qui perexiguum calorem fe dilatat continiO &nianifefto, ut pcr 7«/?.^«?. 38. 7^^. 3.

Often-



iS6 rERUL^MIIOflenditur etiam in natura contraria Frigidi .

Frjgus enim Dtnne corpus concrahic & cogic in

anguflius ; adeo ut pcr intenfa Frigora clavi ex-

cidant ex parietibus , ^ra diffiliant , vitrum

etiam calefa6\um & fubito pofitum in Frigido

diffiliac & frangatur . SimiliterAer per levcm

inrrigidationem recipit fc in anguftius : ut per

Infiant. ^Z.Tab. ^. Verum de his fafius dicecur

in inquiiitione de Frigido .

Nequc mirum eft , fi Calidum & Frigidumcdanc complures a6liones communes, ( de quo

vide hijlant, 32. Tab, z. ) cum inveniant-jr dux

ex ^tqu^nubus Differentiis ( de quibus mox di-

cenius)

quas competunt utrique Naturs • lices

in hac Differentia ( dc qua nunc ioquirnur)

aclioaes fmc cx diametro oppofitx : Calidumenim dat motum expanfivum & dilatantem , Fri-

oidum autcni dar molum contra£livum & co-

cuntem

SEctiYida DiffeYentia eft tr.odificatio prioris;

Hac videlicct , quod Calor fit Motus eX'.

panfivus five vcrfus ciccumferentiam : hac lege

tamen , ut una feratur cbrpus furfum . Dubium

cnim non eli,quin finc Motus complures mix-

ti . Exempli gratia : fagitta aut fpiculum fimul

5c progrediendo rotat , & rotando progreditur.

Similiter & Motus Caloris fimul eft & Expanfi-

vus , & Latio in furfum .

HsEC v^ro Diff^rentia oflenditur in Forcipe,

aut Bacillo ferrco , immiffo in ignem ; quia fi

im-



NOJrUAd ORGÎNUM. 1S7

Immittatur perpendiculanter , tenendo raanuni

fuperiws, cito n-ianuai adarit ^ fm sx latcre auc

inferius, omnino tardius

.

Confpicua cciam eft in Dijltllationibus perDefcenfjrium

;quibus ucuntur homincs ad Flo-

res dclicationes,quoram odores facile evane-

fcunt . Nam hoc leperit induflria , uc collocent

Ignem non fubter , fed fupra , ut adurat minus .

Neque enim Flamma tantum vergit furfum,

fcd etiam omne Calidum •

Fiat autem Experimentum hujus rei in con-

traria Natara Frigidi : vid. utrum Frigus non

contrahat corpus defcendendo deorfum,quem-

admodum Calidum dilatat corpus afcendendo

farfum . Itaque adhibeantur duo bacilla ferrea,

vel duo tubi viirei , quoad caetera pares • 6c ca-

lefiant nonnihil ; & ponatur fpongia cum aqua

frigida , vel nix , fubtertinam, & fimiliter fu-

ptr alteram . Exiftimamus enim, ceieriorem

fore Refrigerationem ad extremitates in ea ba-

cillo ubi nix ponitur fupra,quam in eo ubi nix

ponitur fubter : contra ac fit in Calido ,

TErtla Differentia ca eft ; ut Calor fic "Mo-

tus,non Expanfivus uniformiter fecundum

totum , fcd Expanfivus per particulas minores

corporis ; & fimul cohibitus , 5c repulfus , &reverberatus ; adeo uc induatMoturu akernati-vum

, & perpetuo trepidantem , & tentantem,

& nitentem, & ex repercuffione irritatum ; un-

de furor ille Ignis & Caloris ortum habet

.

Ifta



i88 V ERUL^MIlIfta vero Diffcrentia oftenditur tnaxinle m

Flamma & Liquoribus bullientibus : quse per-

petuo trepidani: , £c in parvis poriionibus tu-

njenc , & rurfus fubfidunt

Oftenditur etiam in iis corporibus ,quas funt

tam durae compagis , ut calefacla aut Igniu non

intumefcanc aut dllatentur mole ; ut Ferruni

jgnitum , in quo Calor efl: acerrimus .

Oflenditur etiam in hoc,quod per frigidifii-

mas tenpeftates focus ardeat acerrirne .'

Ofttnditur etiam in hoc , quod cum extendi-

tur Aer in vitro Calendari abfque impedimen-

to aut repuifione , uniformiterfcilicet & squa-

liter ; non percipiatur Calor . Etiam in ventis

conclufis , licet erumpant vi maxima , tanisn

non percipitur Calor infignis;quia fcilicet Mo-

tus fic fecundum tctum , abfque Motu alrernan*

te in particulis . Atque ad hoc fiat Experimen-

tum ,utrum Flamm.a non urat acrius verfus la- .

tera ,quam in medio flammx .

j

Oftenditur etiam in hoc,quod omnis uRio '1

tranfigatur per minutos poros corporis quod uri-.

tur • adeo ut Uftio fubruat 5c peReiret , &• f:^di.

cec , & ftimulet; perinde ac ii edent infiniri?5

cufpides acus . Itaque ex hoc illud etiam (In,

quod omnesAqux fortes ( fj proportionars (inc

ad corpus , iu quod agunt ) edant opera ignis,

ex naiura foi corrodente & pungente .

Arque ifta Differentia ( de qua nunc dicrmus )

communis eft cum natura Frigidi ;in quo co^

hibeiur Motus contraStivus, per renitentiam ex-

psn*



NOFUM 0RG.4NUM. i8^

pandendi;quemadmodum in Calido cohibetuc

Motus expanfivus, per lenitentiam concrahcn*

di

Itaqae five paries corporis penetrent verfus

interius , five penerrent verfus exterius , fimilis

eftratio; licet impar admodum fit fortitudo :

quia non habemus hic apud nos in fuperficie

Terrae aliquid,quod fit irapenfe Frigidum . Vi-

de Inflant, 27. Tah.p.

QUarta Differentia eft modificatio prioris :

^Hxc fcilicet, quod Motus illeStlmula-

tionis aut Penetrationis debeat effe nonnihii ra-

pidus & minime lentus ; atque fiat etiam per

particulas , licet minutas ; tamen non ad extre-

mam fubtilicatem , fed quafi majufculas.

Oftenditur hsec Dijjerentia in comparacione

operum quae edic Tgnis , cum iis que edit Tera-

pus five ^tas . ^cas enim five Tempus arefa-

cic , conlumit 5 fubruit , & incinerac , non mi-

nus quam Ignis : vel potius longe fubtilius :

fed quia Motus ejufmodi efl: lentus adraodurc»

& per particulas valde exiles, non percipitur

Calor

.

Oftenditur etiam in comparatlone diffolutio-

num Ferri & Auri . Aurum enim diffolvitur

abfque calore excitato ; Fcrrum autem cum ve-

hemenci excitatione Caloris , licet fimili fere^

intervallo quoad tempus . Quia fcilicet in Au-

ro 5 ingreffus Aqu2 Separationis efl: clemens &fubtilicer infinuans 5 &: ceffio partium Auri fa«

ci-



rgo VERVL^MIlcilis : At inFerro, ingreffus efl afper , & cum

confliflu 5 & parces Ferri habent obflinationem

xnajorem .

Cftenditur etiam aliquatenus in Gangraenis

nonnuilis & Mortificationibus carniuni;

qujE

r.on excitanc mp.gnum calorem auc dolorem,

cb fubtilitatem putrefa£linnis

Atque hsc fit Prtma Vindemiatio five Intcr*

pretatio wcboata de Forma Calidi , fafta per Per-

mijfiorjem IntelleBus .

Ex Vindsmiatione autem ifta prima , Forma

five Defifiitio vcra Caioris ( ejus,

qui eft in or-

dine ad Univerfum , non relativus lantummcdo

ad Senfum ) talis efl: , brevi verborum comple-

xu . Calor cfl Motus Expanfivits ^ cohibitus, O*

nitcs per partes tmnores , Modificatur auteai Ex-

panfio * ut expandendo in ambitum , nonnikil ta^

men incHnet verfus fupenora , Modificatur autsni

& Nixus ille per partes ; ut non ftt omnlno /^-

gnis, fed incitatus , C^ cum impetu nonnullo ,

Qiiod vero ad Operativam attinet , esdem

%-es eil . Nam defiâtio efl: caiis . Si in aliquo

corpore naturah poteris excitare Motum ad fe di-

latandum, aut expandendurn / eumque Motum ita

repîmsre& in fe vetere , ut dtlatatto illa n»n pro^

cedat aqualiter, fed partim obtineat

,partim re»

trudatur j pruculduhio generahis Calidum : noii

^habita ratione , five corpus iilud fit Ele-

mentare, ( ut loquantur ) five imbuium a Cce-

leftibus; five luminofum , five opacum ; five

tenue , five denfum : five iocalitcr expanfum,



NOPÛM ORG.fNUM. ifi

fivc inrra clauRra dimenrionis pvimx conrentum;

five vergcns ad difTolutioncm , five manens in

ftatu ;livcAnimal, five Vegetabilc , five Mi-

nerale ; Cve Aqua , five Oleum , five Aer ; auc

aliqua alia fLibftantia quaecunque fufccptiva Mo-

tus prapdifti . Calidum autem ad Senlbm , res

eadem eft : lcd cum analcgia,

qualis competic

Senfui . Nunc vero ad ulieriora auxilia proce-

dendum efl

.

Aphor. XXI.

POîTabuLis Compayentia primce & RejeBie»

nem five Exclufiruim , ncc non Vtndemia»

tionem pnmam fattam fecjndum eas;

perqen-

dum eft ad reliqua auxilia Intelleftus , circalw-

terpretatwnem hJaturte , & InduBionem veram ac

perfeftam . In quibus proponendis , ubi opus

erit Tabulis,procedemus fuper Calidum & Fri-

gidum ; ubi autcm opus erit tantum Exemplis

paucioribus, procedemus per alia omnia : ut

rec confundatur Inquifitio , & ramen Doftrinavcrfetur minus in anguflo .

Dicemus itaque primo loco , de Prarogativis

In/Iantiarum : Secundo , de ^ciminictdis InduBio^

nts : Tertio , de Reîficatione InduBionis :

Quarro, de Variatione Inquifitionis pro Natur^t

Subje&t : Quinro , dc Pr^rogativis Naturaru-at

quarenus ad Inquifirionem , five de eo quod ic-

quirendum eft prius &i poflerius : Sexro , dc

Terminis Inqui/ltionis , five diQ Synopfi om.nium

Na.



1^2. VERUL^MIIJNaturanim In Univerfo : Septimo , de Dedu^

ciione ad Praxin ^ five de eo quod eft in Ordinc

ad Hominem : Oftavo ^ de Parafcevis ad hu

qwfitionem : Poftrcmo autem , de Scala ^^fcenfo^

ria O' Dejcenforia ^xiornatum ,

XXII. Imer Prarogativas Inftantiarum ^ Pri-

mo proponemus Inft^^ntias Solitarias . Ex autem

funr Solitarite,qux exhibent Naturam , de qua

fit InquJfitio , in talibus Subje6lis qux nil ha-

bent commune cum aliis Subje6tis,

prjpter ii-

lam ipfam Naturam : aut rurfus quasmon exhi-

bent Naturam , de qua fit Inquifitio^ in tali-

bus SubjeStis quae runt fimilia per omnia cum

aliis Subje6lis,praeterquam in illa ipfa Natura.

Manifeftum enim eft,quod hujufmodi Inftan-

tix toJlant ambagcs , atque accelerent & robo-

rent Exclnftvam y adeo uc paucae ex illis fint in.»

flar multarum .

Exempli gratia fi fiat Inqaifitio de Natura

Caloris ^ In/iantia folitariê [unz Pn{m2it2i ^ Gem-

mx> ryflallinae, quse reddunt colores , non fo-

lum in fe , fed exerius fupra parietem . Jtem

Rores , 5cc. iRas enim nihil habent commune

cum caloribus fixis inFloribus, Gemmis colo-

ratis , Meraliis , Lignis , 6:c. prxter ipfum co-

lorem . Undefaciie coliigitur, quod Color nil

aliud fit quam Modificatio imaginis lucis im-

mifTae & reccpta! : in priore genere,

pcr gradus

diverfos Incidentiae • in pofteriore,

per Textu-

ras & Schcmatifmos varios corporis. Iflas au-

tem5



JSOVVM ORG^NUM. ip^

rem , hifiantia (ant folitari^ c[u2iiznus ad Simi-

iicudinem .

Rurius in eadeni Inquifitione , ven^ diftin-

6\2B Albi & Nigii in Marmoribus ,

& vaiMega-

tiones colorum m Floribus ejufdem fpeciei , funn

Inflantice folnari.e . Album enim & Nigrum

Marmoris , Sc raaculs Aibi & Purpurei in flo-

ribusCaryophyili 5 conveniunt fcre in omnibus

przter ipfum colorem . Unde faciie colligicur,

Colorem non multum rei habere cum Naturis

aiicujus corporis intrinfecis , fed tantum fitum

e(Te in Pofitura partium craffiori & quafi Me-

chanica . Iftse autem Inflantiie func Solitaria^

quatenHS ad Difcrepantiam . Utrunque autem

genus , Inflantias fohtartas appellare confucvi-

mus, auc ferinas ^ fumpco vocabulo ab Aftro.

nomis

.

XXIII. Inter prsrogativas Inftantiaram,po-

remus fecundo loco Inflantias fnigrantes . Eaj

func , in quibus Natura Inquifua migratadge-

nerationem , cum prius non exiflerct • auc con-

tra migrat ad corruptionem , cum prius exiUe-

ret . Icaque in utraque Antiftrophe , Inftanciae

taies func femper geminae ; vei potius una Jftan-

tia in motu , five cranfitu,producâ ad perio-

dum adverfam . At hujufmodi Inftantiz non fo-

lum accelerant & robovsint Excluflvam ^ fed e-

tiam compellunc xAjflrmativam ^ five Formam,ipfam, in anguftum . Neceffe ell enim uc For-

I ma rei fic quippiaai,quod per hujufmodi M/-

grationem indatur • auc concra pcr huiufmodi

N '

M/.



1P4VERUL^MII

Mi orc7 tionerr'* to\hi[}r , & deflrLiatur . Atque li-

ccc omnis Exclufio promoveac ^jfirmativam ,

ramen hoc magis direQe fit in fubje^lo eodem,

quam indiverlis. Forma autem ( uc ex omni-bus quse di6la func manifcflo liquet

)prodens

l"e in uno , ducit ad omnia . Quo autem fimpli-

cior fuerit M/^g»'^?/^ eo magis habenda efl: Iftaii.

lia in pretio . Prxterea Injlantice Migrantes raa-

gni funt ufus ad partem Operativam;

quia cumj

proponant Formam copulatam cum Efficientei

aur Privante,perfpicue defignant praxin in ali-

quibus; unde facilis eciam efl tranfitusad pro-

xiraa. Subefltamen in illis nonnihil periculi;

quodindigec cautione ; hoe videlicet , ne For-

mam nimis retrahant ad Efficientem , & Intel-

lec\um perfundant\ velfaltem perflringant fal-

fa oninione de Forma , ex intuitu Ef!icientis .|

Efficiens vero lemper p6nitur nil aliud effe,

quam vehiculum , five deferens Formae . Verunri

huic rei,per Exclufivam legitime faftam , fa*

ciie adhibetur remedium ,

Proponendum. itaqueefl

jam ExemplumJw-

flanti(e Mtgrantis , Sit Natura inquifita, Can-

dor , five Albedo : Inflantia Migrans ad genera-

tionem , efl vitrum incegrum , & vitrum pul-

verifarum . Similiter, Aqua fimplex , & Aqua

agirata i-n fpumam . Vitrum enim integrum ,

&.Aqua fimplex, Diaphanafunt ,

nonAlba :

At vitrum pluverifatum , & Aqua in fpuma,

Alba , non Diaphana . Iraquequxrendum, quid

accidcricex \\\2iMigratiom\ii\:o ^ auc Aquje



I NOFUM ORG^JSiUM. ig^

Manifcrtum enim eft , Formam Albedinis de-

fcrri & invehi per iftam contufionera Vitri, &

agitationera

Aqu2. Nihil autcm reperitur ac-ceffiffej priEter comminutionem partium Vitri

& Aquae, & Aeris infertionem . Neque vero

parum profe6ûm eft ad inveniendam FormarmAlbedinis

,quod corpora duo per fe Diaphana

,

fed lecundujn magis & minus, ( Aer fciiicec

&Aqua, auc

Aer & Vitrum ) fimul pofita

,

per miautas portiones exhibeaDC Aibedinem.,

per rcfra6lioiiem ina?qualem radiorum lucis .

Verum hac in re proponendum eft etiam E-

xempluna periculi & caucionis,de quibus diximus.

Nimirum facile hic occurrec Inteiie^lui ab hu-

jufmodi Efficientibus depravato, qucd ad For-fnam Albedinis Aer femper requiratur

;quod

Albedo generetur tantum per corpora Diapha-

na;qus omnino falfa func , & per niultas Ex-

clufiones convi£ta . Qpin pocius apparebic,(mif-

foAere, <Sc hujufmodi ) corpora ornnino xqua-lia ( fecundum portiones Opcjcas

)dare

Diapha-num • corpora vero insequalia,

per texcuram

rimplicem, dareAlbum; corpc^ra insequalia fe*

cundum texturam compoijtam, fcd ordinatam

dare reliquos colores,

praeter Nigruni ^ corpora

vero inseqaalia pcr texcuram compofitam, fed

omnino inordinatam &; confufam, cfare Ni-grum

. \i2iQ^\jizde Injiantia Mtgrdttte ad genera-

lionem in Natura inquifua albedinis,

propofi-

tum efi: jam Exemplum . Inflantia autem mi.

grans ad corruptioncm in eadera Natura albedi-

N 2 nis

,



19(5 VERVL^Mllnis , eft Spuma diffoiuta ; aut Nix diiToIata ^

Exuit enim albedinem , & induit diaphanum

aqua,poflquam fic Iniegrale Rne aere .

Neque vero illud ullo modopr^^termittendurrj

efl:,quod lub Inflantiis migrantibus comprchen-

di debeant non tantum ilI<E qux raigrant ad Gc-

nerationem & Privationem • fed etiam illa; quae

mtgrara ad Majorationem & Minorationem^

cum illae etiam tendanc ad inveniendam For-

mam , ut per definitionem Formje fuperius fa-

6lam , & Tabulam Gradunm , manifefto liquer .

Itaque Papyrus,

quae ficca quum fuerit , alba

cft • at madcfacia ( cxclufo aere , & recepta

aqua ) mrnus alba eft , & magis vergit ad Dia-

phanum ;fimilem haben rationem cum Inflantiis

fupradi^tls.

XXIV. Inter Prajrogativas Inftantiarum , ter-

tio ioco ponemus Inflantias oftenflv^-is , ck qui^

bus in Vtndemiatione prima dc Calido mentionem .

fecimusj quas etiam £/^ce/f(?»/w , Hwc Infta-a^

ttas liberatas , C^ pradorninantes, appeliare con-

fuevimus. E* iunt,

quae oftendunc Naturam

Inquifitam nudam & fubfiantivam , atque etiam

in exaltatiorie fua , autfummo gradu Potentiae

fua; ; emancipatam fcilicet , & liberatam ab

impedimentis , vel faltem per fortitudinem (n^

virtutis dominantem fuper ipia , eaque fuppri-

mentem & coercentcm . Cum enim omn6 Gor-

pusfufcipiat multas Naturarum Formas copula-

tas , & in Concreco jfic uc alia aliam retun-

dac , deprimat, frangac , & liget ; undeobfcu-

ran-



i\ orUM ORG^NUM. t^7

rantur FormsB fingulae . Inveniuntur autem fu^

bictia nonnuUa , in quibus Natura Inquifita

prx aliis e/l in iuo vigorc ,vel per ablentiatn

impedimenti , vel per prxdoniinantiam virta*

tis . Hujufmodi autem hijlanti<e funt maxime

ofienftv.t Forne . Verum & in his ipfis In.

flantiis adhibenda eft cautio , 5c cohibendus

impetus Iiitelleclus . Quicquid enim oflentat

Formam , eamque trudit , ut videatur occur-

rerc Intelleflai , pro fufpcclo habendum eft ,

& rccurrendum ad [Exclu/ivam fcveram & di-

li?entem .

o

Exempli gratia ; fit Natura inquifita , Cali<-

dum . Inftantia ofieti/iva MotL.-s Expanfionis,

qua? ( uc fuperius ditlum efl:]

portio cft prae*.

cipua Form» Calidi , cft Vitrum CalendareAeris . Etenim Flamma , licec manifefto exhi-

beat Expanfionem ; tamen propcer momenta..

ncam extinftionem non oftendic progreflum

Expanfionis . Aqua autem fervens,propter fa-

cilem tranfitioncm aqua! in vaporcm & acrem,

non tam bene oftcndic Expanfionem Aqua: in

corpore fuo . Rurfus Ferrum ignitum , Sc fimi-

lia , tantum abeft uc progreiTnm oftendant , uc

contra per retufionem 5c fraRionem fpiritus,

per partes compa6âs & craftas,[qua?domanc

& frsnanc Expanfionem ] ipfa Expanfio non

fic omnino confplcua ad frnfum . At VitruniCalendarc clareoftendic Expanfionem in Aere,

& confpicuam, & progredientera , & duran-

tem , neque traHfcuntem .

N 3 Rur-



ip§ VERUL^MIIRurfus , Exempli gratia; fit Natura inquifi-

ta , Pondus . InjiantJa OJhnfiva Ponderis , efl

Argentum vivum . Omnia enim fuperat pon-

dere magno inrervallo, praster Aurum ^ quodnon niulio gravius eft . At prxflanrior Jniian-

tia eft ad indicandam Formam ponderis Argen-

tum vivum,quam Aurum • quia Aurum ioli-

dum eft , «Sc Confiftens,quod genus referri vi-

detur ad Denfum ; at x^rgcncum vivum liqui-

dum eft ,

& turgens Spiricu ,

& tamen multispartibus exuperat gravicate Diamantem

, & ea

quae putantur folidiffima . Ex quo o(l:enditur,

Formam gravis , five ponderofi , dominan

limpliciter in copia Materix , & non in ar£"ia

Compage .

XXV. Inter Prserogativas Inftantiarum ponc-mus quarto loco Inflanttas Clandeftinas

,quas

€tiam Inftantias CrepttfcuU appeiiarc conluevi-

mus . Ex funt veluti oppoficas Inftantiis Oftênfi-

vis , Exhibent enim Naturam inquifitam in in-

fima virrute, & tanquam in incunabulis , &

rudimentis fuis*

tentancem , Sc tanquam pri-

ino experiencem , fed fub contraria Nâtura la-

tentem , & fubatlam . Sunt aucem hujufmodi

Inflantia magni omnino momenti , ad inve-

niendas Formas • quia ficut Oflenfivce ducunc

facile ad Differentias , ita Clandeflina ducunt

optime ad Genera • id eft , ad Naturas iiias

Communes,

quarum Naturs inquifucB nihii

aliud funt quam limitationes .

Exempli gratia ; fit Natura Inquifita , Con-

fiftens



JSIorUM ORG^NUM, jpp

Ijflens , five fe Decerminans ;cujus Contrarium

eflLiquidum, five Fluens . hiftaiuiiv CLindeJh*

na funr illae,qus exhibenc gradum nonnui-

lum debilem 6c infimum Confiftentis in fiui-

do ;veluci Bulla Aquae

,quas efl: tanquam pel-

licula qusdam confiflens , & decerminata , fa-

6la ex corpore AquiE . Similiter Stillicidia ,

quse fi adfueric Aqua quas fuccedac t producunr

ie in filum admodum tenue , ne dilconcinuc»

rur Aqua ; At li non detur talis copia Aquae,

quae fuccedere poflic , cadit Aqua in guttis ro-

tundis,

qu2E eft Figura quse optime Aquamfuiînec contra difcontinuationem . Ac in ipfo

temporis arciculo , cum definic filum AqusE,

& incipic defcenfus in guttis , refiiic ipfa A-

qua furfum ad evitandam difcontinuationem.

Quin in Mecallis,qux quum funduntur func

liquida , fed magis tenacia , recipiunt fe fsepe

gucca^ Iiquefa6la2 furfum , acque ica hserenc .

Simiie quiddara eft in Inftantia Speculorum pue-

riliumj quae folent facere pueruli in fcirpis ex

faliva , ubi cernitur etiam pellicula confiflens

Aqu2 . At multo melius fe oflendit hoc ip-

fum in alcero illo ludicro puerili;quando ca-

piunc Aquam,per Saponem faftam paulo te-

naciorem , acqueinfianc eam perCalamum ca-

vum , atque inde formant Aquam , tanquam

in Caftellum bullarum / quae per interpofitio-

nem Aeris inducit Confiftentiam , eo ufquc ut

fe proiici nonnihil patiatur abfque difcontinua-

lione . Optime aurem cernitur hoc in Spumi

N 4 ^



ico VERVL^MIloc Nive: qu32 talcm induuiu Conriftentiani

ut fercfecsri poffint * cum taîen Cnt Corpo»

ra formata ex Acre &Aqua, quas utraque funt

liquida . Qu« omnia non cblcure innuunt^

Liquidum & Confiftens effe Noiioncs tantHm

plebeias, & ad fenfum * inelTe autcm revera

omnibus Corporibus fugam & evitationera fe

difcontinuandi; cam in Corporibus homoge-

neis[qualia funt Liquida ] effe debilem c: in-

f.rmam * in Corporibus vero quas funt compo-

fita ex heterogeneis , magis effe vividam &fortem : propterea quod Admotio Heterogenel

conftringit Corpora ; at Sub^ratio Homogenei

foivic & relaxat

Simiiiter, excmpli gratia ; Sit natura In-

quifita , attra6tio , five coitio corporum . In-

fiantJa circa Formam ejus oflenjiva maxime

inCgnis efl , magnes . Contraria autem natura

attrahcndi cft ,ncn attrahcns ^ licet in fubfian-

tia fimili . Veluti ferrum,quod non attrahit

ferrum,quemadmodum rcc plumbum plum-

bum , nec ligDum lignum , nec aquam aqua .

Inflantia autem clandeflina eft , Hnagpes fcrro

armatus , vcl potius ferrutti in raagnete arma-

to . Nam ita ferc natura , ut magnes armatus

5n didantia aliqua , non trahat ferrum fortius

quam magnes non armatus . Verum fi admo-

veatur terrum, ita'ut tangat ferrum in magne-

te armato , tunc magncs armatus longe majus

pondus ferri fuftinct,quam magnes fimplex 5c

inermis;propter fimiiitudinem fubftantiae ferri

ver^



HOVUM ORG^NUM. aoj.

vcrfus ferrum^ quie operatio erac omnino r/^w-

deftina ^ 8c Jatens in ferro , antequam niagnes

accefiTi fiet . Itaque mauifeflum efi: , formam

Goitionis effe quippiam , quod in nij^gnete Cc

vividum 5c robuftuni , in Ferro debile & la-

tens . Itidem , notatum eft , isgitcas parvas li-

gneas abfque cufpide ferrea , emKTa ex fclope-

tis grandibus, altius penetrare in materiam li-

gneum, [

puta iatcra Navium , aut fimilia]

quam eafdem fagitcas Ferro acurninatas,pro-

prer fimilitudinem fubftantisB ligni ad lignum,

licec hoc ante in ligno Jatuerit » 'tidem , licec

aer aerem , aut aqua aquam manifeilo non tra-

hac in Corporibus integiis • rarr^jen bulla ap«

proxitnata bullje , facilius diffolvit bullam,

quam fi bulla illa alcera abeffet , ob appetitum

Coitionis aquae cum aqua , & aeris cum aerc .

Atque hujufmodi Inflantiie clandeflina(qu«

funt ufus nobiliffimi , ut dittum eft] in por-

tionibus Corporum parvis & fubtilibus maxime

fe dant confpiciendas . QiiiaMaffae rerum ma-

jores , fequuntur Formas magis Catholicas , &generalcs y ut fuo loco dicetur ,

XXVI. Intcr Pr^frogativas Inftantiarum po-

nemus quinto loco Inflantias Conflitutivas,

quas €t'nxn Manipulares appellare confuevimus,

Eae funt quas conftituunt unam fpeciem Naturx

inquifitsB tanquam Formam minorem . Cumcnim Forms legiLim^

(quae func femper con-

vertibiles cum Naturis inquifitis ) lateant in

profuado , ncc.facile inveniantur; poftulat res



201 VERUL^MII& infirmitas humani Intelle6lus , ut Fonns!

particulares,qux funt Congregativs Manipu*

lorum quorundam InRantiarum ( neutiquara ve*

ro omniuni ) in Notioncm aliquam Commu-

nem , non negligantur , verum diligentius nc-

tentur . Quicquid enim unit Naturam licct mo-

dis imperfsdlis • ad inventionem Formarum

viam fternit . Itaque Inftantiae quae ad hoc uri-

les funt , non funt contemnendae poteftatis,

fed habent nonnullam praerogativam .

Verum ia his diligenseft adhibenda Cautio,

ne lntelle£lus humanus,poftquam complures

cx iilis-Formis parcicularibus adinvenerit , at-

quc inde Partitiones five Divifiones Naturae in-

quifitae confecerit/ in illis omnino acquiefcar,

atque ad Inventionem legitimam Formas ma-

gnse fe non accingat ; fed prxfupponat , Natu-

ram velut a radicibus effe multiplicem & di-

vifam , atque ulteriorem Naturae unionem,

tanquam rem fupervacuae fubtilitatis , & ver-

gentem ad merum Abftra6tum , faAidiat &reiiciat

Exempli gratia y fit Natura Jnquifita, Me-

moria , five Excitans & Adjuvans memoriam.

InflanttceCcnjiitutivte funt / Ordo , five Diftri-

butio,

quae manifefto juvat Memoriam . Item

Loci in Memoria artificiali * qui aut poffunt

effe Loci fecuodum proprium fenfum , veluti

Janua , Angulus , Feneftra , & nmilia • auc

poffunt effe Perfons familiares , & Norae ; auc

poffunc effc quidvis ad placirum ^ ( modo in

or-

I



i\OVUM ORG^NUM. 203

ordine cerro ponantnr ) veluti Anlmalia, Her.

hz j etiam Verba , Liters , Ckara6êres , Per-

fons Hiftorica? , & caetera / licet nonnulla cx

his magisapta fint oc commodi , alia minus .

Hujurniodi autcm Loci Memoriam infignicer

juvant , eamque longe fupra vires naturales

exaitant . Item Carmina facilius haerent , &difcuntur memoriter

,quam Profa . Atque ex

ifto Manipiilo trium Inflantiarum, videlicec

Ordinis, Locorum Artificialis Memorix , &Verfaum , conftituitur Species una Auxilii ad

Memoriam . Species autem illa , %/fl?[ciJJto In"

finiti refte vocari poffit . Cum enim quis ali-

quid reminifci aut revocare in Memoriam ni-

titur ; (i nullam pra.'notionem habeat auc per-

ceptionem ejus quod quaerit , quxrit certe &molitur , & hac iilac difcurrit , tanquam in

Infinito . Quod fi cerram aliquam prsenotionem

habeat ; flacim abfcindicur Infinitum, 5c fic

difcurfus Memoriae magis in vicino. In tribus

autem illis Inflanciis qua: fuperius diSl^ fuat,

praenotio perfpicua efl & certa . In Prima vl-

delicet debet efTe aliquid quod congruat cum

Ordine : In Secuwda debet efTe Imago,qux re-

lationem aliquam habeat , five convenientiam

ad illaLoca certa : In Tertia debent effe Ver-

ba,

quae cadanc iii Verfum . Atque ita abfcin-

ditur Infinitum . Aliae autem Inflantise dabunc

hanc alteram Speciem ; ut quicquid deducac

IfitelleSluale ad feriendum Senfum (qus ratio

etiam prajcipue viget in Artificiali Memoria)

ju.



aG4 VERUL^MIIjuvet Memoriam . Alice Inftantix dabunt hantfikeraai Speciem

;uc q«x faciunt impreffionem

in Affe6lu forci, incutientes fciiicet Metum

,

Admirationem, Pudorem , ©eleclationem

,juvent Memoriara . Aliae Inftantiz dabunt hancalteram Speciem

, ut quae maxime imprimun-tur a Mence pura

, & minus pr«occupata ante

vel poft; veluti ûse difcuntur in pueritia

,

aut quae commentamur ante fomnum, eriam

prims quxque rerumvicesy magis hxreant in

Memoria. Aliz Iniiannx dabunt hanc alteramSpeciem

,ut multitudo Gircumftantiarum

, fi.

ve Anfarum,juvet Memoriam

; veluti Scriptio

per parcesnon continuatas; Leftio, live Re-citatio voce alta. Ali^ denique JnftantisB da-

buni hanc alteram Specicm , ut qux expeflan-

tur, &attentionem excitanc , melius hiEreant^

quam qux prstervoianc . Itaquc fi fcriptum

aliquod vicies perlegeris, non tam facile illud

memoriter dikes, qaam fi illud legas decies

tentando interim illud recicare, & ubi deficic

Memorja, infpiciendo librum . Ita ut lint ve-

iuti Sex Forrax Minores eorum,qus iuvanE

Memoriara; videlicet Abfciffio Infiniti'- De-

duaio Intelleaualis adSenfibile; Impreffio in

Affe6iu forti ; Impreffio in Mente pura ; Mul-titudo Anfarum

; Prxexpe£latio .

Similirer, Exempli gratia y Sit Natura In-

quifjta, Gufius, five Guftatio . In/larjti^t qaxlequuntur funt Confthutiva : vidtlicct, quodqui no;i olfaciunt , fcd fenfu eo a Natura de-

fii-



NOyUM ORG^NUM. 205

/licuti func ^ non pcrclpiant , aut guflu diRin>

guanccibum rancidum , auc putridum y neque

liniiiicer Alliatum , auc Rofatum , auc hujufmo-

di . Rurfus , ilii qui per accidens Nares ha-

benc perdefcenium rheumatis obflru61:as , non

difcernunc aut percipiunt aliquid putridum,

aut rancidum , auc Aqua Rofacea infperfum ,

Rurfus,

qui afficiuncur hujurmodi rheumace,

li in ipfo momento, cum aliquid foccidum auc

odoracum habenc in ore , i^vc palato , emun-

ganc forcicery in ipfo Inftanci manifeftam per-

cepcionem habenc rancidi vel odoraci . Que

Inftancif dabunc & conftituent hanc Speciem,

vel partem potius Guftus y uc Senfus Guflatio-

nis cx pane nihil aliud Cc,quam 01fa6lus in-

tcrior , tranfiens Sc defcendens a Narium Mea-

tibus fuperioribus in Os 3c Palatum . Ac con-

tra , Salfum , 5: Dulce , 5c Acre , & Acidum,

& Auflerum , & Amarum , & fimilia y h^c

( inquam ) omnia ^que fentiunc illi , in qui-

bus Olfatlus deeft , auc obcuratur , ac quifqHam

alius : uc manifcftum fit , Senfum Guftus effe

Compoficura quiddam ex Olfaflu interiori , &Taftu quoddam exquificoy de quo nunc non

cft dicendi iocus .

Similicer, Exempli gracia y Sic Natura in-

quifira, Communicatio Quaiicatis y abfquc

Commiftione Subftantig . Inftantia Lucis , da-

bic vel conftituct unam Speciem Communica-

tionis; Calor vero 5c Magnes , alceram . Com-

niunicatio eni.m Lucis eft tanquam Momenta«

nea



ô6 VERUL^MIIjnea, & ftatim peric , amota Luce Originali ^

AtCalidum, 8c Virtus Magnetica, poftquatn

tramiffa fueriiu, vel potius excitata in alio

Corpore h^rent

& manent ad tempus non par-vum

, amcto primo movente .

Denique magnaeft omnino Prgrogativa /«.

fiamiamm CoYiJlitutivarum ^ ut qu^ plurimuni

faciant,

oc ad Definiciones,(pr^fertim parti-

culares) & ad Divifiones , Cvc Partitiones Na-

turarum/de quo non male dixitP/^fo, Qûod

habendus fit tanquam pro Deo,

qui definire &dividere bene fciat .

XXVIT. Inter Prerogativas rnftantiarum po-

nemusfexto \oco Injiamias Conformes ^ five Pro.i

ponionatas ; quas eti^m Parallelas, {ivQ Simi.

litudines Phyficas^ appellarc confucvimus

.

Eeycro funt,que oflendunt Similitadines &: Con'.

jugationes rerum, non in Formis Minorlbus

(quod hz\unzInflanti(eConflitutiv(s) fed plane

JnConcreto. itaquefunt tanquam primi & in-

fimiGradfeis ad unioncm Natur^ . Neque con-

ftituunt aliquod

Axioma ftatim ab initjo ; fedindicant & obfervant tantum quendam Confen-fum Corporum . Attamen licet non multumpromoveant ad inveniendas Formas ; nihiio-

minus magna cum utilitate revclant partium

Univerfi fabricam, & in membris cjus exer-

cent veluti

Anatomiam quandam*

atqueproinde vcluti manu^ducunt interdum ad A-^

xiomata fubliraia & nobilia ; prefertim il-

la qu^ ad Mundi configurationem pcrtinenc

po-



JSJOVVM 0RG.4NUM. 207

potius quam ad Naturas & Formas rimpHces <

Exempli gratla y Inlkiuie Conformes {unc

qu^ fequuntur: Speculuni , & Oculusy & fi-

milicerfabrica Auris , c>w loca reddentia Echo .

Ex qud Conformitate,

prfter ipfam obferva-

tionem SimiJitudinis, qii? ad multa utilis efl:

proclive eft infuper colligere Sc formare illud

Axiomay vidclicet , Organa Senfuum , &: Cor-

pora quf pariunt reflexiones ad Scnfus ,effe fi-

miiis Natur?. Rurfus ex hoc ipfo admonirus

Intelle£lus , non ^gre infurgic ad Axioma quod-

dam altius& nobilius . Hoc nimirum / Nihil

intereffe inter Confenfus five Sympathias Cor-

norum fenfu preditorum , & inanimatorum fine

fcnfu y nifi quod in illis accedat fpiritus Ani-

malisâdCorpus ita difpofitum y in his autem

abOt . Adeo ut quot f.nt Confenfus in Corpori-

bus inanimatis, tot poflint efle fenfus in Ani-

malibus, fi cffent pcrforationes in Corpore A-

nimato, ad difcurfum fpiritus Animalis in mem-

brum rite difpofitum , tanquam in Organum

idoneum. Etrurfus

,

quot lint fenfus in Ani-

malibus, tot finc proculdubio Motus in Corpo-

re inanimato, ubi Spiritus Animalis abfuerit;

licet neceffe fit multo plures effe Motus in Cor-

poribus inanimatis,quam Senfus in Animatis,

propter paucitatem Organorum Senfus , Atque

hojus reioftcndic fe Exemplumvalde raanife-

ftum in doloribus. Etenim quum fintplurage-

nera Doloris in Animalibus , & tanquam varii

illiusChara£lercs, ( veluti alius eft Dolor U-

ftio- »



2o8 VERUL^/iMUfljonis, aliusFrlgcris inrenfi , alius Panaur^ .

alius Compreffionis , alius Extenrionis , & fimi-

lium ) ccrcifTinium ePi, omniaillaj quoad Mo»tum

, inefre Corporibus inanimatisy

veiuti Li-

gno , aut Lapidi , cum uritur , aur per geki

conftringirur, aut pungitur , autfclndiiur, auc

fleSlitur, aut runditur ; 5c fic de alHs ; licec

non fubintrentSenfus, propter abfcntiam Spi-

ricus Animaiis

Itfrn Inftantia Conformes{quod

mirumfor-

rslTc di6û) func Radices & Rami Plantarum .

Omne enimL Vegetabile intumefcit , & extru-

dic partes in Circumferentiam , can: furfum

quam deorfum . Nequealia eft differentia Ra-

dicum & Ramorum,quam quod Radix inclu-

daturin terra , oc Rami exoonantur Aeri , &Soli o Si quis enim accipiac Ramum tenerum

& vegetum arboris , atque illum refle6\at in

'aliqusm rerrs particulam , licet non cohagreat

ipfiSolo, gignic ftatim non Ramum , fed Ra-

dicem . Atque vice ver.fa , fi terra ponatur fu-

perius, atque ita obftruatur Lapide , auc ali-

quadura fubftantia , ut Planra cohibeatur , nec

poffit frondefcere furfum ; cdec Ramos in Ae-

rem deorfum

Item Injlmtia Conformes funt , Gummiarbo-

rum , & pier«que Gemmae rupium . Utraque

cnim nilaliud funt,

quam Exudationes

&per-

coUrionesSuccorum : In primo gencre fcilicer,

Succorum ex Arboribus y in fecundo , ex faxis;

und^ gignitur Clariiudo Sc fplcndor in utrifquc,

per



NOrUM ORGÎSIUM. 209

per pcrcolationem nimirum tenuem & accur^.

tam . Nam inde fit etiam,quod Pili Anima-

lium non fiflt tam pulchri , & tam vividi co-

Jorjs, quam Avium Plumae complures•

quia

Succi non tam dclicate percolantur per cutem,

quam pcr calamum .

Item Injiantia Conformes funt , Scrotum in

Animalibus Malculis ^ & Matrix in Femellis .

Adeo ut nobilis illa Fabrica,

per quam Scxus

differunt , ( quatenus ad Animaiia terrcftria)

nil aliud vidcatur effe,quam fecundum Exte-

rius , & Interius ; vi fcilicet majore Caloris gc-

nitalia in Scxu Mafcuio protrudente in excc-

rius , ubi in Femeilis nimis debiiiseH: Calor,

quam ut lioc faccre poffit ^ unde accidit,quod

contineantur Interius .

Item Inftantta Conformes (unt^ Pinnas Pifcium,

& Pedes Quadrupcdum ^ aut Pedes & Alse Vo.

lucrum,quibus Siddidit »/4riftoteles quatuor vo-

lumina in motu Serpentum . Adeo ut in Fabri-

ca Univerfi , Motus vivcntium pierunque videa-

tur expediri pcr quatcrniones Artuum , five

Fiexionum .

Item Dentcs in Animaiibus tcrreftribus , &Roftra in Avibus , funt Inftantia Conformes y un-

de manifeftum eft , in omnibus Animalibus per-

fecîs fluere duram quandam fubftantiam ver-

fus Os

.

Item non abfurda cft Simiiitudo & Conformi-

tas illa, ut Homo fit tanquam Planta inverfa .

Nam radrx nervorum & facuitatum Animalium,

O eft



aio VERUL^Mltell Gaput 3 Partes aucem feminales funt infim»^

non compucatis extremitatibus tibiarum & bra*

chiorum . At in Planta , radix(quae inftar Ca*»

pitis eft ) regulariter infimo loco collocatur

•

femina autem fupremo

Deniqucillud omnino praecipiendum cft, &fxpius monendum ; ut diligentia hominum in

Inquifitionc & Congerie Naturalis Hiftoriae de*

inceps mutetur plane , & vertatur in contrarium

cjus quod nunc in ufu eft .

Magnacnim hucuf-que , atque adeo curiofa fuit Kominum induftria,

in notanda rerum varietatc, atque explicandis

accuratis Aniraalium , Herbarum , 3c Foffilium

difFerentiis;quarum pleraequc magis func Lufus

Naturae ,quann. feriae alicujus utilitatis vcrfus

Scientias.

Faciuntcerte

hujufraodi Rcs ad de-le£\ationem, atque ctiam quandoque ad Praxim;

verum ad introrpicicndam Naturam parum , auE

cihil , Ifaque convercenda plane eft opera ad

inqairendas & notandas rerum Similitudines &Analoga , tam in integralibus

,quam partibus .

Illasenira func , qua^ Naturam uniunc,

& con-ftitucre Scientias incipiunt.

Vcrum in his omnino eft adhibcnda Cautio

gravis , & feyrra • ut accipiantur pro Inflantiis

Conformibus & Proportionatis illae quae denotanc

Similitudines ( uc ab inicio diximus ) Phyfio

cas ;id eft

, rcales & fubftantiales , & immer.fas in Natura • non forcuitas & ad fpeciem /

multo minus fdperftitiofas aut curiofas,

quales

Naturalis Magias fcriptores ( homines leviffimi,

&



NoyUM ORG^NUM. 211

& in rebus tam feriis,quales nunc agimus

,

vix nominandi ) ubique oftentanty magna cum

vanitate & defipientia inanes Similitudines &Sympathias rerum defcribcntes , atque etiam

quandoque affingentes .

Vcrum his miffis, etiarn in ipfa Configura-

tioncMundi in Majoribus ^ non funt negligen-

6x in/lantite Confoymes ," vcluti Africa & Regio

Peruviana, cum Continenre fc porrigcnte ufquc

ad Fretum Magellanicum . Utraquc enim Regio

habct fimiles Ifthmos , & fimilia Promontoria,

quod non temere accidit

.

Item Novus & Vetus Orbis j in eo quod utri-

que Orbes verfus Septentriones lati func , &€xporre£ti j verfus Auftrum autem angufti &acuminati

.

Itcm inflantia Conformes nobiliffimae func,

Frigora intcHfa in media(quam vocant ) Ac-

ris Regione y 8<, Ignes acerrimi,qui fapf>e repc-

riuDtur eriimpences ex locis fubterraneis y quas

duas res funt Ultimitaces &Extr€ma/ Naturae

fciiicet Frigidi , vcrfus iVmbitum Coeii , & Na-

turae Galidi verfus vifcera Terrae,per Antiperi*

ftafin , five Rcjeflionem Naturae Contrariae

.

Poftrerao autem in AxiomatibusScientiarum,

notatu digna eft Conformitas injiantiarum . Ve-

luti Tropus Rheroricae,qui iichuY Prater Ex»

peBatum , conformis eft Tropo Muficae,qui vo-

catur Declinatio Cadsnti^ . Similiter, Poftula-

tum Maihematicum, ut qu^ eidem Tertio iequa"

Ita funt , etiam inter fe funt aqualia , conforme

O z eft



212 VERUL^Mllen: cum Fabrica Syllogifmi in Logica; qui unic

ea qusB conveniunt in Medio . Denique multum

utilis eftin quamplurimis Sagacitas qusedam in

conquirendis & indagandis Conformitatibus &Similitudinibus Phyficis

XXVIII. Inter Prarogativas inftantiarum,

poncmus feptimo loco Inflayitias Motwdicas •

quas cndimlrregulares^ five Heterocluas ( fum-

pto vocabulo a Grammaticis ) appeilare confuc-

vimus. EiE func , quae oflenduot corpora in Con-

creto;quas videntur efle Extravagantia , & qu<i-

fi Abrupta in Natura , & minime convenire

cum aliis rebus ejufdem generis . Etenim, Inftan^

tiisConformes funt fimiles alterius : 2LiInflanti(e

MonodiXa funt fui fimiles . Ufusvcro Inflantia^

vum Monodicarum efl talis , qualis eft Inftantia"

Yum Clandeftinarum : vid.ad evehendam & unien-

dam Naturam ad invenienda Genera , five Com-

munes Natura? , limitandas poftea per Differer»

tjas veras . Nequeenim defiftendum ab Inqui-

fitione 5 donec proprietates & qualitates , auae

inveniuntur in hujufmodi rcbus quae pofiunc ccn-

feri pro Miraculis Naturae , reducantur & com-

prehendantur fub aliqua Forma five Lege ccr-

ta : ut Irregularitas five Singularitas omnis re-

periatur pendere ab aliqua Forma Communi;

Miraculum vero illud , fit tandem folummodo

in Differentiis accuratis ,

& gradu &: concurfuraro, & non in ipfa Specic : Ubi nunc Contem-

plationes homiiium non procedanc ulcra,quam

uc ponanc hwjufnjodi res pro Secretis & Magna-

li-



IÔVVM ORG^NUM. 213

libus Naturae, & tanquam Incaufabilibus, 8C

pro Excepcionibus Regularum Generalium .

Excmpla InJlaritiaYum Monodicarum funr, Sol,

&Luna, incerAftra; Magnes , inter Lapides*Argentum vivum , inter Metalla ; Elephas

,

inter Quadrupedes ; Senfus Veneris , inter gene-

ra Ta£ûs ; Odor Venaticus in Canibus , inter

genera Olfa£lus . Eciam S licera apudGramma-

ticos, habetur pro Monodica ; ob facilcm com-

pofitionem , quam fuftinec cum Conlbnantibus,aliquando duplicibus , aliquando triplicibus :

quod nuUaalia litera facit . Plurimi autem fa-

ciendx func hujufmodi Inftantis,quia acuunc

& vivificant Inquifitionem , & medentur Intel..

leflui depravato a Confuetudine , & ab iis qu^

fiunt plcrumque

.

XXIX. IniQr Prarogativas injlantiarumy po-

nemus loco o6tavo Injlantias deviantes • Erro-

res fcilicet Naturse, & Vaga ^ ac Monftra : ubi

Natura declinac & dcfleftic a curfu ordinario ,

Differunr enim Errores Naturas ab Injlantiis Mo-

nodicis y in hoc ; c[\xoA Monodicie finc MiraculaSpecierum

, ac Errores finc Miracula Individuo-

rum . Similisautem fer&func ufus;

quia re£h'-

ficant Intelleftum adverfus confueca, & revelanc

Formas Communes Nequeenim in his etiam

dcfiftendum ab Inquifitione , donec inveniatur

Caufa hujufmodi Declinationis .

VeruntamenCau(a iila non exurgit ad Formam aliquam pro-

prie, {td tantum ad latentem procejfum ad For-

maiT3 , Qui caim Vias Naturae noveri: , is De-

O 3 via.



ai4 VERUL^MIIviationes etiam facilius obfervabit . At rurfus >

qul Deviationes noveric , is aecuratius Vias ds-

fcribet

Atque in iilo diffcrunt etiam ab Inflantiis Mo-

fiodicts,quod multo magis inftruant Praxin &

Operativam . Nam novas Species generare , ar-

duumadmodum foret : at Species notas variare,

& inde Rara mulca ac Tnuficata producere , mi-

nus arduum . Facilis autem tranfitus efl: a Mira-

culis Naturae ad Miracula Artis. Si enim depre-

hendatur Um^\ Natura in variatione fua , ejuf.

que ratio manifefta fuerit^* expeditum eric eo

deducere Naturam per Artera,quo per Cafum

aberraverit . Neque folum eo , fed & aliorfum;

cum Errores ex una parte monftrent & aperiant

viam ad Errores 5c Deflexiones undequaque. Hic

vero Exemplis non eft opus , propter eorundem

copiam . Facienda enim ellCongeries five Hi-

floria Naturalis particularis, omnium Monftro..

rum , & parcuum Naturx prodigiolbrum ; om.

nis denique Novitatis , & Raritatis , & Incon-

fueti inNatura. Hoc vero faciendum eft cuhi

fcveriffimo dele£\u , ut conftet fides . Maximc

autem habenda funt pro fufpe6\is,

quae pcndent

quomedocunqUe a Reiigione ; ut Prodigia Liviii

Ncc minus,quaB inveniuntur in Scriptoribus Ma-

giae Naturalis, aut etiam Alchymiae , 6c hujuf-

modi hominibus;

qui tanquam praci funt & a-

raatores fabularum . Sed depromenda funt illa ex

gravi 8c fidaHiftoria, & auditionibus ccrtis.

XXX. Intcr Prterogîtivas hftantiarum ^po-

nc-



NOVUM ORG^NUM. 2,ij

ncmus loco nono Injlantias Limitaneas^

quas CC-

iam Parttcipia vocare conluevimus, Eae vero

funt qugexhiben: fpecies Corporum talcs, quf

videntur effe compQfita» ex Ipeciebus duabus ,

vt\. Rudtmenta inter Ipeciem unam & alteram .

H? vero Inftantig inur In/lantias Monodicay Cu

ve HeterocUtas re6U numerari poffunt.Sunt enim

in univerfitatc rcrum Rarf & Extraordinari? .

Sed taraen ob dignitatem , feorfim traftandj &

ponendf funt . Optimeenim indicanc compofi-

tioncm & fabricam rerum , & innuunt caufas

Nuracri & Qualitatis Specierum Ordinariarum

in Univerfo , & deducunt Intclle6ûm ab co

quod eft , ad id quod effe poteft .

Harum Exempla func : Mufcus, intcr Putrc-

dincm & Plantam ; Comet? nonnuUi , inter Stcl-

las & Meteora ignita ; Pifccs volantes , inter

Avcs 5:Pifces; Vefpercilioncs , interAves dc

Quadrupedes : Etiam

Simia quam fimilis turpijpma beflia nohis y

& Partus Animalium biformes , & commifti cx

fpeciebus divcrfis ; &fimilia.

XXXI. Inter Prarogativas inflantiarum pone-

mus decimo \oco hflantia Poteflatts ^ fiveF^-

fcium^ (fumpto vocabulo ab Infignibus Imperiiy)

quas etiam Ingenia , five Manus HomiHis, appci-

lare confuevimus. E? funt Opera maxime no-

bilia & perfefta , & tanquam ultima in unaqua-

que Artc. Cum «nim hoc agatur pr^cipue u:

Nacura pareac rebus & cemmodis hamanisj

coafentaneum cft prorfus , ut Opera,quf jam-

O 4 pri-



ti6 VERVLjfMll

pridem in poteftate Hominis fuerunt,(quafi

Provincif antea occupatg & Tubaft? ) notencur

& numerentury praBfertim ea , cjuf funt maxi-

meenucleaia

&perfe6la : propterea quod ab

iftis proclivior & magis in propinquo fic trao-

fitus ad nova & ha£lenus non inventa . Si quis

enim ab horum contemplatione attenta propo-

fitum acriter &: ftrenue urgere velit^^ fiet ccr»

te , uc aut producat illa paulo longius , aut de-

fieftatilla

adaliquid

, quodfinitimum eft

yaut

etiam applicet & transferac illa ad ufum ali-

quem nobiliorem .

Neque hic finis . Verum quemadmodura ab

Operibus Natur? raris & inconfuetls erigitur

Intclletlus & elevatur ad inquirendas & inve-

nlendas Formas, quf

etiam illorum funt capa-

ces r Ita etiam in Operibus Artis egregiis ^c

admirandis hoc ufu venic , Idque multo magisy

quia Modus efficiendi & operandi hujufmodi

Miracula Artis , manifeftus ut plurimum eft ^

cum plerumque in Miraculis Nature fit magis

obfcurus . Attamen in his ipfis cautio efl: adhi-

benda vel maxime / ne deprimant fcilicet In-

tclle£ûm , & eum quafi humo affiganc

Periculum enim eft , ne per hujufmodi Ope-

raArtis, quc videntur velut Summitates quf-

dam & Fafligia induftrif humanf , reddatur

Intelle6lus atconitus& ligatus ,

&quafi male-

ficiatus quoad iUa y ita ut cum aliis confuefce*

re non poffit , M cogitet , nihil ejus generis

fieri pofTe , nifi eadem via qua illa eifefta funt

i ac-



NOVUM ORG^NUM. 117'

accedentc tantummodo diligentia majore , &pr^paratione magis accurata .

Contra ,illud ponendum eft pro ccrto : vias

& modos efficiendi Res & Opera , qu^ adhuc

reperta lunt & notata , rcs effe plerumque pau-

perculas , atque omnem potentiam majorem

penderc & ordine derivari a fontibus Formarum,

quarum. nulla adhuc inventa eft .

Itaquc ( ui alibi diximus) qui de Machinis

&Arietibus, quales erant apud Veteres , co-

gitaffctj^ licet hoc feciffet obnixe, atque fta-

lem in eo confumpfiffet; nunquam tamen in-

cidiffet in Inventum Tormentorum igneorum

operantium per Pulyerem pyrium . Neque rur-

fus,qur in Lanificiis & Scrico vegetabili ob-

fervationem fuam & meditationem collocaffec,

unquam per ca rcperiffet naturam Vcrnais aut

Serici Bombycini

,

Quocirca omnia Inventa,qusp cenferi pof.

funt magis Nobilia, ( fi animum advertas ) iti

lucem prodicre,nuHo modo per pufillas enu-

cleationes & Extenfiones Artium , fed omRinoperCafum. Nihil autem reprajfentat aut anti-

cipatCafum, (cujus mos efi , ut tantum per

longa fascula operetur)

praeter Inventiofieni

Formarum .

Exempla autem hujufmodi Inftautiarum par-

ticularia nihilopus efl adducere,

propter co«

piam eorundcm . Nam hoc omnino agendum,

uc vifitentur & peaitus introfpiciantur omncs

Artes Mechanics; atquc Liberales etiam ,

(qua.



2i8 VERVLsAMll(quatcnus ad Opera ) atque inde facienda eft

Gongeries five Hiftoria Particularis , tanquam

Magnalium , & Operum Magiftralium , & «a-

xime perfe£lorum in unaquaque ipfarum/ unacum Modis efFs6lionis five opcrationis.

Nequc tamen aftringimus Diligentiam,

quae

adhibenda eft in hujufmodi Collc6la , ad ea quae

cenfentur pro Magiftcriis & Arcanis alicujus

Artis tantum , atque raovcnt admirationem .

Admiratio enim proles eft Raritatis :

SiquidemRara , licet in generc fmt cx Vulgatis Naturis,

tamen Admirationcm pariunt

At contra,

quae revera Admirationi effe de-

bent,propter difcrepantiam quse ineft illis in

fpccie , collatis ad alias fpccies ; tamcn fi in

ufu famiiiaripraefto

fmt ; lcviter notantur .

Debent autem notari Monodica Artis , non rai-

nus quam Monodica Naturx ; de quibus antea

diximus . Atque quemadmodum in Msnodicis

Naturae pofuimus Solcm , Lunam , Magne-

tem , & fimilia,

quae Re vulgatiflima funt , fed

Natura tamen ferc fjngulari.•

idem & de Mo-nodicis Artis faciendum cft .

Excmpli gratia : Inftantia Monedica Artis,

eft Papyrus ; resadmodum vulgata , At fi dili-

genteranimum advertas , Materix Artificiales

aut planeTextiles funt pcr fila dircfta & tranf.

verfa ; qualia funt Pannws Scricus , aut La-neus , & Linteus , 6c hujufmodi : aut coagmcn-

tantur ex fuccis concretis^ qualia funt Later,

utArgilla figularis, aut Vitruin , aut Efmal-

^

ta,



NOFUM ORG^NUM. ijp

ta , aut Porcellana , & fimilia;

quae fi benc

uniancur , fplcndenc ; fin minws , indurantur

certe , fed non fplendent . Attamcn omniata-

lia, qu3t fiunt ex fuccis concretis , funt fragi-

lia ;nec uUo modo hsErentia , & tenacia . At

contra , Papyrus eft corpus tenax,quod fcindi

& laccrari poffit , ica ut imitetur & fere a?mulc*

tur Pellem five Membranam alicujus Animalis ,

ftutFolium alicujus Vcgetabilis , & hujufmodl

opificia Naturae .

Nam ncque fragilis eft, uc

Vitrum; neque textilis , ut Pannus ; fed habet

fibras certe , non fila diftinfta , omnino ad mo.

dum Materiarum Naturalium : uc inter Arcifi-

ciales Materias vix inveniatur fimile aliquid ,

fcd fic plane Monodicum . Atque praeferenda fane

funt in Artificialibus ea , quae maxime acceduncad imitationem Naturas , aut h contrario eam

potcnter regunt & invercunt .

Rurfus , inter Ingenia & Manus Hominis^

non prorfus contemnenda func Praeftigiae & Jo-

cularia . Nonnulla cnim exiftis, licec fint ufu

levia & ludicra , tamen informatione valida ef-

fe poffunt

.

'

Poftremo , nequeomnino omittenda funt Su-

perftitiofa , & (prouc Vocabulum fenfu vulga-

ri accipitur) Magica . Licet enim hujafmodi

rcs fintio immcnfum obrutas grandi mole Men-

daciorum & fabularum ; tamen infpiciendumpaulifper, fi force fubfic & lateat in aliquibus

carum aliqua operatio Naturalis : ut in Fafci-

no; & Fortificatione Imaginationis ; & Con-

fen.^



£2© VERUL^MIlfenfu rerum ad diftans • & Tranfmiflione Inr^

preffionum aSpiritu ad Spiritum , non minus

quam a Corpore ad Gorpus • 8c fimilibus .

XXXII. ExiiSj quae ance difta funt,

patet;

quod quinqueilla Inftantiarum genera , de qui-

bus diximus,

(v\d. In/iantiamm Conformium^

Injlantiarum Monodicarum , hiftantiavum Devi"

antium ^ Inflantiarum Limitanearum ^ Inflantia*^

fum Poteflatis ) non debeant rcfervari , donec

inquiratur Natura aliqua certa; (

quemadmo.

dum Inft^ntiae reliquse,quas primo ioco propo-

fuimus, nec non plurimae ex iis,

quae fequen-

tur , refervari debent : ) fed ftatim jam ab ini-

lio facienda eft earum Colleflio , tanquam Hi-

ftoria quaedam particularis ; eo quod digerant

ea quae ingrediuntur Incslle£lum , & corriganc

pravam complexionem Intelle6lus ipfius,quem

omnino necefie eftimbui, & infici , & demum

pcrverti ac diftorqueri ab incurfibusquotidianis

& confuetis ,

Itaque adhibenda; funt es Jnftantias tanquam

Prsparativum aliquod , ad reSificandum & ex-

purgandum Intelle£lum . Quicquid enim abdu-

cit Intelleflum a confuetis , aequat & compla-

nat areara ejus , ad recipiendum Lumem ficcum

& purum Notionum verarum .

Quin etiam hujufmodi Inftantiae fternunc&

praeftruunt viam adOperativam;

ut fuo loco

dicemus,quando de Deduîombus ad Praxttt

fermo erit.

XXXIII. Intcr Pr,€rogativasInflantiarum po-

ne-



KJOrUM 0RGsAlSlJ3M. zzi

nemus loco undecimo In/lantias Comitatus^ arque

Hofliks ; quas etiam Inftantias fropofitiomtm fixs~

ritm appellare confuevimus . Ex lunt Inftantise,

quae exhibent aliquod Corpus five Concrecumtale ,

in quo Nacura Inquifita perpetuo fequatur

tanquam Comes quidam individuus : aut con.

tra , in quo Natura Inquifica perpctuo fugiat

,

atque ex Comitatu excludatur , uc Hoftis & ini-

micus . Nam ex hujufmodi Inftantiis forman-

tur Propofitiones certe & univerfales ; autw^/.

firmativie , 2uz Negativt^ .* in quibus Subje6lum

eric talc Gorpus in Concrcto , Predicatum ve*

ro Natura ipfa Inquifita . Etenim Propofitiones

parriculares omnino Fix^ non funt , uhi fcili-

cet Natura Inquifita reperitur in aliquo Concre-

to fluxa & mobilis ; vid. Accedens , five Ac-quifita ; aut rurfus Recedens , five Depofita .

Quocirca Particulares Propofitiones non habenc

Frarogativam aliquam raajorem , nifi tantum

\xkQz{\xMigrationis j* de quo antea diflum eft .

Et nihilorainus , etiam Particulares illae Propo-

Ctiones comparata» & collatz cura Univerlali-

bus , multum juvant ; uc fuo loco dicetur . Ne-

quctamen, etiam in Univerfalibus iftis Propo-

fitionibus exa£lam aut abfolutam Affirmationem

vel Abnegationem requirimus. Sufficit enim ad

id quod agitur , etiamfi Exceptionem nonnuU

lam fingularem aut raram patiantur .

Ufus autcm Injlantiarum Comitatus efl , ad

^r\g\x^2indi^m Âffirmativam Formae . Quemadmo-

dum enim in InJlMntiis Migrantibus anguftatun

^ffir.



122. VERVLsJMll

x/fffirmativa Formae ; vid. ut ncccffario poni de*»

beac Forma rel cffe aiiquid,quod per A6lam \U

lum Migrationis inditur auc deftruitur : Ita eciam

in Injlantiis Comitatus anguftatur ^ffirmativaFormae ; uc neccffario poni debeac Forma rei

cffe aliquid,quod talem Concretionem corporis

fubingrediatur , auc contra ab eadcm abhorreat;

uc qui bene noric Conftitutionem auc Schema-

tifmum hujufmodi corporis , non longe abfue-

ric afe extraheuda in lucem forma Naturse ln«quifitae

Exempli gratia ; fic Natura Inquifica , Cali.

dum . Inflantia Comttatus , cft Fiamma . Ece*

nim in Aqua, Aere , Lapide , Mecallo , & aliis

quamplurimis , Calor cft raobilis , & accede-

re poteft

&recedere : Ac omnis Flamma eft ca-

lida , ita ut Galor in concretionc Flammx per-

petuo fequatur . At Inftantia HoflilisCalidi nul-

la reperitur apud nos . Nam de vHceribus Tcr-

rae nihil conftat ad fenfum ; fed eorum Corpo*

rum,

quse nobis nota func , nulla prorfus eft

Concretio quae non eft fufceptibilis Caloris *

*' Ac rurfus , fic Natura Inquifita , Confiftens :

Itiftffmia Hoflilis y eft Aer . Ecenim Meâllum

poceft flucre,

poceft confiftcrc ; fimiliter VitnTm^^

etiam Aqua poteft confifterc , cum conglacia-

tur : at impoffibile eft ut Aer unquam copfi-

ftac , aut exuat fluorem .

Verum de Inflant:is hujufmodi Propofltionum

fixarum fuperfunt duo Monita,

quas utilia func

ad id quod agitur . Primum , ut f» defueric pla-

^nc



KorUM ORG^NUM. 223

fic umvcrfzlis ^ffiymativa aut Negativa^ illud

ipfum diligenter notetur ranquam Non-Ens : fi-

cut fecimus dc Calido , ubi Univerfars Negati-

va ( quatenus ad Entia quae ad noftram noti-tiam pervenerint) in rerum natura dceft . Si-

militer, fi Natura Inquifita fu jEcernum , auE

Incorruptibile ; dceft Affirmativa Univcrfalis

hic apud nos . Nequcenim praedicari poteft ^-ternum aut Incorniptibile de aliquo corpore eo-

rum, quae

infraCoeleftia funt , aut fupra inte*

liora Tcrrae . Alterum Monitum t[\ , ut PropOp

fuionibus Univerfalibus ^ tam Affirmativis quam

Negativisdc alique Concreto , fubjungantur fi.

raul ea Concreta,

quae proxime videntur acces^

derc ad id quod cft ex Non-Entibus : u£ in Ca-

iore, Flammae moiliifimiB

&minimum aduren-

t€S ; in Incorruptibili , Aurum,quod proxime

accedit . Omnia enim ifta indicant tcrminos

Naturae inter Ens & Non-Ens ; & faciunt ad

Circumfcripciones Formarum , ne glifcant &vagentur extra conditiones Materise .

XXXIV. Inter Prarogattvas Inftantiayum, po-

r)«mus loco Duodecimo ipfas illas Inflantias Sub-

junSiivas^ dequibus in fuperiori Aphorifmo di-

ximus : quas ctiam Inflantias Uiiimitatis fivc

Termini appellarc confaevimus . Nequc enim

hujufmodi Inftantiae utiles funt tantum,quatc»

nus fubjunguntur Propofitionibus Fixis ; verum

ctiam per fe , & in proprietate fua . Indicant

cnim non obfcure veras Seftiones Naturas , &Menfuras rerum , dz illud Quoufque Natura qui^

fa- '



224 VERULv^MII

faciat & ferat , & deinde Tranfitas Naturs ad

aliud . Talia funt ; Aurum , in Pondere; Fer-

rum , in Duricie • Cete , in Quantitate Anima-

lium j Canis , inOdorc; Inflammatio Pulverispyrii , in Expanfione ccleri • & alia id genus

Nec rainus exhibenda funt ea quae funt Ultima

gradu infimo,quam quas fupremo : utSpiritus

vini , in Pondcre ; Sericum , inMollitici Ver-

miculi cutis , inQuantitate Animalium ; & c«-

tera.

XXXV. Inter Pravogativas Injlantiavum;

po-

nemus locodecimo itxuolnftantias Faederis fu

ve Uniems . Ex funt,

quae confundunt & adu-

rant Naturas,qux exiftimaatur effe Heteroge-

neas ; & pro talibus notantur & fignantur per

divifiones receptas .

Azlnftantia Fmderis oftendunt , operationes

& effe6lus,

quas deputantur alicui cx illisHe-

tercgencis ut propria , competerc etiam aliis ex

Heterogeneis ; ut convincatur ifla Heterogenia

( quae in opinione eft ) vera non effe , aut ef-

fentiaiis ; fed nihil aliud effe,

quam Modifica-

tio Natura^ communis . Optimi itaque func

ufus adelevandum & evehendum Intelle6tum a

Differentiis ad Genera, & ad tollendum larvas &fimulachra rerum

,prout occurrunt & prodeunc

perfonatsB in fubftantiis Concretis.

Exempli gratia : fit Natura Inquifita , Cali-

dum . omnino videtur cffe divifio folennis &authentica

,quod fint tria genera Caloris : vi-

^delicet Calor Cceleftium , Calor Animalium



KOFUM ORG^NUM. 225

5: Calor Ignis : quodque ifti Calores( prseier-

:im unus ex illis , comparatus ad reliquos duos }

fjnc ipfaefTentia & Ipecie , five natura fpecifi-

ca , differentes & plane hjeterogenei : Quando-quidem Calor Cceieftium & Aniinalium gene-

rec (5c foveat , at Calor ignis contra corruropat

& deftruat - Efl itaque Inflantia Foecleris, Ex-

perimentum iliud fatis vulgatum, cum recipi-

tur ramusaiiqais vitis intra doraum ubi fic fo-

cus affiduus, ex quo maturefcunc uvse , etiara

menle integro citius quam foras : Iia ut matu-

ratio tru6lus ctiam pendentis fuper arborem fie-

ri poffit , lcilicec ab Igne , cum Jioc ipfum vi-

dcatur effe opus proprium Solis . Itaque ab iioc

inicio faciie infurgit Iricelle^lus , repudiata He-

terogenia effentiaii , ad inquirendum quae fncDiffcrentias illas, quse revera reperiuntur inter

Calorem Solis & Ignis , ex quibus fit, uc eorum

operationes fint tam diffimiles, ut cunque illi

ipfi participent ex Natura communi

.

Quas Differenti^ reperientur quatuor : vid.

Primo, quod Caior Soiis refpeftu Caloris Ignis ,

fit gradu longe clementior & ienior : Secundo,

quod fic(praelercim ut defertur ad nos per Ae-

rem)qualitate muito humidior : Tertio, (quod

Capuc rei eft)quod fit fumme insequaiis , at-

que accedens & auflus , deinceps recedens & di-

minutus: id quod raaxime conferc ad Genera-

tionem corporum . Re6le enim afferuit »^r/y?o.

tdes^ caufam principalem Generationum 5cCor-

rupiionum qua; fiunt hic apud nos in fuperficie

P Ter-



22^ VERVL^MllTcrrs

,efie viam obliquam Solis per Zodiac

cum : unde Calor Solis,partim per viciffucjdmcs

Diei & No6lis, partim per fucceffiones ^fta-

tis

&Hyemis, evadic miris modis inasqualis .

Neque tamen definit ilie Vir , id quod ab eo re-

dic inventum fuit , ftacim corrumperc & depra«

vare. Nam ut Arbiter fcilicec Naturx(quod

iiii in more cft ) valde magiftraliter affignat

caufam Generationis, Acceffui Solis ; caufam

sutem Corruptionis , Receffui :

cum utraqiieres

(AccefTus videlicet Solis , & RecelTus ) noa

rcfpt'6live, fed quafi indifFercnter praebeat cau.

fam tam Generationi quam Corruptioni: quan-

doquidem incequalitas Caloris, Geoerarioni ^Corruptioni rerum

; xquahtas, Confervatioai

tantum miniftrec.

Eft & Qcjarta DifFerentia in-ter Calorem Solis & Tgnis

, magni prorfus mo-menti : vid. quod Sol operationes fuas infinuec

per longa temporis fpatia ; ubi operationes^gnis

(urgente hominum impatientia) per breviora

intcrvalla ad exitum perducantur. Quod fj quis

id fedulo agat,

ut

Calorem Ignis acremperet &reducat ad gradum moderatiorem 8: leniorem •

(quodmuicis modis facile fir ) deinde etiam in-

fpergat & admifceat nonnullam humidi:atem ;

maxime autem fi imiterur Calorem Solis in inae.

qualitatej poftremo , fi moram patienter tole-

ret,

(

non cerce

eam quae fic proporcionata ope-,ribusSolis, fed largiorem

,quam homines ad^

hibere folent in operibus Tgnis;

) Is faeiie mif-

fam facict Hecerooeniam iliam Caloris : & vel

ten-



NOFUM ORGu^^NUM. 217

centabii ,vel exsquabit , vcl in aliquibus vid-

cec opera Solis,

per calorem Ignis . SimilisJw^

Jiayjtia Foederis eft ^ rcluicirario Papihonum , ex

frigore ftupentium & canquam emorruorum,

per

exiguum teporem Ignis : uc facile cernas , non

niagis negatum effe igni , vivificare Animzn-

tia,quam maturare Vegecabilia . Etiam In-

ventum illud celebre Fraca/lorii de Sdrtagine

acritcr calefafla,qua circundant Medici capi-

ta Apoplefticorum delperatorum . expandic ma-

rifefte fpiritus animales, ab humoribus ^ ob-

{lru6xicniuus Cerebri compreffos & quafi exfiin-

clos • illofque ad motum excirat , non aliter

quam Ignis operatur in Aquam auc Acrem;

^ tamen per confequens vivificac . Etiam Ova

aJiquando excluduntur per Calorem 0^}^^ id

quod prorfus imitacur Calorem Animaiem » 5c

complura eiufmodi : uc nemo dubicarc pofficj

quin Calor Ignis in muhis fubjeSîs rôdificari

poffic ad imaginem Caloris Coeleftium & Ani-

malium .

Similiter fint Natur^ Inquifitce, Motus &

Qj-iies . Videtur cffc divifio folennis atque ex

incima Philolophia,quod corpora Nfaturalia vel

rotent , vel ferantut re6la , vel fienc five quic-

fcanc . Auc enim efl Motus finetermino^ auc

Statio in termino , auc Latio ad terminum . Ac

motbs ille perennis Rotationis , videtur effe Coe-

ieuium proprius : Srritio five Quies , videcur

competere ipfi globo Terrs : Ac corpora cj?re.

ra (Graviu quai vocant , ^ Levia ^ cxtra loca /

P z fci.



228 VERUL^MIIfcilicet connaturalitcris fux fica ) feruntur refli

ad raaffas fjve congregationcs fimilium; Levia

furfum , verfus ambjtuan Cceli • Gravja deor-

fum , verius Terram . Atque ifla pulchra diclu

funt

Ac lYiftantia Fosderis eft Cometa aliquis hu-

milior^

qui cum fic longe infra Coelura , ta*

men rocai . Atque commantum w.///y?ofe//j , de

alligatione five fequacitate Coraetse ad Aftruni

aiiquod , jampridem explofum eft ; non tantum

quia ratio cius non e(l probabilis , {td propter

experientiam manife£lum difcarfus & irregularis

mocus Cometarum per varia loca Cceli .

At rurfus alia hiflatitia Fcederis circa hoc fu«

bie6lum , eft Motus Aeris^

qui intra Tropicos

( ubi Circuli Rorationis funt majores ) videtur

& ipfe roiare ab Oriente in Occidentem ,

Et alâ rurfus lyiftantia foret FJuxus 5c Reflu-

xus Maris , fi modo aquas ipfcE deprehendancur

fcrri motu Rerationis ( licet tardo & evanida)

abOriente in Occidentem * ita tamen , ut bis

in die repercuriantur . Itaque fi hsc ita fe ha-

beant : manifeRum eft , Motum iftum Rora-

fionis non terminari iuCceleftibus , fed commu-

nicari Aeri & Aquae .

Etiam ifta proprietas Levium , nimirum ut

ferantur farfum , vaciliat nonnihil . Atque in

hoc , fumi potell pro Inftantia Fosdevis ^ Bulla

aqux . Si enim aer fuerit lubcer aquam , afcen-

dit rapide veriûs fuperficiem aquss,

per Motum

\ illum PhgiS, {

quam vocat Democritus) per

quam



quam aqaadefccndens percutic & atcolllc aerem

rurluiri • non aucem per contentionem auc ni-

xum atris ipfias . Atqui ubi ad luperficiem

iplam Aquae ventum fueric , tum cohibetur Aer

ab uiteriore alcenlu,

pcr levem reriftentiam

quam rcperic in Aqua, non ftacim tolerante fe

difcontinuari : ita uc exilis admodum fit appe-

titus Aeris ad fuperiora .

Similiter fic Natura Inquifita , Pondus . Eft

plane divifio recepta ; uc Denfa & Solida ferantur

verfus cencrum Terra?,Rara autem 8c Teiiuja ver-

fus ambitum Coeli ; tanquam ad loca fua pro-

pria . Acqae loca quodatcinec;( licet in Scho-

lis huji^fmodi res valeanc)

plane inepta & puc-

rilis cogitatio eft , Locum aliquid pofTe . Itaque

nugancur Phiiorophi , cum dicunc,quod , (i

perforaca eiTec Tcrra , corpora gr^via fe fifte-

renc quando vencum eflec ad Cencrum . EffeE

enim certe virruofum plane & efficax genus Ni-

hili , aut Pun61i Methematici;

quod aut alia

atBcerec , auc rurfus quod aiia appecerent : Cor*i

pus enim non nifi a corpore paticur . Verum

iiie appetitus Adfcendendi & Defcendendi, aus^

eft in Schematifmo corporis quod movetur ^ auc

jrt Sympathia fiv^ confenfu cum alio corpore *

Quod fi inveniatur aiiquod corpus Denfum &Solidum

^quod nihilominus non feratur ad Ter.

tara ; confundirur hujufmodi divifio. Ac fi re-

cipiacur opinio Gilberti,

quod Magnetica vis

Terrae ad alliciendum gravia , non extendatur

uicra orbsm Virtutis fucE , (quse operacur fem.

P 3 per ;



2^0 FERULÎMII

per ad didantiam cercam , S: non ukra ) hoc

que per aliquam Inftînciam verificetur ; ea de-

mum erit hiftantiji Fcederis circa hoc fubjeftum .

Neque tamen occurrit imprsefeiuiarum aliqua

Inftantia fuper hoc certa 3c manifcfta . Proxi-

me videntur accedere Cataraftae Cosli,

qua: In

navjgatjonibus per Oceanum Atlanticum verfus

Indias utrafque faspe confpiciuntur . Tanta enim

videtur effe vis & mo!cs aquarum,qu2 per hu-

jufmodi Cacara£las fubito efFunditur ; ut videa-

tur Colle6lio Aquarum fuiffc ante facla , atque

in his locis haEfifife , & manfiffe , &: poflea potits

per caufim violentam deje^la & detrufa elTe,

quam naturali Motu gravitatis cecidifTe : adco uc

conjici pcfTit , corpoream molem, denfam accue

compa6âm , in magna diftantia a Terra ^ fore

penfilcm tanquam Terram ipfam ; nec cafu-

ram , nifi dejiciatur. Vcrum de hoc nil certi

afHrmamus. Interim in hoc & in multisaliis

facile apparebic,quam inopes fimus HifiorisB

Naturalis ;cum loco Infiantiarum certatum

,

nonnunquam Suppofitiones afFerre pro Exemplis

• cogamur .

Similiter fit Natura Inquifita , Difcurfus In-

genii . Videtur omnino divifio vera , Rationis

Humanae , & Solcrtia» Brutorum . Attamen func

r.onnullsE Inftantias aftionum,

quae eduntur a

Brutis,

per quas videntur etiam Bruta quafi fyl-

logizare : ut memorias proditum eft de Corvo;

qui per magnas ficcitates ferre ene61:us fiti , con«

ipexic aquam in trunco cavo arboris • atquc

\- cum



JÔyVM O RG^hJUM. 231

cum non daretur ei intrare propter nnguftias,

non ceffavic jacere multos lapillos, per qiios

Ibrgerec & afcenderet aqua , ut bibere poflet;

t|uod poRea ceflTu in Proverbium .

Similiter (ic Natura Inquifua , Vifibile. Vi-

detur omninoeflê divifiovera & certa * Lucif,

quae eft Vifibile originale , & primam copiam

facit vifui;

5c Coloris,

qui efl Vifibile fecun-

darium , & fine luce non cernitnr, ita ut vi-

deatur nil aliud eflê quam imagoauc modifica-

lio Lucis , Actamcn ex utraque parte circa hoc

videncur efle Inftanttie Faederts ; fcilicet , Nix

in magna quantitate , & Flamma fulphuris :

in quarum alcera videturefl"e Color primulum

lucens , in altera Lux vergens ad colorem .

XXXVL Inter Praerogativas Inftantiarum po-

nemus loco decimo quarto Inflantias Crt^cis ^

translaco vocabulo a Critcibus^

qui€ ere6ta2 in

Biviis , indicant & fignant viarum feparationes.

Has tU2im Inllantias Deciferias ^ & Judtciales^

& in Cafibus nonnullis Injlantias Oracult^ &

Mandatt ^ appellare conluevimus . Earuui ratio

talis eft . Cum in Inquificione Naturae alicujus ,

^

lntelle£tus ponitur tanquam in ^quilibrio , ui

incertus fic , utri Naturarum e duabus , vel

quandoque pluribus , Caufa Naturae Inqulfitse

attribui aut aflignari debeac,propter complu-

rium Nacurarum concurfum frequentem & or-

dinarium • Inftantite Crucis oftendunt confortium

unius ex Naturis(quoad Naturam Inquificam

)

fidwm 6c indiflôlubile , alcerius autem varium^

P A &



2^2 VERUL^Mll^ leparablle ; unde termlnauir quseftio , & rc^

cipiiur Natura illa prior pro Cauii» , mifTa ake-

ra & repudiaia . Itaque hujulmodi Inftantis funt

maximae lucis ,

& quafi magnas authoritatis

ita ut Curriculum interpretationis quandoque

in ilias defmat , Sc per illas perficiatur : Inter-

dum autem In/iantue Crucis illae occurrunt &inveniuntur inter jampridem nocatas ; At ue

plurimum Novae funt , & de Indullria atque ex

Compofito quaefuas & applicatae ,

& diligentia

fedula & acri tandem erutae .

Exempli gratia ; fic Natura Inquifica Fluxus

& Refluxus Maris , ille bis repetitus in die , at-

que fexhorarius , in acceffibus & receffibus fin-

gulis , cum differentia nonnulla quse coincidii

in Motum Luns.

Bivium circa hanc Naturamtale efl:

Necefife prorfus efl , ut ifte Motus efficiatur,

vel ab Aquarum Progreffu & Regreffu , in mo-

dum Aqu3B in pclvi agitats,

quae quando la-

tus unum pelvis alluic , deferic aherum ; vel

a Sublatione &: fubfidentia Aquarum e profun-*^do , in modum Aqua^ ebullientis , & rurfus

fubfidentis . Utri vero Caufae fluxus & Refluxus

ille affignari debeat , oricur dubitatio. Quod fi

recipiarur prior Affertio , neceffe efl: ut cum fic

Fluxus in Mari ex ana parte , fiac fub idem

tempus alicubi in Mari Refluxus ex alia . Ica-

que ad hoc reducicur Inquificio . Atqui obfer-

vavit sAcofla , cum aliis nonnullis ( diligenti fa-

^fla Inquifitione)quod ad litora Florida? , & ad

^li-



TÔVVM ORG^NUM. 2^3

iitora adverfa Hifpanix 8z Afric» , fianc Flu-

xus Maris ad eadem tempora , & Refluxus iti-

dem ad eadem tempora ; non contra,

quod

cum fluxus fit ad litora Floridas , fiac Refluxus

ad litora HifpaniiE & Africae . Attamen adhuc

diligentius attendenti , non per hoc evincitur

Motus Atfollens , & abnegatur Motus in pro-

greffu . Fieri enim potefl:,quod fit Motus A-

tjaarum in progreffu , Sc nihilominus inunJec

jidverfa litora ejuldem Alvei fimul ; Si Aqua

fcilicec illse contrudantur & compellantur aliun-

(le;quemadmodum fic in Fluviis, qui fluuni:

ik refluunc ad utrumque litus horis iifdem,

cum tamcn ifle Mocus liquido fit Mocus in

Progreffu , nempe Aquarum ingredientium oftia

Fiuminum ex Mari . Itaque fimili modo fieri

pGtefl , uc Aqu^ venientes magna mole ab O-

ceano Orientali Indico , compellantur & tru-

dantur in Alveum Maris Atlantici , 5c propcer-

ea inundenc utrumque lacus fimul , Quseren-

dum itaque efl , an fit alius Alvcus,per qwem

Aquse poflrinc iildem temporibus minui & re-

fluere . Atquc prxflo efl Mare Auftrale, Mari

Atlantico neutiquam minus , fed potius magis

latum 8c extenfum,

quod ad hoc fufficerc

pollic

.

Itaque jam tandcm perventum eft Sid In/larj"

ttamCrucis circa hoc fubieflum . Ea talis eft

.

Si pro certo inveniatur, quod cum fic Fluxus

ad licora adverfa tam Floridae,quam Hifpani^,

in Mari Atlantico 3 fiat fimul Fiuxus ad litora •'

Pe.



^34 VERVL^MllPeruviaj , Scjuxca dorfum Chin«e in Mari Au-

ilrali • Tum cene per hanc Infiamiam Decifo^

riam abjudicanda eft Affertio,quod Fluxus 3c

Refluxus Maris de quo inquiritur , fiat per Mo-tum Progreflivura . Neqacenim relinquitur a-

liud Mare , aut locus , ubi poffit ad eadem tem-

pora fieri RegrefTus , auc Refluxus . Coramo-

diffime autem hoc fciri poffic , fi inquiratur ab

Incolis Panamae , & Limas, ( ubi uterque O-

ccanus , Atlanticus 5c Auftralis , per parvumIfthmum feparantur ) urrum ad contrarias llih-

mi partes fiac fimul Fluxus & Refluxus Maris^

an e contra , Verum haec Decifio , five Abju-

dicatio certa vidctur,

pofito quod Terra ftec

immobilis . Quod fi Terra roccc , fieri fortaf-

fe pocefi, ut ex inaequali rotacione ( quatenus

ad celeritarcm five incitationcm j Terrf , &Aquarum Maris , fequatur Compulfio violecta

Aquarum in Cumulum furfum, quf fic Flu-

xus, & Relaxacio earundem, (

poftquam am-

plius cumulari non fufiinuerinc ) in deorfura ,

^ quf fic Refluxns . Verum de hoc facienda efl

Inquifitio feparatim . Accamen etiam hoc fup-

pofiio, illud fque manet fixum

,quod neceffe

fic fieri alicubi Refluxum Maris ad eadem tem.

pora^quibus fiunt rluxus in aliis partibus

Similiter-, fic Nacura Inquifita,

pofierior il-

le Motus ex duobus quos fuppofuimus • vide-

licet Mocus Maris fe attollens , & rurlus fub-

fidens; fi forte ica accideris , uc ( diligenci fa-

\ £\o examine) reiiciatur Mocus aher , de quQ

di-



NOVUM ORG^NUM.135

diximus,Progrdrivus . Tum vcro eric TvU

vium circa hanc Nacuram tale . Neceffe eft

ucMotus ifle, perqucmAqu? in Huxibus &Refluxibusfe actoilunt, 5c rurlus relabuntur

,abfque alia accefllone Aquarum aiiarum quâdvolvuntur, fiac per unum ex [lis tribus mo-dis^ vel quod ifta aquarum copia emanec exjnterior/busTerr^, & rurfus in iila fc recipiac;vel quod non fic aliqua amplior moles Aqua«

rHm, ffd quod esedem Aqu2 ( non autlo quan.tofuo) extendantur, five rarefianc , ita ut ma-jorem locum & dimenfionem occupect , & rqr-fusfe concrahant- vei quod nec Copiaâccedacmajor, nec Extenfio amplior, fed c^dem A-qu? (prout func, cam Copia

,quam Denfita-

te auc Rancace ) per vim aliquam Magnecicamdefuper eas accrahentem

, & evocancem, Sc per

Conlenfum fe atcollanc, & deinde fe remittanc

.

Icaque reducacur( fi piacec

)jam incjuintio (mii:

fis duobus iilis Mocibus prioribus ) ad hunc ulti-

mum; & inquiracur fi fiat aliqua talis Sublatio

perConfenfum , five vim Magneticam . Atquiprimomanifefiumeil, wniverlas Aquas

,prouc *

ponuncur in Foffa, five Cavo Maris

, non pof.fe fimul attolli

, quia deefiTet quod fuccederecin fundo^ adeouc fi forec in Aquis aliquis hu- yjufmodi appecicusfe accollendi

, ilie ipfe camea

aNexurerura, five ( uc vulgo loquuncur ) ne ^deturVacuum, fraftus forec & cohibitus. Re- ^ .iinquicur, ut ratollantur Aqux cx aliqua parite, & per hoc minuantur &ced2nc ex aiia ,

^

Enim.



r^ê VE RUL^MIIEaiinvero rurfu^ necefTcrio fequetur , ut vis iU

la Magnecica , cum fupcr Totum operari non

poflic , circa Medium operetur inccnfiffime•

ita ut Aquas in Medioactollat ; illae

verofu-

hhzx , latera per fucceflionem deferant & de*.

flituant .

Itaque jam tandem perventum efl ad Lijl.in'

iiam Cmcis circa hoc fubjeclum . Ea talis eft :

Si inveniatur, quod in Refluxibus Maris Â«

quarum fuperficies in Marific

arcuata magis &aotunda , attolientibus fe fcilicec Aquis in me-

dio Maris , & deficientibus circa latera,

quas

funt litora^ 5c in Fluxibus eadem fuperficies

fic magis plana & asqua , redeuntibus fcilicec

Aquis ad priorem fuam pofitionem ; tum cer-

te ipQvhinc hjl^trjtiam Dcciforiam potefi: recipi

Sublatio per vim Mdgnecicam * aliter prorfus

abjudicanda efl; . Hoc vero in Fretis per lineas

nauticas non difnciie cfl experiri • videlicec

utrum in Refluxibus verfus Medium Maris Ma-

re non fic magis alcum five profundum,quam

5n Fluxibus . Notandum autem eft , fi hoc ica

fic , fieri ( contra ac creditur ) ut attoUant fe

Aqu3E in Refluxibus, demittanc fe tancum in

Fluxibus, itauc iitora veftianc & inundenc.

Similiter, ficNatura Inquifita , Motus Roca,.

tionis fpontaneus , 8c fpeciatim , utrum Motus

L Diurnus,per

quemSol

&SteiliB ad confpe.

6lum noftrum oriuntur & occidunc , fic Motus

Rocationis verus in Cceleflibus - aut Motus

^ Apparens in Coelefiibus , verus iu Terra * Po-

te.



NOFUM ORG^lÛM. 237

teric effe Inflantia CvHcis fuper hoc fubje£tuTii

talls . Si invenratur Motus aliquis in Oceano

ab Oriencc in Occidencem , licet admodum lan-

guidus & enervatus ^ Si idem Motus reperia-

tur paulo inciratior in Aere,

prasfertim intra

Tropicos , ubi propter majores Circulos ^ft

magis perceptibilis ; Si idem Motus reperia-

tur in humilioribus Cometis,jam fa£lus vivus

& validus ; Si idcm Motus reperiatur in Pia-

netis, ita tamen difpenfatus ^ graduatus , uc

quo propius abfic a Terra , fit iradior;

quo

iongius, celerior , atque in Ccelo demum ftel-

lato fit velociffimus ; Tum certe recipi debec

Motus Diurnus pro vero in Ccelis , & abnegan-

dus eH: Motus Terras;

quia manifeftum erit,

Motum ab Oriente in Occidentem efle piane

Cofmicum , 6c ex Confenfu Univerfi,qui iii

Summitatibus Coeli maxime rapidus,gradatim

labafcat , & tandem definac & extinguatur in

Immobili , videiicet Terra .

Similiter, fit Natura Inquifua , Motus Ro-

tationis illealter apud Aftronomos dccantatus,^

rcnitens& contrarius Motui diurno , videlicec

ab Occidcnte in Orientem,quem veteres A-

ftronomi attribuunc Plaoetis , etiam Ccelo HeU

lato , ^zCopertvcus ^ lc ejus Seflatores , Tevrx /quoque j & quaeratur , utrum inveniatur in re-

rum Natura aliquis talis Motus , an potius res #confi6ta fit & fuppofita

, ad Compendia & Com- •

moditates Calculationum , & ad puichrum illud,

fciiicet dc expediendis Motibus Cosleftibus per^^

Cir*



A38 VERVLv^Mll

Circulos perfcftos. Neutiquam enim evincirur

ifte Motus effe in Supernis verus & rcalis , ncc

per Defeftuni Reftitutionis Pknetse in Motu

diurno ad idem pan£lum Coeii ftellati , nec

per diverram Policatem Zodiaci , habito refpe-

6iu ad Polos Mundi,qux duo nobis hunc Mo-

tum pepererunt . Primum enim Phcsnomenon

per Anteverfionem & Derelifilionem optime

lalvâtur, Secundam per Lineas Spirales • adeo

ut Inacqualitas Reftitutionis , & Declinatio ad

Tropicos,

poflint efTe potius Modificationcs

Motus unici illius diurni ,quam Motus reni-

tentes , aut circa diverfos Polos , Et certiffi-

rnum eft , fi paulifper pro Plebeiis nos gera-

nius,

(miffis Aftronomorum & Scholse com-

mentis 5 quibusiliud ia more efl , ut Senfui iri

multis immento vim facianc , 5c obfcuriora

maiint) talem effe Motum ifûnj adSenfum,

qualem diximus : Cujus imaginem per fila fer-

rea ( veluti in Machina} aliquando repraefen-

tari fecimu^ »

, Verum Inftantia Crucis fuper hoc fubje£lum

poterit effe talis . Si inveniatur in aliqua Hifio-

ria fide digna , fuiffeCometam aliquem , vei

fubiimiorem , vel humiliorem,qui non roia-

verit cum Confenfu manifeRo (licec admodu-m

irregularitei') Motus diurni , fed potius rota-

verit in contr^rium Coeli * tum certe hucuf-

que judicandum efl:,

pofTe efTe in Natura

aliquem talem Motiirtt , Sin nihil hujufmo-

^di inveniatur, habjndus ell: pro lufperto ^Sc

ad



2SI0VUM ORG^NVM, i^p

ad alias Inflantias Cmcif circa hoc confugien-

dum .

Similicer, fit Narura Inquifita , Pondus fivc

Grave. Bivium circa hjinc Naturam tnlc cft .

NecelTe efl , ut Grdvia & Poriderofa vel ten-

dant ex Natura fua ad Cencrum Terrae,

per

proprium Schematifmum ^ vel uc a MaiTa Cor-

porea ipfius Terrse , tanquam a Congregationc

Corporum Connatura!ium,attrahaniur & rapian-

rur 5c ad eam pcr Confenfum feranrur . Ai poRc«

rius hoc fi in caula fit , fequitur , uc quo pro-

pius gravia appropinquant ad Terram , eo for-

tius & majore cum imperu ferantur ad eam •

quo longius ab ea abfinc , debtlius & tardius,

( ut fic in Attraclionibus Magnecicis / ) idque

fieri intra fpatium certum^ adeo ut fi elongaca

fuerinc a Terra cali diflaniia , uc virtus Tcrras

in ea agere non poffic,

penfilia manfura finc ^

uc & ipfaTerra, nec omnino decafura .

Icaque talis circa hanc rcm poreric effe /«•

flantta Crttcis . Sumatur HoroJogium ex iis qu^

moventur per Pondera plumbea; & aliud eX'

iis qu2 moventur per comprefiiionem laminae

ferreae ; atque vere probentur, ne alrerum al-

tero velocius fit , auc tardius ; Deinde ponatur

Horologium illud movens per pondera , fuper

faftigium alicwjus Templi altiffimi , akero il-

l.o infradeccnto / 5c notetur diligenter, fi Ho.rologium in alto ficum cradius moveacur quafh

folebac,

propter diminuram virtutem Ponde-

rum . Idem fiac Expcrimentum in profuudis

Mi-

/



a4€> VERUL^MIlMinerarum, alte fub Terra depreffarum ; ut-

rum Horologium hujurmodi non moveatur ve-

lociusquam lolebat,propter au6âm virrutem

Ponderum . Q.uod fi inveniatur virtus Ponde-

rum minui in fublimi ,aggravari in fubterra-

neis ; recipiatur pro Caufa Ponderis, Attraftio

a MafTa Corporea Terrae .

Similiter, fit Narura Inquifita ,Verticitas

Acus ferreae, ta61:x Magnete . Circa haiic Na-

turam tale erit Bivium . Neceffe eft , ut 1 a-

£lus Magnetis vel ex fe indac ferro Verticita«

tem , adSeptentriones & Acftrum ;vel uc ex-

citet ferrum tantummodo & habiiitet : Motus

autem ipfe indatur ex prasfentia Terras , ut GtU

bcrttis opinstur, & tAuto conatu probare niti-

tur . Itaque huc fpe6iant ea , quae iile perfpi-

caci induftria conquifivit , Nimirum quod Cla-

vus ferreus,

qui diu duravit in fnu vcrfus Se-

ptentriones & Auftrum , colligat mora diurini

Verticitatem , abfque Ta£û Magnetis : Ac U

Terra ipfa,qux ob diftantiam debiliter ope-

. ratur, ( namque fuperficies aut extima incri:*

ftatio Terrae virtutis Magneticae (ut ii!e valt

)

expers eflj per moram tamen longam Magnc-

tisTa£lum fuppleret , & ferrum exciret ,ce-

inde excitum conformaret , & verteret . Rur-

fus, quodTerrum ignitum & candens , fi in ex-

\ t!n6lione fua exporrigatur inter Septentriones 5t

AuRrum , coiligat quoque Verticitatem abi-

que Tafilu Magnetis : Ac fi partes Ferri in

^ Moru pofuae per Ignjtionem , & poftea fereci-

pien-



KOFUM ORCu^lSlVM. 241

pientes , in ipfo articulo excin£lionis fux , ma-

gis eflent fufceptivx , & quafi fenfirivas Virtucis

inanantis a Terra,quamalias, & inde fierent

tanquam excits , Verum hgec , licet bene ob-

fervata ,tamen non evincunc prorfus quod ilie

afferii

.

Inftavtia Crttcis autem circa hoc fubjeflum

poterit effe talis . Capiatur 7'erreIIa ex Magne-

le , & nocentur Poli ejus ; & ponantur Poii

Tcrrellae verfus Orientem Sc Occafum , noii

vcrfus Septentriones & Auftrum ^ atque ita ja-

ceant ; deinde tuperponatur Acus ferrea inta6la:

& permittatur ita manere ad dies fex aut fe-

ptem . Acus vero ( nam de hoc non dubitacur)

dum manet fuper Magnecem , reliclis Polis

mundi , fe vertec ad Polos Magnetis. Itaque

quamdiu ita manet , vertitur fcilicer ad Orien-

tem 3c Occidentem Mundi . Quod fi invenia-

tur Acus illa remota a Magnete , Sc pofita fu-

per Verforium , ftatim fe applicare ad Septen-

triones &Auftrum, vel etiam paulatim fe eo

recipere/ tum recipienda efl: pro Caufa , pra?-

fentia Terrae . Sin autem vercatur ( ut prius)

in Orientem & Occidentem , auc perdat Verti-

citatem , habenda efl illa Caufa pro fufpecl:a,

& ulterius inquirendum eft .

Similicer , fic Natura inquifita, Corporea

Tubftantia Lunse j- an fic Tenuis , Flammea ,

five Aerea , ut piurimi ex prifcis Philofophis

opinati func ; an folida & denfa, ut Gilbertits

6c multi moderni , cum nonnuUis exantiquis,

Q. te.



lc\z VERUL^Mlitenent . Ratlones pofterioris iftius Opinionis

fundantur in hoc maxlme,quod Luna radios

Solis refle6\at y neque videtur fieri Refiexio

Lucis nifi a Solidis .

Jtpque InftantiteCriicis circa hoc fubje6lum

ese cfTc poterunt ( fi raodo aliquas fint)

quae

demonftrent Reflexioncm a Corpore tenui,qua-

lis eftFiamma, modo (it craflitiei fufficientis .

Certe Caufa Crepufculi , inter alias , eft Refle-

xio radiorum Solis a fuperiore parte Aeris .

Etiam quandoque rcfle6li videm.us radios Solis

temporibus vefpertinis ferenis, a fimbriis nu-

bium rofcidarum , non minori fplendore , fed

potius illuftriori , & magis gloriofo,quam

cui redditur a Corpore Lunae j neque tamen

conflat , eas nubes coaluiffe in Corpus denfumAquae . Etiam videmus

, Aerem tenebrofum

pone feneftras no61u refle6lcre lucem Candelae,

non minus quam Corpus denfum . Tentanduni

etiam foret Experimentum immiffionis radio-

rum Solis per foramen , fuper FJammam ali-

quam fubfufcam & cseruleam . Sane radii aper-ti Solis incidentes in Flammas obfcuriorcs ,

videntur eas quafi mortificarc, ut confpician-

tur magis infiar Fumi albi,quam Flamms .

Atque haec imprsfentiarum occurrunt,

quie

fint ex Natura Inflantiarum Crucis circa hanc

Sy

rem•

& meliora fortaffe reperiri pofTunt.

SedDctandum femper eft , Reflexionem a Flamma

non effe expe6tandam , nifi a Flamma alicujus

V, profundicatis ; nam aliter vergit ad Diapha-

num .



NOVUM ORG^^NUM. 24^

iium . Hoc autem pro certo ponendum, Lu-

Cem iemper in Coi*pore sequali , auc excipi &tranfmitti j

aut refilire .

Similiter, fi: Natura Inquifita , Motus Mlf-filium

iveluti Spicuiorum , Sagittarum , Glo.

bulorura,per Aerem * Hunc Motum Schola

( more fuo ) valde negligenter expedity facis

habens, (i eum nomine Motus violenti a Na-

turali(quem vocant ) diftinguDt^ &: quod ad

primam percuffionem Wve impulfionem attiner,

per illud, (

quod duo Corpora non pojjint effe

in uno loco ,n: fiat penetratio Dtmen/ionum ) fi-

bi fatisfaciat ; & de Proceffu continuaco iftius

Motus nihii curec . Ar circa hanc Naturam Bi-

vium eft tale : Auc ifte Motus fic ab Aere ve-

hence , oc pone Corpus emifTum fe coUigente,inftar fluvii erga Scapham , auc venci erga pa-

leas" auc a partibus ipfius Corporis non fufti-

nencibus impreifionem , fed ad eandem laxan-

dam per fucceffionem fe promovencibus . Ac-

.que priorem illum recipir Fracaflovius , & fe-

re omnes qai de hoc Mocu paulo fubcilius in-

quifiverunc : Neque dubium eft , quinfintAe-

ris parces in hac re nonnullas ; fed alter Motus

proculdubio verus eft , ut ex infinicis conftac

Experimentis . Sed inter caeteras,

poteric eft"a

circa hoc fubje£lum Inflantia Crucis talis • Quod

Lamina , aut fiium Ferri paulo contumacius•

vel etiam Calamus fivepenoa in medio divifa,

addu6â & curvaca inter pollicem Scdigitum,

exilianc . Manifcftum enim eft , hoc non poffe

Q. 2 ini-



2.44 VEP.UL^MIl

impurari Aeri fe pone Corpus colIige*u:i,quia

fons Motus eR ii mcdio Laminae velCaianiiy

non in Extreniis

Similiter fic

Nacura Inquifica , Mocusille

ra-pldus &: pocens Expanfionis PuUcris Pyrii in

riammam : unde tantae moles fubvercuntur,

tan:a pondera emittuntur,quanta in Cunicu-

lis majoribus , & Bombardis videmus . Bivium

rirca hanc Naturara tale ePt . Aut cxcicatur

iflc

Mocusa mero Corporis Appeticu fe dila-

tandi,poflquam fuerit inflammatum / aut ab

appetitu mixto Spiritus crudi,qui rapide fu»

git ignem , 5c ex eo circumfufo , tanquam ex

Carcere , violentcr erumpit . Schola aucem,

Sc vulgaris Opinio tantum verfatur circa prio-

rem illum Appetitum . Putant enim komines,

fe pulchre philofophari , fi afferant , Flammam.

cx Forma Elementi neceffuate quadam donari ,,;

locum ampliorem cccupacdi quara idem Cor-

pus expleverat cum fubiret Forraam Pulveris y

acqueinde fcqui Motum iftum . Interim raini*

iiie advertunc , licet hoc verum fit,

pofito-

<|uod Flamma generetur , tamen poffe impedi-

ri Flamm?B generationem a tanta Mole quae iU

lam comprimcrc & fuffocare queat y uc non

deducatur res ad ifiam Neceffuatem , de qui

loquiiiuur. Nam cuod neceffe fic fieri Expan-

fionem , atque inde fequi Emiffionem j aut re-

niotionem Corporis quod obfta: , fi generetur

l lamma , retle putanc . Sed ifta Neceffitas pla-

m evitatur , fi Moles illa folida Flammam fup-

pri-



pvlmat, antequam generetur . Atque videmus »

Flammam,

praEferritD in prinia gencrationeniollemeffe & ienem

, & requirere Cavum ia

quo experirj& ludere poflu . Itaquetanta 'vio.

lencia huic rei per fe affignari non poteft Sedilludverum; generationer. hujufmodi Flamma.rum flatulencarum, & vtluti ventcrum igneorum,tieri ex confliau duorum Corporum

, eorumoueNatujs inter fe plar.e contrnrii

; Alterius a&.ô.

dum inflammabihs , quas Natura visiet in Su!4u.re; alcerius Flamraam exhorrentis , "quaHs eft Spi.mus Crudus

_,qui eft in Nitro • adeo ut fiat Con.

x.>tlus mirabilis, inflammante fe Sulphure qu.in.

tum poteft, (nam tertium Corpus, nimirum

CarboSahcis, nil aliud ferepraftat, quam uc

illa duoCorpora incorporet, & commode uni-at) oc erumpente Spiricu Nitri quantum poteft •

escuna ledilatante (nam hoc faciunt & Aer &omnia Cruda

, & Aqua, ut a Calore di!a'ten.

tur) & per iftam fugara & eruptionem i-te-

rimPIammamSulphuris, tanquam foliibus oc.cultis, undequatjue exufflante .

\

Poterantautem tffe Injlanti^ Crucis circa hocluDjcaum duorum generum . Alterum eoru.-nCorporum qua masime funt infiammabiiiaqualia iunt Suiphur

, Caphura , Naphtha &hujulmodi

, cum eorum mifturis;

qua: citius &.aciiiu?

concipiunt flammam , quam Pulvis P-.nLi-;, fi non inipediantur : Ex quo liquet

, A^petitam iflammandiper fe EflTeaium illum ftu"penduin non operari

. Aiterum eorum quz Flam.

Q. 5 niam



1^6 VERULÂMII

mam fugiunt & exhorrenc,qualia funt Sales

omnes . Videmusenim, fi jaciantur inlgnem,

Spiritum Aqueum erumpere cum fragore , an-

tec|uamFlamma concipiatur. quod etiam lcni-

ter fit in foliis paulo contumacioribus,parte

aquea erunpente , antequam oleofa concipiac

Fiammam . vSed maxime cernitur hoc in Ar*

gento vivo,quod non mnle dicitur Aqua mi-

nsralis . Hoc enim , abfque infiammatione,per

Eruptionem & Expanfionem fimplicem , viresPulveris Pyrii fere adsquat

;qixod etiam ad-

mixtum Pulveri pyrio , ejus vires multiplicarc

dicitur .

Similiter, fit Natura Inquifita , Tranfitoria

Natura Flammaj , & Extin6lio ejus Motenta-

nea .

Non enim videtur Natura Flammea hicapud nos figi 5c confiftcre , fed fingulis quafi mo-

mentis generari , & ftaiim extingui . Manife-

ftum enimeft, in Flammis quae hic continuan-

tur & durant , iftam durationem non effe ejuf.

dem FiammiaB in Individuo , fed fieri per fuccef-

fionem novse Flamraaeferiatim generatsE

, minime autem m^nere eamdem Flammam num.e-

ro ; Id quod facile perfpicitur ex hoc , hoc

quod fubtra6la alimento five fomite Flammae

Flamma flatim pereac . Bivium autem circs

hanc naturam tale eft . Momentanea ifta Natu

ra ,aut fic

remittentefe Caufa quaz eam prim^

genuic , ut in Lumine , Sonis , & Motibus(quo:

vocant ) vioientis^ auc quod Flamma in Natu

jra fua poffic hic apud nos manere , fed a con

tra-

K



IÔFUM 0RG.4NUM. 247

trariis Naturiscircumfufis vim patiatur & de-

ftruatur .

Itaque poterit effe circa hoc fubjeftum Ir.fran-

iia Crucis talis . Videmus , Flammas in Incen-

diis majoribus5

quara alte in furfum afcendant.

Quanto enim Balis Flaramae eft latior , tanto

Vertex fublimior : Itaque videtur principium

Extin6lionis fieri circa Latera, ubi ab Aere

Flamma comprimitur, & male habetur . Ac

Meditullia Flammse ,quse Aer non contingit

,

fed alia Flamma undique circundat , eadem nu-

mero manent • neque extinguuntur , donec pau-

latim angufientur ab i\ere per Latera circum-

fufo . Itaque omnis Flamma Pyramidalis efl Bafi

circafomitem largior , Vertice autem ( inimi-

cante Aere , nec fuppeditante fomite ) acutior .

At Fumus anguftior circa Bafim, afcendendo di-

jatatur, & fic tanquam Pyramis inverfa;

quia

fcilicet Aer Fumum recipit , Flammam( neque

enim quifpiam fomniet , Aerem effe Flammamaccenfam , cura fint Copora plane Heterogenea)

comprimit

.

Accuratior autem poteric effe Inflantia Cvuci^

ad hanc rem accommodata , fi res forte mani-

fefiari poffit per Flammas Bicolores, Capiatur

:giturSituia parva cx metallo , & in ea figatur

parva Candela cerea accenfajponatur Situla in

patera , & circumfundatur Spiritus Vini in mo-dicaquantitate

,quae ad labra Situlx non attin-

gac ; tum accende Spiritum Vini . At Spiritus

ille Vini exhibebit Flammam maojs fcilicet ca^-

Q_ 4 ru-

/



24S VERVL^4Mll

ruleam , Lychnus Candelse autem magis flavamc

Notetur itaque utrum Fianrima Lychni(quam

facile efl per Colorem a Flamma Spiritus Vini

diftinguere•

neque enim Flammae, ut Liquoires , itatim commifcentur ) maneac pyramida-

lis , an potius magis tendat ad formam globo*

fam , cum nihil inveniatur quod eam deftruac

auc comprimat . At hoc pofterius fi fiat , manere

Flammam eandem numero,quamdiu intra aliam

Flammam concludatur,

nec vim inimicam Ae*ris cxperiatur

,pro certo ponendumeft.

Atque de Inflantiis Crucis haec difta fint 4

Longiores autem in iis traflandis ad hunc finem

fuimus, uc homines paulatim difcanc & affue-

fianc , de Natura judicare per Inftantias Qrucis,

5c Experimenta Lucifera , non per rationes pro-

babiles .

XXXVIL Inter Prterogativas Inflantiartim

ponemus loco decimo«quinto Inflantias Divortii j

quse indicant Separationes Naturarum earum,

quiBuc

plurimum occurrunc.

Dififerunc aucemab Inflantiis quae fubjungunrur Inflantiis Cotnita,

tus / quia Wlx indicant Separationes Naturx all-

Gujus ab aliquo Concreto, cum quo illa familiari-

ter confuefcic : hx vero Separationes Naturse ali-

cujus ab altera Natura.Differunt etiam ab Inflan»

tiis Crucis •

quia nihil determinanc,

fed monenctancum de Separabilicate unius Naturx ab altera.

Ufus autem earMm eft ad prodendas falfas For-

^ mas , & diflipandas leves Concemplaciones ex

re-



NOÛM ORG^NUM. 24^

rebus obviis orlentes ; adeo UE veluti plumbura

3c pondera Intelleflui addant

.

Exempli gratia : Sint Naturae Inquifitae,

qua-

tuor Naturs illa; ; quas Contubernales vult effe

Tclefiiis ^ & tanquam ex eadem Camera : vid.

Calidum , Lucidum , Tenue , Mobile fivc

promprum ad Motum . At plurimae inveniun».

rur hifiantia Divortti inter ipfas . Aer enim te^

nuis eft & habilis ad Motum , non calidus auc

Jucidus :

Luna lucida , abfque Calore :

Aquafervens , calida abfque Lumine : Motus Acus

ferreae fuper Verforium,pernix & agilis , & ta*

men in Corpore frigido , denfo , opaco : &complura idgenus .

Similiter fint Narurac Tnquifitae ^ Natura Cor«

porea ,

& sftio Naturalis.

Vidctur enim nonTnveniri A6I10 Naturalis , nifi fubfiftens in ali-

quoCorpore. x\ttamen poffit fortaffe effc circa

hanc rem Inflantia nonnuUa Divortii . Ea efl

Aftio Magnetica,per quam Ferrum fertur ad

Magnetem , Gravia ad globum Terrae . Addi

etiam poflint aliae nonnullae Operationcs ad Di-flans . A£lio fiquidem hujufmodi & in Tempo-

re fit,

per Momenra ,non in Punfto temporis

;

& in Loco,per gradus & fpatia . Eft itaque

aliquod Momentum Tcmporis , & aliquod In-

tervallum Loci , in quibus ifta Virtus five Aftio

haeret in Medio interduo illa Corpora quae Mo-tum cient . Reducitur itaquc Contcmplatio ad

hoc; utrum illa Corpora

,quae funt Termini

Motus, difponancvel aherenc Gorpora media,

/ UE

/



25o VERUL^MIIut per fucceffionem & tacluna verum labatur

Virtus a Termino ad tcrminunn , & interim fub-

fiftat in corpore medio ; an horum nihil fit

prxter Corpora , oc Vircutem ,

& Spatia ? At-que in Radiis Opticis , & Sonis , & Calore , &aliis nonnullis operantibus ad Diftans

,probabile

eft , media Corpora difponi & alterari : eo magis,

quod requiraiur Mcdium qualificatum ad defc-

rendam operarionem talem . At Magnetica illa

fiwt Coitiva Virtus admittit Media tanquamadiaphora , nec impeditur Virtus in omnigeno

Medio. Quod fi nil rei habeat Virtus iila auc

Aftio cum Corpore medio , fequitur,quod

fic Virtus aut A6\io Naturalis , ad Tempus non-

nullum , & in Loco nonnullo, fubfiftens fine

Corpore:

cum neque fubfiftat in Corporibusterminantibus , nec in mediis. Quare A6lio Ma-

gnetica poterit effe Inflantta Dtvortit ^ circa

Naturam Corpoream , & Aftionem Naturalem.

Cui hoc adjici potefl: tanquam Corollarium auc

Lucrum -non prseiermittendum : vid. quod etiam

fecundum Senfum philofophandi fumi poffic pro-

''batio, quod fint Entia & Subftantise fcparatas

& incorporejs . Si enim Virtus & A6lio Natu-

ralis, emanans a Corpore , fubfiflere poffit ali-

quo Tempore , & aliquo Loco , omnino fine

Corpore ;-prope efl: ut poffit etiam emanare in

origine fua a Subftantia Incorporea . Videturenim non minus requiri Natura Corporea ad

A£lionem Naturalem fuftentandam & devehen.

^' dam3quam ad excitandam auc generandam .

XXXVIIL



ÔVUM ORG^NUM. 251

XXXVIII. Sequiincur quinque Ordines J«-

Jlantiarum ,quas uno vocabulo generali Injlan^

tias Lampadis , five InfoYmatiotiis primcs ,appella-

re conluevimus.Eje func qus auxiliantur Sen-

fui . Cumenim omms Interpretatio Natura inci-

piac aSenfu; atque a Senfuum perceptionibus,

re6la , conftanti , & munica via , ducac ad per-

cepciones Intelle£lus,

quse funt Nctiones verx

& Axiomata : neceffe eft , uc quanto magis co-

piofs &exa£^x fuerinc repraefencationes ,

five

prsebiciones ipfius Senfus , tanco omnia cedant

facilius & felicius .

Harum autem quinque Injlantianm Lampadts^

Prim^ roborant , amplianc , & re6lificanc a£lio-

nes Senfus immediatas : Secundx deducunc non-

Senfibile ad Senfibile : Tercis indicanc Procef-

fus concinuatos fivc Series earum rerum & mo-

tuum,

quse (ucplurimum) non nocancur , nifi

in exifu auc periodis : Quarrae aliquid fubfticuunt:

Senfui in naeris defiiLUcionibus : Q.uinC2C exci-

tanc atcencionem Senfus & advercenciam , atque

una limitanc fubcilitaiem rerum . De his aucem

fmgulis jamdicendum eft . ^XXXIX. Incer Pnerogativas Inftantiarum

,po-

nemus loco decimo fexto Inftantias Janua five

Portis : Eoenim nomine eas appellamus,qus

juvanc a£liones Senfus immediatas . Inter Sen- /

fus autem manifeftum efl parte.<: primas cenere /Vifum

,quoad informationem : quare huic Sen-^

fui prsEcipue auxilia conquirenda . i!\uxilia au- •

cem triplicia effe poffe vidcntur : vel , uc Rfr.

ci-



\

^52. VERUL^MlIcipiac non vifa / vel

, ut majore intervallo;

vel ut exa6\ius &diSin£lius.

Primi gcnerisrunt( miffis Biiôculis

, & hu.

juinfiodi,

quae valent tantum ad corrigendam

& levandam infirmitatem Vilus non bene dif*

poGti, atque idco nil amplius informant ) ea

,

quae nuper inventa funt Perfpicilla;

quas laten.

tes & invifibiles Corporum minutias , & occul-

tos fchematifmos & motus ( aufta infigniter fne-

cierum m.agnitudine ) dcmonftrant : quorum vi

in Pulice, Mufca , Vermiculis

, accurata cop-

poris figuraSc lineamenta, ncc non colores &

motus prius non confpicui , non Cne admira-

tione cernuntur. Quinetiam ajunt , lineam re-

£lam calamo vel penicillo defcriptam,per hu-

jufmodi Perfpicilla inxqualem admodum tc tor-

cuofam cerni : quia fciiicct nec motus manusliccc per regulam adiutse

, nec impreffio atra-

menciauc coloris, revera asqualia exirianc •

li-

cec illae inxquaiicaces tam minutas (inc , uc fine

adiumenco hujufmodi Pcrfpiciliorum confpici

nequeanc. Etiam fuperfticiofam quandam obfer-

vjîonem in hac re ( uc fi: in rebus novis &miris) addiderunc homines : -y/W. quod hujui-

modi Perfpicilla opera Nacuras illuftrenc , Ar-

tis dehoneftcnt . liiud vero nihil aliud efl,

quam quod texturse Naturales multo fubtiliores

Cnt quam Arcificiofs. Perfpicillum enim illud

ad nînutatancum valec : quale Perfpicillum fi

vidiifec Democyitus, exiluiffec forte

, 5c modumvi^dendi Acomum

(quam ille invifibilem omni*

fiO



NOFUM ORG^NUM. 253no affirmavic ) invcnimri fuiiTe putaffet . VeruHiincompecenria hujurmodi Perfpicillorum

,prx-

rerquani ad minurias tancum, fnequead ipfas

quoque ,fi fuerinc \a corpore majufculo ) ufHin

reideftruit. Si enim Invencum extendi poffec

ad corpora majora, aut corporum majorum mi.

nucias; adeo ut texcHra panni lintei confpici

pofTec canquamrcce; acque hoc modo minutise

latentes & insequalicaces Gemmarum, Liquo-

rum , Urinarum, Sanguinis , Vuinerum , &mulcarura^ aliarum rerum ccrni poffcnt ; magnseproculdubio ex eo Invento commoditates capi

poffenc

.

Secundi generls func illa altera Perfpicilla

,

qu2 memorabili conatu adinvenit GaliLuis .• quo-

rumope, tanquam per fcaphas aut navictilas,

aperiri & exerceri poffint propiora cum G^lefti-

buscommercia. Hinc enim conftat , Galaxiameffe nodum five coacervationem ftellarura parva-rum, plane numeraraaim & diftinaarum : dequa re apud Anciquos cantum fufpicio fuic ,

Hincdemonftrare vidccur, quod fpacia Orbium( quos vocanc

) Planecarum non fint plane vacua*aiiisftcliis; fed quod Ccelum incipiat ftellafce.

re, ancequam ad Ccelum ipfum ftellacum ven-tum iic; iicec ftellis minoribus

,quam ut fine

Perfpiciliis iftis confpici poffmt . Hinc choreas /illas fteilarum parârum circa Planetam Jovis

'

j(undeconiici poffic , effe in motibus fteliarum ' «pluracentra) intueri licet . Hinc inajquaiitates

|uminofi&: opaciinLuna diftinftius cernuntur*



254 VERUL^MIlSc Ibcantur ; adeo ut fieri pofTu quacdam Seleno-

graphia . Hinc maculx in So!e j & id genus :

Omnia certe Inventa nobilia,

quatenus fides

hujufmodi demonftrationibus tutoadhiberi pof»

fic . Quz nobisob hoc maxime i'ulpc£â3 funt,

quod in iftis paucis fiftatur Experimentum , ne-

que alia complura inveftigatu aeque digna eadem

ratione inventa fint

Tcrtii oeneris funt Bacilla illa ad terras men-o

furandas ,

AQroIabia ,

& fimilia :

quse fenfumVidendi non ampliant , fed re6lificant & diri-

gunc . Quod fi iint aliae InlLntitB,qax reli-

quos Senfus juvent in ipforum aftionibus im-

rnedia!:iS'& individuisy tamen fi ejufmodi fint

qua2 informationi ipfi nihil addant plus quam

jam habetur ; ad id , quod nunc agicur ,

nonfaciunc . Itaque earum mentionem non feci-

nrus,

XL. Inter Prêrogativas In/iantiamtn pone-

mus loco decimo-feptimo In/iamias Citantes •

fumpto vocabulo a Foris Civilibus,quia citanc

ea uc compareanc , quae prius non comparue-runt : quas etiam In/iantias Evocuntes appella-

re confuevimus . Es deducunc Non-Senfibile

ad Senlibile *

Senfum autem fugiunt res , vel propter di-

ilantiam Obje£li locati ;vel propter interce-

ptionem Senfus per corpora Media ; vel quiaObieclum non eft habile ad imprcffionem iii

^Senfu faciendamy vel quia deficit Quantum in

Obie6lo,pro fjiicudo Scnfu ; vei quia Tem-

pus



IÔVUM ORG^NUM. 25^

pus noneft proportionatum ad aftuandum Sen-

lum ;veiquia Obie6î percuffio non toleratur

aSeniu; vel quia Obieaum ante implevic &poflcdic Senlum , u: novo motui non fic locus.

Atque hxc praecipue ad Vilum pertinent , &deinde ad Taftum . Nam hi duo Senfus func

informativi ad largum, atque de Communlbus

Obie6îs; ubi reliqui tres non informenc fere,

nifi immediate&: de Propriis ObJe£lis .

^

In Primo genere non fit Deduclio ad Senfi-

bile,

nifi rci,

qua? cerni non polTic proptcr di-

ftantiam,

adjiciacur aut fubftituatur alia res,

quae Senfum nâgis e longinquo provocare & fe-

rire poffu : veluii in fignificatione rerum peif

Ignes, Campancis , 5c fiinilia .

In Secundo genere fit Dedu£lio , cum eaJ

qua2 intenus propter interpofitionem corporumlatent , nec commode aperiri poffunc

,per ea

quae func in fuperficie, aut ab incerioribus ef-

fluunt,perducunrur ad Senfum : uc ftatus hu-

manorum corporum ipvv Puifus, & Urinas

,

& fim i I i a .

AtTcrtii & Quarii generis Dedu£tiones adplurjma fpefilant

, atquc undique in rerum In-

quificione funt conquirends. Hujus rei Exem-

pia func. Patcc quod Aer, &Spiritus, & hu-

jufmodi res,qux funt toto corpore tenues &

iubtjles, nec cerni nec cangi poffint . Quare in

Inqmfitione circa hujufmodt corpora , Dedu-ftionibus omninoefl: opus

.

Sit itaque Nacura inquifita, Aftio & Mo*

tus



1^6 VERVL^Mllcus Spiritus qui includitur in corporlbus Tan-

gibilibus. Omne enim Tangibile apud no6 con-

tinct Spiritum invifibilem & inca£tilem , eique

obducicur atque eum quafi veftit .

Hinc fonstriplex potens ille , & mirabilis Pêcejf/i^x Spiri-

tus in corpore Tangibili . Spiritus enim in re

Tangibili , Emiffus corpora contrahit & defic-

cat : Detentus , corpora intcnerat & colliquar:

nec prorfus Emiffus nec prorfus Detentus , in-

formar , membrificat , affimilat , egerit , or-ganizat , & fimilia . Atquas hsec omnia dedu-

cuntur ad Senfibile per effeclus confpicuos

Erenim in omni Corpore Tangibiii inanima*

to , Splritus inclufus primo multiplicat fe , &tanquam depafcit partefs Tangibiles cas quas funs

maxime ad hoc faciies & prxparat^ y eafquedigerit , 5cconficit, & vertit in fpiritum

, &deindc una evolant . Atque hxc confe61io &Multiplicatio Spiritus deducitur adSenfum pcr

diminutionem Ponderis . In omni enim Defic-

catione aiiquid defluit de Quanto ; neque id

îpfum ex fpiritu tantum praeinexiftente , fed«X corpore quod prius fuit Tangibile, & no-

viter verfum eft : Spiritusenim non ponderat.

Egreffus autem five Emiffio Spiritus deducitur

ad Senfibile in Rublgine Metallorum , & aliis

Putrefaftionibns ejus generis,

quas fiflunt fe

antequam pervenerint ad rudimenta vitae ^Nam illae ad tertium genus Proceffas ^txtmzrM ,

Etenim incorporibus magis compa6lis fpiritus

non invenit poros & meatus perûos evolet :

Iia..



NOVVM ORG^NUM. 257

Itaque cogicur partes ipfas T^ngibiles prorrude-

re 5: ante fe agere , ita uc illcF fimul exeant:•

atque inde fit Rubigo , oc fimilia . Ac Ccncra-

6i\o parcium Tangibilium , pofl quam aliquid

de Spiritu fueric emiffum, ( unde lequitur illa

Deficcatio ) deducitur ad Senfibile , tum per

jpfam duritiem rei au61<im , tum mulco magis

per lcifTuras , anguflationes , corrugationes , 3z

compiicaciones corporum,

quae inde fequun-

tur .

Ecenim partes Ligni deiiliunt & anguflan.lur * Pciles corrugantur : neque id folum , fed

( il lubica fuerit emiffio Spiricus pcr calorem

I ignis ) in tancura properanc ad ConcraQionem,

uc fe complicenc & convolvanc .

Ac contra, ubi Spiritus decinecur, & tamen

GilacQCur Scexcitacur pcr caiorem auc ejus ana-ioga

;( id quod fit in corporibus magis lolidis

auL tenacibus) tum vero Corpora emolliuntur,

uc Ferrum candenSj' fluunc, uc Mecalia • ii-

quelcunc , uc Gummi , Cera, & fimiiia . Ica-

que concraria^ ilicE operaciones Calnris ( uc ex

eo alia dureicanc , alia iiquefcant ) fdcile re-

Iconciliancur^quiain iilis , Spiricus emitciturj

5n his , agicacur & decinetur : quorum pofte-

" rius , eft a£lio propria Caloris & Spiricus • prius,

a£lio parcium Tanglbiiium tancum per occafio-

nem Spiricus emifli

.

Afl: ubi Spiricus nec decinetur prorfus , nec:rorfus emitcitur

; fed tancura inter ciauftra

-:;a tentac^ expericur, atque na£la eO: parces

Tangibiles obediences ^ fequaces in promptu;

R ita



\

238 VERUL^MII^ca ut quo Spiritus agit , eê fmiul fequantur

;

tum vero fequitur efformatio in Corpus Orga-

nicum , & membrificacio , & reiiquae a6liones

vicales , tam in Vegetabilibus quam in Ani-

malibus . Atque haec maxime deducuntur ad

Senfum^

per notationes diligentes primorum

inceptuum Sc rudimcntorum five tentamento-

rum vitae in Animalculls ex Putrefa6tione na-

tis , ut in ovis Formicarum , Vermibus , Mu-

lcis , Ranis pofl: imbrem , &c. Requiritur au-

tem ad Vivificationem, & lenitas Caloris , &

Jencor Corporis • ucSpiricus nec per feftinatio-

nem erampac , nec per contumaciam partiuna

coerceatur : quin potius ad cerse modum illas

plicare & effingere poffit *

Rurfus , Differentia iila Spiritus, maximef

nobilis & ad plurima pertinens, ( vid. Spiri-

tus Abfciffi ; Ramofi fimpliciter; Ramofi fimul

& Cellulati : ex quibusPrior, e(\ Spiritus om-

nium corporum inanimatorum; fecundus , Ve-

getabilium ; tertius, Animalium: )

per pUiri-

tnas Inftantias Dedu6lorias canquara fub oculos

ponitur .

Similiter patec,quod fubtiliores texturaB 5c

Schematifmi rerum (licec toto corporc vifibi-

lium, aut tangibilium ) nec cernantur , nec

tangantur . Quare in his quoque per DeduSlio-

nem procedit Informatio . At differentia Sche-

macifmorum maxime radicalis Sc primaria fu-

mitur ex copia vel paucitate Materias,

qux

fubic idem fpatium five dimenfum . Reliqui

enim



NOrUM GRG^^NUM. zS9

enim Schematifmi(qui referuntur ad diffinfii-

larita:es parcium quje in eodem corpore conti-

nenrur , Sc collocationes ac pofuuras earundem)

prae iilo altero func fecundarii .

Sic itaque Natura Inquifita, Expanfio five

Coitio materiae in corporibus refpe61ive : vid.

quantum Materiae irpnleat quantum Dimenfum

jn fingLilis . Etenim n l verius in Natura ,

quam propofitio ilU gemella ; Ex nihilo nihil

fieYi :

neque , Qtiirqjam in nihilum redigi : ve«rum Quantum ipfum Maccriie five Summamtotalem confâre , nec augeri auc minui . Nec

illud minus verum * Ex Quanto illo Matevia

ft4b iifdem fpatiis /Ive dimenfioîhns,pvo diver»

fitate coYipOYum,plus & minus contineri

^ uc m

Aqua plus , in iVere minus:

Adeo uc î quisafferac , aliquod conrentum Aquas in par con-

tentum Aeris verti poffc , idem fic ac fi dicat,

Aliquid pofTe redigi in Nihilum : Contra fi

quis afferac , aliquod contencum Aeris in par

contentum Aquse vcrti poffe ^ idem (it ac fi di-

cac , Aliquid poffe fieri ex nihilo. Atque excopiaifta 6c Paucicate Materia? , Notiones illae •

Denfi & Rari,

quae varie 6: promifcue acci-

piuntur, proprie abftrahuntur . Affurnenda eft

& Affertio illa certia , eciam facis «rta : quod

hoc, de quo loquimur ,

Plus & Minus Mate-

ria:in corpore hoc vel illo , ad Calculos ( fa-

fta collacione ) 5c Proportiones exadas , auc

exa6b*s propinquas , reduci pofrit . Veiuti fi

quis dicat , ineffe in dato contento Auri calem '

R 2 coa-



\

2^0 VERVL^MIlco^cervationem Materiae , ut opus habeat Spi-

ritus vini ^ ad tale Qiantum Materiae aequGn-

dum , ipatio vicies & icmel majore,quam im-

plet Aurum ;taon erraverit .

.

" Coacervano autem Materia^ , & rationes ejus,

deducuntur ad Senfibile,per Pondus . Pondus

enim rerpondet Copiae Materias,quoad partcs

rei Tangibilis : Spiritus autem , & ejus Quan-

tum ex Materia , non venit in computationertl

per Pondus /levat enim Pondus potius

,

quam

oravat . At nos hujus re; Tabulam fi:cimus fa'-

tis accuratam ; in qua Pondera & Spatia fin-

oulorum MttaUorum , Lapidum pra?cipuorum,

Li^norum ,Liquorum , Oleorum, , & plurimc-

rum aiiorum corporum tam Naturalium quam

Artificialium ,excepimus . Rem polychreflam,

tam ad lucem Informationis,quam ad normam

Operationis ; & quae multas res revclet omni-

no praeter expe6tatum . Necue ilhid pro mini-

rao habendum eft,quod detnonfiret , omnem

varietarem ,quse in Corporibus Tangibilibus

nobis notis verfatur,

( intelligimus autem Cor-

pora bene unira , nec plane ipongiofa , & ca-

va , & magna ex parre Acre impleta ) non ul-

tra rationes partium 2i. dxcedere : Tara fini-

ta fciiicetcfl: Natura , aut faltem illa pars ejus,

cujus ufus ad nos maxirae pertinet. -

Eriam diligentiae noftrae effe putavimus , ex-

periri , fi forte capi poflint r.uiones Corporum

Non-Tangibilium Gve Pneumaticorum ,refpe

tlu CorporuniTangibilium . Id qucd tali mo

li-



KOVUM ORG.fNUM. i6i

Hiore aggrefli fumus . Phlalam vitream acce-

plmws,

quae unciam fortafle unam capere pof-

ik : parvitate Vafis ufi , ut minori cum calore

polTetfieri Evaporatio feouens .

Hanc PhlaJamSplritu vini implevimus fere ad colium • cli-

gences Spiritum vini,quod per Tabulam prio-

rem , eum efl*e ex Corporibus Tangihllibus

(qu2 bene unita , nec cava funt ) rariiiimunL»,

^ minimum continens Materiaj fub fuo Di-

menfo , obfervarlmus , D^Mnde pondus Aqii2

cum Phiala ipfaexa£te notavimus. Poftea Ve-

llcaui acceplmus,

quae circa duas pinras con-

tineret . £x ea aerem omnem,quoad fieri po«

tuic , expreflimus , eo ufque uc veficê ambolatera eflent contigLja : Eciam prius Veficam

oleo oblevlmuscum fricatione leni,quo Ve-

fica eflet claufior : ejus , fiqua erac,

porofiiate

oleo obturata . Hanc Veficam circa os Phialse,

ore Phialx intra os Veficas rccepto , fr^r:Iter li-

gavitrus; filo parum cerato , uc melius adha'-

refc^rcc ^ arcl:ius ligarec . Tum demum Phia-

lam fupra carbones ardtntes in foculo colloca-

vimus . Ac paulo poft Vapor fivQ Aura Soiri-

tus vini per calorem dilcitcui &z ^n Pneumati-

cum verfi , Veficam pauiatim fufflavic , eam-

que univerlam veli InlTar undequaque exten-

dic . Id poflquam f.iclum fuic , continuo Vi-

trum ab igne remcimus , & fupcr capetcm

pofulmus, ne frlgorc difrurnperecur : Scacim

quoQue in fummicate VeficS' foramen feclmus,

ne vapor ceffante calore in liquorem reflitutus

R 3 rc-



,\

z6% FERUL^MIIrefideret , & rationes confunderet . Tum vero

Veficam ipfam fuftulimus , & rurfus ponduc ex-

cepimus Spiritus vini qui remanebat . Inde

quanLiini confumptum fuiffet in vaporem feu

Pncumaricum , computaviraus • & fa6la colla-

tione,quantum iocum five fpatium illudCor-

pus impkfTet,

quando effet Spiritus vini in

Phi la , & rurfus quanrum fpatium impleverit,

poftquam LSium fuiffec Pneumaticum in Vcfi-

ca , rationes fubduximus : ex quibus nianifefte

liquebat , Corpus iftud ica verfum & mutatum,

expanfjonem centuplo majorem,quam antea

habuiffet ,acquifiviffe.

Similiter fit Natura Inquifira , Calor aut

Frigus ; ejus ncmpe gradus , ut a fenfu non

pcrcipiantur ob debilicatem , Hasc deducuntur

ad Senfum per Vitrum Calendare,quale fupe-

rius defcripfimus . Calorenim & Frigus , ipfa

non percipiuntur ad ta6ûm .* At Calor Aerem

expandit , Frigus contrahit . Neque rurfus iU

la Expanfio & Contra6lio Aeris percipituf ad

Vifuni : At Aer ille Expanfus , Aquam depri-

< niit/ Contraflus , atrollit • ac tum demum fit

dedu6\io ad Vifum , non anre , aut alias .

Similiter fit Natura inquifita , MifturaGor-

porura ; vid. quid habeant ex Aqueo,

quid

ex Olecfo,qaid ex Spiriru ,

quld ex Cinere,

&Salibus', & hujufmodi : Vcl etiam ( in par-

ticulari)quid habeat Lcc Butyri

,quid Goa-

guli,quid Seri , &: hujufmodi . Haec deducun-

\ tur ad Senfum pcr artificiofas & peritas Sepa-

ra*



ISJOVVM ORG^fNUM. iS^

rationes,quatenus ad Tangibilia. At natura

SpirJLUS inipfis, licet immediate non percipia-

tur , tamen deprehenditur per varios motus &nixus Corporuni Tangibilium , in ipfo a6lu &proceffu Separationis fuae : atque etiam per

acrimonias, corrofiones , & divcrfos colores,

odores , & fapores eorundem Corporum poft

Separationem . Atque in hac parte,

per Di-

flillationes atque artificiofas Separationes , flre-

nue fane ab hominibus elaboratum efl: ^ fed non

multo feliciusquam in eaeteris Experimentis,

quae adhuc in ufu funt : Modis nimirua> pror-

fus palpatoriis, & vii» cazcis , & magis opero-

fe quam intelligenter / &(quod pefTimum efl)

nulia cum imitatione aut aemulatione Naturae,

fed cum deftruftione(per Calores vehemen-

tes , aut virtutes nimis validas ) omnis fubtilio.

ris Schematifmi , in quo occultae rerum Virtu-

tes & confenfus praecipue fitae funt . Neque il.

lud etiam,quod alias monuimus , hominibus

in mcntem aut obfervationem venire folec iti

Jiujufmodl Separationibus : hoc eft,plurimas

qualicates in Corporum vexatlonibus, tam

per ignem quam alios modos , indi ab ipfo

Igne iifque corporibus quse ad Separationem ad-

hibenrur,

qux in Compofito prius non fue-

runt : unde mivz falUcia!. Neque enim fcili-

cec Vapor univerfus,

qui ex aqua emittitur

per Ignem , Vapor auc Aer antea fuic in cor-

pore Aquae ; fed faclus eft maxima ex parte per

dilatationem Aqus ex calore Ignis

.

R 4 SI.



\

%6j\. FERUL^MIISlmillcer in genere omnes exquifitx Pro-

baciones corporum , five Naturalium five Ar-

tificialium per quas Vera dignoCcuntur ab A-

dulterinis , Meliora a Vilioribus , huc referri

debent : Deducunt enim Non-Senfibile ad Sen-

fibile. Sunc itaque diligenti cura undique con-

quirends .

Qi-iintum vero genus Latitanti^ quod attl-

net ;manifeftum crt: , a6lionem Senfus tranfi-

gi in Motu,

Motum in Tempore. Si igitur

Motus alicujus corporis fic vel tam tardus,

vel tam velox , ut non fit proportionatus ad

Momeiua, in quibus tranfigiuir a6tio Senfus;

Obje£lum omnino non percipitur : ut in mo-

tu Indicis Horologii , & rurfus in motu Pilae

Sclopeti.

Acque Motas , qui ob tarditatcmnon percipltur , facile & ordinario deducitur

ad Senfum per Summas Motus : qui vero ob ve-

locltatem , adhuc non bene menfurari confue-

vit • fed tamen poftulat Inqulficio Naturx , ut

hoc fiat m aliquibus

Sextum ajJtem genus, ubi

impedlturSenfus

* propter nobllitatem Obie6li , recipic Dedu6tio.

nem • vel per Elongationem Obie6î a Sen-

fu / vel per Hebetationem Obe6li per Intcr-

pcficlonem Medii talis, quod Obie6lum debl-

litet , non annihilet ; vel per Admiffionem

&Exceptionem Obie6li Reflexi

,

ubi per-

cufiTio Dire6ta fit nimis forcis ; ut Solis in peU

vi aquae

Septimum aucem genus Latitantlê > ubi Seu*

fus



NOrUM ORG^^NUM, zS^

fus ira oneratur Obie£lo, ut novae admiffioni

non fic iocus , non habec fere locum nifi in OUfa6tu & Odoribus; nec ad id

,quod agitur

,

mulcum perrinet . Qj.]are de Dcdu6\ionibusNon-Senfibilis ad Senfibiie h^c dida fint .

Quandoque tamen Deda6tio fit non ad Sen-

fum hominis ^ icd ad Senfum alicujus alterius

Animalis , cujus Senfus in aliquibus humanuin

excellit : ut nonnullorum Odorum , ad fenium

Ciu is y Lucis , quae in aere non exrrinlecus il-

Juminaro latenier exidic , ad fenfum Felis,

No6lu'-E y & hujufmodi Animalium, qux cer-

nunu no6lu . Reclcenim notavic Telejfius ^ ec-

iam.iuAere ipfo ineffe Lucem quandam ori-

ginalem , licet exilem & tenuem , & maxima

ex parteoculis hominum auc plurimorum ani-malium non infcrvientem : quia illa Anima-

iia • ad quorum, Senfum hujuCmodi iux efl: pro-

portionata , cernant noftu y id quod vel fine

luce fieri , vel per lucem internam , minus cre-

dibile efl: .

Atque illud utique iiorandum efl: ; de De-flicutionibus Senfuum , eorumque remediis ,•

hic nos tra61are . Nam Fallacias Senfuum ad

proprias Inquifitiones de Senfu &Senfibili re-

mittcnd^ func : excepta illa magna Fallacia

Scnfuum , nimirum quod conflituanc lineas

rerum ex analogia Hominis,

& non exanalogia Univerfi : quse non corrigltur , ni-

fi per Rationem & Philofophiam univerfa-

lem

.

^

XLL Ir.



2^5 VERUL^MIIXLI. Inter Prarogativas Inftanuarum ponc'-

mus loco decifno.o6âvo Itt/iantias Via;

quas

eciam Inflantias Itinerantes , ^ Inflantias t/frticu-

latas appellare confuevimus. Ese func , quse in-

dicant Nacuras Mocus gradatim continuacos .

Hoc aucem genus Inftantiarum pocius fugic Ob-

fervationem,quam Senfum . Mira cnim efl: ho-

minum circa hanc rem indiligencia . Concem-

plantur fiquidem Nacuram tantummodc defuU

torie & per periodos , &: poftquam corpora fue-

rinc abfoluca ac completa , & non in operacio-

ne fua . Quod fi Arcificis alicujus Ingenia 6c

induftriam explorare & concemplari quis cupe-

rec * is non cancum macerias rudes Arcis , ac-

qiic deinde opera perfe£la confpicere defidera-

ret ; fed potius praefenseffe

, cum Arcifex ope-ratur & opus fuum promovet . Atque fimiie

quiddam circa Nacuram faciendum eft . Exem-

pli gratia ^ (\ quis de vegetatione Piantarum in-

quirat , ei infpicienilum eft ab ipfa fatione fe-

minis alicujus , id quod per extra6lionem,qua-

fi fingulis diebus , feminum, quae per bidum ,

*iriduum,quatriduum , & fic deinceps in terra

manferunc , eorumque diligentem intuitum, fa-

cile fieri poteft)quomodo & quando femen in-

tumefcere & turgere incipiat , & veiuti fpiri-

tu impleri • deinde quomodo corticulam rum-

pere ,

& emittere fibras , cumlatione nonnul-

ia fui interim furfum , nifi terra fuerit admo-

^ dum contumax;quomodoetiam emittat fibras,

^partim radi^caies deorfum,partim cauliculares

fur-



NOFUM ORG^^NUM. 267

furfum , aliquando ferpendo per lacera , fi ex

ea parte inveniat terram apertam & magis fa-

cilem , 8c complura id genus . Similiter facere

oportet circa exclufionem Ovorum ; ubi facile

confpici dabitur Proceffus vivificandi & orga-

nizandi , & quid & qujB partes fiant: ex virel.

lo,quid ex albumine Ovi , & alia . Similis eft

ratio circa Animalia ex putrefa6tionc . Namcirca Animalia perfc6H & cerreftria

,per exe-

flionis foetuum ex utero , minus humanum ef-

fec ifta inquirere ; nifi forte per occafiones ahor-

tuum , & venationum , & fimilium . Omnino

igitur vigilia quxdam fervanda eft circa Natu-

ram , ut qu=E melius fe confpiciendara praebeac

noftu,qnam interdlu. Iftae enim Coniempla-

tiones tanquamNo£ûrnsE cenfer i poffinc

, oblucerns parvicatem & perpetuationem .

Quin & in Inanimacis idem centandum eft :

Id quod nos fecimus in inquirendis Aperturis

Liquorum per ignem . Alius enim eft modus

Aperturae in Aqua , alius in Vino , alius in Ace-

to , alius inOmphacio; longe alius in

Lafle ,

& Oleo , 5c casteris . Id quod facile cernere eraL«

per ebuilitionem fuper ignem lenem , 3z in va-

fe vitreo , ubi omnia cerni perl^picue poffinc

.

Verum hsc brevius perftringimus • fufius &exaftius de iis fermones habituri , cum ad in-

ventionem Latentis rerumproceffus ventum

erit .

Semper enim memoriam tenendum eft , nos /hoc ioco non Res ipfas ira£lare , fed Exempla ^

tantum adducere ,'

XLII.



z6S VER UL^M II

XLTI. ImQr Prayogativas LflantiaYum^

po-

nemus ioco decimo riono Injlunti<is Supplemcn*

ti , five Subjlittitionis ; quas eiiam hiflantias

Pevftigii appeliare confuevimus . Eas funt,

quae

fupplenc Informationem ,>ubi Senfus plane de-

fticuitLii' : atque idcirco ad eas confjgimus,

cum Infântias propridC haberi non polfint . Du-

plicicer autem fic Subftitucio : aut per Gradua-

tionem , aut per Analoga . Exempli gratia :

. Non invenitur Medium,quod inhibeac pror^

fus operationem Magnecis in movendo ferrum :

rion Aurum interpofuum , non Argentum, non

Lapis , non Vitrum , Lignum , Aqua , Oleum,

Pannus aut Corpora fibrofa , Aer , Flarnma,

& caecera . Atramen per probationem exa^âm

fortaffe inveniri poflic aliquod Medium,quod

habetcc vircutem ipfius plus quam aliquod aliud ,

comparative & in aliquo gradu : vehui qr.od

non trahac Magnes Ferrum per tantam eralli-

tiem Auri,quam per par fpatium Aeris / auc

per tantum Argentum ignitum,quam per fri-

gidum • & fic de fimilibus . Nam .de his nos

^xperimentum non fecimus : fed fufficic tamen,

ut proponantur. ioco Exempli . Similiter non

invenicur hic apud nos Corpus quod non fufci-

piac Ciiidum igni approximatum . Attamen

longe citius fufcipic calorem Aer,quam La-

pis . Atque calis efl Subflicucio,qu^ fic per

Gradus

Subfticutio autem per Analoga , utilis fane,

\fcdminus cerca ed ; arque idciico cum judicio

quo-



NOFUM ORG^NUM. iSp

quodam adhibenua , Ea fiu , cum deducitur

Non-lenfibile ad Senium • non per operationes

Stnfibiles ipfius corporis Jnrerifibilis, fed per

contemplationcm Corporis alicujus cognati Sen-

f]bilis. Exempli gratia : ii inquiratur de Mi-

(iura Spirituum,qui funt corpora non-viHbl-

iia ;videtur effe cognatio quaedam inter Cor«

pora , Sz Fomites five Aliênta fua . Fomes

autem Flamm^, videtur tffc Oleuni Sc Pingu-

ja ; Aeris ,

Aqua & Aquea:

Flammas eninimultiplicant fe fuper halitus Olei , Aer fuper

vapores Aquse « Videndum itaque de Miflura

Aqua2 8c Olci,

quas fe manifeftat ad Senfum;

quandoquidem Miftura Aeris & Flammei genc-

ris fugiat Senium . At Oleum & Aqua inter fe

per compofitionem aut agitationem imperfeSeadmodum mifcentur

,eadem in Herbis , & San-

guine , & Parcibus Animalium , accurate & de-

licate mifcentur . Iraque fimile quiddam fieri

pofTic circa Mifturam Flammei & Aerei gene-

ris in Spiritalibus : qua: per Confufioncm fim-

plicem non bene iuftinent Mifturam:

eademtamen in Spiritibus Piantarum & Animaliuri*

mifceri videntur : prefertim cum omnis Spiri-

tusAnimatus depafcat Humida utraque , Aqu-

ea & Pinguja , tanquam fomites fuos .

Similiter, fi non de Pcrfe£tioribus MiRuris

Spiritalium , fed de Compofitione tantum in- ,..

quiratur • nempe , utrum facile inter fe incor- ;/

porentur • an potius ( exempli gratia ) finc ali- -

qui Venti & Exhalanones , aut alia Corpora'



17© VERUL^MIlpiritalia , qux non mifcentur cam aerc comc

muni , fed taiuam hserent & natanc jn eo , in

globulis & guccis , 5c potius franguntur ac com-

minuuntur ab aere,quam in ipfum recipiuQ-

tur & incorporantur : Hoc in aere Communi

& alii Spiritalibus , ob fubtilitatcm corporum,

percipi ad Senfum non potefi; ; attamen imago

qusedam hujus rei,quateaus fiat , concipi pof-

lit in Liquoribus Argenti vivi , Olei , Aquas;

arque etiam in aere , & fra6\ione ejus quando

dilTipatur & afcendit parvis portiunculis per A-

ûam ; atqae etiam in Fumis craffioribus; deni-

que in Pulvere excitato & hfrente in aereîn qui-

bus omnibus non fit Incorporatio . Atque Re-

praefentatio prasdi^la in hoc Subjcfto non mala

eft , fi illud primodiligenter inquifitum fucric

Utrum poflic cfie talis Hecerogenia inter Spiri-

talia,

qualis invenicur inter Liquida : Namtum demum hsc Simulacra per Analogiam non

incommode fubftituentur

Acque de Infiantvs iftis Supplementi,quod

diximus, Informationcm ab iis hauriendam ef.

f- quando defint Inilavjiiae proprise , loco P^r-

jugii ^ nihilominus intelligi volumus,quod il-

lae etiam magni finc ufus , etiani cuni Profjris;

infiAntix adfunt * ad roborandam fcilicet Infnr-

mation«^m una cum Propriis . Verum de his

exafclius dicemus, quando nA *Adminicula Irt"

duBionis tra6landa fermo ordine diiabetur .

XL i 1 1 . 1 n te r Prarogativas Infl.2 n t ia yu jw, po-

Naemus loco viccfimo Inflantias Ferfecantes *



ijuas etiam Injlantias V^llicantes appeilare con-

juevimus, fed diveria ratione . Velltcantes tmmcas appeilamus

,quia veilicant Inteileftum

;

Perfec^ntes , quia perfecanc Naruram : unde

etiam ilias quandoque hj}antias Democriti no-

minamus. Eas funt,

quaE de admirabili & ex-

quifita Subtiiitate Naturae Intelie6ûm iubmo-

nenc , uc excitetur & expergifcatur ad attencio-

nem , & obfervationcm , & inquifitionem dc*

biram . Exempli gratia : Quod parum guttu-

is Acramenti ad toc literas vei lineas exteada-

tur;Quod Argcntum exterius tantum inaura-

H»m , ad tantam iongitudinem fiii inauraci con«

tinuetur • Quod pufiiius Vermiculus,quaiis in

cute invenitur , liabeat in fe fpiricum limul §c

figuram diffimilarem parcium ; Quod parumCroci , eciam dolium Aquie coiore inficiac *

Quod parum Zibetlii aut Aromatis , ionge ma-

jus contentum Aeris , odore • Quod exiguo fuf-

fitu tanta excitetur nubes fumi;Quod Sono-

rum tam accuratae difFerentiae,quales finc vo-

ces articuiatsB , perAerem undequaque vehan-tur , atque per foramina & poros ctiam tîgni

& Aqua? ( iicet admodum extenuatae)

pene-

trent,quin etiam repercutiantur , idque taHi

diftinfte & velocitec;Quod L\ix & Color

,

etiam tantoambicu & tam perniciter,

per cor-

pora folida Vitri , Aquae , & cum tanta & " a

tam exquifita varietate imaginum permeent,

^ •

eriam refringancur & reflefitaotur;Quod IWa. •

gnes per corpora omnigena , ctiam inaximc

com.



272. VERUL^MIlcompafla , operetur : Sed (quod magis mirum

eft)quod in hisomnibus, in Medio adiaphoro

(quaie eft Aer ) unius a£lio aliam non magno-

pere impediar•

Nempe , quod eodem temporeper fpatia Aeris devehantur & Vifibiiium tot

imagines ; & Vocis articulatx toi percuffiones;

& tot odores (pecificati , ut Violae, Rofse*

ctiam Calor & Frigus , & virtutes Magnetics •

Omnia ( inquam ) (imul , uno alterum non im-

pediente ; sc fi fingula haberent vias & meatusfuos proprios feparatos , neque unum in akc-

rum impingeret aut incurreret

Soiemus tament utiliter hujufmodl Inflantiis

Psrjecantibus fubjungere Inftantias,qa^s Metas

perfeci^tiouis appellarc confuevimus : veluti, quod

iniis, quae diximus , una aftio in diverib ge-

i3ere aliam non pcrturbet aut impediat; cum

tamen in eodem genere una aliam domct & ex-

tinguat : veluti , lux Solis , lumen Cicindelae;

fonitus Bombardae , vocem ; fortior Odor, de»

licatiorem ; intenfior Calor , remiffiorem ; la-

^ mina Ferri jnterpofita inter Magnetem oc aiiud

Ferrum , operationem Magnetis . Verum. de his

quoque , inter xAdminicula InduSiionis , eric

proprius dicendi locus .

XLiV. Atque de inftantiis,qu^ juvant Sen-

fum,jam ditlum eft : quas pr^cipui ufus func

ad partem Informativam . Informatio enim in.

cipit a Senfu . At univerfum negotium defmin

. in Opera : Atque quemadmodum illud princi-

pium , ita hoc finis rei eft . Sequentur itaque

In-



.vOri/M ORG.^NUM. 273

I Inftanux prxcipui ulus ad paytemOperativam ^

I E« genere dux lunc , numero fepte rn : Quas

unlverfas,generali nomine , I»j}jntias Pracxi*

eas appellare confuevimus . Operativceauccni

Partis Vitia duo , tocidemque Dignicates In-

ftantiarum in genere . Aut enim faliic Operd'

. tio , aut onerac nimis. Fallic Operacio maxi-

nie(pr^lertim po(t diiigencem Naturarum in.

quiliiionem ) propter malc determinatas & men-

•3cas Corporuai vires

&a6iiones . Vires

au»i.w 3c Adtiones corporum circumrcribuntur &

p-cnfurancur , auc per fpatia Loci , auc per mo.

- menta Temporis , auc per unionem Quanti,

auc pcr praedominjntiam Virtutis : qua? cua*

tiior nifi fuerint probe & diligenter penfitata

,

erunt fortaffe Scientijr fpcculatione quidempul-

chrae , fed opere inaciivac. InftanticS vero qm»tuoritidcm, qu^ huc rcftruntur

, uno i;ominc

In/iantias Mathematicas vocamus , & Injlantias

Menjur.f .

Oncrola aureiii fic Praxis, vel propter Mi-

fturam rerum inutilium ^ vel propterMuhipli-

cationem inftrumentorum * vel propter Molem *

: nterisB, & Corporum qu^ ad i^liquod opns re-

^ i.ri contigerim . Itaque ex Inrtantiaj in pretio

effe debent,

quac auc dirigunt Operativam ad

qu2e maxime hominum interfunt • auc quae

rcunc Infirumentis • auc quc5parcunc Mace-

^? five Supelk6lili . Eas autcm cres Inftancias, ^#.e huc pcrtinent, uno nomine Injlarjtias P/o* P

' -as ll\'Q Bertevolas voQSimus . itaque de his fe« '

S ptem



A

274 FERUL^MIIptem Inftantiis jam figillatim dicemus : atque

ciim iis partem illam de Praerogativis five Digni-

raiibus Infiantiarum claudemus

XLV. Inter Prserogativas Inftantiarum pone-mus loco vicefimo primo Infl^ntias Vifg<e , î^j^

Radii y quas etiam Inftantias Perlationis , vcl

dt Non ultra appellare conCuevimus . Virtutes

enim rerum & Motus operantur & expediuntur

per fpatia , non indefinita aut fortuita , fed fini-

ta & certa•

quas ut in fingulis Naturis Inquifuisteneantur & norentur, plurimum interefi: Pra-

6licae ;non folum ad hoc ut non fallat, fcd

etiam ut magis fit au6la 5c potens . Etenim in-

terdum datur Virtutes producere , &: Difiantias^

tanquara retrahere in propius; ut in Perfpicil-

lis.

Atque plurimse Virtutes operantur & afificiunc ?

tantum per Ta6ûm manifeftum; ut fit in per

cufiTione Corporum, ubi alterum non fummovec j

alterum, nifi impellens impulfum tangat . Etiam\

Medicinae,

quae cxtcrius applicantur , uc Un-

guenta,

Emplafira, non exercenc vires fuas ,

nifi per Ta6lum Corporis . Denique Obie6ia

Senfuum , Ta6tus & Guftus, non feriunc nifi

contigu-a Organis .

Sunc & aJiiis Virtutes qua? operantur ad Di-

fl:antiam, verum valde exiguam

,quarum pau-

cae adhucnotacT funt , cum tamen plures

finc

quam homines fufpicentur : ut ( capiendo exera-

v^ pla ex Vulgqtis) cum Succinum aut Gagates

trahunt paleas^ Bull^ approxiraatas folvunt buU

hs

V



^'OiÛM ORG^fNUM. 275'

i^s : MedicinsB nonnullae Purgativ^ eliciunt hu-

morcs ex alco , & hujufmodi . Ac Virtus illa

Magnetica, per quara Ferrum iSc Magnes, vel

Magnetes , invicem coeunt , operacur intra or-

bem Virtutis certum , led parvum : Ubi con-

cra , fi fir aliqua Virtus Mc-gnetica emanans ab

ipfa Terra(paulo nimirum interiore ) fuper

Acum fcrream,quatenus ad verLicitatcm , ope-

ratio fiac ad Diflantiam magnam .

Rurfus , fi (ic aliqua Vis Magnetica , quf)peretur per Confenfum inter globum Terre &Ponderofa , aut inter gk>bum Lune 5c Aquas

Vlaris, ( quf maxime credibilis videtur in Flu-

cibus & Refluxibus Semi-menfrruis) auc inter

!]celum Stellacum & Planetas,per quam evo*

:entur & attollantur ad fua Apogâ ^ h^c omnia)perantur ad Diflantias admodum longinquas .

nvcniuntur & qu^^dam Infiammationes five

Zonceptiones Flamm^,qu? fiunt ad Diftantias

>ene magnas , in aliquibus Maccriis • uc refe-

unc dc Naphtha Babylonica . Calores etiam in-

inuanc fe per Diftantias amplas* quod etiamaciunt Frigora : adeo uc Habitancibus circa *

'anadam , Molcs five Maff^ glaciales que ab-

umpuncur & natanc perOccanum Scptentrio-

alem, & deferuntur per Atlanticum verfus il.

is oras,

percipiantur & incutianc frigora e lon-

mquo. Odores quoque (licec in his videatur

rmpcr (jffe quedam Emiflio corporea ) opcran- ir ^jr ad Diflantias rotabiles • uc evenire folec na. ^Jgantibus juxta litora Floridf , aur etiam non-

S z nul-



V]6 VERUL^MIInulla Hifpanlg , ubi iunt Sylv^j tot? ex arborl.

bus iin^.onum , arantiorum , & hujtilmodi Pian

tarum odor;uarum , aut trutires Rorifmarini

Msjoran?, 8c fimiliun-i * Poriremo Radiatione;

Lucis 5c Impreiriones Sonorum operantur fcili

cet ad Diftanrias fpatiotas

Verum hicc omnia utcunque operentur at

Diflantias parvas five msgnas , operantur cer«

ad finitas & Naturae notas , ut fit quiddam Noi

ultra j' idque pro rationibus ; aut Molis fet

Qjjanti Corporum ^ aut Vigoris & Dcbilitaiij

Virtutum ; aut Favoribus & Impedimentis Mcdiorum

;quêomnia in Computationem venir<

&: notari debent . Quin etiam Menfuri^ Matuum Violentorum

, (quos vocant ) ut Miffi

iium , Tormentorum , Rotarum , & fimilium^

cum ha»quoque mnnifefto luos habcanc limitd

certos , notandas iunt

Invcniuntur etiam quidam Motus 5c Virt

tes contraria^ illis qux operantur per Tatûi

Sc non ad Difâns • qujB operantur fcilicet ai

Difians, & non ad Tn£ûm ; & rurfus , quj* operantur remiffius ad Diftantiam rninoreni

6c fortiusad diftantiam majorem . Etenim Vi

fio non bene tranfigitur ad Taclum , {'ed indi.

gec Medio & Diftantia . Licet meminerim

ire GudiiTe ex relatione cujufdam fide digni

quod ipfe in curandis ocuiorum iliorum Catara.

£lis ( erat autem Cura taiis , ut immitteretur

Vy Feftuca qujedam parva argientea intra primam

Qculi tunicam,

quae pelliculam iilam Catara6lr

re.



NOVUM O RC^NUM. 277

removerct & truderec in angulum oculi ) cla-

j riffime vidiffet Feftucam illam lupra ipfam pu-

piilam moveniem . Qpod utcunque verum effe

poffic ,maniteftumeft, majora corpora non be-

ne auc diflin6ê cerni , nili in culpide Coni,

coeuntibus radiisObjedî ad nonnuliam Didan-

tiam . Quin etiam in Senibus Ocuius meiius

cernit remoto Obje£\o paulo loi^gius,quam

propius . In Miifiiibus autem certum eft,

pcr-

cuffionem non fieri tam forcem ad Diftantiani

nimis parvam,qaam paulo poft . Hxc iiaquc

,8c {imiiia in MeniUris Motuum quoad Diftan-

tias notanda iimt .

Eft & aliud genus Menfurse Locails Motuum,

quod non praecermittendum eft . Illud vero per-

tinet ad Moius non Progreffivos , fed Sphxri.

cos ; Iioc eft , ad Expaniionem Corporum in

majorem Sphieram , aut Contra6tionem in Mi-

Borem . Inquirendum enim eft inter Menfuras

iftas motuum,quantam Compreffionem aut Ex-

tcnfionem Corpora(pro Natura ipiorum ) faci-

le 8c libenter patiancur , & ad quem Termi*

num relu6tari incipiant , adeo uc ad extremum

Non ultra ferant • ut cum Vefica inflata com-

primitur, fuftinet illa Compreffionem nonnul-

lam Aeris • fed fi major fueric , non paticur

Aer , led rumpitur Veiica .

At Nos hoc ipfuiTi fubtiliore Experimento

magis cxa£le probavimus . Accepimus eniai '

jCampanulam ex Metalio , leviorem fcilicec & '^ •

tsnujorem,

quaii ad excipiendum Saiem u:i- ^S 3 mur :



^yS VERVL^MIImur ;

eamque in pelvim Aquae immifimus,

ita nx. oepoiraret fecum Aerem,qui continc-

batur in C©ncai'0 ufquc ad fundum pelvis .

Locaveramus autem prius Globulum in fundo

pelvis , fuper quem Campanul.a imponenda effer.

Quare illud eveniebar, ut fi Globulus ille cffec

minufrulus(pro ratione Concavi ) rcciperet fe

Aeriniocum minorem , & contruderctur fo-

lum , non extrudcretur . Quod fi grandioris effet

magnitudirjis quam uc Aer libenter ccderet , tum

Aer majoris Preffurx impatiens, Campanulamcx aliquaparte clevabat , & in bullis afcendebat .

Etiam ad probandum qualem Extenfionem

( non minus quam Compreffionem)

pateretur

Aer , tale quippiam praRicavimus . Ovum vi-

treum accepimus, cum parvo foramine in uno \

cxtremo Ovi.

Aerem per foramen exuftione

forti atrraximus, &ftatim diglco foramen iU

iud cbturavimus; 5c Ovum in Aquam immer-

fimus , & dein digitum rcmovimus. Aer vero

Tenfura illa per exu6lionem fafta tortus & ma-

gis quam pro Narura fua dilatatus , ideoque fe

f reciperc & €onrrahere nitens ( ita ut fi Ovumiilud in Aquam non fuiffet immerfum , Aerem

ipfum traxiffet cum Sibilo ) Aquam traxit ad

taleQuantum, quale fufficere poffet ad hoc^

ut Acr antiquam recuperaret Sphasram five Di-

menfionejn .

Atque certum cft , Corpora tenuiora ( qua-

Ic eft Aer)

pati Contraftionem nonnullam no.

\ labilem , ut diftum eff : At Corpora tangibi-

lia



lÔVUM ORG^NUM, 27^

lia(quale eft Aqua ) multo segrlus , & ad ml-

nus fpacium patiuntur Compredionem . Qja^

lem autem paciatur , taii Experimento inquifi-

vimusFieri fccimus Giobum ex plumbo Cavum

,

qui duas circiter pintas vinarias continerec /

eumque l^tis per latera craflum , uc majorem

vim ludinerct . In iiium Aquam immifimus,

pcr foramen alicubi fa6ûm • atque foramen il-

iud , poflquam Globus Aqua impietus fuiffec ,

plumbo liquefa6ô obturavimus , ut Globus de-

veniret plane confolidatus . Dein Globum for.

ti Malieo ad duo latcra adverfa complanavi-

mus ; Ex quo neceffc fuic Aquam in rainus

contrahi , cum Sphasra Figurarum fic capaciffi-

ma.

Deinde, cum Malleatio non amplius fuf-

ficerec , ^grius fe recipiente Aqua, Molendi-

no feu Torcuiari ufi fumus ' ut tandem Aqua

impatiens Preffura; ultcrioris,

per folida plum-

bi (inftarRoris delicati ) exftillaret . Poftea,

quantum l^patii per eam Compreffionem immi-

nutum foret ,

computavimus:

Atque tantamCompreffionem paffam effe Aquam

( fed vio- •

lentia magna fuba£lam ) inteiieximus

.

At Soiidiora ,Sicca , auc magis Compacla

,

qualia funt Lapides & Ligna , necnon Metalla,

muko adhuc minorein Compreffionem aut Ex-

tenfionem,

&fere

impercepribilem ferunt ;

fed vel Fraftione , vel Progreffione , vel aiiis ^Pertentacionibus fe liberanc , uc in Curvationi-

bus Ligni aut Mccalli , Horoiogiis moventibus

S 4 per

I



28o VERUL^MII •

per Complicarjonem laminae , MifTiIibus, Mal-

leationibus, & innumeris aliis Motibus appa-

ret. Atque haec omnia cum Menfuris luis in

Inciagarione Naturz notanda & ei^ploranda lunt'aut in Ccrtirudine fua , autper iEftimativas

\

aut per Compararivas,

prout dabitur Copia .

XLVl. Inier PrfSiOgativas Inftantiantm po-

ncmus loco viccfimo lccundo Inftantias CunLcuh

^quas etiam Injf}antias ad Âquam appella-

re

conluevimus ; fumpto vocabulo a Ciepfy-dris apud Antiquos, in quas infundebatur A-qua loco ArensB . Ess menfurant Naruram pcr

Momcnta Teniporis, quemadmodum Injlantiit

Vtrgif perGradus Spatii . Omnis enim Motusfive A6lio Naturalis tranfigitur in Temoore '

alius velocius,

alius tardius ,

fed utcunoue Mo-mentis certis, & Naturae notis . Etiam illa:

A61iones, qusB fubito videntur operari, & in

i^lu oculi, ( ut ioquimur ) deprehenduntur reci^

pere majus & minus quoad TempusPrimo itaque videmus

, Reftitutiones Corpo-

rum Cceleflium fieri

perTempora numerata•

« ctiamFIuxus & Refluxus Maris . Latio auteni

Gravium verfus Terram, & Levium verfus

ambitum Cceli , fit per certa Momenta,

pra

ratione Corporis quod fertur , & Medii . AcVelificationes Navium , Motus Animalium ,

Perlationes MilTilium, omnes fiunt

itidem perTempora (quantum ad Summas) numerabi-

i iia . Calorem vero quod attinet, videmus

,

^ Pueros perhyemem manusin flamma lavare-

ncc



KOrUM ORG^NVM. 281

ncc tamen uri ; & Joculatores vafa plena Vino

vel Aqua,

per moLus sgiles .& aequales verte-

re deorfum , & (urfum recuperare^ non effufo

liquore; & mulra hujufmodi . Nec minus ipfae

Compreffiones & Dilatationes, oc Eruptiones

Corporum fiunt , slige velocius, alis tardius y

pro Natura Corporis & Motus , fed per Mo-menta certa . Quinetiam in explofione plurium

Bombardarum fimul,

qu^B exaudiunrur quan-

doque ad Dillantiam triginta milliarium,per-

cipitur Sonus prius ab iis qui prope abfunc a

ioco ubi fit Sonitus,quam ab iisqui longe ,

At in Vifu(cujus A6lio efl: perniciflima) li-

quet etiam requiri ad eum aftuandum Momettp

ta certa Temporis ; idque probatur ex iis,

qux propter Motus vclocitqtem non cernun-

tur ;ut ex latione pilas ex ScJoppeto . Velocior

enim efi: prastervolado pila;,quam impreffio

Speciei ejusquae deferri poterat ad Vifum .

Atque hoc , cum fimilibus, nobis quando-

que dubitationem peperit plane monftrofam -

videllcet , utrum Cceli Sereni oc Stellati Facies

ad idem Tempus ceroatur quando vereexiftir,

an potius aliquanto pofl; & utrum non fic

(quatenus ad Vifum Cceleflium ) non minus

Tempus verura , & Tempus vifum,quam Lo-

cus verus, & Locus vifus,

qui notarur ab A-

ftronomis in Parallaxibus . Adeo incredibile

nobis videbatur ^ Species five Radios Corpo- ^ •

rum Ccfilcflium,pertam immenfa fpatia rail-

^

liarium fufeito deferri pofTe ad Vifum ; fed po

lius



28i VERUL^MIItius dcbcrc eas in temporc aliquo notabill de-

labi . Veram illa Dubicatio(quoad majus ali-

quod intervallum Temporis inter Tempus ve-

rum 6c Vifum ) poftea plane evanuic ; reputan-

tibus nobis jacluram iliam infinitam , 5c dirai-

nutionem Quanti,quatenus ad apparentiam in-

ter Corpus Scellae Verum , & Speciem Vifam ,

quae caufatura diftantia ; Atque fimul notan-

libus Jid quantam Diftantiam (fexaginta fcili-

cet ad minimum milliariorum ) Corpora, ea^

que tantum Albicantia , fubito hic apud nos

cernaniur • cumdubium non fit , Lucetn Coe-

leftium , non tantum Albedinis vlvidum ôlo*

rem , verum etiam omnis Flammae(quae apud

nos nota eft ) Lucem,quoad vigorem radia-

tlonis , multis partibus excedere ; Etiam im-mcnfa illa Velocitas in ipfo Corpore

,quae

cernicur in Motu Diurno,(quae etiam viros

oraves ita obftupefccit , uc mallent credere

Motum TerrsE ) facic Mocum illum , Ejacula-

lionis Radiorum ab ipfis ( licet celerirate , ut

diximus, mirabilem ) magis credibilem . Ma-*xime veroomnium nos movic

,quod fi inter-

poneretur intervallum Temporis aliquod nota-

bile incer Veritatem & Vifum , forec ut Spe-

cies,per nubes intcrim orientes , & fimiles

Medii perturbationes ,interciperenrur fc?penu-

mero, & confunderentur . Atque de MenfurisTenaporum Simplicibus hsec di£la fint

V^ Verum non folum quserenda eft Menfura^"

Motuum 6cA£lionum Simpliciter, fed mulco

ma-



NOFUM ORG^NUM. 2S3

niagis Comparative : Id enim eximii efl iifus

,

& ad plurima fpcdtar . Arque videmus , Flair..

mam alicujus Tormenti ignei citius cerni

quam Sonitus audiacur ; licet neceffe fii:,

pi-

lam prius Acrem percutere, quam Flamma

quxpone erat, cxire potuerit

; fieri hoc au-

tem propter velociorem tranfaaionem MotusLucis, quam Soni . Videmus etiam , SpeciesVjfibiles a Vifu cicius excipi

, quam dimitti •

unde fic, quod Nervi Fidium digito impulfi

'

duplicentur, aut triplicencur,quoad Speciem

,

quia Species nova recipitur, antequam Prjor

dimittatur; Ex quo etiam fic , ut Annuli ro-

rati videantur globofi, & Fax ardcnsnoau vc

iociter portata, confpiciatur Caudata . Eciam

ex hocfundamento Inxqualitatis Motuum quo-ad Velocitatem

, cxcogitavit GMiiUuf CaufamFluxus & Refluxus Maris

, rotante Terra ve-

locids, Aquis tardius y ideoque accumulanti-bus feAquis in furfura

, S: deinde per viceslc remitcentibus in deorfum

; ut dcmonftraturin vafe Aqux inciratius movente . Sed hoccommentus efl concefiTo non conccfifibili -^

(quod Terra nempe moveatur

; ) ac etlamnon bene informatus de Oceani Motu fexho-rario .

AtExempIum hujus rei de qua agitur • vi-

delicet de Compararivis Menfuris Motuumnequc folum rei ipfius , fed & Ufus infignis

ejus, (de quopaulo ante loquuti fumus ) emi-nct in Cuniculis fubterraneis , in quibus coU

lo.

9



a84 VERUL^MIllocatur Pulvis pyrius ; ubi i ramenfae Moles Ter*

rae , ^dificiorum , & fimiiium , fubvertuntur,

Sc in altum jaciuntur, a pufilla quantitate Pul-

veris pyrii . Cujus caula pro cerco illa eft,

quod Morus Diiarationis Pulveris qui impel-

iit , mulris partibus fit pernicior,quam Mo-

tus Graviratis per quern fieri pofTu aliqua refi-

ftentia ; adeo ut primus Motus perfun6lus fit,

antequam Morus adverfus inceperit j* ut in

principiis nuliiras quasdam fit refiftentiae . Hinc

etiam fit,quod in omni MifTili , I6lus non

tam robuflus,quam acutus & celer , ad Per-

lationem potiffimum vaieat . Neque etiam fie-

ri potuiffct , ut parva quantitas Spiritus Ani-

malis in Animaiibus,

praefertim in tam va-

ilis Corporibus, qualia funt Balaen?» , aut. Eie«

phanti , rantam molem corpoream fie6leret &regcret / nifi propter Velocitatem Motus

Spiritus , 8c hebetudinem corporex mo!i<^,

qua-

tenus ad expediendam fuam refiftentiam .

Denique , hoc unum ex praecipuis funda-

mantis eft Experimentorum Magicorum ,de

Quibus mox dicemus ; ubi fciiicet parva Mo-

iesMateri.g longe majorem fuperat , & in or-

dinem redigit : Hoc inquam ; Si fieri pofilt

Anteverfio Motuum per velocitatem unius , an-

tequam alter fe expediat

Poftremo, Hoc ipfum Pritis & Pejierius in

omni A6lioni Naturali notari debet ;veluti

, quod in Infufione Rhabarbari eliciavur Purga-

^ tiva vis prius, Aftriftiva poft ; Simile quid-

dam



NorUM ORG^^-NUM. igj

dam etiam in Infufione VioLriim in Acecum

cxperci lumus ; ubi primo excipitur fuavis 3c

delicacus Floris odor y polt,

pars Floris magis

terrea , qu<e odorem confundic . itaque fi in-

fundantur Vjol^ per diem incegrum , Odor

mulco languidius excipicur. quod f\ infundan-

tur per parcem qusrcam hcrae cancum , & ex-

trahantur* &(quia paucus eft Spiritus odora»

cus qiii fubfiflit in Viola ) infundantur porc fin-

gulas quarcas horae Violae novae Sc rccentes ad

fexies / tum demum nobilicatur Infjllo , ita

ut licec non manferinc Viol«, utcunque reno-

vacsE,

plus quam ad fefquihoram * camen per-

manfcricOdor gracidlmus, & Viola ipfa non

inferior, ad annum integrum . Notandum ta-

men eft , quod non fe colligat Odor ad vires

fuas pL^nas , nifi pofl: menfem ab infufione .

In DiRillationibus vero Aromatum macerato-

rum in fpiritu vini patcc,quod furgar primo

phlcgma aqucuin & inucile , deinde Aqua plus

habens ex fpiricu vini , deinde pofl aqua p!us

habens ex Aromatc.

Atquc hujus generis

quamplurima inveniuntur in Diflillationib3s

notatu digna . Verum hsec fufficianc ad Exem-

pla .

XLVII. Inter Prarogativas Inflantiarum jô*

nemus loco vicefimo certio Inflantias Qtianti,

quas etiam Dofes Natttra ( fumpco vocabulo a

Medicinis) vocare confuevimus . Ese func quae ^ ^

menfuranc Vircuces per Quanta Corporum , &indicant quid Qitantum Corporis faciac ad Mo'

dum

I



^.

285 VERUL^Mlldum Viytutis . Ac prlmo fant quaedam Virtu*

IQ^ qui€ non fubridanc nifi in Qnanto Cofmico^

hoc eft , tali Quanto quod habeac confenfum

cura Configuracione & Fabrica Univerfi . Ter-ra enim Hjc

;parces ejus cadunc . Aquse in

Maribus fluunc & refluun: ; iu Fluviis mini-

me , nifi per ingreffum Maris . Deinde etiam

omnes fere Vircuces particulares fecundum M«/-

ttim aut Parum Corporis operancur . Aqus

largsB non facile corrumpuntur ; exiguae cito .

Muftum & Cervifia maturefcunc longe citius ,

& fiunc potabilia in utribus parvis,quam in

doliis magnis . Si Herba ponatur in majore

portione Liquoris , fic Infufio , magis quam

Inibibitio : Si in Minore , fic Imbibitio , ma-

gis quam Infufio . Aliud igitur erga Corpus Hu-manum eft Balneum , aliud levis Irroratio .

Etiam parvi Rores in Aere nunquam cadunc

fed diffipantur , & cum Aere iDcorporantur .

Ec videreeft in anheliru fuper Gemmas, pa.

rura illud humoris, quafi nubeculam vento dif-

fipatam , continuo folvi . Etiam Fruftum ejuf-

d^m Magnetis non trahic tantum Fcrri,quan-

tum Masnes inteaer . Sunc etiam Virtuces in• • • n

quibus Parvicas Quanti magis potelt ;uc la

pcnetrationibus, ftylus acutus cicius penetratj,

quam obtufus ;adamas pun£luatus fculpic iu

vitro ,

& fjmilia^ Verum non hic morandum efl in Indefinitis

,

Vfed etiam de Rationibus Quanti Corporis erga

Modum Vircutis inquircndum . proclive enim

fo.



IÔFUM 0RGu4NUM. 287

forct credere,quod rationes Quanti Rationcs

Virtutis adiequarcnt ; uc fi Pila pluirjbea unius

unciae caderet in tali tempore,

pila unciarum

duarum debcret cadere dup!o celerius , quod

faliiffimum efl- ^ Nec eaedeai rationes in omni

genere Virtutum valenc , (sd longe diverfae .

Iraque hx Menfurag e;: rebus ipfis petendx funt,

8c non ex vcrifimilitudine , aut Conjefluris.

Denique in omni Inquifitione Natura? jgw^w-

tum Corporis requiratur ad aliquod "Effeftum ,

tanquam Dofis , notandum ; &: Cautiones de AV-

mis & Parum afpergendx .

XLVllI. Inter Pr^rogr^tivas Injlantiayum,po-

nemus loco vicefimo quarro Injlantias Luâ^

quas etiam Irj/Iantias Priedomwantia appellarc

confuevimus . Eae indicant Prxdominantiam &Cefiionem Virtutum ad invicem • &qu2cxil-

iis fit fortior & vincat,qux infirmior 5c fuc-

cumbat . Sunt enim Motus & Nixus Ccrporum

compofiti, decompofiti, & complicati, non minus

quam Ccrpora ipfa . Proponemus igitur primum

Species pra.'cipuas Motuum five Virtutum A£li-^

varum; ut magis perfpicua fit ipfarum Compa- *

ratio in Robore , & cxinde Demonflratio atquc

Defignatio Inftantiarum LuBce C^ Pradominan-'

tiit .

Motusprimus {^mMoius xAntitypia Materlar

,

quaeinefiin fingulis porrionibus ejus •

perqucm .

plane annihilari non vulc • ita ut nullum in- ^ •

cendium nullum pondus, aut depreffio, nulla vio-

lentia, nuUa dcnique astas auc diuturniras tempo-

ris



2.88 VERUL.^MiI

ris pofTic redigerc aliquam vel minimam por-

tionem Maceriie in Nihilum,quin iila 3c fic

Aliquid , & Loci aliquiu occupec , & ie,

( in

qualicunque neceflitate ponatur ) vei Formam

mutando vel Locum , liberec y vel, ( ii noa

decur copia ) uc eft , fubfiilat j neque unquam

rcs eo dcveniac , uc auc Nihil llc , auc Nuliibi .

Quem Mocum Schola(qux femper fere & de-

nominat & definit Res,

pocius per Effo61us &Incommoda, quam per Caufas Jntcriores ) vel

denotat per iliud Axioma,quod Dtto corpo-a

mn poffint ejfe in utio loco ^ vel vocac Motum,

I<Je fiat penetratio dimsnftomim . Neque hujus

Mocuscxempla proponi confentaneum eit : In-

cft cnim omni Corpori

Sic Mocus fecundus , Motus(

quem appella.

nuis )Nsxus

,per qucm Corpora non patiuntur

fc ulla ex parte fui dirimi a conca61u alcerius

Corporis', ut quae mutuo nexu & conta6lu gau-

deanc . Quem Motum Schola vocac Mutum N^-

detur vactium : Veluti cum squa attrahicur

furfum exuclione , auc per fiftulas ; caro per

Ventofas * auc cum aqua fifticur , nec erfiuic

Jn hydriis perforatis , nifi os hydriae ad im-

mittendum aerem aperiatur ; & innumera id

genus

Sic Motus tercius , Motus (quem appella»

mus ) Libmatisj

per quem Corpora fe libera-

^^ re nicuntur a PrefTura aut Tenfura Praeternatu-

^ rali , & reftituere fe in Dimenium corpori fuo

convtnieas, Cujus Motus etiarn innumera funcj

cxem-



NOVUM ORG.^NUM. i^p

cxempla : Velutl (quatenus ad Liberationern

a PrefTura ) aquse in natando , aeris in volando •

aqux in Remigando , aeris in undulationibus

ventorum , laminas in horologiis .

Nec inele-

ganter Te oftendit Motus Aeris comprefTi in Sclo-

pettis ludicris puerorum , cum Alnum aut fimi-

Je quiddam excavanc , lc infarciunt frufto alicu.

jus Radicis fucculentx , vcl fimilium , ad utrof-

que fines* deinde per Embolum trudunt radi-

cem vel hujufmodi farcimentum in foramen ai-

terum : Unde cmitticur &: ciicitur Radix cum

fonicu ad foramen alcerum , idque ancequam can-

gatur a Radice auc farcimento citimo , aut Em-

boIo.Qjnatenus vero ad Liberationem a Tenfura,

oftendit fe hic Motus in Aere poft exu6\ionem in

Ovis vitreis remanente , in Chordis , inCorio,5c Panno , rcfilientibus poH: Tenfuras fuas , nifi

TcnfursE lilae per moram invaluerinc , 5cc. Acque

hunc Motum Schola fub nomine Mocus ex For-

ma Eiementt ir]nu\z : facis quidem infcite , curn

hic Motus non tantum ad Acrem ,Aquam

, auc

Flammam pertineac, fed ad omnem diverfitatemConfiftcntia^ : ut Ligni , Ferri , Plumbi , Pan-

ni , Membrans , &c. in quibus , finguia Cor-

pora fuae habenc Dimtrnfionis modulum • & ab

eo aegre ad fpr.tium aliquod notabile abripiun-

cur . Verum quia Motus ifte Libcrtatis on-

nium efl: maxime cbvius , Sc ad infinita fpe-

6\ans , confultum fuerit eum bene & perfpicue

diftinguere . Quidsm enim valde negligencer

confundunc hunc Motum cum gemino illo

T Mo-



V

^^0 VERVL.4M11Mocu ^nthypiie Si êxus y Liberationem fciii-

cec a PrcfTura , cum Moiu tAntitypia ^ a Ten»

lura , cum Motu Nexus : ac fi ideo cederent

au: fedilatarent corpora compreffa , ne feque-i

vtiixv Penetratto dimenfionum)^ ideo refilirent &i

contraherent fe Corpara tenfa , ne fequeretur

Vacuum . Atqui fi Aer compreffus fe Veliet reci-

pere in denfuatem aquae , aut Lignum in denfi-

tatem Lapidis , nil opus forec penetYatione di^

men/ionum : & nihilominus longe major pofTer

efle Compreflio illorum , quam illa uUo modoj

patiuntur . Eodem modo fi Aqua fe dilatare!

vellet in raritatem Aeris , aut Lapis in rari-

tatem Ligni;non opus foret vacuo : 8c tamen

loDge major poffet fieri Extenfio eorum,quam

jlia uiio modo patiuntur . Itaque non reduci-

tur res ad Penetrationem dimenftonum , O^ Va^

cuurtj, nifi in ultimitatibus Condenfationis ck

Rarefaclionis : cum tamen ifii Motus ionge

citra eas fiftant & verfentur^ neque aliud fint

quam Defideria Corporum confervandi fe irli

Confiftentiisfuis , ( five , fi maiint , in Formiis

fuis ) nec ab iis recendendi fubito , nifi per mo^

dos luaves , ac per confenfum aiterentur . Af

longe magis neccfiarium eft(quia mu!ta fecurri

traJiit ) ut intimetur hominibus, Motum Vio^

lentum (qucm nos Mechanicum , Democritus^

qui inMotibus fuis primis expediendis etiaminfra mediocres Philofophos ponendus efi , Mo-tum Plag(€ vocavit ) nii aliud eflfe quam Mo-

tumLibertatiSj fcilicct a ComprefTione ad Re-

ia-



iÔVUM ORGÎSJUM, ipt

laxationem . Ecenim in omni five fimplici

.

ProLrufionc, fivc Vokru per aerem, non fic

fummotio auc iatio localis, antequam parteS

Corporis Pr^ternacuralitcr paciantur 5c compri-

,

mantur ab Impellente . Tum vero Partibus ali-

is alins per luccefTionem trudentibus, fercur

Totum;

nec folum Progrediendo, fed etiam

• Rorando fimul ; uc eviam hoc modo Partes fc

iiberare, aut magis ex 3Bquo

roierare pofRnc .

,Atque de hoc Mocu ha6tenus .

I

Sit Mocus quartus, Morus cui nomen dedi-

mus Motus JiV^x : Qui Mocus anciftrophus eft

quod^mmcdo Motui , de quo diximus , Liber-

tatis . Ecenim in Motu Libercatis Corpora no-

vura Dimenfum,

five novam Sph^ram, fivenovam Dilatationem aut Contraflionem

, ( h^c

::nim Verborum varietas idem in.iuit ) exhor-

renc , refpuunt , fugiunc , 8c refilire ac veterem

Confiftentiam recuperare rotis viribus conten-

iimc. At coBtra in hoc Motu H^/Vj, Corpora

/am Sphfram fivc Dimenfum r.ppetunr-atque

iJ illud iibenter & propere, &: quandoque va-

^nciffimo nixu ( ut in Pulvere Pyrip ) alpiranr.

[nftrumenca autera hujus Mocus, non fola cer-

:e,fed porentiffima

, aut falrem frequerriffima,

un: Caior oc Frigus . Exempli gr<nia : Aer,' î per Tcnfuram

(

veluc per exaftionem in

Ovis"reis) dilatecur, magno laborac defiderio fe

pium reftiruendi . Ac admoto Calore, e contra

'

H^P^fJc dilacari, & concupifcic novsm fphf-

-m,

3c tranfic & migrac in iiiam libenter,

T 2 tan-



V

igz FERUL^MIItanquam in novam Formam ( ut loquuntur.)

Ncc pofl dilatationeai nonnullam de rediiucu*

rat , nifi per admocioncm Frigidi ad eam invi-

tecur ; qax non Reditus eft,.

led Tranfmutatia.l

repctita . Eodem modo & Aqua , fi per com-1

prciuonem arclctar ,rccalcicrat ;

3c vult fieri!

qualis fuic, fcilicet htior . At fi intjrveniac I

Frigus intentunri Sc continuatum ,mutat fe fpoQ-

;

te fua & libenter in condenfationem Glaciei :

atque fi plane continuetuF Frigus , nec a tepo-

ribus interrumpatur , ( ut fit in Speluncis & Ga-

vernis paulo profundioribus ) vertitur in Cry-

dallum ,aut m.areriam fimilem , nec unquam

reftituitur. .

Sir Motus quintus , Motus Contlnnatioms :

Inttlligimus autem non Contiauationis fimpli-

cis & primariae, cum conôre aliquo altero ^

( nam ille eR Motus IsJexus ) ft:d Continuationis

fui ,in Corpore CGrco . Certifirimum enim eft

^

quod Corpora omnia folutionem Continuitatis

exhorreant, alia magis , alia minus , fed oni-

nia aliquatenus . Nam ut inCorporibus Duris

( veluti Chalybis ,Vitri ) Relu5latIo contra Dif-

continuationem eft maxime robufta & valida;

jr.a etiam in Liquoribus , ubi ceffare aut lan-

ouere faltem videtur Motus ejufmodi ,tamen

non prorfus reperitur Privatio ejus/ fed plane

ineft ipfis in gradu tanquam infimo , & prodit

fc in Experimentis plurimis ; ficut in Bullis

\a rotunditate Guttarum , in filis tenujoribus

Stillicidiorum , & in fequacitate Corporum Glu-

ti-



tlnoforum, & cjufmodi . Sed maxime omniurrt

le oftcndit Appetitus iftc , fi Difcontinuatio

ccncetur ufque ad fraftiones minores . Nam in

Mortariis,

pod contufionem ad certum gra*

dum ,non amplius opcratur Piftillum : Aqua

non fubintrat rimas minores : Quin 5c iple

Aer, non obftance fubtilitate corporis ipiius,

Poros Vaforum paulo folidiorum non pertranfit

fubiro, nec nifi per diuturnam infinuationem .

Sit Motus fexrus, Motus quem ncminamus

Mctum ad Lucri»m , five Motum Indigentice . \s

efl, per quem Corpora,quando verfantur in-

ter plane Heterogenea & quafi inimica , fi for-

re nancifcantur copiam auc ccm;Tiodicatem evi-

tandi illa Heterogenea , & fe applicandi ?d ma-

'îs coanaia,

( licct illa ipfa cognata talia fue-

rint,

quJB non habeant arSlum confcnfum cuni

jpfis) tamen ftatim ca ample6ûntur , & tan-

quam potiora malunt ; & Lucri loco (uode vo-

cabulum fumpfimus) hoc ponere vidcnxur , tan-

quam calium corporum indiga . Exempli gra-

tia : Aurum , aUt aliud Mstallum foliatum,

non dele£latur aere circumfufo . Itaque fi cor->

pus aliquod tangibile & craffum nancifcatur,

( ut digitum.,papyrum

,quidvis aliud ) adh^-

retftatim, nec facile divellitur . Etiam papy-

rus, aut pannus, & hujufmodi ,non bene fe

habent cum aerc qui infericur & commiftus e{l:

in ipforum poris . Itaque Aquam aut Liquoreni^

hbenter jmbibunt ,& Aerem exterminant . E- f

liam Saccharum , aut Spcngia infufa in Aquan:!

T au:



2^4 VERUL.AMIIaut Vinum

, licet pars ipforum emineat & lon-

ge atcollatur fupraVinum aut Aquam , tamenAquum autVinum paulatim & per gradus at-

trahunt in furfum .

Unde optimus Canon fumitur Aperturs 5c

Solurionum Corporum . Miffis enim Corrofivis

^ Aquis fortibus, quae viara fibi aperiunc ; fi

poflit inveniri Gorpus propbrtionatum & magis

confentiens & amicum Corpori alicui folido

quam iliud cum quo taoquam pcr necefiitatem

commifcetury ftacim fe aperic & relaxat Cor-pus

,5cillud alterum intro recipit

,priore cx.

clufo auc fummQto. Neque operacur , aut po-

tefl:j

ifle Motus ad Lucrum, iolummodo ad Ta»

£lum . Nam Elc6lrica Operatio( de qua G/7êr-

/«j& alii pofl eum tantas excitarunt fabulas)

non alia efl quam Corporis per fricarionem le-

vem excitati Appetitus, qui Aerem non bene

rolerat,

fed aliud tangibile mavulc , fi reperia-

tur in propinquo .

Sit Motus feptimus, Motus

(quem appel-

lamus ) CongYegationls majovis y per^quem Cor-

ôra feruntur ad MafTas Connaturalium fuorum :

Gravia ad globum Terr^ • Levia ad AmbitumCoeli . Hunc Schola nomine Motus âturalis

infignivit, levi contemplatione : quia fcilicet

nil lpe6iibile erat ab extra,quod eum Motum

cieret : ( itaque Rebus ipfis innatum atque in-

^licum putavic : ) aut forte quia non cefTat . Nec

^ inirum : Semper enim prxfto funt Ccelum &Terra / cuni e contra caufae & origines pluri-

mo-



NOFUM ORG^NUM. 2^5

morum ex reliquls Mocibus interaum abfinc , in-

tcrdum adfinc. Iraque hunc,quia non inter-

micci: , led c^ceris intermictciitibus ftacim oc-

curric ,Perpecuum

& Proprium ; reliquos Ai-cicitios pofuic . Efl: aucem iRe Mocus revera fa-

tis infirmus & hebes , canquam is qui ( nifi fic

Moles Corporis major ) cxceris Mocibus,quan-

diu opersncur , ceda: & fuccumbac , Acque cum

hic Mocus hominum cogicationes ica implcve-

rit , uc fere reliquos

Mocus occulcaveric ; ta-men parumeft quod homines de eo fciunc , fed

13 mulcis circa illum erroribus verfantur .

Sic Mocus oclavus , Mocus Congregationis

Mtnoris ; per quem Parces Homogenex inCor-

porc aliquo feparanc fe ab Heterogeneis , & cc-

eunc Incer fefe • perquem eciam Corpora ince-

gra cx fimilitudine fubdancix fe ampleftuntur

& fovenc , & quandoque ad diftantiam aiiquam

congregancur ,attrahunc , & conveniuntur : Ve-

liiti , cum in La£te Flos laftls poft moram ali-

quam fupernatac • in Vino Fxces & Tarcarum

fubfidunc . Neque enlm hasc fiunt per

motumGravicacis & Levicatis tantum , uc aliaj partes

fummicacem petan:, alias ad imum vergant

,

fed mulco magis per Defiderium Homogenco-

rum inter fe coeundi , & fe uniendi . DifFcrc

autem ifl:e motus a motu Ind'tgenti(C , in duo-

bus .

Uno, quod

in

motuIndigsntite fic

flimu-lus major Nacurs malign^ 5c concrarias : Ac

in hoc motu ( fi modo impedimenta & vincula

abfinc) uniuntur partes per Amieiciam , licec

T 4 ab-



V

1^6 VERUL^MIIabfii: Natura aliena quas lirem moveat . Alte-

ro,quod arflior fit unio , & tanquam majore

cum deie£lu . In illo enim , modo cvitetur

Corpus inimicum, Corpora etiam non admo-dum cognata concurrunt : At in hoc coeunc

Subftantiaj,germana plane fimilitudine devin-

EXxj & conflantur tanquam in unum . Atque

hic Motus omnibus Corporibus Compofitis in-

eH:^ & fe facile confpiciendum in fingulis da»

rec,

nifiligaretur & frasnaretur pcr alios Cor-

porura Appetitus & NecefTitates, quae iftam

Coitionem difturbant

Ligatur autem Motus ifte plerumque cribus

modis ; Torpore Corporum ; Frêno Corporis

Dominantis ; & Motu externo . Ad Torporem

Corporumquod attinet

; ccrtum cft , ineffeCorporibus tangibilibus Pigritiam quandam fe-

cundum magis & minus , & Exhorrentiam Mo-

tus Localis ; uc nifi excicentur , malint ftatu

fuo (prout func) effe contenta

,quam in me-

iiusfe expedirc . Difcucitur autem ifte Torpor

triplici

Auxilio: auc

per Calorem , aut per• Virturem alicujus Cognati corporis eminencem,

auc per Motum vividum & pocentcm : Atque

primoquoad auxilium Caloris : hinc fit,quod

Calor pronuntietur effe illud quod feparet He-

terogenea^ congreget Homogenea , Quam Defini-

tionemP^ripateticorum raerito derifit Gilber-

tus'^

dicens, eam effe perinde ac fi quis dice-

rcc acdefinirec Hominum illud effe,quod fe-

rac Tricicum , & plantec Vineas : effe enira

De.



tiOVUM ORG^NtlM. ±py

Dcfinltionem tantum per Effeftus , eofque par-

liculares . Sed adhuc magis culpanda eft illa

Definitio; quia etiam Effedus illi(quales qua-

les iunt ) non iunt ex proprietate Caloris , fed

tancura per accidcns, ( idem enim facit Fri-

gus ,ut poftea dicemus) nempe ex defiderio

partium Homogenearum coeundi , adjuvante

tantum Caiore ad difcutiendum Torporem,

qui Torpor defiderium illud antea ligaverat .

QiJOdd veroAuxilium Virtutis indita^ a Cor-

pore Cognato ; illud mirabiliter elucefcic in

Magneie armato,

qui excitat in Ferro virtu-

tem detinendi Ferrum per fimilitudinem fub-

ftantiae , diicuiTo Torpore Ferri per Virtutera

Magnetis . Quoad vero Auxilium Motus, con-

fpicitur illud in fagittis ligneis , cufpide etiam

lignea;

quae altius penetrant in alia ligna,

quam fi fuifTent armatae ferro,

per fimilicudi-

nem fubitantias , diicuffo Torpore Ligni per

motum celercm : de quibus duobus Experimen-

tis etiam in Aphorifmode Inflamits Clandejii-

vts diximus.

Ligatio vero motus Congregationts minoris,

quae fit per Fraenum Corporis Dominantis,

coofpicitur in folutione Sanguinis & Urinarum

per Frigus . Quamdiu enim repleta fuerint Cor-

pora illa fpiritu agili,

qui fingulas eorum par-

tes cujufcunque generis , ipfe utDominusTo-tius, ordinat & cohibet; tamdiu non coeunc /Heterogenea propter Fragnum : fed poftquam ii-

ie Spiritus cvaporaverit , aui fuffocatus fueric

per



V

ipS VERUL^MIIper Frigus ^ tum folutse Patres a Fraeiro , coe-

unc fecundum defiderium fuum naturale . Acque ideo fic , uc omnia Corpora

,quse conti-

nenc Spiritum acrem, ( uc Salcs , 6c hujufmodi)durcnt & non folvantur, ob' Frxnum perma-

nens 5c durabile Spiritus dominantis & impe-

riofi .

Ligatio vero motus Congvegatioms mJnoris,

quas fic per motum externum , maxime confpi-

citur in Agltationibus Corporum , per quasarcecur putrefactio . Omnis enim Putrefaclio

fundatur in Congregatione Homogeneoruni •

unde paulacim fit Corruprio prioris ( auam vo-

cant ) Formas , & Generatio novae . Nam Pu-

trefa£lionem,

quse fternic viam ad Generacio-

neni novae Formae , pr^cedit Solutio vetcris

*

qu2B ed: ipfa Coitio ad Homogeniam . Ea vero

fi non impedita fuerit , fit Solutio fimplex;

fin occurranc varia quag obftant , fequuntur Pu-

trefacliones,

quae funt rudimenta generationis

nov32 . Quod fi ( id quod nunc agitur) fiat a-

gitatio frequens per motum exrernum•

lumvero motus ifte Coitionis (qui eR delicatus 5:

mollis , & indigec quiete ab externis) diflur-

batur & ceffat • ut fieri videmus in innumeris:

Veluti, cum quotidiana agitatio au: profluen-

tia Aquae arceac Putrefa6lionem • Vcnti ar-

ceanc peRilentiam Aeris y Grana in granariisverfa & agitata maneanc pura ; omniadenique

agitata exterius non facile putrefiant interius .

Supercft uc non omittatur Coitio illa Par-

tium



NOFUM ORG^NUM. ap^

tiuni Corporum , unde fic praecipuc Induratio

Sc Deficcatio . PoRquam enim Spiritus, auc

Humidum In Spiritum verfum , evolaveric in

aliquo Corpore poroGore , ( uc in ligno , offe ,

membrana , 3z hujufmodi )* tum Pa:res craffio-

res majore nixu contrahuntur & coeunc , un-

de fequitur Induratio aut Deficcatio / quod exi-

Aimamus fieri, non tam ob motum Nexus

,

re detur Vacuum,quam per motum iftum A-

miciciae & Unionis.

Ad Coitionem vero ad diflansquod attinct

,

ea infrequens efl: Sc rara : & tamen in pluribus

ineft, quamquibus obfcrvatur. Hujus fimula-

cra func, cum bulla folvat bullam / medica-

menta ex fimilitudine fubdantiaB trahant humo-

res ; chorda in diverfis fidlbus ad unifonum mo-veac Chordara • & hujufmodi . Etiam in Spiri-

tibus Animalium hunc motum vigere exiUima-

mus , fed piane incogjiitum . At eminet certe

in magnete, & ferro excito, Cum autem de

motibus magnctis loquimur, diftinguendi pla-

"ne func .

Quatuorenim Virtutes five Operatio-nes funcin magnete

,quas non confundi

, fed

feparari debeac , licec admiratio hominum Sc

ftupor eas commifcuerit . Una , Coitionis ma«

gnecisad magnetem , vel Ferri ad magnetam,

vel ferri exciti ad ferrura . Secunda, Vertici-

catisejus ad Septentriones & Auflrum , atquefimul declinationis ejus , Tertia

, Penetratio-

nisejus per Aurum , Vitrum, Lapidem, om-

nia. Quarta, communicationis virtutis ejus

de



V

500 VERUL.^MIt

deLapide in Ferrum , & de Ferro in Feri-um

abfque communicatione fubftantise. Verurn hoc

ioco de prima virtute ejus tantum loquimur,

videlicet coitionis . Infignis etiam eft motuscoitionis argenti vivi & muri ; adco ut Au-

rum alliciat Argentum vivum licet confc6ûm

in unguenta 5 atquc Operarii inter vapores ar-

pcnti vivi foleanc tenere in ore fruflum auri ad

colligendas emifiivones argenti vivi ,alias cra-

nia Bc ofTa eorum invafuras ; unde etiam fru-

flum illud paulo poft albcfcic . Atque dc Motu

Congregationis minoris hxc difla fint .

Sic Motus nonus , Motus Mi^gneticus,qui li-

cec fic ex gcncre raotus Congregationis minoris,

tamen fi operctur addifiantias magnas , & fu-

per maffas rerum magnas , Inquifitionem me-retur feparatam

;praefertim fi nec incipiat a

Tatluyquemadmodum plurimi , nec perducoc

aftionem ad Taftum,quemadmodum omncs

motus Congregacivi ; fed Gorpora tantum ele-

vct , aut ea intumefcere faciac , nec quicquam

ultra .

Namfi Luna attollat aquas , aur turge-

fcerc aur intumefcere faciac humida ; aut Cce-

lum Stellatum attrahat planecas verfus fua A-

pogaea ; aut Soi alligct aftra Veneris ^ Mercu-

rii , ne longius abfinc a Corpore ejus,quam

ad diflantiam certam / videntur hi motus ncc

fub Congr^gatione majore , nec fub CongregatW"ne minore bene collocari , fed eiTe ranquara Con-

gregativa media & imperfccla , ideoque Sps-

ciem debere ccnftituere propnam .

Sic



TÔVUM ORG^NUM. gci

Sit Motus decimus , motas Fugce • niotns fci-

licet motui CongYegationis minoris contrarius ^"

pcr quem Corpcra ex antipathia fugiuni Sc fu-

gant inimica , feque ab illis feparanr , aut cum

illis mifcere fe recufant . Quamvisenim vide-

ri poffic in aliquibushic motus cfTe motus tan-

tum per accidens, 2Ut per confequens , refpc-

£tu motus Coigregationis minoris,

quia ne-

queunt coire Homogenea , nifi Heterogeneis

exclufisSc remotis : tamcn ponendus eft motus

ifte per fe , 5: in Speciem conftituendus,quia

in multis appetitus Fugte cernitur magis princi-

palis,quam appetitus Coitionis .

Eminec autem hic mocus infignirer in Excre-

tionibus animafium ; nec minus eciam in Sen-

fuum nonnullorurA odiofis Obieftis, prscipue

in Olfaftu & Guftu . Odor enim foetidus ita

rejicitur ab Olfaftu , ut efiam inducat in Os

ftomachi motum Expulfionis per confenfum;

Sapor amarus & horridus ita rejicitura Palato

aut Gutture , ut inducac per confenfum capicis

conquaffationem & horrorem . Veruntamcn et-

iam in aliis locum habet ifte mocus . Confpici-

tur enim in Antiperiftafibus nonnullis ; ut in

Aeris media Regionc, cujus Frigora vidcntur

eflê Reje£liones Naturse frigidx ex confiniis

coelcftium;quemadmodum etisra videntur ma-

gni illi fervores & inflammationcs qusB inve-

niuntur in locis fubterraneis , efte Rejefllones r <

Naturae calids ab incerioribus Terrae . Calor

enim &: Frigus , fi fuerinc in Quanro minore^

fe



V

30i VERUL^MIIfe invicem perimunt ; fin fuerint in Maffis ma«

joribus , Sz tanquam juftis exercitibus , tum

vero per confiiftum fe locis invicem fummo-

vent , & ejiciunt . Etiam tradunt, Cinamo-

mum & Odorifera , fica juxta lacrinas & ioca

foecida , diutius odorem retinere,

quia recu-

fanc exire & commifceri cum fcetidis . Certe

Argentum vivum,quod alias fe rcuniret in cor-

pus integrum,prohibecur per ialivam hominis,

aut Axungiam porci , aut Terebinthinam , 3c

hujufmodi , ne partes ejus ceeant;

propcer ma-

lum confenfum quem habtnc cum hujufmodi

Corporibus ; a quibus undique circumfufis fe

retrahunt / adeo ut forcior fit cnvum Fuga ab

iftis interjacentibus,quam defiderium uniendt

fe cum parcibus fui fimilibus/ id quod vocanc

MoYtificationem Argenti vivi . Etiam quod O-

ieura cum Aqua non mifceatur , non tantum

in caufa eft diffcrentia Levitatis j fed malus ip-

forum confenfus : ut videre eftinSpiricu vini^

qui cum levior fit Oleo , tamen fe bene mifcet

cum Aqua . At maxime omnium infignis elt

motus Fugi^ in Nitro , & hujufmodi corpori-

bus crudis,quse Flammam exhorrent ; ut in

pulvere pyrio , Argento vivo, necnon in Au-

ro , Fuâ vero ferri ab ahero polo Magnetis,

2,Gilberto bene notatur non efle Fuga propria,

fed Conformitas j & Coitio ad ficum magis ac

commodatum .

Sit Motus undecimus, Motus^/fjJimilaUonls

five Miihiplicationis fui , live etiam Generatio^

nis



lÔVVM ORG^NUM. 363

his /!>7iplicis, Getjerationem autem fimplicem di-

cimus non Corpornm integralium , ut in plan-

tis , aut animalibus * red Corporum fjmilarium.

Nempe pcrhunc morum Corpora fimilaria ver-

tunt Corpora alia affinia , aut falrem bene dif-

pofita & prapparata , in Subftantiam & Natu-

ram fuam : ut flamma , <juge Tuper halitus &oleofa multiplicac fe , & generat novam Flam-

mam ^ aer , qui fuper aquam & aquea multi-

plicac fe , & generat novum aerem : fpiritus

vegetabilis & animalis , qui fuper tenuiores

partes tam aquei quam oleofi in alimentis fuis

multiplicac fe , 5c gencrac novum fpiritum*

parces folidae pFantarum & animalium , veluti

folium , flos , caro, os , & fic dc cxteris quas

fingulx ex Succis alimentorum aflfimilant & ge-

nerant fubftaniiam fucceffivam , 5c epiufiam ,

Neque enim quendam cum Paracelfo delirare

juvet,

qui ( diflillatônibus fuis fciiicet occ^-

catus ) Nutritionem per fepararionem tantum

fieri voluitjquodque in pane vel cibo lateac

ocnlus , nafus , Cerebrum,Jecur * in fucco

terraj radix , folium , flos . Etenim ficut faber

ex rudi mafifa iapidis vel ligni,

pcr Separatio-

nem & Reje£lionem fuperflui educic folium,

fiorem, oculum , nafum , manum

,pedem , &

fimilia • \Z2l K/€rch(fum illum Fabrum intcrnum

oâlimento per Separationem & Rcje6lionem

educere fingula membra & partes , aflTerit ille.jf-

Vcrum miffis nugis , certiffimum efl,

partes

fingulas tam fimilares,quam organicas, in vc-



V

304 VERVL^MllgetabilibasSc animallbus , fuccos allmentoruni

luorum ferc communes , aut non multum di-

verfos,primo attrahere cum nonnullo deie6lu

,

deinde aflimilare ,

& vertere in Naturam fuam.Neque ^jfimilatio ifta , auc Generatio fimplex

fic folum in corporibus Animatis * verum &Inanimata ex hac re participanc ; vcluti de

Flamma & Aere di£lum efi: . Quinetiam Spi-

ritus cm.orcuus,qui in omni Tangibili Ani-

mato continecur, id perpetuo agit , uc partcscrainores digerac & vertat in Spiritum qui de-

inde exeac y unde fit diminutio^ponderis & ex-

ficcatio , ut alibi diximus. Neque ctiam ref-

puenda eft in %Ajpmilatione , accretio illa ,quam

vulgo ab alimentatione diftinguunt ; veluti

cum lutum inter lapillos concrefcit ,

& vcrti-

tur in matcriam lapideam; fquammae circa

denres , vertuntur in fubftantiam non minus

duram,

quam func dentes ipfi , &c. Sumus

cnim in ea opinione, ineffe Corporibus omni-

bus defiderium aiiimilandi , non minus quam

coeundi ad Homogenea:

verum ligatur ifta vir-

tus , ficut & illa • licct non iifdem modis . Sed

iwodos illos , nccnon folutionem ab iifdem,

omni diligentia inquirere oportec,

quia

pertinenc ad Scneflutis refocillationcm . Po-

ftremo videtur notatu dignum,quod in novem

illis Motibus , de quibus diximus,

Corpora tan-tum Naturz fuas Confervationem sppetere vi-

dentur** in hoc dccimo autem Propagatio-

nem .

Sit



ISJOVUM ORGÎSJUM, 30J

Sir Motus duodecimus , Motus ExchattonisJ

qui Motus videtur effe ex genere ^jjimilatio'

ttts y atquceo nomine quandocjue a nobis pro-

mifcue vocatur . Eft enim Motus diffufivus ,

& communicativus , & tranfitivus , & muhi-

plicativus , ficut & ille ; atque Effeftu ( uc

plurimum ) confentiunt , licet efficiendi modo

& fubiefto differant . Motus enim ^jfimilatio^

nis procedit tanquam cum imperio , & potefta-

te ; Jubet enim & cogit aiTimilatum in afTimi-

Jancem verti & mutari . At motus Excitationis

procedit tanquam arte & infinuatione, & fur-

tim * & invitac tantum , & difponit cxcitatura

ad naturam excitantis . Etiam motus fAffimtla-

tionis multiplicac & transformat corpora & fub-

ftantias • vcluti , plus fit flammse , plus aeris ,

plus fpiricus, plus carnis . At in mot\x Excita-

tionis, multiplicantur & tranfeunc virtutes tan-

tum ; & plus fic calidi,

plus magnetici,

plus

putridi . Eminec autem ifte motus praecipue in

calido & frigido . Neque cnim calor diffnndic

fc in calefaciendo per communicationem primicaloris; fed tantum per Excitationem corporis

ad motum illum,

qui eft forma calidi ^ de

quo in Vindemiatione prima de ISJatura Calidi

diximus . Itaque longe tardius & difficilius ex-

citaiur calor in lapide auc mecallo,quam in

aere ; ob inhabilitatem & imprompticudincmCorporum illorum ad mocum illum ; Ita ut

verifimile fic,

poffe cfTe intcrius verfus vifce-

ra Terrag matcrias,

quae calefieri prorfus rcf*

V puanrj



V

ô6 VERVL^MIIpuant

;quiaob condenfationem majorem fpi"

ritu illo deftituuntur, a quo morus i^q ExcitaT

tionis plerumque incipic. Simiiiter magnes in"

duic Ferrum nova partium difpofitione ,

& mo-tu conformi ; ipfe autem nihil ex Virtute per-

dir. Similiter fermentum panis , & fios cervi-

fise , & coagulum laSis , & nonnulla ex vene-

nis , excitant oc invitant mocum in maffa fari*

naria , aut cervifia , aut cafeo , auc corpore hu-

mano fucceffivum & continuatum ; non tamex vi Excitantis

,quam ex prasdifpofitione & fa-

cili Ceffione Excitati

Sic Motus decimus tertius , Mofwj ImpreJJto^

nis'^

qui Motus cfl: etiam ex gcnere Motusc^fimtlatioms , eftque ex diffofivis Motibus fubti-

iiffimus .

Nobis autem vifum eft eum in Spc-ciem propriam conftituere

,propter differen-

tiam infignem quam habec , erga priores duos.

Motus enim t^j/;w/7^^/ow/> fimplex Corpora ip-

fa transformat / ita ut fi toUas priraum Mo-

vens, nihil interfit ad ea quse fequuntur. Ne-

que enira prima accenfio in Flammam , aucprima verfio in Aerem , aliquid facit ad Flam-

inam , auc Aerem , in Generatione fucceden-

tem . Similiter, Motus Excitatienis omnino

nianei: , remoto primo movente , ad tempora

bene diuturna ; uc in Corpore calefa6ô , re.

moto primoCalore; inFerro excito, remotoMagnete ; in Maffa farinaria , remoto Fer-

mento . At Motus Impvefftonis ^ liceE fic Dif-

fufivus, & Tranttivus, tamen perpetuo pen-

dere



NOFVM ORG^NUM. 307

dere v idetur ex primo movente ; adeo ut iubla*

to auc ceffante illo , flarim deficiac Sc pereac,

Itaque eciam momcnto , auc faltem exiguojtem-

pore tranfigicur . Quare motus illos ^jjtyîlatiom

nis & Excit^tionis , yrtotus Generationis Jovis ,

quia generatio manet ^ Hunc autem rriOtum,

inotum Generationis Saturni^quia natus {latim.

devoratur & abiorbetur , appellare confuevimus.

Manifeilac fe vero hic Motus in tribus in Lu-

cis radiis , Sonorum pcrcuffionibus ; & Magne-

ticis,quatenus ad Communicationem . Etenim

amota Luce , ffatim pereunt Colores , & reli-

quae Imâgines ejus ^ amota pcrcuffione prima,

& quaffatione Corporis inde fa61a,

paulo pofl:

peric fonus . Licet enimSoni etiam in Media

per ventos tanquam per Undas agitentur : ta-

men diligentius notandum eft, quod Sonus ncn

cam diu durat,quam fic Refonatio . Erenim

impulfa Campanr. , Sonus ad bene magn?.im tem-

pus continuari videtur ; unde quis facile in er-

rorcm» iabatur , fi exifiimet toto illo tempore

Sonum tanquam iiatare & hasrere in Aere;

quod faififfimum eft . Etenim illa Refonatio non

eft idem Sonus Numero , fed renovatur . Hocautem manifeftatur ex Sedatione five Cohibi-

tione Corporis percuffi , Si enim fiflatur ^ dc«

tincatur Campana fortiter , & fiat immobilis ,

fltatim peric Sonus ^ nec refonac amplius ; ut in

chordis ; fi poft primam percufiTionem tangatur

chorda , vel digito , uc in Lyra ;vel calamo

,

uc in Efpinetis ; ftatim definit Refoflatio. Magne.

V 2 te



V

3o8 VERVL^MIIte autem remoto , ftatim Ferrum decidic . Luna

autem a Mari non potcft removeri ; nec Terra

a Ponderolo durn cadit . Itaque de illis nuUuni

fieri potef} Experimentum ; fed ratio eadem efl

Sit Motus decimus quartus , Motus CotifigU'

yationis , aut Situs ; per quem Corpora appcte-

re videntur non Coitionem , aut Separationem

aliquam ; fed Situm , & Collocationem , &Cofjfiguratiorjem cum aliis . Eft autem ifte Mo-

tus valde abftrufus , nec bene 'inquifirus . At-

que in quibufdam videtur quafi incaufabilis j li-

cet revera ( ut exlRimamus ) non ita fit . Etc-

nim fi qusratur ^ cur potius Ceelum volvatur

ab Oriente in Occidentem ,quam ab Occidente

in Orientem : aut cur vertatur circa Polos po-

fitos juxtaUrfas, potius quam circa Orionem,

aut ex alia aiiqua parte Cceli : videtur ifta Quae-

{\\o tanquam quaedam Ecfiafis ; cum ifta potius

ab Experientia , & ut Pofitiva , recipi debeant

At jn Natura profeflo funt quajdam ultima &?

incaufabiiia ; verum hoc ex illis non effe vide-

tur . Etenim hoc fieri exiftimamus ex quadam

Harmonia & Confenfu Mundi,qui adhuc non

venit in obfervationem . Qucd fi recipiatur

Motus Terraj ab Occidente in Orientem ; ex-

dem raanent Qtiaefiiones . Nam & ipfa fuper

aliquos Polos movetur . Atque , cur tandem de.

beant ifii Poli collocari magis ubi funt,quam

alibi . Item Verticiras, &Direîo, Sc Decli-

natio Magnetis ad hunc Motum rcferuntur . E-

tiam inveniuiuur inCorporibus tam Naturali.

bus



ISJOVUM ORG^NUM. 305?

ous quam Artificiallbus^

praelercim Confiilen<

tibus , 5c non Fluidis, Coilocatio quasdam &

Pofuura parcium , & tanquam VilU & Fibras

,

qu2 diligenter invefligandcB func ; utpoce fmequarum inventione Corpora iila commode tra-

£tari aut regi non poffunt . At CirculatiGnes il-

las inLiquidis, per quas ilia , duni preffa fiiit

,

antequam fe liberare poffunt , fe invicem rele-

vant , uc Compreflionem illam ex xquo cole-

rent ; Motui Libertatis verius aflignamus .

Sic Motus decimus quintus , Motus Pertranft*

tiGYiis ^ ^WQ Motus jecundum Meatus ^ per qucm

Virtutes Corporum magis auc minus impediun-

tur , auc provehuntur a mediis ipiorum,pro

Natura Corporum & Virtutum Operantium, at-

que etiam Medii.

Aliud enim Medium Luciconvenit , aiiud Sono , aliud Calori & Frigori

,

aliud Virtutibus Magneticis , nec non aliis non-

nullis refpe6live .

Sit Mocus decimus fextus , Motus Regius (ita

enim eum appellamus ) five Politicus ; per quem

Partes inCorpore aliquo PraEdominantes & Im-perantes , reliquas partes fraenanc

, domanc,

fubigunc , ordinanc, & cogunt eas adunari

,

feparari , confiftere, moveri , collocari , non

ex defideriis fuis , fed prouc in Ordine (ic,

& conducac ad bene effe Partis iiiius Impe-

• rantis; adeo ut fit quafi Regimen 8c Politia

qua^dam,quam exercet Pars Regens in par-

tesSubditas, Eminet autcm hic Motus praeci-

pue in Spiritibus AuimalMim, qui Motus om,

V3 nes



^

310 VERUL^MIIRts partium reliquarum

,quamdiu ipfe in vlgo.

re eft, contempcrac . invenitur aurem in aliis

Corporibus in gradu infcriore;quemadmodum

diciunieft de Sanguine & Urinis,

quas non fol-

vuncur , donec Spiritus qui partes earum com«

mifcebat Sccohlbebat, emiflus fucric aut fuffo-

catus . Neque ifte Mocus omnino SpW-ltibus pro-

prius e(l , licecin plcrifque Corporibus Spiricus

dominentur ob Motum celerem , 6c penetratio-

nem . Vcruncjmen in Corporibus magis con-

denfatis , necSpiritu vivido & vigente(qualis

ineft Argeiuo vivo ik Vicriolo ) re^letis , domi.

namur pocius Partes crafliores , adeo ut nifi

frenum & jugum hoc arte aliqua excutiacur

de nova aliqaa hujufmodi Corporum transfor-

matione mininie fperandum fit . Neque vcro

quifpiam nos oblicos elTe exiftimcc ejus quod

nunc agicur,quia , cum ifta Series & Diftribu-

lioMoLQum ad nil aliud fpe^let,quam ut ii-

lorum Prifdominantia per Inflantias Luttcf melius

inquiratur, jam inter Mocus \îo^ Pnedomwan^

tae mentionem facimus. Non enim in Defcri»

ptione Motus iftius Regii , de Pr^dominantia

Mocuum aut Virtutum tra8:amus , fed ds Pra'

doininantia Pzrtium in Corporibus . Haec enim

ca eft Pradominantia,qux Speciem iftam Mo-

tus peculiarem conftituit

Sic Motus decimus feptimus ,Motus Rotationis

fpontJneus ; per quem Corpora Motu gaudcntia,

5: bene collocataj Natura fua fruuntur , atque fe

ipfa fequuntur, non aliud ; 8c ranquam proprios

pe.



NOFUM ORG.^fNUM. îi

petunt amplexus . Etenim videntur Corpora aut

movcre fine Termino • auc plane quiefcere • aut

ferri ad Terminum,ubi pro Natura fua aut rotenc

,

autcjuiefcanc . Atque qujE bene ccUocata func , (i

Motu gaudeant , movent [per Circulum : Motu

fcilicec jEterno , & infinito . Qu» bene coUoca-

ta funt , & motum exhorrent, prorfus quiefcunr.

Qux non bene coUocata funt , movent in linea

rc6ta ( tanquam tramite brevilTimo ) ad con-

forcia fuorum Connaturalium . Recipic aucem

Motus ifte Rotationis DifFerentias novem . Pri-

mam , Centri fui , circa quod Corpora mo-

vent : Secundam , Polorum fuorum , fupra quos

movent : Tertiam , Circumferentias five Am.bitus fui

,prout diflanc a Centro : Quarcam

,

Incicationis fux , prout celerius aut tardius ro-

tant : Quintam , Confequutionis Motus fui,

veluti ab Oricnte in Occidentem , aut ab Oc-

cidence in Orientem : Sextam , Declinationis

a Circulo perfeclo per Spiras longius auc pro-

pius diftantes a Centro fuo : Septimam , De-

clinationis a circulo perfe£lo perSpiras longius

aut propius diftantes a Polis fuis : Oclavam,

Diftantiae propioris aut longioris Spirarum fua-

rum ad invicem : Nonam & ulcimam , Varia-

tionis ipforum Polorum , fi finc mobiles : quae ip-

fa ad Rocationem non percinec , nifi fiat circu-

laricer. Acque ifte Moius communi & invece-

rata opinione habetur pro proprio Coeleftium .

Atcamen gravisd? illo Motu Lis eH: internon-

nullos tam ex Antiquis quam Modernis , qui

V 4 Ro^



VERUL^MIIRot^tionem Terrae attribuerunr . At multo for-*

taffe juflior movetur Controverfia, ( fi modo

res non fit omnino extra Coniroverfiam ) an

Motus videlicet ifie ( conceffo quod Tcrra ftet )

Cceli finibus contineatur , an potius defcendat,

& communicetur Aeri , & Aquis . Motura au-

rem Rotationts in Mififilibus , ut in Spiculis , Sa*

gittis , Piiis Sclopetorum , & fimilibus, omni-

ro ad Motum Libertafs rejicimus .

Sic Mocus decimus o£lavus , Motus Trepida»

tionis ^ cpi ( uc ab Aftronomis intelligitur ) non

multum fidei adhibemus. Nobis autem , Cor^

porum Naturalium Appetitus ubique ferio per»

fcrutantibus , occurric ille Motus ; & conftitui

debere videtur in fpeciem . Eft autem hic Mo-

tus veluti aEternae cujufdam Captivitatis . Vide-

iicet ubi Corpora non omnino pro Natura fua

bene locata , & tamen non prorfus male fe ha-

bentia,

perpetuo trepidanc , & irrequiete fe

agunt , nec fiatu fuo contenta , nec ulterius au-

fa progredi . Talis invenitur Motus in Corde &

pulfibus Animalium ; & necelTe eft ut fitinom-,(,

nibus Corporibus,

quae ftatu ancipiti ita degunc|

interCommoda Sclncommoda, utdifiraPca li-

berare fe tentent , & denuo repulfam patian-

tur , & tamen perpetuo cxperjantur .

Sit Motus decimus nonus & profiremus , Mo-

tus ille cui vix nomen Motus competit ,

& ta-

men eft: plane Motus . Quem Motum , Motum

Decubitus , five Motum Exhorrentia Motus ^ vo#

care licet , Per hunc Motum Terra ftat raole

fua ,



tÔPÛM ORG^NUM. 315

fua , moventibus fe Extremis fuis in Medium ;

non ad Centrum imaginativum, fed ad Unio-

rem . Pcr hunc etiam Appecitum omnia majo-

rem in modum Condcnlata motum exhorrenc j

atque iilis pro omtti Appetitu eft non moveri;

&.licec infinitis modis vellicentur& provocen-

tur ad Motum , tamen Naturam fuam(quoad

poffunt ) tuentur . Quod fi ad Motum compeU

Jantur , tamen hoc agere femper videntur , ut

quietem & ftatum fuum recuperent , neque am-plius moveant . Atque circa hoc certe fe agilia

praebenc , & fatis perniciterSc rapide ( uc per-

taefa & impatientia omnis Morae ) contendunt

.

Hujus autem appetitus Imago ex parte tantum

cerni poteft;quia hic apud nos , ex Subaftione

& Concoftione Coeleftium , omne Tamgibilenon tantum non Condenfatum eft ad Ultimita-

tem , fed etiam cum Spiritu nonnullo mifcetur .

Propofuimus itaque jam Species , five Ele-

menta fimplicia Motuum , Appetituum , &Virtutum Aftivarum

,quae funt in Natura ma-

xime Catholica .

Neque parum Scientias Natu-ralis fub illis adumbratum eft . Non neoamus

lamen , & alias Species fortaffe addi poffe ; at-

que iftas ipfas Divifiones fecundum veriores re-

rum venas transferri • denique in minorem nu*

merum poffe rcdigi . Neque tamen hoc de Di-

vifionibus aliquibus abftra£lis intelligimus : Ve-iu»i, fi quis dicat ; Corpora appetere vel Con-

fervationem, vel Exalcationem , vel Propaga-

tionemj vcl Fruitionera Naturae fuae ; aut fi quis

du



K

314 VERVL^MIldicat , motus rerum tendere ad Confervationem

& Bonum , vel univerfi , ut ^ntitypiam (D' Ne^.

xum y vel univerfitatum magnarum , ut motus

Congregationis Majoris , Rotattonis ,

& Exhor»yentta Motns y vel Formarum fpecialium , ut re-

liquos . Licet enim hsec vera fint , tamen nifi

tcrminentur in Materia & Fabrica fecundum

veras lineas , fpeculativa funt , &minus utilia *

Interim fufficient , & boni erunt ufus , ad pen-

in^ndizs Pradominantias Virtutum ,

& exquiren-das In/lantias LuBa j id quod nunc agitur .

Etenim ex his quos propofuimus Motibus,

alii prorfus funt rnvincibiles ; alii aliis funt for-

tiores , & illos ligant , frsnant , difponunt •

alii aliislongius jaculantur ; alii alios tempore

& celeritate prxvertunt ; alii alios fovent , ro-

borant ampliant , accelerant

Mozus iAntitypite omnino eft Adamantinus &Invincibilis . Utrum vero Motus Nexus fit Invin-

cibilis, adhuc hseremus . Nequeenimpro eerto

affirmaverimus , utrum detur Vacuum , five Co-

acervatum , five Permiftum .

At de illo nobisconftat /Rationem illam

,propter quam introdu-

£lum eft Vacuam a LeucippOySc Democrito, ( vide-

licet quod abfque eo non poifent eadem Corpora

compie£ti & implere majora & minora fpatia)

falfam effe . Eft enim plane Plica Materitf , com-

plicantis & replicantis fc pcr fpatia inter certosfines abfque interpofitione Vacui : Neque eft in

Aere , ex Vacuo , bis millies ( tantum enim cf-

fe oportetj

plus quam in Auro . Id quod ex po-

ten-



KOrUM GRG^NUM. 315

tcntiffimis Corporum Pneumi;ticorum Virtuti*

bus, (

qu2 aliter tanquam pulvcres minuti na-

tarent in Vacuo ) & multis aliis Demonftratio*

nibas,nobis iacis liquet .

Reliqui vcro Motusrcgunt & reguntur invicem

,pro rationibus Vi«

goris,Quanti , Incitationis , Ejaculationis

,

nec non tum Auxiiiorum ,, tum Impcdimento-

rum quae occurrunt

.

Exempli gratia; Magnes armatus nonnullus

decinet & iufpendit Ferrum ad Sexagecuplunipondus ipfius ; Eo ufque dominacur Motus Corjm

gregationis Minoris, fupcr Motum Congregatio^

nis Majoris / Quod fi majus fuerit Pondus , fuc-

cumbit . Ve£lis tanci roboris fublevabit tantum

pondus ; Eo ufque dominatur Mocus Libertatis

fuper MotumCongregattonis Majoris

j Sin ma-jus fuerit Pondus , fuccumbit . Corium tenfum

ad Tenfuram talem ncn rumpitar ; Eo ufque

dominatur Motus Contimationis fuper MotumTenfurs

;Quod fi ulcerior fuerit Teniura , rum-

pitur Corium , & fuccumbic Motus Continuatio-

nis .

Aqua per Rimamperforationis

talis effluit

•

Eo ufque dominatur Motus Congregationis Majo'

ris fuper Motum Continuationis ^ Quod fi mi-

nor fuerit Rima , fuccumbit; & vincit Motus

Continuationis , In Pulvere Sulphuris folius im-

milli in Sclopetum cum Pila , & admoto igne,

non emittitur Pila ; In eo Motus Congregati§nisMajoris vincit Mocum Hyles , At iti Pulverc

pyrio immifTo vincit Motus Hyles in Sulphure;

adiutus Motibus HvUs Sc Fugtt in Nitro. Ec

fic



gi6 VERUL^MII{]C de cxteris . Etenim In/lantia LuBa

{qusfe

indicanr Prtvdominantinm Virtutum , & fecun-

dum quas raciones & calculos prxdominentur

& fuGCumbant ) acri & fedula diligentia undi»

que funt conquirendae

Etiam Modi & Rationes ipfius Succumben-

tisB Motuum , diligenter funt introfpiciendae

Nempe , an omnino ceflent , vel potius ufque

nirantur , fed ligentur . Etenim in Corporibus

hic apud nos nulla vera eft Quies , necinlnte-

gris , nec in Parcibus • fed tancum fecundum ap-

parentiam . Quies autera ifta apparens , caufa-

tur auL" per Mquilibnum j aut per abfolatam

Pradominantiam y[oiu\xm* ?cr ^quilibrium ^ ut

in Bilancibus,

qusB ftanc fi asqua finc pondera .

Per Pradominanriam , ut in Hydriis perforatis^

ubi quiefcic Aqua , & detinetur a decafu per

Pradominantiam Mocus Nexus . Notandanrs ta-

men efl: (utdiximus) quatenus nitancur iMotus

illi Succumbentes » Etenini fi quis per lu61am

detineatur extenfus in terra , brachiis & tibiis

vinflis , auc aliter detencis * acque ille tamen

tocis viribus refurgere nitatur ; non efl minor

Nixus , licet non proficiac . Hujus aucem rei

conditio ( fcilicec utrum pcr Pra^dominantiayn

Motus Succumbens quafi annihiletur • an potius

continuetur Nixus , licet non confpiciatur) quae

latet in Gonfliftibus , apparebic fortaffe inCon-

xurrentiis . Exempli gratia . Fiat Experrmen-

^J^ tum in Sclopetis , utrum Sclopetus,pro tanto

fpatioquo emittac Pilam in linea dire£la, five

(ue



^SJOVVM ORG^NUM. 317

( L\t vulgo loquuntur ) jn Pun£lo blanco , debU

liorem edac percuffionem ejaculando in fupra,

ubi Mocus l£tus efl fimplex,quam defuper

ubi Motus Gravuacis concurrjt cum I6û .

Eciam Canoncs PrcedommantiaYum qui occur.-

runc ,colllgendi funt . Veluci

,quod quo Com-

munius eft Bonum quod appecitur , eo Motus

eft fortior : ui Motus ISJexus qui refpicit Com-

munionem Univerfi , fortior eft Motu Gravita-

tis,qui refpicit Communionem Denforum . E-

tiam,quod Appetitus qui funt Boni Privati

,

non praevalenc plerunque contra Appecitus Bo-

ni magis Publici ; nifi in parvis Quantis . Quae

utinam obtinerent in Civilibus .

XLIX. Inter PrsBrogativas inftanciarum po-

nemus loco vicefimo-quinto Inftantias Innuentes ^

eas fcilicec,quaeCommoda hominum innuunE

aut defignant . Etenim ipfum Poffe & ipfum Sci-

ye , Naturam humanam amplificant, non beant.

Itaque decerpendse funt ex Univerfitate rerum

ea quae ad ufus vicse maxime faciunt , Verum

dc iis eric magis proprius dicendi locus , cumDeduBiones ad praxim craclabimus

,Quinetiani

in ipfe Opere Interpretatioms circa fingula fub-

jefta , locum kmpcv Cârta humame ^ CiveCJâr'

taOptativa affignamus . Etenim & Quaerere &Optare non inepte

,pars Scientiae eft .

L. Inter Prarogativas injiantiarum ponemus

loco Vicefimo-fexco Inftantias Polychreflas . Eas

funt,

quae. pertinent ad varia , 5c fsepius occurw

runc • ideoque operae & novis probationibus

h?.ud



3i8 VERUL^MIIhaud parum parcwnt . Atque de Inflrumentis

jpfis atque Ingeaiationibus proprius erit dicen-

di locus , cum Dedu6liones ad praxim & Expe-

rimentandi Modos traftabimus . Quin ctiam

quae adhue cognica funt 6c in ufum venerunt

in Hiftoriis ParEicularibus fingularum Artium

defcribentur . In prxlenti auteni iubjungemus

quxdam Gacholica circa ca pro Exemplis tan*

tuna Polycbrefti .

Operatur igitur Homo fuper Corpora Natu-

ralia(prseter ipfam admotionem & amotioncm

Corporum fimplicem ) feptem precipue modis

nempe , vel per Exclufionem eorum quse im

pediunt & difturbanc : vel per Compreffio»

nes, Extenfiones; , Agitationes , & hujufmo.

di : vcl per Galorem & Frigus : vel per mo-

ram in loco convenienti : vel per Fr^-

rum & Regimen motus : vel per Confenfus

fpeciales : vel per Aiternationem tempedivam

& debitam : atqueSeriem & Succeffioncm ho-

rum omnium , aut faltem nonnullorum ex illis .

Ad Frimum igitur quod attinec ; Aer com-

munis qui undiqus praefto eft & fe ingerit , at-

que Radii Cceleftium , multum turbanc. Qus

itaque ad illorum Exclufionem faciunt , merico

haberi poffint pvo Polycbrejlis . Huc igitur per-

tincnt Matcrics & Craffities Vaforum , in qui-

bus Corpora ad Operationem pra'parata repo-

nuntur. Similiter Modi accurati Obturationis

Vaforum,per Confolldaiioncm Sc Lutum fapi*

entifv ^ UE loquuntur Chymici , Etiam Claufura

per



NOVUM ORG^NUM. 319

pcrLiquores inExtimis, utiiiflima res eft ; ut

cum infundunr oleuni luper vinum aut fuccos

hcrbarum;quod expardendb fe in fum.mitate

iuftar operculi , optime ea confervat illasfa ab

Aere . Neque Pulveres res mals funt • qui licet

contineant Aerem pcrmiRu.m , tamea vim Ae-

rjs coacervati &: circumfufi arcenc ; ut fit iti

confervatione uvnrum & fru£luum intra are-

nam , & farinam . Er/ani Cera , Mel , Pix , &hujufmodi tenacia , re£le obducuntur ad Claufu*

ram perfeSliorem , 6c ad fummovendum Aerem

8c Coeleftia . Etiam nos Experimentum quando-

que fecimus,ponendo Va^ necnon aliqua alia

Corpora intra Argentum Vivum,

quod om-

nium longedenfiflfurium eft ex iisquae circum-

fundi poffunc . Quinctiam fpecus & Cavernse

fubterranes magni ufus funt ad prohibendum

Infolationem & Aerem iftum apertum praida**

toriumj

qualibus utcntur Germani Septentrio*

nales pro Granariis , Nec non Repofitio Corpo-

rum in fundo Aquarum ad hoc fpeftat : ut me.

minime quippiam audiiTe de Utribus vini de-*

miffis in profundum puteum , ad infrigidatio-

nem fcilicet ; fed cafu & per negleftum ac ob»

livionem ibidem remanentibus per multos ae-

nos , & deinde extraftis ; unde Vinura faclum

cfl: non folum non vapidum aut emorruum , fed

TOulro magis nobile ad guflum;

per commixtio-

nem partium fuarum ( ut videtur ) magis ex*

quifitam . Quod fi poftulet res , ut Corpora de-

mittantur ad fundum Aquarum , veluti intra

Flu.



3^0 VERVLjfMIIFluvios auc Mare , neque tamen Aquas tan»

gant , nec in Vafibus obcuratis concludantur,

led Aere tanturn circundentur;

bonus eft ufus

Valls illius, qaod adhibitum efl: nonnunquam

ad operandiim lubter Aquis fuper Navigia de-

merfa, ut Urinatores diutius manere poflint fub

Aquis , & per vicesad tempus refpirare . lllud

hujulmodi erat . Conficiebatur Dolium ex Me-tallo concavum

, quod demittebatur aequabili-

ter ad fuperficiem Aquae , acque fic deportabas

totum aerem qui continebatur in Dolio fecum

in fundum Maris , Stabat autem fuper pedes

tres,

( inftar Tripodis) qui Longitudinis erant

aliquanto minoris ftarura hominis ^ ita ut Uri-

nator poffet , cum anhelitus deficerec , immit.

tere capuc in cavum Dolii , & refpirare , oc de-

inde opus continuare . Atque audivimus, in-

venram effe jam Machinam aliquam Naviculs

aut Scaph.e,

quae homines fubter Aquis vehere

poffic ad fpatia nonnulla . Verum fub tali Va-

fe,

quale modo diximus , Corpora qupevis fa-

cile fufpendi poflint ; cujws caufa hoc Experi-

mentum adduximus.

Eft & alius ufus diligentis & perfe6lae Glau-

fursE Corporum : nempe , non folum ut prohi-

bcatur aditus Aeris per exterius, ( de quo jam

di6lum eft ) verum etiam ut cohibeatur exicus

Spiritus Corporis , fuperquod fic operatio per

interius . NecefTe eft enim ut operanti circa Cor-

pora Naturalia cenftec de Summis fuis : vid.

quod nihil expiraric aut effluxeric . Fiuncenim

pro-



lÔVVM ORG^NVM. 321

profundz aherationes in corporibus,

quanda

Natura prohibente Annihilationeni , Ars pro*

i/beac eciam Deperditionem auc Evolationem

alicujus parcis . Atque hac de re invaluic opi-

nio falfa; (

qu2 fi vera effec , de ifta confer-

vatioheSumms cercse abfque diminutionc effei:

fere defpcrandum : ) vid. Spiritus Corporum,

& Aerem majori gradu caloris attenuatum , nul-

lis Vafo^-um clauftris poffe contineri,quin per

poros Vaforum fubtiiiores evolenc . Atque in

hanc opinionem. addu6li funt homines per vul-

gata illa Experimenta , Poculi inverfi fupenA-

quam cum Candela auc Charta inflammata ^ ex

quo fic uc Aqua furfum attrahatur : atque fimi-

liter Ventofarum,qux fuper flammam calefa-

fls trahunt carnes . Exidimanc enim , in utro-

que Experim.ento Aerem attenutatum cmitti , &inde Oitantum ipfius minui * ideoque AquamaucCarnes per TVc-a^mw fuccedere . Quod falfiffi-

mum cfl: . Aer enim non Quanto dimunuitur,

fcd fpatio contrahitur ^ neque incipit Motus iftc

Succeffionis Aquse , antequam fiac extin6lio

Flamme auc refrigeratio Aeris : Adeo ut Me-

dici,quo forcius attrahanc Ventofs

,ponant

fpongias frigidas aqua madefactas fuper Ven-

tofas . Icaque non efl cur homines muhumfibi meiuanc de faxili exicu Aeris , auc Spi-

rituum . Licet enim verum fit , etiam foli»

diffima Corpora habere fuos poros ,tamea

agre paritur Aer aut Spiricus comminutionem

fui ad tantam fubtilicaccm;

quemadmodum

X 5c



-zz V ERUL^Mll3c Aqua exirc recufat per rlmam minufcu»:

lam .

De Sccundo vero Modo ex feptcm praedi£îs

iilud inprimis notandum eft , valere certe Com-

prcffiones & hujufmodi Violentias , ad Motum

localem , atque alia id genus,potentiffime ; uc

in Machinis & Miffilibus : etiam ad deftru6tio-

nem Corporis Organici , atque darum Virtutum

quse conliflunt plane in Motu . Omnis enim vi-

ta , immoetiam omais r lamma & Ignicio , de-

flruitur per Comprcfliones • ut & omnis Machi-

na corrumpitur & confunditur per eafdem . E-

tiam ad deftru6lionem Virtutura quae confiftunc

in Pofitaris , & diffimilaritate partium paulo

craffiore ; ut in Coloribus : ( neque enim idem

color Floris integri & contufi , neque Succini

integri & pulverizati . ) Etiam in Saporibus

( neque enim idem fapor Piri immaturi , Sc

ejufdem compreffi ac fuba6li ; nam manifcflo

dulcedinem majorem concipic . ) Verum ad

transformationes & alterationes nobiliores Cor-

porum Similarium non multum valent iftse Vio-

lenti» / quia Corpora per eas non acciquirunc

confiftentiam aliquam novam conftantem &quiefcentem , fed tranfitoriam & nitentem fem»

per ad reftitutionem & liberationem fui . Atta-

men non abs re foret , hujus rei facere Experi-

menta aliqua diligentiora ; ad hoc fcilicec,

utrum Condenfatio Corporis bene fimilaris,

( qualia funt Aer , Aqua , Oleum , & hujufmo-

di ) aut Rarefaftio fimiliter per violentiam in«

dio



KOFUM ORG^^fNUM. î;

dlca,

poffinc fieri conftantcs & fixie, & quaii

mutatap in Naturam . \d quod primo experien-

dum per Moram fimplicem * deinde per Auxi-

lia & Confisnlus . Atque illud nobis in promptu'

fulfiTet, ( fi modo in mentem veniffec ) cumi

Aquam (dequaalibi) per malleationes & pref-

loria condcnfavimus , antequam erumperec . De-

bueramus enim Sphaeram complanatam per ali-

quot dies fibi pcrmififfe ^ 8c tum demum Aquani

extraxiffe • ut fierec Experimentum , utrum

ftatim impletura fuiflet calem dimenfionem qua-

lem habebac ante condenfationem . Quod fi non

feciffec auc ftacim , auc certe paulo poft • con-

ftans videlicec fa6â videri potuifiTec ifia conden-

fatio : Sin minus; apparuiffec, fa6>am fuifTc

RefiitutioDcm , & Comprefiionem fuifle tranfi-

toriam . Etiam fimile quiddam faciendum eras

circa Extcnfionem Aeris in Ovis vitreis . Ece-

nim debuerac fieri,

pofi exuflionem forcem,

fubita & firma Obturatio ; deinde debuerant

Ova illa manere ita obrurata per noanullos dies*

& tum demum experiendum fuifiet , utrum aocr-

:o foramine attra£lus fuiffec Aer cum fibilo^

aut etiam attrafta fuififec tanta quantitas AqusB

pofl: immerfionem,quanta fuififct abinitio, fi

nulia adhibica fuifiêc mora . Probabile enim

auc faltem dignum probatione eft , haec fieri po-

-uifiê & pofife;

propcerea quod in Corporibus

paulo magis diffimilaribus fimilia eflBciac Moraremporis. Ecenim Baculum per CompreflTio-

n curvatum poft aliquod tempus non refitit :

X 2 ne-



324 VERUL^MIIneque id imputandum eftalicui deperdltioni e?5

Quanto Ligni per Moram ; nam idem fiet in

lamina Ferri, ( fi augeatur mora

)quaj non eft

expirabilis . Qaod fi non fuccedat Expcrimen-

tum per fvloram fimplicem ; tamen non defe-

rendum eO; negocium , fed Auxiiia alia adhiben-

da . Non enim parum lucri fic , fi per Violen-

tias indi pofiint Corporibus Naturx fixse & con-

ftantes . Hac enim ratione Aer poflit verti in

Aquam per Condenfationes : & complura alia I

jd gcnus . Dominus enim eH: Homo MotuumViolentorum , magisquam caeterorum .

Ac tertius ex feptem Modis , refercur ad ma-

gnum illud Organum , tam Naturse,quam Ar->

tis,quoad operanclum

; videlicec Calidum &Frigidum . Atque in hac parte claudicat plane

Potentia humana , tanquam ex uno pede . Ha-

bemus enim Calorem Tgnis,

qui Caloribus So-

iis(prout ad nos dcferuntur ) & Caloribus

Animalium,

quafi infinitis partibus potentior

efl & intenrior. Ac dêfl Frigus , nifi quale

per tempeftates hyemales , auc per Caver-

nas, auc ptr Circundationes Nivis 5c Glaciei

haberi potex : quod in Compararione sequa-

ri potefl: ciim Calore , fortaffe Solis Meri-

diaRO in Regtone aliqua exTorridis auflo iu-

fuper per rcverberationes Moniium & Parie-

tum : Nam hujufmodi utique , tam Calores

quam Frigora , ab Animalibus ad Tempus exi-

guum toierari poffunt . Nihili autemfunt fere

pras Calore Fornacis ardentis , aut alicujusFrip



NOyUM ORGÂWM. î^

goris quod huic gradui refpondeat . Itaque om-' nia hic apud nos vcrgunt ad Rarefa6lionem , &t

Deficcationem , 5: Coniumptionem : nihii fere

• ad Condenfationem & Intenerationem , nifi per

Milluras & Modos quafi fpurios . Quare InAan-

uz Frigoris omni diligentia funt eonquirendc? :

• quales vidcntur inveniri in Expofitione Corpo-

rum fuperTurrcs quando gelat acriter : in Ca-

vernis fubterraneis : circundationibus Nivis &Glaciei , in locis profundioribus , & ad hoc ex-

cavatis : Deraiffione Corporum in putcos : Sc-

pulturis Corporum in Argento vivo & Metal-

lis : immerfione Corporum in Aquis,

quas ver-

tunc Ligna in Lapides : defofnone Corporura

in Terra; (

qualis fertur apud Chinenfes effe

Confeftio PorccllansB , ubi Maffas ad hoc fa£\ae

dicuntur manere intra terrani pcr quadraginta

auc quinquaginta Annos , Sz tranfmiru ad haere-

dcs ^ tanquam MinersB quaedam arrificiales) 5:

hujufmndi . Quinetiam quas interveniunt in Na-

tura Condenfationes , faclse per Frigora , fimi.

liter funt invedigandae • ut Caufis eorum cogci-

tis , transferri poflinc in Artes . Quaies cernuntur

jn exudatioae Marmoris& Lapidum : in Rora»

tiunibus fuperVitra per interius Feneftrarum,

fub Auroram,

pofl geû No£lis : in Originibus

6c Colieflionibus Vaporum in Aquas fub Ter-

ra , unde fsepe fcaturiunt Fontes : & quascun-

que funt hujus gencris .

Inveniuntur autem prster illa quae func Fri=

gida adTatlum, quxdam alia potertate Frigi*

X 3 da,



:!

^z6 VERVL^MIIda

,quae etiam coridenlant

;veruntamen opera

fi videntur fuper Corpora Animallum rantum,

& vix ultra . Hujus generis feollendunt multa

in Medicinis & Emplaftris . Alia autem con-

denfant Carnes & Partes tangibiles;

qualia func

Medicamenca Aftringentia , atque etiam Infpif-

fantia . Alia condenlant Spiritus , id quod m^-

xime cernitur in Soporiferis . Duplex autem eft

Modus Condenfationis Spirituum per Medica-

inenta Soporifera , five provocantia Somnum :j

Aher per Sedationem Motus ; Alter per Fugam

Spirituum . EtenimViola, Rofa ficca , La6lu-

ca , & hujufmodi benedi£la five benigna per va-

pores fuos amicos 8c moderate refrigerantes,

invirant Spiritus utfeunianc, & ipforum acrem

& inquietum Motum compefcunt . Etiam A-qua rofacea appoiita ad Nares in deliquiis ani-

xnx Spiritus refoluios & nimium relaxatos fc

rccipere facit , & tanquam alit . At Opiata , &eorum AfBnia ,

Spiritus plane fugant , ex qua-

iitate fua maligna & inimica . Itaque fi appli-

centur parti exteriori , ftatim aufugiunt Spiri-

tus ab illa parte , nec amplius libcnter influunt:

Sin fumantur interius , vapores eorum afcen-

cjentes ad Gaput , fpiritus in Ventriculis Ccre-

bri contentos undequaque fugant : cumque fe

retrahant Spiritus , neque in aliam partem effu-

gsre poflfmt , per Confequens coeunt , & con-

4* denfantur ; 6c quandoque plane extinguuntur &fuffocantur . Licet rurfus eadem Opiata modera-

te fumpta,per accidens fecundarium

, ( videli-

cec



NOrUM ORG^NUM. 317

cet Condcnfationcm illam quae a Coitione fuc-

cedic ) conforcent Spiricus , eofque reddanc ma-

gis robuftos , & recundant eorum inutiles ^

incenfivcs Motus ex quo ad curas Morboruaii

& vitsE Prolongationcm haud parum confe-

rant.

Eciam Prxparationes Corporum ad excipien-

dum Frigus non funt omittendx / veluti qund

Aquaparum tcpida facilius congUcietur

,quam

omnino fiigida & hujufmodi .

Praeterea,quia Natura Frigus tam parce fup-

pedicac , facicndum dft quemadmodum Pharma-

copolae folenc y qui quando fimplex aliquod ha-

beri non pofTit , capiunc Succedaneum ejus, &

j2«;^pvo Q^w ^ ut vocant : Veluti Liguum A-

loes pto Xylobalfamo ^ Cafliam pro Cinamo-

mo . Simili modo diligenccr circumfpiciendum

eft , fi quae fint Succedanea Frigoris / videli-

cet,quibus Modis fieri pofiTmc Condenfatio-

nes in Corporibus aliter quam per Frigus,

quod illas efficit , uc Opus fuum proprium .

illas aucem Condenfationes videnrur intra qua-

ternum numerum(quantum adhuc liquec

)

contineri . Quarum prima videtur fieri per

Contrufioncm fimplicem : quas parum poteft

ad denfitatem conftantem ( refiliunt enim Cor-

pora)

fed nihllominus forte res auxiliaris cfTe

qucat . Secunda fit per Contraftioncm partium

craffiorum in Corpore aliquo poft evolationem

aut exitum partium tenuiorum , ut fic in In-

durationibusper Ignem , & repctitis Extin£lio-

X 4 ni-



îS VERVL.4M11nibus Metallorum , 5c fimilibus . Tertia fit per

Coitionem partium horaogenearum,

quas func

maxime folidse in Corpore aliquo , atque antea

fuerant diftraS^JS, & cum minus folidis com-miftaz: Veluti in Reftitutione Mercurii Subli-

mati5

qui in pulvere longe majusoccupat fpa-

tium,quam Mercurius limpleXj: & fimiliter

in omni Repurgatione Metallorum a Scoriis

fuis . Quarta lic per Confenfus , admovendo

qua^ ex vi Corporum occulta condenfant . qui

Confenfus adhuc raro fe oflendunt ^ quod mi-

rum minime cft,quoniam antequam Inveotio

fuccedat Formarum & Schemacifmorum , de

Inquifuione Confenfuum non multum fperan-

dum efl: . Certe quoad Corpora Animalium,

dubium non eft, quin fint complures Medici-

na» taminterius quam exterius fumptae,

quae

condenfant , tanquam per Confcnfum , ut pau-

lo ante diximus • Sed in inanimatis rara efl:

hujufmodi Operatio . Percrebuic fane , tam

fcriptis quam fama , Narratio de Arbore in

iina ex Infulis five Terceris five Canariis,

(ne-

que enim bene memini, ) quae perpetuo ftil-

lat^ adeo ut Inhabitanribus nonnullam commo-

ditatem Aqux praebeat. Paracelfus autem ait,

Herbam vocatam Rorem Solis meridie 5: fer-

vente Sole Rore impleri , cum alias Herbaeun-

dique fint ficcae . At nos utramque narrarioncm

fabulofam efle exiflimamus . Omnino autem

illae Inflantiae nobiliflimi forent ufus , &: intro-

fpe£lione digniffimaff, fi effent verae . Etiam

Rg.



NOVUM ORG^jSJUM . 32^

Rcres illos Mellitos , & inftar Manna?,qui

fuper folijs Quercus inveniuntur Menfs Majo,

non exiftimamus fieri 5c denfari a Confenlu ali-

quo , five a Proprietace Folii Quercus ; fed

cum fuper aliis Foliis parlcer cadant , concine-

ri fcilicec & durare in Foliis Quercus,quia

funt bene unira , nec fpongiofa , utplurimacx

aliis

,

Calorem veroquod attinet ; Copia & Potc-

flas nimirum homini abunde adefl • Obferva-

tio autem 5c Inquifitio deficit in nonnullis,

iifque maxime neceffariis; utcunque Spagirici

fe venditent . Etenim Caloris Intenfioris Opi-

ficia exquiruntur & confpiciuntur • Remiflfio-

ris vero,

qus maximc in vias Naturz inci-

dunt, non tencantur , adeoque latent . Itaquc

videmus,

per Vulcanos iftos qui in pretio funr,

Spiritus Corporum magnoperc exaltari , ut in

Aquis fortibus, & nonnullis aliis Oleis Chy-

micis,partes tangibilcs indurari , & emiffo

Volatili , aliquando figi • partes homogeneas

feparari ; etiam Corpora hecerogcnea grofTo mo-

do incorporari & commifceri ; maxime aucem

Conlpages corporum Compofitorum , & fubti-

liores Schematifmos deftrui & confundi . De-

buerant aucem Opificia caloris lenioris tcnta-

ri

&exquiri

/unde fubtiliores

Miftura? & Sche-matifmi ordinati gigni poffinc , & cduci , ad

Exemplum Naturas , & Imicationem Operum

Solis;qucmadmodum in Aphorifmo de Inftan-

tiis Foederis quaedam adumbravimus . Opificia

enim



330 VERUL^Mtlenim Naturae traDfiguntur per longe minores

portiones, 5c pofituras magis exquifitas & va-

rias,quam Opificia Ignis

,prout nunc adhibe-

tur . Tum vero videaturHomo revera au£lus

Poteflate , fi per Calores & Potcntias artificia-

ies Opera Naturae poffint Specie rcpraefentari,

Virtute perfici , copia varlari . Quibus addere

oporcec Accelerationem Temporis . Nam Ru-

bigo Ferri longo tempore procedit , ac Verfio

iin Crocum martis fubito : Ec fimiliter de Ae-

rugine & Cerufla . Cryftalium longo tempore

conficitur, Vitrum fubito conflatur . Lapides

longotempore concrefcunt , Latercs fubito co-

quuntur, &c. Interim{quod nunc agitur ) om-

nes diverfirates caloris cum Effc6libus fuis ref-

pecHvc diligenter& indufirie uudique func col-

ligenda^ & exquirends : Coeleftium,

per ra-

dios fuos dire£los, reflexos , refratios & uni.

tos in fpeculis comburentibus : Fulguris , Flam-

ms : Ignis carbonum ; Ignis cx diverfis Ma-teriis • Ignis aperti , conclufi , angufiari & inun-

dantis , denique per diverfas fabricas Fornacium

quaiificati y Ignis fiatu exciti,

quieri 5r non

cxciti ; Ignisad majorem aut minorem Diftan-

tiam remoti ^ Ignis per varia Media permean-

tis; Calorum humidorum , ut Balnei Mariaz

Fimi, caioris Animalium per exttrius , calo-

ris Anijmalium per interius , Foeni conclufi •

calorum aridorum, Cineris , Calcis , Arenas

tepidsy denique calorum cujufvis gencris cum

gradibus eorum .

Prx-



hOVVM ORG^NVM. 331

Praecipue vcro tentanda eft Jnquifitio c^ In-

vencioEffc£luum & Opificiorum caloris Acce-

dentis & Recedentis, graduatim

, & ordina-

tim , & periodicc, & per debica Ipatia , &

rooras. Ifta enim Inieûalitas ordinata revera

Filia Cceli efl, ^c Generationis Mater : Ne-

(jue a calore auc vehementi, aut pr^cipiti ,

aut fubfultorio, aliquid magni expeaandum

eft. Etenim& in vegetabilibus hoc manifeflif-

Craum efl. Atquc eciam in Uceris Animaliuni

roagna cfl caloris Inaequalicas , ex Motu , So.

mno, Alimencationibus & PaflTionibus FoemeUlarum qux uierum geflant . Denique in ipfis

MatricibusTerrap, iisnimirum in quibus Me-

calla & FofTiIia efformancur, locum habet &

vjget ifia Inxqualicas . Quo magis notanda efl

Infcicia aliquorum Alchymiftarum ex Reforma-tis

,qui per calores aquabiles Lampadum

, &hujufmodi

,perpecuo uno tenore ardentium

fe voti compores fore exiflimarunc . AtquedeOpificiis & Effeaibus caloris hsc difta fint .

Neque vero tempeRivum efl illa penitus fcruta-*

ri,antequam Rerum Forms & corporum Sche-

matifmi ulterius inveftigati fuerinc, & in lu-

cem prodierint. Tum enim quaerenda & ado.

peranda Sc aptanda funt Inflrumenca qaando de

Hxemplaribus confliterit

.

Quarcus Modus operandi eft per Moram,

qux cerce & Promus & Condus Naturs efl, &quaedam Difpenfacrix . Moram appellamus

,

cumCorpus aliquod fibi permitticur ad tempus

no-



332, FERUL^MHnocabile , tnunitum inLcrim & defenfum ab ali«

qua vi extcrna . Tum enim Motus inceflini fe

produnt & perficiunt , cum Mocus extranei &

adventicii ceffanc , Opera autem ^catis func

ionge fubciliora quam Ignis , Neque enim pof-

fic fieri talis ciarificatio vini per Ignem,qua-

lis fic perMoram; Neque etiam Incincrano-

hes pcr Ignem 5 tam funt cxquifuae quani Re.

folutiones & confumptiones per faecula . In-

corporationes etiam & Mifl:'ones fubitiB 8c

prscipitatse per Igncm , longe inferiores funi:

jilis,

quae fiunt per Moram ^ Ac difiimilares

& varii Schematifmi ,quos corpora per Mo-

ras centanc,

(quales func putredines per Ignem

aut Calorem vehementiorem defiruuntur. Illud

intcrim non abs re fueric nor^^re ; Motus cor-

porum penitus conclulorum h?bere nonnihil ex

violento . Incarceratio enim illa impcdlcMo-

tus fpontaneos corporis. JtaqueMora in vafe

aperto plus facic ad Separationes ; in Vafe pe-

nicus claufo ad Commiftiones ; ia Vafe nonnihil

claufo , fed fubintrante Aere 5 ad Putrefa6tio-

nes ; utcunque deOpificiis & Effcftibus Mors

undique funt dilioearer connuirendse Iniântiae ,

At Regimen Motus^ S'^^^

^^^ qiiintus ex

Modis OperandiJnon parum valet . Regimen

autem Motus vocamus , cum Corpns fponcs-

neum aliud occurrens , corporis rlcerius Mo-tum impedic , repellic , admirtj: , dir'gic .

Hoc vero plerunque in Figuris 5c Situyaforum

confifiic . Etenim Conus eredtus juvac ad coq*

den-



^'OVUM RG^NUM. 333

ênfationcm Vaporum in Alembicis ; At Co^

nus inverfus juvat ad Defxcationem Sacchari

inVafis refupinatis . Aliquando autem Sinua-

tio requiritur, & Anguftatio , Dilatatio per

vices , Sc hujufmodi . Etiam omnis Pwrcblatio

buc fpe6ât ; fcjiicet cum corpus occurrens ,

uni parti corporis alterius viam aper-t , alceri

obftruit . Neque femper Percolacio aut aliud

RegimenMotus fi: per extra : fed etiam per

corpus in corpore : ut cum Lapilli immittun.»

rur in Aquas ad colligendam Limofitatem ip«

farum;Syrupi clarificantur cum Albuminibus

Ovorum , ut crafliores partes adhjErefcant , &poftea feparari poffint .. Etiam huic Rcgimini

Motus fatis lcviter & infcite attribuit Tclefius

Figuras Animalium , obrivulos fcilicet & lo-

culos Matricis . Debuerat autem notare finai-

lem efformationem in Teftis Ovorum , ubi non

funt rugz aut inasqualitas . At verum eft Regi-

rnen Motus , Efformationes perficere in Modu-

lis & Proplaflicis

.

Operationes vero pe" Confenfus aut Fugas

(qui fextus Modus efl ) latent faepenumero in

profuado . Ift^ enina(quas vocant ) Proprie-

tates occultsB ,8c fpecificas , & fympathisB , 8c

sntipaLhix , funt magna ex parte corruprclae

Philofopliae . Neque de confenfibus rerum in-

veniendis multum fperandwm cfl ante Jnventio-

nem Formarum,& Schematifmorum fimpiicium.

Coifenfus enim nil aliud eft quam Symmetria

Formarum 5c Schematifmorum ad invicem .

At*



334 VERVL^lMll

Acqui majores & magis catholici rerum cori*

fenius non prorfus oblcuri funt . Itaque ab iis

ordiendum . Eorum prima & fumma diverfitas

ea eft ; ut qusedam corpora Copia & Raritate

MaterisB admodum diicrepent,Schematifmis

confentianc ; aiia contra , Copia & Raritate

Materiae confentiant , Scheinatiimis dilcrepent

Nam non male notatum eft a Chymicis in prin*

cipiorum fuorum Tfiade , Sulphur & Mercu-

rium quafi per Univerfitatem rcrum permeare .

(Nam de Saie inepta ratio eft j fed introdu6â,

ut poflic comprehendere corpora terrea , ficca,

& fixa . } Ac certc in illis duobus videtur Coa«

fenfus quidam Naturs ex maxime Catholicis

confpici . Etenim confcntiunc Suiphur ^ Oieum,

& Exhalatio pinguis *

Fiamma / & fortaiTe

Corpus Sceiiae . £x aitera parte confentiunc

Mercurius ; Aqua & Vapcres Aquei / Aer;

& forcaffe iEther purus & interlkiiaris . Atta-

men ifti Quaterniones gemini , live Magnas

rerum Tribus, ( utraque incra Ordines fuos

)

Copia Maceria! atque Denfita.te immenfum dif-

ferunc , fed Schemacifrao valde conveniunt :

uc in plurimis fe produnc . Ac contra MctalU

diverfa Copia & Denfitate- multum conveniunt

(praefercim refpe6tu vcgecabilium , &c. ) {^d

Schemacifmo multifariam differunc ; & fimiii*'

ter Vegetabilia & Animaiia diverfa, Schema-tifmis quafi infinitis variantur , fed intra Co-

piam Materiae , {\vt Denfitatem paucpram gra-

duum, contineniur ,

Se.



NOFUM ORG^NUM. 355

Sequitur Confenfus maxime poft-priorem Ca-

tholicus , videiicec Corporum principalium 3c

Forritum fuorum / videlicec Menftruorum , 5c

Alimcntorum,

Itaque exquirendum, fub qui-

bus Climatibus , & in qua Teilure , & ad quam

profunditatem Metalla finguia gcnercntur j Et

fimiiitcr de Gemmis , fivc ex Kupibus , five

interMineras natis : In qua gleba terrs , Ar-

bores fingula? , & Frutices , & Herbae potiffi-

mum proveniant ,

& tanquam gaudeant:

Ecinfimul qus Impinguationes ,

five per Stercora-

tiones cujufcunque generis , (ive pcr Cretam,

ArcnamMaris, Cineres , &c. maxime juvent;

& qusB finc ex his pro varietate glebdrum ma-

gis aptse & auxiliarcs. Etiam Infiuo & Inocu-

Jatio

Arborum & Plantarum ,

earumque ratio j

quae fcilicet Plantse fuperquas felicius inferan-

tur , &c. muitum pendet de Confenfu . In qua

parte non injucundum forct Experimentum

quod noviter audiviraus efle tcntatum , de In-

fitione Arborum Syiveftrium, (

quac hucufque

in Arboribus hortenfibus fieri confuevic) undeFolia & Glandes majorem in modum amplifi-

cantur , 5c Arbores fiunc magis umbrofae . Si-

militer Aiimenta Animalium refpeftive notan-

da func in genere & cum Negativis . Neque

enim Carnivora fuftinent herbis nutriri / unde

etiam Ordo Folitanorum ( licet Voiuntas huma-na plus poffit quam Animantium cseterorum

fuperCorpus fuun:>)

poft expcrientiam faftam,

(uE ajunt) tanquara ab humana Natura noa

to«



33^ VERULu^Mll

lolerabilis, fere evaniilc . Etiam Materiae dh

verfag Puirefaftionum , iinde Animalcula gene-

rancur , not^ndae func.

AtqueConfenfus corporum Princlpalium :r-

ga Subordinata fua ( tales cnim ii poffint cen-

feri quos notavimus ) fatis in ape^-to funt . Qui-

busaddi pofTunt Senfuum confenfus ergaObie-

fta fua . Qui Gonfenfus cum manifeftifTimi fmt;

bene notati , & acritcr excuffi , etiam aliis Ccn-

fenfibus quilatenc

, magnampraebere poffinc

lucem ,

At Interiores corporum Confenfus & Fuga»

five Amicicias & Lites, ( taedec efvim nos fere

vocabulorum Sympathiae & Ancipathia:,

pro-

pter Superftitiones & inania ) auc falfo adfcri-

ptse ,aut fabulis confperfar , auc per negle6tum

,

rara; admodum func . Ecenim fi quis afferac,

interVineam & Brafficam effe diffidium,quia

juxta fata minus laete proveniunt;

praeflo ra-

lio efl:,quod utraque Planta fuccuienta Ct &

depricdatrix , unde alccram defrandac . Siquis

afierac,

effe Gonfenfum & AmicitiaminterSe-

getes , & Cyaneum , aut Papaver Sylveftre,

quia HerbsB illae fere non, proveniunt in arvis

cultis : debuicis potius afferere , diffidium effe

inter ea,quia Papaver , & Cyaneus emittun».

tur & creantur ex tali Succo terrjE,quaiem

Segeces reiiquerinc & repudiaverinc ; adeo ucSacio Scgctum terram praeparec ad eorum pro-

vcntum . Acque hujufmodi falfarum adfcripcio-

num magnus cft numerus, Qiioad fabulas ve-



NOFUM ORG^NUM. 337

ro , ill« omnino runt extermindndai . Reflac te*

r.uis certe copia eorum Gonreniuuni,

qui certo

probati funt Experimentoy quales lunt Magnetis

& Ferri , atquc Auri 5c Argenti vivi , & fjmi-

lium.Ac in Experimentis Chymicis circa Mecal-

Ja inveniuncur .^calii nonnuliioblervationedigni.

Maxima vco frequentia eorum (ut in tanta pau-

citate) invenitur in Medicinis nonnullis^ qus ex

proprietatibus iais occultis(quas vocant ) oc Ipe-

cificis rclpiciunt auc Membra , aut Humores, auc

Morbos , aut quandoque Naturas Individuas,

Neque omittendi iunt Confenfus inter Mouus &Affcftus Lunae , & Paffiones Corporum Inferlo-

rum,prout ex Experimentis Agriculturas , Nau-

ticae , 3c Medicinas , aut alias cum delc^lu fevero

cv fjncero colligi & recipi poffint . Vcrum In-

ilantiae univerfaE Confenfuum fecreciorum quo

inagis funt infrequcntcs , eo majore cum dili-

gcntia func inquircnd^,

per traditiones, &

narrationes fidas & probas* modo hoc fiat abf-

leulla levitate , auc credulitate, fed fide an.

.\:a & quafi dubicabunda . Reftat Confenfus,

Corporum Modo operandi , tanquam Inartifi-

cialis • fcd ufu Polychrertus , qui nuiJo modo

omittendus eft , fed fedula obfervarione invc-

fiigandus . Is eit Coirio five Unio Corporum

proclivis , aut difficilis,

per Conipolitionem fi-

ve Appofitionem fimplicem . Etcnim Corpora

nonnuUa facilc & libenter commifcencur & in-

corporantur : alia autem aegre & perverfe . Ve»

luri Pulveresmelius incorporantur cum Aquis^

Y Ca.



338 FERUL^MHCalces tk Cincres cum Oleis ; & fic de fimilibus»

Neque tantum funt colligendse inftancix pKopew-

JiOf2is , aut tAveiJiows Corporum erga Mifturam,

led etiam CoUocationis partium ,

& diftributiO'

nis, & digeftioni^jpcftquam commifta iint • Oeni-

que & Fr^^dominanti^ pofl; Mifturam traniaclam.

Supercft ultimo loco i^x Modis feptem Opc»

randi iepcimus & poilremus ; Operacio fcilicet

per alternationem , & vicifTitudines priorum

fex :

de quo anteqtjam in fingulos illos pauloaltius fueric inquifKum , tempeftivum non forec

exempla proponere . Series autem, five Catena

hujufmodi Alternationis,prout ad fingula Effe-

6la accommodari pofTit , res eft & cognitu ma-

xime difficilis, & ad Opera maxime valida •

Summa auterjo detinet & occupat homines Im-panenna , hujufmodi tam Tnquifitionis

,quam

Praxeos ; cum tamen fic inftar fili Labyrinthi,

quoad Opcra Majora . Acque haec fufficianc ad

Exemplum Polichrefli

LT. Inter Praerogacivas Inflanciarum pone-

mus locovicefimo feptimoatque ultimo 7«y?^w-

ttas Magicas . Hoc nomine ilias appellamus , in

quibusMateria , aut EfBciens , tcnuis aut par-

va efl: , pro magnitudine Operis & EfTe61:us qui

fequitur ; adeo ut etiamfi fuerint vulgares , ta-

men finc infl:ar Miraculi , aliae primo intuitu ,

alise etiam attentius contemplanti . Has vero

Natura ex fefe fubminiflrac parce;Quid vero

faûra fic Sinu excufTo , & pofl: Inventionem

Formaruni , & ProcefTuum , & Schematifmo.

rum ,



NOÛM ORG^NUM.35^

rum,

futurls temporibus apparebit . At ifta Ef*

fecta Magica(quantum adhuc conjicimus ) fiunC

iribus modis : Aut per Muitiplicationem fui •:

ut inlgne, & Venenis,qu« vocant Specifica

;necnon inMotibus, qui tranfeunt & fortifican!

lur de Rota in Rotam : Aut per Excitationemfivc Invitationcm in alrero

; uc in Maonerequi excit Acus innumeras

, virtute nuliacenus

deperdita auc dimifiuta; auc in fermento

, 3c

hujulmodl : Auc per Antcvcrfionem Motus uc

diaum eft, de Pulvere pyrio, & Bombardis,

&Cuniculis : quorum priores duo Modi Inda-

gationem Confenfuum requirunc; tertius

, Men-fur« Motuum . Utrum vero fic aliquis Modusmutandi corpora per minima ( ut vocant ) &tranfponendi fubtiiiores Materix Schematifmos

(id quod ad omnimodas Corporum Transforma-

tiones pertinet;

uc Ars brevi tempore iliud fa-

cere poffit,quod Natura per mulms ambaoes

molitur) de eo nulla haaenus nobis connantIndicia

. Qiiemadmodum autem in Solidis

&Veris afpiramus ad ultima & fumma; ita Va-

na & Tumida perpetuo odimus , & quancum in

robis cfl: profligamus

.

Lll. Atque de Dignitatlbus (ive Prarogativis

Itifiantiarunj hxc di6U finc . Illud vero monen-dum

,nos in hoc noftro Organo craftare Lcgi-

cr.m,non Philofophiam . Sed cum Logica no-

ftra doceac Inrelleaum 8c erudiac ad hoc, uc

non cenuibus Mencis quafi Glaviculis , rerumAbflra6ta captec 8c prenfet

, ( ut Logica vuf-

ga-



340 VERVL^Mllgaris

;) fed Naturam revera perfecct , & Corpo».

rum virtutes & A61lis , eorumque Leges in Ma-

teria detcrminatas inveniat ; ita ut non foium ex

Natura Mentis , fed ex Natura Rerum quoquehxc Scientia. emanet : mirum non eft , fi ubi-

que NaturalibusContemplationibus & Exptri-

mentis , ad Exempla Artis noftrs , confperfa

fuerit 6c illuflrata . SuHt autem ( ur ex iis quas

di£la funt patet ) Pyarogativce InflantiaYum Nu*

mero ay. Nominibus: I*iftantta Solitariie ^ !»•

flantia Migr^ntes : Infl. Qflenjiva : Infl, CUnde^

flina : Infl.Canflitutivie : Inft.Conformes : Infl.Mo^

nodica : Infl, Deviantes : Infl.Limitaneê : InJL Po»

teflatis : Inflantia Comitatus & Hofliles : Infl.Sub-^

jutiBivte : Infl, Fcsderis : Infl, Cvucis : Infl, Divor^n

tii : Infl^J^nua : Infl.Citantes : Infl,Vice:Infl.

Supplementi : Infl. Ferfecantes : Infl. Vivga : Infl.

Cttryiculi : Dcfes Natura : Infl. LuSice : Infl. In^

nuentes : Infl, Polychyefta : Infl. Magica . Ufus

autem harum Inflantiayum , \\\ quo Inftantias

vulgares excellunt , verfatur in genere aut circa

partem Informativam , aut circa Operativam ,

aut circa Utramque . Atque quoad Informati-

vam,juvant illae aut Senfum , aut Intelle6\um o

Scnfum , ut qu\n(]uc Inflantia Lampadis : Intel-

ietlum , auc accelerando Exclufivam Forraae,

ui SoVttayia ; aut anguftiando & proprius indi-

cando Affirmativam Forma^ , ut Migrantes , Om

ftenflva , Comitatus , cum SubjunBivis j aut

erigendo lntelk£lum , & ducendo ad Genera &Naturas communes : idque aut immcdiate , ut

Clan^



I>JOÛM ORG^NUM. 54.1

ÛndeJlina , Monodidt^ Faederis : aut Gradil

Proximo, ut ConftttuttV(t : aut Gradu infimo,

"t Conformes : aut reftificando incellcftum a

<ônfuetis , uz Deviantes : aut ducendo ad For-

mam Magnam , five Fabricam Univerfi , ut L;-

mttanea : aut cavcndo de Formis & Caufis fal-

fis , ut Crucis & Divortii . Quod vero ad Ope-

rativam attinet ; illae Pra£licanl aut defignant

,

aut mcnfurant , aut fublevanr . Defignant , auc

oftendendo a quibus incipiendum , nc a£tunl

agamus ; ut Inftantia Poteftatis : aut ad quid ad-

fpirandum , fi detur facultas , ut Innuentes .

Mcnfurant quatuor illae Mathematica . Sublevant

Folycbrefto' 0* Magicte

.

Rurfuscx ]{\\s Inftantiis zj nonnullarum (uc

fuperius diximus de aliquibus ) facienda eft Col-

leftio jara ab initio, nec Expcflanda particu-

laris Inquifito Naturarum . Cujus gencris func

Inftantta Conformes , Monodicte, Deviantes , £/-

tnitaneif , Poteftatis,Janua , Innuentes

, Poly^

crefta ^Magiae . Hsec enim aut auxiliantur

&medentur Intelleftui & Scnfuij aut inftruunc

Praxin in generc . Reliquse tum demum con-.

quirendx funt, cum conficiemus Tabulas Com.

parentia ad opus Interpretis circa aiiquam Na-

turam parcicularem . Sunt enim Inftantice Pr^ro*

gativis iftjs infignitaj

&donatae Animse inftar

jntcr vulgares Inftantias Comparentiae : Et uc

ab initio diximus,

paucae illarum func vice

mukarum . Quocirca cwmTabHlas conficimus,

illae omni ftudio funt invefiigandx , & in Tabu^

Y 3 las



34^ VERVL^MIIlas referendaj . Erit etiam earum mentio hecef'

faria in iis quae fequuncur . Prsponendus itaque

erat carum Tra6latus . Nunc vero ad Admini-

cula & Reftificationes /rt^«^/ott?j , & deinceps

ad Concreta, & Latentes Procejfus , & Latentes

Scbematifmos, & reliqua quas %AphoYijmo 21 ordi-

ne propofuimus,pergendum j ut tandcm ( tan.

quam Curatores Probi & fideles ) tradamus Hoa

minibus forrunas fuas , cmancipato Intelleftu,

& fa6lo tanquam majore ; Unde neccfie eft fe-

qui emendarionem Status hominis , 8c Amplia.

tionem poteilacis ejus fuper Naturam . Homoenim per lapfum de Statu Innocentiae decidit

Sc de Regno in Creaturas . Utraque autem res

etiam in hac vita nonnulla ex parte reparari

potefi:^ prior per Religionem & Fidem ,pofte-

rior per Artes & Scientias . Nequc enim per

Malediflionem fa£la edCreatura prorfus & ad

cxtremum rebellis, Sed in virtute illius Diplo-

matis , In fudore vultus comedes pannem tuum,

per labores varios, ( non per Difputationes cer-

te , aut per otiofas Ceremonias magicas ) tan-

dem & aliqua ex parte ad pancm hom.ini prse-

bendumj id eft , ad ufus vitse humanae , fub»

jgitur.

Finis Libri Secundi I^Jovi Organi ^

PARASCE\Ê,ad

HISTORIAM NATURALEM,E T

EXPERIMENT^LEM.DE.



343

D E S C R I P T I O

HISTORIAE NATURALIS,E T E X P E R I M E N T A L I S,

Qiialis p'ffic'*3t ^ & /it in orditie ad Bafin,

C^ Fttndamenta PbJofopbiiS verte ,

Uod Iv.flam-stion^m noflram per par.

tcs edamus , id eo ipe6tai: , ut ali-

quid extra periculum ponatur . Nonabfimilis nos movet ratio , u: aliam

quandam Opcris particulam jam in

przlenti fubjungamus , & cum iis quse fupra ab-

folvimus, una cdamus . Ea cfl Defcriptio ^ De-

lincaiio Hifloriz Natur.ilis , & ExpcrimentaJis,

ejus gencris,qus fit in ordine ad condendam

Philolbphiam , & compleclatur Materiem pro.

bam , copiofam , & apte digeftam ad opus In-

tcrpretis quod fuccedit . Haic aucem rei locus

propriiis foret quum ad P^>'j/l:fi;jx Inquifitionis

ordine deventum fuerit . Hoc vcro pricvertere,

nec locum proprium expe£lare, confuliius no-

bis videtur • quod hujufmodi Hiftoria,qualem

animo metiraur , & mox defcribemus , res per-

quam magne fii Molis , nec finc nugnis labori-

bus & fumptibus connci poflit • ut quae multo-

rum opera indigeat , & ( uc alibi diximus)

opus fit quafi Regium. Itaque occurrit illud,

non abs re fore experiri , fi forte haec aliquibus

aliis curse effe pofTinr ^ ita ut , dum nos deflina-

Y A ta



344 Vn^RUL^MIlta ordine perficiamus, hxc pars

,qux tam mul-

tipiex eft & onerofa , etiam vivis nobis (fiita

Divinje placucrit Majeftati ) inftrui & parari

poffic 5 aliis una nobilcum in id ledulo incum-beniibus; praeiertim quum vires noftras ( fi in

hoc foh fuerimus) vix tantas provinciae fufficc-

re videantur. Etenira quas ad Opus ipfum In-

telleftus pertinert , nos Marte noftro fortaffe

vinccmus. At Intelleftus Materialia tam late

patenc , uc ea ( ranquam per Procuratores &Mercatores ) undique conquiri & importari dc-

beant . Accedit etiam illud,quod Gaeptis no-

ftris vix dignum effe aeftimemus , utinretali,

qus fere omnium Induftriae pateat , nos ipfii

tempus teramus . Quod autem Caput rei eft,

jpfi nunc praeftabimus : ut ejufmodi Hiftorias

Modum & Defcriprionem,

qualis Intentioni

noftrx fatis faciat , diligenter & exafte propo-

namus • ne homines non admoniti aliud asant ,

& ad Exemplum Naturalium Hiftoriarum,quae

jam in ufu funt, ie regant , atque ab Inftituto

noftro multum aberrent . lllud interim quodfaepe diximusetiam hoc loco prsecipue repeten-

dum eft : Non , fi omnla omnium ^tatum in-

genia coiviflenc , aur pofthac coierinr ; non , fi

univerCum genus humanum Phi'ofophiae dediffec

operam , aut dederit • & totus Terrarum Orbis

nihil alitid fuifêt, aut fuerir quam Academia? , 5c

Gollegia , & Scholae virorum doftorum ; tamen

abfque tali,qualem nunc praecipiemus , Hiftoria

Naturali & Experimentali , ullos qui generc

hu-



NOVUM ORG^NUM. 343

humano digni (Int progretTus , in Philolophi^

& Scicntiis ,fieri pocuiHe : Concra vcro , com-

parata & bene inftru£la huiufmodi Hiftoria ,

additis Experimentis Auxiliaribus & Luciferis,

quae in ipfo Interprecacionis Curriculo occur-

renr ,aut cruenda erunt

;paucorum Annorum

opus fucuram effe Inquifitionem Naturae &Scientiarum omnium . Itaque aut hoc agendum

cfl , aut Negocium deferendum . Hoc enim fo-

I0& unico modo Fundamenca Philofophiac ver»

& A6liva2 ftabiiiri pofTunt ; Ec fimul pcrfpicienc

homines , canquam ex profundo fomnoexcita-

ti,quid inter Ingenii Placita & Commenta

,

ac Veram & A6\ivam Philofophiam interfit•

& quid demum fit , de Natura Naturam ipfam

confulerc .

Primo igitur de hujufmodi Hiftoria conficien-

da prsecepta dabimusin genere . Deinde parti-

cularem ejus Figuram hominibus fub oculos po-

nemus : Inferentes interdum non minus ^/fd

^«/^ Inquifitio aptanda & referenda fic,quam

Qtiid qusri debeat . Scilicec , ut Scopus rei be-

ne intelleftus& prxvifus, etiam alia homini-

bus in mentem redigat,

quae a Nobis fortaffc

praecermiffa erunt . Hiftoriam aucem iftam Jf/-

JloYtam prmam , five Hijioriam Matrem , appel»

lare confuevimus

.

APHO.



34^

A P H O R I S M I

de

CONFICIENDA HISTORIAPrima .

APHORISMUS.

Atura in triprici Statu ponitur , &tanquam Regimen fuhit trinum .

Aut enirn libera eft , & curfu fuo

ordinario fe explicac j aut a pra-

vitatibus & infolentiis Materise,

atque ab Impedimentorum violcutia , de ftatu

fuo detruditur • aut ab arte & minifterio huma-

noconftringitur 5c fingitur . Atque Primus ille

Srarus ad Species rerum refertur ; Secundus ad

Monjf}ra ^ Tertius ad ^rtificialia . Etenim in

Artificialibus Natura jugum recipic ab Imperio

Hominis * nunquam enim illa fafta fuiffenc

abfque Homine^. Ac per operam & minifterium

Hominis confpicitur prorfus nova Corporum

Facies , & veluti Rerum Univerfitas aitera , fi-

ve Theatrum alterum . Triplcx itnque eft: Hi-

ftoria Naturalis . Tra6lac cnim aur Naturse Li-

bertatem , aut Errores , auc Vincula / ut ncn

male eam partiri poffimus , in Hijloriarn Genera^

tionum ^ Pratergenerationum , & ,Arttum / qua-

rum poftremam eciam Mechanicam & Experi'

mentalem zppQlhvc confuevimus. Neque tamen

id



ISJatUYakm ^ Expsrimentalem , 347

id praecipimus, ut \\xc tria feparatim tra61en.

tur . QLudni enim poffint Hiflorise Monftroruni

in fingulis Speciebus cum Hiftoria ipfarura Spe*

cierum conjungi ? Etiam Artificialia quandoquc

cum Speciebus refle conjunguntur,quandoquc

Txieiius feparantur , QMamobrem h re nata de his

confilium capere optimum eft , Methodus enim

itcrationes & prolixitatem gignit , seque ubi ni-

mia efl:, ac ubi nulla .

II. Hiftoria Naturalis , ut Subie6lo(quem-

admodum diximus ) triplex , ita Ufu duplex

efl . Adhibetur enim aut propter rerum ipfarum

cognitionem,

qu;e Hiftoriae mandantur • auc

tauquam Materia prima Philofophia, atque ve-

rae Induftionis Supellcx five Sylva . Atque Po-

fterius hoc nunc agitur ; Nunc , inquam ; ne-

que unquam antehac . Neque cmm *yî i/Ioteles^

auc Theophvafti^s , auc Diofcorides , aut Cajus

Plinms , muito minus moderni , huuc finem (de

quo ioquimur) HiflorisE Naturaiis unquam fibi

propofuerunc . Arquc in hoc plurimum eft , uc

qui partes fcribendi Hiftcriam Naturalem fibi

pofthac fumpferiu!: , hoc perpetuo cogitenc , at-

qjaeanimo agicent , fe non Le6loris deIe£latio-

ni , non utilitaci ipfi,que ex Narrationibus in

pr^fcns capi poflic , delêre infervirc ; fed con-

quirere & comparare Rerum Copiam & varieta-

tem, quf veris Axiomatibus conficiendis fuffi*

ciac . Hoc enim fi cogitenc , Modum hujufmo-

diHiftorif ipfi fibi prefcribent. Finis enim rc-

gi: Modum .

III.Q.UO



34^ P*irafceve y ad Hi floriam

lil. Quo autem majoris efl: h?c res oper^

&: laboris; eo illam minus onerari fuperfiuis

confentaneum eft . Tria itaque funt , de quibus

Homines funt plane admonendi , ut in illis par-

ceadmodum operam fuam collocent • tanquam

iis quf maffam Operis in immenfum augeant,

virtutem parum aut nihil promoveanc

Primo igitur faceffant Antiquitaces , & Cita*

tiones, auc Suff^ragia Authorum ; etiam Lites

,

& Controverfi^ , & Opiniones difcrepanres;

omnia dcnique Philologica . Neque enim cite-

tur Author , nifi in re dubif fidei ; neque in«

terponatur Goncroverfia , nifi in re magni mo-

menti . Quae vero ad Ornamenta Orationis , &Similicudines , & Eloquentiae Thefaurum , &hujufmodi inania fpe6\ant , omnino objician-

tur . Eciam quas recipiuncur omnia , & ipfa pro-

ponancur brevicer & firi£lim , uc nihil minus

fint quam verba . Nemo enim qui Materialia

ad ^dificia vel Naves vel hujufmodi aliquas

Scru61uras colligic & rcponic , ea ( Officinarum

inore ) belle collocac & oftentac uc placeanc;

fed in hoc tantum fedulus eft , uc proba & bo-

ra finc , & uc in Repofitorio fpacium minimum

occupent . Atque ica prorfus faciendum efl:

Sccundo, non mulcum ad rem facicLuxuria

illa Hiftoriarum Nacuralium in Defcripcionibus

5c Pi6luris Specierum numerofis , acque earun*

dem Variccace curiofa . Hujufmodi enim pufil-

I2 Varietaces nihil aliwd func,quam Lufus qui-

dam Naturs, & Lafcivia , 5c prope adlndivi-

/ duo-



JSlaturalem & Expcrimentahm, ^îp

duorum Naturam accedant : Atquehabent Pcr-

agrationem quandam in Rcbus ipfis amcsntm

& jucundam ; Informacionem vcro ad Scienciani

tcnuem ,

& fere fupcrvacuam.

Tertio , milTa? plane facienda! funt omnes

Narrationes fuperlViiiofx (nondico prodigiofa?,

ubi Memoria earum repcrietur fida oc probabi-

lis , fcd fuperftitiofx ) 5c Expcrimenta Magiae

Ccremonialis . Nolumus enim Philofophias In-

fantiam , cui Hifloria Naturalis primam praebec

mammam , fabalis anilibus aifucfcere . Eric

fortaffe Tempus( poftquam in Inquifitionem Na-

tur^ paulo altius penetratum fit ) hujufmodi res

levitcr percurrcndi j uc fi quid in illis ffcibus h^-

reat virtutis Naturalis,ea extrahi & in ufum con-

di poffic . Interim feponendg funt .

Etiam Magi^Naturalis Experimenta diligenter5c cum feveri*

tate ventilanda func ,aatcquam recipiantur ;

prgfcrtim illa , quf ex vulgaribus Symparhiis &Antipathiis ,

mcgna cum focordia & facilitate

credendi fimul & fingendi , dcrivari folent .

Nequc nil auc parum a6lum eft in exoneran-

da Hiftoria Naturali tribus his (quas diximus

)

rebus fuperfluis,qu^ alias Volumina impleturae

fuiffenc. Ncque tamen hic finis . JEque enim

requiritur in Opere magno , ut tam ea qu^ re-

cipiuntur, fuccinfle fcribantur • quam ut fu-

perflua abfcindantur : Licet nemini dubium ef-

fe poffu,quin hujufmod] Cafl:itas & Brevitas

dclc6tationcm mulco minorem tum Lcgenti tum

Scribenci prsbitura fic . Vcrum illud femper in-

cuU



^50 Parafceve ^ ad Hiflonam

culcandum efl: • hoc quod paratur , Horreuni

effc tantummodo & Promptuarium Rerum • in

quo non manendum , auc babitandum fitcum

voiuptate , fed eo defcendendum,

prout res po-

ftulac , cum aliquid ad uium iumendum cft cir-

ca Opus Interpretis quod fuccedic

IV. In Hiftoria quam requirimus & animo

deftinamus , ante omnia videndum eft , ut late

pateat , & fa6la fic ad Menfuram Univcrfi . Ne-

que enimar^l^ndus eft

Mundus ad anguftiasIn-

telie6lus , (quod adliuc fa6tum eft ) fed expan-

dendus lutelieftus , & iaxandus , ad Mundi

Imaginem reciplendam,qualis invenitur . Iftud

enim , Refpicere pauca , & prerjuncrare fecun-

dum pauca , omnia perdidit . Refumentes igi-

turPartitionem

,

quam Pauloante fecimus Hi-

.floriaz Naturalis, (

quod Cit Generationum, Pr^-

iergcnerationum , C^ Ârtium ) Hifloria Generam

iionum conftituimus Partes quinque . Sit prima,

^theris & Cceleftium . Secunda ^ Meteororum ,

& Regionum (quas vocant ) Acris ; Traftuum

videlicec a Luna ufque ad Superficiem Terr^ ;

Cui etiam parti Cometas cujufcunque generis

tum fublimiores , tum humiliorcs ( utcunque

fe habeac rei veritas ) Ordinis caula affignamus .

Tercia , Terr? & Maris . Quarta , Elemenio-

rum(qu? vocanc Flammf , five Ignis , Aeris

,

Aquf,

& Terrf.

Elementa autem co fenfu ac-

cipi volumus , uc incelligantur non pro Primor-

diis Rerum , fed pro Corporum Naturalium

Maffis Majoribus. Ica enim Natura Rerum di-

ftri-



Natur.-jlcm & Experlmentalem , 351

i^ribuitur^ ut fit quorundam Corporum Quan*

ticas live Maffa in Univcrfo perquam magnaj

quia fcilicet ad Schematifmum eorum rcquiritur

Texrura Materi^ facilis & obvia y qualia funt

ea quatuor(que diximus) corpora : At quo-

rundam aliorum Corporum fit Quantitas in Uni-

verfo parva , & parce fuppeditata,propter Tex-

turam Materi^ valde difTimilarem , & fubtilem,

& in plurimis determinatam , & organicamj

qualia func Species Rerum Naturalium , Metal-la , PlantiE , Animalia . Quare prius Genus Cor-

porum , Collegia majora ^ pofterius , Collcgia

minova appellare confuevimus. At Collegwrttm

i/lprttm Majorum efl: Pars Hiftorif quarta , fub

nomine Elcmentorum , ut diximus . Neque ve-

ro confunditur Pars quarta cum fccunda aut ter-

tia , in hoc quod in fingulis mentionem Aeris,

Aqu? , TertdB fecimus , In Secunda enim 3c

Tcrtia recipitur Hiftoria eorum , tanquam Mun-

di Partium integralium,. & quatcnus pertinenc

ad Fabricam & Configurationem Univerfi;

At in quarta continetut HiRoria SubRanti^ &Narurg ipforum

,qu? in fingulis eorum parcibus

fimilaribus viget , nec ad totum referiur . Quin.

ta denique pars Hifloriie Co//e^//7 minora^ five

Species continet ; circa quas Hiftoria Naturalis

haftenus prfcipue occupata efl

.

Hijloriam vero Pratergenerationum quod attJ-

net;jamdudum a nobis diftum cfl

,qucd iiJa

cum Hifloria Generationum commodififime con-

jungi poiiic ; ea fcilicet,quae fit prodigiofa tan»

rum

,



352 Parafceve y ad Hi/loriam

tum , & naturalis . Nam fuperftitiofam Miracu-

lorum Hiftoriam (cujufcunque fit generis ) om»

nino relegamus in Tra£latum proprium j neque

ipfum jam inde a principio fufcipiendum , fedpaulo poft

5quando aitius in Naturae Inquifitio-

nem pencrtatum fuerit.

At Hiftoriam Ârtium , & Naturae ab Hominc

verfjc &immutatse, five Hiftoriam Experimen-

uiem 5 triplicem conftituimus . Aut enim de-

prompta eft ex Artibus Meclianicis ; Aut ex O-perariva parte Scientiarum Liberalium ; Auc

ex Pra£licis compiuribus & Evperimentis,que

in Artcm propriam non coaluerunt • immoqu^

quandoque ex vulgatiffirna Experientia occur-

runr , nec Artcm omnino defiderant . Qt.iamo-

brem fi ex his omnibus qu? diximus , Geneva-iioniifpts , Pratergenerationibus , xAnibus , (^

Experir/tentis confe6la fucrit Hiftaria ; nihil prf-

termiffum videtur,

per quod fenfus ad infor-

mandum Intelleftum inftrui poflit . Neque igi-

tur amplius intra Circulos parvos ( veiuti in-

cancati ) fubfultabimus , fed Mundi Pomoeriacircuitione fquabimus.

V. Inter Partes eas quas diximus Hiftorif,

maximi ufus eft Hiftoria ^rtium,

propterea

quod cftendac Res in Motu , & magis re£ia du-

cat ad Praxin . Quinetiam toliit iarvam & ve^

lum a Rebus Naturalibus , quae plerunque fubvarietate Figurarum & Apparentif externf oc-

cuitantur, aut obfcurantur . Dcniquc Vcxatio-

nes Artis funt cerce tauquam Vincuia & Mani-

C2



N.uuyalemy & Experimentatetyi . 35^

c« Pfotei,que ultimos Materie Nixus Sc Cona««

tus produnc . Corpori enim percji auc annihilarl

nolunc ; led potius in varias Formas fe mutanc.

Icaque circa hanc Hiftoriam , licct Mechani^

cam ( uc videri poceft ) 8c minus Libcralem,

( miffa arrogantia 6c faftu ) fuma efl: adhibenda

dilijêntia .CD

Rurfus , inter Artes praeferuntur co*,

quas

Corpora Naturalia 3c Rerum Macerialia exhi-

benc , alceranc , 8z prseparanc • uc Agricultura;

Coquinaria; Chymica ; Tinfloria ; Opificia Vi-

tri , Efmalcae , Sacchari , Pulveris Pyrii, Tgnium

Artificialium , Papyri , & hujufraodi . Jejunio-

ris autem funt ufus,

quas prsecipue confiftunc in

Motu fubtili Manuuiii , & Inftrumentorum •

quales funt Textoria ; Fabrilis , Architedûra;

Opificia Molcndinorum , Horologiorum, cum

fimilibus ;Liccc & iftsE huIIo modo negiigenda;

fint , tum quia in illis occurrunc multa,

quas ad

Corporum Naturalium Alterationes fpe£tanc •

tum quia accurate informanc de Motu Lationis •

quae res eft magni prorfus ad plurima momenti .

Veruna in Congerie univerfa iftius Ârtium

Hifleria , iliud omnino monendum eft , & pe-

nitus menHoriae mandandum ; recipienda effe

Experimenca JVrtium , non folum ea quae ^\.u

cunc ad finem Artis , fed etiam quae ullo modo

interveniunt . Exempli gratia, quod Locuftie,auc

Cancri, cocli, cura prius Colorem luci refcrrenc

,

rubefcanc , nihii ad menfam : fed hcEC ipfa In-

ftantia tamen non malaefj ad inquirendam na-,

Z tu.



254 Parafceve yad Hi/loriam

turam Rubedinis; cum idem eveniaE etiam in La^

teribus co£lis . Similiter, quodCarnes minori

mora faliantur hyeme quam aeflate 5 non eo tan-

tum fpeftat , ut Coquus cibos bene & quantumfufficit condiat , fed etiam Inftantia bona efl: ad

indicandam naturam & impreffionem Frigoris

Quamobrem toto(quod ajunt ) coslo erraverit,

qui Intentioni noftrae fatisfieri exiftimaverit , (i

Arcium Experimeiata colligantur hujus rei fo-

lum gratia , ut^ hoc modo Artes fmgulse meliusperficiantur . Licet enim 3c hoc non prorfus coh-

temnamus in multis ; tamen ea plane eft mens

noftra , uc oranium Experimentorum Mechani-

corum rivuli in Philofophix pelague undequaque

fluant . Dele6lus autcm Inftantiarum in unoquo-

que genere eminentiorum ( quas maxime & dili-

gentiffime conquirere oportet , & quaii venari)

ex Prserogativis inftantiarum petendus eft .

VI. Refumendum etiam eft hoc loco,quod in

^phoYifmis gg, i ip. 120. Libri primi fufius tra-

ftavimus; hic vero, Praecepti roore , breviter im-

perare fufflciat :

Hoc eft , uc recipiantur in hancHiftoriam • Primo res Vulgatiffim^

,quales quis

fupervacuum putarec fcripto infcrere,quia tam

familiariter notse funt j Dein , res Viles, lllibera-

les , Turpes; ( Omnia enim munda mundis / & fi

Lucrum ex Lotio boni oboris fic , rnuUo magis

Lumen & Informatio ex re quallbet: ) Etiam rcs

Leves & Pueriles; ( nec mirum ; repuerafcen-

dttm enim planeeft:) Poftremo , res quae ni-

miae cujufdam Subtiiicatis effe videntur, quod

in



l^::tiiraUm^^ ExperimentaUm , ^ 5 $

jn fc nullius fint ufus . Ncque enini ( uc jani

diflum cft)qu2 hac Hilloria proponcntur

,prc--

pter fe congefta funt : Itaque ncquc digaicatem

eorum ex fe meciri par eft , fcd quatenus ad

alia transfcrri pofTmt , 5c inflaant in Philofo-

phiam .

VII. IUudinfuper przcipimus, ut omnia in

Naturalibus tam Corporibus quam Virtutibus

(qu.antum fieri poteft ) numerata ,appenla ,

di-

menfa ^ decerminata proponaBtur . Opera enim

meditamur, non Speculationes . Phyfica autem

Sz Mathcmatica , bene commiftiE,

generanc

Prafticam . Q.uaraobrem €xa6lae Reftitutiones

8c Diftanti« Planecarum , in Hiftoria Ccelc

riium : Terrae Ambitus, 6c Quantum occupei:

in fuperficie refpeflu Aquarum , in Hiftoria

Tcrrae & Maris : Quantam compreffionem Aet

patiatur abfquc forci Antitypia , in Hiftoria Ae-

ris ; Quantum in Metallis altcrum akeri pra?-

ponêret, in Hiftoria Metallorum . Et innumc

ra id genus perquirenda , & perfcribenda iunt

.

Cum vero exa£\a2 Proportiones haberi non pol-

funt , tum certe ad JEftimativas aut Compara-

livas indefinitas confugicndum eft . Veluti (fi

forte calculis Aftronomorum de Diftantiis diffi-

dimus)quod Luna fic infra umbram Tcrri'

;

quod Mercurius fit fupra Lunam ; & hujufmodi .

Etiam cum mediae Proportiones haberi non poi^

fint,proponantur extremx : veluti

,quod lan-

guidior Magnes artoUat Ferrum ad tale pondus,

efpeftu ponderis ipfius Lapidis ; & quod rna-

Z 2 xi-



q^6 Parafceve , ad Biftovlatyt

xime virtuofus , etiam ad rationem fexagecui

plam;quod nos in armato Magnete admodum

parvo fierividimus. Atque fatis fcimus , iftas

Inftancias determinatas non facile aue fxpe oc-

currere ; fed in ipfo Interpretationis curriculo ,

tanquam Auxiliares,(quando res maxime po«

ftulat ) debere exquiri . Veruntamen fi forte oc-

currant , modo non progreffum conficiendae Na-

tuvalis Hiftorise nimis remorentur , etiam in

ipfam easinferere oportec .

VIII. Fidem vero eorum,

quae in Hiftoria

funt recipienda, quod attinet ; neceffc efl ut il-

la fint aut fidei Certas , aut fidei Dubiae , aut fi-

dei Damnatas . Atque prius gcnus fimpliciter

efl: proponendum . Secundum , cum nota ;vid.

per verbum TYadhur , aut Referunt , aut Âudim

î exfide-digrjo , & hujufmodi . Nara argumen-

ta Fidei in alterutram partem , nimis operofura

foret afcribere : & proculdubio fcribentem n*i-

mis remorabitur. Neque multum etiam refert

ad id quod agitur : quoriam ( ut \n ^phorifmo

il^.Lib.i. diximus) falfitatem Experimento-

rum , nifi ea ubique fcateant , veritas Axioma*

tum paulo poft convincet . Attamen fi Infian-

tia fuerit nobilior , aut ufu ipfo, aut quia alia

rnulta exilla pendere poffint ;tum certo nomi-

nandus eft Author : neque id nudctantum, fed

cum mentione aliqua ; utrum ille ex Relatio-

ne , aut Exfcriptione,(qualia funt fere

,quae

fcribit CPlinius) auc potius ex Scientia pro-

pria illa affirmaverit; atque etiam ucrum fuc-

ris



K.2 1u ralcm , C^ ExpcYimeutalcm , ^> 5

ric res fui temporis , an vetudior ; inlupcr,

utrum fic talc quippiam , cujus nccefie forec ut

muhi efTcnc tcllcs , fi vcrum forst;deniquc ^

utrum Author illc fueric vaniloquus & levis ,

an fobrius 5c lcvcrus ; ^ limilia ,quae faciunc

ad pondus Fidei . Poftremo res Damnatae fidci,

5: tamen jaclatas & celebratas,qualcs

,par-

tim ncglc£lu,partim proptcr ufum Similitu-

dinum , pcr multa jam fxcuhi invaluerunt ,

( vcluti , quod Adainas ligcc Magnctcm ,

Allium encrvct ; Elc6trum omnia traUac prx-

tcr Ocymum; & alia mulca hujuimodi ) opor«

tebit non filcntio rejiccre , fed verbis cxpreflis

profcribcre , nc illa amplius Scicntiis molcfta

fint.

Praftcrea non abs re fucrit , fi forcc Origo Va-nitacis aut Crcdulitatis alicujus occurrat , illam

notare : veluti,quod hcrbar Satyrio actributa

fic vis ad excitandam Vencrcm,

quia Radix

fciliccc in figuram tefticulorum efFormata fic :

Cum rcvera hoc fiat,

quia adnafcicur annis fin-

oulis nova radix bulbola * adhxrcnte radicc an-

ni prioris ; unde Didymi illi . Manifcltum au-

tem hoc cft,quod nova Radix femper invenia-

tur folida & fucculenta , vecus emarcida & fpon-

giofa . Quarenil mirum , fi altcra mergatur in

aqua , akera natct : Quod tamen prorc mira

habetur, & feliquis cjus Herbas vircutibus au-

thoritaccm addidic .

IX. Superfunc Additamenta quazdamHifloriae

Naturalis utilia,quzque eam raagiscommodc

Z 7 in-



358 Pavafceve yadHiJloriam

jnfleaere & aptare poffinc ad o^MÎnterpretis^

quod fuccedit . Illa quinque funt

Primum,Quseftiones ( non Caufarum dico ,

fed Fa£li ) adjiciendae funt , ut inquifitionem

ulteriorem provocent §c follicitent : ut , in Hi-

ftoria TerrsB & Maris , Utrum Mare Cafpium

fiiiat 6c refluat , & quali horarum fpatio ; U-

trum fitaliqua Continens Auftralis , an potius

Infula ; Et fimllia .

Secundo , in Experlmento allquo novo & fub-

riliore, addendus cfl modus ipfe Experrmenti,

qui adhibitus eft : uc liberum fit hominum ju-

dicium , utrum Informatio per Expcrimentum

illud fic fidum aut fallax ; atque etiam excite-

tur hominum Induflria , ad exquirendos Modos

( fi fieri poffit ) magis accuratos .

Tertio , fi quid fubfit in aliqua Narrations

dubii vel fcrupuli , id fupprimi aut reticeri om-

nino nolumus ; fed plane & perfpicue adfcribi,

Notaj aut Moniti loco . Cupimus enim , Hi-

iloriam primam , veluti fafto Sacramento de ve*

ritate ejusia fingulis , religiofiffim.e confcribi ;

cum fic Voiumen Operum'Dei & (quantumin-

ter Majeflatem Divinorum , & Humilitatem

Terrenorum coliationem facere liceac ) can-

quam Scripcura alcera .

Quarto , non abs re fuerit Obfervationcs

\ c-uandoque afpergere; ( id quod C, Plinius fe-

ti cic : ) veluti in Hiftoria Terrx & Maris;Quod

Terrarum figura (quatenus adhuc cognitaeft,

refpeflu Marium 3 ficadAuftrum angufta & ve-

luti



Naturalem , & Experimentalem . 359

luti acuminata , ad Septentrioncs Inta S: ampla;

Marium ,contra : Et quodOccani Magni in-

tcriecent Tcrras alveis exporre£\is inter Au-

flrum & Septentrlones , non inter Orientem &Occidcntem ,

nifilorte in extremis Rcgionibus

Polaribus. Etiam Canones(qui nil aliud func

quam Obfcrvationes generales & Catholicx)

optime afcribuntur : veluti in Hiftoria Ccele-

ftium • Quod VcDUS nunquamdiftct a Solc plus

partibus 4^, Mercurius , 23. Ec quod PlancIX y

qui fupraSolem locantur ,tardiffime mo-

vean^ ; cum longiflTime a Terra abfmt : Plane-

IX infraSolem, celcrrime . Aliud infuperOb-

fervationis genus adhibendum;quod nondum

in ufum venic , licct fic haud exigui momcnti .

lllud talceft: nempe , uc fubjungantur iis quje

funt, ea quae non funt . Veluti ,in Hiftoria

Coeleflium ,Quod non invcniatur ftella oblon-

oa vel triangularis ; fed quod omnis ftella fic

olobofa : vcl globofa fimpliciter ,uc Luna

;

vel ad afpeftum Angulata , fed in mcdio glo-

bofa , uc reliqu3C Stellx ; vel ad afpcftum co-

maca, & in mcdio globofa , ut Sol : Auc quoi

Scellx nulloprorfus fpargantur ordine ;ut non

inveniatur vcl Q;jincunx , vel Quadrangulum ,

nec aliaFigura perfeaa; (

utcunque imponan.

tur nomina Delcae , Coronx ,Crucis

,Quadri-

garum , &c. ) vix etiam linea re£ta , nififorcc

i^nCingulo & Pugione Orionis

.

Quinto,

juvabic fortaffe nonnihil q_u2ren-

tem5quod crcdentcm prorfus pervertat & per.

Z 4. dac :



3^0 Parajceve y ad Hiftoriam

dac : vid. ut Opiniones, quse nunc recepts funr,

cum earum Varietate & fe6lis , brevi verborum

complexu, & tanquam in tranfitu recenfean-

tur^

ut Intelle6lumvfllicent ,

& nihil am-plius.

X. Atque haec fufficrent quatenus ad Prsce-

pta generalia : qus fi diligenter obftrvencer , &finem re6ta petet hoc Opus Hiftorise , nec ex-

crefcct fupra modum . Quod fi etiam,prouc

circumfcribitur & limlcatur , vaftum Opus ali-

cui pufillanimo videri poffit * is in Bibliothe-

cas ocuios convertat ; & , inter alia , Corpo.

ra JurisCiviiis aut Juris Canonici ex una par-

te fpe£lec , & Commentarios Doclorum & Ju-

nfcofifultorum ex altera • & videat quid inter-

fic

quoad Molem & Volumina . Nobis enira(qui, tanquam Scribx fidcles , leges ipfas Na-

turas, & nil aliud excipinius & confcribi.

mus) brevitas competit , & fere ab ipfis Re-

bus imponitur. Opinionum autem , Sc ?Ucutorum

, & Speculationum, non eft numcrus, ne-

que finis .

Quod vero in Dlfiributione Operis noftri

mentionem fccinwis CarcHtialiHm Viytutnm in Na-

tura; & quodetiam harum Hiftoria , anteqaam

^^ Oûs Interpretatioms ventum fucric,

perfcri-

benda efl^ct; hujus rei minime ubliti fumus

,

icd eam nobis ipfis refervavimus :

cum de alio-

rura Induftria in hac re,priufquam homines

cum Natura paulo ar£lius confuefcere incepe-

rint3

prolixe fpond-re non audeamus . Nunc

ita-



Natt4ralcm , & Experimentalem . 5^1

kaque ad Dclineacionem Hift&riarum Particulai»-

rittni veniendum .

Verum,prout nunc neôtiis dlftrinaimiir ,

non ulcenus luppetu otium , quam ut Catalogim

tSLnium Hi/ioriariim Particulanum lecundumCa-

pita iubjungamus . Enimuero cum prinnum huic

rei vacarc poffumus , confilium efl , in fingulis,

veluti interrogando , docere^qbalia lint circa u-

namquaraque Hiftoriarum illarum potiffimum in-

quirenda & confcribenda , tanquam ea qua: ad

fincm noftrum faciunt , inftar Topicorum quorun-

dam particularium : vcl potius, ut (fumpto exem-

plo a Caufis Givilibus ) mh^z Vtndtcattone ma^

gna {\ve Piocejfu y a favore & providcntia divi-

na conceffo Sc inftituto, (

per quem genus h».

manum Jus fuum in Naturam rccuperare con-

tendic ) Naturam ipfam & Arccs fuper Arcicu-

lo$ exarainemus.

CA.



^6z Parafctve , ad Hijloriam

CAIALOGUS

HISTORIARUMparticularium

feciindum Capita .

Iftoria Cceleflium • five Aftronomi?!

'Hca .

%, Hiftoria configurationis Cceli & partium

ejus , VerfLisTerram & partes ejus ; fivc

Gofmographica .

3. Hifloria Cometarum .

4. Hiftoria Meteororum ignitorum .

5. Hiftoria Fulgurum , Fulminum , Toni«

truum , & Corufcationum .

d. Hiftoria Ventorum , & Flatuum repetino-

rum , 5c undulationum Acris .

7. Hiiloria Jridum .

8. Hiftoria Nubium,

prout fuperne confpi-

ciuntur .

p. HiRoria Expanfionis Cceruleae , Crepufcu-

li,plurium Solium

,plurium Lunarum , Ha-

lonum , Colorum variorum Solis 5c Lunae;

atque omnis varietatis Goeleflium ad adfpc-

6lum,qux fit ratione Medii

10. Hifloria Pluviarum ordinariarum,

procel-

lofarum , & prodigiofarum ; etiam Catara-

6larum(quas vocant ) Coeli , & fimiiium ,

11. Hifloria Grandinis , Nivis , Gelu , Prui-

fiae , Nebulas , Roris , & fimilium .

12. Hi-



Catalogus Htfioriarum Panicularkim 36^

i^. HiRoria oranium aliorum cadentium fivd

defceiidentium ex alto , & fupcrne generato-

rum ,

13. Hifloria Sonituum in alto ( fi modo[fint ali-

qui)

praeter Tonitrua .

14. Hiftoria Aeris, in Toto , five in Config(>-

ratione Mundi .

15. Hiftoria Tempeftatum , five Temperamen-

torum Anni , tam fecundum variationes Re-

gionum , quam fecundum accidentia Tempo-rum , & pcriodos Annorum , Diluviorum

,

Fervorum , Siccitatum, & fimilium .

16. HiftoriaTcrrs & Maris ; Figurae &Ara-bitus ipforum , & Configurationis ipforum

interfe, atque Exporreilionis ipforum in la-

tum aut anguftum ; Infularum Terrae in Ma-ri , Sinuum Maris , & Lacuum falforum \n

Tcrra , Ifthmorum , Promontoriorum .

17. Hiftoria Motuum (fi qui fiiit)

globi Tcr«

rae & Maris ; & cx quibus Experimenris il-

li colligi poflint .

18. Hiftoria Motuum majorum & Ferturbatio^

num in Terra 5c Mari ; cempeTerrr? Mo-tuum & Trcmorura & Hiatuum

, Infularum

de novo enafcentium , Infularum fluftuan-

tium, Abruptionum Terrarum per ingref-

fumMaris/ Jnvafionum & Illuvionum , Sc

contra Defertionum Maris ; Eruptionum 1=

gnium e Terra , Eruptiortum fubitanearum

^ A<ûarum e Terra , & fimilium .

ip. Hiflcria Gcographica Naturalis , Montinm^

Z 6'

VaU



^64- Secundum Captta .

Vallium, Sylvarum , Planitierum , Arena»

rum , Paludum , Lacuum , Fluviorum , Tor-

rentium , Fontium , & omnis diverfitatis fca-

turiginum ipforum , & fimiiium : miffisGen-

tibus , Provinciis, Urbibus , & hujufmodi

Civilibus ,

20. HiftojJa Fluxuum & Refluxuum Maris,

Euriporum , Undulationum & Motuum Ma^

ris; aliorum .

2,1. Hifloria caeterorum Accidentium Maris •

Salfuginis ejus , Colorum diverforum, Pro-

funditatis : 6c Rupium , Montium , & Val-

lium fubmarinofuai , & fimiiiura .

Sequuntur Hijloria Maffarum majorum *

zz. T T Iftoria Flammgg , & Ignitorum .

2,3, XjL Hiftoria Aeris , in Subftantia , non

in Configuratione

24. Hiftoria Aqu2, in Subftantia , non in Con-'

fiauratione .o ,

:Z5. HiftoriaTerrae Sc diverfitatis ejus , inSub-ftantia , non in Configuratione

.

Seqmntur Hifloria Specierum .

2^« T Tlftoria Merallorum perfe6lorum , Au-

JTjL i'i, Argenti ; & Mineraruna , Vcna-

rum , Marcafitarum eorundem : Operaria

quoque in Mineris ipforum.

2.7. Hiftoria Argenti Vivi

28. Hi.



Cat.Tôgus Hlftoriiirtm Particularium 3^5

28. Hifioria FGfTiIium y veluti Vitrioli , &Sulpharis, &c.

zp. Hiilofia Gemmarura ; veluti Adamancis

,

Rubini , ^c.

30. Hiftoria Lapidum; ut Marmoris , Lapidis

Lydii , Siiicis , &c.

31. Hiftoria Magnetis .

32. Hiftoria Corporum Mifcellancorum,

quae

nec funt FofTilia prorfus , nec Vegetabilia *

ut Salium , Succini , Ambra^grifeae, &c.

33. Hiftoria Ghymica circa Metalla 6c Mine.

ralia .

34. Hiftoria Piantarum, Arborum , Fruticum,

Herbarum : & Partium corum , Radicum^

Caulium , Ligni , Foliorum, Florum : Fru*

ftuum , Seminum , Lachrymarum , &c.

35. Hiftoria Chymica circa Vegetabilia .

35. Hiftoria Pifcium, & partium ac Genera-

tionis ipforum ,

37. Hiftoria Volatilium, & Partium ac GcHe.

rationis ipforum.

38. HiftoriaQuadrupedum, & Partium ac Ge-

nerationis ipforum .

3^. Hiftoria Serpentum , Vermium , Mufca-

rum, & caeterarum Infeftorum ; & partium

ac generationis ipforum .

40. Hiftoria Chymica circa ca quae fumuntur

ab Animalibus

.

Sei



^66 Secundttm Capitd ,

Sequuntur Hijloria Hominis .

41. T Tlftoria Figurs & Membrorum cxter»

SljL norum Hominis, Scacurge , Cornpagis,

Vuhus & Lineamentorum; eorumque varie-

tatis fecundum Gentes & Climata , auc alias

minores Differentias

42. Hiftoria Phyfiognomica fuper ipfa .

43. Hiftoria Anatomica , five Membrorum in«

ternorum Hominls ; & varietatls ipforum ,

quatenus inveniturin ipfa naturali Compags

& Struflura , & non tantum quoad Morbos

5c Accidcntia prxrcrnaturalia ,

44. Hiftoria parciura fimilarium Hominis ; ut

Carnis, Oflium , Membranarum, &c.

45. Hiftoria Humorum in Horaine ; Sangai-

nis , Bilis, Spermatis , &c.

46. Hiftoria Excrementorum; Sputi , Urir.a-

rum, Sudorum, Sedimentorum; Capillorum

,

Pilorum , Rediviarum , Ungujam ^ & fimio

lium „

47. Hifloria Facultatum , Attrafilionis , Digc.

ftipnis, Retentienis, Expulfionis , Sanguifi-

cationis , Affimilationis alimcntorum in mem-bra , Verfionis Sanguinis & Floris ejus in Spi-

ritum , &c.

48. Hiftoria Motuum Naturalium & Involun-

tariorum, uc Motus Cordis , Motus Pttlfuum,

Sternutationis, Motus Pulmonum , Motus

Ereflionis Vircj^, &c.

4^, Hiftoria Mocuum mixtorum ex Naturali-

bus



Catalogus HiflorLiYiim ParticuLmHm ^Sj

bus & Voluntariis • veluci Rcipirationis ,

Tuflis, Urinationis, Sedis , &c.

50. HiRoria Moruum Voluntariorum j ut In»

Arumcncorum ad voces articulataj • ut Mo-tuum Oculorum , Lingua? , Faucium , Ma*

nuum , Digitorum ^ Deglutitionis , &c.

51. Hiftoria Sorhni & Infomniorum .

52. Hiftoria diverforum Habituum Corporis;

pinguis , macilcnti ; Complcxionum, (

quas

vocant,) Scc.

53. Hiftoria Generationis Hominum .

54. HiftoriaConceptionis , Vivificationis , Gc«

ftationis in Utero , Partus , &c.

55. Hiftoria Alimentationis Hominis , atquc

omnisEdulii & Potabilis , atquc omnis Diae-

tae •

& Varietatis iplbrum fccundum Gcntesaut minores differentias

.

5(5. Hiftoria Augmenrarionis & Incrementi Cor-

por's in Toio & partibus ipfius .

57. Hiftoria decurfus ^tatis • Infantiae , Pue«

ritise,Juventutis , Scneclutis , Longaevita-

tis , Brevitatis vit2B , & fimilium , fecundum

ijentes & minores differentias ,

58. HifioriaVits & Mortis «

5p. Hifloria Medicinalls Morborum , & Sym^

ptomatum & Signorura eorundcm ,

60. Hiftoria Medicinalis , Curas , & Remedio-

rum , & Liberationum a Morbis .

61. Hiftoria Medicinalis torum qua confervanc >

Corpus &Saniiatcm.

6i, Hiftoria Medicinalis eorum quae pertinent

ad



5^8 Secundum Capita .

ad Formam 5c Decus Corporis , &c.

6^. HiHoria Medicinalis eorum,quae corpus

akerant , & pcrtinenc ad Regimcn akerati-

vum,

11^4. Hiftoria Pharmacopolaris

^5. Hiftoiia Chirurgica .

66. Hiftoria Chymica circa Medicinas •

6j, HKloria Vifus & Vifibilium , five Optica .

^8. Hiftoria Pifturse , Sculptoria , Flaftica 5cc,

6g,Hiftoria

Audicus & Sonorum :

70. Hiftoria Mufica .

71. Hiftoria Olfaftus , & Odorum .

72. Hlftoria Guftus , & Saporum .

73. Hiftoria Taftus, & ejus Objeftorum .

74. Hiftoria Veneris , ur fpeciei Tafilus .

75.Hiftoria

Dolorum corporeorum , uc fpeciciTa£lus .

7^5. Hiftoria Voluptatis & Doloris ingenere.

77* Hiftoria Affe6luum • ut Irae , Amoris , Ve-

recundiae , &c.

78. Hiftoria Facultatum Intelle£lualium ; Go-

gitativas, Phantafiae , Difcurfus, Memoris,&c.

79. Hiftoria Divinationura Naturalium .

So. Hiftoria Dignotionum , five Diacrifium

occultarum Naturaliura .

81. Hiftoria Coquinaria ; & Artium fubfer-

vientium, veluti Macellaria , Aviaria , 5cc.

82. Hiftoria Piftoria , & Panificiorum ; &Artium fubfervietttium , uc Molendinaria ,

6ce.

83. Hl.



Ciitalogus Hifioriarum Particularium 369

83. Hiftoria Vinaria .

84. HiftoriaCellaria , & diverforuna gcnerum

POCLIS

85. Hiftoria Belbriorum & Confc£lurarum ,

8(5. Hifloria Mellis

.

87. Kiftorâ Sacchari

.

88. Hi'ôria La£litiniorum .

8p. Hilloria Balneacoria, & ungueniaria .

5?o. Hidoria Mifcellanea circa curam corporis -

Tonforum , Odorariorum , 5cc.

91. Hiftoria Aurifabrilis , 3c Artium fubfer-

vicntium .

p2. Hiftoria Lanificiorum , & Artlum fubfer-

vientium .

^3. Hiftoria Opificioram e Serico & Bombyce2c Artium fubfcrvicntium .

574. HiftoriaOpificiorum cx Lino, Cannabio

Goffipio , Setis , Sc aliis Filaceis • & Ar-

tium fubfervientium,

95. Hiftoria Plumificiorum .

^6. HiftoriaTextoria5 & Arcium fubfervien*

tium .

97. Hiftoria Tinflorla.

pS. Hiftoria Coriaria, Aluraria

; 3c Artium-

fubfervientium .

99. Hiftoria Culcitraria &Plumaria»

ico. Hiftoria Ferrifabrilis

.

loi. Hiftoria Latomiae five Lapicidarum .

102. Hiftoria Lateraria, & Tegularia

.

103. HiRoria Figularis.

104. Hiftoria Caraentaria, & Cruftarla .

105. Hi^



^yo Secundum Cafita ,

lOj. Hlftoria Lignifabrilisv

10(5. Hiftoria Plumbaria.

107.HiftoriaVitri

&omnium Vitrcorum ,

&Vitriaria .

108. Hiftoria ArchiteftursE in genere .

109^ Hiftoria Plauftraria , Rhedaria ,Leflica-

ria , &c.

iio. Hiftoria Typographica , Libraria ,Scrl-

ptori^ , SlglUatoria ; Atramenti, Galami

,

Papyri , Membranas , &c.

111. Hiftoria Gerae

112. Hiftorla Viminaria .

113. Hiftoria Storearia , & Opificiorum ex

Stramine , Scirpls , & fimilibus

114. Hiftoria Lotricaria , Scoparia , &c.115. Hiftoria Agriculurae, Pafcuaris , Gultus

Sylvarum , &c.

116. Hiftoria Hortulana .

117. Hiftoria Pifcatoria .

118. Hiftorla Vcnationls ^ Aucupii

119. Hiftoria Rei Belllcae ,

& Artium fubferc^,

vientium ; uc Armamentarla ,Arcuaria ,

Sagittaria , Sclopetaria , Tormentaria , Ba-

liftarla, Machlnaria , 5cc.

120. Hiftoria Rei Nauticae , & Praaicarum,

& Artium fubfcrvientium .

121. Hiftoria Athletica ; & omnis generisE-

xercitationum Hominls

122. HiftoriaRei Equeftris

123. Hiftoria Ludorum omnis generls.

124. Hiftoria Praftigiatorum & Girculatorum •

125. Hi-



Catalogus HifloriaYi4m Particularium 571

-25. Hiftoria Mirccllariea divcrfaruin Matcria-

runi Arrificialium; utEfmaltae, Porcellancc

complurium Cemcntorum , &c.

iz6, Hiftoria Salium .

128. Hilloria Mircellanca divcrf.irum Machi-narnm tSc Moruum .

^ z8. Hifloria Mifccilanea Experimentorum Vul-

garium,

quas non coaluerunt in Artcm ,

Etk:im



37^

EtiamMathematicarum puramm Hijloria con*

fcribenda funt ^ licetfint potiusObfer^

vationes quamExperimenta -

jr^p. Hiftoria naturarum & poteftatum Nume-

rorum

J30. Hiftoria naturarum& poteftatum Figura»

rum,

NOn abs re fuerit admonere ,quod cum necefm

fe fit multa ex Experimentis fub duobus

Titulis vel pluribus cadere,(vduti Hiftoria Plan-

tarum , d^ Hiftoria ArtisHortulanae , multa ha^

bebunt fere communia ) commodior fit Inquifitio

per Ârtes , Difpofttio vero per Corpora , Parura^tnim nobis cura efl de xArtibus ipfis Mechanicts

,

fed tantum de iis quce afferunt ad inflruendam^

Philofopbiam • Verum hac e ve nata melius ve-

gentur

F I N I S







^s >»

. .. -. c.A'^ ôj2 g s ? * c>^ 2 ^ S ^ 5=i i

« ^ c^ >ic i£%2 y.tsX-o gJ " S^ ^ c^ u

^ 5-^ i sS/S"^ ô S 2 ^ A t - o o M g i^ !!

.^ 1 i-l4453 S-^^d f^"^-^ ^,S.2 "'^ ;.eî-cS

w S 2 SctJTJ c« "? " . 6 «> o ?, rV ^ '^ -^

5 ?cS-3 S c ^2" S M ii';-;;!^ o "•c o -^ =" > > i

I e 2 N*:^ ^ 2^'^ o \^%\ ^^^ c>. S S-^ ?n^

S M y C -? tii^ S -^ -r ?n tC "J S »« " C > C _ O ^ ^

-0 "j-^ rsT: o

Date post:	03-Apr-2018
Category:	Documents
Upload:	jose-ernesto-vallejos-pereira
View:	226 times
Download:	0 times

Francisci Baconis, Novum Organum (1662 Editio Prima Veneta Latín)

Documents