UNIVERSITETI BUJQËSOR I TIRANES FAKULTETI I BUJQËSISË DHE MJEDISIT DEPARTAMENTI I HORTIKULTURËS

MIKROTEZË (MP)Tema: STUDIM AGROBILOGJIK DHE

TEKNOLOGJIK I MJEDHRËS STUDENTI: UDHËHEQËSI

SHKENCOR:Xhemal CENAJ Prof.Dr. Fadil

THOMAJ

Tiranë; 2012

• Mjedhera eshte bime me origjine nga Europa dhe Azia.• Tashme eshte e njohur ne gjithe

boten• Prodhuesit me te medhenj jane

Polonia, SHBA dhe Spanja

• Gjen përdorim të gjerë në industrinë ushqimore ( akullore, ëmbëlsira, shurup, xhelatinë, lëngje ose në mjekësi, si ngjyrues natyral, aromatizues ose në kozmetikë).

• Në këto raste zakonisht përdoren frutat me cilësi mesatare të cilat nuk shkojnë për konsum të freskët.

Përdoret si aromatizues në përgatitjen e barnave të ndryshme mjekësore dhe kurues per disa semundje te aparatit tretes., melcise, laringut etj.

Pozicioni Botanik

FAMILJA: RosaceeGJINIA : Rubus (Bimet e kesaj gjinie karakterizohen nga prodhimi i frutave te tipit Manor) SPECIE : RUBUS IDEAEUS ose Mjedhherra EvropianeKa dhe disa specie te tjera qe nuk kane gjetur perhapje per ilesite e dobeta te frutit

PERSHKRIMI I BIMES.•Eshte bime shumevjecare tip shkurre•Aparati rrenjor siperfaqesor; •Aparati ajror jep shume kembeza te cilat jetojne deri dy vjete.

Prania e gjëmbave mbi lastar

Mbi lastar ka mjafte gjemba te vegjel shpesh elastik. Bima arrin mesatarisht deri 2-2.5m. lartesi. Ne forme spontane gjendet deri ne lartesine 1500m. Preferon zona te ekspozuara ne diell, por shfryt[zon

shume mire dhe zonat me bimesi te larte qe lejojne deprtimin e drites deri tek bima.

KEMBEZAT

DALLOHEN DY TIPE:•Kembeza nje vjecare (lastare te rinj)•Kembeza dy vjecare (sharmenda prodhimi)

•Kembezat dalin ne vazhdimesi gjate periudhes se vegjetacionit•Qafa e rrenjes , por dhe rrenjet jane shume aktive ne daljen e kembezave

LULET• Jane te bardha, ne forme kalliri.•Dalin kryesisht ne majen e lastareve te rinj •Pjalmimi eshte entomofil, lulet jane shume te vizituara nga bletet.

Fruti paraqitet si një bashkësi frutash bërthamor (bërthoklave)(50-200) Ka madhësi e ngjyrë të ndryshme, mishtore dhe të ngjeshura mbi shtratin e lules Fruta të tillë janë quajtur fruta manor. (manaferrë).

Tipet e Mjedhres.

Bazuar ne menyren e lulezimit dhe frutifikimit dallojme dy tipe:-Kultivar qe lulezojne nje here.Keta kultivar japin prodhim nje here ne vit dhe e perqendrojne prodhimin kryesisht mbi sharmendar e vitit te meparshem. -Kultivar qe lulezojne disa here (me lulezim te vazhdueshem)Keta kultivar japin prodhim te shkallezuar pergjate vitit. Mbi pemet e ketyre kultivareve gjejme njekohesisht; lule- fruta te formuar dhe fruta te pjekur.

PUNA STUDIMORE

• Ndër “frutat e vegjël”, mjedhërra është specia më e kultivuar dhe më e përhapur.

• Sipërfaqja e mbjelle me mjedherr per ekonomite rurale luhatet nga 4-5 deri në 9-10ha.

• Pozita gjeografike e Dragashit

• Komuna e Dragashit përfshinë skajin më jugor të Dukagjinit,

• Ajo paraqet një tërësi gjeografike të ndryshme nga pjesa tjetër e Kosovës.

• Temperaturat mes. ditore për muajt mars-shtator 12.7 OC

• Temperaturat minimale për muajt Mars-shtator 10.6 0C• Temperaturat maksimale për muajt mars-shtator 21.3

0C• Sasia e rreshjeve mujore për muajt mars-shtator 100.3

mm

Pozita gjeografike e komunës së Sharrit- Dragashit.

• Jane gjithesej rreth 7325 familje, me një mesatare prej 6.5 anëtar

• Nga keto aktualisht okupohen me kultivimin e mjedhrres 8 familje

• Ato sigurojne mesatarisht nje prodhim prej 150 kv/ha ose 15000 euro/ha

Toka• Tokat ne te cilat eshte mbjellur mjedherra jane

lehtësisht acide deri acide me pH 4.5-5. • Pjerrësia e terrenit rreth 3 %• Lartësia mbi nivelin e detit 700-900 m • Sasia e rreshjeve ne periudhen aktive shkon deri 400mm• Nuk shkon ne tokat me 5-7% gelqere aktive

• Teknika e kultivimit e zbatuar:Para mbjelljes; trajtimi I tokes me herbicide

per luftimin e barerave te keqiaPunimi I thelle I tokes (30-40 cm) 3-4 jave para

mbjelljesPleherim I bollshem organik (60-100 kv

/dynim)Sulfat potasi 25 kg/dynimSuperfosfat 100kg/dynim Hapen vijat kulluese per te lehtesuar kullimin

Koha e mbjelljes dhe tipi i bimeve qe perdoen per mbjellje:Bime ne vazo me 3-4 gjethe te cilat sigurojne 1-2 kg buke dheu.-Bime te rritura me lartesi 1.8-2 m qe rrjedhin nga kembezat e vitit te meparshem. Keto jane ne gjendje te hyjne ne prodhim qe ne vitin e pare. -Dendesia e bimeve eshte 5-6 bime /m linear, ndersa midis rreshtave 2 m

KOHA E MBJELLJES

1) Muaji shtator2) Fillimi I pranveres.

•Thellësia e mbjelljes është e cekët, mjafton sa të mbulohet qafa e rrënjës ose 4-5 cm më thellë. •Duhet bërë kujdes që në rastet kur nuk është bërë plehërimi bazë me punimin, të shtojmë rreth 2-2.5 kg. pleh stalle për çdo fidan.

Sistemi I kultivimit te perdorur eshte ai me spaliere te zakonshme

Shtyllat jane deri 2.5m te larta Distanca midis shtyllave 5 m

• Për të siguruar mështetje edhe për degëzimet anësore të lastarëve, vendosen 2-4 mbështetëse tërthore për çdo shtyllë me një gjerësi 50 cm.

• Secila prej tyre mban dy lidhëse plastike të forta

• Ato vendosennë momentin e lulëzimit dhe qëndrojne deri vonë në vjeshtë.

Krasitja• Fillon me rrallimin e kembezave.• Rrallimi I pare i këmbëzave kryhet në fund

të muajit maj dhe fillim të muajit qershor, kur ato kanë arritur gjatësin rreth 30-40cm.duke lënë 15 këmbëza /m. linear.

• Rrallimi I dyte behet ne vjeshte duke lene 12 kembeza / m. linear

• Rrallimi I trete kryhet ne pranveren e ardheshme duke lene 10 kembeza/ m. linear

KrasitjaPërqendrohet kryesisht në largimin e sharmendave frutore që kanë prodhuar një vit më parë. Sharmendat e vitit pincohen ne lartesine 1.6-1.8 Ky operacion i thejshtë persëritet cdo vit

Plehërimi i përvitshëm

• Plehërim i thjesht: • Sulfat amoni (20-21% N) 40-60 kg/1000m2

• Perfosfat (19-21% P2O5) 15-20 kg/1000m2

• Sulfat potasi(50-52% K2O) 20-30 kg/1000m2

• Plehërim kompleks:• Përmbajtja në % N-P2O5-K2O sasia e plehut të shpërndarë 80

kg/1000m2

• Përmbajtja në % N-P2O5-K2O sasia e plehut të shpërndarë 47 kg/1000m2

• Përmbajtja në % N-P2O5-K2O sasia e plehut të shpërndarë 60 kg/1000m2

• Cdo dy vjet është e domozdoshme të hidhen dhe 35-45 kv /1000m2 pleh organik

• Ujitja• Klima e thatë që karakterizon Komunën e Dragashit e

bën të domozdoshme ujitjen për kultivimin me skukse të mjedhrrës.

• E rëndësishme është ujitja e parë që bëhet menjëherë pas mbjelljes së bimës në vendin e përhershëm.

• Ujitja e dytë bëhet me fillimin e vegjetacionit të bujshëm.

• Ujitja e radhës kryhet në momentin e lulëzimit, por më e rëndësishmja është vaditja që kryhet në momentin e rritjes intensive të frutit.

• Pas vjeljes e deri në fillim të vjeshtës ujitja rrallohet ndjeshëm në mënyrë që të favorizohet pjekja e sharmendave dhe rritja e rrënjëve të reja.

Mirëmbajtja e tokës.

• Përdorimi i herbicideve mund të aplikohet vetëm në hapësirën ndërmjet rreshtave.

• Megjithatë kjo teknikë është më e vështirë për tu zbatuar.

• Punimi i parë i tokës është kryer menjëherë pas largimit të dëborës duke u shoqëruar me shpërndarjen e plehut të stallës dhe plehrat potasike e fosforike.

• Gjatë periudhës së vegjetacionit janë kryer 4-5 punime sipërfaqësore (prashitje dhe frezime) .

• Punimi i fundit midis rreshtave është kryer menjëherë pas vjeljes së prodhimit

Kultivaret qe kultivohen ne Dragash

•Kultivari: Villamet (Willamette) •Origjina: kryqëzim kompleks i përfituar në SH.B.A midis Newburgh x Lloyd George.

• Bima: është me rritje të fuqishme dhe me tendencë për një rritje vertikale të lastarëve.

• Deget e anësore janë mesatarisht të gjata, elastike dhe nuk thyhen nën peshën e frutave.

• Në vitet me thatësi të zgjatur verore, mund të ndodhë që të jap dhe dy herë fruta e të paraqitet si kultivar remontan

• Frutat normal të kultivarit Villamet piqen mesatarisht herët ( mesi i qershorit)

• Periudha e pjekjës së frutit zgjat mesatarisht 30 ditë

• Frutat janë mesatarisht të mëdha. Pesha e tyre luhatet nga 3,5 gr në 4 gr.

Kultivari: Miker (M e e k e r) • Origjina: Është kultivar relativisht i ri, ai është zbuluar për herë të

parë në fillim të viteve 1980 • Megjithate po fiton gjithnjë e më shumë terren ndaj kultivarit

Villamet, pasi ka përparësi në cilësinë e frutave, jep rendiment më të lartë

• Bima: ka rritje mesatarisht të fuqishme, lastarër kanë tendencë të qëndrojnë vertikalisht. Lastarët e rinj janë pa gjemba.

• Degëzat frutore janë të gjata dhe elastike, përkulen fortë nga pesha e frutave por nuk thyhen

• Fruti: ka madhësi mesatare deri të madhe. • Frytet janë të fortë, aromatik, i qëndrojnë më mirë trasportit,

shkëputen më lehtë nga bishti dhe favorizon dhe vjeljen mekanike. Aroma e frutit është më e fortë dhe më tërheqëse se te kultivari Villamet.

• Fruti ka shije të ëmbël lehtësisht aide (thartë). Këto cilësi e favorizojnë që të përdoret dhe si frut i freskët.

• PERFUNDIME • Pergjithësime.

• Monitorimi u krye mbi kultivarët Villiamet dhe Miker gjatë periudhës 2011-2012 në komunën e Dragashit.

• Nga vrojtimet e kryera gjatë kësaj periudhe arrijmë në përfundimet e mëposhtme:

1. Kultivari Villiamet është më i qëndrueshëm se kultivari Miker për kushtet e kësaj komune.

2. Kultivari Villiamet është më i hershëm se kultivari Miker si në fillimin e vegjetacionit dhe në pjekjen e frutave.

2. Kultivari Miker ka periudhë më të gjatë vegjetacioni çka e bën atë më të ndjeshëm ndaj ngricave të vjeshtës.

3. Distancat e përdorura për mbjelljen e kultivarit Villamet (2,2-2,5-3,0 m x 0,25 m) sigurojnë një numër më të lart të bimëve për Ha.( 18.000;16.000 dhe 13.000rr/Ha) në krahasim me kultiverin Mekeer ku distancat janë më të mëdha 3,3 m x 0,33 m dhe sigurohen vetëm 9.900 rr/Ha.

4. Të dy kultivarët rezultojnë të përshtatshëm për kushtet e Komunës Dragash dhe sigurojnë një konvejer prodhimi më të gjatë. Praktikisht kultivari Villamet piqet në muajin qershor ndërsa kultivari Mekeer shkon deri në fund të muajit gusht.

FALEMINDERIT