Page 1
หนา
1บทความนเปนขอมลและความคดเหนสวนบคคลของผเขยนมไดเปนความคดเหนของหนวยงานแตอยางใด
การแขงขนและความขดแยงระหวางประเทศในปจจบน มเหตจากภมเศรษฐศาสตร (Geo-economics) มากกวาภมรฐศาสตร
(Geo-polit ics) การพงพาอาศยกนทางเศรษฐกจขยายตวมากขน เป นยทธศาสตรส�าคญเชอมโยงประเทศตางๆ
ผานกระบวนการทางเศรษฐกจค�าวา “Geo-economics” หมายถง การใชเครองมอทางเศรษฐกจในการสนบสนนสงเสรม
และปกปองผลประโยชนของประเทศรวมทงสรางผลกระทบตอการด�าเนนการดานเศรษฐกจของชาตอนๆ และตอเปาหมาย
ทางการเมองของประเทศตนเอง
จน เปนประเทศทใชอ�านาจทาง Geo-economics ไดอยางทรง
พลง เศรษฐกจจนมผลกระทบตอทกภมภาคทวโลก จนมอ�านาจทาง
Geo-economics ทงดานบวกและลบ ประกอบไปดวย 5 ประเดน
การคา
จนเปนคคาขนาดใหญทสดของประเทศมากกวา 130 ประเทศทวโลก
การลงทน
ตงแตวกฤตการเงนในป 2008 จนกลายเปนประเทศทมการลงทน (ตอหนาถดไป)
Geo-economicsภมเศรษฐศาสตร
โดยนางสาวฐะปะนย เครองประดษฐ นกวชาการพาณชยช�านาญการพเศษส�านกงานนโยบายและยทธศาสตรการคา (สนค.) กระทรวงพาณชย
Page 2
หนา
2บทความนเปนขอมลและความคดเหนสวนบคคลของผเขยนมไดเปนความคดเหนของหนวยงานแตอยางใด
ในตางประเทศเพมมากขน ตงแตป 2012–2014 จนเปนผลงทนอนดบสามของโลก รองจากสหรฐฯ และญปน ในภมภาคเอเชยแปซฟก จนเปนอนดบหนงของ Foreign Direct Investment (FDI) ในเมยนมา มองโกเลย กมพชา ลาว และเกาหลเหนอ รวมทงเปนแหลงการลงทนครงใหญในคาซคสถาน ปากสถาน เวยดนาม อนโดนเซย ออสเตรเลย มาเลเซย และอนๆ แตกตางกบสหรฐฯ และญปน ทมกลงทนในโรงงาน แตนกลงทนชาวจนลงทนในภาคพลงงาน วตถดบขนตน และสาธารณปโภคพนฐาน
แนวคด One Belt One Road
เปนการขยายเครอขายทางภมศาสตรเชอมโยงประเทศแถบยเรเซย ทมศกยภาพดานการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจมหาศาล สนบสนนความรวมมอทางเศรษฐกจระหวางจนกบประเทศในกลมเอเชยตะวนออกเฉยงใต เอเชยกลาง เอเชยใต เอเชยตะวนตก และยโรปตะวนออก จนน�าเสนอ The Silk Road Economic Belt, the 21st Century Maritime Silk Road, China-Pakistan Economic Corridor และ Bangladesh-China-India-Myanmar Economic Corridor โครงการเหลานมวตถประสงคเพออ�านวยความสะดวก ดานการคาและการลงทน พฒนาการคมนาคมขนสง รวมทง ความรวมมอทางการเงน หลายประเทศทเขารวมในโครงการใหความสนใจในการรวมพฒนาสาธารณปโภคพนฐานของจนในประเทศตนเอง
สถาบนการเงนพหภาค
จนกอตงธนาคารเพอการลงทนโครงสรางพนฐานแหงเอเชย (AIIB) และธนาคารเพอการพฒนาใหม (NDB) เพอชวยเหลอดานการเงนภายใตแนวคด One Belt One Road รวมทงพฒนาสาธารณปโภคพนฐาน ซงเพมอ�านาจ Geo-economics ใหจนมากขน
ความเปนสากลของเงนหยวน
ตงแตป 2009 จนผลกดนนโยบายใหเงนหยวนมความเปนสากล โดยด�าเนนโครงการน�ารองการช�าระเงนดวยสกลเงนหยวน เปนการอนญาตใหสามารถใชเงนหยวนช�าระคาสนคาและบรการระหวางประเทศไดในระดบภมภาค และขยายประเทศทสามารถท�าธรกรรมดวยเงนหยวนเปนทกประเทศทวโลก นอกจากน ธนาคารกลางจนไดรวมมอกบธนาคารกลางของประเทศตางๆ ท�าขอตกลงทวภาคในการแลกเปลยนเงนสกลหยวนกบเงนสกลทองถนของประเทศตางๆ ทเปนคสญญา และยงอนญาตใหธนาคารกลางตางชาตและธนาคารพาณชยทลงนามเปน offshore clearing banks และ Participating banks ในขอตกลงโครงการช�าระเงนดวยสกลเงนหยวนสามารถเขามาซอขายเงนหยวนในตลาดระหวางธนาคาร (Interbank market) ในจนได
บทบาทของจนในเอเชยใต
จนมความสนใจทจะสรางสภาพแวดลอมทมนคงในเอเชยใต
หากพนทนนมการเจรญเตบโตจะตองไมกระทบตอความกงวล
ดานความปลอดภยจากประเทศทเขามาในภมภาคน เนองจากพนท
เอเชยใตถกรบกวนจากความไมเชอใจ แมวาจะมการลงนามขอตกลง
การคาเสร แตเอเชยใตยงมสถตการคาภายในภมภาคทต�าทสดแหงหนง
หลายครงทมการรเรมโครงการดๆ เชอมตอในภมภาคโดยธนาคาร
พฒนาเอเชย (ADB) หรอสถาบนการเงนอนๆ กมกจะด�าเนนการ
ไปอยางชาๆ หรอถกทอดทงโดยรฐบาลทองถน ดงนน จงแทบจะ
เปนไปไมไดเลยทบทบาทของจนหรอสหรฐฯ จะถกรวมเปนเนอเดยวกน
กบทกประเทศในภมภาคน
แต ละประเทศมมมมองต อบทบาทของจนต างกน
การเขามาของจนในหลายปทผานมาไดรบความชนชมอยางมาก
กอนสงครามจน-อนเดย ในป 1962 จนและอนเดยมความสมพนธ
อนด หลงจากสงครามทงสองประเทศมองอทธพลของกนและ
กนในภมภาคในลกษณะการแขงขนมากกวาการชวยเหลอกน
อนเดยมองการเตบโตของอทธพลจนในประเทศเพอนบาน เชน
บงคลาเทศ ศรลงกา และเนปาล อยางระมดระวง รวมทงมองวา
บทบาทของจน
Page 3
หนา
3บทความนเปนขอมลและความคดเหนสวนบคคลของผเขยนมไดเปนความคดเหนของหนวยงานแตอยางใด
การทจนเปนพนธมตรทแขงแกรงทงดานการเมองและเศรษฐกจ
กบปากสถาน เปนการมงรายตอผลประโยชนของอนเดย ส�าหรบ
ปากสถาน บทบาทและอทธพลของจนเปนไปในทศทางบวก
ปากสถานไดประโยชนจากการลงทนขนาดใหญของจน เชน ทาเรอ
น�าลกกวาดาร โครงการระเบยงเศรษฐกจจน-ปากสถาน และความ
รวมมอดานพลงงานนวเคลยร
...................บทบาทของจนในลาตนอเมรกา
บทบาทจนในภมภาคนยงมไมมากเมอเทยบกบในเอเชย แมภมภาค
นจะเปนเปาหมายทางการทตและการทหารของจน แตชาวลาตน
อเมรกาอาจรสกถงผลกระทบทางลบจากการเขามาของจนทมตอ
ธรกจทองถน การเขามาของจนสงผลตอเศรษฐกจอยางกวางขวาง
ชาวจนซอสนคาในภมภาค เสรมสรางและพฒนาโดยการลงทนใน
สนคานนๆ และสงออกไปยงตลาดนอกภมภาค ชวยขยายการคา
ไปจนและเอเชย และพฒนาสาธารณปโภคพนฐาน เชน ทาเรอดาน
แปซฟก ถนน ขยายคลองปานามา และโครงสรางพนฐานฝงทะเล
แครบเบยน
ความสมพนธระหวางจนกบประเทศในลาตนอเมรกาเรม
มความขดแยง เมอเศรษฐกจจนชะลอตวลง สงผลตอราคาสนคา
ในตลาดโลกและประเทศในภมภาคซงมรายไดจากการสงออก
ปโตรเลยม การท�าเหมองแร และการสงออกสนคาเกษตรไปยงจน
นอกจากน เมอความตองการในจนลดลง สงผลใหอตสาหกรรม
ปโตรเลยมและเหมองแรในลาตนอเมรกาตองเลอนการลงทนหลาย
โครงการ รายไดทลดลงของธรกจทองถนถกทาทายเพมขนจากการ
ทบรษทจนสงออกสนคาดวยตวเองจากภมภาคน คนพนมองจนเปน
คแขง หลายโครงการทจนไดรเรมไวประสบปญหา โครงการกอสราง
สาธารณปโภคบางโครงการไมเกด หลายพนทมการตอตานโดยใช
ความรนแรง การเขามาของจนในลาตนอเมรกามทงประโยชนและความขดแยง
...................บทบาทของจนในกลมประเทศอาหรบ
หลายประเทศเขาหาจนเพอใหนโยบายดานตางประเทศ มความหลากหลาย
และสรางสมดลกบสหรฐฯ ทงดานความปลอดภยและก�าลงทหาร
แตจนรวาไมควรเผชญหนากบสหรฐฯ ดงนน จนด�าเนนการอยาง
เงยบๆ และคลมเครอ อหรานอาจเปนประเทศทมปญหากบจนมาก
ทสด ในชวงป 2013-2015 ทมการเจรจาดานอาวธนวเคลยร จนเดน
ตามรอยสหรฐฯ โดยเหนวาอหรานไมควรมอ�านาจทางอาวธนวเคลยร
แตจากการทจนตองน�าเขาน�ามนผานอาวอาหรบ จนจงจ�าเปนตอง
เดนหมากอยางระมดระวงในความขดแยง และมกเลอกชองทางการ
คาผานเอเชยกลางไปยงยโรปมากกวา เนองจากความปลอดภย
ในเสนทางการคา ดงนน จงอาจพดไดวาจนไมไดมจดยนในการ
พฒนาความสมพนธเชงยทธศาสตรกบประเทศในตะวนออกกลาง
โดยพยายามไมเขาไปของเกยวกบความขดแยง แตมงเปาแคเรอง
การน�าเขาพลงงานและการคาอยางมขอจ�ากด
...................บทบาทของจนในแอฟรกา
บทบาทจนในภมภาคนมหลายแงมม แอฟรกาเปนแหลงขมก�าลง
หลายดาน และจนชวยสรางสมดลของการครอบครองแอฟรกาโดย
ชาตตะวนตก ในแงเศรษฐกจ จนใหความสนใจแอฟรกาจากพนท
ทางภมศาสตรทกวางใหญ ทรพยากรทอดมสมบรณ และประชากร
ทสามารถพฒนาใหมศกยภาพส�าหรบการพฒนาประเทศได นอกจากน
แอฟรกายงเปนตลาดสงออกส�าคญของจน โดยทวปแอฟรกา
น�าเขาสนคาจากจนมากทสด ในป 2018 มมลคาการน�าเขามากถง
90,635 ลานดอลลารสหรฐ คดเปนประมาณรอยละ 15.62 ของ
มลคาการน�าเขาทงหมด ความสมพนธของทงสองฝายอยในฐานะ
มผลประโยชนรวมกน โดยจนสรางโอกาสการพฒนาในแอฟรกา
ขณะเดยวกนกท�าก�าไรจากการสงออกสนคาและท�าธรกจในแอฟรกา
ใหกบบรษทจากจนเอง นอกจากน จนและประเทศในแอฟรกายง
รวมตวกนพฒนาประสทธภาพระบบงานภาครฐ ใหความส�าคญ
กบประเดนระดบโลก อาท การเปลยนแปลงทางภมอากาศโลก
(Climate Change) รวมทงการทจนมความเชยวชาญดานวทยาศาสตร
และเทคโนโลย อนจะชวยสงเสรมการพฒนาทกษะแรงงานและการ
ใชทรพยากรธรรมชาตในแอฟรกาไดอยางยงยน ซงเปนสวนหนงทาง
กลยทธดาน Geo-economic ของจน
ความรวมมอระหวางจนกบแอฟรกาไมไดจ�ากดแคดานพลงงาน
แหลงทรพยากร และสาธารณปโภคพนฐาน แตรวมถงการปฏวต
ดานอตสาหกรรม ความเปนเมอง เกษตรสมยใหม และการพฒนา
ภาคการผลตทใชทกษะแรงงานขนสง รวมทงการเปลยนผานและยก
ระดบอตสาหกรรมดานพลงงาน นอกจากน จนยงรเรมการสนบสนน
สกลเงนทองถนในการคาขายตามชายแดน การแลกเปลยนสกล
เงน และกอตงสาขาของสถาบนการเงนในแอฟรกา ทงน แอฟรกา
มแนวโนมทจะมความส�าคญตอเศรษฐกจจนมากขน แตยงกงวล
วาจนอาจเปน “ผแยงชงครงทสอง” ส�าหรบแหลงทรพยากรของ
แอฟรกาตอจากการลาอาณานคมโดยประเทศตะวนตก แตจนยนยน
วาความสมพนธระหวางจนกบประเทศในแอฟรกามความเทาเทยม
มการชวยเหลอและพฒนา เกดเปนผลประโยชนรวมกนของทงสองฝาย
Page 4
หนา
4บทความนเปนขอมลและความคดเหนสวนบคคลของผเขยนมไดเปนความคดเหนของหนวยงานแตอยางใด
บทบาทของจนในยโรป
นโยบายของจนสงผลกระทบตอยโรป ประการแรก บรษทยโรปสนใจ
นกลงทนจนเปนอยางมาก เนองจากระดบของเทคโนโลยความ
สามารถในการสรางนวตกรรม การมทกษะแบรนด และการเขา
ถงระบบขนสงมายงยโรป และประการทสอง เนองจากยโรปเปน
ปลายทางของเสนทางสายไหม ซงเปนเสนทางทเกดการลงทน
ใหญๆ ในสาขาทจนเชยวชาญ ซงยโรปกมความสนใจเชงยทธศาสตร
เชนกน นอกจากน นโยบายเหลานออกมาในเวลาทยโรปมความ
ตองการ ดงนน จงยนดยอมรบการลงทนจากจน โดยเฉพาะตงแต
เกดวฤตคาเงนยโร และขาดการลงทนจากภายในยโรปดวยกน
ทงน จนไมใชคคาหรอนกลงทน แตเปนอาวธทางเศรษฐกจ ซง
ยโรปตระหนกดวาก�าลงคยกบนกธรกจและบรษททไดรบอทธพล
นอกเหนอจากดานเศรษฐกจแลวยงมแรงจงใจดานการเมอง และ
สวนใหญไดรบการสนบสนนจากภาครฐของจน ดงนน ระดบ
และประเภทของการลงทนของจนในยโรปจงเปนประเดนทนา
กงวล โดยเฉพาะการด�าเนนงานของรฐวสาหกจจนในยโรป
นโยบาย One Belt One Road ของจนเปนทงโอกาสและ
ความกงวลถงความทะเยอทะยานเขาถงยโรปของจน ไมเพยงแต
ประเดนดานภมรฐศาสตรของจน แตการลงทนของจนเปดโอกาส
ดานการเงนส�าหรบยโรป รวมทงโอกาสการพฒนา ยกระดบ และ
สงเสรมเครอขายดานสาธารณปโภคจากการทประเทศในยโรปม
พนทเชอมตอกนอกดวย อยางไรกด การลงทนของจนตองยดถอ
เงอนไขบางประการ ประการแรก การลงทนของจนในยโรปตองอย
ภายใตกฎเกณฑเดยวกน ตองไมมขอยกเวนส�าหรบบางประเทศใน
ยโรป เพอมใหเกดการ “แบงแยกแลวปกครอง (divide and rule)”
ประการทสอง การลงทนของจนควรมเปาหมายเพอสงเสรมยโรปใน
การพฒนาการลงทน การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ และการจางงาน
และประการสดทาย การเจรจาสนธสญญาการลงทนทวภาคระหวาง
ยโรปกบจนควรจะถกใชเพอใหมนใจวาการเปดกวางเพอการลงทน
จากจนในยโรปนน ไดรบการตอบสนองโดยจนมากขน และถกใช
เปนโอกาสในการพดคยและกอใหเกดแผนงานเชงปฏบตเกยวกบ
การลงทนในสาขาตางๆ ทยโรปมศกยภาพ
บทบาทของจนตอสหรฐฯ
มมมองดาน Geo-economics ของจนตอสหรฐฯ รฐบาลภายใต
การน�าของประธานาธบดทรมป มแนวทางการเจรจาขอตกลงการ
คาแบบทวภาคมากขน แตขอตกลงทวภาคอาจไมน�าไปสการม
บทบาททางการคาในภมภาคเอเชยแปซฟก ท�าใหความนาเชอถอ
ของสหรฐฯ ถกลดทอนลง ทงน ประเทศในกลมเอเชยแปซฟกอนๆ
ยงมงไปยงการเจรจาในความตกลหนสวนทางเศรษฐกจระดบภมภาค
(The Regional Comprehensive Economic Partnership: RCEP)
ซงจะท�าใหจนกลายเปนประเทศทมบทบาทอยางมากในภมภาคน ใน
ขณะเดยวกน การทจนมนโยบาย One Belt One Road (OBOR)
ทใสเงนลงทนมากกวา 50 พนลานดอลลารสหรฐ ในการลงทน
ตลอดเสนทาง อนเปนการสรางงาน สรางรายได และพฒนาเศรษฐกจ
ใหกบประชากรตลอดพนทของโครงการ สงผลใหจนมพลงอ�านาจ
ทงทางดาน Geo-economic และ Geo-politic เชอมโยงทงทวป
เอเชย แอฟรกา และตะวนออกกลาง พนธมตรของสหรฐฯ หลายประเทศ
เรมมความสมพนธแนนแฟนและพงพาทางเศรษฐกจกบจนมากขน
ขณะทพงพาสหรฐฯ ในเรองความมนคงปลอดภย ความตงเครยด
ระหวางเศรษฐกจกบความมนคงผลกดนใหรฐเลกๆ ในเขตรอบนอก
ของจนด�าเนนกลยทธปองกนความเสยงเพอสรางสมดลระหวาง
ความสมพนธกบจนและสหรฐฯ ในขณะทบางรฐเลอกทจะอยเคยง
ขางจนในการรกษาสมดลทางอ�านาจ แนวโนมเหลานสงผลใหพนธมตร
สหรฐฯ บางประเทศ เชน ไทยและฟลปปนส เสรมสรางอ�านาจ
ด านความม นค งก บจ นมากข น เ น อ งจากการ พ งพาทาง
ดานเศรษฐกจอยางลกซง
การยนเคยงขางกนระหวางสหรฐฯ กบญปน จะชวยในการ
เผชญหนากบจนดาน Geo-economic สงสญญาณความเปนผน�า
ทเขมแขงของสหรฐฯ ในภมภาคเอเชยแปซฟก สหรฐฯ ตองลงทนทง
ดานภมศาสตรการเมองและเศรษฐกจเพอตอสกบอ�านาจของจนใน
ภมภาคน แตหากสหรฐฯ ยงคงยดมนกบแนวคด Geo-economic
แบบชาตนยมตอไป สหรฐฯ กมความเสยงทจะสญเสยสงทตนเอง
และพนธมตรสรางขนตลอด 70 ทผานมา
Page 5
หนา
5บทความนเปนขอมลและความคดเหนสวนบคคลของผเขยนมไดเปนความคดเหนของหนวยงานแตอยางใด
ผลกระทบของอำานาจ Geo-economics
ของประเทศมหาอำานาจทมตอไทย
การบรหารจดการกบอทธพลทาง Geo-economics ของประเทศมหาอำานาจ
ตองไมพงพาประเทศใดประเทศหนงมากเกนไป การรวมกลมทางเศรษฐกจ
ในภมภาคเป นส งจ� า เป นเพอสร างอ�านาจต อรองให ประเทศขนาดเลก
การสร างพนธมตรทางเศรษฐกจช วยกระจายความเส ยงจากการพ งพา
ดงนน การเจรจาขอตกลงการคาระหวางประเทศทงแบบทวภาคและพหภาค
จงมความจ�าเปนและตองด�าเนนการอยางตอเนองใหครอบคลมภมภาคตางๆ อยางทวถง
1
ไทยตองเปนผเลนสำาคญในภมภาค
การขยายความรวมมอทางเศรษฐกจการคาโดยเฉพาะในอาเซยน จะสงผลให
Geo-economic ของไทยในภมภาคเขมแขงขน
2
การสงเสรมการลงทนในตางประเทศ
ควรก�าหนดประเทศผรบการลงทน (Host Country) เปาหมาย อาจพจารณาจากปจจย
สนบสนนตางๆ เชน เพอแสวงหาทรพยากร แสวงหาตลาด เพอใชประโยชนจากขอตกลง
ทางการคาระหวางประเทศท Host Country มอย หรอใชประโยชนจากสทธพเศษ
ทางการคาท Host Country ไดรบ
3
การกำาหนดแนวทางการสงเสรมการสงออก
เนองจากเศรษฐกจไทยพงพาการคาระหวางประเทศในระดบสง การสงออกไทยพงพา
ตลาดสงออกหลก คอ จน สหรฐฯ และญปน ดงนน ไทยควรกระจายตลาดสงออก
เพอปองกนความเสยงทอาจเกดขน
4
การปฏรปภายในของไทยเพอเพมขดความสามารถทางการแขงขน
อาท ปรบปรงกฎหมายและกฎระเบยบตางๆ ทเปนอปสรรคตอการพฒนาเศรษฐกจ
ของประเทศ การยกระดบและพฒนามลคาเพมสนคาและบรการ สามารถตอบสนอง
ความตองการของตลาด ตลอดจนเพมศกยภาพการแขงขนของไทยในตลาดโลก และ
กาวขามการแขงขนดานราคาในระยะยาว
5
