ùiù_Öe, 20149c iõL¥û21g ahð

JXÏÞhÐ aÞsÐ_ HLÐÒXcÑ

9c iõL¥û9th Issue

21g ahð21st Year

ùiù_Ö´e, 2014September,2014

aòmû^ \òM«BIGYAN DIGANTA

ibû_Zò_âù`ie Ccû PeY cjû«ò

cêL¥iµû\Kgâú~êq aòRd ùKZ^ _…^ûdK

iµû\KWKÖe ai« Kêcûe ùPø]êeú

_eòPÿûk^ûiµû\òKûWKÖe ùeLû \ûi, iPÿòaIWÿògû aòmû^ GKûùWcú

iµû\^ûcŠkúWûqe ^òZ¥û^¦ ÊûAñWKÖe ZâòùfûP^ aògßûkWKÖe Pò©e¬^ cògâA¬ò^òde cûdû]e ÊûAñ_âù`ie ^òùa\òZ û ùR^ûiûjò\¨ Cce¨WKÖe ^òeê_cû \ûgWKÖe RdKé¾ _ûYòMâûjúWKÖe cé\êkû cògâWKÖe _âbûZ Kêcûe hWÿwú

RÐ[öRÐ[öÑcÐ_*¼ c^ÔÒeþ aÞsÐ_ ÒmþMÐ `õ[Þ ANõkþ jó½Þ¤ LeÞþaÐeþ DÒ~hÔ Ò_B JXÏÞhÐaÞsÐ_ HLÐÒXÏcÑ ÒjcÐ_*¼WÐeÊþ akÊþ]Þ_ ^eÞþ ÒmþMÐ AkèþÐ_ LeÊþ\úaÐ jÒréþ MÊaç LcçjÕMÔLÒmþMÐAceþ kþªÆN[ÒkþDRÞ¼¼ÐANõkþÑ RÐ[öRÐ[öÑcÐ_*ʼ`Ê_aàÐeþ @_ÊÒeþÐ LeþÐdÐDRÞ, ÒjcÐ_*¼`õ^Ð_hÞlL/hÞl¯ÞÆ[öÑ aÐ @^Ôl/@^ÔlÐ*¼ SeÞþAÒeþ ÒmþMÐ HLÐÒXÏcÑ WÞLZÐÒeþ `WÐBaÐLʼ¼ÐcÒ_Ð_Ñ[ ÒmþMÐ _Þ¯ÆcÞ[ bþÐÒa ""RÐ[öRÐ[öÑ*¼ LmþceÊþ "" J ""RÐ[öRÐ[öÑ*¼ Ló[Þ'' ªÆc÷Òeþ ""aÞsÐ_]ÞN«Æ''Òeþ `õLÐh LeþÐdÞaÐ D]Ôc SÐeÞþ eþkÞþRÞ¼¼Ð hÞlÐ_ʺ¤Ð_eþ cÊMÔ H' ]ÞNÒeþ RÐ[öRÐ[öÑ*ʼÒ`õЗÐkþ_ Ò]aÐLÊ aÞÒhi @_ÊÒeþÐ^¼¼Ð

-jÕ`Ð]L, "aÞsÐ_ ]ÞN«'Æ

`ШÊÆmÞþ`Þ jkþ _ÞSeþ jÕ`ËÀठWÞLZÐ, ½¤ÐÖ`ç ALÐeþþ (Stamp Size)eþ $¼ÒVÐ HaÕÒdÐNÐÒdÐN `ÐBÜÒ$¼Ð_ç _cèeþ, B-Òcmçþ WÞLZÐ(d]Þ\ÐH)Ò]aÐLÊÒmþMLÒmþMúLÐcÐ_*ʼ`Ê_aàÐeþ aÞÒhi @_ÊÒeþÐ^ LeþÐdÐDR Þ¼¼Ð

-jÕ`Ð]L, "aÞsÐ_ ]ÞN«'Æ

ùfLû ùfLK _éÂû

iµû\Kúd_âÉêZò jó ùeûM _âZòKûee _âKéÁ C_ûd WKÖe ai« Kêcûe ùPø]êeú 1

_ûVKúdcZûcZ - 2

_é[ôaúI _~ð¥ûaeYRk iµ\e _â\ìhY I Zûjûe ^òdªY gâú aûaûRú PeY \ûi 3LYòùe M¥ûi¨ A¬ò^òde¨ @eêY Kêcûe _Šû 5Gf¨-^òù^û - 2014 gâú gòa^ûeûdY cjû_ûZâ 7IùRû^¨ I Rúa^ WKÖe _â`êfä Kêcûe cjû«ò 9

_\û[ðaòmû^ùci^¨e @ûaòÃûe _âù`ie ai« Kêcûe cjû_ûZâ 12Gf¨AWò @ûgû I @ûùfûKe C› WKÖe ^òLôkû^¦ _ûYòMâûjú 13

eiûd^aòmû^ùZRÄâòd aòKòeYe C_ù~ûM _âù`ie iêùeg cjû_ûZâ 15

Rúaaòmû^ùicûù^ aò K[û jê@«ò WKÖe eûRafäb cjû«ò 18ùKäû^òõe KûjûYú WKÖe ùR¥ûZòcðdú cjû«ò 20

^a¥Rúaaòmû^_ûeRò^úd Cnò\ _âù`ie @eêY P¦â iûjê 22ùKûhe _ê^üeì_ûd^ WKÖe MêY^ò]ô iûjê 26

Kêcûeú iàòZûeûYú iìZûe

iìPÿú_Zâ

ùfLû ùfLK _éÂûLû\¥,_êÁò, ùbhR IPòKò›ûaòmû^

jeùcû^¨e AZòaé© Wûqe ae\ûPeY cjû«ò 28aû¡ðK¥ I ùc\ajêkZû Wûqe iyò\û^¦ gZ_[ú 31KKðU ùeûM _âZòùeû]ú Lû\¥ _âù`ie ùMûù_¦â Kòùgûe eûd 34^ûù^ûùcWòiò ¨ Wûqe aò_ò^ aòjûeú cjû«ò 36ùWwê : iZKðZû jó iêelû Wûqe @^« @ûPû~ð¥ 38eì_û«eòZ ùiÜjiûe : ùKùZ lZòKûeK ? WKÖe cêeûeò ùcûj^ \ûg 40

MYòZ IKµê¥Ueaòmû^(_ûA) gâú \êù~ð¥û]^ iûjê 40Kûù_âKeu iÚòeûu I Kûù_âKe iõL¥û gâú iùeûR Kêcûe cjû«ò 42

aòmû^aòaò]û@ûZ _Z^eê cjûKhðY ^òdc @ûaòÃûe - ùKùZ iZ ? A¬ò^òde¨ cûdû]e ÊûAñ 45Rúa^ Ròmûiê ù^ûùaf¨ ~gÊú (3) WKÖe @bd Kêcûe \kûA 47iùeûùMiò (Mbð\û^) WKÖe ùiøùc¦â ùNûh 49^ûeú KâúWÿûaòZ¨ I @ûùŠâûùR^¨ @û]ôK¥ _âù`ie eùcg P¦â _eòWÿû 52Rúa^ú : ùeWÿòI ùR¥ûZòaðòmû^e R^K Kûfð Rû^Äò gâú jòcûõgê ùgLe `ùZiòõj 53aòmû^ _âKÌ

aòmû^e ~û\ê : ùcøZ Kû Kê@ûñ ùLk gâú ^òKê¬ aòjûeú iûjê 55iûA^Uê^¨ WKÖe ù\ùa¦â^û[ ^ûdK 56KaòZûùe aòmû^ : ieM cûUò cû@û gâú i^ûZ^ _Šû 57aòmû^KêAR¨ WKÖe ùK\ûùegße _â]û^ 57

aòùgh K[^Cnò\e Reû I ^a ù~øa^ gâú ^ûeûdY P¦â ]k 59

_âz\_U - @ûZ _Z^eê _é[ôaúe cû¤ûKhðY gqò @ûaòÃûe _âz\ I @kõKeY : i^ûZ^ eûCZ

_âÉêZò jó ùeûM _âZòKûee _âKéÁ C_ûdIWÿògûùe ùWwê iÚòZò M¸úe ! jARû ùeûM ^ a¥û_òaû

_ûAñ Ròfäû_ûkcû^uê iZKð iìP^û ! c¥ûùfe ò@ûùe céZê¥iõL¥û aé¡ò ! ahðûKûkùe ù\÷^òK GcòZòKû Laeiaê @ûùcIWÿògûaûiú _Xÿò[ûCö GjûQWÿû _û* \gð ahð _ìùað @ûùc ù~CñùeûM ~[û : aûWð `äë (Bird flu), ÊûA^¨ `äë (Swine flu),PòùK^Mê^ò@û (Chichenguinea), ùWwê (Dengue), Aùaûfû(Ebola) aòhdùe Kñû bñû gêYê[ôfê, Zûjû @ûRò cjûcûeúe eì_ù^fûYòö PòKò›û aòmû^ùe Pec C}hð jûif Keò @ûRòecYòh ù~ùZùaùk \ìeûùeûM¥ a¥û]ôe _âZòKûe Keò_ûeêQò,ùiùZùaùk ùi KûjóKò ùeûMcêq Rúa^~û_ Keò _ûeê ûjó ?

@Ìûd ê ùjC aû \úNð ûdê ùjC, RúaUòG R^àfûbKùf, Zûjûe céZê¥ iê^ò½ òZö Rúa^Kûkùe aòbò^Ü Kâòdûiµû\^ Keò GK ^òŸòðÁ @a]ô _ùe ùi céZê¥aeY Kùeö@[ðûZ¨ Zûjûe céZê¥ ^òùŸðgòZ (programmed)ö ùi ~\òùeûMûKâû« jêG, ùZùa Gjò Kâòdû lò_âZe jêGö ùZùa_âgÜ CùV, c^êh¥, _gê_lú aû Cnò\icìj ùeûMùe KûjóKò_Wÿ«ò ? Gjûe KûeY ùcûUûùcûU ò \êAUò ùjûA_ûùeöùMûUòG RúaûY êR^òZ ùjaûùaùk @^¥Uò _eòùagúdöaòùghZü ùeûMKûeú aúRûYê I bìZûYê c^êh¥icûRKê aòbò^ÜùeûMùe @ûKâû« Keê[ôaûùaùk Cnò\ RMZe @Riâ lZòeKûeY ùjCQ«ò KaKö ùeûMúVûeê iêiÚùfûKuê iõPÿeòZùjC[ôaûeê Giaê iõKâûcK ùeûMe KûeYö GjûQW ÿû c^êh¥ùlZâùe Cyÿ eqPÿû_, c]êùcj, KKðU, @ûŒêMŒòaûZ bkòùKùZK @iõKâcòZ ùeûMe _âbûaù~ ùKùZ bdû^K,Zûjû icÉuê RYûö

ù~ùKøYiò ùeûMe _âû\êbðûa aXÿòaûe cêL¥ KûeYùjCQò, @ûce iùPÿZ^Zûe @bûa I @ûi^Ü aò_\ _ûAñ@ûùc @ûù\ø _âÉêZ ^ejòaûö _â[cZü iõKâûcK ùeûMe cìkKûeY aúRûYê, bìZûYê I KaK _eò @YêRúa RûYò[ôùf c¤Giaê @\ég¥ Rúauê @ûRòe cYòh ~[ûKâùc cûZâ 10, 4 I5 gZûõg ^ò‰ðòZ KeòQòö ùZYê ùi iaêKê GK iû]ûeY cYòhRûYò _âÉêZ ùjaû _ìaðeê Gjû cjûeú ùjûA @iõL¥ Rúa^jû^òNUûA iûeò[ûGö C\ûjeYÊeì_ 1981 ciòjû _~𥫠@ûùcGW¨i iµKðùe RûYò ^[ôfêö ùijò_eò Aùaûfû bìZûY êKê1976 ciòjûeê PòjÜU Keû~ûA[ôùf c¤ Gjûe iõKâcY

iµû\Kúd

I PòKò›û aòhdùe @ûùc aÉêZü @mö aògß ÊûiÚ¥ iwV^(WHO) @^êiûùe iòGeûfò@^¨, fûAùaeò@û, ^ûAùReò@ûI Kùwû @û\ò @*keê Gahð 2615 RY a¥qò Aùaûfûùe@ûKâû« ùjûA Zjóeê 1429 RY céZê¥cêLùe _Wÿò[ôùf c¤Gjûe _âZòKûe _ûAñ Jh] G_~𥫠aûjûeò^ûjóö iêiÚùfûKUòGGjò ùeûMúe iõÆgðùe @ûiòùf ùeûMûKâû« jêGö GYê ùeûMúKêKVò^ ^òùh] a¥aiÚû c¤ùe _é[K¨ (Quarantine) eLô PòKò›ûKeû~ûGö C\ûjeYÊeì_ iòGeûfò@^ùe ÊûiÚ¥KcðúbûùaKû~ð¥eZ aâòUòg ^ûMeòKu Vûùe ùeûM PòjÜU ùjaûlYò Zêe«Zûuê @Yû~ûA fŠe edûf¨ `âò ùcWòKûfùe PòKò›û Keû~ûCQòöRòIù`â `äûU¨ ^ûcK ùijò ù\ge @^¥ RùY Aùaûfû @ûKâû«a¥qò 1976eê @^êeì_ bûùa C_~êq PòKò›û \ßûeû @ûùeûM¥fûb Keò @ûRò _~𥫠iêiÚ Rúa^~û_^ KeêQ«òö

ùijò_eò @iõKâcòZ c]êùcj ùeûM \ßûeû iûeû aògße371 ^òdêZeê @]ôK a¥qò @ûKâû«ö Pú^¨ùe _âûd 92.3^òdêZ c]êùcj ùeûMú [ôaûùaùk bûeZùe Gjûe iõL¥û63 ^òdêZeê @]ôKö c]êùcj ùeûMúu iõL¥û \éÁòeê aògßùePò^¨e iÚû^ _â[c ùjûA[ôaû ùaùk bûeZe iÚû^ \ßòZúdö@û[ ô ðK ùlZâ ùe Êzk aMð ùe _ìùað Gj ò ùeûMù\Lû~ûC[ôfûö a©ðcû^ _êe_fäúVûeê ije _~𥫠iaêVûùe^òcÜ I ^òcÜ c¤aò© ùgâYúKê G ùeûM Mâûi KfûYòö @û]ê^òKRúa^ùg÷kú, Kc¨ gûeúeòK _eògâc; `ûÁ¨ `êW¨, Ru¨ `êW¨,cé\ê _û^úd AZ¥û\ò Gjò ùeûM aé¡òe ùjCQò cêL¥ KûeYöGYê G aòhdùe gòlû, iùPZ^Zû I _âÉêZòKê _âû[còKZû\ò@û~òaû \eKûeö @]ôKûõg c]êùcd ùeûMúVûùe ùKøYiòflY ^ [ûA jé\¨ùeûM ù\Lû~ûGö _êYò bûeZúdu VûùeaõgMZ \éÁòeê c]êùcj I jéZ¨_òŠZ[û eq^kú iµKðòZùeûMe @^êKìk flY _eòflòZ jêGö G[ô_ûAñ 30 ahðadi ùjûA~òaû _ùe C_~êq icd a¥a]û^ùe _âùZ¥Ka¥qò ùeûM ^ò‰ðd _ûAñ @ûag¥K aòbò^Ü _eúlû Keò _âÉêZejòaû \eKûeö cìkeê _âÉêZ ejòùf ùeûMKê aòk´òZ aû\ìeúbìZ Keû~ûA _ûeòaö ~\ò ùc\ajêkZû I ]ìc_û^ _eòa\b¥ûiKê @qò@ûe Keò 1997 ciòjûeê 2007 c¤ùe~êqeûÁâ @ûùceòKûe jé\¨ùeûMR^òZ ùeûMú iõL¥û _âûd 27gZûõg Kcò _ûeòfû, ùZùa @ûùc KûjóKò ùi_eò _âÉêZ ejòùeûMe aòbúhòKûeê cêqò ^_ûAaû!

ai« Kêcûe ùPø]êeú

aòmû^ \òM«2

ùiù_Ö´e, 2014

_ûVKúd cZûcZcû^^úd iµû\K cjûgd,

ùcûe iû\e _âYûcö cêñ, _âù`ie @ûg òh Kêcûe \ûg,Kéhò cjûaò\¥ûkd, @û_Yuê KéZmZû RYûCQò, ùcûe ùfLûU òKê"aòmû^ \òM«'ùe Rê^¨ iõL¥ûùe _âKûg Keò[ ôaûe êö ùfLûUòKê@ûKh ðYúd gòùe û^ûcû ù\A _âKûg Keò[ ôa ûeê @û_Yuê]^¥aû\ö ùfLûUòe gúhðK ùjCQò ""RúaRMZùe cûUòebìcòKû ''ö ùijò ùfLû C_ùe ùMûU òG ÆÁúKeY Zk_eòùz\ùe _â\û^ Keê@Qòö

ùfLûe \ßòZúd ]ûWÿòùe [ôaû aûK¥Uò ùijò iÚû^ùe ^òRe~[û[ðZû _âZò_û\^ Keò_ûeê^ûjóö ùZYê ùcûe @^êùeû] @ûMûcúiõL¥ûùe ùijò aûK¥Uò aòhdùe ^òcÜùe \ò@û~ûA[ôaû ÆÁúKeYKêùijò _ZâòKûùe _âKûg Keòùaö `kùe aòbò^Ü ùfûKu c^ùeRûZ ùjûA[ôaû iù¦j \ìeúbìZ ùjûA_ûeòaö @ûgûKùe ùcûe@^êùeû] elû Keòùaö

_âKûgòZ ùjûA[ôaû aûK¥Uò ùjCQò : ""Gjû GK ^aúKeY@ù~ûM¥ iµ\ö''*

cûUò ^aúKeY ùjûA_ûeê^[ôaû iµ\ Kò«ê Gjû GK_âûKéZòK @cìf¥ iµ\ö

Kò´ûGjû GK _ê^ü iéÁò ùjûA_ûeê^[ôaû iµ\ö

Kò´ûGjû GK @cìf¥ _âûKéZòK iµ\ ~ûjûKê @ûùc ^aúKeY

Keò_ûeòaû ^ûjó Kò´û GjûKê iéÁò Keò _ûeòaû ^ûjóö@ûgûKùe Gjò ùfLûMêWÿòK c¤eê ùMûUòKê iÚòe Keò

ÆÁúKeY eì_ùe @ûi«û iõL¥ûùe _âKûg Keòùaö Gjû \ßûeûajêZ ùfûKu c^eê iõgd \ìe ùjaö

AZò@û_Yue aògßÉ

_âù`ie @ûgòh Kêcûe \ûgcé©òKû aòmû^ I Kéhò eiûd^ aòbûM

Kéhò cjûaò\¥ûkd, bêaù^gße-751003

i¹û^^úd iµû\K cùjû\d,^cÄûe ù^ùaö 919337107299 ù`û^¨ùe

iaêR iûe aòhdùe cû^^úùdhê ÆÁúKeYPûjó[ôùfö cêñ G[ô_ûAñWü iì~ð¥^ûeûdY ùaùjeûu C\¥û^ iû[ú _êÉKe 738 _éÂûeùReÄ K_òUò _VûAfò, @û_Y \dûKeò MâjY Keòùa (\êA _éÂûaògòÁ ùReKè Z[¥)ö

x x x cêñ 1 ZûeòLùe KòQò _VûA[ôfò, @ûRò iaêR_Zâ iûe@ûùRûfû, ^úkjeòZ¨ ùg÷aûkaòhdùeWü iì~ð¥ ^ûeûdY ùaùjeûuC\¥û^ Kéhò _êÉKe ùReKè K_ò _VûAfòö icê\â Rkeê iaêRiûe Z[¥Uò ùKCñVò _ûA[ôfò Zûjû _ûC^ûjóö ùZYê ZûjûKê aû\ù\aûKê aò^câ @^êùeû] (\êA _éÂû aògòÁ ùReKè Z[¥)ö

x xx RêfûAcûiùe ùcûe ""iaêR iûe'' ùfLûUò _âKûgòZùjûAQò, ùZYê @û_Yuê ùcûe @û«eòK]^¥aû\ RYûCQòö _âKûgòZùjaû _ìaðeê iaêR iûe aòhdùe ùKùZûUò ÆÁúKeY @û_Yu@`òi¨Kê _VûA[ôfòö _éÂû 29 e 6 _ûeûùe ùMûUòG ]ûWÿòùeCùfäL @Qò ""Zêùccûù^ cêMMQ C_ûWÿò [ôùf Zûe ùPeùeMŒòMêWÿòG [ôaûe ù\Lô[ôa, Gjû ùjfû iaêR iûeö'' cêñ bûaêQòùcûe cìk ùfLûùe Gjû ^ûjóö ~\ò [ûG Zûjû bêf¨, Gjû aòcê\âYMZ bêf ùjûA_ûùe, ùZYê @û_Y ùcûùZ bêf¨ ^ aêSòGjûe @^ê¤û^ Keòùaö iaêR iûe _eòaù©ð eûAùRûaòdc¨ ùjaö

(AZò)@û_Yue MêYcêMÛ

gâú ^ûeûdY P¦â ]k**

eûR¥_ûk I eûÁâ_Zò _êeÄéZ _âûq^ _â]û^ gòlK,gâúeû]û ba^, @_©òðaò§û, b\âK-756100

ùcûaûAf -9861615364** @^¥ iaêKê ùR÷aiûe Kêjû~ûA _ûùeö @û_Yu

ùfLûUòùe ~alûeRû^e RúaRMZ _ûAñ aòùghZß aòhdùeùfLû @Qòö Zûjû ùKak ùKùZK aúRûYê, ^úkjeòZ¨ ùg÷aûk_eò @YêRúau \ßûeû RúaRMZKê C_f² ùjûA[ûGö ùijò_eòcûUòùe [ôaû `i¨`ei¨e ù~øMòKKê ùKùZK `i¨ù`ûeòKeYaúRûYê aòNU^ NUûA Cnò\RMZKê _â\û^ Keû«òö `i¨`ei¨ùjCQò ^¥Áò@cæe GK @bò^Ü @õgö GYê Gjòcûù^ jó iaêRiûee bìcòKû ^òbûA[û«òö @ûùRûfû, Wûfò RûZúd `if ùijò@YêRúacû^uê @ûgâd ù\A[û«ò I ùicû^uVûeê ù_ûhKMêWÿòKMâjY Ke«òö - iµû\K

* ùfLKu Uò®Yúeê _ûVKMY cûUò GK @cìf¥ iµ\I Gjû ^aúKeY Keò ùja^ûjó aêSò iûeò[ôùaö Gjûjó RYûAaû@ûce CùŸg¥ [ôfûö - iµû\K

3aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

Rk iµ\e _â\ìhYI Zûjûe ^òdªY

gâú aûaûRú PeY \ûiRk GK @cìf¥ iµ\ö _âûYú I Cnò\cûù^ a*ô

ejòaû _ûAñ Rk GKû« @ûag¥Kö G[ô_ûAñ RkKê Rúa^ùaûfò Kêjû~ûGö cYòhe Lû\¥ùe Rke @ûag¥KZû ~ù[Áùagòö Rk @ûce _òAaû, Mûù]ûAaû, ùeûùhA Keòaû,ù_ûhûK_Zâ i`û Keòaû, aòbò^Ü _\û[ð ]ì@ûù]ûA Keòaûa¥ZúZ Kéhò Kû~ð¥ùe RkùiP^ Keòaû, gòÌKû~ð¥, KâúWÿû,ù^øPûk^û Z[û ijee cAkû ^òÃûi^ _âbéZò Keòaû _ûAñc¤ GKû« @ûag¥KöRúa RMZ _ûAñ Rke C_ù~ûMòZû

Rk Rúa geúee GK cêL¥ C_û\û^ö c^êh¥ geúeIR^e _âûd gZKWÿûiZêeú bûM ùjCQò Rkö @ûc ù\jeêRke _eòcûY KcòMùf @ûùc céZê¥ cêLùe _Wÿòaûe i¸ûa^û[ûGö ùZYê SûWÿûaû«ò ùjùf ùeûMúKê ~ù[Á _ûYò _òAaûKê\ò@û~ûGö iû]ûeY @aiÚûùe @ûc geúeùe Rk _eòcûYKêiÚòe eLôaû _ûAñ _âZò\ò^ @ûùc Zò^òeê Pûeò fòUe Rk _òAaûCPòZö GjûQWÿû KéhòKû~ð¥ ùlZâùe GK KòùfûMâûc¨ ]û^`kûAaû _ûAñ _âûd 4500 fòUe Gaõ GK KòâMâû Mjc`kûAaû _ûAñ _âûd 1500 fòUe Rk @ûag¥K ùjûA[ûGöG_eòKò ùMûUòG a§ûùKûaò c¬òeê MRû ùjûA ùKûaòùe_eòYZ ùjaûKê _âûd 25 fòUe _ûYò \eKûe Keò[ûGöG[ôeê @ûùc RûYò_ûeêùQ c¬òe ê MRû ùjaû _ûAñ Rk@ûag¥Kö Rk @bûa ùjùf MQfZû c¤ SûCñkò _Wÿò[û«òö

c^êh¥ I _âûYúcû^u geúeùe Rk eqKê ZekeùL, jRc Kâòdûùe iûjû~¥ Kùeö geúeeê @\eKûeúcAkû _\û[ðKê cìZâ I Sûkeìù_ aûjûeKê aûjûe Keò\òGöajêRûZòe _âûYú I Cnò\ ùKak Rkùe aûi Ke«òö ùKùZKCnò\e _eûM iwc Rk \ßûeû jó NUò[ûGö ùKùZK Cnò\eaúR aòùl_ùe c¤ Rk iûjû~¥ Keò[ûGö

G[ôeê RYû~ûGù~ Rk ùjCQò _é[ôaúe GK ùgâÂiµ\ö _é[ôaúe Zò^ò PZê[ðûõg Rk \ßûeû _eò_ì‰ðö G_eòKòGjò RkKê icMâ _é[ôaú_éÂùe ùLkûA ù\ùf Rke MbúeZû_âûd Zò ò KòùfûcòUe ùjûA~òaöGjû a¥ZúZ ^\ú, jâ\, iûMecjûiûMe, Z[û bìMbðùe _âPêe _eòcûYùe Rk _ìeò ejòQòö_é[ôaúe \êA ùceê @*kùe Gaõ Cy _aðZ géwMêWÿòKùe_âPêe _eòcûYùe Rk ae` @aiÚûùe Rcû ùjûA ejòQòöMâúh à EZêùe @ûc aûd êcŠkùe Rkúdaû¿e _eòc ûYKcòMùf c¤ _âûd gZKWÿû \êAbûM ejò[ûGö Cnò\ IR^e_âûd 60% bûM ùjCQò Rkö GjûQWÿû aòbò^Ü LYòR _\û[ðùec¤ Rk ejò[ûGö ùa÷mû^òKcûù^ _eúlû Keò ù\LôQ«òù~Rò_¨ic¨ ^ûcK GK LYòR _\û[ðùe 20% Rk [ûGö GjòKûeYeê _âûPÿú^ Kûkùe bûeZúd ùa÷mû^òKcûù^ RkKê_é[ôaúe iaê _\û[ðe GK C_û\û^ ùaûfò MâjY Keò[ôùfö

c^êh¥, _âûYú I Cnò\ue Rk _âbìZ C_Kûe iû]^Keò[ûGö cûZâ Rk ùKøYiò KûeYeê \ìhòZ ùjùf Zûjû@ùgh lZò iû]^ Keò[ûGö GYê Rk iµ\e iêelû _âZò \éÁòù\aû CPÿòZö

@ûc ù\÷^¦ò^ Rúa^ùe RkKê a¥ajûe Keòaûùaùk, Kéhò Kû~ð ¥ _ûAñ RkùiPÿ^ icdùe GaõKkKûeLû^ûùe a¥ajûe ùaùk Z[û aò\ê¥Z¨ gqò C_ôû\^_âbéZò aòbò^Ü Kû~ð¥ùe fMûAaû _ùe Rk KòQò _eòcûYùe\ìhòZ ùjûA[ûGö GjûKê Rk _â\ìhY Kj«òö Rk _â\ìhYeKûeYMêWÿòK c¤eê ùKùZûUò aòhdùe RûYò eLôaû CPÿòZöRk _â\ìhYe KûeY1. ^ûk ^Ÿðcû \ßûeû Rk _â\ìhY :

iû]ûeYZü @]ôKûõg ùfûK I @^¥û^¥ RúaR«ê ùLûfû_Wÿò@ûùe ckcìZâ Z¥ûM Ke«òö Giaê ahðûRkùeù]ûA ùjûA ^òKUiÚ Rkûgde Rkùe cògò~ûGöGjû\ßûeû ckcìZâùe [ôaû @YêRúa Rkùe còg«òöGjò RkKê a¥ajûe Keòa û \ßûeû G[ôùe [ôaû@YêRúaMêWÿòK geúe bòZeKê _âùag Keò jARû,@ûcûgd, RŠòi¨ Gaõ UûA`GW¨ @û\ò ùeûM iéÁò

_é[ôaú I _~ð¥ûaeY

aòmû^ \òM«4

ùiù_Ö´e, 2014

Ke«òö aòbò^Ü _âKûee lê\âlê\â Kécòe @Šû c¤Gjò Rkùe cògò ejò[ ûGö G_eò Rk a¥ajûeicdùe Gjò @ŠûMêWÿòK @ûc geúe bòZeKê _âùagKeò Kécò iéÁò Ke«òö `kùe Kécò ù~ûMêñ @ûcgeúeùe aòbò^Ü ùeûM iéÁò jêGö GjûQWÿû céZga Z[û RúaR«êu céZ ù\j ^\úùe _KûAaû\ßûeû ^\úRk _â\ìh òZ ùjûA[ûGöije cû^uùe Rk ù~ûMûY _ûA_¨ùe KYû ùjûAicd icdùe aûjûee _Pû_ûYò _ûA_¨ bòZeKê_âùag Keò[ûGö Gjû\ßûeû _ûA_¨ Rk \ìhòZ jêGöG_eò \ìhòZ RkKê ùfûKcûù^ _û^úd eìù_ a¥ajûeKeòaû \ßûeû Zek SûWÿû Z[û Kûck ùeûMùe _úWÿòZùjûA[û@û«òö

2. Kk KûeLû^û \ßûeû Rk _â\ìhY :aòbò^Ü _âKûe Kk KûeLû^û Pûfòaû _ûAñ Rk GKû«@ûag¥K ùjûA[ûGö KûMR Kk Gaõ PcWÿ ûKûeLû^û Z[û @^¥û^¥ KûeLû^û cû^ueê aûjûeê[ôaûcAkû _\û[ð I @_eòÃûe Rk ^\úcû^uùe ^òÃûiòZKeû~ûGö `kùe ^\úRk \ìhòZ ùjûA~ûGö Gjò\ìhòZ Rkùe KûeLû^ûcû^ueê ^òÃûiòZ ùjC[ôaûaòbò^Ü _âKûe eûiûd^òK _\û[ð ~[û :- ùKäûeò^¨,@ûùcû^ò@û, jûAùWâûùR^¨-if¨`ûAW¨ I aòbò^Ü _âKûe@cæijòZ _ûe\,Z´û, \Éû, iúiû I ^òùKf]ûZêMêWÿòKefaY cògò Keò ejò[ûGö Gjû\ßûeû cûQ Z[û aòbò^ÜRkPe _âûYú Gaõ aòbò^Ü RkR Cnò\ @û\ò ùeûMûKâû«jê@«òö ^\úcû^ueGjò \ìhòZ cAkû Rk KéhòùlZâùecWÿûAùf cé©òKû _â\ìhòZ ùjaû iùwiùw ùi[ôeêC_ôû\òZ KéhòRûZ _\û[ð c¤ \ìhòZ ùjûA[ûGö

3. KúU^ûgK \âa¥ _âùdûM ù~ûMêñ Rk _â\ìhY :KéhòùlZâùe a¥ajéZ eûiûd^òK iûe I KúU^ûgK_\û[ð c¤ RkKê _â\ìhòZKeò[ûGö Gjòiaê eûiûd^òK_\û[ð \ßûeû @ûKâû« cûQ Gaõ C_ôû\òZ gi¥Kê LûAaû\ßûeû ùfûKcû^ue \éÁògqò jâûi _ûA[ûG Gaõ ~KéZ

R^òZ ùeûM, cûeûcôK ùeûM c¤ iéÁò ùjûA[ûGöG_eò \ìhòZRkùe Mûù]ûAùf ^û^û _âKûe PcðùeûMiéÁò ùjûA[ûGö RkKê _â\ìhòZ Keê[ôaû KúU^ûgK_\û[ðe _âbûa ajêZ \ò^ _~𥫠eùjö `kùe GjòRk a¥ajûe Keòaû \ßûeû _âûYúcû^ue @ùgh lZòiû]ôZ ùjûA[ûGö

4. icê\âùe NUê[ôaû _â\ìhY :ùKùZK ùlZâùe icê\âMbðeê LYòRùZ÷k @ûaòÃéZùjûA@Qòö ùijò iaê LYòeê ùZ÷k Cù©ûk^ icdùePûeò_ûLe Rkeûgò _â\ìh òZ ùjûA[ûGö jòiûaeêRYû~ûG _âùZ¥j _âûd 15 còfòd^¨ U^¨ ùZ÷k aòbò^ÜC_ûdùe icê\âRkùe cògêQòö iû]ûeYZü ùZ÷kaûjúRûjûReê I icê\â bòZùe [ôaû ùZ÷kKì_eê ùZ÷kC_ôû\^ icdùe KòQò _eòcûYùe ùZ÷k aòQûWÿò ùjûAicì\âRkùe còùgö Rke C_eòbûMùeGjò ùZfGK_Zkû @ûÉeY iéÁò Kùe Gaõ Gjû ajê\ò^ _~ð¥«Rkùe bûùiö G[ô_ûAñ aûdêeê Rk @cæRû^ MâjYKeò_ûùe^ûjóö RkPÿe _âûYúcûù^ Gjò _eòiÚòZòùea*ô_ûe«ò ^ûjóö

5. @ûYaòK aò\ê¥Z¨ ùK¦â \ßûeû Rk _â\ìhY :@ûYaòK ùK¦âMêWÿòKe aòbò^Ü ~ª_ûZòKê [Šû Keòaû_ûAñ RkKê aò^òù~ûM Keû~ûA[ûGö aò\ê¥Z¨ ùK¦â^òKUùe [ôaû ^\úe RkKê aWÿ aWÿ _ûA_¨ùe @ûYò~ª_ûZòMêWÿòKê ùi[ôùeaêWÿûAeLû~ûG Gaõ ~ª_ûZòeC©¯ @õgMêWÿòKe Pûeò_ûLùe Gjò RkKê i*ûk^Keû~ûGö Gjû\ßûeû ~ª_ûZò I Rk c¤ùe C©û_aò^òcd NUò[ûGö `kùe Rk C©¯ jêGö Gjò C©¯RkKê _ê^aðûe ùijò ^\úùe _KûA \ò@û~ûGö Gjò_¡Zò @^aeZPûfòùfö ^\úRkC©¯ jêGö`kùeRkùe [ôaûbkò RkPÿe _âûYú cûQ AZ¥û\ò GaõRkR Cnò\ a*ô ejò _ûe«ò ^ûjóö G_eò ^\úRkùeùKøYiò Rúae i©û c¤ eùj^ûjóö GjûKê RkeZû_úd _â\ìhY c¤ Kêjû~ûGö

5aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

Rk _â\ìhYKê ^òdªY Keòaûe C_ûdùKùZK iZKðZû @af´^ Kùf Rk _â\ ìhY

ùKùZKûõgùe ùeûKû ~ûA_ûeòaö c^êh¥ Z[û _gêcû^ueckcìZâ ^òKUiÚ Rkûgde iõÆgðùe ^ @ûiòaû _ûAñ a¥aiÚûKeòaû \eKûeö GYê _âùZ¥K _eòaûe ^òR _ûAñ _ûALû^û^òcðûY Keòaû iùwiùw MûBùMûeêu ùMûaeKê RcûKeòùMûae M¥ûi¨ _äû<¨ùe a¥ajûe Keòaû CPòZö

RúaR«êcû^ue céZ ù\jKê ^\ú Rkùe bùiAù\aû CPòZ ^êùj ñö Giaê céZ ù\jKê cûUòùe ù_ûZ òù\aû CPòZö

^ŸðcûRk I KkKûeLû^ûeê ^òMðZ \ìhòZ RkKêiò]ûikL ^\ú aû icê\âùe ^ _KûA _â[ùc ZûKê aòùgû]^Keò QûWÿòùf ^\ú I icê\â Rke _â\ìhYKê ajê _eòcûYùeùeûKû~ûA _ûeòaö Kì_ ^òKUùe _ûALû^û ^ eLôùf,@_eòÃûe Rk Rcû ùjaûKê ^ù\ùf I Kì_Kê ùNûWÿûAeLôùf Kì_Rk _â\ìhY cêq ejòaö GjûQWÿû \ìhòZ RkKêaòbò^Ü C_Pÿûe \ßûeû aòùgû]ôZ Keû~ûA a¥ajûe ù~ûM¥Keû~ûA _ûeòaö

GVûùe CùfäLù~ûM¥ù~ KkKûeLû^ ûcû^ueêù~_eò _â\ìhK _\û[ð ^òMðZ ^ ùja ùi[ô_ûAñ KûeLû^ûZe`eê _\ùl_cû^ ^ò@û~ûCQòö Gjûe a¥ZòKâc ^ NUòaû_ûAñ ieKûeu Ze`eê aòbò^Ü _âKûe ^òdccû^ _âYd^Keû~ûAQòö

G[ôijòZ icê\âùeNUê[ôaû LYòR ùZ÷kCù©ûk^R^òZRk _â\ìhY Gaõ ùZ÷kaûjú RûjûReê ^òÃûiòZ ùZ÷k icê\âRkùe cògòaû \ßûeû iéÁò ùjC[ôaû Rk _â\ìhY Z[û @ûYaòKaò\ê¥Z¨ ùK¦â \ßûeû iõNUòZ Rk _â\ìhYKê ùeûKòaû _ûAñaòbò^Ü _\ùl_ ^ò@û~ûCQòö ùi[ô_ûAñ icÉuê iZKðZû@af´^ KeòaûKê _Wÿòaö

eûR¥ _êeÄûe_âû¯aòmû^ gòlK,

Mâûc-ùR^ûbkò, ù_û.@.-Kki_êe,bûdû-bìAñ_êe (@kò aäK¨), Ròfäû-ùK¦âû_Wÿû

ùcûaûAf¨-9938537771, 9937454572

LYòùe M¥ûi¨A¬ò^òde¨ @eêY Kêcûe _Šû

@û c aûd êcŠkùe @c æR û^ , ~alûeRû^ ,@wûeKûcæ, RkKYû, ]ìkòKYû @û\ò @ù^K C_û\û^ _ìeòejòQòö Gjûiaê ^òŸòðÁ @^ê_ûZùe ejòQòö GMêWÿòK ùagú aûKc¨ _eòcûYe ùjùf, @ûc ÊûiÚ¥ _ûAñ lZòKûeK jêGöC\ûjeY Êeì_, aûdêcŠkùe @wûeKûcæe cûZâû aXê[ôaûeê@ûce Kò @iêaò]û ùjCQò Zûjû icùÉ RûY«òö

VòK¨ ùijò_eò LYò bòZùe ^û^û _âKûe M¥ûi¨ ejòQòöGjò M¥ûi¨e _eòcûY ùaùkùaùk GùZ aXÿò~ûG Kò´ûKc ò~ûG ù~ Zûj û ùfûKcû^u _ûAñ aò_\e KûeYùjûA[ûGö GcòZòKò cYòh céZê¥cêLùe _ùWÿö ùaùkùaùkGjò M¥ûi¨ ù~ûMêñ cûeûcôK aòùÇûeY NUò[ûGö ùZYê LYòbòZeKê ~òaûKê ùjùf iaê M¥ûi¨e @^ê_ûZ RûYòaû CPòZ¨ Iùi iõKâû«úd _âZòùh]K a¥aiÚû MâjY Keòaû CPòÿZ¨ö

LYòùe [ôaû cêL¥ M¥ûi¨ ùjCQò @cæRû^ö Gjû ^ejòùf LYòe KcðPûeúcûù^ Kûc Keò_ûeòùa ^ûjóö @ûceLYò ^òdcûakú Kùj ù~ LYòaûdêùe 19%eê Kc¨ @cæRû^ejòaû CPòZ¨ ^êùjñö

ùfûKcû ue gßûiKâòdû ù~ûMêñ LYòùe ùagú _eòcûYe@cæRû^ C_ù~ûM ùjûA~ûGö Gj ûQWÿ û aZúRkòaû,ùKûAfûe RûeY Kâòdû iµû\^ Keòaû, @YêRúacû^u \ßûeûaòNU^ Kâòdû AZ¥û\òùe c¤ @cæRû^ @ûag¥K Keò[ûGö

LYòùe @cæRû^e C_iÚòZò RûYòaû _ûAñ ^òeû_\ aZú\ßûeû _eúlû Keû~ûGö Rkê[ôaû @aiÚûùe aZúKê ù^ALYò-aûdêKê ù\Lû~ûGö ~\ò Zûjû fòbò~ûG, ùZùa aêSòaûKêùja ù~ ùiVûùe @cæRû^ 17.5%eê Kc¨ @Qòö Kò«ê ~\òKûað^¨ cù^ûK¨iûAW¨ I jûAùWâûùR^¨ if¨`ûAW¨ @û\ò M¥ûi¨LYòùe ^ [ûG, ùZùa 15% @cæRû^ [ôùf c¤ aZúRkò_ûùeö @ûRòKûfò @cæRû^ cû_òaû _ûAñ ^û^û _âKûe~ª aûjûeòfûYòö

aòmû^ \òM«6

ùiù_Ö´e, 2014

@wûeKûcæ ùjCQò LYòùe [ôaû @^¥ GK M¥ûi¨ö GjûcêL¥Zü cYòhe gßûiKâòdûeê ^òMðZ ùjûA[ûGö Gjû a¥ZúZgòLû ^òeû_\aZú Ròkùf, KûV ld ùjùf, ùKûAfûeRûeY NUòùf, A¬ò^¨ Pûfòùf Gjû C_ô^Ü ùjûA[ûGö LYòùe^ò@ûñ fûMòùf I aòùÇûeY ùjùf Gjò M¥ûi¨ ajêk _eòcûYùeC_ô^Ü jêGö

LYò-aûdêùe @wûeKûcæ 0.5% eê @]ôK ejòaû@^êPòZö ~\ò Gjûe _eòcûY 3% ùja, ùZùa gßûiKâòdû\îZ ùjaö 6% ùjùf cêŠa¥[û ùja I ù\jùe búhY~ªYû ùjaö 10% ùjùf cYòh @ijûd ùaû] Keòa IùPZûgì^¥ ùjaû _eò fûMòaö @wûeKûcæ _eòcûY 3 eê 4%ùjùf gòLû ^òeû_\ aZú fòbò~ûGö C_~êq aûdê PkûPÿk\ßûeû Gjû \ìeúbìZ ùjûA_ûeòaö

Kûað^¨ cù^ûK¨iûAW¨ ùjCQò LYòùe [ôaû GK aòhûqM¥ûiö Gjû ùKûAfûe RûeY_âKâòdûeê iéÁò ùjûA[ûGö ]ûZê_òŠaû ùKûAfû ÉeKê bûwòa û _ûA ñ aòùÇûeK @ûag¥KùjûA[ûGö Gjû iûjû~¥ùe aòùÇûeY Kfûùaùk Kûað^¨cù^ûK¨iûAW¨ iéÁò jêGö ùKûAfû LYòùe ùKûAfûe ÊZü\j^ NùUö ùijò icdùe _âPêe _eòcûYùe Gjò M¥ûi¨iéÁò jêGö còù[^¨ I ùKûAfû MêŠaòùÇûeY NUòùf Kûað^¨cù^ûK¨iûAW¨ iéÁò jêGö cûUòZk LYòùe ù~Cðiaê ùciò^¨a¥ajéZ jêG, ùi[ôeê ^òMðZ ]ì@ûñùe Gjò M¥ûi¨ ejò[ûGö

cYòh C_ùe Gjò M¥ûiâ _âbûa Lêa¨ cûeûcôKö Gjûaòhûq I Gjû eqe jòùcûùMäûaò^¨ C_ùe _âbûa _KûAùXe¨ lZòiû]^ Kùeö Gjû LYòaûdêùe 0.005%eê @]ôKejòaû @^êPòZö ^û^û _âKûe C_KeY iûjû~¥ùe Gjûe_eòcûY ijRùe c_û ~ûA_ûeêQòö Z^à¤eê iòI WòùUKÖe,WâûMe cf¨Uò M¥ûi¨ WòùUKÖe I _òGi¨ WòùUKÖe @^¥Zcö

còù[^¨ ùjCQò ùKûAfû LYòùe [ôaû @ûC GK _â]û^M¥ûi¨ö Gjû jûfêKû ùjûA[ôaûeê LYòe C_eò bûMùe ejò[ûGöGjû LYòùe ejòùf @cæRû^e _eòcûYKê KcûA\òGö ùZYêLYò bòZùe Kû~ð¥ Keê[ôaû KcðPûeú @iêaò]û ùbûMò[û«òö

Gjûe _eòcûY _eúlû Keòaû _ûAñ gòLû ^òeû_\aZúeiûjû~¥ ^ò@û~ûA[ûGö còù[^¨ cû_òaû _ûAñ ùKùZK C_KeY

c¤ ejòQòö ùiMêWÿòK ùjfû - Gc.Gi.G. còù[^¨ còUe,@ùUûùcUòK¨ còù[^¨ WòùUKÖe, eòw¨ùeûR¨ còù[^ còUe,A<e`ò@ùe^¨i còù[^ còUe I @ûjêeò @ù^Kö LYòùecòù[^e _eòcûY iaðû]ôK 1.25% ejòaû aòù]dö @]ôKejòùf Gjû aò_\_ì‰ðö

LYòùe bf bûaùe aûdê PkûPk a¥aiÚû Keò LYòeêGjò còù[^Kê ^òÃûiòZ Keû~ûGö ùKùZK LYòùe còù[^¨aûjûe Keòaû _ûAñ còù[^¨ ^ûkú (methane drainage) iéÁòKeû~ûA[ûGö

GZ\¨a¥ZúZ jûAùW âûùR^¨ if¨`ûAW¨ M¥ûi¨ c¤LYòùe [ûGö Gjû ùKûAfûe ÊZü \j^ ùaùk ù\Lû~ûA[ûGö _êeûZ^ Kû~ð¥ iÚû^ùe I ^ò@ûñ fûMòùf c¤ Gjûcòùkö Gjûe _âbûa GùZ Zúaâ ù~ @Ì icd _ûAñ GjûiõÆgðùe @ûiòùf cYòh céZê¥ cêLùe _ùWÿö

LYòùe Gjûe C_iÚòZò RûYòaû ijRö KûeY Gjû _Pÿû@Šû _eò M§ûC [ôaûeê ùijò M§eê Gjû aûeò ùjûA~ûGö ZûKêbf bûaùe cû_òaû _ûAñ jûAùWâûùR^¨ if¨`ûAW¨ ^ò‰ðd ~ªejòQòö eì_û Uuû Gjû iõÆgðùe @ûiòùf Kkû ùjûA~ûGö

LYòùe Gjò_eò ^û^û\ò M¥ûi¨ ejòQòö ùZYê LYò-aûdêKêaûe´ûe _eúlû Keû~ûGö @ûag¥K iÚùk _eòiÚòZò iê]ûeòaû^òcù« a¥aiÚû Keû~ûGö ùZYê ùiVûùe Kûc Keê[ôaûùfûKcû^ue ùKøYiò @iêaò]û NùU ^ûjóö

Mâû/ù_û-ùZûUû_Wÿû, bûdû-Nù<gße, Ròfäû-b\âK-756129

ùcûaûAf¨-9937672708, 8337940690@ûùc icùÉ Kûað^ iùw _eòPòZö Kûað^e @ûC

\êAUò eì_û«e @Qòö ùMûUòG ùjfû Mâû`ûAU¨ Gaõ @^¥UòWûAcŠö Gùa ùa÷mû^òKcûù^ Kûað^e @ûC GK eì_û«eaòmû^ûMûeùe _âÉêZ KeòQ«òö Zûe ^ûc ùjfû `êùfeò^¨aû aKòaf¨ö Gjû af¨ i\ég ùjûA[ôaûeê GjûKê "aKòaf¨'Kêjû~ûGö G[ôùe 60Uò Kò´û 120Uò Kûað^¨ [ûGöùiMêWÿòK hWÿûKéZò Gaõ _*ûKéZòe KêŠkú bkò Q¦ûQ¦òùjûA ejò[û@û«òö Gjûe MêY c¤ Kûað^¨Vûeê @fMûö`êùfeò^Kê @ûaòÃûe Keò[ôaûeê 1996 ciòjûùe \êARYùa÷mû^òKuê ù^ûùaf¨ _êeÄûe còkò[ôfûö - cêL¥ iµû\K

7aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

Gf¨-^òù^û - 2014gâú gòa^ûeûdY cjû_ûZâ

C_KâcPkòZ ahð iûe û ù\gùe _âPŠMâúhà @^êbìZ

ùjûA@Qòö IWÿògû iùcZ eûR]û^ú \òfäúùe \ò^ùake _âLeC©û_ Z[û Gjûe _âbûa ù~ûMêñ R^Rúa^ @Éa¥É ùjûA_Wÿò[ôfûö _âLe Zû_ûcûZâû Gaõ Zûjûe _eòcûYKê ij¥ Keòaûiû]ûeY cYòh _lùe KÁKe ùjûA_Wÿò[ôfûö aòMZicdùe1985, 2005 Gaõ 2010 ciòjûùe aògß Zû_cûZâûeaé¡ò Z[û Gf¨-^òù^û (El-Nino)e còkòZ _âbûaùe Gbkò_âLe Mâúhà @^êbìZ ùjûA[ôfûö 2014 ciòjû Mâúhàe _âLeZû_ûAñ Gf¨-^òù^ûKê \ûdú Keû~ûC@Qòö _é[ôaúe 15 ùMûUòùgâ _ûYò_ûM _ìaðû^êcû^Kûeú iõiÚûcû^u c¤ùe @^¥Zcdêùeû_ò@û^¨ ùi<e¨ `e¨ còWÿò@c¨ ùe¬¨ ùIß\e ù`ûeKûÁ(ECMWF) 2014e Gf¨-^òù^û aòhdùe _ìaðû^êcû^Keò@Q«òö ECMWF e ùa÷mû^ òKcû^u cZùe _âgû«cjûiûMee RkÉeùe NU ê[ ôaû \ég¥_Ue ê 2014Gf¨-^òù^û aûa\ùe @^êcû^ Keû~ûA_ûeê@Qòö gZû±úe_âLeZc Gf¨-^òù^û 1997-98ùe @^êbìZ ùjûA[ôfûGaõ Gjûe lZòKûeK _âbûa iûeûaògßùe @^êbìZ ùjûA[ôfûö2014ùe iéÁò ùj ûA[ ôa û Gf ¨-^ò ù^ ûe _âLeZû1997-98 @ù_lû @]ôK ùjaûe @^êcû^ Keû~ûC@Qòö@ûi«ê RûYòaû, Gf¨-^òù^û K'Y Gjû aògß _ûYò_ûMKê Kòbkò_âbûaòZ KùeöGf¨-^òù^û K'Y

Gf¨-^òù^û ùjCQò RkaûdêR^òZ GK aògßÉeúdNUYûö aòhêaùeLû @*kiÚ ùK¦â Gaõ _ìað _âgû« cjûiûMeeRke C_eòbûMùe iû]ûeYVûeê @]ôK Zû_cûZâû iéÁòùjùfGf¨-^òù^û iéÁò jêGö Gjû icê\âe GK _âLe C©¯ @aiÚûöaûYòRò¥K aûdêe \êaðk @aiÚû ù~ûMêñ Gbkò _eòiÚòZò iéÁòjêGö iû]ûeY @aiÚûùe aûYòRò¥K aûdê _½òc \òMKê _âaûjòZjêGö cûZâ Gjû \êaðk ùjùf icê\â C_eòbûMiÚ C©¯ Rk_ìað \òMKê _âiûeòZ ùjûA C©¯ RkeûgòKê ù^A GK ù_ûLeú

iéÁò Kùeö Gjò C©¯ Rkeûgò aûdêe \òM _eòa©ð^ KeûAaûijòZ aògßÉeùe Zû_cûZâûe @bòaé¡ò NUûA[ûGö icê\â GaõaûdêcŠk c¤ùe Gjû GK _eÆe _âbûagûkú _âKâòdûùjûA[ôaûeê aûdêcŠk Gjû\ßûeû aòùgh bûaùe _âbûaòZùjûA[ûGö Gjûe _âbûaùe aòhêa ùeLû @*kiÚ _âgû«cjûiûMeùe Zû_cûZâû @Zògd bûaùe aé¡ò_ûGöGf¨-^òù^û iõNUòZ ùjaûe iìP^û

Gf¨-^òù^û iéÁò ùjûA[ôaûe iìP^û ^òcÜfòLôZ NUYû_âaûjeê RYû_ùWÿ- bûeZúd cjûiûMe, AùŠûù^iò@û Gaõ @ùÁâfò@û

AZ¥û\ò @*kùe bì_éÂe Pû_ aé¡ò_ûGö- ZûjòZò Z[û ùK¦â I _ìað _âgû« cjûiûMe @*kùe

aûdêe Pû_ Kcò~ûGö- \lòY _âgû« cjûiûMe @*kùe aûYòRò¥K aûdê \ìaðk

ùjûA~ûGö- ù_eê @*kùe aûdêe Zû_cûZâû aXÿò~ûGö- _½òc _âgû« cjûiûMe Gaõ bûeZ cjûiûMeeê C©¯

Rk _ìað _âgû« cjûiûMeKê _âaûjòZ jêGöGf¨-^òù^û i´§úd ùKùZK RûYòaû K[û

iû]ûeYZü 2 eê 7 ahð a¥a]û^ùe Gf¨-^òù^û@^êbìZ ùjûA[ûGö Gjû 9 eê 12 cûi _~𥫠eùjöùKùZK @iûcû^¥ @aiÚûùe Gjû 4 ahð _~𥫠_eòa¥û¯ùjûA_ûùeö iû] ûeYZü Rê^ ¨Vûeê @MÁ cûi c¤ùeGf¨- òù^û @ûe¸jêG Gaõ Wòùi´eeê @ù_âf¨ c¤ùeiùaðûyÉeùe _j*ô[ûGö _ea©ðú ahð ùc Vûeê RêfûA cûi c¤ùeGjû \êaðk ùjûA_ùWÿö

Gf¨-^òù^ûe aò_eúZ g± ùjCQò fû^ò^ûö icê\âC_eòbûMiÚ RkiZee Zû_cûZâû iû]ûeYVûeê @]ôK ùjùfGf¨-^òù^û iéÁò jêG Gaõ iû]ûeYVûeê Kc¨ ùjùf fû^ò^ûiéÁò jêGö iû]ûeYZü fû^ò^û @ù_lû Gf¨-^òù^û @]ôK [e@^êbìZ jêGö

ZúaâZû @^ê~ûdú Gf¨-^òù^ûKê Zò^òbûMùe aòbqKeû~ûGö icê\â C_eÉee Rk 0.50 eê 10 ùif¨iòdi¨

aòmû^ \òM«8

ùiù_Ö´e, 2014

C©¯ ùjùf GjûKê \ìaðk Gf¨-^òù^û, 10 eê 1.50

ùif¨iòdi¨ @]ôK C©¯ ùjùf c¤c Gf¨-^òù^û Gaõ1.50C eê @]ôK C©¯ ùjùf _âLe Gf¨-^òù^û bûaùeaòùaP^û Keû~ûGö 2014 ciòjûùe iéÁò ùjûA[ôaûGf¨-^òù^ûe ZúaâZû G~ûaZ¨ @ûKk^ Keû~ûA_ûeò^ûjóö_a^e MZò Gaõ icê\â_éÂe Zû_cûZâûKê aòùgæhY Keòùa÷mû^òKcûù^ @^êcû^ KeêQ«ò ù~ PkòZ ahð Gf¨-^òù^ûeZúaâZû 1997-98 @ù_lû @] ôK ej òaö jûIß ûAaògßaò\¥ûkde _âù`ie Z[û iûcê\âòK ùa÷mû^òKu cZùe""2014 ciòjûùe GK _âLe Gf¨-^òù^û iéÁò ùjûA_ûùeö_âgû« cjûiûMeùe a©ðcû^ @^êbìZ ùjC[ôaû Zû_cûZâûZ[û aûdêe MZòeê Gjû @^êcû^ Keû~ûC@Qòö''Gf¨-^òù^ûe _âbûa

Gf¨-^òù^ûe _âbûa icMâ aògßùe @^êbìZ jêGöGjû aògßRkaûd ê Z[û _ûYò_ûMKê _âbûaòZ Keò[ûGö aògße@] ôK ûõg iÚ û^ùe Gjûe ]ß õiKûeú _âbûa @^êbìZùjC[ôaûùaùk Lêa¨ Kc¨ iÚû^ùe iê`k còkò[ûGö ~[û -Gf¨-^òù^ûe _âbûaùe \lòY @ûùceòKû bkò gêà @*kùea^¥û ù\Lû\òG cûZâ AùŠûù^iò@û, @ùÁâfò@û bkò @û\ðâ@*kùe ceêWÿò iéÁò jêGö

_ûYò_ûMe @^òdcòZZû, ceêWÿò, aûZ¥û, a^¥û AZ¥û\òGf¨-^òù^ûe ijPeö Gf¨-^òù^ûe _âbûaùe aûdêcŠkeZû_cûZâû @Zògd aé¡ò_ûG Gaõ Gjû ahðûaûjú ùcøiêcúKê\êaðk Keò\òGö KòQòahð a¥a]û^ùe Gf¨-^òù^û @^êbìZùjC[ôùf ùjñ, Gjûe _â[c _âbûa bûeZ C_ùe _Wÿò[ûGöùcøiêcú \êaðk ùjaûeê bûeZùe KéhòKû~ð¥ lZòMâÉ jêGö`kùe Lû\¥ gi¥ C_ôû\^ aû]û_âû¯ jêG Gaõ aòbò^Ü _âKûeiûcûRòK Z[û @û[ôðK ici¥û iéÁò jêGö

iõ~êq eûÁ âe eòWÿ òw aògßaò\¥ûkde Gf¨-^òù^ûaògûe\ Wü ^òK¨ Käòwûcû^ (Dr. Nick Klingaman)u cZùe2014e Gf¨-^òù^û bûeZe Kéhò Gaõ Rk ù~ûMûYùlZâùe @Z¥« ]ßõiKûeú _âbûa _KûA_ûùeö bûeZe \êAZéZúdûõg Pûh Rcòùe RkùiP^e iêaò]û ^[ûGö Pûhú

ùKak ahðû Rk C_ùe ^òbðe Keò[ûGö ùcøiêcú aûdêùe8% @^òdcòZZû NUòùf bûeZúd KéhòKû~ð¥ ajêk bûaùelZòMâÉ ùja Gaõ ùcøiêcú 10% bûMeê @]ôK _âbûaòZùjùf ceêWÿò iéÁò ùjaö RùY bûeZúd _ûYò_ûM aògûe\Z[û Gf¨-^òù^û aòùghm Kâò¾û Kêcûeu cZùe 2014 eGf¨-^òù^û _âLeZc ^ùjùf c¤ Gjû bûeZúd ùcøiêcúC_ùe aòùgh bûaùe _âbûa _KûAaö KûeY _âgû«cjûiûMee ù~Cñ iÚû^ùe icê\âe C©¯ @aiÚû iéÁò ùjûAQòZûjûe _âbûa iê\ìe _âiûeú ùjaöC_iõjûe

Gf¨-^òù^ûe ^òŸòðÁ KûeY ùa÷mû^òKcûù^ G~ûaZ¨^ò¡ ðûeY Keò_ûeò ^ûjû«òö cûZâ GK \ìaðk _½òcûcêLúaûYòRò¥K aûdê Gf¨-^òù^û iéÁòe cêL¥ KûeY ùaûfò _âcûYùjûAiûeòfûYòö aògß Zû_cûZâû aé¡ò Gaõ Gf¨-^òù^û c¤ùeiµKð ùa÷mû^òKcûù^ ^òŸòðÁbûaùe iÚòe Keò_ûeò^ûjû«òöcûZâ Rkaûdêe _eòa©ð^ ù~ûMêñ Gf¨-^òù^û iéÁò ùjC[ôaûÆÁ ùjûAMfûYòö Gf¨-^òù^û GK _âûKéZòK aò_~ð¥dö GjûKêcêKûaòfû Keòaû _ûAñ R^iùPZ^Zû a¥ZúZ @^¥ KòQòC_ûd ^ûjóö

11,icÁò ùeiòùW èò, gZû±ú Me, dê òU-8, bêaù^gße

ùcûaûAf - 8763682390A-ùcf - msibanarayan@yahoo.com

PùKûùfU¨ @bûae ùak @ûiêQòKûWÿùaûeò, ù^i¨ùf, @cìf@û\ò Kµû^ú\ßûeû _âÉêZbkòKò

bkò PùKûùfU¨ ùKùZK iê@û\ò@ûö RùY a¥qò aûhðòK jûeûjûeò50 Mâûc¨eê 2 KòùfûMâûc¨ PùKûùfU LûA[ûGö _êYò ACùeû_údI @ûùceòKúd ù\gcû^uùe Gjûe aûhòðK jûeûjûeò a¥ajûe10-12 KòùfûMâûc¨ö Gjû ùKak Êû\ _ûAñ @û\éZ ^êùjñ aeõPû, K`ò _eò iÜûdaòK Cù©RKö Gjò Cù©RK _\û[ð [ôIùaâûcûùKûKû (Theobroma cacao) ^ûcK Cnò\e c¬òeê còkò[ûGöùKûKûe cêL¥ ù~ûMûYKûeú iõiÚû ùjCQò ÊòRef¥ûŠe a¥ûeúùif¨aûCU¨ (Barry Callebaut)ö Gjûe cêL¥u @^êiûùe MZ\êA ahðùe Gjò `ife Pûh @ûag¥KZû Zêk^ûùe KcòaûùefûMòQòö cêL¥ KûeY ùjfû - Rkaûdê _eòa©ð^ I aògßZû_^ùjZê ùKûKû MQ Pûh ùjC[ôaû Rcòùe a©ðcû^ aûAMaû bkòùR÷aA§^ ù~ûMûC[ôaû Cnò\e Pûhö - iµû\K

9aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

IùRû^¨ I Rúa^WKÖe _â`êfä Kêcûe cjû«ò

IR^ I IùRû^¨IWÿò@û bûhûùe IR^ ùMûUòGaòùgh¥ _\ö @ûC Gjûe

GKû[ðùaû]K g±MêWÿòK ùjCQò ZCf, cû_, bûe I c~ð¥û\ûöIR^e aòùghY _\Uò ùjCQò IR^ò@û (bûeú aû Mêeê)ö MûñMjkòùe iû]ûeY ùfûKcûù^ IR^ _eòaù©ð ZCf g±Uò_âùdûM Keòaûe gêYòaûKê còùkö IR^ Kjòùf aÉêZß Icû¤ûKhðY ake MêY`kKê aêSûGö @[ðûZ¨ _\û[ðaòmû^ùeIR^ = aÉêZß x cû¤ûKhðY gqò aû AõeûRúùe _âKûg KùfWeight = Mass x Gravityö

IR^Uò IWÿò@û g±bûùa RYûgêYû [ôaûùaùk @ûRòKûfò_eòùag iõKâû«ùe G_eò _ûLû_ûLô ùMûUòG g±e a¥ajûeù\Lû~ûCQòö ùiAUò ùjCQò IùRû^¨ö Gjû GK AõeûRúg± (OZONE)öIùRû^¨ I aòmû^

@ûùc @cæRû^ ijòZ _eòPòZö KûeY @ûce aû icÉ_âûYúu Rúa^]ûeY i¸a ùjûAQ ò G @cæRû^ ù~ûMêö_âûYúcûù^ _âgßûiùe @cæRû^ ù^A ^òügßûiùe @wûeKûcæZ¥ûM Keò[û«òö AõeûRúùe @cæRû^Kê @KèòùR^ (oxygen)ùaûfò Kêjû~ûGö Gjûe eûiûd^òK iùuZ ùjCQò O

2ö Kò«ê

IùRû^¨e iùuZ ùjCQò O3ö Gjû @cæRû^e @^¥ GK eì_

(Ozone is an allpopic form of oxygen)ö VòK¨ Mâû`ûAU¨,júeû, `êùfeò^¨ I Mâûù`^¨ @û\ò @wûeKe @^¥eì_ _eòöIùRû^¨ g±Uò MâúK¨ g± IùRA^¨ (Gr. ozein to smell)eê@ûiòQò, ~ûjûe @[ð ùjCQò gêxòaû aû @ûNâûY Keòaûö

IùRû^¨ GK gqògûkú RûeK _\û[ð (oxidising

agent)ö @cæRû^e KòQò M§ ^ [ôaû ùaùk IùRû^¨e GKZúaâ M§ [ûGö ùi[ô_ûAñ Gjûe G_eò ^ûcKeY ùjûAQòöIùRû^¨ jó Zòù^ûUò @cæRû^ _ecûYêKê ù^A MVòZö GK@ûùfûK eûiûd^òK_âKâòdû (photochemical reaction) \ßûeû

Gjû iéÁò ùjûA[ûGö Gjûe a‰ð ^úkö G[ôùe iì~ð¥Vûeê@ûiê[ôaû gqò @cæRû^ @YêKê Kâòdûgúk _ûecûYòK @cæRû^(reactive atomic oxygen)ùe aòNUòZ Keò[ûGö

2O hv 20

_ûecûYòK @cæRû^ @ûC GK @cæRû^ @Yê ij cògòIùRû^¨ iéÁò Keò[ûGö

2 3O O O

IùRû^¨e C›IùRû^¨ M¥ûi¨ @ûc aûdêcŠk (Atmosphere)ùe

[ûG ö _é[ô aúe aûd êcŠk 5 bûMùe aòbq ~[ û(1) C¾cŠk (Troposphere), (2) icZû_cŠk(Stratosphere), (3) c¤ cŠk aû ùcùi ûcŠk(Mesosphere), (4) Zû_cŠk (Thermosphere) I(5) aûj¥cŠk (Exosphere) (PòZâ 1)ö aûdêcŠk a¥ZúZùcûUe~û^ (Automobiles)e ^òMðZ M¥ûi¨ I @^¥û^¥@«ü\j^ ~ªû\ò (Internal Cambustion Engine) c¤IùRû^¨e C›ö

C¾cŠke VòK¨ C_ecŠk jó icZû_cŠkö_é[ôaúebìcò Vûeê aû _é[ôaú _éÂûeê 15 eê 50 KòùfûcòUe CyZû

@Zò aûAMYú egàò (Ultra violet rediation)

PòZâ 1 : aûdêcŠkùe IùRû^¨

ÁûùUûÇ

òde¨(S

tro

tosp

here

)ùU

âûù_ûùÇ

òde¨(T

ropo

sphe

re)

ùKäûùeûù`äûùeûKûað^(CFCs )

^ûAùUâûùR^¨ @KèûAW¨(N2O)

iKâòd ùKæûeò^¨ iKâòd ~alûeRû^IùRû^¨ ld IùRû^¨ ld

còù[^¨ (CH4) 25Kò.cò.

10-15Kò.cò.

CFCs, N2O I CH4 e]úe _eòaj^akKû CFC I N2O

MzòZ iÚû^

CFC e^òMðc^

N2O e^òMðc^

CH4 e^òMðc^

CFC eC›

N2O eC›

CH4 eC›

aòmû^ \òM«10

ùiù_Ö´e, 2014

c¤ùe aûdêcŠke icZû_cŠk Éee ^òcÜ bûMùe IùRû^¨Ée ejòQòö Gjû cêL¥Zü 13 eê 23 KòùfûcòUe CyZûc¤ùe IùRû^¨ Ée a¥û_ò ejòQòö GVûùe IùRû^¨ M¥ûi¨eMûXÿZû iaðû]ôK 10 _ò_òGc¨ (ppm)ö Gjò ÉeUò IùRû^¨Ée (ozone layer) bûaùe ^ûcòZ I cŠkUò ùjCQò IùRû^¨cŠk (ozonosphere)ö @[ ðû Z¨ IùRû^ ¨ cŠkUòicZû_cŠke ^òcÜÉeö GjòVûùe jó @ZòaûAMYú iì~ð¥KòeYe aòùgûhY IùRû^¨ iéÁòe KûeYö iû]ûeYZü IùRû^¨Ée iì~ð¥egàòùe ejò[ôaû @ZòaûAMYú (ultraviolet) egàòKêaòùgûhY Keò Gjûe aò_{^K _âbûaeê RúaRMZKê elûKeò[ûGö cûZâ IùRû^¨e ùKøYiò iÚû^ùe _Zkû ùjaû aûld ùjaû _eòiÚ òZò NUòùf ùi Ée c¤ @ZòKâc Keò@ZòaûAMYú egàò _é[ôaú_éÂKê _âùag KùeöGjò egàò _âbûaùeCnò\RMZ I _âûYúRMZe aòbò^Ü ici¥û iéÁò Keò[ûGöIùRû^¨e _âbûa

ùa ÷m û^òKMY IùRû^¨Kê GK \ß òZúdK _â\ìhK(secondary pollutant) bûaùe aòùaP^û Ke«òö _âû[còK_â\ìhKcû^u C_ùe iì~ð¥ûùfûK _Wÿòaû \ßûeû \ßòZúdK_â\ìhKMêWÿòK iéÁò ùjûA[û@û«òö VòK¨ ùijò_eò ^ûAùUâûùR^¨WûA@KèûAW¨ (NO2) I @^¥ jûAùWâûKûað^¨ (Hydrocarbon)C_ùe iì~ð¥ûùfûK _âbûa ù~ûMê IùRû^¨ iéÁò ùjûA[ûGöG_eò iéÁòùe _âû[còK _â\ìhKcû u @ù_lû IùRû^¨e aòhûq_âbûa Cnò\cû u C_ùe @]ôK _eòflòZ ùjûA[ûGö @ag¥IùRû^¨e _âbûa aWÿ aWÿ aélMêWÿòKùe ùag¨ ÆÁ bûaùe_âZúdcû^ö @[ðûZ¨ G aélMêWÿòKe @ûùfûKùgæhY @wMêWÿòKêIùRû^¨ ^Á Keò[ûGö GZ\¨ a¥ZúZ IùRû^¨ ù~ûMê ^òcÜfòLôZlZò NUò[ûG1. Kckû, @wêe @û\ò MQMêWÿòKe _ZâSWÿû ù\Lû~ûGö2. cKû (Raphanus) MQe [ûAfûKGW¨e lZò NUò[ûGö3. ]ì@û ñ_Zâ ( Nicotiana)e ùK äûùe û_ äûÁ iu êP òZ

ùjûA~ûA[ûGö4. Gjû eae I eaeRûZúd _\û[ðMêWÿòKê UûY Keò\òGö5. ù_ûhûK _Zâ @û\òKê ewaòjú^ Keò\òGö6. IùRû^¨ @«^kú bòZeÉe (muccous membrane)Kê

lZaòlZ Keò ù\A[ûGö

aûdêcŠk I IùRû^¨aûdêcŠkùe IùRû^¨ Ée GK elûKaP (shield)

_eò Kû~ð¥ Keò[ûGö G Ée ù~ûMê iì~ð¥ Vûeê @ûiê[ôaû @ZòaûAMYú egàò _é[ôaú_éÂKê ijRùe _âùag Keò_ûùe^ûjóöùZYê IùRû^¨ ÉeKê iêelûQZâú Ée (protective umbrella

layer) ùaûfò Kêjû~ûGö cûZâ ùKùZK c^êh¥KéZ KûeYeêG ÉeUò ]úùe ]úùe ld aû _Zkû ùjaûùe fûMòQòö ~ûjûKêKêjû~ûCQò IùRû^¨ M©ð (ozone hole)ö aûÉaùe IùRû^¨Éeùe Qò\â aû M©ð ùjaû _eòaù©ð IùRû^¨ Ée ù~ZòKòejòaû K[û Zûjû ejò ^ _ûeò ^Á ùjaû ù\Lû~ûCQòö ùZYê@ZòaûAMYú egàò _é[ôaúKê @ûiòaû ijR ùjûA~ûAQòö `kùeMQ_Zâe _ZâMêWÿòK Leû_ ùjûA~òaû ij _âûYúcû^u PcðùeKKðU ùeûM, ùcûZò@ûaò¦ê aû Plê ici¥û @û\ò ù\Lû~ûCQòöCnò\MêWÿòKe C_ôû\òKû lcZû jâûi _ûAaû ij iûcê\âòK Rúa^Á aû ]ßõiùjaû ù\Lû~ûCQòö a©ðcû^ _âgÜ ùKCñ KûeYeêIùRû^¨ Ée ld ùjCQò ?1. IùRû^¨ Ée jâûiecêL¥ KûeY ùjCQò ùKäûùeûù`äûùeû

Kûað^¨ (Chloroflurocarbon aû CFC), jûùfû^¨,Kûað^¨ ùUUâûùKäûeûAW¨ (Carbon Tetracholoride),jûAùWâûùKäûùeûù`äûùeû Kûað^ (Hydrocholorfluro

Carbon aû HCFC), cò[ûAf¨ ùKäûùeû`cð (Methyl

Chloroform), cò[ûAf¨ (Methyl Bromide), ^ûAUâi¨@Kè ûAW ¨ _e ò M¥ ûi ¨e @Z¥]ô K a¥ajûe öùKäûùeûù`äûùeûKûað^¨ jó gúZkKûeK (Fridges,

FreezersI AirConditioners), ùÆâ Keòaû _\û[ð _ûZâ(spraycan), ù`YKeòaû Rò òh (blowing foams) I_eòÃûe Z[û @^¥û^¥ ùKùZK Kû~ð¥ùe a¥ajéZö

2. @MÜò ^òaðû_K ~ª (fire extinguisher) MêWÿòKùejûf^¨ (halon) a¥ajéZö Gjû IùRû^¨ @ù_lû\gMêY @]ôK lZòKûeKö

3. ^ûAùUâ ûùR^¨ R^ òZ aû¿ ( NO x) I Kûa ð^ ¨ùUUâûùKäûeûAW¨ (CCl4)@û\ò \âa¥MêWÿòKe a¥ajûe jóIùRû^¨ jâûie @^¥ KûeYö

11aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

IùRû^¨ I iùPZ^IùRû^¨ @ûc Rúa^ elûKûeúö @ùKÖûae cûi 03

ZûeòL 2011 i´û\ @^ê~ûdú C©e ùMûfû¡ðùe IùRû^¨M©ð iéÁò ùjaû \ßûeû C©e ACùeû_ cùwûfò@û I Ehò@û@û\ò iÚû^cû^uùe Kê_âbûa _Wÿòaûe @ûgû I @ûguû _âKûg_ûAQ òö Gj û _ìaðeê @ùÁâfò@ûùe iéÁ IùRû^¨ M© ðùa÷mû^ òKcû^u c^ùe ùag¨ @ûù¦ûk^ iéÁò Keò[ ôfûöIùRû^¨ Éee iêelû Gaõ IùRû^¨ ldKûeú _\û[ðMêWÿòKea¥ajûe C_ùe KUKYû fûMêKeû~òaû CùŸg¥ùe 1985ciòjûùe bòG^û i¹òk^ú Gaõ 1987 ciòjûùe c<âòf¨ù_âûùUûKf¨ (Montreal Protocol) ÊûleòZ ùjûA[ôfûö1980 ciòjûùe ùjf¨iòuò ùNûhYû^ûcû I 1990ùefŠ i¹òk^úùe cìk c<âòf¨ ù_âûùUûKfùe ùKùZKiõùgû]^ @ûYò IùRû^¨ jâûiKûeú _\û[ð @[ðûZ¨ aòùghKeòùKäûùeûù`äûùeûKûað^¨e a¥ajûeùe KUKYû aû ^òdªYC_ùe _eûcgð \ò@û~ûA[ôfûö

Lêiòe aòhdù~ bûeZ 1992 ciòjû ùiù_Ö´e17 ZûeòLùe IùRû^¨ Éee iêelû _ûAñ C_ùeûq c<âòf¨ù_âûùUûKfe _lbêq ùjûAQòö iõùgû]ôZ Z[û _eòa©òðZc<âòf¨ ù_âûùUûKf¨ùe iÚòeúKéZ fl¥ jûif ^òcò© bûeZ2000 ciòjûùe ù\gùe GK ÊZª @ûA^¨ _âYd^ ijIùRû^¨ Ée iêelû _ûAñ _âZògîZòa¡ ùjûAQòö 1995-97ciòj û ùakK ê bûeZ 22,588 ùcU âòK¨U^¨ iòG`¨iòa¥ajûe Keê[ôfû ùaùk 2008 @MÁ 1 @[ðûZ¨ c<âòf¨ù_âûùUûKfùe ^ò¡ðûeòZ fl¥ùe Gjûe a¥ajûeKê iµì‰ða¦ Keòù\AQòö 1995-97Kê ù\gùe 260 ùcUâòK¨U^¨jûf^ I 10450 ùcUâòK¨ U^¨ Kûað^¨ ùUUâûùKäûùeûAW¨a¥ajéZ ùjûA[ôaûùaùk 2010 iê¡û ùiMêWÿòKe a¥ajûe^òh ò¡ Keò\ò@û~ûAQ òö @ûC 2015 ùakKê cò[ ûAf ¨ùKäûùeû cð I cò[ûAf¨ ùaâûcûAW¨ @û\ò eûiûd^òK\âa¥MêWÿòKea¥ajûe a¦ Keû~òaûe fl¥ ejòQòö 2015 ciòjû _ùejûAùWâû ùKäûùeûù`äûùeûKûað^¨ (HCFC)e a¥ajûe \g_âZògZ (10%) jûeùe jâûi Keû~òaû ij 2030 ciòjûùakKê Gjûe a¥ajûe iµì‰ð a¦ Keò\ò@û~òaö G icdùe

IùRû^ ¨ jâûiKûeú _\û[ðMêWÿòKe aòKÌ C_ùe MêeêZß I@^êi§û^ Keû~òaûe ù~ûR^û `k_â\ ùja ùaûfò @ûgûöùcûUûùcûUò GùZ @ûùfûP^û I _~ð¥ûùfûP^ûe iûeccðùjCQò IùRû^¨ jâûiKûeú \âa¥MêWÿòKe a¥ajûe C_ùe^òdªY ij KUKYû eLôaûö

IùRû^¨e _âû]û^¥ aêSòaû _ûAñ _âùZ¥K ahð ùiù_Ö´ecûi 16 ZûeòLKê ""aògß IùRû^¨ \òai'' (World Ozone

Day) aû @û«RðûZòK IùRû^¨ Ée iõelY \òai (World

OzoneLayerConservationDay) bûaùe _ûkòZö1995ciòjû Vûeê _âùZ¥K ahð ùiù_Ö´e 16 ZûeòLùe G \òai_ûkòZ ùjûA@ûi êQòö IùRû^¨ Éee iêelû Z[û iõelY\òMùe, fl¥ùe Z[ûùe i_lùe R^iùPZ^Zû iéÁò KeòaûG \òaie cêL¥ fl¥ I @ûbòcêL¥ö 1987 ciòjûùe aògße24Uò eûÁâe _âZò^ò]ô c<âòf¨Vûùe GKZâòZ ùjûA IùRû^¨Éeùe M©ð iéÁò ù^A Pò«û _âKU Keòaû ij GjûKê _âZòùeû]Keòaû \òMùe aòPûe aòcgð Keò[ôùfö

G \òMùe còkòZ RûZòiõNe _eòùag Kû~ð¥Kâc(UnitedNations Environmental Programme aû UNEP)@ûc icÉuê Z[¥ ù~ûMûAù\aû ij @ûùfûP^û cû¤cùeiùPZ^ KeûAaûùe _âcêL bìcòKû MâjY KeòQòö IùRû^¨a¥ajûeKê C›ûjòZ Keòaû _ûAñ @û«RðûZòK IùRû^¨ iõN(International Ozone Organization) MV^ Keû~ûCQòö2014 ciòjûe @û«RðûZòK IùRû^¨ \òaie aû©ðû ùjCQò -“Ozone Layer Protection: The Mission Goes On”.

ùZùa ùcûUûùcûUò @ûùc a¥qòMZ Éeùe icùÉ G\òMùe iêPò«òZKû~ð¥Keò eûiûd^òK\âa¥ @û\òa¥ajûe \òMùeiZKðZû Gaõ iûa]û^Zû @af´^ Kùf @ûùc I @ûcC©eû]ôKûeúuRúa^Kê aò_\cêqKeò @aiû^Kê ijRùeGWÿûA_ûeòaûö IùRû ¨e IR^Kê aêSò eLôaûe Gjû C_~êq icdö

_âù`ie I aòbûM cêL¥, iÜûZùKû©e _âûYòaòmû aòbûM,C}kaògßaò\¥ûkd, aûYúaòjûe, bêaù gße-751004

ùcûaûAf - 9238571378A-ùcf - prafulla.mohanty@gmail.com

aòmû^ \òM«12

ùiù_Ö´e, 2014

_\û[ð aòmû^ùci^¨e @ûaòÃûe

_âù`ie ai« Kêcûe cjû_ûZâKùfRùeaòmû^ QûZâcûù^ @ù^K icdùe _Pûe«ò

ù~ ^òdêKäò@i¨ c¤ùe GùZMêWÿòG ù_âûU^¨ Kò_eò @Qò, KûeYùicû^u c¤ùe aò\ê¥Z¨ Pê´Kúd aòKðhY ùjC[ôaö

_â [ùc 1934ciòjûùe jòùWKò dêùKIßû^ûcK RùY _\û[ðaòmû^úZû © ßò K aòùgæ hY \ß ûe ûRY ûAùfù~ _ecûYêe^ê¥K äòdi ¨Kê aû§ò eLô[ ôaû""^ê¥Käúd ak'' (nuclear

force) G[ô_ûAñ \ûdúö ùiKjò[ôùfù~ ^ê¥Käòdiúdak ^[ ôùf ^ê ¥Kä òd i¨c¤ùe \êA aû ZùZû$]ôK ù_âûU^¨ ejò ^ _ûeò aòKðhYù~ûMêñ ^ê¥Käòdi¨ bûwò aûjûeò @ûiòùaö Zûu cZ @^êiûùe""ùci^¨'' ^ûcK GK lê\â KYòKû Gjò ^ê¥Käòdiúd akKêaj^ Keò[ûG Gaõ ^ê¥Käòd aû§ò eLô[ûGö G_eòKò ùiKjò[ôùfù~ Gjò KYòKûe aÉêZß AùfKÖâ^¨ I ù_âûU^¨ec¤a©ðú Gaõ Gjû _âûdAùfKÖâ^¨ aÉêZße 1.836MêYö dêùKIßû Gjò KYòKûKê_â [ùc "ùcùRûU â^ ¨'(mesotron) ^û cù\A[ôùf, ~ûjû GK MâúK¨g± Gaõ Gjûe @[ð c¤a©ðú(intermediate)ö Kò«ê W.

Heisenberg GjûK êiõùgû]^ Keò Gjûe ^ûc"ùci^¨' eLôùfö

dêùKIßûu "ùci^¨'e _â[c _âZò^ò]ô bûùa "cê¥@^¨'(muon aû mumeson) 1936 ci òj ûùe C. D.

Anderson u \ßûeû cjûRûMZòK egàò (Cosmic Ray)eaòNU^ C_ôû\ bûaùe @ûaòÃéZ ùjfûö "cê¥ ùci^¨'e aÉêZßdêùKIßûu lê\â KYòKûe aÉêZß ij _âûd icû^ [ôfûö Kò«ê_âûd _ea©ðú \g§ò iê¡û RYû_Wÿòfûù~ Gjò KYòKû ^ê¥Käòdak _ûAñ \ûdú ^êùjñ, aeõ Gjû AùfKÖâ^¨e Mêeê aÉêZß [ôaûKYòKû "ùf_¨U^¨' (lepton)e @«MðZö

1939-45 ciòjû c¤ùe \ßòZúd aògß~ê¡ icdùe_\û[ðaòmû^úcûù^ ~ê¡ûÈ MùahYûùe a¥É ejòaû ù~ûMêñKYòKûe MùahYûùe c^ù\ùf ^ûjó Gaõ @MÁ 1945ciòjûùe ~ê¡ ieòaû _ùe G\òMùe MùahYû @ûe¸ ùjfûö1947 ci òj ûùe AõfŠe aâ òÁf¨ aògß aò\¥ ûkde_\ û[ ða òm û^ _â ù`ie Cecil Powell Gaõ Zûueijù~ûMúcûù^ _â[c _âKéZ "ùci^ ¨' - "_ûAùci^¨'(pi-meson) @ûaòÃûe Kùfö Gcûù^ cjûRûMZòK egàòeC_ôû\ (cosmic ray product) C_ùe MùahYû Keê[ôùföùicûù^ _aðZcûkûe C_ùe ùKùZK `ùUûMâû`òK¨ `òfà@ûŠòR¨ eLô `ùUâûMâû`¨eê Gjò KYòKûe aÉêZß ^òeì_Y Keò[ôùf,~ûjûKò @ûMeê @ûaòÃéZ "ùci^¨'e aÉêZß iùw icû^ [ôfûöKò«ê Gjû c¤Kê aòNUòZ ùjûA[ôfûö Robert Marshak ^ûcK_\û[ðaòmû^ú Kò«ê Kjò[ôùfù~ Gjû GK ^ìZ^ Gaõ @fMû"ùci^¨'ö _ea©ðú KòQò ahð c¤ùe _eúlûeê RYû_Wÿòfûù~Gjò "_ûAI^¨'e _ûeÆeòK Kâòdû ù~ûMêñ jó ^ê¥Käòd ak i¸aùjCQ ò, Kò«ê @^¥ "ùci^ ¨'cû^ue Kâ òdû Lêa ¨Kc ¨ö"_ûAI^¨'e @ûaòÃûe _ùe 1949 ciòjûùe dêùKIßûuê_\û[ ða òmû^ùe ù^ûùaf ¨ _êeÄûe \ò@ûMfû ö Gj ûe\êAahðùe _ùe C. Powell \êA_âKûe "ùci^¨' KYòKû cê¥Gaõ _ûA ùci^¨e @aiÚòZò ùNûhYû Kùf Gaõ Gjò @ûaòÃûe_ùe Zûuê ù^ûùaf¨ _êeÄûe \ò@ûMfûö

Gjû _ì a ðe ê RùY bûeZúd _\ û[ ða òm û^ úù\ùa¦âùcûj^ ùaûh¨ fŠ ¨e K¥ûùbŠòi¨ MùahYûMûeùe

jòùWKò dêùKIßû

W. Heisenberg

13aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

J. J. Thompson u Z©ßûa]û^ùe MùahYû Keò[ôùf Gaõ_ùe afòð^¨e Regener u aòmû^ûMûeùe Wilson Cloud

Chamber (CAf¨i^¨u ùcN _âùK ûÂ)e aòKûg _ûA ñMùahYû Kùf Gaõ ùZRÄâòd aÉêeê ^òMðZ "@ûf¨`û' I"aòUû' KYòKûe MZòe cûMð ^ò‰ðd Keê[ôùfö 1939 Gaõ1942 c¤ùe ùaûh¨ Gaõ aòbû ùPø]êeú @ù^KMêWÿòG`ùUûMâû` òK¨ ù_äU¨Kê \ûRòðfòw¨e Cy _aðZ C_ùe eLôcjûRûMZòK egàòe C_ôû\ i´§ùe MùahYû Keò[ôùfö Gjò_âKûe _¡Zò _ûAñ RùY aòL¥ûZ aòmû^ú Walter Bothe Zûuê_eûcgð ù\A[ôùfö ùi ù\ùa¦â ùcûj^uê Kjò[ôùfù~`ùUûMâû`òK¨ Acf¨i^¨Kê GK @aòzò^Ü iKâòd ùcN _âùKûÂ(Continously active clound chamber) bûùa aòPûe KeòKYòKûMêWÿòKe MZòcûMð iÚûdúbûùa ùeKðW¨ Keû~ûA _ûeòaöùaûh¨ Gaõ ùPø]êeú Gjò `ùUûMâû`¨ùe @ù^KMêWÿòG \úNðaKâ @ûd^òKéZ MZò_[ (long curved ionising tracks)_~ð¥ùalY Keò[ôùf ~ûjûKò @ûf¨`û I ù_âûU^¨e MZò_[Vûeê @fMû Gaõ Gjû i¸aZü ùci^¨e MZò_[ö C^ÜZ`ùUûMâû`òK `òfàe @bûaeê ùicûù^ Gjû _âcûY Keò_ûeòùf^ûjóö _ea©ðú @aiÚûùe Powell fŠe Ilford Kµû^ú \ßûeû_âÉêZ `ùUûMâû`òK¨ ù_äU¨ Gaõ ùaûh¨u _¡Zò @^êieY Keò"ùci^¨'e @ûaòÃûe ùNûhYû Kùfö

Kò«ê Powell ue Gjû cjû^ êbaZûù~ ùi ùaûh¨I ùPø]êeúu _¡Zòe _ìaða©òðZû ÊúKûe Keò[ôùfö Powell

ùfLô[ôùfù~ ùaûh ¨ I ùPø]êeú ùcøk òK KYòKûe @^ê¤û^`ùUûMâû` òK¨ _¡Zòùe _â[ùc Keò[ ôùf Gaõ \gðûA[ôùfù~ ù_âûU^¨ I ùci^¨e MZò_[e _âùb\ GK `ùUûMâû`òK ¨Acf ¨i^¨ùe ùeK ðW¨ Keòa û \ßûeû RYû~òaö ùicûù^\gðûA[ôùf ù~ Kc¨ aÉêZß [ôaû KYòKû Gjûe MZò_[eùghbûMùe iek ùeLûVûe ê aKâ ùjûA~òa, Zû @[ðùi ù_ âûU^ ¨V ûe ê Kc ¨ aÉ êZ ßiµ^ Ü KY òK ûe @aiÚ òZ òiìPûA[ôùfö

"gòaKé_û', gâúeûc^Me, bêaù^gße-751002

Gf¨AWò@ûgû I @ûùfûKe C›

WKÖe ^òLôkû^¦ _ûYòMâûjú@ûeae GcòZò GK _lú aòhdùe @ûùc gêYòùQ,

~òGKò _âZò _û* gj ahðùe [ùe @MÜòùe Rkò ]ßõi ùjûA~ûG;Kò«ê GA PòZûbiàeê ùi _êYò Rúa« ùjûACùV ^aú^ gqò ,C›ûj, CŸú_^û I iûjie ij ùZRòdû^¨ ùjûAö Gjûù`û^òKè bûùa _eòPòZö @ù^ùK GjûKê GK @kúK bûa^ûKò´û Kò´\«ú ùaûfò cZ ù_ûhY Ke«òö

Kò«ê @ûùc Rû_û^ ù\g _âZò \éÁò ù\ùf, @ûùc GcòZòGK \éÁû«e @ûbûi _ûCö \ßòZúd aògß~ê¡ ùaùk @ûùceòKûe@ûYaòK ùaûcû Z[û AõfŠ, `âû^è _eò gqògûkú ù\ge@ûKâcY ù~ûMêñ Gjû _eûRòZ ùjûA ZkòZkû« ùjûAMfûöKò«ê ùfûùK @ûgû Keê[ôaû @a]ôe ajê _ìaðeê aògße GKcjû^¨ @[ðù^÷ZòK gqò bûùa Gjûe @ûaòbðûa ùjfûö ùicòZò2011 ciòjûùe bdue iûcê\âòK bìKµ I iê^ûcò \ßûeûGjû iµì‰ð aò_~ð¥É ùjûAMfûö Z[û_ò iõ_âZò ùKùZKRû_û^ú aòmû^ú aògßûi KùfYòù~, _é[ôaúeê lê]û \ìe KeòaûKêùicûù^ ilc ùjaû iÚòZòùe Lêa¨ gúNâ _j*ô ~òùaö

G_e ò @ûgû ù_ûhY Keòaû _Qùe ^òjûZò @QòùiVûKûe Kéhòe gòÌúKeYö ^òKU @ZúZùe ùicûù^ GAùlZâùe ù~Cñ @_âZ¥ûgòZ i`kZû _ûAQ«ò, G[ôùe ùicûù^@Zòeòq CZ¨`êfäòZö RêfûA 2014ùe`êUaf¨ ùLk _Wÿò@ûe@]û bûMeê iû^ GK ùicòKŠKÖe KûeLû^ûùe GK AùŠûe¨-`ûcð MXÿò CVòQò, ù~CñVò ù\÷^òK \gjRûe ùfUêi ùjW¨(a§ûùKûaò RûZúd) C_ôû\^ ùjCQòö iòùMjûeê icûcêeû^ûcK RùY Rû_û^ú Cnò\ I _âûYúaòmû^ aògûe\ ^òR mû^eC_ù~ûM Gjò KûeLû^ûùe KeòQ«òö ùi @ûùceòKúd Kµû^úùRù^eûf¨ AùfKÖâòK¨ (RòA)e ijûdZûùe \eKûe _Wê[ôaûGf¨AWò aZú (fûAU¨ GcòUòw¨WûùdûW) @ûYò Cq KûeLû ûùeL¬òQ«òö CùŸg¥ ùjCQòù~ ùiVûùe Pûh _ûAñ C_ù~ûMú

aòmû^ \òM«14

ùiù_Ö´e, 2014

Rkaûdê I C©û_ iéÁò Keòaû ~[û : Gf¨AWò \ßûeû aûAMYúegàòùe PZêŸòðMKê @ûùfûKòZ Keò KéZâòc C_ûdùe eûZâò iRð^ûKeòaûö ùicòZò iKûùk iìù~ð¥û\d ùjaû _ùe @ûùfûK IC©û_ aXÿòaXÿò c¤ûjÜùe Pec iúcûùe _j*ôaû _ùeKâcldò¾ê bûùa i§¥ûùaùk iì~ð¥ûÉ jêGö aûjûe \ê^ò@ûùeCnò\RMZ GcòZò \òaû^ògò P¦â ij @b¥Éö ùZYê CqùicòKŠKÖe KûeLû^ûùe fMû ~ûA[ôaû Gf¨AWò aZúeZúaâZûKê ^òdªY Keò ùi KûeLû^ûùe @aòKk \ò^eaûZûaeYiéÁò Kùfö `kùe icd ij Zûk ù\A ùiVûùeiì~ð¥ _ìað \òMùe C\d ùjûA _½òcùe @É ùjaû bâc RûZùjfûö MQMêWÿòKe iaêR_Zâcû^ \ò^ùaùk KéZâòc @ûùfûKa¥ajûe Keò _ûYò I @wûeKûcæeê @ûùfûKùgæhY cû¤cùeRUòk _\û[ðe MV^ùe ic[ð ùjùf Gaõ ~[ûeúZò @cæRû^_â\û^ Kùfö

iòcûcêeû ùiVûùe Zû_ I @û\âðZû c¤ ^òdªY KùföZûue iaêVê aWÿ i`kZû ùjCQòù~, ùfUêi¨ C_ôû\^ _ûAñRke @ûag¥KZû gZKWÿû GK bûMKê jâûi _ûAfûö @[ðûZ¨aûj¥RMZùe ù~Cñ[ ô _ûAñ gùj fòUe Rk @ûag¥K,iòcûcêeûu `ûcðùe cûZâ ùMûUòG fòUe¨ùe Gjû iµû\òZùjûA_ûeòfûö ZZ¨ ij ùiVûùe KúU_Zw @ûKâcY ejòfû^ûjóö a^¥û Kò´û ceêWÿòe _âgÜ CVê ûjóö _êYò ùfUêiùe bòUûcò^¨be_ìe [ôfû Gaõ aûjûee ùfUêi¨ @ù_lû Gjûe @bòaé¡ò@ùXÿAMêY @]ôK [ôfûö iòcû_êeûu `ûcðùe @VeUò KéhòC_ù~ûMú e¥ûK¨ùe iZe jRûe _û* gj Gf¨AWò aZúRkêQòö (\âÁa¥ : UûAcè @`¨ AŠò@, 16.7.2014)ö

@ag¥ `òfò° Kµû^ú Mâú^¨ ùi^è `ûcðe ijù~ûMòZûùebûeZùe Gjò _¡Zòùe aòbò^Ü _âKûe gûM Z[û Lû\¥ IJh] i´§úd Mêkà Pûhùe cù^û^òùag KeòQòö ùZùaaògßa¥û_ò GfAWÿò-bò©òK Gjò _âYûkú @af´^ KeûMùf,aògße lê]û ici¥û ajê _eòcûYùe _âgcòZ ùjaö Rû_û^úùa÷mû^òKu Ê_Ü iûKûe ùjaö

GcòZò GK ÊûMZù~ûM¥ baòh¥Z iKûùg _âcêL bìcòKûGf¨AWò ^òaðûj KeêQòö _âgÜ CVêQò GfAWÿò K'Y I Gjû Kò_eòKû~ð¥ Kùe ? Gf¨AWò ùjCQò @ûùfûKe ùMûUòG C›ö GjûGK @¡ð _eòaûjú ùKøgk (ùicòKŠKÖe WòbûAi¨)öù~ùZùaùk ùMûUòG@¡ð_eòaûjú WûùdûWKê Kû~ð¥lc (@^¨)Keû~ûG (_\û[ð aòmû^ùe Gjû `eIßûW¨ aûdi¨ ^ûcùe_eòPòZ), @¡ð_eòaûjúùe [ôaû "AùfùKÖâû^¨ I ùjûf¨e_ê^üiõù~ûR^ (eò-K´òù^i^¨) jêGö Gjû \ßûeû ~\ò ^ò¡ðûeòZ_eòcûYe gqò RûZ jêG, Zûjû @ûùfûK @ûKûeùe (ù`ûU^)C›Rð^ (Gcòi^¨) jêGö Gjò @ûùfûK egàòe Zew ù\÷Nð¥@^êiûùe @ûùfûKe a‰ð ^ò‰ òðZ jêGö _ùe ûl bûùa@¡ð_eòaûjúe _…ú-a¥a]û^ (a¥ûŠM¥û_¨) C_ùe Gjû^òbðegúkö ùZYê @ûùc Gf¨AWòeê ù~Cñ a‰ðe @ûùfûK(ùfûjòZ, jk\ò@û, ^úk, gûMê@û AZ¥û\ò) PûjêñùQ, ZûKê@ûLô @ûMùe eLô @¡ð _eòaûjú aÉê aûQòaûKê _Wÿòaö

ùfûjòZ @ûùfûKe Zew ù\÷Nð¥ 610 eê 750^ûù^ûcòUe c¤ùe eùjö Z\^êiûùe @¡ð _eòaûjúe _…úa¥a]û^ 1.63 eê 2.03 ùbûfÖ c¤ùe ejòaû K[ûöGjò i©ð _ìeY ùjûA_ûeòa, ~\ò @ûùc @ûfêcò^ò@c¨ Mûfò@c¨@ûiòð^ûAW¨ (Al Ga As) I Mûfò@c¨ @ûiòð^ûAW¨ `i`ûAW ¨(Ga As P) _eò @¡ð_eòaûjú a¥ajûe Keòaûö ùicòZòjk\ ò@ û @û ùf ûK (Zew ù\ ÷N ð¥ 570 eê 590^ûù^ûcòUe; gqò-a¥a]û^ 2.10 eê 2.18 ùbûfÖ)iKûùg Mûfò@c¨ @ûiò ð^ûAW ¨ `i`ûAW¨ (Ga As P) IMûfò@c¨ (III) `i`ûAW¨ (Ga P) C_ù~ûMúö aûAMYú@ûùfûK _ûAñ (Zew ù\÷Nð¥ 400 eê 450 ^ûù^ûcòUe,gqò a¥a\û^ 2.76 eê 4.0 ùbûfÖ), AŠò@c¨ Mûfò@c¨

Rû_û^e Gf¨AWò AùŠûe¨-`ûcð

15aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

^ûAUâûAW ¨ (In Ga N) @ûag¥Kö ]kû @ûùfûK cêL¥ZüùfûjòZ, iaêR I ^úke cògâY ùjûA[ ôaûeê @ûe¨.R ò.aò.(ùeW¨, Mâú^¨, aäë¥) - Gf¨AWòeê Gjû _âû¯ ùjaö iàeYúdù~,Gf¨AWòùe a¥ajéZ aÉêe Cy _âZòieYûu (eòù`âK ¨Uòb¨AùŠKè) ejòaû @_eòjû~ð¥, KûeY G[ôùe _ì‰ð @û«eòK_âZò`k^ (ùUûUûf¨ A<e^ûf ¨ eòù`äK è^) ^ NUòùfajòMðc^ ù~ûMêñ C_ôû\òZ @ûùfûKe @_Pd NUòa I Gf¨AWÿò^ò¿âb ùjûA~òaö

Gf¨AWòe _âùdûM iµâZò GùZ a¥û_K I R^_âòdùjfûYòù~, 2013 ciòjûùe Gjûe a¥aiûd 19.5aòfò@^¨ Wfûe ùjûAQòö Gjû 2017 ùakKê @Zò Kc¨ùe\êAMêYKê aé¡ò _ûAaö Gjûe a¥ajûe bò^ÜZûe ùMûUòG\éÁû« ùjCQò iòcûcêeûu Gf¨AWò a¥ajéZ AùŠûe¨ `ûcð¨~ûjû Kò GK @bò^a _âdûiö iû]ûeY iÚû^Kê @ûùfûKòZKeòaûKê Gf¨AWòe iûeû cûùKðUòõe ùcûùU gZKWÿû 35bûM a¥ajéZ ùjCQòö _âKéZùe Gjûe iaðû]ôK _âùdûM@^¥Zâ jêGö ~[û : iàûUð ù`û^¨, U¥ûa¨ _eò ùcûaûAf C_ôû\,AŠòùKUe¨ _ûù^f, A^¨`âûùeW ¨ GfAWÿò \ßûeû eòùcûUKù<âûf, Kµê¥Ue¨e WâûAb¨ WòÄ, bòWÿòI Wòiù_ä, ùMcèK^ùiûf, aòcû^ PkûPke ÊdõKâòd @ûùfûK, Uâû`òK ¨iòM¨^ ûf¨, `ûAae I cêqûKûg ij @ûùfûK cû¤cùeù~ûMûù~ûM ùlZâùe Gjûe @a\û^ cìf¥aû^, KûeY GjûeiêAPòw¨ jûe @Zê¥yö ZZ¨ij Gjûe @ûùfûKKê @Zò gúNâcWêf^ (cìzð^û) Keòùjaö

Gjò _eòù_âlúùe @ûùc \¸e ij @ûgû Keò _ûeòaûù~, aRûe I a¥ûaiûdòK ùlZâùe Gf¨AWÿò cêe¨u ^òdc_âcûY Keò_ûeòaö @[ðûZ LûCUò I gòÌ ùlZâùe Gjûe KûeKe_âZò @Ve cûiùe \êAMêY jòiûaùe aé¡ò _ûAaû i¸ûa^ûGf¨AWÿòe ejòQòö

^òùŸðgK (@aie_âû¯),

eûR¥ _ûV¥_êÉK _âYd^ I _âKûg^ iõiÚûaWÿùLcêŠò awkû, C}k @ûgâccûMð, aâjà_êe-760001

ùcûaûAf¨-9437026651

ùZRÄâòd aòKòeYeC_ù~ûM

_âù`ie iêùeg cjû_ûZâ@ûùc RûYê _âûKéZòK ùZRÄâòd ùcøkòK Gaõ aòbò^Ü

^ê¥Käúd _âZòKâòdû cû¤cùe iéÁ @ù^K ùcøkòKe @iÚûdúiciÚû^òK MêWÿòKe aòNU^ _âKâòdûùe @ûf¨`û Kò´û aòUû egàòeC›Rð^ ijòZ ajêùlZâùe Mûcû egàòe ^òMðc ùjûA[ûGöjòfòdc¨ @ûd^e KYòKûeê @ûf¨`ûegàò, AùfK¨Uâ^¨ KYòKû \ßûeûaòUûegàò iwVòZ ùjûA[ôaû iÚùk Mûcûegàò ùKøYiò KYòKûeiwV^^êùjñ - ùKak GKèùe _eò gqògûkú aò\ê¥Z¨-Pê´KúdaòKòeY @ùUö Gjò aòKòeYMêWÿòKe gòÌ, Kéhò, aòmû^, ÊûiÚ¥@û\ò ùlZâùe ^û^ûaò] C_ù~ûM i´§ùe @ûi RûYòaûö1. gòÌbò©òK ùeWÿòIMâû`ò

ùZRÄâòd egàòMêWÿòKe @ûaòÃûe _ìaðeê ]ûZê ^òcòðZ Qû*aû XùkA aÉêe @b¥«eùe ejò[ôaû ù\ûh ZîUòe ^òeì_YGKè -ùe `ùUûP òZ â cû ¤ce Ke û~ ûC[ ôf ûö Kò « êGKè-ùe ^òüiéZKûeú C_KeYKê ù^aû @ûYòaû Gaõ iìPûeêbûùa _eòPûk^û Keòaû ijR ^ [ôfûö ùZYê GKè-ùe_eòaù©ð eûWÿòdc¨eê ^òMðZ Mûcû-ùeKê a¥ajûe KeûMfûö_ea©ðú icdùe eûWòdc¨ _eòaù©ð ijRf² ùKûaûfÖ-60,iòRòdc¨-137, Uò^¨-145 @û\ò iciÚû^òKMêWÿòKê MûcûùeeC› bûùa a¥ajûe ùjfû KûeY Gjò C›MêWÿòKê Azû^ê~ûdúaj^lc @ûKûeùe MXÿò @Mc¥ iÚû^e `ùUûPòZâ ù^aûijR ùjfûö

ùKûaûfÖ-60e @¡ð@ûdê (5.6 ahð) iúcòZ Kò«ê^òüiéZ Mûcû-ùee @«üùbð\ú gqò @]ôK ùjûA[ôaûeê iÚíkXùkA _\û[ðe Gaõ \úNð @¡ð@ûdê (30 ahð) iòRòdc¨-137e @«üùbð\ú gqò Kc¨ ùjûA[ôaûeê _Zkû ]ûZa_\û[ðe `ùUûPòZâ Cù©ûk^ _ûAñ a¥ajûe KeûMfûö

eiûd^ aòmû^

aòmû^ \òM«16

ùiù_Ö´e, 2014

2. aò\ê¥Z¨gqò C_ôû\^Mûcûegàò Zêk^ûùe @ûf¨`û Gaõ aòUû aòKòeYe

@«ùb ð\ú gqò Kc¨ ùjûA[ôaûeê aòbò^ Ü ]ûZa _\û[ ðe_éÂÉeùe @aùgûhòZ ùjûA~ûGö @aùgûhYVûeê C_ô^ÜZû_gqòKê GK aògòÁ K^bU ðe cû¤cùe aò\ê¥Z¨gqòKê_eòa©ðòZ Keû~ûA_ûùeö

K^bUðe MV^ _ûAñ \êAUò bò^Ü Kû~ð¥`k^ (work

function) aògòÁ ]ûZa AùfK¨ùUâûWe @ûag¥K ùjûA[ûGöCy Kû~ð¥`k^ AùfK¨ùUâûWKê (iû]ûeYZü UwùÁ^¨)@ûf`ûiKâòd ù_ûùfû^òdc ¨-210, _äëùUû^òdc¨-238,Kê¥eòdc¨-242 @û\ò iciÚû^òKe aòKòeY \ßûeû Cy Zû_ùeGaõ @^¥ AùfK¨ùUâûW¨eê Zû_ ^òÃûiòZ Keò ^òcÜ Zû_ùePûfê eLôùf aò\ê¥Z¨ ùiâûZe _âaûj ùjûA[ûGö ùZùa^òeazò^Ü aò\ê¥Z¨ ùiâûZ _âaûj _ûAñ AùfK¨ùUâûW¨ \ßd c¤eêiòRòdc¨ aû¿ _âùdûM \ßûeû AùfK¨Uâ^¨e iû¦âZû Kc¨ eLôaû@ûag¥K ùjûA[ûGö iòR òdc ¨eê C_ô^ Ü iòR òdc¨ @ûd^¨AùfK¨Uâ^ @_iûeòZ Keòaû ijòZ K^bU ðee aò\ê¥Z¨_eòaûjòZûKê aé¡ò Keò[ûGö GZ\¨a¥ZúZ a¥ajéZ aòKòeYC›RðòZ iciÚû^òKMêWÿ òKe @¡ð@ûd ê (half life) @Zò Kc¨ aû@Zò\úN ð ùjaû CPòZ¨ ^êùjñö @Zò Kc¨ ùjùf C_ô^ÜZû_gqòe \éXÿld Gaõ @Zò \úNð ùjùf Zû_gqòKê _eòa©ð^]úe ùjûA[ûGö Gjò _âKûe K^bUðe cjûKûg~û^ eùKU¨Gaõ iûùUfûAUùe GK iòÁce ijûdK _ûj¥ûe C›(SNAP) eìù_ a¥ajûe _ûAñ 1954eê _âùPÁû @a¥ûjZejòQò Gaõ Gjò ^òdcC_ùe @û]ûeòZ aòUûiKâòd ùÁâû^iòdc¨-90, iòR òdc¨-137 Gaõ iòeòdc¨-144e ê C›RòðZaòUûegà òe a¥ajûe c¤ Keû~ûA_ûùeö3. eûiûd^òK _âKâòdûùe _âùdûM

eûiûd^òK _âZòKâòdûùe CZ¨ù_âeKe a¥ajûe @ù^Kicdùe aòbò^Ü ici¥û iéÁò Keò[ûGö ùZYê CZ¨ù_âeK_eòaù©ð 1963 ùe ^ê¥Käòdûe aòKòeY \ßûeû eûiûd^òK_âKâòdûKê _âùeûPòZ Keòaû _ûAñ C\¥c KeûMfû Gaõ @ù^K

ùlZâùe i`kZû còkòfûö C\ûjeY Êe ì_ A[ûAf¨ùaâûcûAW¨ @ù^K ùR÷a ù~øMòKe _âÉêZò _ûAñ GK C}éÁc¤a©ðú _\û[ ðö _eúlûMûeùe A[ûfò^ ¨e CZ¨ù_âeKC_iÚòZòùe jûAùWâ ûùR^¨ ùaâûcûAW¨ ijòZ _âZòKâòdûe ê Gjû_âÉêZ Keû~ûA[ûGö Kò«ê Gjò _âZòKâ òdûKê 1965 ùeùKûaûfÖ-60eê aòiRðòZ Mûcûegà ò \ßûeû _âùeûPòZ Keòaûi¸a ùjfûö @]ôK«ê Gjò _¡Zòùe ùKøYiò C_RûZ _\û[ðiéÁò ùjC^[ôaûeê ùKøYiò aòùgû]^ _âKâòdûe @ûag¥KZûùjfû^ûjóö ùZYê a¥aiûd òK \éÁòùKûYeê Lyðajêk ùjûA^[ôaû _âcûYòZ ùjfûö ùZùa i¸aZü _äûÁòK¨ I _äûÁòK¨ cògâòZ_\û[ð gòÌùe Gjûe iaðû]ôK `k_â\ _âùdûM i¸a ùjûAQòö aò^û CZ¨ù_âeKùe Mûcûegàò \ßûeû i`k ajêkúKeY

_âKâòdû \ßûeû @]ôK @ûNûZ _âZòùeû] lcZû iµ^Ü_äûÁòKe _âÉêZò i¸a ùjûA_ûeòQòö

CZ¨ù_âeK C_iÚòZòùe eûiûd^òK _¡Zòùe _âÉêZ_fò[ô^e `òZûKê aòUû egàò _âùdûM Keò @]ôK gqùjûA[ûGö Gjò `òZû Lû\¥ cêYûùe aûdê i«êk^(packaging) _ûAñ a¥ajéZ ùjûA[ûGö

@_Nh ðY _âZòùe û] lcZû iµ^Ü ù^ûbû_ û^,ù^ûafCWÿ, fK¨CWÿ @û\ò _\û[ð KûV I _äûÁòK¨eiõ~êqòùe _âÉêZ jêGö iõ~êqò _ûAñ KûVKê GK @ûa¡_âùKûÂùe Zek ÁûAeò^¨ GKkK (monomer) Kò´ûbò^ûAfGiòùUU¨ùe _â[ùc iòq Keû~ûGö_âùKûÂeêaûdêKê ^òÃûiòZKeòaû \ßûeû GKkKMêWÿòK KûV bòZùe[ôaû gì^¥iÚû^ùe beò~ûGö Gjò iõg òq KûVKêùKûaûf Ö-60 eê ^òiéZ Mûcûegàò _âùdûM \ßûeûGKkKe ajêkúKeY _âKâòdûKê _âùeûPòZ Keû~ûGöNee @ûiaûa, PUûY, ùeûùhA C_KeYe ùa<,ùLk^û @û\ò Gjò cògâ _\û[ðeê _âÉêZ Keû~ûA_ûeêQòö

4. ÊûiÚ¥ ùlZâùe _âùdûMlúe, `kei I @^¥û^¥ Lû\¥ _\û[ðKê RúaûYêcêq

Keòaû _ûAñ 650 C©û_ùe 30 cò^òU¨eê @]ôK icd Mec

17aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

Ke ò KûP, _ä ûÁ òK ¨ aû ]ûZa _ûZâùe eL ô aûdêeê¡Keû~òaû_ùe [Šû Keû~ûGö GjûKê _û½ êeûAùRi^ ¨(Pasteurization) Kêjû~ûGö Zû_ _eòaù©ð ùKûaûfÖ-60aû iòR òdc¨-137eê C›R ðòZ Mûc ûaòKòeYe a¥ajûeRúaûYêcêq Keòaû _ûAñ @]ôK `k_â\ö aòùghKeò aòKòeY_¡ZòKê -400 eê -500 ùe _âùdûM Kùf Lû\¥e Êû\,iêM§, aòeP^ (texture)ùe ùKøYiò _eòa©ð^ jêG ^ûjóKò´û ùKøYiò _âZòKìk _âbûa iéÁò jêG^ûjóö fòPê, Kckû @û\ò`kùe Gjò egàò _âùdûM Kùf ùiMêWÿòKe _êÁòKe GaõbòUûc ò^¨ _eòcûYùe ùKøYiò _eòa© ð^ jêG^ûjó ~ûjûK òiû]ûeY bûùa Zû_\ßûeû KòQòUû ^Á ùjûA[ûGö

@ûkêùe MRû C\¨Mc iûcû^¥ @]ôK_ecûYe (500-1000 eûW¨ - ùeWòGi^¨ @ûaR¨eaW ùWûR¨, Rd=100

ergs/gram of the absorbed material) aòKòeY \ßûeûùeûKû~ûA _ûùeö Mjc, aûReû Pê^ûKê c¤ KúU_Zwcû^uVûeê Gjò _¡Zòùe elû Keòaû i¸a ùjûA_ûeòQòö

PòKò›ûkdùe a¥ajéZ a¥ûùŠR¨, iòeò¬¨ Gaõ @^¥û^¥C_KeY @û\òKê @ûfêcò^òdc¨ Pû\eùe a¦ eLô ùKûaûfÖ-60 Mûcûegà ò \ßûeû RúaûYêc êq Keû~ûA _ûeêQòö _ìaðeêC_KeYMêWÿòKê KûP^kú aû _ûZâùe Zek jûAùWâûKûað^cû¤cùe 157C0ùe C©¯ Keòaû _ùe _ûZâ/^kúUòKê\éXÿbûùa a¦ Keò RúaûYê cêq Keû~ûC[ôfûö ùijò_eò"@û^¨¨[âûKè aûiòfò' aúRûYêe aûjK K*ûCf¨Kê Mûcûegàò \ßûeûaúRûYêcêq Keû~ûA_ûùeö5. Kéhò ùlZâùe _âùdûM(K) _úWÿKe \c^ (Control Pest) - gi¥ RûZúd

MQ Gaõ MûBùMûeê ( livestock) cû^uê _úWÿKcû uVûeê elû Keòaû _ûAñ _êeêhKúUKê Mûcûegàò \ßûeûa§¥ûKeY Gaõ ùicû^ue Wò´Kê cûQòùe _eòYZùjaû icdùe aòKòeòZ Keò ùicû^ue aõg aòÉûeKêùeûKû~ûA_ûùeö

(L) iue RûZúd MQe iéÁò - iwc ùjûA^[ôaû`êfKXÿKê bò^Ü bò^Ü ZúaâZûe aòKòeY \ßûeû aû iµì‰ð

MQKê KòeY _â\û^ Keò ùeûM ^òùeû]K, @]ôK@cklc gi¥ RûZúd MQ (plant crops)e iéÁòei¸ûa^ûKê @^ê¤û^ Keû~ûCQòö aûfòð, IUi¨ (Oats),Mjc ^kòZû, ùSûU @û\ò ùQûU Cnò\e aXÿòaû Xw(habit), MV^Kê _âbûa òZ Keòaû Gaõ ùcøkòKùR÷a_eòa©ð^ Gjû\ßûeû @ûgû Keû~ûGö

@^¥û^¥ C_ù~ûM(K) @ûaRð^û _eòPûk^û, aòùgû]^ - ùKûaûfÖ-60,

ùiÖâû^¨iòdc¨-90eê C›RòðZ aòUûegàò cûUòùe [ôaûaúRûYêuê ^Á Keò[ûGö Kò«ê ù~Cñ aúRûYê a*ô~û@û«ò,ùicû^ue aòKûg _ûAñ @ûag¥K G^¨RûAc¨MêWÿòKeiKâòdZû ajê _eòcûYùe aé¡ò _ûA[ûG, ~ûjû @ûaRð^ûaòùgû]^ _eòPûk^û a¥aiÚûùe @Z¥« `k_â\_âcûYòZ ùjûAQòö

(L) @ûf¨`û egàò aòKòeY Keê[ôaû ùcøkòKKê @§ûeMéjùe`i¨`ei¨, Ròu¨ if¨`ûAW¨ ijòZ cògûA GK ÊZü\ú¯_âùf_ _âÉêZ Keû~ûA_ûùe ~ûjû aòbò^Ü ~ª_ûZò,N<ûe WûGfKê iõ\ú ò Keòaûùe a¥ajûeùjûA[ûGöùZùa aòUûegàò iKâòd Kûað^-14, ùiÖâû^¨iòdc¨-90e a¥ajûe @ûf¨`ûegàò _eò `i`ei¨Kê ^ÁùjaûKê \òG^ûjó, ùZYê @]ôK C_~êqö ùek ]ûeYû_ûgßð iêAP¨f¥ûµKê @§ûeùe ù\Lôaû _ûAñ Kâò_U^¨-85e C›Rð òZ C_ùe ûq _âùf_e a¥ajûeKeû~ûA_ûùeö

(M) KûMR, K_Wÿû, eae, _äûÁòK¨ gòÌùeC_ô^Ü iÚòe aò\ê¥Z^ò@ûñ fûMòaû, aòùÇûeY ùjaû @û\ò \êaòð_ûKeê elûKeòaû _ûAñ aòUû egàò \ßûeû @ûa¡ aûdêe @ûd^úKeYKeò iÚòe aò\ê¥Z¨ (static electricity)Kê @_iûeòZKeû~ûA_ûùeö

Ccðò, 1595/96, ùbûA^Me,

dê^òU¨-9, bêaù^gße-751022bêaù^gße-8984592003

aòmû^ \òM«18

ùiù_Ö´e, 2014

Rúaaòmû^

ùicûù^ aò K[û jê@«òWKÖe eûRafäb cjû«ò

ùicûù^ @[ðûZ¨ aélfZûcûù^ö Kò«ê ùicûù^ K[ûùjùa aû Kò_eò ? Gjû ùijò _eú eûARe K[ûKêjû CWÿ«ûaéle c^ùfûbû KûjûYú ^êùjñ Z ? KûeY g± I bûhû\ßûeûbûae @û\û^ _â\û^ ùKak _âûYúcû^ue MêYö _gê_lú,KúU_Zwcû^uVûeê @ûe¸ Keò _é[ôaúe ùgâÂRúa cYòhùlZâùe Gjû ù\Lû~ûA[ûGö @ûcbkò bûhû Kjò ^ _ûeòùfc¤ _gê_lúcûù^ bò^Übò^Ü g± \ßûeû ^òRe aòbò^Ü @aiÚûKêiìPûA [û@û«òö jûZúbkò Rúa @ûùc gêYò _ûeê^[ôaû ùii¨còK¨]ß^ò cûUò cû¤cùe ù_âeY Z[û MâjY Keò, Wk¨`ò^¨ aòbò^Ü_âKûe jêAiòf¨ aû gêhêeò cûeò I ZòcòcûQ _ûYòùe ùiû^ûe¨bkò GK_âKûe ]ß^ú ù_âeY Keòaû ijòZ Zûjûe _âZò]ß^úMâjY Keò (Ecolocation) gZî @[aû @^¥Rúacû^ue@aiÚòZò RûYò_ûe«òö KÁ, ~ªYû, bd, @û½~ð¥, @û^¦, aòhû\@û\ò aòbò^Ü @aiÚûe @^êba Z[û Zûjûe _eò_âKûg _ûAñ_âûYúcû^u geúeùe ejòQò C^ ÜZ a¥aiÚ ûö geúeeiê_eòPûk^û _ûAñ cÉòÃ, iÜûdê iõiÚû, jéZ¨_òŠ, aéKK¨, `êi¨`êi¨,@ûLô, Kû^, ^ûK, _ûUò I Pcðbkò A¦âòd icìj I iùaðû_eòg± iéÁò _ûAñ Êe~ªKû~ð¥ KeêQòö Gjò icÉ @w I ùicû^uKû~ð¥KûeòZûe Pec @aiÚûe C\ûjeY ùjCQò cYòh geúeöùi[ô_ûAñ Rúa aòa©ð^e CyZc ùiû_û^ùe cû^ae iÚû^öKò« ê aélfZûcûù^ K[û ùjùa aû Kò_eò ? ^û @Q òùicû^ue K[û ùjaûe gqò @[aû bûa _eò_âKûge cû¤cbûhûö ùicûù^ _êYò MZòjú^ö R^àVûeê céZê¥ _~𥫠ùMûUòGiÚû^ùe iÚòe ùjûA ejòaûKê aû¤ö ùi[ô_ûAñ Leû, ahðû,gúZ KûKe ijòZ _âûYúRMZe @Z¥ ûPûeKê ^òeaùeijò[ û@û« ò ùicûù^ö ùZY ê _é[ôaúbkò aélfZûu ê c¤Kêjû~ûG iaðõijûö icÉ \êüLKÁ, @^¥ûd @Z¥ûPûeKêc[û_ûZò ijòù^aû _eòaù©ð Gjûe _âZòaû\ @[aû _âZòKûeKeòaûe gqò ùicû^ue ^[ûGö

Kò«ê @û]ê^òK aòmû^e _âMZò ijòZ RYû_Wÿòfûù~,_â ûY úc û^u bk ò MZ ò I C^ ÜZ geúe ^[ ôùf c¤Cnò\cû^ue R^à, aé¡ò, Reû, aòbò^Ü geúeKâúdû, _âR^^,@ûcôelû @û\ò @ù^K @ûag¥Kúd MêYûakú ejòQò, ~ûjûKê@û]ûe Keò ùKCñ _âûK¨HZòjûiòK Kûkeê ùicûù^ ZòÂòejòQ«òö Gùa RYûMfûYò ùicû^ue c¤ ejòQò GK_âKûeMZò ("aòmû^ \òM«'-7/2007), iµKð ("aòmû^ \òM«'-3/2006), _û eò aûe òK iµKð ("a òm û^ \ò M«'-3/2008), @_Z¥ùiÜj Z[û ^òŸòðÁ _eòiÚòZòùe bûae@û\û^_â\û^ö ùZùa Pûf ! @ûRò RûYòaû, aélfZûueùMû_^ bûhû I Zûjûe _eò_âKûg KûjûYúö

aòõg gZû±úe ùgh \gKùe ùKùZK @^êi§ò›êùa ÷m û^òK @^êcû^ Keò[ ôùf, GK _eòùagùe [ôaûaélfZûcûù^ ùKøYiò aòùgh _eòiÚòZòùe _eÆe ijòZ bûaaò^ òcd Keò_ûe« òö ~\òaû _â[ùc Gjû MâjYù~ûM¥ùjfû^ûjó , Gi´§ùe _eúlû ^òeúlû Rûeò ej òfûöù\LûMfûù~ CAùfû, __¨fûe¨ I iêMûe¨ cû_f¨ bkò ùKùZKaél KúU_Zw R^òZ @ûKâcY Kûkùe _eÆeKê iZKð iìPÿ^ûù\CQ«òö _â[ùc ùMûUòG MQ iõKâcòZ ùjaûcûùZâ @^¥MQcûù^ Gjò iù¦g _ûA~ûCQ«ò Z[û ZßeúZ MZòùe ùijò^òŸòðÁ KúUe aòZûWÿ^Kûeú ùR÷aeûiûd^òK _\û[ð ^òR geúec¤ùe _âÉêZ Keòaûùe fûMò_WêQ«òö ù~_eòKò @ûKâcYKê_âZòjZ Keû~ûA_ûeòaö ùZùa PkZ¨ Z[û aûK¨gqòjú^Cnò\cûù^ Gjò Lae iõKâcòZ aélVûeê _ûAùf Kò_eò ?@]ôK _eúlYeê RYû_Wÿòfû, lZòKûeK KúU_Zw ùKøYiòCnò\Kê @ûKâcY KeòaûcûùZâ Cq Cnò\ GK ^òŸòðÁ C\¨aûdú(volatile) ùR÷aeûiûd^òK _\û[ð aûdêcŠkKê QûWÿò[ûGö @^¥aélfZûcûù^ Gjò _\û[ðKê _a^eê PòjÜUKeò @^ûMZ aò_\i´§ùe @ûMê@û iìPÿ^û _ûA~û@û«ò I ~[ûgúNâ eûiûd^òK@[aû @^¥ _âZòùeû]K gqò ^òR geúe c¤ùe _âÉêZ KeòPûf«òö Cq ùR÷aeûiûd^òK _\û[ð iÚkaòùghùe @ûfKjf,@ûf¨WòjûAW¨, KòùUû^¨ @[aû ùKøYiò AÁe ùjûA_ûùeöfòcûaò^¨, ]ì@ûñ_Zâ, fuû, KûKêWÿò bkò @ù^K _âKûe Cnò\

19aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

Gbkò eûiûd^òK iùuZ ù_âeY I MâjYKeê[ôaûe _âcûYcû^_eúlYeê RYû_Wÿòfûö Kò«ê _âgÜ CVòfû, Cnò\ geúeeùMûUòG@õgeê @^¥bûMKê Gbkò iùuZ a¥û_êQò Kò_eò ? Cnò\iù¦g aû iùuZ aòùghm fûCiûù^ aòg ßa ò\¥ ûkd(Lausanne University)e ùUW¨ `ûece¨u cZùeaélfZûcûù^ GK_âKûe AùfK¨UâòK¨ _f¨i cû¤cùe Gjòi´û\Kê ^òR geúe c¤ùe ù_âeYKe«òö Gjûe Kû~ð¥KûeúZû_âûYúcû^u iÜûdêZªbkò, ~\ßûeûKò Cnò\e icMâ geúeeiVòK¨ iùuZ _ûA iZKð ùjûACùVö

_ea©ðú @aiÚûùe aòbò Ü _eúlûeê RYûMfûù~ ùKakcûUò C_ùe ^êùjñ ! cûUò Zùk c¤ ^òRe ùPe \ßûeûCnò\cûù^ _eÆeKê aò_\e iìP^û ù\CQ«òö Gjû i¸aùjCQò ùKùZK _âKûee KaK (Fungi) cû¤cùeöù~Cñcûù^ Kò aélfZûu ùPe ijòZ ijûaiÚû^ aû ijRúaú(symbiosis) bûùa GK ^òŸòðÁ @aiÚû iéÁò Keò[û@û«òö Zûjûe^ûc ùjfû cûAùKûeûARû (Mycorrhizal association)öGbkò iµKð \ßûeû Cbd ijù~ûMú C_KéZ jê@«òö Cq KaKcìk ùKg (root hair)e Kûc Keò cûUòeê Rk I aòbò^Ü LYòR_\û[ð iõMâj _ìaðK aélKê ù~ûMûA[ûGö Gjû c¤ @^¥_eRúaú (parasite)cû^u @ûK âcYeê ùPeKê iêelûù\A[ûGö a\kùe Cq aél KaKKê @ûag¥Kúd Lû\¥ I@ûgâd _â\û^ Kùeö Cq KaK ~òGKò [ûkòK (thallus)@ûKûee, ^òR geúee ieêieê iêZû i\ég @õg (filament)\ßûeû ùMûUòG MQe ùPeijòZ @^¥ _ùWÿûgú MQe ùPeKêiõ~êq Keò cûUòZùk GK RûfK @aiÚû iéÁò Keò[ûG ~ûjûKò_eò]ôùe 15 eê 20 còUe _~𥫠a¥û¯ ùjûA ejò[ûGöRYû_WÿòQò, Gjò KaK cû¤cùe _eRúaú @ûKâû« aél @^¥iõ~êq ùjûA[ôaû aélfZûuê Cq aò_\e iùuZ ù_âeYKùeö Gjò i´û\Kê VòK¨ aêSòaû ijòZ ùicûù^ Cq _eRúaúaòZûWÿ^Kûeú ùR÷aeûiûd^òK ^òR geúe c¤ùe Zò@ûeòKeòaûùe fûMò_Wÿ«òö Ai¨eûGf¨e ù^ùMb¨Vûùe @aiÚòZ ùa^¨Mêeò@û^¨ aògßaò\¥ ûkde ùa ÷mû^ òK ù^ûùbû_ä û^Äò Iijù~ûMúcû^u _eúlYeê RYû_WÿòQò Cq KaK cû¤cùe

GK @ûKâû« Cnò\ ^òR aò_\ i´§ùe _ùWÿûgú Cnò\cû^uêiZKð iìPÿ^û ù\aû ijòZ _âZòùagú Pê_¨Pû_ RûYò_ûùe ^òR_eòùagùe K'Y NUêQ òö @ûùc Kûù^A aû Kû^ùW ÿeò_ùWÿûgúNùe K'Y NUêQò Zûjû gêYòaû_eò Gjû KûcKùeö@ùÁâfòdûe _eòùag ùa÷mû^òK ùcû^òKû MûM¨fò@ûù^ûu_eúlYeê RYû_WÿòQò, Cnò\ ^òR _eòùagùe aXÿò[ôaû C©c_ùWÿûgú aélKê c¤ RûYò_ûùe I Gjò KaK cû¤cùe Zû'ijòZiµKð iÚû_^ Kùeö

K[û GZòKòùe ieò^ûjóö ùcû^òKû MûM¨fò@ûù^ûu @^¥GK _eúlûe `kû`k @^êiûùe aélfZûcûù^ GK_âKûeg± c¤ iéÁò Ke«òö ~ûjû\ßûeû _eÆeij iµKð eLô_ûe«òöRkùe aXÿò[ôaû cKûPûeûe ùPe GK_âKûe UòK¨UòK¨ g±iéÁò Keòaû ijòZ ùijò @ûaé©ò (frequency)e g± gêYûAaû\ßûeû Cq ùPecûù^ g±e C›@ûWÿKê aûuò @ûiê[ôaûe ù\Lôùcû^ òKû Cq iò¡û«ùe C_^úZ ùjûA[ôùfö _ea© ðú_eúlYeê RYû_Wÿòfû, ùicûù^ ùKak aûuò @ûiê^ûjû«ò,@^¥MQe ùPecûù^ c¤ ùijòbkò g± iéÁòKeò Zûjûe_âZꥩe ù\CQ«òö @ag¥ aélfZûcû^ue g±\ßûeû bûae@û\û^_â\û^ (Acoustic signaling)e iò¡û« Gùa _âû[còK@aiÚûùe @Qòö Kò«ê Gjû c¤ RYûMfûYòù~ ùKak _ùWÿûgúCnò\cû^u ijòZ ^êùjñ, aélfZûcûù^ ùKøYiò ZéYùbûRúKúU_Zw \ßûeû @ûKâû« ùjùf @^¥ùKùZK _eRúaúKúUcû^u ijòZ iµKð iÚû_^ Keò_ûe«òö ùicûù^ ù~CñC\¨aûdú ùR÷aeûiûd^òK _\û[ð aûdêcŠkKê ù_âeY Ke«ò,Zûjû aò_\ùe _Wÿ ò[ôa ûe iùuZbûùa Kû~ð ¥Ke ò Cq@ûKâcYKûeú KúU_Zwcû^u gZîuê @ûKhðòZ Keò[ûGöcKûMQKê iñaûkê@û RûZòe KúU @ûKâcY Kùf, MQ Cq_¡Zòùe iñaûkê@ûu gZî aòe êWÿòcû^u ê @ûKh ðòZ Kùe,ù~Cñcûù^ Kò iñaûkê@ûKê aò^ûg Keòaû ijòZ Zû geúeùe@Šû ù\A[û@û«òö ùKak aòeêWÿò ^êj«ò, @ûKâû« Cnò\ ù~Cñeûiûd^òK _\û[ ð aûdêcŠkKê QûWÿ ò[ûG ZûjûKê _òµêWÿò,@YêRúa, c[¨, ^òŸòðÁ _lú (humming bird) I KAñQcûù^c¤ MâjYKeò ^òRe _âZòKâòdû _âKûg Keê[ôaûe ù\Lû~ûAQòö

aòmû^ \òM«20

ùiù_Ö´e, 2014

ùKùZK _e úlYe ê RYûMfûY ò, a élfZûueGK_âKûe iûcûRòK I _ûe òaûeòK Rúa^ c¤ ejòQòöÄU¨f¥ûŠe KâAKiûu Cnò\C\¥û ùe ùa÷mû^òK aûaòùKûbûu(2009) _eúlYeê RYû_WÿòQò, Cnò\cûù^ i¸ûa¥ gZî@ûKâcY I ceêWÿò @aiÚû i´§ùe _eÆeKê RYûAaû ijòZ^òR _eòaûe I _eòR^cû^uê c¤ PòjÜò_ûe«ò I Z\^ê~ûdú_âZòKâòdû _âKûg Ke«òö cûK¨ cûÁe aògßaò\¥ûkde iêiû^WW¨ùf (2007)u _eúlYeê ù\Lû~ûAQòù~ icê\âKìkùeaXê[ôaû GK aYê@û Cnò\ (sea rocket) Gjû RûYò_ûùeù~^òRe KòG I _e KòGö ^òR aõge icRûZúd Pûeû ^òKUùeaXê[ôùf ùi ij^gúk ùjûA[ûGö @[P @^¥ aõgeùjûA[ùf _âZòKâòdû _âKûg Keò Lû\¥ iõMâj _ûAñ @]ôKùPe iéÁ òKe òaû ij òZ ùicû^u ijòZ _âZ ò\ߦßòZûùefûMò_ùWÿö @ûjêeò c¤ ù\Lû~ûAQò ù~ ùMûUòG cû' MQec¬òeê C_ô^Ü PûeûMQMêWÿòK @ûùfûK, Rk I Lû\¥ iõMâjKûkùe _eÆe _âZò ij^gúk ùjC[ôaûùaùk iµKð ^[ôaûCnò\cû^u ijòZ Zúaâ _âZòù~ûMòZû Ke«òö

Cq ùa÷mû^òK _eúlYcû^u `kû`k @^ê~ûdúCnò\cû^u aòhdùe @ûce ]ûeYûù~ bêf ! ~[û ùicûù^jé\djú^ I aûK¨gqòjú^, ùiK[û @ûC Kjò_ûeòaû ^ûjóö@ag¥ G i´§úd MùahYû Gùa ùg÷ga @aiÚûùe ejòQòöùicûù^ _âûYúcû^u bkò C^ÜZ geúe aògòÁ, CyZePò«ûùPÿZ^ û~ êq Z[ û iûc ûRòK I _ûe òa ûe òK RúaùjûA_ûe«ò, GK[û RûYòaûùe @ûC ùWeò^ûjóöijûdK _êÉK / _ZâòKû1. R^ðûf¨ @`¨ AùKûùfûRò-bûM 94, _éÂû 619,2006ö2. @ûùceòKû ¨R ðûf¨@`aUû ò - bûM 96, _éÂû-1990,2009ö3. ùUâŠi¨ A^¨ _äû<¨ iûA^i¨ - bûM 17, _éÂû 323, 2012ö4. aòùjbò@eûf¨ AùKûùfûRò - bûM10, _éÂû-1093, 2012ö5. AùKûùfûRò ùfUei¨ - bûM 16, _éÂû-835, 2013ö6. AùKûùfûRò@û - bûM 125, _éÂû-66, 2000ö

_äU¨ ^õ-1311/7628, iZ¥aòjûe,

eiêfMWÿ, bêaù^gße-751010ùcûaûAf - 9439699317

ùKäû^òõe KûjûYúWKÖe ùR¥ûZòcðdú cjû«ò

Gjû ùjCQò A<eù^U¨ ~êM, Kµê¥Uee ~êMö ùcûUC_ùe aòmû^e \îZ @MMâZò I Pc}ûeòZû @ûRò R^Rúa^Kêajêkbûùa @ûz^Ü KeòQòö @ûùc KÌ^ûùe @ûuò[ôaû @ù^KPòZâKê @ûc ùa÷mû^òKMY ùicû^u GK^ò iû]^û I KùVûe@¤aiûdakùe @ûRò aûÉa iZ¥ùe eì_ûdòZ KeòQ«òö@ù^K @i¸a i¸a ùjûAQòö aòmû^e @ù^K Pc}ûeòZûc¤ùe "ùKäû^òõ' aû "KfcòKeY'Kê _âûYúcû^uC_ùe _âùdûMKeòaû @^¥Zcö ùijò ùKäû^òõe KâcaòKûgKê cêñ GK ^ûUKúdùg÷kúùe _âKûg KeêQòö @ûgû Gjû aòm_ûVKcû^uc^Kê QêAñaö

GK ùgâYúKlc¤ùegòlKI QûZâcûù^C_iÚòZ @Q«òöùicû u c¤ùeKfcòKeYaòhdùe KòQò @ûùfûP^û PûfòQòögòlK - _òfûcûù^ Zêùc Z RûY @ûR ò aòmû^ @ù^K^ì@û^ì@û K[û Zêccû^u jûZùe ùZûkò ù\fûYòö _é[ôaú_éÂQûWÿò cwk_éÂùeaiZò iÚû_^e Ê_Ü ù\LôfûYòö aòmû ûMûeùe_eúlû^kú c¤ùe cYòh gògê iéÁòKeò ZcKê PcKûA ù\fûYòöùicòZò ùMûUòG PcK_â\ iéÁò ùjCQò ùKäû^òõ aû Kfcò~ûjû _âûYúRMZùe i¸a ùjfûYòöùiûc¨ - iûe¨ aòmû^ ajòùe @ûùc _XÿòQê ùMûfû_, c¦ûe,aûKè @û\ò MQeWûkKê KUû~ûAaòbò^ÜC_ûdùeKfcò Keû~ûGöùjùf _âûYúcû u Vûùe Gjò Kfcò Kò_eò i¸a ùjCQò @ûcKêUòKòG aêSûA \ò@«êö Gjû Z gêYòaûKê @ûcKê @û½~ð¥ fûMêQòögòlK - iZùe GjûZajêZ@û½~ð¥eK[ûö ùjùf _òfûcûù^@û½~ð¥ ùjùf aò iZ,

MQ _eò Kfcò ùjûA _âûYúG ùjùfYò RûZö_òfûcûù^ @û½~ð¥ ùjùf aò iZö

eòuò - (@û½~ð¥ bûùa KjòQò)GZ aWÿ @i¸a K[û,

MQ _eò _âûYú Kfcò ùjùfYò,gêYò Nìeò~ûG c[ûö

iûe¨ @û_Y Gjû aòhdùe @ûcKê UòKòG bfbûùaaêSûA Kêj«êö

21aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

gòlK- Èú ùjC aû _êeêh ùjC, ù~ùKøYiò _âûYúe ùMûUòGcûZâ RúaùKûheê VòK¨ ùijò_eò @ù^K RúaùKûh iéÁò Keòaûaû VòK¨ ùijòbkò RúaUòG KéZâòc C_ûdùe iéÁò KeòaûKê@ûùc KfcòKeY ùaûfò Kjò[ûCö ùZùa gêY :

ùRù^UòK¨ A¬ò^deòõ ^ûùc GK aòbûM,Zû ù~ûMê Kfcò KeY iò^û ùjfû i¸aöùaw, cûQ, cìhû, cûuWÿ I @û\ò_âûYúuê ]eò,Kfcò _eúlû Keòùf iùað aòmû^ú còkòö

@uòZû- iûe¨ @ûc ùa÷mû^òKcûù^ Zûjûùf @ù^K \ò^]eò Gjò ùKäû^òõ C_ùe _eúlû ^òeúlû PkûA[ôùfö ^ùPZ¨GcòZò GK @i¸a KûcKê Kò_eò i¸a Kùf, Zûjû @ûcKêUòKòG aêSûA Kêj«êögòlK - jñ _òfûcûù^ @¡ðûZû±úeê @]ôKKûk ]eò Gjû C_ùeMùahYû PûfòQòö cêñ ùi aòhdùe KòQò KjêQò gêYö

_Pûg \gK Zkê Gjò _eúlûcû^,Keê[ôùf ^û^û _âKûùe @ûc aòmû^ú MYöùjùf Zûu Gjò Kûcùe ù\ûh [ôfû UòKòG,R^à ù^C ù^C ceòY ~ûC[ôùf _âûYúGöcûZâ Kfcò Ke«ò ùicûù^ ù~Cñ _âûYúuê ù^A,@aòKk Zûe ^Kf ~ûC[ôùf Z _ûAöGjò i`kZû UòKK jó ùicû^u ê G aûUùe

@ûùMAaû _ûAñ aûU KXÿûA ù^A ~ûC[ôfûöÊ_Üû - jñ iûe ¨ cêñ c¤ ùMûUòG aòmû^_ZâòKûeê Gj òKfcòK[û _Xÿò[ôfòö_Xÿò[ôfò cêñ Z GK ajòeê, Kfcò jê@A ~ûjû ù\jeêö

eì_ MêY @û\ò Zûeòù^A, @aòKk _âûYú R^à ^ò@AögòlK - jñ jñ, Ê_Üû Zê VòK¨ _XÿòQêö _òfûcûù^ ZêcKê Gaòhdùe KòQò aêSûAaûKê ùjùf _â[ùc Zêùccûù^ @ûcRúaùKûh aòhdùe KòQò RûYòaû \eKûeö Zûjûùf gêY :-@ûc geúee ùcøkòK @õg, ^ûc Zû @UA ùi RúaùKûhöaêXÿú @iêeêYú Rúa^ _eò, RúaùKûh @Qò ^¥ÁòKê ùNeòö^¥ÁòKê UòKòG a\k Keò, Kfcò _âûYú ùi ù\ùf ù~ MXÿòö

eòuò, ùiûc - ùjùf iûe¨_êeûYùe @ûc @Qò fòLôZöckòeê _ûaðZú MXÿòùf iêZöaò\¥û\ûZû @ûc ùi MY_ZòöicÉu @ûùM _ìRû _û@û«òöZûjûùf Gjû _êYò Kò_eò ùjûA[ôfûö

gòlK - jñùe _òfûcûù^ @ûc _êeûY, @ûc iõÄéZò Z iûeûaògßùe _âiò¡ö Gjû Z @ûc aòmû^úcû^uê @ûùfûK ù\LûA^ì@û^ì@û Cnûa^ _ûAñ aûU KùXÿA ù^CQòö_Xÿò[ôa Zêùc cjûbûeùZ, ^a Mê¬ee a‰ð^û iùZöjûZú, iòõj, aûN ^û^û\ò _âûYú, Zû ù\ùj `êUòQò @ù^K VûYòö@ûc @û]ê^òK aòmû^úMY, Kêj«ò GjûKê gueú KeYö

ùjùf _òfûcûù^ iaêVûeê PcK_â\ Kfcò ùc‹úWfòe R^à KûjûYú cêñ ZêcKê Gùa KjêQò gêYöùc‹û Qê@ûUòG Wfò Zû ^ûc, ÄU¨ fûŠùKûùk ùjfû R^cöcû'e _jÜûeê ùKûhù~ ù^A, Kfcò C_ûùd ùi R^à ùjûAöiûeû aògßùe ùi ùjfû aòL¥ûZ, @û½~ð¥ cYòfû Gjò RMZö@uòZû - iûe¨, jVûZ¨ K'Y "Wfò'e R^à ùjfû, ^û Gjû_ìaðeê @ûc aòmû úcûù^ @ûC ùKCñ ùKCñ _âûYú C_ùe ùPÁûKeò[ôùfögòlK - bf _â gÜ U òG _P ûe òQ ö Gj ò RU òk KûcK êùa÷mû^òKcûù^ aòbò^Ü _âûYú ù\jùe _âùdûM Keò ùghùei`k ùjùfö cêñ Gùa KjêQò gêYöùawe @ŠûKê _â[ùc ù^A, ùaw`êfûUòG R^c ù\A,

@û^¦òZ ùjfû c^öcûZâ @Kûkùe Seò~òaû _ùe,

ùLûRòùf C_ûd cû^öGjû_ùe cûQò, cìhû ù\jùeö

Kfcò _âùdûM Kùf ùi aûùeöi`k ^ ùjfû KòQòö

ùgùh ajê Pò«ò, iÚòe Keò ùi ù~ùc‹ûUòG ù^ùf aûQòö

aòmû^ \òM«22

ùiù_Ö´e, 2014

ùZYê Kfcò _âKâòdûùe Wfòe R^à @ûc aòmû^úcû uc^Kê @û^¦ùe beòù\fû,

ùc‹û ù\jùe ùjûAùf i`köGùa Pûeò@ûùWÿ gêùb Pjkö

bûaòùf c^ùe [ùeöùKcòZò ùja, cûuWÿ C_ùe _âùdûM Kùfö

ùiûc - iûe¨ cûuWÿ Z cYòhcû^ue _ìað _êeêhö ùi[ôùei`k ùjùfYò ù~ùZùaùk, cYòh @ûC ùKùZ \ìeögòlK - jñ .. jñ .. _òfûcûù^ö Zêùc VòK¨ K[û KjòQö

Kfcò cYòh Keòaû _ûAñ Kò, aòmû^òcû^u c^ Cz^Üö^û^û C_ûdùe MùahYû Keò, aòZò~ûG Zûu eûZò I \ò^ö

ùgùh G_eò icd @ûiòa,Kfcò akùe cû^a gògê G ]eû_ùe R^à ù^aö

cû@ûùe ùi @aòKk ^Kf, eìù_, MêùY ùja icZêföeòuò - iûe¨, iZùe aòPòZâ GA Kfcòe KûjûYú,

Kfcò akùe akúdû^¨ ùjûA cYòh \òù^,MXÿò ù\a ùKùZ Mû§ò ùMû_a§ê bûaêQò cù^ö

gòlK - jñ _òfûcûù^, @ûc ùa÷mû^òKcû^ue G @ûaòÃûeiZùe ùKùZ PcK_â\, aòek Kfcò cYòh iéÁò _ûAñ @ûCaòùgh ùWeò ^ûjóöicÉ QûZâ - iûe¨ aûÉòaòK¨ aòmû^e Pc}ûeòZû @ûRò icMâcYòhicûRKêɲKeòQöaòmû e_û\Zùk@ûceùKûUú _âYûcö

aòmû^, aòmû^, ... aòmû^öiZZê Kfê @ûc i_^ö\òù^ ~ûjû [ôfû KÌ^û @ûcöaûÉaùe eì_ ù^fû ùi RûYöaòmû^ ... aòmû^ ... aòmû^ö@ûMûcú ~êMe @ûùc aûkKöc^ùe @ûce ak @ù^KöiéÁò Keòaê Kfcò cYòhöù\aê G ]eûKê ^ì@û iù¦gö@ûMûcú ~êMe @ûùc aûkKö

Rd aòmû^, Rd KfcòKeY

aûMiûjò, RMZ¨iòõj_êeùcûaûAf - 9040578772

^a¥ Rúaaòmû^

_ûeRò^úd Cnò\_âù`ie @eêY P¦â iûjê

GKaòõg gZû±ú ùjCQò aûùdûùUùKÜûùfûRò aû ùR÷a_â~êqò aò\¥ûe ~êMö Gjûe GK aòùgh _âMZògúk aòbûMùjCQò ùRù^UòK¨ A¬ò^òdeòõ, ù~Cñ aòbûMùe Kò Rò^¨eaòbò^Ü _âKûee _eúlû ^òeúlû Keû~ûG ~[û : ùMûUòG RúaeRò^¨Kê @^¥ Rúae Rò^¨ùe ù~ûWÿòaû @aû aûjûe Keû~òaû,Rò^¨Kê _eòa©ðòZ Keû~òaû aû ZîUò[ôùf iRûWÿò ù\aû Kò´ûRò^¨e eòK´òù^i^¨ aû _ê^üiõù~ûR^ Keòaûö Gjû\ßûeûCnò\, _âûYú aû @YêRúacû^u C^ÜZò iû]ôZ ùjûA_ûeòaöRò^¨ ùjCQò _âZò RúaùKûhe ùKâûùcûùRûc¨ aû MêYiìZâùe[ôaû WòG^ ¨Ge GK ^òŸòðÁ LŠ@[ðûZ¨ ùKùZK ^òŸòðÁ^òCKäòIUûAW¨e icûjûeö jRûe jRûe ^òCKäòIUûAW¨cû uêù^A WòG^Ge iìZâ MVòZùjûAQòö _êYò _âùZ¥K ^òCKäòIUûAWeZòù ûUò @õg ejòQò ~[û : _*@wûeK gKðeû, ~alûeúdlûeK aû ^ûAùUâûRò^i¨ ùai¨ I `i¨ù`ûeòK¨ @cæ aû `i¨ù`UMî_¨ö cêL¥Zü Gjò C_û\û cû^uê ù^A Rò^¨ I WòG^¨G MXÿûö_ûeRò^úd Cnò\ K'Y ?

~\ò ùKøYiò GK Cnò\e RúaùKûheê aû aúRûYêeêAzû cêZûaK Rò^¨ GK aûjK aû GùR<¨ \ßûeû @ûYò @^¥GK RûZò aû _âRûZò aû @^¥ ù~ ùKøYiò Cnò\e RúaùKûhùe_âZòùeû_Y Keò ùi[ôeê GK Cnò\ iéÁò Keû~ûG, ùZùaGjò ^ìZ^ Cnò\Kê _ûeRò^úd Cnò\ aû Uâû^¨i¨ùR^òK _äû<¨Kêjû~ûGö G[ôùe ù~Cñ ^ìZ^ Rò^¨Uò _âZòùeû_òZ ùjûA[ûGZûjûKê `ùe^¨ Rò^¨ aû Uâû^i¨ Rò^¨ aû _ûeRò^¨ Kêjû~ûGöù~ùjZê Gjò ^ìZ^ Cnò\Uòe Rò^úd _eòa©ð^ NUò[ûG,ùZYê GjûKê c¤ Rò^úd _eòa©ðòZ Cnò\ aû ùRù^UòKûfòcWÿò`ûGW¨ _äû<¨ aû RòGc¨ _äû<¨ (GM Plant) ùaûfû~ûGö_ûeRò^ ¨e Gj ò iÚû^û«e, GKúKeY (A< òùM âi^ ¨) I_eò_ âKûg (GKèù_âi^¨) _âKâ òdûKê Rò^úd eì_û«eY aû

23aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

ùRù^UòK¨ Uâû^i¨`eùci^¨ Kêjû~ûGö _ûeRò^úd Cnò\eGK bf C\ûjeY ùjCQò iêa‰ð ]û^ aû ùMûf¨ùW^¨ eûAi¨ù~Cñ[ôùe bòUûcò^¨ "G' ejòQòö_ûeRò^úd Cnò\ Kò_eò iéÁò jêG

Rò^úd eì_û«eY _âKâòdû Z[û eòK´ò^û<¨ WòG^¨GùUùKÜûùfûRò _¡Zò \ßûeû _ûeRò^úd Cnò\ iéÁò jêGö ù~CñCnò\ (cù^Ke "K' Cnò\)eê _ûeRò^¨Uò ^ò@û~ûG, ZûjûKêùWû^e¨ @eMû^òRòc¨ aû \ûZû Rúa Kêjû~ûG Gaõ ù~CñCnò\ (cù^Ke "L' Cnò\) Gjû MâjY Kùe ZûjûKêeòiò_ò@û< @eMû^òRòc¨ aû MâjúZû Rúa Kêjû~ûGö Gjò_âKâòdûùe "L' Cnò\e icÉ Rò^¨ @ZêU ejò[ûG, _e«ê Zûij Gjò ^ìZ^ _ûeRò^¨ ù~ûM ùjûA[ûGö ù~Cñ aûjK aûGùR< (ùbKÖe) \ßûeû _ûeRò^ ¨ iÚû^û«eòZ jêG, Zûjû@ûùMâûa¥ûK¨ùUeò@c¨ bkò GK aúRûYê ùjûA_ûe«ò ~ûjûeRúaùKûhùe [ôaû _æûi¨còW¨ (Plasmid)Uò _âKéZ aûjK @ùUöGjò _äûi¨còWÿ¨ GK lê\â ùMûfûKûe WòG^¨G ~ûjûKê ùei¨UâòKi^¨GùŠû^òCKäòGR¨ G^¨RûAc¨ \ßûeû ^òŸòðÁ RûMûùe aû ùfKi¨ùeLŠòZ Keû~ûGö "K' Cnò\e RúaùKûhe ^òŸòðÁ WòG^¨G@Yê (_ûeRò^¨)Kê C_ùeûq G^¨RûAc¨ \ßûeû KUû~ûA LŠòZ_äûicòW¨ùe fûAùMR¨ G^¨RûAc¨ \ßûeû ù~ûWÿû~ûGö GVûùe\eRú KAñPò iûjû~¥ùe K^û KûUòfû _eò ùei¨UâòK¨i^ ¨GùŠû^òCKäòGR¨ G^¨RûAc¨Uò WòG^¨GKê KûUò[ûGö ùi[ô_ûAñGjò G^¨RûAc¨Kê "aûùdûùfûRòKûf¨ iòRe¨' aû "ùR÷a KAñPò'Kêjû~ûGö ùijò_eò \eRú iìZûùe iòùfA Kfû_eò fûAùMR¨G^¨RûAc¨Uò \êA LŠòZ WòG^¨GKê ù~ûWÿò ù\A[ûGö ùi[ô_ûAñGjò G^¨RûAc¨K "cfòKê¥fûe¨ Mäë' aû "@ûYaòK @Vû' Kêjû~ûGöùRù^UòK¨ A¬ò^òdeòõùe Gjò \êAUò G^¨RûAce MêeêZß ajêZùagòö "jò¦ ¨-2' (Hind-II) ^ûcK _â[c ùei¨U âòK¨i^¨GùŠû^òCKäòGR¨ GK aúRûYê (jòùcû ûAfi¨ A^¨`äëG^¨Rò)eêiað_â[ùc @ûaòÃûe Keò @ûùceòKûe Wò. ^û[û^¨ I GP¨. I iàò[¨Z[û iêARe¨fûŠe @ûe¨ae 1978 ciòjû _ûAñ `òRòIùfûRòI ùcWòiò ¨ùe ù^ûùaf¨ _êeÄûe fûb Keò[ôùfö

LŠòZ _äûi¨còW¨ùe _ûeRò^¨Uò ù~ûWÿò ùjfû _ùeGjûKê"e òK´ò^û<¨ WòG^ ¨G' aû "_ ê^üi õù~ûRòZ WòG^ ¨G'

Kêjû~ûGö Z_ôùe Gjò _ê^üiõù~ûRòZ WòG^¨GKê ]ûeYKeò[ôaû aúRûYêKê "L' Cnò\e RúaùKûh aû ù_âûùUû_äûÁ¨(Sòfäú aòjú^ RúaùKûh)ùe ùKùZK aòùgh _ââKòâdû \ßûeû_âùag KeûA \ò@û~ûGö ùiVûùe _äûi¨còW¨eê _ûeRò^¨ LŠUò"L' Cnò\e RúaùKûhe ùKâûùcûùRûc ¨ùe GKúKeY(A<òùM âi^¨) ùj ûA~ûGö Gj ò ^ìZ^ RúaùKûh aûù_âûùUû_äûÁ¨Kê Uòiê Kf¨Pe aû ù_hò ù_ûhY cû¤cùe@ûùÉ@ûùÉ aé¡ò KeûA aWÿ Cnò\ùe _eòYZ Keû~ûG Iùghùe Rcòùe ùeû_Y Keû~ûG (PòZâ 1)ö Gjò ^ìZ^_ûeRò^úd Cnò\ùe _ûeRò^¨e MêY _eò_âKûg ùjûA[ûG~ûjû Cq Cnò\e _ìað _úXÿò Cnò\ùe ^ [ûGö Gjò _¡Zò\ßûeû aòbò^Ü _âKûee _ûeRò^úd Cnò\ iéÁò Keû~ûA[ûGö

PòZâ 1 : _ûeRò^úd Cnò\ iéÁòe _âYûkú_â[c _ûeRò^úd Cnò\

1983 ciòjûùe _â[c _ûeRò^úd Cnò\ ]ì@ñû_ZâMQùe iéÁò Keû~ûA[ôfû ~ûjûKò Kû^ûcûAiò^¨ (Kanamyan)^ûcK GK @û<òaûùdûUòK¨Kê _âZòùeû] Keò_ûùeö Gjû_eVûeê_é[ ôaúe aòb ò^Ü MùahYû ùK¦âcû^uùe ajêZM êW ÿòG_ûeRò^úd Cnò\ iéÁò KeûMfûYòö_ûeRò^úd Cnò\e MêYûakú

_ûeRò^úd Cnò\cû^uùe `ùe^¨ Rò^¨ @^êiûùe^ìZ^ MêYûakú _eò_âKûg jêGö ùiMêWÿòK ùjfû - ùeûM

aòmû^ \òM«24

ùiù_Ö´e, 2014

_âZòùeû]K gqò; KúU_Zw, aúRûYê, bìZûYê aû jeaòiûAW¨(ZéY^ûgK)e _âZòùeû]K gqò; KúU_Zw ^ò_ûZKûeúeûiûd^òK \âa¥e _âZòùeû]K gqò; aòk´ùe `k _ûPòaûKê_âZòjZ Keòaûe gqò; @]ôK ù_âûUò^¨ Kò´û @^¥ ùR÷aeûiûd^òK_\û[ð ]eò eLô_ûe òaûe gqò; `k @]ôK\ò^ iùZRejò_ûeòaûe gqò; @Z¥]ôK Rk aû faYe ij^gúkZû;bòUûcò^¨ "G' I @^¥û^¥ bòUûcò^¨ _âÉêZ Keò_ûeê[ôaû MêYAZ¥û\òö _â[ùc \ßòaúR_Zâú ~[û - ]ì@ûñ_Zâ, ùiûeòh, KûKêWÿò,@ûkê, K_û, aûAMY, aòfûZò aûAMY, iì~ð¥cêLú, ùMûfû_@û\ò Cnò\cû^uùe _ûeRò^úd Cnò\ iéÁò Keû~ûA[ôfûöZ_ôùe @ù^K GK aúR_Zâú ~[û - ]û^, Mjc, aûfòð, cKûAZ¥û\ò Cnò\cû^uùe _ûeRò^úd Cnò\cû^ iéÁò KeûMfûö

aûfòð, Wûù`ûWòf¨, WûfòRûZúd Cnò\, @ûeaòùWû_¨iòi¨@û\ò Cnò\ Z[û KaK (`wi¨), aúRûYêcû^u bfMêY aj^Keê[ôaû Rò^¨ C_ùeûq _¡Zòùe iÚû^û«eòZ Keò ]û^MQeRúaùKûhùe _âZòùeû_òZ Keò _Pûgeê @]ôK _âKûeee_ûeRò^úd ]û^MQ iéÁò KeûMfûYòö Gjò ]û^MQcû^uùeaûj¥ Z[û @ûb¥«eúY MêYûakúùe cj©ß_ì‰ð _eòa©ð^ùjûA_ûe êQò ~ûjûKò iaêR aò_æaùe iûjû~¥ Keò_ûeêQòö]û^MQe RúaùKûhùe aûeù~ûWÿû aû PaògUò ùKâûùcûùRûc¨[ûG ~ûjûe aòbò^Ü iÚû^ aû ùfûKi¨ùe ^ìZ^ _ûeRò^¨cû^uê_âZòùeû_òZ Keû~ûA _ûeêQòö Wûù`ûWòf¨ MQeê ù_âûbòUûcò^¨"G' (aòUû KûùeûUò^¨) _âÉêZKeê[ôaû Rò^¨ @ûùMâûa¥ûKùUeò@caúRûYê iûjû~¥ùe iÚû^û«eòZ Z[û ]û^MQùe _âZòùeû_òZKeò _ûeRò^úd "iêa‰ð ]û^' iéÁò Keû~ûCQòö `kùe Gjò]û^e bïYù_ûh (GùŠûÆc ð)ùe bòU ûcò^¨ "G' _âÉ êZùjûA_ûeêQòö iû]ûeY ]û^ùe bòUûcò^¨ "G' @ûù\ø ^ [ûGöKò«ê iêa‰ð ]û^ùe Gjò bòUûcò ¨ [ôaûeê Gjû R^iû]ûeYcû^uêaò ùgh bûaùe Me òa ùf ûKcû^uê ij ûdK ùja~ûjû`kùe ùicûù^ bòUûc ò^¨ "G' @bûaR^òZ ùeûM~[û - @§ûeKYû, aòbò^Ü PlêùeûM, PcðùeûM AZ¥û\òùe@ûC _úWÿòZ ùjùa ^ûjóö "jûA @ûAe^¨ eûAi¨' ^ûcùe@ûC GK _ûeRò^úd ]û^MQ iéÁò Keû~ûAQò ~ûjûe PûCkebïYù_ûhùe iû]ûeY PûCkVûeê @ùXÿAMêY @]ôK @ûAe^¨aû ùføj ejò_ûeêQòö `kùe GjûKê MâjY Kùf eqjú^Zû

ùeûM @ûC ejòa ^ûjóö _ê^½ Gjò \êA _âKûee ]û^MQKêiueY (hybridization) Keû~ûA @ûC GK ^ìZ^_ûeRò úd]û^MQ iéÁò Keû~ûAQò ~ûjûe ^ûc eLû~ûAQò "jûA @ûAe^¨- jûA ù_âûbòUûcò^¨ "G' eûAi¨'ö Gjûe bïYù_ûhùe CbdbòUûcò^¨ "G' I @]ôK @ûAe^¨ ejò_ûeêQòö

@^¥ _ûeRò^úd ]û^ MQcû^uùe ù~Cñ MêYûa¦úe_eòa©ð^ NUòQò ùiMêWÿòK ùjfû - @]ôK _êÁòiûee _eòcûY,@Z¥]ôK Rk, faY aû [Šûe ij^gúkZû, _Zâcìk ùeûM_âZòùeû]K gqò, aúRûYê I bìZûYê _âZòùeû]K gqò, KúU_Zw^ò_ûZKûeú ùKcòKûf¨ aû jeaòiûAWe _âZòùeû]Kgqò AZ¥û\òö@^¥ ùKùZK aògòÁ _ûeRò^úd Cnò\

ù~Cñ _ûeRò^úd Cnò\ _â[ùc aRûeKê _âùagKeò[ôfû Zûjûe ^ûc ùjCQò `äûbe¨ ùibe¨ aòfûZò aûAMY(Flavr Savr Tomato) ~ûjûKò ajêZ \ò^~ûGñ iùZR eùjI aòk´ùe _ûùP, `kùe GjûKê @^¥ eûR¥ aû ù\gKêe¯û^ú Keòaûùe iêaò]û jêGö Gjò Cnò\ùe GK @û<òùi^¨i@ûeG^¨G (antisense RNA) Rò^¨ _âZòùeû_òZ ùjûAQ ò~ûjû`kùe Gjû ajê\ò^ iùZR ejò_ûeòa, Gjûe aûiÜûbf ùja I ùR÷aòK Zek KVò^ _\û[ð @]ôK ejòaö

@^¥ GK _ûeRò^úd Cnò\ ùjCQò aòUò KU^¨ aûaòUòK_û ~ûjûe KúU_Zw _âZòùeû]K gqò Z[û jeaòiûAW¨_âZòùeû]K gqò ejòQòö bûeZùe Gjû aòbò^Ü @*kùe _âPêe_e òc ûYùe Pûh Ke û~ ûA iê`k còkêQ òö aûi òfi¨[êeò^¨RòG^¨iòi¨ ^ûcK GK aúRûYêeê aòUòRò^¨ iÚû^û«eòZ ùjûAGjò K_û MQùe _âZòùeû_òZ ùjûAQòö Gjò aòUò Rò^¨ GKaòhûq ù_âûUò^¨ iéÁò Kùe ~ûjû Gjò MQe _Zâùe c¤ [ûGö`kùe Gjûe _Zâ LûC[ôaû af¨ Ißcð (Boll Worm) ^ûcKGK KúU ceò~ûGö ùZYê Gjò MQe aé¡ò VòK¨ bûaùe jêG IZêkû C_ôû\^ c¤ aXÿò[ûGö

_e_éÂûùe [ôaû iûeYú-1ùe @^¥ ùKùZK aògòÁ_ûeRò^úd Cnò\e ^ûc I MêYûakú _â\© ùjfûö

C_ùeûq _ûeRò^úd Cn ò\ a¥ZúZ aWÿ aW ÿMQcû^ue _ûeRò^úd Cnò\ c¤ iéÁò KeûMfûYò ~[û -

25aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

^ò´, ùiI, _ò@e, Ißûf^U¨ AZ¥û\òö G_eòKò ^MÜRúa Cnò\(RòùcÜûÆcð)ùe c¤ _ûeRò^úd Cnò\ iéÁò KeûMfûYò ~[û -]akÆîi¨ (Picea glauca)ö _é[ôaúùe G _~ð¥«GK jRûeeêD¡ ßð _ûeR ò^úd Cn ò\ aòbò^Ü RûZò, _âRûZòùe iéÁòùjûAiûeòfûYò Gaõ Gjûe iõL¥û _âZòahð aXÿòaûùe fûMòQòö\êAjRûe ciòjû iê¡û _é[ôaúe ùZeUò ù\gùe 3.5 ùKûUòeê@]ôK ùjKÖe Rcòùe _ûeRò^úd aû RòGc¨ _äû< ¨ PûhKeû~ûC[ôfû ù~Cñ[ôeê _âûd gZKWÿû iZêeú bûM Rcò ùKak

@ûùceòKûùe [ôfûö a©ðcû^ Zûjû ajêZ aXÿòMfûYòö KûkKâùcaòbò^Ü ù\gùe ^ìZ^ C_ù~ûMú _ûeRò^úd Cnò\e Pûjò\ûaXÿòaûùe fûMòQòö GKaòõg gZû±úùe Rò^úd A¬ò^òdeòõebaòh¥Z Z ajêZ C{ßk Zûjû ^òüiù¦jùe Kêjû~ûA_ûùeö

@ù^ßhY, 52/2, bûMaZ i§û^, Rò.Rò._ò.,

bêaù^gße-751025ùcûaûAf - 9437133387

iûeYú-1ùe @^¥ ùKùZK aògòÁ _ûeRò^úd Cnò\e ^ûc I MêYûakú _â\© ùjfûöKâcòK _ûeRò^úd Cnò\ ^ìZ^ MêYûakúiõL¥û1. jûA ù_âûUò^¨ @ûkê @]ôK _êÁòiûe, cŠ(ÁûPð)e MêYa©ûùe _eòa©ð^2. aâûiòKû ^û_i¨ (Brassica napus) Gjûe ùZfùe 60% feòK¨ @cæ [ûGö "feòKûf' ^ûcùe

GK _âKûe Kkû ùgûeòh Gjû Pûh _ûAñ a¥ajéZö3. @ûeaòùWû_¨iòi¨ Gjûe c¬òùe @]ôK ùZ÷k @Qòö4. jûA ù_âûUò^¨ I fûAiò^¨ ]û^ @]ôK _êÁòiûe I fûAiò^¨ ^ûcK GK @ûcòù^û @cæ Gjûe

(ùiûdûaò^¨eê _ûeRò^¨ @û^úZ) bïYù_ûhùe [ûGö5. K¦cìk (iêAU¨ _UûùUû) @]ôK _êÁ òiûe, @]ôK @ûc òù^û @cæ ~[û fûAiò^ ¨,

ùc[ôI^ûA^¨ I iòÁò^¨ Z[û @]ôK @cklcö6. Kûe¨ù^i^¨ (Dianthus caryophyllus) `êfe aû¡ðK¥ 200% aòk´ùe jêG, `kùe `êf ajêZ

\ò^ ejò_ûùeö 1997 ciòjûùe @ùÁâfò@ûùe GjûaûYòRò¥K Kéhò _ûAñ MéjúZö

7. aâûiòKû eû_û @]ôK iûPê¥ùeùUW¨ ùiÜjûcæ8. ]ì@ûñ_Zâ _êeêh a§¥ûZß \ìe ùjûA[ûG9. cKû jeaòiûAW¨ (ZéY^ûgK) _âZòùeû]K gqò10. aûAMY KúU_Zw _âZòùeû]K gqò11. c¬òaòjú^ aûAMY @~êMàòZ R^^ (parthenogenesis) ù~ûMêñ c¬òaòjú^`k12. faY ij¥Kûeú ]ì@ûñ_Zâ @Z¥]ôK faY ij¥ Keòaûe lcZû13. aûfòð iêeû AŠÁâòùe a¥ajéZ14. ùeûM _âZòùeû]Kûeú @ûkê jARû, RkûZu @û\ò ùeûMe Lûù\¥û_ù~ûMú UúKû15. aûi¨Zû Mjc jeaòiûAW¨ _âZòùeû]K

1992ùe @ûA.ùK. bûiòf¨ (NRI)u \ßûeû iéÁ16. @ûf¨`ûf¨`û KûMR cŠ_âÉêZòùe Z[û c¬òe `i¨ù`U¨ @]ôK a¥ajéZ

(Medicago sativa)17. ùeûM _âZòùeû]Kûeú aòfûZò aûAMY @û^ÚâûKèe Lûù\¥û_ù~ûMú UúKû

aòmû^ \òM«26

ùiù_Ö´e, 2014

1952 ciòjû _~𥫠aògßûi Keû~ûC[ôfû ù~ _âZòUòùKûh aòKgòZ ùjaû _âKâòdûùe ^òRÊ Rò^¨e KòQò @õgjeûA[ûGö Gjòahð aâòM ¨i I Kòw¨ _âcûY Keò[ ôùfù~@û\¥aòKgòZ GK ùaw bïYùKûheê ^¥ÁòKê GK Wò´ûYêùe_âZòùeû_YKùf Cq Wò´ûYêUò GK _ì‰ðaòKgòZ ùaw`êfûùe_eòYZ jêGö Kò« ê _âûd aòKgòZ GK ùKûhe ^¥Áòe_âZòùeû_Yùe Wò´ûYêUòG ùaw`êfûKê eì_û«eòZ ùjûA_ûùe^ûjóö Gjò _eúlY iìPûA[ûG ù~ @û\¥ bïYúd Éeùe Rò^údaòPê¥Zò NUò ^ [ûG, GK aòKgòZ ùKûhùe iÚûdú Rò^úd_eòa©ð^ NUò[ûGö ^ùa \gKùe VòK¨ Gjò ùKøgk _âùdûMKeò AõfŠiÚòZ ùeûRûfò^¨ A^¨ÁòPê¥U¨eMùahKA@û^¨ IßòfòcU¨I ùK[¨ K¥ûµùaf¨ _â[c ùKäû^úd É^¥_ûdú Wfò ùc‹ûKêiéÁò Keò[ôùf ~ûjû aòmû^ RMZùe Pjk iéÁò Keò[ôfûö

R^¨ MWð^¨MWð^ ¨ 15 ah ð

ùjaû _~𥫠Rúaaòm û^eQûZâ ^ [ôùfö aògß _âiò¡@Kèù`ûWð¨ aògßaò\¥ ûkdùei Üû ZK [ ôaû icdùe_âRû_Zò _le ewe Xû*û_âZò @ûKhðòZ ùjûA[ôùföGj û_ùe ùi bïYúdMùahYûùe cù^û^òùag Keò aòKûge aòbò^Ü Éeùe [ôaûùRù^û_i¨ ùfbòi¨ ^ûcK GK ùaw _âRûZòe ùaw`êfûe êijiâ ijiâ ^¥ÁòKê Cq ùawe Wò´ûYêùe _âZòùeû_YKeòPûfòùfö G[ôeê RYûMfûù~ bïY aòKûge Ée aé¡òij^¥Á ò _âZòùeû_Ye i`kZû Kcò~ûCQ ò ~\òI G icÉùlZâùe _ì‰ðûada ùawcûù^ iéÁò ùjûA _ûeêQ«òö Gjò@Z¥« MêeêZß_ì‰ð MùahYû _âcûYòZ Kfû ù~bïYúd aòKûgij Rò^úd lde ùKøYiò iµKð ^ûjóö Kò«ê Wò´ûYêùe [ôaûùKCñ aòùgh @Yêicìj GK aòKgòZ ùKûhKê Zûe bïYúd_ìaðûaiÚûKê ù`eûA @ûYò_ûeêQò Zûjû Z[û_ò GK eji¥ö

iûe¨ R^ aò. MWð^¨

ùKûhe _ê^üeì_ûd^WKÖe MêY^ò]ô iûjê

Kêcûeú iàòZûeûYú iìZûe2012ciòjûe geúeZ©ß I ùbhRaòmû aòbûMùe

ù^ûùaf _êeÄûe ~êqeûR¥e iûe¨ R^¨ MWð^¨ I Rû_û^eiò^¥û dûcû^ûKûuê aòKgòZ ùKûh _ê^ü eì_ûd ùe ùicû^ueiéR^gúk I Pc}ûe @ûaòÃûe _ûAñ ~êMàbûaùe _â\û^Keû~ûA[ôfûö GK _ì‰ð aòKgòZ RúaùKûh Kò_eò bïYúd ùÁc¨ùifi\ég GK @_eò_Kß / @aòKgòZ ùKûhKêeì_û«eòZ ùjCQòöZûjû ùicû^ue MùahYûe aòhd [ôfûö PòKò›û I ùcøkòKaòmû^ ùlZâùe Gjûe iê\ìe_âiûeú _âbûa @^ÊúKû~ð¥öHZòjûiòK _éÂbìcò

GK_ì‰ð aòKgòZùKûh K'Y ? GjûKò_eòiéÁò ùjûA[ûGI GK @û\¥ bïYúd ùKûhVûeê Gjû Kò_eò bò Ü ? MùahKcû^uêGjò _âgÜ \êAUò ahð ahð ]eò cªcêMÛ Keò @ûiòQòö

Wò´ûYê I gêKâûYê icûd^ùe iéÁ ~êMàRe aûe´ûeaòbûR^ùe C_ô^Ü ùKûhMêWÿòKe @ù^K _eòa©ð^ NUò GK^ìZ^ Rúa iéÁò jêGö ùZùa ~êMàRe GK ^ìZ^ Rúa iéÁòKeòaû lcZû [ôaûùaùk, ùKûh aòbûR^e ùKCñ _~ð¥ûdùe_âZòUò @_Z¥ ùKûh GK ^ìZ^ Rúa iéÁòe lcZû jeûG,Zûjû GK ùcøkòK _âgÜö @MÁ ùIßRc¥û^u (1885) cZùebïY úd aòKûg ij ~êM àRùe [ôa û Rò^ ¨ ic ìj @_Z¥ùKûhcû^u c¤ùe bûM ùjûA~ûGö Ißòf¨ùjc¨ eK¨i(1888) GK \ßòùKûhúd bïYe ùMûUòG ùKûh @_iûeYKeò ù\Lôùf ù~ bïYe @ù¡ðK cûZâ iéÁò ùjCQòö ùZYê_âûe¸òK @aiÚûùe c¤ bïY ùKûhMêWÿòK icû^ ^êj«ò ~ûjûKê1892 ciòjûùe @^¥ GK _eúlY \ßûeû jû^¨i Wâòf¨ bêf¨_âcûYòZ Keò[ôùfö 1935 ciòjûùe ù^ûùaf¨ _êeÄûe_ûA[ ôaû _âiòŸRc ðû^¨ bïYZ©ßaòZ¨ jû^¨i ùÆc¥ û^ ¨Sea-urchin bïYe _âcûY Keò[ôùf ù~ @ûVùKûh aògòÁùjaû _~𥫠_âZòUò @_Z¥ ùKûh GK iµì‰ð Rúa iéÁòelcZû eLô[û«òö aòKgòZ ùKûhMêWÿòKê _ìað @aòKgòZ @aiÚûKêù`eûA @ûYòaûe i¸ûa^û iµKðùe ùi c¤ Pò«û Keò[ôùfö

27aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

MWð^¨u MùahYûcôK C_f²òe @ù^K ^ì@û \òMaòÉûeòZ ùjfûö ^¥Áò _âZòùeû_Y Keû~ûA @ù^K É^¥_ûdú~[û cìhû, ùc‹û, Nêhêeú, MûB I cûuWÿ @û\òu ùKäû^òõKeû~ûA_ûeòfûö cYòhcû^uVûùe c¤ G_Kâûe MùahYû@ûe¸ ùjûAMfûö ^òŸòðÁ ùeûMú ùK¦âòK bïYúd ùÁc¨ ùif¨_âÉêZòe KÌ^û c¤ KeûMfûö Kò«ê G[ô_ûAñ @ù^K ù^÷ZòKI _â~êqòMZ iuU cêŠùUKòfûö ^¥Áò _âZòùeû_Ye i`kZûÉ^¥_ûdú aòùgh Keò cYòh ùlZâùe @Z¥Ì Z[û ùKäû^òõ\ßûeû cYòh iéÁòe @ùjZêK @ûguû ùÁc¨ ùif¨ MùahYûùlZâùe @ù^K _âZòa§K iéÁòKfûödûcû^ûKû KûeK

ùKCñ Rò ¨ icìj bïYúdùÁc¨ ùif ¨M êW ÿò Kê ùiAÉeùe eL ôaûe iûjû~¥Kùe-GjûKê ùLûRòaûKê ~ûARû_ û^ ú MùahK iò ^¥ ûdûcû^ûKû I Zûue QûZâKûRêùUûiò UûKûjûiò 24Uòi¸ûa¥ Rò^¨e GK iûeYú_âÉêZ Kùfö _â[ùc cìhû I _ùe cYòhe iõù~ûRú Uòiêùe[ôaû fibroblast ùKûh bòZeKê Gjò Rò^¨MêWÿ òKe aòbò^Üiõù~ûR^û aû @^êKâc ù_âeY Keò ùicûù^ RûYòaûKêPûjóùf ù~ ùKCñ ^òŸòðÁ Rò^¨ @^êKâc aòKgòZ fibroblast

Kê Zûe @û\¥ béYúd @aiÚûKê ù`eûA @ûYò_ûeêQòö ùicûù^RûYò_ûeòùf ù~ Oct4, Sox2, Klf4 I c-Myc _eò cûZâ4Uò Rò^¨e @^êK âc GK aòKg òZ ùKûhK ê Zûe bïYúd

iò^¥û dûcû^ûKû

_äë¥eòù_ûùU< ùKûhùe (~òGKò @ù^K _âKûee ùKûh iéÁòKeò_ ûùe) _eòYZ Keò _ûeêQòö @^¥ @[ðùe ùKak`äë¥eòù_ûùU< ùÁc¨ ùif¨ùe Gjò Rò^¨ 4Uò iìPúZ ùjCQòöùZYê Gjò Rò^¨MêWÿòKê G_âKûe ùKûhe mû_K jòiûaùe MâjYKeû~ûA _ûeòaö Cq 4Uò Rò^¨ dûcû^ûKû KûeK ^ûcùe_âiò¡ö bïYúd @aiÚûKê ù`eò @ûiò[ôaû G_âKûe ùKûhMêWÿòKinduced pluripotent stem cell aû iPSC ^ûcùe ^ûcòZöVòK¨ Gjò icdùe [ci ¨ I Zûue ijKcðúcûù^KûeKcû ueGK \ßòZúd iõù~ûR^ûKâc a¥ajûe Keò C_ùeûq i`kZûù\ûjeûAùfö Gjû\ßûeû aòbò^Ü ùeûMe ùKûhbò©òK PòKò›û_ûAñ ^òŸòðÁ a¥qò-ùK÷¦âòK _ê^ü-e ì_ûdòZ ùKûh _âÉêZòei¸ûa^û _â[c [e _ûAñ iéÁòùjfûö

MWð^¨ I dûcû^ûKûu MùahYûe \òM @fMû ùjùfc¤ Gjû _âcûY Kùe ù~ GK ÊZª _eòiÚòZòùe icÉ aòKgòZùKûh ùicû^ue bïYúd ùÁc¨ ùif¨ @aiÚûKê ù`eò_ûeòaûeicû[ð¥ eL«ò (PòZâ 1)öPòKò›û aòmû^ùe iPSce i¸ûa^ûcd bìcòKû1. ùKøYiò GK ùeûMúe GK ^òŸòðÁ _âKûee ùKûh ^Á

ùjûAMùf _ê^üeì_ûd^ \ßûeû a¥qòùK÷¦òK IPSC KêùiA ^òŸòðÁ ùKûhùe _eòYZKeò Cq ùeûMúePòKò›ûKeû~ûA_ûeòaö

2. ùKøYi ò ùeûMúe GK ^òŸò ðÁ Rò^ ¨e _e òa© ð^(mutation) ù~ûMêñ GK ^òŸòðÁ ùKûh ùMûÂú _âbûaòZùjùf a¥qòùK÷¦òK iPSC iûjû~¥ùe Rò^¨ ù[eû_ò\ßûeû C_ùeûq Rò^úd _eòa©ð^Kê VòK¨ Keò ùeûMúù\jKê ù_âeY Keû~ûA _ûeòaö

ùeûMúeùiûcúd ùKûh

Oct4Sox2Klf4

c-Myc

dûcû^ûKû KûeK iPSCeì_û«eòZ ùKûh

ùKûh_âZòùeû_Y

PòKò›û

Jh]úd\lZûe_eúlY

PòZâ 1 : dûcû^ûKû ùKøgkùe iPSC _âÉêZò iûjû~¥ùe ùKûh _âZòùeû_Y aû Jh]úd \lZûe _eúlYe _âKÌö

aòmû^ \òM«28

ùiù_Ö´e, 2014

3. ~\ò ùKøYiò GK ùeûMúe geúe ùKûh \ßûeû ùKøYiòGK Jh]e MâjYúdZûKê ù^A \ߦ ß iéÁ ò jêG,ùiùZùaùk iPSC \ßûeû Cq Jh]e eûiûd^òKiõù~ûR^ûKê _â[ùc _eúlY Keû~ûA _ûeòaö

4. ùKøYiò Jh]e VòK¨ cûZâû I ^òcÜZc _ûgßð_âZòKâòdû c¤iPSC \ßûeû iÚòe Keû~ûA _ûeòaöbaòh¥Zùe @ûjêeò @ù^K _eòùag I _eòiÚòZòùe

iPSC e a¥ajûe @ûùc Keò _ûeòaûöùÁc¨ ùif¨ MùahYûe baòh¥Z

bïYúd ùÁc¨ ùif¨ I iPSC c¤ùe @ù^K iûc¬i¥[ôùf c¤ _û[ðK¥e cûZâû Kc¨ ^êùjñö iPSC e Gjò bò^ÜZûK'Y Uê¥ce¨ aû @i«êkòZ ùKûh eì_ûd^ iéÁò Keò_ûùe Kò?G[ ô_ ûA ñ C^ ÜZcû^e Z[û ^òe û_\ iPSC iéÁò_ûAñMùahKcûù^ ùPÁû Pf ûAQ« òö aj òe ûMZ Rò^údiõù~ûR^û aò^û iéÁ iPSC ùeûMú geúee Rò^¨ ij iõ_ì‰ðcògò~ûA[ûGö @ûC c¤ ùR÷aòK ù_ûhK ejòZ cû¤cùe iéÁiPSC geúe _ûAñ ^òeû_\ @ùUöGiaêKê \éÁòùe eLô ^òeû_\ùÁc¨ ùif¨ I iPSC _âÉêZò Z[û a¥ajûe _ûAñ _é[ôaúegZû]ôK MùahYûMûeùe ùPÁû Pûfê ejòQòö

_eòùghùe GZòK ò Kêj û~ûA_ûùe ù~ iPSC IùÁc¨ùif¨e aòKûg I a¥ajûe \ßûeû baòh¥Zùe @ù^KRúa^^ûgKûeú RUòk ùeûMe `k_â\ PòKò›û Keû~ûA_ûeòaûe i¸ûa^û C{ßkö MWð^¨ I dûcû^ûKûu Pc}ûe@ûaòÃûe G _âKûe ùeûMúcû^u _ûAñ GK ^ìZ^ @ûgûeKòeY ù\LûAQòöijûdK _ZâòKû1. Resonance, June, 2013.2. Cell, Vol. 151 (6) : 1151-1154, 20123. Cell, Vol. 131 (5) : 861-872, 20074. Science, Vol. 318 (5858) : 1917-1920, 2007.

iÜûZùKû©e _âûYúaòmû^ aòbûM,

C©e IWÿògû aògßaò\¥ûkd, aûeò_\û-757003ùcûaûAf - 9438328039

A-ùcf - gunanidhi.nou@gmail.com

Lû\¥,_êÁò, ùbhRI PòKò›û aòmû

jeùcû^¨e AZòaé©Wûqe ae\ûPeY cjû«ò

geúe ijòZ c^ iêiÚ [ôùf c^êh¥Kê iêiÚ ùaûfòKêjû~ûGö K[ûùe @Qò 'A sound mind in a sound body.'

_âKéZùe geúe ùKak ùeûMcêq [ôùf "iêiÚ' Kêjû~ûA ^_ûùeö Kò«ê ùMûUòG ^òŸòðÁ _eòùagùe i`kZûe ijòZKû~ð¥ Keòaû lcZû [ôaû @ûag¥Kö ù~ ùjZê _eòùag i\û_eòa©ð^gúk, @ù^K ici¥û a]ûaòNÜ, @iõL¥ RúaûYê,Cù©RK _âbéZòuê @ûd©û]ú^ Keòaûe gqòKê @ûùc "C©cÊûiÚ¥' ùaûfò Kjòaûö

@û]ê òK RúaZ©ßaòmû^e @bê¥\ðd _ìaðeê c^êh¥ icûR@ù^K @§ aògßûiùe _ìeò ejò[ôfûö Gùa c¤ KòQòUû ejòQòöGùa@ûc geúee Kû~ð ¥Kûe òZû aòhdùe @ù^K KòQ òRYûMfûYòö @û]ê^òK RúaZ©ß aòmû^e R^K bûùa _eòPòZ,KäûCùWÿ a‰ðûWÿ (Cloude Bernard, the father of Modern

Physiology), C_iÚû_^ Kùf, ""Rúa^e ^òdcMêWÿòK jóaòmû^'' (Science of the Laws of Life)ö aòõg gZû±úe\ßòZúd \gKùe jûbûWð¨e iê^ûc]^¥ RúaZ©ßaòm û^e_âù`ie, I¥ûf¨Ue¨ aò. K¥û^^¨ (Walter B. Canon), "\òCAi¨Wc¨ @`¨ \ò aWÿò' (The Wisdom of the Body) ^ûcùeùMûUòG _êÉK eP^û Kùfö ùi[ôùe ùi ùfLôùf ù~ iêiÚgeúe a*ôaû _ûAñ i\û iað\û ^òRKê Lû_ Lê@ûA PûfòQò(The Constant adjustments the healthy body makes

forsurvival).geúee mû^, ùPZ^û, ^ò¿©ò ù^aûe \lZû I

GMêWÿòKe _eòiúcû, geúee icÉ ùKûhòKûMêW ÿòKe VòK¨Kû~ð¥KûeòZû C_ùe ^òbðe Kùeö ùKûhòKûcû ueê icÉ RúaeiéÁòö ùicû^u c¤eê ùKùZK GK ùKûhú Rúa I @^¥cûù^ajêùKûhúö ajêùKûhú Rúacû^ue ùKûhòKûMêW ÿòK ÊZª

29aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

MêYe @]ôKûeú ùjûA ^òŸòðÁ Kû~ð¥ Ke«òö GKûbkò MûV^òKPeòZâe ùKûhòKûicìj, GKûbkò Kû~ð¥ Keòaû _ûAñ CŸòÁ IGcû^uê Z«ê Kêjû~ûGö @ù^K _âKûe Z«ê cògò ùMûUòG @wI Gjû GK (aû @]ôK) ^òŸòðÁ Kû~ð¥ Kùe icÉ @w còkòcògò ^òaòðNÜùe @Zò\lZûe ijòZ geúeKê Kû~ð¥lc Keû«òögeúe @wcû^u c¤eê "Mâ^Úò' ùjCQò ùMûUòG @w, ù~ KòZû 'e ^ò üi éZ C_ û\ û^cû^u ij ûdZûùe ge úeeKû~ð¥Kâccû^ ^òdªY Kùeö

ù~ ùKøYiò @w ùKùZK _\û[ð leY Kùf ZûjûKê"Mâ^Úò' (Gland) Kêjû~ûGö C\ûjeY Êeì_, ~KéZ¨ ùMûUòGMâ^Úò ~ûjû aûAf¨ (Bile) aû _ò© ^ûcùe ùMûUòG lûeúdZek _\û[ð leY Keò Paòð RûZúd _\û[ðe Pdû_Pdùeiûjû~¥ Keòaû ijòZ ùgûhY KeûGö ùcøkòK bûùageúeùe \êA _âKûee Mâ^Úò [ûGö ùMûUòG, aûj¥ ^òüiéZ Mâ^Úò(Exocrine gland) ~ûje Zek _\û[ð ^kú iûjû~¥ùegeúee @^¥û^¥ @õgcû^uê ù_âeòZ jêGö \ßòZúd ùgâYúeMâ^Úò ùjfû @«üiâûaú Mâ^Úò (Endocrine gland) I Zû'e ^òüiéZ_\û[ð iò]û eq ùiâûZùe còùgö Gjò Mâ^Úòe ^kúMêWÿòKe@ûag¥KZû _ùWÿ^ûjóö

@«üiâûaú Mâ^Úòcû^ leY Keê[ôaû Zek _\û[ðMêWÿòKê"jeùcû^¨ ' Kj«òö "jeùcû^¨ ' g±U ò Mâ úK¨ g±""ùjûeùcA^¨'' (Hormaein)eê @ûiò@Qòö "ùjûeùcA^¨'g±Uòe @[ð ùjCQò "Kû~ð¥ KeòaûKê C›ûj'ö jeùcû^¨ g±Uò_â[ùc MâúK¨ PòKò›K jòù_ûùKâUòi¨ (Hippocrates)u \ßûeû_âùdûM Keû~ûA[ôfûö ùi ùMûUòG @Zò C_ûù\d ^òdc(Vital principle) eP^û Kùf I ùi[ôùe ùi aògßûi Kùfù~ geúee ùKùZK ^òŸòðÁ leY \ßûeû geúeKê Cù©RòZjêGö jeùcû^¨MêWÿòK geúee "eûiûd^òK \ìZ' i\égöjeùcû^MêWÿòK geúee ùMûUòG @weê _âÉêZ I ^òüiéZ ùjûAeq cû¤cùe @^¥û^¥ @wcû^uùe _jù* ù~Cñcû^uêCŸòÁ aû fl @w (targets) ùaûfò Kêjû~ûGö Kò«ê iÜûdêƦ^iaê aò\ê¥Z¨ gqò _âaûj bûùa _âaûjòZ jêGö Zû'_ùejeùcû^¨MêWÿòK ùicû^ue _âbûa _Kû«òö

eûiûd^òK \éÁòeê jeùcû^¨MêWÿòK ùjùf ùR÷aeiûd^ù~øMòKö Cbd _âûYú I Cnò\cû^u \ßûeû ùicûù^ leòZjê@«òö GMêWÿòKê ùKak ajêùKûhú _âûYú aû Cnò\cûù^ leYKe« òö ù~ùjZê Cy ùgâYúe Rúa ajêùKûh ú @U«ò,@ù^KMêWÿòG RúaZ©ß bò©òK Kû~ð¥cû^, ÊZª I @fMû @fMûùKûhòKûu c¤ùe, Z«ê I @wcû^u c¤ùe bûM bûM ùjûAiµû\òZ jêG, ùZYê ùicû^u c¤ùe _âûd \ìeZû [ûGö_âûKéZòK bûùa geúee ÊûiÚ¥ ici¥ûKê icû]û^ KeòaûKêùjùf iµéq @wMêWÿòKê GKû icdùe Kû~ð¥ Keòaû ^ò½òZKÁö ùZYê ùi @wMêWÿòKê iVòK ^òùŸðg RYûAaû _ûAñ C_ûd[ôaû @ûag¥Kö Gjò ici¥ûMêWÿòK jeùcû^¨ \ßûeû icû]û^Keû~ûGö iÜûdêZª ijòZ jeùcû^icìj Gjò_eò geúeeKû~ð¥Kâccû^ ^òdªY Keòaûe C_ûd bûùa Kû~ð¥ Ke«òöiÜûdê _¡Zò aûj¥ _eòùagùe NUê[ôaû _eòa©ð^ iaêKê@ûb¥«eúY _âKâòdûMêWÿòK Zêe« i¸ûkò ù^aû _ûAñ geúeKêilc Keû«ò I jeùcû^MêWÿòK Gjò _âKâòdûMêWÿòKê @]ôK icdPûfêeLôaû _ûAñ ijù~ûM Ke«òö jeùcû^MêWÿòKe \ûdòZßcû^ùjfû, geúe aé¡ò iû]^, fòw i´§úd _eò_KßZû I aõgaé¡òKeòaûe lcZûö KúU, _Zwcû^ue iµì‰ð Rúa^PKâ,ùicûù^ ^òüiéZ Keê[ôaû jeùcû^MêWÿòK \ßûeû ^òdªòZ jêGöCnò\cû^ue jeùcû^ ùicû^u geúe aé¡ ò iû]^ùjaûVûeê, `êf `êUòaû, `k ùjaû, `k _eò_Kß ùjaû_~𥫠icÉ Kû~ð¥Kâc ^òdªY Ke«òö Gjò_eò jeùcû^MêWÿòKeiûd^\ìZ bûùa Kû~ð¥ Keò iað\û @ûb¥«eúY _eòùageiÚòeZû _eòPûk^û Keòaûùe ijûdK jê@«òö @ûùc @^êbaKeòaû, _âZòKâòdûgúk ùjaû C_ùe ùicû^ue @Z¥]ôK_âbûa _Wÿò[ûGö

c^ êh ¥e _êeûZ^ AZ òj ûi Cù^ àû P^ Kùf,jeùcû^¨MêWÿòKe @ûaòÃûe I c^êh¥ geúe C_ùe GMêWÿòKe_âbûa aòhdùe, _âùZ¥K ib¥Z û ^òeúlY Ke òa ûaòaeYúcû^ ^[ôbêq Keû~ûAQòö _êeûZ^ bûeZúd @ûdêùað\gûÈùe @«üiâûaú Mâ^Úòcû^u aòhdùe aòg\ bûùa a‰ð^Keû~ûAQòö @ûùfK¨RûŠâò@û^¨cûù^ @ù^KMêWÿòG @«üiâûaúMâ^Úò

aòmû^ \òM«30

ùiù_Ö´e, 2014

aòhdùe Lú._ì. ZéZúd gZû±úùe RûYò _ûeò[ôùfö ùicû^ucZùe c]êùcj ùeûM @MÜ¥ûgdeê ^òMðZ "A^iêfò^¨' ^ûcKjeùcû^e @bûaeê ùjûA[ûGö LâúÁû± _â[c gZû±úùePûA^òR¨cûù^ c¤ a‰ð^ KeòQ«ò ù~ @«üiâûaú Mâ^Úò _¡Zòe@a^Zò NUòùf geúe iuUû_‰ð jêGö

1902 LâúÁû±ùe, Ge¨ù^Á Áûfòðõ I CAf¨@c¨ùafòi¨ (Ernest Starling and Wiliaum Bayliss) ^ûcùe\êARY aâòUòg¨ RúaZ©ßaòZ¨u \ßûeû @_eò_Kßbûùa @«üiâûaúaòmû^ (Endocrinology) R^à fûb Kfûö Gjû jeùcû^Z©ß I Z[¥MêWÿòK aòhdùe MùahYû Keòaûe aòmû^ö G\êARY ùa÷mû^òK lê\âû«^kúe _ûgßðeê _âÉêZ GK jeùcû^¨eC_û\û^ @ûaòÃûe Keò Zûjûe Kû~ð¥KûeòZû C_ùe CùfäLKùfö ùi C_û\û e ^ûc ù\ùf ""iòùKâUò^'' (Secretin)öKòQò ahð _ùe RúaZ©ßaòZ¨cûù^, jeùcû^¨ ^òMZð Keê[ôaû@^¥ ùKùZK Mâ^Úòcû^ @ûaòÃûe Kùfö 1915ùe GW¨I¥ûWÿûKûfbò^¨ ùKûŠûf¨ (1886-1972), ~êqeûÁâ @ûùceòKûecò^òùiûZûùe [ôaû "cûùdû `ûCùŠi^' (Edward Calvin

Kendall of the Mayo Foundation in Minnesota, USA)eMkMâ^Úòeê @ûùdûWò^ [ôaû _êÁòiûe I jeùcû^ _eòKûcKeê[ôaûC_û\û^Uò _é[KúKeY Kùfö Gjûe ^ûc ù\ùf [ûAeKèò ¨(thyroxin)ö Gjû ù\LûMfû ù~ MkMâ^Úòe icÉ jeùcû^¨geúee icÉ ùKûhòKûKê Cù©RòZ Keò Kû~ð¥lc Keû«ò IGjò_eò ùcûUûùcûUò bûùa geúee icÉ Pdû_Pde]ûeûKê^òdªY Ke«òö

KjòaûKê Mùf @ûRòKûfò iaêVûe ê ùagò RYûgêYûjeùcû^¨U ò ùjfû "A^¨iêfò^ ¨' (Insulin)ö Gjûe @ûaòÃûe_Qùe @ù^KMêW ÿòG NUYû Vêk ùjûA ejòQòö iaêVûeêiûõNûZòK _âKûee c]êùcj ùeûM ùjfû ""WûdûùaUòi¨ùcfûAUi¨'' (Diabetes Mellitus)ö "ùcfûAUi¨' g±UòMâúK¨ g± j^ò (honey)eê @ûiòQòö KûeY G ùeûM @ZòPec @aiÚûùe _j*ôùf _eòiâû còVû fûùMö 1815 ùeù`â*¨ eiûd^aòZ¨, cûAùKf¨ dêùM^¨ ùPeêf¨ (Miechal

Eugene Charruel) _âc ûY Keò ù\LûA ù\ùf ù~c]êùcjùeûMúe _eòiâûùe iek gKðeû, MäëùKûR¨ (Simple

sugar, glucose) [ôaûeê, Gjû còVû fûùMö iû]ûeY bûùagKðeû geúe _ûAñ @_eòjû~ð ¥ö Gjû \j^ _ùe gqòù~ûMûGö ù~ùZùaùk gKðeû aRð¥aÉê ùjûA _eòiâûùeaûjûeòfû, G[ôeê iìP^û còkòfûù~ geúe Zûjûe Lû\¥Kêiµì‰ð i`kZûe ijòZ a¥ajûe Keò_ûe ò^ûjóö D^aòõggZû±úùe, Rcðû^ RúaZ©ßaòZ ¨, ù~ûùi`¨ b^¨ ùceòw¨ IIÄûe cò^¨KûIÄò (Joseph Von Mering and Minikowski)_eúlû Keò ù\Lôùf ù~ KêKêeUòe @MÜ¥ûgdKê aûjûeKeòù^fû _ùe Zûjû c^êh¥ bkò c]êùcj ùeûMúe @aiÚûùbûMêQòö _â[ùc @MÜ¥ûgdeê jeùcû^ ^òÃhðY Keòaû @ûù\øi`k ùjfû^ûjóö

~ûjûùjC, 1921 ciòjûùe Kû^ûWÿ ûe PòKò›Kù`âùWeòK¨ Mâû<¨ ùa<òM¨ (Frederick Grant Banting, 1891-

1941), Pûfði¨ jeaUð¨ ùaÁ¨ (Charlesherbart Best, 1899-

1978) I R^¨ cûKäòIW (Johan Macleod; 1876-1935),"A^¨iêfò^¨' _é[KúKeY Keòaûùe KéZKû~ð¥ ùjûA_ûeòùföGbkò GK MêeêZß_ì‰ð @ûaòÃûe _ûAñ, 1923ùe, geúeZ©ßI Jh]úd aòmû^ùe a¥û<òw¨ I cûKäòIWuê ù^ûùaf¨ _êeÄûecòkòfûö Gjû _ùe _ùe, 1930ùe,@ûùWûf¨ ¨ aîùU^ûŠU(Adolf Butenandt) fòw i´§úd jeùcû^¨MêWÿòKe @ûaòÃûe_ûAñ ù^ûùaf¨ _êeÄûe _âû¯ ùjùfö

ùa÷m û^òKcûù^ @Zò iZKðZûe ijòZ I gévkòZbûùa _âùZ¥K Mâ^ÚòKê ^Á Keò I ùijò Mâ^Úòe leYKê_gêcû^uVûùe _âùag KeûA geúe C_ùe jeùcû^eKû~ð¥KûeòZû I bìcòKû C_ùe Z[¥cû^ _âKûg Keò_ûeòQ«òöùa÷m û^òKcû^u cZùe jeùcû^¨MêWÿ òK C_ùe @ûj êeò@ù^K KòQò RûYòaûKê aûKò ejòQòö

"aòckû ^òaûi', Zêkiú_êe, KUK-753008

ùcûaûAf¨-09937193708

31aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

aû¡ðK¥ Iùc\ajêkZû

Wûqe iyò\û^¦ gZ_[úù\jùe @]ôK Paòð RcòMùf ZûjûKê ùc\ajêkZû

ùaûfò Kêjû~ûGö Gjû GK \úNðKûkú^ @aiÚû I RùY]úùe]úùe G[ôùe @ûKâû« ùjûA[ûGö ù~ùKøYiò adiùeGjû GK RUòk ici¥û - aû¡ðK¥ùe c¤ö icùÉ RûY«ò,adi aXÿòaû ijòZ cYòh ù\je IR^ aXÿò~ûG I ZûjûijòZ aWò cûi¨ AùŠK¨i (BMI) c¤ aXÿò[ûGö aWò cûi¨AùŠK¨i ùjCQ ò GK cû_K cû^\Š, ù~C ñ[ ôùeùc\ajêkZûKê cû_ Keû~ûA[ûGö KòùfûMâûc jòiûaùe RùYùfûKe geúee IR^Kê còUe jòiûaùe Zû'e CyZûeaMð\ßûeû bûM Kùf ù~Cñ `k còùk, ùi[ôeê ùc\ajêkZûe_eòcûY RYû _Wÿò[ûGö aògß ÊûiÚ¥ iõiÚûe @ûKk^ @^ê~ûdúaWò cûi¨ AùŠK¨i¨ 18.5 eê 24.9 bòZùe ejòùfÊûbûaòK, 25 eê 29.9 bòZùe ejòùf _âûK¨ ùc\ ajêkZûGaõ 30 eê @]ôK ùjùf ùc\ ajêkZû ùaûfò Kêjû~ûA[ûGöici¥ûe _eòie

@]ê^û _é[ôaú ùfûKiõL¥ûe gZKWÿû 7 bûM ùjCQ«ò65 ahðeê @]ôK adie ùfûKö @ûc bûeZùe c¤ GjûeiõL¥û _ûLû_ûLô ùiZòKòö Kò«ê aòWÿ´^ûe K[ûù~, bûeZùeaé¡ùfûKcû^u bòZeê ajê ùfûK ùc\ajêkZûe gòKûeùjûA[û«òö aòbò^Ü icdùe aòbò^Ü _âKûee iùaðlY Keû~ûAG[ô_ûAñ _âûdZü icû^`k còkòQòö ùMûUòG iùaðlYe eòù_ûUð@^ê~ûdú bûeZe aé¡cû^u bòZeê gZKWÿû 34 bûM _êeêhI gZKWÿû 40.3 bûM cjòkû _é[êk aû ùc\ajêk ùaûfòRYû_WÿòQòö VòK¨ ùicòZò @ûC ùMûUòG iùaðlY @^êiûùegZKW ÿû 42.3 bûM _êeêh I 57.7 bûM cj òkûùc\ajêkZûe gòKûe ùjûAQ« òö G[ôeê ÆÁ _âZúdcû^jêGù~, aé¡cû^u Vûùe ùc\ajêkZû _eòflòZ ùjaû GKiû]ûeY ici¥û I _êeêhcû^u @ù_lû cjòkûcûù^ @]ôKiõL¥ûùe G[ôùe _úWÿòZ ùjûA[û«òö

GjûKê GK ici¥û Kjòaûe KûeY ùjCQò, Gjòa¥qòcûù^ ùc\ajêkZû ijòZ Cy eqPû_ I WûAùaUòi¨e

c¤ gòKûe ùjûA[û«òö ùc\ajêk _êeêhcû^u bòZeê gZKWÿû49 bûM Cy eqPû_ ùbûMê[ôaû ùaùk gZKWÿû 31.5bûM WûAùaUòi¨ ùeûMùe _úWÿòZ ùjûA[û«òö cjòkûcû^uùlZâùe Gjû ùjCQò ~[ûKâùc gZKWÿû 39.8 bûM I40.8 bûMö Gcû^u c¤eê ùKùZKu Vûùe Cy eqPû_I WûAùaUòi¨ Cbd c¤ ù\Lû~ûA[ûGö Gjò _eòiõL¥û^eêici¥ûe bdûajZû ijùR @^êùcdöaû¡ðK¥ùe ùc\ajêkZûe KûeY

@ûag¥ KZ û Vû e ê @]ô K _e òc ûYe I @]ô KK¥ûùfûeúaògòÁ Lû\¥ LûAaû Gaõ Kc¨ gûeúeòK _eògâcKeòaû ùjCQò ùc\ajêkZûe _âc êL KûeYö Zû'QWÿ ûaû¡ð¥Kùe ùc\ajêkZû ù\Lû~òaûe @ûC ùKùZK KûeYc¤ ejòQòö ùiMêWÿòK ùjfû :- aõgû^êKâc - ùc\ajêkZû iû]ûeYZü aõgû^êKâcòK

ùjûA[ûGö jûeûjûeò 80 _âZògZ ùc\ajêkuVûùeRò^úd _âbûa ejò[ûGö MùahYûeê RYû~ûAQòù~,Rò^úd _âbûa ùjZê Pcð Zk Paòð @ù_lû geúebòZùe [ôaû Paòðe _eòcûY aé¡ò _ûA[ûGö

fòwúd _âbûa - _eòiõL¥û^Kê @û]ûe Keò _ìaðeêiìPûA \ò@û~ûAQòù~, aû¡ðK¥ùe _êeêhcû^u @ù_lûcjòkûcûù^ @]ôKiõL¥ûùe G[ôùe @ûKâû« ùjûA[û«òö

@[ðù^÷ZòK I gòlûMZ _âbûa - \eò\â I @ù_lûKéZKc¨ gòlòZ ùfûKuVûùe Gjû @]ôK ù\Lû~ûA[ûGöÊûiÚ¥ iùPZ^Zûe @bûa ù~ûMêñ jó G_eò ùjûA[ûGùaûfò Kêjû~ûA[ûGö

gûeúeòK _âbûa - aû¡ðK¥ _âKâòdûùe Paòðaòjú^ Z«êGaõ cûõiù_gúd Z«êe ld NUò[ûGö @_e_ùlPaòð Z«ê aòùgh Keò geúe bòZee Paòðe _eòcûY@]ôK aé¡ò _ûA[ûGö

]ìc_û^ _eòZ¥ûM - _eòYZ adiùe ù~Cñcûù^jé\¨ùeûM AZ¥û\òe ê elû _ûAaû _ûAñ ]ìc_û^ Z¥ûMKeò[û« ò, ùicû ^u Vû ùe Kò Q ò _e òcû Yù eùc\ajêkZû ù\Lû~ûA[ûGö

aòmû^ \òM«32

ùiù_Ö´e, 2014

@ûki¥ - ù~Cñcûù^ @ûki¥ Rúa^ aòZû«ò I ùKøYiògûe úe òK _eòg âc Ke«ò ^ûj ó, ùicûù^ ùc\ajêkZûe gòKûe ùjûA[û« òö PûKòeòeê @aie MâjYKeòaû _ùe Nùe aiò ejê[ôaû a¥qòcû^u Vûùec¤ Gjû @]ôK ù\Lû~ûGö

iûcûRòK I c^Éû©ßòK _âbûa - aé¡ adiùe Êûcúaû ÈúKê jeûAaû, GKûKú ejòaû, ^òR _ê@ Sò@ Kò´û_eòaûeVûeê @fMû ùjûA~òaû, ^òRKê @ic[ð I@\eKûeú ùaûfò bûaòaû, ^òùR @ûC Kûjû C_ùeùaûS ùjûA~òaû _eò cù^ Keòaû AZ¥û\ò \ßûeûcû^iòK @ai^ÜZû I @^ûMâjY bûùa iéÁò ùjûA[ûG,~ûjûKò ùc\ajêkZûe KûeY ùjûA[ûGö

jùcðû e _âbûa- aé¡ adiùe ù\Lû~ûC[ôaûùKùZKjùcðû^¨ iµKðúd ùeûMc¤ùc\ajêkZû iéÁò Keò[ûGöùijò ùeûMMêWÿòK bòZeê ùKùZK _â]û^ ùeûM ùjCQò -jûAù_û[ûAeGWòRòc, Kêiòõ iòùŠâûc¨, _fòiòÁòK¨ IbûeòiòùWâûc¨, A^¨iêfòù^ûcû, ùMâû[¨ jùcðû^¨ ùW`òiòG^¨iò,jûA ù_û ùMû^û W òR òc ¨, iê ùW ÿû jûA ù_û_ûeû[ûAeGWÿòRòc¨, ùRù^UòK¨ iòùŠâûc¨ AZ¥û\òö

Jh]e _âbûa - ùKùZK Jh] aòùghKeò ÁòeGW¨,Mbð^òùeû]K aUòKû, @û<ò Wòù_âiû<¨ Jh] AZ¥û\òùbûK aXÿûA[ûG I geúee Rk ]ûeY lcZû aXÿûA\òG; ~ûjûKò ùc\ ajêkZû iéÁò Keò[ûGö

aû¡ðK¥ùe ùc\ajêkZû ùjaûe _eòYûcaû¡ðK¥ùe ùc\ ajêkZû ù~ûMêñ ù~Cñiaê _eòYûc

ùjûA[ûG, ZûjûKê ^òcÜcùZ aòPûe Keû~ûA[ûG- jéZ¨Kâòdû iµKðúd - aé¡ûaiÚûùe ùc\ajêkZûe GK

cêL¥ ici¥û ùjCQò Kùeû^ûeò jûUð¨ WòRòR¨ö _âûd84 _âZògZ _é[êk aé¡ Gjûe gòKûe ùjûA[û«òöGjû a¥ZúZ @ûù[ùeûùÄäùeûiòi¨, Cy eqPû_,eqùe UâûAMäòieûAW¨, ùKûùfùÁef I ùfû ùW^¨iòUòfûAù_û ù_âûUò ¨ (LDL)e _eòcûY aé¡ò, jûA ùW^¨iòUòfûAù_ûù_âûUò^¨ (HDL)e _eòcûY Kc¨ AZ¥û\ò c¤ùc\ajêkZû ù~ûMêñ ùjûA[ûGö

WûAùaUòi¨ - UûA_-2WûAùaUòi¨ ùjCQò ùc\ajêkaé¡cû^ue @ûC GK cêL¥ùeûMö @ûMeê Kêjû~ûAQòù~, aé¡cû^u bòZeê 31.5 _âZògZ_êeêh I 40.8_âZògZ cjòkû Gjò ùeûM \ßûeû @ûKâû« ùjûA[û«òö

jûWÿ I MŒòe ùeûM - @ûŒêMŒòe IÁòI@û[ðâûAUòi¨ ùeûMùc\ajêk aé¡cû^ue @ûC GK MêeêZe ici¥ûö65 ahð adiùe _j*ôaû ùakKê 58 _âZògZ_êeêhI 68 _âZògZ cjòkû _âûdZü Gjò ùeûM ùbûMò[û«òöib ðûAK ûf ÆŠòù fûiò i¨ , fê´û e ÆŠòùfûi òi ¨,@ÁòIù_ûùeûiòi¨ I MûCU¨ bkò ùeûM c¤ Gcû^uê@]ôK cûZâûùe ùjûA[ûGö

gßûiKâòdûR^òZ ici¥û - ùc\ajêk aé¡cû^ue`êi¨`êi¨e @ûKûe I Kû~ð¥\lZû Kcò~ûA[ûGö ùZYê`êi¨`êi¨ bòZùe @cæRû^-@wûeKûcæ M¥ûi¨e _âZòa\kVòKbûaùe ùjûA_ûùe^ûjóö Gjò KûeYeê gßûiKâòdûùeKÁ jêG I QûZò `kK UûY aû @^c^úd (stiff)ùjûA~ûGö Gjû `kùe gßûi_[ @aùeû]R^òZùeûMiaê ù\Lû~ ûA[ûGö Gj ûQWÿ û ùc\aj êkaé¡cûù^ @]ôK cûZâûùe NêwêWÿò cûeò[û«ò I ùicû^uVûùe iäò_¨ @û_ ò@û iòùŠâûc bkò ùeûM ù\Lû~ûA[ûGöùaùkùaùk Gjûeò _âbûaùe ùgûA[ôaû @aiÚûùecéZê¥ c¤ ùjûA~ûA[ûGö

Pcð ici¥û - Gcû^u Pcð iaêùaùk KêŠûA jêGI Pcðùe ^ûfò \ûM ù\Lû~ûGö Pcð eêl, gêà I KKðgùjûA[ûGö Pcðeê KûZò QûùWÿö jûZùMûWÿ, Rxi§ò,KûLZk I É^ Zke Pcð Kkû _Wÿò~ûG Gaõ céZ _âûdù\Lû~ûGöGjò_eò ùjûA[ôaû @iêiÚ Pcðùe ùaW¨ùiûe¨ùjaûe i¸ûa^û ejò[ûGö

iÜûdaòK ici¥û - ùc\ajêkZûe _âbûa ù~ûMêñ ùaâ^¨ùÁâûK¨ Z[û cÉòÃ bòZee Pû_ aé¡ò AZ¥û\ò NUò[ûGöZû'QWÿû iûeû ù\jùe Qê*ô ù`ûWÿòfû _eò ~ªYû jêGGaõ jûZ ùMûWÿ AZ¥û\ò aòag I ^òùÉR fûùMöiò@ûUòKû ùeûM aûjûeò ~ªYû jêGö

_ò©ùKûh ùeûM - _ò© ùKûhùe _âaûj ùjûAùKûùfiòÁûAUòi¨ ùeûMjêG I _[eiéÁòjêGö~KéZ¨ùe

33aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

Paòð Rcò~ûGö ùc\ajêk cjòkûuVûùe Gjû @]ôKù\Lû~ûGö ùaùkùaùk LûAaû _ùe _ûKiÚkúbòZeê Lû\¥ _\û[ð Lû\¥^kúKê CVò @ûiò Lêa¨ ~ªYû\òGö GjûKê eò`äKè Aùiû`ûMûAUòi¨ ùaûfò Kêjû~ûGö

K¥û^¨ie - _ò©ùKûh, É^, Mbðûgd, Mbðûgd cêjñ,I Wò´ûgde KKðU ùeûM ùc\ajêk cjòkûuVûùe@]ôK ù\Lû~ûGö VòK¨ ùicòZò ùc\ajêk _êeêhuVûùe aéj\ª I ù_âûùÁU¨ùe K¥û^¨ie¨ ùjaûei¸ûa^û ejò[ûGö

PòKò›ûaû¡ðK¥R^òZ ùc\ajêkZûe PòKò›û UòKòG KÁKeö

GjûKê iû]ûeYZü PûeòUò _~ð¥ûdbêq Keû~ûA[ûG, ~[û-1. Rúa^ùg÷kú I a¥ûajûeòK _eòa©ð^2. Lû\¥ _eûcgð3. Jh] PòKò›û4. @È PòKò›û Rúa^ùg÷kúI a¥ûajûeòK_eòa©ð^_ûAñ _eûcgð -

@ûki¥ùe Kò´û aiò ùgûA icd ^ KUûA ^òùRù~còZò GK PkP*k Rúa^~û_^ Keòùa I ù\jKêiêjûAaû bkò gûeúeòK _eògâc Keòùa, G[ôùe ùijòaòhdùe jó _eûcg ð \ò@û~ûA[ûGö VòK¨ ùicòZ ò_eòaûeaMðKò û a§ê _eòR^uijòZ còkòcògò jiLêiòùeicd KUûAaû _ûAñ c¤ _eûcgð \ò@û~ûA[ûGö

Lû\¥ _eûcgð - _é[êk aé¡cû^u _ûAñ Lû\¥ PòKò›ûGK MêeêZß_ì‰ð iÚû^ @]ôKûe Keò[ûGö aûKòZK Rúa^_ûAñ Lû\¥ùe K¥ûùfûeú, ùgßZiûe I PaòðKê iúcòZeLôaû Kò´û ^òdcòZ a¥ûdûc Keòaû Gjò PòKò›ûecû^\ŠùjûA[ûGö Gjû ijòZ _êÁòiûee _eòcûYKê@] ôK KeòaûKê Kêjû~ûA[ûGö GK jòi ûaùeKêjû~ûAQò ù~, Lû\¥ùe 7500 Kòùfû K¥ûùfûeúKcòMùf IR^ GK KòùfûMâûc¨ Kcò~ûA[ûGö GKahð_~𥫠\ò^Kê 100 Kòùfû K¥ûùfûeú Kc¨ jòiûaùeLûAùfahð ùghKê _âûd 5 Kò.Mâû. IR^ Kcò~ûA[ûGö

Jh] PòKò›û - aWÿò cûi¨ AùŠKè 30 eê @]ôK ùjùfC_efòLôZ \êA _âKûe PòKò›û ijòZKòQò Jh] LûAaûKêc¤ _eûcgð \ò@û~ûA[ûGö ùKCñ Jh] ùKùZcûZâûùe ùKùZ\ò^ _~𥫠LûAaûKê jêG, Zûjûgeúee IR^ I @ûKéZòKê ù^A ^ò‰ðd Keû~ûA[ûGöiû]ûeY bûaùe ùMûUòG Jh]Kê ahðKeê \êAahð_~𥫠a¥ajûe Keû~ûA[ûGö ùMûUòG Jh] Kûc^ Kùf @ûC ùMûU òG Jh] \ò@û~ûGö ùKøYi ò_eòiÚòZòùe GK icdùe \êAUò ùc\jâûiKûeú Jh]\ò@û~òaû CPòZ¨ ^êùjñö ùZùa ùMûUòG aòWÿ´^ûeK[ûù~, Jh] Kµû^úu K[û^êiûùe ùKøYiòùc\jâûiKûeú Jh] ù~ VòK¨ bûaùe `k_â\ ùja,Gjûe ùKøYiò M¥ûùe<ò ^ûjóö ùZYê Rúa^ ùg÷kúùe_eòa©ð^ I Lû\¥ PòKò›û jó ùc\jâûi _ûAñ C_~êq_^Úûö ùZùa ù~Cñ ùKùZK Jh] G[ô_ûAñ a¥ajéZùjûA[ûG, ùiMêWÿòK ùjfû ù`ù<eûcò^¨, iòaêUâûcò^¨,IfòðÁûU¨, ùcU¨`còð^¨, ùUùÁûù`^¨iò^ ¨ AZ¥û\òöGVûùe ùMûUûG K[û cù^ eLôaû CPòZù~, Wûqeuaò^û _eûcgðùe c^Kê c^ ùKøYiò Jh] ùia^Keòaû CPòZ ^êùjñö

@È PòKò› û - ù\jeê a¡òðZ PaòðKê KûUò aûjûeKeòù\aû ùjCQò Gjò PòKò›ûe CùŸg¥ö aWò cûi¨AùŠKè 40 eê @]ôK ùjûA[ôùf I @^¥ ùKøYiòPòK ò›ûùe iê`k còkê^[ôùf G[ ô_ûAñ _eûcgð\ò@û~ûGö Gjò _âKûe @ùÈû_PûeKê ùaeò@ûUâòK¨ iRðeú(Bariatric Surgery) ùaûfò Kêjû~ûGö ùZùa Gjò_eûcgð iaêùaùk MâjYúd ^êùjñöaû¡ðK¥ùe ùc\ ajêkZû @ag¥ GK MêeêZe ici¥ûö

GjûKê @ûLô @ûMùe eLô aû¡ðK¥ C_^úZ ùjaû @ûMeê ^òRKêi¬Z Keòù\ùf Gjò ici¥û @ûù\ø @ûiò ^ _ûùe Kò´ûaòk´òZ ùjûA_ûùeö

_âûq^ @Zòeòq cêL¥ PòKò›û]ôKûeú,

"^òcªY', 89, gqò ^Me,fòu ùeûW¨, KUK-753012

aòmû^ \òM«34

ùiù_Ö´e, 2014

KKðU ùeûM _âZòùeû]ú Lû\¥_âù`ie ùMûù_¦â Kòùgûe eûd

GK bdû^K a¥û]ô eìù_ KKðU ùeûM _é[ôaúe aòbò^Üù\gùe céZê¥e GK _âcêL KûeY ùjûA@Qòö _âùZ¥Kahðfl fl a¥qò Gjò ùeûM \ßûeû @ûKâû« ùjaû `kùe R^gqòZ[û i´ke _âbìZ lZò ùjaû iùw iùw iõ_éq a¥qòaòùghZ[û ùicû^ue _eòaûeaMðu ^òcù« cû^iòK Z[û @û[ôðK@alde KûeY ùjC@Qòö bûeZùe _âZòahð _âûd iûZ fla¥qò KKðU ùeûMùe céZê¥aeY Keò[û«ò Gaõ \g fleêD¡ßð ^ìZ^ a¥qòu Vûùe Gjò ùeûMe flY _âKûg _ûA[ûGö_âZò \g RYùe RùY bûeZúdu Vûùe _PÉeú ahð adiùjaû_ìaðeê KKðUùeûM \ßûeû @ûKâû« ùjaûe @ûguû ejò[ôaûiÚùk gZKWÿû iûZ RYue _PÉeú ahðùe _j*ôaû_ìaðeêcéZê¥e i¹êLú^ ùjaûe @ûguû c¤ ejòQòö aògßÊûiÚ¥ iwV^ei\¥ aòaeYú @^ê~ûdú @ûcù\gùe Gùa @ù_lûKéZ @]ôK^ûeúcû^uVûùe Gjò ùeûMe flY _âKûg _ûCQòö 2012ciòjûùe 4.77 fl _êeêhu Vûùe Gjò ùeûMe flY_âKûg _ûA[ôaû iÚùk 5.37 fl ^ûeúuVûùe Gjûe flY_âKûg _ûA[ôfûö

KKðU ùeûMe iµì‰ð ^òeûKeY i¸a_e ^êùjñöMùahYûeê Gjû ÆÁù~, @]ôKûõg KKðUùeûMR^òZ céZê¥Rúa^ùg÷kú ~[û ]ìc I c\¥_û^, a¥ûdûc aRð^ Z[û@ÊûiÚ¥Ke Lû\¥MâjY ij iõ_éqö ]ìc_û^ aRð^, ^òdªòZ_eòcûY c\¥_û Z[û ^òdcòZ a¥ûdûc KKðUùeûM_âZòùeû]úRúa^ùg÷kúe @õgaòùghö ùZùa C_~êq KKðUùeûM_âZòùeû]ú Lû\¥MâjY _ìaðK Gjò ùeûMe @ûguûKê ~ù[Ájâûi Keû~ûA_ûùeöKKðU ùeûM - _âZòùeû]ú Lû\¥ icìj

ùKùZK Lû\¥ KKðU ùeûM iéÁòùe ijûdK ùjC[ôaûiÚùk @ûC ùKùZK ÊûiÚ¥elû ij geúee ùeûM (KKðUZ[û @^¥û^¥ ùeûM) _âZòùeû]K gqòe aé¡ò Keò[û«òö Gjò_eòù_âlúùe Lû\¥ i´§úd ^òcÜ ùKùZûUò iìP^û _âZò ¤û^ù\aû GKû« @ûag¥Kö

(1) ùiÜjiûeRûZúd Lû\¥ _âZò iZKðZû - Cy Paòð~êqLû\¥e KKðU ùeûM iéÁò ij iõ_éqò ejò@Qòö ù\÷^òKLû\¥ Kûùfûeúe gZKWÿû 20 bûMeê Kc¨ K¥ûùfûeúùiÜjiûeRûZúd Lû\¥eê _âû¯ ùjaû CPòZö iõZé¯(saturated) ùiÜjiûe Gaõ Uâû^i¨ (trans) ùiÜjiûea¥ajûe geúe _ûAñ jû^òKûeK ùjûA[ûGö cûõi,iµì‰ð \êMÛ (whole milk) Gaõ @Šû Z[û _ûc¨, ^Wÿò@ûI K_ûc¬ò ùZfùe iõZé¯ ùiÜjiûe ejò[ûGö @ûõgòKC\¨Rû^ i¹ògâòZ (hydrogenated) ùZ÷ke Uâû^i¨ùiÜjiûe ejò[ûGö Lû\¥e \úNð iõelY ^òcù«_âKâòdûKéZ (processed) Gaõ _¥ûùKU~êq Lû\¥ _ûAñUâû^¨i ùiÜjiûe a¥ajûe Keû~ûC[ôaûeê Gjò _âKûeLû\¥e ajêk a¥ajûe \ßûeû KKðU ùeûM iéÁòe@ûgu û ej ò@Qò ö @_e_lùe @ûC ùKùZKùiÜjiûeRûZúd Lû\¥e KKðUùeûM _âZòùeû]ú lcZûejò@Qòö Cnò\RùZ÷k ~[û @fòb¨ ùZ÷k, iì~ð¥cêLúùZ÷k, ùiûdûaò^¨ I eûgò ùZ÷k KKðU ùeûM _âZòùeû]ú@U«òö

(2) Z«ê~êq Lû\¥e ajêk a¥ajûe - Z«ê~êq Lû\¥KKðU ùeûM _âZòùeû]ùeijûdK ùjûA[ûGö Lû\¥iÚZ« êicìj KK ðUùe ûM Ke ûC[ôaû _\û[ ðM êW ÿòK(carcinogens) ij a§òZ ùjûA ùiMêWÿòKê geúeeêgúNâ ^òÃûiòZ KeûAaûùe iûjû~¥ Keòaû iùwiùw@ªiÚ _âûPúeùe Rcû ùjaûKê iêù~ûM ù\A ^[ûGöiµì‰ð Mjc Z[û @^¥û^¥ gi¥ (whole grain), aòfûZòaûAMY, MûRe, aòbò^Ü _âKûe aò^¨, _ûkw Z[û@^¥û^¥ iaêR_Zâ~êq _eòaû Gaõ ùiI, Kckû,@û´, ùf´êRûZúd `k I @^¥û^¥ gêÃ`k (nuts)icìj Cy Z«ê~êq @U«òö geúe _ûAñ ù\÷^¦ò^Lû\¥icìjùe iað^òcÜ _âûd 25 Mâûc¨ Z«ê MâjYúdö

(3) `k I _eòaûe @]ôK a¥ajûe - @]ôK _eòaû I`ke a¥ajûe icÉ _âKûe KKðU ùeûMe @ûguûKê_âûd @ù¡ðK jâûi Keò_ûùeö KûeY Giaêùe ejò[ôaû`òù^ûf¨ , AùŠûf ¨, Kê ¥c ò^¨ , `äûùbû^ ¨ Gaõ

35aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

@ûA¨ùiûiûGù^U i\ég eûiûd òKMêWÿòK KKðU ùeûMiéÁòKûeú _\û[ðMêWÿòK _ûAñ _âûKéZòK _âZòùeû]Keìù_Kû~ð¥ Keò[û«òö

(4) Cnò\R Lû\¥MâjY - MùahYû \ßûeû Gjû _âZò_û\òZùjûAQòù~, cûõiûjûeúu Zêk^ûùegûKûjûeúuVûùeKKðUùeûMe @ûguû _âûd _Pûg _âZ ògZ DYûùjûA[ûG, KûeY cûõiùe Z«ê Z[û KKðUùeûM_âZòùeû]Kûeú @^¥û ¥ _êÁòKûeK \âa¥icìje_eòcûYÊÌ @ùUö ^òKU @ZúZùe KKðU ùeûMe @ù_lûKéZaé¡ò ^òcù« Cn ò\R Lû\¥eê _â ûY úR Lû\¥KêLû\¥ûb¥ûie _eòa©ð^ GK _âcêL KûeY - GjûùKùZK Lû\¥ aòmû^úu cZö ÊÌ Paòð Z[û @]ôKZ«ê~êq ùjaû ij Cnò\R Lû\¥eê KKðU ùeûM_âZòùeû]ú `ûAùUûùKcòKûf¨ ^ûcK eûiûd^òK _âû¯ùjûA[ûGö iû]ûeYZü aòbò^Ü _âKûe _eòaû, `k,gi¥ Z[û KVò^ @ûaeY~êq `k (Pò^ûaû\ûc,KûRêaû\ûc AZ¥û\ò) Cnò\R Lû\¥e @«bêðqö

(5) _âZòRûeK (antioxidant) ~êq Lû\¥MâjY - Lû\¥_\û[ðiÚòZ ùKùZK @cæ~û^-cêq cìkK geúeeùKûhMêWÿòKê KKðU ùeûM \ßûeû @ûKâ û« ùjaûùeijûdK ùjûA[ûGö ùKùZK bòUûcò^¨ (~[û, G,iò, Wò Gaõ A) Z[û ]ûZa _\û[ðeê _âû¯ _âZòRûeKC_ùeûq cêqcìkK (free radical)e _âKâòdûKê jâûiKeò_ûùeö KKðUùeûMe _âZòùeû] ^òcù« aòbò^ÜbòUûcò^¨e ù\÷^¦ò^ @ûag¥KZûe @û^êcû^òK _eòcûY^òcÜùe _â\© ùjûA@Qò -

bòUûcò^¨ @ûag¥K _eòcûYaòUû ùKeûUò^¨ ("G') 15-25 còfòMâûc¨

"iò' 1000-2000 còfòMâûc¨"A' 200-400 I.U.*

"Wò' geúe C_ùe 10-15cò^òU¨ iì~ð¥KòeY

(* International Unit)

KKðU ùeûM iéÁòKûeú cêqcìkKMêWÿòKe ^òÃûi^ùeijûdZû Keê[ôaû ùiùf^òdc¨ @KûŠò@û gi¥ (whole

grain), Méj _âÉêZ ùQ^û, eiêY I KêKêWÿûcûõieêcòkê[ôaûeê Gjò Lû\¥MêWÿòK MâjYúdöiû]ûeYZüC{ßkew~êq `k I _eòaûùe C_ea‰ðòZKKðUùeûM _âZòùeû]ú _âZòRûeKMêWÿòKe C_iÚòZò ù~ûMêñGMêWÿòK MâjYúdö

(6) e§^ùg÷kú I KKðU ùeûM iéÁòKûeú _\û[ð -Lû\¥_\û[ðe e§^ Z[û iõelYKûkùe c¤ KKðU ùeûMiéÁòKûeú _\û[ð C_ô^Ü ùjûA_ûùeö ùZYê Gjò _âKûe_\û[ðe iéÁò @ûguûKê \ìe Keòaû CùŸg¥ùe ^òcÜùKùZûUò aòhd _âZò ¤û^ ù\aû @ûag¥K -

(K) 240 WòMâú ùi<òùMâW¨eê D¡ßð Zû_^ùe ùZ÷k Kò´ûùiÜjiûe RûZúd _\û[ðeê KKðU ùeûM iéÁòKûeú_\û[ðMêWÿòKe C_ô©ò ùjC[ôaûeê ^òcÜ Zû_cûZâûùe e§^ùZ÷ke a¥ajûe Keû~òaû @ûag¥Kö

(L) e§^ ùZ÷kKê gúZk Z[û @§Kûe (iò]ûikLiì~ð¥KòeY _Wê^[ôaû iÚû^) iÚû^ùe aûdêùeû]ú _ûZâKò´û ùaûZfùe eLû~òaû CPòZö

(M) cûAùKâûùIßb¨ Pêfûùe Lû\¥Kê _äûÁòK¨ _eòaù©ð IßûKècêqKûMRùe ùNûWÿûAaû @ûag¥KöC_ea‰ðòZ Z[¥ûakú aòbò^Ü MùahYû _eòh\e

iùaðlY Z[û _~ð¥aiòZ @^êi§û^ C_ùe @û]ûeòZö @ûùcMâjY Keê[ôaû Lû\¥icìj c¤eê ùKùZK ^òŸòðÁ _âKûe KKðUùeûM iéÁòùe ijûdK ùjûA_ûe«òö Kò«ê icÉ _âKûe KKðUùeûM _âZòùeû] ^òcù« GK @û\gð Lû\¥ZûfòKû _âÉêZ Keòaû@i aö Z[û_ò Lû\¥aòmû^úu _âÉûaòZ Lû\¥ZûfòKûicÉ_âKûeKKðUùeûM_âZòùeû] _ûAñ ilc^ ùjùf c¤ Gjò ùeûMiéÁòe@ûguûKê ù~ DYû Keò_ûùe - G[ôùe iù¦j ^ûjóö

_äU¨ ^õ-451/1766, ^ì@ûiûjò, ^dû_fäú,

bêaù^gße-751012ùcûaûAf¨-9437041390

A-ùcf - gkroyster@gmail.com

aòmû^ \òM«36

ùiù_Ö´e, 2014

^ûù^ûùcWòiò^¨Wûqe aò_ò^ aòjûeú cjû«ò

_òŠVûeê aâj àûŠ_~𥫠^ûù^ûcû_\Šùe Kû~ð ¥Keò[ûGö cYòh geúeKê iìlàbûaùe ù\Lôùf Gjû ùKûhaû @Yê_ecûYêùe Zò@ûeòö LûA[ôaû Lû\¥, _ò§ê[ôaû aÈ Iejê[ôaû Ne c¤ @Yê _ecûYêùe MVòZö ùR÷a, @ùR÷a,RWÿ, ùPZ^ iaêÉeùe ^ûù^ûaòmû^ Kâòdûgúkö _\û[ðeù~Cñ MêY Zûe aéjZ¨ @ûKûeùe [ûG, Zûjû Zûe ^ûù^û@ûKûeùe ^[ûGö ^ûù^û @ûKûeùe _\û[ð aòùghMêYe@]ôKûe ú ùjûA[ ûGö ùjûcò I_û[ ô PòK ò›ûùe ù~CñMêYcìk_\û[ðùe [ûG ZûjûKê @]ôK _Zkû Kùf (dilution)Zûe gqò aé¡ò _ûA[ûGö Kò«ê Gjû ^ûù^ûaòmû^i¹Z ^êùjñöKûeY G[ôùe ^ûù^ûKYòKû ^[ûGö

^ûù^û_â~êqò aò\¥û K'Y^ûù^û _â~êqò aòmû^, @bòKÌ I _âûaò]ôK aòmû^ ijòZ

RW ÿòZö Gjû _\û[ðe GK ^ûù^ûc òUe Vûe ê GKgZ^ûù^ûc òUe _e òi úcû bòZùe Kû~ð ¥ Ke ò[ ûGö Gj û^ûù^ûaòmû^e GK _âûùdûMòK eì_ö ijRùe Kjòùf @ûYaòKcû_\Šùe @bòKÌ aòm û^e Kû~ð ¥ûcôK iõiÚ òZò ùjCQò^ûù^û_â~êqòaò\¥û Gjû _\û[ðe ^ûù^û cû_\Šùe _âKûg_ûC[ôaû MêYKê C_ù~ûM Kùe ~ûjûe ùbøZòK, eûiûd^òKI ùR÷aòK MêY ùijò _\û[ðe aéjZ @ûKûeùe bò^Ü ùjûA[ûGö

^ûù^ûaòmû^e AZòjûi29 ZûeòL Wòùi´e 1959 ùe @ûùceòKûe _\û[ð

aòmû^ú Rechard Phillip Frayman ^ûù^ûaòmû^e _â[c]ûeYû ù\A[ôùf Zûu bûhYùe ùi Kjò[ôùf : There is

plenty of room of the bottom.ZûucZùe _\û[ðe @ûYaòKaò^¥ûi _eò_ûUòùe @\k a\k Keò_ûeòùf Zûe MêYKê@ûgûZúZ bûùa _eòa©ð^ Keû~ûA_ûùeö 1974 ciòjûùeRû_û^e A¬ò^òdeòõ _âù`ie Dr. Nario Taniguchi Gjûe^ûc ^ûù^ûaòmû^ eLô[ôùfö ùijò icdùe Rechard Phillip

Frayman u a§ê Hibbs PòKò›û aòmû^ùe ^ûù^û _â~êqò

aò\¥ûe _âùdûMe ]ûeYû ù\A[ôùfö Zûu cZùe ~\ò ùMûUòG^ûù^û iû]^ (nano device)Kê geúe bòZeKê _âùagKeûA\ò@û~ûG @Ì icd bòZùe Zûjû jé\¨~ªKê ceûcZò Keò _êYò[ùe geúe aûjûeKê aûjeò @ûiòaö Gjò KÌ^û \úNð GKûa^ahð_ùe i¸a ùjûA[ôfûö Electron Microscope,Atomic

Scanning Tunneling Microscope Gaõ Atomic Forced

Microscope Cnûa^ ùjaû_ùe ^ûù^ûaòmû^ MùahYû IaòKûge aûU ùLûfòù\fû 1981 ciòjûVûeê ^ûù^û ~êMe@ûe¸ ùjfûö

^ûù^û cû_\Š^ûù^û g±e @[ð ùMWÿûö Gjû GK còUee GK

^òdêZûõgö Gjû ^ûù^ûcòUe \ßûeû c_û~ûGö GK A* ùjCQò2540000 ^ûù^ûc òUeö cYòhe ùKg jûeûjûeú50,000 eê 100000 ^ûù^ûcòUe Iiûeö @Yê GK^ûù^ûcòUe Vûeê Kc¨ (0.1 ^ûù^ûcòUe)ö DNA @YêeIiûe _âûd 2 ^ûù^ûcòUe, _êÁòiûe @Yêe Iiûe _âûd 10^ûù^ûcòUeö

^ûù^ûùcWÿòiò^¨ K'Y ?@b òKÌòZ ^ûù^ ûC_KeY I ^ûù^û iõeP^û

(structure) a¥ajûe Keò cYòh geúee ùR÷a iõiÚòZòKê@ûYaòK Éeùe ^òdªY, ceûcZò _ê^^òðcûY I iêgévkòZKeû~òaû ùjCQò ^ûù^û ùcWòiò^¨ö ijRùe Kjòùf ^ûù^ûC_KeY\ßûeû ùKûhúdÉeùe ùeûM ^òeì_Y I PòKò›û ùjCQò^ûù^ûùcWÿòiò^¨ö

^ûù^û_â~êqòaò\¥ûe PòKò›û aòmû^ùe _âùdûM1. ùeûM ^òeì_Y ùlZâùe _âùdûMö

2. ùeûM PòKò›û ùlZâùe _âùdûMö

ùeûM ^òeì_Y ùlZâùe _âùdûM_âZòaò´ Cù©ûk^ quantum dot I Pò_i¨ \ßûeû ùeûM

PòjÜU Keû~ûGö Pò_i¨ GK _eúlûMûe _eò Kû~ð¥ KùeöPê´Kúd ^ûù^ûKYòKû C_~êq _âZò_òŠ(antibody) ijòZ

37aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

a§òZ ùjûA ^òŸòðÁ @Yê PòjÜ_Zâ (Tag) iõeP^û Kò´ûRúaûYêKê ùfùaf (Label) Keòaû _ûAñ a¥ajûe Keû~ûGöʉð_eò aé© ^ûù^ûKYòKû DNA lê\âLŠ(short segment)PòjÜ_Zâ fMû~ûGö ^cê^ûùe [ôaû Rò^¨ @^êKâcòK aò^¥ûi(genetic sequence)K ê ùL ûR ò aûjûe Ke òa û _ûAñquantum dot a¥ajûe Keû~ûGö Nanopore _â~êqòaò\¥ ûa¥ajûe Keò ^¥ÁòKûcæ (nucleic acid)e Nucleotide eiò]û aò\ê¥Z¨ Êûle (Electronic Signature) ^ò@û~ûGöQuantum dot ~ûjû iòfòKû @û]ûeòZ @ûùfûK aòKòeY KùeöGjû gf¥ PòKò›Kuê @aêð\ (Tumour) PòjÜU _ûAñ iûjû~¥Keò[ûGö Micro RNA lûe (base) @^êKâcòK aò^¥ûiùeaòKéZò aû aòKêU^ (mutation) `êi¨`êi¨ KKðU ùeûMe flY_âKûg _ûAaû _ìaðeê RYûMùf _âû[còK @aiÚûùe `êi¨`êi¨KKðU ùeûMKê @ûùeûM¥ Keû~ûA_ûùeö DNA aòKêU^ePòjÜU _ûAñ Quantam dot e ùR÷a iõ~êMà (bioconjugate)a¥ajûe Keû~ûGö Gjû @aêð\e MZòaò]ô RûYòaû _ûAña¥ajûe Keû~ûGö Quantom dot aòbò^Ü _âKûe _âZò_òŠijòZ Mâ[ôZ ùjûA ^òŸòðÁ ùR÷a _eòPûdòK ijòZ KâòdûKeò[ ûGö aòbò^Ü ùR÷a _eòPûdK _ûAñ aòb ò^Ü _âZò_ òŠa¥ajûe Keû~ûGöPòKò›û ùlZâùe _âùdûM

ùeûM PòKò›ûùe ^ûù^ûKYòKû I ^ûù^û C_KeY(device) ~[û - Quantom dot, Dendrimer, Nuronobot

Nano submarine, Nanotube, Nanord, Nanowire INanoshell e bìcòKû @ZòMêeêZß_ì‰ðö ^ûù^ûKYòKû Jh]_eòaj^ Keò ^òŸòðÁ iÚû^ùe Jh] _j*ûA[ûGö KKðU ùeûMùKûh, aúRûYê I bìZûYêKê ^Á Keò[ûGö ùeûM ù~ûMê lZaòlZ@wKê Z«ê-@bòKÌ _¡Zòùe ceûcZò Keò[ûGö Gjû @cæ~û^_eòaj^ Keò[ûGö Jh]_eòaj^ ùjZêJh]cûZâûe _eòcûYGK \gcûõi jâûi _ûA[ûGö Jh]e ÊÌcûZâû ù~ûMê Jh]e_ûgßð _âZòKâòdû I aòhûq _âZòKâòdû jâûi _ûGö ùeûMú Jh]KêijRùe MâjY Kùeö KKðU ùeûM, c]êùcj ùeûM,jé\¨ùeûM, iÜûdêùeûM, @û^êaõgòK ùeûM, @ÉòùeûM,PcðùeûMI \«ùeûMKê ^ûù^û_â~êqò aò\¥û \ßûeû ijRùe Gaõ ÊÌicd c¤ùe PòKò›û I ^òdªY Keû~ûA_ûùeö

^ûù^û ùeûaU K'YGjû GK ^ûù^û C_KeYö GjûKê geúe bòZùe

_âùag KeûA lZ aòlZ I iõKâcòZ @wKê ceûcZò I PòKò›ûKeû~ûGö ùeûaUe iaðû]ôK @ûKûe ùjCQò 0.5 eê 3cûAKâ^¨ö KûeY Gjû Kû_òfûeò bòZùe bòZùe ijRùe~ûA @ûiò_ûeòaö @wûe @Yê ^ûù^ûùeûaUðe cìk C›ö Gjû@]ôK KVò^ ~ûjû júeû I `êùfeò^¨e ù~øMòKö Gjû eqeelectrolyte eê gqò iõMâj Keò[ûG Gaõ geúee ^òÃûi^~ª iûjû~¥ùe aûjûeKê aûjûeò @ûiò[ûGö

^ûù^ûùeûaUe ùa÷gòÁ¥Gjû geúeùe Kò_eò Kû~ ð¥ KeêQ ò Zûjû MRI,

ultrasound I X-ray\ßûeû RûYòùjaö Gjû C16@wûe@Yê\ßûeûZò@ûeò ùjûA[ôùf (C12 Isotope\ßûeû ^êùjñ)ö KûeY Isotope

e Nonzero nuclear magnetic movement [ûGö _â[ùcGjû iìPò \ßûeû geúe bòZeKê _âùag Keû~ûGö _ùe Gjû@w @adaKê ~ûA Kû~ð¥ Keò[ûGö Gjû ^òRe @aòKk^Kf iéÁò Keò[ûGö PòKò›K ùeûaUðeê @MâMZòKê ^òdªYKeò[û«òö VòK¨ iÚû^ùe Kû~ð¥ KeêQò Kò ^ûjó ù\L«òö PòKò›K^òŸòðÁ @wKê KâcaòlY Keò ^ûù^ûùeûaU ^òŸòðÁ fliÚû^ùeRcû ùjûAQò Kò ^ûjó ù\Lô_ûe«òö

^ûù^ûùeûaUe KâòdûcôK @ûag¥KZû^ûù^ûùeûaU eq^kúùe eq RcûUKê bûwò[ûGö

aéK¨K _[eKê c¤ bûwò[ûGö @aêð\ (Tumour) C_ùe ~ûªòKQò\â Keò GjûKê ^Á Keò[ûGö Gjû @iÚò ùKûhe aé¡ò KeòbMÜ @iÚòKê gúNâ ù~ûWÿò[ûGö KéZâòc ùfûjòZ eqKYòKû iéÁòKùeö Pcð ùeûMe PòKò›û _ûAñ ^ûù^û ùeûaU a¥ajûeKeû~ûGö Gjû ^òŸòðÁ _eòcûYe Pcðe céZ ùKûhKê aûjûeKeò\òGö Pcðe @]ôK ùZ÷k aûjûe Keò\òGö ^[ôaû ùZ÷kKêù~ûM Keò[ûGöPcðKê @û\â eLôaû _ûAñ VòK¨ _eòcûYe _âûKéZòK_âiû]û^ _âùdûM Keò[ûGö GK _âKûe Mouth wash ~ûjû^ûù^ûKYòKû \ßûeû _ì‰ð [ûG, Zûjû \« cûXÿòe ùeûM PòjÜUKeò RúaûYêKê ^Á Kùeö ù~Cñ RúaûYê lZòKûeK ^êùjñ

aòmû^ \òM«38

ùiù_Ö´e, 2014

cêLùe Zûjûe iõL¥û aé¡ò Keò[ûGö ^ûù^û ùeûaU cûXÿòZùkejò \«Kê _eòÃûe eL«òö eq^kúùe Kû~ð¥ Keê[ ôaû^ûù^ûùeûaU Atherosclerotic plaque Kê i`û Kùe Ieq ^k úKê iõ_â iû e òZ Kùeö `kùe QûZ ò gê k(Anginopectonis) I jé\¨NûZ bkò jé\¨ ùeûM \êe jêGöùKùZK ^ûù^û ùeûaU ^òügßûiùe `êi¨`êi¨ bòZeKê ~ûAaûdì[kòKê _eòÃûe Keò[û«ò, ~ûjû aòbò^Ü _âKûe gßûi ùeûMKê\ìe Kùeö ùa÷mû^òKcûù^ G_eò GK ^ûù^û ùeûaU ^òcðûYKeòQ«ò ~ûjû c]êùcj ùeûMúue eqùe MäëùKûR¨ aé¡òKê^òdªY Keò[ûGö ùeûaU c¤ geúeKê @cæRû^ ù~ûMûA[ûGö Gjû eq ùiâûZùe MZò Keò eqe ^cê^û ^òG I eqeaòbò^Ü C_û\û^e iû¦âZû cû_ò[ûGö Gjû _âZòaò´ Cù©ûk^_ûAñ lê\â K¥ûùceû aj^ Kùeö Gjû _âûKéZòK _âZòa§K@ZòKâc Keò ùKûhe ^¥ÁòKûcæ ijòZ Kâòdû Keò @û^êaõgòKùeûM \ìe Keò[ûGö

_äU¨ ^õ-697, bq c]ê^Me (MŠcêŠû), bêaù^gße

ù`û^¨ ^õ-0674-2350455

ùWwê : iZKðZû jó iêelûWûqe @^« @ûPû~ð¥

ùWwêRße GWòi¨ ^ûcKcgû aûjòZ bìZûYê R^òZ ùeûMöGjò bìZûYê Pûeò_âKûee ~[û-ùW^¨ 1, ùW^¨ 2, ùW^¨ 3,ùW^¨ 4ö ùWwê ùeûMúKê GWòi¨ cgû KûcêWÿòùf, ùWwê bìZûYêcgû ù\jùe _âùag Kùeö cgû ù\jùe ùWwê bìZûYê8 eê 10 \ò^ _~𥫠aùXÿ I aõg aòÉûe Kùeö ùWwêbìZûYê \ßûeû iõKâcòZ Gjò GWòi¨ cgû iêiÚ ùfûKKê KûcêWÿòùfùWwê bìZûYê iêiÚ ùfûK ù\jùe _âùag Keò 4 eê 7 \ò^ùWwê flY _âKûg Kùeö

ùWwê ùeûMùe jVûZ¨ @Z¥]ôK Rße @ûùiö [Šû iŸòðbkò @iêiÚ fûùM, cêŠaòù§, @ûLôùKûeWÿ _Q_ùU búhY~ªYû jêG, ùaùk ùaùk aû«ò fûùM aû aû«ò jêGö còkòcòkû_eò ù\jùe Nòcòeò `kò~ûGö jûZ I MŒòcû^uùe búhY~ªYû jêG `kùe Pûf òaûùe @iûc[ð¥ _âKûg _ûGöùKùZKu ù\jùe ^ûfò ^ûfò ùjûA `kò~ûGö ùWwê RßeeflY 2 eê 3 \ò^ ùjfû_ùe QûWÿò~ûA _êYò 2 eê 3 \ò^_ùe Rße @ûùiö Gjû _âûd iû]ûeY iŸòðRße _eò @ûcKê@ûKâcY Keò @ûù_ QûWÿò~ûGö Kò«ê ùaùkùaùk Gjûe RUòkflYMêWÿòK _âKûg _ûGö ùiMêWÿòK ùjfû -- ù_Uùe @]ôK ~ªYû fûMò ejòaûö- _ûUò, \û«,^ûK,@ûLô c¤ùe Z[û Pcðeê eq aûjûeòaûö- @Z¥]ôK aû«ò ùajû I aû«òùe eq _Wÿòaûö- KkûSûWÿû ùjaûö- @Z¥]ôK ùgûh fûMòaû I _ûUò gêLô~òaûö- Pcð [Šû fûMòaû I ckò^ _Wÿò~òaûö

gògê, MbðaZú, aé¡ Z[û c]êùcj, CyeqPû_ _eò@^¥û^¥ @û^êiwòK Rú‰ða¥ û]ô [ôaû a¥qòùlZâùe ùWwêcûeûcôK ùjûA[ûGö cûZâ C_~êq PòKò›û \ßûeû ùeûMú bfùjûA~ûA_ûùeö

MYòZùe ù^ûùaf¨ _êeÄûebûeZúd aõùgûna \êARY _âù`ieuê MYòZ

ùlZâùe ùMäûaûf¨ _êeÄûe _â\û^ Keû~ûAQòö Gcû^uc¤eê RYuê `òfØ ùcWûf¨ \ò@û~ûAQò, ~ûjûKê "MYòZeù^ûùaf¨ _êeÄûe' Kêjû~ûGö \lòY ùKûeò@ûe iòIfVûùe@ûùdûR òZ "A<e^¥ ûi^ûf¨ c¥û[¨ùcUòKûf ¨ dê^ òd^ ¨(@ûA.Gc¨.dê.)e c¬êk bûMðauê `òfØ ùcWûf I iêbûhùLûU ¨uê ùMûf Ø ù^bû^fò^à û _êeÄûe _â\û^ KeòQ òö_âò^¨iU^ aògßaò\¥ûkde MYòZ _âù`ie bûMðauê R¥ûcòZòiõL¥ûùe ^ì@û _¡Zò aòKgòZ Keòaû _ûAñ Gjò _êeÄûe_â\û^ Keû~ûAQòö "dê^òK¨ ùMc¨i'e ici¥ûKê iê]ûeòaû,Gjûe RUòkûZûKê aêS òaû Gaõ Gjò ici¥ûe iVòK ¨icû]û^ Keòaû _ûAñ ùLûU¨uê ù^bû^fò^àû _êeÄûe _â\û^Keû~ûAQ òö ùLûU ¨ ^ê ¥dKð aògßa ò\¥ ûkde Kùe<A^¨ÁòPê¥U¨ @`¨ cû[ùcUòKûf¨ iûA^¨ie Kµê¥Ue aòbûMe_âù`ie @Q«òö

- cêL¥ iµû\K

39aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

- _êeêYû Uûdûe, _AWÿùLûk AZ¥û\ò @\eKûeú Rò^òhKêNeVûeê \ìùeA MûZùLûkò ù_ûZòù\aû CPòZö

- Ne bòZùe @]ôK \ò^ ]eò Rcòejê[ôaû iÚòe_ûYòùeGWòi¨ cgû aõgaòÉûe Keê[ôaûeê ùKøYiò _ûZâ Kò´û@^¥ RûMûùe _ûYò RcòaûKê ù\ùa ^ûjóö

- @«Zü3-4 \ò ùe [ùe _ûYò eLû~ûC[ôaû _ûZâMêWÿòKêi`ûKeò gêLûA ù\ùaö

- eûZò bkò \ò^ùe ùgûAfûùaùk c¤ cgûeú UûwòùgûAùaö

- cgû NCWÿûAaû _ûAñ ^ò´_Zâ I SêYû ]ì@ûñ ù\A_ûeòùaö- ù\jùe ^ò´, Ke¬ ùZf I jk\ú fMûA_ûeòùa

`kùe cgû KûcêWÿò ^[û«òö- KúU^ûgK C_PûeòZ cgûeò a¥ajûe Keòùaö

Gjû\ßûeû cgû ùKøYiòcùZ @û_Yu ùgûAaû icdùeKûcêWÿò _ûeòa ^ûjóö

- Nee ùQûU _òfû Z[û MbðaZú cjòkû ^ò½òZ bûùaiaê icdùe KúU^ûgK Jh] C_PûeòZ cgûeòa¥ajûe Keòùaö

- cgû KûcêWÿûeê elû _ûAaû _ûAñ ùMûWÿjûZ Z[û _ìeûgeúeKê ùNûWÿûA _ûeê[ôaû ù_ûhûK _ò§òùaö

- Nee SeKûMêWÿòKùe cgûeò Rûfò fMûAaûe a¥aiÚûKeòùaö

- ù~ ùKøYiò Rße ùjùf Wûqeu _eûcgð MâjY KeòJh] ùia^ Keòaû ijòZ MêWêPò, Zêkiú _ZâKê Kßû[¨aò]ôùe iòSûA 30 cò.fò. cûZâûùe\ò^Kê 2 [e ùia^Keòaû CPòZ¨ö @ûdêùað\ PòKò›û _âYúZ \ŠKRße PòKò›ûijòZ @céZbŠû _Zâei 10-20 cò.fò. cûZâûùe cjêijòZ MâjY Kùf Gjò ùeûMe eqe @YêPKâòKû(Platelet) cûZâû ÊûbûaòK Vûeê Kcò~ûA^[ûGöiùaðû_eò _eòùagKê _eòÃûe _eòz^Ü eLôùf, GWòi¨

cgû aõgaé¡ò Keò_ûeòùa ^ûjóö ~ûjû\ßûeû ùWwê bìZûYêiõKâcòZ ùjûA_ûeòùf ^ûjó I ùWwê Rße ùja ^ûjóö

@ûdêùað\ PòKò›û]ôKûeú, iê¦eMWùcûaûAf - 9437221716

ùWwêùeûM ùjûA[ôaûeê iù¦j ùjùf eq ^cê^ûiõMâj Keò Gfòiû _¡Zò \ßûeû GjûKê PòjÜU Keû~ûA[ûGö@ûc eûR¥e icÉ ùcWòKûf¨ KùfR¨, K¥û_òUûf¨ jÆòUûf,bêaù^gße, ùKûeû_êU, @^êM êk, KkûjûŠò, cdêeb¬,iê¦eMWÿ i\e cjKêcû jÆòUûfùe c¤ Gfòiû _¡ZòùeùWwê ^ò‰ðde iêaò]û ejòQòö

ùWwê ùeûMe ^òeûKeY _ûAñ ùKøYiò ^òŸòðÁ `k_â\Jh] ^ûjó, ùKak flY @^êiûùe PòKò›û Keû~ûGö GjòùeûM _ûAñ @ûRò _~𥫠ùKøYiò _âZòùh]K UúKû aûjûeò^ûjóö ùagò Rße ùjùf cêŠùe _ûYò_Uò ù\A Kò´û I\ûK_Wÿûùe ù\j ù_ûQò Zû_cûZâû Kcû~ûG Kò´û Rße ^òaûeKJh] ù\A Zû_cûZâû KcûA \ò@û~ûGö ZZ¨ijòZ @ûc_ûPK,@MÜò\ú_K, eiûd^ Jh] \ò@û~ûGö

GWòi¨ cgû aõg ùfû_ Keòaû Gaõ cgûcû^ueaõgaé¡ò ùjC[ôaû iÚû^ i`û Keòaû Gaõ cgû ^ KûcêWÿòaû_âZò ~^ôaû^¨ ùjaû ùWwêùeûMe _âZòùh]K a¥aiÚûö GWòi¨cgû Kkûewe I @^¥ cgûuVûeê @ûKûeùe ùQûUö Gjûeù\j, _òVò I ùMûWÿùe ]kû ]kû Mûe _Wÿò[ûGö iû]ûeYZü_ûALû^û _òU¨ Kò´û ^ûkòùe ù\Lû ~ûC[ôaû aWÿ ]eYe cgûGjû ^êjñ«òö Gjò cgû _eòÃûe iÚòe _ûYò ij KVò^ Ée[ôaûiÚû^ùe Wò´ ù\A[û«òö cgû Wò´ ù\C[ôaû iÚû^MêWÿòK ùjfû-eêc¨Kêfe, `êfKêŠ, _ûYòUûuò, Uûdûe¨, `âòR¨e _Q_ûLùe[ôaû _ûYò ùUâ, jûŠò, cûVò@û, ^Wÿ ò@ûùLûk (hùXÿA),KUû_AWÿ, bwûUòY, _äûÁòK¨ cêYò, KûPÿùaûZf, iòùc<KêŠ,UòYWâc¨ AZ¥û\òùe Rcò[ôaû iÚòe _ûYòö @ûce @Z¥û]ê^òKRúa^ùg÷kú Z[û aûj¥ _eòùage elYûùalYe @bûaGWòi¨ cgûaõg aé¡ò Keò[ûGö- Ne Pûeò_ûLùe [ôaû Nûi, aê\û I @^ûa^û MQ

@û\ò KûUò i`û Keòù\aû CPòZö Giaê RûMûùe cgûLeûùaùk aògâûc ^ò@«ò, i§¥ûe @a¥ajòZ _ìaðeê IiKûùk Gjò cgû KûcêWÿò[û«òö

- Ne Pûeò_ûLùe [ôaû LûfLcû ù_ûZò ù\aû CPòZöù~_eò G[ôùe _ûYò Rcò ^ eùjö

- Nee Pûeò_ûLùe @a¥ajéZ Kì@ _âbéZò iÚû^ùe cgûfûbðûLô@û Mû´êiò@û cûQ QûWÿòaû CPòZö

aòmû^ \òM«40

ùiù_Ö´e, 2014

(_ûA)gâú \êù~ð¥û]^ iûjê

aé©e @ûKéZò ù~ùZ aWÿ aû iû^ ùjC_ùQ Cbd~êqòcìkK I _eúlûcìkK bûaùe _âcûY Keû~ûAQò ù~,

ù~ùKøYiò aé©e iað\û _eò]ô GK ]aî ûua¥ûi ö

Gjò ]îaûuKê MâúK¨ @le (_ûA) ^ûcùe @aòjòZKeû~ûAQòö Gjò ùjCQò @ie«ò \gcòK iõL¥û 3.141592...

~ûjûKò 1706 ciòjûùe MYòZm CAfòdc¨ ùRû^i ¨(Williom Jones) \gðûA[ôùfö 1761 ciòjûùe MYòZmfû´ùaUð (Lambert) _âcûY Keò[ôùf ù~, GK@_eòùcd iõL¥ûö Gjò iõL¥û e cû^ ^òeì_Y Keòaû_ûAñ 2500 ahð ùjfû ùPÁû ùjûA @ûiê@Qòö MâúK¨ MYòZm@ûKòðùcWòi¨ (Lâú._ì. 287-212)_â[ùc Gjò ]îaûue cû^^ò¡ðûeY Keòaû _ûAñ ùPÁû Keò[ôùfö @ûKòðùcWòiu @^ê~ûdúe @ûi^Ücû^ (approximate value) 22

7ö

e _âKéZ cû^Vûeê C_ùeûq @ûi^Ü cû^ 22

7iûcû^¥ @]ôK @ùUö

e aòbò Ü @ûi^Ücû^ ^ò¡ðûeY ùKCñ ~êMùe Kûjû\ßûeûùjûA[ôfû Zû'e GK iõlò¯ iûeYú ^òcÜùe \ò@ûMfûö

e @ûi^Ücû^ MYòZm / ib¥Zû ciòjû(i) 10 3.16 ùa\ Lâú._ì. 3000

(ii)25

3.128 ùaaòùfû^úd ib¥Zû Lú._ì. 3000

(iii)22

3.14287 @ûKòðùcWòi¨ Lú._ì. 287-212

(iv) 3.1416 Uùfcò LâúÁû± 150

(v)355133

Pò^û MYòZm PêwPò LâúÁû± 480

(vi)6283220000

@û~ð¥b… LâúÁû± 530(vii) 10 bûÄeûPû~ð¥ LâúÁû± 1150

(viii)39271250

bûÄeûPû~ð¥ LâúÁû± 1150

(ix)

2 2 2 2

.2 2

`eûiú MYòZm bòGùU LâúÁû± 1579(x) 3.14159265358979323846 fêùMA`¨ LâúÁû± 1610

(xi)2 2 4 4 6

x x x x x ...2 1 3 3 5 5

Ißûfòi¨ LâúÁû± 1650

(xii) 1 1 1

1 ...4 3 5 6

MâúùMûeú LâúÁû± 1671

(xiii)

2

2 2 2

1 1 1...

6 1 2 3@Gfe LâúÁû± 1740

(xiv)9801

3.14159262180331103 8

eûcû^êR^¨ LâúÁû± 1887-1919

MYòZ I Kµê¥Ue aòmû^

41aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

e cû^ ^ò‰ðd Keòaûe _âYûkúe @ûi^Ücû^ Cbd R¥ûcòZòK I aòùgæhYûcôK

_ŸZòùe ^ò‰ðd Keû~ûGö a©ðcû^ @ûùc R¥ûcòZòK _âYûkúùee cû^ ^ò‰ðd KeòaöA P B

SO

Q

D R C

PòZâùe ABCD aé©e ajòfòðLôZ aMðùlZâ I PQRS @«fòðLôZaMðùlZâöO, aé©e ùK¦â Gaõ a¥ûi = PR = QS = d

ABCD aMðùlZâe _eòiúcû = 4d

2 2 22 2 d d 2d d

PQ PO OQ2 2 4 2

aMðùlZâe _eòiúcû = d

4 x 2 2d 2.828d2

aé©e _eò]ô = d

ABCD aMðùlZâe _eòiúcû > aé©e _eò] ô > PQRS

aMðùlZâe _eòiúcû

4d d 2.828d

d4 2.828

aé©e _eò]ô = aMðùlZâ \ßde _eòiúcûe jûeûjûeò cìf¥ 4 2.828 6.828

3.4142 2

a©ðcû^ aMðùlZâ ^ ù^A \êAUò iêhc hWÿbìR ecìf¥ c¤ VòK¨ ^ò‰ðd Keû~ûA _ûeòaöajòühWÿbìRe _eòiúcû = 3.464d

@«ühWÿbìRe _eòiúcû = 3d

aé©e _eò]ô = d

ùZYê 3.464 3

3.464 36.464 3.232

2

ùijò_eò 12 aûjê aògòÁ \êAUò iêhc ajêbêR ù^ùf

3.216 3.106

3.1612

Gjò_eò ajêbêRe aûjêiõL¥û aXÿûAùf e @ûjêeò VòK¨cìf¥ R¥ûcòZòK _âYûkúùe ^ò‰ðd Keû~ûA_ûeòaö

iûeYú : ajêbêRùe e @ûi^Ücû^ajêbìRe ajêbìRe _eòiúcû e @ûi^Ü

aûjê iõL¥û ajòüfòLôZ @«fòðLôZ cû^3 5.19 2.59 3.89

4 4.00 2.80 3.414

5 3.63 2.938 3.284

6 3.46 3.00 3.232

12 3.20 3.1 3.161

36 3.15 3.14 3.145

96 3.14 3.141 3.1415

C_e iûeYúKê @^ê¤û^ Kùf RYû~ûG ajêbêReaûjêiõL¥û aé¡ò _ûAùf e D¡ßðiúcû I ^òcÜiúcû ^òKUZeùja Gaõ e @ûi^Ücû^ \gcòK @ù^K iÚû^ _~ð¥«VòK¨ ^ò‰ðd Keû~ûA_ûeòaö

MYòZ gòlK, ieKûeú Cy aò\¥ûkd,

PêWÿû_ûfò, Ròfäû-afûwúeùcûaûAf - 9438067770A-ùcf -d.saahu@gmail.com

aòmû^ \òM«42

ùiù_Ö´e, 2014

Kûù_âKeu iÚòeûuI Kûù_âKe iõL¥û

gâú iùeûR Kêcûe cjû«òaòek aòiàd aògßMYòZ @ûKûge bûÄe gâú^òaûi

eûcû^êR^¨ue R^àe VòK¨ 17 ahð _ùe iõL¥ûRMZe @ûCGK ~û\êKeeûcP¦â \©ûùZâd Kûù_âKe (D. R. Kaprekar)17 Rû^ê@ûeú 1905 ciòjûùe (a©ðcû^e cê´ûA) aù´e\j^ê (Dahanu) ^ûcK iÚû^ùe R^àMâjY Keò[ôùf R^àeVòK¨ 8 ahð _ùe ùi Zûucû@ ûu ê jeûA[ôùfö Zûuaû_û RùY ùR ¥ûZòhg ûÈaògûe\ [ôùfö aûf¥KûkùeZûu aû_ûuVûeê ù~ùZùaùkùR¥ûZòhgûÈ i´§ùe KòQòmû^ gòlûKe ê[ ôùf ùijòicdùe aòg ß iõL¥ûRMZC_ùe jVûZ ¨ ÊZü_ âa é©@ûMâj aXÿò~ûA[ ôfûö ùij ò\ò^Vûe ê iõL¥ûRMZe KòQò eji¥cd Z[¥ Zûu \ßûeû_eò_âKûg fûbKfûö Zûue aò\¥ûkd gòlû "[ûù^'e GKaò\¥ûkdùe icû¯ Keò 1923 ciòjûùe _êù^iÚòZ `Mêði^KùfRùe _âùag Kùf Gaõ ùiVûùe Zûue ùcøkòKMûYòZòK _âZòbû _â\gð^ Keò GK ÊZª _eòPd iéÁòKùfGaõ Wrangler R. P. Paranjape Mathematical Medal

MâjY Kùfö Zû_ùe cjûeûÁâe ^ûiòK¨ ije ^òKUa©ðúù\a¨fûfúe GK aò\¥ûkdùe Rúa^e ùghcêjì©ð _~ð¥«RùY gòlK jòiûaùe @ZòaûjòZ Keò[ôùfö Zûu MûYòZòK_âZòbûKê ^MY¥ Z[û Zêz cù^ Keò icûR Zûuê ÊúKéZò_â\û^ Keê^[ôfûö Z[û_ò ùi MYòZ _âZòbûKê @^êi§ò›ê c^ù^A ùLûRò Pûfò[ôùfö cSòùe cSòùe _âKéZòe GK ^òKû*^RûMûKê ~ûA \êüLùe Kû¦ò _KûC[ôùf Gaõ aû¿eê¡ KŒeêKòQò g± Seò@ûiê[ ôfû : ""iZùe K'Y G. H. Hardy

eûcP¦â \©ûùZâd Kûù_âKe

eûcû^êR^¨u _âZòbûKê aògß\eaûeùe _âKûgòZ Keòaû _ûAñRùY cûZâ Mêe ê R^ à ù^AQ« ò ! Zêùc _ùQ ùc ûeûcû^êR^¨uê MYòZRMZe icâ ûU¨ Keò\ò@ cûZ â Bgßeù\A[ôaû ùcû _âZòbûKê @i¹û^ Ke^ûjó, KûjóKò ^û _âZòbûi¹û^òZ ^ùjùf ùcû @ûcôû ùKak KÁ_ûAa Zûjû ^êùjñBgßeue @acû^^û ùjaö''

aûÉaòK¨ _eòùghùe Bgße Zûu WûK gêYòùf, Zûuêaògß \eaûeùe _eòPòZ Keòaû _ûAñ Bgße RùY cjû^ MêeêMartin Gardener Zûue cjû^¨ _êÉK Mathematical

Games (Scienti fic American, March, 1975) ùe\©ûùZâdue MûYòZòK _âZòbûKê _âKûgòZ Kùfö ùijò\ò^eêZûu _âZòbûe _âKéZ ÊúKéZò còkòfûö Zû' _ùe_ùe aògße@ù^K _ZâòKûùe Zûu MûYòZòK @a\û^MêWÿ òK _âKûgòZùjûA@ûiêQòö

'6174' (Kaprekar's Constant) Kûù_âKe iÚòeûu^ûùc iê_eòPòZö Kûù_âKeue MûY òZòK @a\û^M êWÿ òKc¤e ê Kûù_âKe iõL¥û, \©ûùZâdiõL¥û , aòRdûiõL¥û,jûhðû\ iõL¥û, ùWc¨ùfû iõL¥û cêL¥Zü iõL¥ûRMZùeùag¨ @û\ éZò fûb KeòQòö @ûi«ê ùi i´§ùe UòùK@ûùfûP^û KeòaûöCASE - 1 (A) 6174 = Kûù_âKeu iÚòeûu

ù~ùKøYi ò 4-@u aògò Á iõL¥ û (@uMêW ÿò Kbò^ Übò^Ü ùjûA[ ôaû @ûag¥K)e @uM êW ÿòK ê aWÿeê iû^Gaõ iû^e ê aW ÿ Kâ ùc iR ûA a òùd ûM Ke« êöaòùdûM`kKê _êY ò aWÿeê iû^ Gaõ iû^eê aW ÿ iRûAaòùd ûM Ke«ê, Gjò_eò KeòP ûf«ê, ù\Lôùa _eòùghùeKûù_âKeu iÚòeûu = 6174 ùe _j* ôùaöExample - cù^Ke iõL¥ûUò = 1234

4321 8730 8532

(-) 1234 (-) 0378 (-) 2358

3087 8352 6174

(cûZâ 3Uò step ùe iò¡û«ùe _j*ôùf)

43aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

Gj ò_eò @ù^K 4-@u aògòÁ iõL¥ ûK ê ù^AMYòZù_âcúcûù _eúlû Ke«êöCASE - 1 (B) 495 = Kûù_âKeu iÚòeûu

ù~ùKøYiò 3-@u aògòÁ iõL¥û (@uMêWÿòK bò^Übò^ÜùjûA[ôaû @ûag¥K)e @uMêWÿòKê aWÿeê iû^ Gaõ iû^eêaWÿ Kâùc iRûA C_ùeûq C_ûdùe aòùdûM Keò Pûf«êö_eòùghùe Kûù_âKeu iÚòeûu = 495 _ûAùaö

Example - cù^Ke iõL¥ûUò = 132

321 981 972

(-) 123 (-) 189 (-) 279

198 792 693

963 954

(-) 369 (-) 459

594 495

aò.\â. : ù~ùKøYiò 3-@u iõL¥ûeê Gjûe aò_eúZ iõL¥ûaòùdûM Kùf aòùdûM `k _âû« @u \ßde _û[ðK¥eêRYû_ùWÿö ~\ò _û[ðK¥ =1 jêG, aòùdûM`k =100 - 1=99

ùjaö ~\ò _û[ðK¥ = 2 jêG, aòùdûM`k = 200-2 = 198

ùjaö ~\ò _û[ðK¥ = 3 jêG, aòùdûM`k = 300 - 3 =297

ùjaö VòK¨ ùijò_eò ~\ò _û[ðK¥ = 9 jêG, aòùdûM`k900-9 = 891 ùja (PûZâQûZâúcûù^ _eúlûKeò ù\L«ê)ö

(GVûùe _â û« @u Kj òùf gZK I GKK @uKêaêSòaûKê _W ÿòa)

CASE -2 : Kûù_âKe iõL¥û

~\ò 'K'GK Kûù_âKe iõL¥û jêG, ùZùa 'K2 ' _ì‰ðaMðiõL¥ûUò 2D Kò´û 2D-1 (~êMà aû @~êMà) @u aògòÁ ùja_ì‰ðaMð iõL¥ûùe aûc_ûgßðùe D Kò´û (D-1)Uò @u ejòaGaõ \lòY_ûgßðùe iað\û 'D' Uò @u ejòaö _ê^½ ~\ò aûc_ûgßð I \lòY _ûgßð iõL¥ûe ù~ûM`k = K jêG, ùZùa 'K'

GK Kûù_âKe iõL¥û ùjaö

Example:

9 GK Kûù_âKe iõL¥û 29 81 8 1 9

45 GK Kûù_âKe iõL¥û 245 2025 20 25 45

VòK¨ ùijò_eò

1c ù~ûWÿò

2

2

55 3025 30 25 55

99 9801 98 01 99

2d ù~ûWÿò

2

2

297 088209 080 209 297

703 494209 494 209 703

2999 998001 998 001 999

3d ù~ûWÿò2

2

2223 04941729 0494 1729 2223

7777 60481729 6048 1729 7777

4[ð ù~ûWÿò

2

2

2728 07441984 0744 1984 2728

7272 52881984 5288 1984 7272

5c ù~ûWÿò

2

2

11111112 123456809876544

01234568 09876544 11111112

88888888 7901234409876544

079012344 09876544 88888888

(aò.\â. : _âùZ¥K ù~ûWÿòe ù~ûM`k =10n Gaõ _ì‰ðaMðe\lòY _ûgßð iõL¥û icû^ö n= GK MY^ iõL¥û)CASE -3 : \©ûùZâd iõL¥û

jò¦ê _êeûY Kò´\«ú @^êiûùe aâjà û, aò¾ê , cùjgßeZâò ù\au cêŠùMûUòG geúe ]ûeY Keò[ ôùf Zûu êbMaû^ \©ûù©âd Kêjû~ûGö VòK¨ ùijò_e ò iõL¥ ûRMZùe ù~C ñ iõL¥ûMêW ÿòKe _ì‰ ðaM ð cû^Uò 3 Kò´ûZùZû$]ôK _ì‰ðaMðcû^ ]ûeY Keò[ûG, ùijò iõL¥ûMêWÿ òKê\©ûùZâd iõL¥û Kêjû~ ûGöExample:

2 2 2 2

2 2 2 2 2

2 2 2 2

2 2 2 2 2

2 2 2 2 2 2

2 2 2 2

7 49 (2 4, 3 9, 7 49)

13 169 (1 1, 3 9, 4 16, 13 169)

19 361 (1 1, 6 36, 19 361)

35 1225 (1 1, 5 25, 15 225, 35 1225)

57 3249(2 4, 3 9,7 49,18 324,57 3249)

275 1625625 (4 16, 5 25, 25 625)

Gjò_eò @ù^K \©ûùZâd iõL¥û iõL¥ûRMZùe @Qòö

aòmû^ \òM«44

ùiù_Ö´e, 2014

CASE -4 : aòRdû iõL¥û~\ò ùMûU òG iõL¥ûe _ì‰ðN^cû^e @uMêWÿòKe

ù~ûM`k ùijò iõL¥û jêG, ùZùa ùijò iõL¥ûUòKê aòRdûiõL¥û Kêjû~ûGöExample:

38 512 5 1 2 8

318 5832 5 8 3 2 18

(Gjò_e ò @ù^K iõL¥ û @Q ò, QûZâQûZâúcûù^ ùLûR òaûj ûe Ke« ê)CASE - 5 : jûhðû\ iõL¥û :

ù~Cñ MY^ iõL¥ûMêWÿòK , iõL¥ûe @uMêWÿòKe icÁò\ßûeû iµì‰ð eìù_ aòbûR¥, ùijò iõL¥ûMêWÿòKê jûhðû\ iõL¥ûKêjû~ûGöExample:

48 70 133 209

4, 10, 19, 194 8 7 0 1 3 3 2 0 9

308 247 476

28, 19, 283 0 8 2 4 7 4 7 6

@ZGa 48, 70, 133, 209, 308, 247, 476 _âùZ¥KùMûU òG ùMûU òG jûhð û\ iõL¥û (iõL¥ ûRMZùe @ù^Kjûh ðû\ iõL¥û @Qò)öaò.\â. : '9' e MêYòZK iað\û GK jûhðû\ iõL¥û

Kûù_âKeue iÚòeûu =6174 GK jûhðû\ iõL¥û( 6174 = 18 x 343)eûcû^êR^ ^´e = 1729 GK jûhðû\ iõL¥û( 1729 = 19 x 91)Gjò iõL¥ ûùe Kûù_ âKe I eûcû^êR^ ¨u iõL¥ûe

cjûc òk^ NUò[ôaûeê Kûù_âKe jhð òZ c^ùe @ûcôaòùbûeùjûA G iõL¥ûe G_eò ^ûcKeY KeòQ«òö eûcû^êR^ ¨uêùi ùKùZ bf_ûC[ ôùf Zûj û Gj ò iõL¥ûe ê ijRùeRYû_WêQòö

CASE - 6 : ùWc¨ùfû (DEMLO) iõL¥ûù~ùKøYiò MY^ iõL¥ûKê (I - Series Number) III

... III \ßûeû MêY^ Kùf ù~Cñ iõL¥û iéÁòjêG, ùiMêWÿòKêDEMLO Number Kêjû~ûGöExample :

891, 8991, 899 ... 991

(GVûùe _âû« @u 2Uò ù~ûM`k iõL¥û cSòùe @Qò)2377754, 259974, 18333315 AZ¥û\ò ùMûUòG

ùMûUòG DEMLO Number (_âû« 2-@u aògòÁ 2 Uò iõL¥ûeù~ûM`k cSòùe @Qò)(Gjò_eò @ù^K iõL¥û iõL¥ûRMZùe @Q«ò)Gjò iõL¥ûe 2 Uò aòùgh @ûKhðY

(A)1

0.001122334455667789891

(B)1

0.0001112223334445556667778898991

DEMLO Number e @ûC 2Uò aòùgh @ûKhðY(A) 2178, 21978, 219978, ...2199...9978 ùMûUòGùMûUòG Demlo iõL¥û(2178=198x11, 21978=198x111, 219978=198x 1111)

(i) 2178 x 4 = 8712

(ii) 21978 x 4 = 87912

(iii) 219978 x 4 = 879912

(iv) 2199978 x 4 = 8799912

(Gjò @^êKâce _âùZ¥K DEMLO NumberKê '4' \ßûeû MêY^Kùf iõL¥ûUò IfUò~ûG)(B) 142857, 1429857, 14299857 ... ùMûUòG ùMûUòGDemlo Number

(1287x111=142857, 1287x1111=1429857,

1287x11111=14299857)

(i) 142857 x 6 = 857142

(ii) 1429857 x 6 = 8579142

(iii) 14299857 x 6 = 85799142

(iv) 142999857 x 6 = 857999142

45aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

(Gjò @^êKâce _âùZ¥K DEMLO NumberKê '6' \ßûeû MêY^Kùf 142 I 857 iõL¥ûe iÚû^ _eòa©ð^ ùjCQò)

iõL¥ûRMZùe Pjk _KûA[ôaû Gjò iõL¥ûRMZe~û\êKe ù~ ùKùZ _âZòbûgûkú [ôùf Zûjû Zûu MûYòZòK_âZòbû _eòPd \òGö iõL¥ûRMZ _ûAñ @ûjêeò @ù^K iZ¥_â\û^ KeòQ«ò ~ûjû iõùl_ùe _âKûg Keòaû @ûc_ùli¸a ^êùjñ (_ùe ùKùa @ûùfûP^û Keòaû)ö

aûÉaòK Zûu ùghRúa^ @Zò ù^÷eûg¥R^K [ôfûöùi gòlKZû Rúa^eê 1962 ciòjûùe @a¥ûjZò ù^ùföRúa^e ùghcêjì©ð _~𥫠iõL¥ûRMZ _ûAñ Kûc KeòMùföaògß \eaûeùe ÊúKéZò còkòaû _ìaðeê 1988 ciòjûùe ùiùgh^òügß ûi Z¥ûM Kùfö Zûu CùŸg¥ùe Kêjû~ûAQ ò""iõL¥û RMZKê MYòZ_ê¿ ùiøM§ùe aòùcûjòZ Keòaû _ìaðeêaYe cfäú aYùe `êUò SûCñkò ~ûA[ôfûö''ijûdK _êÉK1. Mathematical Games - Martin Gardener (Scientific

American)

2. The World Directory of Mathematicians (Sweden)

3. The Wonder World of Kaprekar Numbers.

(TheAssociation of MathematicsTeachersof India,

Chennai)

4. @bò^a MYòZ aòPòZâ Vol. - 19, Sept.-Dec.-2002,

Vol. 26, Mar-June-2009, C_iÚ û_^û - _âù`ieP¦âKòùgûe cjû_ûZâö

IWÿògû ùÆi¨ @û_äòùKg^¨ ùi<e¨,

_äU^õ-45/48 (_ò), Rdù\a aòjûe, bêaù^gße-23ùcûaûAf¨ - 9778029087

aòmû^ aòaò]û@ûZ _Z^eê cjûKhðY ^òdc

@ûaòÃûe - ùKùZ iZ ?A¬ò^òde¨ cûdû]e ÊûAñ

aòmû^ AZòjûie GK ajêk PyòðÿZ I aòaû\úd Kò´\«úiûe¨ @ûARûK¨ ^òCU^¨ I Zûu @ûaòÃéZ cjûKhðY ^òdcKêù^A ajê\ò^eê _âPÿkòZ @Qòö Gjûe ib¥Zû i´§ùe @ù^Kiù¦j _âKûg Keò[ôaûùaùk @ù^K GjûKê ic[ð^ KeòQ«òö_â[ùc ù\Lôaû Kò´\«úUò K'Y ?

^òCU^¨ ùK´òâR¨ aògßaò\¥ûkdùe @¤d^ Keê[ôaûùaùk ùiVûùe ù_äM¨ ùeûM ù\Lûù\fû Gaõ aògßaò\¥ûkda¦ ùjûAMfûö QûZâcûù^ ^òR ^òR NeKê ù`eòMùfö^òCU^¨ c¤ ^òR MûñKê @ûiòùfö Zûu Ne ùMûUòG ^ò_Uc`if @*kùe [ôfûö Zûue ùMûUòG iê¦e C\¥û^ [ôfûö^òCU^¨ aWÿ fûRKêkû [ôùf Gaõ iûwiû[úu ij _âûdcòkûcògû Keê ^ [ôùfö GYê QêUúùe ùi @]ôKûõg icdC\¥û^ùe aiò Pò«ûcMÜ ejê[ôùfö

Gj ò_e ò \òù^ ^òCU^¨ZûuC\¥û ùe ùMûUòG ùiI MQcìkùe aiò[ôaû ùaùk MQeêùMûUòG @ûZ Zûu cêŠC_ùe_Wÿòfûö ""@ûü !'', Pò}ûe KeòCVòùf ^òCU^¨ö cûZâ ZZ¨lYûZ¨Zûu cêŠKê ùMûUòG _âgÜ @ûiòfûö@ûZUò MQeê Liò ZkKê KûjóKò_Wÿòf û ? Gjû KûjóK ò C_eKêMfû ^ûjó ? MQeê `k _ûPÿòaû _ùe Gjû ZkKê _Wÿò[ûGöGjû icùÉ @ûajcû^ Kûkeê fl¥ Keò @ûiòQ«òö Kò«ê Gjò_âgÜ Kûjûeò c^Kê @ûiò ^ [ôfûö Kò«ê ^òCU^¨uê iû]ûeYc^êh¥ ij Zêk^û Keò ùja^ûjóö ùi iûùwiûùw Gjò_âgÜe C©e _ûAaûKê ùPÁû Kùfö

^òCU^¨^òKU @ZúZùe IWÿògû Kéhò I ùa÷hdòK aògßaò\¥ûkdùe

@ûce _ìaðZ^ eûÁâ_Zò bûeZe^ô G._ò.ùR. @a\êf¨ KûfûcbûhY ù\A Kjò[ôùf, _ûeRò^úd `ife cû^a icûRKêcûZâû]ôK iê`k còkòaûe iù¦jcêq _âcûY còkêQòö ùZùa G'iµKðùe aû\û^êaû\ Rûeò ejòQòö aòmû^e Rd~ûZâûKê bd I_âcûYòZ ^ Keò_ûeê[ôaû Z©ß ùeûKòaûùe ^ò½d @i`k ùjaö_eúlû^òeúlû \ßûeû @KûU¥bûùa _âû¯ mû^ I iò¡û«Kê cû^aicûR \òù^ ^ò½d MâjY Keòaö - iµû\K

aòmû^ \òM«46

ùiù_Ö´e, 2014

ùjCQ«ò CAfòdc¨ ÁêùKùf (William Stukeley)ö ÁêùKùfùjCQ«ò RùY _âZÜZ©ßaòZ¨ Gaõ ^òCU^¨u _â[c ùKùZRYRúa^ú ùfLKu c¤eê RùYö Gjò _êÉKUò ^òCU^¨u céZê¥e_âûd 25 ahð _ùe 1752 ciòjûùe _âKûgòZ ùjûA[ôfûöcûZâ ajê\ò^ ùjfû _êÉKUòe ùKøYiò K_ò còkê^ûjóö edûf¨ùiûiûAUòe @bòùfLûMûeeê Gjûe jûZùfLû _ûŠêfò_ò còkòaû_ùe G[ôeê _âKéZ @ûZ KûjûYú RYû _WêQòö edûf¨ ùiûiûAUòZe`eê Gjò jûZùfLû _ûŠêfò_òUò a©ðcû^ A<eù^U¨ùeC_f² ùjCQò (royalsociety.org/turning_the_pages)ö

_ûŠêfò_òUòùe ÁêùKùf ùfLôQ«ò ù~ ^òCU^¨ ^òùRZûuê @ûZ KûjûYúUò Kjò[ôùfö _êÉKe C¡éZûõg ùjCQò,"After dinner, the weather being warm, we went into the

garden and drank tea, under the shade of some apple

trees ... he told me, he was just in the same situation,

as when formerly, the notion of gravitation came into

his mind. It was occasiond by the fall of an apple, as

he sat in contemplative mood. Why should that apple

alwaysdescend perpendicualry to the ground, thought

he to himself ..."

@[ðûZ¨, ""Mec _ûM [ôfûö ùbûR^ _ùe @ûùc C\¥û^Kê~ûA ùKùZK @ûZ MQe Qûdû Zùk aiò Pû _û^ Kfêö ùiùcûùZ Kjòùf, "ùi VòK¨ Gjò_eò _eòiÚòZòùe [ôaûùaùkcû¤ûKhðY ]ûeYû Zûu cÉÃKê RêUò [ôfûö ùi Pò«ûgúkcò¬ûiùe aiò[ôaûùaùk ùMûUòG @ûZe _Z^ _ùe GjûNUòfûö ùi ^òùR ^òRKê _Pÿûeòùf, Gjò @ûZUò KûjóKò iað\ûiò]û bìAñ C_ùe _WêQ ?''

G[ôeê RYû_WêQò ù~ ^òCU^¨ I @ûZKê ù^A ejò@ûiò[ôaû Kò´\«ú @]ôK«ê iZ¥ö @ûZUò ^òCU^u cêŠC_ùe_Wÿò [ûA ^ _ûùe, cûZâ Gjû ù~ aòL¥ûZ cjûKhðY ^òdceù_âeYû\ûdK, G[ôùe iù¦j ^ûjóö

ùW_êUò ùRù^eûf¨ c¥ûù^Re,

_ò._ò. GŠA.A. ùiKè^¨, ùcK^, eû*ô-834002ùcûaûAf - 09470193755

A-ùcf-mayadhar2002@yahoo.co.in

cjûKhðY ^òdcaògße _âùZ¥KaÉê @^¥_âùZ¥KaÉêKê @ûKhðY Kùeö

Gjò @ûKhðY ak aÉê \êAUòe aÉêZße MêY`k ij icû ê_ûZúGaõ aÉê \êAUòe \ìeZûe aMðij _âZòùfûcû^ê_ûZúö

1 22

m mF G

r

GVûùe, F = cjûKhðY akm1 I m2 = aÉê \êAUòe aÉêZßr = aÉê\êAUò c¤ùe [ôaû \ìeZûG = cjûKhðY ]âaûu

m1 m2

r

ùi RûYò _ûeòùf ù~ @ûZUò MQeê Liò _é[ôaú_éÂùe_Wÿòaû _Qùe _é[ôaúùe [ôaû ùKøYiò ak Kûc KeêQòö ùi@]ôK Pò«û Keò _é[ôaúe cû¤ûKhðY akKê @ûaòÃûe Kùföùi Lûfò ùiZòKòùe i«êÁ ùjùf ^ûjóö ùi Gjûe aòùÇûeòZKeò GjûKê aògße _âùZ¥K _\û[ð _ûAñ _â~êR¥ Kjò GKiûaðR^ú^ Z©ß "cjûKhðY ^òdc' @ûaòÃûe Kùfö

Gjò ^òdceê iì~ð¥ Pûeò_ùU MâjMêWÿòKe Nì‰ð^ Kò´û_é[ôaú Pûeò_ùU P¦âe Nì‰ð^Kê aêSòùjfûö K[ôZ @Qò ù~C\¥û^ùe ^òCU^¨u cêŠùe @ûZ _Wÿòaû _ùe ùi GjûKê@ûaòÃûe Keò[ôùf, cûZâ Gjû i´§ùe @]ôK @¤d^ Keòùi GjûKê ajê _ùe _âKûg Keò[ôùfö Gjû 1687 ciòjûùe_âKûgòZ Zûue _âiò¡ _êÉK "_âò^¨iò_ò@û'ùe _â[ùc _âKûg_ûA[ôfûö

Gjò KûjûYúUò ^òCU^¨u icdeê @ûRò _~𥫠Pûfò@ûiòQòö Gjû ùKùZ iZ I ùKùZ còQ, ù\Lôaûö Gjòaòhdùe ^òCU^¨ ^òùR K'Y Kjò[ôùf, Zûjû ^òKUùeCù^àûPòZ ùjûAQòö fŠe edûf¨ ùiûiûAUòe @bòùfLûMûe(archive)ùe fêKÑûdòZ bûùa ejò[ôaû ùMûUòG _ûŠêfò_òKêC¡ûe Keû~òaû _ùe @ûZ KûjûYúe _âKéZ eji¥ RYû_WÿòQòö

_ûŠêfò_òUò ùjCQò ^òCU^¨u ùMûUòG Rúa^ú _êÉKöGjûe ^ûc ùjCQò "iûe¨ @ûARûK¨ ^òCU^¨u Rúa^ iáZò'(Memoirs of Sir Isac Newton's Life) Gaõ Gjûe ùfLK

47aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

Rúa^ Ròmûiêù^ûùaf¨ ~gÊú (3)

WKÖe @bd Kêcûe \kûA... ù^ûùaf¨uê Zûu RúaŸgûùe Wò^ûcûAU¨ bkò

aòùÇûeKe Cnûa^ _ûAñ ""céZê¥e aYòK'' ùaûfò gêYòaûKêcòkò[ôfûö ùi jó Rúa^e iZ¥ RûYòaû _ûAñ Kû~ð¥ Keò[ôaûùa÷m û^òKu _ûAñ ù^ûùaf¨ _êeÄûe _âZò û Keò[ ôùföRúaaòmû^ icdKâcùe ùiû_û^ _ùe ùiû_û^ @ûùMAPûfòQòö _âZò ùiû_û^ùe @Mâ\ìZ bûaùe _û\ [û_ò[ôaûaòmû^úcû^uê geúeZ©ß aû @ûdêaòðmû^ aòbûM _ûAñ CŸòÁù^ûùaf¨ _êeÄûeùe _êeÄéZ Keû~ûAQòö ...

1904 ciòjûe ù^ûùaf¨ ~gÊúAbû^¨ _ûb¨fb¨

eêhúd ùa÷mû^òK Abû^¨_ûbfb¨ (Ivan Pavolv)1904ciòjûùe geúeZ©ß aû @ûdêaòðmû^aòb ûMùe ù^ûùaf ¨ _êeÄûe_ûA[ôùfö Rúa _ûPK Kâòdûùefûk ùaûjòaû NUYû ijòZ c^eiµKð aòhdùe @ûaòÃûe Keò[ôaûZ[¥ _ûAñ Zûuê Gjò _êeÄûe\ò@û~ûA[ôfûö G ùjCQ«ò _âL¥ûZ"_ûbfb¨u KêKêe' M_e iâÁûö

_ûb¨fb¨ eêhò@ûe eòdû~û^ (Ryazan) ijeùeùiù_Ö´e 26 ZûeòL1849 ciòjûùe R^àMâjYKeò[ôùfö_òZû _òUe còUâòbòK¨ _ûb¨fb (Peter Dmitrievich Pavlov) IcûZû aûeaûeû Abûù^ûbû Ci¨ù_^Äû (Varvara Ivanovra

Uspenskaya)u iê_êZâ ùjCQ«ò Abû^ö _eòaûee ùKøkòKaé©ò [ôfû ]cð~ûRKö cûZâ ùKøkòKaé©ò _ûAñ CŸòÁ gòlûeê@a¥ûjZ ù^A ùi<_òUeaMð aògßaò\¥ûkd (University of

Saint Peterberg)ùe _âûKéZòK aòmû^ùe _Xÿòaû _ûAñ ^ûcùfLûA[ôùfö1875 ciòjûùe aògß aò\¥ûkde WòMâú jûif

Keòaû _ùe c¤ Zûue _ûV_Xÿû icû¯ ùjûA^[ôfûö Zûue@ùjZêK @ûMâj [ôfû RúaKâòdû aòmû ùeö ùZYê ùi GKûùWcú@`¨ ùcWòKûf¨ iRðeú @^êÂû^ùe _Xÿû @ûe¸ Keò[ôùfö1878 ciòjûùe @ûdêaòðmû^ùe WòMâú _ûA[ôùfö _ûV¥Kâce@]ôKeê @]ôK aòhd @¤d^ Keò 1879ciòjûùe @^êÂû eêʉð_\K fûb Keò[ôùfö

aé©ò _ûA _ûb¨fb¨ GK MùahYûMûeùe Kû~ð¥ KeòaûijòZ ^òRe WKÖùeU¨ WòMâú _ûAñ MùahYû ^òa§ ùfLô[ôùfI 1883 ciòjûùe WKÖùeU¨ WòMâúùe bìhòZ ùjûA[ôùföùi Gjò MùahYû cû¤cùe \gðûA[ôùf ù~ jéZ¨_òŠeùKùZK iÜûdê iõiÚû \ßûeû cYòh I _gêcû^ue Rúa^Kâòdû^òdªòZ ùjûA[ûG ~ûjûKê ùi ^bòðRòc¨ (nervism) Z[¥bûaùe _eòPòZ KeûA[ôùfö

1890 ciòjûùe Ehò@ûe MêeêZß_ì‰ð GKèù_eòùc<ûf¨ùcWòiò^¨ (Experimental Medicine) @^êÂû^Kê ùi ^òcªòZùjûA @ûiò[ôùf I 45 ahðeê @]ôKKûk Wò_ûUðùc<¨ @`¨`òRòIùfûRò (Department of Physiology) @^ê û^Kê_eòPûkòZ KeûA MêeêZß_ì‰ð RúaKâòdû aòmû^e GK ÊZª@^êÂû^ eì_ùe aògß \eaûeùe _eòPòZ KeûA[ôùfö

_ûb¨fb¨ aòb ò^Ü geúe Z©ß aòhdùe MùahYûKeò[ôùfö ùi ù~Cñ Kû~ð¥ _ûAñ @]ôK RYû Zûjû ùjCQò@RòðZ _âZòa©ð aû ÊdõPûkòZ iÜûdaòK _âZòKâòdû (conditional

reflex)ö Gjû GK Rúa c^É©ß i´kòZ geúeKâòdûöKêKêecû^ue Lû\¥ _ûAñ fûk ùaûjòaû @^êi§û^eê ùi Gjò

Abû^¨ _ûb¨fb¨

_ûbfb¨ iõMâjûkdùe iõelòZ _ûbfb¨u KêKêe

aòmû^ \òM«48

ùiù_Ö´e, 2014

iò¡û« ^òeì_Y Keò[ôùfö _â[ùc KêKêecû^uê Kâcû^ßdùeN<ò aRûAaû _ùe Lû\¥ \ò@û~ûA[ôfûö Lû\¥ _ûAaû _ùeKêKêecû^ue _ûUòeê fûk aûjûe ê[ôaûe ù\Lû~ûA[ôfûöGjòbkò KòQò\ò^ @^êiéZ ùjaû_ùe N<ò aRûA Lû\¥ ^\ò@ûMùf c¤ fûk ùaûjòaûe ù\Lû~ûA[ôfûö G[ôeê _ûb¨fb¨_âcûY Keò[ôùf ù~ fûk ùaûjòaû GK c^É©ß Kâòdû ~ûjûRúa @ûiê[ôaû NUYûK ê c^ùe C_f² Keò geúeKâòdûiµû\^ Kùeö GjûKê Kêjû~ûG @RòðZ _âZòa©ðö

ùiûbòGZ¨ ieKûe _ûb¨fb¨uê Lêa¨ i¹û^ ù\A[ôùföadie ùghbûM _~𥫠Zûu MùahYûcôK @^êbìZòKê ù\g_ûAñ a¥ajûe Keò[ôùfö _ûb¨fb¨ aòmû^ _ûAñ Gbkò _ûMk[ôùf ù~ céZê¥ g~¥ûùe [ôaû icdùe Zûue RùY _âòdQûZâKê Zûu _ûLùe aiûA[ôùf I ceòaû icdùe K'YNUYû aû RúaKâòdû NUêQò Zûjû fò_òa¡ Keòaû _ûAñ ^òùŸðgù\A[ôùfö

Abû^¨ _ûb¨fb¨ 1936 ciòjû ù`aédûeú 27ZûeòLùe ùiûb òG[ ¨ dê^òde^¨e ùf^ò^¨M âûW¨ ijeùe_âûYZ¥ûM Keò[ôùfö

1905 ciòjûe ù^ûùaf¨ ~gÊúeaUð KP¨

ùjù^eòK¨ jec^¨ eaUðKP¨ (Heinrich Hermann Robert

Koch) ùjCQ«ò Rcðû^ú Wûqeö~là û aû U ê¥ ae¨K êùfûi òi ¨(tuberculosis) aòhdùe MêYûcôKMùahYû _ûAñ 1905 ciòjùeZûuê geúeZ©ß aû @ûd êaòðmû^aòbûMùe ù^ ûùaf ¨ _êeÄûe\ò@û~ûA[ôfûö

Rcðû^e ùj^¨be ¨ (Hanover) eûR¥e KäûCiÚ ûf¨(Clausthal) ijeùe 1843 ciòj û Wòùi´e 11ZûeòLùe eaUð KP¨ R^à MâjY Keò[ôùfö aû_û jec^¨ KP¨

(Hermann Koch) I cûZû cû[ûAf¨ Rêfò ùj^eòU¨ aòùIߊ(MathileJulie HenrietteBiecoend)uR^àòZ13_òfû_òfòuc¤eê eaUð KP¨ ùjCQ«ò ZéZúd _êZâö 1848 ciòjûùe_âû[còK gòlû @ûe¸ Keò _âùZ¥K ùgâYúùe ùgâ QûZâ bûaùe^òRKê _âcûYòZ Keò[ôùfö 1962 ciòjûùe iÜûZK WòMâújûif Keò[ôùfö cûZâ aêWÿûRûjûRùe RùY Wûqe bûaùeKûc KeòaûKê Zûue Azû [ôfûö ùZYê MUò^¨R^¨ aògßaò\¥ûkd(University of Gottingen)ùe @ûdêaòðmû^ _Xÿò 1866ciòjûùe WòMâú jûif Keò[ôùfö

aúRûYê aû a¥ûùKÖeò@û (bacteria) C_ùe eaUð KP¨MùahYû Keò fêA _û½eu iéÁ aúRûYê aòmû^Kê _âZòÂòZKeûAaûùe cêL¥ bìcòKû MâjY Keò_ ûeòùfö ùMûR ûZò_gêcû^u c¤ùe @û^ÚâûKè (anthrax) ùeûMeiõKâcY aòhdKê@^ê¤û^ Keò ùaiòfi¨ G^Ú â ûiòi ¨ (Bacillus anthracis)aúRûYêKê KP¨ iõKâcòZ _gêe eqeê @fMû Keò[ôùfö GbkòaúRûYêKê @aòcòg âòZ ù_ûhK aû _òIe KfPe¨ (Pure

Culture)ùe aé¡ò KeûA[ôùfö Gjò ùaiòfi¨ aúRûYê ^òRÊù_ûh\ (host) Vûeê @]ôK icd _~𥫠@fMû ùjûA ejòùfGK _âKûe ùKûh ù_Uú \ßûeû @ûaéZ ùjC[ôaûe \gðûA[ôùföaúRûYêe Gj ò @aiÚ ûK ê @«e ùeYê aû Gù Šâû ùÆ ûe ¨(endospore) Kêjû~ûGöGMêWÿòK cûUòùe ajêZ icd _~ð¥«Rúa« ejò_ûe«ò ~ûjûKò C_~êq _eòùagùe ùMûRûZúd_gêuê jVûZ¨ iõKâcY KeûA[ûGö Gjû\ßûeû cjûcûeú bûaùe@û^ÚâûKè a¥û_ò~ûGö

eaUð KP¨ 1883 ciòjûùe `âû^i¨ MùahKcû^uijòZ cògò jARû ùeûM aòhdùe MùahYû Keò[ôùf I GjòùeûM Keê[ôaû aúRûYê bòaâòI Kùfeò (Vibrio Cholerae)KêPòjÜU Keò[ôùfö Gjû 1854 ciòjûùe AUûfúd ùa÷mû^òK`äòù_û _ûiò^ò (Flippo Pacini)u \ßûeû Vûa ùjûA[ôfûö ùiicdùe aka©e [ôaû cò@ûRàû Z©ß (Miasma theory) _ûAñGbkò @ûaòÃûeKê MêeêZß \ò@û~ûA^[ôfûö cò@ûRàû Z©ß ùjCQò- jARû bkò ùeûM \ìhòZ _a^ \ßûeû ùjûA[ûGö

eaUð KP¨

49aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

~làû ùeûM NUûC[ôaû aúRûYê cûAùKû a¥ûùKÖeò@c¨Uê¥aeKêùfûiòi (Mycobacteriumtuberculosis)Kê 1882ciòjûùe KP¨ @ûaòÃûe Keò[ôùf I ùeûMú ù\jeê aúRûYêKê_é[K¨ KeûA _òIe KfPe KeûA_ûeò[ôùfö ùi a¥ajûeKeò[ôaû @Me ù_äU¨ (Agar Plate) _¡Zò @ûRò c¤ @YêRúaaòmû^ _âùdûMgûkûùe a¥ajûe ùjCQòö

""aúRûYê (Rúa) jó ùeûMe KûeK'' cZaû\e eaUðKP¨ [ôùf C\¥qûö Zûu \ßûeû _âYòZ ""KP¨u ÊúKû~ð¥ Z[¥''(Koch's postulates) jó KP¨uê ù^ûùaf¨ _êeÄûe RòZûAù\A[ôfûö Z[¥e cêL¥ aòhd - ùeûMMâÉ RúaVûùe ajê_ecûYêe @YêRúae i§û^ còùkö iêiÚ Rúa _ûLùe Zûjû^[ûGö @YêRúaKê ùeûMúu _ûLeê @fMû Keò _òIeKfPe¨ùe aXÿûA ùjaö Gbkò ù_ûhòZ @YêRúaKê iêiÚ Rúaù\jKê _âùagKeûAùfZû' ù\jùe ùijò ùeûM ù\Lû\òGö

1898ciòjûùe_êiòð@ûùe ^ì@û bûaùe MXÿû ~ûA[ôaûiõKâûcK ùeûM _âZòÂû^ (Prussian Institute for Infectious

Diseases)e _â[c ^òùŸðgK ùjûA[ôùfö Gjò _âZòÂû^Uò_ea©ðúKûkùeeaUð KP¨ _âZòÂû^ bûaùe^ûcòZ ùjûA[ôfûö

66 ahð adiùe ùc 27 ZûeòL, 1910 ciòjûùeaùW^¨-aùW^¨ (Baden-Baden) ijeùe eaUð KP¨ _âûYZ¥ûM Keò[ôùfö

6 Rò.GP¨./1150/iò-15, ùiKÖe-9, iòWÿòG, KUK

ùcûaûAf - 9437296115A-ùcf-akumardali@yahoo.co.in

cûAùKû a¥ûùKÖeò@c¨ Uê¥aeKêùfûiòi¨

iùeûùMiò (Mbð\û^)WKÖe ùiøùc¦â ùNûh

~òG Mbð]ûeY Keò i«û^Kê R^à \òG, ùi jó i«û^ecû@û aû R^^úö Zûe cû'Vûeê _âû¯ Wò´ûYê, gêKâûYê \ßûeû^òhòq ùjûA _ea©ðúKûkùe i«û^ùe _eòYZ ùjûA[ûGöGA cû@ûcûù^ ùjCQ«ò i«û^e aûùdûfRòKûf¨ cû@û(Biological mother)ö @ûA^Zü Gjû ÊúKéZö

iõ_âZò KéZâòc R^^ _â~êqò aû ijûdK R^^ _â~êqò(Arti f icial reproductive technology aû Assisted

reporductive technologyiõùl_ùeART)eC_ù~ûMKeòMbð]ûeY I i«û^e R^àKâòdûUò ù~Cñ cûZû KeêQ«ò ùii«û^e aûùdûùfûRòK¥ûf¨ cû@û ^ ùjûA_ûe«òö aòbò^ÜKûeYeê ^ûeú Mb]ûeY Keò_ûùe ^ûjóö Reûdêe MûV^òKici¥û aû Reûdêe @^ê_iÚòZò @û\ò ùjùf Reûdê Mbð]ûeYKeò_ûùe ^ûjóö Gbkò ici¥û C_êRòùf C_ùeûq cûZûcûù^@ûAbòG`¨ (IVF - In-vitro fertilization) _¡Zòùe MVòZ bïYKê@^¥ ^ûeúe Reûdêùe iÚû_^ I Zûe _ea©ðú aé¡ò KeûAi«û^Kê _é[ôaúKê @ûYò[û«òö ù~Cñ cûZû @^¥e i«û^uê Mbðùe]ûeY Ke«ò ùicû^uê iùeûùMU¨ c\e aû Mbð\û^KûeúcûZû Kêjû~ûGö (Surrogacy in when another woman

carries and gives birth to a baby for the couple who

wants to have a child)ö

bïYe _òZûcûZû Mbð\ûZâú cû'

aòmû^ \òM«50

ùiù_Ö´e, 2014

@ûc _êeûYcû^uùe iùeûùMiòe @ù^K C\ûjeYejòQòö bûMaZùe @Qò ù\aKúu i¯c i«û^ ùaùk bïY_âZòiÚû_òZ ùjfûö ù\aKúu a\kùe ùeûjòYúu Mbðùeakeûc R^à ù^ùfö akeûcu aûùd ûfR òKûf cû@ûùjCQ«ò ù\aKú @ûC Mbð\û^Kûeú cû ùjCQ«ò ùeûjòYúö

iùeûùMiò ù^A KòQò bâû« ]ûeYû I aòbò^Ü KêiõÄûeiû]ûeY cû^iùe ejêQòö aòhdUò @ûùc ù~ùZ iek bûaêQêjêGZ _êeû_ìeò iek ^êùjñö aòbò^Ü ]eYe ù^÷Z òK I@ûA^MZ ici¥û iùeûùMiò ij RWÿòZö ùZùa ùa÷mû^òK\éÁò ùKûYeê I C^ÜZ PòKò›û _¡Zò ijûdZûùe "iùeûùMiò'Gùa GK _âPÿkòZ I @ûd©û]ú^ _¡©òö

iùeûùMiò cìkZü \êA _âKûeeö (1) iµì‰ð (Full)I @ûõgòK (Partial)ö iõ_ì‰ð iùeûùMiòKê @ûùc iû]ûeYZüZò^ò bûMùe bûM Keò[ûCö AzêK cû'e Wò´ûYê _eòPòÿZ _êeêhe gêKâûYê \ßûeû ^òhòq

ùjûA @^¥ ^ûeú Mbðùe iÚû_^ö @RYû iêiÚ cjòkûe Wò´ûYê ij AzêK _òZ ûu

(cûZûu mûZùe) gêKâ ûYê \ßûe û ^òh òq ùjûA @^¥^ûeú Mbðùe iÚû_^ö

@RYû ^ûeú Gaõ @RYû _êeêhe i*ôZ Wò´ûYê I gêKâûYêaûj¥ _eòùagùe ^òhòq ùjûA Mbð\û^Kûeú cûZûMbðùe iÚû_^öMbð\û^Kûeú cû'e Mbð]ûeY I _âia _¡Zò @^¥

iû]ûeY @«üi©ßû _eò ùjûA[ûGö ùZùa gêKâûYê I Wò´ûYêe

còk^ I gêKâûYê \ßûeû ^òhòq ùjûA Wò´ûYêe _âû[còK aé¡ògeúe aûjûùe aòmû^ûMûee KéZâòc _eòùagùe ùjûA[ûGöGjò _¡ZòK ê @ûAbòG`¨ (IVF - In-vitro fertil ization)Kêjû~ûGö ^òhòq ùjaû _ùe Wò´ûYê Zûjûe cûZûu MbðùeiÚû_^ Keû~ûGö

@ûAbòG`¨ _¡Zòùe _â[ùc Wò´ûYê \ûZâú ^ûeúKê KòQòJh] ù\A Zûe Wò´ûgdeê @ù^KMêWÿòG _eò_Kß Wò´ûYêKêgeúe aûjûeKê @Yû~ûG I GK aúRûYê cêq _eòùagùeeLû~ûGö Gjû_ùe icÉ Wò´ûYê _ìaðeê iõMéjúZ gêKâûYêiõÆgðùe @ûiòùf Zûjû gêKâûYê \ßûeû ^òhòq ùjûA[ûGö bïY_âZòiÚû_^û _ìaðeê Mbð\û^Kûeú cû'Kê c¤ Jh] ù\A ZûeReûdêKê Mbð]ûeY _ûAñ C_~êq KeòaûKê jêGö Reûdê _âÉêZùjfûeê PòKò›K bïY iÚû_^ Keò[û«òö

@ûAb òG`¨ I iùeûùMi ò _¡Zòe i`kZûe jûegùj _âZògZ ^êùjñö Human Fertilization and Embryo

Authority of UK e GK jòiûa @^ê~ûdú @ûAbòG`¨ _ùeiùeûùMiò Gaõ Rúa« gògêe R^à (live birth rate)ejûe gùjùe Zòe òge ê Pûk ògö Gjò jûe ^òb ðe KùeWò´ûYê\ûZû cû' I iùeûùMU cûe adi C_ùeö \êjóuadi ù~ùZ aXÿòa iû`f¥e jûe ùiZòKò Kc òaöGjûQWÿû Wò´ûYêe ÊûiÚ¥, Zûe MêYMZ cû^, iùeûùMUcû'e ÊûiÚ¥, Mbð]ûeY ùaùk iùeûùMU cû'e cû^i òKI gûeúeòK iÚòZò , iùaðû_eò ù~Cñ Käò^òK¨ùe icMâ _âKâòd ûUòiû]ôZ jêG, ùiVûKûe Kû~ð¥_¡Zò I _eòùag ajêkûõgùei`kZûe jûeKê ^ò¡ ðûeY Keò[ ûGö

@ûõgòK iùeûùMiò (Partial Surrogacy)ùe Wò´ûYê^òùhKKeY cêL¥Zü @ûAd ê@ûA (IUI - Intra Uterine

Insemination) _¡Zòùe ùjûA[ûGö Gjò _¡Zòùe i«û^AzêK _òZû aû Kcòg^òõ _òZûuVûeê iõMéjúZ gêKâûYê KéZâòc_¡Zòùe cû'e Mbðùe i*ûe Keû~ûGö iû]ûeYbûùaKjòùf Gjû ùjCQò Semen pushingö Gjò _¡Zòùe LyðKc¨ö bûeZùe @ûõgòK iùeûùMiò @ûA^ aòeê¡ö Gjò_¡Zòùe iùeûùMU cû' ij i«û^e aûùdûfRòKûf iµKð

51aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

ejêQòö GVûùe iûùeûùMU cû @^¥ cû'cû^u _eò i«û^e_âûKéZòK R^^ú, ùZYê i«û^ C_ùe Zûe \ûaú ejò_ûùe,Kò«ê iûùeûùMiòe _â[c i©ð ùjCQò i«û^ C_ùe Mbð\û^Keê[ôaû R^^úe ùKøYiò \ûaò ejòa ^ûjóöiùeûùMiò ij RWÿòZ aò_\

_âùZ¥K c^êh¥KéZ PòKò›û _¡Zòùe KòQò ^û KòQòaò_\e i¸ûa^û ejòQòö iùeûùMiò _¡Zò Gjûe a¥ZòKâc^êùjñö ReûdêKê Mbð]ûeYC_ù~ûMú Keòaû_ûAñ aòbò Ü ]eYeJh]e a¥ajûe ùjûA[ûGö ùi icÉ Jh] ajêk _eòlòZI _ûgßðKâòdû aòjú^, Kò«ê iaê cYòhe geúe K'Y icû^ ?

Mbði*ûe ùaùk PòKò›K iû]ûeYZü \êA Zòù^ûUòbïYKê Mbðùe iÚû_^ Keò[û«ò, CùŸg¥ @«Zü ùMûUòG bïYReûdê@«ü @ûaeYùe fûLô~ûG `kùe Reûdêùe GKû]ôKi«û^e aé¡ò jêGö GjûKê cf¨Uò_êf¨ ù_âM^û^¨iò (multiple

pregnancy) Kêjû~ûGö Gjû `kùe Cbd cûZû I Mbðùe[ôaû i«û^e KòQò gûeúeòK ici¥û C_êRò[ûGö "iùeûùMiò'ecìk ici¥û iµì‰ð MbðKûk _ìaðeê @_eòYZ i«û^e R^àöù^÷ZòKZû I @ûA^¨

iùeûùMiò _ûAñ Mbð\û^Kûeú cû' @ûag¥Kö GAcû' Mbð]ûeY Keòa, @ûag¥K ùjùf ^aRûZKKê É^¥_û^KeûAa Zû'_ùe i«û^Kê @^¥ jûZùe ùUKò ù\aö ù~Cñcû' Gjû KeêQò @ûleòK @[ðùe ùi ReûdêKê bWÿûùe fMûA@[ð C_ûRð^ KeêQòö GVûùe iûùeûùMiò GK a¥aiûd GaõC_ôû\òZ \âa¥ ùjCQò cû^a gògêö

aûYòRò¥K iùeûùMiòe cìk CùŸg¥, ùKAUû cûia¥a]û^ùe KòQò @[ð C_ûRð^ö @ùÁâfò@û, ù^\ef¥ûŠi,Rû_û^ _âbéZò ù\gùeaûYòRò¥K iùeûùMiò ^òhò¡öaòùUâ^ùeMbð\û^Kûeú cû' Mbð]ûeY icde Jh] Lyð, Wûqeu_eûcgð _ûAñ Lyð I Mbð]ûeY ùaùk ùi ~\ò ùjûùUfùeej«ò ùZùa Zû'e Lyð Kcòg^òõ _òZûcûZû aj^ KeòùaöRcðû^¨, AUûfò, iêAùW^¨ @û\ò ù\gùe iùeûùMiò ùa@ûA^ö2002 ciòjûùe aûYòRò¥K iùeûùMiò bûeZùe @ûA^i¹Zò _ûAQòö

PòKò›û gûÈùe ù^÷ZòKZûe ùKùZûUò cìk bò©ò ùjCQò lZò Ke ^ûjó (To cause no harm) C_Kûe Ke (Benefienceaû To effect a cure) ùeûMúe Êû]ú^ AzûKê i¹û^ Ke (To respect to

patient) ^¥ûd I iêaòPûe (To treat patient fairly without

discrimination)Gùa _âgÜ ùjCQ ò Gj ò ^úZòMêWÿ òK aûYòRò ¥K

iùeûùMiòùe ùKùZ \ìe _ûkòZ ùjCQò ?Mbð]ûeY ùaùk ~\ò iùeûùMU cû geúeùe KòQò

RUòkZû ù\Lû\òG ùiùZùaùk iùeûùMU cû' KûjûKê \ûdúKeòùa ? Kcòg^òõ _òZûcûZû, c¤iÚò GKû aûK¥ùe "jûZù]ûA ù^ùa'ö _âiaùaùk céZ i«û^ R^à ùjùfMbð\û^Kûeú cû' K'Y Zûe _âû_¥ _û@û«ò ?

PòKò›û gûÈe \ßòZúd bò©ò - "C_KûeKe'ö iùeûùMUcjòkû ~\ò PòKò›K _ûAñ ùeûMú, aòùgh Kcòg^òõ _òZûcûZû_ûAñ ùi ùjCQ«ò cjKòf (client)ö GVûùe PòKò›KeC©e\ûdòZß Kûjû_ûAñ ? RùY cjòkû KòQò @[ð C_ûRð^ _ûAñMbð\û^ Keòaû _ûAñ eûRò ùjùfö i«û^jú^ \µZòuê i«û^ù~ûMûA PòKò›K ù^÷ZòKZûe cû^\Šùe C_Kûe Kùf,ùjùf Mbð\û^Kûeú cûZûe @û[ðôK gâúaé¡òùe iûjû~¥ KeòaûK'Y PòKò›Ku Kûc ?

ùghùe _ûVKuê ùMûUòG _âgÜö ]e«ê, Mbð\û^Kûeúcû' iêi Ú i«û^U òG R^à Kùfö G[e i«û^e aû[ ðiûUòð`òùKUùe i«û^e _òZûcûZû bûùa Kûjûe ^ûc ùfLûùja ? iùeûùMU cû' ù~ùa WûqeLû^ûùe _âiaùa\^ûù^A b©òð ùjùa, ùiùZùaùk ùi K'Y Zûue ^òRÊ ^ñûù\A b©òð ùjùa ? ~\ò ^ jê@«ò, Kò«P _âia ùaùk@NUY NùU, ùiùZùaùkRUòkZû _ûAñ KòG \ûdú ùjùa?ùghùe gògêe R^àùe Zûe R^à\ûZâú cû' ~òG Zûuê _é[ôaúKê@ûYòQò Zû'e _eòPd Kòbkò Cj¥ ejòa ?

aûLeûaû\, KUK-753002

ùcûaûAf - 9437319307

aòmû^ \òM«52

ùiù_Ö´e, 2014

^ûeú KâúWÿûaòZ¨ I@ûùŠâûùR^¨ @û]ôK¥

_âù`ie eùcg P¦â _eòWÿûIWÿògûe C\údcû^ ]ûaòKû \ßòZúPÿû¦uê jVûZ¨ ^òKUùe

icû¯ ùjûA[ôaû Kc^¨ùIßf[¨ KâúWÿû \keê aû\¨ \ò@ûMfûöcûZâ ùKùZ cûi Zùk ZûAù_AVûùe @^êÂòZ GiúdK^òÂaMð KâúWÿûùe \êAUò ʉð _\K jûif Keò ù\g _ûAñùMøea @ûYò[ôaû Gaõ _ê^aðûe ùijò i`kZû ù\ûjeûAaûKê@ûgûaû§ò MäûiùMû ~òaû_ûAñ _âÉêZ ùjC[ôaû Gjò @_âû¯adÄûaûkòKûUò _âZò @ûc KâúWÿû @ûùdûMe Gbkò ^ò¿©ò [ôfû aò^ûùcùN aRâ_ûZ bkò NUYûö Zû'Vûùe @ûùŠâûùR^¨ je¨ùcû^¨@û]ôK¥ [ôaûe RYû_Wÿò[ôaû Gjûe KûeY ùaûfò \gðû~ûAQòöùZùa @ù^K GjûKê iûcû^¥ fêY ijòZ MâjY KeêQ«òöùi[ô_ûAñ @ûc eûR¥ ieKûe\ßòZúd eq ^cê ûe _ê^ü_eúlYfûMò ù\g I ù\g aûjûee ùKùZK aòmû^ûMûeKê _VûAQ«òöAZò c¤ùe KâúWÿû @ûùdûM Zû'Vûùe Gjò je¨ùcû^¨ jâûiKeòaû fûMò PòKò›û ù~ûMûA ù\aûKê _âZògîZò ù\fûYòö

^ûeúcû^uVûùe NUê[ôaû @ûùŠâûùR^¨ @û]ôK¥ aûjûA_e @ûùŠâûùR^òRòc¨ G_eò GK @aiÚû ù~Cñ[ôùe Zûugeúeùe iû]ûeY cûZâûVûeê @]ôK @ûùŠâûùR^¨ ùgâYúe _êeêhje¨ùcû^¨ leY ùjûA[ûGö Gjò ùgâYúe @«ðbêq ùjfûöùUùÁûùÁùeû^¨, @ûùŠâûùÁù^WûAI^¨, WòjûAùW âû G_ò@ûùŠâûùÁùeû^¨, WòjûAùWâû ùUùÁûùÁùeû^¨ AZ¥û\òö

""@ûùŠâûùR^¨'' g±e @[ð ùjfû _êeêhiêfb _âbûaiéÁòKûeú ù~ùKøYiò ùÁeGW¨ je¨ùcû ¨ö _êeêhuVûùe GjûeleY NùU @ŠùKûhùeö @ûùWâ^ûf¨ Mâ^ÚòMêWÿòK c¤ _âûd 5_âKûe @ûùŠâûùR^¨e leY NUûA[û«òö ùKûùfùÁef¨ Kò´û_âùZ¥lbûùa GiòUòf¨ ùKû-G¬ûAc¨-Geê Gjûe iõùgæhYjêGö G_eòKò Wò´ùKûh, Pcð, cûõiù_gú, aéK¨K Gaõ`êi¨`êi¨ùe c¤ Lêa¨ _eòcûYùe Gjû leòZ ùjûA[ûGöiû]ûeYZü @ûùWâ^ûfúd @ûùŠâûùR^¨MêWÿòKe _âbûa @Zò\êaðkö Kò«ê ùaû]jêG _âû[còK @aiÚûùe _êeêhe fòwúd

@wcû^ue aòKûgùe Gjûe bìcòKû ejòQòö ^ûeúcû^uVûùec¤ ùKak _âû¯adÄû ùjaû _ìaðeê ^êùjñ aeõ iûeûRúa^Gjò jeùcû^¨MêWÿòKe _âbûa ejò[ûGö ùicû^ue C_ûiÚòGaõ ala©ðú ùKgaé¡ò Gjûe GK C\ûjeYö ùZùa,@ûùWâ^ûf¨ùe @aêð\ ùjùf Zjóùe GMêWÿòKe flY @]ôKjêG Gaõ _êeêhiêfb \ßòZúd ù~ø^ PeòZâcû^ _âKUòZ jêGö

^ûeúcû^u Vûùe _âûd 50 gZûõg @ûùŠâûùR^¨icìj@ûùWâ^ ûf¨ Mâ^ Úòcû^ueê jó le òZ ùjûA[ûGö ùZùa,ùic û^u eqùe [ôa û Gjûe cê L¥bûM ùjfûùUùÁûùÁùeû^¨ Gaõ WòjûAùWâûùUùÁûùÁùeû^¨ö iû]ûeYZü^ûeúcû^ue Gjû ùWiòfòUe¨ _âZò 20 eê 80 ^ûù^ûMâûc¨ùjfûùaùk _êe êhue 360 eê 870 ^ûù^ûM âûc ¨ö@^¥_lùe, cjòkû KâúWÿûaòZ¨ Gaõ gâcRúaú cjòkûcû^uVûùe@ûùŠâûùR^¨ cûZâû @]ôK ùjûA[ûG, cûZâ Zûjû _êeêhcû^uijòZ Zêk^úd ^êùjñö _ê^½ ùKùZK ùeûM c¤ @ûùŠâûùR^¨leY aé¡òKùeö ùiMêW ÿòK c¤ùe ej òQ ò _òUê ¥U ûeúMâ^Úòc û^uùe @aêð\, _fòiòÁò^¨ W´ûgdúK a¥û]ôicìj,@ûùWâ^ûf¨e @ZòaòKûg^Gaõ _é[êkZûö ùijò_eò @ûùŠâûùR^¨[ôaû Jh], C_PdKûeú ùÁeGW¨ic ìj, iõùg æh òZù_âûùRùÁùeû^¨, Wû^ûùRûf¨, ùKûUòðùRû^¨ bkò ùÁeGW¨Gaõ R^à^òùeû]K aUòKû c¤ Gjû Kùeö

@ûùŠâûùR^ ¨icìje @û]ôK¥ jâûi KeaûK ê ùjùf_é[êkZû ^òdªY KeòaûKê _Wÿòa (""aWòcûi¨ AùŠKè'' 25eêKc¨ ùjaû \eKûe)ö Wò´ûgd Kò´û @ûùWâ^ûf¨ Mâ^Úòcû^ue@aê\ð [ôùf Zûjû ~[ûgúNâ @ÈPòKò›û \ßûeû KûXÿòù\aû \eKûeö@ûùŠâûùR^aé¡òKûeú Jh] ùia^ Keê[ôùf Wûqeu _eûcgðù^A Zûjûe cûZâû jâûi Kò´û aòKÌ a¥aiÚû Keòaû CPòZöiû]ûeYZü ^ûeúcû^u @ûùŠâûùR^¨ @û]ôK¥ ù~Cñiaê Jh]\ßûeû bf ùjûA[ûG ùiMêWÿòK ùjfû ^ûeú ù~ø^je¨ùcû^¨AùÁâûùR^¨ I ù_ûùRùÁùeû^¨, ùjKèûùc[ûùaû^¨, @û<ò-@ûùŠâûùR^¨, iûAù_âûùUeûùeû^¨ GiòùUU¨ Gaõ Gù[^òf¨GÁâWûA@f¨ cògâY, Æòùeûù^fûùKèû^¨ AZ¥û\òö ùZùa, GjûecûZâû, ùia^aò]ô, ùia^ @a]ô AZ¥û\ò Wûqeu _eûcgðKâùc iÚòe ùjaû \eKûeö

53aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

@ûùŠâûùR^¨ @û]ôK¥ ù~ûMêñ cjòkû KâúWÿûaòZ¨cû^uê_âZòù~ûMòZûeê aû\ ù\aûe KûeY ùjfû ù~' iûcìjòKbûùaG' RûZúdjeùcû ¨MêWÿòKGaõ ^òŸòðÁbûùa ùUùÁûùÁùeû^eùicû^u C_ùe _âKUòZ Keê[ôaû _êeêh iêfb MêYûakúöGjûe @«ðbêq ùjfû C_ûiÚò C_eòbûM, cêL Z[û @^¥ùKùZK @õg C_ùe ùKgaé¡ò, cêŠP¦ûùjaû, Êe_eòa©ð^, Pcðe ciéYZû jâûi I Zûjû ùcûUû ùjaû Gaõ@^òdcòZ EZêiâûaö @ag¥ GMêWÿòKe Kûjûeò KâúWÿû\lZûaé¡òKûeú gqò ^ûjóö ùZùa, G[ô iùwiùw G je¨ùcû^MêWÿòKcûõiù_gúe aÉêZß I KVò^Zû, jûWÿe iÚíkZû, @û]ûeúPdû_Pd jûe, ùfûjòZ eq KYòKûe iõL¥û AZ¥û\ò c¤aé¡ò Keò[û«ò, ~ûjûKò GjûKê _âbûaòZKùeö ùi[ô_ûAñ G_eòKò_êeêh KâúWÿûaòZ¨cûù^ ùMû_^ùe @ûùŠâûùR^¨ (aòùghKeòùUùÁûùÁùeû^¨) Aù¬Ki^¨ ù^A ùicû^u \lZû aé¡òe_âdûi Keò[û«òö @û«RðûZòK @fò_òõK @ûùiûiòGi^ Z[û aògßeaòaò] KâúWÿû @ûùdûM Gùa GjûKê ùa@ûA^¨ ùNûhYû KeòQ«òö_âZ òù~ ûMòZûùe bûMù^aû _ìa ðe ê eq _eúlûe ê GjûRYû_Wÿòùf ùicû^uê Zjóeê aûz¦ Keû~ûCQòö ùZùa cjòkûKâúWÿûaòZ¨cû^uVûùe @ûùŠâûùR^¨ @û]ôK¥Kê GjûVûeê iµì‰ðbò^Ü eìù_ aòPûe Keû~òaû CPòZö KûeY, G[ô_ûAñ ùicûù^RûYògêYò ùKøYiò KéZâòc C_ûd @af´^ Keò ^ [û«òö _ê^½,gûeúeòK gâc, ùKùZK _âKûe Lû\¥ I Jh] Z[û ùeûMùicû^uVûùe c¤ Gjû aé¡ò Keò[ûG, ~ûjûKò ùicû^u^òdªYe aûjûùe Gaõ PòKò›û \ßûeû Zûjû jâûi Keòaû i¸aö@^¥_lùe, Gjò _êeêh je¨ùcû^¨MêWÿòKe aé¡ò ùicû^uê_êeêhu icKl \lZû _â\û^ Keò^[ûGö gûeúeòK lcZûZ[û fòwúd ]cð \éÁòeê ùicûù^ ^ûeú jó ùjûA ejò[û«òöùicû^ue Mbð]ûeY lcZû [ûG, ~ûjûKò ^ûeúZße iaðùgâÂflYö G_eòiÚùk, Gjò cjòkû KâúWÿûaòZ¨cû^uê _âZòù~ûMòZûeê^òaé© Keòaû cû^\Še _ê^ü^ò¡ðûeY ùjCö Zû'ùjùf\ßòZúPû¦ Z[û Zû'bkò @^¥ ^òeû_eû] Sò@cûù^ aò^ûù\ûhùe \ŠòZ ùjaûe @aKûg ejòa ^ûjóö

Chû^òaûi, LŠMòeò aòjûe, bêaù^gße-751030

ùcûaûAf - 9937985767

ùeWÿòI ùR¥ûZòaòðmû^eR^K Kûfð Rû^Äò

gâú jòcûõgê ùgLe `ùZiòõjaò\ê¥Z¨ Pê´Kúd Zewe Zew ù\÷Nð¥ 1 còfòcòUeeê

100 KòùfûcòUe ùjûA[ûG ZûjûKê ùeWÿòI Zew Kêjû~ûGöcjûKûgúd _òŠeê @ûiê[ôaû ùeWÿòI Zew @^êgúk^ I PyðûKêùeWÿòI ùR¥ûZòaòðmû^ Kêjû~ûGö Gjûe _âZòÂûZû ùjCQ«ò@ûùceòKûe ùeWÿòI A¬ò^òde¨ Kûfð MêùV Rû^Äòö 1905ciòjû @ùKÖûae 22 ZûeòL \ò^ ùi @ûùceòKûe IKäûùjûcûeûR¥e ^ecû^¨Vûùe R^àMâjY Keò[ôùfö Zûu _òZû iòeòf¨Rû^Ä ò IßòiK^iò^¨ aògßaò\¥ ûkdùe aò\ê¥Z¨ A¬ò^òdeòõaòbûMùe _âù`ie _\ùe ejò[ ôùfö _ùe ùi ùijòaògßaò\¥ûkde _âùdûMûcôK aòmû^ aòbûMecêL¥ _\Kê C^ÜúZùjûA @aie ù^A[ôùfö còPòMû^ aògßaò\¥ûkde KùfR_âù`ie Z[û cêL¥ C_ù\Áû W. Kûfð MêùVu ^ûcû^êiûùe_ê@e ^ûc Kûfð MêùV Rû^Äò eLô[ôùfö Kûfðu cû'u ^ûcùjfû ù^fò ùcûùe@ûbö

Zûu _òZû RùY A¬ò^òde ùjûA[ôùf aò Zûue _êZâKûfð¨ue _\û[ðaòmû^ùe aòùgh @ûMâj ejò[ôfûö ùZYê ùi_\û[ðaòmû^ùeCygòlû fûb _ûAñ IßòiK^¨cò^¨ aògßaò\¥ûkdùeb©òð ùjûA[ ôùfö 1927 ci òj ûù e ùi ùiV ûe ê_\û[ðaòmû^ùe aò.Gi¨. WòMâú jûif Keò[ôùfö ùiVûùe_Xê[ôaû icdùe ùi GK _âKûe aéKK¨ ùeûM ùbûMê[ôaûeRYû_Wÿòfûö Gjû `kùe Zûue _ûV _Xÿûùe aû]û iéÁòùjûA[ôfûö aò.Gi¨iò. WòM âú _ùe ùi _\û[ða òmû^ùeiÜûZùKû©e C_û]ô jûif _ûAñ @ûC ùMûUòG ahð ùiVûùeejò[ôùfö cûZâ Gjû iµì‰ð ùjaû _ìaðeê ùi ùaf¨ ùUfòù`û^¨_eúlûMûeùe ùeWÿòI A¬ò^òde _\ùe ù~ûM ù\A[ôùföùi Gjûe cêL¥ûkd ^ê¥dKðùe ù~ûM ^ù\A ^òCRiòðùeùjûc¨ùWf¨iÚòZ gûLûùe ù~ûM ù\A[ôùfö

_â[ùc ùaf¨ _eúlûMûeùe icÉu ]ûeYû [ôfûù~,Rû^Äòu ùeûM Zûu Kûcùe aû]û iéÁò Keòaö cûZâ ùiZûu aWÿ bûA iòeòf¨ Rû^Äò, K^òÂu ijù~ûMKâùc ùi[ôùeù~ûM ù\A iaê Kû~ð¥ iêeêLêeêùe iµ^Ü Keò[ôùfö 1931

Rúa^ú

aòmû^ \òM«54

ùiù_Ö´e, 2014

ciòjûùe _eúlûMûe Ze`eê Rû^Äòuê GK ^ì@û \ûdòZß\ò@ûMfûö ù`û^¨ ù~ûMûù~ûM ùaùk ù~Cñ aû]û I ùMûkcûkiéÁò ùjCQò Zûjûe KûeY ùLûRò aûjûe Keòaû _ûAñ ZûuêKêjû~ûGö ùiùZùaùk ù`û^¨ ù~ûMûù~ûM ùaùk iê.iê.,PWÿPWÿ I UòK¨UòK¨ g± gêYû ~ûC[ôfûö ùi Gjò iaê ùMûkcûkùKCñVûeê aûjûeêQò Zûjû RûYòaû _ûAñ ùiVûùe ùi ùMûUòGKûcPkû @ûù<^û Zò@ûeò Kùfö GjûKê ùi 14.6 còUeZew ù\÷Nð¥ @[ðûZ¨ 20.5 ùcMûjið @ûaé©ò iµ^Ü ùeWÿòIZew cû_òaû _ûAñ a¥ajûe Keê[ôùfö Gjò @ûù<^ûe a¥ûi100 `êU I CyZû 20 `êU ejò[ôfûö GjûKê ùi ùMûUòGNì‰ðûdcû^ c* C_ùe _âZòÂû Keò[ôaûeê Gjû iaê \òMKê Nìeò_ûeê[ô fû ö ùZYê Gj ûK ê Rû^Äòu PK âù\ûk ùa ûfòKêjû~ûC[ôfûö ùjûc¨ùWf¨ _eò GK Mâûcû*kùe ùi GjûKê_âZòÂû Keò[ôôaûeê GVûùe ùKøYiò cû^aKéZ ici¥ûe @ûguû^[ôfûö Gjò @ûù<^û \ßûeû iõMéjúZ ZewKê fò_òa¡ Keòaû_ûAñ ùi G[ôùe GK a¥aiÚû L¬ò[ôùfö Gjòiaê KûcùeZûu aWÿ bûA Zûuê iûjû~¥ Keò[ôùfö

ùi KòQòcûi ]eò @ûù<^ûKê iaê @ûWÿKê NìeûA iõMéjúZiùuZKê fò_òa¡ KeòPûfòùfö ùi @ûù<^û \ßûeû MéjúZicÉ ]ß^òKê Zò^òùMûUò ùgâYúùe aòbq Keò[ôùfö ùiMêWÿòK[ôfû 1. ^òKUa©ðú PWÿPWÿ g±, 2. \ìea©ðú PWÿPWÿ g±,3. iê-iê g±ö Gjû c¤eê _â[c \êA _âKûee ]ß^ò _é[ôaúeaûdêcŠke @ûd^Éeùe aò\ê¥Z¨ aòi{ð^ Kâòdû fûMò NUò[ûGùaûfò ùi RûYòùfö cûZâ @ûù<^û \ßûeû MéjúZ lúY Z[û iÚòeiê-iê g± ùKCñVûeê @ûiêQò Zû'e KûeY RYû_Wÿòfû ^ûjóöùi @ûù<^ûUòKê GK ^òŸòðÁ \òMKê cêjñûAaû ùaùk ùijòg± @ûiê[ôaûe ù\Lôùfö _êYò ùMûUòG \ò^ùe Zûjûe ZúaâZûaXÿò~ûA _êYò Kcò~ûC[ôfûö GjûKê cû_ Keò RûYòùfù~,Gjò g±e ZúaâZû _âZò 23 N<û 56 cò^òU¨ a¥a]û^ùeaé¡ò _ûCQòö _â[ùc ùi bûaòùfù~ Gjû iì~ð¥Vûeê @ûiêQòöcûZâ KòQò cûi ]eò GjûKê @¤d^ Keòaû _ùe ùi ù\LôùfGjû iì~ð¥ ù~Cñ\òMùe ejòQò ùijò \òMeê ^ @ûiò ]^êeûgò\òMeê @ûiêQòö _ìaðeê jûùfðû gû_¨ùf I Rû^¨CUð ùijò \òMùe@ûKûgMwû Qûdû_[e ùK¦â ejò[ôaûe iìPûA[ôùfö Rû^ÄòG[ôeê iò¡û« Kùf ù~ @ûKûgMwûe ùK¦â bûMeê @ûiê[ôaûùeWÿòI Zew fûMò Gjò g± aûjûeêQòö 1932 ciòjûùeùi Gjò @ûaòÃûe C_ùe ùeWÿòI A¬ò^òde¨ _âZòÂû^eaòaeYúùe GK _âa§ _âKûg Keò[ôùfö Gjû _ùe 1933

ciòjû ùc 5 ZûeòL \ò^ ^ê¥dKð¨ UûAci¨ _ZòâKû iùcZùijòahð AùfKÖâòKûf¨ I AùfK¨ùUâû^òKè A¬ò^deòõ aòaeYúI ù^Pe _ZâòKûùe Zûue @ûaòÃûe _âKûg _ûA[ ôfûöùiùZùaùk ùeWÿòI ùR¥ûZaòðmû^ C_ùe Kûjûe mû^ ^[ôaûeê Gjû aòùgh @ûùfûWÿ^ iéÁò Keò_ûeò^[ôfûö ùZùaùiùZùaùk ùi aòm û^e Gjò ^ìZ^ gûLûe cìk\ê@û_KûA[ôùfö

Gjû _ùe ùi ùeWÿòI Zew C_ùe @]ôK MùahYûfl¥ùe 30 còUe a¥ûi aògòÁ GK Wòg¨ @ûù<^û _âZòÂû_ûAñ ùaf¨K ê GK _âÉûa ù\A[ôùfö cûZâ ùUfòù`û^ ¨ù~ûMûù~ûMùe Gjûe @ûag¥KZû ^ [ôaûeê ùaf¨ ZûjûKêMâjY Kfû^ûj óö Rû^Äòuê @fMû Kûcùe fMûAfûöùiùZùaùk @ûùceòKûùe @û[ôðK cû¦ûaiÚû fûMò [ôaûeêùKøYiò cû^c¦òe Gjû C_ùe @]ôK @[ða¥d Keò MùahYûKeòaûKê Pûjòñùf ^ûjóö ùZùa 1937 ciòjûùe ùMâûùUeòae Zûu Afò^Gi¨e jêAU^¨Vûùe 9 còUe a¥ûi aògòÁGK ùeWÿ òI ùUfòùÄû_ ¨ _â[ùc ^òcðûY Kùfö Ij òIaògßaò\¥ûkdùe R^¨ KâûCi¨ GK ùeWÿòI cû^c¦òe _âZòÂûKùfö Gjû `kùe ùeWÿ òI ùR¥ûZòaòðmû^e MêeêZß aé¡ò_ûAfû_ùe _fiûe, Kßûiûe I cûAùKâûùIßb¨ _âz\ aòKòeYe@ûaòÃûe - Gjû\ßûeû i¸a ùjûA_ûeòfûö aògße eji¥ ùb\Keòaûùe Gjû GK gqògûkú @Èeìù_ _eòMYòZ ùjfûö cûZâGjûe R^K Rû^Äò 1950 ciòjû ù`aédûeú 14 ZûeòL\ò^^òCRiòðe ùeW¨ a¥ûu¨ WûqeLû^ûùe céZê¥cêLùe _Wÿò[ôùföùi jé\¨ùeûM I aéK¨K ùeûMùe @ûKâû« ùjûA cûZâ 44ahð adiùe _é[ôaúeê aò\ûd ù^A[ôùfö ùiùZùaùkùeWÿòI ùR¥ûZòaòðmû^ g± gêYòaûKê còkê^[ôfûö RúaŸgûùeGjò @ûaòÃûe _ûAñ Zûuê ùKøYiò _êeÄûe \ò@û~ûA ^[ôfûöa*ô[ôùf jêGZ ùi ù^ûùaf¨ _êeÄûe _ûAñ ù~ûM¥ aòùaPòZùjûA[ûù«ö céZê¥_ùe 1973 ciòjûùe ùeWÿòI aòKòeYeiûc[ð¥ GKKKê Zûu ^ûcùe Rû^Äò eLû~ûAQòö Zûu ^ûcùeRû^Äò _êeÄûe ùNûhYû Keû~ûAQòö P¦âeê GK M©ðKê Zûu^ûcû^êiûùe Rû^Äò M©ð eLû~ûAQòö ùeWÿòI MùahYû _ûAñCŸòÁ bò.Gf¨.G.Kê Zûu ^ûcû^êiûùe Kûfð Rû^Äò bò.Gf¨.G.eLû~ûAQòö 1929 ciòjûùe ùi @ûfòi¨uê aòaûj Keò[ôùföcéZê¥ _~𥫠ùi ^òCRiðòe fòUf¨ iòfbe¨ùe ejê[ôùfö

@b¥[ð^û, Aa¨ [cðûf¨, Ròfäû-SûeiêMêWÿû -768234

55aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

aòmû^e ~û\ê : ùcøZ Kû Kê@ûñ ùLkgâú ^òKê¬ aòjûeú iûjê

cê^û iKði ù\Lôiûeò aû_ûu iûwùe NeKê ù`eê[ûGö iKðiùe Zû'Kê iaêVê bf fûMòfû ""ùcøZ¨ Kû Kê@ûñ' ùLköùLkûkú RYK GK cUe-iûAùKf¨ C_ùe aiò ùMûUòG aWÿ ùMäûa¨ c¤ùe Zk C_e @ù^K [e NìeòMùfö cê^û Gbkò\êüiûjiòK Z[û Pò©ûKhðK ùLk ù\Lô @û½~ð¥ ùjûAMfûö ùi aû_ûuê _Pûeòfû, ""aû_û, ùLkûkú RYK ùMäûa¨e C_eòbûMùeejê[ôùf iê¡û Zùk Liò _Wê^ûjû«ò KûjóKò ?''

aû_û Kjòùf, ""bf _âgÜUòG _Pûeòfêö Gjû GK aé©úd MZòe C\ûjeYö ùKøYiò GK aÉê aé©ûKûe _[ùe MZòKùf Gjû C_ùe ùK¦âVûeê \ìeKê QòUòKò ~òaû _ûAñ GK ak Kû~ð¥Kûeú jêGö GjûKê ùKù¦âû_iûeú (centrifugal) akKj«òö Gjò ùKù¦âû_iûeú ake @ù^K \éÁû« @ûùc @ûc ù\÷^¦ò^ Rúa^ùe ù\Lô[ûCö GA ù~còZò Kjòfê, PKâúùeNìeê[ôaû icdùe jVûZ¨ jûZ QûWÿòù\ùf @aiÚû K'Y ùja ?''

""@ûùc Zùk KPûWÿò ùjûA _Wÿòaû'', cê^û C©eù\fûö ""VòK¨ KjòQê'', aû_û Kjòùfö ""Zê @ûC ùMûUòGC\ûjeY aòPûeKê ù^A_ûeêö cù^Ke, @ûùc ai¨ùe~ûC[ôfûùaùk ai¨ \îZ MZòùe GK ùcûWÿùe NìeòMfûöùZùa @ûùc @ûc @ûi^Kê RûaêWÿò ]eò ^[ôùf @aiÚûK'Y ùja ?''

""G ùlZâùe c¤ @ûùc aûjûe_UKê QòUòKò_Wÿòaû'', cê^û C©e ù\fûö

""VòK¨ KjòQê'', aû_û Kjòùfö ""Giaê ùKù¦âû_iûeúake ùMûUòG ùMûUòG \éÁû«ö G[eK iKðie ùcøZ¨Kû Kê@ûñ _âiw C_eKê @ûiòaûö ùLkûkú RYK ùMäûa¨c¤ùe aé©ûKûe _[ùe NìeòNìeò ùMäûa¨e C_eòbûMùe_j*ôùf Zû'u C_ùe _â~êq ùKù¦âû_iûeú ak C_eKêQòUòùKA ù\aû _ûAñ ùPÁû Kùeö cûZâ ùijò icdùecû¤ûKhðY R^òZ Zûue IR^ ak Zûuê ZkKê UûYê[ûGöGjò C_ûdùe, ùLkûkú RYK C_ùe \êAUò icû^ I aò_eúZcêLú ak Kû~ð¥Kûeú jêG ~ûjûe _eòYûcú ak gì^¥ùjûA[ûGö `kùe i«êk^ @aiÚû iéÁò ùjûA ùLkûkú RYK aé©ûKûe _[ùe NìeòaûKê ilc jê@«òö''

GcòZò K[û ùjCùjC Zûue eòKèû Nùe _j*ô ~ûA[ôfûö

Gf¨.@ûA.Rò. 12/11, @û~ð¥ aòjûe, ù_ûÁ -ùg÷kgâú aòjûe, bêaù^gße-751021ùcûaûAf - 8018708858

aòmû^ _âKÌ

aòmû^ \òM«56

ùiù_Ö´e, 2014

158/2223, ^òMcû^¦ ^Me, bêaù^gße-751010

iûA^¨Uê^WKÖe ù\ùa¦â^û[ ^ûdK

eòRbee _u C¡ûeKeòaû iµì‰ð @i¸a!

ùaûKû,ù~ùZùaùk icê\âbòZùe 50 KòùfûcòUeUù^f _ìað AõfŠKê C©e `âû^i¨ iûwùe

ù~ûWÿû ~ûA_ûeòQò, ù~ùZùaùk icê\â bòZùe\êaûAùe ùMûUòG \ßú_ iéÁò Keû~ûA _ûeòQò,

ù~ùZùaùk Pú^ùe cûZâ Q \ò^ùe30 cjfû aògòÁ ùjûùUf Keû~ûA _ûeòQò

Gjò _u C¡ûe _òfûu ùLk!

ùiûfûe¨

jûAùWâû

^òdêKäò@ûe¨

57aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

ieM cûUò cû@ûgâú i^ûZ^ _Šû

@ûiùe @ûi bCYú bûA ùLkòaû ^ì@û ùLkùiaû Keòaû cûUò cû@ûe iRûA Zûe ùKûk ûû0ûû

@ûc \ê^ò@û fûùM Qû^ò@û iaêVò _â\ìhYùeûMùe _Wÿò ~òaû^ò iXÿò ùjûAaû iûa]û^ ûû1ûûIR^ Éùe ùjfûYò `ûU @ûùi aò_\ cûWÿòC©¯ ]eû ae` Rùk iûMe ~ûG aXÿò ûû2ûû

MûWÿò cUe KûeLû^ûeê aûjûùe ]ì@ûñ ù~ùZiea^ûg KûeY jêG GiòW¨ aéÁò_ûùZ ûû3ûû

^ûfò@û ù^kò _fò[ô^¨ Reò @ûYêQê ùjûA LêiòùKùWÿ aò_\ WûKêQê @ûùc bûaòaû [ùe aiò ûû4ûû

ùKñ KUe MûWÿò cUe aûRû ùeûhYò aûY`UûG Kû^ aò§ûG cêŠùK aêùS _eòYûc ûû5ûûjûYêQê aY KûUêQê MQ cûeêQê _gê _lúbûaêQê iò^û aê]ô@û @ûùc ùjaûUû iûe \êüLú ûû6ûû

aòmû^ú @ûùc @ûjßû^ @ûc RúaRMZ _ûAñ_âKéZò eûYú ùiaû Keòaû iêelû ZûKê ù\A ûû7ûû

fMûA MQ ]ûWÿòKò ]ûWÿò ùiaûùe ~òaûùe cûWÿòiaêR gûXÿò _ò§òùf ]eû @ûiòa iêL gû«ò ûû8ûû@ûc Rúa^ _ûYò _a^ ieM cûUò cû@ûZûe ~Z^ @ûc ]ec eLôaû Zûe ^û@ûñ ûû9ûû

C_-^òùŸðgK, Iù__û, bêaù^gße-751001

KaòZûùe aòmû^aòmû^ KêAR¨

WKÖe ùK\ûùegße _â]û^1. @ûùfûK Zewe ZúaâZû cû_òaû _ûAñ ùKCñ ~ªa¥ajéZ jêG ?K) ùÆKUâc¨ còUe L) @_UòKûf¨ còUeM) ù_ûfûeò còUe N) _ûAùeû còUe2. @ûùfûKe ak (strength of light) cû_òaû _ûAña¥ajéZ ùjC[ôaû ~ªe ^ûc K'Y ?K) _ûAùeû còUe L) `ùUû còUeM) ù_ûùU^¨iòI còUe N) ùeWÿòI còUe3. ù~Cñ ~ª iûj û~¥ùe @ûùfûKe ùcøkòK a‰ðaòùgæhòZ jêG, ùijò ~ªe ^ûc K'Y ?K) ùÇùeû còUe L) ùÆK¨ùUâû còUeM) Kùfûeò còUe N) cûAùKâû còUe4. ùa÷\ê¥ZòK _eòKâcûiÚ \êAUò aò¦êe ùa÷\ê¥ZòK gqòe@«e cû_òaû _ûAñ a¥ajéZ ùjC[ôaû ~ªKê K'Y Kêjû~ûG?K) ùbûfU còUe L) ùeWÿòI còUeM) Ijc¨ còUe N) ù_ûùU^iòI còUe5. Nì‰ðdcû^ aÉêe ùKøYòK ZßeK ùaM (Angular

Veocity) cû_òaû _ûAñ ùKCñ ~ª a¥ajûe Keû~ûG ?K) ùeWÿòI còUe L) ÆòùWû còUeM) UûùKû còUe N) ^ûù^û còUe6. ÇUòKe _ûgßðMêWÿòKe ùKûY cû_òaû _ûAñ ùKCñ ~ªa¥ajûe Keû~ûGöK) dêùeû còUe L) ùMû^òI còUeM) cûAùKâû còUe N) ù_ûfûeò còUe7. ùKøYiò Zek _\û[ðe Pû_ cû_òaû _ûAñ ùKCñ ~ªa¥ajûe Keû~ûG ?K) ÇòMùcûcûù^û còUe L) cûù^û còUeM) ùU^iòI còUe N) jûAùMâû còUe8. CWÿûRûjûReMZò RûYòaû_ûAñùKCñ ~ªa¥ajûeKeû~ûG?K) ùUùKû còUe L) cûù^û còUeM) ùjuò còUe N) @WÿòI còUe

aòmû^ \òM«58

ùiù_Ö´e, 2014

9. iòù^cû jf¨ùe QaòKê ÆÁ I Pk«ò Keò ù\LûAaû~ªUòe ^ûc K'Y ?K) AùfK¨ùUâ ûùÄû_¨ L) @WÿòIùÄû_¨M) G_òWÿò@ûùÄû_¨ N) ù_eòi¨ùÄû_¨10. CWÿ«û aòcû^e @aiÚòZò, \òM, \ìeZû AZ¥û\ò aòhdùeZ[¥ _â\û^ Keê[ôaû ~ªe ^ûc K'Y ?K) ùeWÿòI còUe L) ùeWÿòIùÄû_¨M) Mâûbò còUe N) eûWÿûe11. bìKµe ZúaâZû cû_òaû _ûAñ ùKCñ ùÄf¨ a¥ajûeKeû~ûG ?K) ùfReùÄf¨ L) be^ò@eùÄf¨M) eòPeùÄf¨ N) iäûAW¨Kûfò_eùÄf¨12. Pk«û ùcûUe ~û^e ùaM RûYòaû _ûAñ ùKCñ ~ª@ûag¥K ?K) ÆòùWûcòUe L) aûhßúùcûP^M) N^úba^ N) aû¿úKeY13. ùcûUeMûWÿòe A¬ò^¨Kê gúZk eLôaû _ûAñ ùKCñ ~ª@ûag¥K ?K) K^ùW^¨ie L) GdûeKêfeM) ùeWÿòGUe M) ùeWÿòIcòUe14. ùcûUe~û^ PKûe _a^e Pû_ cû_òaû _ûAñ ùKCñ~ª a¥ajéZ jêG?K) _ûIßûe MR¨ L) ù_âie MR¨M) G@ûe MR¨ N) Äî MR¨15. ÊÌ aò\ê¥Z¨ùiâûZ ]eòaû (detect) I gqò cû_òaû _ûAñùKCñ ~ª a¥ajûe Keû~ûG ?K) ùKâû^¨ còUe L) ù_ûùU^¨iòI còUeM) Ijc¨ còUe N) Mûf¨bûù^û còUe16. aò\ê¥Z¨Pê´Kúd Zew C_ôû\^ I ieaeûj cû¤cùeaû© ðû Kò´û iìP^û ù_âeY _ûAñ (aòùghZü ùeW ÿòI IùUfòbòR^ùe) a¥ajéZ ~ªe ^ûc K'Y ?K) Uâû^i¨ ùfUe L) Uâû^i¨ còUeM) cûAùKâû còUe N) cûùKâû còUe

17. Rk ùiâûZe ùaM cû_òaû _ûAñ ùKCñ ~ª a¥ajûeKeû~ûG ?K) ÆòùWÿûcòUe L) ù`äûcòUeM) Kùe<còUe N) MâûbòcòUe18. ùKøYiò \âa¥e aRûe Pûjò\û iµKðùe gúNâ RûYòaû_ûAñ GK iùaðlY ~ª a¥ajûeKeû~ûGö Gjûe ^ûc K'Y?K) @ûùii¨còUe L) KûfKêùfUeM) I_ò^ò@^¨còUe N) bGi¨ùeKWe19. cé©òKûeRkiõPeYlcZû (Hydraulic Conductivity)cû_òaû _ûAñ ùKCñ ~ª a¥ajûe Keû~ûG ?K) ùeWÿòIcòUe L) MâûbòcòUeM) jûùWâûcòUe N) _òùRûcòUe (Piezometer)20. ùKCñ ~ª \ßûeû lú_âùaMùe aû©ðû ù_âeY Keû~ûG ?K) ùUùfKè¨ L) ùUfò_âò<e¨M) `ûKè¨ N) ùcaûAf¨ ù`û^¨

C©e01. (M) 02. (L) 03. (L) 04. (K) 05. (M)06. (L) 07. (L) 08. (M) 09. (M) 10. (N)11. (M) 12. (K) 13. (M) 14. (L) 15. (N)16. (L) 17. (M) 18. (M) 19. (N) 20. (N)

iû - ù\jêeúiûjò, ù_û.@. - ùeXÿûùLûf,

Ròfäû-i´f_êe-768106ùcûaûAf-9437401941

iê_ecê^¨10.08.2014 eòaûe eûlú_ì‰ðòc û eûZòùe

_é[ôaúe @]ôKûõg @*kùe ù\LôaûKê còkòQò "iê_ecê^¨'öiû]ûeY _ì‰ðcúe RjÜVûeê Gjû 14 _âZògZ @ûKéZòùeaWÿ I 30 _â Zò gZ @]ô K C{ß k ù\L û~ ûG öùa÷mû^òKcû^u cZùe _é[ôaú Pûeò_Uùe @ŠûKûeKl_[ùe Nêeòaûùaùk P¦â ù~ùZùaùk _é[ôaúe @Zò^òKUKê Pûfò@ûùi, ùiùZùaùk _ì‰ðcú Zò[ôùe iê_ecê^¨ù\LôaûKê còùk, PkòZ ahð 3 [e "iê_ecê^¨' ù\LôaûKêckòa ùaûfò MY^û Keû~ûA[ôfûö MZ RêfûA 12 ZûeòLMêeê _ì‰ðòcû \ò^ Gjû ù\Lû~ûA[ôfûö ùiù_Ö´e cûi 9ZûeòLùe c¤ _ê^aðûe "iê_ecê^¨' ù\LôaûKê còkò[ôfûö

- cêL¥ iµû\K

59aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

aòùgh K[^Cnò\e Reû I^a ù~øa^

gâú ^ûeûdY P¦â ]kiÚû^úd ieKûeú KùfRe Cnò\ aòmû^ aòbûMe cêL¥

_âù`ie WKÖe _\àKû« aûi ba^ùe i§¥ûùaùkQûZâQûZâúue_âakbòWÿö @ûRò _âùZ¥K ù\÷ òK LaeKûMRùe_âKûg _ûAQ ò, Pk« ò @û´ MQ aòhdùeö ^òR ^òReiù¦jùcûP^ _ûAñ jûAÄêf¨ Z[û KùfRe QûZâQûZâúcû^ueG icûùagö WKÖe _\àKû« MQ eûARe MìXÿ Z[¥Kê @Zòiek bûaùe aòbò^Ü C\ûjeY cû¤cùe aêSûA \ò@«òö ùiRùY c¤ iêùfLKö

WKÖe _\àKû« Kjòùf, ù~ i´û\Uò c¤ ùcû ^ReKê@ûiòQòö _ê¿còZâ Kjòfû ""iûe¨ cêñ @ûù\ø @ûRò Lae KûMR_Xÿò ûjóö ùZYê @û_Y_âKûgòZ LaeUò _êYò [ùe _âKûg Ke«êö

WKÖe _\àKû« Kjòùf, \lòY MêRêeûUùe aêfieRòfäûe i¬^ aûke Mâûcö Gjû ùK¦âgûiòZ @*k Wûc^^òKUùe @aiÚòZö Gùa Gjò Mâûc GK _âûPÿú^ @û´MQ _ûAñicMâ ù\gùe Pyðÿûe ùK¦âaò¦ê _ûfUòQòö K[û KY Kò Mûñe~ûjûKê _Pÿûeòa ùi Kjòa @û´MQ PûfêQò @[ðûZ¨ MZò KeêQòöMQUò Ißûfò @j¹\ @ûaêu `ûcð¨ùe @Qòö MQUòe adi GKjRûe ahðeê @]ôKö MZ \êA gj ahð bòZùe MQUòcìkMQVûeê _âûd 200 còUe Nê*ô~ûAQòö Gjò _âKâòdû c¤Pûfê ejòQòö MQe cûfòK ^ûZò @fZû`¨ Kj«ò ù~ ZûueùRùRaû_û Cq @û´MQ [ôaû aMòPûKê gùj ahðeê @]ôKahð Zùk KòYò[ôùfö MZ \êA _òXÿò bòZùe @û´ MQUòcìkiÚû^Vûeê 20 còUe Nê*ô~ûAQòö Mâûce RùY ^ùa ahðúd@û\òaûiú RòIßûf KûKûu Kjòaû @^êiûùe _âZò 20-25ahð bòZùe MQUò 3 eê 4 còUe Pûfò[ûGö Cq MQe @û´EZêùe ùQûUùQûU @û´ `ùkö @f`Z Kj«ò ù~ G MQeajêZ Jh]úd MêY @Qòö MQe Kfcò _ûAñ Rwf aòbûM

500 [e ^cê^û iõMâj KeòiûeòfûYòö cûZâ Zûjû i`kùjûA _ûeò^ûjóö ajê ahð ]eò MâûcaûiúVûeê iõMéjúZ Z[¥ IRwf aòbûMVûeê còkò[ôaû Z[¥ @^êiûùe Cq MQKê ùiVûùe1300 ahð _ìùað aiaûi Keê[ôaû _ûiòð ùfûKcûù^kMûA[ûA _ûe«ò ùaûfò aògßûi Keû~ûCQòö 936 LâúÁû±ùe_ûiòðcû^uê geYû[ðú bûùa aûi KeòaûKê MêRêeûUùe @^êcZòcòkò[ôfûö ùicûù^ i¬^ ije ^òKUùe aûi Keê[ôùföùi icdùe Wûc^¨ùe _©êðMúRcûù^ C_^òùag _âZòÂûKeò[ôùfö Gjò HZòjûiòK MQe aòPòZâ MZò ù~ûMê MêRêeûUe50Uò HZòj¥ MQ ZûfòKûùe iÚû^ còkòQòö @û´ MQe GKaòùghZß @Qòö MQe cêL¥ Wûk Zùk fûMò~ûGö KòQò \ò^_ùe ùiVûeê ùPe aûjûeò cûUòKê Pûfò~ûGö ùPe cûUòKêbf bûaùe RûaêWÿò ]eòaû _ùe WûkUò _êYò icû«e bûùaC_eKê CVò~ûGö _êYò Wûk aûjûeò Zùk fûMòaû ij ùPeaûjûeêQò Gaõ Wûk MQ bkò C_eKê CVòaûùe fûMêQòö ^ìZ^iÚû^ùe MQUò cRbêZ ùjfû _ùe _ìað MQUò ceò~ûCQòöGjò _âKâòdû ajê gj ahð ]eò Rûeò ejòQòö

ZéYû^¦ Kj òfû, iûe¨ ùKûfKZûe aUû^ òKûf ¨MûWð^ùe jRûe jRûe ahðe @Zò_êeûZ^ aeMQ K[û @û_YGVûùe RYûA[ôùf ^û ? WKÖe _\àKû« Kjòùf - ùiaeMQe aé¡ò Pûeò@ûWÿKêö aeMQe K@ñkò@û Ijk aûjûeòùf\êAUò @]û`ûk [ôaû _ûA_¨ c¤ùe _êeûA \ò@û~ûA _ûA_¨KêZûeùe aû§ò \ò@û~ûGö ùPe cûUòKê ~ûA cìkùe _eòYZùjùf _ûA_¨Kê aûjûe Keò ^ò@û~ûGö `kùe K@ñkò@û Ijk^Á jêG^ò _e«ê ɸ cìkùe _eòYZ jêGö ùi aeMQe gjgj ɸcìk ù\LôaûKê _ûAaûö _â]û^ cìk KòG RûYò _ûeòaû^ûjó aû _â]û^ cìk ùKCñ \ò^eê ^Á ùjûA MfûYò Kò KYZûjû Kjò _ûeòaû ^ûjóö

@_eûRòZû Kjòfû, jûZúe jûeûjûeò adi 70 ahðö@]ôKû \ò^ a*ê[ôaû Rúa KAñQ Vûeê K'Y MQcûù^ @]ôK\ò^ a*«ò ? WKÖe _\àKû« Kjòùf cêñ Z @ûMeê ùKùZ[e@ûùfûPÿ^û cû¤cùe KjòQò gûk, gûMê@û^ 100 eê 150ahð a*«òö dêKûfò_Uûi¨ _âûd 300 ahð a*«òö cûWÿûMûi¨Kûe

aòmû^ \òM«60

ùiù_Ö´e, 2014

\ßú_ùe ù\Lû ~ûC[ôaû ùaZf MQe adi _âûd 500ahðö @ûùceòKûe ùfûjòZ MQ 1000 eê 1500 ahða*«òö ùKùZK _ûA^¨ MQ 2500 ahð, ùWâM^¨ MQ6000 ahð a*ô_ûe«òö

eê\ ûl Kjòfû , iûe ¨ KY Kò Q ò MQ céZ ꥬdúöùicûù^ K'e Azû céZê¥ MâjY Ke«ò ? ùicû^ue K'YReû, céZê¥ ^ûjó ?

WKÖe _\àKû« Kjòùf R^à, aé¡ò I aòKûg, ù~ø^Kâû«ò,_eò_Kß, Reûd^, céZê¥ AZ¥û\ò Cy ùgâYú _âûYúcû^u _ûAñ_âûKéZòK aò]û^ö Wü. _\àKû« jiò jiò Kjòùf MúZûùe @Qò_eû ""RûZi¥ jò ]îùaûcéZê ¥'', Rúa ceYgúkö _êYòbûMaZùe @Qò ""iõiûe cù]¥ ù\j ajò, ù\aZû @ag¥ceA''ö lê\âûZòlê\â RúaûYê Vûeê @ûe¸ Keò icÉ RúaRMZGjò ^òdcùe a§ûö _âûYúcûù^ R^àMâjY Kfû _ùe ùg÷ga,ùK÷ùgûe, ù~øa^, ù_øXÿ, Reû aû aû¡ðK¥ @aiÚû ù\Aùghùe céZê¥ Kakùe _Wÿ«òö Cnò\ c¤ Rúa aû c¬òeê@uêùeû\¨Mc¨, PûeûMQ, aé¡ò_âû¯ Cnò\, aêXÿû MQ ùjûAùghùe céZê¥ aeY Keò[ûGö

_âûYú I Cnò\e aé¡ûaiÚû aû ReûaiÚû c¤ùe GK_âùb\ @Qòö _âûYúcûù^ Reû @aiÚû _ùe iò]û ikLcéZê¥aeY Kùeö @[ðûZ Zûe icÉ @w _âZ¥we céZê¥ NùUöcûZâ Cnò\ Reû I céZê¥ c¤ùe @^¥ GK @aiÚû ù\Lû\òGöZûjû ùjCQò @ûõgòK céZê¥ aû ùKùZK ^òŸòðÁ @w _âZ¥wecéZê¥ö GK ^òŸòðÁ icd @ZòKâû« _ùe Cnò\ geúeùe _ê^½iéÁò jêG ùijò jeûA[ôaû @wö GjûKê Cnò\e ^a Kùkaeaû ^a ù~øa^ Kêjû~ûGö

`êfcZò Kjòfû, @ûccû^ue \ê]Lô@û \û« _WÿòMfû_ùe _êYò Z ùijò iÚû^ùe ^ì@û \û« CVêQòö ^LUòG ceòMùf_êYò ùi iÚû^ùe Z ^ì@û ^L CVêQò, GK[û gêYò icùÉjiòùfö Wü. _\Kû« Kjòùf @ûce \ê]Lô@û \û« _WÿòMfû_ùe iÚûdú\û« CùVö iÚûdú\û« _WÿòMfû _ùe Zùc K'Y_êYò \û« CVòaûe ù\LôQ ? ^L ceòMfû _ùe ù~Cñ ^L

CùV ùijò ^Le ùR¥ûZò KY _ìað ^L bkò[ûGö UûA`GW¨bkò ùKùZK ùeûMùe cêŠe aûk SWÿò_ùWÿ ùaùkùaùkcYòh P¦û ùjûA~ûGö @]ôKûõg icdùe _êYò aûk CVòaûei¸ûa^û _âûd ^ [ûGö @ûce ùKøYiò @w _âZ¥w ~\ò\êNðUYûùe ^Á ùjûAMfû, ùiVûùe ^ìZ^ @w_âZ¥w iéÁòjêG^òö @ûRòKûfò PòKò›û aòmû^ùe @MMâZò NUò[ôaûeê KUò~ûA[ ôaû KòQ ò @wKê GK ^òŸòðÁ icd c¤ùe ù~ûWÿû~ûA_ûeêQò Kò´û KéZâòc @w fMû~ûCQòö

Wü _\àKû« K[ûe ùcûWÿ a\kûAùfö ùKge Kû«òKê_Pûeòùf, @ûzû Zùc Kjò _ûeòa Cnò\ geúee MV^ecìk GKK KòGö ùi PUû_U C©e ù\fû, Cnò\ aû _âûYúicÉue geúe cìk GKK ùjCQò RúaùKûhö Wü _\àKû«Kjòùf RúaùKûh \ßûeû Uòiê MVòZö ùKùZK UòiêKê ù^A@w_âZ¥w aû geúe MVòZö Rúa ùKûhe aé¡ò NUò GK^òŸòðÁ @aiÚûùe _j*ôfû _ùe Zûjû \êA bûMùe aòbqjêGö Gjò aòbûR^ \ßûeû cìkùKûhUò \êAU ò GKû bkòùKûhùe aòbq jêGö Gjò \êAUò ùKûhKê @_Z¥ ùKûhKêjû~ûGö Gjò _âKûe ùKûh aòbûR^ ù~ûMê geúee ùKûhiõL¥û aùXÿö `kùe Rúacûù^ iû^eê aWÿ jê@«òö

ùKûhe c¤ céZê¥ NùUö ^ìZ^ ùKûh iéÁò Pûfò[ûGöRúa^e aòbò^Ü @aiÚûùe Gjò _âKâòdû aòbò^Ü MZòùe Pûfê[ûGöùMûUòG gògê Cnò\e ùKûh aòbûR^ P*k NùUö ùKûhcéZê¥ Kc¨ [ûGö ùZYê ùi gúNâgúNâ aùXÿö GK _ì‰ð aòKgòZaéle geúe c¤ùe Gjò aé¡ò I ld _âKâòdû icû^ ZûkùePûùfö icd @ZòKâû« ùjaû ijòZ iéÁòe ùaM @[ðûZ¨ ùKûhMV^ Kc¨ jêGö ld ùagú jêG @[ðûZ¨ ùKûh céZê¥ @]ôKjêGö `kùe MQe Reû aû aé¡ûaiÚû @ûiò[ûGö ld_âû¯@aiÚû Rûeò ejòùf ùghùe Zûjûe céZê¥ NUò[ûGö ùMûUòGaûAMY MQKê fl¥ Kùf Gjû RûYò _ûeòaö c¬òeê PûeûMQUò jêGö Pûeû MQKê @^¥ @ûùWÿ ùeû_Y Keû~ûA LZiûe\ò@û~ûGö MQUò _ì‰ð aòKgòZ ùjûA `êf `kùe cŠòZùjûA[ûGö KòQò\ò^ _ùe Zûjûe WûkMêWÿòK ceò@ûùiö cìkeê^ìZ^ Wûk aûjûùe I `êf`k ]ùeö ~\ò RùY Kêgkú

61aòmû^ \òM«

ùiù_Ö´e, 2014

Pûhú Zûe aêXÿû @õgKê KûUò `òwò ù\A LZ iûe UòKòG@]ôK ù\A\òG, ùi @ûcKê _ìaðaZ `k ù\APûùfö Gjûùjfû MQe ^a ù~øa^ö ~^ô Kùf ùMûUòG aûAMY MQahðeê @]ôK \ò^ a*ôaûe ù\Lû~ûGö ùijòbkò ùMûUòGùMûUòG fuû MQ c¤ \êAahð _~𥫠a*ô _ûe«òö Zû_ùeZûe céZê¥ NùUö ùMûUòG ijR C\ûjeY ù\ùf @ûjêeòiek ùja ùaûfò bûaêQòö RùY ùeûRMûelc ~êaK@aòaûjòZ icdùe @ûd Zêk^ûùe a¥d Kc¨ [ûGö `kùeZûe _ê¬ò aXÿòaXÿò Pûùfö cûZâ aòbûNe _ùe Zûjûe LyðaùXÿö @ûd I a¥d icû^ jêGö cûZâ _ùe _òfû_òfòu_ûV_Xÿû, Méj^òcðûY, aòbûNe _ûAñ @]ôK @[ð \eKûe_ùWÿö @ûd Zêk^ûùe a¥d @]ôK [ûGö ùZYê ùi Kò_eòZûjûe @bûa _ìeY Keòaö ùi Zûe i*ôZ _ê¬òKê CVûALyð Kùeö `kùe Zûe _ê¬ò ieòieò @ûùiö ùghKê@bûaMâÉ aò ùjûA_ûùeö Rúae ùKûh aé¡ò I lde ZûkKê~êaKe @ûd a¥d ijòZ Zêk^û Keò ù\fòö Gùa bûaêQòZùc VòK¨ aêSò_ûe ê[ôaö

Reû I aé¡ûaiÚû @ûiòaû Kûkùe geúe cû¤ùe ^û^ûùR÷aeûiûd^òK _eòa©ð^ NùUö Gjò _âKââòdû Rò^¨ \ßûeû^òdªòZ ùjûA[ûGö Reû @aiÚû _ùe céZê¥ @ag¥¸ûaúöcûZâ Cnò\cû^u ùlZâùe iµì‰ð céZê¥ ùjaû _ìaðeê ùKùZK^òŸò ðÁ @w _âZ¥we Re û, céZê ¥ I ^aCù^àh aû^aKùkae, ^aù~øa^ NUò[ûGö

ReûKê Zò^ò bûMùe aòbq Keû~ûGö _â[cUò ùjfûiûcMâòK Reû aû aé¡ûaiÚûö ]û^, Mjc, cKû, aûReû,cûŠò@û bkò ZéYcû^ue Rúa^Kûk ùKùZK cûieê @ûe¸Keò GK ahð c¤ùe iúcûa¡ [ûGö aõg aòÉûe _ûAñ `k]ûeY I `k c¤iÚ c¬ò_ûKk ùjaû ijòZ Gjûe Reû@aiÚû @ûiò[ûGö _â[ùc `êf, `k, _Zâ, KûŠ, ùPeReûaiÚû ù\A MZò Kùe I ùghùe icMâ Cnò\Uò ceò~ûGöGjû ùjfû iûcMâòK Reû aû aé¡ûaiÚûö

\ßòZúdUò ùjfû bì_éÂiÚ @õge Reûö ùKùZK K¦[ôaûCnò\ Z[û bì^òcÜi Ú eì_û«eòZ KûŠ[ôaû Cnò\cû^u

Rúa^Kûk ^òŸòðÁ EZêùe ùgh ùjaû ijòZ bì_éÂiÚ @õgeReû I céZê¥ NUò[ûGö Kò«ê bì^òcÜiÚ @õg a*ô eùjö @^êKìkEZê @ûiòùf bì^òcÜiÚ @õgeê _ê^½ cêKêk, KûŠ_Zâ @û\ò iéÁòùjûA _ì‰ðûw Cnò\ùe _eòYZ jêGö @ûkê, L´@ûkê, iûeê,@\û, jk\ú, M\, _ûkê@, _ò@ûR, eiêY, @û´@\û GjûeC\ûjeYö ùijòbkò fòfò RûZúd ~[û _âRû_Zò@û fòfò, eqew fòfò, ùMäûeòfòfò, \òRûfòfò, ^úkN<ò fòfò ijòZ ùiø¦~ð¥a¡ðKiûeê, PòZâûiûeê, aòPòZâa‰ðû @\ûe c¤ bì_é @õgeReû @ûiò[ûGö

Wü _\àKû« Kjòùf ZéZúdUò ùjfû EZê_ûZú aû_ZâùcûPú Reûö gúZ_â]û^ Rkaûdêùe R^àë[ôaû PCWÿû _ZâaògòÁ _‰ðùcûPú MQMêWÿòK ùjfû IK¨, aûyð, ùc_f¨,ùPÁ^U, ùiWÿûe, @ûi, __¨fûeö Giaê Cnò\cû^ue geZEZêe ùgh bûMùe _Zâiaê jk\ò@û ùjûA ]úùe]úùeSWÿò~û@û«òö cûZâ ùicû^ue KûŠ, Wûk, ùPe @û\ò Lê<ûùjûA RúaòZ ej«òö ai«e @ûMc^ùe _ê^½ ^ì@û_Zâ K@ñkòCVò Cnò\ ^aù~øa^ _âû¯ jêGö

EZê_‰ðû Kjòfû, iûe¨ iR^û MQùe QêAñ ùjfû _ùeZ KòQò\ò^ fŠû ùjûA eùjö _Zâ aòjò^ùe aù* Kò_eò ?Wü _\àKû« Kjòùf Zùc ùi KûŠKê UòKòG CLêWÿûA ù\LôabòZùe _âPêe iaêRKYû @Qòö ùPe Z ei iõMâj Keòa,KûŠZke iaêRKYû Lû\¥ e§^ Keòa ùZùa a*ôaûe@iêaò]û ùKCñVò ejòfûö @ûc @*kùe gúZEZêùe c¤ùKùZK MQ iµì‰ð _Zâ Liò _ùWÿö ai« EZêùe ^ìZ^ _ZâK@ñùkö cûZâ gúZ _â]û^ ù\ge Cnò\ bkò GùZ \ò^ ^ŠûùjûA ej«ò ^ûjóö gúZ _â]û^ ù\gùe N* Rwf _Zâjú^ùjûA ai« EZê _~𥫠ejòaû Cnò\ RMZe GK aòiàdöMQMêWÿ òK ^Šû ùjaû _ìaðeê @ûb¥«eùe ^û^û\ ò ùR÷aeûiûd^òK Kâòd û iõNVòZ ùjûA[ûGö aûj¥ _âKûg c¤NUò[ûGö _Zâe iaêR ew a\kò jk\ò@û ù\Lû~ûGöjeòZKYûe _eòcûYùe ld NùUö @ûùfûKùgæhY I gßi^ùaMe @a^Zò NùUö _Zâùe [ôaû ùÉûce Kû~ð¥\lZû IZû c¤ ù\A ùjC[ôaû _eòaj^ùe c^ÚeZû ù\Lû\òGö

aòmû^ \òM«62

ùiù_Ö´e, 2014

_Zâùe [ôaû _êÁòiûe, ^ê¥KäòK¨ @cæ Z[û @]ôKûõg aò_ûPKe_eòcûY Kcò~ûGö ù\Lû~ûAQò jeòZ¨KYû, a‰ðfaK bûùa_eòa©ðòZ jêGö eûAùaûùRûc¨ iõL¥ûùe jâûi ù\Lû\òGö@û«RðúaKúd RûfòKû I Mf¨Mò _òŠe aòfê¯ò NùUö ùghùe_Zâe ùKûh RúaKúd aÉêcû^ c¤ ^Á ùjûA~û@û«òö `kùeGjò _âKâòdûe ùgh _~ð¥ûdùe _ZâUò aéleê aòPê¥Z ùjûA[ûGö_Zâ a¥ZúZ `êf, `k, gêLôfû Wûk, aúR_Zâ, KkòKû gkK,_‰ðúKû, @ûKhðú, K<û @û\ò aòbò^Ü @õg G @aiÚû ù\A MZòKeò[û«òö aòPê¥Z _ìaðeê Gcû^u cìkùe GK ùcûP^ ÉeiéÁò jêGö `kùe aòzò^Ü Kâòdû ijR ùjûA[ûGö @wUò @fMûùjûA~òaû _ùe ùijò iÚû^ùe iêùaeò^¨ ^ûcK _\û[ð c^Kêc^ _âùf_òZ ùjûA lZ beò[ûGö Kò«ê ^Wÿò@û bkò ùKùZKaélùe _Zâ\ûM C_MŠò _éÂùe iaê\ò^ ]eò ejò~ûGö

iaêR Kû«ò _Pûeòfû "iûe¨, Reû ùKCñ ùKCñ KûeK\ßûeû _âbûaòZ jêG ? Wü _\àKû« Kjòùf jeùcû^¨ aé¡ò^òdªK, iì~ð¥ûùfûK I @§Kûe, Rk, C©û_, Lû\¥ Z[û@cæRû^ _eòcûY @û\ò aòbò^Ü _âKûe KûeY \ßûeû Reû I @waòPê¥Zò _âbûaòZ ùjûA[ûGö

aUKé¾ Kjòfû iûe¨ Cnò\e _Zâ Wûk I bì_éÂiÚ@wcû^ue Reû I céZê¥ @ûùi, _êYò @^êKìk _eòiÚòZò @ûiòùfùi iaêe _ê^ü_âKûg _ûG, @[ðûZ¨ ^aù~øa^ fûb Kùeöùcû c^ùe ùMûUòG _âgÜ @ûiêQò Cnò\cû^ue G ]ûeûaûjòK_eòa©ð^ KûjóKò @ûùiö Gjûe @ûag¥KZû MQ _ûAñ [ûG Kò ?

Wü _\àKû« Kjòùf, iûaûi aUKé¾, ZcKê aûjû\êeò^ ù\A ejò_ûeê ò, Zùc VòK¨ icdùeVòK¨ _âgÜUòG C_iÚû_^Keò ùcû @ûùfûP^ûKê @ûMKê ù^aûùe ijûdZû _â\û^ KeòQöùa÷mû^òKcûù^ @^êi§û^eê KòQò Z[¥ RûYò _ûeòQ«òö _êeêYû@wùe [ôaû ù_ûhKei cêL¥Zü @wûeK I ~alûeRû^iõMâj Keò ^ìZ^@w I _Zâ iéÁòKûkùe ùi iaêe iêaò òù~ûMKe«òö \ßòZúdZü gúZ EZêe _âak [Šû R^òZ ldlZòKêGWÿûA ~û@û«òö ZéZúdZü _êeêYû @wùe Rcû ùjC[ôaû \Éû,KûWÿcòdc¨, ùKûaûfU¨, Z´û, ^òùKf¨, cûwû^òR¨ bkò aòhûq

]ûZêe @ûd^cû^u ê geúeeê Z¥ûM Keòaû Keòaû _ûAñMQcûù^ Gjò _^Úû MâjY Keò[û«ò, Gùa cêñ bûaêQò aUKé¾Zc _âgÜe C©e Zùc _ûA ~ûA[ôaö

iûe¨ Kjòùf bwûMXÿû Z iéÁòe ^òdcö _êeûZ^eaòfd NùUö ^ìZ^ iéÁò jêGö Gjò _âKâòdû ]eû _éÂùe @ûRò_~𥫠fûMò ejòQòö cûZâ Reû aû aû¡ðK¥ K[û aòPÿûeKêù^ùf _âûYúcû^ue Reû ^ò½òZ iûcMâòK céZê¥e ùgh N<òöcûZâ Cnò\cû^ue Gjû ^a Kùkaee _ìað iìPÿ^û _â\û^Keò[ûGö @ûag¥KZû @^êiûùe _êeêYû @wKê Z¥ûM Keò ^ìZ^@we iéÁò ùjaû \ßûeû _eòùag I Rkaûdêe _eòa©ð^ijòZ Lû_ Lê@ûA ùKCñ _âûK¨ HZòjûiòK Kûkeê _é[ôaú _éÂùe@ûRò _~𥫠ZòÂò @ûiòQ«òö

Wü _\àKû« Kjòùf, @ûùc _fäúeê @ûiò \òfæúùe _j*ôMùfYòö Gùa cìk _âiwKê @ûiòaûö _âiò¡ @û´MQe a©ðcû^Reû @aiÚûö ùi _ìeûZ^ @wKê Z¥ûM Keò aòPòZâ Xwùe^ìZ^ @wKê iéÁò Keò Keò PûfòQòö _âZò KòQò ahð c¤ùe ^aù~øa^ fûb KeêQò, Kò«ê G _âKâòdû ùKùZ \ò^ Pûfòa KòGaû Kjòa ?iûcMòâK céZê¥ jVûZ¨ aò @ûiò_ûùe

RM^Üû[ \gð^e MùahK Wü \ûg, Wü _\àKû«ueùa÷mû^òK Z©ßKê Lêa¨ c^ ù\A gêYê[ôùfö Kjòùf aéle^aù~øa^, ^aKùkae K[û Z gêYòfòö @ûc RMû _eû_âZòahð e[~ûZâû _ìað\ò^ ^aù~øa^ fûb Keò bqKê \gð^\ò@«òö _êYò 8 ahð, aû 11 ahð aû 19 ahð @«eùeù~ûWÿ @ûhûXÿ _Wÿòùf _êeêYû NUKê Z¥ûM Keò ^ìZ^ NUùe,^a Kùkae eì_ùe \gð^ \ò@«òö @ûi«û ahðKê @ûùcRMûe ^a Kùkae \gð^ Keòaûe iêù~ûMKê jûZQWÿ ûKeòaû ^ûjóö

ùiùZùakKê ajêZ ùak ùjûA MfûYòö icùÉWü _\àKû« I Wü \ûguê ]^¥aû\ RYûAÊMéjKê _âiÚû^ Kùfö

@_©òðaò§û, b\âK-756100

ÒmþMÐ `WÐBaÐeþ WÞLZÐ`eÞþQÐf_Ð jÕ`Ð]LJXÏÞhÐ aÞsÐ_ HLÐÒXcÑ`íVç _Õ aÞ/2, jkÞþ] _Neþ,bÊþaÒ_hèeþ - 751 007ÒVmÞþÒ$¼Ð_ç - 0674-2543468$¼ÔÐµÆ - 0674-2547256B-Òcmç þ-obasecretary@yahoo.com

`[öÞLÐeþ_Þ¯ÆcÐafÑ1. "aÞsÐ_ ]ÞN«Æ' RÐ[öRÐ[öÑ [\Ð S_jÐ^ÐeþZ*¼ "aÞsÐ_-]ó½Þ¤bþ=¼Ñ'eþ aÞLÐh `ÐBÜ HaÕ ÒjcÐ_*ʼ aÞsÐ_eþ @NõN[Þ

jÕ`LÙ[ jËQ_Ð B[ÔÐ]Þ Ò]aÐ `ÐBÜ D~Þ½¤¼¼Ð HkþÐ cÐjÞL bþÐÒa `õLÐhÞ[ kÊþH¼¼Ð2. ÒmþML ÒdDÜ aÞi¯ÆÒeþ ÒmþMÞaÐLÊ QÐkÊÜþR«ÞÆ `õ\Òc [Ð'eþ jÐeþccàLÊ kóþ]¯Æ=¼c LeÞþ [ÐkþÐLÊ jeþf bþÐiÐÒeþ

D`yÐ`_ LeÞþaÐ DQÞ[¼¼Ð3. jÐ]Ð LÐNSeþ ÒNÐVÞH `ÐMÒeþ ¸¤½¤bþÐÒa ÒmþMÞaÐ `ÐBÜ ÒmþML*ʼ @_ÊÒeþÐ^¼¼Ð ÒmþMÐ jkÞþ[ AahÔL QÞ[ö

(4Òj.cÞ/6Òj.cÞ) aÐ QÞ[öeþ $¼ÒVÐL`Þ (ÒSeþµÆ) AjÞÒmþ bþmþ¼¼Ð `õLÐh_ `ÐBÜ `ШÊÆmÞþ`Þeþ $¼ÒVÐL`Þ(ÒSeþµÆ) aÞQÐeþLÊ _ÞAdÞa _ÐkÚþ¼¼Ð `ШÊÆmÞþ`Þ jkþ _ÞSeþ jÕ`ËÀठWÞLZÐ, Ò$¼Ð_ç _cèeþ, B-Òcmþ WÞLZÐ(d]Þ \ÐH) HaÕþ aÔÐ*¼ ALÐDäeþ jaÞÒhi aÞaeþZÑ `WÐBaÐ SeÊþeþѼ¼Ð

4. ÒmþMÐ `õªÊÆ[Þ `ÐBÜ ÒmþML ÒdDÜ jaÊ `ʪÆL, `[ö`[öÞLÐ [\Ð @_ÔÐ_Ô D— @^Ô¯Æ_ LeÞþR«ÞÆ HaÕ/LÞcèÐ aÞbÞþ_ï@a^ÐeþZÐ, [réþ, [\Ô A]Þ jÕNõkþ LeÞþR«ÞÆ, Òj jaÊeþ DÒmîþM ÒmþMÐeþ ÒhiÒeþ eþkÞþaÐ aÞÒ^¯Æ¼¼Ð HkþÐ ÒmþMÐVÞeþcÐ_ [\Ð aÞhèj_ѯÆ[Ð aYÏÐBaÐ jkþ `ÐWL`ÐWÞLÐcÐ_*ʼ @^úL @^Ô¯Æ_eþ jÊÒdÐN Ò]a¼¼Ð

5. @_Ô bþÐiÐeÊþ @_ÊaÐ] LeÞþ\ÞaÐ ÒmþMÐ J QÞ[öeþ $¼ÒVÐL`Þ (ÒSeþþµÆ) `õLÐhÞ[ ÒkaÐ `ÐBÜ Ò`õeÞþ[ ÒkþD\úÒmþ,[kÞÜþÜÒeþ cËf ÒmþMÐ aÐ QÞ[öeþ jËQ_Ð _ \ÞÒmþ [ÐkþÐ NókþÑ[ Òkþa _ÐkÞÜþ¼¼Ð @cÒ_Ð_Ñ[ ÒmþMÐ Ò$¼eþªÆ ]ÞAdÐH_ÐkÞÜþ¼¼Ð ÒmþML QÐkÞÜþÒmþ @cÒ_Ð_Ñ[ ÒmþMÐ LÐdàÔÐf¯ÆeÊþ jÕNõkþ LeÞþ `ÐeÞþÒa¼¼Ð

6. ÒmþMÐNÊXÏÞL d\Ðjc÷a jÐÕ`õÆ[ÞL aÞsÐ_ aÞi¯Æ aÐ ÒaßsÐ_ÞL cÒ_ÐbþÐa D`Òeþ A^ÐeÞþ[ ÒkþaÐ HaÕ [ÐkþÐ DncÐ^ÔcÞL [\Ð cÐ^ÔcÞL RÐ[öRÐ[öÑ J S_jÐ^ÐeþZ*eþ¼ ÒaÐ^NcÔ ÒkþaÐ DQÞ[¼Ð aÞsÐ_eþ SVÞf [réþLÊ ÒmþML`ÐWLcÐ_*¼ Ò]ß_tÞ_ SÑa_ jkÞþ[ SXÏÞ[ LÐkþÐZÑ, cÒ_ÐcÊNç^Leþ LaÞ[Ð, QÞ[ö, aÔ=¼QÞ[ö (jÐB_çVÊ_ç) LÞcèÐjÊteþ _ÐVL cÐ^ÔcÒeþ `õLÐh LeÞþ`Ðeþ«ÞƼÐ

7. ÒdDÜ BÕeþÐSÑ aÐ Òaßi¯ÞÆL hvÐafÑ `ÐWLcÐÒ_ jkþSÒeþ aÊTÞþ `Ðeþ«Þ, [ÐkþÐeþ JXÏÞA hv Ò]aÐ @_ÐahÔL¼¼ÐaÞsÐ_ ÒmþMÐÒeþ ÒL×ZjÞ SVÞf [réþLÊ jÞ^ÐjfM@_ÊaÐ]LeÞþ _ ÒmþMÞ [ÐkþÐeþ bÐaÐ\àLÊ aÔÐMÔÐ LeÞþ ÒmþMÐdÐB`ÐÒeþ¼¼ÐÒmþML _ÞÒS aÊTÞþ`ÐeÞþ _ \ÞaÐ [réþLÊ @_ÊaÐ] LeÞþ ÒmþMÞaÐLÊ ÒQ½¤Ð Leþ«ÊÆ _ÐkÞÜþ¼¼Ð

8. `õauÒeþ aÔakóþ[ HLLNÊXÏÞL ÒLaf ÒcVöÞLç `õZÐfÑÒeþ ]ÞAdÞa¼¼Ð9. ÒmþMÐÒeþ @uaÞhèÐj, jÐÕ`õÆ]ЯÞÆL[Ð, aÞoÞ_ï[ÐaÐ], SÐ[Þ aÐ ^càN[ aÞaÐ], eþÐSÒ_ß[ÞL c[Ðc[ J aÔ¦ÞÆN[

AÒl` aÐ LÊjúÐ `õ[Þ$¼fÞ[ ÒkþaÐ DQÞ[ _ÊÒkþÜ Ð10. 'ALiàZÑ¯Æ hÞÒeþÐ_ÐcÐ ' jkþ ÒmþMÐVÞ jÕlÞ©Æ ÒkþaÐ ]eþLÐeþ¼¼Ð aXÏ ÒmMÐ`ÐBÜ 'D` hÞÒeþÐ_ÐcÐ' ]ÞAdÐB`ÐÒeþ¼Ð

ÒmþMÐVÞÒeþ jc_è¯Æ J jÕN[Þ eþkÞþaÐ AahÔL¼Ð11. ÒmþMÐVÞÒeþ HL _Þ~Ù½¤ hvLÊ aÐeþcèÐeþ `õÒ¯ÆÐN LeÞþaÐ @_ÊQÞ[¼¼Ð ÒmþML ÒmþMÐVÞLÊ jcÒ¯ÆÐ`ÒdÐNÑ LeÞþaÐ jÕÒN

jÕÒN HkþÐ cÐ^ÔcÒeþ jcÐSLÊ LÞRÞ hÞlÐ Ò]aÐ aÞÒ^¯Æ¼¼Ð ÒmþMÐÒeþ a_Ð_N[, bþÐiÐN[ HaÕ [\ÔN[ [öãVÞ _eþkÞþaÐAahÔL¼¼Ð

12. ÒmþMÐÒeþ `õLÐhÞ[ c[Ðc[ `ÐBÜ, jÕ`Ð]L, `eÞþQÐf_Ð jÕ`Ð]L, jÕ`Ð]_Ðc¨ÆfÑ aÐ JXÏÞhÐ aÞsÐ_ HLÐÒXÏcÑ ]ЯÆÑÒkþÒa _ÐkÞÜþ¼Ð

`õ[ÞM¨Æeþ cËmþÔ - V 10.00Price : Rs 10.00

website : www.orissabigyanacademy.nic.in

RNI Regd. No. 52670/1993

iêa‰ð ]ûe ùlZâ _eúlY