KWR Annual Report 2010

2010

Bridging Science to Practice

Jaarverslag | Annual Report 2010



2


3

4

Inhoud | Contents

Voorwoord | ForewordRvC-gegevens 2010 | Supervisory

Board information, 2010Geconsolideerde balans voor winstbestemming

per 31-12-2010 | Consolidated balance sheet before appropriations for profit 31-12-2010

Geconsolideerde winst- en verliesrekening 2010

Consolidated profit and loss account 2010Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2010 | Cash

flow statement 2010Aandeelhouders | ShareholdersContact

Colofon | Colophon

Publicaties | Publications

BTO Rapporten | Reports 2010

De Bosatlas van Nederland Waterland | AtlasBoeken | BooksArtikelen in boeken | Book sectionsArtikelen | Publications in peer-reviewed

journals 2010Artikelen in vakbladen | Publications in

professional journals 2010

Internationaal | International

TECHNEAU

TRUST

WssTP

PREPARED

GWRC

ARC

CEO-conferentie | CEO conferenceKWR’s expertise onmisbaar voor internationali-

sering | KWR’s expertise is vital for internationalisation

KWR helpt bij drinkwater besmetting België

Belgian drinking water contamination incident

IWA Montréal 2010

7

88

90

91

92

93

104

104

94

98

99

99

100

102

20

21

22

23

23

24

25

26

27

28

8

10

68

78

79

81

82

83

32

36

40

44

47

56

59

62

66

70

75

85

96

Samenwerking in kennisnetwerken Collaboration in knowledge networks

Netwerken in kennis, kennis in netwerken

Networks of knowledge, and knowledge of networks

Samenwerking over grenzen heen | Collaboration beyond borders

Kennis voor klimaat | Knowledge for ClimateSamenwerking met TTI-W Wetsus | Collaboration

with Wetsus, Centre of Excellence for Sustainable Water Technology

KWR-vestiging in Leeuwarden | KWR location in Leeuwarden

UCAD

Asellus

HeliXeR

Teams | Teams

Team Microbiologie | MicrobiologyLaboratorium voor Materialenonderzoek en

Chemische analyse | Materials Research and Chemical Analysis Laboratory

Team Chemische Waterkwaliteit en

Gezondheid | ChemistryLaboratorium voor Microbiologie | Microbiology

LaboratoryTeam Waterinfrastructuur | Water InfrastructureTeam Industrie, Afvalwater & Hergebruik

Industry, Wastewater & ReuseTeam Drinkwaterbehandeling | Drinking Water

TreatmentTeam Geohydrologie | GeohydrologyTeam Integraal Waterbeheer | Integrated Water

ManagementTeam Ecologie | EcologyTeam Kennis- en Programma Management

Knowledge- and Programme ManagementTeam Human Resources

Team Documentencentrum | Document center

Op de cover: Granulaatkorrels van P.E. (Polyetheen) die gebruikt worden voor de productie van buizen voor de drinkwatersector. Het chemisch laboratorium van KWR test de granulaatkorrels via migratie in water op geur en smaak. Door zowel de korrels als de uiteindelijke buizen te testen, is de invloed van het productieproces op water na te gaan. Granular polyethene can be used in the production of drinking water pipes. The chemical laboratory at KWR carries out migration tests on granular polyethene to determine the effect on the taste and odour of water. Using the results of these tests in combination with the results from similar tests on the actual pipes, the influence of the pipe manufacture process on drinking water can be determined.

Jaarverslag | Annual report 2010


5

32

34

38

48

60

62

64

72

42

57

58

20

50

74

75

42

46

46

52

53

53

53

59

61

69

69

70

101

15

18

54

76

77

80

84

96

Thema’s | Themes

Gezond | Healthy waterRisicobeheersing in de waterketen | Risk

management in the water cycleKans op Q-koorts via drinkwater is miniem

Chance of getting Q fever via drinking water is minimal

Rioolwater weerspiegelt drugsgebruik | Sewage water reflects illegal drug use

Bitumen coatings vergen oplettendheid Bitumen coatings call for caution

Duurzaam | Sustainable waterSlimme bedrijfsvoering voorkomt mechanische

putverstopping | Intelligent operational management prevents mechanical well clogging

Innovatieve techniek voor horizontale putten Innovative technique for horizontal wells

Nooit meer gietwatertekort | Solving irrigation water shortages

Vegetatietypen snel in beeld met remote sensing

Vegetation types quickly identified using remote sensing

Vooruitstrevend | Advanced waterToxische stoffen detecteren met bacteriën

Using bacteria to detect toxic compoundsOnderzoeksprogramma Industrie & Water

(OPIW) | Industry & Water Research Programme

Zeewater slim ontzouten | Intelligent seawater desalination

Efficiënt | Efficient waterTECHNEAU groot succes in Europa | TECHNEAU:

a great European successHoogwaardig water terugwinnen uit afvalwater

Recovering valuable water from wastewaterMet ‘sociaal leren’ de toekomst verkennen

Exploring the future through ‘social learning’DWSI

Promoties, prijzen, aanstellingen Doctorates, prizes, appointments

Poster prijs | Poster Prize Marjolijn Woutersen

Oratie | inaugural lecture Gertjan Medema

Promotie | Doctorate Mirjam Blokker

AGV-prijs | Water innovation award sewer mining

Promotie | Doctorate Marthe de Graaff

Eredoctoraat | Honorary doctorate

Mark van Loosdrecht

Promotie | Doctorate Bas Wols

Veni-beurs | Veni grant Jan Post

Promotie | Doctorate Kees van Beek

Promotie | Doctorate Ruud Bartolomeus

Promotie | Doctorate Yuki Fujita

Hydrologieprijs | Hydrology award Ruud Bartholomeus

Willem Koerselmanprijs

Onderzoek | Research

Onderzoeksthema’s | Research themesVerdiepen en verbreden in onderzoek | Deepen

and broaden researchOnderzoek voor de industrie | Research for

industryBedrijfstakonderzoek voor de drinkwater -

bedrijven | Joint research for drinking water companies

DPW — Onderzoek voor de duinwaterbedrijven

Research for the dune water companiesWaterschappen en overheden | Waterboards and

governments

KWR organisatie | Organisation

Flexibiliteit voor werknemer steeds belangrijker

Flexibility for staff increasingly importantHet documentencentrum: een schaap met vijf

poten | The document centre: demanding the impossible

Dit pictogram wordt gebruikt voor de aanduiding van contactgegevens. This pictorgram will be used to indicate contact information.

Dit pictogram wordt gebruikt voor de aanduiding van partners in samenwerkingsverbanden. This pictogram will be used to indicate partners in collaboration.

6

7

2010: Bridging science to practice

Het jaar 2010 heeft in het teken gestaan van de groei van KWR

Watercycle Research Institute als toegepast onderzoeksinstituut en

verbindende kracht in de Europese waterketen. Wij vinden de titel

van dit jaarverslag — Bridging Science to Practice — dan ook goed aan-

sluiten bij onze activiteiten van het afgelopen jaar. Naast veel tijd

aan ons wetenschappelijk werk hebben we ook veel tijd besteed aan

het bij elkaar brengen van partijen die nodig zijn om ons weten-

schappelijk werk stevig in de praktijk te laten landen. We begrijpen

daarbij steeds beter hoe partijen in de kleinschalige en complexe

omgeving van de watersector samen sterker staan.

Op beide fronten, ons wetenschappelijk werk en het aspect van

organiseren en verbinden, hebben we een zeer productief jaar achter

de rug. Onze wetenschappelijke output laat een steile groeicurve

zien; hetzelfde geldt voor het aantal partnerships waarmee we

die kennis in de waterketen tot bloei laten komen. Dat is te danken

aan de zeer gemotiveerde en ambitieuze medewerkers van KWR.

Wetenschappers en ondersteunende staf trekken daarbij in grote

saamhorigheid op.

Het was een zeer inspirerend jaar waarin ook gewerkt is aan een

nieuw ondernemingsplan. We gaan vorm geven aan KWR als echte

Europese kennisonderneming met Nederland als basis en Europa

als thuismarkt. Vandaar vanaf dit jaar een tweetalig jaarverslag.

U hoort weer van ons!

Ik wens u veel leesplezier.

Wim van Vierssen

Directeur | Managing Director, KWR Watercycle Research Institute

The year 2010 was marked by the growth of KWR Watercycle Research Institute both as an institute of applied research and as bind-ing force in the European water cycle. This is why we think that the title of our annual report —‘Bridging Science to Practice’— is an accurate reflection of our activities last year. Not only did we dedicate a lot of time to our scientific work, we also invested great effort in bringing together those parties needed to anchor our scientific work in water sector practice. We moreover have a better and better understanding of how the parties in the water sector’s small-scale and complex environment become stronger when they work together.

On both fronts — that is, our scientific work and our organising and networking activities — 2010 was very productive for us. Our scien-tific output showed a steep growth curve, as did the number of partnerships through which we promote the flourishing of our knowledge in the water cycle. This is only possible thanks to our highly motivated and ambitious staff at KWR — our scientists and support staff work closely together toward our shared goal.

In this extremely inspirational year we also began to develop a new business plan. We are going to transform KWR into a truly European knowledge enterprise, with the Netherlands as its base and Europe as its home-market. That is why, beginning this year, our annual report will be bilingual. You will be hearing from us!

I wish you a lot of reading pleasure.

Voorwoord | Foreword

8

Netwerken in kennis, kennis in netwerken

Internationale kennisnetwerken | International networks of knowledge

Het lijkt zo simpel: je ontwikkelt kennis en die geef je door. Maar

in de praktijk zit daar een hele wereld achter. Waarom verdwijnen

goede rapporten in een la en zie je soms onverwachte samenwer-

kingsverbanden opbloeien? Mariëlle van der Zouwen (KWR) vertelt

over de fascinerende wereld van kennisnetwerken: “We leggen plaat-

jes van mensen die samenwerken op plaatjes van onderwerpen

waarover kennis wordt ontwikkeld. Dan zie je soms dat een onder-

zoeksgroep heel geïsoleerd ligt, waardoor de kennis niet verder ver-

spreid dreigt te worden.” Peter van den Besselaar (VU Amsterdam)

haakt daarop in: “In zo’n geval wil je weten welke prikkels er nodig

zijn om die kennis wel te laten stromen, zodat ze toegankelijker

wordt voor een breder publiek.”

Van der Zouwen en Van den Besselaar onderzoeken de waterketen:

drinkwaterbedrijven, gemeenten en waterschappen en hun samen-

werkingspartners. Daarnaast richten ze zich op netwerken die

zich bezighouden met het klimaat. Van der Zouwen: “Klimaat is een

relatief jong thema en het onderzoek is georganiseerd in grote

programma’s, anders dan in de waterketen.” Van den Besselaar:

“Voor ons is de kernvraag: welke vorm van organiseren, en welke

vorm van financiering van onderzoek is het best in deze situatie?”

Bruggen bouwen

Van der Zouwen: “In de waterketen vind je scherpe grenzen.

Dat zagen we bijvoorbeeld bij de jaarlijkse vakantiecursus voor

waterprofessionals. Daar waren twee parallelsessies: een over drink-

water, een over afvalwater. Wij vroegen wie uit de drinkwatersector

naar de sessie over afvalwater was geweest en andersom. Dat bleken

er bijna tien van de ruim vierhonderd te zijn, nog geen 5% dus.”

Dat roept nieuwe vragen op. Wat zijn dat voor mensen die wel de

Wetenschappers, overheid, drinkwater- en commer ciële bedrijven: het zijn verschillende werelden, die samenwerking zoeken. Gaat dat goed? Ja en nee. Mariëlle van der Zouwen van KWR onderzoekt met Peter van den Besselaar van de Vrije Universiteit Amsterdam hoe je het delen van kennis het best kunt organiseren.

Networks of knowledge, and knowledge of networks

Scientists, government, drinking water and commercial enterprises: they all represent distinct worlds, but worlds that are seeking to collaborate. Is it going well? Yes and no. KWR’s Mariëlle van der Zouwen and Peter van den Besselaar, of VU University Amsterdam, are studying how the sharing of knowledge can best be organised. It seems so simple: you develop the knowledge and then you pass it on. But in practice the reality is very different. Why do good reports gather dust on shelves, while sometimes unexpected collaborations flourish? Mariëlle van der Zouwen of KWR discusses the fascinating world of knowledge networks: “We superimpose images of people who work together over images of the subjects about which knowledge is being developed. This sometimes reveals that a research group is really very isolated, with the risk that the knowledge it produces will not be disseminated.” Peter van den Besselaar of VU University Amsterdam adds: “In such a case you want to discover what stimulants allow this knowledge to flow out and thus become more accessible to a broader public.”

The researchers study the water cycle: drinking water companies, municipalities and water-boards, and their collaborating partners. They also direct their attention to climate issues. “Climate is a relatively new theme,” says Van der Zouwen, “and research on it is organised within big programmes — which is not the case of water cycle research.” “The key question for us is: What is the best organisational form, and what is the best approach to research financing, for this situation?” says Van den Besselaar.

Contact Mariëlle van der Zouwen [email protected]

andere wereld opzoeken? Welke eigenschappen hebben ze?

Slagen zij erin om bruggen te bouwen? Het hoeven er ook niet veel

te zijn volgens de theorie: een paar mensen op cruciale plekken is

genoeg. Van den Besselaar: “We bestuderen ook hoe het internatio-

nale netwerk eruit ziet en hoe de Nederlandse spelers daarin zitten.

Internationaal doet Nederland het trouwens niet slecht op het

gebied van water. De onderzoekssector is groter dan je zou verwach-

ten, de groei van publicaties is iets bovengemiddeld.”

Toepasbaar

Het onderzoek startte in 2010, als een samenwerkingsverband

tussen de Vrije Universiteit, KWR, het Rathenau Instituut en de

Technische Universiteit Delft. Voorlopig heeft het team genoeg boei-

ende vragen om te onderzoeken: als je onderzoeksvragen formuleert

in samenwerking met de gebruiker, levert dat dan een beter toepas-

bare kennis op? Helpt het de samenwerking als je fysiek dicht bij

elkaar zit, maar ook: hoe belangrijk is het dat je elkaar vertrouwt,

dezelfde visie en ideeën hebt, en een vergelijkbare werkomgeving?

Doen we in Nederland de juiste dingen als wij internationaal

toonaan gevend willen zijn?

“Dat alles”, besluit Van der Zouwen, “helpt onze partners in de

waterketen keuzes te maken in alliantie- en kennisontwikkeling

en in het beter benutten van kennis.”

“We leggen plaatjes

van mensen die samen-

werken op plaatjes van

onder werpen waarover

kennis wordt ontwikkeld.

Dan zie je soms dat een

onderzoeks groep

heel geïsoleerd ligt.” — Mariëlle van der Zouwen

Building bridges“There are clear boundaries within the water cycle,” notes Van der Zouwen. “We observed this, for instance, in the context of the annual summer course for Dutch water professionals. There were two parallel sessions: one on drinking water and one on waste water. We were inter-ested in how many people from the drinking water sector attended sessions on waste water, and vice-versa. It turned out that less than ten of the over four hundred participants did so — that’s not even 5%.” This raises some new questions: What characterised the people who actually attended the other course? Did they succeed in building any bridges? The theory says that this doesn’t take too many: a couple of individuals at crucial spots is sufficient. “We also study what the international network looked like, and the position that the Dutch players occupy in it,” adds Van den Besselaar. “As a matter of fact, the Netherlands doesn’t do too badly in the field of water internationally. The research sector is larger than you might expect, and the growth rate of its publications is slightly above-average.”

Applicable in praticeThe research started in 2010 as a collaboration between VU University Amsterdam, KWR, the Rathenau Institute and Delft University of Technology. At the moment, the research team has enough exciting questions on its plate. For instance: If you formulate research questions jointly with end-users, does this result in knowledge that is more applicable in practice? Does the collaboration benefit if you are located physically close to each other? In addition: How important is it that you trust each other, share the same vision and ideas, and work in comparable environments? and: Are we, in the Netherlands, doing what we have to do to reach international prominence?

“All this,” concludes Van der Zouwen, “assists our partners in the water cycle in making choices regarding alliances and knowledge development, and in making better use of knowledge.”

Rathenau Instituut, Vrije Universiteit Amsterdam, TU Delft

pretreatment

membrane fouling

lipid peroxidation

oxidative stressthermophilic

superoxide-dismutase

liquid-chromatography

phenolglutathione

malondialdehyde

reverse-osmosis

glutathione-reductase

hydrogen

oxidation

photocatalytic degradation

rat

mass-spectrometry

fouling

water splitting

mass transferchlorine

membrane distillation

ozone

hydrogen-peroxide

response surface methodology

gas-chromatography

hydroxyl radical

flocculation

critical flux

degradation

solar energy

mbr

membranes

membranemicrofiltration

sea-water

nanofiltration

genetic algorithm

desalination

ethanol

antioxidant enzymes

photocatalyst

peroxidase

exergy

advanced oxidation processes

uv

water-treatment

solar

sustainability

phase-changefreundlich

tio2

photocatalysis

titanium-dioxide

constructed wetlands

efficiencyalcohols

membrane bioreactor

saccharomyces cerevisiae methanol

antioxidant wastewater treatment

ascorbate peroxidase

adsorption isotherm

antioxidants

coagulation

ultrafiltration

titania

solid-phase microextraction

absorption system

water-lithium bromide

solubility

fluoride

montmorillonite

recycling

crystallization

nickel

biogas

drinking-water

disinfection

nitrite

precipitation

fly-ash

modelling

removal

energy

metals

heavy metaldesorption

heavy-metals

activated carbon

arsenic

ground water

nutrients

performance

kinetics

selenium

air

preconcentration

adsorption

critical evaluation

pcr

sediments

environment

chromium(vi)

isotherm

thermodynamics

water quality

water

modeling

phosphate

sorption

speciationoptimization

catchment

diffusion

liquid-liquid equilibria

langmuir

bangladesh

sludge

chromium

activated carbons

regeneration

mri

methylene-blue

pharmaceuticals

activated-sludge

biosorption

biofilm

monitoring

leaching

refrigeration system

vegetationorganic matter

soil

pollution

hydrochemistry

dyes

sediment

copper

methane

surface-water relations

bioaccumulationzinc

lead

bioavailability

irrigation

nitrogeniron

fish

ion-exchange

cadmium

anammox

greywater

carbon

global warming

sustainable development

soil respiration

phytoremediation

constructed wetland

nitrate

ammonium

phosphorous

runoff

recharge

fluorosis

dye

hydrogeology

reference values

kinetic

denitrification

surface water

karst

phenol removal

nitrous-oxide

simulation

river

biomass

water supply

carbon dioxide

climate change

waste-water

phosphorus

biodegradation

toxicity

land-use change

struvite

anaerobic digestion

nitrogen removal

global change

experiment

heat-transfer

water-balanceagriculturecontamination

aquifer

clinoptilolite

acid mine drainage

cobalt

remediation

treatment

inhibition

water-use efficiency

sequencing batch reactor

water-stress

btex

arctic

photosynthesis

snow

best management practice

growth

adaptation

stomatal conductancetranspiration

paleoclimate

conservation

soil temperature

wetlands

hydrology

pesticides

soil moisture

water resources

survival

land usedrought

chlorophyllsanitation

ph

adsorbent

yield

reuse

modis

turbidity

swat

germination

stormwater management

manganese

penman-monteith

crop coefficient

chlorophyll fluorescence

urbanization

gisforest

fuel cell

zeolite

sea-ice

dem

factor analysis

chitosan

holocene

climate

evapotranspiration

light

erosion

isotherms

bod

cod

water reuse

infiltration

salinitywatershed

sap flow

remote sensingtemperature

stable isotopes

data assimilation

principal component analysis

cu(ii)

nitrification

gas-diffusion layer

land-cover

flooding

leaf water potential

water management

cluster analysis

eddy covariance

pem fuel-cell

biodiversity

emergence

respiration

catalase

sodicity

e. coli

wetland

equilibrium

Water management

& water-use efficiency

USA

China

Australia

Canada

Germany

The Netherlands

22,3%

9,1%

7,6%

6,6%

5,9%

3,0%

Climate change

on water stress

USA

China

UK

Germany

Canada

The Netherlands

25,9%

9,5%

8,3%

7,0%

6,0%

2,8%

Modeling & simulation

of hydrological processes

USA

China

Germany

Canada

France

The Netherlands

27,1%

12,9%

6,9%

6,7%

6,5%

3,3%

Watewater treatment

biodegradation & denitrification

China

USA

Spain

Canada

France

The Netherlands

15%

14,4%

6,4%

6,2%

5,8%

1,9%

Sustainable development

of environment & energy

USA

China

Spain

Germany

Canada

The Netherlands

20,5%

8,9%

7,5%

5,7%

5,5%

2,4%

Desalination

USA

China

Spain

France

Germany

The Netherlands

16,5%

12,1%

6,6%

5,3%

5,3%

2,4%

Wastewater treatment


USA

China

Japan

Spain

France

The Netherlands

18,0%

15,0%

7,5%

6,0%

5,6%

1,2%

Oxidative stress

USA

China

India

Japan

Turkey

The Netherlands

14,1%

13,7%

12,8%

8,9%

5,6%

0,8%

Wastewater treatment

adsorption & biosorption

USA

China

India

Spain

Turkey

The Netherlands

13,9%

12,4%

8,8%

6,0%

5,0%

1,4%

Water quality & nutrients

USA

China

UK

India

Canada

The Netherlands

25,0%

9,2%

5,9%

5,8%

4,9%

2,2%


Atlas van de wetenschap (2)De figuur laat het aandeel van de top 5 landen en Nederland zien binnen de tien onderzoeksgemeenschappen in 2008. De Verenigde Staten en China nemen over het algemeen een dominante positie in. De bijdrage van Nederland is gemiddeld 2,5%. Binnen het cluster ‘water management’ is de Nederlandse bijdrage in de meeste onderzoeksgemeenschappen hoger dan 2,5%. In het cluster ‘water technology’ is het Nederlandse aandeel voor de specialisatie ‘desalination’ ook bovengemiddeld (bijvoorbeeld ‘membrane separation processes for use in wastewater treatment’ en ‘seawater desalination’). Atlas of science (2) The figure shows the position of the top 5 countries and the Netherlands in the 10 water research communities in 2008. Generally, USA and China have dominant positions with the highest shares in these fields. The contribution of the Netherlands is on average 2.5%. Within the water management cluster the Dutch contribution exceeds 2.5% in most communities. Within the water technology cluster the specialisation ‘desalination’ (e.g. membrane separation processes for use in wastewater treatment and seawater desalination) also exceeds the average.

pretreatment

membrane fouling

lipid peroxidation

oxidative stressthermophilic

superoxide-dismutase

liquid-chromatography

phenolglutathione

malondialdehyde

reverse-osmosis

glutathione-reductase

hydrogen

oxidation


rat

mass-spectrometry

fouling

water splitting

mass transferchlorine

membrane distillation

ozone

hydrogen-peroxide

response surface methodology

gas-chromatography

hydroxyl radical

flocculation

critical flux

degradation

solar energy

mbr

membranes

membranemicrofiltration

sea-water

nanofiltration

genetic algorithm

desalination

ethanol

antioxidant enzymes

photocatalyst

peroxidase

exergy

advanced oxidation processes

uv

water-treatment

solar

sustainability

phase-changefreundlich

tio2

photocatalysis

titanium-dioxide

constructed wetlands

efficiencyalcohols

membrane bioreactor

saccharomyces cerevisiae methanol

antioxidant wastewater treatment

ascorbate peroxidase

adsorption isotherm

antioxidants

coagulation

ultrafiltration

titania

solid-phase microextraction

absorption system

water-lithium bromide

solubility

fluoride

montmorillonite

recycling

crystallization

nickel

biogas

drinking-water

disinfection

nitrite

precipitation

fly-ash

modelling

removal

energy

metals

heavy metaldesorption

heavy-metals

activated carbon

arsenic

ground water

nutrients

performance

kinetics

selenium

air

preconcentration

adsorption

critical evaluation

pcr

sediments

environment

chromium(vi)

isotherm

thermodynamics

water quality

water

modeling

phosphate

sorption

speciationoptimization

catchment

diffusion

liquid-liquid equilibria

langmuir

bangladesh

sludge

chromium

activated carbons

regeneration

mri

methylene-blue

pharmaceuticals

activated-sludge

biosorption

biofilm

monitoring

leaching

refrigeration system

vegetationorganic matter

soil

pollution

hydrochemistry

dyes

sediment

copper

methane

surface-water relations

bioaccumulationzinc

lead

bioavailability

irrigation

nitrogeniron

fish

ion-exchange

cadmium

anammox

greywater

carbon

global warming

sustainable development

soil respiration

phytoremediation

constructed wetland

nitrate

ammonium

phosphorous

runoff

recharge

fluorosis

dye

hydrogeology

reference values

kinetic

denitrification

surface water

karst

phenol removal

nitrous-oxide

simulation

river

biomass

water supply

carbon dioxide

climate change

waste-water

phosphorus

biodegradation

toxicity

land-use change

struvite

anaerobic digestion

nitrogen removal

global change

experiment

heat-transfer

water-balanceagriculturecontamination

aquifer

clinoptilolite

acid mine drainage

cobalt

remediation

treatment

inhibition

water-use efficiency

sequencing batch reactor

water-stress

btex

arctic

photosynthesis

snow

best management practice

growth

adaptation

stomatal conductancetranspiration

paleoclimate

conservation

soil temperature

wetlands

hydrology

pesticides

soil moisture

water resources

survival

land usedrought

chlorophyllsanitation

ph

adsorbent

yield

reuse

modis

turbidity

swat

germination

stormwater management

manganese

penman-monteith

crop coefficient

chlorophyll fluorescence

urbanization

gisforest

fuel cell

zeolite

sea-ice

dem

factor analysis

chitosan

holocene

climate

evapotranspiration

light

erosion

isotherms

bod

cod

water reuse

infiltration

salinitywatershed

sap flow

remote sensingtemperature

stable isotopes

data assimilation

principal component analysis

cu(ii)

nitrification

gas-diffusion layer

land-cover

flooding

leaf water potential

water management

cluster analysis

eddy covariance

pem fuel-cell

biodiversity

emergence

respiration

catalase

sodicity

e. coli

wetland

equilibrium

Bridging Science to Practice Contact Bei Wen [email protected]

Atlas van de wetenschap (1)

De figuur laat de atlas van waterweten-schap en –technologie zien. Deze is ontwikkeld door het bestuderen van patronen van sleutelwoordparen in 52.826 watergerelateerde wetenschappelijke publicaties in het jaar 2008. Het betreft publicaties van het Web of Science. De figuur laat de relaties zien binnen en tussen de top 10 onderzoeksgemeenschappen. Er is sprake van twee grote clusters in de waterwetenschapsatlas: ‘water technology’ in de onderste helft (waste water treatment, desalination) en ‘water management and sustainability’ in de bovenste helft (water quality, climate change, sustainable development, etc). Ieder knooppunt in de figuur vertegenwoordigt een sleutelwoord. De lijnen geven het gezamenlijk voorkomen van sleutelwoorden weer (een sleutelwoordpaar) en de kleuren representeren de verschillende onderzoeksgemeenschappen. Atlas of science (1) The figure shows the atlas of water science and technology. It was created by studying patterns of co-occurrence of keyword pairs in 52,826 water-related scientific publications from the year 2008. The publications were extracted from the Web of Science. This figure visualizes the interrelationships among the top 10 research communities. They reveal

two main clusters in the water science atlas: ‘water technology’ in the lower half of the figure (waste water treatment, desalination) and ‘water management and sustainability’ in the upper half (water quality, climate change, sustainable development, etc). Each node represents a keyword; the lines represent the co-occurrence between keyword pairs; the colours represent the various research communities.

Water management & water-use efficiency

Sustainable development of environment & energy

Wastewater treatment adsorption & biosorption


Watewater treatment biodegradation & denitrification

Climate change on water stress

Desalination

Modeling & simulation of hydrological processes

Wastewater treatment photocatalytic degradation

Oxidative stress

In september 2009 publiceerde het wetenschappelijke tijdschrift

Nature het artikel ‘A safe operating space for humanity’ van Johan

Rockström. Daarin staan negen ziektebeelden, syndromen

genoemd, waar de aarde aan lijdt: onder meer klimaatverandering,

overmatig zoetwatergebruik, de grote hoeveelheden stikstof en

fosfaat in de landbouw en biodiversiteitsverlies. “Water is een van

de verbindende elementen in al die syndromen.”

De watersector kan, aldus Van Vierssen, een belangrijke rol spelen in

het bestrijden van de negen syndromen uit Rockströms artikel. Als

voorbeeld noemt hij het biodiversiteitsverlies. “Internationaal

klagen veel mensen over de waterkwaliteit in hun omgeving: ze

hebben geen water, of te weinig. Het gaat niet alleen om kraanwater

maar ook om oppervlaktewater. Op veel plaatsen wordt nog steeds

ongezuiverd afvalwater in het oppervlaktewater geloosd. De uitda-

ging is om een goede kwaliteit van het oppervlaktewater te verkrij-

gen, zodat iedereen veilig in de buurt van zijn huis kan rondlopen. In

West-Europa voldoen we aan een minimale norm, in Zuid- en Oost-

Europa is het dieptepunt nog niet bereikt.”

Uitdaging

Daar ligt een mooie uitdaging voor KWR. “De watersector is techno-

logisch goed georganiseerd, maar versnipperd, doordat de water-

winning, -distributie en –zuivering lokaal, of hooguit regionaal,

georganiseerd is. In Europa zijn er naar schatting dertig- tot veertig-

duizend(!) entiteiten die zich bedrijfsmatig bezighouden met water.

In zo’n versnipperde wereld moet je grenzen doorbreken. Als kennis-

instelling helpen wij bestaande kennis te verspreiden, ervaringen te

delen en te bepalen waar nieuwe kennis nodig is.”

Samenwerking over grenzen heen


Collaboration beyond borders

KWR Managing Director Wim van Vierssen is seeking collaborations in Europe. The prospect clearly pleases him: “We are ambitious and eager to collaborate internationally. But it is also something that is necessary.”

In September 2009, the science journal Nature published an article by Johan Rockström entitled ‘A safe operating space for humanity.’ Rockström writes of nine planetary boundaries which, if transgressed, can threaten our planet. They include climate change, overusing fresh water, the employment of large quantities of nitrogen and phosphate in agriculture, and the loss of biodiversity. “Water is one of the elements that is common to all these boundaries”.

According to Van Vierssen, the water sector can play an important role in ensuring that we manage the boundaries mentioned in Rock-ström’s article. He points to the loss of biodiver-sity as an example: “People the world over are concerned about the insufficiency, or even the absence, of water. They also worry about the quality of the water in their environment — and they mean not only tap water but also surface water. In many areas, untreated waste water is

Contact Wim van Vierssen [email protected]

KWR-directeur Wim van Vierssen zoekt samenwerking in Europa. Hij geniet zichtbaar van het vooruitzicht. “We zijn ambitieus en willen graag internationaal samenwerken. Maar het is ook nodig.”

Water management & water-use efficiency

Sustainable development of environment & energy

Wastewater treatment adsorption & biosorption


Watewater treatment biodegradation & denitrification

Climate change on water stress

Desalination

Modeling & simulation of hydrological processes

Wastewater treatment photocatalytic degradation

Oxidative stress


11

Mariëlle van der Zouwen onderzoeker | scientific researcher

Andrew Segrave aio | PhD student

Wim van Vierssen directeur | managing director

Bei Wen aio | PhD student

Maar ook in West-Europa zijn we niet waar we zijn willen.

“Het milieu is grijs geworden: de kwaliteit van het oppervlaktewater

voldoet aan minimale veiligheidseisen, zodat niemand er ziek van

wordt, maar de biodiversiteit in en rond het water is veel minder

groot dan ze was. Een goede ecologische kwaliteit is niet hetzelfde

als de beste biodiversiteit: gaan we voor smerig, grijs, of prachtig?”

De watersector kan bijvoorbeeld sturen met haar prijsbeleid. “Het

principe ‘de vervuiler betaalt’ is een prima uitgangspunt, maar het

is ook zaak om inzichtelijker te maken hoe het goedkoper kan.”

Succesfactoren

Van Vierssen noemt enkele succesfactoren van KWR voor een goede

internationale samenwerking. “Ten eerste werken we als projector-

ganisatie financieel transparant. In elk project liggen doelen, midde-

len, resultaten en de bandbreedte waarbinnen we opereren, vast.

“In West-Europa voldoen we aan

een minimale norm, in Zuid- en Oost-Europa

is het dieptepunt nog niet bereikt.” — Wim van Vierssen

still being discharged into the surface water. The challenge is to have surface water of good qual-ity, so that we can all walk around in the vicinity of our homes in safety. In Northern Europe we meet a minimum standard, but in Southern and Eastern Europe this is not yet the case.”

ChallengeThis presents an attractive challenge for KWR. “The water sector is technically well organised,” says Van Vierssen, “but it’s fragmented, because water extraction, distribution and treatment are organised at the local — or, at most, the regional — level. It is estimated that Europe has thirty to forty thousand (!) organisations involved commercially in water. In such a fragmented world, borders must be broken. As a knowledge institute, we assist in disseminating existing knowledge, sharing experience and defining where new knowledge is needed.”

But in Western Europe we are not where we would like to be either. “The environment has become grey: surface water meets minimum safety standards, so that it doesn’t make anybody

12


Daarop kunnen we afgerekend worden. Ten tweede geven we ande-

ren de ruimte. We hebben ons verdiept in interculturele communica-

tie. En tot slot proberen we grenzen te slechten, tussen disciplines,

maar ook tussen culturen en landen. Een voorbeeld daarvan is ons

onderzoek naar kennisnetwerken.” KWR heeft wat te bieden, maar

ook te halen: “We kijken uit naar de samenwerking met degenen die

voor een nog grotere uitdaging staan dan wij, mensen die misschien

nog slimmere oplossingen bedenken dan wij, en misschien zelfs

nog creatiever zijn doordat ze voor grotere opgaven staan. “Durf

jezelf te laten verrassen’ is daarbij ons motto.”

ill, but the biodiversity in and around the water is a lot less extensive than it used to be. Good ecological quality is not the same as the best levels of biodiversity. Is it dirty and grey that we want, or do we want magnificent?” The water sector can lead through its pricing policy for example. “The ‘polluter pays’ principle is an excellent starting point, but it is also a matter of making it clearer how it can be done more cheaply.”

Success factorsVan Vierssen enumerates some of KWR’s success factors for a good international collabo-ration: “First of all, as a project organisation, we operate with financial transparency. For every project, the objectives, resources, results and our operational boundaries are fixed – and we can be held to account for these. Secondly, we allow our collaborators room — we have built up an in-depth understanding of intercultural communication. And, lastly, we try to erase boundaries — between fields of specialisation, but also between cultures and countries. An example of this is our research into knowledge networks.” KWR has something to offer, but also something to gain: “We seek out collaborations with those who confront even greater challenges than we do; people who perhaps come up with even smarter solutions than we do, and are perhaps even more creative because they face more formidable tasks. Dare to let yourself be surprised, is therefore our motto.”

“We kijken uit naar de samenwerking met

degenen die voor een nog grotere uitdaging

staan dan wij, mensen die misschien nog

slimmere oplossingen bedenken dan wij.”

— Wim van Vierssen


13

14

Gezond | Healthy water

Vooruitstrevend | Advanced water

Duurzaam | Sustainable water

Efficiënt | Efficient water



15

In zijn langetermijnonderzoeksbeleid definieert KWR vier kern-

thema’s die richting geven aan het onderzoek: Gezond, Duurzaam,

Vooruitstrevend en Efficiënt Water.

Gezond water focust op de relatie tussen de gezondheid van de

mens en de waterkwaliteit: van (drink)waterbronnen, tijdens zuive-

ringsprocessen, in het distributienet, aan de kraan of in natuurlijk

zwemwater. Veel aandacht gaat daarbij uit naar ziekteverwekkers en

naar emerging contaminants in het waterige milieu, zoals genees-

middelen en industriële vervuilingen. Onderzoek richt zich bijvoor-

beeld op de effectiviteit van barrières tegen dergelijke vervuilingen

in de watercyclus.

Duurzaam water richt zich op productie-, distributie- en afvalver-

werkingsmethoden die zuinig omgaan met grondstoffen en energie,

als antwoord op klimaatverandering, toenemend energiegebruik en

verstedelijking. Hieronder valt onderzoek naar het gebruik van brak

grondwater of zeewater als alternatieve drinkwaterbronnen, water-

hergebruik of een meer decentrale waterketen, koude-warmte-

opslag en de omgang met extreem lage waterstanden in de grote

rivieren.

Vooruitstrevend water concentreert zich op veelbelovende ontwik-

kelingen in de technologie om die toepasbaar te maken voor de

watersector. Hieronder valt onderzoek naar de ontwikkeling van

nieuwe materialen in de fijnchemie en nanotechnologie, keramische

membranen, harsen voor ionenwisseling, adsorptiemiddelen, anti-

scalants en ontwikkelingen in de vloeistofdynamica, -chemie en

–fysica, plus meettechnieken en sensoring (bijvoorbeeld voor

water kwaliteit of de conditie van infrastructuur).

Efficiënt water draait om doelmatige inrichting van de water keten,

water & energie en de effectiviteit van kennisproductiviteit. Daar-

onder valt bijvoorbeeld doelmatige drinkwaterwinning, -productie

en –distributie en maximale efficiëntie bij de productie en inzet

van alle middelen, van energie tot kennis.

Research themes

KWR’s long-term research policy is governed by four core themes: Healthy, Sustainable, Advanced and Efficient Water.

Healthy WaterThe Healthy Water theme centres on the relationship between human health and water quality; in (drinking) water sources, in treatment processes, in the distribution network, at the customer’s tap, or in natural bathing water. This involves paying close attention to pathogens and to emerging contaminants such as pharmaceuticals and industrial pollution in the aqueous environment. The research concentrates on studying theeffectiveness of barriers against such contamination in the water cycle.

Sustainable WaterThe Sustainable Water theme concentrates on production, distribution and waste treatment processes which are developed to use raw materials and energy more sustainably, as a response to climate change, growing energy use and urbanisation. This encompasses research into the use of brackish groundwater or seawater as alternative drinking water sources, water reuse or a more decentralised water cycle, cold-heat storage and ways of dealing with extremely low water levels in large rivers.

Advanced WaterThe Advanced Water theme focuses on promising technological develop-ments, with a view to making them usable for the water sector. This includes research into the development of new materials in fine chemicals and nanotechnology, ceramic membranes, resins for ion exchange, adsorp-tion products, antiscalants, and developments in fluid dynamics, chemistry and physics, in addition to measurement techniques and the use of sensors (for example, for water quality or the condition of the infrastructure).

Efficient WaterThe Efficient Water theme is concerned with the efficient design of the water cycle, water & energy, and the effectiveness of knowledge productivity. This involves effective drinking water abstraction, production and distribution, and maximising efficiency in the production and application of all resources, from energy to knowledge.

Onderzoeksthema’s

16


17

18

Verdiepen en verbreden in onderzoek

KWR heeft sinds 2009 een funderend onderzoeks-programma. In dit programma, dat inmiddels acht innovatieve onderzoeks projecten omvat, investeert het instituut een substantieel deel van haar financieel resultaat. Chief Science Officer Gertjan Medema kijkt terug op de eerste twee jaar van het programma.

Funderend onderzoeksprogramma | Basic research programme


19

Deepen and broaden research

KWR has had a basic research programme since 2009. The institute invests a substantial part of its own profits into this programme, which now has eight innovative research projects. Chief Science Officer, Gertjan Medema, looks back on the programme’s first two years.

“KWR pursues two objectives with its basic research programme,” says Medema. “First of all, it seeks to deepen its knowledge base — that is, to make sure that the institute acquires more profound knowledge in specific fields of research. And, secondly, it wants to broaden its knowledge base, which means developing knowledge in other parts of the water cycle, and not only its drinking water component. This latter objective supports KWR’s ambition to be a knowledge provider for the entire water cycle.”

ExamplesMedema mentions some examples of basic research projects. “Postdoc researcher, Patrick Bäuerlein, is conducting research into materials that can adsorb polar pollutants such as pharma-ceuticals and hormone disruptors. The goal is to better understand into adsorption processes, and then to select adsorption materials for both the monitoring and removal of undesired polar substances during the treatment.”

“Examples of research that contributes to broad-ening the knowledge basis,” continues Medema, “would include the work on ‘Sewer mining’ by doctoral student Kerusha Lutchmiah under the supervision of Kees Roest (see page 50), and on ‘Vegetation mapping via remote sensing’ by doctoral student Hans Roelofsen under the super vision of Flip Witte (see page 72).”

Good resultsMedema is positive about the course of the research programme: “The research is already producing good results and we can see that the programme is reinforcing the bonds between KWR and the universities. This is valuable, because, when developing knowledge, you need the input of others.”

“Met het funderend onderzoeksprogramma”, zegt Medema,

“streeft KWR twee doelen na. Ten eerste verdieping van de kennis-

basis; zorgen dat het instituut over bepaalde kennisgebieden meer

te weten komt. Ten tweede verbreding van de kennisbasis. Dus ook

kennis ontwikkelen op andere deelgebieden van de waterketen

dan alleen drinkwater. Dit doel draagt bij aan de ambitie van KWR

om kennisleverancier te worden voor de héle waterketen.”

Voorbeelden

Medema somt voorbeelden op van funderend onderzoek. “Postdoc

onderzoeker Patrick Bäuerlein doet onderzoek naar materialen die

polaire verontreinigingen — zoals geneesmiddelen en hormoon-

verstorende stoffen — kunnen adsorberen. Doel is meer inzicht te

krijgen in adsorptieprocessen en vervolgens adsorptiematerialen

te selecteren voor zowel het monitoren als het verwijderen van

ongewenste polaire stoffen in de zuivering.”

“Onderzoeken die bijdragen aan de verbreding van de kennis -

basis zijn bijvoorbeeld ‘Sewer Mining’ van promovenda Kerusha

Lutchmiah (onder leiding van Kees Roest, zie pagina 50) en

‘Vegetatiekartering via remote sensing’ van promovendus Hans

Roelofsen (onder leiding van Flip Witte, zie pagina 72).”

Mooie resultaten

Over het verloop van het onderzoekprogramma is Medema positief:

“De onderzoeken leveren al mooie resultaten op en we zien dat het

programma zorgt voor een verdere versterking van de band tussen

KWR en de universiteiten. Dat is waardevol omdat je bij kennis-

ontwikkeling de inbreng van anderen nodig hebt.”

“De onderzoeken leveren al mooie resultaten

op en we zien dat het programma zorgt voor

een verdere versterking van de band tussen

KWR en de universiteiten”— Gertjan Medema

Contact Gertjan Medema [email protected]

TU Delft, Wageningen University & Research Centre, Universiteit van Amsterdam, Vrije Universiteit Amsterdam, Universiteit Utrecht

20

In 2006 startte het Europese onderzoeksprogramma TECHNEAU. Doelstelling was het ontwikkelen van kennis en technologie om de Europese drinkwater-sector gereed te maken voor de toekomst. Eind 2010 werd het programma afgesloten. Theo van den Hoven, manager onderzoeksprojecten internationaal, blikt tevreden terug.

“Het programma is om verschillende redenen een succes”, vertelt

Van den Hoven enthousiast. “TECHNEAU heeft niet alleen veel

nieuwe kennis en technologie opgeleverd, maar het meeste daarvan

is ook nog eens in de praktijk getest en bij waterbedrijven geïmple-

menteerd. Vooral dat laatste is erg waardevol, want veel Europees

gefinancierd onderzoek heeft tot nu toe niet of nauwelijks tot

praktijktoepassingen geleid.”

Innovatieve technologie

Bij de ontwikkelde technologie gaat het naast nieuwe en efficiënte

zuiveringsprocessen en slimme methoden voor leidingnetonder-

houd, onder andere om innovatieve sensoren. Met deze sensoren

kunnen waterbedrijven de kwaliteit van hun ruwe water continu

monitoren, maar ook het rendement beoordelen van zuiverings-

stappen en processen in het leidingnet volgen.

TECHNEAU: a great European successIn 2006, the European research programme TECHNEAU got under way. The aim was to develop knowledge and technology in order to prepare the European drinking water sector for the future. At the end of 2010, the programme was concluded. Theo van den Hoven, TECHNEAU’s initiator and coordinator, looks back with satisfaction on the programme.

“The programme was a success on many counts,” says Van den Hoven enthusiastically. “TECHNEAU not only delivered a lot of new knowledge and technology, but most of it has been tested in prac-tice and implemented in water companies. This last aspect, in particular, is truly valuable, because much European-financed research has so far resulted to no, or very little, practical applications.”

Innovative technologyThe technology developed ranges from new and efficient treatment processes, to smart methods for distribution network maintenance, to innova-tive sensors. These sensors permit water companies to continuously monitor the quality of their raw water, but also to assess the performance of differ-ent treat ment steps, and monitor processes in the distribution network.

Structural collaborationThe programme has had other benefits as well. “When we began in 2006,” says Van den Hoven, “there was hardly any discussion about joint European drinking water research or of structural collaboration between knowledge institutions and end-users. Thanks to TECHNEAU that has begun to change. A good example is ARC, the Aqua Research Collaboration (see page 24), which is a structural collaboration between five leading European research institutions.”

Global position“Yet another great result,” concludes Van den Hoven, “is that the European Commission now has a positive attitude and realises that investing in water research makes sense. Thus EC officer Panagiotis Balabanis, a client in Brussels, stated that Europe’s global competitive position as a knowledge party in the field of drinking water has been significantly strengthened thanks to TECHNEAU.”

TECHNEAU groot succes in Europa

Internationale samenwerking | International collaboration

Structurele samenwerking

Het programma is ook op een ander vlak succesvol. Van den Hoven:

“Toen we in 2006 begonnen, was er van gezamenlijk Europees

drinkwateronderzoek en structurele samenwerking tussen

kennis instellingen en eindgebruikers nauwelijks sprake. Dankzij

TECHNEAU begint dat te veranderen. Een goed voorbeeld is Aqua

Research Collaboration (ARC, zie pagina 24), een structureel

samenwerkingsverband tussen vijf vooraanstaande Europese

onderzoeksinstellingen.”

Mondiale positie

Van den Hoven vervolgt: “Een mooi resultaat is tot slot dat de

Europese Commissie (EC) positief is en inziet dat investeren in

water onderzoek zinvol is. Zo stelde EC-opdrachtgever Panagiotis

Balabanis, dat de mondiale concurrentiepositie van Europa als

kennispartij op het gebied van drinkwater door TECHNEAU

aanzienlijk is verbeterd.”


21

Na eerdere grote Europees gefinancierde onderzoeksprojecten als

TECHNEAU en PREPARED, heeft KWR samen met een aantal Europese

partners een nieuw groot project verworven over het verduurzamen van de

stedelijke waterketen: TRUST (Transitions to the Urban water Services of

Tomorrow).

Het project heeft tot doel het ontwikkelen van nieuwe methoden en

technieken waarmee waterbedrijven een duurzaam stedelijk waterbeleid

kunnen formuleren en implementeren. TRUST richt zich daarbij op de gehele

watercyclus en houdt rekening met kosteneffectiviteit, performance, veilig-

heid en duurzaamheid, ook onder veranderende omstandigheden in Europa.

Het project brengt 31 internationale partners samen. Trekker van het project

is ARC-partner IWW Rheinisch-Westfaelisches Institut fur Wasser uit

Duitsland. Nederlandse partners binnen TRUST zijn, naast KWR, Waternet

en Schiphol. KWR is co-coördinator van TRUST.

In 2010 zijn de contractonderhandelingen rondom TRUST succesvol

af gerond. Het project start in mei 2011 en duurt vier jaar.

After the earlier large European-financed research programmes, like TECHNEAU and

PREPARED, KWR has now joined a number of European partners in another big project:

TRUST (Transitions to the Urban water Services of Tomorrow), which focuses on the

sustainability of urban water cycles.

The objective of the project is to develop new methods and techniques to be used

by water companies to formulate and implement sustainable urban water policies.

TRUST will address the entire water cycle and take into consideration cost-

effectiveness, performance, safety, sustainability, as well as changing circumstances

in Europe. The project involves 31 international partners. ARC partner IWW Rheinisch-

Westfaelisches Institut fur Wasser from Germany will act as project leader, while

the Dutch participants, in addition to KWR, are Waternet and Schiphol. KWR is

co-coordinator of the project.

In 2010, the contract negotiations for TRUST were successfully completed,

and the four-year project gets underway in May 2011.

TRUST

Contact Theo van den Hoven [email protected] www.techneau.eu

Universities Riga Technical University (Latvia), NTNU (Norway), UNESCO-IHE (The Netherlands), University of Surrey (UK), RWTH Aachen University (Germany), Chalmers University of Technology (Sweden), Technische Universiteit Delft (The Netherlands), Freie Universität Berlin (Germany), Indian Institute of Technology Delhi (India) Research and Technology Institutes SINTEF (Norway), Kompetenz Zentrum Wasser Berlin gemeinnützige GmbH (Germany), EAWAG (Switzerland), DVGW-Technologiezentrum Wasser (TZW) (Germany), WRc (UK), LNEC (Portugal), Water Research Commission (South Africa), Anjou Recherche Veolia (France), Forschungs-verbund Berlin e.V., IGB (Germany), Mekorot (Israel), Swartz Water Utilisation Engineers (South Africa), National Institute of Public Health (Czech Republic) Technology Providers / SMEs EUCETSA (Belgium), BDS (The Netherlands), Alpha M.O.S (France), S::can (Austria), Vermicon (Germany), bbe Moldaenke GmbH (Germany), Aqualyng (Norway), Opalium (France)

22

Gerard van den Berg projectmanager PREPARED

Adriana Hulsman projectcoördinator PREPARED, EU-beleid en

-wetgeving | EU policy and lawmaking

Niels Dammers projectmanager TRUST

Theo van den Hoven manager onderzoeksprojecten internationaal international research projects (→ p. 20)

KWR is bestuurslid van WssTP, een internationaal platform waarin bedrijven,

universiteiten, onderzoeksinstituten, beleidsmakers en waterbedrijven

samen invulling geven aan de Europese onderzoeksagenda op het gebied van

water. In 2010 heeft WssTP zich beziggehouden met:

• Het opstellen van een nieuwe Stategic Research Agenda (SRA). De SRA is

het vertrekpunt van beleid binnen WssTP, maar ook een leidraad voor de

besluitvorming over de financiering van wateronderzoek binnen de

Europese Commissie.

• Het Joint Programming Initiative (JPI). Dit is een initiatief van Spanje en

Nederland en beoogt om onderzoeksprogramma’s van de EU-lidstaten op

het gebied van water te bundelen. WssTP is hierbij betrokken door het

inbrengen van de nieuwe onderzoeksagenda.

• Het opzetten van drie nieuwe taskforces: Membraan Technologie, Water

en Energie en Ontwikkeling Millennium Doelen.

De oprichting van ACQUEAU, een EUREKA-instrument om overheden in

Europa te stimuleren tot samenwerking bij het financieren van watertech-

nologie projecten. KWR vervult in ACQUEAU de brugfunctie naar de techno-

logiebedrijven en onderzoeks instituten in Nederland. Theo van den Hoven is

lid van het bestuur, Gertjan Medema is lid van de wetenschappelijke

adviesraad.

WssTP — Water Supply and Sanitation Technology PlatformKWR is a member of the board of WssTP, an international platform upon which companies, universities, research institutes, policy-makers and water companies jointly give shape to the European research agenda in the field of water. In 2010, WssTP was active with:• The establishment of a new Strategic Research Agenda (SRA). The SRA

forms the foundation for the research policy within WssTP, but also provi-des a guideline for decision-making on financing water research within the European Commission.

• The Joint Programming Initiative (JPI). This is a Spanish-Dutch initiative which aims at bringing together the water-related research programmes of EU Member States. WssTP is involved through the contribution of the new European research agenda.

• The setting up of three new task-forces: Membrane Technology, Water & Energy, and Millennium Development Goals.

• The establishment of ACQUEAU, a EUREKA instrument designed to stimu-late governments in Europe to work together in the financing of water technology projects. In ACQUEAU, KWR plays the bridging role to techno-logy companies and research institutions in the Netherlands. Theo van den Hoven is a representative on the Board of Directors, while Gertjan Medema sits on the scientific advisory council.


WssTP — Water Supply and Sanitation Technology Platform


23

PREPARED

KWR coördineert het in 2010 gestarte onderzoeksproject PREPARED,

dat wordt gefinancierd uit het zevende kaderprogramma van de Europese

Commissie. KWR werkt onder andere met de ARC partners LNEC, SINTEF,

IWW en CETaqua aan innovatieve oplossingen voor de stedelijke water-

keten.

PREPARED richt zich op de ontwikkeling en demonstratie van technologieën

voor adaptatie van de watersector aan de effecten van klimaatverandering.

De uitdagingen van de eindgebruikers staan centraal in het onderzoek

binnen PREPARED. Van 9 tot 12 maart 2010 heeft KWR samen met de geza-

menlijke demonstratiepartners in Eindhoven (gemeente Eindhoven,

Waterschap de Dommel en Brabant Water) de kick-off meeting georgani-

seerd. Inhoudelijke speerpunten voor KWR binnen PREPARED zijn duurzame

ondergrondse berging van water, monitoring van waterkwaliteit in leiding-

netten en water cycle safety plans (zie hiervoor ook het interview met

Patrick Smeets op pagina 32). Transitie in denken en handelen bij de eind-

gebruikers speelt een belangrijke rol in het project. De ontwikkelde kennis

en ervaring worden verspreid via nationale en internationale platforms.

Meer informatie over PREPARED vindt u op www.prepared-fp7.eu

KWR coordinates the PREPARED research programme, which began in 2010 and

is funded by the European Commission’s Seventh Framework Programme. KWR

co-operates, among others, with ARC partners LNEC, SINTEF and CETaqua on the

development of innovative solutions for the urban water cycle.

The purpose of PREPARED is the development and demonstration of technologies for

the adaptation of the water sector to the effects of climate change. The challenges faced

by the end users are given central importance in PREPARED. From 9 to 12 March 2010,

KWR organised the kick-off meeting together with its demonstration partners in

Eindhoven — the City of Eindhoven, Waterboard de Dommel and Brabant Water. The key

research topics for KWR in PREPARED are sustainable underground water storage, water

quality monitoring in distribution networks, and water cycle safety plans (for more

information on this, read the interview with Patrick Smeets on page 32). Transition in

the way of thinking and acting of end users plays an important role in the project; and

the knowledge and experience produced are disseminated through national and

international platforms.

Global Water Research Coalition (GWRC)

De Global Water Research Coalition (GWRC) is een internationaal netwerk

van twaalf watercyclus kennisinstituten. KWR en STOWA zijn de Neder-

landse vertegenwoordigers in dit netwerk. De GWRC-leden stemmen hun

onderzoeksagenda’s op elkaar af en doen gezamenlijk onderzoek. In 2010

was KWR binnen GWRC betrokken bij:

• Het ontwerpen van de afvalwaterzuivering van de toekomst. In dit

ontwerp is rekening gehouden met het terugwinnen van energie en nuttige

grondstoffen, zoals fosfor en stikstof.

• Een best practice handleiding over asset management. Vanuit Nederland

hebben Dunea en PWN bijdragen geleverd.

Een vervolgproject op het eerdere succesvolle GWRC-project over in vitro

bioassays voor het kwantificeren van oestrogeenactiviteit richt zich in 2011

op in vitro bioassays voor andere hormonale eindpunten, zoals androgenen,

schildklierhormonen, glucocorticoïden en progestagenen.

The Global Water Research Coalition (GWRC) is an international network of twelve water

cycle knowledge institutes. KWR and STOWA are the Dutch representatives in the

network. GWRC members attune their research programmes as well as undertake joint

research. In 2010, KWR was involved within GWRC in:

• The design of the wastewater treatment of the future. This design takes into account

the recovery of energy and useful materials, such as phosphorous and nitrogen.

• A best-practice manual for asset management — Dunea and PWN made contributions

from the Netherlands.

In 2011, a follow-up project to the previously successful study on in vitro bioassays

for the quantification of oestrogen activity will focus on in vitro bioassays for other

hormonal end-points, such as androgens, thyroid hormones, glucocorticoids and

progestagens.

Contact PREPARED Adriana Hulsmann [email protected] Gerard van den Berg [email protected]

Contact WssTP, GWRC Theo van den Hoven [email protected] www.acqueau.eu

24


Een Europees onderzoeksinstituut voor de gehele waterketen.

Dat was het doel toen KWR eind 2009 het initiatief nam voor een

samenwerkingsverband met vier vooraanstaande onderzoeks-

instituten. ARC (Aqua Research Collaboration) ging begin 2010 van

start. De ambitie van ARC — de kennisbasis voor alle partijen in de

Europese watercyclus versterken — steunt op drie pijlers:

1. Opzetten en uitvoeren van een Europees georiënteerd waterketen

onderzoeksprogramma om de lidstaten de beste kennis die er is

te kunnen bieden.

2. Testen en implementeren van onderzoeksresultaten met en bij

eindgebruikers.

3. Bijdragen aan de opbouw van een effectieve waterketenkennis-

infrastructuur in EU-lidstaten.

In 2010 heeft ARC op deelgebieden het samenwerkingsverband

concreet vormgegeven. Er zijn een aantal onderzoeksonderwerpen

opgestart: Asset Management, Membraantechnologie, Energie &

Water en Future Urban Water Cycle. De ARC-partners werken daar-

naast intensief samen in de Europese projecten PREPARED en TRUST.

Aqua Research Collaboration (ARC)

Aqua Research Collaboration (ARC)A European research institute for the entire water cycle. That was KWR’s objective when, in late 2009, it took the initiative to establish a collaboration with four other leading research institutes in Europe. The result was the Aqua Research Collaboration (ARC). The new collabora-tion began operating in early 2010. Its ambition: to strengthen the knowledge basis of all Euro-pean watercycle stakeholders; an ambition that is founded on three pillars:1. Establish and implement a Europe-oriented

water cycle research programme to offer EU Member States the best knowledge possible.

2. Test and implement research results together with, and on the premises of, end users.

3. Contribute to building an effective water cycle knowledge infrastructure in EU Member States.

In 2010, ARC took on a definite form with the start-up of a number of research projects in sev-eral fields, namely: asset management, mem-brane technology, energy & water, and the future urban water cycle. In addition, ARC partners are collaborating intensively in the European PRE-PARED and TRUST projects.

Contact Theo van den Hoven [email protected] www.arc-online.eu

ARC SINTEF |NTU (Noorwegen), IWW (Duitsland), CETaqua (Spanje), LNEC (Portugal).


25KWR organiseerde van 9 tot 11 december 2010 voor de zevende keer de CEO-conferentie. Deze conferenties hebben tot doel te leren van extremen in de waterketen in Europa.

Deze keer gingen de directeuren van veertien organisaties in de

Nederlandse en Belgische watersector naar Londen. Tijdens de

conferentie ‘Sustainable water management in the Greater London

Area’, kregen zij een beeld van waterketenmanagement in een

ge privatiseerde en sterk gereguleerde sector. Dit sterk van Nederland

afwijkende model is in 1989 ingevoerd en heeft ontegenzeggelijk

een prikkel gegeven tot professionalisering van de waterketen in

Engeland. De kwaliteit van het water en de dienstverlening zijn sterk

verbeterd, terwijl de tarieven 30% lager zijn dan zij zouden zijn

geweest zonder privatisering. Ook heeft de privatisering geleid

tot een hoog niveau van assetmanagement.

Tegelijkertijd vormt het huidige systeem met een sterke regulering

voor de Engelse watersector steeds meer een knellend keurslijf,

waarin de nadruk te veel ligt op de korte termijn en op economische

variabelen. Ook ontbreekt de prikkel tot innovatie. En dit terwijl de

huidige uitdagingen in Londen, zoals watertekorten, klimaat-

verandering en een sterk verouderde infrastructuur juist vragen om

innovatieve, integrale en meer duurzame langetermijnoplossingen.

Op regeringsniveau zijn inmiddels initiatieven genomen om inno-

vaties te stimuleren. Onderdeel hiervan is de ontwikkeling van een

sectorbreed onderzoeksfonds en –programma.

Al met al leverde deze CEO-reis een goed beeld van de voor- en

na delen van een geprivatiseerde omgeving voor het managen van

de waterketen.

CEO conference on water management in London

For the seventh time, from 9 to 11 December 2010, KWR organised the CEO conference. The purpose of these conferences is to share experiences of extreme cases in the water cycles in Europe.

On this occasion, the directors of fourteen Dutch and Belgian water sector organisations travelled to London. During the conference — entitled ‘Sustainable water management in the Greater London Area’ — they were presented with a picture of water-cycle management in a privatised and tightly regulated industry. This model, which contrasts sharply with the Dutch one, was intro-duced in 1989 and has undeniably provided a stim-ulus to the professionalization of water-cycle management in England. The quality of the water and of the service provision have improved greatly, while the rates are 30% lower than they would have been without the privatisation. In addition, the privatisation has led to a high standard of asset management.

At the same time, the current system, with its strict regulations, is becoming an increasingly tight straightjacket for the English water sector — a straightjacket in which too much emphasis is placed on the short-term and on economic variables. In addition, there is little incentive for innovation, precisely at a time when London faces challenges — like water shortages, climate change and an aging infrastructure — that call for innova-tive, integrated and more sustainable long-term solutions. Measures have in the meantime been taken, at governmental level, to stimulate innova-tion; among these is the development of a sector-wide research fund and programme.

In conclusion, this CEO trip provided a good over-view of the advantages and disadvantages of a pri-vatised water-cycle management environment.

CEO-conferentie watermanagement in Londen

Contact Chris Büscher [email protected]

26

“Wat we met z’n allen precies

met duurzaam bedoelen, is niet

duidelijk omschreven”— Kees van Leeuwen


Kees van Leeuwen is sinds 1 oktober 2010 werkzaam bij KWR. Van Leeuwen, van huis uit bioloog en gepromoveerd ecotoxicoloog, was hoofd ecotoxi colo-gie bij het RIZA en werkte bij organi-saties als VROM, RIVM, de Europese Commissie en TNO. Daarnaast was hij dertien jaar deeltijdhoogleraar bij het IRAS (Universiteit Utrecht).

Van Leeuwen houdt zich onder andere bezig met stedelijk water

en gevaarlijke stoffen in oppervlaktewater. “KWR streeft naar een

duurzame waterketen, maar wat we daar met z’n allen precies mee

bedoelen, is niet duidelijk omschreven”, zegt Kees van Leeuwen.

Om te bepalen wanneer een waterketen duurzaam is, bracht hij

24 indicatoren in kaart, zoals: watervoetafdruk, drinkwaterverbruik,

distributie-efficiëntie (zijn er lekkages in leidingen) en worden er

energie en nutriënten teruggewonnen uit afvalwater. Met deze

indicatoren is direct te zien op welke onderdelen een stad goed

scoort en waar nog niet. Rotterdam is op deze manier geanalyseerd.

Het behoort tot de corebusiness van KWR om zich met dit soort

testcases te profileren in de discussie over de duurzame stedelijke

waterketen. Daarnaast maken we duidelijk welke technologieën

de stedelijke waterketen duurzamer kunnen maken.

KWR’s expertise onmisbaar voor internationalisering

KWR’s expertise is vital for internationalisationKees van Leeuwen joined KWR on 1 October 2010. He is a biologist by training and holds a PhD in toxicology. Van Leeuwen began his career in 1980 as head of the ecotoxicology department at RIZA (National Institute for Inland Water Manage ment and Waste Water Treatment). Subsequently he worked at the Dutch Ministry of Housing, Spatial Planning and the Environment, RIVM, as Director at the European Commission (JRC) in Italy and at TNO. He was part-time professor at the IRAS (Utrecht University) for thirteen years. Van Leeuwen’s areas of study include urban water and risk assessment of contaminants in surface and drinking water.

“KWR strives for a ‘sustainable’ water cycle, but what we exactly mean by that is not clearly spelled out,” says Kees van Leeuwen. In order to assess the sustainability of the urban water cycle, he pro-posed 24 indicators. These include: the water foot-print, drinking water use, distribution efficiency (presence of leakages in the distribution network), and energy and nutrient recovery from wastewa-ter. By using these indicators, the performance of cities can be immediately established and the areas of further action can be identified. The city of Rotterdam was analysed in this manner. It is part of KWR’s core business to focus on the entire urban water cycle and to develop and apply tech-nologies in order to contribute to the sustainable development of the urban water cycle.


27

Internationale samenwerking

Van Leeuwen ziet voor KWR in Europa een rol van betekenis weg-

gelegd: “De komende jaren wil KWR meer Europese projecten doen.

Daarvoor is het nodig om onze in Nederland opgebouwde expertise

op watergebied — zoals afvalwater en hergebruik, microbiologie,

ecologie en membraantechnologie — in de internationale samen-

werking met kennisinstituten en eindgebruikers in te zetten.”

Het Belgische drinkwater-

bedrijf Pidpa constateerde op

8 december 2010 een ernstige

bacteriologische besmetting

van het drinkwater van de

gemeente Hemiksem

(Antwerpen). Op 13 december

werden Jan Vreeburg en

Gertjan Medema van KWR

gevraagd om onderzoek te

doen naar de waarschijnlijke

oorzaak van deze besmet-

ting. Toen was al de connec-

tie gemaakt tussen de

besmetting en het blussen

van een grote brand op 6 december. Tijdens het onderzoek van KWR werd al

snel duidelijk dat tijdens het blussen waarschijnlijk het water van een nabij-

gelegen sloot in het leidingnet terecht was gekomen. De brandweer pompte

bij het blussen van de brand tegelijkertijd drinkwater uit het leidingnet en

water uit de nabije sloot naar één blusslang. Hierdoor ontstond een kruis-

verbinding met het leidingnet. Uit het onderzoek bleek dat in de instructie

van de Belgische brandweer niet wordt gewaarschuwd voor het risico op

zo’n kruisverbinding waardoor vervuild oppervlaktewater in het leidingnet

terecht kan komen. Ook in de voorschriften voor de Nederlandse brandweer

wordt niet gewaarschuwd voor deze mogelijke kruisverbinding, zo blijkt

uit navraag. KWR wil dit punt in 2011 graag bespreken met zowel de brand-

weer als de waterleidingbedrijven.

KWR helpt bij drinkwater-besmetting België

International collaborationVan Leeuwen believes that KWR has an important role to play in Europe. “Over the next few years, KWR wants to be engaged in more European projects. To do this, we have to mobi-lise the water expertise we’ve built up in the Netherlands — for instance, in the fields of water treatment and reuse, microbiology, ecology and membrane technology — in international collab-orations with other knowledge institutes and end users.”

Belgian drinking water contamination incident

On 8 December 2010, the Belgian drinking water company Pidpa detected serious

bacteriological contamination in the drinking water supplying the municipality of

Hemiksem (Antwerp). On 13 December, Jan Vreeburg and Gertjan Medema from KWR

were asked to investigate the probable sources of the contamination. At that point, the

link had already been made between the contamination and the extinguishing of a large

fire in the area on 6 December. During the course of the KWR investigations, it became

apparent that surface water from a nearby ditch had entered the distribution system

during the extinguishing operation. When extinguishing the fire, the fire brigade used

one fire hose to pump water from the drinking water network and from the ditch, thus

creating a cross-connection between the two. Further investigations revealed that at

no point during Belgian firefighter training is this risk of contamination through the

use of cross-connections highlighted. The Dutch Fire Service similarly does not educate

their firefighters in the contamination risk to drinking water from their operations.

KWR would like to address this risk with the Fire brigade and the Drinking water

companies in 2011.

Contact Kees van Leeuwen [email protected]

Contact Jan Vreeburg [email protected]

28


KWR nam in 2010 traditiegetrouw deel aan het IWA World Water Congress and Exhibition, ditmaal in Montréal, Canada. Opvallend verschil met voor-gaande jaren was de eigen beursstand waarmee KWR zich op dit platform in de internationale watersector profileerde.

De vier meter hoge stand met de kaart van de Europese binnenwate-

ren gold als metafoor voor onze Europese ambities. De stand vormde

al snel een vertrouwd verzamelpunt voor aandeelhouders en relaties.

Het motto ‘ontmoeten en verbinden’ kwam zo goed tot zijn recht.

Een groot aantal KWR-onderzoekers droeg bij aan het wetenschap-

pelijke programma van het congres door middel van lezingen, work-

shops of postersessies over een breed spectrum aan onderwerpen:

van anaerobic granular sludge en ‘The Dutch Secret’ tot climate

change and adaptive water management, van organizing innovation

en nanotechnology tot drinking water quality management.

Keynote speech

Een van de plenaire keynotes was de voordracht door Wim van

Vierssen met als onderwerp ‘The Future of Research and Innovation’.

Kern van de voordracht was dat veel vooruitgang in de watersector

van ons organiserend vermogen zal moeten komen. De watersector

is in wetenschappelijke en economische termen klein en ook nog

eens erg versnipperd. Water is immers een zeer lokaal en regionaal

onderwerp. Maar we zijn als sector niet alleen verantwoordelijk voor

het beheer van het zoete water, we blijken in de praktijk ook sterk

verbonden te zijn met wereldwijde problematiek op het gebied van

de biodiversiteit, klimaatverandering, chemische vervuiling,

veranderend landgebruik en eutrofiëring. Dat zorgt ervoor dat we

een relatief belangrijke operationele speler zijn bij het beheren van

de natuurlijke rijkdommen op aarde. Als we die rol waar willen

maken dan wordt samenwerken in complexe netwerken een

absolute vereiste.

IWA Montréal 2010: ontmoeten en verbinden

IWA Montreal 2010: meeting and connectingIn 2010, as per tradition, KWR took part in the IWA World Water Congress and Exhibition, held on this occasion in Montreal, Canada. In notable contrast with the previous editions, this time KWR presented itself with its own stand at this gathering of the international water sector. The four-metre high stand with its map of the European inland waterways stood as a metaphor for our European ambitions.

The stand quickly became a trusted meeting point for stakeholders and friends, thus truly doing justice to the motto: ‘meeting and connecting’. A large number of KWR researchers contributed to the scientific programme of the congress. They gave lectures, workshops and poster presenta-tions, covering a wide spectrum of subjects: from anaerobic granular sludge and ‘The Dutch Secret’, to climate change and adaptive water manage-ment, and from organising innovation and nano-technology to drinking water quality manage-ment.

Keynote speechOne of the plenary keynote speakers was Wim van Vierssen, who spoke on the subject of ‘The Future of Research and Innovation.’ The essence of his message was that much of the progress in the water sector will have to come from our organisational capabilities. The water sector is small in scientific and economic terms, and still considerably fragmented. Water, after all, is a very local and regional matter. But we are, as a sector, not only responsible for managing fresh water, in practice we are closely involved with global issues like biodiversity, climate change, chemical pollu-tion, eutrophication and changing land-use. This makes us a relatively important operational player in the management of the planet’s natural resources. If we want to fully realise this role, it is absolutely essential for us to work together in complex networks.

29


Traditioneel vond op de eerste avond van het IWA- congres het KWR-diner plaats, ondertussen uitgegroeid tot dé start voor de Nederlandse deelnemers aan het tweejaarlijkse congres. Een gevarieerd gezelschap van directies van Nederlandse waterbedrijven, staf van de Vewin, internationale gasten en de KWR-delegatie dineerde in restaurant Newtown in de binnenstad van Montréal. The KWR dinner has traditionally been held on the first evening of the IWA congress — an occasion that has become the opening event for the Dutch participants at the biennial congress. A mixed group of Dutch water company executives, Vewin staff, international guests and the KWR delegates dined at the Newtown restaurant in central Montreal.

30


31

Patrick Smeets — onderzoeker | scientific researcher Water Cycle Safety Plans

Gertjan Medema — Chief Science Officer, lid KWR

Wetenschapsraad | member KWR Scientific Council (→ p. 18, 46)

Edwin Kardinaal — teamleider | team leader Microbiology

Helena Sales Ortells — onderzoeker | scientific researcher Q fever (→ p. 34)

Team Microbiologie Microbiology

32

Bij drinkwaterbedrijven zie je ze steeds vaker: Water Safety Plans. In deze plannen leggen de bedrijven vast met welke maatregelen ze voorkomen dat de drinkwater-kwaliteit in gevaar komt. Binnen het Europese onderzoeksproject PREPARED werkt KWR aan vergelijkbare plannen voor risico-beheersing in de gehele waterketen.


Risicobeheersing in de waterketen


33

“Eindgebruikers zijn bij het

vaststellen van de onderzoeks-

vragen betrokken”— Patrick Smeets

LNEC, SINTEF, IWW, DHI en IWA.

PREPARED is gericht op de ontwikkeling van kennis en technologie

om de waterketen in stedelijke gebieden in de toekomst klimaat-

bestendig te houden. Binnen het project werken onderzoeksinstel-

lingen samen met technologiebedrijven en partijen die actief zijn

in de stedelijke waterketen. Patrick Smeets van KWR is trekker van

het deelproject ‘Risk Assessment en Risk Management’.

Water Cycle Safety Plans

Smeets: “Naar analogie van de Water Safety Plans voor de drink-

waterproductie ontwikkelen we Water Cycle Safety Plans. Daarvoor

brengen we, samen met andere kennisinstellingen, alle risico’s in

kaart waarmee je binnen de waterketen in stedelijke gebieden te

maken kunt krijgen. We ontwikkelen een methode om de belangrijk-

ste risico’s te identificeren en te kwantificeren, rekening houdend

met verschillende klimaatscenario’s. Vervolgens ontwikkelen we een

database waarin staat met welke maatregelen de risico’s zijn te

beheersen.”

Van elkaar leren

“Een van de sterke punten van PREPARED”, zegt Smeets, “is dat eind-

gebruikers bij het vaststellen van de onderzoeksvragen zijn betrok-

ken. Een ander sterk punt is dat de ontwikkelde kennis en instru-

menten in de deelnemende steden worden toegepast. Het raamwerk

dat wij ontwikkelen voor de Water Cycle Safety Plans testen we

binnenkort in Lissabon en Eindhoven. De opgedane ervaringen

gebruiken we vervolgens weer in Oslo en Simferopol.”

Risk management in the water cycle

Water Safety Plans: one comes across them more and more often at drinking water companies. In these plans the companies set down the measures they take to prevent threats to drinking water quality. KWR works within the European research project, PREPARED, on similar risk management plans, but for the entire water cycle.

PREPARED focuses on the development of knowledge and technology to ensure that the water cycle in urban areas remains climate proof into the future. Research institutions work within the project with technology companies and stakeholders active in the urban water cycle. KWR’s Patrick Smeets leads the ‘Risk Assessment and Risk Management’ component project.

Water Cycle Safety Plans“By analogy with the Water Safety Plans for drinking water production,” explains Smeets, “we’re developing Water Cycle Safety Plans. To do so, working with other knowledge institutes, we lay out all the possible risks which the water cycle might be exposed to in urban areas. We first develop a method of identifying and quantifying the key risks with the different possible climate scenarios in mind. Then we build a database which contains the measures needed to manage the risks.”

Learning from each other“One of the strong features of PREPARED,” says Smeets, “is that end users are involved in defining the research questions. Another of its strengths is that it applies the knowledge and instruments developed in the participat-ing cities. The framework that we’ve created for the Water Cycle Safety Plans will be soon tested in Lisbon and Eindhoven, and the experience we gain there will then be applied in Oslo and Simferopol.”

Contact Patrick Smeets [email protected]

34

Kans op Q-koorts via drinkwater is miniem



35

Nederland kampte de afgelopen jaren met ernstige uitbraken van Q-koorts. Door het inademen van lucht waarin de verwekker zat van Q-koorts — de bacterie Coxiella burnetii — werden honderden mensen ziek. KWR onderzocht of mensen de ziekte ook via drinkwater kunnen oplopen.

In de gebieden waar Q-koorts heerste, wordt voor de drinkwater-

productie vooral grondwater gebruikt. Om uit dit grondwater

ongewenste stoffen te verwijderen wordt het belucht. “Meestal

gebeurt dit met omgevingslucht”, vertelt KWR-onderzoekster Helena

Sales Ortells. “Hierbij is er veel contact tussen de lucht en het water.

Aangezien niet alle drinkwaterbedrijven de omgevingslucht vooraf

filteren, bestaat bij besmette lucht de kans dat de bacterie uiteinde-

lijk in het drinkwater terechtkomt. Mensen zouden dan via het

inademen van aerosolen, bijvoorbeeld tijdens het douchen,

geïnfecteerd kunnen raken.”

Stappen in beeld

KWR onderzocht hoe groot de kans is op besmetting via deze route.

Hiervoor zijn eerst alle stappen, vanaf het vrijkomen van de ziekte-

verwekkende bacteriën bij een geitenboerderij tot en met het inade-

men van besmette aerosolen, in beeld gebracht. Vervolgens zijn voor

iedere stap gegevens verzameld om de kans te berekenen. Daarbij

zijn steeds de meest conservatieve cijfers gebruikt, waardoor de

berekende kans op besmetting zeer waarschijnlijk groter uitvalt dan

de werkelijke kans.

Risico verlagen

Sales Ortells: “De kans op besmetting via drinkwater is uiterst klein

in vergelijking met andere blootstellingsroutes, zelfs als de afstand

tussen de besmette stal en het pompstation, waar de lucht wordt

ingenomen, minder dan een kilometer is. En als waterbedrijven effi-

ciënte HEPA-luchtfilters toepassen, kunnen ze het risico nog eens

met 99,95% verlagen.”

Chance of getting Q fever via drinking water is minimal

Over the last few years, the Netherlands struggled with serious outbreaks of Q fever. Hundreds of people became ill after having breathed air containing the Q fever pathogen: the Coxiella burnetii bacterium. KWR has investigated whether people could also get Q fever via drinking water.

In the areas affected by Q fever, drinking water is primarily produced using groundwater. This water is aerated to remove undesirable sub-stances. “This is usually done using the ambient air,” says KWR researcher Helena Sales Ortells. “This means that there is a lot of contact between the air and the water. Since not all drinking water companies pre-filter this ambient air, there is a chance, if the air is contaminated, that the bacterium will end up in the water. People could therefore become infected by inhaling water aerosols, for instance, while taking a shower.”

Detailing the stepsKWR studied the probability of a Q fever infec-tion through this pathway. All the steps in the chain of exposure were detailed: from the release of the pathogenic bacterium in a goat farm, to the inhalation of the contaminated water aero-sols. Data were collected on each of the steps to calculate the probabilities. In this process, conservative figures were used, so that the calcu-lated probability of infection was very likely to be larger than the actual probability.

Reducing risk“The chance of becoming infected via drinking water is very small, much smaller than through other pathways of exposure,” explains Sales Ortells, “even if the distance between the contaminated stable and the pumping station, where the air is collected, is less than one kilo-metre. And if the water companies make use of efficient HEPA air filters, they can reduce the risk down to 99.95%.”

TU Delft, RIVMContact Helena Sales Ortells [email protected]

36

Laboratorium voor Materialenonderzoek en Chemische analyse Contact Ton van Leerdam [email protected]

Ton van Leerdam — teamleider | team leader

Piet Speksnijder — senior onderzoeker | researcher

37

Onderzoeksfaciliteiten Laboratorium voor Materialenonderzoek

en Chemische analyse

· Migratieonderzoek van kunststoffen en materialen (voor het Kiwa-keurmerk

worden kunststof leidingsystemen getest; daarnaast onderzoek naar eisen

en beproevingsmethoden voor normalisatie);

· analyse van organische parameters zoals bestrijdingsmiddelen, biociden,

humane en veterinaire geneesmiddelen en metabolieten, opiumwet-

middelen, zoals cocaïne, glucocorticoïden, zoals prednison, nitrosoamines

en vluchtige stoffen;

· breed screenend onderzoek van de chemische waterkwaliteit met

onder andere UV-absorptie, gaschromatografie, vloeistofchromatografie,

accurate massa spectrometrie (Orbitrap) en inductief gekoppeld plasma

massa spectrometrie (ICP-MS);

· anorganische analyses met behulp van ionchromatografie, spectrofoto-

metrie, natchemische methoden en ICP-MS;

· specialistisch onderzoek, zoals karakteriseren van kunststoffen en bepaling

van de zuurstofdiffusie in kunststofleidingen;

· organoleptische bepalingen (geur- en smaakonderzoek met behulp van

proefpersonen);

· ringonderzoeken (voor meer dan 100 parameters).

Research facilities: Materials Research and Chemical Analysis Laboratory

· research into synthetic substances and materials (tests are conducted for Kiwa

certification; in addition, research is carried out on the requirements and testing

methods for certification);

· analysis of organic parameters e.g. pesticides, biocides, human and veterinary

pharmaceutical compounds and metabolites, drugs regulated substances such as

cocaine, glucocorticoids such as prednisone, nitrosamines en volatile compounds;

· broad screening of the chemical water quality with different techniques e.g.

UV-absorption, gas chromatography, liquid chromatography, accurate mass

spectrometry (Orbitrap) and inductively coupled plasma mass spectrometry (ICP-MS);

· inorganic analyses with the use of ion chromatography, spectrophotometry,

wet-chemical methods and ICP-MS;

· specialty research such as characterizing of synthetic substances and materials and

determination of oxygen diffusion of synthetic pipes and tubing;

· organoleptic determination (odour and taste research using test subjects);

· collaborative studies (for more than 100 parameters).

38

Rioolwater weerspiegelt drugsgebruik

Het Nederlandse oppervlaktewater bevat (resten van) drugs en metabo lieten ervan. Dat blijkt uit een onder zoek van KWR en RIVM. De drugs komen via urine en ontlasting in het rioolwater terecht en worden slechts gedeeltelijk verwijderd in afvalwater-zuiverings installaties, die lozen op het oppervlakte-water. In drinkwater worden de meeste drugs niet aan getroffen, met uitzondering van barbituraten in lage concentraties.

100

10

Anhydro-E

ryth

rom

ycin A

kg/d

ay

Clarit

hrom

ycin

Clindam

ycin

Roxithro

mycin

Sulfam

ethoxazol

Trimeth

oprim

Atenolo

l

Meto

prolo

l

Sotalo

l

Pentoxify

lline

Bezafibra

te

Crabam

azepine

Ibupro

fen

Diclo

fenac

Ioxita

lam

inic

acid

Iopro

mid

Iohexol

Iom

eprol

Iopam

idol

Amid

otriz

oïnic

acid

1

A B C D E F


Vrachten van een aantal geneesmiddelen in de Rijn bij Lobith; A:antibiotica, B: beta blokkers, C: cholesterolverlagers, D, anti-epileptica, E: pijnstillers/ontstekingsremmers, F: Röntgencontrastvloeistoffen Daily loads in the river Rhine at Lobith of a selection of pharmaceuticals; A:antibiotics, B: beta blockers, C: lipid regulators, D, anti epileptics, E: analgaesics/anti inflammatory drugs, F: X-ray contrast media


39

Een aantal jaren geleden maakten wetenschappelijke artikelen

melding van drugs in het oppervlaktewater. Dat leidde tot de vraag

of deze stoffen ook in het drinkwater kunnen doordringen. KWR en

het RIVM besloten hiernaar onderzoek te doen.

Geen gezondheidsrisico

Uit het onderzoek blijkt dat vier groepen stoffen, die als drug

gebruikt kunnen worden, in het oppervlaktewater voorkomen:

slaap- en kalmeringsmiddelen (denk aan valium), cocaïne, opiaten

zoals methadon en MDMA (extasy). KWR-onderzoeker en UvA-

hoogleraar Pim de Voogt: “In drinkwater hebben we deze stoffen niet

teruggevonden, met uitzondering van uiterst lage concentraties

slaapmiddelen. Die vormen geen gezondheidsrisico.”

Drugsgebruik

Het onderzoek heeft inzicht opgeleverd in de route van ‘gebruiker’

naar oppervlaktewater en in de gebruikte hoeveelheden. De Voogt:

“Als je weet welke omzettingen in het menselijk lichaam en het riool

plaatsvinden, kun je op basis van drugsconcentraties in het influent

van een rioolwaterzuiveringsinstallatie uitspraken doen over het

drugsgebruik. Voor drugsonderzoekers en opsporingsinstanties is

dat relevante informatie, omdat de huidige gegevens over omvang

van het drugsgebruik gebaseerd zijn op vragenlijsten en enquêtes

waarvan de uitkomsten met behoorlijke onzekerheden behept zijn.”

Ecologische effecten

Drugsresten in het oppervlaktewater kunnen, net als geneesmidde-

len, ongewenste ecologische effecten hebben. Uit ecologisch oog-

punt pleit De Voogt er daarom voor te onderzoeken hoe geneesmid-

delen en drugs uit rioolwater zijn te verwijderen.

Sewage water reflects illegal drug use

KWR and RIVM research shows that Dutch surface waters contain (residues of) illegal drugs and their metabolites. The drugs end up in the sewage water from human excretion and are only partly removed in wastewater treatment plants, which then discharge their effluent into surface waters. Most illegal drugs are not found in drinking water, with the exception of barbiturates at low concentrations.

In recent years, scientific studies have reported the presence of illegal drugs in surface water. This led people to ask whether these substances could also turn up in drinking water. KWR and RIVM decided to investigate the matter.

No health riskThe research showed that four groups of substances turn up in surface water: soporifics and sedatives (e.g., valium), cocaine, opiates, like metha-done, and MDMA (ecstasy). KWR principal researcher and University of Amsterdam professor Pim de Voogt notes that they “did not observe these substances in drinking water, with the exception of extremely low concen-trations of some soporifics, which do not present a health risk.”

Illegal drug useThe research provided insight into the route of the substances from the ‘user’ to the surface water, and into the quantities of illegal drugs being used. “If you know,” says De Voogt, “what sort of transformations the drugs undergo in the human body and in the sewer, you can, on the basis of the drug concentrations in the influent at the wastewater treatment plants, say certain things about drug use. This is important information for drug abuse researchers and crime investigators, because the current data regarding the extent of illegal drug use are based on questionnaires and surveys that are riddled with uncertainties.”

Ecological impactResidues of illegal drugs in surface waters can, just like pharmaceuticals, have an undesirable ecological impact. It is because of these ecological con-siderations that De Voogt calls for research into how pharmaceuticals and illegal drugs can be removed from sewage water and drinking water sources.

“Op basis van drugs-

concentraties in het influent

van een rioolwaterzuiverings-

installatie kun je uitspraken

doen over het drugsgebruik.”— Pim de Voogt

RIVM, Europees Centrum voor Monitoring van Drugs en Drugsmisbruik (ECMDDA, Lissabon)

Contact Pim de Voogt [email protected]

Pim de Voogt — hoogleraar Milieuchemie | professor Environmental Chemistry (→ p. 38)

Marjolijn Woutersen — onderzoeker | scientific researcher (→ p. 42)

40

Team Chemische Waterkwaliteit en Gezondheid | Chemistry Contact Pim de Voogt [email protected]

Cindy de Jongh — onderzoeker | scientific researcher (→ p. 47)

Minne Heringa — teamleider | team leader

41

Een close-up van de meetkamer waarin de bacteriën worden blootgesteld aan water. De bacteriën zijn geïmmobiliseerd in een sol-gel op de punt van een optische fiber. A close-up of the measurement chamber in which the bacteria are exposed to water. The bacteria are immobilized in a sol-gel on the tip of an optical fibre.

42

Toxische stoffen detecteren met bacteriën

KWR ontwikkelt een nieuwe biosensor voor het monitoren van oppervlakte water waaruit drinkwater wordt gemaakt. De sensor werkt met bacteriën die licht uitstralen als hun omstandig heden verslechteren. Door de hoeveelheid licht continu te meten, zijn veranderingen in de water kwaliteit snel waar te nemen.

Poster prijsMarjolijn Woutersen heeft voor haar posterpresentatie ‘A new flow-through

sensor based on luminescent bacteria’ over dit onderzoek de tweede prijs

gewonnen tijdens de ‘International Conference Water Contamination

Emergencies: monitoring, understanding, acting’ in Mülheim an der Ruhr

van 11 tot 13 oktober 2010.

Poster Prize

Marjolijn Woutersen’s poster presentation on this research — entitled ‘A new

flow-through sensor based on luminescent bacteria’ — won the second prize at the

‘International Conference Water Contamination Emergencies: monitoring,

understanding, acting’ in Mülheim, which took place from 11 to 13 October 2010.

Vooruitstrevend | advanced water


43

Bestaande real-time monitoringsystemen voor het opsporen van

toxische stoffen in drinkwaterbronnen hebben beperkingen. Ze

‘vertellen’ niet welke typen stoffen zijn aangetroffen en reageren niet

op alle stoffen die voor mensen relevant zijn. Om daarin verandering

te brengen, ontwikkelt KWR een sensor die werkt met genetisch

gemodificeerde bacteriën. Onderzoekster Marjolijn Woutersen:

“We gebruiken E.coli bacteriën die zo zijn gemanipuleerd dat ze licht

uitstralen wanneer ze in aanraking komen met een specifieke groep

toxische stoffen. Er zijn stammen die specifiek reageren op DNA-

schade, eiwitschade of op de aanwezigheid van bepaalde zware

metalen.”

Prototype

Inmiddels heeft KWR een prototype gebouwd en doet daarmee labo-

ratoriumexperimenten. Het instrument bestaat uit een meetkamer

waar de onderzoekers water doorheen laten stromen. In deze kamer

zit een glasfiber met op de punt een gel waarin de gemodificeerde

bacteriën zijn geplaatst. Verder zijn er een lichtsensor, voorzieningen

om voedingsstoffen toe te dienen, de zuurgraad, temperatuur en

doorstroomsnelheid te regelen en controlemetingen te doen.

Inname stoppen

De gebruikte bacteriestammen blijken in het laboratorium binnen

enkele uren te reageren op de toegevoegde verontreinigingen. De

komende tijd doet KWR vervolgexperimenten en praktijkproeven.

Als die goed verlopen, verwacht Woutersen grote belangstelling van

de drinkwaterbedrijven: “Met dit soort sensoren kunnen bedrijven

straks veel sneller specifieke verontreinigingen waarnemen en zono-

dig hun waterinname stoppen. Gezien de reactietijd van de bacte-

riën moeten de sensoren natuurlijk wel voldoende ver stroomop-

waarts van hun innamepunt worden geplaatst.”

Using bacteria to detect toxic compounds

KWR is developing a new biosensor to monitor the surface water used to produce drinking water. The sensor works with bacteria that emit light when their environment deteriorates. By continuously measuring the amount of light, any changes in the water quality can be quickly detected.

Existing real-time monitoring systems that trace toxic compounds in drinking water sources have their limitations. They don’t ‘reveal’ what type of compounds they detect, and they don’t react to all the compounds that are relevant to humans. To change this, KWR is developing a sensor that uses genetically modified bacteria. “We use E. coli bacteria,” says researcher Marjolijn Woutersen, “that have been modified in such a way that they emit light when they come into contact with a specific group of toxic compounds. There are strains that react specifically to DNA damage, to protein damage or to the presence of certain heavy metals.”

PrototypeKWR has already built a prototype, which is being used in laboratory experiments. The instrument consists of a measuring chamber through which the researchers let the water flow. The chamber contains a glass fibre, on the point of which a gel has been placed containing the modified bacte-ria. There is also a light sensor, a means of administering nutrients, and a mechanism to adjust the acidity, temperature and velocity, and to conduct control measurements.

Stop the intakeThe bacteria strains being used react within a few hours to the adminis-tered contaminants. In the near future, KWR will carry out follow-up experiments and large-scale tests. If these go well, Woutersen expects a great deal of interest from the drinking water companies. “This kind of sensor will soon allow the companies to detect specific contaminants much faster and, if necessary, stop their water intake. In view of the reaction time of the bacteria, the sensors will naturally have to be placed sufficiently upstream from the intake point.”

“Met dit soort sensoren kunnen

bedrijven straks veel sneller specifieke

verontreinigingen waarnemen en

zonodig hun waterinname stoppen.”— Marjolijn Woutersen

2M Engineering, the Ben Gurion University of the Negev, Evides, Microlan, Photonis, Vitens, Vrije Universiteit Amsterdam, Wetsus

Contact Marjolijn Woutersen [email protected]

Harm Veenendaal — teamleider | team leader

Anita van der Veen-Lugtenberg — analist | analyst

Daniëlle van der Linde — analist | analyst

44

Contact Harm Veenendaal [email protected]

Laboratorium voor Microbiologie

Onderzoeksfaciliteiten Laboratorium voor

Microbiologie

· biologische stabiliteit (bijvoorbeeld met de

biofilmmonitor of door bepaling van assimileer-

baar organisch koolstof AOC of ATP);

· pathogenen (Cryptosporidium, Giardia,

Campylobacter, E.coli O157, adenovirus,

influenza-virus en indicator-organisme

· kweekmethoden, microscopie, flow cytometrie

en moleculair biologische methoden (qPCR);

· toxicologie (Ames- en UMU-testen voor mutage-

niteit); n (E. coli, bacteriofagen, Clostridium

sporen);

· microbiologisch onderzoek van materialen die bij

de behandeling en distributie in aanraking

komen met het drinkwater;

· alle wettelijk voorgeschreven microbiologische

analyses van drinkwater.

Research facilities: Microbiology Laboratory

· biological stability (for example, with the biofilm

monitor or by determination of the assimilable organic

carbon AOC or ATP);

· pathogens (Cryptosporidium, Giardia, Campylobacter,

E.coli 0157, adenovirus, influenza virus) and indicator

organisms (E. coli, bacteriophagen, Clostridium spores);

· culture methods, microscopy, flow cytometry and

molecular biology methods (qPCR);

· toxicology (Ames and UMU tests for mutagenicity);

· microbiological research into materials that come into

contact with drinking water during its treatment and

distribution;

· all legally prescribed microbiological analyses of

drinking water.

Ronald Italiaander — analist | analyst

Anke Brouwer — coördinator | coordinator

45

46

Gertjan Medema, Chief Science Officer bij KWR, hield op 28 mei 2010 zijn oratie als hoogleraar Water en Gezondheid aan de TU Delft.

De titel van Medema’s intreerede

— ‘Watercyclus en Waterziektes’

— geeft goed aan waar hij zich op

wil toeleggen in zijn hoogleraar-

schap. “De vraag hoe ziektever-

wekkers zich kunnen verspreiden

via de watercyclus en welke bar-

rières effectief zijn in het stoppen van deze verspreiding, vormt de

kern van mijn vakgebied Water & Gezondheid”, aldus Medema.

“Watercyclus en waterziektes zijn twee woorden die erg dicht tegen

elkaar aanliggen. Een kleine ontsporing en je hebt niet watercyclus,

maar waterziektes. Met kwantitatieve microbiologische risicoana-

lyse hebben we een instrumentarium in handen om de veiligheid van

watersystemen te beoordelen en die veiligheid te verbeteren.” Het

meebouwen aan een gezonde watercyclus, ziet Medema breder dan

alleen zijn eigen onderzoek: “Het is onze professionele en maat-

schappelijke opdracht om de kennis die beschikbaar is, zo goed

mogelijk in de praktijk toe te passen.”

Watercyclus en waterziektes

Mirjam Blokker promoveerde op 15 oktober 2010

aan de TU Delft op het simulatiemodel SIMDEUM

met haar proefschrift ‘Stochastic water demand

modelling for a better understanding of hydraulics

in water distribution networks’. Met behulp van

het waterverbruikmodel SIMDEUM kan een drink-

waterleidingnet tot in de kleinste details worden

gemodelleerd, wat nuttige informatie oplevert

over bijvoorbeeld de effecten van gedragsverandering en besparende maat-

regelen op het waterverbruik en daarmee op de hydraulische omstandig-

heden en de waterkwaliteit in het leidingnet.

Promotie Mirjam Blokker

Water cycle and water diseases

Gertjan Medema, Chief Science Officer at KWR, gave his inaugural lecture as Water and Health professor at Delft University of Technology on 28 May 2010. The title of his lecture, ‘Water Cycle and Water Diseases,’ offers a clear indication of what Medema wants to dedicate his professorship to. “The question of how pathogens can spread through the water cycle, and what barriers are effective in blocking this process, is the core of my field of specialisation: Water & Health,” he says.

“The words water cycle and water diseases are closely connected: one small slip-up and you’ve got water diseases rather than water cycle. Thanks to quantitative microbiological risk analysis we have the instruments we need to assess water system safety and to improve the level of this safety.” But the construction of a healthy water cycle, for Medema, goes beyond his own research: “Our professional and social task is to achieve the best possible practical application of the knowledge we have at our disposal.”

Mirjam Blokker DoctorateOn 15 October 2010, Mirjam Blokker was awarded her doctorate from Delft University

of Technology for her SIMDEUM simulation model and her thesis entitled ‘Stochastic

water demand modelling for a better understanding of hydraulics in water distribution

networks.’ With the SIMDEUM drinking water demand model a drinking water

distribution network can be modelled in minute detail. This leads to useful information,

for example, on the impact of changes in behaviour and water-saving measures on water

demand, and thus on the hydraulic conditions and the water quality in the drinking

water distribution network.


Contact Mirjam Blokker [email protected]


Team Waterinfrastructuur Water Infrastructure

Mirjam Blokker — onderzoeker | scientific researcher (→ p. 48)

Nellie Slaats — teamleider | team leader

Jan Vreeburg — principal researcher

(→ p. 27)

Irene Vloerbergh — onderzoeker | scientific researcher (→ p. 83)


47

Contact Nellie Slaats [email protected]

Dag 1 Monster 1PAKSectie eenzijdig voeden

Dag 3 Monster 3PAK

Dag 8 Spuien 0,35 m/sMonster 8PAKOPMSpuien 1 m/sMonster 8PAKSPUI

Dag 10 Monster 10PAK

Dag 15 Drukloos makenBuisdeel uitnemenAfspuienMonster 15PAK

Dag 17 Monster 17PAK48

Bitumen coatings call for caution

In late 2009, a drinking water company was faced with customer complaints related to odour after maintenance on the water distribution network. Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (PAHs) from the pipe coating seemed to be the cause. Since PAHs can be carcinogenic, KWR began a country-wide study.

Up until the early 1980s, steel and cast iron pipes, coated on the inside with bitumen or coal tar, were used in the drinking water distribution networks. These coatings can release PAHs which could

Eind 2009 werd een drinkwaterbedrijf geconfron-teerd met geurklachten van klanten na onderhoud aan het distributie net. Polycyclische aroma tische koolwaterstoffen (PAK) uit een bitumen leiding-coating bleken de oorzaak. Aangezien PAK kanker-verwekkend kunnen zijn, startte KWR meteen een landelijk onderzoek.

Bitumen coatings vergen oplettendheid


Tijdschema van de monsterneming. Time schedule of the sampling programme.


49

“We adviseren voortaan PAK-

metingen te doen na ingrepen

in het distributienet.”— Cindy de Jongh

Tot begin jaren ’80 zijn voor het drinkwaterdistributienet stalen en

gietijzeren leidingen gebruikt, aan de binnenkant bekleed met een

coating van bitumen of koolteer. Uit deze coatings kunnen PAK

vrijkomen die zich hechten aan slibdeeltjes in de leidingen. Onder

normale omstandigheden levert dit geen problemen op: drinkwater-

bedrijven treffen geen of uiterst lage concentraties PAK in hun

drinkwater aan.

120 meetlocaties

KWR-onderzoeker Mirjam Blokker vermoedde dat verhoogde PAK-

concentraties ontstaan bij het opwervelen van slibdeeltjes en bij

ingrepen zoals het vervangen van een stuk leiding. “Om dit vermoe-

den te toetsen hebben we op 120 locaties metingen gedaan. We

namen watermonsters onder normale omstandigheden, na het

spuien van het distributienet en na het uitnemen van een

leidingdeel.”

Niet schadelijk

Het onderzoek bevestigt dat er normaal gesproken geen of

uiterst lage PAK-concentraties voorkomen. Na het spuien — waarbij

de stroomsnelheden veel hoger zijn — en het uitnemen zijn wel

verhoogde concentraties gemeten. Bij dertig tot veertig procent

van de monsters waren de concentraties een paar dagen hoger dan

het Waterleidingbesluit toestaat. Uit een risicobeoordeling door het

RIVM blijkt dat deze normoverschrijdingen niet schadelijk zijn voor

de volksgezondheid.

PAK-metingen

“Natuurlijk is dat geruststellend”, stelt KWR-toxicoloog Cindy de

Jongh. “Het neemt niet weg dat verhoogde concentraties ongewenst

zijn en drinkwaterbedrijven overschrijdingen goed in de gaten

moeten houden. Daarom adviseren we hen voortaan PAK-metingen

te doen na ingrepen in het distributienet.”

attach to sediment particles in the mains. This is not an issue under normal conditions, and drink-ing water companies detect no, or extremely low, concentrations of PAHs in their drinking water.

120 measurement locationsKWR researcher, Mirjam Blokker, assumed that higher PAH concentrations occur when particles are resuspended or during maintenance, for exam-ple the replacement of a part of a water main. “To test this assumption we conducted measurements at 120 locations. We took water samples under normal operational conditions, after flushing the distribution network, and after the removal of a mains part.”

Not harmfulThe research confirmed that under normal conditions no or extremely low PAH concentra-tions occurred. Higher concentrations were indeed detected after network flushing — which involves a much higher flow velocity — and when part of a main is removed. In thirty to forty percent of the samples the concentrations were, for a couple of days, higher than permitted by the Drinking Water Directive. A risk assessment conducted by RIVM showed that this exceedance of the permitted levels was not harmful to public health.

PAH measurements“That is of course reassuring,” says KWR toxicolo-gist Cindy de Jongh. “But this does not deny the fact that high concentrations are undesirable, and that the drinking water companies have to be aware of exceedances. For this reason we now recommend that PAH measurements be made following work on the distribution network.”

PWN, Waternet, Dunea, Oasen, Evides, WML, Brabant Water, Vitens, WMD, Waterbedrijf Groningen, drinkwaterlaboratoria, RIVM, VROM Inspectie

Contact Mirjam Blokker [email protected] Cindy de Jongh [email protected]

50

Hoogwaardig water terugwinnen uit afvalwater

KWR ontwikkelt een nieuwe methode voor afvalwaterzuivering: sewer mining. Met forward osmosis wordt schoon water uit het afvalwater gewonnen, waarna het resterende, geconcentreerde organische materiaal wordt vergist. Het vrijkomende biogas voorziet grotendeels in de energie behoefte van deze zuiveringsmethode.

TU Delft, Hydration Technology Innovations, Triqua Waternet

Contact Kees Roest [email protected]



51

“Sewer mining biedt de mogelijk-

heid om hoogwaardig water te

‘oogsten’ uit afvalwater, wat vooral

in droge gebieden aantrekkelijk is”— Kees Roest

“De gangbare methode voor de verwerking van afvalwater is aërobe

zuivering”, vertelt onderzoeker Kees Roest. “Hierbij wordt het water

intensief belucht, wat veel energie vergt. Wij werken nu aan een

methode die niet alleen energie-efficiënter is, maar ook nog eens

schoon water oplevert.”

Concentreren

“De essentie van sewer mining is het concentreren van de organische

stoffen. Met een nieuwe membraantechniek — forward osmosis —

onttrekken we een fors deel van het water. Een speciaal membraan

scheidt het afvalwater van een osmotische oplossing. De zouten in

deze oplossing trekken het water door het membraan. De geconcen-

treerde stroom afvalstoffen die je overhoudt, is uitstekend te vergis-

ten. Het vrijkomende biogas gebruiken we weer om de zouten uit

de verdunde osmotische oplossing terug te winnen.”

Optimale aanpak

KWR doet laboratoriumexperimenten om tot een optimale aanpak

te komen. De onderzoekers kijken naar de vervuiling van de mem-

branen, gaan na hoe ze het organisch materiaal het beste kunnen

vergisten en zoeken de meest efficiënte manier om zouten terug te

winnen. Hoewel de methode nog niet is uitontwikkeld, verwacht

Kees Roest er veel van. “Sewer mining biedt de mogelijkheid om

hoogwaardig water te ‘oogsten’ uit afvalwater, wat vooral in droge

gebieden aantrekkelijk is, en in afgelegen gebieden waar geen

centrale waterzuivering is.”

Recovering valuable water from wastewater

KWR is developing a new waste water treatment method: sewer mining. By means of forward osmosis, clean water is recovered from wastewater, after which the remaining, concentrated organic material is fermented. The biogas that is then released is used to meet most of the energy needs of this treatment method.

“The usual method used to process waste water is aerobic treatment,” says researcher Kees Roest. “This involves intensively aerating the water, which requires a lot of energy. We are now working on a method that is not only more energy-efficient, but also produces clean water.”

Concentrating“The essence of sewer mining,” explains Roest, “is the concentration of organic substances. Using a new membrane technique — forward osmosis — we extract a considerable amount of the water. A special mem-brane separates the waste water from an osmotic solution. The salts in this solution attract the water through the membrane. The concentrated stream of waste substances that remain behind is excellent for fermentation purposes; we then use the released biogas to recover the salts from the diluted osmotic solution.”

Optimal approachKWR is conducting laboratory experiments to determine the optimal approach. The researchers study the membrane fouling, work out how they can best ferment the organic material, and look for the most efficient means of recovering the salt. Even if the method is not yet fully developed, Kees Roest has great expectations for it. “Sewer mining presents the possi-bility of ‘harvesting’ valuable water from waste water. This will be of partic-ular interest in arid areas, and in remote zones where there is no central water treatment.”

52

digestate

fine sieving

reconcentration system

renewable energy

anaerobic digestion

forward osmosis

dry anaerobic digestion

retentate concentrated sewage

wastewater

high quality water

De AGV-waterinnovatieprijs 2010 van het Waterschap Amstel, Gooi en Vecht

is gewonnen door KWR met een projectvoorstel over Sewer Mining. Vooral

in droge gebieden kan de techniek van het ‘oogsten’ van hoogwaardig indus-

triewater uit rioolwater voorzien in de decentrale waterbehoefte. Het KWR-

team nam de prijs op 20 april in ontvangst tijdens een feestelijke avond in

De Rode Hoed in Amsterdam. KWR-onderzoekers Emile Cornelissen en

Kees Roest bedachten eind 2008 het idee voor het duurzame Sewer Mining.

Met steun van het KWR Funderend Onderzoeksprogramma (zie pagina 18,

‘verbreden en verdiepen in onderzoek’) konden ze het project uitwerken.

Begin 2010 werd, samen met de partners, een subsidieaanvraag ingediend

bij AgentschapNL voor een internationale InnoWATOR-subsidie. Deze subsi-

die is toegekend, waardoor twee promovendi kunnen werken

aan het Sewer Mining project.

Water innovation award for Sewer Mining conceptThe 2010 AGV Water Innovation Award of the Water Board Amstel, Gooi and Vecht was

won by KWR for its Sewer Mining project proposal. Arid areas in particular can make use

of this technique of ‘harvesting’ valuable industrial water from sewage water to meet

decentralised water needs. The KWR team accepted the award on 20 April during a

festive evening at the De Rode Hoed in Amsterdam. In late 2008, KWR researchers Emile

Cornelissen and Kees Roest came up with the idea of sustainable Sewer Mining. Thanks

to the support of KWR’s basic research programme (see page 18, ‘Deepen and broaden

research’) they were able to further elaborate the project. In the beginning of 2010, KWR

and its partners submitted a subsidy application to AgentschapNL for an international

InnoWATOR grant. Thanks to the application’s approval, two doctoral students are

currently working on the Sewer Mining project.

Waterinnovatieprijs voor Sewer Mining concept

Waternet, TU Delft, HTI, Triqua

V.l.n.r. | from left to right: Emile Cornelissen, Jan Post, Jan Hofman, Kerusha Lutchmiah, Danny Harmsen, Jos Boere

Contact Kees Roest [email protected]



53

Nieuwe, duurzame sanitatiesystemen maken het

mogelijk om energie en bruikbare stoffen uit huis-

houdelijk afvalwater terug te winnen, namelijk door

het scheiden van afvalwater in zwart en grijs water.

Bovendien kan zo ongeveer 25% aan drinkwater

worden bespaard. Op deze stelling promoveerde

Marthe de Graaff op 16 april 2010 met haar proef-

schrift ‘Resource recovery from black water’ aan de

Wageningen Universiteit. De Graaff werkt sinds 1 januari 2010 bij KWR en

deed haar onderzoek bij Wetsus.

Mark van Loosdrecht, senior onderzoeker bij KWR

en hoogleraar aan de Technische Universiteit Delft,

ontving op 20 november 2010 een eredoctoraat van

de Zwitserse Technische Universiteit ETH Zürich.

Van Loosdrecht kreeg het doctoraat vanwege zijn

“uitstekende prestaties op het gebied van de milieu-

biotechnologie en voor de talrijke omzettingen van

wetenschappelijke kennis in praktische zuiverings-

technieken, in het bijzonder op het gebied van afvalwaterzuivering”, aldus

de ETH. Van Loosdrecht promoveerde aan de Landbouw Universiteit

Wageningen en werd in 1999 aan de Technische Universiteit Delft tot hoog-

leraar benoemd. In die functie heeft hij aan de wieg gestaan van vele nieuwe

ontwikkelingen op het gebied van afvalwaterzuivering, waarbij energiebe-

sparing en compactheid altijd centraal hebben gestaan. De concepten en

vindingen van Mark van Loosdrecht hebben geleid tot vele praktijksystemen,

patenten en honderden wetenschappelijke publicaties. Eerder won Van

Loosdrecht al de Dow Energieprijs 2007 en de 2008 IWA Grand Award van

de International Water Association.

Promotie Marthe de Graaff

Eredoctoraat Mark van Loosdrecht

Marthe de Graaff DoctorateNew, sustainable sanitation systems allow for the recovery of energy and reusable

resources from domestic wastewater, by dividing the wastewater into black and grey

water. In addition, they lead to drinking water savings of about 25%. This proposition

was the basis of Marthe de Graaff’s thesis, entitled ‘Resource recovery from black water,’

for which she was granted a doctorate from Wageningen University. De Graaff

conducted her research at Wetsus, and has worked at KWR since 1 January 2010.

Mark van Loosdrecht Honorary DoctorateOn 20 November 2010, Mark van Loosdrecht, Senior Researcher at KWR and professor at

Delft University of Technology, was awarded an honorary doctorate from ETH Swiss

Federal Institute of Technology Zurich. Van Loosdrecht received the doctorate for his

“outstanding contributions in the field of environmental biotechnology and for his

numerous transformations of scientific knowledge into practical treatment techniques,

particularly in the area of wastewater treatment technologies,” according to ETH Zurich.

Van Loosdrecht received his doctorate from Wageningen Agricultural University and, in

1999, was appointed professor at Delft University of Technology. In this capacity, he was

involved at the inception of several new developments in the area of wastewater

treatment, in which energy-saving and compactness were of central importance. Mark

van Loosdrecht’s concepts and inventions have resulted in many practical systems,

patents and hundreds of scientific publications. Van Loosdrecht was earlier awarded the

2007 Dow Energy Prize and the 2008 IWA Grand Award from the International Water

Association.

Promotie Bas Wols

Betere reactoren voor de desinfectie van drink-

water, dankzij de combinatie van modelleren en

experimenteren. Op dat onderwerp promoveerde

Bas Wols op 21 juni 2010 aan de TU Delft (faculteit

Civiele Techniek en Geowetenschappen) met zijn

proefschrift ‘CFD in drinking water treatment’.

Wols voerde zijn onderzoek deels bij de TU Delft

en deels bij KWR uit en was de eerste die binnen

het project TTI-W KWR (zie ook pagina 78) promoveerde.

Bas Wols DoctorateBetter reactors for the disinfection of drinking water, thanks to a combination of

modelling and experimentation. That was the subject for which Bas Wols was awarded

his doctorate from Delft University of Technology (faculty of Civil Engineering and

Geosciences) with a thesis entitled ‘CFD in drinking water treatment.’ Wols carried out

his research partly at Delft and partly at KWR, and was the first to receive his doctorate

within the TTI-W KWR project (see page 78).

Contact Marthe de Graaff | [email protected]

Contact Bas Wols | [email protected]

Contact Mark van Loosdrecht [email protected]

54

Evides Industriewater designed, constructed and operates the Demi Water Plant (DWP) for the port chemical industries in Rotterdam using AiRO technology developed by KWR.

“Binnen dit project

onderzoeken we in welke

situaties hergebruik van

afvalwater kansrijk is.”— Danny Traksel

Onderzoek voor de industrie

Contact Danny Traksel [email protected]



55Aanleiding voor de start van OPIW was de behoefte van industriële

bedrijven aan gezamenlijk onderzoek voor de industrie. In het begin

waren de onderzoeken gericht op de beantwoording van generieke

vraagstukken rond industriewater, zoals ‘hoe kunnen bedrijven

zorgen voor biologische stabiliteit in leidingnetten en koeltorens?’

En ‘welke mogelijkheden biedt brak grondwater als bron voor

proceswater?’

Succesfactoren

Volgens Danny Traksel — teamleider van wat ondertussen KWR

Industrie, Afvalwater & Hergebruik heet — participeren inmiddels

ook andere partijen in de keten — drinkwaterbedrijven, waterschap-

pen en overheden — in de onderzoeksprojecten. Een voorbeeld is het

project ‘kritieke succesfactoren voor het hergebruik van PWZI/RWZI

effluent als koel- of proceswater’.

Traksel: “Binnen dit project onderzoeken we in welke situaties

her gebruik van afvalwater kansrijk is. Dat doen we samen met

bedrijven uit de chemische industrie, staalproducenten, de

voedingsmiddelensector en met waterschappen en drinkwater-

bedrijven. We kijken zowel naar technologische, als economische,

juridische en sociaal-culturele aspecten.”

Van elkaar leren

Traksel benadrukt dat KWR bij ieder project ernaar streeft om

meerdere partijen te laten meedoen: “We hechten sterk aan deel-

nemers uit verschillende sectoren. We zijn er namelijk van overtuigd

dat partijen veel van elkaar kunnen leren.”

Research for industry

Since 2006, KWR has conducted the Industry & Water Research Programme (OPIW). Over the first few years, KWR carried out its research primarily for industrial end users. In the meantime, other problem owners have become involved in the research, so that the programme, apart from industrial water, is increasingly focused on the entire water cycle. A great deal of the research concerns water reuse.

The impetus behind the establishment of OPIW was the need felt by industrial companies for col-laborative research for industry. In the beginning the research was directed at answering general questions concerning industrial water, for instance: ‘How can companies ensure biological stability in mains networks and cooling towers?’ and ‘What possibilities does brackish groundwa-ter offer as a source for process water?’

Success factorsDanny Traksel — leader of what is now called the KWR Industry, Wastewater & Reuse team — notes that currently other water-cycle parties also participate in the research: drinking water companies, waterboards and government entities. An example of a project of this kind is ‘critical factors for the reuse of wastewater treatment plant effluents as cooling and process water.’

“In this project,” explains Traksel, “we investi-gate the conditions under which wastewater reuse offers good prospects. We work together with companies in the chemical, steel and food industries, as well as with waterboards and drinking water companies. Our work encom-passes the technological as well as the economic, legal and social-cultural aspects.”

Learning from each otherTraksel emphasises that KWR strives in every project to involve several participating parties. “It is important for us to have participants from different sectors, because we believe that the parties can learn a lot from each other.”

KWR voert sinds 2006 het Onderzoeksprogramma Industrie & Water (OPIW) uit. De eerste jaren deed KWR vooral onderzoek voor industriële eind-gebruikers. Inmiddels zijn ook andere probleem-eigenaren bij het onderzoek betrokken en richt het programma zich naast industriewater steeds meer op de gehele water keten. Veel onderzoek gaat over waterhergebruik.

Eind 2010 heeft KWR binnen de kennisgroep

Watertechnologie de teams Industrie & Water en

Afvalwater & Hergebruik geïntegreerd tot één

team: Industrie, Afvalwater & Hergebruik (IAH).

Dit nieuwe team verenigt kennis van de waterke-

ten in zijn geheel en is, naast industriële eindge-

bruikers, nu ook gericht op waterschappen en

drinkwaterbedrijven. Het team IAH wil een voor-

aanstaande rol spelen in de ontwikkeling en

implementatie van technologische kennis in de

waterketen. Daarbij zijn toegepast onderzoek en

praktijkgericht advies de belangrijkste

kernactiviteiten.

Industry, Wastewater & Reuse team

In late 2010, KWR decided to integrate two of the teams

within the Water Technology Knowledge Group —

namely, the Industry & Water and Wastewater & Reuse

teams — into a single team: Industry, Wastewater

& Reuse (IWR). This new team agglomerates knowledge

about the water cycle as a whole and is, apart from

industrial end-users, also directed at waterboards and

drinking water companies. Team IWR wants to play a

prominent role in the development and implementation

of knowledge in the water cycle — applied research and

practice-oriented advice will thus be its core activities.

Team Industrie, Afvalwater & Hergebruik | Industry, Wastewater & Reuse

Danny Traksel — teamleider | team leader (→ p. 54)

Kees Roest — onderzoeker | scientific researcher (→ p. 50)

Marthe de Graaff — onderzoeker | scientific researcher (→ p. 53)

Frank Oesterholt — onderzoeker | scientific researcher

56

Contact Danny Traksel [email protected]



57

Akzo Nobel, Avebe, BASF The Chemical Company, Brabant Water, Cargill, Corus, Royal Cosun, DMV International, DOW, DSM, EdeA, Emmtec, E-on, EPZ, Evides, Huntsman, Friesland Foods, Heineken, Intertek, Kema, Keppel Seghers, Laborelec, McCain, Nalco, Nuon, Pidpa, Provincie Noord-Brabant, Sabic, Solvay, Shell, Sitech Services, Umicore, Vitens, Vlaamse Maatschappij voor Water voorziening, VNP, VROM, Water bedrijf Groningen, Waternet, Waterschap De Dommel, WML

Onderzoeksprogramma Industrie & Water (OPIW)

Het Onderzoeksprogramma Industrie & Water (OPIW) brengt tot op heden

40 bedrijven, organisaties en overheden bij elkaar, die samen onderzoeks-

projecten formuleren en financieren. Dit zijn bedrijven uit de gehele water-

sector van industriële opdrachtgevers en afvalwaterbedrijven tot water-

schappen. Het KWR-team Industrie, Afvalwater & Hergebruik (IAH) voert

het OPIW-programma uit.

Enkele resultaten van het OPIW-programma in 2010:

• Het grootste OPIW-project over ‘Concentraatbehandeling’ is afgerond.

Ook ‘TOC-verwijdering bij proces-en demiwaterbereiding’ en ‘State-of-the-

Art alternatieve conditioneringstechnieken voor koelwater’ zijn afgerond.

Het laatste rapport concludeert dat de focus steeds meer verschuift van

conventionele chemische conditionering naar preventieve methodes en

alternatieve technieken.

• De projecten ‘Alles over het gebruik van zink in koelwatersystemen’

en ‘Kritieke succesfactoren voor kringloopsluiting PWZI/RWZI-effluent*,

inzet als koelwater en proceswater’ zijn in 2010 gestart. In het laatste

project wordt — op basis van bestaande kennis binnen de projectgroep en

bestaande ervaring in binnen- en buitenland — vastgesteld wat de kritieke

succesfactoren (of bepalende voorwaarden) zijn voor de inzet van PWZI/

RWZI-effluent als bron voor proces- en koelwater. Dit project — met

13 deelnemers uit de gehele watercyclus — is het eerste echte integrale

waterketenproject binnen OPIW.

Industry & Water Research Programme (OPIW) Untill now the Industry & Water Research Programme (OPIW) brings together 40 companies, organisations and government entities, which jointly formulate and finance research projects. These companies are active in all parts of the water sector, from industrial clients and wastewater companies to waterboards. KWR’s Industry, Wastewater & Reuse (IWR) team is responsible for the implementation of the OPIW programme.

Some results of the OPIW programme in 2010:

• The largest OPIW project concerning ‘Concentrate treatment’ was completed, as were those on ‘TOC removal during process water and demi-water production’ and ‘State-of the-art alternative conditioning methods for cooling water.’ This last report concluded that the focus is increasingly shifting from conventional chemical conditioning to preventive methods and alternative techniques.

• The following two projects were initiated in 2010: ‘Everything concerning the use of zinc in cooling water systems,’ and ‘Critical success factors for closing cycles of PWTP/SWTP effluent*, for use as cooling and process water.’ The latter project is establishing — on the basis of existing knowl-edge within the project group and current domestic and international experience — the critical success factors (or prerequisites) for the use of PWTP/SWTP effluent as a source for process and cooling water. This project, which involves 13 participants from the entire water cycle, is the first truly integrated water cycle project undertaken within OPIW.

* PWZI = proceswaterzuiveringsinstallatie (industrie)

process water treatment plant (industrial) RWZI = rioolwaterzuiveringsinstallatie (communaal)

sewage water treatment plant (domestic)

58

Eerst het zout eruit, dan het water. Dat is in het kort de zeewater ont-zoutings methode, waar Jan Post zijn zinnen op heeft gezet. Hij verwacht dat zijn methode energie zuinig is, wat van groot belang is voor landen die voor hun drinkwater productie afhankelijk zijn van zout water.

Voor zeewaterontzouting gebruiken industrieën en drinkwater-

producenten tegenwoordig vooral omgekeerde osmose. Ze persen

het zeewater onder hoge druk door membranen heen, waarbij de

membranen de zouten tegenhouden en het water doorlaten. Deze

techniek vergt veel energie, omdat ze het zeewater eerst moeten

voorzuiveren en ze uit elke twee tot drie liter voorgezuiverd zeewater

slechts één liter zoet water produceren. Hiervoor is een druk van

80 bar nodig, de maximale druk die de membranen aankunnen.

Elektrodialyse

“Ik denk dat het efficiënter is om het zeewater eerst voor een aan-

zienlijk deel te ontzouten”, stelt Post. “Dat kan met elektrodialyse,

waarbij je gebruik maakt van elektrisch geladen membranen. In het

laboratorium ga ik onderzoeken hoeveel zout op deze manier is te

verwijderen. Vervolgens kun je het deels ontzoute water behandelen

met lage druk omgekeerde osmose. Uiteraard moet je het dan ook

voorzuiveren, maar omdat het al veel minder zout bevat dan zee-

water, kun je veel meer zoet water produceren.”

Internationaliseren

Jan Post is ervan overtuigd dat het energiegebruik en de voorzuive-

ringscapaciteit fors omlaag kunnen door eerst te ontzouten. Er is

ook een strategische reden. Post: “Als KWR willen we verder inter-

nationaliseren. Dan kunnen we er niet omheen om ook op het inter-

nationaal belangrijke terrein van ontzouting kennis te ontwikkelen.”

Intelligent seawater desalination

First remove the salt and then the water. That is, in short, the seawater desalination method Jan Post has set his mind on. He expects his method to be energy-saving, which is of crucial importance for those countries that depend on salt water for their drinking water production.

Today, industry and drinking water producers make use primarily of reverse osmosis to desali-nate seawater. They force the seawater at high pressure through membranes, which retain the salt and let the water flow through. This tech-nique consumes a lot of energy because the sea-water has first to be pre-treated and the tech-nique only produces one litre of fresh water out of two to three litres of pre-treated seawater. To do so, it applies a pressure of 80 bars, which is the maximum pressure tolerated by the mem-branes.

Electrodialysis“I believe it is more efficient to first significantly desalinate the seawater,” says Post. “To do this, you can employ electrodialysis, which involves using electrically-charged membranes. In the laboratory I will be researching the amount of salt that can be removed in this way. One can then process the partially desalinated water using low-pressure reverse osmosis. Naturally, you’ll also have to pre-treat this water, but because it contains much less salt than seawater, you’ll be able to produce a lot more fresh water.” InternationalisationJan Post is convinced that the energy consump-tion and the pre-treatment capacity can be significantly reduced thanks to this initial desali-nation. There is also a strategic argument involved. As Post puts it: “Since we at KWR want to strengthen our international presence, then also developing knowledge in the internationally important field of desalination is unavoidable.”

Zeewater slim ontzouten

Wageningen Universiteit & Researchcentrum, Wetsus

Contact Jan Post [email protected]


Jan Post — teamleider | team leader

Sara Salvador Cob — aio | PhD student

Bas Hofs — onderzoeker | scientific researcher

Sabrina Botton — onderzoeker | scientific researcher

Team Drinkwater- behandeling | Drinking Water Treatment


59

Jan Post, onderzoeker en teamleider bij KWR, heeft in november 2010 een

Veni-subsidie van 250.000 euro gekregen voor zijn onderzoeksvoorstel

‘Zeewaterontzouting: eerst het zout eruit, dan het water’. De jury van de

Veni-beurzen noemde het voorstel van Post “van groot maatschappelijk en

economisch belang; een prima combinatie van onderzoek, toepassing en

praktijkervaring”. Post promoveerde eind 2009 aan Wageningen Universiteit

& Researchcentrum (WUR). Post gaat de Veni-beurs gebruiken om zijn

nieuwe concept in het laboratorium aan te tonen en modelmatig verder te

onderbouwen. In een volgende stap is het de bedoeling het concept te testen

op echt zeewater. Het onderzoek gebeurt in samenwerking met WUR en

Wetsus. Post wil het onderzoek internationaal gaan positioneren, met part-

ners vanuit zowel de wetenschap als het bedrijfsleven. Post heeft tijdens zijn

promotieonderzoek naar electriciteitsproductie uit het mengen van zoet

en zout water (‘Blue Energy’) al eerder prijzen gewonnen en publicaties en

patenten op zijn naam gezet.

Veni-beurs Jan Post voor ontzoutingsonderzoek

Veni grant for Jan Post’s desalination researchJan Post, Researcher and Team Leader at KWR, was awarded a € 250,000 Veni grant

in November 2010 for his research proposal: ‘Seawater desalination: first remove the

salt and then the water.’ The Veni grant jury described Post’s proposal as being “of great

social and economic interest; an excellent combination of research, application and

practical experience.” Post received his doctorate in late 2009 from Wageningen

University & Research Centre (WUR). Post will be using the Veni grant to demonstrate

his new concept in the laboratory and to further strengthen its foundation through

modelling. In the following step the idea is to test the concept on real seawater. The

research is being conducted jointly with WUR and Wetsus. Post intends to position the

research internationally, with partners from both the scientific and business worlds.

Post earlier won prizes, published and received patents in connection with his doctoral

research, which focused on the production of electricity from the mixing of fresh

and salt water (Blue Energy).

60 Veel waterleidingbedrijven onttrekken grondwater voor hun drinkwater productie. De putten die ze hiervoor gebruiken, raken vaak na enige tijd verstopt. Kees van Beek deed bij KWR promotie onderzoek naar mechanische putverstopping en ontdekte dat deze met een aan-gepaste bedrijfsvoering goed is te voorkomen.

Slimme bedrijfsvoering voorkomt mechanische putverstopping

aquifer

ideality reality

aquifergravel pack

drilling mud remnants and captured fine sand

gravel pack

well screen

Vrije Universiteit AmsterdamContact Kees van Beek [email protected]



61

Intelligent operational management prevents mechanical well clogging

Many water distribution companies produce their drinking water from extracted groundwater. After a while, the wells they use often end up clogging. Kees van Beek earned out his doctoral research work at KWR on mechanical well clogging, and discovered that this problem can be avoided by modifying well operational management.

A water well consists of a perforated plastic pipe, which is placed in a wide borehole. The space between the pipe and the borehole wall is filled with gravel. These wells can actually become clogged in two different ways: chemically, as a result of iron hydroxide precipitation in the pipe’s perfo-rations, and mechanically due to the silting up of the borehole wall caused by particles in the groundwater.

The trickThere is little that can be done to prevent chemical clogging. By pumping up waters of different qualities, blending takes place in the pipe and chemical precipitation occurs. But mechanical clogging does seem to be avoidable. The trick is not to continuously extract the groundwater. “If you set the pump at ‘full throttle’,” says Van Beek, “you extract all the par-ticles that are on the outside of the borehole wall simultaneously. The condition is that you don’t operate the pump for too long a period of time, because this allows too many particles to accumulate. Three hours on and three hours off seems so far to work well. Thus, by making a simple change in the operational management of the well, you can prevent a lot of damage.”

Extra wellsIf well pumps will be operated intermittantly, then some companies will require extra wells to be drilled in order to meet demand. “But the cost of drilling those extra wells,” says Van Beek, “is far lower than the costs involved in regenerating clogged ones.”

Een waterput bestaat uit een geperforeerde kunststof buis, die in

een ruim boorgat is geplaatst. De ruimte tussen de buis en de boor-

gatwand is opgevuld met grind. Dergelijke putten kunnen feitelijk

op twee manieren verstoppen: chemisch, door een neerslag van

ijzerhydroxiden in de perforaties van de buis, en mechanisch, door

het dichtslibben van de boorgatwand met deeltjes in het

grondwater.

De truc

Aan chemische verstoppingen is preventief weinig te doen. Bij het

oppompen van verschillende waterkwaliteiten vindt in de buis

menging plaats en ontstaan chemische neerslagen. De mechanische

verstopping blijk je wél te kunnen voorkomen. De truc is om het

grondwater niet continu te onttrekken. Van Beek: “Als je de pomp

‘vol gas’ inschakelt, trek je alle deeltjes die rond de boorgatwand zijn

blijven hangen in één keer weg. Voorwaarde is wel dat de pomp niet

te lang achter elkaar heeft gedraaid, omdat zich dan teveel deeltjes

hebben opgehoopt. Drie uur aan en drie uur uit lijkt vooralsnog goed

te werken. Zo kan je met een simpele aanpassing in de bedrijfs-

voering veel schade voorkomen.”

Extra putten

Om de putpompen regelmatig aan en uit te kunnen zetten, moeten

sommige bedrijven extra putten slaan. Van Beek: “De kosten voor het

slaan van extra putten wegen echter ruimschoots op tegen de kosten

van het regenereren van verstopte putten.”

Kees van Beek promoveerde 2 december 2010 aan

de Vrije Universiteit Amsterdam met zijn proef-

schrift ‘Cause and prevention of clogging of wells

abstracting groundwater from unconsolidated

aquifers’. Van Beek beschrijft twee soorten putver-

stopping en geeft handvatten voor de verbetering

van de bedrijfsvoering en efficiëntie van grondwa-

terputten. Dat het wereldwijd gaat om miljoenen

putten, maakt de onderzoeksresultaten economisch uiterst relevant.

Promotie Kees van BeekKees van Beek DoctorateKees van Beek received his doctorate from VU University Amsterdam on 2 December

2010 for his thesis entitled ‘Cause and prevention of clogging of wells abstracting

groundwater from unconsolidated aquifers.’ Van Beek describes two types of well

clogging and proposes ways of improving the operation and efficiency of groundwater

wells. In light of the fact that there are millions of wells throughout the world,

these research results are of extreme economic relevance.

fine sand and loam

coarse sand

clay

Kees van Beek — onderzoeker | scientific researcher (→ p. 60)

Jan Willem Kooiman — teamleider | team leader

Gijsbert Cirkel — onderzoeker | scientific researcher

Team Geohydrologie | Geohydrology

62

Innovatieve techniek voor horizontale putten

Brabant Water, Waternet, Vitens, Visser & Smit Hanab, IF Technology, Wavin, TU Delft

Contact Gijsbert Cirkel [email protected]



63

Voor het onttrekken van grondwater zijn verticale putten de standaard. Horizontale putten echter, kunnen in sommige situaties — bijvoorbeeld bij een dunne watervoerende laag — aantrekkelijker zijn. Een geschikte en betaalbare methode om dergelijke putten aan te leggen ontbrak echter. Praktijk-onderzoek door KWR heeft daarin verandering gebracht.

Innovative technique for horizontal wells

Although the standard approach to extract groundwater is a vertical well, sometimes horizontal wells are more effective, for instance, when the aquifers are thin. Until recently, there was no suitable and affordable means of installing such wells. Applied research by KWR has changed that.

In 2006, a study by KWR and partners showed that the installation of wells using horizontal directional drilling was, in principle, technically and financially feasible. From that moment on, KWR began working with other parties on apply-ing this drilling technique for the provision of drinking water. According to KWR hydrologist, Gijsbert Cirkel, the main challenge was to come up with a solution to making the borehole wall permeable to water again. The directional drilling of horizontal wells involves the use of a drilling fluid, which stabilises the borehole during drilling by creating an impermeable layer on the borehole wall.

Casing pipeCirkel explains how the solution works: “Once the borehole has the right diameter, we introduce a casing pipe — containing the extraction filter — into the hole. We attach a special head to the casing pipe. In the next step we slowly pull the casing pipe out. We use the head to scrape off as much of the impermeable layer as possible. We also inject a substance which helps to break down the layer. These actions cause the soil — including the remnants of the impermeable layer — around to extraction filter to cave in.”

EnthusiasticTo ensure that the groundwater can flow properly to the extraction well, and that no fine sand flows into the well, the fine particles are washed away in coarse heterogeneous sand layers — this does not work in fine, homogenous sands. In fine homogeneous sands, it is possible to inject coarse sand around the extraction filter, while casing pipe is being removed. Cirkel is enthusiastic: “Practical tests show that the installation method works, and Brabant Water plans on implementing the technique in the near future.”

In 2006 bleek dat de aanleg van putten met horizontaal gestuurde

boringen in principe technisch en financieel haalbaar is. Vanaf dat

moment heeft KWR samen met andere partijen gewerkt aan het

geschikt maken van deze techniek voor de drinkwatervoorziening.

Volgens KWR-hydroloog Gijsbert Cirkel was de grootste uitdaging

het vinden van een oplossing om de wand van het boorgat weer

waterdoorlatend te maken. Bij een horizontaal gestuurde boring

past men namelijk een boorvloeistof toe om het boorgat tijdens het

boren stabiel te houden. Deze boorvloeistof vormt een ondoor-

latende laag op de boorgatwand.

Mantelbuis

Cirkel licht de gevonden oplossing toe: “Nadat het boorgat de juiste

diameter heeft, trekken we een mantelbuis — met daarin het ont-

trekkingsfilter — in het gat. Aan de mantelbuis bevestigen we een

speciale kop, waarna we de buis geleidelijk terugtrekken. Met de kop

schrapen we de ondoorlatende laag zo veel mogelijk weg. Ook injec-

teren we een middel om de laag af te breken. Door deze maatregelen

stort de grond rond het onttrekkingsfilter in, inclusief de resten van

de ondoorlatende laag.”

Enthousiast

Om vervolgens te zorgen dat het grondwater goed naar de onttrek-

kinsgput kan toestromen en er geen fijn zand in de put stroomt,

worden in grove zandpakketten de fijne deeltjes weggespoeld. In

fijne, homogene zanden werkt dat niet. In zulke zanden blijkt het

mogelijk om tijdens het wegtrekken van de mantelbuis grof zand

rond het onttrekkingsfilter te spuiten. Cirkel is enthousiast:

“Praktijkproeven laten zien dat de aanlegmethode werkt en Brabant

Water is voornemens de techniek toe te passen op waterproductie-

bedrijf Macharen.”

64

Nooit meer gietwatertekort

Klimaatverandering leidt in Nederland tot een ander neerslagpatroon met meer droge perioden die langer duren. Tijdens droge perioden hebben tuin-bouw bedrijven regelmatig te weinig goed gietwater. KWR onderzoekt de mogelijkheden voor een collectief systeem van ondergrondse waterberging.

Tuinbouwbedrijven gebruiken voor hun gietwater vooral regen-

water dat ze opvangen en opslaan in waterbekkens. Als deze bekkens

leeg raken, stappen veel bedrijven in het Westland over op brak of

zout grondwater, omdat de kwaliteit van het oppervlaktewater

onvoldoende is. “Het grondwater onttrekken ze, waarna ze het

ontzilten met omgekeerde osmose”, legt KWR-onderzoeker Marcel

Paalman uit. “Vervolgens pompen ze het zoute concentraat (brijn)

terug in een dieper grondwaterpakket. Deze brijninjecties zijn

moeilijk te controleren en daardoor beleidsmatig ongewenst.”

Ondergrondse wateropslag

KWR onderzoekt alternatieven, waaronder Aquifer Storage en

Recovery (ASR), het ondergronds bergen van water om het later weer

te kunnen gebruiken. “Omdat het Westland brak grondwater heeft,

vermoeden we dat ASR op kleine schaal niet mogelijk is”, vertelt

KWR-promovendus Koen Zuurbier. “Dit water duwt de zoetwaterbel

— die ontstaat na het injecteren — geleidelijk weg. Daardoor veran-

Solving irrigation water shortages

Climate change is is causing significant changes in precipitation patterns in the Netherlands, leading to more frequent and longer periods of drought, in which horticultural companies regu-larly face shortages of fresh irrigation water. KWR is therefore studying a both promising and sustainable solution: collective fresh water stor-age systems using subsurface sand- and gravel layers (aquifers).

Horticultural companies meet their irrigation water needs primarily by rooftop-collected rain-water which is stored in silos. Since the quality of the surface water is not adequate, many compa-nies in the Dutch Westland area switch to brack-



65

dert de bel steeds meer in een platte schijf en bestaat het risico dat

de tuinder in de zomer geen zoet, maar brak water oppompt.”

Autonome zoetwatervoorziening

Om dat te voorkomen, bestudeert KWR de mogelijkheid van een col-

lectief systeem met één grote zoetwaterbel in combinatie met

gerichte terugwinning in de top van het grondwdaterpakket. Zo’n

bel is te creëren door winterse neerslagoverschotten te injecteren in

de ondergrond en aan te vullen met bijvoorbeeld het gezuiverde

effluent van de afvalwaterzuiveringsinstallatie Harnaschpolder.

Paalman: “Als dit lukt, krijgt het gebied een autonome zoetwater-

voorziening en is er altijd genoeg goed gietwater.”

ish and saline groundwater when their silos run dry. “They extract the saline groundwater, which they then desalinate using reverse osmosis,” explains KWR researcher Marcel Paalman. “the resulting concentrate (brine) is than disposed into a deeper aquifer. Since these brine injections are difficult to control, they are undesirable from a policy point of view.”

Underground water storageKWR is studying the underground storage of fresh water for its subsequent use, known as Aquifer Storage and Recovery (ASR). “Since the Westland groundwater system is brackish to saline, we assume that small-scale ASR is not a possibility,” says KWR doctoral student Koen Zuurbier. “As saline groundwater pushes up the fresh water lens formed during injection, the lens transforms into a flat disk, inducing the risk that the horticulturalist, will be pumping back brackish instead of fresh water in the summer.”

Autonomous fresh water supplyTo prevent this from happening, KWR is study-ing the possibility of a collective system with a single, large fresh water lens, in combination with recovery using well placed in the top of the aquifer. A lens of this scale can be created by injecting excess winter precipitation in the aqui-fer, supplemented by for example, the treated effluent of the Harnasch polder wastewater treatment plant. “If this works,” says Paalman, “the area will be self-sufficient in its fresh water supply, continuously keeping enough irrigation water at hand.”

TNO, Wageningen Universiteit & Researchcentrum, Hoogheemraadschap van Delfland, provincie Zuid-Holland, LTO-Glaskracht, Evides

Schematisering ondergrondse water-berging, gebruikmakend van hemelwater als bron van zoet water. Illustration of Aquifer Storage and Recovery in horticultural areas, rainwater is used as a source water for storage and subsequent recovery for irrigation.

Contact Marcel Paalman [email protected] Koen Zuurbier [email protected]

Koen Zuurbier — onderzoeker | scientific researcher (→ p. 64)

Marcel Paalman — onderzoeker | scientific researcher (→ p. 64)

66

Team Integraal Waterbeheer | Integrated Water Management Contact Gertjan Zwolsman [email protected]

67

68

In het programma ‘Climate Proof Cities’, dat in 2010 van start ging,

wordt wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd naar klimaatadapta-

tiestrategieën voor steden. KWR voert samen met Deltares twee

projecten uit in dit programma. Het eerste project zoekt oplossingen

voor extreme neerslag. Het tweede project, waar ook TNO aan

deelneemt, kijkt naar het gebruik van water in relatie tot de warmte

in de stad. Doel is een netwek van waterleidingen aan te leggen

waarmee gebouwen zijn te verwarmen of te koelen. Door zoge-

naamde point-of-use apparaten kan uit dit netwerk ook drinkwater

worden gemaakt.

Infrastructuur en netwerken

In 2010 is het project INCAH (Infrastructure Networks Climate Adaptation and Hotspots) gestart. Door klimaatverandering zullen er wijzigingen

optreden in de zetting van grond. Belangrijkste doel van dit project

is te bepalen wat hiervan de gevolgen zijn voor de kwaliteit van het

ondergrondse leidingstelsel.

Verbetering klimaatprojecties en modelinstrumentarium

In 2010 is het project CARE gestart, waarin de gevolgen van klimaat-

verandering voor het landelijk gebied worden onderzocht. KWR

heeft hierin een belangrijke rol op het gebied van het klimaatrobuust

modelleren van water en vegetatie. Bovendien heeft KWR in 2010

een onderzoek uitgevoerd naar de prestaties van nationale modellen

voor natuurlijke vegetaties. De conclusie is dat het KWR Probe model

met afstand het best verklarende model voor beleidsanalyse op dit

terrein is en daarmee de sector effectief ondersteunt. Er wordt actief

met het PBL gesproken over het beschikbaar maken van deze

expertise.

Tot slot droeg KWR in 2010 bij aan de Klimaat Effect Wijzer. De effect-

wijzer bundelt data en informatie over klimaat en klimaateffecten in

Nederland.

Kennis voor klimaat Knowledge for Climate

KWR is participating in five of the eight consortia within the Knowledge for Climate programme, the research programme that aims to climate-proof the Netherlands. A few examples are given below.

CitiesIn the ‘Climate Proof Cities’ programme, which began in 2010, scientific research is being carried out into climate adaptation strategies for urban areas. Together with Deltares and TNO, KWR is conducting two projects. The first seeks solutions for extreme precipitation, the second one concentrates on the use of water in relation to heat waves in the city. The goal of the latter project is to design a water network to heat or cool buildings. Using point-of-use devices, drinking water can also be produced in this network. Infrastructure and networksIn 2010, the INCAH (Infrastructure Networks Climate Adaptation and Hotspots) project began. Climate change may increase the soil subsidence. The key objective of this project is to determine how this may impact on the condition of the underground water network.

Improving climate forecasts and modelling instrumentsThe CARE project, which aims at forecasting the impact of climate change on rural areas, started in 2010. KWR plays an important role in this project through its contribution to the field of climate-robust modelling of water and vegeta-tion. Moreover, in 2010 KWR conducted an assessment study of national vegetation models. The conclusion was that the KWR model Probe is the best explanatory model for policy analysis, and thus offers the sector effective support. Active discussions are under way with PBL Netherlands Environmental Assessment Agency about making this expertise available.

Lastly, in 2010 KWR contributed to the Climate Impact Indicator, which gathers data and in formation about climate and climate impact in the Netherlands.

KWR neemt deel aan vijf van de acht consortia binnen Kennis voor Klimaat, het onderzoeks-programma dat Nederland klimaatbestendig wil maken. Enkele typerende voorbeelden.

Contact Flip Witte | [email protected] Jan Hofman | [email protected] www.klimaatportaal.nl

Duurzaam | Sustainable water Wageningen University & Research Centre, TNO, Deltares


69

Met het proefschrift ‘Moisture Matters:

Climate-proof and process-based relationships

between water, oxygen and vegetation’ promo-

veerde Ruud Bartholomeus op 26 januari 2010 aan

de Vrije Universiteit. In zijn proefschrift presenteert

Bartholomeus klimaat bestendige relaties die bruik-

baar zijn om de gevolgen van klimaatverandering

voor de vegetatie te voorspellen. Het onderzoek

is uitgevoerd in samenwerking met Wageningen Universiteit &

Research centrum.

Yuki Fujita promoveerde op 18 juni 2010 aan de

Universiteit Utrecht op haar onderzoek naar de

gevolgen van stikstofverrijking op ecosystemen,

getiteld Balance matters. N:P stoichiometry and

plant diversity in grassland ecosystems. Fujita is

onderzoeker bij KWR en ontwikkelt dit onderzoek

de komende jaren verder, onder andere voor het

klimaat robuuste vegetatiemodel Probe-2.

Hiermee gaat KWR de gevolgen van klimaatverandering en adaptieve

maatregelen op de biodiversiteit van Nederland onderzoeken.

Promotie Ruud BartholomeusRuud Bartholomeus DoctorateWith a thesis entitled ‘Moisture Matters: Climate-proof and process-based relationships

between water, oxygen and vegetation’ Ruud Bartholomeus received his doctorate on

26 January 2010 from VU University Amsterdam. In his thesis, Bartholomeus presents

climate-proof relationships that can be used to predict the impact of climate change

on vegetation. The research was conducted jointly with Wageningen University &

Research Centre.

Yuki Fujita DoctorateYuki Fujita received her doctorate on 18 June 2010 from Utrecht University thanks to

her thesis, entitled ‘Balance matters. N:P stoichiometry and plant diversity in grassland

ecosystems,’ on the impact of nitrogen enrichment on ecosystems. Fujita, who is a

researcher at KWR, will in the years to come continue with her research, including work

for the PROBE-2 climate-robust vegetation model. In this project, KWR is studying the

impact of climate change and adaptive measures on biodiversity in the Netherlands.

Promotie Yuki Fujita

Contact Yuki Fujita [email protected]

Contact Ruud Bartholomeus [email protected]

Ruud Bartholomeus — onderzoeker | scientific researcher (→ p. 69)

Flip Witte — lid KWR Wetenschapsraad | member KWR Scientific Council (→ p. 68)

70

Hydrologieprijs Ruud Bartholomeus

KWR-hydroloog Ruud Bartholomeus ontving op

25 november 2010 de NHV Hydrologieprijs 2007–

2009. De Nederlandse Hydrologische Vereniging

(NHV) reikt deze prijs uit aan de onderzoeker met

het beste wetenschappelijke artikel van de afge-

lopen drie jaar. Bartholomeus kreeg de prestigi-

euze prijs voor zijn artikel ‘Critical soil conditions

for oxygen stress to plant roots: Substituting the

Feddes-function by a process-based model’. In

het artikel beschrijft Bartholomeus zijn model dat

de zuurstofstress bij planten berekent in afhan-

kelijkheid van het klimaat en bodemfysische,

microbiologische en plantenfysiologische proces-

sen. Dit model maakt het mogelijk de effecten

van klimaatverandering (hogere temperaturen en

extremere neerslagbuien) op landbouwgewassen

en natuurlijke vegetaties te voorspellen.

Hydrology award for Ruud Bartholomeus

On 25 November 2010, KWR hydrologist Ruud

Bartholomeus received the 2007-2009 Hydrology Award.

The Netherlands Hydrological Society (NHV) presents this

award to the researcher who publishes the best scientific

paper in the field of hydrology over the preceding three

years. Bartholomeus received the prestigious award for

his article entitled ‘Critical soil conditions for oxygen

stress to plant roots: Substituting the Feddes-function by

a process-based model.’ In his article Bartholomeus

describes a model, that calculates oxygen stress in plants

in relation to the climate and soil-physical,

microbiological and plant physiological processes.

Oxygen stress in plants means that they do not receive

enough oxygen to function properly. This model makes it

possible to predict the impact of climate change (higher

temperatures and more extreme precipitation) on

agricultural crops and natural vegetation.

Team Ecologie | Ecology Contact Gé van den Eertwegh [email protected]

Hans Roelofsen — onderzoeker | scientific researcher (→ p. 72)

Yuki Fujita — onderzoeker | scientific researcher (→ p. 69)

Gé van den Eertwegh — teamleider | team leader

71

72

Het karteren van vegetatietypen is tot nu toe een arbeids intensieve en kostbare bezigheid. Hans Roelofsen, VU-promovendus bij KWR, onder zoekt of het gebruik van geavanceerde luchtfoto’s sneller en goedkoper is dan de tot nu toe gangbare veld opnames. Drinkwaterbedrijven hebben als gebiedsbeheerder baat bij een snelle en betaalbare karteringsmethode.

Vegetatietypen snel in beeld met remote sensing

Airborne Hyperspectral Scanner remote sensing image of Ameland, the Netherlands. Dated 19 June 2005. Just left of the image centre is dune area ‘het Oerd’, to the east are the tidal flats of ‘de Hon’ nature area. The North Sea beach is clearly visible as well. The NAM gas-extraction facility is the small rectangle in the image centre. This is a false-colour image, meaning that vegetation density is visualized in different shades of red.

Hyperspectraal remote sensing beeld van Ameland, gedateerd 19 juni 2005. Links zichtbaar is duincomplex ‘het Oerd’, met ten oosten daarvan de kwelders van ‘de Hon’. Het noordzeestrand is eveneens duidelijk zichtbaar. De NAM aardgasboring locatie is zichtbaar als het kleine vierkantje in het midden. Dit is een false-colour beeld, wat betekent dat vegetatie dichtheid is gevisualizeerd in verschillende tinten rood.



73

Vegetation types quickly identified using remote sensing

The mapping of vegetation types has up until now been a labour-intensive and expensive activity. Hans Roelofsen, VU University Amsterdam doctoral student at KWR, is studying whether the use of advanced aerial photos does not offer a faster and cheaper approach than the field surveys commonly used to date. Drinking water companies, as managers of the areas, would benefit from a quick and affordable mapping method.

Roelofsen uses herbaceous vegetation in Ameland for his research. By means of vegetation surveys — manual inventories of plants occurring in a plot measuring two metres by two metres — he can establish the average indicator values per plot. These values reflect the preferences of the plant species with regard to factors such as soil moisture, nutrient richness, soil acidity and soil salinity.

Reflectance valuesOnce Roelofsen has established the indicator values, he locates the vegetation plots in a special aerial photograph of the research area. The picture is made using a sensor that discerns both visible as well as infrared light. This remote sensing image shows the reflectance values of 63 differ-ent light spectrums. “Using a statistical model,” explains Roelofsen, “I can determine the connection between the reflectance values in the image and the indicator values established in the field.”

Vegetation typesRoelofsen hopes that it will eventually be possible to predict the indicator values on the basis of the remote sensing images. “What’s great is that each set of indicator values corresponds to a particular vegetation type. If you can deduce the indicator values from the remote sensing images, you can also quickly determine which vegetation types occur in an area.”

Many advantagesAccording to Roelofsen, a quick inventory of vegetation types would be of interest, among others, to area managers who want to know what the long-term impact of groundwater extraction is on the vegetation. “To determine this impact,” says Roelofsen, “you need to map the vegetation types over a couple of years. A more labour-extensive and less expensive method thus offers many advantages.”

Voor zijn onderzoek kijkt Roelofsen naar kruidachtige vegetatie op

Ameland. Met vegetatieopnames of plots — handmatige inventari-

saties van de voorkomende planten op een gebied van twee bij twee

meter — bepaalt hij per plot de gemiddelde indicatiewaarden. Deze

waarden geven de voorkeur van plantensoorten weer voor factoren

als bodemvocht, voedselrijkdom, bodemzuurgraad en het zout-

gehalte van de bodem.

Reflectiewaarden

Nadat Roelofsen de indicatiewaarden heeft vastgesteld, zoekt hij

de vegetatieplots op op een speciale luchtfoto van het onderzoeks-

gebied. Het betreft een foto die is gemaakt met een sensor die zowel

het zichtbare licht waarneemt als infrarood licht. Op dit remote

sensing beeld zijn de reflectiewaarden zichtbaar van 63 verschillende

lichtspectra. Roelofsen: “Met een statistisch model bepaal ik het

verband tussen de reflectiewaarden op het beeld en de indicatie-

waarden die in het veld zijn bepaald.”

Vegetatietypen

Uiteindelijk hoopt Roelofsen dat het mogelijk wordt om de indica-

tiewaarden goed te voorspellen aan de hand van remote sensing

beelden. Roelofsen: “Het mooie is dat bij iedere set van indicatie-

waarden een bepaald vegetatietype hoort. Als je de indicatiewaar-

den uit de remote sensing beelden kunt afleiden, kun je dus ook snel

vaststellen welke vegetatietypen er in een gebied voorkomen.”

Veel voordelen

Volgens Roelofsen is een snelle inventarisatie van vegetatietypen

onder andere aantrekkelijk voor gebiedsbeheerders die willen weten

welke effecten grondwateronttrekking op de langere termijn heeft

op de vegetatie. Roelofsen: “Voor het vaststellen van die effecten

moet je om de paar jaar de vegetatietypen karteren. Een arbeids-

extensievere en goedkopere methode biedt dan veel voordelen.”

Voor dit onderzoek werkt KWR samen met Wageningen Universiteit

& Researchcentrum en de Vrije Universiteit. Het onderzoek sluit

nauw aan op het onderzoek van KWR naar betere modellen voor het

voorspellen van de ecologische effecten van klimaatverandering.

Wageningen Universiteit & Researchcentrum, Vrije Universiteit Amsterdam

Contact Hans Roelofsen [email protected]

74

“Sinds de oprichting van DWSI in januari 2009, is het platform fors

gegroeid”, zegt Andrew Segrave, trendvolger bij KWR. “DWSI inventa-

riseert wat de belangrijkste technologische en maatschappelijke

ontwikkelingen zijn waarmee de watersector in de toekomst

rekening moet houden.” Hiervoor volgen KWR-onderzoekers ontwik-

kelingen en trends op het gebied van technologie, demografie,

ecologie en politiek. Ook participeren ze in verschillende netwerken

die toekomstverkenningen maken, zoals de World Future Society.

Denktanksessies

“Via zogeheten ‘trend alerts’ op de website informeren we de DWSI-

deelnemers over de belangrijkste trends, aldus Segrave. “De trends

leiden tot thema’s voor de denktanksessies die drie keer per jaar

worden gehouden. De deelnemers zijn beslissers, agendasetters,

onderzoekers en strategen uit de gehele Nederlandse watersector.

Aan elke sessie nemen externe experts deel die de deelnemers prik-

kelen met uitdagende stellingen en inzichten.” Gezamenlijk gaan

de deelnemers na wat de gevolgen van bepaalde ontwikkelingen

kunnen zijn. Hoe benut je kansen en biedt je bedreigingen het

hoofd?

Sociaal leren

Volgens Segrave zijn de denktanksessies allesbehalve vrijblijvend:

“We werken vanuit het principe van sociaal leren. Zo ontstaat een

gezamenlijk ontdekkingstocht waarbij de inzichten en kennis van

elke deelnemer worden gebruikt om tot bouwstenen voor toekomst-

strategieën te komen. Dat werkt alleen als iedereen actief meedoet.”

Met ‘sociaal leren’ de toekomst verkennen

Exploring the future through ‘social learning’

The water sector operates in a constantly evolving context. It is simply impossible for each individual player to grasp all the important developments in time and to respond appropriately. Dutch Water Sector Intelligence (DWSI) offers a solution: this platform conducts trend analyses and stimulates the relevant parties to develop intelligent response strategies.

“The DWSI platform has grown significantly since it was first set up in January 2009,” says Andrew Segrave, a trend watcher at KWR. “DWSI maintains an inventory of the most important technological and social developments that the water sector may need to account for in the future.” KWR researchers do this by monitoring trends in the areas of technology, demography, ecology, economy, society and politics. DWSI researchers are also active in different networks dedicated to exploring the future, such as the World Future Society.

Think-tank sessions“By publishing ‘trend alerts’ on our website we inform the DWSI participants about the most important trends,” says Segrave. “These trends

De watersector opereert in een omgeving die voortdurend verandert. Voor individuele partijen is het ondoenlijk om alle belangrijke ontwikkelingen tijdig waar te nemen en er vervolgens adequaat op te reageren. Dutch Water Sector Intelligence (DWSI) biedt uitkomst. Dit platform voert trendanalyses uit en stimuleert partijen responsstrategieën te ontwikkelen.



75

DWSI

DWSI organiseerde in 2010 drie denktanksessies: ‘Technologie & implemen-

tatie’, ‘Leiderschap in de watersector’ en ‘Politieke plannen en biodiversiteit’.

De bijeenkomsten bleken uiterst effectief. Ze leverden deelnemers strategi-

sche bouwstenen op om gezamenlijk of individueel te kunnen anticiperen

op toekomstige veranderingen. Bedrijven werken deze bouwstenen zelf

verder uit tot besluiten en acties en formuleren zo zelf een strategisch advies

op maat. Het KPM-team van KWR biedt hier naar wens ondersteuning bij.

In 2011 wil DWSI meer deelnemers met verschillende achtergronden

betrekken, zowel in Nederland als internationaal.

In 2010, DWSI organised three think-tank sessions: ‘Technology & implementation’,

‘Leadership in the water sector’, and ‘Political plans and biodiversity’. The sessions were

extremely effective. They provided the participants with the strategic intelligence to

allow them, collectively and individually, to anticipate future changes. Companies then

further develop these elements into decisions and actions, thereby themselves

formulating tailor-made strategy proposals. When required, KWR’s KPM team offers

them assistance in this. In 2011, DWSI wants to attract more participants with different

backgrounds, both from the Netherlands and abroad.

are then integrated into themes for the think-tank sessions, which we organise three times a year. Participants include decision-makers, agenda setters, researchers and influential strat-egists from the entire Dutch water sector. Experts from outside the sector also take part in these sessions to inspire the participants with challenging propositions and insights.” The participants collectively consider the potential impacts of specific developments — how oppor-tunities could be grasped and how threats might be countered.

Social learningAccording to Segrave the think-tank sessions are anything but passive lectures. “We operate on the principle of social learning. This involves embarking on voyage of joint discovery in which the insights and knowledge of each participant are used to produce the building blocks for future strategies. This only works if everybody actively participates.”

Contact Andrew Segrave [email protected] www.dwsi.nl

DWSI platform Brabant Water, Dunea, Evides, Grontmij, Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, KWR Watercycle Research Institute, PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland, Rijkswaterstaat (Waterdienst), STOWA, VEWIN, Vitens, Waterbedrijf Groningen, Waterleiding Maatschappij Limburg, Waternet, Waternetwerk, Waterschap Aa en Maas, Waterschap Brabantse Delta, Waterschap de Dommel, Waterschap Rijn en IJssel, Waterschap Velt en Vecht, Wetsus, Witteveen+Bos.

Jos Frijns — teamleider | team leader

Mariëlle van der Zouwen — onderzoeker | scientific researcher (→ p. 8)

Andrew Segrave — aio | PhD student

Team Kennis- en Programma Management | Knowledge- and Programme Management

Bedrijfstakonderzoek voor de drinkwater - bedrijvenDe Nederlandse waterbedrijven leveren drinkwater van een hoge kwaliteit, waar consumenten op durven vertrouwen. Een prestatie om trots op te zijn. Al tientallen jaren doen de waterbedrijven gezamenlijk onderzoek om deze robuuste, hoogwaardige drink waterv oorziening blijvend te kunnen garanderen, tegen acceptabele kosten.

Daarvoor werken ze binnen het Bedrijfstakonderzoek BTO samen

met hun kennisinstituut KWR Watercycle Research Institute. Het

BTO-onderzoek omvat vijf programma’s: Microbiologie, Chemische

waterkwaliteit, Risicobeheer bronnen, Waterbehandeling en

Waterdistributie. Het programma Client 21 — onderzoek naar ont-

wikkelingen in de relatie tussen huishoudelijke klanten en waterbe-

drijven — is in 2010 afgerond. Mede dankzij de expertise van KWR

boekt het BTO resultaten die waterbedrijven kunnen inzetten om

hun bedrijfsvoering efficiënter en duurzamer te maken en ondanks

nieuwe bedreigingen te blijven zorgen voor de hoge kwaliteit van

het Nederlandse drinkwater.

Op 26 april 2010 zijn de directeuren van de waterbedrijven daarom

overeengekomen in 2013 – 2017 verder te gaan met het BTO. Verder in

meerdere opzichten:

– verdere samenwerking in onderzoek dat van belang is voor het

collectief van waterbedrijven (collectief onderzoek);

– verdergaande ruimte voor KWR om nieuwe wetenschappelijke en

technologische ontwikkelingen te verkennen (verkennend

onderzoek);

– verdergaande regie van individuele waterbedrijven op een deel van

het onderzoek waarvan een of enkele bedrijven de ontwikkeling

willen versnellen of verdiepen, of waarin zij zich willen ontwikke-

len en onderscheiden (speerpuntonderzoek);

– verdergaande verbintenis met andere spelers (waterbedrijven,

steden, overheden, kennisinstellingen) in Europa om de hoogwaar-

dige BTO-kennis breder van nut te laten worden en om hoogwaar-

dige kennis elders uit Europa van nut te laten worden voor de

Nederlandse waterbedrijven.

Joint research for drinking water companies

The Dutch water companies supply drinking water of top quality — water their customers can rely on. This is an accomplishment they can be proud of. For decades now, these companies have pooled their research effort so as to maintain this excel-lent, robust drinking water provision at an accept-able cost. They do this through their joint research programme BTO together with their research institute, KWR Watercycle Research Institute.

BTO research encompasses five programmes: Microbiology, Chemical Water Quality, Source Risk Management, Water Treatment and Water Distri-bution. The Client 21 programme — involving research into the relation between domestic cus-tomers and water companies — was wound down in 2010. Partly thanks to KWR’s expertise, BTO produces results that water companies can imple-ment in practice to render their operations more efficient and sustainable, and, in spite of new threats, to continue ensuring the high quality of drinking water in the Netherlands.

That is why, on 26 April 2010, the directors of the water companies decided to carry on with the BTO programme through 2013-2017, and more specifi-cally to:– engage in more collaboration in research that is

of interest to the collective of water companies (collective research);

– continue providing leeway for KWR, to allow it to explore new scientific and technological developments (exploratory research);

– continue with the direction given by individual water companies on research components that one or more of them would like to accelerate or deepen, or in which they desire to develop and distinguish themselves (spearhead research);

– maintain the connections with other stakehold-ers (water companies, cities, governments, knowledge institutions) in Europe, in order to spread the benefits of top-quality BTO research and to gather the benefits of top-quality research from elsewhere in Europe for Dutch water com-panies.

76



77

DPW — Onderzoek voor de duinwaterbedrijvenDe duinwaterbedrijven Dunea, PWN en Waternet werken samen in het

DPW-onderzoek. Het DPW-onderzoek realiseerde in 2010 een minimodel

voor de successie van vegetatie bij veranderende standplaatsfactoren,

ingebouwd in het ecologische model PROBE (geeft de kansrijkdom van

vegetatietypes weer). Ook werd de haalbaarheid onderzocht van het in

gebruik nemen van bestaande lysimeters (hiermee is de invloed van

plantengroei op de waterhuishouding van de bodem te onderzoeken).

Andere onderzoeken die in DPW-verband werden gedaan, waren:

• De gevolgen van temperatuurstijging van drinkwater voor

zuiveringsprocessen.

• Een selectie uit de (nieuwe) ongewenste stoffen in oppervlaktewateren

voor proefinstallatieonderzoek in 2011.

• Het gebruik van alternatief entmateriaal voor ontharding (samen met de

Reststoffenunie).

• De factoren die van invloed zijn op de diepteligging van leidingen, en hoe

dit in te voeren in GIS.

• De toepassingsmogelijkheden van sensoren bij lekkage en grondverplaat-

singen rondom leidingen.

• Aanwezigheid en verschillen van Legionellabacteriën (zowel qua aantal

als soort) in drinkwater, bij duinpassage of directe zuivering.

De thematische workshops ‘Langetermijnvisie waterketen’ en ‘Klimaat-

verandering’ binnen DPW leverden input voor de onderzoeksprojecten

van 2011.

DPW — Research for the dune water companies

The dune water companies Dunea, PWM and Waternet collaborate in the research

carried out by DPW, which derives its name from the first letters of the companies

involved. In 2010, DPW’s activities included the development of a mini-model for the

succession of vegetation with changing site factors, built into the PROBE ecological

model — which presents the probabilities of vegetation types. It also examined the

feasibility of making use of existing lysimeters — which are used to study the influence

of plant growth on the soil’s water balance. Other research topics dealt with by DPW

included:

• The impact of increases in drinking water temperature on treatment processes.

• A selection of (new) emerging substances in surface waters for the conduct of test-

installation research in 2011.

• The use of alternative seeding material for water softening (together with

Reststoffenunie).

• The factors that have an impact on the depth position of water mains, and how they

can be incorporated into GIS.

• The possibilities of using sensors for leakages and ground displacement around water

mains.

• The presence of, and differences among, Legionella bacteria (number and strains) in

drinking water, for both dune passage and direct treatment.

In addition, the thematic workshops on the “Longer-term Vision of the Water-use Cycle”

and “Climate Change” produced input for 2011 research projects.

BTO opdrachtgevers | clients Brabant Water, Dunea, Evides, PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland, Vitens, Waterbedrijf Groningen, Waternet, WML, WMD Waterleidingmaatschappij Drenthe, Vewin Geassocieerd | associated Pidpa Provinciale en Intercommunale Drink watermaatschappij der Provincie Antwerpen, VMW Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening

Contact Gertjan Medema [email protected] Anne Mathilde Hummelen [email protected]

78

KWR participeert sinds 2007 in het onderzoeks-programma van het Technologisch Topinstituut Watertechnologie (TTI-W) Wetsus. Dit onderzoeks-programma maakt deel uit van het Innovatie-programma Watertechnologie van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Vewin is ook een van de deelnemers.

In 2010 is de samenwerking tussen KWR en Wetsus geïntensiveerd

en heeft KWR ook een vestiging in Leeuwarden geopend (zie hier-

naast). Het TTI-W programma richt zich op doorbraaktechnologie, in

nauwe samenwerking met het bedrijfsleven. KWR acteert vooral

vanuit de kennisvragen van eindgebruikers, en vormt hiermee een

belangrijke schakel naar de praktische toepassing van nieuwe

technologie.

KWR werkt binnen TTI-W aan tien projecten. Voorbeelden van

resultaten uit 2010, inclusief spin-off effecten, zijn:

• De optimalisatie van een UV-reactor, UV-lampen en een

onthardings reactor met behulp van stromingsberekeningen aan

de hand van CFD-technieken.

• De opstart van de eerste full-scale installatie gebaseerd op het

AiRO-proces bij Evides. AiRO reinigt verticaal opgestelde

membraanmodules door middel van een lucht/watermengsel.

Het onderzoek richt zich op de mechanismen van de lucht/water-

spoeling en de langetermijneffecten hiervan.

Andere projecten binnen TTI-W richten zich onder andere op: faal-

mechanismen van verbindingen van PVC-leidingen, het ontwikkelen

van ontzouting via Reversed Osmosis met ultrahoge opbrengst,

de ontwikkeling van een toxiciteitssensor (zie pagina 42), maat-

regelen tegen putverstopping en de ondergrondse opslag van

energie.

Collaboration with Wetsus, Centre of Excellence for Sustainable Water Technology

Since 2007, KWR has been participating in the Wetsus research programme, which is part of the Water Technology Innovation Programme of the Dutch Ministry of Economic Affairs, Agriculture and Innovation. Vewin is also a participant. In 2010, the collaboration between KWR and Wetsus was intensified, and KWR started a location in Leeuwarden (see right).

The Wetsus programme focuses on breakthrough technology, working in close collaboration with the private sector. KWR’s activities are driven primarily by the knowledge questions raised by end-users, hence KWR forming an important link with the practical application of new technologies.

KWR works on ten projects within Wetsus. Here are some examples of the results of the work in 2010, including spin-off effects:

• The optimisation of a UV reactor, UV lamps and a water softening reactor, using flow computations based on CFD techniques.

• The start-up of the first full-scale installation based on the AiRO process at Evides. AiRO cleans vertically-positioned membrane modules using an air/water mixture. The research is directed at the mechanisms of the air/water cleaning and its long-term effects.

Other subjects being researched at Wetsus include: failure mechanisms of joints in PVC mains; the development of desalination via reverse osmosis with ultra-high yields; the development of a toxic-ity sensor (see page 42); measures to prevent well clogging; and the underground storage of energy.

Samenwerking met TTI-W Wetsus

Contact Jos Boere [email protected]

Wetsus, VewinVooruitstrevend | Advanced water


79Vanuit deze vestiging richt KWR zich op onderzoeksprojecten en

werkt daarbij nauw samen met lokale partijen in de waterketen,

waaronder Wetterskip Fryslân, Vitens en gemeenten. Hierin past het

lectoraat van KWR-collega Maarten Nederlof, principal scientist,

bij hogeschool Van Hall Larenstein en zijn deeltijd-detachering als

themacoördinator bij Wetsus.

Nieuwe technologie toepassen

Bij de keuze om in Leeuwarden een kantoor te openen, heeft

na drukkelijk meegespeeld dat Provincie Fryslân watertechnologie

tot speerpunt heeft benoemd. Jos Boere, manager Watertechnologie

van KWR: “KWR is gewend om veel onderzoek in samenwerking met

eindgebruikers (drinkwaterbedrijven, industrie, waterschappen)

te doen. Vanuit die rol vormen we een belangrijke schakel bij het

toepassen en implementeren van nieuwe technologie.”

Complementair in projecten

Om innovaties toepasbaar te maken, zijn het uitwisselen van erva-

ringen en samenwerking een must. Zo werkt KWR mee aan het

opstellen van een provinciaal innovatieplan gericht op doelmatig-

heid en duurzaamheid in de Friese waterketen. Daarnaast trekken

KWR en Wetsus nu bij meer dan tien projecten samen op; verder zijn

in de loop van 2010 gezamenlijk nieuwe projecten gestart rond

thema’s als ontzouten van brak- en zeewater en agri-toepassingen.

Maarten Nederlof: “Het lectoraat biedt de mogelijkheid om toepas-

singsgerichte onderzoeksprojecten in de waterketen op te zetten

samen met het HBO. Hier liggen met name kansen in de woning:

‘na de watermeter’ en ‘voor het afvoerputje’. ”

KWR-vestiging in Leeuwarden

KWR location in Leeuwarden

KWR has had a location in Leeuwarden since April 2010. This KWR Friesian office is located in the Johannes de Doper Science Centre. From this base, KWR carries out research projects in which it collaborates closely with local water cycle partners, including Wetterskip Fryslân, Vitens and municipalities. What also falls under KWR’s Leeuwarden activities are the lectureship of our KWR colleague, Maarten Nederlof, Principal Scientist, at the Van Hall Larenstein college, and his part- time secondment as Wetsus theme coordinator.

Application of new technologies

The decision to open an office in Leeuwarden was strongly influenced by the decision of the Province of Friesland to select water technology as one of its policy spearpoints. Jos Boere, Manager, Water Technology, at KWR, explains that “KWR is used to conducting research jointly with end users (drinking water companies, industry, waterboards). When we play this role, we form an important link in the application and implementation of new technologies.”

Complementary projects

To make innovations practically applicable, the exchange of experience and working together are essential. This is how KWR is participating in setting up a provincial innovation plan targeting the efficiency and sustainability of the Friesian water cycle. Furthermore, KWR and Wetsus are together busy with more than ten projects — in 2010, new joint projects were started on themes such as desalination of brackish water and seawater, and agricultural applications. “The lectureship offers the opportunity,” adds Maarten Nederlof, “of setting up application-oriented research projects in the water cycle together with the Higher Vocational Education system. In this context, the opportunities are particularly interesting in the home: ‘after the water meter’ and ‘before the drain’.”

Contact Jos Boere [email protected]

KWR heeft sinds april 2010 een vestiging in Leeuwarden. Het Science Center Johannes de Doper biedt onderdak aan het Friese kantoor van KWR.

80 In 2010 heeft KWR een aantal projecten gerealiseerd met thema’s

als energie en hergebruik, te weten:

• Overzicht energiegebruik in de stedelijke waterketen (in

samenwerking met Waternet, en WML). Een belangrijke conclusie

uit dit onderzoek is dat de energie om het water te verwarmen

(bad, douche, wasmachine) een veelvoud is van de energie nodig

voor zuivering van drinken afvalwater

• Sewer Mining en Dynamische Filtratie voor het concentreren van

organische stof in afvalwater, nodig voor het winnen van biogas

uit afvalwater.

• Scenariostudies van hergebruik (industrieel) water en

terugwinning warmte.

In het rapport ‘Ordening van de ondergrond’ dat KWR afgelopen

jaar in opdracht van het (toenmalige) ministerie van VROM (tegen-

woordig Ministerie van Infrastructuur en Milieu) maakte, staan

handvatten voor het gebruik van de bodem. Warmte-koude-

opslagsystemen (WKO) spelen hierin een grote rol, aangezien het

aantal WKO in de ondergrond explosief groeit.

Daarnaast is met meerdere organisaties samengewerkt op het

terrein van de waterketen. Zo ondersteunt KWR RIONED in zijn

initiatief voor een leerstoel Riolering aan de TU Delft. Activiteiten

in het kader van de leerstoel starten in 2011.

Waterboards and governments KWR conducts research for various government bodies — such as the municipalities, provinces and ministries — in addition to the waterboards and their research organisation, STOWA. In 2010, KWR completed a number of projects with themes such as energy and water, and water re-use, namely:• A thorough energy evaluation of the urban

water cycles (in collaboration with Waternet and WML). One of the project’s key conclusions was that the energy used for water heating (for baths, showers, washing machines) far exceeds the operational energy required to treat drinking water and wastewater.

• Sewer Mining and Dynamic Filtration to con-centrate organic material in waste water, which is necessary to produce energy from waste water by biogas formation or incineration.

• Scenario studies for water reuse for industrial applications and heat recovery.

The ‘Regional planning for the underground’ report prepared by KWR last year for the Ministry of Housing, Spatial Planning and the Environment (currently Ministry of Infrastructure and Environ-ment) contains guiding principles for sustainable use of the underground. Aquifer thermal energy storage (ATES) systems play a significant role in this regard, as their number is growing explosively. In addition, collaborative work was carried out with several organisations in the water cycle. KWR supports RIONED in its initiative to establish a Sewerage chair at Delft University of Technology — the activities connected to this chair begin in 2011.

Waterschappen en overheden

KWR doet onderzoek voor verschillende overheden, zoals provincies en ministeries. Daarnaast voert KWR onderzoek uit voor de waterschappen en hun onderzoeksorganisatie STOWA.

Contact Matthijs Bonte [email protected] Jan Hofman [email protected]

TUD, RIONED, STOWA, Waternet, WMLDuurzaam | Sustainable water


81

KWR vormt samen met de Universiteit Utrecht, TNO, KNMI en Deltares

sinds december 2009 het samenwerkingsverband UCAD. UCAD wil een brug

slaan tussen het mondiale duurzaamheidsvraagstuk en praktische maat-

schappelijke problemen. In 2010 heeft het UCAD diverse symposia georgani-

seerd over het thema duurzaamheid, zoals het symposium ‘Nederland krijgt

nieuwe energie’ en het symposium ‘Waar is de duurzame agenda gebleven?’.

Eind 2010 is oud-minister Jacqueline Cramer tot directeur van het UCAD

benoemd.

UCAD — Utrecht Centrum voor Aarde en Duurzaamheid

UCAD — Utrecht Centre for Earth and SustainabilityKWR, Utrecht University, TNO, KNMI and Deltares have, since December 2009, made

up the UCAD collaboration. Its aim is to build bridges between global sustainability

issues and practical, societal problems. In 2010, the UCAD organised various symposia on

the theme of sustainability – for example, those entitled ‘The Netherlands gets new

energy,’ and ‘What’s happened to the sustainability agenda?’ In late 2010, former Dutch

minister, Jacqueline Cramer, was named director of the UCAD.

Contact Wim van Vierssen [email protected] www.ucad.nl

82 Asellus werkt vooral aan thema’s als klimaat, energie en hergebruik

van water. Het onderzoeksprogramma brengt de verschillende

onderdelen van de watercyclus inhoudelijk bij elkaar en stimuleert

lokale samenwerking tussen partners in de waterketen. Binnen

Asellus werken Waternet en Waterleidingmaatschappij Limburg

samen. In 2011 wordt de samenwerking voortgezet onder de naam

‘Onderzoeksplatform Watercyclus’ (OPWC).

Binnen Asellus zijn in 2010 de volgende onderzoeken uitgevoerd:

• Onderzoek naar de emissie van broeikasgassen in de watercyclus.

De resultaten worden in 2011 gerapporteerd.

• Het in beeld brengen van de energiebalans van de watercyclus.

Hieruit bleek opnieuw dat de warmte die in huishoudens wordt

toegevoegd een belangrijke component is van de totale

energiehuishouding.

• Onderzoek naar de drijvende krachten voor hergebruik rwzi-

effluent voor de industrie.

• Een literatuurstudie naar Dynamische Filtratie voor STOWA.

Met deze resultaten is een groot ontwikkelproject opgezet met

subsidie van AgentschapNL.

• Emissie van koper in de watercyclus. Gebleken is dat de belang-

rijkste emissies - bovenleidingen van trams en vuurwerk

— niet rechtstreeks te beïnvloeden zijn door maatregelen bij

de zuivering van drinken afvalwater.

The Asellus research programme focuses primarily on themes such as climate, energy and water reuse. It integrates the various components of the water cycle, and stimulates local collaborations between water cycle partners. Waternet and Water Supply Company Limburg work together within Asellus. In 2011, the collaboration is to be continued under the name of ‘Watercycle Research Platform’ (WRP). The following activities were conducted within Asellus in 2010:• Research into the greenhouse gas emissions of the water cycle.

The results will be presented in 2011.• An analysis of the water cycle’s energy balance. This again demonstrated

that the heat added in households is an important part of the total energy consumption in the water cycle

• Research into the drivers for the WWTP effluent reuse by industry.• A literature survey of Dynamic Filtration for STOWA. On the basis of

the results, a large development project was set up with a subsidy from NL Agency.

• Research into copper emissions in the water cycle. It would seem that the most significant emission sources — overhead tram-lines and fire-works — cannot be directly influenced by adapting operation during water or wastewater treatment.

Asellus

Contact Jan Hofman [email protected]

Duurzaam | Sustainable water Waternet, WML


83

KWR, Brabant Water, Waterschap de Dommel, TNO en Philips vorm-

den in 2010 het samenwerkingsverband HeliXeR. HeliXeR ontwikkelt

business cases voor innovaties op het gebied van Water & Gezond-

heid en biedt daarmee oplossingen voor behoeften vanuit de markt,

op het gebied van water en gezondheid.

Voorbeelden van HeliXeR-cases in 2010 zijn:

• Coli-case: KWR droeg bij aan een eenvoudige test voor

ontwikkelings landen, waarmee E.coli-bacteriën in drinkwater zijn

te vinden. Begin 2010 is deze case afgerond. Hoewel uit de markt-

verkenning bleek dat deze test bestaande tests niet vervangt, heeft

de case geleid tot het verder ontwikkelen van de technologie voor

laboratoria.

• Dehydratie bij ouderen: hoe voorkom je uitdroging bij ouderen?

KWR droeg bij aan het in kaart brengen van het probleem en moge-

lijke oplossings richtingen. In workshops met onder andere de GGD

en Brabant Water zijn de belangrijkste oplossingsrichtingen uit-

gewerkt en is er gestart met de realisatie.

• Biophys: een innovatieve combinatie van vergistingsmethoden

waarmee meer slib omgezet kan worden in energie. Zo blijft

minder restafval over en wordt er meer energie opgewekt.

Eind 2010 is besloten de missie van HeliXeR verder aan te scherpen

en de focus te verleggen naar het lokale en regionale MKB. KWR is

bij dat proces nauw betrokken. Een doorstart van HeliXeR wordt in

dat verband overwogen.

In 2010, KWR, Brabant Water, Waterboard de Dommel, TNO and Philips formed the HeliXeR collaboration. HeliXeR develops business cases for inno-vations in the field of Water and Health, providing solutions to needs expressed in the market.

Examples of HeliXeR cases in 2010 are:• Coli case: KWR contributed to a technology assessment study for a simple

test for rapid detection of E.coli bacteria in drinking water in developing countries. This case was concluded in early 2010. Although the study indi-cated that the test would not replace existing ones, the case did lead to further development of the technology for laboratories.

• Dehydration in the elderly: how to prevent it? KWR contributed to the delineation of the problem and definition of solution paths. The most important solution paths were elaborated in workshops with GGD (Municipal Health Authority) and Brabant Water among others, and a beginning was made with the realisation.

• Biophys: an innovative combination of digestion methods to optimise disintegration processes and increase energy efficiency. The result: less waste and more energy.

At the end of 2010 HeliXeR’s mission was revised and it was decided to shift its focus to local and regional SMEs. KWR’s close involvement has contrib-uted to possibilities for a new start for HeliXer, which is currently under consideration.

HeliXeR

Contact Irene Vloerbergh [email protected]

Brabant Water, Waterschap de Dommel, TNO, Philips

84“Wij adviseren, maken beleid, stimuleren de ontwikkeling van

medewerkers en ondersteunen leidinggevenden”, vertelt Harmke

van Oene, hoofd HR. In januari 2010 is het Inzetbaarheidsbudget (IB)

ingevoerd en is de start van het Flexibel Arbeidsvoorwaarden Budget

(FAB, invoering per 1 januari 2011) voorbereid. Daarnaast is er een

thuiswerkregeling vastgelegd. “Met meer flexibiliteit vergroten

medewerkers hun eigen inzetbaarheid. Dat is het doel van de nieuwe

regelingen binnen de CAO”, zegt Van Oene.

Inzetbaarheidsbudget en FAB

Met het Inzetbaarheidsbudget krijgen medewerkers meer ruimte,

bijvoorbeeld voor kinderen, een cursus, een sabbatical,

mantelzorg of om het wat rustiger aan te doen op latere leeftijd.

Het IB vervangt de eerdere regelingen op dit gebied. In het FAB

komen arbeidsvoorwaarden bij elkaar die medewerkers nu gespreid

ontvangen, zoals vakantiegeld, eindejaarsuitkering en levensloop-

bijdrage. Dit FAB-budget vormt ongeveer 16% van het salaris.

Medewerkers hebben nu vrije keuze om zelf te bepalen wanneer ze

dit willen ontvangen. Van Oene: “We bieden meer mogelijkheden.

Dat maakt ons tot een aantrekkelijke werkgever.”

Kennis in beweging

Van Oene: “Als kennisinstituut is het is belangrijk om in beweging

te blijven, om vaardigheden en kennis op te blijven doen, je persoon-

lijk te blijven ontwikkelen. In 2010 werden daarom naast groeps-

trainingen als Engels en persoonlijke effectiviteit ook veel individu-

eel gerichte cursussen aangeboden. Voor de toekomst willen we

dit nog meer gestructureerd aanpakken, bijvoorbeeld door per

functieprofiel een pakket cursussen aan te bieden.”

Flexibiliteit voor werknemer steeds belangrijker

Flexibility for staff increasingly importantKWR’s staff of 170 work hard on research into clean and safe drinking water. These profession als constitute KWR’s capital. The Human Resources department is dedicated to providing the best conditions to facilitate this research. “We advise, develop policies, stim ulate staff development and support management,” says Harmke van Oene, Head of HR.

In January 2010, the Availability Budget was instituted and preparations were made for the start of the Flexible Terms and Conditions of Employment Budget (FAB), which is to be introduced on 1 January 2011. A working-at-home scheme was also established. “The greater flexibility allows our staff members to increase their own employability. That is the objective of the new arrangement within the Collective Agreement,” says Van Oene. Availability Budget and FABUnder the Availability Budget (AB), staff mem-bers are given more space — for example, for children, courses, sabbaticals, volunteer work, or to take it a little easier when they get older. The AB replaces the former arrangement in this area. Under the FAB, work benefits that are currently received separately — such as holiday pay, Christ-mas bonus and life-span contribution — are combined. This FAB budget represents about 16% of the salary. Staff members are now free to

Bij KWR werken 170 medewerkers hard aan onderzoek naar schoon en veilig drinkwater. Deze medewerkers zijn het kapitaal van KWR. De stafdienst Human Resources (HR) faciliteert medewerkers om zo goed mogelijk onderzoek te kunnen doen.



85

choose when they receive it. “By offering more options,” says Van Oene, “we’re making KWR a more attractive place to work.”

Knowledge on the move“As part of a knowledge institute, it is important for our people to evolve constantly,” says Van Oene, “to continuously acquire new skills and knowledge, and develop personally. For this reason, in 2010, apart from group training sessions, such as in English and in personal effectiveness, we offered many individually- targeted courses. In the future, we would like to do this in an even more structured manner — for instance, by offering a package of courses for each position profile.”

Ride for the Roses

Op zondag 5 september 2010 werd de 13e Ride for

the Roses gereden. Deze gesponsorde wielertour

zamelt geld in voor KWF Kankerbestrijding. KWR

stond met een team van twintig deelnemers aan

de start in Venlo. In totaal bracht ons team 4745

euro bijeen voor het goede doel en stond hiermee

op derde plaats van de ruim honderd bedrijven

die meededen. De opbrengst komt volledig ten

goede aan KWF kankerbestrijding.

Ride for the RosesOn Sunday, 5 September 2010, the 13th Ride for Roses

was held. This sponsored cycle tour collects funds for the

Dutch Cancer Society’s anti-cancer campaign. KWR was

on the starting line in Venlo with a team of twenty

participants, who succeeded in collecting a total of €4,745

for the battle against cancer – a third-place performance

among the more than one hundred companies taking

part. The funds collected were directed entirely to the

Dutch Cancer Society’s campaign.

Harmke van Oene — teamleider | team leader

Sonja Mous — adviseur | consultant HR

Nadine Fomenko — adviseur | consultant HR

Contact Harmke van Oene [email protected]

Team Human Resources

“We bieden meer mogelijk-

heden. Dat maakt ons tot

een aantrekkelijke werk-

gever.”— Harmke van Oene

86

87

88Ir. D. Luteijn MSc (1943)

voorzitter | Chairman

Directeur/toezichthouder | Director/supervisorEerste benoeming | First appointment: 16-11-2006;

tweede benoeming | second appointment:

01-07-2010; benoemd tot | appointed until: 01-07-2014.

Overzicht nevenfuncties | Other positions:Directeur | Director Luteijn Interim Toezicht en

Procesbegeleiding L.I.T.P. b.v.

Voorzitter Raad van Commissarissen | Chairman, Supervisory Board, Zeeuwse Verzekeringen N.V.

Voorzitter Bestuur | Executive Chairman,

Nederlandse Algemene Keuringsdienst NAK

Voorzitter Raad van Toezicht | Chairman, Supervisory Board, Beleggingsfonds Fagoed N.V.

Voorzitter Raad van Commissarissen | Chairman, Supervisory Board, N.V. WesterscheldeTunnel

Voorzitter Raad van Commissarissen | Chairman, Supervisory Board, KanaalKruisingSluiskil

(KKS) B.V.

Voorzitter Raad van Commissarissen | Chairman, Supervisory Board, Koninklijke Prins &

Dingemanse B.V.

Voorzitter Raad van Commissarissen | Chairman,

Supervisory Board, MolconInterwheels B.V.

Voorzitter Raad van Commissarissen | Chairman,

Supervisory Board, Saver N.V.

Lid Raad van Toezicht | Member, Supervisory

Board, Hogeschool Zeeland

De Raad van Commissarissen van KWH Water

B.V. wordt gevormd door | The Supervisory Board of KWH Water B.V. consists of:

RvC-gegevens 2010 | Supervisory Board information, 2010

Ir. R.G. Campen MSc (1946)

secretaris | Secretary

Voormalig voorzitter Raad van Bestuur | Former Chairman of the Executive Board, DHV

Eerste benoeming | First appointment: 16-11-2006,

tweede benoeming | second appointment:

01-07-2010; benoemd tot | appointed until 01-07-2014.

Overzicht nevenfuncties | Other positions: Voorzitter Commissie Ontwikkelingslanden (COL) | Chairman, Developing Countries Committee (COL), VNO-NCW

Lid Raad van Toezicht | Member, Supervisory Board, Delft Cluster

Voorzitter Raad van Commissarissen | Chairman, Supervisory Board, INBO (adviseurs, stedenbouw-

kundigen, architecten)

Lid | Member, FIDIC Integrity Management

Committee – (International Federation of

Consulting Engineers)

Lid Raad van Commissarissen | Member, Supervisory Board, B&A Groep (beleid en advies)

Voorzitter jury | Jury Chairman, Erfgoed Prijs

Leusden – Woningstichting Leusden, Historische

Kring Leusden, Stichting Architectuur

Voorzitter | Chairman, Advies Commissie | Advisory Committee ORIO

(Ontwikkelingsrelevante Infrastructuur

Ontwikkeling | Facility for Infrastructure Development) – Ministerie van Buitenlandse

Zaken/EVD | Dutch Ministry of Foreign Affairs/ EVDLid | Member, Commissie Brandkranen en

Nadeelcompensatie – Vitens

Lid Raad van Commissarissen | Member, Supervisory Board, Woonbron Woningcorporatie

Lid | Member, Supervisory Board, Raad van

Commissarissen De Rederij BV



89

Drs. P. Jonker (1950)

Directeur | Director, Dunea

Eerste benoeming | First appointment:

29-06-2006; benoemd tot | appointed until: 01-07-2011

Overzicht nevenfuncties | Other positions:Voorzitter | Chairman, Werkgeversvereniging

Waterbedrijven (WWb) | Water Company Employers’ Association (WWb)Lid | Member, Executive Committee EUREAU

Bestuurslid | Member, Executive Board, Alfred Mozer Stichting

Prof. dr. ing. S. Schaap PhD (1946)

Voormalig dijkgraaf | Former Dike Reeve, Waterschap Groot Salland | Waterboard Groot Salland en voormalig voorzitter | and former Chairman, Unie van Waterschappen

Eerste benoeming | First appointment: 01-07-2008; benoemd tot | appointed until: 01-07-2012.

Overzicht nevenfuncties | Other positions:Hoogleraar | Professor, Waterpolicy & Governance,

Technische Universiteit Delft / Wageningen UR

Lid Eerste Kamer Staten Generaal | Senator in the Dutch ParliamentDocent filosofie | Lecturer in philosophy, VU Amsterdam

‘Dozent’ | ‘Lecturer’, Philosophie Karel Universiteit

Praag

Eigenaar-directeur bedrijven in Nederland,

Tsjechië en Oekraïne: op gebied van landbouw,

agrarische consultancy en onroerend goed | Owner-director of agricultural, agrarian consul-tancy and real-estate companies in the Netherlands, the Czech Republic and Ukraine

Voorzitter | Chairman, Netherlands Water

Partnership (NWP)

Ir. P. Vermaat, MSc MBA (1965)

Algemeen directeur | General Director, Evides N.V.

Eerste benoeming | First appointment: 01-01-2010; benoemd tot | appointed until: 01-07-2011.

Overzicht nevenfuncties | Other positions:Lid Raad van Commissarissen | Member, Supervisory Board, Delfluent B.V

Bestuurslid | Member, Executive Board, Stichting Wateropleidingen

90

Bedragen x € 1000 | Amount x € 1,000 2010 2009

Activa | Assets

Vaste Activa | Fixed Assets

Materiële vaste activa | Tangible fixed assets 6.206 6.498

Vlottende activa | Current assets

Onderhanden opdrachten | Work in progress 2.253 2.006

Debiteuren | Receivables 3.006 2.778

Overige vorderingen en overlopende activa | Other prepayments and accrued income 350 341

5.609 5.125

Liquide middelen | Cash and cash equivalents 6.422 7.317

Totaal activa | Total assets 18.237 18.940

Passiva | Liabilities

Eigen vermogen | Shareholders equity

Nominaal kapitaal | Nominal capital 155 155

Agioreserve | Share premium reserve 7.763 7.763

Overige reserves | Other reserves 2.631 1.770

Bestemde reserve innovatie | Innovation reserve 624 379

Resultaat lopend jaar | Net income current year 640 1.106

11.813 11.173

Voorzieningen | Provisions

Reorganisatie | Reorganisation 16 101

Pre-FPU | Pre-Flexibel pension and retirement scheme 27 74

Diensttijdgratificatie | Long-service bonus 194 159

237 334

Kortlopende schulden | Current liabilities

Crediteuren | Payables 698 1.340

Belastingen en sociale lasten | Taxes and national insurance contributions 425 547

Overige schulden en overlopende passiva | Other debt and accrued liabilities 5.064 5.546

6.187 7.433

Totaal passiva | Total liabilities 18.237 18.940

Geconsolideerde balans voor winstbestemming per 31-12-2010 | Consolidated balance sheet before appropriations for profit 31-12-2010



91

Geconsolideerde winst- en verliesrekening 2010 Consolidated profit and loss account 2010

Bedragen x € 1000 | Amount x € 1,000 2010 2009

Netto omzet | Net turnover 17.357 16.186

Mutatie onderhanden werk | Movement in work in progress 247 265

Overige bedrijfsopbrengsten | Other operating revenues 600 773

Bedrijfsopbrengsten | Total revenues 18.204 17.224

Lonen en salarissen | Salaries 7.476 7.164

Sociale lasten en pensioenpremies | National insurance and pension contributions 1.989 1.807

Overige personeelskosten | Other personnel expenses 1.016 1.031

Afschrijvingskosten | Depreciation 833 723

Subcontracting | Subcontracting 2.624 2.354

Overige bedrijfskosten | Other operating expenses 3.704 3.132

Bedrijfskosten | Total operating expenses 17.642 16.211

Bedrijfsresultaat | Earnings before interest and taxes 562 1.013

Rentebaten | Interest income 78 93

Financiële baten en lasten | Net interest income 78 93

Netto resultaat | Net income 640 1.106

92


Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2010 Cash flow statement 2010

Bedragen x € 1000 | Amount x € 1,000

Kasstroom uit operationele activiteiten 2010 2009 Cash flow from operating activities

Bedrijfsresultaat | Earnings before interest and taxes 562 1.013

Aanpassingen voor | Adjustments for:

· afschrijvingen | depreciation 833 723

· dotaties voorzieningen | addition to provision 35 254

· onttrekkingen aan voorzieningen | withdrawal from provision -25 -69

· vrijval voorzieningen | provision release -107 - 29

Veranderingen in werkkapitaal | Movement in working capital:

· toe-/afname handelsvorderingen | in-/decrease trade account receivables -228 -902

· toe-/afname overlopende activa | in-/decrease accrued income -9 -2

· toe-/afname voorraad onderhanden werk | in-/decrease work in progress -247 265

· toe-/afname handelscrediteuren | in-/decrease trade account payables -642 491

· toe-/afname belastingen en sociale premies | in-/decrease taxes and national insurance contributions -122 329

· toe-/afname overlopende passiva | in-/decrease accrued liabilities -482 196

Kasstroom uit bedrijfsoperaties | Cash flow from business operations -432 1.739

Ontvangen interest | Interest received 78 93

Kasstroom uit operationele activiteiten | Cash flow from operating activities -354 1.832

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Cash flow from investment activities

Investeringen in materiële vaste activa | Investment in tangible fixed assets -541 -1.103

Desinvesteringen in materiële vaste activa | Disinvestment in tangible fixed assets 0 0

Kasstroom uit investeringsactiviteiten | Cash flow from investment activities -541 -1.103

Netto kasstroom | Net cash flow -895 729

93

Bridging Science to Practice Aandeelhouders KWR en voorzieningsgebieden KWR shareholders and areas of supply

80%0,50

32,7%

0,49

25%

0,48

14,8%

0,47

4,4%

0,45

1998 2001 2004 2007 2010

343

181 177

8845 4431

86 75 71

Wat

erle

idin

gbed

rijf

G

ron

inge

n

WM

D w

ater

Vit

ens

PWN

Wat

ern

et

Du

nea

Oas

en

Evid

es

Bra

ban

t Wat

er

WM

L

1992

x 1.000 km60

40

30

20

10

0

PVC

Asbestcement

Overig

Gietijzer

1998 2004 2010

Ontwikkeling energiegebruik voor productie en distributie | Changes in energy usage for production and distribution

Totaal in kWh/m³ Total in kWh/m³

Duurzame energie Sustainable energy

Drinkwaterproductie in miljoen m³ (per bedrijf 2009) Drinking water production in million m³ (by company 2009)

Ontwikkeling drinkwaternet Changes in the drinking water network

Aandeelhouders KWRShareholders KWR

KWR 200974

368.10jvs-gridV15.indd 74 1/6/10 9:53 AM


KWR 200974

368.10jvs-gridV15.indd 74 1/6/10 9:53 AM


KWR 200974

368.10jvs-gridV15.indd 74 1/6/10 9:53 AM


KWR 200974

368.10jvs-gridV15.indd 74 1/6/10 9:53 AM


KWR 200974

368.10jvs-gridV15.indd 74 1/6/10 9:53 AM


KWR 200974

368.10jvs-gridV15.indd 74 1/6/10 9:53 AM


KWR 200974

368.10jvs-gridV15.indd 74 1/6/10 9:53 AM


KWR 200974

368.10jvs-gridV15.indd 74 1/6/10 9:53 AM


KWR 200974

368.10jvs-gridV15.indd 74 1/6/10 9:53 AM

Aandeelhouders Shareholders

bron: VEWIN kerngegevens drinkwater

2010 | source: VEWIN drinking water key figures 2010

94


KWR doet binnen het Bedrijfstakonderzoek (BTO)

onderzoek voor de gezamenlijke drinkwaterbe-

drijven. De rapporten die uit de verschillende deel-

onderzoek en voortkomen, vindt u in onderstaand

overzicht. De meeste publicaties zijn te bestellen

bij de KWR-bibliotheek.

KWR conducts research within the joint research programme for the entire water sector. You will find the reports produced by the different compo-nent research projects in the overview below. Most of these publications can be ordered from the KWR library.

Watersystemen | Water systemsWatertechnologie | Water technologyWaterkwaliteit | Water qualityKennis- en programmamanagement | Knowledge and Programme management

Bartholomeus, R.P. (2010). Verkenning bepaling

droogteschade, BTO 2010.039(s)

Beuken, R. (2010). Softwarepakketten voor de

ondersteuning van saneringsbeslissingen van

leidingen, BTO 2010.033

Beuken, R. (2010). Toepasbaarheid van CARE-W

voor waterbedrijven; Evaluatie pilot bij Dunea,

BTO 2010.007

Beuken, R. (2010). Leidingen vervangen of niet,

hoe neem je een goede beslissing? Verslag

workshop 8 december 2009, BTO 2010.014(s)

Beuken, R. (2010). BTO Symposium

Waterdistributie III “Asset Management in

Bedrijf”, BTO 2010.055(s)

Blokker, E.J.M., van de Ven, B.M., Tankerville, M.,

Mesman, G.A.M. (2010). Invloed coating grijs

gietijzeren leidingen op drinkwaterkwaliteit,

BTO 2010.044

Bonte, M., Meerkerk, M. (2010).

Bodemverontreinigingen en risico’s voor

drinkwatervoorziening BTO 2010.053(s)

Cirkel, D.G., Rambags, F. (2010). Veldproeven

ontwikkelen van PVC- en RVS filters met de

Jetmaster, BTO 2010.010(s)

de Kater, H., Beuken, R., Vogelaar, A. (2010).

Inspectietechnieken voor rationeel sanerings-

beleid van leidingnetten, BTO 2010.013

Eltzov, E., Marks, R., Heringa, M.B. (2010). First

tests with a prototype flow-through real-time

bacterial toxicity sensor for water

contaminants, BTO 2010.030

Groenendijk, M., Frijns, J., van Leerdam, R.,

Nederlof, M. (2010). Cradle to Cradle Drink-

waterbehandeling: Hype of Uitdaging? BTO

workshop Drinkwaterbehandeling, 25 mei 2010,

BTO 2010.032(s)

Heijnen, L., Wullings, B.A. (2010).

Kwaliteitsborging bij Real-time PCR methoden,

BTO 2010.022(s)

Hijnen, W., Lahondes, S., Asgadaouan, A.,

van der Kooij, D. (2010). Ontwikkeling van een

laboratoriumtest ter bepaling van de effectivi-

teit van reinigingsmiddelen en procedures om

biofilms te verwijderen, BTO 2010.047

Hofman-Caris, C.H.M., Harmsen, D.J.H.,

van Leerdam, R. (2010). Feasibility study of

combined ozone and UV systems (DOPFR-UV),

BTO 2010.003

Hummelen, A.M., Sulmann, G. (2010).

BTO programma 2010-2012 BTO 2010.001

Leunk, I., Raat, K.J., von Asmuth, J. (2010).

Snel en nauwkeurig detecteren van putverstop-

ping met tijdreeksanalyse (Menyanthes), BTO

2010.036(s)

Medema, G.J., Teunis, P., Blokker, M., Deere, D.,

Davison, A., Charles, P., Loret, J.-F. (2010).

Risk assessment of Cryptosporidium in drinking

water, BTO 2010.005

Medema, G.J., van der Wielen, P., van der Kooij,

D. (2010). BTO programma Microbiologie 2010-

2012, BTO 2010.004(s)

Meerkerk, M.A., Kroesbergen, J. (2010).

Hygiënecode Drinkwater; Opslag, transport

en distributie, BTO 2001.175

BTO Rapporten | Reports 2010


95

Contact Pim Bogaerds | [email protected] Jonie Keessen | [email protected]

Mesman, G.A.M., Meerkerk, M.A. (2010). Quick

scan coating GGIJ en staal, BTO 2010.002(s)

Mesters, C., Sulmann, G. (2010). BTO we maken

het samen, BTO 2010.009

Oesterholt, F., Cornelissen, E.R. (2010).

Karakterisering, effecten en verwijdering

van NOM; Samenvatting NOM-gerelateerd

onderzoek, BTO 2010.008

Paalman, M.A.A. (2010). Europese Kaderrichtlijn

Bodem (KRB); Kansen voor de kwaliteit van

drinkwater, BTO 2010.052(s)

Pieterse-Quirijns, I. (2010). Science and practice

in water distribution systems, BTO 2010.050(s)

Raat, K.J., Kooiman, J.W. (2010). Brak grond-

water: voorbereiding pilots Noardburgum en

Zevenbergen. Achtergrond, kennis en

ervaringen uit de voorbereidende fase 2002-

2009, BTO 2010.034(s)

Rambags, F., Cirkel, D.G., van der Hoeven, I.,

Rothuizen, R. (2010). HDDW testwinning

Nieuwegein; Proefboring naar de geschiktheid

van horizontaal gestuurd boren voor de aanleg

van drinkwaterputten, BTO 2010.028(s)

Rambags, F., Cirkel, D.G., van der Hoeven, I.,

Rothuizen, R., Pittens, B. (2010). HDDW: van

concept tot realisatie; Overzicht van onder-

zoeken verricht in het kader van het HDDW

project, BTO 2010.029

Runhaar, J., Bartholomeus, R.P., Cirkel, D.G.

(2010). Invloed grondwaterstanden op stand-

plaatscondities en vegetatie, BTO 2010.043(s)

Runhaar, J., van den Berg, G., van den Eertwegh,

G.A.P.H. (2010). Biodiversiteit en waterwinning,

BTO 2010.040(s)

Schoep, P., Schriks, M., Belfroid, A., van Wezel, A.

(2010). The effect of REACH on the log Kow

distribution of drinking water contaminants,

BTO 2010.023

Stuyfzand, P.J. (2010). Modellering kwaliteit

ondiep (duin)grondwater en ontkalking,

inclusief effecten van atmosferische depositie,

klimaatverandering en kustuitbreiding:

DUVELCHEM, BTO 2010.031(s)

Sulmann, G. (2010). Jaarverslag BTO 2009;

Hoogtepunten uit het bedrijfstakonderzoek,

BTO 2010.037

Valster, R.M., Wullings, B.A., Bakker, G.L., van

der Kooij, D. (2010). Vrijlevende protozoa in het

reine water en in het distributiesysteem van

twee grondwaterpompstations, BTO 2010.019

van Beek, C.G.E.M. (2010). Cause and prevention

of clogging of wells abstracting groundwater

from unconsolidated aquifers, BTO 2010.041

van Daal, K., Raterman, B. (2010). GIS bij

waterleidingbedrijven; fase 1 Inventarisatie

en visie, BTO 2010.025

van de Vossenberg, J. (2010). Snelle optische

detectie van Escherichia coli in drinkwater,

BTO 2010.006

van der Aa, N.G.F.M., Dijkman, E., Bijlsma, L.,

Emke, E., van de Ven, B.M., van Nuijs, A.L.N.,

de Voogt, P. (2010). Drugs of abuse and

tranquilizers in Dutch surface water, drinking

water and wastewater; Results of screening

monitoring 2009, BTO 2011.023, RIVM Report

703719064/2010

van der Gaag, B. (2010). Development of a

prototype Chemical-Optical Sensor for the

Detection of Organic Micro-Pollutants in

Drinking Water, BTO 2009.019

van der Kooij, D., van Genderen, J., Heringa,

M.B., Hogenboom, A., de Hoogh, C., Mons, M.,

Puijker, L., Slaats, N., Vreeburg, J., van Wezel, A.

(2010). Drinkwaterkwaliteit Q21; Een horizon

voor onderzoek en actie, BTO 2010.042

van der Wielen, P., van der Kooij, D., van Wezel,

A., Zwolsman, G.J., Nederlof, M., Slaats, N.,

Hummelen, A.M. (2010). BTO Performance

evaluatie 2010 - Zelfvisitatierapporten van de

BTO-programma’s over de periode 2008-2009,

BTO 2010.026(s)

van Leerdam, J.A., Hogenboom, A., van der Kooi,

M., de Voogt, P. (2010). Determination of polar

1H-benzotriazolen and benzothiazolen in water

by solid-phase extraction and liquid chromato-

graphy LTQ FT Orbitrap mass spectrometry,

BTO 2009.020

van Wezel, A.P., Morinière, V., Emke, E.,

Hogenboom, A.C. (2010). Quantifying fullerene

C60 including transformation products in water

with LC LTQ Orbitrap MS and application to

environmental samples, BTO 2010.027

Vloerbergh, I., van Thienen, P. (2010).

Controlemethodiek afsluiters, BTO 2010.020

Vogelaar, A., Blokker, E.J.M. (2010). Particle

Sediment Modelling; Test and analysis of

programme WQDMTB v4.3, BTO 2010.011

Witte, J.P.M., Bartholomeus, R.P., Douma, J.C.,

Runhaar, J., van Bodegom, P.M. (2010). De

vegetatiemodule van Probe-2, BTO 2010.024(s)

Witte, J.P.M., Strasser, J.T. (2010). Geautomati-

seerde waardering van vegetatie opnamen en

vegetatietypen, BTO 2010.035(s)

Wols, B. (2010). User manual particle tracking,

BTO 2010.057(s)

96

Het documentencentrum: een schaap met vijf poten


Team Documenten- centrum | Document Centre

Pim Bogaerds — bibliothecaris | librarian

Gerard Meester — teamleider | team leader

Jonie Keessen — bibliothecaris | librarian


97

De bibliotheek, het archief, visualisatie en de repro vormen samen dat deel van de Facilitaire Dienst (FD) dat directe ondersteuning geeft aan de wetenschappers (naast bijvoorbeeld de receptie, koeriersdiensten en ICT).

‘Een schaap met vijf poten’, noemt Gerard Meester het team en daar

is hij zelf het levende bewijs van. Meester is naast teamleider docu-

mentcentrum en kwaliteitsfunctionaris ook milieucoördinator en

beheerder van de milieuvergunningen.

FD ondersteunt de wetenschappers op het gebied van literatuurre-

cherche, (digitale) projectarchivering, grafische- en reprodiensten.

Het werk is zeer divers: “Het archief begeleidt de digitale archivering

van projecten, visualisatie ontwerpt wetenschappelijke posters,

powerpoints en rapporten en bij de bibliotheek is dit jaar ‘Endnote’

geïmplementeerd, het softwareprogramma waarmee je peer revie-

wed artikelen registreert of gemakkelijk een literatuurlijst kunt

opvragen”, vertelt Meester.

Door de steeds verdergaande kantoorautomatisering en digitalise-

ring worden de onderzoekers steeds autonomer. Ze kunnen onge-

acht de werkplek (op kantoor, onderweg of thuis) literatuuronder-

zoek doen en direct artikelen opvragen, die vervolgens digitaal

worden verstuurd. Hierdoor veranderen de taken van het team gelei-

delijk naar beheerstaken en de ondersteuning van de digitale infor-

matievoorziening. Meester: “Digitalisering is een speerpunt van FD.

We ontwikkelen nu een infrastructuur die waarborgt dat alle digitale

informatie beschikbaar is op bedrijfsniveau en dat KWR voldoet aan

de eisen voor informatieborging in de samenleving.”

The document centre: demanding the impossible

The library, archive, visual displays and reproduction services together make up that part of Facility Services (FS) that provides direct support to KWR scientists — along with reception, courier services and ICT, for example. ‘A five-legged sheep,’ is what Gerard Meester calls the team, referring the proverbial Dutch sheep which embodies impossible demands. Meester himself is a living proof of this: in addition to his role as team leader of the document centre and quality officer, he is also environmental coordinator and administrator of the environmental licences.

FS supports the scientists in the area of literature searches, (digital) project archiving, and graphic and reproduction services. The work is extremely varied: “The archive takes care of the digital archiving of projects, visual displays designs the scientific posters, PowerPoint presentations and reports, and this year ‘Endnote’ has been intro-duced in the library — this software program allows you to register peer-reviewed articles, or easily request a literature list,” says Meester.

Thanks to the constant extension of office auto-mation and digitisation, the researchers are becoming increasingly autonomous. No matter where they are — at the office, on the road, or at home — they can conduct a literature search or directly request articles, which they are then sent in digital format. The team’s tasks can therefore shift slowly to management activities and pro-viding support to the digital information provi-sion. “Digitisation,” according to Meester, “is one of FS’s spearheads. We are now developing an infrastructure that ensures that all digital infor-mation is available at the company level, and that KWR satisfies society’s requirements when in comes to information safeguards.”

“We ontwikkelen nu een infrastructuur

die waarborgt dat alle digitale informatie

beschikbaar is op bedrijfsniveau.” — Gerard Meester

Contact Gerard Meester [email protected]

98

Nederland is een waterland. Geen wonder dat ons land

uitblinkt in het ontwikkelen en toepassen van kennis

over water, of het nu gaat om veiligheid of gezondheid,

om dijkenbouw of zuiveringstechnologie. Al deze

waterkennis is nu verenigd in de Bosatlas van Nederland

Waterland, die in december 2010 verscheen bij

Noordhoff Uitgevers.

Meer dan veertig overheden, kennisinstel lingen en

bedrijven werkten mee aan dit overzichtswerk, waar-

onder KWR. Er is werk van onder andere Mirjam Blokker,

Marthe de Graaff, Inke Leunk, Igor Mendizabal, Bernard Raterman,

Pieter Stuyfzand, Jan Vreeburg en Flip Witte verwerkt in de atlas.

Daarnaast zijn kaarten en grafieken van KWR in dit bijzondere boek

opgenomen.

De Bosatlas van Nederland Waterland is bestemd voor een breed

publiek. Zo kregen alle middelbare scholen van Nederland begin 2011

een gratis set atlassen. De Bosatlas is verkrijgbaar via internet en

de boekhandel.

De Bosatlas van Nederland Waterland

‘The Bosatlas Nederland Waterland’ atlasThe Netherlands is a waterland, that is, a ‘water country’. It is thus no surprise that we excel in the development and application of water knowledge, whether it concerns safety or health, dike construction or treatment technol-ogy. All this water knowledge has now been brought together between the two covers of the ‘De Bosatlas van Nederland Waterland’ atlas, which was published in December 2010 by Noordhoff Uitgevers.

More than forty government entities, companies and knowledge institutions — including KWR — contributed to this overview publication. KWR staff members whose work is contained in the atlas include: Mirjam Blokker, Marthe de Graaff, Inke Leunk, Igor Mendizabal, Bernard Raterman, Pieter Stuyfzand, Jan Vreeburg and Flip Witte. This remarkable work also includes maps and graphics produced by KWR.

The atlas is aimed at the general public, and in the beginning of 2011 all high-schools in the Netherlands were given a free atlas set. ‘De Bosatlas van Nederland Waterland’ is available via the Internet and book shops.



99

Boeken | Books

Artikelen in boeken Book sections

De Voogt, P. (2010). Perfluorinated alkylated

substances. Springer, New York.

Hijnen, W.A.M., Medema, G.J. (2010).

Elimination of micro-organisms by water

treatment processes. IWA Publishing, London.

Vreeburg, J. (2010). Discolouration in drinking

water systems; the role of particles clarified.

IWA Publishing, London.

Frijns, J., Mulder, M., Roorda, J. (2010).

Climate Footprint and Mitigation Measures

in the Dutch Water Sector

In: Smith, J., Howe, C. and Henderson, J. (eds).

Climate Change and Water International

Perspectives on Mitigation and Adaptation.

AWWA/IWA, Denver/London, p.73-80.

Lamoree, M.H., Derksen, J.G.M., van der Linden,

S.C., Uijterlinde, C.A., de Voogt, P. (2010).

Efficiency of Removal of Compounds with

Estrogenic Activity During Wastewater

Treatment: Effects of Various Removal

Techniques

In: Xenobiotics in the Urban Water Cycle;

Mass Flows, Environmental Process, Mitigation

and Treatment. Springer Science + Business

Media Dordrecht, p.261-282.

Leroy, P., Driessen, P.P.J., van Vierssen, W.

(2010). From Climate Change to Social Change;

Not Just a Better Science-Policy Interface

In: Climate Change to Social Change.

International Books, Utrecht, p.161-172.

Leroy, P., Driessen, P.P.J., van Vierssen, W.

(2010). Climate, Science, Society, and Politics;

Multiple Perspectives on Interactions and

Change

In: From Climate Change to Social Change.


Van den Berg, G.A., Frijns, J., Zwolsman, G.J.

(2010). Implementation of Climate Adaptation

and Mitigation Strategies for Drinking Water

Production in the Netherlands

In: Smith, J., Howe, C. and Henderson, J. (eds).

Climate Change and Water International

Perspectives on Mitigation and Adaptation.

AWWA/ IWA, Denver/London, p.227-240.

Van Vierssen, W. (2010). Climate Proofing

Society; Is the Science System Ready for

Change?

In: Climate Change to Social Change.


208

Reviews of Environm

ental Contamination and Toxicology

Volume 208

Reviews of EnvironmentalContamination and ToxicologyPerfluorinated alkylated substances

9 7 8 1 4 4 1 9 6 8 7 9 1

› springer.com

isbn 978-1-4419-6879-1

ENVIRONMENTAL SCIENCE

Atmospheric Perfluorinated Acid Precursors: Chemistry, Occurrenceand Impacts Cora J. Young and Scott A. MaburyIsomer Profiling of Perfluorinated Substances as a Tool for SourceTracking: A Review of Early Findings and Future ApplicationsJonathan P. Benskin, Amila O. De Silva, and Jonathan W. MartinBiodegradation of Fluorinated Alkyl SubstancesTobias Frömel and Thomas P. KnepperPerfluorinated Substances in Human Food and Other Sources ofHuman Exposure Wendy D’Hollander, Pim de Voogt, Wim De Coena, and Lieven BervoetsaIndex

Pim de Voogt, EditorReviews of Environmental Contamination and ToxicologyPerfluorinated alkylated substances

Pim de VoogtEditor

de Voogt Editor



100



Bakker, M. (2010). Radial Dupuit interface flow

to assess the aquifer storage and recovery

potential of saltwater aquifers. Hydrogeology

Journal 18(1):107-115.

Beuken, R.H.S., van den Boomen, M.,

Blaauwgeers, H.G.P., van Daal, K. (2010).

Feasibility study on quantitative risk analysis

of drinking water networks. Water Asset

Manangement International 6(1):14-18.

Bichai, F., Barbeau, B., Dullemont, Y., Hijnen, W.

(2010). Role of predation by zooplankton in

transport and fate of protozoan (oo)cysts in

granular activated carbon filtration. Water

Research 44(4):1072-1081.

Blokker, E.J.M., Vreeburg, J.H.G., van Dijk, J.C.

(2010). Simulating residential water demand

with a stochastic end-use model. Journal of

Water Resources Planning and Management

136(1):19-26.

Blokker, M., Vreeburg, J., Beverloo, H., Klein

Arfman, M., van Dijk, J.C. (2010). A bottom-up

approach of stochastic demand allocation in

water quality modelling. Drinking Water

Engineering and Science 3:43-51.

Bonte, M., Zwolsman, J.J.G. (2010). Climate

change induced salinisation of artificial lakes

in the Netherlands and consequences for

drinking water production. Water Research

44(15):4411-4424.

Cerbin, S., Kraak, M.H.S., de Voogt, P., Visser,

P.M., van Donk, E. (2010). Combined and

single effects of pesticide carbaryl and toxic

Microcystis aeruginosa on the life history of

Daphnia pulicaria. Hydrobiologia 643(1):129-138.

Cirkel, D.G., Witte, J.P.M., van der Zee, S.E.A.T.M.

(2010). Estimating seepage intensities from

groundwater level time series by inverse

modelling: A sensitivity analysis on wet

meadow scenarios. Journal of Hydrology

385(1-4):132-142.

Cornelissen, E.R., Chasseriaud, D., Siegers, W.G.,

Beerendonk, E.F., van der Kooij, D. (2010).

Effect of anionic fluidized ion exchange (FIX)

pre-treatment on nanofiltration (NF) membrane

fouling. Water Research 44(10):3283-3293.

Cornelissen, E.R., Harmsen, D., Beerendonk,

E.F., Wessels, P., van der Kooij, D. (2010).

Influence of permeation on air/water cleaning

of spiral wound membrane NF/RO elements.

Journal of Water Supply: Research and

Technology—AQUA 59(6/7):378-383.

Cornelissen, E.R., Viallefont, X.D., Beerendonk,

E.F., Wessels, L.P. (2010). Air/water cleaning for

the control of particulate fouling. Journal of

Water Supply: Research and Technology—AQUA

59(2-3):120-127.

de Louw, P.G.B., Oude Essink, G.H.P., Stuyfzand,

P.J., van der Zee, S.E.A.T.M. (2010). Upward

groundwater flow in boils as the dominant

mechanism of salinization in deep polders,

The Netherlands. Journal of Hydrology

394(3-4):494-506.

de Ridder, D.J., Villacorte, L., Verliefde, A.R.D.,

Verberk, J.Q.J.C., Heijman, S.G.J., Amy, G.L.,

van Dijk, J.C. (2010). Modeling equilibrium

adsorption of organic micropollutants onto

activated carbon. Water Research

44(10):3077-3086.

D’Hollander, W., de Voogt, P., de Coen, W.,

Bervoets, L. (2010). Perfluorinated substances

in human food and other sources of human

exposure. Reviews of Environmental

Contamination and Toxicology 208:179-215.

D’Hollander, W., Roosens, L., Covaci, A.,

Cornelis, C., Reynders, H., Campenhout, K.V.,

de Voogt, P.D., Bervoets, L. (2010). Brominated

flame retardants and perfluorinated compounds

in indoor dust from homes and offices in

Flanders, Belgium. Chemosphere 81(4):478-487.

Eschauzier, C., Haftka, J., Stuyfzand, P.J.,

de Voogt, P. (2010). Perfluorinated compounds

in infiltrated river Rhine water and infiltrated

rainwater in coastal dunes. Environ Sci Technol

44(19):7450-7455.

Fujita, Y., de Ruiter, P.C., Wassen, M.J., Heil, G.W.

(2010). Time-dependent, species-specific effects

of N:P stoichiometry on grassland plant growth.

Plant and Soil 334(1):99-112.

Fujita, Y., Robroek, B.J.M., de Ruiter, P.C.,

Heil, G.W., Wassen, M.J. (2010). Increased N

affects P uptake of eight grassland species:

The role of root surface phosphatase activity.

Oikos 119(10):1665-1673.

Artikelen | Publications in peer-reviewed journals 2010


Hijnen, W.A.M., Suylen, G.M.H., Bahlman, J.A.,

Brouwer-Hanzens, A., Medema, G.J. (2010).

GAC adsorption filters as barriers for viruses,

bacteria and protozoan (oo)cysts in water

treatment. Water Research 44(4):1224-1234.

IJpelaar, G.F., Harmsen, D.J.H., Beerendonk, E.F.,

van Leerdam, R.C., Metz, D.H., Knol, A.H.,

Fulmer, A., Krijnen, S. (2010). Comparison of

low pressure and medium pressure UV lamps for

UV/H2O2 treatment of natural waters

containing micro pollutants. Ozone: Science

and Engineering 32(5):329-337.

Leurs, L.J., Schouten, L.J., Goldbohm, R.A.,

van den Brandt, P.A. (2010). Total fluid and

specific beverage intake and mortality due to

IHD and stroke in the Netherlands Cohort Study.

The British Journal of Nutrition 104(8):1212-1221.

Leurs, L.J., Schouten, L.J., Mons, M.N.,

Goldbohm, R.A., van den Brandt, P.A. (2010).

Relationship between tap water hardness,

magnesium, and calcium concentration and

mortality due to ischemic heart disease or

stroke in the Netherlands. Environmental

Health Perspectives 118(3):414-420.

Leusch, F.D.L., de Jager, C., Levi, Y., Lim, R.,

Puijker, L., Sacher, F., Tremblay, L.A., Wilson, V.S.,

Chapman, H.F. (2010). Comparison of five in

vitro bioassays to measure estrogenic activity in

environmental waters. Environmental Science

and Technology 44(10):3853-3860.

Li, S., Heijman, S.G.J., Van Dijk, J.C. (2010).

A pilot-scale study of backwashing ultra-

filtration membrane with demineralized

water. Journal of Water Supply: Research and

Technology—AQUA 59(2-3):128-133.

Li, S., Heijman, S.G.J., Verberk, J.Q.J.C.,

van Dijk, J.C. (2010). Influence of Ca and Na

ions in backwash water on ultrafiltration

fouling control. Desalination 250(2):861-864.

Middleton, R., Frijns, J. (2010). Water

industry energy efficiency: a compendium of

best practices. Water Utility Management

International 5(2):14-15.

Möller, A., Ahrens, L., Surm, R., Westerveld, J.,

van der Wielen, F., Ebinghaus, R., de Voogt, P.

(2010). Distribution and sources of

polyfluoroalkyl substances (PFAS) in the River

Rhine watershed. Environmental Pollution

158(10):3243-3250.

Nielsen, P.H., van Loosdrecht, M.C.M. (2010).

Editorial. Water Research 44(17):4825.

Ordoñez, J.C., van Bodegom, P.M., Witte, J.P.M.,

Bartholomeus, R.P., van Dobben, H.F., Aerts, R.

(2010). Leaf habit and woodiness regulate

different leaf economy traits at a given nutrient

supply. Ecology 91(11):3218-3228.

Ordoñez, J.C., van Bodegom, P.M., Witte, J.P.M.,

Bartholomeus, R.P., van Hal, J.R., Aerts, R.

(2010). Plant strategies in relation to resource

supply in mesic to wet environments: Does

theory mirror nature? American Naturalist

175(2):225-239.

Qin, J.J., Chen, S., Oo, M.H., Kekre, K.A.,

Cornelissen, E.R., Ruiken, C.J. (2010).

Experimental studies and modeling on

concentration polarization in forward osmosis.

Water Science and Technology 61(11):2897-2904.

Qin, J.J., Kekre, K.A., Oo, M.H., Tao, G., Lay, C.L.,

Lew, C.H., Cornelissen, E.R., Ruiken, C.J. (2010).

Preliminary study of osmotic membrane

bioreactor: effects of draw solution on water

flux and air scouring on fouling. Water Science

& Technology—WST 62(6):1353-1360.

Raat, K.J., Tietema, A., Verstraten, J.M. (2010).

Nitrogen turnover in fresh Douglas fir litter

directly after additions of moisture and

inorganic nitrogen. Plant and Soil 330(1):115-126.

Rattray, J.E., van Vossenberg, J.D., Jaeschke, A.,

Hopmans, E.C., Wakeham, S.G., Lavik, G.,

Kuypers, M.M.M., Strous, M., Jetten, M.S.M.,

Schouten, S., Sinninghe Damsté, J.S. (2010).

Impact of temperature on ladderane lipid

distribution in anammox bacteria. Applied and

Environmental Microbiology 76(5):1596-1603.

Sack, E.L.W., van der Wielen, P.W.J.J.,

van der Kooij, D. (2010). Utilization of oligo-

and polysaccharides at microgram-per-litre

levels in freshwater by Flavobacterium

johnsoniae. Journal of Applied Microbiology

108(4):1430-1440.

Schoonenberg Kegel, F., Rietman, B.M.,

Verliefde, A.R.D. (2010). Reverse osmosis

followed by activated carbon filtration for

efficient removal of organic micropollutants

from river bank filtrate. Water Science and

Technology 61(10):2603-2610.

Schriks, M., Heringa, M.B., van der Kooi,

M.M.E., de Voogt, P., van Wezel, A.P. (2010).

Toxicological relevance of emerging

contaminants for drinking water quality.

Water Research 44(2):461-476.

Schriks, M., van Leerdam, J.A., van der Linden,

S.C., van der Burg, B., van Wezel, A.P., de Voogt,

P. (2010). High-resolution mass spectrometric

identification and quantification of gluco-

corticoid compounds in various wastewaters in

the Netherlands. Environmental Science and

Technology 44(12):4766-4774.

Simons, C.C.J.M., Leurs, L.J., Weijenberg, M.P.,

Schouten, L.J., Goldbohm, R.A., Van Den Brandt,

P.A. (2010). Fluid intake and colorectal cancer

risk in the Netherlands cohort study. Nutrition

and Cancer 62(3):307-321.

Smeets, P.W.M.H., Rietveld, L.C., Van Dijk, J.C.,

Medema, G.J. (2010). Practical applications of

quantitative microbial risk assessment (QMRA)

for water safety plans. Water Science and

Technology 61(6):1561-1568.

Speksnijder, P., van Ravestijn, J., de Voogt, P.

(2010). Trace analysis of isothiazolinones in

water samples by large-volume direct injection

liquid chromatography tandem mass

spectrometry. Journal of Chromatography A

1217(32):5184-5189.

Stuyfzand, P.J., Raat, K.J. (2010). Benefits

and hurdles of using brackish groundwater as

a drinking water source in the Netherlands.

Hydrogeology Journal 18(1):117-130.


ter Laak, T.L., van der Aa, M., Houtman, C.J.,

Stoks, P.G., van Wezel, A.P. (2010).

Relating environmental concentrations of

pharmaceuticals to consumption: A mass

balance approach for the river Rhine.

Environment International 36(5):403-409.

Turnhout, E., van der Zouwen, M. (2010).

Governance without governance: how nature

policy was democratized in the Netherlands.

Critical Policy Studies 4(4):344-361.

Valster, R., Wullings, B., van der Kooij, D. (2010).

Detection of protozoan hosts for Legionella

pneumophila in engineered water systems by

using a biofilm batch test Applied and


van Beek, C.G.E.M., Breedveld, R., Tas, M.,

Kollen, R. (2010). Prevention of wellbore

clogging by intermittent abstraction. Ground

Water Monitoring and Remediation 30(4):81-89.

van Beek, C.G.E.M., de Zwart, A.H., Balemans,

M., Kooiman, J.W., van Rosmalen, C., Timmer,

H., Vandersluys, J., Stuyfzand, P.J. (2010).

Concentration and size distribution of particles

in abstracted groundwater. Water Research

44(3):868-878.

van der Wielen, P.W.J.J., Medema, G. (2010).

Unsuitability of quantitative bacteroidales

16S rRNA gene assays for discerning fecal

contamination of drinking water. Applied and


van der Wielen, P.W.J.J., van der Kooij, D. (2010).

Effect of water composition, distance and

season on the adenosine triphosphate

concentration in unchlorinated drinking

water in the Netherlands. Water Research

44(17):4860-4867.

van Kessel, M.A.H.J., Harhangi, H.R.,

van de Pas-Schoonen, K., van de Vossenberg, J.,

Flik, G., Jetten, M.S.M., Klaren, P.H.M.,

op den Camp, H.J.M. (2010). Biodiversity of

N-cycle bacteria in nitrogen removing moving

bed biofilters for freshwater recirculating

aquaculture systems. Aquaculture

306(1-4):177-184.

van Wezel, A., Mons, M., van Delft, W. (2010).

New methods to monitor emerging chemicals

in the drinking water production chain. Journal

of Environmental Monitoring 12(1):80-89.

Vasbinder, J.W., Andersson, B., Arthur, W.B.,

Boasson, M., de Boer, R., Changeux, J.P.,

Domingo, E., Eigen, M., Fersht, A., Frenkel, D.,

Rees, M., Groen, T., Huber, R., Hunt, T.,

Holland, J., May, R., Norrby, E., Nijkamp, P.,

Lehn, J.M., Rabbinge, R., Scheffer, M.,

Schuster, P., Serageldin, I., Stuip, J., De Vries, J.,

van Vierssen, W., Willems, R. (2010).

Transdisciplinary EU science institute needs

funds urgently. Nature 463(7283):876.

Veling, E.J.M., Maas, C. (2010). Hantush Well

Function revisited. Journal of Hydrology

393(3-4):381-388.

Vloerbergh, I., Blokker, M. (2010). Sharing failure

data to gain insight into network deterioration.

Water Asset Management International

6(2):9-14.

Vries, D., Keesman, K.J., Zwart, H. (2010).

Luenberger boundary observer synthesis for

Sturm-Liouville systems. International Journal

of Control 83(7):1504-1514.

Wallis, I., Prommer, H., Simmons, C.T., Post, V.,

Stuyfzand, P.J. (2010). Evaluation of conceptual

and numerical models for arsenic mobilization

and attenuation during managed aquifer

recharge. Environmental Science and

Technology 44(13):5035-5041.

Weickgenannt, M., Kapelan, Z., Blokker, M.,

Savic, D.A. (2010). Risk-Based sensor placement

for contaminant detection in water distribution

systems. Journal of Water Resources Planning

and Management 136(6):629-636.

Wols, B.A., Hofman, J.A.M.H., Uijttewaal, W.S.J.,

Rietveld, L.C., van Dijk, J.C. (2010). Evaluation

of different disinfection calculation methods

using CFD. Environmental Modelling and

Software 25(4):573-582.

Wols, B.A., Shao, L., Uijttewaal, W.S.J.,

Hofman, J.A.M.H., Rietveld, L.C., van Dijk, J.C.

(2010). Evaluation of experimental techniques

to validate numerical computations of the

hydraulics inside a UV bench-scale reactor.

Chemical Engineering Science 65(15):4491-4502.

Wols, B.A., Uijttewaal, W.S.J., Hofman, J.A.M.H.,

Rietveld, L.C., van Dijk, J.C. (2010). The weak-

nesses of a k–model compared to a large-

eddy simulation for the prediction of UV dose

distributions and disinfection. Chemical

Engineering Journal 162(2):528-536.

Online articles

Hegger, D.L.T., Spaargaren, G., van Vliet, B.J.M.,

Frijns, J. (2010). Consumer-inclusive innovation

strategies for the Dutch water supply sector:

Opportunities for more sustainable products

and services. NJAS - Wageningen Journal of Life

Sciences DOI: 10.1016/j.njas.2010.10.001 In

Press, Corrected Proof

van den Broek, W.B.P., Boorsma, M.J., Huiting,

H., Dusamos, M.G., van Agtmaal, S. (2010).

Prevention of Biofouling in Industrial RO

Systems: Experiences with Peracetic Acid

Water Practice & Technology doi: 10.2166/

WPT.2010.042 5(2).

71691 121 146 197 199 259 302 327 420 424 524 591 763

‘96 ‘97 ‘98 ‘99 2000 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10

241017 19 22 20 17 20 20 22 22 37 29 58 54 62

‘96 ‘97 ‘98 ‘99 ’00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11

Peer-reviewed articles and citations 1996-2010


Willem Koerselmanprijs stimuleert wetenschappelijke output

In 1996 publiceerde onderzoeker en projectleider

Willem Koerselman, samen met toenmalig collega

Arthur Meuleman, het artikel The vegetation N:P

ratio: a new tool to detect the nature of nutrient

limitation in het Journal of Applied Ecology. Toen

Koerselman in 2009 bij KWR vertrok, was dit peer

reviewed artikel veruit het meest geciteerde KWR-

artikel in de wetenschappelijke literatuur.

Als eerbetoon aan Koerselman en als stimulans

voor KWR-onderzoekers na hem om goede weten-

schappelijke artikelen te publiceren, is de ‘Willem

Koerselman Prijs’ ingesteld. De prijs — een beeld

naar gelijkenis van Koerselman — wordt jaarlijks toegekend aan die

auteur(s), werkzaam bij KWR, wiens artikel in een peer-reviewed

wetenschappelijk tijdschrift in het voorbije jaar het meest is

geciteerd.

Willem Koerselman Award stimulates scientific outputIn 1996, Willem Koerselman, researcher and project leader, together with his then-colleague Arthur Meuleman, published an article in the Journal of Applied Ecology entitled ‘The vegetation N:P ratio: a new tool to detect the nature of nutrient limitation.’ When Koerselman left KWR in 2009, this peer-reviewed article was by far the most quoted KWR article in the scientific literature.

As a tribute to Koerselman, and as a stimulant for KWR researchers to follow his example in the publication of quality scientific articles, the ‘Willem Koerselman Award’ was instituted. The award — a sculpture representing Koerselman — is attributed annually to the KWR author(s) whose peer-reviewed article is most quoted over the preceding year.

Totaal peer reviewed artikelen per jaar Total peer reviewed articles per year

Totaal citations per jaar Total citations per year

Watersystemen | Water systemsWatertechnologie | Water technologyWaterkwaliteit | Water qualityKennis- en programmamanagement | Knowledge and Programme managementAlgemeen | General

Aggenbach, C., van Diggelen, R., Vegter, U.

(2010). Van Perceel Naar Beekdal, van Hooiland

Naar Veenmoeras. Landschap, 27(4), p. 225.

Bartholomeus, R.P., Voortman, B., Witte, J.P.M.

(2010). De toekomstige grondwateraanvulling.

H2O, 43(17), p. 35-37.

Bartholomeus, R.P., Witte, J.P.M., Bodegom, P.,

van Dam, J. (2010). Nieuwe maat voor bodem-

vochtregime ook geschikt onder toekomstig

klimaat. H2O, 43(3), p. 37-39.

Bauerlein, P. (2010). Vloeibare zouten vormen

een veelbelovende categorie oplosmiddelen.

Chemie Aktueel, 21(63), p. 34-36.

Beuken, R., Schaap, P.G., Trietsch, E. (2010).

Beheer waterinfrastructuur H2O, 43(4), p. 25.

Bierkens, M., Dik, P., van den Eertwegh,

G.A.P.H.e.a. (2010). Verbonden door water,

van 1984 via het heden naar 2034. H2O, 43(11),

p. 20-23.

Blokker, E.J.M., Pieterse-Quirijns, I. (2010).

Model voor de berekening van de water-

temperatuur in het leidingnet. H2O, 43(23),

p. 46-49.

Blokker, M., van der Wielen, P., Donocik, A.,

Zaadstra, E. (2010). Verblijftijd belangrijkste

parameter in nagroei Aeromonas in de

vulleiding Son-Vierlingsbeek. H2O, 43(8),

p. 46-49.

Bonte, M., Stuyfzand, P.J., van Beelen, P.,

Visser, P. (2010). Onderzoek naar duurzame

toepassing van warmte-koudeopslag. H2O,

43(3), p. 34-36.

Bonte, M., Zwolsman, G.J. (2010).

Drinkwaterfunctie en verzilting van het IJssel-

meergebied. Stromingen, 16(2/3), p. 49-60.

Cirkel, D.G., Rambags, F., van der Hoeven, I.,

Pittens, B., van der Wens, P. (2010). Doorbraak

met geslaagde horizontaal gestuurd geboorde

put. H2O, 43(17), p. 9-11.

Cornelissen, E.R., Roest, K. (2010).

Waterinnovatieprijs voor Sewer Mining-

concept; H2O 43 (2010) 10, p.7. H2O, 43(10), p. 7.

de Jonge, J., Beerendonk, E.F., IJpelaar, G.F.

(2010). UV/H2O2-behandeling van effluent rwzi.

H2O, 43(2), p. 36-38.

de Jongh, C., Leurs, L.J., Simons, C., van den

Brandt, P.A. (2010). Kans op dikkedarmkanker of

sterfte door hart- en vaatziekten vermindert

niet door meer water te drinken. H2O, 43(25/26),

p. 44-46.

de Jongh, C., Mons, M., Van Wezel, A.P. (2010).

Resultaat onderzoek relatie calcium en

magnesium in drinkwater en hart- en

vaatziekten. H2O, 43(8), p. 43-45.

Frijns, J., Kompagnie, W., Suelmann, J., Wentink,

R. (2010). Gezamenlijke kwaliteitsbeheersing

bij aanleg waterleiding. H2O, 43(8), p. 26-28.

Gast, M. (2010). Van grondwatersystemen is nog

veel onbekend; Interview met Pieter Stuyfzand;.

H2O 43(17), p. 12-13.

Hofman, J., Hofman-Caris, R., Nederlof, M.,

Frijns, J., van Loosdrecht, M. (2010). The Energy-

Water Nexus in the Netherlands. Asian Water,

26(9), p. 26-28.

Artikelen in vakbladen | Publications in professional journals 2010



103

Hofman, J.A.M.H., Hofman-Caris, R., Nederlof,

M., Frijns, J., van Loosdrecht, M. (2010). Water

en energie als onafscheidelijke tweeling in de

watercyclus. Neerslag, 42(5), p. 2-8.

Hofman-Caris, R., Hofman, J. (2010).

Lek membraan met meerdere methoden te

ontdekken. Land+Water, 50(9), p. 38-39.

Houtman, C., Van der Aa, M., Ter Laak, T.L.

(2010). Relatie tussen gebruik geneesmiddelen

in Rijnstroomgebied en concentraties in de

Rijn. H2O, 43(6), p. 33-35.

Kardinaal, E., Ruiter, H. (2010). Nieuwe

ontwikkelingen op het gebied van toxische

cyanobacteriën. H2O, 43(24), p. 8.

Koerselman, W. (2010). Scenarioplanning

ondersteunt strategievorming watersector.

TVVL Magazine, (7/8), p. 2-8.

Maas, K., Veling, E. (2010). Snelle benadering

van de formule van Hantush. Stromingen, 16(1),

p. 59-69.

Medema, G.J. (2010). Waterziektes en water-

cyclus liggen dicht bij elkaar. H2O, 43(11), p. 6.

Muller, E. (2010). Watermanagement in ketel-

huis bespaart energie. Utilities, 11(2), p. 36-39.

Oesterholt, F. (2010). De pijlen richten op

koelwatersystemen en Legionella pneumophila.

HydroVisie, 3(5), p. 6-7.

Oesterholt, F., van Rij, C. (2010). Nanofiltratie

ongeschikt voor zuiveren blancheerwater.

VMT, (18/19), p. 24-25.

Pieterse-Quirijns, I. (2010). Waterverbruik

voorspellen met simulatiemodel ‘Simdeum’.

Installateurszaken, 7(6/7), p. 20-21.

Pieterse-Quirijns, I., Blokker, M. (2010).

Waterverbruikpatronen voor woningen en

utiliteitsbouw. TVVL Magazine 39(2), p. 28-33.

Pieterse-Quirijns, I., Blokker, M. (2010).

Rekenregels voor waterverbruik in utiliteits-

bouw. TVVL Magazine, 39(10), p. 14-19.

Roest, K., Bradjanovic, D., Chen, G.-H., van

Loosdrecht, M.C.M. (2010). Zee- en brakwater

voor gebruik als tweede kwaliteit water.

H2O, 43(11), p. 43-45.

Roest, K., Hofman, J., van Loosdrecht, M. (2010).

De Nederlandse watercyclus kan energie

opleveren. H2O, 43(25/26), p. 47-51.

Rothuizen, R.D., Cirkel, D.G. (2010).

Horizontal Directional Drilled Wells – HDDW:

Nieuwe techniek voor horizontale filters.

Civiele Techniek, (7), p. 30-32.

Ruijgers, H. (2010). Europese watersector anti-

ci peert op klimaatverandering. H2O, 43(8), p. 15.

Runhaar, J., Ertsen, D., Leunk, I., Vonk, A.W.

(2010). Evaluatie beleidsmeetnet verdroging

Noord-Brabant. H2O, 43(8), p. 50-53.

Runhaar, J., Witte, J.P.M. (2010).

Indicatiewaarden afdoende voor bepaling

milieutekorten? De Levende Natuur, 111(6),

p. 248-249.

Tas, M., Van Beek, C.G.E.M., Breedveld, R.,

Kollen, R. (2010). Naar een verstoppingvrij

puttenveld Tull en ‘t Waal (V); stand van zaken.

H2O, 43(16), p. 33-36.

van Beek, C.G.E.M., Breedveld, R., Tas, M.,

Kollen, R. (2010). Naar een verstoppingsvrij

puttenveld Tull en ‘t Waal (VI) relatie lengte

onttrekkings- en rustperiode. H2O, 43(17),

p. 45-48.

van de Wiel, H. (2010). Watersector op alles

voorbereid; Interviews met P. de Voogt, J.

Vreeburg, G.J.Zwolsman, J.Frijns, H.Veenendaal,

H.Ruijgers. Milieu Magazine, 21(4), p. 17-19.

van der Kooij, D. (2010). Tien jaar na

‘Bovenkarspel’: veel meer kennis, maar nog

steeds te veel ziektegevallen Nieuwsbrief

Stichting Veteranenziekte 12(39), p. 1-2.

van der Wielen, P., van der Kooij, D. (2010).

ATP-metingen geven informatie over kans op

nagroeiproblemen bij drinkwaterdistributie

H2O, 43(21), p. 38-40.

van Leerdam, R., Nederlof, M., Frijns, J.,

Groenendijk, M. (2010). Cradle to cradle in de

drinkwatersector. H2O, 43(14/15), p. 9.

van Thienen, P., Vloerbergh, I., Wielinga, M.

(2010). Beter beeld van en aanbevelingen

voor afsluiterbeheer. H2O, 43(21), p. 41-43.

van Vierssen, W. (2010). Openheid over

onderzoek. Waterspiegel, (april), p. 8-10.

Vloerbergh, I., Frijns, J., Hegger, D.,

van de Ven, A. (2010). Wat wil de klant van

het waterbedrijf? H2O, 43(8), p. 30-31.

Vreeburg, J. (2010). Discolouration of drinking

water an old problem clarified. Water21,

(december), p. 21-23.

Vreeburg, J., Poznakovs, I., Hagen, R. (2010).

Woningsprinklers: een belangrijke bijdrage aan

de volksgezondheid. H2O, 43(24), p. 34-36.

Wols, B., Hofman, J., Uijttewaal, W.,

van Dijk, J.C. (2010). Verbeteren van

drinkwaterinstallaties met computer-

modellering. H2O, 43(12), p. 29-32.

Wullings, B., Oesterholt, F. (2010).

Nieuwe detectiemethode voor Legionella

in gebouwgebonden koeltoreninstallaties.

ISSO Thematech, (april), p. 14-15,17.

Zuurbier, K.G. (2010). Improvement of self-

sufficient irrigation water supply. Knowledge

for Climate: Newsletter Climate-proof Fresh

Water Supply, (September), p. 1-2.

Zwolsman, G. (2010). Drinkwatersector moet op

safe spelen Nieuwsbrief zoet-zout, (2), p. 5-6.


104

Contact

Postadres | Mailing address

KWR Watercycle Research Institute

Postbus | P.O. Box 1072

3430 BB Nieuwegein

Nederland | The Netherlands

Bezoekadres | Visiting address

KWR Watercycle Research Institute

Groningenhaven 7

3433 PE Nieuwegein

Nederland | The Netherlands

T +31 30 60 69 511

F +31 30 60 61 165

E [email protected]

I www.kwrwater.nl

@KWR_Water

KvK | Chamber of Commerce27279653

Colofon | Colophon

Tekst en redactie | Text and editingCommunicatie KWR Watercycle Research Institute

Peter Juijn

Ingrid van Gaalen

Vertaling | TranslationJim Adams

Ontwerp en illustraties

Design and illustrationsflow design + communicatie

Fotografie | PhotographyKWR

Ivar Pel

Harry Dikken

flow design + communicatie

PWN (pag. 77)

Shutterstock

Druk | PrintingDrukkerij Aeroprint

© 2011 KWR Watercycle Research Institute All rights reserved. Texts, lay-out, illustrations, scripts and other articles may not be copied or otherwise reproduced and distributed without prior written permission from KWR Watercycle Rearch Institute. Printed on environmentally-friendly paper


2010



Date post:	03-Mar-2016
Category:	Documents
Upload:	flow-design-communicatie
View:	216 times
Download:	0 times

KWR Annual Report 2010

Documents