DALE CARNEGIE

ÑAÉC NHAÂN TAÂM

Quyeån saùch ñaàu tieân vaø hay nhaát cuûa

moïi thôøi ñaïi ñeå thaønh coâng trong cuoäc soáng.

Coá vaán xuaát baûn: Dorothy Carnegie

Trôï lyù xuaát baûn: Tieán só Trieát hoïc Arthur R. Pell

BÌA 4

Ñaéc Nhaân Taâm – How To Win Friends and Influence People cuûa Dale

Carnegie laø taùc phaåm noåi tieáng nhaát, baùn chaïy nhaát vaø coù taàm aûnh höôûng nhaát cuûa moïi

thôøi ñaïi. Cuoán saùch ñaõ ñöôïc chuyeån ngöõ sang haàu heát caùc thöù tieáng treân theá giôùi vaø coù

maët ôû haøng traêm quoác gia. Ñaây laø cuoán saùch lieân tuïc ñöùng ñaàu danh muïc saùch baùn

chaïy nhaát (Best-selling Books) do thôøi baùo New York Times bình choïn suoát 10 naêm lieàn.

Taùc phaåm coù söùc lan toûa voâ cuøng roäng lôùn – duø baïn ñi ñeán baát cöù ñaâu, baát kyø quoác gia

naøo cuõng ñeàu coù theå nhìn thaáy. Taùc phaåm ñöôïc ñaùnh giaù laø cuoán saùch ñaàu tieân vaø hay

nhaát trong theå loaïi naøy, coù aûnh höôûng thay ñoåi cuoäc ñôøi ñoái vôùi haøng trieäu ngöôøi treân

theá giôùi.

Xin göûi taëng ngöôøi baïn thaân yeâu nhaát cuûa toâi - Homer Croy

- ngöôøi khoâng caàn ñoïc quyeån saùch naøy.

- Dale Carnegie

LÔØI GIÔÙI THIEÄU

Believe that you will succeed – and you will!

“Tin raèng thaønh coâng – Baïn seõ thaønh coâng!”

- Dale Carnegie

Ñaéc Nhaân Taâm – How To Win Friends and Influence People cuûa Dale Carnegie

laø quyeån saùch noåi tieáng nhaát, baùn chaïy nhaát cuûa moïi thôøi ñaïi. Saùch ñaõ ñöôïc chuyeån

ngöõ sang haàu heát caùc thöù tieáng treân theá giôùi vaø coù maët ôû haøng traêm quoác gia. Ñaây laø

quyeån saùch duy nhaát veà theå loaïi self-help lieân tuïc ñöùng ñaàu danh muïc saùch baùn chaïy

nhaát (Best-selling Books) do thôøi baùo New York Times bình choïn suoát 10 naêm lieàn.

Rieâng baûn tieáng Anh cuûa saùch ñaõ baùn ñöôïc hôn 15 trieäu baûn treân theá giôùi. Taùc phaåm coù

söùc lan toûa voâ cuøng roäng lôùn – duø baïn ñi ñeán baát cöù ñaâu, baát kyø quoác gia naøo cuõng ñeàu

coù theå nhìn thaáy. Taùc phaåm ñöôïc ñaùnh giaù laø quyeån saùch ñaàu tieân vaø hay nhaát trong

theå loaïi naøy, coù aûnh höôûng thay ñoåi cuoäc ñôøi ñoái vôùi haøng trieäu ngöôøi treân theá giôùi.

ÔÛ Vieät Nam, taùc phaåm How to Win Friends and Influence People cuûa Dale

Carnegie ñaõ coù hôn 50 naêm gaén boù cuøng baïn ñoïc Vieät Nam qua baûn dòch Ñaéc Nhaân

Taâm cuûa hoïc giaû Nguyeãn Hieán Leâ vaø ñaõ giuùp nhieàu theá heä baïn ñoïc Vieät Nam thaønh

coâng trong cuoäc soáng. Trong suoát 50 naêm aáy, How to Win Friends and Influence People

töøng nhieàu laàn ñöôïc nhöõng ngöôøi con cuûa Dale chænh söûa, boå sung cho phuø hôïp vôùi thôøi

ñaïi môùi. Raát nhieàu ví duï, daãn chöùngï quaù cuõ ñaõ ñöôïc thay baèng nhöõng caâu chuyeän môùi,

mang tính thôøi ñaïi vaø yù nghóa hôn. Vaø ñoù cuõng chính laø mong muoán cuûa Dale Carnegie

luùc sinh thôøi. OÂng vaãn haèng mong taùc phaåm cuûa mình coù moät söùc soáng hôïp vôùi thôøi ñaïi

vaø ngaøy caøng lan toûa, phaùt trieån maõi.

Chính vì söï caäp nhaät môùi cuûa taùc phaåm cuõng nhö khaùt khao mang ñeán cho ñoäc

giaû Vieät Nam moät taùc phaåm thaät söï giaù trò veà ngheä thuaät giao tieáp vaø chinh phuïc loøng

ngöôøi, First News ñaõ quyeát ñònh mua baûn quyeàn aán baûn môùi nhaát vaø bieân dòch laïi taùc

phaåm noåi tieáng naøy.

Ñaéc Nhaân Taâm - How to Win Friends and Influence People ñöôïc First News

mua baûn quyeàn cuûa Nhaø xuaát baûn Simon & Schuster cuûa Myõ. Ñaây laø baûn dòch ñaàu tieân

vaø duy nhaát ôû Vieät Nam töø tröôùc ñeán nay coù baûn quyeàn töø nhaø xuaát baûn goác vaø ñöôïc söï

ñoàng yù cuûa gia ñình Dale Carnegie.

Cuõng nhö nhieàu ngöôøi ñaõ töøng chieâm nghieäm vaø thaønh coâng nhôø nhöõng trieát lyù

trong quyeån saùch naøy, oâng Phaïm Phuù Ngoïc Trai, Chuû tòch vaø Toång Giaùm ñoác Pepsico,

Indochina, ñaõ chia seû caûm nhaän saâu saéc cuûa mình: “Ñaéc Nhaân Taâm khoâng ñôn thuaàn laø

caùch cö xöû chæ ñeå ñöôïc loøng ngöôøi. Ñoù laø moät trong nhöõng nhaän thöùc hình thaønh nhaân

caùch con ngöôøi theo nhöõng chuaån giaù trò ñöôïc ña soá ñoàng yù vaø chia seû. Trong cuoäc

soáng, Ñaéc Nhaân Taâm theå hieän qua söï quan taâm, toân troïng nhöõng ngöôøi quanh ta vaø xaõ

hoäi mình ñang soáng. Trong kinh doanh, noù theå hieän söï coâng baèng (fairness) vaø tö duy

cuøng thaéng (win-win). Traùch nhieäm vôùi coäng ñoàng, vôùi xaõ hoäi qua söï ñoùng goùp cuûa baûn

thaân töøng con ngöôøi vaø doanh nghieäp, hieåu theo “ñaéc nhaân taâm”, seõ khoâng coøn laø söï

“coá gaéng laøm haøi loøng” hoaëc “ban phaùt” maø chính laø thöôùc ño nhaân caùch, laø boån phaän

vaø traùch nhieäm cuûa nhöõng ngöôøi quaûn lyù vaø doanh nghieäp ñoù”.

Khoâng coøn nöõa khaùi nieäm giôùi haïn Ñaéc Nhaân Taâm laø ngheä thuaät thu phuïc loøng

ngöôøi, laø laøm cho taát caû moïi ngöôøi yeâu meán mình. Ñaéc Nhaân Taâm cuûa thôøi ñaïi môùi ñoøi

hoûi söï hieän dieän cuûa caùi Taâm, caùi Taàm vaø caùi Taøi trong moãi ngöôøi chuùng ta. Ñaéc Nhaân

Taâm trong yù nghóa ñoù caàn ñöôïc thuï ñaéc baèng söï hieåu roõ baûn thaân, thaønh thaät vôùi chính

mình,hieåu bieát vaø quan taâm ñeán nhöõng ngöôøi xung quanh ñeå nhìn ra vaø khôi gôïi nhöõng

tieàm naêng aån khuaát nôi hoï, giuùp hoï phaùt trieån leân moät taàm cao môùi. Ñaây chính laø ngheä

thuaät cao nhaát veà con ngöôøi vaø chính laø yù nghóa saâu saéc nhaát ñuùc keát töø nhöõng nguyeân

taéc vaøng cuûa Dale Carnegie.

Ñoàng caûm vôùi muïc ñích toát ñeïp cuûa First News vaø mong muoán goùp phaàn phaùt

trieån neùt vaên hoùa öùng xöû “Ñaéc Nhaân Taâm” ôû Vieät Nam, Tröôøng Doanh nhaân Ñaéc

Nhaân Taâm© - ñaïi dieän chính thöùc cuûa toå chöùc Dale Carnegie taïi Vieät Nam – ñaõ ñoàng

haønh vôùi First News ñeå giôùi thieäu quyeån saùch “ñaàu tieân vaø hay nhaát moïi thôøi ñaïi veà

nghệ thuật giao tieáp vaø öùng xöû”, quyeån saùch ñaõ töøng mang ñeán thaønh coâng vaø haïnh

phuùc cho haøng trieäu ngöôøi treân khaép theá giôùi.

Chaân thaønh chuùc caùc baïn seõ tìm ñöôïc nhöõng ñieàu boå ích vaø thaønh coâng vôùi

quyeån saùch ñaëc bieät naøy.

- First News

QUYEÅN SAÙCH CUÛA MOÏI THÔØI ÑAÏI

Khi xuaát baûn laàn ñaàu tieân vaøo naêm 1936, taùc phaåm “How to Win

Friends and Influence People” cuûa Dale Carnegie chæ in coù naêm nghìn

baûn. Caû Dale Carnegie vaø nhaø xuaát baûn Simon & Schuster ñeàu khoâng ngôø

raèng ngay khi phaùt haønh, quyeån saùch ñaõ trôû thaønh moät hieän töôïng ñaùng

kinh ngaïc trong ngaønh xuaát baûn Hoa Kyø. Simon & Schuster phaûi taùi baûn

lieân tuïc môùi kòp ñaùp öùng ñuû nhu caàu cuûa baïn ñoïc. Trong suoát nhieàu thaäp

kyû tieáp theo vaø cho ñeán taän baây giôø, taùc phaåm naøy vaãn chieám vò trí soá moät

trong danh muïc saùch baùn chaïy nhaát vaø trôû thaønh moät söï kieän coù moät khoâng

hai trong lòch söû ngaønh xuaát baûn theá giôùi vaø ñöôïc ñaùnh giaù laø moät quyeån

saùch coù taàm aûnh höôûng nhaát moïi thôøi ñaïi.

Dale Carnegie ñaõ töøng noùi kieám ñöôïc moät trieäu ñoâ-la coøn deã daøng

hôn laø saùng taïo ra moät cuïm töø tieáng Anh thoâng duïng. “How to win friends

and influence people” ñaõ trôû thaønh moät cuïm töø noåi tieáng ñược söû duïng

nhieàu ñeán möùc chính ngöôøi taïo ra noù cuõng khoâng ngôø ñeán. Cuïm töø naøy vaø

nhöõng giaù trò trong taùc phaåm cuûa Dale Carnegie ñaõ ñöôïc ñeà caäp, trích daãn,

baøn luaän, öùng duïng trong voâ vaøn tình huoáng khaùc nhau cuûa cuoäc soáng. Taùc

phaåm ñaõ ñöôïc dòch sang hôn 45 ngoân ngöõ treân theá giôùi. Vaø, thaät dieäu kyø,

quyeån saùch chöa bao giôø bò laïc haäu bôûi thôøi gian. Moãi theá heä ñeàu caûm

nhaän, khaùm phaù töø quyeån saùch caùch tö duy, caùch öùng xöû vaø caùch soáng môùi

meû, thuù vò vaø raát höõu ích cho cuoäc soáng cuûa chính mình.

Moät vaán ñeà raát ñaùng ñöôïc neâu leân: Taïi sao phaûi ñaùnh giaù laïi moät

taùc phaåm maø söï thaønh coâng vaø noåi tieáng cuûa noù ñaõ ñöôïc minh chöùng qua

thöïc tieãn cuûa moïi thôøi ñaïi? Taïi sao phaûi hieän ñaïi hoùa moät taùc phaåm ñaõ

ñöôïc xem laø kinh ñieån, laø moät bieåu töôïng vaên hoùa cuûa nhaân loaïi?

Ñeå traû lôøi caâu hoûi treân, tröôùc heát chuùng ta caàn hieåu raèng Dale

Carnegie ñaõ daønh taâm huyeát caû cuoäc ñôøi mình ñeå vieát neân taùc phaåm naøy.

“How To Win Friends And Influence People” ñaõ ñöôïc duøng laøm taøi lieäu

chính cho caùc baøi giaûng vaø caùc cuoäc noùi chuyeän veà “Thuaät ñoái nhaân xöû theá

vaø giao tieáp hieäu quaû” cuûa Dale Carnegie vaø nhöõng theá heä dieãn giaû sau

naøy. Cho ñeán tröôùc khi qua ñôøi vaøo naêm 1955, oâng vaãn khoâng ngöøng boå

sung vaø caäp nhaät nhöõng kinh nghieäm soáng cuûa mình vaøo taùc phaåm naøy

trong moãi laàn taùi baûn ñeå quyeån saùch luoân phuø hôïp vôùi tö duy cuûa thôøi ñaïi

môùi. Döôøng nhö khoâng ai nhaïy caûm baèng Dale Carnegie trong caûm nhaän

veà xu höôùng phaùt trieån cuûa caùc moái quan heä vaø cuoäc soáng noäi taâm con

ngöôøi. Neáu nhö Dale Carnegie coøn soáng, chaéc chaén oâng seõ vaãn tieáp tuïc boå

sung, caäp nhaät ñeå taùc phaåm taâm huyeát cuûa mình luoân ñoàng haønh, soáng maõi

vôùi thôøi gian vôùi thôøi ñaïi ngaøy nay.

Teân tuoåi cuûa nhieàu nhaân vaät noåi tieáng töø tröôùc nhöõng naêm 1930 töøng

ñöôïc ñeà caäp, trích daãn trong caùc laàn xuaát baûn tröôùc cuûa quyeån saùch naøy

khoâng coøn quen thuoäc vôùi baïn ñoïc ngaøy nay nöõa. Moät soá daãn chöùng vaø ví

duï minh hoïa ñaõ laïc haäu vôùi hieän taïi. Do ñoù, trong laàn xuaát baûn môùi nhaát

naøy, chuùng toâi caäp nhaät vaø boå sung nhöõng ví duï, daãn chöùng ñeå laøm noåi baät

hôn nhöõng yù töôûng tinh teá, taàm nhìn vaø nhöõng kinh nghieäm coù giaù trò vónh

haèng cuûa Carnegie. Thaät vaäy, Dale Carnegie ñaõ vieát nhö oâng ñaõ nghó, ñaõ

noùi vaø ñaõ soáng baèng caû traùi tim mình, moät traùi tim chaân thaønh, giaøu loøng

traéc aån vaø luoân traøn ñaày nhieät huyeát.

Töøng ngaøy, töøng giôø, haøng trieäu ngöôøi treân khaép theá giôùi vaãn ñang

ñoïc taùc phaåm baát huû naøy cuûa Carnegie. Quyeån saùch ñaõ giuùp thay ñoåi cuoäc

ñôøi cuûa raát nhieàu ngöôøi toát ñeïp hôn. Chuùng toâi traân troïng giôùi thieäu vôùi

baïn ñoïc aán baûn caäp nhaät môùi naøy vaø tin töôûng noù seõ ñem laïi cho baïn söï

thaønh coâng vaø haïnh phuùc trong cuoäc soáng.

DOROTHY CARNEGIE

Lôøi Taùc Giaû Dale Carnegie

“ÑAÉC NHAÂN TAÂM”

RA ÑÔØI NHÖ THEÁ NAØO?

Trong 35 naêm ñaàu theá kyû hai möôi, caùc nhaø xuaát baûn ôû Myõ ñaõ in

treân 200.000 ñaàu saùch khaùc nhau. Haàu heát chuùng ñeàu nhaøm chaùn vaø thaát

baïi veà doanh thu. Giaùm ñoác moät trong nhöõng nhaø xuaát baûn lôùn nhaát treân

theá giôùi cho toâi bieát raèng duø nhaø xuaát baûn cuûa oâng ñaõ coù baûy möôi laêm

naêm kinh nghieäm song vaãn thaát baïi 7 treân 8 ñaàu saùch ñaõ in trong naêm.

Nhö vaäy, taïi sao toâi vaãn quyeát taâm vieát cuoán saùch naøy vaø sau khi

hoaøn taát, toâi coøn taâm ñaéc ñoïc ñi ñoïc laïi raát nhieàu laàn?

Töø naêm 1912, toâi giaûng daïy ngheä thuaät kinh doanh ôû New York.

Ban ñaàu, vôùi kinh nghieäm thöïc teá, toâi daïy hoïc vieân caùch dieãn thuyeát tröôùc

coâng chuùng. Sau ñoù, toâi nhaän thaáy caùc hoïc vieân caàn ñöôïc höôùng daãn caùch

dieãn ñaït hieäu quaû, ñaëc bieät laø ngheä thuaät öùng xöû vôùi con ngöôøi, trong kinh

doanh cuõng nhö giao tieáp xaõ hoäi haøng ngaøy. Toâi nghó raèng, chính baûn thaân

toâi cuõng caàn töï nhìn laïi mình. Suy nghieäm veà thôøi gian ñaõ qua, toâi töï nhaän

thaáy baûn thaân ñaõ coù raát nhieàu laàn xöû söï thieáu teá nhò. Neáu caùch ñaây 20 naêm

maø ñöôïc ñoïc moät quyeån saùch daïy caùch öùng xöû toát thì coù leõ toâi ñaõ khaùc ñi

raát nhieàu.

Cö xöû sao cho ñeïp loøng ngöôøi nhöng khoâng thieät phaàn mình laø caû

moät ngheä thuaät. Ñieàu ñoùù ñoøi hoûi söï nhaïy caûm, tinh teá trong giao tieáp haøng

ngaøy, ñaëc bieät laø trong quan heä kinh doanh. Ñieàu naøy ñuùng vôùi taát caû moïi

ngöôøi thuoäc moïi taàng lôùp, giai caáp trong xaõ hoäi.

Theo moät nghieân cöùu ñöôïc tieán haønh döôùi söï baûo trôï cuûa Vieän

Carnegie thì ngay caû trong lónh vöïc kyõ thuaät coâng ngheä, thaønh coâng veà taøi

chính cuûa moät ngöôøi thöôøng chæ coù 15% laø do khaû naêng chuyeân moân, 85%

coøn laïi tuyø thuoäc vaøo nhaân caùch, söï kheùo leùo, teá nhò trong giao tieáp vaø khaû

naêng quaûn lyù, laõnh ñaïo.

Treân 1.500 kyõ sö ñaõ ñeán vôùi caùc lôùp hoïc do toâi giaûng daïy taïi Caâu

laïc boä caùc kyõ sö Philadelphia vaø Vieän Kyõ thuaät ñieän Hoa Kyø. Lyù do hoï

ñeán vôùi lôùp hoïc naøy laø vì hoï nhaän ra raèng nhöõng ngöôøi ñöôïc traû löông cao

nhaát trong ngaønh cô khí khoâng phaûi laø nhöõng ngöôøi thoâng thaïo nhaát veà

maùy moùc maø chính laø nhöõng ngöôøi coù trình ñoä kyõ thuaät keát hôïp vôùi khaû

naêng giao tieáp thoâng minh vaø tinh teá, coù khaû naêng laõnh ñaïo, bieát khôi daäy

loøng nhieät tình vaø bieát ñoäng vieân moïi ngöôøi moät caùch toát nhaát. Rockefeller

cuõng töøng noùi raèng: “Neáu coù theå mua ñöôïc khaû naêng ñoái nhaân xöû theá thì toâi

saün saøng doác heát haàu bao cuûa mình vì ñaây chính laø ñieàu quan troïng hôn

baát cöù ñieàu gì khaùc treân ñôøi”.

Caùch ñaây khaù laâu, tröôøng ñaïi hoïc Chicago vaø caùc tröôøng cuûa Hoäi

Coâng giaùo Myõ ñaõ tieán haønh moät cuoäc thaêm doø trong hai naêm vôùi 156 caâu

hoûi ñeå tìm hieåu xem nhöõng ngöôøi tröôûng thaønh muoán hoïc hoûi ñieàu gì nhieàu

nhaát. Trong danh saùch ñoù coù nhöõng caâu nhö: Coâng vieäc vaø ngheà nghieäp

cuûa baïn laø gì? Moái quan taâm cuûa baïn laø gì? Thôøi giôø raûnh baïn laøm gì? Thu

nhaäp cuûa baïn ra sao? Nhöõng sôû thích, öôùc mô cuûa baïn? Nhöõng vaán ñeà khoù

khaên cuûa baïn trong cuoäc soáng? Ngoaøi coâng vieäc, hoïc taäp, baïn quan taâm

ñeán ñieàu gì nhaát?...

Keát quaû cuoäc thaêm doø cho thaáy moïi ngöôøi quan taâm nhieàu nhaát ñeán

söùc khoûe, tieáp theo ñoù laø caùch öùng xöû sao cho hoï ñöôïc ngöôøi khaùc quyù

troïng, tin töôûng vaø nghe theo.

Vôùi mong muoán huaán luyeän, ñaøo taïo nhöõng hoïc vieân ôû Meriden moät

khoùa hoïc veà ngheä thuaät giao tieáp öùng xöû, nhöõng giaûng vieân ñaõ coá gaéng tìm

kieám moät vaøi quyeån saùch ñeå coù theå laøm taøi lieäu giaûng daïy nhöng thaät ngaïc

nhieân laø khoâng heà coù moät quyeån saùch naøo ñöôïc vieát veà ñeà taøi naøy caû.

Khoâng theå tìm ôû ñaâu ra moät cuoán saùch ñeå laøm giaùo trình, theá laø toâi

baét tay vaøo vieát moät quyeån saùch nhö vaäy. Tröôùc khi vieát, toâi ñaõ boû nhieàu

thôøi gian ñeå luïc tìm vaø tham khaûo raát kyõ nhöõng vaán ñeà mình ñang quan

taâm treân caùc saùch baùo, taïp chí, nhöõng caâu chuyeän vaø hoà sô ghi cheùp caùc vuï

kieän tuïng trong gia ñình vaø xaõ hoäi, caùc taùc phaåm kinh ñieån cuûa nhöõng trieát

gia vaø nhöõng nhaø taâm lyù hoïc noåi tieáng treân theá giôùi...

Thaäm chí toâi coøn thueâ caû moät nhaø nghieân cöùu chuyeân nghieäp daønh

ra hôn moät naêm röôõi trôøi ñeå tìm ñoïc taát caû nhöõng gì coù trong caùc thö vieän

maø toâi ñaõ boû soùt, ñaøo bôùi trong nhöõng baøi hoïc veà taâm lyù, raø soaùt haøng traêm

baøi baùo, tìm kieám khoâng bieát bao nhieâu laø tieåu söû vôùi noã löïc tìm hieåu caùch

maø caùc nhaø laõnh ñaïo kieät xuaát cuûa moïi thôøi ñaïi ñaõ ñoái xöû vôùi nhöõng ngöôøi

xung quanh hoï nhö theá naøo.

Beân caïnh ñoù, chuùng toâi cuõng ñoïc veà göông thaønh coâng cuûa nhieàu

nhaân vaät xuaát chuùng nhö Julius Caesar1, Thomas Edison2... Toâi coøn nhôù,

chæ rieâng Theodore Roosevelt, chuùng toâi ñaõ tìm ñoïc ñeán hôn 100 baøi tö

lieäu veà cuoäc ñôøi oâng.

Caù nhaân toâi ñaõ tröïc tieáp phoûng vaán raát nhieàu ngöôøi thaønh coâng,

trong ñoù coù nhöõng nhaân vaät noåi tieáng theá giôùi thuoäc nhieàu lónh vöïc: nhaø

phaùt minh vó ñaïi Marconi, Edison… nhaø laõnh ñaïo chính trò xuaát chuùng nhö

Franklin D. Roosevelt, James Farley, nhaø kinh doanh taøi naêng Owen

D.Young, ngoâi sao maøn baïc Clark Gable, Mary Pickford, nhaø thaùm hieåm

Martin Johnson... ñeå coá tìm ra nhöõng bí quyeát thaønh coâng maø hoï ñaõ öùng

duïng trong caùch ñoái nhaân xöû theá.

Töø taát caû nhöõng taøi lieäu thu thaäp ñöôïc, toâi ñaõ chuaån bò moät baøi vieát

ngaén coù teân laø “Ñaéc nhaân taâm – Ngheä thuaät ñoái nhaân xöû theá vaø thu phuïc

loøng ngöôøi”. Baøi vieát naøy chæ “ngaén” ôû giai ñoaïn ñaàu nhöng khoâng laâu sau

ñoù ñöôïc phaùt trieån thaønh moät baøi giaûng keùo daøi trong voøng moät tieáng röôõi

ñoàng hoà.

Khi keát thuùc baøi giaûng, toâi ñeà nghò caùc hoïc vieân theå nghieäm nhöõng

kinh nghieäm, nhöõng nguyeân taéc maø hoï ñaõ hoïc vaøo trong coâng vieäc vaø cuoäc

soáng cuûa hoï vaø khi quay trôû laïi lôùp trong buoåi hoïc sau, moãi hoïc vieân seõ

trình baøy nhöõng traûi nghieäm vaø keát quaû maø hoï ñaït ñöôïc. Toâi ñaõ thaät söï baát

ngôø, thuù vò vaø ñoàng caûm vôùi nhöõng caâu chuyeän xuùc ñoäng vaø nhöõng ñieàu

boå ích maø caùc hoïc vieân keå laïi. 1 Julius Caesar (100 – 44 Tr.CN): Hoàng đế La Mã cổ đại.

2 Thomas Edison (1847 – 1931): Nhà phát minh vĩ đại người Mỹ.

Ñaây khoâng phaûi laø moät quyeån saùch bình thöôøng naèm laëng yeân treân

giaù. Noù tröôûng thaønh theo thôøi gian nhö söï phaùt trieån cuûa moät ñöùa treû. Noù

“lôùn leân vaø phaùt trieån” vöôït ra khoûi nhöõng kinh nghieäm cuûa haøng trieäu

ngöôøi qua caùc thôøi ñaïi ñaày bieán ñoäng cuûa raát nhieàu neàn vaên hoùa khaùc

nhau.

Luùc khôûi ñaàu caùch ñaây nhieàu naêm, chuùng toâi ñaõ in nhöõng nguyeân

taéc öùng xöû ñoù treân moät taám theû baèng kích côõ taám böu thieáp. Một naêm sau,

chuùng toâi phaûi in treân moät böu thieáp lôùn hôn, sau ñoù laø moät tôø giaáy khoå

lôùn… Daàn daàn nhöõng nguyeân taéc ñoù cöù taêng leân vaø ñöôïc in thaønh moät loaït

nhöõng quyeån soå tay nhoû. Sau 15 naêm nghieân cöùu vaø traûi nghieäm, quyeån

saùch naøy chính thöùc ñöôïc hoøan thieän vaø ra ñôøi.

Nhöõng ñieàu ñöôïc trình baøy trong quyeån saùch naøy khoâng chæ ñôn

thuaàn laø nhöõng lyù thuyeát hay nhöõng lyù luaän caûm tính, chuû quan. Nhöõng

kinh nghieäm naøy thaät söï coù moät pheùp laï vaø töøng laøm thay ñoåi cuoäc ñôøi cuûa

raát nhieàu ngöôøi ñaõ öùng duïng noù.

Trong lôùp hoïc cuûa toâi coù moät vò giaùm ñoác quaûn lyù 314 nhaân vieân.

Tröôùc ñaây, oâng thöôøng xuyeân eùp buoäc, chæ trích vaø traùch maéng nhaân vieân

cuûa mình. Haàu nhö chaúng bao giôø oâng coù ñöôïc thaùi ñoä dòu daøng, nhöõng lôøi

ñoäng vieân, khuyeán khích nhaân vieân. Nhöng ngay sau khi nghieân cöùu nhöõng

nguyeân taéc ñöôïc ñeà caäp trong quyeån saùch, oâng ñaõ thay ñoåi hoaøn toaøn trieát

lyù soáng cuûa mình. Moïi nhaân vieân trong coâng ty oâng nhö ñöôïc thoåi moät

luoàng sinh khí môùi, laøm vieäc vôùi moät söï trung thaønh cao ñoä, loøng nhieät tình

haêng haùi vaø moät tinh thaàn ñoàng ñoäi maïnh meõ – ñieàu maø tröôùc ñaây chöa heà

coù. Ñieàu tuyeät vôøi nhaát laø oâng ñaõ bieán 314 con ngöôøi maø oâng töøng xem

nhö nhöõng keû choáng ñoái trôû thaønh 314 ngöôøi baïn thaät söï cuûa mình. OÂng töï

haøo keå laïi: “Tröôùc ñaây moãi laàn ñeán coâng ty, toâi chaúng heà ñöôïc ai chaøo

ñoùn. Caùc nhaân vieân thöôøng nhìn veà phía khaùc khi thaáy toâi ñeán gaàn. Nhöng

baây giôø taát caû thöïc söï ñeàu laø baïn toâi, ngay caû ngöôøi baûo veä gaùc coång cuõng

chaøo toâi moät caùch raát thaân maät”.

Ngöôøi quaûn lyù naøy ñaõ ñaït ñöôïc nhieàu thaønh coâng hôn, nhieàu nieàm

vui hôn – vaø quan troïng hôn caû laø oâng ñaõ tìm thaáy ñöôïc haïnh phuùc trong

coâng vieäc vaø cuoäc soáng.

Cuõng nhôø öùng duïng hieäu quaû nhöõng nguyeân taéc trong quyeån saùch

maø raát nhieàu nhaân vieân kinh doanh ñaõ taêng ñaùng keå doanh soá cuûa mình.

Nhieàu ngöôøi phaùt trieån theâm ñöôïc nhöõng khaùch haøng môùi – nhöõng khaùch

haøng maø tröôùc ñoù hoï hoaøn toaøn voâ voïng trong vieäc xaây döïng moái quan heä.

Caùc laõnh ñaïo caáp cao thì ñöôïc thaêng chöùc, taêng löông. Nhöõng buoåi hoïc veà

ngheä thuaät öùng xöû khoâng nhöõng ñaõ thay ñoåi ñöôïc nhieàu ngöôøi baûo thuû, coù

ñònh kieán hay choáng ñoái, nhöõng ngöôøi thieáu hoøa ñoàng thoaùt khoûi nguy cô

bò sa thaûi maø coøn giuùp hoï nhaän ñöôïc loøng tin vaø ñöôïc giao phoù nhöõng

troïng traùch cao hôn. Nhöõng caùch öùng xöû naøy khoâng nhöõng giuùp haøn gaén laïi

nhöõng raïn nöùt trong caùc moái quan heä xaõ hoäi, coâng vieäc maø coøn taïo neân

nhöõng tình caûm toát ñeïp, laøm thaêng hoa haïnh phuùc gia ñình.

Haàu heát caùc hoïc vieân ñeàu raát kinh ngaïc veà nhöõng keát quaû töïa nhö

pheùp maøu maø hoï ñaõ ñaït ñöôïc. Nhieàu hoïc vieân ñaõ ñieän thoaïi ñeán nhaø toâi

caû vaøo ngaøy chuû nhaät vì khoâng theå chôø ñeán 48 tieáng ñoàng hoà nöõa ñeå chia

seû nhöõng traûi nghieäm maø hoï vöøa khaùm phaù ñöôïc.

Moät hoïc vieân quaù xuùc ñoäng tröôùc moät baøi tham luaän ñeán mức ngoài

laïi thaûo luaän vôùi caùc hoïc vieân khaùc ñeán taän 3 giôø saùng môùi ra veà. Anh ta

quaù phaán khích vaø hoài hoäp tröôùc nhöõng nhìn nhaän veà loãi laàm cuûa baûn thaân

vaø tröôùc nhöõng caûm nhaän cuoäc soáng coù theâm nhieàu yù nghóa, theá giôùi ñaày

nhöõng ñieàu môùi meû, ñaày nhöõng caûm höùng ñang chôø ñôïi mình ñeán noãi anh

thao thöùc, khoâng theå nguû ñöôïc trong nhieàu ñeâm lieàn.

Giaùo sö noåi tieáng William James cuûa tröôøng Ñaïi hoïc Harvard noùi

raèng: “So vôùi taát caû nhöõng gì chuùng ta ñaõ haønh xöû, chuùng ta chæ môùi “tænh

ngoä” coù nöûa phaàn maø thoâi. Chuùng ta môùi chæ söû duïng moät phaàn nhoû nhöõng

khaû naêng theå chaát vaø tinh thaàn voán coù. Con ngöôøi thöôøng deã thoûa hieäp,

baèng loøng vôùi chính mình vaø soáng trong caùc giôùi haïn töï ñaët ra maø chuùng

caùch raát xa so vôùi khaû naêng thaät söï cuûa mình. Raát nhieàu khaû naêng lôùn lao

ñaõ khoâng ñöôïc duøng ñeán!” Vaø, muïc ñích duy nhaát cuûa quyeån saùch naøy laø

giuùp caùc baïn phaùt hieän, phaùt trieån vaø taän duïng nhöõng tieàm naêng ñang coøn

nguû yeân, chöa ñöôïc khai thaùc trong chính con ngöôøi baïn! Theo tieán só John

G. Hibben, nguyeân Hieäu tröôûng Ñaïi hoïc Princeton: “Thöôùc ño söï giaùo duïc

cuûa moät con ngöôøi chính laø khaû naêng öùng xöû cuûa anh ta tröôùc nhöõng tình

huoáng cuûa cuoäc soáng”.

Neáu nhö baïn ñoïc xong ba chöông ñaàu cuûa quyeån saùch maø vaãn chöa

caûm thaáy mình tieáp nhaän ñöôïc nhöõng kieán thöùc vaø kinh nghieäm toát hôn ñeå

öùng duïng vaøo nhöõng tình huoáng thöïc teá cuoäc soáng cuûa baïn thì toâi xem laø

ñoù moät thaát baïi hoaøn toaøn. Vaø, nhö vaäy, quyeån saùch naøy khoâng coøn caàn

thieát cho baïn nöõa. Bôûi vì “muïc ñích toái thöôïng cuûa giaùo duïc”, nhö Herbert

Spencer noùi, “khoâng phaûi laø kieán thöùc - maø laø haønh ñoäng”.

Vaø - ñaây chính laø moät quyeån saùch cuûa haønh ñoäng!

DALE CARNEGIE

1936

ÑEÅ QUYEÅN SAÙCH NAØY MANG ÑEÁN CHO BAÏN

MOÄT KEÁT QUAÛ TOÁT NHAÁT

1. Moät yeâu caàu raát quan troïng ñeå baïn ñaït ñöôïc hieäu quaû cao nhaát töø

quyeån saùch naøy laø: Moät khao khaùt maõnh lieät, moät quyeát taâm maïnh meõ

muoán thay ñoåi, muoán caûi thieän khaû naêng ñoái nhaân xöû theá vaø hoaøn thieän

chính mình.

Ñeå coù ñöôïc moät khaùt khao maõnh lieät nhö vaäy, haõy nghó raèng vieäc

hieåu bieát vaø vaän duïng thaønh coâng nhöõng nguyeân taéc naøy seõ giuùp baïn coù

moät cuoäc soáng giaøu coù veà tinh thaàn laãn vaät chaát, coù ñöôïc thaønh coâng vaø

haïnh phuùc hôn. Baïn cuõng coù theå töï laëp ñi laëp laïi raèng: “Uy tín, giaù trò vaø

haïnh phuùc cuûa toâi phaàn lôùn tuøy thuoäc vaøo khaû naêng öùng xöû cuûa toâi vôùi moïi

ngöôøi xung quanh”.

2. Baïn neân ñoïc nhanh toaøn boä quyeån saùch ñeå coù ñöôïc caùi nhìn toång

quaùt veà noäi dung chính. Sau ñoù, baïn ñoïc laïi thaät kyõ töøng chöông. Veà laâu

daøi, ñieàu naøy seõ tieát kieäm ñöôïc thôøi gian, giuùp baïn coù ñöôïc söï thay ñoåi lôùn

trong noäi taâm vaø thu ñöôïc nhöõng keát quaû myõ maõn.

3. Trong khi ñoïc, baïn neân döøng laïi suy ngaãm veà ñieàu vöøa ñoïc, töï hoûi

xem baèng caùch naøo vaø khi naøo thì coù theå öùng duïng töøng gôïi yù thieát thöïc

ñoù.

4. Haõy chuaån bò saün buùt toâ maøu, buùt chì, buùt möïc, thöôùc hay moät vaät

gì coù theå duøng ñeå ñaùnh daáu. Khi baïn tìm thaáy moät yù töôûng maø baïn nghó laø

coù theå öùng duïng ngay ñöôïc, haõy toâ maøu, gaïch döôùi hay ñaùnh daáu theo

caùch rieâng cuûa baïn, hoaëc daùn moät maûnh giaáy nhoû laøm daáu. Ñieàu naøy seõ

giuùp cho vieäc ñoïc saùch trôû neân thuù vò hôn. Ngoaøi ra, khi caàn ñoïc laïi, baïn

seõ nhanh choùng tìm thaáy nhöõng ñieåm caàn quan taâm moät caùch deã daøng hôn.

5. Toâi coù quen bieát moät giaùm ñoác haønh chính cuûa moät coâng ty baûo

hieåm. Taát caû caùc hôïp ñoàng baûo hieåm phaùt haønh haøng thaùng baø ñoïc qua

ñeàu gioáng heät nhau. Theá nhöng cöù heát thaùng naøy sang thaùng khaùc, suoát

möôøi laêm naêm ñöông chöùc, baø aáy ñaõ ñoïc khoâng soùt moät hôïp ñoàng naøo. Taïi

sao theá? Bôûi vì kinh nghieäm ñaõ daïy cho baø bieát raèng, ñaây laø caùch toát nhaát

ñeå baø luoân nhôù ñöôïc roõ raøng nhöõng ñieàu khoaûn trong ñaàu.

Toâi ñaõ töøng maát gaàn hai naêm roøng raõ ñeå vieát moät quyeån saùch veà

caùch dieãn thuyeát tröôùc coâng chuùng nhöng thænh thoaûng toâi vaãn phaûi ñoïc laïi

ñeå nhôù nhöõng gì chính toâi ñaõ vieát trong quyeån saùch cuûa mình.

Vì vaäy, neáu muoán coù ñöôïc lôïi ích thöïc söï laâu daøi töø quyeån saùch naøy,

toâi ñeà nghò baïn neân ñoïc ñi ñoïc laïi nhieàu laàn. Sau khi ñoïc thaät kyõ löôõng,

moãi thaùng baïn neân daønh moät vaøi giôø ñeå xem laïi quyeån saùch vaø ñaët noù ôû vò

trí deã nhìn thaáy nhaát treân baøn laøm vieäc cuûa mình. Haõy luoân nhôù raèng vieäc

öùng duïng nhöõng nguyeân taéc ñaõ hoïc chæ coù theå trôû thaønh thoùi quen moät khi

chuùng ta coù moät keá hoaïch thöïc haønh, öùng duïng, coù ghi nhaän vaø ñieàu chænh

thaät saùt sao vaø lieân tuïc

6. Hoïc moät yù töôûng, caùch thöùc môùi laø moät quaù trình tích cöïc vaø chuû

ñoäng. Chuùng ta caàn phaûi hoïc baèng thöïc haønh. Cho neân, neáu muoán laøm chuû

caùc nguyeân taéc trong quyeån saùch naøy thì baïn caàn phaûi thöïc haønh. Baïn haõy

taän duïng moïi cô hoäi ñeå öùng duïng nhöõng ñieàu ñaõ hoïc ñöôïc. Neáu khoâng laøm

theá baïn seõ nhanh choùng queân ñi. Chæ nhöõng kieán thöùc ñöôïc öùng duïng môùi

ñöôïc khaéc ghi thaät söï vaøo trong trí nhôù.

Tuy nhieân, toâi bieát khoâng phaûi luùc naøo cuõng coù theå deã daøng öùng

duïng nhöõng nguyeân taéc naøy. Toâi bieát roõ ñieàu ñoù bôûi vì chính toâi vaãn

thöôøng thaáy khoù öùng duïng nhöõng ñieàu maø toâi ñaõ bieát vaøo cuoäc soáng haøng

ngaøy nhö toâi ñaõ töøng döï ñònh. Ví duï, khi baïn khoâng haøi loøng vôùi ai thì baïn

thöôøng coù khuynh höôùng pheâ phaùn vaø chæ trích hôn laø tìm caùch hieåu hoaøn

caûnh vaø quan ñieåm cuûa ngöôøi aáy. Thöôøng thì tìm thaáy sai laàm deã daøng hôn

tìm thaáy ñieàu ñaùng ñeå khen ngôïi vaø noùi veà ñieàu baïn muoán deã daøng hôn laø

noùi veà ñieàu ngöôøi khaùc muoán, v.v. Cho neân, khi ñoïc quyeån saùch naøy,

ngoaøi vieäc tìm kieám nhöõng yù töôûng, thoâng tin môùi, baïn coøn caàn tìm caùch

taïo neân nhöõng thoùi quen môùi, thöïc hieän moät caùch soáng, caùch öùng xöû vaø

suy nghó môùi. Ñieàu naøy ñoøi hoûi thôøi gian vaø phaûi coù söï quyeát taâm, kieân trì

taäp luyeän haøng ngaøy.

Nhö vaäy, neáu baïn thöôøng xuyeân ñoïc ñi ñoïc laïi quyeån saùch naøy vaø

xem ñoù nhö moät caåm nang veà caùch caûi thieän nhöõng moái quan heä vôùi con

ngöôøi vaø xaõ hoäi, quyeån saùch seõ raát höõu ích cho baïn. Moãi luùc baïn ñoái dieän

vôùi moät vaán ñeà phöùc taïp - nhö maéc moät loãi laàm trong öùng xöû, bò moät ñoàng

nghieäp hay moät ngöôøi baïn hieåu sai, khi caàn ñoái xöû vôùi moät ñöùa beù ngoã

nghòch, hoøa giaûi nhöõng baát ñoàng trong ñôøi soáng gia ñình hay phaûi laøm haøi

loøng moät khaùch haøng ñang böïc boäi - thì baïn neân öùng duïng linh ñoäng nhöõng

nguyeân taéc ñoù. Toâi nghó raèng chaéc chaén chuùng seõ ñem laïi nhöõng keát quaû

kyø dieäu cho baïn.

7. Baïn coù theå ñeà nghò moät ngöôøi baïn hay ngöôøi thaân quan saùt mình

vaø coù theå taëng ngöôøi ñoù moät moùn quaø nhoû moãi laàn ngöôøi aáy baét gaëp baïn vi

phaïm moät nguyeân taéc öùng xöû naøo ñoù. Haõy bieán vieäc thöïc haønh nhöõng

nguyeân taéc naøy thaønh moät troø chôi sinh ñoäng, thuù vò.

8. Coù laàn, chuû tòch moät ngaân haøng noåi tieáng ôû Wall Street noùi veà heä

thoáng caâu hoûi töï kieåm tra raát hieäu quaû maø oâng duøng ñeå töï ñieàu chænh caùch

öùng xöû cuûa mình. Maëc duø trình ñoä hoïc vaán khoâng cao nhöng oâng ñaõ trôû

thaønh moät trong nhöõng nhaø taøi chính uy tín nhaát ôû Myõ. OÂng thuù nhaän raèng,

haàu heát moïi thaønh coâng maø oâng coù ñöôïc ñeàu laø nhôø thöôøng xuyeân öùng

duïng phöông phaùp ñoù. Döôùi ñaây laø nguyeân vaên lôøi taâm söï cuûa oâng:

“Ñaõ bao naêm qua toâi giöõ moät quyeån soå ghi cheùp moïi cuoäc heïn maø toâi

phaûi thöïc hieän trong tuaàn. Gia ñình toâi khoâng bao giôø coù keá hoaïch naøo cho

toâi vaøo buoåi toái thöù baûy vì hoï bieát toâi luoân daønh thôøi gian naøy cho cho quaù

trình “khai saùng”, töï kieåm ñieåm vaø nhìn nhaän laïi baûn thaân mình. Sau khi

aên, toâi môû quyeån lòch heïn vaø suy nghó veà moïi cuoäc phoûng vaán, thaûo luaän vaø

gaëp gôõ ñaõ dieãn ra trong tuaàn vaø töï hoûi mình:

“Toâi ñaõ phaïm nhöõng sai laàm gì?”

“Toâi laøm ñöôïc ñieàu gì ñuùng vaø toâi coù theå hoaøn thieän hôn vieäc ñoù

baèng caùch naøo?”

“ Toâi hoïc ñöôïc nhöõng baøi hoïc gì töø kinh nghieäm naøy?”

Toâi luoân caûm thaáy raát khoù chòu trong nhöõng laàn töï kieåm haøng tuaàn

ñoù vaø thöôøng raát ngaïc nhieân tröôùc nhöõng loãi laàm hay sô xuaát ngu xuaån cuûa

mình. Tuy nhieân, theo ngaøy thaùng, nhöõng laàm loãi naøy ñaõ daàn daàn ít haún ñi.

Ñoâi khi, toâi cuõng coù dòp töï khen thöôûng mình khi khoâng nhaän thaáy loãi laàm

naøo. Caùch töï phaân tích vaø kieân ñònh töï giaùo duïc mình lieân tuïc töø naêm naøy

sang naêm khaùc ñaõ giuùp ích cho toâi nhieàu hôn baát cöù ñieàu gì khaùc. Noùù

khoâng chæ giuùp toâi naâng cao khaû naêng ra quyeát ñònh hieäu quaû maø coøn giuùp

toâi raát nhieàu trong moïi moái giao tieáp. Toâi khoâng theå coù lôøi khuyeân naøo toát

hôn theá”.

Baïn cuõng coù theå duøng moät heä thoáng caâu hoûi töông töï ñeå kieåm tra

caùch öùng duïng nhöõng nguyeân taéc ñöôïc ñeà caäp trong quyeån saùch naøy. Laøm

nhö vaäy baïn seõ coù hai ñieàu lôïi. Thöù nhaát, baïn seõ thaáy mình tham döï vaøo

moät quaù trình töï reøn luyeän, töï hoïc hoûi, tuy vaát vaû nhöng raát coù yù nghóa vaø

coù giaù trò laâu daøi vôùi baûn thaân. Thöù hai, baïn seõ thaáy khaû naêng öùng xöû cuûa

mình vôùi moïi ngöôøi seõ ngaøy caøng hoaøn thieän.

9. Baïn coù theå duøng moät cuoán soå nhoû ñeå ghi laïi dieãn tieãn nhöõng hieäu

quaû maø baïn ñaõ öùng duïng töø quyeån saùch naøy. Baïn haõy ghi thaät kyõ, cuï theå

teân ngöôøi, thôøi ñieåm vaø keát quaû. Laøm nhö theá seõ thoâi thuùc baïn coá gaéng

hôn nöõa, nhöõng ghi chuù naøy seõ trôû thaønh nhöõng kyû nieäm raát thuù vò khi baïn

ngaãu nhieân ñoïc laïi noù trong moät buoåi toái thaûnh thôi naøo ñoù ôû nhieàu naêm

sau…

Toùm laïi, ñeå ñaït ñöôïc hieäu quaû toát nhaát töø quyeån saùch naøy, baïn neân:

a. Phaùt trieån nieàm khao khaùt saâu saéc vaø maïnh meõ laø seõ laøm chuû cho

baèng ñöôïc nhöõng nguyeân taéc kyø dieäu veà caùch öùng xöû trong moái quan heä

giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi.

b. Ñoïc nhanh ñeå naém toång quaùt vaø sau ñoù ñoïc töøng chöông thaät kyõ

tröôùc khi ñoïc chöông tieáp theo.

c. Khi ñoïc, baïn neân thöôøng xuyeân döøng laïi ñeå chieâm nghieäm vaø töï

hoûi mình xem laøm theá naøo ñeå coù theå öùng duïng töøng nguyeân taéc vaøo cuoäc

soáng haøng ngaøy cuûa mình.

d. Gaïch döôùi moãi yù töôûng hay vaø quan troïng.

e. Ñoïc laïi quyeån saùch naøy vaøo thôøi gian raûnh moãi thaùng.

f. Taän duïng moïi cô hoäi ñeå öùng duïng nhöõng nguyeân taéc naøy. Haõy

duøng quyeån saùch nhö moät caåm nang giuùp baïn giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà

haøng ngaøy.

g. Taïo neân moät troø chôi thuù vò cho vieäc thöïc taäp cuûa mình baèng caùch

taëng moät ngöôøi thaân naøo ñoù moät moùn quaø nhoû moãi khi ngöôøi aáy baét gaëp

baïn vi phaïm moät trong nhöõng nguyeân taéc.

h. Moãi tuaàn haõy kieåm tra laïi nhöõng tieán boä maø baïn ñaït ñöôïc. Töï hoûi

xem mình ñaõ phaïm nhöõng sai laàm gì, ñaït ñöôïc nhöõng tieán boä gì, ruùt ra

ñöôïc nhöõng baøi hoïc gì cho töông lai.

i. Ghi laïi thôøi gian vaø caùch thöùc cuï theå maø baïn ñaõ öùng duïng nhöõng

nguyeân taéc naøy vaøo cuoán soå nhoû.

PHAÀN THÖÙ NHAÁT

NGHEÄ THUAÄT ÖÙNG XÖÛ CAÊN BAÛN

1

“MUOÁN LAÁY MAÄT THÌ ÑÖØNG PHAÙ TOÅ ONG”

Ngaøy 07 thaùng 05 naêm 1931.

Tieáng huyeân naùo vaø tieáng chaân chaïy raàm raäp treân ñöôøng phoá New

York. Caûnh saùt ñang röôït ñuoåi moät teân toäi phaïm nguy hieåm. Cuoái cuøng,

sau raát nhieàu noã löïc vaø quyeát taâm, caûnh saùt ñaõ toùm ñöôïc Crowley “Hai

Suùng”, moät teân gieát ngöôøi haøng loaït, ngay taïi nôi maø haén khoâng ngôø ñeán:

nhaø ngöôøi yeâu cuûa haén treân ñaïi loä West End.

Moät traêm naêm möôi caûnh saùt vaø maät vuï bao vaây toøa nhaø cao nhaát,

nôi haén aån naùu. Hoï choïc thuûng maùi nhaø, phun khoùi vaø boá trí caû suùng maùy

taïi caùc cöûa soå cuûa nhöõng cao oác xung quanh. AÂm thanh chaùt chuùa cuûa

nhöõng traøng suùng maùy vaø suùng ngaén vang leân lieân tuïc trong hôn moät giôø

ñoàng hoà. Beân trong caên phoøng ôû taàng cao nhaát aáy, Crowley aån ngöôøi sau

nhöõng chieác gheá baønh ñoän boâng daøy, quyeát lieät chống trả löïc löôïng caûnh

saùt baèng nhöõng traøng suùng lieân thanh. Nhöng cuoái cuøng, teân toäi phaïm coù

taøi thieän xaï naøy cuõng phaûi ñaàu haøng.

Caûnh saùt tröôûng New York, oâng E. P. Mulrooney nhaán maïnh raèng

teân Crowley “Hai Suùng” laø moät trong nhöõng teân toäi phaïm nguy hieåm vaø

taøn aùc nhaát trong lòch söû toäi phaïm ôû thaønh phoá ñoâng daân nhaát nöôùc Myõ

naøy. Moät ñieåm raát ñaùng löu yù veà con ngöôøi Crowley laø: “Chæ moät lyù do coûn

con, thaäm chí khoâng caàn coù lyù do naøo, hoaëc ñôn giaûn ñeå giaûi saàu, haén cuõng

coù theå chóa suùng vaøo ngöôøi khaùc vaø boùp coø”. Tuy nhieân, ñoù laø suy nghó cuûa

caûnh saùt. Rieâng teân toäi phaïm maùu laïnh naøy laïi khoâng nghó nhö theá. Khi

beân ngoaøi caûnh saùt tìm moïi caùch ñeå baét haén thì trong phoøng, Crowley ñang

vieát moät böùc thö. Böùc thö coøn dính veät maùu ñoû. Vaø, ñaây laø nhöõng gì

Crowley ñaõ vieát: “Döôùi lôùp aùo naøy laø moät traùi tim meät moûi nhöng dòu daøng

– moät traùi tim khoâng heà laøm toån thöông ai”. Ñoïc nhöõng doøng naøy, ai chaúng

thaáy loøng mình xuùc ñoäng nhöng söï thaät thì laïi traùi ngöôïc vôùi nhöõng gì haén

vieát. Chæ vaøi giôø tröôùc ñoù, Crowley ñaõ naõ suùng vaøo moät caûnh saùt giao

thoâng khi anh ta chaën xe haén ñeå kieåm tra baèng laùi. Khi vieân caûnh saùt ngaõõ

guïc xuoáng, Crowley ñaõ nhaûy ra khoûi xe, choäp khaåu suùng ngaén cuûa naïn

nhaân vaø laïnh luøng boài theâm moät phaùt nöõa vaøo thaân hình ñang run raåy haáp

hoái. Crowley bò keát aùn töû hình. Treân gheá ñieän ôû nhaø tuø Sing Sing, haén coøn

nguïy bieän raèng: “Phaûi chaêng ñaây laø söï tröøng phaït maø toâi phaûi chòu vì ñaõ

gieát ngöôøi? Khoâng! Ñaây laø söï tröøng phaït maø toâi phaûi chòu chæ vì toâi caàn töï

baûo veä mình”.

Thaät kyø laï laø moät keû thuû aùc roõ raøng nhö vaäy laïi khoâng chòu nhìn

nhaän toäi loãi cuûa mình.

Toâi coù trao ñoåi thö töø qua laïi vôùi Lewis Lawer, vieân cai nguïc nhaø tuø

Sing Sing (laø nôi giam giöõ nhöõng teân toäi phaïm nguy hieåm nhaát ôû New

York). Lewis Lawer taâm söï: “Raát hieám phaïm nhaân ôû Sing Sing töï xem

mình laø ngöôøi xaáu. Hoï nghó hoï cuõng laø nhöõng con ngöôøi bình thöôøng nhö

anh vaø toâi. Hoï coù theå keå cho anh nghe taïi sao hoï phaù moät keùt saét hay nhanh

tay baám coø suùng. Haàu heát boïn hoï ñeàu tìm caùch ñöa ra nhöõng lyù leõ doái traù

ñeå baøo chöõa cho nhöõng haønh vi phaïm phaùp vaø voâ löông taâm cuûa mình. Hoï

kieân quyeát cho raèng khoâng coù lyù do gì ñeå boû tuø hoï caû”.

Neáu nhö Al Capone(3), “Hai Suùng” vaø nhöõng tay anh chò thuoäc caùc

baêng ñaûng xaõ hoäi ñen khoâng bao giôø thöøa nhaän toäi aùc taøy trôøi cuûa mình thì

lieäu nhöõng con ngöôøi bình thöôøng coù deã daøng töï nhìn nhaän nhöõng sai laàm

heát söùc ñôøi thöôøng cuûa mình khoâng?

John Wanamaker, ngöôøi saùng laäp chuoãi cöûa haøng baùn leû mang teân

oâng, töøng thöøa nhaän raèng: “Caùch ñaây ba möôi naêm, toâi hieåu raèng maéng

nhieác ngöôøi khaùc laø ngu ngoác. Toâi ñaõ gaëp nhieàu raéc roái töôûng nhö khoâng

theå chòu ñöïng tröôùc khi hieåu ñöôïc moät söï thaät hieån nhieân laø Thöôïng ñeá trao

cho moãi ngöôøi moät ñaëc ñieåm rieâng, khoâng ai gioáng ai. Vaø, chính vì vaäy, toâi

khoâng theå ñoøi hoûi moïi ngöôøi haønh xöû gioáng nhau vaø moïi ngöôøi ñeàu bieát töï

pheâ phaùn mình khi hoï laøm moät ñieàu gì ñoù khoâng toát”.

Quaû laø Wanamaker taøi ba ñaõ sôùm ruùt ra ñöôïc baøi hoïc ñoù trong khi

toâi phaûi maát caû moät phaàn ba theá kyû maøy moø tìm kieám môùi baét ñaàu hieåu ra

raèng coù ñeán 99% trong chuùng ta khoâng bao giôø töï pheâ phaùn mình vì baát cöù

ñieàu gì, cho duø chuùng ta coù sai laàm ñeán ñaâu ñi nöõa.

Chæ trích laø voâ boå, noù chæ gaây ra thaùi ñoä choáng ñoái vaø baøo chöõa. Chæ

trích coøn coù theå trôû neân nguy hieåm vì noù chaïm vaøo loøng kieâu haõnh coá chaáp

cuûa con ngöôøi, gaây toån thöông tôùi yù thöùc veà taàm quan troïng cuûa hoï vaø keát

cuoäc chæ taïo neân söï töùc giaän, caêm thuø. Chæ trích coøn gaây phaûn öùng choái boû

3 Al Capone: Truøm toäi phaïm kheùt tieáng cuûa Myõ ñaàu theá kyû 20.

traùch nhieäm, ñoàng thôøi phaùt sinh taâm lyù chaùn naûn vaø nhuït chí trong khi loãi

laàm vaãn khoâng ñöôïc giaûi quyeát.

B. F. Skinner, nhaø taâm lyù hoïc noåi tieáng theá giôùi ñaõ chöùng minh qua

thöïc nghieäm raèng moät con thuù nuoâi ñöôïc khen vì haønh vi toát seõ hoïc nhanh

vaø nhôù toát hôn moät con thuù bò tröøng phaït vì haønh vi xaáu. Nhöõng coâng trình

nghieân cöùu gaàn ñaây cho thaáy phaùt hieän naøy cuõng ñuùng vôùi con ngöôøi.

Nhaø taâm lyù hoïc loãi laïc Hans Selye cho bieát: “Noãi sôï bò leân aùn ôû con

ngöôøi cuõng lôùn nhö vieäc khao khaùt ñöôïc taùn thöôûng”. George B. Johnston

ôû Enid, Oklahoma, laø ngöôøi phuï traùch veà an toaøn lao ñoäng cho coâng nhaân

trong moät coâng ty thieát keá. Traùch nhieäm quan troïng cuûa oâng laø laøm sao

cho caùc coâng nhaân ñoäi noùn baûo hoä moãi khi hoï laøm vieäc ôû coâng tröôøng.

OÂng keå laïi raèng, moãi khi baét gaëp coâng nhaân khoâng ñoäi noùn baûo hoä, oâng

thöôøng duøng quyeàn löïc eùp buoäc hoï phaûi tuaân theo quy ñònh. Hoï mieãn

cöôõng chaáp nhaän. Theá nhöng ngay khi oâng quay löng, hoï laïi caát noùn ñi.

Sau khoùa huaán luyeän vôùi Dale Carnegie, oâng quyeát ñònh thöû moät caùch tieáp

caän khaùc. Khi thaáy moät vaøi coâng nhaân khoâng ñoäi noùn baûo hoä, oâng hoûi hoï

phaûi chaêng chieác noùn khoâng thích hôïp hay coù ñieàu gì ñoù khoâng oån. Sau ñoù

oâng nhaéc raèng khi laøm vieäc hoï neân ñoäi noùn baûo hoä ñeåù khoûi bò toån thöông

hay gaëp nguy hieåm khi coù söï coá ngoaøi yù muoán xaûy ra. Keát quaû laø soá coâng

nhaân chaáp nhaän ñoäi noùn ñaõ taêng leân maø khoâng coù söï phaûn ñoái hay thaùi ñoä

khoù chòu naøo naûy sinh.

Coù theå deã daøng tìm thaáy voâ soá thaát baïi do tính caùch hay pheâ phaùn

chæ trích cuûa con ngöôøi trong suoát chieàu daøi lòch söû cuûa moïi daân toäc. Baûn

chaát con ngöôøi laø theá. Nhöõng keû gaây aùc, cheâ traùch ngöôøi khaùc khoâng bao

giôø töï cheâ traùch vaø nhìn laïi mình. Vaø, nhöõng lôøi chæ trích gioáng nhö chim

boà caâu ñöa thö, bao giôø cuõng quay trôû veà nôi xuaát phaùt. Coù moät ñieàu raát

nguy hieåm laø nhöõng ngöôøi maø ta chæ trích, leân aùn, chaéc chaén ñeàu seõ tìm lyù

leõ töï bieän hoä cho mình vaø keát aùn ngöôïc laïi chuùng ta.

Vaøo buoåi saùng ngaøy 15 thaùng 4 naêm 1865, Toång thoáng Abraham

Lincoln bò John Wilkes Booth aùm saùt trong caên phoøng cuûa moät nhaø troï

bình daân ñoái dieän vôùi con ñöôøng ñi töø nhaø haùt Ford. Nhìn Lincoln baèng

aùnh maét kính troïng laãn tieác thöông saâu saéc, Boä tröôûng Quoác phoøng Stanton

thoát leân: “Ñaây laø nhaø laõnh ñaïo tuyeät vôøi nhaát cuûa theá giôùi töï coå chí kim”.

Bí quyeát naøo ñaõ taïo neân nhöõng thaønh coâng cuûa Lincoln trong vai troø

laõnh ñaïo nhö theá? Theo toâi, chính caùch oâng ñoái xöû vôùi moïi ngöôøi ñaõ giuùp

oâng nhaän ñöôïc nhöõng tình caûm ñaëc bieät vaø loøng tin yeâu heát mình cuûa hoï.

Tuy nhieân, tính caùch ñoù khoâng phaûi do trôøi phuù maø chính laø do oâng reøn

luyeän maø coù.

Ít ai bieát raèng tröôùc ñaây, anh chaøng Lincoln khi coøn ôû thung luõng

Pigeon Creek bang Indiana khoâng chæ thích chæ trích cay nghieät maø coøn

thöôøng vieát nhöõng böùc thö vaø baøi thô cheá nhaïo ngöôøi khaùc roài raûi ra ñöôøng

cho moïi ngöôøi cuøng ñoïc. Cuõng ít ai bieát raèng, luaät sö xuaát saéc Lincoln ôû

Springfield, bang Illinois, raát hay pheâ phaùn coâng khai ñoái thuû cuûa mình

baèng caùc baøi vieát ñaêng treân nhöõng taïp chí ñòa phöông. Söï kieâu ngaïo vaø

ngoâng cuoàng ñoù coù theå seõ coøn keùo daøi hôn nöõa, neáu nhö khoâng coù moät

ngaøy…

Ñoù laø moät ngaøy muøa thu naêm 1842, chaøng trai treû hieáu thaéng ñaõ cheá

gieãu moät chính khaùch kieâu ngaïo teân laø James Shields baèng moät baøi vieát

khoâng kyù teân ñaêng treân taïp chí Springfield. Caû thaønh phoá cöôøi nhaïo

James. Theá laø, James suïc soâi caêm phaãn. Baèng moïi giaù, oâng ta phaûi tìm cho

ra keû vieát baøi baùo noï. OÂng phi ngöïa ñuoåi theo Lincoln vaø neùm gaêng thaùch

Lincoln ñaáu kieám vì danh döï. Lincoln khoâng thích ñaáu kieám, thaäm chí oâng

ñaõ töøng ñaáu tranh choáng laïi huû tuïc naøy, nhöng trong hoaøn caûnh ñoù, oâng

khoâng theå traùnh neù neáu muoán baûo toaøn danh döï. Lincoln ñöôïc pheùp choïn

vuõ khí. Vì coù caùnh tay raát daøi neân oâng choïn thanh tröôøng kieám cuûa kî binh

vaø hoïc ñaáu kieám caáp toác töø moät ngöôøi baïn toát nghieäp tröôøng West Point.

Ñeán heïn, oâng vaø James ra moät baõi caùt beân soâng Mississippi. May maén

thay, vaøo phuùt cuoái, nhöõng ngöôøi giuùp vieäc cuûa hoï ñaõ giuùp caû hai caùi ñaàu

ñang höøng höïc saùt khí hieåu ra moïi vieäc vaø chaám döùt ñöôïc cuoäc ñoï kieám

moät maát moät coøn.

Chæ ñeán khi ñoái dieän vôùi ranh giôùi giöõa söï soáng vaø caùi cheát cuûa

chính mình vaø ngöôøi khaùc Lincoln môùi thaáy traûi nghieäm ñoù khuûng khieáp

nhö theá naøo. Cuoäc ñaáu kieám cheát ngöøôi baát thaønh ñoù ñaõ daïy oâng moät baøi

hoïc voâ giaù veà caùch cö xöû vôùi ngöôøi khaùc. Töø ñoù trôû ñi, Lincoln khoâng bao

giôø vieát thö laêng maï baát kyø ai, khoâng bao giôø cheá nhaïo ai vaø gaàn nhö

khoâng bao giôø chæ trích ai veà baát cöù ñieàu gì nöõa.

Trong suoát cuoäc noäi chieán ôû Myõ, Lincoln ñaõ töøng ñeà cöû caùc vieân

töôùng McClellan, Pope, Burnside, Hooker, Meade caàm ñaàu ñaïo quaân

Potomac. Moãi vò töôùng ñeàu töøng phaïm nhöõng sai laàm khuûng khieáp khieán

cho Lincoln nhieàu laàn rôi vaøo tình theá tuyeät voïng. Moät nöûa ñaát nöôùc kòch

lieät leân aùn nhöõng vieân töôùng baát taøi naøy. Chæ rieâng Lincoln luoân toû thieän

chí vaø khoâng heà chæ trích baát kyø ai trong soá hoï. Moät trong nhöõng caâu oâng

thöôøng hay noùi laø: “Chuùng ta khoâng neân keát aùn ngöôøi khaùc ñeå chính mình

khoâng bò keát aùn”.

Khi baø Lincoln vaø noäi caùc cuûa oâng leân aùn gay gaét ngöôøi daân mieàn

Nam, Lincoln ñaõ khuyeân raèng: “Ñöøng chæ trích hoï. Vì coù theå, chuùng ta

cuõng seõ haønh xöû nhö theá trong nhöõng hoaøn caûnh töông töï”.

Coù ñoâi laàn, suyùt nöõa chính Lincoln cuõng leân tieáng chæ trích ngöôøi

khaùc. Nhöng oâng ñaõ khoâng chæ trích maëc duø oâng hoaøn toaøn coù lyù do chính

ñaùng ñeå laøm ñieàu ñoù.

Traän Gettysburg dieãn ra trong ba ngaøy ñaàu thaùng 7 naêm 1863. Ñeâm

4 thaùng 7, töôùng Lee, thuoäc quaân ñoäi mieàn Nam, baét ñaàu ruùt quaân veà phía

Nam trong khi möa baõo mang ñeán nhöõng traän möa nhö truùt nöôùc. Phía

tröôùc oâng vaø ñoaøn quaân baïi traän laø doøng soâng Potomac ñang theùt gaøo,

nöôùc cuoàn cuoän suûi boït traéng xoùa. Phía sau laø moät ñaïo quaân lieân minh

chieán thaéng ñang röôït ñuoåi. Lee bò keït ôû giöõa vaø haàu nhö khoâng coøn

ñöôøng thoaùt. Töø boä chæ huy, Lincoln laäp töùc nhaän ra ñaây laø cô hoäi vaøng ñeå

baét goïn ñaïo quaân cuûa töôùng Lee vaø chaám döùt chieán tranh. Theá laø, Lincoln

ra leänh cho töôùng Meade ngöøng trieäu taäp hoäi ñoàng chieán tranh maø laäp töùc

leân ñöôøng taán coâng Lee. Lincoln ñaõ chuyeån leänh baèng ñieän tín vaø sau ñoù

coøn cöû moät ñaëc phaùi vieân ñeán gaëp Meade yeâu caàu phaûi haønh ñoäng ngay

laäp töùc.

Nhöng töôùng Meade ñaõ laøm gì? OÂng ta laøm ngöôïc laïi leänh cuûa toång

thoáng: trieäu taäp cuoäc hoïp hoäi ñoàng chieán tranh. Khoâng chæ coù vaäy, oâng ta

coøn do döï keùo daøi thôøi gian, roài ñaùnh ñieän tín töø choái meänh leänh cuûa

Lincoln. Saùng hoâm sau nöôùc ruùt, töôùng Lee vöôït soâng Potomac vôùi löïc

löôïng toaøn veïn.

Lincoln töùc giaän ñieân ngöôøi, oâng gaøo leân vôùi Robert - con trai mình:

“Trôøi ôi! Cha khoâng theå hieåu noåi! Chuùng ta chæ caàn chìa tay ra laø toùm goïn

taát caû. Vaäy maø taát caû nhöõng gì cha noùi vaø laøm ñeàu khoâng theå khieán cho

quaân ñoäi taán coâng ngay vaøo keû ñòch. Trong hoaøn caûnh thuaän lôïi ñoù, baát kyø

vieân töôùng naøo cuõng coù theå ñaùnh baïi Lee. Neáu cha coù ôû ñoù, coù leõ cha ñaõ

ñaùnh töôùng Meade ngay moät traän”.

Trong noãi cay ñaéng vaø thaát voïng toät cuøng, Lincoln vieát thö cho

Meade. Thôøi kyø naøy, Lincoln cöïc kyø baûo thuû vaø raát khoù thay ñoåi suy nghó

cuûa mình. Chính vì theá böùc thö Lincoln vieát cho Meade vaøo naêm 1863

chöùa ñaày nhöõng lôøi leõ traùch moùc naëng neà nhaát:

“Töôùng quaân thaân meán!

Toâi khoâng tin laø oâng khoâng nhaän ra hieåm hoïa trong vieäc ñeå Lee chaïy

thoaùt vöøa roài. OÂng ta gaàn nhö ñaõ naèm troïn trong tay chuùng ta. Vaø neáu baét

ñöôïc Lee, cuoäc noäi chieán naøy coù theå ñaõ keát thuùc. Theá maø, oâng ñaõ ñeå vuoät

maát cô hoäi ngaøn vaøng vaø cuoäc chieán naøy khoâng bieát seõ coøn keùo daøi ñeán bao

giôø. Neáu thöù Hai tuaàn tröôùc oâng khoâng theå chieán thaéng Lee trong nhöõng

ñieàu kieän thuaän lôïi nhö theá thì baây giôø vaø veà sau, oâng coù theå laøm gì ñeå taán

coâng ñöôïc Lee ôû phía Nam con soâng, trong khi oâng chæ coøn 2/3 löïc löôïng

maø oâng ñaõ töøng coù? Chaúng coù lyù do gì toâi coù theå hy voïng oâng xoay chuyeån

ñöôïc tình hình. OÂng ñaõ hoaøn toaøn ñaùnh maát cô hoäi ngaøn naêm coù moät. Toâi

khoâng theå dieãn taû ñöôïc noãi thaát voïngvaø töùc giaän cuûa toâi luùc naøy ñoái vôùi

oâng!.”

Caùc baïn nghó Meade ñaõõ laøm gì khi ñoïc böùc thö naøy?

Meade ñaõ khoâng laøm gì caû vì oâng ta khoâng bao giôø ñöôïc ñoïc ñöôïc

böùc thö ñoù! Ñôn giaûn bôûi vì Lincoln ñaõ khoâng göûi noù ñi. Ngöôøi ta tìm thaáy

noù trong nhöõng taäp hoà sô cuûa oâng sau khi Lincoln qua ñôøi.

Theo phoûng ñoaùn cuûa toâi – chæ laø phoûng ñoaùn thoâi – sau khi vieát böùc

thö naøy, Lincoln ñaõ nhìn ra ngoaøi cöûa soå vaø nheï nhaøng töï nhuû: “Khoan ñaõ!

Coù theå mình khoâng neân voäi vaõ nhö vaäy. Chaúng khoù gì khi ta ngoài ôû ñaây

trong caûnh bình yeân cuûa Nhaø Traéng ñeå ra leänh cho Meade taán coâng. Nhöng

giaû söû ta ñang ôû Gettysburg tuaàn vöøa roài, taän maét nhìn thaáy caûnh maùu ñoå

kinh hoaøng nhö Meade ñaõ nhìn thaáy, tai nghe tieáng la heùt keâu gaøo cuûa

nhöõng ñoàng ñoäi ñang haáp hoái nhö Meade ñaõ nghe, thì coù leõ ta cuõng seõ

khoâng coøn muoán taán coâng nöõa. Vaø hôn nöõa, neáu nhö ta coù tính nhuùt nhaùt,

do döï cuûa Meade, coù leõ ta cuõng seõ laøm ñuùng nhö ñieàu oâng ta ñaõ laøm. Daãu

sao, söï vieäc ñaõ roài, nöôùc ñaõ chaûy qua caàu. Neáu böùc thö naøy ñöôïc göûi ñi, ta

seõ haû giaän phaàn naøo nhöng Meade coù theå tìm caùch töï baøo chöõa hoaëc quay

laïi keát aùn ta. Ñieàu ñoù seõ gaây ra nhöõng phaûn öùng tieâu cöïc, caûn trôû naêng löïc

cuûa Meade sau naøy vôùi tö caùch laø toång tö leänh vaø bieát ñaâu, tai haïi hôn nöõa

laø vì theá maø oâng ta coù theå bò buoäc phaûi rôøi khoûi quaân ñoäi. Ñaây laø moät sai

laàm roõ raøng vaø chaéc chaén Meade seõ töï nhaän ra sau naøy”.

Coù leõ chính vì nhöõng suy nghó nhö vaäy maø Lincoln gaït böùc thö qua

moät beân. OÂng ñaõ hoïc töø kinh nghieäm cay ñaéng raèng nhöõng lôøi pheâ phaùn vaø

chæ trích gay gaét haàu nhö bao giôø cuõng mang ñeán keát quaû tieâu cöïc.

Theodore Roosevelt keå laïi raèng, khi phaûi ñoái dieän vôùi nhöõng vaán ñeà

raéc roái, oâng thöôøng ngaû ngöôøi ra gheá vaø ngöôùc nhìn böùc chaân dung khoå lôùn

cuûa Lincoln treo treân baøn laøm vieäc cuûa mình ôû Nhaø Traéng roài töï hoûi:

“Lincoln seõ laøm gì neáu trong hoaøn caûnh naøy? OÂng seõ giaûi quyeát vaán ñeà nhö

theá naøo?”.

Ñaïi vaên haøo Mark Twain töøng coù laàn vieát thö cho moät ngöôøi laøm

oâng töùc ñieân raèng: “Ñieàu maø anh caàn laøm luùc naøy laø moät giaáy pheùp ñeå töï

mai taùng. Anh chæ caàn thoâng baùo, toâi seõ lo ñöôïc ngay”. Moät laàn khaùc, oâng

vieát thö cho moät nhaø xuaát baûn veà vieäc ngöôøi söûa baûn in muoán chænh söûa loãi

chính taû vaø caùch chaám caâu cuûa oâng: “Sau naøy ñöøng coù maø söûa gì treân

nhöõng taùc phaåm cuûa toâi vaø baûo tay söûa baûn thaûo aáy haõy giöõ laïi nhöõng yù

töôûng ñieân roà trong caùi ñaàu teä haïi cuûa haén cho ñeán cheát ñi”. Vieäc vieát

nhöõng böùc thö naëng tính chæ trích, mæa mai thaäm teä nhö theá laøm cho Mark

Twain caûm thaáy deã chòu hôn. Nhöõng lôøi leõ cay nghieät ñoù giuùp oâng giaûi toûa

ñöôïc côn giaän. Nhöng may maén laø chuùng khoâng gaây thieät haïi gì bôûi moät

ñieàu ñôn giaûn laø phu nhaân cuûa Mark Twain ñaõ kín ñaùo giöõ taát caû chuùng

laïi. Nhöõng laù thö ñoù khoâng bao giôø ñeán tay ngöôøi nhaän.

Coù ngöôøi naøo baïn ñang muoán hoï thay ñoåi vaø söûa mình ñeå tieán boä

hôn khoâng? Toâi hoaøn toaøn uûng hoä vieäc naøy. Nhöng taïi sao laïi khoâng baét

ñaàu töø baûn thaân mình? Thay ñoåi chính mình laø moät vieäc coù ích vaø thöïc teá

hôn nhieàu so vôùi vieäc thay ñoåi ngöôøi khaùc vaø khaû naêng thaønh coâng cuõng

cao hôn raát nhieàu. Khoång Töû töøng noùi: “Ñöøng chæ trích maùi nhaø haøng xoùm

nhieàu tuyeát trong khi cöûa nhaø mình laïi khoâng saïch”.

Neáu nhö baïn muoán bò ai ñoù oaùn hôøn dai daúng haøng chuïc naêm trôøi vaø

thaäm chí coù khi ñeán luùc cheát baïn vaãn coøn bò thuø haän thì haõy taëng cho ngöôøi

aáy nhöõng lôøi pheâ phaùn, chæ trích cay ñoäc, cho duø baïn bieát chaéc chaén nhöõng

lôøi chæ trích ñoù laø ñuùng.

Thöïc ra, con ngöôøi raát hieám khi suy xeùt ñuùng sai roõ raøng baèng lyù trí.

Con ngöôøi thöôøng hay haønh xöû theo caûm xuùc, thaønh kieán vaø nhaát laø coäng

theâm loøng kieâu haõnh voán coù cuûa mình nöõa.

Loái chæ trích gay gaét ñaõ khieán cho Thomas Hardy, moät trong nhöõng

tieåu thuyeát gia löøng laãy cuûa vaên hoïc Anh phaûi vónh vieãn töø boû vieäc vieát

tieåu thuyeát. Caùch pheâ bình cöïc ñoan cuõng töøng ñaåy Thomas Chatterton,

nhaø thô Anh, ñeán choã töï saùt.

Benjamin Franklin, moät ngöôøi thoâ loã khi coøn treû, ñaõ trôû thaønh moät

nhaø ngoaïi giao taøi naêng ñeán möùc ñöôïc choïn laøm ñaïi söù Myõ ôû Phaùp. Khi

ñöôïc hoûi veà bí quyeát thaønh coâng, oâng ñaùp: “Toâi khoâng noùi xaáu ai maø chæ

noùi nhöõng ñieàu toát ñeïp maø toâi ñöôïc bieát veà hoï”.

Baát cöù ngöôøi thieáu suy nghó naøo cuõng coù theå chæ trích, oaùn traùch vaø

than phieàn ngöôøi khaùc. Vaø haàu heát nhöõng ngöôøi thieáu suy nghó ñeàu laøm

theá. Nhöng phaûi laø ngöôøi bieát töï chuû vaø coù moät taâm hoàn bao dung, roäng

löôïng môùi coù theå hieåu vaø bieát tha thöù cho ngöôøi khaùc.

Vó nhaân thöôøng bieåu loä söï vó ñaïi cuûa mình trong caùch ñoái xöû vôùi

nhöõng con ngöôøi nhoû beù. Caâu chuyeän döôùi ñaây laø moät minh chöùng cuï theå.

Bob Hoover laø phi coâng laùi maùy bay trình dieãn noåi tieáng ôû Myõ.

Trong moät laàn bay thöû, khi oâng vöøa caát caùnh vaø laáy ñöôïc ñoä cao thì caû hai

ñoäng cô cuûa chieác maùy bay cuûa ñoät ngoät ngöøng hoaït ñoäng. Nhôø kinh

nghieäm vaø taøi naêng kheùo leùo, oâng ñaõ ñöa ñöôïc maùy bay ñaùp xuoáng ñaát.

Maëc duø khoâng coù thieät haïi veà nhaân maïng nhöng chieác maùy bay gaàn nhö

hö hoûng hoaøn toaøn. Haønh ñoäng ñaàu tieân cuûa Hoover sau khi ñaùp khaån caáp

laø kieåm tra bình nhieân lieäu cuûa maùy bay. Ñuùng nhö ñieàu oâng ñaõ phoûng

ñoaùn, bình xaêng cuûa chieác maùy bay caùnh quaït thôøi Theá chieán Thöù hai ñoù

khoâng heà chöùa xaêng - maø thay vaøo ñoù laø ñaày daàu phaûn löïc. Sôû dó maùy bay

khôûi ñoäng luùc ñaàu ñöôïc laø nhôø phaàn xaêng coøn soùt laïi tröôùc ñoù. Khi trôû veà

saân bay, ngay laäp töùc oâng ñi tìm ngöôøi thôï maùy ñaõ phuïc vuï maùy bay cuûa

oâng. Anh chaøng thôï maùy treû tuoåi ñang lo sôï vaø hoái haän ñeán möùc gaàn nhö

cuoàng trí. Khi Hoover ñeán gaàn, göông maët thaát thaàn vaø hoaûng sôï cuûa anh

ta raøn ruïa nöôùc maét. Anh ta bieát mình vöøa gaây neân moät loãi laàm khoâng theå

tha thöù: laøm hoûng moät chieác maùy bay raát ñaét tieàn vaø suyùt chuùt nöõa ñaõ gieát

cheát ba maïng ngöôøi.

Ngöôøi ta coù theå töôûng töôïng moät côn noåi giaän loâi ñình vaø nhöõng lôøi

maéng nhieác thaäm teä töø ngöôøi phi coâng taøi ba ñaày loøng kieâu haõnh saép söûa

truùt xuoáng ngöôøi thôï maùy ñoù. Nhöng khoâng, Hoover ñaõ duøng ñoâi tay to lôùn

cuûa mình oâm choaøng vai ngöôøi thôï maùy aáy vaø noùi: “Toâi tin chaéc raèng anh

seõ khoâng bao giôø laëp laïi sai soùt naøy nöõa. Ñeå minh chöùng cho loøng tin cuûa

toâi ñoái vôùi anh, toâi muoán raèng saùng mai anh tieáp tuïc chuaån bò cho chieác F-

51 cuûa toâi”. Toâi tin raèng baïn coù theå hình dung söï xuùc ñoäng vaø caûm kích voâ

bôø beán cuûa ngöôøi thôï maùy ñoái vôùi Hoover sau nghóa cöû bao dung ñoù.

Cha meï thöôøng coù xu höôùng traùch maéng con caùi. Tuy nhieân, tröôùc

khi baïn la maéng con mình laàn sau, xin haõy ñoïc baøi “Cha ñaõ queân”. Baøi

vieát naøy xuaát hieän laàn ñaàu trong Nhaät baùo People’s Home (People’s Home

Journal). Chuùng toâi in laïi ôû ñaây sau khi ñaõ ñöôïc pheùp taùc giaû.

“Cha ñaõ queân” laø moät saùng taùc ngaén vieát ra trong giaây phuùt caûm xuùc

chaân thaønh, taùc ñoäng maïnh meõ vaøo nhieàu ñoäc giaû ñeán möùc ñöôïc yeâu caàu

in laïi haøng naêm. Ngay sau khi xuaát hieän laàn ñaàu, baøi vieát noåi tieáng naøy ñaõ

ñöôïc ñaêng treân khaép caùc tôø baùo nöôùc Myõ, ñöôïc dòch ra nhieàu ngoân ngöõ

khaùc nhau, ñöôïc truyeàn baù roäng raõi trong caùc tröôøng hoïc, nhaø thôø, treân caùc

dieãn ñaøn vaø ñaõ phaùt trong voâ soá chöông trình truyeàn thanh, truyeàn hình.

Moät ñieàu khaù thuù vò laø caùc taïp chí ñònh kyø cuûa caùc tröôøng trung hoïc vaø cao

ñaúng cuõng söû duïng baøi vieát naøy. Ñoâi khi moät ñieàu nhoû beù cuõng coù theå taïo

neân nhöõng aûnh höôûng lôùn lao kyø dieäu. Baøi vieát naøy thöïc söï ñaõ taïo neân moät

pheùp laï vôùi nhöõng baäc cha meïï trong gia ñình.

CHA ÑAÕ QUEÂN

W. Livingston Larned

“Con trai yeâu quyù, con haõy nghe nhöõng lôøi aân haän cuûa cha ñaây. Cha

ñaõ leûn vaøo phoøng con moät mình khi con ñang chìm vaøo giaác nguû treû thô.

Nhìn kìa, moät tay con ñaët döôùi goø maù, nhöõng loïn toùc hung ñaãm moà hoâi baùm

chaët vaøo vaàng traùn aåm öôùt. Chæ caùch ñaây vaøi phuùt thoâi, khi cha ngoài trong

thö vieän vaø ñoïc baøi vieát cuûa mình, noãi hoái haän chôït daâng ngaäp hoàn cha. Vaø

cha ñaõ chaïy ngay ñeán phoøng con ñeå noùi lôøi xin loãi.

Con ôi, cha ñaõ töùc giaän, quaùt maéng khi con caàm khaên lau maët qua

quyùt trong luùc thay quaàn aùo ñi hoïc, luùc con ñeå ñoâi giaøy dô baån hay thaáy

con vöùt vaät duïng lung tung trong nhaø.

Cha luoân chaêm chaêm nhìn thaáy toaøn laø loãi laàm cuûa con. Buoåi saùng

cha thaáy con khoâng ngaên naép khi nguû daäy, laïi coøn aên uoáng voäi vaøng vaø laáy

moät luùc quaù nhieàu thöùc aên vaøo ñóa. Vì chæ nhìn thaáy loãi laàm neân khi con

chaøo cha xin pheùp ra ngoaøi chôi, cha chæ cau maøy vaø traû lôøi coäc loác khoâng

chuùt thieän caûm: “Höøm! Lieäu maø veà sôùm ñaáy!”.

Buoåi chieàu, cha cuõng töùc giaän vôùi nhöõng sô suaát cuûa con. Khi thaáy

thaáy ñoâi vôù cuûa con raùch, cha ñaõ laøm con phaûi maát maët tröôùc baïn beø khi

loâi con veà nhaø. Con thaät söï ñaõ laøm cha raát giaän döõ vì ñaõ khoâng tieát kieäm,

khoâng chòu giöõ gìn nhöõng moùn ñoà maø cha ñaõ phaûi vaát vaû laøm vieäc vaø daønh

duïm mua cho con.

Khi cha ñang ñoïc baùo, con ruït reø böôùc tôùi ngöôùc nhìn cha vôùi aùnh

maét ngaây thô trong saùng, cha laïi quaùt leân: “Maøy muoán caùi gì?”. Vaø traùi

tim cha ñaõ xuùc ñoäng bieát döôøng naøo khi con chæ im laëng chaïy ñeán, voøng ñoâi

tay beù boûng oâm coå cha thaät chaët vôùi taát caû yeâu thöông trìu meán roài laïi chaïy

bieán thaät nhanh ra ngoaøi.

Con thöông yeâu!

Con coù bieát khoâng, tôø baùo ñaõ rôøi khoûi tay cha trong yeân laëng vaø moät

noãi sôï haõi laãn ñau xoùt ngheïn ngaøo xaâm chieám coõi loøng cha. Cha ñaõ laøm gì

theá naøy? Cha ñaõ bieán mình thaønh moät ngöôøi cha suoát ngaøy chæ saêm soi toäi

loãi cuûa con mình. Moät ngöôøi cha chæ toaøn tìm kieám nhöõng caùi xaáu cuûa con

ñeå cheâ traùch - vaø ñaây laïi laø phaàn thöôûng maø cha daønh cho con nhö laø moät

ñöùa treû ö? Cha chæ muoán con phaûi theá naøy theá noï, cha chæ muoán con phaûi

cö xöû nhö ngöôøi lôùn. Cha ñaõ ño con baèng caây thöôùc daønh cho moät ngöôøi

tröôûng thaønh, baèng caû nhöõng naêm thaùng tuoåi ñôøi vaø söï traûi nghieäm giaø daën

cuûa cha.

Con yeâu cuûa cha!

Trong khi cha nhìn con baèng ñoâi maét giaø coãi vaø muoän phieàn, ñaày

thaønh kieán, soi moùi aáy, cha chaúng theøm bieát ñeán nhöõng caùi toát, ñieàu hay vaø

chaân thaønh, hoàn nhieân trong tö chaát cuûa con. Traùi tim nhoû beù cuûa con noàng

aám vaø to lôùn nhö aùnh raïng ñoâng ñang taëng bao tia naéng aám cho nhöõng

ngoïn ñoài bao la. Con ñaõ hoàn nhieân lao vaøo hoân chuùc cha nguû ngon maø

khoâng heà vöôùng baän vieäc cha ñaõ la maéng con caû ngaøy vaø haèn hoïc vôùi con

vì nhöõng lyù do khoâng chính ñaùng.

Con thöông yeâu!

Cha khoâng theå ñôïi theâm ñöôïc nöõa. Cha phaûi nhanh choùng böôùc ñeán

beân con, quyø xuoáng caïnh chieác giöôøng nhoû beù vaø nhìn göông maët thô ngaây

cuûa con trong giaác nguû vôùi moät nieàm aân haän voâ cuøng.

Coù theå, con coøn quaù beù boûng ñeå hieåu nhöõng caûm xuùc ñang traøn ngaäp

loøng cha. Cha höùa vôùi con, ngay töø giaây phuùt naøy, cha seõ trôû laïi laø ngöôøi

cha ñích thöïc vaø luoân bieát traân troïng tình yeâu con ngay caû trong nhöõng

giaây phuùt noùng giaän böøng böøng. Cha seõ laø ngöôøi baïn trung thaønh cuûa con,

seõ ñau khoå khi con gaëp baát haïnh, seõ cöôøi vui khi con gaëp may maén, sung

söôùng. Cha seõ caén chaët moâi ñeå khoâng thoát ra nhöõng lôøi gaét goûng moãi khi

con quyû giaän döõ troãi daäy trong loøng cha. Cha seõ töï baûo mình raèng con vaãn

coøn beù boûng.

OÂi, hình nhö cha ñaõ nhìn ñöùa con thô daïi cuûa cha nhö nhìn moät con

ngöôøi tröôûng thaønh thöïc söï. Giôø ñaây, nhìn con cuoän mình trong chaên vaø

meät moûi nguû yeân treân chieác giöôøng beù xíu, cha chôït nhaän ra raèng con chæ

laø moät ñöùa treû thô ngaây. Saùng saùng, con vaãn nuõng nòu trong voøng tay trìu

meán cuûa meï. Maùi toùc tô meàm maïi cuûa con coøn vöôùng víu treân bôø vai meï,

caàn ñöôïc che chôû trong caûm giaùc ñöôïc yeâu thöông. Vaäy maø, cha ñaõ ñoøi hoûi

ôû con quaù nhieàu…

***

Toâi ñaõ ñoïc caâu chuyeän naøy nhieàu laàn maø luùc naøo cuõng nguyeân veïn

caûm xuùc nhö laàn ñaàu tieân. Roài toâi töï hoûi ñaõ bao nhieâu laàn trong ñôøi, toâi

cuõng giaän döõ voâ côù vôùi nhöõng ngöôøi xung quanh. Haõy thoâng caûm, thaáu

hieåu moïi ngöôøi thay vì oaùn traùch hoï. Haõy ñaët mình vaøo vò trí cuûa hoï ñeå

hieåu taïi sao hoï laïi coù nhöõng haønh xöû nhö vaäy. “Bieát moïi thöù cuõng coù nghóa

laø tha thöù moïi thöù”.

Nhö Tieán só Johnson noùi: “Ngay caû Chuùa Trôøi coøn khoâng xeùt ñoaùn

moät ngöôøi cho ñeán phuùt cuoái cuøng cuûa cuoäc ñôøi hoï.” Vaäy taïi sao baïn vaø

toâi laïi laøm ñieàu ñoù?

* Nhöõng ngöôøi baïn gaëp treân ñöôøng ñôøi seõ aûnh höôûng ñeán cuoäc

soáng cuûa baïn. Duø toát hay xaáu, hoï cuõng taëng baïn nhöõng kinh nghieäm

soáng heát söùc tuyeät vôøi. Chính vì theá, ñöøng neân leân aùn, chæ trích hay than

phieàn ai caû. Thaäm chí, neáu coù ai ñoù laøm toån thöông baïn, phaûn boäi baïn

hay lôïi duïng loøng toát cuûa baïn thì xin haõy cöù tha thöù cho hoï. Bôûi vì coù theå,

chính nhôø hoï maø baïn hoïc ñöôïc caùch khoan dung.

* Chæ trích moät ngöôøi laø vieäc khoâng khoù. Vöôït leân treân söï phaùn xeùt

aáy ñeå cö xöû roäng löôïng, vò tha môùi laø ñieàu ñaùng töï haøo.

NGUYEÂN TAÉC 1:

KHOÂNG CHÆ TRÍCH, OAÙN TRAÙCH HAY THAN PHIEÀN!

2

BÍ MAÄT LÔÙN NHAÁT TRONG PHEÙP ÖÙNG XÖÛ

Chæ coù moät caùch hieäu quaû nhaát ñeå khieán moät ngöôøi thöïc hieän ñieàu ta

mong muoán. Vaø, haõy luoân nhôù raèng khoâng coù caùch naøo khaùc, neáu chuùng

ta:

* Moät tay giaät toùc, tay kia gí suùng vaøo ñaàu moät ngöôøi naøo ñoù vaø theùt

lôùn: “Coù bao nhieâu taøi saûn, haõy ñöa heát cho ta!”;

* Veânh maët cau coù vaø thaùch thöùc nhaân vieân cuûa mình: “Neáu khoâng

laøm vieäc chaêm chæ, toâi seõ ñuoåi vieäc anh/chò ngay laäp töùc. Nhìn ra ngoaøi kia

maø xem, bieát bao nhieâu ngöôøi muoán ñöôïc laøm nhaân vieân cuûa toâi ñaáy!”;

* Caàm moät caây roi maây to vaø quaùt con trai: “Ñoà ngu! Neáu maøy coøn

ham chôi laøm dô baån aùo quaàn, tao seõ cho maøy 100 roi”;

Chuùng ta cuøng thöû hình dung chuyeän gì seõ xaûy ra trong ba tröôøng

hôïp treân?

Maãu soá chung cuûa caû ba tröôøng hôïp laø nhöõng ngöôøi bò chuùng ta ñe

doïa seõ laøm theo nhöõng gì ñöôïc yeâu caàu. Nhöng, quan troïng hôn caû laø hoï

seõ laøm vôùi söï chòu ñöïng, khoù chòu, cau coù vaø phaãn uaát. Tröôøng hôïp xaáu

hôn nöõa laø hoï seõ laøm ngöôïc laïi. Ngöôøi bò gí suùng coù theå quaät laïi ngöôøi coù

suùng, nhaân vieân seõ sieâng naêng tröôùc maët vaø doái traù sau löng hoaëc ñi tìm

moät choã laøm khaùc coù oâng chuû cö xöû toát hôn, coøn ñöùa beù thì seõ vaãn troán ñi

chôi vaø sau ñoù leûn veà nhaø taém röûa töôm taát tröôùc khi baïn kòp phaùt hieän ra

noù ñaõ khoâng nghe lôøi.

Thay vì cöôõng böùc ngöôøi khaùc phaûi laøm theo yù mình, caùch ñôn giaûn

hôn coù theå khieán ngöôøi khaùc laøm baát cöù ñieàu gì chính laø: Haõy ñeå hoï laøm

ñieàu hoï muoán.

Nhaø phaân taâm hoïc löøng danh Sigmund Freud4 noùi raèng: “Moïi haønh

ñoäng cuûa con ngöôøi ñeàu xuaát phaùt töø hai ñoäng cô: nieàm kieâu haõnh cuûa giôùi

tính vaø söï khao khaùt ñöôïc laø ngöôøi quan troïng”. John Dewey5, moät trong

nhöõng nhaø trieát hoïc saâu saéc nhaát cuûa nöôùc Myõ laïi coù caùch nhìn hôi khaùc

moät chuùt: “Ñoäng cô thuùc ñaåy saâu saéc nhaát trong baûn chaát con ngöôøi laø söï

khao khaùt ñöôïc theå hieän mình”.

Vaäy baïn khao khaùt ñieàu gì cho mình? Nhöõng ñoøi hoûi maõnh lieät naøo

ñang buøng chaùy trong baïn?

Haàu heát moïi ngöôøi chuùng ta ñeàu mong muoán nhöõng ñieàu sau ñaây:

1. Coù ñöôïc söùc khoûe toát vaø moät cuoäc soáng bình an

2. Coù nhöõng moùn aên mình thích

3. Coù giaác nguû ngon

4. Coù ñaày ñuû tieàn baïc vaø tieän nghi vaät chaát

5. Coù cuoäc soáng toát ñeïp ôû kieáp sau

6. Ñöôïcï thoûa maõn trong cuoäc soáng tình duïc

4 Sigmund Freud (1856 – 1939): Baùc só thaàn kinh, nhaø taâm lyù hoïc, nhaø phaân taâm hoïc noåi tieáng ngöôøi AÙo. 5 John Dewey (1859 – 1952): Nhaø trieát hoïc, taâm lyù hoïc, nhaø caûi caùch giaùo duïc noåi tieáng ngöôøi Myõ.

7. Con caùi khoeû maïnh, hoïc gioûi

8. Coù caûm giaùc mình laø ngöôøi quan troïng

Haàu heát moïi öôùc muoán naøy thöôøng ñöôïc thoûa maõn, chæ tröø moät ñieàu,

maø ñieàu aáy cuõng saâu saéc, caáp baùch nhö thöùc aên hay giaác nguû nhöng laïi ít

khi ñöôïc thoûa maõn. Ñoù laø ñieàu maø Freud goïi laø “söï khao khaùt ñöôïc laø

ngöôøi quan troïng” hay laø “söï khao khaùt ñöôïc theå hieän mình” maø Dewey coù

nhaéc tôùi. Toång thoáng Lincoln vieát: “Moïi ngöôøi ñeàu thích ñöôïc khen ngôïi”

coøn William James6 thì tin raèng: “Nguyeân taéc saâu saéc nhaát trong baûn tính

con ngöôøi ñoù laø söï theøm khaùt ñöôïc taùn thöôûng”. Khoâng phaûi chæ laø “mong

muoán”, hay “ khao khaùt” maø laø “söï theøm khaùt” ñöôïc taùn thöôûng. “Söï theøm

khaùt” dieãn taû moät noãi khao khaùt dai daúng maø khoâng ñöôïc thoûa maõn. Vaø

nhöõng ai coù khaû naêng thoûa maõn ñöôïc söï theøm khaùt naøy moät caùch chaân

thaønh thì ngöôøi ñoù seõ “kieåm soaùt” ñöôïc nhöõng haønh vi cuûa ngöôøi khaùc.

Söï khao khaùt ñöôïc caûm thaáy mình quan troïng laø moät trong nhöõng

khaùc bieät chuû yeáu nhaát giöõa con ngöôøi vaø nhöõng sinh vaät khaùc.

Khi toâi coøn laø moät caäu beù ôû vuøng queâ Missourri, cha toâi coù nuoâi

nhöõng con heo gioáng Duoroe Jersey ngoä nghónh thuoäc noøi maët traéng.

Chuùng toâi thöôøng mang nhöõng chuù heo naøy vaø nhöõng gia suùc khaùc ñeán

trieån laõm ôû hoäi chôï ñoàng queâ cuõng nhö caùc cuoäc trieån laõm gia suùc khaép

vuøng Trung Taây. Chuùng toâi luoân ñöùng ñaàu caùc cuoäc thi vôùi giaûi thöôûng laø

nhöõng daûi baêng maøu lam. Cha toâi thöôøng gaén nhöõng daûi baêng naøy treân moät

6 William James (1842 – 1910): Nhaø trieát hoïc, taâm lyù hoïc, nhaø nghieân cöùu chuû nghóa thöïc duïng noåi tieáng ngöôøi Myõ.

taám vaûi moûng maøu traéng. Khi baïn beø hay khaùch khöùa ñeán thaêm nhaø, cha

toâi thöôøng môû mieáng vaûi ra khoe. OÂng caàm moät ñaàu vaø toâi caàm ñaàu kia,

roài oâng keå chi tieát vôùi moïi ngöôøi veà töøng giaûi thöôûng vôùi nieàm töï haøo aùnh

leân trong maét.

Nhöõng chuù heo chaúng heà quan taâm ñeán caùc giaûi thöôûng maø chuùng

ñaõ giaønh ñöôïc. Nhöng cha toâi thì coù. Nhöõng phaàn thöôûng naøy khieán oâng

caûm thaáy mình quan troïng.

Neáu nhö toå tieân chuùng ta khoâng coù söï khao khaùt chaùy boûng laø caûm

thaáy mình quan troïng thì seõ khoâng bao giôø coù nhöõng neàn vaên minh ñoäc

ñaùo vaø loaøi ngöôøi chuùng ta ngaøy nay chaúng hôn gì nhöõng loaøi ñoäng vaät

khaùc.

Chính söï khao khaùt ñöôïc thaáy mình quan troïng ñaõ khieán moät nhaân

vieân baùn taïp hoùa ít hoïc, ngheøo khoå chòu khoù nghieân cöùu nhöõng quyeån saùch

luaät cuõ kyõ maø caäu tình côø tìm thaáy döôùi ñaùy moät caùi thuøng ñöïng ñoà laët vaët

ñöôïc caäu mua laïi vôùi giaù 50 xu. Coù leõ caùc baïn ñaõ nghe noùi ñeán teân anh

chaøng baùn taïp hoùa naøy roài. Teân anh ta laø Lincoln.

Vaø cuõng chính söï khao khaùt caûm thaáy mình quan troïng ñaõ thuùc ñaåy

Charles Dickens vieát neân nhöõng tieåu thuyeát baát huû. Söï khao khaùt naøy cuõng

laø ñoäng löïc ñeå Christopher Wren7 vieát nhöõng baûn giao höôûng cuûa mình leân

ñaù. Vaø chính söï khao khaùt aáy cuõng ñaõ giuùp Rockefeller kieám ñöôïc haøng

trieäu ñoâ-la maø haàu nhö oâng chaúng caàn duøng ñeán moät ñoàng trong soá ñoù! 7 Christopher Wren (1632 - 1723): Kieán truùc sö, nhaø thieát keá, nhaø thieân vaên hoïc vaø hình hoïc ngöôøi Anh

theá kyû 17. OÂng töøng thieát keá 53 nhaø thôø ôû Luaân Ñoân, trong ñoù coù Thaùnh ñöôøng St Paul.

Khi chuùng ta maëc quaàn aùo thôøi trang, duøng haøng hieäu, ñi nhöõng

chieác xe thôøi thöôïng, duøng ñieän thoaïi di ñoäng saønh ñieäu, keå veà nhöõng ñöùa

con thoâng minh, chính laø luùc chuùng ta theå hieän söï khao khaùt ñöôïc toû ra

quan troïng tröôùc moïi ngöôøi.

Tuy nhieân, noãi khao khaùt naøy cuõng coù maët traùi cuûa noù. Khoâng ít

thanh nieân gia nhaäp caùc baêng nhoùm, tham gia nhöõng hoaït ñoäng toäi phaïm,

söû duïng heroin vaø thuoác laéc nhö ñeå khaúng ñònh mình, ñeå ñöôïc xaõ hoäi nhìn

hoï nhö nhöõng “Sieâu nhaân”. E. P. Mulrooney, UÛy vieân Caûnh saùt New York,

cho bieát: Haàu heát nhöõng toäi phaïm treû tuoåi ñeàu theå hieän caùi toâi raát lôùn. Yeâu

caàu ñaàu tieân cuûa chuùng sau khi bò baét giam laø ñoøi xem nhöõng tôø baùo töôøng

thuaät veà chuyeän cuûa chuùng nhö theá naøo.

Chính caùch moãi ngöôøi theå hieän söï quan troïng cuûa mình noùi leân raát roõ

tính caùch thaät cuûa hoï. John D. Rockefeller tìm ñöôïc caûm giaùc veà taàm quan

troïng cuûa mình baèng caùch ñoùng goùp tieàn ñeå döïng neân moät beänh vieän hieän

ñaïi ôû Baéc Kinh ñeå chöõa cho haøng trieäu ngöôøi ngheøo maø oâng chöa bao giôø

gaëp vaø cuõng chöa heà coù yù ñònh gaëp. Dillinger thích coù ñöôïc caûm giaùc veà

taàm quan troïng cuûa mình baèng caùch gieát ngöôøi cöôùp cuûa. Khi bò FBI (Cuïc

Ñieàu tra Lieân bang Myõ) saên ñuoåi, haén ta ñaõ lao vaøo moät trang traïi ôû

Minnesota vaø doõng daïc tuyeân boá: “Ta chính laø Dillinger!” vôùi nieàm töï haøo

khoâng caàn giaáu gieám.

Thöïc ra, ñaây laø moät yeáu toá raát “ngöôøi”. Gaàn nhö ai cuõng theá. Neáu

khoâng xem söï khaùt khao ñöôïc laø ngöôøi quan troïng laø moät thuoäc tính cuûa

con ngöôøi thì coù leõ nhieàu ngöôøi seõ kinh ngaïc khi bieát raèng, ngay caû nhöõng

nhaân vaät noåi tieáng nhaát, nhöõng con ngöôøi ñöôïc toân vinh nhaát trong lòch söû

loaøi ngöôøi cuõng theá. Ngöôøi ta coù theå ngaïc nhieân töï hoûi vì sao ngöôøi vó ñaïi

nhö George Washington cuõng muoán ñöôïc goïi laø “Ñöùc Ngaøi Toång thoáng

Hôïp Chuûng quoác Hoa Kyø”. Ngöôøi ta laïi thaéc maéc taïi sao moät con ngöôøi taøi

trí nhö Christopher Columbus8 cuõng muoán coù ñöôïc danh hieäu “Thuûy sö Ñoââ

ñoác Ñaïi döông vaø Phoù vöông AÁn Ñoä”. Vaø, ngöôøi ta seõ caøng ngaïc nhieân

hôn nöõa neáu bieát raèng nöõ hoaøng Catherine vó ñaïi khoâng chòu môû baát kyø

böùc thö naøo neáu khoâng coù lôøi ñeà beân ngoaøi: “Kính göûi Nöõ Hoaøng Quyeàn

uy”. ..

Caùc nhaø tyû phuù chæ ñoàng yù taøi trôï cho cuoäc vieãn chinh cuûa thuûy sö

ñoâ ñoác Byrd ñeán Nam Cöïc naêm 1928 vôùi yeâu caàu duy nhaát laø teân cuûa hoï

phaûi ñöôïc ñaët cho nhöõng daõy nuùi baêng ôû ñoù. Victor Hugo khoâng khao khaùt

gì hôn laø thaønh phoá Paris ñöôïc ñoåi thaønh teân oâng. Ngay caû Shakespeare,

ngöôøi ñöôïc meänh danh laø ngöôøi vó ñaïi nhaát trong soá nhöõng ngöôøi vó ñaïi,

cuõng muoán laøm veû vang theâm teân tuoåi cuûa mình baèng caùch xin hoaøng gia

ban cho moät töôùc hieäu quyù toäc.

Ñoâi khi, coù ngöôøi töï bieán mình thaønh taøn taät ñeå coù ñöôïc söï thöông

haïi, söï quan taâm cuûa ngöôøi khaùc, ñeå caûm thaáy mình quan troïng. Ñeä nhaát

phu nhaân McKinley tìm caûm giaùc quan troïng baèng caùch baét choàng baø,

Toång thoáng William McKinley cuûa Myõ, moãi ngaøy phaûi taïm gaùc vieäc quoác

chính moät vaøi giôø ñeå ôû beân giöôøng baø vaø ru baø nguû. Baø nuoâi döôõng khao

khaùt chaùy boûng ñöôïc moïi ngöôøi chuù yù baèng caùch yeâu caàu oâng phaûi ôû beân

8 Christopher Columbus (1451 – 1506): Nhaø haøng haûi, nhaø thaùm hieåm ngöôøi YÙ, ngöôøi phaùt hieän ra chaâu

Myõ naêm 1492.

baø ngay caû khi baø ñi khaùm raêng. Coù laàn, baø ñaõ laøm aàm ó khi oâng “daùm” ñeå

baø moät mình vôùi nha só vì phaûi tham döï moät cuoäc hoïp quan troïng vôùi Boä

tröôûng Ngoaïi giao.

Nhaø vaên Mary Roberts Rinehart coù laàn keå toâi nghe veà moät coâ gaùi

thoâng minh vaø maïnh khoûe ñaõ trôû neân beänh taät chæ vì muoán coù ñöôïc caûm

giaùc mình quan troïng. Baø Rinehart keå: “Coâ ta naèm lyø treân giöôøng suoát 10

naêm roøng ñeå ngöôøi meï giaø phaûi vaát vaû leân xuoáng ba taàng laàu phuïc dòch coâ

moãi ngaøy. Moät hoâm, ngöôøi meï giaø meät moûi ñoå beänh vaø sau ñoù qua ñôøi.

Trong vaøi tuaàn keá ñoù, coâ ta môùi oám lieät giöôøng thöïc söï. Nhöng roài coâ ta

nhanh choùng hoài phuïc vaø baét ñaàu cuoäc soáng khoûe maïnh bình thöôøng nhö

chöa bao giôø ngaõ beänh”.

Thaäm chí, ngöôøi ta coù theå hoùa ñieân ñeå tìm trong côn ñieân caùi caûm

giaùc laø ngöôøi quan troïng, ñieàu maø hoï khoâng theå coù ñöôïc trong theá giôùi traàn

truïi naøy. Khoâng ít ngöôøi maûi meâ “chieán ñaáu” trong caùc troø chôi vi tính ñeå

bieán mình thaønh anh huøng haûo haùn. Trong khi ngoaøi ñôøi thöïc hoï chæ laø

nhöõng con ngöôøi bình thöôøng, khoâng vai veá, khoâng ñòa vò xaõ hoäi.

Moät vò baùc só tröôûng khoa thaàn kinh cuûa moät beänh vieän taâm thaàn uy

tín nhaát nöôùc Myõ quaû quyeát raèng nhieàu beänh nhaân ñaõ tìm thaáy trong theá

giôùi ñieân roà caùi caûm giaùc trôû thaønh moät nhaân vaät quan troïng maø hoï khoâng

theå coù ñöôïc trong ñôøi thöïc. OÂng keå cho toâi nghe caâu chuyeän sau: “Gaàn ñaây

toâi coù moät nöõ beänh nhaân gaëp bi kòch gia ñình. Coâ aáy muoán ñöôïc quan taâm,

muoán ñöôïc aân aùi, yeâu thöông. Coâ muoán coù con caùi vaø coù uy tín xaõ hoäi,

nhöng cuoäc soáng thöïc teá ñaõ chaø ñaïp leân taát caû nhöõng öôùc muoán cuûa coâ.

Choàng coâ khoâng yeâu coâ. Anh ta thaäm chí khoâng chòu ngoài aên cuøng coâ maø

baét coâ phaûi phuïc vuï böõa aên cho anh ta trong moät caên phoøng treân gaùc. Coâ

khoâng coù con, cuõng khoâng coù ñòa vò xaõ hoäi gì caû. Keát quaû laø coâ bi beänh taâm

thaàn. Trong töôûng töôïng cuûa coâ, coâ thaáy mình ñaõ ly dò choàng, trôû laïi laø moät

con ngöôøi töï do. Roài sau ñoù, coâ laïi nghó raèng mình ñaõ laáy ñöôïc moät ngöôøi

thuoäc doøng doõi quyù toäc Anh vaø nhaán maïnh vieäc mình ñöôïc goïi laø “Phu

nhaân Smith”. Hôn theá nöõa, coâ coøn hình dung moãi toái coâ coù theâm moät ñöùa

con. Moãi laàn toâi ñeán thaêm, coâ ñeàu noùi: “Thöa baùc só, toái qua toâi vöøa sinh

con”.

Cuoäc soáng ñaõ ñaåy moïi con taøu mô öôùc cuûa coâ va vaøo nhöõng taûng ñaù

saéc caïnh cuûa thöïc teá. Nhöng taïi nhöõng hoøn ñaûo traøn ngaäp aùnh naéng cuûa trí

töôûng töôïng ñieân roà, con taøu mô öôùc aáy ñaõ caäp beán vôùi caùnh buoàm phaáp

phôùi hoan ca trong gioù. Vò baùc só khaúng ñònh vôùi toâi: “Neáu nhö chæ caàn giô

tay ra laø coù theå chöõa laønh caên beänh cho coâ aáy, toâi cuõng seõ khoâng laøm.

Soáng nhö theá naøy coâ aáy haïnh phuùc hôn nhieàu”.

Neáu moät vaøi ngöôøi khao khaùt caûm giaùc ñöôïc trôû neân quan troïng ñeán

noãi hoùa ñieân ñeå coù ñöôïc caûm giaùc aáy thì baïn haõy hình dung xem, baïn vaø

toâi seõ ñaït ñöôïc pheùp maøu gì neáu ta coù ñöôïc ñieàu ñoù maø khoâng caàn phaûi

ñeán mieàn ñieân roà cuûa trí töôûng töôïng?

Moät trong nhöõng ngöôøi ñaàu tieân ôû Myõ ñöôïc traû löông treân moät trieäu

ñoâ-la moãi naêm laø Charles Schwab (thôøi maø nöôùc Myõ chöa coù thueá thu

nhaäp caù nhaân vaø moät ngöôøi ñöôïc xem laø giaøu coù khi moãi tuaàn kieám ñöôïc

50 ñoâ-la). OÂng ñaõ ñöôïc Andrew Carnegie boå nhieäm vaøo chöùc chuû tòch ñaàu

tieân cuûa Taäp ñoøan Theùp Hoa Kyøõ vaøo naêm 1921 khi chæ môùi ba möôi taùm

tuoåi. Vì sao Andrew Carnegie ñoàng yù traû moät trieäu ñoâ-la moãi naêm, töùc gaàn

30 ngaøn ñoâ-la moãi ngaøy cho Charles Schwab? Phaûi chaêng vì Charles

Schwab laø moät thieân taøi? Hay vì oâng coù kieán thöùc veà theùp hôn nhöõng

ngöôøi khaùc?

Hoaøn toaøn khoâng. Chính Charles Schwab baûo toâi raèng, nhieàu ngöôøi

laøm vieäc cho oâng coù kieán thöùc veà cheá bieán theùp hôn haún oâng. Lyù do

Schwab ñöôïc traû löông cao nhö theá laø vì oâng coù khaû naêng thu phuïc loøng

ngöôøi. OÂng chia seû, bí quyeát cuûa oâng chính laø “khaû naêng taïo nieàm höng

phaán ôû nhöõng ngöôøi cuøng laøm vieäc, phaùt huy nhöõng öu ñieåm maïnh nhaát ôû

moät con ngöôøi baèng caùch nhìn nhaän, taùn thöôûng vaø khuyeán khích hoï”.

“Khoâng coù caùch naøo gieát cheát öôùc mô vaø noã löïc phaán ñaáu cuûa con

ngöôøi baèng thaùi ñoä vaø nhöõng lôøi chæ trích cuûa caáp treân. Toâi khoâng bao giôø

chæ trích moät ai. Toâi tin töôûng vaøo vieäc taïo ra ñoäng löïc cho moïi ngöôøi laøm

vieäc. Ñieàu naøy laøm cho toâi luoân mong muoán khen ngôïi ngöôøi khaùc vaø

khoâng thích laøm toån thöông theâm nhöõng loãi laàm cuûa hoï. Neáu toâi thích thuù

moät ñieàu gì ñoù, toâi seõ luoân ñoäng vieân, khuyeán khích baèng taát caû söï chaân

thaønh vaø höôûng öùng nhieät tình nhaát cuûa mình.”

Ñoù laø nhöõng gì Schwab ñaõ laøm. Vaäy nhöõng ngöôøi taàm thöôøng öùng

xöû ra sao? Hoï laøm ngöôïc laïi hoaøn toaøn. Neáu hoï khoâng thích ñieàu gì, hoï seõ

quaùt maéng nhaân vieân; coøn neáu hoï thích, hoï seõ chaúng noùi gì. Nhö moät caâu

noùi xöa: “Laøm toát ñeán ñaâu, khoâng moät lôøi khen; sai laàm moät laàn, nhaéc nhôû

suoát ñôøi.”

Schwab chia seû: “Trong suoát cuoäc ñôøi mình, toâi chöa töøng gaëp ngöôøi

naøo laøm toát coâng vieäc cuûa mình neáu khoâng coù söï uûng hoä cuûa ngöôøi khaùc”.

Andrew Carnegie cuõng vaäy. Vaø ñoù laø moät trong nhöõng lyù do laøm

neân thaønh coâng phi thöôøng cuûa “oâng vua” theùp. Andrew Carnegie khen

ngôïi nhöõng ngöôøi hôïp taùc vôùi mình luùc coâng khai, luùc kín ñaùo. Thaäm chí,

ngay caû treân taám bia moä cuûa mình, oâng coøn khen taëng taát caû nhöõng ngöôøi

ñaõ töøng laøm vieäc cho oâng: “Ñaây laø nôi yeân nghæ cuûa moät ngöôøi bieát caùch

taäp hôïp nhöõng ngöôøi taøi gioûi hôn mình”.

Söï khen ngôïi, caûm kích thaønh thöïc laø moät trong nhöõng bí quyeát

thaønh coâng ñaàu tieân cuûa John D. Rockefeller trong öùng xöû vôùi moïi ngöôøi.

Khi nhaân vieân cuûa oâng laø Edward Bedford gaây thieät haïi moät trieäu ñoâ-la

trong moät vuï mua baùn ôû Nam Myõ, thay vì chæ trích, John D. Rockefeller laïi

taùn thöôûng Bedford vì ñaõ cöùu ñöôïc 60% soá tieàn Rockefeller ñaõ ñaàu tö.

Rockerfeller laøm nhö vaäy vì bieát raèng Edward ñaõ coá gaéng heát söùc. OÂng

noùi: “Ñieàu ñoù thaät tuyeät. Chuùng ta khoâng phaûi luùc naøo cuõng laøm toát ñöôïc

nhö vaäy.”

Trong soá caùc maåu baùo toâi caét ñeå laïi, coù moät caâu chuyeän vui maø toâi

bieát laø khoâng coù thöïc nhöng noù laïi minh hoïa cho moät söï thaät. Toâi seõ keå laïi

cho caùc baïn nghe:

Laàn noï, sau moät ngaøy laøm vieäc cöïc nhoïc, vôï moät ngöôøi noâng daân ñaõ

quaúng tröôùc maët nhöõng ngöôøi ñaøn oâng trong gia ñình baø moät ñoáng coû khoâ

thay vì doïn böõa aên toái nhö moïi khi. Khi hoï töùc toái hoûi baø coù ñieân hay

khoâng, baø ñaùp: “Toâi ñaõ naáu aên cho caùc ngöôøi suoát 20 naêm nay vaø trong

suoát thôøi gian ñoù toâi chöa heà nghe ai caûm ôn moät caâu hay noùi vôùi toâi raèng

caùc ngöôøi khoâng bieát aên coû khoâ”.

Moät coâng trình nghieân cöùu caùch ñaây vaøi naêm veà vieäc nhöõng ngöôøi

vôï boû nhaø ra ñi cho thaáy nguyeân nhaân chuû yeáu cuûa tình traïng naøy chính laø

do “thieáu söï nhìn nhaän vaø traân troïng”. Vaø toâi chaéc chaén raèng neáu coù moät

coâng trình nghieân cöùu veà lyù do nhöõng ngöôøi choàng boû nhaø ñi thì cuõng thu

ñöôïc moät keát quaû keát quaû töông töï. Chuùng ta thöôøng cho raèng vieäc vôï hay

choàng mình ôû beân caïnh laø leõ ñöông nhieân neân raát hieám khi daønh cho hoï

moät lôøi caûm ôn hay söï traân troïng.

Moät hoïc vieân trong lôùp cuûa chuùng toâi keå raèng vôï anh vaø moät nhoùm

phuï nöõ khaùc trong nhaø thôø cuøng tham gia vaøo moät chöông trình töï hoaøn

thieän baûn thaân. Chò ñeà nghò anh giuùp baèng caùch lieät keâ saùu ñieàu maø anh

cho laø chò coù theå thay ñoåi ñeå trôû thaønh moät ngöôøi vôï toát hôn. Anh aáy keå laïi

vôùi lôùp hoïc nhö sau: “Toâi ngaïc nhieân tröôùc moät yeâu caàu nhö vaäy. Thuù thöïc,

toâi coù theå deã daøng lieät keâ saùu ñieàu toâi muoán coâ aáy thay ñoåi. Vaø, taát nhieân laø

coâ aáy cuõng coù theå lieät keâ moät ngaøn chuyeän coâ aáy muoán toâi thay ñoåi nhöng

toâi ñaõ khoâng laøm theá. Toâi baûo: “Cho anh suy nghó vaø saùng mai anh seõ traû

lôøi”. Saùng hoâm sau, toâi daäy raát sôùm, tìm mua taëng vôï saùu boâng hoàng vôùi

moät taám thieäp ghi: “Anh khoâng theå nghó ra saùu ñieàu maø anh muoán em thay

ñoåi. Anh yeâu em nhö chính em baây giôø!”. Chieàu hoâm ñoù, khi veà nhaø, toâi

ñöôïc vôï chaøo ñoùn baèng nhöõng gioït nöôùc maét ñaày xuùc ñoäng. Khoâng caàn

phaûi noùi. toâi voâ cuøng vui söôùng vì ñaõ khoâng pheâ phaùn coâ aáy nhö yeâu caàu.

Chuû nhaät sau ñoù ôû nhaø thôø, sau khi vôï toâi baùo caùo laïi keát quaû cuûa coâng

vieäc ñöôïc giao, nhieàu phuï nöõ cuøng hoïc vôùi coâ aáy ñaõ ñeán gaëp toâi vaø noùi:

“Töø tröôùc ñeán nay chuùng toâi chöa bao giôø nghe thaáy moät cöû chæ naøo lòch

thieäâp, chu ñaùo vaø ngoït ngaøo ñeán nhö vaäy”. Luùc ñoù toâi môùi thaät söï hieåu

ñöôïc söùc maïnh cuûa söï traân troïng vaø loøng bieát ôn”.

Toâi ñaõ coù laàn taäp theo phong traøo nhòn aên vaø ñaõ thöû soáng saùu ngaøy

saùu ñeâm maø khoâng aên gì. Thöïc ra cuõng khoâng khoù laém. Cuoái ngaøy thöù saùu,

toâi cuõng khoâng ñoùi hôn cuoái ngaøy thöù hai. Tuy nhieân neáu chuùng ta ñeå gia

ñình hay nhaân vieân cuûa mình nhòn ñoùi saùu ngaøy thì laïi laø moät loãi laàm lôùn.

Theá maø, chuùng ta laïi ñeå gia ñình thaân yeâu cuûa mình, nhöõng nhaân vieân caàn

maãn vaø taän tuïy cuûa mình phaûi nhòn ñeán saùu tuaàn hay thaäm chí ñeán saùu

möôi naêm maø khoâng coù ñeán moät lôøi taùn thöôûng thaät loøng. Chuùng ta khoâng

chòu nhôù raèng hoï ñang khao khaùt ñeán chaùy loøng moät lôøi khen ngôïi cuûa

chuùng ta, chaúng keùm gì moät ngöôøi mong coù ñöôïc moät böõa ngon laønh khi

ñang ñoùi coàn caøo.

Alfred Lunt, moät trong nhöõng dieãn vieân xuaát saéc nhaát moïi thôøi ñaïi,

ngöôøi ñoùng vai chính trong vôû kòch Reunion in Vienna, ñaõ noùi: “Ñieàu toâi

caàn hôn caû cho cuoäc soáng cuûa mình laø nuoâi döôõng söï traân troïng ñoái vôùi

baûn thaân mình”.

Chuùng ta nuoâi döôõng phaàn theå chaát cuûa con caùi, quan taâm ñeán cuoäc

soáng vaät chaát cuûa nhaân vieân mình nhöng laïi raát ít khi nuoâi döôõng hay

truyeàn cho hoï söï töï traân troïng nhöõng giaù trò baûn thaân. Chuùng ta coù theå cung

caáp cho hoï nhöõng thöùc aên ngon nhöng laïi thöôøng queân taëng hoï nhöõng lôøi

khen ngôïi thaät loøng maø hoï seõ nhôù maõi nhö nhôù nhöõng giai ñieäu eâm aùi

tuyeät vôøi nhaát.

Paul Harvey, trong moät buoåi phaùt thanh cuûa mình, ñaõ keå moät caâu

chuyeän minh chöùng raèng vieäc khen ngôïi, caûm kích thaønh thaät coù theå thay

ñoåi cuoäc ñôøi moät con ngöôøi nhö theá naøo: “Caùch ñaây nhieàu naêm coù moät coâ

giaùo ôû Detroit nhôø Stevie Morris giuùp coâ tìm moät con chuoät trong lôùp hoïc.

Coâ ñaùnh giaù raát cao taøi naêng cuûa Stevie vaø khen Stevie raèng Thöôïng Ñeá ñaõ

taëng cho Stevie moät ñoâi tai thính ñeå buø laïi söï khieám thò. Coâ khoâng ngôø raèng

ñaây thöïc söï laø laàn ñaàu tieân Stevie ñöôïc ngöôøi khaùc traân troïng, ñaùnh giaù

cao veà khaû naêng cuûa ñoâi tai mình vaø queân ñi söï khieám khuyeát tröôùc giôø.

Cho ñeán baây giôø, Stevie thöøa nhaän raèng söï traân troïng ngaøy aáy ñaõ taïo ra

moät böôùc ngoaët trong cuoäc ñôøi oâng. Töø khi ñöôïc ñeà cao vaø phaùt hieän ra

naêng khieáu nghe cuûa mình, oâng ñaõ noã löïc phaùt huy khaû naêng cho ñeán khi

trôû thaønh moät trong nhöõng ca só nhaïc pop tuyeät vôøi nhaát ñoàng thôøi laø nhaïc

só saùng taùc nhöõng ca khuùc hay nhaát trong thaäp nieân 70, döôùi caùi teân huyeàn

thoaïi Stevie Wonder”.

Khi ñoïc nhöõng caâu chuyeän naøy, coù theå baïn seõ noùi: “Trôøi! Toaøn laø

nhöõng lôøi xu nònh voâ nghóa! Toâi cuõng ñaõ töøng thöû nhö vaäy. Nhöng caùch naøy

thöïc söï khoâng oån, ñaëc bieät vôùi nhöõng ngöôøi nhaïy caûm vaø caêm gheùt thoùi giaû

doái, xu nònh!”.

Dó nhieân, xu nònh ít khi thaønh coâng vôùi nhöõng ngöôøi hieåu bieát vaø coù

khaû naêng phaân bieät saâu saéc giöõa nònh hoùt vôùi lôøi khen ngôïi vaø caûm ôn

chaân thaønh. Bôûi vì taâng boác chæ laø lôøi leõ hôøi hôït, ích kyû, hoaøn toaøn khoâng

trung thöïc, vaø chaéc chaén thaát baïi. Tuy vaäy, cuõng coù moät soá ngöôøi khao

khaùt ñöôïc taùn thöôûng ñeán möùc hoï nuoát baát kyø lôøi khen naøo nhö moät ngöôøi

ñoùi aên caû rau laãn con saâu baùm trong ñoù. Taâng boác giaû taïo cuõng nhö tieàn

giaû, noù seõ gaây khoù khaên khi chuùng ta chuyeån noù cho moät ngöôøi naøo khaùc.

Söï khaùc nhau giöõa caûm kích vaø taâng boác naèm ôû ñaâu? Raát ñôn giaûn!

Ñieàu naøy laø thaønh thöïc coøn ñieàu kia laø khoâng thaønh thöïc. Moät ñieàu xuaát

phaùt töø taám loøng, moät ñieàu chỉ töø cöûa mieäng. Moät ñieàu laø voâ tö, chaân

thaønh, moät ñieàu laø ích kyû, coù muïc ñích. Moät ñieàu ñöôïc moïi ngöôøi caûm

nhaän, xuùc ñoäng, moät ñieàu thì bò moïi ngöôøi leân aùn.

Gaàn ñaây toâi ñöôïc nhìn thaáy böùc töôïng baùn thaân cuûa moät anh huøng

Mexico laø Töôùng Alvaro Obregon taïi laâu ñaøi Chapultepec ôû Mexico. Döôùi

töôïng khaéc nhöõng lôøi leõ ñaày trieát lyù cuûa Obregon: “Ñöøng sôï nhöõng keû thuø

taán coâng anh maø haõy sôï nhöõng ngöôøi baïn nònh hoùt anh”.

Ñuùng! Toâi hoaøn toaøn khoâng khuyeán khích söï xu nònh! Toâi ñang noùi

ñeán moät caùch soáng môùi. Cho pheùp toâi nhaéc laïi: Moät caùch soáng môùi.

Vua George V coù moät loaït saùu caâu chaâm ngoân ñöôïc vieát treân nhöõng

böùc töôøng trong phoøng hoïc cuûa oâng taïi cung ñieän Buckingham. Moät trong

nhöõng chaâm ngoân naøy vieát: “Haõy ngaên toâi ñöøng trao vaø nhaän nhöõng lôøi

khen ngôïi reû tieàn”. Moïi lôøi nònh hoùt ñeàu laø lôøi khen ngôïi reû tieàn. Toâi raát

taâm ñaéc vôùi moät ñònh nghóa cho raèng: “Nònh hoùt laø noùi vôùi moät ngöôøi khaùc

chính ñieàu maø anh ta thích nghó veà mình”.

Khi ñaàu oùc khoâng vöôùng baän, chuùng ta thöôøng daønh gaàn 95% thôøi

gian ñeå nghó veà mình. Haõy ngöøng vieäc nghó veà baûn thaân trong choác laùt vaø

baét ñaàu nghó veà ñieàu toát cuûa nhöõng ngöôøi xung quanh. Khi aáy, toâi vaø baïn

seõ thaáy mình khoâng caàn duøng ñeán nhöõng lôøi nònh hoùt nöõa. Ñoù chæ laø moät

thöù reû tieàn vaø giaû doái.

Moät trong nhöõng giaù trò bò chuùng ta laõng queân nhieàu nhaát trong cuoäc

soáng haøng ngaøy chính laø söï caûm kích, traân troïng. Chaúng bieát vì sao chuùng

ta cöù hay queân khen ngôïi con caùi mình khi noù ñem veà nhaø tôø giaáy khen

hay quyeån soå lieân laïc ghi thaønh tích hoïc taäp toát trong thaùng qua. Chuùng ta

queân khuyeán khích con caùi khi laàn ñaàu tieân töï chuùng laøm ñöôïc moät caùi

baùnh hay töï giaùc doïn deïp goïn gaøng goùc hoïc taäp cuûa mình… Khoâng coù

ñieàu gì laøm con treû vui söôùng hôn laø söï quan taâm vaø khen ngôïi cuûa boá meï.

Moãi khi thöôûng thöùc moät moùn ngon ôû nhaø haøng, toâi luoân töï daën mình

nhôù noùi vôùi ngöôøi ñaàu beáp raèng moùn aên aáy raát tuyeät. Khi gaëp moät ngöôøi

baùn haøng meät moûi maø vaãn bieåu loä söï aân caàn vôùi khaùch thì toâi cuõng luoân

nhaéc nhôû mình haõy nhôù caûm ôn anh ta vì söï phuïc vuï taän taâm, nhieät tình.

Taát caû dieãn vieân, ca só vaø dieãn giaû treân theá giôùi ñeàu naûn loøng neáu

khoâng nhaän nhöõng trang voã tay khen ngôïi naøo töø khaùn thính giaû. Neáu ñieàu

naøy ñuùng ñoái vôùi nhöõng ngöôøi bieåu dieãn chuyeân nghieäp thì noù coøn ñuùng

gaáp nhieàu laàn ñoái vôùi nhöõng ngöôøi laøm vieäc trong caùc cô quan, cöûa haøng,

nhaø maùy, trong gia ñình vaø baïn beø chuùng ta. Trong taát caû quan heä giöõa

ngöôøi vôùi ngöôøi, chuùng ta haõy luoân nhôù raèng moïi ngöôøi hôïp taùc vôùi mình

cuõng ñeàu laø nhöõng con ngöôøi vaø hoï ñeàu khao khaùt nhaän ñöôïc söï coâng

nhaän, ñaùnh giaù cao vaø traân troïng vì nhöõng gì hoï ñaõ laøm.

Haõy thaép leân ngoïn löûa cuûa söï bieát ôn chaân thaønh ñoái vôùi moïi ngöôøi

trong cuoäc soáng. Söï lan toûa cuûa ngoïn löûa naøy seõ mang laïi cho baïn nhöõng

giaù trò vöôït thôøi gian.

Chæ trích hay xuùc phaïm ngöôøi khaùc khoâng bao giờ laøm thöùc tænh thay

ñoåi ñöôïc ho trôû neân toát hônï, vaäy neân baïn ñöøng bao giôø laøm theá! Coù moät

caâu chaâm ngoân coå raát hay maø toâi ñaõ daùn leân taám göông soi ñeå ngaøy naøo

cuõng coù theå nhìn thaáy: “Toâi chæ soáng treân theá gian naøy coù moät laàn, vì vaäy

neáu coù theå laøm baát cöù ñieàu toát ñeïp naøo hay theå hieän loøng nhaân aùi, tri aân

cuûa mình vôùi baát kyø ai, toâi seõ thöïc hieän ngay khoâng chaäm treã, bôûi toâi bieát

mình seõ khoâng soáng ñeán laàn thöù hai, hoaëc sô mình khoâng coøn cô hoäi”.

Trieát gia Emerson9 noùi: “Moïi ngöôøi toâi gaëp ñeàu coù nhöõng ñieåm hay

hôn toâi vaø toâi luoân hoïc ñöôc ñieàu gí ñoù töø hoï”. Mong raèng ñieàu naøy cuõng

ñuùng vôùi baïn vaø toâi. Chuùng ta haõy ngöøng nghó ñeán nhöõng thaønh tích, mong

muoán cuûa mình vaø thöû tìm hieåu nhöõng ñieåm toát cuûa ngöôøi khaùc. Moïi ngöôøi

seõ heát söùc ghi nhaän nhöõng lôøi khen ngôïi cuûa baïn vaø luoân coù ñoäng löïc ñeå

thöïc hieän nhöõng ñieàu toát ñeïp töông töï trong suoát cuoäc ñôøi hoï.

Bieát khen ngôïi vaø caûm ôn nhöõng ngöôøi xung quanh moät caùch chaân

thaønh chính laø chieác ñuõa thaàn taïo neân tình thaân aùi vaø nguoàn ñoäng

vieân tinh thaàn to lôùn. Ñoù laø nieàm vui raèng moãi ngöôøi ñang ñöôïc quan

taâm, coâng nhaän vaø yeâu thöông. Moãi ngöôøi ñöôïc khen ngôïi chaân thaønh

seõ töï nhieân söûa ñoåi nhöõng tính xaáu ñeå trôû neân hoaøn thieän hôn.

9 Ralph Waldo Emerson (1803 – 1882): Trieát gia, nhaø vieát tieåu luaän, nhaø thô ngöôøi Myõ, cuõng laø ngöôøi ñi ñaàu phong traøo töï löïc caùnh sinh vaø trieát lyù sieâu vieät (transcendentalism).

NGUYEÂN TAÉC 2:

THAØNH THAÄT KHEN NGÔÏI VAØ BIEÁT ÔN NGÖÔØI KHAÙC.

3

AI LAØM ÑÖÔÏC ÑIEÀU DÖÔÙI ÑAÂY,

NGÖÔØI ÑOÙ SEÕ COÙ CAÛ THEÁ GIÔÙI

Toâi thöôøng ñi caâu caù vaøo muøa heø. Toâi raát thích aên kem vaø traùi caây

nhöng caù laïi thích aên giun. Vì theá, khi ñi caâu, toâi khoâng nghó ñeán moùn

khoaùi khaåu cuûa mình maø nghó ñeán moùn khoaùi khaåu cuûa caù. Toâi khoâng moùc

kem hoaëc traùi caây vaøo löôõi caâu maø laø moät con giun hay moät con chaâu

chaáu, treo moài tröôùc maët con caù vaø noùi: “Naøy, caù, coù phaûi maøy thích caùi

naøy khoâng?”.

ÖÙng xöû vôùi con ngöôøi cuõng vaäy.

Ñaây laø ñieàu maø Lloyd George, vò thuû töôùng vó ñaïi cuûa Anh trong

Theá chieán Thöù I, ñaõ laøm. Khi coù ngöôøi hoûi laøm theá naøo oâng giöõ vöõng ñöôïc

quyeàn löïc trong khi nhieàu nhaø laõnh ñaïo thôøi chieán ôû caùc nöôùc khaùc thöôøng

bò laõng queân, oâng ñaùp sôû dó oâng laøm ñöôïc ñieàu ñoù laø nhôø moät ñieàu duy

nhaát: Hoïc ñöôïc caùch moùc moài vaøo löôõi caâu phuø hôïp vôùi töøng loaïi caù.

Coù theå noùi, caùch duy nhaát ñeå gaây aûnh höôûng ñeán ngöôøi khaùc laø noùi

veà nhöõng ñieàu hoï mong muoán vaø höôùng daãn hoï laøm theá naøo ñeå ñaït ñöôïc

ñieàu ñoù.

Neáu muoán caäu con trai tuoåi môùi lôùn cuûa mình khoâng huùt thuoác laù thì

haõy noùi veà nhöõng ñieàu maø noù muoán nghe, ví duï nhö khaû naêng noù seõ khoâng

tìm ñöôïc baïn gaùi do hôi thôû khoâng thôm tho hay khoâng giaønh ñöôïc giaûi

trong traän boùng ñaù saép tôùi do söùc khoûe keùm vì huùt thuoác laù!

Coù moät thöïc teá ñaõ ñöôïc khoa hoïc kieåm chöùng laø ngay caû caùc con vaät

cuõng muoán ñöôïc ñoái xöû nhö theá. Chuyeän keå raèng moät hoâm, hai cha con

trieát gia Ralph Waldo Emerson muoán ñöa moät con beâ vaøo chuoàng. Nhöng

hoï phaïm phaûi moät loãi thoâng thöôøng laø chæ nghó tôùi ñieàu mình muoán. Theá laø

Emerson vaø con trai, keû ñaåy, ngöôøi loâi con beâ. Nhöng con beâ cuõng chæ laøm

theo nhöõng gì noù muoán: cöù ñöùng daïng chaân ra vaø kieân quyeát khoâng nhuùc

nhích. Coâ gaùi giuùp vieäc cho gia ñình Emerson nhìn thaáy tình caûnh ñoù. Coâ

khoâng bieát laøm thô hay vieát tieåu luaän, nhöng coâ hieåu taâm lyù loaøi vaät hôn

nhaø trieát hoïc Emerson. Coâ ñöa ngoùn tay vaøo moõm con beâ cho noù muùt nhö

buù meï, roài töø töø voã veà noù vaøo chuoàng.

Töø ngaøy baïn chaøo ñôøi, moïi haønh ñoäng baïn thöïc hieän ñeàu laø vì baïn

muoán moät ñieàu gì ñoù. Taïi sao baïn laïi ñoùng goùp tieàn cho caùc hoäi töø thieän?

Bôûi vì baïn muoán goùp phaàn chia seû giuùp ñôõ nhöõng ngöôøi bò thöông taät hay

baát haïnh hôn baïn. Vaø vì baïn thöïc söï muoán laøm moät ñieàu toát, voâ tö vaø

thaùnh thieän vì tình thöông yeâu.

Neáu nhö loøng mong muoán caûm giaùc naøy khoâng maïnh hôn nieàm khao

khaùt coù nhieàu tieàn, baïn seõ khoâng bao giôø laøm töø thieän ñöôïc. Dó nhieân, baïn

coù theå ñoùng goùp bôûi vì baïn caûm thaáy xaáu hoå neáu töø choái, hay bôûi vì moät

ngöôøi quen yeâu caàu baïn laøm theá. Duø theo kieåu naøo thì cuõng coù moät ñieàu

chaéc chaén: Baïn ñoùng goùp bôûi vì baïn mong muoán coù ñöôïc moät ñieàu gì ñoù.

Harry A. Overstreet, trong taùc phaåm AÛnh höôûng Haønh vi Con ngöôøi

(Influencing Human Behavior), ñaõ vieát: “Moïi haønh vi ñeàu naûy sinh töø choã

chuùng ta caên baûn muoán ñieàu gì. Lôøi khuyeân hay nhaát daønh cho nhöõng ai

muoán thuyeát phuïc ngöôøi khaùc, duø laø trong kinh doanh, trong gia ñình,

tröôøng hoïc, hay chính tröôøng, ñoù laø: Tröôùc heát, haõy khôi gôïi ôû ngöôøi mình

muoán aûnh höôûng moät yù muoán thieát tha. Ai laøm ñöôïc nhö theá seõ coù caû theá

giôùi theo mình vaø seõ khoâng bao giôø bò coâ ñoäc.

Andrew Carnegie, moät ngöôøi Scotland ngheøo khoå, chæ coù boán naêm

ngoài gheá nhaø tröôøng, nhöng ñaõ sôùm hoïc ñöôïc ôû tröôøng ñôøi caùch duy nhaát

coù theå gaây aûnh höôûng ñeán haønh vi cuûa ngöôøi khaùc. Ñoù laø: Noùi theo caùch

ngöôøi khaùc muoán nghe. OÂng ñaõ baét ñaàu coâng vieäc vôùi hai xu moãi giôø ñeå

sau naøy coù theå ñoùng goùp 365 trieäu ñoâ-la cho caùc toå chöùc töø thieän. Hai chaùu

trai cuûa Carnegie ñang hoïc ôû Yale luoân cho raèng chuùng baän ñeán noãi queân

vieát thö veà nhaø. Chuùng chaúng maûy may chuù yù ñeán nhöõng böùc thö tha thieát

cuûa meï, khieán meï chuùng lo laéng ñeán phaùt oám. Carnegie ñaùnh cuoäc moät

traêm ñoâ-la raèng oâng coù theå laøm cho hai ñöùa chaùu traû lôøi ngay laäp töùc maø

thaäm chí khoâng caàn phaûi yeâu caàu moät lôøi naøo. OÂng vieát cho hai chaùu moät

böùc thö thaêm hoûi, cuoái thö noùi raèng oâng coù göûi cho moãi ñöùa moät tôø naêm

ñoâ-la. Nhöng oâng giaû vôø queân khoâng boû tieàn vaøo phong bì. Vaø ñuùng nhö

oâng tieân ñoaùn. Thö traû lôøi ñeán ngay laäp töùc: “Chuù Andrew thaân meán…”.

Toâi ñoan chaéc laø baïn coù theå töï mình ñoaùn ra phaàn coøn laïi cuûa böùc thö.

Moät ví duï khaùc veà caùch thuyeát phuïc laø caâu chuyeän cuûa Stan Novak

ôû Cleveland, Ohio. Buoåi chieàu noï, Stan ñi laøm veà vaø thaáy ñöùa con trai uùt

teân Tim ñang gaøo khoùc trong phoøng khaùch. Caäu beù khoâng muoán ñeán

tröôøng maãu giaùo vaøo ngaøy mai. Thay vì phaûn öùng nhö bình thöôøng laø ñuoåi

thaèng beù ra khoûi phoøng vaø buoäc noù höùa phaûi ñi hoïc, Stan bình tónh ngoài

xuoáng vaø suy nghó: “Neáu mình laø Tim, taïi sao mình laïi töùc toái chuyeän ñeán

tröôøng maãu giaùo? Chaéc laø vì ôû tröôøng chaúng coù gì hay maø boá meï laïi khoâng

cho mình ñöôïc ôû nhaø chôi”. Theá laø sau ñoù, hai vôï choàng anh laäp ra moät

danh saùch moïi troø chôi thuù vò maø Tim seõ ñöôïc tham gia ôû tröôøng maãu giaùo

nhö veõ töï do baèng ñaàu ngoùn tay, muùa haùt, chôi vôùi nhöõng ngöôøi baïn môùi.

Theá roài, hoï thöïc hieän caùc troø chôi ñoù ngay tröôùc maët thaèng beù. Thaáy haáp

daãn, anh trai cuûa Tim laø Bob nhaäp cuoäc tröôùc. Chaúng maáy choác, Tim cuõng

tham gia. “OÀ, khoâng ñaâu! Con phaûi ñeán tröôøng maãu giaùo tröôùc ñeå hoïc caùch

veõ baèng möôøi ñaàu ngoùn tay”. Vôùi taát caû söï haêng haùi, ngöôøi cha ñoïc toaøn

boä danh saùch nhöõng troø vui chôi ôû tröôøng theo caùch maø caäu beù hieåu ñöôïc,

keå cho caäu nghe moïi ñieàu thuù vò ôû tröôøng maãu giaùo. Saùng hoâm sau, Stan

ngôõ ngaøng khi thaáy Tim ñang ngoài nguû say treân chieác gheá ôû phoøng khaùch

vì ñaõ thöùc daäy töø raát sôùm ñeå ñôïi boá ñöa ñeán tröôøng. Tim noùi vôùi cha: “Bôûi

vì con khoâng muoán ñeán tröôøng muoän”. Söï haêng haùi cuûa cha meï vaø anh trai

ñaõ laøm naûy sinh ôû Tim söï khao khaùt ñeán tröôøng, trong khi bao nhieâu lôøi

khuyeân baûo hay doïa naït ñeàu voâ ích.

Neáu laàn sau, baïn muoán thuyeát phuïc ai ñoù laøm vieäc gì thì tröôùc khi

laøm ñieàu ñoù, baïn haõy töï hoûi mình: “Toâi coù theå laøm gì ñeå ngöôøi ñoù töï

nguyeän laøm ñieàu naøy?”.

Toâi thöôøng thueâ theo muøa moät khaùn phoøng lôùn taïi moät khaùch saïn ôû

New York (khoaûng 20 buoåi toái moãi muøa) ñeå toå chöùc caùc cuoäc dieãn thuyeát.

Gaàn ñeán ngaøy khai maïc, ngöôøi quaûn lyù khaùch saïn ñoät ngoät baùo tin raèng

tieàn thueâ ñôït naøy taêng gaáp ba laàn so vôùi tröôùc. Luùc ñoù, toaøn boä thö môøi ñaõ

ñöôïc göûi ñi. Dó nhieân, toâi khoâng muoán traû theâm tieàn, nhöng noùi vôùi khaùch

saïn veà nhöõng ñieàu toâi muoán thì coù ích lôïi gì? Hoï chæ quan taâm ñeán ñieàu hoï

muoán. Hai ngaøy sau toâi quyeát ñònh ñeán gaëp ngöôøi quaûn lyù vaø noùi:

“Toâi raát baát ngôø khi nhaän ñöôïc böùc thö cuûa oâng nhöng toâi khoâng heà

traùch oâng. Neáu ôû vaøo cöông vò cuûa oâng, coù leõ toâi cuõng laøm töông töï. Traùch

nhieäm cuûa ngöôøi quaûn lyù khaùch saïn laø phaûi ñaït ñöôïc lôïi nhuaän baèng moïi

caùch. Neáu oâng khoâng laøm theá, oâng seõ bò ñuoåi vieäc. Toâi hoaøn toaøn thoâng

caûm vôùi oâng. Vaäy baây giôø, chuùng ta haõy cuøng thöû phaân tích nhöõng caùi ñöôïc

vaø nhöõng caùi maát coù theå xaûy ra neáu oâng taêng tieàn thueâ ñôït naøy nheù!”

Sau ñoù, toâi laáy ra moät tôø giaáy, vaïch moät ñöôøng ôû giöõa, beân naøy ghi

“Ñöôïc” vaø beân kia laø “Maát”. Döôùi muïc “Ñöôïc” toâi môû ngoaëc vaø vieát doøng

chöõ “neáu khaùn phoøng coøn troáng”. Sau ñoù toâi tieáp tuïc: “OÂng seõ ñöôïc thuaän

lôïi laø coù phoøng cho thueâ khieâu vuõ hay toå chöùc söï kieän. Ñaây laø moät thuaän

lôïi to lôùn ñem ñeán cho oâng nhieàu tieàn hôn so vôùi cho thueâ phoøng laøm hoäi

nghò. Neáu nhö toâi chieám khaùn phoøng suoát 20 ñeâm trong thôøi gian cao ñieåm

trong muøa thì chaéc chaén oâng seõ phaûi chòu nhieàu thieät thoøi”.

“Beân caïnh ñoù, cuõng coù moät vaøi ñieàu baát lôïi. Tröôùc heát, oâng chaúng

taêng ñöôïc thu nhaäp töø toâi, traùi laïi coøn bò maát ñi, vì nếu phải traû soá tieàn

thueâ cao nhö vaäy toâi ñaønh phaûi toå chöùc hoäi nghò ôû moät nôi khaùc. Laïi coøn

moät thieät haïi nöõa cho oâng. Nhöõng baøi dieãn thuyeát cuûa toâi seõ thu huùt nhieàu

ngöôøi thuoäc giôùi thöôïng löu vaø trí thöùc ñeán khaùch saïn naøy. Ñaây seõ laø lôøi

quaûng caùo raát toát cho khaùch saïn cuûa oâng. Neáu oâng traû naêm ngaøn ñoâ-la ñeå

quaûng caùo treân baùo, oâng vaãn khoâng theå thu huùt ñöôïc nhieàu khaùch haøng

chaát löôïng nhö theá ñeán khaùch saïn cuûa oâng. Nhö vaäy neáu khoâng coù nhöõng

baøi dieãn thuyeát cuûa toâi thì khaùch saïn bò thieät thoøi nhieàu”. Vöøa noùi, toâi vöøa

vieát hai ñieàu aáy döôùi muïc “Maát” vaø trao tôø giaáy cho oâng quaûn lyù, roài baûo:

“Mong oâng suy xeùt kyõ nhöõng ñieàu lôïi haïi naøy roài cho toâi quyeát ñònh cuoái

cuøng”. Hoâm sau, toâi nhaän ñöôïc böùc thö baùo raèng tieàn thueâ cuûa toâi chæ taêng

50% chöù khoâng phaûi laø 300%. Thöïc söï, coù ñöôïc vieäc giaûm giaù naøy khoâng

phaûi do toâi noùi veà ñieàu mình mong muoán maø chæ noùi veà ñieàu oâng quaûn lyù

khaùch saïn muoán vaø caùch ñaït ñöôïc ñieàu mong muoán ñoù nhö theá naøo.

Henry Ford10 noùi: “Neáu nhö coù moät bí quyeát naøo ñeå thaønh coâng, thì

noù naèm ôû khaû naêng hieåu vaø thoâng caûm vôùi quan ñieåm cuûa ngöôøi khaùc vaø

nhìn söï vieäc theo goùc ñoä cuûa ngöôøi aáy cuõng nhö theo goùc ñoä cuûa chính

mình”. Ñaây laø lôøi khuyeân kinh ñieån nhaát töø xöa ñeán nay trong ngheä thuaät

ñoái nhaân xöû theá.

Moät chaân lyù ñôn giaûn vaø hieån nhieân maø baát kyø ai cuõng bieát. Theá

nhöng, 90% con ngöôøi treân traùi ñaát naøy laïi queân duøng noù trong suoát 90%

thôøi gian soáng cuûa mình.

Haõy xem nhöõng böùc thö ñöôïc chuyeån ñeán baøn vieát cuûa baïn vaøo

saùng mai, baïn seõ thaáy haàu heát ñeàu vi phaïm nguyeân taéc quan troïng aáy. 10 Henry Ford (1863 - 1947 ): Nhaø saùng laäp haõng oâ toâ Ford cuûa Myõ, ngöôøi phaùt minh vaø aùp duïng phöông phaùp daây chuyeàn saûn xuaát.

Chuùng ta seõ cuøng thöû ñoïc vaø phaân tích böùc thö cuûa giaùm ñoác boä

phaän truyeàn thoâng cuûa moät coâng ty quaûng caùo coù chi nhaùnh treân toaøn quoác

göûi cho nhöõng ngöôøi quaûn lyù caùc traïm phaùt thanh ñòa phöông (trong ngoaëc

ñôn laø phaûn öùng giaû ñònh cuûa chuùng ta khi ñoïc töøng ñoaïn).

Kính göûi oâng John Blank

Blankville, Indiana

OÂng Blank thaân meán!

Coâng ty ------- luoân mong muoán duy trì vò trí ñöùng ñaàu ngaønh quaûng

caùo ôû lónh vöïc truyeàn thanh.

(Ai caàn bieát coâng ty oâng muoán gì? Toâi lo vieäc cuûa toâi coøn chöa xong.

Ngaân haøng ñoøi tòch thu nhaø toâi ñeå xieát nôï, saâu boï ñang aên truïi ñaùm rau

quaû, chöùng khoaùn hoâm qua laïi suït giaù. Toâi laïi vöøa bò maát 85% giaù trò coå

phieáu saùng nay, khoâng ñöôïc môøi ñeán cuoäc khieâu vuõ taïi nhaø Jone toái qua.

Baùc só baûo toâi bò cao huyeát aùp, bò suy suïp thaàn kinh vaø toùc coù gaøu. Ñaõ quaù

đủ roài, vaäy maø saùng nay coøn bò thaèng nhoùc naøo ñoù ôû New York gôûi thö ba

hoa veà caùi ñieàu maø coâng ty noù muoán. Thaät böïc mình! Chæ caàn haén hieåu böùc

thö naøy laøm maát thieän caûm nhö theá naøo, chaéc haén phaûi ruùt khoûi ngaønh

quaûng caùo maø veà chaên vòt cho roài!)

Caùc chöông trình thoâng baùo, quaûng caùo quoác gia ñeàu do coâng ty

chuùng toâi ñaûm nhieäm. Vieäc trieån khai nhanh choùng, ñuùng thôøi haïn

ñaõ giuùp cho chuùng toâi lieân tuïc ñöùng ôû vò trí ñaàu ngaønh trong nhieàu

naêm qua.

(Coâng ty oâng lôùn maïnh, giaøu coù, ñöùng ñaàu aø? Theá thì sao? Duø coâng

ty oâng coù lôùn nhö Taäp ñoaøn General Motors hay General Electric hoaëc Boä

toång tham möu quaân ñoäi Myõ hay baèng taát caû coäng laïi thì cuõng theá thoâi.

Neáu oâng coù ñöôïc moät chuùt thoâng minh haún oâng phaûi hieåu raèng toâi quan

taâm ñeán vieäc toâi quan troïng nhö theá naøo, chöù khoâng phaûi oâng quan troïng

nhö theá naøo. Chuyeän thaønh coâng to lôùn cuûa oâng chæ laøm cho toâi böïc boäi vì

caûm thaáy mình beù nhoû vaø chaúng coù giaù trò gì.)

Chuùng toâi muoán cung caáp cho khaùch haøng thoâng tin chi tieát veà tình

hình cuûa caùc ñaøi phaùt thanh.

(OÂng muoán ö! OÂng coù phaûi laø con boø khoâng haû? Toâi khoâng heà quan

taâm gì ñeán ñieàu oâng muoán hay ñieàu toång thoáng Myõ muoán. Ñeå toâi baûo oâng

moät laàn cho xong raèng toâi chæ quan taâm tôùi ñieàu toâi muoán maø thoâi, theá maø

oâng chöa heà noùi moät lôøi veà ñieàu ñoù trong böùc thö ngu xuaån cuûa oâng.)

Haõy cung caáp cho coâng ty chuùng toâi lòch phaùt thanh haøng tuaàn cuûa

ñaøi oâng – caøng chi tieát caøng tieän lôïi cho vieäc löïa choïn, saép xeáp caùc

chöông trình quaûng caùo vaøo thôøi ñieåm thuaän lôïi nhaát.

(Thoâng tin quan troïng ö! OÂng ñieân roài. OÂng khoe khoang, keû caû vaø

khieán toâi caûm thaáy mình voâ nghóa, roài sau ñoù laïi daùm yeâu caàu ñöa cho oâng

“thoâng tin quan troïng”, thaäm chí coøn khoâng noùi “xin laøm ôn” khi yeâu caàu

ñieàu ñoù nöõa chöù. Thaät khoâng theå töôûng töôïng ñöôïc!)

Nhaän ñöôïc thö naøy, mong oâng gôûi ngay cho chuùng toâi lòch phaùt

thanh gaàn nhaát cuûa ñaøi oâng, ñieàu ñoù seõ mang laïi lôïi ích cho caû ñoâi

beân.

(Thaät laø ngu xuaån! OÂng göûi cho toâi moät böùc thö reû tieàn, noùi nhaêng

noùi cuoäi, theá maø laïi daùm yeâu caàu toâi “gôûi ngay” cho oâng, trong luùc toâi

ñang böïc boäi veà giaáy nôï vaø veà huyeát aùp cuûa mình. Vaø ai cho oâng caùi quyeàn

ra leänh cho toâi?... OÂng noùi ñieàu naøy seõ “mang laïi lôïi ích cho caû ñoâi beân”,

nhöng oâng chöa cho toâi thaáy laø toâi seõ coù lôïi ôû ñieåm naøo.)

Thaân meán,

John Doe

Giaùm ñoác Truyeàn thoâng

Taùi buùt.

Baøi vieát thuù vò döôùi ñaây laø töø taïp chí Blankville, haún oâng seõ muoán

phaùt thanh noù ôû ñaøi cuûa mình.

(Cuoái cuøng, tôùi phaàn taùi buùt oâng môùi ñeà caäp ñieàu gì ñoù lieân quan ñeán

vaán ñeà cuûa toâi. Taïi sao oâng laïi khoâng baét ñaàu böùc thö baèng ñieàu naøy?

Nhöng noù duøng ñeå laøm gì, oâng cuõng khoâng heà noùi roõ! Daân quaûng caùo naøo

cuõng ñeàu noùi nhaûm nhö oâng sao? OÂng caàn chi lòch phaùt thanh gaàn ñaây nhaát

cuûa toâi, caùi oâng caàn laø moät chuùt chaát xaùm ñeå nheùt vaøo caùi ñaàu baõ ñaäu cuûa

oâng!)

Döôùi ñaây laø moät böùc thö khaùc do ngöôøi ñöùng ñaàu traïm cuoái cuûa moät

coâng ty vaän taûi lôùn göûi cho Edward Vermylen, moät hoïc vieân cuûa toâi. Böùc

thö ñaõ gaây aán töôïng gì cho ngöôøi nhaän? Baïn haõy ñoïc noù vaø chuùng ta seõ

cuøng phaân tích.

Kính göûi: OÂng Edward Vermylen

Coâng ty A. Zerega’ Sons

28 Front St.

Brooklyn, N.Y. 11201

Thöa OÂng,

Coâng vieäc taïi traïm nhaän haøng göûi ra nöôùc ngoaøi theo ñöôøng saét

cuûa chuùng toâi ñaõ bò caûn trôû vì haøng hoùa chuyeån ñeán quaù treã vaøo

cuoái buoåi chieàu. Ñieàu naøy daãn ñeán tình traïng öù ñoïng haøng taïi

traïm vaø trong moät vaøi tröôøng hôïp chuùng toâi ñaõ khoâng kòp giao

haøng. Ngaøy 10 thaùng 11 chuùng toâi ñaõ nhaän ñöôïc cuûa coâng ty oâng

moät loâ haøng goàm 510 kieän vaøo luùc 4 giôø 20 chieàu.

Chuùng toâi raát mong nhaän ñöôïc söï hôïp taùc cuûa oâng ñeå khaéc phuïc

tình traïng chaäm treã ngoaøi yù muoán naøy. Xin oâng cho bieát raèng oâng

coù theå chuyeån moät phaàn haøng hoùa cho chuùng toâi vaøo buoåi saùng

thay vì doàn taát caû vaøo buoåi chieàu, ñeå traùnh rôi vaøo tröôøng hôïp

töông töï trong töông lai?

Ñieàu thuaän lôïi veà phía oâng trong caùch thu xeáp naøy laø haøng hoùa

cuûa oâng seõ ñöôïc boác dôõ nhanh choùng vaø chuùng toâi baûo ñaûm seõ

göûi ñi ngay sau ñoù.

Thaân meán.

J---- B----

Sau khi ñoïc böùc thö naøy, oâng Vermylen, ngöôøi phuï traùch baùn haøng

cho coâng ty Zerega’ Sons göûi noù cho toâi vôùi lôøi bình luaän sau ñaây:

“Böùc thö naøy ñaõ phaûn taùc duïng. Ñaàu thö hoï keå leå nhöõng khoù khaên

cuûa hoï maø chuùng toâi noùi chung chaúng caàn quan taâm. Maõi ñeán cuoái thö môùi

noùi raèng neáu nhö cuøng hôïp taùc, haøng hoùa cuûa chuùng toâi seõ ñöôïc chuyeån

nhanh choùng.

Noùi khaùc ñi, ñieàu chuùng toâi quan taâm nhaát laïi ñöôïc nhaéc ñeán cuoái

cuøng, toaøn boä keát quaû cuûa böùc thö gaây neân söï phaûn ñoái hôn laø hôïp taùc.”

Baây giôø chuùng ta cuøng xem thöû lieäu coù theå vieát laïi hay caûi thieän böùc

thö naøy khoâng. Chuùng ta ñöøng phí thì giôø noùi veà nhöõng vaán ñeà cuûa mình

nöõa. Nhö Henry Ford khuyeân: “Hieåu vaø thoâng caûm vôùi quan ñieåm cuûa

ngöôøi khaùc vaø nhìn söï vieäc theo goùc ñoä cuûa ngöôøi aáy cuõng nhö goùc ñoä cuûa

chính mình”.

Ñaây laø böùc thö ñaõ ñöôïc vieát laïi. Coù theå chöa phaûi laø toát nhaát, nhöng

cuõng ñaùng khen ngôïi:

Kính göûi: OÂng Edward Vermylen

Coâng ty Zerega’ Sons

Soá 28 Ñöôøng Front

Brooklyn, N.Y.11201

OÂng Vermylen thaân meán!

Coâng ty cuûa oâng ñaõ töøng laø moät trong nhöõng khaùch haøng thaân

thieát cuûa chuùng toâi suoát möôøi boán naêm qua. Chuùng toâi raát caûm ôn

nhöõng ñôn ñaët haøng cuûa oâng vaø muoán ñem ñeán cho oâng moät dòch vuï

giao nhaän nhanh choùng, hieäu quaû nhaát. Tuy nhieân, thôøi gian gaàn ñaây

chuùng toâi chöa phuïc vuï oâng nhanh choùng nhö mong muoán vì caùc xe

taûi cuûa oâng chuyeån cho chuùng toâi nhöõng loâ haøng lôùn raát muoän vaøo

cuoái buoåi chieàu, cuïï theå laø loâ haøng vaøo ngaøy 10 thaùng 11. Lyù do laø vì

nhieàu khaùch haøng khaùc cuõng chuyeån haøng ñeán vaøo cuøng thôøi gian

nhö treân neân raát deã xaûy ra tình traïng taéc ngheõn. Haäu quaû laø caùc xe

taûi cuûa oâng buoäc phaûi xeáp haøng chôø taïi caûng, ñoâi khi ngay caû vieäc

chuyeån haøng cho oâng cuõng bò hoaõn laïi.

Ñieàu naøy quaû thaät seõ ñem laïi nhöõng keát quaû khoâng toát nhöng

khoâng phaûi laø khoâng giaûi quyeát ñöôïc. Neáu coù theå, xin oâng vui loøng

chuyeån haøng ñeán chuùng toâi vaøo saùng sôùm. Nhö theá caùc xe taûi cuûa

oâng seõ khoâng phaûi chôø, haøng cuûa oâng seõ ñöôïc dôõ xuoáng ngay laäp

töùc. Ñoàng thôøi, coâng nhaân cuûa chuùng ta cuõng seõ ñöôïc veà nhaø sôùm

hôn vaøo buoåi toái ñeå thöôûng thöùc moùn mì oáng tuyeät vôøi do coâng ty

oâng saûn xuaát.

Cuoái cuøng, cho duø haøng cuûa oâng ñeán luùc naøo ñi nöõa, chuùng toâi

cuõng seõ noã löïc heát söùc mình ñeå phuïc vuï oâng nhanh choùng.

Chuùng toâi bieát laø oâng raát baän. Xin ñöøng maát thôøi gian traû lôøi

böùc thö naøy.

Thaân meán.

J----B-----

Tröôûng Traïm

Barbara Anderson, nhaân vieân cuûa moät ngaân haøng ôû New York,

muoán chuyeån coâng taùc ñeán Phoenix, Arizona ñeå tieän chaêm soùc söùc khoûe

cho caäu con trai. Söû duïng nhöõng nguyeân taéc ñaõ hoïc trong khoùa huaán luyeän

cuûa chuùng toâi, baø vieát böùc thö naøy cho möôøi hai ngaân haøng ôû Phoenix:

“Thöa quyù ngaøi!

Kinh nghieäm möôøi naêm trong ngaønh ngaân haøng cuûa toâi seõ laø

moät ñoùng goùp höõu ích cho söï taêng tröôûng nhanh choùng cuûa ngaân

haøng cuûa quyù ngaøi.

Vôùi nhieàu khaû naêng khaùc nhau veà nghieäp vuï ngaân haøng taïi

Trust Bank New York, toâi ñaõ ñöôïc ñeà baït chöùc vuï hieän nay laø Giaùm

ñoác Chi nhaùnh. Toâi coù nhieàu hiểu biết thấu đáo trong moïi lónh vöïc

ngaân haøng, bao gồm cả nhöõng giao dòch tieàn göûi, tín duïng, cho vay

vaø quaûn lyù.

Toâi seõ chuyeån ñeán Phoenix vaøo thaùng 5 vaø tin chaéc raèng mình

coù theå goùp phaàn vaøo söï lôùn maïnh vaø taêng tröôûng lôïi nhuaän cho ngaân

haøng quyù ngaøi. Toâi seõ ôû Phoenix vaøo ngaøy 3 thaùng 4 vaø seõ raát caûm

kích neáu caùc ngaøi daønh cho toâi cô hoäi ñöôïc chöùng minh khaû naêng

thöïc teá coù theå giuùp ngaân haøng cuûa quyù ngaøi ñaït ñöôïc nhöõng keát quaû

nhö theá naøo.

Thaân meán,

Barbara L. Anderson

Caùc baïn ñoaùn thöû xem baø Anderson coù nhaän ñöôïc thö traû lôøi sau böùc

thö naøy khoâng? Möôøi moät ngaân haøng ñaõ môøi baø ñeán phoûng vaán vaø baø nhaän

ñöôïc thö môøi laøm vieäc cuûa taát caû möôøi moät ngaân haøng naøy. Lyù do ñôn

giaûn laø vì baø Anderson khoâng heà ñeà caäp ñeán ñieàu baø muoán maø chæ noùi veà

nhöõng ñieàu baø coù theå giuùp cho caùc ngaân haøng, taäp trung vaøo ñieàu hoï muoán

chöù khoâng phaûi laø ñieàu baø muoán.

Haøng traêm ngaøn ngöôøi baùn haøng ñang caát böôùc treân leà ñöôøng hoâm

nay, meät moûi vaø thaát voïng vôùi möùc löông thaáp. Taïi sao theá? Bôûi vì hoï bao

giôø cuõng nghó ñeán ñieàu hoï muoán maø khoâng nhaän ra ñieàu khaùch haøng

muoán. Chuùng ta bao giôø cuõng chæ quan taâm tôùi vieäc giaûi quyeát nhöõng vaán

ñeà cuûa mình maø thoâi. Vaø neáu nhö nhöõng ngöôøi baùn haøng coù theå chæ cho

chuùng ta thaáy vieäc phuïc vuï cuûa hoï hay haøng hoùa cuûa hoï seõ giuùp giaûi quyeát

nhöõng vaán ñeà cuûa chuùng ta nhö theá naøo, hoï seõ khoâng caàn phaûi baùn cho

chuùng ta. Chuùng ta seõ töï mua. Khaùch haøng muoán caûm thaáy mình ñang mua

chöù khoâng phaûi ñöôïc baùn.

Theá maø nhieàu ngöôøi baùn haøng laïi boû phí caû cuoäc ñôøi ñi baùn saûn

phaåm cuûa mình maø khoâng tìm hieåu yù muoán cuûa ngöôøi mua. Toâi ñaõ coù

nhieàu naêm soáng ôû Forest Hills, moät coäng ñoàng nhoû nhöõng gia ñình soáng

khaù bieät laäp giöõa trung taâm New York. Moät hoâm, khi ñang raûo böôùc ñeán

nôi laøm vieäc, toâi tình côø gaëp moät ngöôøi kinh doanh baát ñoäng saûn coù thaâm

nieân trong khu vöïc naøy. OÂng ta raát thaïo Forest Hills neân toâi thuaän mieäng

hoûi xem ngoâi nhaø traùt thaïch cao cuûa toâi ñöôïc laøm vôùi rui kim loaïi hay gaïch

roãng. OÂng baûo khoâng bieát vaø tö vaán vôùi toâi ñieàu maø toâi ñaõ bieát, ñoù laø neân

hoûi ñieàu ñoù ôû hoäi kieán truùc Forest Hills. Hoâm sau, toâi nhaän ñöôïc moät böùc

thö cuûa oâng ta. OÂng coù cho toâi thoâng tin maø toâi muoán khoâng? Khoâng, oâng

ta yeâu caàu toâi cho pheùp tö vaán baûo hieåm. Roõ raøng oâng khoâng heà quan taâm

tôùi vieäc giuùp toâi. OÂng chæ quan taâm tôùi vieäc giuùp cho chính oâng maø thoâi.

Theá giôùi naøy ñaày nhöõng ngöôøi muoán vô veùt vaø kieám chaùc cho mình,

cho neân caù nhaân hieám hoi naøo muoán phuïc vuï ngöôøi khaùc moät caùch voâ tö

seõ coù ñöôïc moät öu theá to lôùn: Hoï seõ raát ít bò caïnh tranh!

Owen D. Young, moät luaät gia noåi tieáng vaø laø moät trong nhöõng nhaø

laõnh ñaïo kinh doanh lôùn nhaát nöôùc Myõ ñaõ töøng phaùt bieåu: “Nhöõng ai coù

theå ñaët mình vaøo vò trí cuûa ngöôøi khaùc, nhöõng ai coù theå hieåu nhöõng suy tö,

caûm nhaän cuûa moïi ngöôøi thì khoâng bao giôø phaûi lo lắng cho töông lai”.

Neáu nhö sau khi ñoïc quyeån saùch naøy, baïn chæ thöïc haønh ñöôïc moät

ñieàu, ñoù laø bao giôø cuõng nghó theo quan ñieåm cuûa ngöôøi khaùc vaø nhìn söï

vieäc töø goùc ñoä cuûa hoï, chæ caàn ñieàu duy nhaát naøy thoâi cuõng ñuû taïo neân coät

moác voâ cuøng quan troïng treân con ñöôøng phaùt trieån söï nghieäp cuûa baïn.

Bieát nhìn nhaän vaán ñeà theo quan ñieåm cuûa ngöôøi khaùc vaø bieát khôi

gôïi ôû hoï mong muoán tha thieát thöïc hieän ñieàu mình mong chôø hoaøn toaøn

khoâng phaûi laø lôïi duïng ngöôøi ñeå möu caàu quyeàn lôïi cho mình vaøø gaây thieät

haïi ñeán quyeàn lôïi cuûa hoï. Caû hai beân ñeàu phaûi coù ñöôïc quyeàn lôïi nhö

nhau.

Michael E. Whidden thuoäc Warwick, ñaûo Rhode, laø ngöôøi baùn haøng

cho haõng xaêng daàu Shell. Mike muoán trôû thaønh ngöôøi baùn haøng soá moät

trong khu vöïc, nhöng moät traïm xaêng daàu trong danh saùch phuïc vuï cuûa anh

laïi laø moät trôû ngaïi cho öôùc muoán aáy. Traïm do moät oâng giaø baûo thuû quaûn lyù

vaø khoâng sao thuùc ñaåy oâng ta thay ñoåi tình traïng cuûa traïm ñöôïc. Traïm

xaêng troâng toài taøn ñeán noãi chaúng ai theøm gheù ngang, nhöng ngöôøi quaûn lyù

khoâng chòu nghe lôøi thuyeát phuïc cuûa Mike ñeå naâng cao hình aûnh cuûa traïm.

Sau khi thuùc giuïc, troø chuyeän, taâm söï nhieàu laàn maø chaúng coù keát quaû gì,

Mike quyeát ñònh môøi ngöôøi quaûn lyù ñeán thaêm traïm Shell gaàn nhaát ôû trong

vuøng. OÂng quaûn lyù bò soác vôùi aán töôïng maïnh meõ veà traïm Shell ñoù ñeán noãi,

khi Mike ñeán laàn sau, traïm xaêng ñaõ ñöôïc oâng queùt doïn saïch seõ vaø doanh

thu taêng leân roõ reät. Ñieàu naøy ñaõ giuùp Mike ñaït ñöôïc vò trí soá moät trong

vuøng. Taát caû nhöõng lyù leõ thuyeát phuïc ñeàu khoâng ñem ñeán keát quaû gì

nhöng baèng caùch khôi gôïi loøng ham muoán maõnh lieät ôû ngöôøi quaûn lyù thoâng

qua hình aûnh cuûa moät traïm xaêng hieän ñaïi, chuyeân nghieäp, Mike ñaõ ñaït

ñöôïc muïc ñích cuûa mình. Caû ngöôøi quaûn lyù vaø Mike ñeàu coù lôïi.

Tröôøng hôïp ngöôïc laïi, moät hoïc vieân, tröôùc khi tham döï khoùa huaán

luyeän “Thuyeát trình hieäu quaû” cuûa toâi, muoán thuyeát phuïc moïi ngöôøi chôi

boùng roå vaøo thôøi gian raûnh roãi ñaõ noùi nhö theá naøy: “Toâi muoán caùc baïn chôi

boùng roå. Toâi thích chôi boùng roå nhöng maáy laàn gaàn ñaây ra saân taäp ñeàu

khoâng ñuû ngöôøi chôi. Moät toái caùch ñaây môùi vaøi hoâm, chæ coù vaøi ba ngöôøi

chuùng toâi chôi boùng vôùi nhau vaø toâi bò baàm moät maét. Toâi muoán toái mai taát

caû caùc baïn xuoáng saân. Toâi muoán chôi boùng roå!”. Anh ta coù noùi chuùt gì veà

ñieàu baïn muoán khoâng? Khoâng! Vaø baïn cuõng chaúng thaáy haøo höùng vôùi

nhöõng gì anh ta muoán. Baïn cuõng khoâng muoán bò baàm moät con maét.

Trong khi ñoù, coù bao nhieâu ñieàu anh ta coù theå noùi ñeå khôi gôïi ôû baïn

loøng ham thích taäp luyeän theå thao. Naøo laø chôi theå thao laøm ñaàu oùc thoaûi

maùi, saûng khoaùi, vui veû vaø coù theâm nhieàu ngöôøi baïn…

Xin ñöôïc laàn nöõa nhaéc laïi lôøi khuyeân khoân ngoan cuûa giaùo sö

Overstreet: Tröôùc heát haõy khôi gôïi ôû ngöôøi khaùc moät ham muoán maõnh lieät.

Ai laøm ñöôïc ñieàu ñoù seõ coù caû theá giôùi, baèng khoâng hoï seõ coâ ñoäc moät mình.

Moät hoïc vieân cuûa toâi raát böïc mình veà caäu con trai nhoû. Thaèng beù

suy dinh döôõng vaø laïi bieáng aên. Cha meï noù duøng ñuû moïi bieän phaùp maø

khoâng ñaït ñöôïc keát quaû gì. Suoát ngaøy, hoï caèn nhaèn maõi vôùi thaèng beù

nhöõng caâu nhö: “Meï muoán con aên caùi naøy vaø caùi kia nöõa!”, “Cha muoán

con lôùn leân thaønh moät ngöôøi cöôøng traùng, khoûe maïnh nhö hieäp só…”.

Thaèng beù khoâng heà quan taâm ñeán nhöõng lôøi noùi ñoù, noù cuõng chaúng

muoán trôû thaønh hieäp só Thaät laø phi lyù khi ñoøi hoûi moät ñöùa treû ba tuoåi coù

caùch suy nghó nhö moät ngöôøi cha ba möôi tuoåi. Cuoái cuøng ngöôøi cha cuõng

nhaän ra ñieàu naøy. Anh ta töï hoûi: “Thaèng beù muoán gì nhæ? Laøm sao coù theå

keát hôïp ñieàu mình muoán vôùi ñieàu noù muoán?”. Moïi vieäc boãng trôû neân deã

daøng hôn khi anh baét ñaàu nghó veà ñieàu ñoù. Caäu con trai coù moät chieác xe ba

baùnh maø caäu thích ñaïp ñi chôi treân heø phoá Brooklyn. Caùch ñoù vaøi caên nhaø

coù moät ñöùa beù lôùn hôn thöôøng giaønh xe cuûa con anh. Nhöõng luùc nhö theá

caäu beù thöôøng meáu maùo vaø chaïy ñi maùch meï. Ngöôøi meï phaûi can thieäp vaø

söï vieäc naøy cöù taùi dieãn haøng ngaøy.

Vaäy caäu beù muoán gì? Khoâng caàn phaûi laø moät thaùm töû taøi ba nhö

Sherlock Holmes11 môùi coù theå tìm ra ñieàu ñoù. Loøng töï haøo bò toån thöông,

nhöõng xuùc caûm maïnh meõ nhaát trong noù ñeàu thuùc giuïc noù phaûi traû ñuõa,

phaûi neän cho teân ñaùng gheùt kia moät cuù vaøo giöõa muõi. Ngöôøi cha chæ caàn

noùi raèng neáu noù chòu aên nhöõng gì cha meï baûo thì moät ngaøy naøo ñoù, noù seõ

ñuû söùc khoûe vaø khoâng bò thaèng beù to lôùn kia aên hieáp nöõa. Theá laø vieäc aên

uoáng cuûa thaèng beù chaúng gaëp vaán ñeà gì khoù khaên nöõa.

Moät chuyeän khaùc: coù moät caäu beù hay teø daàm treân giöôøng. Caäu nguû

vôùi baø noäi. Buoåi saùng baø thöôøng ñaùnh thöùc caäu daäy, sôø vaøo neäm vaø noùi:

“Johnny, xem kìa, toái qua chaùu laïi laøm ñieàu gì theá nhæ?”. Caäu beù thöôøng

ñaùp: “Khoâng phaûi, khoâng phaûi cuûa chaùu ñaâu. Cuûa baø ñaáy”. Duø coù la raày,

ñeùt vaøo moâng hay nhaéc nhôû lieân tuïc raèng cha meï khoâng muoán con laøm

theá, giöôøng nguû chuù beù vaãn bò öôùt moãi ñeâm. Theá laø cha meï caäu töï hoûi:

“Chuùng ta phaûi laøm theá naøo ñeå thaèng beù thoâi teø daàm treân giöôøng?”. Caäu

beù muoán ñieàu gì? Tröôùc heát noù muoán maëc quaàn aùo nguû gioáng nhö cha noù

chöù khoâng phaûi maëc chieác aùo nguû gioáng nhö baø noù. Vì baø noäi ñaõ chaùn

chuyeän thaèng chaùu cöù teø daàm ban ñeâm neân baø raát saün loøng mua cho caäu

nhoùc moät boä quaàn aùo nguû neáu nhö noù chòu söûa ñoåi. Thöù hai, caäu beù muoán

coù moät caùi giöôøng cuûa chính mình. Baø noäi vaø boá meï cuõng khoâng phaûn ñoái.

11 Sherlock Holmes: Thaùm töû löøng danh trong tieåu thuyeát trinh thaùm cuûa taùc giaû ngöôøi Anh Arthur Conan Doyle (1859 - 1930), xuaát hieän treân aán baûn laàn ñaàu tieân vaøo naêm 1887.

Meï noù ñöa noù ñeán cöûa haøng baùch hoùa, ñöa maét ra hieäu vôùi coâ baùn haøng vaø

noùi: “Chaøng trai treû naøy muoán mua vaøi thöù ôû ñaây ñaáy”. Coâ baùn haøng toû veû

quan troïng baèng caùch hoûi: “Chaøng trai treû! Caäu muoán mua gì naøo?”. Caäu

beù nhoùn chaân cho coù veû cao theâm vaø noùi: “Em muoán mua moät caùi giöôøng

cho rieâng em”. Baø meï ra hieäu cho coâ baùn haøng giôùi thieäu vôùi caäu caùi

giöôøng maø baø muoán mua cho caäu. Coøn caäu nhoùc thì cöù hí höûng tin raèng ñoù

laø caùi giöôøng maø chính noù ñaõ choïn mua. Hoâm sau, chieác giöôøng ñöôïc ñöa

ñeán. Vaø ñeâm ñoù khi ngöôøi cha vöøa veà ñeán nhaø, caäu beù chaïy ra cöûa reo

leân: “Cha ôi! Cha leân maø xem caùi giöôøng con môùi mua!”. Ngöôøi cha nhìn

chieác giöôøng, roài hoûi caäu beù “Con seõ khoâng teø daàm leân giöôøng cuûa con

nöõa, phaûi khoâng naøo?”. Caäu beù traû lôøi ngay laäp töùc: “OÀ, khoâng ñaâu, khoâng

ñaâu! Con seõ khoâng bao giôø laøm öôùt caùi giöôøng cuûa con”. Thaèng beù ñaõ giöõ

lôøi höùa vì loøng töï haøo cuûa noù. Ñaây laø caùi giöôøng cuûa noù. Chæ moät mình noù

mua thoâi. Noù laïi maëc quaàn aùo nguû nhö moät ngöôøi lôùn. Caäu beù muoán haønh

ñoäng nhö moät ngöôøi lôùn vaø ñaõ thöïc söï laøm ñöôïc nhö theá!

Moät ngöôøi cha khaùc, K. T. Duchsman, kyõ sö voâ tuyeán ñieän, cuõng laø

moät hoïc vieân cuûa toâi, khoâng theå thuyeát phuïc coâ chaùu gaùi ba tuoåi chòu aên

saùng. La raày, doïa naït hay van naøi, doã daønh ñuû moïi kieåu ñeàu voâ hieäu. Cha

meï beù töï hoûi: “Chuùng ta phaûi laøm nhö theá naøo ñeå noù chòu aên saùng?”.

Coâ beù muoán baét chöôùc meï ñeå caûm thaáy mình lôùn vaø tröôûng thaønh.

Theá laø moät buoåi saùng noï, hoï ñöa coâ beù leân moät chieác gheá cao vaø ñeå beù töï

naáu mì aên saùng. Vaøo ñuùng giôø phuùt quan troïng - coâ beù ñang naáu mì, ngöôøi

cha böôùc vaøo nhaø beáp. Vöøa troâng thaáy cha, coâ nhoû ñaõ reo leân: “Cha xem

naøy, con ñang töï naáu mì ñaáy”.

Saùng hoâm aáy coâ beù ñaõ töï nguyeän aên hai toâ mì maø khoâng caàn ai nhaéc

nhôû. Coâ beù ñaõ theå hieän ñöôïc mình trong vieäc töï tay naáu mì.

William Winter töøng nhaän xeùt: “Töï theå hieän mình laø nhu caàu cô baûn

cuûa con ngöôøi”. Chuùng ta coù theå öùng duïng yeáu toá taâm lyù naøy vaøo kinh

doanh. Moãi khi baïn coù ñöôïc moät yù töôûng ñaëc bieät, baïn neân gôïi cho ngöôøi

khaùc yù töôûng ñoù vaø ñeå hoï bieán noù thaønh hieän thöïc. Luùc ñoù hoï seõ xem yù

töôûng aáy laø cuûa hoï, hoï seõ yeâu thích noù vaø doác söùc thöïc hieän baèng moïi giaù.

* Deã khi nhaän nhöng khoù khi cho. Deã laø khi nghó xaáu veà ngöôøi khaùc

nhöng khoù laø khi taëng cho hoï nieàm tin. Deã laø khi daäp taét ñi öôùc mô cuûa

ngöôøi khaùc vaø khoù laø khi gôïi cho ngöôøi khaùc moät mong muoán tha thieát.

Vaäy taïi sao ta khoâng laøm moät ñieàu “khoù” maø hieäu quaû thaät toát nhö khôi

gôïi mong muoán thieát tha ôû moät con ngöôøi?

NGUYEÂN TAÉC 3:

GÔÏI CHO NGÖÔØI KHAÙC YÙ MUOÁN THÖÏC HIEÄN ÑIEÀU BAÏN MUOÁN

HOÏ LAØM.

TOÙM TAÉT

NGHEÄ THUAÄT ÖÙNG XÖÛ CAÊN BAÛN

NGUYEÂN TAÉC 1:

Khoâng chæ trích, oaùn traùch hay than phieàn.

NGUYEÂN TAÉC 2:

Thaønh thaät khen ngôïi vaø bieát ôn ngöôøi khaùc.

NGUYEÂN TAÉC 3:

Gôïi cho ngöôøi khaùc yù muoán thöïc hieän ñieàu baïn muoán hoï laøm.