1

ปญหาพเศษปรญญาตร ภาควชาพชสวน

เรอง

การเจรญเตบโตของสมโอพนธทองดบนตนตอมะขวด Growth of Citrus maxima ‘Thong Dee’ on Feronia limonia Rootstock

โดย นางสาวสภาวด เพมพน

ควบคมและอนมตโดย

.................................................. วนท 21 เดอน มนาคม พ.ศ. 2554

(รศ.ดร.กฤษณา กฤษณพกต)

................................................... วนท 21 เดอน มนาคม พ.ศ. 2554 (ผศ.ดร.ลพ ภวภตานนท) …………………………………… วนท 21 เดอน มนาคม พ.ศ. 2554 (อ. วนชาต นตพนธ)

2

การเจรญเตบโตของสมโอพนธทองดบนตนตอมะขวด

นางสาวสภาวด เพมพน

บทคดยอ

การขยายพนธไมผลนยมใชตนตอเพราะไดประโยชนหลายดาน จงทดลองน ามะขวดมาเปนตนตอของสมโอ โดยศกษาวธทเหมาะสมในการตอกงสมโอพนธทองดบนตนตอมะขวด ซงมทรทเมนตดงตอไปน คอ 1) การตอกงแบบเสยบลม 2) การตอกงแบบเสยบขาง ท าการเกบขอมลการเจรญเตบโตของมะขวดกอนท าการตอกงไดแก จ านวนเมลดตอผล เปอรเซนตความงอกของเมลด และการเจรญเตบโตของตนกลามะขวด หลงการตอกงท าการเกบขอมล ไดแกเปอรเซนตการตอส าเรจของสมโอพนธทองดบนตนตอมะขวด อตราการเจรญเตบโตสมพทธของสมโอพนธทองดบนตนตอมะขวดหลงท าการตอกง 1 - 13 สปดาห น าหนกแหงและปรมาณคารโบไฮเดรตทไมไดอยในรปโครงสราง (total nonstructural carbohydrates ; TNC) ในสวนตาง ๆ พบวา มะขวดมจ านวนเมลดเฉลยตอผล 643 เมลด เมลดมความงอก 80 เปอรเซนต ตนมะขวดมการเจรญเตบโตเรว และใชเวลาประมาณ 42 สปดาห กสามารถท าการตอกงได หลงการตอกงสมโอพนธทองดบนตนตอมะขวด ทงการตอกงแบบเสยบลมและเสยบขาง 3 สปดาห พบวาเปอรเซนตการตอตดเทากนคอ 75 เปอรเซนต และเมอครบ 13 สปดาห พบวา สมโอพนธทองดบนตนตอมะขวดจากการตอกงทงสองวธ มการเจรญเตบโต น าหนกแหงและปรมาณคารโบไฮเดรตทไมไดอยในรปโครงสรางไมแตกตางกน ค าส าคญ : สมโอพนธทองด มะขวด การตอกงแบบเสยบลม การตอกงแบบเสยบขาง คารโบไฮเดรตทไมไดอยในรปโครงสราง สาขาวชา : สรรวทยาพชสวน ปญหาพเศษ : ปรญญาตร ภาควชาพชสวน คณะเกษตร ก าแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร อาจารยทปรกษา : รศ.ดร.กฤษณา กฤษณพกต ปทพมพ : 2554 จ านวนหนา : 22

3

Growth of Citrus maxima ‘Thong Dee’ on Feronia limonia Rootstock

Miss.Supawadee Permpool

Abstract

Fruit trees ’ propagation often uses rootstock for the merit in many prospects. In this experiment, Feronia limonia was tried as the rootstock of Citrus maxima ‘Thong Dee’ .The purpose of this experiment was to study the appropriate method of grafting Citrus maxima ‘Thong Dee’ scion on the Feronia limonia rootstock. Experimental treatments were the followings : 1) Cleft Grafting and 2) Side Veneer Grafting. Data that have been collected before grafting were number of seeds per fruit, germination percentage and growth of Feronia limonia . After grafting, percentage of success grafting, relative growth rate in 13 weeks, dry weight and total nonstructural carbohydrates (TNC) in all parts of grafted trees were observed. It was found that Feronia limonia had 643 seeds per fruit and seed germination rate was 80 % . Feronia limonia had good growth and took 42 weeks to get ready to be grafted. Both methods of grafting Citrus maxima ‘Thong Dee’ on Feronia limonia rootstock had 75 % of success in 3 weeks after grafting and no difference in growth, dry weight and TNC between grafted trees in both methods after grafting for 13 weeks.

Key words : ‘Thong Dee’ pomelo, Feronia limonia, cleft grafting, side veneer grafting, total nonstructural carbohydrates Field : Horticultural Crop Physiology Degree : B.S. (Agric.), Department of Horticulture, Faculty of Agriculture at Kamphaeng Saen, Kasetsart University Advisor : Asso. Prof. Dr. Krisana Krisanapook Year : 2011 Pages : 22

4

ค าน า

สมโอเปนไมผลเมองรอนทสามารถเจรญเตบโตไดดในประเทศไทย พบวามทงพนธพนเมอง พนธท

เปนการคาระดบทองถนและระดบประเทศ นอกจากนยงมการน าพนธดจากตางประเทศเขามาปลกใน

ประเทศอกดวย สมโอเปนพชทไดรบความนยมอยางแพรหลาย เนองจากมรสชาตด สามารถผลตไดตลอด

ทงป มสวนของเปลอกทหนาท าใหไมชอกช างาย และเกบไวไดนาน ทนทานตอการขนสงระยะไกล ซงเปน

การดตอการสงตลาดตางประเทศ (กรมวชาการเกษตร, 2552) ในปจจบนก าลงไดรบความสนใจจากกลม

เกษตรกร และมการขยายพนทปลกออกไปอยางกวางขวาง เนองจากเปนพชทมแนวโนมในการสงออกมาก

ขนทกป เปนทรจกและแพรหลายทงตลาดในประเทศ และตลาดตางประเทศ (ธวธ, 2533) ปจจบนประเทศ

ไทยมพนทในการเพาะปลกสมโอ 200,965 ไร มผลผลต 308,079 ตน โดยบรโภคในประเทศ 298,027 ตน

และสงออกตลาดตางประเทศปรมาณ 10,052 ตน มลคา 119 ลานบาท (ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร,

2550)

สมโอเปนพชในวงศ Rutaceae มชอวทยาศาสตรวา Citrus maxima (Burm.) Merr. เปนไมยนตน

สงประมาณ 6 - 8 เมตร มลกษณะตนเปนทรงพม ดอกมทงชนดเดยวและเปนชอ เปนดอกสมบรณเพศ ผลม

ขนาดใหญ เมอแกจะมสเขยวอมเหลอง เปลอกของผลมลกษณะออนนม มตอมน ามนกระจายอยตามผว

เปลอกดานในหนาประมาณ 1.5 - 2.0 เซนตเมตร แตละผลมสวนของเนอ 12 - 16 กลบ ระยะเวลาตงแต

ออกดอกจนถงผลแกเกบเกยวไดประมาณ 7 - 9 เดอน (ปญญา, 2541)

สมโอพนธทองด หรอขาวทองด มขนาดผลปานกลาง เสนผาศนยกลางบรเวณกลางผลประมาณ

14 - 16 เซนตเมตร สงประมาณ 12 - 14 เซนตเมตร ทรงผลมลกษณะกลมแปนไมมจก มจบเลกนอยบรเวณ

ดานขวผล หรออาจไมพบเลยกได สวนกนผลคอนขางตด เปลอกผลคอนขางบาง มความหนาประมาณ 1.2

เซนตเมตร สของเปลอกในและผนงกลบมสชมพเรอ ๆ เนอผลมประมาณ 14 - 16 กลบ มสชมพเรอ ๆ และม

ลกษณะนมฉ าน าและแฉะ มเมลดปานกลางถงมาก รสชาตหวาน กลนหอมชวนรบประทาน ไมวาจะปลกท

ไหน ในสภาพอยางไรกจะไดรสชาตดเชนเดม จงเปนทนยมบรโภคทงภายในและตางประเทศ (เปรมปร ,

2540)

5

การขยายพนธสมโอสามารถท าไดโดยใชวธขยายพนธพชโดยทวไป ตงแตวธการตอนกง การตด

ตา เปลยนยอด ทาบกง และจากการเพาะเมลด แตการเพาะเมลดสมโอตองใชเวลานานกวาจะใหผลผลต

และมโอกาสกลายพนธไปในทางทเสอมไดมาก ปจจบนจงมการขยายพนธสมโอโดยใชวธการตอนกง การ

เปลยนยอดหรอการสบพนธแบบไมใชเพศ เพราะตนทไดมลกษณะตรงตามพนธเหมอนตนแม ไมเกดการ

กลายพนธและใหผลผลตเรว (ดพรอม, 2527) แตเนองจากสมโอทตอนกงจะไมมรากแกวอาจท าใหหา

อาหารไดไมด และสมโอเปนพชทมปญหาเรองโรค แมลง มากชนดหนง (รว, 2545) โดยเฉพาะโรครากเนา

โคนเนา ในตางประเทศมการใชตนตอทตานทานโรค ซงเปนพชอยในวงศเดยวกนกบสมโอ เชน มะสง

มะตม มะไฟจน รวมทงมะขวด (ขจรศกด, 2529) อกทงยงใชเปนตนตอแคระ สามารถใหผลผลตเรวขน

(ไพโรจน, 2546) ไดมการศกษาการตดตาสมตราบนตนตอมะขวด พบวาตนตอมะขวดมผลท าใหสมตราม

ลกษณะแคระ โดยการตดตาบนตนตอมะขวดทอายมาก ใหผลดกวาบนตนตอทอายนอยกวา 1 ป (ไพโรจน,

2516) มงคล และคณะ (2543) ไดศกษาผลส าเรจในการเสยบยอดสมโชกนบนตนตอ 8 ชนดและศกษา

อทธพลของตนตอ คอ สมเขยวหวาน มะสง สมฟรมองต มะกรด สมซา สมโอ มะนาว และมะขวด พบวาตน

ตอสมเขยวหวานใหผลส าเรจในการเสยบกง 96 % และมการเจรญเตบโตของกงดกวาตนตอสมพนธอน ๆ

โดยสมฟรมองต สมซา มะสงและมะกรด ใหผลรองลงมา โดยเปอรเซนตการตดตาส าเรจอยระหวาง 88 -

95% สวนตนตอมะขวดท าใหสมโชกนบางตนมการเจรญเตบโตแบบ overgrowth คอมการเจรญเตบโตของ

ตนตอมากกวาสวนยอด สวนสมโชกนทใชมะนาวเปนตนตอสามารถตดไดเพยง 68% ซงตนตอตางชนดกน

จะท าใหการเจรญเตบโตของสมโชกนตางกนดวย

นอกจากนยงไดมการศกษาการตอกงสม Orlando tangelo บนตนตอสมชนดตาง ๆ พบวา ตนตอ

คลโอพตราใหผลส าเรจสงสด 100% และท าใหการเจรญเตบโตของกงสม Orlando tangelo ยาวทสดคอ

30 เซนตเมตร ในเวลา 90 วน ในขณะทตนตอสมทรอยเยอร ซเตรนจ ใหเปอรเซนตการตอตดและการ

เจรญเตบโตต าทสด (Gonzalez and Figueroa, 1996) ตนตอทนยมใช ไดแก ซาวร ออเรนจ (sour orange)

สวท ออเรนจ (sweet orange) รฟ เลมอน (rough lemon) สมพนธคลโอพตรา (Cleopatra mandarin) สม

สามใบ (trifoliate orange) และลกผสมของสมสามใบ (วจตร, 2537) และยงนยมใชสม sour orange เปน

ตนตอใหกบ Cleopatra mandarin และ Volkamer lemon ซงสามารถใหผลผลตเรว และมปรมาณของแขง

ทละลายน าไดสง (Ramin and Ali, 2005)ไดมการศกษาในรฐฟลอรดา โดยใช Cleopatra mandarin เปน

ตนตอใหกบสม Valencia และ Parson Brown พบวาใหผลผลตปานกลางในระยะเวลา 17 ป (Gardner

and Horanic, 1961)

6

มะขวดเปนพชตระกลสมเชนเดยวกบสมโอ เปนพชพนเมองทพบไดเองตามธรรมชาตทวไปในเขต

ภาคกลางของประเทศไทย มชอวทยาศาสตรคอ Feronia limonia (Linn.) Swingle ลกษณะทวไปของตน

มะขวดเปนพชยนตน มล าตนสงใหญ มกงกานสาขามาก ทรงพมมขนาดใหญโปรง มยางเลกนอยและม

กลนฉน ใบเปนใบประกอบ ยาว 2 - 3 นว มขวกานใบสน ใบมลกษณะกลมร ยาวประมาณ 0.5 - 1 นว

มะขวดจะออกดอกเปนกลมหรอกระจกตามกงกาน กลมละประมาณ 2 - 10 ดอก ลกษณะเปนดอกเดยว

และเปนดอกสมบรณเพศ ผลทรงกลมและเปนผลเดยว เปลอกผลเปนกะลาแขงมาก ภายในผล

ประกอบดวยรงไขเปนจ านวนมาก ผลมะขวดทโตเตมทมขนาดเสนผานศนยกลางประมาณ 3 - 6 นว

ภายในผลมะขวดจะมเมลดจ านวนมาก ผลสามารถบรโภคไดทงผลดบและผลสก มรสเปรยว (ไพโรจน,

2546)

มะขวดเปนพชทมระบบรากแกวแขงแรง รากของมะขวดสามารถหยงลกลงไปในดนไดลกกวา 3

เมตร มความทนทานตอน าทวม ดนทมปญหาเคมจด หรอมความเปนกรด - ดางสง ทนตอโรคและแมลงใต

ดน หาอาหารไดเกง ท าใหทนตอสภาพแหงแลง และทนทานตอการเหยยบย าหรอการกระทบกระ เทอน

อยางรนแรงไดเปนอยางด นอกจากนรากของมะขวดยงตานท านตอโรครากเนาท เ กดจากเชอ

Phytophthora ไดดมาก จงอาจน ามาใชเปนตนตอใหกบสมโอได ขอเสยของการใชมะขวดเปนตนตอคอ ตน

มะขวดมกลนฉนรนแรง อาจท าใหกลนดงกลาวไปปรากฏทผลผลตได และเมอตนมะขวดขนาดยงเลกอย จะ

มหนามยาวและแหลมคม อาจท าใหไดรบอนตรายในขณะปฏบตงาน นอกจากน ยงมรายงานวาตนตอ

มะขวดมลกษณะขมพชบางชนดทท าการเปลยนยอด เชนสมโอและสมตรา จะท าใหมเปลอกหนามากขน

(ส าเนาว, 2549)

จากการทมะขวดมระบบรากแกวทแขงแรง หากน ามาใชเปนตนตอของสมโอนาจะท าใหสามารถ

ทนตอโรค แมลง และสภาพแวดลอมทไมเหมาะสมตาง ๆ ไดด ดงไดกลาวมาแลวขางตน จงตองการน ามา

ทดสอบใชเปนตนตอของสมโอ โดยท าการศกษาเฉพาะในชวงประมาณหกเดอนหลงท าการตอกง ซงคาดวา

ผลการศกษาจะเปนขอมลในการหาตนตอทเหมาะสมกบตนสมโอตอไป

7

อปกรณและวธการ

การทดลองท 1 ศกษาเปอรเซนตการงอกของเมลดและการเจรญเตบโตของตนมะขวด

1. การเตรยมเมลดพนธมะขวด

เลอกผลมะขวดทสกและเพงรวง มา 5 ลก โดยแตละลกมขนาดใกลเคยงกน (ภาพท 1) ทบผล

มะขวดจนแตก แลวน าเมลดทไดมาลางเอาเนอผลออกใหสะอาด น าเมลดทไดมารอนกบทรายดวยตะแกรง

นบจ านวนเมลดตอผลเพอน าไปหาคาเฉลย จากนนน ามาผงแดด 1 - 2 วน แลวน าเมลดแชในน า 1 คน หอ

เมลดดวยผายดทชบน าใหเปยกหมาด ๆ มดใหแนนเปนกอน น าเมลดพนธ ทหอเรยบรอยแลวไปหมกใน

ทรายทมความชนหมาด ๆ โดยไวในรม ฝงใหลกประมาณ 2 - 3 นว รดน าวนละ 1 - 2 ครง ทงไวประมาณ 2

-3 วน เมอเมลดเรมงอกรากออกเปนตมสขาวๆ จงน าออกจากหอไปท าการเพาะในวสดทเตรยมทนท

2. การเพาะเมลดมะขวด

ท าการเพาะเมลดในกระบะพลาสตกทมขนาด 1 x 1 ฟต สงประมาณ 4 - 6 นว รองกนกระบะดวย

กระดาษหนงสอพมพแลวใสวสดเพาะเมลดโดยใชดนรวนผสมขเถาแกลบและขยมะพราว อตราสวน 1:1:1

ใสในกระบะเพาะเมลดใหสง 1 - 1.5 นว แลวเกลยผวหนาใหเรยบ โรยเมลดทเตรยมไวใหทวพนทผวหนา

กระบะเพาะ น าดนผสมโรยทบเมลดใหมความหนาประมาณ 0.5 เซนตเมตร เกลยดนใหทวสม าเสมอ น า

กระบะเพาะเมลดไปตงไวในทรมแลวรดน าใหชม วนละ 1 - 2 ครง เมลดมะขวดจะงอกโผลพนผวดนภายใน

3 - 4 วน ดแลรกษาปองกนก าจดโรคและแมลง ก าจดวชพช จนกลามะขวดเจรญเตบโตมใบจรงประมาณ 3

ค จากนนจงน าไปแยกลงถงพลาสตกขนาด 3 x 5 นว เลยงตนกลาใหสงประมาณ 1 ฟต แลวเปลยนลงถง

ขนาดใหญประมาณ 4 x 8 นว ท าการดแลรกษาเพอเตรยมไวใชเปนตนตอของสมโอตอไป

8

การทดลองท 2 การศกษาการตอกงของสมโอพนธทองดบนตนตอมะขวด

1. การเตรยมตนตอมะขวด

เลอกตนกลาทไดจากการทดลองท 1 โดยเลอกตนทมความสมบรณเจรญเตบโตแขงแรง ล าตนตง

ตรงไมบดเบยวหรอโคงงอ ไมแตกพมมากเกนไป สผวของเปลอกล าตนมสน าตาลปนสเขยวซงมลกษณะ

กงแกกงออน (semi hardwood) และมความสงประมาณ 0.75 - 1 เมตร เสนผาศนยกลาง 0.8 เซนตเมตร

โดยตนมะขวดเมอท าการตอกงมอายประมาณ 42 สปดาห (ภาพท 2)

2 . การเตรยมกงพนธสมโอพนธทองด

คดเลอกกงพนธสมโอพนธทองด โดยเลอกยอดพนธทมความสมบรณแขงแรง ปราศจากโรคและ

แมลงเขาท าลาย ยงไมแตกใบออนหรอไมอยในระหวางการตดดอกออกผล ตดยอดหรอกงสมโอพนธทองด

ใหมความยาวประมาณ 10 เซนตเมตร ท าการรดใบออกจนหมดและใหมตาขางไมนอยกวา 3 ตา

3. การตอกงสมโอพนธทองดบนตนตอมะขวด

ท าการตอกงสมโอพนธทองดบนตนตอมะขวดเมอวนท 19 พฤศจกายน 2552 โดยใชมดตดตาตอ

กง ท าการตอกงสงจากพนดนประมาณ 15 เซนตเมตร พนพลาสตกและน าไปไวในโรงเรอน โดยวางแผนการ

ทดลองแบบสมสมบรณ ( Completely Randomized Design, CRD) แบงเปน 2 ทรทเมนต ๆ ละ 20 ตน

ดงน

ทรทเมนตท 1 ใชวธการตอกงแบบเสยบลม (Cleft Grafting)

ทรทเมนตท 2 ใชวธการตอกงแบบเสยบขาง (Side Veneer Grafting)

เมอสมโอมอาย 15 สปดาหท าการสมเกบตวอยางตนสมโอทไดจากการตอกงทง 2 วธ วธละ 3 ตน

มาลางดนออกจากรากใหหมด พยายามอยาใหรากขาด (ภาพท 3.1) เสรจแลวท าการแบงตนทไดออกเปน

5 สวน ไดแก รากแขนง รากแกว ล าตนเหนอดนจนถงบรเวณรอยตอของตนมะขวด ก งสมโอจากบรเวณ

รอยตอจนถงยอดและใบ (ภาพท 3.2) ท าการชงน าหนกสดของแตละสวน แลวน าไปอบในตอบตวอยางพช

ทอณหภม 70 องศาเซลเซยส เปนเวลา 72 ชวโมง จากนนน าตวอยางมาชงน าหนกแหง เพอหาปรมาณ

น าหนกสดตอน าหนกแหง แลวน าตวอยางแตละสวนมาบดใหละเอยด ดวยเครองบดตวอยาง บรรจตวอยาง

9

ลงในถงพลาสตก ปดปากถงใหสนท เกบในกลองพลาสตกทมสารดดความชน เพอรอการวเคราะหหา

ปรมาณคารโบไฮเดรตทไมไดอยในรปโครงสราง (total nonstructural carbohydrates : TNC) ตอไป

การสกดตวอยางใช acid extraction ตามวธของ Nelson’ s reducing procedure (Hodge and

Hofreiter, 1962; Smith et al.,1964) ซงดดแปลงโดย ธวชชย (2524) น าตวอยางทแหงสนทและบดแลว

0.05 กรม ใสในขวดแกวขนาด 250 มลลลตร เตม 0.2 N H2SO4 จ านวน 40 มลลลตร ปดดวยอลมนมฟอยด

น าไปอบทอณหภม 100 องศาเซลเซยส เปนเวลา 1 ชวโมง น าออกมาวางท งไวใหเยน กรองผานกระดาษ

กรอง Whatman เบอร 1 ปรบ pH ใหเปนกลางดวย 1 N NaOH และ 50 % HCl แลวปรบปรมาตรเปน 50

มลลลตร ดวยน ากลน น าสารละลายตวอยางทสกดได และสารละลายด- กลโคส ททราบความเขมขน 0.00

– 0.04 % (standard) ใสหลอดทดลองขนาด 250 มลลลตร ปรมาตร 1 มลลลตร จากนนเตม Nelson ’ s

alkaline copper reagent หลอดละ 1 มลลลตร เขยาใหเขากน แลวปดดวยแผนอลมนมฟอยด น าไปแชใน

น ารอนอณหภม 100 องศาเซลเซยส นาน 20 นาท จากนนท าใหเยน แลวเตมสารละลาย arsenomolybdic

acid reagent หลอดละ 1 มลลลตร เขยาใหตะกอนของ Cu2O ทเกดขนละลายจนหมด ปรบปรมาตรเปน

12.5 มลลลตรดวยน ากลน เขยาใหเขากน น าสารละลายทไดไปอานคาการดดกลนแสง (absorbance)

จากเครอง spectrophotometer (รน Spectronic Genesys 5 ) ทความยาวคลน 540 นาโนเมตร ผลทได

แสดงเปนมลลกรมด- กลโคส/กรมน าหนกแหง

การบนทกผล

1. จ านวนเมลดเฉลยตอผลของมะขวด โดยท าการนบจ านวนเมลดทงหมด 5 ผล แลวท าการหา

คาเฉลย

2. เปอรเซนตความงอกของเมลด โดยเพาะเมลดมะขวดในกระบะพลาสตกเปนเวลา 21 วน

จากนนจงท าการนบจ านวนเมลดทงอกและมใบจรงแลว 2 ค

3. การเจรญเตบโตของตนมะขวด โดยเรมท าการวดเมอมะขวดอาย 28 สปดาห โดยท าการวด

10

3.1 ความสงตน โดยวดจากพนดนไปจนถงปลายยอด ท าการวดสปดาหละ 1 ครง เปน

เวลา 15 สปดาห

3.2 เสนผาศนยกลางของล าตน โดยวดสงจากพนดน 2 นว สปดาหละ 1 ครง เปนเวลา

15 สปดาห

4. เปอรเซนตการตอตดของสมโอพนธทองดบนตนตอมะขวด เมอมอาย 3 สปดาห โดยนบจ านวน

ตนทเกดการประสานกนของรอยแผลในแตละวธทท าการตอกง

5. การเจรญเตบโตของสมโอพนธทองดบนตนตอมะขวด โดยท าการวดอตราการเจรญเตบโต

สมพทธ (Relative growth rate; RGR) ของยอดสมโอพนธทองดบรเวณเหนอรอยตอถงปลายยอด ตงแต

สปดาหท 1 จนถงสปดาหท 13 โดยค านวณจาก

RGR = RGR = คาเฉลยของ Relative growth rate ในชวงเวลา t2 ถง t1

In = natural logarithm

H1 และ H2 = ความสงเรมตนทเวลา t1 และความสงทเวลา t2 ตามล าดบ

t1 และ t2 = คาก าหนดชวงเวลา t1 = จดเรมตน และ t2 = จดสนสดของชวงเวลาทศกษา

6. ปรมาณน าหนกแหงของสวนตาง ๆ ของสมโอพนธทองดบนตนตอมะขวดไดแก ใบ กงบรเวณ

เหนอรอยตอถงยอด ตนตอบรเวณเหนอดนถงรอยตอทท าการตอกง รากแกว รากแขนง ของการตอกงทง

สองวธ เมอตนสมโอมอาย 13 สปดาห

7. ปรมาณคารโบไฮเดรตทไมอยในรปโครงสราง ในสวนตาง ๆ ไดแก ใบ กงบรเวณเหนอรอยตอถง

ยอด ตนตอบรเวณเหนอดนถงบรเวณรอยตอทท าการตอกง รากแกว รากแขนง ของการตอกงทงสองวธ เมอ

ตนสมโอมอาย 13 สปดาห

InH2 – InH1 t2 – t1

11

สถานทและระยะเวลาท าการทดลอง

เรมท าการทดลองตงแตเดอน สงหาคม พ.ศ. 2552 และสนสดการทดลองเดอน สงหาคม พ.ศ.

2553 ณ แปลงทดลอง 1 และหองปฏบตการทางสรรวทยา ภาควชาพชสวน คณะเกษตร ก าแพงแสน

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน จงหวดนครปฐม

12

ผลการทดลอง

1. จ านวนเมลดเฉลยตอผลของมะขวด

จากการนบจ านวนเมลดจากผลมะขวด 5 ผล ไดขอมลดงน ผลท 1 ม 695 เมลด ผลท 2 ม 523

เมลด ผลท 3 ม 684 เมลด ผลท 4 ม 675 เมลด ผลท 5 ม 640 เมลด คดเปนคาเฉลยตอผลไดเทากบ

643 เมลด

2. เปอรเซนตความงอกของมะขวด

จากการเพาะเมลดมะขวดในกระบะพลาสตก พบวา 14 วนหลงเพาะเมลดเรมมการงอกของใบ

เลยง และ 21 วนหลงเพาะเมลดเรมมใบจรง 1 คและเมลดมะขวดมเปอรเซนตการงอกเทากบ 80 เปอรเซนต

หลงการเพาะ 28 วน

3. การเจรญเตบโตของตนมะขวด

พบวาตนมะขวดมการเจรญเตบโตดทงความสง (ภาพท 4 ) และเสนผาศนยกลางของล าตน (ภาพ

ท 5 ) และเมอตนมะขวดอายประมาณ 42 สปดาห มความสงประมาณ 80 เซนตเมตร

4. ผลการตอกงสมโอพนธทองดบนตนตอมะขวด

จากการตอกงสมโอพนธทองดบนตนตอมะขวด โดยใชวธการตอกงแบบเสยบลม และการตอกง

แบบเสยบขาง พบวา การตอกงของสมโอพนธทองดบนตนตอมะขวดทง 2 วธมเปอรเซนตการตอตด ท

เทากนคอ 75 เปอรเซนต โดยมการสมานกนของรอยตอระหวางตนสมโอกบตนมะขวดไดด (ภาพท 6 และ

ตารางท 1)

5. การเจรญเตบโตของสมโอพนธทองดบนตนตอมะขวด

5.1 ความยาวยอด

จากการวดอตราการเจรญเตบโตสมพทธ (Relative growth rate; RGR) ของยอดสมโอพนธทองด

บรเวณเหนอรอยตอถงปลายยอด ตงแตสปดาหท 1 จนถงสปดาหท 13 พบวา การตอกงแบบเสยบลม และ

การตอกงแบบเสยบเปลอกมการเจรญเตบโตทางดานความสงทไมแตกตางกน โดยสปดาหท 2 ถงสปดาหท

13

4 มอตราการเจรญเตบโตสมพทธมากทสด ในสปดาหท 5 และสปดาหท 6 มการเจรญเตบโตลดลง และม

การเจรญเตบโตเพมขนอกในสปดาหท 8 (ภาพท 7)

5.2 น าหนกแหงของตนสมโอพนธทองดบนตนตอมะขวด

ในการตอกงทงแบบเสยบลม และการตอกงแบบเสยบขาง ของตนสมโอพนธทองดบนตนตอ

มะขวดพบวา น าหนกแหงในสวนตาง ๆ ของตนสมโอพนธทองดบนตนตอมะขวดทง 2 วธไมมความ

แตกตางกน และในสวนของรากแกวมน าหนกแหงมากทสด ( ตารางท 2 )

5.3 ปรมาณคารโบไฮเดรตทไมไดอยในรปโครงสราง

ในการตอกงแบบเสยบลม และการตอกงแบบเสยบขาง ของตนสมโอพนธทองดบนตนตอมะขวด

พบวา มการสะสมคารโบไฮเดรตในสวนตาง ๆ ในปรมาณทไมแตกตางกน และกงบรเวณเหนอรอยตอถง

ยอดมการสะสมคารโบไฮเดรตนอยทสด รากแกวมการสะสมคารโบไฮเดรตมากทสด (ตารางท 3)

14

ภาพท 1 ผลของมะขวดทแกจดพรอมน ามาเพาะเมลด

ภาพท 2 ตนกลามะขวดเมอมอายประมาณ 42 สปดาห เพอใชในการตอกง

15

ภาพท 3.1 สมโอพนธทองดบนตนตอมะขวด

ภาพท 3.2 สวนตาง ๆ ของตนสมโอพนธทองดบนตนตอมะขวด ไดแก 1.รากแกว

2.รากแขนง 3.สวนเหนอรอยตอถงปลายยอด 4.สวนเหนอดนถงใตรอย

ตอ 5. ใบ

4 3 1

5 2

16

ภาพท 4 การเจรญเตบโตดานความสงตนมะขวดเมอมอาย 28 - 42 สปดาห

ภาพท 5 การเจรญเตบโตของเสนผาศนยกลางล าตนมะขวดเมอมอาย 28 – 42 สปดาห

0

20

40

60

80

100

28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42

สปดาห

ความ

สง (ซ

ม.)

0.0

0.2

0.4

0.6

0.8

1.0

28 29 33 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42สปดาห

เสนผ

าศนย

กลาง

(ซม.

)

17

ภาพท 6 แสดงการเกดรอยตอของการตอกงแบบเสยบลม (ซาย) และการตอกงแบบเสยบขาง (ขวา)

ของสมโอพนธทองดบนตนตอมะขวด

18

ตารางท 1 ผลของการตอกงแบบเสยบลม และการตอกงแบบเสยบขาง ของสมโอพนธทองดบนตนตอ

มะขวด

ทรทเมนต (วธการตอกง) เปอรเซนตการตอตด

แบบเสยบลม (Cleft Grafting) 75

แบบเสยบขาง (Side Veneer Grafting) 75

t-test ns

ns ไมแตกตางกนทางสถต

ภาพท 7 อตราการเจรญเตบโตสมพทธของสมโอพนธทองดบนตนตอมะขวด เปรยบเทยบระหวาง

วธการตอกงแบบเสยบลม ( )และการตอกงแบบเสยบขาง ( )

0

0.05

0.1

0.15

0.2

0.25

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

สปดาห

อตรา

การเจ

รญเต

บโตส

มพทธ

(wee

k-1)

19

ตารางท 2 น าหนกแหงในแตละสวนของตนสมโอพนธทองดหลงตอกงบนตนตอมะขวด โดยวธการตอกง

แบบเสยบลม และการตอกงแบบเสยบขาง เปนเวลา 13 สปดาห

ทรทเมนต

น าหนกแหงของสวนตาง ๆ (กรม)

ใบ กงบรเวณเหนอรอยตอถงยอด

ตนตอบรเวณเหนอดนถงรอยตอ

รากแกว รากแขนง

เสยบลม 4.47 5.43 4.56 8.38 5.71

เสยบขาง 8.27 6.45 4.69 9.96 6.63

t-test ns ns ns ns ns

ns ไมแตกตางกนทางสถต

ตารางท 3 ปรมาณ TNC ในแตละสวนของตนสมโอพนธทองดบนตนตอมะขวด โดยวธการตอกงแบบ เสยบลม และการตอกงแบบเสยบขาง

ทรทเมนต

TNC (มลลกรมด- กลโคส/กรม น าหนกแหง )

ใบ กงบรเวณเหนอรอยตอถงยอด

ตนตอบรเวณเหนอดนถงรอยตอ

รากแกว รากแขนง

เสยบลม 70.70 60.70 82.62 96.91 73.12

เสยบขาง 83.25 67.83 90.87 100.21 77.29

t-test ns ns ns ns ns

ns ไมแตกตางกนทางสถต

20

วจารณ

จากการนบจ านวนเมลดของมะขวด พบวา ผลมะขวดมเมลดเปนจ านวนมาก คอเฉลย 643 เมลด

ตอผล และเมอน าเมลดไปเพาะ พบวามเปอรเซนตความงอก 80 เปอรเซนต หลงการเพาะเมลด 28 วน จง

เหมาะส าหรบการน าไปขยายพนธเพอใชเปนตนตอ เนองจากมการงอกดและใชเวลาไมนาน เมลดแตละผล

มจ านวนมาก อกทงมะขวดยงมการเจรญเตบโตทรวดเรว ซงสอดคลองกบการศกษาของชตและคณะ

(2546) ทท าการศกษาเปอรเซนตความงอกของพชตระกลสม 14 ชนด รวมทงมะขวด พบวา มะขวดมอตรา

การงอก 81 เปอรเซนต ใชเวลาในการงอกของเมลด 37 วน ซงใชเวลานานกวาการทดลองครงน อาจ

เนองมาจากในการทดลองนมการใชตะแกรงรอนเมลดรวมกบทราย เพอใหเปลอกของเมลดมความบางมาก

ขน จงใชเวลาในการงอกของเมลดนอยกวา และจากผลการทดลอง พบวามะขวดมการเจรญเตบโตคอนขาง

เรว โดยพบวาตนมะขวดอาย 42 สปดาห มความสงประมาณ 80 เซนตเมตร เสนผาศนยกลาง 0.80

เซนตเมตร ซงสามารถน ามาท าการตอกงได

จากการตอกงสมโอพนธทองดบนตนตอมะขวด ทงการตอกงแบบเสยบลม และการตอกงแบบ

เสยบขาง พบวามเปอรเซนตการตอตดทไมแตกตางกน คอ 75 เปอรเซนต ซงใกลเคยงกบการทดลองของ

อนนต (2520) ทท าการตอกงแบบเสยบเปลอก และตอกงแบบเสยบขาง ของตนสมเขยวหวานบนตนตอ

มะขวด พบวาการตอกงทง 2 วธ มเปอรเซนตการตอตด 70 และ 66.67 เปอรเซนตตามล าดบ ชตและคณะ

(2546) ไดท าการศกษา การเจรญเตบโต และความสามารถในการเชอมตอระหวางยอดพนธสมโชกนกบตน

ตอ 14 ชนด พบวาสมโชกนทตอบนตนตอสมโอพนธทองด ขาวใหญ และขาวพวงมการรอดตายมากทสด

คอ 97.44 94.45 และ 94.12 เปอรเซนตตามล าดบ สวนตนตอมะกรดมการรอดตายต าทสดคอ 18.12

เปอรเซนต และตนตอมะขวดมการรอดตาย 60 เปอรเซนต

สวนการเจรญเตบโตของตนสมโอพนธทองดบนตนตอมะขวดพบวา ทงการตอกงแบบเสยบลม

และแบบเสยบขาง มการเจรญเตบโตทไมแตกตางกน โดยดจากอตราการเจรญเตบโตสมพทธทมการ

เจรญเตบโตแบบเปนชวงทงสองวธ ซงมการเจรญเตบโตดในบางสปดาห และมการเจรญเตบโตลดลงใน

บางสปดาหทเนอเยอมการขยายขนาดของเซลลลดลง และน าหนกแหง ปรมาณ TNC ในสวนตาง ๆ ของตน

สมโอพนธทองดทท าการตอกงทงสองวธไมแตกตางกน

21

จากผลการศกษาครงน จงมความเปนไปไดทจะใชตนมะขวด เปนตนตอสมโอพนธทองด เนองจาก

มเปอรเซนตการตอตดสง และการเจรญเตบโตของสมโอพนธทองดบนตนตอมะขวด ไมแตกตางกนทงสอง

วธ ดงนนในการตอกงสมโอพนธทองดบนตนตอมะขวด จงนาจะสามารถใชวธการตอกงแบบเสยบลม หรอ

การตอกงแบบเสยบขางกได หรอขนอยกบความสะดวกและความช านาญ ของผท าการเปลยนยอดของสม

โอ

22

สรป

จากการศกษาการงอก การเจรญเตบโตของตนมะขวด และการเจรญเตบโตของสมโอพนธทองดท

ตอกงบนตนตอมะขวด ดวยวธการตอกงแบบเสยบลม และแบบเสยบขาง พบวา

1. ผลมะขวดมจ านวนเมลดตอผลมาก มการงอกด ใชเวลาในการงอกประมาณ 28 วน หลงการ

งอก มการเจรญเตบโตด และสามารถใชเปนตนตอไดเมออายประมาณ 42 สปดาห

2. การตอกงสมโอพนธทองดบนตนตอมะขวดทงแบบเสยบลม และแบบเสยบขางไดผลประมาณ

75 เปอรเซนต และหลงท าการตอกงสมโอพนธทองดทตอบนตนตอมะขวดทงสองวธ มการเจรญเตบโต

ทางดานความสง น าหนกแหงและปรมาณ TNC ทไมแตกตางกน

23

เอกสารอางอง

กรมวชาการเกษตร. 2552. สมโอ. ผลงานวชาการประจ าป 2552. แหลงทมา :

http://it.doa.go.th/vichakan/news.php?newsid=43 ( 10 มนาคม 2553 ).

ขจรศกด ภวกล. 2529. โรคไมผลของไทย. กรมวชาการเกษตร, กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

ชต ศรตนทพย, ยทธนา เขาสเมร, รงนภา โพธรกษา, สญชย พนธโชต และ สนต ชางเจรจา. 2546

การเจรญเตบโตและความสามารถในการเชอมตอระหวางยอดพนธสมโชกนกบตนตอสม

ชนดตาง ๆ, น. 160-163. ใน การประชมวชาการพชสวนแหงชาต ครงท 3 22-25เมษายน.

พ.ศ.2546. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ.

ดพรอม ไชยวงศเกยรต. 2527. สมโอ. ชมรมถายทอดเทคโนโลยการเกษตร. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

กรงเทพฯ.

ธวธ บญยทว. 2533. สมโอเพอการสงออก. ชมรมไมผลแหงประเทศไทย, กรงเทพฯ.

เปรมปร ณ สงขลา. 2540. สมโอไมผลทางเลอกทยงมอนาคตด. วารสารเคหะการเกษตร

21(2) : 84-91.

ปญญา ธยามานนท. 2541. ประวตความส าคญและลกษณะทวไป. น. 1 – 10 .ใน เอกสารวชาการท 21

เรองสมโอ. โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย, กรงเทพฯ.

ไพโรจน ผลประสทธ. 2516. สมตราบนมะขวด. วารสารกสกร, 46:167-171.

. 2546. ผลไมไทย ๆ . คณะกรรมการเอกลกษณของชาต,ส านก

นายกรฐมนตร.

24

มงคล แซหลม, มาล สะสมศกด และ สมปอง เตชะโต. 2543. อทธพลของตนตอสมตอผลส าเรจใน

การตอกงสมโชกน. วารสารเกษตร คณะทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

16(2):136-147.

รว เสรฐภกด. 2545. การจดทรงพมของไมผล. ใน เอกสารประกอบการฝกอบรม การจดการดน น า

และป ย เพอการท าสวนเชงธรกจ. โครงการถายทอดเทคโนโลยการจดการดน น า และป ย.

ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.). หนา 37 – 52 .

วจตร วงใน. 2537. ตนตอสมนนส าคญไฉน. น. 168-179. ใน รวมกลยทธสม. เจรญรฐการพมพ.

กรงเทพ ฯ.

ส าเนาว ฤทธนช. 2549. การปลกมะนาวบนตนตอมะขวด. สยามศลปการพมพ. กรงเทพ ฯ.

ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. (2550). ขอมลเศรษฐกจการเกษตร:Commodity profile . [Online] .

Available : http://www.oae.go.th/OADE-WEB-SITE/profile/commodityPRO/2550/58-

59.pdf[2008, April 20].

Gardner, F.E. and G.E. Horanic. 1961. A comparative evaluation of rootstock for Valencia and

Parson Brown oranges on Lakeland fine sand. Proc. Fla. State Hort. Sci. 74: 123-127.

Gonzalez, A. and L.A. Figueroa. 1996. Behaviour of rootstocks in combination with

Orlando tangelo. J. Agriculture. Pueto Rico. 80:203-205.

Hodge, P.S. and Hofreiter. 1962. Dertermination of reducing sugar and carbohydrates, pp.380-

394. In R.L. Whistles and M.L. Wolform (eds.). Methods in Carbohydrate Chemistry.

Vol. 2. Academic Press, New york.

25

Ramin, A.A. and A. Ali. 2005. Effects of citrus rootstocks on fruit yield and quality of Ruby Red

and Marsh grapefruit. Fruits 60 : 311-317.

Smith, D., G.M. Paulsen and C.A. Raguse. 1964. Extraction total available carbohydrates from

grass and legume tissue. Plant Physiol. 39:960-962.