+ All Categories
Home > Documents > ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde...

ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde...

Date post: 21-Feb-2020
Category:
Upload: others
View: 0 times
Download: 0 times
Share this document with a friend
520
Transcript
Page 1: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri
Page 2: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

iiGod Da Geka Seka

The New Testament in the Korafe-Yegha Language of Papua NewGuinea

Nupela Testamen long tokples Korafe-Yegha long Niuginicopyright © 1984 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: Korafe-Yegha (Korafe)Dialect: YeghaTranslation by: Wycliffe Bible TranslatorsThis translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with thoseScriptures and documents. For other uses, please contact the respective copyright owners.2014-12-09PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 11 Jan 2020 from source files dated 29 Dec 2019e1416d38-ee9c-5ff6-9c71-09b912e1853b

Page 3: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Contents

Matthew . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Mark . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68Luke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108John . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171Ekaresia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220Rome Embokena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2811Co . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3112Co . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340Galesia Embokena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361Efesas Embokena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373Filipai Embokena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 383Kolosi Embokena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3911Ts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3982Ts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4041 Timothy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4082 Timothy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 416Titus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422Philemon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426Hebrew Embokena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428James . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4501 Peter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4582 Peter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4671 John . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4722 John . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4803 John . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481Jude . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483Amboda Sirorarira . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 486

iii

Page 4: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 1:1 1 Matthew 1:15

Matthew KakaraNamondeda ‘Gospels’ isambu,

avononde nakári, Matthew, Mark,Luke, a John. Matthew, Mark, aLuke nenda geka giti gefuseri. OJohn mo, nunda geka amboda bekágefusira. Evetu genembo digarierekotera amo: buku emo Iesu daambo jimbi Matthew (o Levi seraera)nune gefusira. Iesu da sifo aminda,evetu genembo totofo kivo use,geka ‘na’ o ‘namane’ jo gembudobukuda fitoro terae edo ghusira.Avata namonde oroko jo amingaeeraera. Namonde kiki dise, totofoseraera amo, namondedae sedo,dambu ‘na’, ‘namane’, o ‘namonde’gemburaera. Ava sedo, Iesu da ambojimbi usera, ainda geka Korafe-Yeghaaimi jovereghusera amo,Matthewmonemonde dabade iriari. Ava kotise,namane dambu ‘na’, ‘namane’, o‘namonde’ gefuseri.

Jusi embo da kini (king) anakoraireira, javo David, ainda imendi eniamboda foa natofo kaifa arira, amoIesu ri. Ava ijugari dae sedo, Matthewnunda geka evia gefusira.

Matthew Geka Gefusira, AindaMendo Mendo Mo Eviri.

1:1–2:23 Iesu nange sirorusira.3:1-12 John Bafataito Ari Kato sara-

mana edo ghusira.3:13–4:11 Iesu bafataito etiri

ainda amboda, Satan ira Iesudederusira.

4:12–18:35 Iesu Frovensi Galileeaminda deinghuse, vironu sedoghusira.

19:1–20:34 Iesu Frovensi Galileeghedo, ira Jerusalem buvuru-tusira.

21:1–27:66 Fura Kakara (HolyWeek) aminda, rejo avasirorusira.

28:1-20 Iesu ambarida ghe jebugeeredo, nunda natofokena isaghaetiri, ne gosuseri.

1:1-17 IesuKeriso DaNombuamaneri.(Luke 3:23-38)

1 David nengae Abraham ghaeda imendi, Iesu Keriso ri. Nundanombuamane da kiki mo eviri.2 Abraham da mandi mo Isaac ri.Isaac da mandi mo Jacob ri. Jacobda vide jamena mendeni, ne Judah dedabade siroruseri. 3 Judah da videjamena etoto naká, Perez nengaeZerah ghaeri. (Perez nengae Zerahghae da noi javo mo, Tamar ri.) Perezda mandi mo Hezron ri. Hezron damandi mo Ram ri. 4 Ram da mandimo Amminadab ri. Amminadab damandi mo Nahshon ri. Nahshon damandi mo Salmon ri. 5 Salmon damandi mo Boaz ri. (Boaz da noi javomo, Rahab ri.) Boaz da mandi moObed ri. (Obed da noi javo mo, Ruthri.) Obed da mandi mo Jesse ri. 6 Jesseda mandi mo David ri. Nu namondeIsrael embo da kini (king) nune usira.

David da mandi mo Solomon ri.(Solomon da noi mo, giti Uriah kenavai edo iriri, David saghimbe ru-rusira). 7 Solomon da mandi mo Re-hoboam ri. Rehoboam da mandi moAbijah ri. Abijah da mandi mo Asa ri.8Asa da mandi mo Jehoshaphat ri. Je-hoshaphat da mandi mo Joram ri. Jo-ram da mandi mo Uzziah ri. 9Uzziahda mandi mo Jotham ri. Jotham damandi mo Ahaz ri. Ahaz da mandi moHezekiah ri. 10Hezekiah damandi moManasseh ri. Manasseh da mandi moAmon ri. Amon da mandi mo Josiahri. 11 Josiah da vide jamena mendeni,ne Jechoniah de dabade siroruseri.Sifo aminda, Babylon emboimi feranamonde Israel embo da abuamaneava, sosighi edo nenda reighi Babylonaminda budo iseri.

12 Budo ero, Jechoniah damandi Shealtiel aminda sirorusira.Shealtiel da mandi mo Zerubbabelri. 13 Zerubbabel da mandi mo Abiudri. Abiud da mandi mo Eliakim ri.Eliakim da mandi mo Azor ri. 14 Azorda mandi mo Zadok ri. Zadok damandi mo Achim ri. Achim da mandimo Eliud ri. 15 Eliud da mandi moEleazar ri. Eleazar da mandi moMatthan ri. Matthan da mandi mo

Page 5: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 1:16 2 Matthew 2:6Jacob ri. 16 Jacob da mandi mo Josephri. Joseph mo nu, Iesu da noi Mary danuvuri. Iesu resena eindae, natofoimiseraera, “God Genembo eni mutarisisira amo, numori,” aminge seraera.

17 Avori, Abraham tano ghe firaDavid kena buvurutusira ainda soroaminda, Iesu da nombuamane 14 avasirivo udo fuseri. Tano David tanoghe fusira aminda, Babylon emboimifera namonde Jusi emboda abuamaneava sosighi usera, ainda soro amindabarago, Iesu da nombuamane 14 avasirivo udo fuseri. A kotugo, sifoaminda ghedo fira Iesu sirorusira, abarago, nunda nombuamane 14 avasirivo udo fuseri.

1:18-25 Iesu Nange Nange Sirorusira,Amo Eviri.

(Luke 2:1-7)18 Iesu Keriso nange nange

sirorusira, amo eviri. Iesu da noiMary ava, genembo Joseph kenadatu didighuseri. Datu dighero,nengae nunda nunda irise, Marynu Asisi Kakara da fakinaimi kauriusira ava, itatamusira. 19 Mary nukauri etiri gido, nunda datu genemboJoseph, bune jaredo Mary doyarikotisira. Avata nu genembo evevari,a nu sifo ghousa kotofuko da ariava edo ghusira. A gido, erá mekageure dae sise, nu ufena doyarikotisira. 20Nu ava kotise, aturu usira.Aturuda, aneya numokena isaghaetiri gosusira. Giri, aneya Joseph kenasisira, “David da imendi, iresa. Nindadatu gagara Mary, ava fitarésa! Jooju ae aresa. Ainda beká mo: nujo emboroda kauri aeri. Nu AsisiKakara da fakinaimi, kauri edo irira.21 Nu mandi fumbarira amo, nundajavo Iesu, ava jighareva! (Javo Iesuda tuka mo: ‘Sari Jebugari Katori’.)Iesu jighareva, ainda beká mo: nundanatofo da ari ekoko da bouvu, nunefumbarira,” aminge sisira.

22-25 Setiri dadabetiri, Joseph ditifangedo erorusira. Eredo, Bajarida aneya rea numokena sisira avause, Mary fifitusira. Fifitusira avata,nengae jo dabade avae irise, nu

mandi fufusira. Fumbiri, Josephmandi ainda javo Iesu jijighusira. Arievia sirorusira amo, jo tefo siroraeri.Susudae sirorusira. God nu rea nundaferovetakena setiri gefusira, ava bekáare dae sedo sirorusira. God setiri,geka gefusira amo eviri:“Gagara seka eni genemboghae jo

avae irise, kauri edo mandifumbarira.

Fumbari, natofo mandi ainda javoEmmanuel jigharera. (Em-manuel da tuka mo: ‘God Na-monde Dabade Irera’.)”

22:1-12 Kokotofu Mendeni Iji Vitari Da

Ghedo Fuseri.1 Iesu nu frovensi Judia aminda,

reighi javo Bethlehem ainda jokádasirorusira. Genembo javo Herod, nukini (king) edo frovensi Judia, nunekaifa edo ghusira. Iesu siroretiriainda amboda, gegenembo mendenidamana da aito ava gi kasama edoghusera aimi, iji vitarikena ghedofera, reighi Jerusalem aminda buvudo2 ategi useri, “Kokoi Jusi embo dakini (king) ari dae sedo, sirorumutaraamo, redari? Nunda damana ijivitarikena ominda, vivitiri gido,namane numo tambudo tumondebainghari dae sedo referere,” amingesiseri. 3 Aminge setero, Kini (King)Herod manamana usira, Jerusalemembo isambude dabade. 4Manamanaedo, Herod setiri fristi+ da babojegari,Moses da Geka ijuga kakatode+dabade fera totorugetero, Herodnemokena ategi usira, “God Genemboeni dirigari furare dae sisira amo,reda siroraeti?” aminge sisira.5Aminge setiri, ne siseri, “Nu frovensiJudia ainda jokáda, reighi Bethlehemaminda siroraeti. God setiri nundaferoveta eniimi geka aindae, emingegefusira:6 ‘Frovensi Judia aminda, reighi Beth-

lehem ainda bajari jo kitakoiraeri. Frovensi Judia aindababojegari mendeni, ne jo nu-mongo iraeri.

Page 6: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 2:7 3 Matthew 2:18Ainda beká mo: Bethlehem jokáda

Bajari tomanako eni siroredo,nanda natofo Israel embokaifa arira.’ ”

Fristi+ da babojegari a Moses da Gekaijuga kakato+, aminge siseri.

7 Setero dadabetiri, Herod ufenaaghi etiri, kasama kakato iji vi-tarikena ghedo fusera amo, feraHerod de dabade geka siseri. Kokoida damana nanjigo isagha etirigosusera ava, nene setero Herodniningusira. 8 Ningido, ne dirigusesisira, “Yasivu, tava e gogoghombedokokoiá tambove! Tambareva amo,fuvu saovo, nambarago yama kokoiátambudo tumonde bainghaonasi!”aminge sisira.

9 Setiri, ne Herod do eredo erasoroda, damanaá sekago gosuseri.Damana, ne giti nenda reighi ijivitarikena aminda gosusera, daba avagosuseri. Gido, damana da ambodaamboda udo iseri. Era, damanamo, kokoi da irari vasa ainda ikádajaraghiri gosuseri. 10Damana amindajaraghiri gido, ivuga ambari ava useri.11 Ivuga use, kambo aminda teredomandiá noiMary ghae gosuseri. Gido,kauboi dadarigedo, mandiá tumondebainghuseri. Amingedo, nenda javoafigedo, joba mandikena futuseri.Auri ‘gold’, ika javo frankinsens(frankincense) ainda muka, a ika enijavo moor (myrrh)* ainda muka avafutuseri.

12 Mutudo, ne aminda avise aturuuseri. Aturuda God nemokena sisira,“Ne jo Herod kena jovereghe yaeareva. Ne Herod dodo, emboroeninda yasivu!” aminge sisira. Setiriningido, ne aminguseri.

2:13-15 God Setiri Joseph Noaroghae,A Nenda Mandide Eredo, Reighi EgyptAminda Iseri.

13Kokotofu eredo ero, Joseph aturuusira. Aturuda, Bajari da aneyanumokena isagha edo sisira, “Eredo,nearo mandighae budo, reighiédodo, Egypt aminda sumbu yasivu!Aminda buvudo irovo, amboda saonojovereghe furareva. Ainda beká mo,Herod mandiá dari ambare dae tavaerira.” 14 Aminge setiri, Joseph eredonoaro mandighae budo, tumba dabaaminda reighi Egypt iseri. 15 Erabuvudo aminda irero, Herod ambirigido ainda amboda, jovereghe fuseri.Bajari setiri ne amingusera amo,jo tefo aeri. Nunda geka rea setiriferoveta eniimi gefusira ava, beká aredae sedo, nune setiri ne aminguseri.Nunda geka ferovetakena setirigefusira amo, eviri:“Nanda Mandi dae kori seteno, Egypt

ghedo buvudo fusira,”feroveta aminge gefusira.

2:16-18 Isoro Kakato Ne, BethlehemDa SasinguKikitakoAvaDetero Amomon-jeguseri.

16 Herod kokotofu iji vitaridaghe esa fera numo dederusera, avakasama edo, janje eko usira. Janjeeko etiri, reighi Bethlehem a reighimendeni ainda tinguda irera, aindavide jamena ghaeko etoto jo darigaeiriara, ava daoro amboro dae sisira.(Kokotofu damanadae rea Herod kenasisera ava kotise, nu ghaeko etotosisira.)

17 Setiri amingero, ferovetaJeremiah rea sisira ava, sirorusira.Jeremiah nu eminge sisira:18 “Reighi Rama aminda, dimbia so-

rara ero nininguseri.Novia Rachel nunda sasingudae dubo

mema use, sorara janjaguusira.

Nunda sasingu isambu amomonje-gusera aindae, dubo memaifira nu fure gagojusira.

* 2:11: Roera eni tamo foyago da gekaimi ‘frankincense’ seraera amo, nu ika kitako ainda mukari.A roera eni javo ‘moor’ (myrrh), ábarago ika kitako ainda mukari. Ika etoto naká resena einda tamoava jeoro, muká buvudo dingheari budo, orivi da muká ainghae dabade baingoro edo aimi, tamo aroera daveraera. Muká ainda muno eveva beká, ava sedo nunda mino mindafu bekári. Sifo aminda,ne kokotofudae joba mutari dae use, roera avavaga mutudo ghuseri. Avori, kokotofu ne Iesu kakara use,roeraá numokena futuseri.

Page 7: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 2:19 4 Matthew 3:9Mave foa nu jo eghovo dari irae beká

ava usira,”Jeremiah aminge sisira.

2:19-23 Joseph Eredo Mary NengaeIesu Ghae Bu Jovereghe Fera, ReighiNasareth Aminda Buvurutuseri.

19 Joseph nu reighi Egypt amindairiri, Herod ambiri ainda amboda,Joseph aturu usira. Aturuda, Bajarida aneya sekago numokena isaghaedo, 20 geka sisira, “Evetu genembo,mandi daoro ambare dae kotiseraamo, ambududuruseri. Ava sedo,eredo nearo mandighae budo,reighi tomanako Israel aminda,jovereghe yasivu!” aneya amingesisira. 21 Setiri, Joseph eredo mandiánoighae budo, nemonde jovereghedoreighi tomanako Israel aminda iseri.

22 Archelaus nu, numamo Herodda vasa budo kini (king) edo, reighitomanako Israel da frovensi eni javoJudia ava, nune kaifa edo ghusira. Avaningido, Joseph aminda anumbari ojuusira. Oju use iriri, aturuda, gekamendeni ijugetero ningido, eredonoaro mandighae budo, nemondefrovensi Galilee aminda iseri. 23 Era,reighi Nasareth aminda dighi anum-buseri. Joseph nu jo tefo amingaeri.God nunda geka ferovetakena setirigefusera, ava beká sirorare dae sedo,God setiri Joseph amingusira. Fer-oveta rea gefusera amo, eviri:“Natofoi nundae, ‘Nu Nasareth em-

bori,’ sarera.”aminge gefuseri.

33:1-12 John Bafataito Ari Kato Aimi,

Bajari Da Emboro Rerebusira.(Mark 1:1-8; Luke 3:1-18; John 1:19-28)

1 Ainda amboda, John BafataitoAri Kato ira reighi, uvu a evetugenembo irae da vasa frovensi Judiaaminda, tuturo edo vironu sedoghusira. 2 Vironu eminge sedoghusira, “God nunda natofo+ kaifaari da sifo ojighira utuako erira. Ava

sedo, fuvu eminda, nenda ari ekokovujegedo doyove!” aminge sedoghusira. 3 Feroveta Isaiah anakorabeká nunda buku jokáda John dasaramana aindae, eminge gefusira:“Mave reighi uvu a evetu genembo

irae da vasa aminda fetirise,beka fainghedo geka resira:

‘Bajari da emboro rerebevu dambuare!’ ”

aminge gefusira.4 John nu sino fuka javo kamero

(camel), ainda anoso ava firedo,asugedo ghusira. A nunda ifu digharibarago, kau daba ava edo, dighidoghusira. John nu aminda irise,sisi a finje ava, bayaudae rise irághusira. 5 John nu vironu sirureari,evetu genembo isambu eredo, nendafrovensi Judia da reighi mendeni,nenda reighi Jerusalem, a kotugonenda reighi mendeni uvu Jordantingu aminda ghedo foa John kenatotorugedo ghuseri. 6 Totorugedo,nenda ari ekoko vujegeoro, John neuvu Jordan aminda bafataito edoghusira.

7 Umbu eni, Moses da Geka kaifakakato+ a Sadusi embo+ mendeni,ne dabade fera, John nemo bafataitoare dae sedo totorugetero gido, nueminge sisira, “Ne Satan da sasin-guri.* Ne na jo derae areva. Ne dubojo jovereghae ireva. God nenda ariekoko aindae, janje eko use mino mu-tari erekotira ava, ne jo reda darigeyae areva. 8 Ágido dubo joveregheveka eveva use irivu! Amingururovogido, ne dubo joveregheteva, avaGod a natofo isambu kasama arera.9 Erá eminge seove, ‘Abraham nama-nenda abua gido, God namane ujueraira,’ aminge erá seove! God nuuju aetira amo, nu sari ghamana ir-itirira eimi, Abraham da sasingu ji-naeteri. God jo evetu genembo daoróda, jo kotae eraira. Maveju Israelembo o oro eni amo, God jo kotae

* 3:7: Tuturo eminda, ekaresia+ da babojegari a kasama kakato mokogo erekotera amo, eminda Satandae sise resira. Ava sedo, namane tamo foyago da geka ‘snake’ dodo, Satan da javo isagha siseri.

Page 8: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 3:10 5 Matthew 4:9eraira. 10God nu, ika karivakoi susudajari dae, simbugedo refira. (Ika re-sena emo, nemori.) Ika vuji evevajigharira, a nu irarira. O jo evevajighae arira amo, God ika amo jedoavarakada dungari avarira. 11 Nendadubo jovereghari da tano ava ijugaridae sedo, ne tefo uvu vanemboimi er-aena. Avata Genembo eni, nanda am-boda refira amo, nu nenda mendeniava, Asisi Kakara nengae avarakaghaeaimi bafataito arira. Nu genemboteria bekári. Na jo numongo iraeri.Na taká sabua+ bekári. 12 Genemboamo, nu vare numamo eninda kau-gori. Nune farava veka budo, soro aridae sedo, simbugedo refira. Nu soroedo farava da beká ava simbuge budo,nunda kamboda fitari irarira. O vekada anoso nengae farava da ifu amobudo, avarakada fugari vosedo evovo-dae aminda irarira,” John nu Mosesda Geka kaifa kakato+ a Sadusi embo+,nemokena aminge sedo ghusira.

3:13-17 John Nu Iesu Ava BafataitoUsira.

(Mark 1:9-11; Luke 3:21-22)13 Sifo aminda, Iesu frovensi

Galilee aminda ghedo ira, uvu Jordanaminda, John kena buvurutusira.Buvudo, numokena sisira, “Namobafataito aso dae refena!” amingesetiri, 14 John nu bureguse sisira,“Nane, ni bafataito aono dae resesa.Amo jo inono iraeri. Geka bekári:namoá, nine bafataito aetesi,”aminge sisira. 15 Setiri, Iesu minosisira, “Avata do, refira ava furare! Ni,na bafataito aresa! Aminguse, nangaeGod da uju ava arera,” Iesu amingesetiri, John ‘avori’ sedo, nu eredo Iesubafataito usira.

16 Etiri dadabetiri, Iesu uvuda ghevivitiri ainghae dabade, utu afigetiri,Asisi Kakara kau, ribo avavaga isaghaedo numokena vovosusira. John nugosiri, vose fira Iesu kena asugusira.17 Asugetiri, beka utuda ghe isaghasiri ne nininguseri, “Emo nanda dubobari Mandiri. Na, nundae ivuga bekáuse, aiyakoe resena!” geka amingesetiri dadabusira.

44:1-11 Satan Nu, Iesu Da Fakina Dere

Gari Dae Usira.(Mark 1:12-13; Luke 4:1-13)

1 Ainda amboda, God da Asisi imiIesu unumbe budo ira, reighi uvu aevetu genembo irae da vasa amindaisira. Satan foa nunda fakina avadere gare dae sedo, budo isira. 2 Irabuvudo aminda irise, sifo a tumba 40ainda jokáda, Iesu nu bayau eni jomindaeri. Aminguse, ighoi itatamiri,3 Satan fira numokena sisira, “Ni Godda Mandi iraresa amo, se ghamanaéfarava jinari mindase!” 4 Aminge se-tiri, Iesu mino sisira, “God da Gekaeminge resira:‘Evetu genembo oka bayau vanembo

kotarera amo, God da jebugabeká jo tambae arera.

God da Geka rea resira aimi, evetugenembo jebugarera.’ ”

Iesu aminge sisira.5 Setiri dadabetiri, Satan nu Iesu

unumbe budo, God da reighi kakaraJerusalem aminda ira teredo, God daKambo+ ainda enoda viti ira fetedo,6 Satan jovereghe Iesu kena sisira, “NiGod da Mandi iraresa amo, jaunghegaone! Jaunghaso dae resena aindasusu mo, God da Geka eminge resira:‘God nunda aneya, ni kaifa aoro dae

sari,nene ni kaifa ururoro, ni vosiya

nenda ungoda desembedovose fetaresa.

Ninda ata jo ghamanai de fokughuse,jorae arira,’ ”

Satan aminge sisira.7 Setiri, Iesumino numokena sisira,

“Resesa amo, geka bekári. Avata vasaeninda, God da Geka eminge resira:‘Nenda Bajari God ava, jo dere gari

dae, ae areva,’ ”Iesu aminge sisira, numokena.

8 Setiri dadabetiri, Satan nu Iesuunumbe budo ira, doriri mindafu eniaminda buvurutusira. Buvu amindafetedo, reighi a frovensi isasambu en-dada irira, ainda fakina a duro avaijugetiri gosusira. 9 Gosiri, Satan

Page 9: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 4:10 6 Matthew 4:24sisira, “Iesu, ni kauboi darido na tu-monde baingharesa amo, reighi eindaduro oroko eregosesa evia, nindaemutono baresa,” aminge setiri, 10 Iesumino numokena sisira, “Na dodo yasi!God da Geka eminge resira:‘Nenda Bajari God nusuka numoá, tu-

monde bainghuse, nunda ujuavanembo areva!’ ”

Iesu aminge sisira. 11 Setiri ningido,Satan nu dodo iri, aneyamendeni feraIesu sonembuseri.

4:12-17 Iesu Tuturo Edo FrovensiGalilee Aminda, Vironu Sedo Ghusira.

(Mark 1:14-15; Luke 4:14-15)12 Sifo aminda, Kini (King) Herod

setiri nunda mendeni era, John Bafa-taito Ari Kato ava sandi diburadafifituseri. Etero ava ningido, Iesueredo frovensi Galilee aminda isira.13 Nu reighi Nasareth aminda jo sek-ago irá ghae edo ghusira. Nu yareighi javo Kaponiam, aminda irághusira. Kaponiam mo, uvu da teriajavo Galilee, ainda betuda irira. Na-monde Israel embo nunda oro oroaimi enda soro vesa edo rurusera dasifo aminda, namondeda oro etoto,Zebulun a Naphtali ondide dabade,reighi amo nene ruruseri. 14 Iesuamingusira amo, nu jo tefo aeri. Godda feroveta Isaiah rea sisira ava bekáare dae sedo, nu amingusira. Isaiahgeka sisira amo, eviri:15 “Zebulun ondi nengae Naphtali

ondighae da reighi ava, Israelembo da gitofuimi sosighiedo bu jighirera. Uvu Jordanbeina onakena a emingekenaisambu, gitofuimi sosighi edobu jighirera. Frovensi Galileeda enda isambu, gitofuimisosighi edo nenda tofodaeruruseri.

16Gitofu frovensi Galilee aminda tum-baghae iriara ava, ne usasatomanako gosuseri.

A mendeni ambari dae urogho useranembarago, God da usasajaraghiri gosuseri.”

God setiri Isaiah aminge sisira. Aindabeká mo: Iesu amboda foa vironusarira, ava kotise sisira.

17 Sifo aminda, Iesu tuturo edo gekaemo vironu sedo ghusira, “God nundanatofo+ kaifa ari da sifo ojighira utuaerira. Ava sedo, nenda ari ekoko vu-jegedo dovu!” aminge sedo ghusira.

4:18-22 Oka Bambari KakatoAvononde Naká Ava, Iesu Aghi Usira.

18 Sifo eni, Iesu nu ira, Galilee uvuda teria irira aminda buvudo, aindadengesida deinghudo ise, Simon (oPeter seraera) nunda namendi An-drew ghae, ne voto voyuvaimi okabarero gosusira. Nemo oka bambariembori. 19Avo gido, nemokena sisira,“Nengae fuvu, namonde dabade irise,dengoro indono ningido, oka bambu-raeva aminga ava, nengae ya evetugenembo unumbedo, God Afakena bufurove!” aminge sisira. 20 Amingesiri ainghae dabade, nengae javi eeredo nenda voto voyuva amindadodo, nunda amboda iseri.

21 Era, Zebedee da sasingu etotonaká, James nengae John ghae, avatafuseri. Nengae numamode dabade,ghaka+ jokáda voto voyuva toka dif-ero gosuseri. Gido, Iesu nemokenakori siri ainghae dabade, 22 nengaeeredo numamo ghaka+ aminda dodo,Iesu da amboda iseri.

4:23-25 Iesu Reighi Mendenikena IseVironu Sise, Seari Kae Evetu GenemboJejebugedo Ghuseri.

(Luke 6:17-19)23 Iesu frovensi Galilee aminda

birurughudo ise, dengoro indarikamboda+ teredo vironu sedoghusira. God nunda natofo+ nangekaifa eraira, ainda Bino Evevaava ijuguse seari ningido ghuseri.Aminguse, evetu genembo mendenikae ekoko dombu eni dombu eni budoiriara ava, seari jejebugedo ghuseri.24 Amingiri, nunda bino iri, evetugenembo frovensi Syria aminda iri-ara, nembarago nininguseri. Ningido,kae evetu genembo Iesu kena budofuseri. Mendeni mo, sukaruimi

Page 10: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 4:25 7 Matthew 5:13asugetero iriari. Mendeni mo,jinongu tambudo ghuseri. A mendenimo, ungo ata dimbiri iriara ava,isambu unumbe budo fera Iesu kenabuvero gido, setiri ne jejebuguseri.25 Amingetiri, nunda bino iri, evetugenembo digari ningido eredo, numogari dae sedo nunda amboda iseri.Frovensi Galilee embo, FrovensiJudia embo (Jerusalem embo aindedabade), Frovensi Dekapoles embo,a Frovensi Perea embode dabade,isambu totorugedo Iesu da ambodaiseri.

55:1-12 Dengoro Induduse, Iesu Ivuga

Da Susu Ava Ijugusira.(Luke 6:20-23)

1 Iesu evetu genembo totoruguseraava gido, nu enda jiro fumbari amindavitíra anumbusira. Anumbetiri,nunda mendeni fera numokenatotorugetero, 2 nu tuturo edonemokena dengoro induduse, emingesisira:

3 “Evetu genembo mave emingekoteraera: ‘Namokena eveva enitefori,’ mave aminge koteraera amo,ne endada irise, ivugaghae iraeteri.Ainda beká mo: ne sifo amboda Godda vasa eveva aminda teroro, God nekaifa* ururari irarera.

4 “Evetu genembo mave sorara adubo memaghae irá gheraera amo,ne endada irise, ivugaghae iraeteri.Ainda beká mo: God ne sifo amboda,eghovo de budo kaifa ururari, ivu-gaghae irarera.

5 “Evetu genembo mave endaeminda irise durumugedo, jo totofonemoá nembo kotae eraera amo, neivugaghae iraeteri. Ainda beká mo:God nunda sonemba a esimbugari reamutari sisira ava, sifo amboda mutarinene barera.

6 “Evetu genembo mave endaeminda irise geka beká vanembouju use, ari eveva use irá gheraeraamo, ne ivugaghae iraeteri. Ainda

beká mo: sifo amboda, ivuga a dubojamaimi, nenda ghamo joká bedoarira.

7 “Evetu genembo mave endaeminda irise, nenda kokomanadaejoka use sonemberaera amo, neivugaghae iraeteri. Ainda beká mo:sifo amboda, God evetu genembo amojoka edo unumbarira.

8 “Evetu genembo mave endaeminda irise, nenda dubo jokásimbugedo, kotari eveva avanembokotise irá gheraera amo, ne ivugaghaeiraeteri. Ainda bekámo: sifo amboda,ne ya God da dombu garera.

9 “Evetu genembo mave endaeminda irise, mainungari da emboroava tava use irá gheraera amo, neivugaghae iraeteri. Ainda beká mo:sifo amboda, God nemokena, ‘Nenanda sasinguri,’ sarira.

10 “Evetu genembo mave endaeminda irise, geka eveva siruroro, oari eveva ururoro aindae, gitofuiminemokena fakarago use bouvufutururoro mema itatamarera amo,ne ivugaghae iraeteri. Ainda bekámo: sifo amboda, ne God da vasaeveva aminda ya teroro, God ne kaifaururari irarera.

11 “O ne namo tumondururovoaindae sedo, evetu genembomendeninendae aji sise jijivu sarera, odedo gaedo ghuse gungubo sareraamo, 12 ne endada irise, ivugaghaeiraetevu. Ainda beká mo: ne memaitatamuse, kau God da ferovetamema itatamedo ghusera aminga ava,itatamareva. Amo, evetu genembomendeni ne God da feroveta aikena,fakarago use bouvu muteoro memaitatamedo ghuseri. Ava sedo, ne sifoamboda God da vasa aminda, minoeveva ava bareva,” aminge sisira.

5:13-16 Kuristini Ne, Kau Karaje AUsasa Ainda Kaugori.

(Mark 9:50; Luke 11:33; 14:34-35)13 Aminge sise, Iesu sisira, “Evetu

genembo isambu endada irera emo,ne kau bayau okia jokáda vendido

* 5:3: Afige, Geka Se Disugari Da Vasa aminda, geka Natofo dae rea gefusera, ava tege garesa.

Page 11: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 5:14 8 Matthew 5:21itiraera, ainda kaugori. A nemo,kau karaje bayau etoda averegeraera,ainda kaugo ava edo ireva. Karajebayauda fitido mindiraera aimi,dubo eveva itatameraera. Kau dabaaminga ava, ne natofo jokáda arieveva ururovo gido, evetu genemboisambu, ne God da emboro+ eveva avakotise, itatamuse irarera. O karajesasaka edo tive janje dadabarira amo,emboroda fugoro evetu genembo isekotae fatarera. Kau daba amingaava, nenda ari ekoko dotutusevaava, sekago tuturo edo use, ne Goddoyareva amo, evetu genembo jofoama nemokena sonemba a evevaeni jo bae arera.

14 “Ne natofo isambu da usasa dakaugo ava edo irevva. Kote givu!Reighi doririrda dighido irera ovia,jo jungari da kaugo iraeri. 15 A ko-tugo, namonde arivo injibarera amo,jo bu ya ambokena ae arera, o jo bugagara ae arera. Namonde, emboroijugari dae sedo, arivo injibe jighe-oro jaragheraira. 16 Kau daba amingaava, erá nanda usasa bu jungeove daeresena. Ari eveva use a geka bekásise, nanda usasa natofo isambu kenaijugururovo nemokena gosuse, GodAfa utuda irira, nunda javo jighoroerarira!” aminge sisira.

5:17-20 God Da Geka Moses GembudoSisira Amo, Namonde Iesu Da AmbodaAmboda Use Iraeteri.

17 Aminge sise, Iesu sisira, “God daGeka Moses a feroveta mendenindedabade gefusera amo, oroko irira.Erá nandae eminge seove: Iesu nu,God da Geka Moses gefusira ava,

sari dadabare dae sedo ojighira, avaerá seove dae sise resena! Na,God da Geka Moses gefusira ava, jonane saono dadabare dae sedo fu-raeri. Na ijugaono, Geka gefusiraainda beká ava, sirorare dae sedorefena. 18 Kotovo dae sise, emingeresena. Utu endaghae jo ya tano tam-bae irari, God da Geka Moses gefusiraamo, jo dabako reda kosasaghae arira.GoddaGeka aindamendomendo iriraava isasambu, ainda beká ava sirorarigido, God amboda sari utu endaghaeisambu dadabarira. 19Ava sedo, maveGod da Agho Dari da mendo kitakobeká eni ava bejise, evetu genembomendeni nune unumbe bu yariraamo, nu sifo amboda God da vasada,mandi ijoghako beká ava arira. Omave God da Agho Dari ava kaifause, evetu genembo mendeni amin-gaoro dae sarira amo, nu sifo ambodaGod da vasa aminda, genembo koto-fuko arira. 20 Moses da Geka ijugakakato+ a kaifa kakato+, ne God daAgho Dari ava kaifa eraera. Avatane, jo inononda kaifa ae eraera. Avasedo, na nemokena eminge resena.Ne, Moses da Geka ijuga kakato+ akaifa kakato+ rea eraera ava, nenee darigedo, God da Agho Dari kaifae gogoghombareva. Ne jo amin-gae areva amo, ne God da vasada joterovo, nune kaifa ae arira,” amingesisira.

5:21-37 Namondeda Dubo Joká KaifaE Gogoghombaeteri.

21 Aminge sedo, Iesu sisira, “AbuaMoses† nu abuamanekena geka

† 5:21: God da Geka Moses imi gefusira amo, Baiboro (Bible) jokáda fitero teredo, buku ghabu soveniava sirorusira. Buku ainda javo mo: Genesis (Tuturoda), Exodus (Reighida Ghe Ya Buvari), Leviticus (LeviOndi+ da Saramana), Numbers (Javo Tegari Da Buku), a Deuteronomy (Agho Dari Sekago Isagha Sisira),Avori, namonde oroko ‘Moses da Geka’ seraera amo, namonde buku 5 setena avanembo kotise, aindaeseraera. O Israel embo mo, ne umbu mendeni ‘Moses da Geka’ o tufako ‘Moses’ sedo ghusera amo, ne joGod da GekaMoses gefusira, avanembo kotise, sae edo ghuseri. Nenda kiki mendeni a nenda ijuga kakatomendeni da kotari ábarago kotise, ne aindae ‘Moses da Geka’, o ‘namanenda agho dari’, o ‘namanendakiki’ sedo ghuseri. Avori, eminda tuturo 5:21, a kotugo tuturo 5:27; 5:31; 5:33; 5:38; a 5:43 ainda jokáda,namaneMoses da javo isagha gefuseri. Avata, Matthew gefusira amo, nuMoses da javo jo isagha saeri. Nueminge gefusira, “Namanenda abuamanekena eminge sirureoro ningido ghuseri,” avanembo gefusira.Geka beká: geka eminda teguterera emo, Moses nune gefusira. Namane aindae sedo, Moses da javoisagha gefuseri.

Page 12: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 5:22 9 Matthew 5:34-36mendeni mendeni sisira ava, nekasama ereva. Ainda geka eni moeviri:‘Erama komana deóso ambeure! Ko-

mana daso ambarira amo, nisandi bu ya jaji (judge) dadombuda koto arera,’

Moses abuamanekena aminge sisira.22 Avata na oroko nemokena emingeresena, ningivu! Mave nunda na-mendighae beisiga use, janje eko ariraamo, God nunda ari eko oimi, kaukomana dari ambari da kaugo avakotarira. Nu aindae sedo, ambodanumokena ategi arira. O mave nundanamendikena jijivu sarira amo, nubudo ya kaniseremane da dombudakoto arera. O mave jijivu sise nundanamendikena sarira, ‘Nane saono bumindase! Guka dagaya futo!’ amingesarira amo, nu ari ekoko mino mutarivasa a ainda avaraka ava utua bekáarira. 23 Erá amingava siroreure daesise, ni emingaetesi! Ni olta (altar) dadombuda fetedo, ninda joba God kenamutari dae use, dara eni ninda na-mendikena usesa ava kotaresa amo,24 eveva mo, ninda joba olta (altar)da dombuda fiti dodo, ni joveregheya buvudo, ninda namendighae ategiedo mainungareva. Ainda amboda, nisekago jovereghe foama teredo, nindajoba God kena mutaresa.

25 “O ninda komana nimokena kotoari sarira amo, emboroda tambudoategi use, geka eveva sise mainun-gareva. O jo amingae aresa amo, ni yakoto vasada buvaso, komana ni budojaji (judge) kena mutari, nune budosari, forisi (police) ni budo ya dibu-rada fitarera. 26 Amingarera amo, nijo totoi doyoro buvudo ya dubo jamaae aresa. Jaji ninda dara da mino reasarira, ava aso dadabari, amboda foabuvaresa.

27 “Moses geka eni sisira ava, na-monde niningudo refera. Amo eviri:‘Kombo yagera ava erá eove!’aminge sisira. 28 Avata na orokonemokena eminge resena, ningivu!Mave fuge evetu eni gido, yagera aridae kotarira amo, a darari. Amo,

ni aminge kotiruraso, ninda janjejokáda, ari eko anakora sirorarira.29Avori, ninda diti gimandukena aimigosuse, ni ari eko aso sirorarira amo,gunumbe fugaresa. Eveva mo: nitamo tomanako da roera dabako bufugedo, iria ambu ya God kena bu-vaso, nune ni kaifa arira. O ni ditietoto aminge irise, ari ekoko use iriaambudo, ya ari ekoko mino mutarivasa aminda teraresa amo, eko a bou-vugori. 30 O ninda ungo gimanduaimi dara aso, ari eko sirorarira amo,gafuge fugaresa. Eveva mo: ni tamotomanako da roera dabako bu fugedo,irá ambu ya God kena buvaso, nune nikaifa arira. O ni ungo etoto amingeirise, ari ekoko use iria ambudo, yaari ekoko mino mutari vasa amindateraresa amo, eko a bouvugori.

31 “Moses Geka eni sisira ava, na-monde niningudo refera. Amo eviri:

‘Mave nunda evetu doyari sarira amo,nu giti nunda geka gembumu-tari yari, noaro bu gosururari,nu doyarira,’

aminge sisira. 32 Avata na orokonemokena eminge resena, ningivu!Nearo dara jo ae ava, tefo doyaresaamo, a darari. Ni amingaso, nearoya genembo enikena vai edo irariraamo, ainda javo yagerari. Amingariraainda susu nimori.”

33 “Moses geka eni abuamanekenasisira ava, namonde niningudo refera.Amo eviri:

‘Ni Bajari da javoda rea ari saresa amo,amingaresa. Jo doyae aresa.’

Abuamane aminge sedo ghuseri.34-36 Avata oroko na nemokenaeminge resena, ningivu! Nindageka tumondaoro dae sedo bekagagojuse, jo Bajari da javoda bekagajae aresa. Ni tefo ‘Ai, amingarena.’sedo amingaresa, o ‘Tefo, jo ae arena,’

Page 13: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 5:37 10 Matthew 5:48sedo doyaresa. Ni jo Baiboro (Bible) ‡da javo sise, beka gajae aresa. 37Amo,ni eminge saresa, ‘Ai, amingarena,’o ‘Tefo, jo amingae arena.’ Tufakoaminge saresa amo, inono arira. Oni evetu genembo mendeni da javodabeka gajaresa, ainda susu mo Satanri,” Iesu aminge sisira.

5:38-48 Mino Mutari Da Gekari.(Luke 6:27-30, 32-36)

38 “Moses§ geka eni sisira ava, na-monde niningudo refera. Amo eviri:‘Komana nimokena dara arira amo, ni

minonda mutaresa. Ni jo kotedoyae aresa,’

aminge sisira. 39 Avata na, nemo-kena eminge resena! Mave daranimokena arira amo, ainda mino joae aresa. Ninda sovo gimandukenamegha arira amo, jovereghe, umbe-fukena barago megha are! 40 Maveninda tamo asugari kosughe bari daesedo, ni bu ya koto arira amo, nindajavo desamugedo iraresa ábarago,mutaso barira. 41 Rome embo daisoro kato genembo eni, nimo tam-budo, nunda gugua fumbu yaso daesarira amo, ni jo ututu (kilometres)etoto** avanembo fumbu jarige fitaearesa. Ni ivugaghae sonembuse, gen-embo ainda gugua ututu (kilometres)avononde avavaga fumbudo, nengaeyareva. 42 O mave nimokena roeraenidae benunu sarira amo, tefo mutubare! A mave roera eni uju ari bu yaedo, sekago bu foa mutari sarira amo,mutu bare!

43 “Moses†† geka eni sisira ava, na-monde niningudo refera. Amo eviri:‘Evetu genembo ni uju eraera amo,

ne dubo baetesi. O mave niimboe eraera amo, nimbaragone imboe aetesi,’

aminge sisira. 44 Avata na nemo-kena eminge resena, ningivu! Nendagitofu dubo buvu! Mave nemo-kena dara eraera, o nendae aji ser-aera amo, nendae sedo banungevu!45 Amingareva amo, ne God Afa dasasingu beká ava areva. Amo, nekasama ereva: evetu genembo evevaa ekoko ainde dabade, God nundausasa muteari janimberaira, a borijamuteari diraira. Ne kau daba amingaava use, evetu genembo eveva a ekokoainde dabade, veka eveva aetevu.46 Evetu genembo mave ne dubo bu-raera, avanembo dubo bareva amo,God aindae ne jo esimbugae arira.Evetu genembo ekoko beká, takesibari kakato avavaga, ne aminger-aera. O evetu genembo ne imboeeraera, ava dubo bareva amo, Godaindae ne esimbugarira. 47 Evetugenembo maveghae komana areva,aikena nembo geka sareva amo, jonene seka tuturo edo aeri. Evetugenembomave God da Geka jo ningaeirera, nembarago kau daba ava er-aera. O nemo, nenda gitofu dubobudo nemonde dabade geka saovodae sise resena! 48 Afa utuda iriraai, evetu genembo isambukena vekaeveva eraira. Ne kau daba amingaava, evetu genembo isambukena vekaeveva use irareva!” Iesu aminge

‡ 5:34-36: Tuturo 34-36 aminda, namane Korafe-Yegha da irari ava kotise, namonde beka gagojuse,‘Baiboro’ (Bible) seraera, ava gefuseri. O Iesu nu, Jusi embo da irari a kiki kotise, a ne rea sise beka gajedoghusera, ava kotise, eminge sisira: 34 “Avata, na oroko nemokena eminge resena, ningivu! Ninda gekatumondaoro dae sedo beka gajaresa amo, ni jo Bajari da javoda beka gajae aresa. Ni tofo ninda javodabeka gajaresa. A beka gajaresa amo, ni jo utu da javoda beka gajae aresa. Amo, God da anumba vasari, joninda iraeri. 35 A kotugo, beka gajaresa amo, ni jo enda einda javoda beka gajae aresa. Emo God da atafitari da vasari, jo ninda tofo iraeri. A ni jo reighi Jerusalem da javoda beka gajae aresa. Amo namondedaKini (King), GodAfa nunda reighiri, jo ninda tofo iraeri. 36 Ni jo tofo ninda beo da javoda beka gajae aresa.Ainda beká mo: ni jo saso beo ingago ae arira o furigha vitae arira. Ni jo ainda bajari iraeri.” § 5:38:Afige, Matthew 5:21 ainda duruda tege garesa. ** 5:41: Sifo aminda, Jusi embo nenda reighi ava,Rome emboimi kaifa edo ghuseri. Avori, Rome embo da agho dari eni mo eviri. Nenda isoro kakatoimiujuda seari nati embo nenda gugua fumbudo ututu (kilometres) etoto naká jarigaeti. †† 5:43: Afige,Matthew 5:21 ainda duruda tege garesa.

Page 14: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 6:1 11 Matthew 6:16sisira.

66:1-4 Namonde Evetu Genembo

Nange Nangedo Sonembaetera, AindaGeka Mo Eviri.

1 Iesu eminge sisira, “Ni erama,natofo nimo sakai saoro dae sise,evetu genembo sonembeose! God ko-tise, evetu genembomendeni sonem-bari saresa amo, ni junjugai sonem-baresa. O natofo gosururoro, ni evetugenembo sonembaresa amo, God Afa,amingaresa aindae, ni jo esimbugaearira. 2 Evetu genembo mendeni, nedubo etoto use sonemberaera. Amone, dengoro indari da kamboda+ oemboroda ise, makasi embo sonem-burureoro, natofo giraera. A nu gekabekári, avata ne jo evetu genembosonembari dae sise, amingae eraera.Nemo gungubo kakatori! Amo natofonemoá sakai saoro dae sise eraera.Amingeraera amo, nenda mino mo,evetu genembo nemoá sakai seraera,avakori. Amboda, God Afakena, minoeni jo bae arera. 3-4Ava sedo, ni evetugenembo mendeni sonembari saresaamo, ni junjugai sonembaresa. Nindamendeni a ninda kokomana beká, nejo kasama ae iroro, evetu genembosonembaresa. Amingedo, junjugaisonembururaso, God Afa gido, aindamino eveva ava nimokena mutaribaresa,” Iesu aminge sisira.

6:5-15 Emo Banungari Da Gekari.(Luke 11:2-4)

5 Aminge sise, Iesu sisira, “Evetugenembo mendeni nemoá sakaisaoro dae sise, natofo gosururoro, nedengoro indari kamboda+ o emborodengesida fetirise, banungeraera.Amingeraera amo, nenda minomo, evetu genemboi nemoá sakaiseraera, avakori. Amboda, GodAfakena, mino eni jo bae arera.6 Ava sedo, ni banungari dae aresaamo, ni ya ninda kamboda tere gurogajedo, banungaresa. Ni ditiimi God

Afa jo gae eraesa, avata junjugaibanungururaso nu gido, aindae minoeveva ava nimokena mutari baresa.

7 “Eni mo: ni banungari dae aresaamo, erá babotuse kotae kotae ba-nungeose! Namonde Jusi embo dagitofu God da Geka jo ningae irera,nene koteraera amo: ne kotae kotaesise, ghousa futo banunguse irareraamo, God nenda geka ningariá koter-aera. 8 Ni erá amingeose! Ni jo tu-turo edo benunu sae iresa avata, Godninda irari anakora gido, nimokenarejo daiva erira ava, nu kasama useirira. 9 Ava sedo, ne eminge banun-gareva:

‘Namanenda Afa, utuda iresa!Ninda javo kakara use jighoro er-

are!10Utuda ninda uju avanembo siror-

eraira. Kau daba aminga ava, endaeminda sirorare!

Amingare dae sedo, fu namanekaifa* ururaso, namonde irore!

11 Oroko eminda, namanendaebayau mutaso baore!

12 Evetu genembo namanekena ariekoko urureoro, namane gido kotedoyeraera.

Aminga ava, namanenda ari ekokoeraera amo, kote doyaso dae resera!

13 Erama namane derarikena budoyeose! A Satan da derari aminda,namanendae kosege fetaetesi!’Kau aminge banungevu!

14 “Avori, evetu genembonimokenadara eraera, ava kote doyaresa amo,ari ekoko nine eraesa amo, Nimamoutuda irira ai, kote doyarira. 15 O nievetu genembo mendeni da ari ekokojo kote doyae aresa amo, ninda ariekoko barago, Nimamo jo kote doyaearira,” Iesu aminge sisira.

6:16-18 Emo, God Tumonduse BayauKanangara Ari Da Gekari.

16 Aminge sise, Iesu sisira, “Evetugenembo mendeni gungubo ava use,bayau kanangara eraera. Nemonatofo nemoá gido sakai saoro daesise, amingeraera. Amingeraera amo,

* 6:10: Afige, Geka Se Disugari Da Vasa aminda, geka Natofo dae rea gefusera, ava tege garesa.

Page 15: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 6:17 12 Matthew 6:30

nenda mino mo, evetu genemboinemoá sakai seraera, avakori.Amboda, God kena mino eni jo baearera. 17 Ava sedo, ne God kena yabuvari dae sedo, bayau kanangaraari dae areva amo, ne God kotise,junjugai areva. Jo isagha rovarovaururovo natofo gae arera. Ne bayaukanangara ari sareva amo, evevamo: ne dombu seghuse, beo gaesimbuguse iraetevu! 18 Erama natofokasama eore dae sise, amingaetevu.God Afa nu nusuka kasama use, aindamino eveva ava nemokena mutarira,”Iesu aminge sisira.

6:19-34 Ni God Tumonde Gogoghom-baresa! Jo Ninda Gugua Kotise, AinghaeTumondae Aresa.

(Luke 11:34-36; 12:22-34; 16:13)19 Aminge sise, Iesu sisira, “Erama

nenda gugua enda eminda dabade useiriove! Nenda gugua enda emindadabade use irareva amo, jirikoimimindarira, karakarajeka arira, atafasara kakatoimi foama beje bagiaarera. Ava sedo, ne enda emindairise, erá gugua eveva bari dae kotise,dubo mema eove! 20 Eveva mo, neGod da uju avanembo ururovo gido,ainda bekáutuda siroraeti! Utudamo,jiriko a karakarajeka aimi jo rururarieko ae eraira, a tafasara kakatoimi jobeje bagia ae eraera. Dara avavaga,utuda eni tefori. Ava sedo, ne Godda uju avanembo ururovo gido, aindabeká utuda siroraeti. 21 Ainda bekámo: nenda gugua reda irá gherairaaminda, nenda dubo joká muturaeva.Ava sedo, nenda gugua utuda barikotareva amo, nenda dubo jokáisambu God kena futuse iraetevu!

22 “Ninda diti amo, inono nindatamo da arivori, arivo injibeorojaragheraira, avavagori. Ni gigogoghombaresa amo, ninda emborousasa ari garesa. 23 O ninda diti digoiarira amo, ni tamo isambu tumbaarira. Kau daba aminga ava, nindadubo joká ari ekokoimi bedo ariraamo, ni tumba eko beká ainda jokádairaresa.

24 “Ni bajari etoto aikena, jo sara-mana ae aresa. Amingari saresa amo,eni dubo bu gogogho aresa, eni imboearesa. Bajari eninda geka ningido,nunda saramana e gogoghombaresa.Aminguse, bajari eninda geka im-boe use, nunda saramana imboeghaearesa. Ninda dubo monikena mu-taresa amo, God kena jo mutae aresa.O God kena dubomutaresa amo, monijo kotae aresa.

25 “Namonde uvu bayau jo mindaearera amo, ambarera. A namondetamo asugari bu asugaeteri. Avata na,uvu bayau a tamo asugari dae, eramateria futo koteove dae sise resena.Ainda tuka mo eviri: ninda jebugamo susuri. Bayau jo susu iraeri. Atamo mo, susuri. Tamo asugari mo,jo susu iraeri. 26 Rika ghumburaera,ava givu! Ne jo vare je govae er-aera, a vurukuda bayau jo fitae er-aera. Avata God ne kaifa use, nendabayau muturaira. Avori, God nu rikaitako koteraira. Avata evetu genembomo teriago kotise, tavo e gogoghoeraira, ne asisighae ava sedo. Avori,God rika kaifa use bayau muturairaamo, nemokena kau daba aminga ava,bayau mutari bareva. 27 Geka setena,daba ava sari dae erena. Ni baimarabuvari bayau dadabarira aindae, ojuuse teria futo kotaresa o jo kotaearesa, avata, ninda ambari da sifofurarira amo, ni ambaresa. Ava sedo,ne uvu bayau erá teria futo koteovedae sise resena.

28 “Kotugo tamo asugari redabareva aindae sedo, jo dubo memaae aetevu. Vare joka kote givu!Vare joka mo, jo saramana use fireasugae eraira. 29 Avata vare joka mo,gari evevago bekári. O Kini (King)Solomon ava kote givu! Nu iti fafodeava sedo, nunda tamo asugari isambuevevagori. Avata nunda tamo asugarijo vare joka amingo iraeri. Vare jokamo, evevago bekári. 30 Kikisa avakote givu! Oroko irira. Avata sifodegaforo gharasa ari dungoro avarira.Nu roera veyako bekári. Avata Godnunda gari evevago fifitusira. Ava

Page 16: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 6:31 13 Matthew 7:12sedo, kasama evu! God vare joka kotesimbugarira amo, nembarago kaifause, nemokena tamo asugari mutaribareva, ne asisighae ava sedo.

31 “Ava sedo, uvu bayau reda bumindareva, o tamo asugari reda buasugareva aindae, erama dubo memaeove! 32 (Namondeda gitofu maveGod da Geka jo bae irera, ne roeraaindae kotise dubo mema eraera.)Avata nemo jo amingae areva. Aindasusu mo: God Afa nenda irari avagosuse, nemokena rejo daiva eraira,nu anakora kasama use irira. 33 Avasedo, ne giti nunda saramana a ujuava areva. Amingururovo, uvu bayaua tamo asugari, nune mutari bareva.

34 “Avori, erá dara amboda furariraaindae kotise, nenda fakina soesaeove! Ainda beká mo: dara am-boda kau mavega sirorarira ava, nejo kasama aeri. Ava sedo, evevamo: bouvu oroko erefufesa avanembokotaresa. Redae ni dara amboda kaumavega sirorarira ava kotise, dubomemaghae iraresi?

77:1-6 Erama Kokomana Da Ari Ekoko

Ijujeove!(Luke 6:37-38, 41-42)

1 “Erá ninda komana da ari ekokoijujeose! Amingaresa amo, Godninda ari ekoko barago ijujarira.2 Evetu genembo mendeni da ariekoko ijujaresa amo, God kau dabaava ni ijujarira. A evetu genembomendenikena mino kau nangegomutaresa amo, God nimokena kaudaba avaga mutarira. 3 A eni mo:erama ninda ari ekoko mindafuirarira amo dotutuse, ninda komana*da ari eko kitako ava ijujeose!4 Ni redae faragho ninda ditidagae fetirira amo sofughae irise, nikomanada ditida fonja ava fusasobuvare dae eresi? 5 Nimo gungubokatori! Faragho ditida fetiriri ainghaeiresa avata, nangetiraimi komana daditida fonja ava fusaso buvare dae

resesi? Eveva mo, giti ninda arieko tomanako ava vujegaso evevaari gido, amboda ya ninda komanasonembaresa.

6 “Geka eni mo: namonde roerakakara o roera eveva amo, jo sinofukadae mutae eraera. Ainda bekámo: sino fukakena kotari tefori. Avasedo, sino fuka roera eveva amo ataifati fetedo, jovereghe namonde gam-barira. Kau daba aminga ava, evetugenembo God da Geka imboe eraeraaikena, God da roera a Geka jo ko-tae kotae mutae areva,” Iesu amingesisira.

7:7-12 Benunu Saso Afa Mutarira.(Luke 11:9-13)

7 Aminge sise, Iesu sisira, “GodAfakena benunu sareva amo, bareva.Tava areva amo, tambareva. Goin-goinghareva amo, God nendae guroafigarira. 8 Ainda beká mo: mavebenunu sarira amo, mutari barira.Mave tava arira amo, tambarira.A mave goingoingharira amo, GodAfa nundae guro afigarira. 9 Kotegivu! Ne mendeni ghaguruderi.Ninda mandi isiadae benunu sariraamo, ni ghamana ava mutaresa, ai?10 O okadae benunu sarira amo, nijingabuá mutaresa, ai? 11 Tefo, nijo amingae aresa. Ne ari ekokoembori, avata nenda sasingu tavoeveva eraeva. God Afa nu veka evevabekári. Ava sedo, kau nenda sasingutavo eveva eraeva aminga ava, maveGod Afakena benunu sarera amo, Godnemoá tavo e gogoghombuse, roeraevevago beká ava mutarira.

12 “God setiri, Moses a ferovetanene geka rea gefusera, ainda tukamo eviri:‘Ni rea evetu genembo nimokena

aoro dae koteraesa, kau dabaaminga ava, ni nemokena edoghaetesi!’ ”

Iesu aminge sisira.7:13-14 Evetu Genembo Daba Daba

Aimi, Jebuga Tambarera.(Luke 13:24)

* 7:3: Matthew eminda ‘namendi’ gefusira. Namane Korafe-Yegha da geka dukadae sise, ‘komana’gefuseri.

Page 17: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 7:13 14 Matthew 7:2713 Aminge sise, Iesu sisira, “Guro

etoto naká ainda geka sari dae erena.Guro eni sokumakori, a eni beraghari.Guro sokumako aminda terari daefakina evu! Ainda susu mo: guroeni beraghari, a ainda emboro teri-ari. Ava sedo, evetu genembo digariaminda ya terarera. Avata amindaya terareva amo, eko tambudo sirivoareva. 14 O guro eni sokumako irira,aminda yari mo fakaragori. Ava sedo,evetu genembo daba daba aimi yaaminda terarera. Avata aminda yaterareva amo, jebuga evovodae irariava tuve bareva.

7:15-27 God Da Sasingu Beká KauMavegori?

(Luke 6:43-44; 13:25-27; 6:47-49)15 “Kote gogoghombevu! Evetu

genembo mendeni nemokena yama,gungubo sise eminge sarera, ‘NamaneGod da ferovetari,’ aminge sarera.Nenda gari kau evevagori, sifi (sheep)da kakaugori. Avata nenda dubo jokámo, eko bekári, gambari sino da kau-gori. 16 Nenda gari a nenda geka reasarera amo, isambu eveva vanembori.Avata amo erá koteove! Nenda arirea arera amo, kote gogoghombusegareva! Kaura, jo ya asi buaretifaaminda jighido irari, bu mindae ar-era. A mofi da vuji mo, jo ya ikafokono aminda jighido irari, bu foamindae arera. 17-18 Kau daba amingaava, ika evevai vitarira amo, nu vujieveva a babaigo jigharira. O ika ekoivitarira amo, vuji sembae jigharira.Ika eveva aminda, jo vuji eko bam-bae eraera. A ika eko aminda, vujieveva jo bambae eraera. 19 Varejokáda, ika o roera eni vuji jo jighigogoghombae arira amo, namondejeoro gharasa edo aveari dungeraera.20 Avori, feroveta setena amo, ne,kau ika vuji jigheari, ika ainda kaumavega kasama eraera aminga ava,nenda ari avega ururoro gido, nendakau aminda kasama areva.

21 “Oroko evetu genembo digarinamokena kori sise, eminge seraera,‘Bajari! Bajari!’ seraera, avata joaindae sedo, doyono God da vasadaterae arera. Mave God Afa da uju bekáava use irarera ainembo, God da vasaeveva aminda teroro, God ne kaifa†ururari irarera. 22 Sifo aminda, evetugenembo digari namokena emingesarera, ‘Bajari, namane ninda javodaGod da Geka sedo ghuseri. Nindajavoda sukaru ondeoro, evetu gen-embo da jokáda ghe foa buvudoghuseri. A ninda javoda tano a arimendeni mendeni eoro, evetu gen-embo jo gae iriara ava, nenda gitidasiroreari gido dudukughedo ghuseri,’aminge sarera. 23 Avata Sifo aminda,na mino nemokena eminge sarena,‘Na ne erebunena. Yasivu, ajaghafetove! Ne ari ekoko embori,’ amingesarena.

24 “Avori, mave nanda gekaevia ningido amingarira amo, nukau genembo eni dubo kotarideamingori. Genembo amo, nukambo itari dae sedo, vasa evevatambudo aminda simbugedo, bakoghambu gogoghombe tutumbidarido, ghamana endaghae vendigaetiri fakara e gogoghombetiri,ainda etoda nunda kambo iti dotirifetetira. 25 Ainda amboda, yauratuturo edo sufiri, borija tomanakodido usegha buvira, avata kamboamo jo gofaeri, nunda kambo evevaitira ava sedo. 26 O mave nanda gekaevia ningido jo ae arira amo, nu kaugenembo eni kotari iraede amingori.Genembo resena emo, nunda kamboghonesada itira, bako jo ghambusimbugae. 27 Etiri, amboda yauratuturo edo sufiri, borija tomanakodido usegha bejetira. Beje tutumbighambu osinimbetiri kamboá du debunununghe fasetira,” Iesu amingesisira.

7:28-29 Evetu Genembo Iesu Da GekaAva Ningido, Kote Gogoghombuseri.

† 7:21: Afige, Geka Se Disugari Da Vasa aminda, geka Natofo dae rea gefusera, ava tege garesa.

Page 18: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 7:28 15 Matthew 8:1528 Iesu aminge setiri dadabetiri,

natofo isambu ningi dudukughuseri.29Ainda bekámo: Moses daGeka ijugakakato+ dengoro indido ghusera, akau eniri. O Iesu dengoro indudusiraamo, geka nunda fakinaghae dabadesisira.

88:1-4 Iesu Setiri Genembo Bedode

Amo Jebugusira.(Mark 1:40-45; Luke 5:12-16)

1 Iesu eredo, enda fumbari aindajiroda ghe vose fira iri, natofo digariambari eko nunda amboda ambodaiseri. 2 Ero, genembo eni bedodeaimi, ira Iesu kena buvudo kauboidadarigedo sisira, “Bajari, na kasamaerena, ni uju aresa amo, na saso je-bugarena,” aminge sisira.

3 Setiri, Iesu nunda ungoi siregetamonda jijighuse sisira, “Ai, na ujuerena. Jebugaresa!” Iesu aminge siriainghae dabade, gambisi dadabetirijebugusira. 4 Etiri, Iesu numokenasisira, “Seteno jebugetesa emo, eráosa seose! Ere yasi, fristikena+ nindatamo ijugaso gari, Moses da Gekaaminda, God kena joba rea mutasodae resira, avamutaresa! Amingaresaamo, ni jebugetesa ava, evetu gen-embo isambu kasama arera,” amingesisira.

8:5-13 Iesu Setiri Rome Embo DaSaramana Kato Eni Jebugusira.

(Luke 7:1-10)5 Aminge sedo, Iesu ira reighi

javo Kaponiam aminda teteriri, Romeembo da isoro kakato da giti jigharieni fira nu tafusira. Tambudo, be-nunu sisira, 6 “Bajari, nanda sara-mana kato eni kae tambudo, kambodafasirira. Ungo ata ambiri, dubomemateriago eretafira,” aminge setiri, Iesumino sisira, 7 “Avori, na ya saono je-bugarira,” aminge sisira.

8 Setiri, isoro kakato da giti jigharieminge sisira, “Bajari, ni genemboteriari. Na genembo ijoghakori. Jo

nine foa nanda kamboda terari dakaugo iraeri. Na kasama erena,saso jebugari da fakina mo, nimo-kena irira. Ni taká soka fetedobekai saresa amo, nanda saramanakato jebugarira. 9 Na, nanda babo-jegari da geka ningiraena, kotugonanda mendeni nanda geka ningi-raera. Nanda isoro kato enikena,‘Yasi!’ sarena amo, yarira. O enikena,‘Fu!’ sarena amo, furarira. A kotugo,nanda saramana katokena saramanaeni are dae sarena amo, nu amin-garira.” aminge sisira.

10 Giti jighari amo, amingesiri nunda geka ava ningido,Iesu dudukughusira. Dudukughejovereghedo, evetu genembo nundaamboda isera aikena sisira, “Naeminge saono ningivu! Namo irenaevia, tumondari kau évavaga avajo gae iriana ava, nanda tuturodaorokoá eregosenere. Israel emboda jokáda barago, tumondari kauevavaga ava jo gae irena. 11Geka emokote gogoghombaetevu! NamondeIsrael embo da gitofu digari, iji vitaria iji vosarikena ghedo yama God davasa aminda teredo, Abraham, Isaac,a Jacob de dabade anumbaoro, GodAfa ne kaifa* ururari irarera. 12Avata,Abraham da sasingu mendeni Godda vasada ya teraetera avata, netumondari tefo gido, God ne ajaghafugari dika ghininji ghananja ghusetumbada irarera,” Iesu aminge sisira.

13 Aminge sedo, nu jovereghedoisoro kakato da giti jigharikena sisira,“Avori, jovereghe kamboda yasi! Reatumonderesa, ava sirorarira,” amingesiri ainghae dabade, giti jighari aindasaramana kato jebugusira.

8:14-17 Iesu Setiri Evetu Genembo Di-gari Ava Jejebuguseri.

(Mark 1:29-34; Luke 4:38-41)14 Iesu ira Peter da kamboda teredo,

Peter da imboti kae tambudo, tamoveriveri iri fasiriri gosusira. 15 Gido,sire ungoda jighiri tamo jama etiri,

* 8:11: Afige, Geka Se Disugari Da Vasa aminda, geka Natofo dae rea gefusera, ava tege garesa.

Page 19: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 8:16 16 Matthew 8:31nu jebuge eredo bayau simbugedonumokena futusira.

16 Sifo daba aminda tumba jiriri,evetu genembo reighi aminda, evetugenembo kae dombu eni eni budoiriara ava, Iesu kena budo fuseri. Ferabuvero, Iesu setiri sukaru evetu gen-embomendeni da tamonda asugeteroiriara ava, vose darigetero jebuguseri,a kae evetu genembo mendeni aindedabade, isambu jejebuguseri. 17 Iesuamingusira amo, jo tefo aeri. Susudaeusira. God nu rea nunda ferovetaIsaiah kena setiri gefusira ava, bekáisagha are dae sedo, nu amingusira.Isaiah gefusira amo, eviri:“Nu tofo mandi namonde da kae da

bouvu fufuse, setiri namondejebuguseri.”

8:18-22 Iesu Da Ambo Jimbi Ari Mo, JoRaugako Iraeri.

(Luke 9:57-62)18 Evetu genembo digarigo totoru-

gusera ava gido, Iesu jovereghenundaambo jimbikena, nemonde dabadesirige uvu da teria aminda sembi yaridae sisira. 19 Aminge siri, Mosesda Geka ijuga kato eni fira buvudo,numokena sisira, “Ijuga Kato, Nani tumonderena. Ni reda yaresaamo, nangae yarera,” aminge setiri,20 Iesu mino sisira, “Agari a rika, nemoghaghaeri. Avata, Evetu Genemboda Koro+, nunda kambo a avari vasaeni tefori. Ni nangae dabade deing-harera amo, ni avari vasa jo tambaearesa,” Iesu aminge sisira.

21 Setiri, nunda ambo jimbi enieminge sisira, “Bajari, nanda afa nuembako beká etira. Nu ambari gidoirise, nangae deingharera,” amingesisira.

22 Setiri ningido, Iesu mino numo-kena eminge sisira, “Dodo fu, nangaeoroko yaore! Evetu genembo maveGod daGeka jo ningi tumondae eraeraamo, ne kau ambari embo da kaugori.Ava sedo, mave ambarira amo, dovu,nene bu ya furugaore! Avo gido, ni fu,nangae yaore!” aminge sisira.

8:23-27 Iesu Setiri Eva YauraTukughedo Binono Usira.

(Mark 4:35-41; Luke 8:22-25)23 Aminge sedo, Iesu nunda ambo

jimbide dabade ghakada+ vosedosembiseri. 24 Sembero, eva yauravovogoghae eko beká ava erorusira.Eredo, ghaka+ de rosari dae usira.Avata Iesu nu fase aviri, 25 nundaambo jimbi era nu deretero eretiri,numokena siseri, “Bajari, sonembe!Namonde sirivo ari dae erera!”aminge siseri. 26 Setero, Iesukovionoghae sisira, “Ne redae ojuerevu? Nemokena tumondari tefori!”aminge sedo, nu eredo eva yauratukughare dae sedo, kovionoghaebeka fuge setiri, eva yaura tukughedobinono usira. Amingetiri, ne isambududukughuseri. 27 Dudukughedo,ne tofo tofo se nininguseri, “Arie!Genemboé kau avegorai, nune setirieva yaura nunda geka ningi? Ariemo, jo evetu genemboi ari da kaugoiraeri!” aminge siseri.

8:28-34 Iesu Setiri Gegenembo EtotoAinda Tamonda, Sukaru Vose DarigeteroNengae Jebuguseri.

(Mark 5:1-20; Luke 8:26-39)28 Amingetiri dadabetiri, ne

sembera Gedara ondi da reighiaminda tere dadoruseri. Darivivitero, gegenembo etoto naká,bekuda ghe buvudo vose fera Iesutafuseri. (Beku resena emo, ambariembo aminda furugedo ghuseri.)Gegenembo amo, nengae sukaruiasugetero daghedo iriari. Nengaeevetu genembo ondi soesa dedoghuseri. Amingedo ghusera aindae,evetu genembo emboro aminda jo yafoa ghae edo ghuseri. 29 Nengae Iesununda mendeninde ava tambudo,koko eminge siseri, “Arie, God daMandi! Ni redae namanekena refesi?Namanekena mema mutari daerefesa, ai? Sifo mo, jo foa buvaeirira,” aminge siseri. 30 Vasa aminda,fukamane digarigoimi bayau rise yafoa ghero gosuseri. 31Gido, sukaruimiIesu kena benunu siseri, “Ni namane

Page 20: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 8:32 17 Matthew 9:12ondaso buvoro dae saresa amo, se,namane yama fukamane da jokádaterore!” aminge setero, 32 Iesu“Yasivu!” Setiri, sukaru gegenemboainda tamonda iriara ava, vosedarigedo era, fukamane da jokádatere asugetero, fukamaneá isambusumbu fusi kenana sedo era, reighiganasa aminda ghasaghe vosedo,uvuda mindi sirivo useri.

33 Amingetero gido, fuka aindakaifa kakato, sumbudo era reighibogu aminda buvudo, Iesu rea etirigosusera, ainda bino ava isambu osasetero natofo nininguseri. 34Ningido,reighi ainda natofo isambu eredo,Iesu tambari dae sedo fuseri. Fera,nu gido benunu siseri, “Eveva mo,ni namanenda reighi a endaé dodoyaetesi.”

99:1-7 Iesu Setiri, Genembo Ungo Ata

Dimbaride Ava Jebugusira.(Mark 2:1-12; Luke 5:17-26)

1 Aminge benunu setero, Iesueredo nunda ambo jimbi aindedabade ghakada+ vosedo jovereghesovenikena aminda sembiseri.Sembera, nunda reighi aminda teredadoruseri. 2 Darido vitero, evetugenembo mendeniimi, genembo eniava budo, Iesu kena fuseri. Genemboamo, nu ungo ata dimbarideri. Avabu ghaghada fitero fasetiri, fumbudofuseri. Iesu kae genembo aindakokomana da tumondari ava gido,kae genembo aikena sisira, “Nandamandi, fakina edo ivuga aso daeresena! God ninda ari ekoko kotedotira,” sisira.

3 Aminge siri, Moses da Geka ijugakakato+ mendeni aminda anumbiris-era aimi ningido, minonde minondese nininguseri, “Genembo omo, Godda javo etiri eko erira. Numo na-monde daba avori. Nu jo dombu eniiraeri. Ava sedo, nu nange nange Godda javoda resi? Amo ekori!” amingesiseri.

4 Ne rea kotisera a sisera ava, Iesukasama usira. Kasama edo nemo-kena sisira, “Ne redae kotari ekokoerekotevu? 5Kote givu! Ne erekoteva:na benunu sarena amo, God genemboeinda ari ekoko jo kote doyae ari, avaerekoteva? A nenda kotari eni mo: nujebugare dae saetena amo, jo jebugaeaeti? 6 Avori, nanda fakina ijugaonogareva. Evetu Genembo da Korokena+mo, ari ekoko kote doyari da fakinaava irira. Ava kasama aovo dae sedo,saono genemboé jebugarira,” amingesedo, nu jovereghedo genembo ungoata dimbaride aikena sisira, “Eredo,ninda ghaito gaghe budo, kambodayasi!” aminge sisira. 7 Setiri, gen-embo amo eredo, kamboda isira.

8 Etiri gido, natofo isambu oju edoGod dae sakai siseri. Sakai siserada beká mo: God nu fakina avavagaevetu genembokena futusira.

9:9-13 Iesu Nu Matthew Aghi Usira.(Mark 2:13-17; Luke 5:27-32)

9 Nanda javo Matthew. Na takesibari kato edo iriana ainda sifoaminda, Iesu reighi aminda gheeredo fira, nanda saramana kambodabuvurutusira. Buvudo, na amindaanumbireno gido, namokena sisira,“Fu, nangae yaore!” setiri, na eredonunda amboda iseni.

10 Ainda amboda, namonde bayaudabade mindari dae sedo, Iesu firananda kamboda teredo anumbusira.Nane seteno, takesi bari kakatomendeni a ari ekoko embo mendenifera, namane namonde dabadeanumbuseri. 11 Etero, Moses daGeka kaifa kakato+ mendeni ava gido,Iesu da ambo jimbikena ategi useri,“Takesi bari kakato, ne gegenemboekokori. A evetu genembo mendeni,takesi bari kakatode dabade ojeraanumbirera omo, nembarago ariekoko embori. Ava sedo, nenda ijugakato redae takesi bari kakato a ariekoko embode dabade anumbedobayau rereri?” aminge sero, Iesu tofoniningusira.

12 Ningido sisira, “Evetu genembotamo kae iraede amo, ne dogetadae

Page 21: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 9:13 18 Matthew 9:24jo uju ae eraera. Avata evetu gen-embo tamo kaede amo, ne dogetadaeuju eraera.* Ari ekoko embodae jokaaovo dae sedo, na nemokena emingeresena, ningivu! God kena joba mu-turaeva amo, evevari. 13 Avata ko-tugo yasivu, God da Geka emo kotisekasama e gogoghombaove!‘Nanda uju beká mo, joka ariri. Jo

namokena joba mutari iraeri.’Ava sedo, ari ekoko embodae jokause irareva! Evetu genembo mendeninenda kotari mo, ‘Ne jo ari ekokoembo irae,’ ava koteraera. Evetu gen-embo amo, na jo aghi ae arena. Oevetu genembo mendeni ne kasamaeraera, ‘Ne ari ekoko embori.’ Evetugenembo amo, na uju use aghi er-aena,” Iesu aminge sisira.

9:14-17KanangaraAri A Irari SekaDaGeka Amo Eviri.

(Mark 2:18-22; Luke 5:33-39)14Ainda amboda, JohnBafataitoAri

Kato da ambo jimbi Iesu kena fera bu-vudo ategi useri, “Namane aMoses daGeka kaifa kakato+ de dabade God daebayau kanangara use banungeraera.Avata ninda ambo jimbi, ne nange joamingae eraeri?”

15 Aminge setero, Iesu mino nemo-kena sisira, “Kote givu! Mandi gimasaeni, nu evetu fifitururari kirumo ar-era da sifo aminda, nunda kokomanane jo sorara ae arera. O genemboevetu fitira ava, gitofui sandi bu yadaoro ambarira ainda sifoda, ne dubomema use, tuturo edo nundae kanan-gara arera,” aminge sisira.

16 Aminge ijuguse sisira, “Emboboka eni manai edo toka basariraamo, namonde jo embo sogho sekaava gafugedo aimi, tauta gayae arera.Ainda susu mo: tauta gayarera amo,ainda békada torerarira. 17 Kaudaba ava, vaini (wine) seka jo budokofiri manai aminda, averegaorovosedo irae arira. Amingareraamo, vaini (wine) seka da fakinaimi

fumbari, kofiri bejari vaini (wine)averege vose soesa arira. Ava sedo,vaini (wine) seka kofiri sekadaaveregeraera. Amingururoro, vaini(wine) kofirighae eveva irarira,”aminge sisira.

9:18-26 Iesu Evetu Eni Setiri Jebu-gusira. A Gagara Eni Setiri Ambarida GheJebuge Erorusira.

(Mark 5:21-43; Luke 8:40-56)18 Iesu nu aminge siri, Jusi embo

da kotofu eni fira, Iesu kena buvudonunda dombuda kauboi dadarigedo,eminge sisira, “Nanda gagara orokonembo ambira. Avata fu nangaeyama, ninda ungoimi tamondajighaso jebugare!” aminge sisira.19 Aminge setiri, Iesu eredo kotofukoainda amboda iri, namane nundaambo jimbi barago nunda ambodaiseri. 20 Namane ero, evetu eni firanamane emboro soroda tafusira.Evetu resena emo, nu kae budotambuno gosuse irise, ghaeko 12ava dadabusira. Evetu aimi Iesuda gukakena ira buvudo, ungosirege nunda tamo asugari tingudajijighusira. 21 Nu amingusira da bekámo: nu eminge kotisira, “Na tefo Iesuda tamo asugari aminda jigharenaamo, na jebugarena,” aminge kotise,tamo asugari tinguda jijighusira.

22 Jijighiri, Iesu evetu genembo dajokáda jovereghedo, fuge evetuá gidonumokena sisira, “Nanda gagara, fak-ina edo ivuga aso dae resena. Aindabeká mo: ninda tumondariimi je-bugetesi,” Iesu aminge siri ainghaedabade, evetuá jebugusira.

23 Amingetiri, namane sekago javiedo, kotofuko ainda kamboda iseri.Era buvudo kamboda teredo, fekufusari kakato a natofo digari, gagarafurugari dae sedo totorugusera amo,ne dubo memai ghamo gajetiri dim-bia sorara use, fugedo irero namanegosuseri. 24 Gido, Iesu nemokena

* 9:12: Iesu geka evia sisira ava, Matthew, Luke, Mark ne geka daba ava gefuseri. (Jighi jovereghe,Luke 5:31 aminda, a Mark 2:13 aminda, tege garesa.) Geka da tuka dabakori, avata Matthew da geka dagharogho nange eresufira ava kotise, itako dombu eni jovereghuseri.

Page 22: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 9:25 19 Matthew 10:3sisira, “Ne isambu eredo yasivu bu-vove! Gagara emo jo ambaeri. Nuravira,” aminge setiri, ne numoá derejiseri. 25 Aminge sero, nu ondiri neeredo, era buvurutuseri. Buvero, Iesugagara da avari vasada tere fetedo,sirege gagara ainda ungoda jighiri nuerorusira.

26 Iesu amingusira, ainda binoiri, reighi digari frovensi amindanininguseri.

9:27-38 Iesu Evetu Genembo MendeniAindae Joka Usira.

(Matthew 20:29-34; Mark 10:46-52;Luke 18:35-43)

27 Iesu nu reighi amo dodo iri,gegenembo etoto diti digoide aimieredo, Iesu da amboda iseri. Nen-gae ise, koko sise eminge siseri, “Kini(King) David da Mandi God mutarisisira amo, nimori. Ava sedo, na-mane joka eyo!” aminge sido is-eri. 28 Aminge sido ero, namane eradabade kambo eninda teredo, gegen-embo etoto naká amo fera Iesu kenabuvero, nu nemokena ategi usira,“Ne nange erekotevu? Na sarenaamo, nengae jebugareva, ai tefo?”aminge setiri, nengae siseri, “Ai, na-mane tumonderera. Saresa amo,namane jebugarera,” aminge siseri.29 Aminge setero, Iesu ungo siregeditida dederuse sisira, “Ne rea tu-mondereva ava, nemokena sirorare!”aminge setiri, 30diti eveva usira. Etiri,Iesu kovionoghae nemokena sisira,“Erama jebugeteva ava, osa seove!”aminge sisira.

31 Ne buregusira, avata nengaereighiá dodo era, nenda diti evevausira ava, osa setero, reighi digarifrovensi aminda nininguseri.

32 Gegenembo etoto naká jebugedoyari dae javi ero, kotugo evetu gen-embo mendeni, genembo eni budofera teteruseri. Genembo resena emo,nu sukarui asugetiri guga edo irei.33 Iesu setiri, sukaru genembo aindajokáda ghe fira buviri beka afige-tiri, genemboá tuturo edo beka sisira.Beka siri, evetu genembo ningido

dudukughuseri. Dudukughedo, sis-eri, “Namondeda reighi Israel emindanamonde eminga jo gae iriara ava, na-mondeda gitida siroretiri eregosera!”aminge siseri.

34 Avata Moses da Geka kaifakakato+ eminge sedo ghuseri,“Sukaru da bajari javo Satan imi,nunda fakina muteari, Iesu budo,sukaru bu fugeraira,” aminge sedoghuseri.

35 Iesu aminguse, frovensi amindabirurughudo ya foa ghusira, reighiisambu aminda. Dengoro indarikambo aminda, God Afa nundanatofo+ nange kaifa eraira, aindaBino Eveva ava vironu sedo ghusira.A kae evetu genembo, kae dombueni dombu eni, ava seari isambujejebugedo ghuseri. 36 Evetu gen-embo a natofo numokena totorugedoghusera, ava gosuse, nendae jokaedo ghusira. Ainda beká mo: nekau sifi (sheep) giti jighari iraedeainda kakaugo ava use, dubo memause jebuga da sonemba eni jotambaeri. 37 Ava gido, nunda ambojimbikena sisira, “Ghaeko da sifobuviri, vare beká etira. Avata bayaubambari embo jo digari iraeri. 38 Avasedo, vare Numamokena bayaubambari embodae benunu sevu!”namanekena aminge sisira.

1010:1-15 Iesu Nunda Ambo Jimbi Beká

12 Ava Diriguse, Dengoro Indudusira.(Mark 3:13-19; Luke 6:12-16)

1 Iesu aghi etiri namane to-torugetero, fakina namanekenafutusira. Amo nu, sukaru bu fugaria saoro kae evetu genembo jebugariainda fakina ava, namanekenafutusira. ‘Namane’ sise resena emo,Bajari namane nunda ambo jimbibeká 12 ava gategusira, aindae resena.2 Amo, namanenda javo eviri. Gitimo, Simon (o Peter seraera), anunda namendi Andrew ri. Mendenimo, ne Zebedee da sasingu Jamesnengae John ghaeri. 3 Mendeni mo,

Page 23: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 10:4 20 Matthew 10:22Philip nengae Bartholomew ghaeri.Mendenimo, namaneThomas ghaeri.(Namo, giti takesi bari kato edoiriani). Mendeni mo, Thaddaeusnengae Alphaeus da mandighaeri.Alphaeus da mandi resena emo, nuJames da nunombori. 4 A kotugoeni mo, Simon da nunombo o Simon‘Reighi Susu’ seraera, a eni mo, Keriotembo javo Judas. Judas resena emo,nune aito etiri Iesu doruseri.

5 Javo setena amo, namane isambu12 evia, Iesu dirigari yaoro dae sise,eminge sisira, “Namonde Israel emboda gitofukena o Samaria embokena,ne jo yae areva. 6 Ne namondedanatofo, Israel embokena ya vironusareva. Ainda beká mo: ne Godda natofori+. Avata ne God da em-boro+ kosasaghedo, ambari dae er-era. 7 Yasivu! God nunda natofo+kaifa arira da sifo ojira utua etiraava, osa saovo ningore! 8 Saovo, kaeevetu genembo jejebugaore! Saovo,ambari embo sekago jebuge erore!Saovo, evetu genembo tamo bedodejejebugaore! A sukaru evetu genem-bokena asugedo irarera amo, ondovovose darigaoro, jejebugaore! Ne aindafakina ava, mino tefo bevu. Kaudaba aminga ava, tefo sonembevu,evetu genembo jejebugaore! 9Ne esayareva. Avata moni eni, ghamana(gold, silver o copper), jo budo aing-hae deinghae areva. 10Erá nenda javo,tamo asugari da tuka, ata asugari,a nenda ketua budo yeove! Aindasusumo: saramana kato nu saramanaururari, nati embo nunda uvu bayautefo mutoro baeti.

11 “Ne ya reighi eninda buvarevaamo, genembo evevago tambudo yanumokena avareva. Erá ya kamboeninda aveove! Kambo daba amindairise, saramana aovo dadabari, javiedo yareva. 12Ne kambo ningiamindabuvareva amo, eminge sise ategi evu,‘Bajari da dubo jama nemokena fu-rare!’ aminge ategi evu! 13 Kamboresena, ainda natofo ivugaghae natijoká doruse unumbarera amo, ne Ba-

jari da dubo jama ategi use mutarevaava, dovu nemokena irare! O ne im-boe arera amo, ne Bajari da dubo jamasaghimbe buvu! 14A eni mo: kambo oreighi eninda natofo ne ighagha edo,nenda geka jo ningae edo nendae natijoká jo dae arera amo, reighiá do bu-vurutuse, nenda ata danghevu, fonjaaminda vosare! 15 Kotovo dae siseresena. Amingareva amo, Ategi daSifo aminda, God nu Sodom a Gomoraembodae itako joka arira. O reighiaindae, jo joka ae arira,” Iesu amingesisira.

10:16-25 Tumondari+ Embo Da IrariKau Emingori.

(Mark 13:9-13; Luke 21:12-17)16 “Ningi gogoghombevu! Ne

kau sasingako amingo ava, nane dirigeteno gegenembo ekokoaikena yari dae ereva. Ne kotegogoghombaetevu. Avata erá ariekoko ari dae sedo manaka garuseaindae, fakina eove! 17 Diti gosusekaifa evu! Ainda beká mo: evetugenembo mendeniimi, ne sandi buyaoro, nenda dengoro indari kambo+aminda terovo koto use, ne ambíidaoro mema itatamareva. 18 Nenanda natofo edo ireva ava sedo, nesandi dedo bu jumbu yaoro, gavanada babojegari a kini (kings) mendenida dombuda fetovo koto arera. Kotoururoro, ne nanda Bino Eveva ava,osa sirurovo ne nenda natofodeningarera. 19Nenda koto ari da sifoda,geka rea sareva a nange saetevaaindae, erá teria futo koteove! Aindabeká mo: sifo aminda, ne rea sari daeareva, Asisi Kakara ai ijugururari negeka sareva. 20 Ne jo totofo nendakotari ava sae areva. God Afa daAsisiimi, sonembururari nunda gekaava sareva.

21 “Sifo ava fururarira amo, gegen-embonenda jamena ava sandimutorodaoro ambarera. Kau daba amingaava, gegenembo nenda sasingu avasandi mutoro daoro ambarera. Asasingu barago, noi numamo avasandi mutoro daoro ambarera. 22 Nenamo tumonderaeva aindae sedo,

Page 24: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 10:23 21 Matthew 10:37evetu genembo isambu ne imboe ar-era. Avata mave fakina edo, namotumonduse jo ighagha ae iria, ambaritano arira amo, jebuga evovodae irariava, nune tuve barira. 23 Ne nandanatofo edo ireva aindae sedo, nedaoro mema itatamareva amo, avori,reighi amo dodo, reighi eninda yaaminda saramana areva. Aminguse,reighi tomanako Israel einda jokádabirurughuse, vironu sise Israel emboda reighi mendeni aminda jo ya bu-vae irovo, Evetu Genembo da Koro+jovereghe furarira.

24 “Ijuga kato mo, nu teriari. Onunda ambo jimbi mo, ne kikitakori.Kau daba aminga ava, kotofu nu teri-ari. O nunda sabua+mo, ne kikitakori.Evetu genemboimi ijuga katoá o koto-fuá jo kakara ae arera amo, nendaambo jimbi barago jo kakara ae arera.25 Ne namoá avavaga ari dae sedo,nanda ambo jimbi edo ireva. Avasedo, evetu genembo nandae siruroroningiraeva aminga ava, amboda nen-dae siruroro ningareva amo, ne ivugaaetevu! Evetu genembo mendeni ‘naSatan va’ seraera. Ava sedo, nen-dae, ‘ne sukaruva’ siruroro ningarevaamo, erá aindae manamana use dubomema eove!” Iesu aminge sisira.

10:26-42 Namonde, Bajari Jo IghaghaAe Arera.

(Luke 12:2-9; 12:51-53; 14:26-27; Mark9:41)

26 Aminge sise, Iesu sisira, “Avori,evetu genembodae erá oju eove!Oroko rea ufena use jungeraera amo,amboda isaghada garera. Oroko reakivo eraera amo, amboda isaghasaoro ningarera. 27 Na oroko reasainghe seraena amo, amboda nevironuda sareva. Eminda namonderea kikiako se ningeraera amo, neamboda ofotighida fetedo koko sisesareva, evetu genembo da dombuda.28 Avori, evetu genembo ne imboearera amo, ne daoro ambareva. Avataamo, tamoi ambarira. Asisi nu irarira.O God ne imboe arira amo, ne daritamo a asisighae dabade ya, ari ekokomino mutari vasada teredo evovodae

irareva. Aindae sedo, God nusukanundae oju aetevu!

29 “Eni mo: rika kaghá ajamenakote givu! Ne rika isambu etotoombari saeteva amo, toea dabakoavavagai ombaetevu. Amo, neroera kikitakori. Avata God Afa jodoyae arira amo, eni jo ambae arira.God nu rika kaghá ajamena kaifa egogoghomberaira. 30-31 Ava sedo, neGod tumonduse ambari dae oju jo aeaetevu. Ainda beká mo: God nu rikakaghá ajamena itako dubo buraira.Avata God da dubo bari namondeevetu genembokena mo, teriagobekári. Nenda jiroda, beo anakoraafige gi tege tefo usira. Ava sedo, nejo kosasaghari da kaugo iraeri. Erá ojueove! God Afa nu rika kaghá ajamenakaifa eraira amo, kau daba amingaava, ne kaifa e gogoghomberaira.

32 “Na eminge resena: mave nandatofo edo irise, natofo da dombudaEvetu Genembo da Koro+ da javojighari erarira amo, Evetu Genemboda Koro+ genemboá, nu God Afa daaneya da dombuda jo ighagha aearira. 33 O mave na natofo da dom-buda imboe edo ighagha arira amo,numbarago God Afa da aneya da dom-buda, Evetu Genembo da Koro+ nuimboe edo ighagha arira.

34 “Ne erekoteva, namainungari bufurariá reseva. Tefo. Ne erá amingekoteove! Na beisiga a ghoghoratataya ava bu refena. 35 Evetugenembo namoá tumondaoro dae,o ighagha aoro dae sedo, refena.Amingururono, vide jamena nendanumamomanede dabade beisigaedo sarigarera. Ade jamena nendanoimanede dabade beisiga edosarigarera. A mamandisiri nendaimbobotide dabade beisiga edosarigarera. 36 Sifo aminda, genemboainda natofo beká aimi, numokenagitofu arera.

37 “Mave noi numamo dubo ru-ruse aindae, na kotae arira amo, nujo nanda natofo ari da kaugo iraeri.Kau daba aminga ava, mave nunda

Page 25: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 10:38 22 Matthew 11:7-9mandi o nunda gagara dubo ruruseaindae, na kotae arira amo, nu jonanda natofo ari da kaugo iraeri.38 Mave nanda ambo jimbi edo, na-monde dabade deinghari sarira amo,nu emingarira. Nu namoá tumon-deraira aindae sedo, gitofuimi nudaoro ambare dae sarera amo, nu jooju ae arira. A nane rea eraena ava,nu ari kau daba ava udo yarira. Nu joamingae arira amo, nu jo nanda ambojimbi ae arira. 39 Mave nu enda dagugua kotise, nanda javodae ambaridae oju edo na doyarira amo, nu sifoamboda ambarira. O mave nandaesedo ambarira amo, nu amboda je-buga evovodae irari ava tuve barira.

40 “Mave nindae nati joká doruse,bu tavo arira amo, nu inono, namoánati joká doruse, bu tavo arira. Ko-tugo, mave nandae nati joká doruse,bu tavo arira amo, nu inono, God Afanamo dirigetiri fusena, ava nati jokádoruse, bu tavo arira. 41 Kau dabaaminga ava, mave God da aghi katonati joká doruse, nu God da javodarefira aindae sedo, bu tavo arira amo,God Afa amboda rea nunda aghi katoaikenamutarira, kau daba avamutari,genembo nati joká dorusira, ábaragobarira. Kau daba aminga ava, mavegenembo evevadae nati joká doruse,nu genembo eveva aindae sedo butavo arira amo, God Afa amboda reagenembo eveva aikena mutarira, kaudaba ava mutari, genembo nati jokádorusira, ábarago barira. 42 A gekakau daba ava kotovo dae resena. Mavenanda ambo jimbi ijoghako eni gidokotarira, ‘Genembo omo, nu Iesu daambo jimbi ava sedo, na sonembeuvu mutarena,’ aminge kotise, uvumutarira amo, na numokena minomutono barira. Jo kosasaghae arira.Emo, geka beká nemokena resena,”Iesu aminge sisira.

1111:1-19 Iesu Nu John Bafataito Ari

Kato Da Bino, Aindae Geka Sisira.(Luke 7:18-35)

1 Iesu nunda ambo jimbi 12 avadengoro indiri dadabetiri, nu eredoreighiá dodo, ainda tinguda, reighimendeni aminda deinghuse vironusise ijugedo ghusira. 2 John BafataitoAri Kato sandi diburada fitero irise,Iesu rea edo ghusira, ainda bino avaniningusira. Ningido, nunda ambojimbi dirigetiri, Iesu gari dae sedoiseri. 3 Era, Iesu kena buvudo, ategiuseri, “Ni, se ningore! God Gen-embo eni dirigari furarira ava, Johnvironu sise sedo ghusira amo, nimori,ai? O namane genembo eni kaifaaore?” aminge ategi useri. 4 Etero,Iesu nemokena sisira, “Ne joveregheyasivu! Na rea eno eregoseva, aseno niningereva, ava osa sevu, Johnningare! 5 Na seteno evetu genemboditi digoide ava, fangetiri sifo sevoeregosera. Seteno evetu genembodaguna, jebuge eredo atai fete de-ingherera. Seteno evetu genembotamo bedode a isode, utetegetiri je-bugeteri. Dengoro gajari embo amo,seteno dengoro afigetiri, geka ninin-gerera. Seteno ambari embo urodaghe, jebuge ereteri. A vironu seno,makasi embo ne God da Bino Evevaava niningerera. 6Mave nandae sedomeka gosuse aindae, na jo imboe aearira amo, nu ambodadubo jama tam-barira,” aminge setiri ningido, Johnda aghi kakato jovereghe iseri.

7-9 Ne jovereghe ero, nu tuturo edonatofokena John da geka ava vironueminge sisira, “Ne giti redae reighiuvu ã evetu genembo irae da vasaaminda isevu? Ne jo reighi gari daesedo yaeri. Ne John gari dae sedoisevu. A ne, genembo kau mavegaava tambari dae sedo isevu? Gen-embo dubo kotari iraede, ai, dubokotaride? Ne jo nunda tamo asugariã gogho ava gari dae sedo yaeri. Avagari kotaeteva amo, ne ya kotofu dakamboda tava aetevu. Ava sedo, rejotambari dae sedo isevu? Avori, saononingivu! Nemo, God da feroveta avatambari dae sedo isevu. Emo, nageka beká sari dae erena. Feroveta

Page 26: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 11:10 23 Matthew 11:23digari irera einda teriago mo, Johnri. 10 A God Afa, John nanda embororerebare dae sedo, numoá gategusira.God nunda Geka John dae sise, setirigefusera amo, eviri:‘Kote gi! Nanda aghi kato ava, giti

dirigaono ya ninda embororerebururari,

ni amboda yaresa,’aminge gefuseri. 11Kotugo na emingeresena. John Bafataito Ari Kato nugenembo teria bekári. enembo eninumongoá jo sirorae irera. Avatana emboro+ seka God kena afigaono,mave aminda ise a tumonduse Godda natofo+ arira amo, nunda dubokotari a ivuga amo teria arira. Aimi,John da dubo kotari a ivuga amo dari-garira. 12 John tuturo edo geka sisira,ai tano ghedo ojira oroko eminda bu-vira. inda jokáda, evetu genemboGod kena teredo nunda natofo+ aridae sise, utu da guro ava ininighaeeresorera. 13 John jo sirorae iriri, Godnunda natofo+ kau nange nange kaifaarira ava, Moses a God da ferovetaimigefudo fero John sirorusira. 14 Avasedo, geka evia ningido tumondaovodae sise resena. God da feroveta Elijahjovereghe furariá, sedo ghusera amo,John dae sedo ghuseri. 15 Geka emo,dengoro jave ningi gogogho aovo daesise resena.

16 “Evetu genembo oroko endadasiroredo ireva emo, kau mavegori?Ava sari dae erena. Ne John Bafa-taito Ari Kato imboe usevu, a ko-tugo na imboe ereva. Nemo sasin-gako da kakaugori. Sasingako mo,ne ofotighida yaru use tofo tofobeisiga use, ghoghora eminge sirure-oro ningiraera, 17 ‘Ne imboe kaka-tori! Namane esimbuguse yaru di-vari da kau etera, ne jo namondedivaeri. Amboda, kau ambari budosorara arigetera, ne jo namonde so-rara aeri. Ne beisiga a imboe kaka-tori!’ amo sasingui eraera. Evetugenembo oroko endada siroredo irevaemo, ne kau daba ava eraeva. 18 JohnBafataito Ari Kato fira, vaini (wine)reeta use God tambari dae sise, bayau

kanangara edo ghusira. Eari, ne sedoghusevu, ‘Sukarui John kena asug-etiri daghusira,’ aminge sedo ghu-sevu. 19 O Evetu Genembo da Koro+foa bayau rise vaini (wine) rirurearigido seraeva, ‘Genemboé givu! Nubayau mindari kato, a vaini (wine) daoduso katori. Nu evetu genembo ekobeká aikena, komana eraira.’ Evetugenembo oroko endada siroredo irevaemo, ne aminguse beisiga eraeva.Avata na eminge resena. Namavejori,a John mavejori, ava evetu genemboduboi kotarera amo, ne kasama ar-era,” Iesu aminge sisira.

11:20-24 Iesu Reighi MendenikenaGhoghora Sisira.

(Luke 10:13-15)20 Iesu tuturo edo, reighi

mendenikena ghoghora sisira. Nureighi mendeni aminda ise, tanoisagha eari siroreari, evetu genembone jo gae iriara ava, nenda gitidasiroreari gido dudukughedo ghuseri.Nu evetu genembo aindae, ghoghorasisira. Ainda tuka mo: ne nunda tanoeari gido ghusera, avata nenda ariekoko jo vujegedo dubo jovereghaeri.Ghoghora sise, eminge sisira, 21 “Arie,Korasin embo a Betsaida embo!Nemokena sari dae erena! Nesifo amboda mema teria beká avaitatamareva. Ainda beká mo: nenanda tano a ari mendeni mendenieono gido ghuseva, avata ne dubo jojovereghae, kau daba ava ireva. Onanda fakina a tano evia, namondedagitofu da reighi Taiar a Saidonaminda, ijugaono gaetera amo, neanakora nenda ari ekoko vujeguse,dubo jovereghari da tano ijuguse,bovora fire asuge vaya gutaeteri.22 Ava sedo, Ategi da Sifo aminda,Taiar a Saidon embokenaGod joka ari,ne mema itako tambarera. O reighiKorasin a Betsaida embo resena emo,ne mema teria beká ava tambarera.

23 “Kaponiam embo, nemokena kaudaba ava resena. Ne totofo nenda javojighovo erare dae erekoteva. Avatajo amingae areva. Amo, God sari nebako eko aminda dudo ya vosareva.

Page 27: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 11:24 24 Matthew 12:5Ainda beká mo: ne nanda tano aari mendeni mendeni eono gido ghu-seva, avata ne dubo jo jovereghae,kau daba ava ireva. O nanda fak-ina a tano evia, namondeda gitofuda reighi Sodom aminda, ijugaonogaetera amo, ne anakora nenda ariekoko vujegedo dubo jovereghaoro,God joka ari ne jo sirivo ae, orokoiraeteri. 24 Evia kotovo dae resena:Ategi da Sifo foa buvarira aminda,Sodom embo nenda ari ekokodae Godanakora dorusira amo, nemema itakotambarera. O Kaponiam embo nemo-kena eminge resena: God nemokenamema teria beká ava mutari bareva,”Iesu aminge sisira.

11:25-30 Bajari Da Dubo Jama KauEmingori.

(Luke 10:21-23)25 Sifo aminda, Iesu banunguse

sisira, “Afa, ni utu a enda da Bajarinimori. Na nimokena aiyakoe re-sena. Ainda susu mo: ninda gekakivo edo evetu genembo diti basarikena jo ijugae usesi, avata evetu gen-embo kotari veveyako a diti basaeembo aikena ijugeteso isagha usira.26 Amo, ni amingari dae uju usesi,”Iesu aminge banungetiri dadabetiri,nu tuturo edo sekago natofokena vi-ronu sisira, 27 “Nanda Afa roera isas-ambu evia, nane kaifa aono dae sedo,futusira. God nusuka nunda Mandikasama erira. Kau daba aminga,God da Mandi nusuka nune, numamokasama erira. A evetu genembomendeni nune gategarira amo, nuneijugururari, ne God Afa kasama arera.

28 “Namokena fuvu! Mave irisebouvu erefufira amo, namokenafururovo, nanda dubo jama nemo-kena futurono, dubo eveva usejangutareva. 29 Nanda ango sagadaevia budo fufurovo, na ijugaonokasama areva. Na sabua+ da ari ava

use, veka eveva edo durumuguseijugururono, nenda asisi jokáda aimi,dubo jama torughuse jangutareva.30 Ai resira amo: nanda angomo feghakori, a saramana nanemuturaena amo, jo bouvu iraeri,” Iesuaminge sisira.

1212:1-8 Iesu Nu Jangutari Da Sifo

Ainda Bajariri.(Mark 2:23-28; Luke 6:1-5)

1 Ainda amboda Jangutari da Sifoaminda, namane Iesu de dabade,genembo eninda vare begatadasembise, namane ighoi etiri, faravada vuji ava bambudo,* ungoi jaserido iseri. 2 Namane amingero,Moses da Geka kaifa kakato+mendeniava gido Iesu kena siseri, “E gi!Ninda ambo jimbi namondeda aghodari ava bejise, farava omo bamburerera. Jangutari da Sifoda, ari oviause saramana arigetera omo, jo aeaeteri,” aminge siseri. 3 Setero,Iesu eredo nemokena mino sisira,“Ne namondeda abua David da kikieni tegutusevu, ai? David nundamendeninde dabade, ighoii sirivouse, nange usira amo, tegutusevu,ai tefo? 4 Nu ira God da Kamboda+teredo, farava God kena futuseraaindae, benunu setiri fristi+ mutiri,David nunda mendeninde dabadebudo riseri. Amingusera amo, nenamondeda agho dari ava bejiseri.Agho dari bejisera † amo, eviri:‘Fristi+ nesuka farava kakara amomindaeteri,’ agho dari aminge resira.5 O eni mo kote givu! Geka God setiriMoses gefusira, ainda jokáda emingeijugerira: God da Kambo+ aindasaramana use, fristi+ ne Jangutarida Sifo jo kotae eraera. Ne God daKambo+ jokáda saramana mendenieraera amo, namondeda agho dari

* 12:1: Ari ambo jimbiimi usera amo, jo bagia iraeri. Afige, Mark 2:23 ainda duruda tege garesa.† 12:4: Jusi embo da agho dari mo, eviri. Ne joba (farava, sifi, a roviravi mendeni avavaga) God kenamutudo ghuseri. Muteoro, fristi+ joba amo God kena ijugedo, bumindido ghuseri. Amo bayau kakara avasedo, fristi+ nesukako mindido ghuseri. Evetu genembo isambu, ne bayauá jo mindae edo ghuseri. AvataDavid mane era, fristi+ da bayau ava bu riseri. Aminguse, ne Jusi embo da agho dari bejiseri.

Page 28: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 12:6 25 Matthew 12:21

ava bejeraera. Avata ne God dasaramana ava use bejeraera aindae,God nu jo janje eko ae eraira,” 6 Iesuaminge sise, nu tofo numoá kivo useeminge sisira, “Genembo eni emindairira, a nu genembo teriari. O God daKambo+ mo kitakori. 7O God da Gekaeni mo eviri:‘Nanda Agho Dari kotise, joba namo-

kena mutareva amo, evevari.Avata, nanda uju beká mo: ne totofo

nenda ghamo jokáda, jokaari a kote doyari ava irariiraetevu,’

God da Geka aminge resira. Godda Geka evia kasama e gogoghom-baeteva amo, evetu genembomendeni, kotari a ari eveva eraeraaikena, ne jo ghoghora sae aetevu.

8 “Geka beká mo eviri: Jangutarida Sifo aminda rea ava aetera amo,ábarago, Evetu Genembo da Koro+nunda sari ningariri,” Iesu amingesisira.

12:9-14 Iesu Genembo Eni Ungo Dim-baride Ava, Setiri Jebugusira.

(Mark 3:1-6; Luke 6:6-11)9 Setiri dadabetiri, Iesu vareá dodo

ira, nenda dengoro indari kamboda+teterusira. 10 Genembo eni ungogimandu dimbaride amo, amindaanumbiriri, Iesu ira teterusira.Teretiri, evetu genembo mendeniaminda anumbiriserai, ne Iesudederuroro geka sembae sari ningidokoto ari dae sedo, numokena ategiuseri, “Se ningore! NamondedaAgho Dari nange resi? Jangutari daSifo aminda, sonembaoro kae evetugenembo jebugedo ghaeteri, ai? Josonembedo ghae aeteri? Ava seningore!”

11 Aminge setero, Iesu minoeminge sisira, “Kote givu! Nendasifi (sheep) eni Jangutari da Sifoaminda, ya bakoda vosaetira amo,ne nangaetevu? Ya jumbovo vitaeti?Ai, doyovo aminda iraeti? 12 Godnu sifi (sheep) itako koteraira,o evetu genembo mo, nu dubobu gogoghomberaira. Ava sedo,namondeda Agho Dari ijugerira

amo, namonde evetu genemboJangutari da Sifo aminda baragosonembaeteri,” 13 Iesu amingesedo, jovereghedo genembo ungodimbaride aikena sisira, “Ninda ungojujurege, gaone!” aminge setiri,genemboá nunda ungo Iesu kenasiregiri eveva usira, ungo soveniavavaga usira.

14 Avata Moses da Geka kaifakakato+ mo, ne ava gido eredoera buvudo, ne Iesu nange daoroambaetira aindae, manaka garuse senininguseri.

12:15-21 Isaiah Rea Iesu Dae GefusiraAva, Isagha Usira.

(Mark 3:7-12; Luke 6:17-19)15-16 Ne manaka garero, Iesu ava

ningido reighiá dodo isira. Iri,evetu genembo digari nu tambudo,nemonde dabade iseri. Ise, Iesusetiri kae evetu genembo isambujejebuguseri. Jejebugetero, Iesukovionoghae nemokena sisira, “Neseteno jejebugeteva amo, erá osaseóvo ningeore!” aminge sisira.17 Aminge sisira da beká mo: God daferoveta Isaiah rea nundae sisira avabeká sirorare dae sedo, Iesu amingesisira. Isaiah nu eminge sisira:18 “Nanda Saramana Kato gategusena

amo, eviri. Na nundaeivuga beká use, dubo bugogoghomberaena.

Na numokena nanda Asisi mutonobudo, nanda javoda evetugenembo bekáda bekáda ategiarira.

19 Avata aminguse, nu durumugarira.Nu jo bibita ae arira. Bekafakara jo sae arira. Nuemboroda ise, sainghiakoroboghoi sido yarira.

20 Tumondari o jebuga kitakatakoava tambarira aimi, undarimindafu arira.

Aminguse, geka beká a God da Gekabeká ava jighari baji mindafubeká ari, 21 evetu genemboisambu nu tumondarera,”

Isaiah da geka Iesu dae aminge sisira.

Page 29: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 12:22 26 Matthew 12:3512:22-32 Iesu Mave Da Fakinaimi,

Seari Sukaru Vose Darigedo Ghuseri?(Mark 3:20-30; Luke 11:14-23; 12:10)

22 Ainda amboda, evetu genembomendeni genembo eni ava, Iesu kenabudo fuseri. Genembo amo, sukaruiasugetiri guga edo diti sembae etiriirei. Ava gido, Iesu setiri nu jebugedo,beka sise ditii fuge gosusira. 23 Etiri,natofo isambu fuge nu gido, mana-mana use se nininguseri, “Kini (King)David da Mandi God mutari sisiraamo, numori tanojo.” 24 Ava seroningido, Moses da Geka kaifa kakato+eredo eminge siseri, “Genembo omo,jo tofo nunda fakinaimi o God da fak-inaimi, sukaru bu fugae eraira. Omonu, sukaru da bajari javo Satan, nundafakina ava muteari budo aimi, sukarubu fugeraira,” aminge siseri.

25 Avata ne rea kotise sisera, Iesuanakora kasama usira. Kasama edoaindae sisira, “Frovensi eni aindanatofo beisiga edo, soroda sarigar-era amo, frovensi ainda fakina soesaarira. Kau daba aminga ava, reighieni o oro eni beisiga edo, sorodasarigarera amo, reighi o oro amo jofakina edo fetae arera. 26 Na Satanda fakina budo aimi, nunda sukaru bufugeraena ava sedo, na Satan da enivareseva. Avori, saono ningivu! Satandanatofo tofo tofo beisiga edo, sorodasarigarera amo, fakina edo fetarera,ai? Ava kote givu! 27 Eni mo: neeminge sise reseva, Satan namokenafakina muteari budo aimi, na sukarubu fugeraena. Avata, nenda ambojimbi totofo aghi useva, nenda ari avakote givu! Nenda ambo jimbi sukaruondiraera amo, mave da fakinaimiondiraeri? Kote givu! Ava sedo,totofo nenda ambo jimbi eraera avakotise, kasama evu! Ne nandae aji sisegungubo setevu! 28Geka beká mo: naGod da Asisi da fakinaimi, sukaru bufugeraena. Sukaru bu fugeteno, Godda fakina isagha etiri eregoseva. Eviagosuse, God evetu genembo tofo kaifa

ari‡ sisira, ainda sifo orokoá ojiranemokena buvira, ava kotaetevu!

29 “Mave jo kotae kotae, genembofakina kato ainda kambo beje teredo,nunda roera a gugua bagia ae arira.Nu giti, genembo fakina kato amo,sandi bundedo amboda nunda roera agugua sosighi arira. Kau daba amingaava, na Asisi Kakara da fakinaimi, Sa-tan da fakina gajedo, seono nundasukaru vose darigeraera. 30 Mave najo sonembae arira amo, nu inono,Satan sonembarira. Kau daba amingaava, mave na jo sonembae, a evetugenembo unumbae arira amo, nuinono, evetu genembo ondari soesaururoro, Satan foa ne barira. 31 Naaindae sedo nemokena resena. Maveari eko eni edo o geka eko eni sedo,amboda God kena vujegarira amo,God nunda ari eko amo kote doyarira.Avata mave Asisi Kakara da javo ekoarira amo, God nunda ari eko amo jokote doyae arira. 32 Kau daba amingaava, mave Evetu Genembo da Koro+da javo eko arira amo, God nunda arieko amo kote doyarira. O mave AsisiKakara da javo eko arira amo, Godnunda ari eko amo jo kote doyae arira,evovodae irarira,” Iesu aminge sisira.

12:33-37 Namonde Nange Veka EvevaUse Iraeteri.

(Luke 6:43-45)33 Aminge sise, Iesu sisira, “Vuji

eveva bambari saresa amo, ya ikaeveva aminda bambaresa. O ika ekoaminda, vuji eveva eni jo bambaearesa. Ainda beká mo: ika kaumavego amo, nunda vujida gi kasamaaresa. 34Ne kau daba avori. Ne Satanda sasinguri.§ Ava sedo, geka ekoavanembo seraeva. Ainda tuka mo:genembo nunda dubo jokáda rea ko-tise irá gheraira amo, avanembo siseirá gheraira. 35 Genembo eveva amo,nunda dubo jokáda eveva vanemboava koteraira. Aminge kotise, gekaeveva vanembo sise, veka eveva useirá gheraira. O genembo eko amo,

‡ 12:28: Afige, Geka Se Disugari Da Vasa aminda, geka Natofo aindae rea gefusera, ava tege garesa.§ 12:34: Afige, Matthew 3:7 ainda duruda tege garesa.

Page 30: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 12:36 27 Matthew 12:47nunda dubo jokáda eko vanembo avakoteraira. Aminge kotise, geka ekovanembo sise, nunda irari a evetugenembo mendeni da irari aimi be-beta eraira. 36 Na nemokena re-sena: Ategi da Sifo aminda, God nuevetu genembo isambu da geka avaijujarira. Evetu genembo ne, gekarea kotae kotae seraera, ava ijujarira.37 Geka rea nine sedo ghusesa, avaijujedo, God nimokena mino eveva oeko ava mutarira,” Iesu aminge sisira.

12:38-42 Evetu Genembo Mendeni,Iesu Tano Ari Gari Dae Sedo Ategi Useri.

(Mark 8:11-12; Luke 11:29-32)38 Sifo eni, Moses da Geka ijuga

kakato+ a kaifa kakato+ eredo benunusiseri, “Ijuga Kato, ni tano eni aso garidae resera!” aminge siseri. 39 Setero,Iesu ningido sisira, “Evetu genembosiroredo oroko endada irera, ne takáekoko bekári. Ne God itako jo kotaeeraera. A ainda mendeni nemori. Netano ijugaono gari dae reseva. Avatana jo ururono gae areva. Nu dabako,Jonah rea usira ava ururono, ne gidodudukughareva.

40 “Jonah nu, sifo tumba etodabanaká, oka da tini jokáda ireira edo, firabuvurutusira. Kau daba aminga ava,Evetu Genembo da Koro+ sifo tumbaetodaba naká, enda jokáda iria edoerarira. 41 A Ategi da Sifo aminda,Nineva embo eredo God da dombudafetedo, nenda ari ekoko eraeva ain-dae, osa sarera. Ainda bekámo: Jonahvironu setiri ningido aindae, nendakotari eko a nenda ari ekoko vuje-guseri. O nemo, genembo fetirisegeka resira, einda geka ningari imboeeraeva. Avata, Jonah nu genemboijoghakori. O genembo oroko fetegeka resira emo, nu teria bekári.

42 “Frovensi Siba ainda evetukotofuko amo eredo, Ategi da Sifoaminda God da dombuda fetedo,nenda ari ekoko eraeva aindae, osasarira. Ainda beká mo: nu reighi sokabeká aminda ireira ava dodo, Kini(King) Solomon da dubo kotari a ijugaava ningari dae sedo fusira. O nemo,genembo oroko fetirise resira einda

geka ningari imboe eraeva. Avata,Solomon nu genembo ijoghakori. Ogenembo oroko fetirise geka resiraemo, nu teria bekári. Ava sedo, neredae nanda geka jo tumondae erevu?Amingereva amo, eko bekári!” Iesuaminge sisira.

12:43-45 Evetu Genembo Ekoko KauEmingori.

(Luke 11:24-26)43 Aminge sise, Iesu sisira, “Sukaru

genembo enikena asugetiri ireiraaimi eredo, genembo da jokáda ghebuvudo, jangutari da vasa tambaridae, ya reighi uvu irae da vasa amindabirurughuse deingharira. 44 Tavae bune jaredo eminge sarira, ‘Naeminda birurughuse iria jararenaamo, jovereghe ya nanda kambomanai aminda terarena.’ Amingesedo, jovereghe ya nunda kambomanaiá tambarira. kambo amo,nasara tafono etero eveva edo irira.Kau, kambo joká seghe gogho eraeraaminga ava, genembo da dubo jokádatambarira. 45 Tambudo, joveregheya nunda kokomana 7, sukaru ekokobeká ava, unumbe budo foama,genembo aikena asugarera. Giti mo,genembo amo, mema itako itatamuseirei. Avata, sukaru dabako aimiyama, nunda kokomana 7 ekoko bekáava unumbe nemonde 8 edo foama,genembo aikena asugarera amo, numema teria beká ava itatamarira.Evetu genembo oroko siroredoendada irera eikena, kau daba amingaava sirorarira,” Iesu aminge sisira.

12:46-50 Iesu Da Ai Ghasovu A NanoNamendi Mavejori?

(Mark 3:31-35; Luke 8:19-21)46 Iesu aminge siri, nunda noi

a nunda jamenade fera buvudo is-aghada fetedo, numokena geka saridae siseri. 47 Setero, enii eredoira Iesu kena sisira, “Nei a nindajamenade dabade isaghada fetirise,nimokena geka sari dae kaifa erera,”aminge sisira.

Page 31: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 12:48 28 Matthew 13:1748 Setiri, Iesu jovereghe ategi usira,

“Nanda aya a nanda jamena mave-jori?” 49 Iesu aminge sedo, ungonamanekena sireguse sisira, “Givu!Nanda ambo jimbi eregoseva emo,nanda aya a nanda jamenari. 50Mavenanda Afa utuda irira, ainda uju avause irarera amo, nanda ai ghasovu,nanda nano namendi, a nanda ayamo, nemori,” Iesu aminge sisira.

1313:1-9 Vare Govari Kato Ainda

Kasiari.(Mark 4:1-9; Luke 8:4-8)

1 Sifo daba aminda, Iesu kambodaghe ira, uvu da teria irira aindabetuda anumbedo, tuturo edoijugusira. 2 Ijugiri, evetu genembodigari numokena fera totorugedovasa ganjibuseri. Etero jaredo, nughaka+ feghiri gido, ghaka+ jokádavose anumbetiri, evetu genemboisambu fera buvudo, uvu betudafefetuseri. 3 Fetetero, Iesu nemokenakasiaimi sise, geka mendeni mendeniijuguse, eminge sisira, “Genemboeni eredo, farava veka govari daesedo, aira nunda vareda buvudo,4 tuturo edo, veka giririghe budojife jafe getira. Etiri, veka mendenimo, begatada vosetiri, rikamaneiojighera minderi. 5 Veka mendenimo, aroro etoda vosedo totoi batunoetiri, 6 ijiimi aviri gharasa etira. Endajo teria irae ava sedo, besisi jo baeri.7 Veka mendeni mo, vive titifaghaeainda jokáda vosedo, viveghaedabade itira. Ainghae vitido, viveigaetiri dadabetira. 8 A veka mendenimo, enda eveva aminda vosedo vitira.Vitido, beká jighira amo, mendeni100, mendeni 60, a mendeni 30,avavaga jighira. 9 Kasia setena amo,dengoro jave ningi gogoghombevu!”Iesu aminge sisira.

13:10-17 Iesu Kasia Sisira, Ainda BekáMo Eviri.

(Mark 4:10-12; Luke 8:9-10)10 Setiri dadabetiri, namane Iesu

kena era ategi useri, “Ni redae, evetu

genembo mendenikena geka vironukasiai seraesi?” namane amingesetero, 11 Iesu sisira, “God Afa, kaunange nunda natofo+ kaifa eraira,ainda geka mendeni ava kivo usira.Ne nanda ambo jimbiri. Ava sedo, nurea kivo usira ava, nemokena isaghasaono ningi kasama aovo dae seraena.O mendenikena jo amingae eraena.12 Ainda beká mo: mave God da Gekaningido kotari eveva koteraira amo,God sonembari nu kote gogoghom-barira. Avata mave God da Geka jokotae eraira amo, God nunda kotariisambu bari dadabarira. 13 Ava sedo,na mendenikena kasiaimi ijugeraenada beká mo eviri: ne ditiimi gosusejo gi gogogho ae arera, a dengoroinininguse jo kasama ae arera. 14 Neamboda amingarera aindae, Isaiahgekaé gefusira. Geka evia, orokoábeká siroretiri eregosevere. Amoeviri:‘Ne dengoroimi ningido, tuka jo

kasama ae areva. Ne ditiimigaovo, diti jo basae arira.

15 Ainda beká mo: natofo eikena ko-tari jo afigae irira. Eramananda geka ningeore dae sise,nenda dengoro gagojuseri.

Erama nanda Geka tege kasama eoredae sise, nenda diti gago-juseri.

Ava jo ae aetera amo, dengoroiminingido, ditiimi gosuse tegekasama e gogoghombedo,

ne dubo namokena jovereghaoro, nasaono jebuga tambaeteri,’

Isaiah aminge gefusira. 16 Na nemo-kena resena. Emo nenda makoeri!Ne diti fangedo dengoro afigetevu.17 Emo kotovo dae resena. Ne reagiraeva a ningiraeva ava, God danatofo+ digari a God da feroveta di-gari, ne ningari dae a gari dae uju edoghuseri. Avata ne jo gaeri a ningaeri.Avata orokoé, ne giraeva a ningiraevaaindae sedo, ne ivuga aetevu!” Iesuaminge sisira.

Page 32: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 13:18 29 Matthew 13:3313:18-23 Iesu Nu, Vare Govari Kato

Ainda Kasia Da Beká Ava, Ijugusira.(Mark 4:13-20; Luke 8:11-15)

18 Aminge sise, Iesu sisira, “Gen-embo aira vare govetira, ainda kasiada beká ava ningi kasama aovo daesise resena. 19 Mave God da BinoEveva, nangeGodnunda natofo+ kaifaeraira, ava ningido tuka jo kasamaae eraira amo, nu rea ningiraira ava,amboda Satan foama, nunda dubojokáda ufena saghimbe buraira. Amoinono, farava veka begatada vosetira,ainda kaugori. 20Veka mendeni aroroetoda vosetira, ainda tuka mo eviri.Mave God da Geka ningido ivugaghaeburaira, 21 avata nunda dubo jokádatumondari jo inono ae arira. Avasedo, nu sifo tufako tumonduse irari,dara sirorarira, o nu God da Geka tu-monderaira aindae, gitofu numokenafakarago usememamutarera amo, nuoju use fakina jo ae irise totoi gofarira.22Veka mendeni vive titifaghae aindajokáda vosetira, ainda tuka mo eviri.Mave God da Geka ava ningido, nundairari ava kotise, a enda da guguaava bari dae koteraira aimi, God daGeka ava gajeari bunedo kotae eraira.Amingeraira amo, nunda tumondarida beká ava jo sirorae eraira. 23 Ovekamendeni, enda evevada vosetira,ainda tuka mo eviri. Mave God daGeka ningido kasama eraira. Aindabeká jighiraira amo, 100, 60, a 30 avav-aga jighiraira,” Iesu aminge sisira.

13:24-30 Vive Tusari Ainda Kasiari.24 Iesu aminge sise, kasia eni

eminge sisira, “God da natofo+ nendairari kau emingori. Genembo enifarava veka eveva budo, aira nundavareda govetira. 25 Etiri, tumbaeninda, nunda gitofu eniimi ojira,farava jokáda vive eko ava gove dodoaira. Vive amo, nunda tamo a ifu kaufarava da tamogori. Jo totoi kasamaedo tuse fugari da kaugo iraeri.26 Viveá govetiri, farava viveghaejinemba edo viti mindafu edo, bekájighari da sifo ava utua etira. Etiri,vive mendeni ainda kau isagha

beká ava etiri gido, 27 vare numamoda saramana kakato mendeni aeranumokena seteri, ‘Arie, Bajari! Nimoávare eveva govetesi. Avata, vive ekojokáda emo, nange siroreti?’ neaminge setero, 28 genemboá minonemokena setira, ‘Nanda gitofueniimi ojira govetira,’ aminge setira.Setiri, ne numokena seteri, ‘Ya vivetusore, ai? Namane nangareri?’29 Aminge setero, nu setira, ‘Tefo,dovu irare! Ainda beká mo: nevive tusareva amo tususe, faravaveka eveva ainghae dabade tusarevatanojo. 30 Aminge dovu, farava viveeko ainghae dabade irise, safufu arigido, na bambari kakatokena emingesaono ningarera, ‘Giti yama viveeko tusedo, avarakada dungari daesedo, sijareva. Amboda yama faravabambudo, nanda kamboda fitareva!’vare numamoá aminge setira. KotugoGod da natofo+, nenda irari kauamingori,” Iesu aminge sisira.

13:31-33 God Da Natofo+ Nange Di-garigo Siroreraera, Ainda Kasia EtotoNaká Sisira.

(Mark 4:30-32; Luke 13:18-21)31-32 Iesu aminge sise, kasia ika

mainekena fifituse sisira, ‘God danatofo+ digarigo eraera amo, kauika maine da vujiimi vose batunoedo vitiraira, ainda kaugori. Maineda vuji mo, veveyako bekári. Nujo ika mendeni da vujigo iraeri.Avata vuji avavaga, genembo enii buyama nunda vareda govarira amo,nu viti vareda roera isambu darigedomindafu ari, rikamane foa nendamogha ainda fafatuda fitarera. Kaudaba aminga ava, God da natofo+tuturo edo digarigo sirorarera,” Iesuaminge sisira.

33 Iesu aminge sise, kasia yistikenafifituse sisira, “Kasia eni mo eviri.God da Bino Eveva urureari, evetugenembo ningido nunda natofo+ er-aera amo, kau yisti farava jokádativeraira, ainda kaugori. Yistiá, evetueni okia mindafu budo farava avere-gari vosari, yisti itatako bu aing-hae gae joveregharira amo, yisti tive

Page 33: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 13:34 30 Matthew 13:47ya aimi, farava isambu baji vitidookia bedo arira. Amo inono, Godda Bino Eveva urureari, evetu gen-embo ningido God da natofo+ di-garigo siroreraera, amingori,” Iesuaminge sisira.

13:34-43 Vive Tusari Da Kasia Ava SeDisugusira.

(Mark 4:33-34)34 Iesu natofokena vironu sise, ka-

sia ainembo ijugedo ghusira. 35 Gekaferoveta enii sisira ava, beká are daesedo, Iesu amingedo ghusira. Gekaamo eviri:‘Nemokena dengoro induduse, kasiai

sarena. Enda jo saono siroraeiriri, na irise,

rea kotedo kivo usena ava, kasiainemokena saono ningarera,’

feroveta aminge sisira.36 Iesu kasiamendeni setiri dadabe-

tiri ainda amboda, nu evetu genembonumokena totorugusera ava dodo ira,kambo eninda teterusira. Etiri, na-mane era numokena buvudo siseri,“Se ningore! Kasia vive eko eni go-vari setesa, ainda tuka mo, rejori?”aminge siseri.

37 Namane aminge setero, Iesumino sisira, “Genembo faravaveka eveva govetira amo, EvetuGenembo da Korodae+ seteni. 38Varesetena amo, kau namondeda endaeviri. Veka eveva mo, inono, evetugenembo dubo jovereghedo Godda natofo+ arera. Kotugo vive ekosetena amo, inono, evetu genemboSatan da geka ningarera. 39 A gitofumave vive eko govetira amo, Satannumori. Vive eko tusari a faravavuji bambari da sifo setena amo,inono, God Afa sari enda dadabarida sifori. Vive tusari kakato a vujibambari kakato setena amo, ne inono,God da aneyari. 40 Kau namondevive tusedo avarakai dungeraeraaminga ava, enda dadabari da sifoaminda sirorarira. 41 Evetu Genemboda Koro+ nunda aneya dirigari,evetu genembo jokáda deingharera.Deinghuse, evetu genembo mendeninenda nano namendi ari ekoko aorodae sedo dereraera, ari ekoko embo

mendeninde dabade, ava gategebundedo, 42 avaraka mindafu aindajokáda fugoro vosedo, sorara usedika ghininji ghananja ghuse irarera.43 Amingururoro sifo aminda, Godnunda natofo+ bu vasa evevadafifitururari, nenda duro kau iji dausasa aminga ava janimbarira. Gekaemo, ningi kote gogoghombaovo daesise resena,” Iesu aminge sisira.

13:44-46 Roera Evevago TambariAinda Kasia Mendeniri.

44 Aminge sise, Iesu sisira, “Nenange edo gido, God da jebugatorughaeteva, ainda geka eni eviri.Sifo eni, evetu genembo mendeni,nenda roera koana doghe vendi budoaera, vare jokáda jungedo doteri.Junge dodo ero, genembo eni ambodadeinghudo erara tambira. Tambudo,ivuga beká ava use, doghariá sekagobu vasa daba aminda jungetira.Jungedo, koana barira ava kotedoaindae, riria ambariá edo, aira nundagugua a roviravi isambu budo, oriroedo ainda moniimi budo, vare amoombira. Kau daba aminga ava, ne Godda jebuga ava, bari dae sedo, nendaroera a gugua isambu tefo fugareva,amo avori.

45 A kasia eni mo eviri: God dajebuga kau nange nange tava aetevu?Kau genembo eni guri evevago, aroera garigo ava tava edo ghetira,ainda kaugori. 46 Umbu eni nu de-inghudo aira, guri eni evevago bekáava tambira. Guri mendeni isambu joamingo iraeri. Ava tambudo, genem-boá eredo aira, nunda gugua a rovi-ravi isambu ai budo oriro edo, aindamoniimi, guriá ombira. Avori, nekau daba ava use, God da jebuga tavaaetevu.

13:47-50 Oka Bambari Da Kasiari.47 “Geka eni sari dae erena. God

nu, evetu genembo nunda dombudairoro kaifa ari dae sedo, aghi eraira.Nunda aghi mo kau, oka bambudofoa gatege bairoba buraera, aindakaugori. Oka bambari kakato votobarido ragho arera amo, ne oka kau

Page 34: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 13:48 31 Matthew 14:6dombu eni dombu eni ava bambar-era. 48 Bamboro dadabari, ya ghaka+darido, oka kasama use gategarera.Eveva mo sovenikena vendarera, aekoko amo fugarera. 49 Enda tanoari da sifo aminda, kau daba ava ar-era. Aneyamane yama, evetu gen-embo eveva ainda jokáda vosedo, iju-judo ise evetu genembo ekoko gategeambudo, 50 avaraka mindafu aindajokáda fugoro vosedo, sorara use dikaghininji ghananja ghuse irarera,” Iesuaminge sisira.

13:51-52 God Da Geka Manai A SekaAinghae Dabade Tegutuse Iraeteri.

51 Iesu aminge sise, namanekenasisira, “Ne, geka setena amo, kasamaereva?” Setiri, namane, nunda ambojimbii siseri, “Ai, kasama erera.”52 Setero, nu sekago namanekenasisira, “Avori, ne eregoseva: God nu,Moses daGeka ijuga kato+ eni ava aghiari ningido, nunda natofo+ jokádateredo nunda mandi beká arira amo,nu kau kambo numamo, ainda kaugoarira. Kambo numamoá, nu sara-mana da mendo gosuse, umbu eninunda roera manai ava vege sim-bugedo aimi, saramana arira. Kotugoumbu eni, roera seka keve simbugedoo vege simbugedo aimi, saramanaarira. Ainda tuka mo: nu, God daGeka manai Moses gefusira, a kotugogeka seka bu refena ébarago, isambukasama erira,” Iesu aminge sisira.

13:53-58 Iesu DaNatofoNasareth Em-boimi Eredo, Nu Ighagha Useri.

(Mark 6:1-6; Luke 4:16-30)53 Iesu kasia amo setiri dadabetiri,

nu eredo reighiá dodo, 54 jovereghedonunda reighi Nasareth amindaisira. Ira buvudo, nu tuturo edonenda reighi da dengoro indarikambo+ aminda, natofo dengoroindudusira. Amingiri, evetu genembomendeni nunda geka ava ningidodudukughuseri. Dudukughedosiseri, “Nu nange dubo koterai? Amave seari, nu tano a ari mendenimendeni urureari namondeda gitidagiraeri? 55 Nu jo genembo teria

o kotofu eni iraeri. Numo takákau namondegori. Nunda noi moMary, a nunda jamena James, Joseph,Simon, a Judas, ne isambu reighi eiembori. 56Nunda ghaghasovubarago,ne eminda irá gheraera. Avata nunange emingerai?” 57Nasareth embone Iesu ighagha use aminge siseri.Amingero, Iesu eredo nemokenasisira, “Feroveta da geka ava, evetugenembo isambu, ningido nu kakaraeraera. Avata feroveta totofo nundanatofoi, ne nu jo tumonduse kakaraae eraera. Kau daba aminga ava,ne namokena eraeva. Namo nendaeniri, avo gido, ne na jo tumondaeeraeva,” Iesu aminge sisira. 58 Nenu jo tumondae usera aindae, nuari a tano digarigo reighi aminda, joururari gae edo ghuseri.

1414:1-12 John Bafataito Ari Kato De-

tero Ambududurusira, Ainda Kikiri.(Mark 6:14-16; Luke 9:7-9)

1 Sifo aminda, Frovensi Galileeainda kotofuko javo Herod, nu Iesuda bino ava niningusira. 2 Ningido,nunda mendenidae eminge sisira,“John Bafataito Ari Kato setenodorusera ava, ambarida ghe jebugeerorusira amo, numori tano. Am-barida ghe jebuge erorusira aimi,nu fakina tomanako budo saramanaeraira,” Herod aminge sisira.

3 Ainda beká mo: Herod giti se-tiri nunda mendeni era John sandibundedo diburada fifituseri. Nuamingusira da susu mo: nunda koroPhilip noaro javo Herodias, 4 avasaghimbe bu fifitusira aindae, Johnnu Herod kena ghoghora emingesedo ghusira, “Ni evetué bu fifitus-esa amo, agho dari bejisesi,” amingesedo ghusira. 5 Amingiri, Herod nuJohn dari ambare dae kotisira. AvataJusi embo John nu ferovetava sedoghusera aindae, Herod oju usira.

6 Avori, Herod da sirorarisifo aminda, nu evetu genembomendeninde dabade kirumo useri.Kirumo ero, Herodias da gagara ira

Page 35: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 14:7 32 Matthew 14:30teredo yaru didiviri gido, Herodivuga beká ava usira. 7 Ava sedo,gagara aikena beka gagojuse sisira,“Ninda uju ava se ningone! Ni rejodaebenunu saresa amo, mutarena,”Herod aminge setiri, 8 Herodias dagagara, noi rea uju usira ava kotedo,eminge sisira, “John Bafataito AriKato da gifua ava, gafuge rooródavendimutaso, oroko eminda barena!”sisira. 9 Setiri ningido, Kini (King)Herod dubo mema ambarako usira.Avata nunda esa embo da dombudabeka gagojusira aindae, nu bouvuedo, nunda mendeni amingaoro daesisira.

10 Setiri, ne era dibura davasa aminda teredo, John dubodadivegedo, 11 gifua ava rooróda vendibudo fera gagara aikena futuseri.Mutero budo ira, noikena mutirirurusira. 12 Etiri dadabetiri, John daambo jimbi fera, nunda tamo budoera ofofoda furuguseri. Furugedo,era Iesu kena osa siseri.

14:13-21 Iesu Setiri Bayau Digetiri,Gegenembo 5,000 Mindero Inono Usira.

(Mark 6:30-44; Luke 9:10-17; John 6:1-14)

13 Ava osa setero ningido, Iesunamane budo era ghakada+ vosedo,reighi evetu genembo irae da vasaaminda sembiseri. Sembisera aindabino ava, evetu genembo ningido,nenda reighi isambu dodo Iesu daamboda era, uvu da teria ainda den-gesida atai giti era buvurutuseri.14 Namane amboda buvudo, ghaka+dari vitido, evetu genembo natofogoava, totorugedo irero gosuseri. Gido,Iesu nendae joka edo, setiri nenda kaeevetu genembo jejebuguseri.

15 Amingero ungobu etiri, namaneIesu kena era buvudo siseri, “Iji dad-abetira, a eminda evetu genembo akambo tefori. Ava sedo, natofo diri-gaso yama reighi mendeni mendeniaminda, bayau ombumindarera!” sis-eri. Setero, Iesu namanekena sisira,16 “Redae yareri? Bayau nenemutuvumindore!”

17 Setiri, namane numokena siseri,“Namanekena farava ghabu soveni aoka etoto naká ava irira. Rejo enitefori,” aminge siseri.

18 Setero, Iesu sisira, “Avori, namo-kena bofuvu!” aminge sedo, 19 nunatofo kikisada anumbaoro dae sisira.Setiri, ne fuge anumbetero, Iesu nufarava ghabu soveni a oka etoto nakáava budo, dombu utuda fainghuse,God kena ‘aiyakoe’ sisira. Sedo, far-ava jighi embebegedo namanekenamutiri, budo era evetu genembokenasoro useri. 20 Soro etero, evetu gen-embo isasambu mindero inono etiri,mendeni dotero fasusira. Ava na-mane rete budo, kanda babai isambu12 ava vevenduseri. 21 Gegenembobayau risera amo, inono 5,000 avav-agori. Evevetu a sasingu jo tegaeri.

14:22-33 Iesu Nu, Vose Eva Etoda FeteDeinghedo Isira.

(Mark 6:45-52; John 6:15-21)22 Mindero dadabiri ainghae

dabade, Iesu setiri namane ghakada+vosedo, giti sembi yari dae ero,nu fetedo evetu genembo isambudirigusira. 23Dirigetiri ero, nu nusukaenda jiro fumbari aminda, banungaridae sedo vitisira. Tumba jiriri, Iesunusuka vasa aminda iriri, 24 namanesembu fera soroda buvurutero, yauradombuda fusira aimi, eva yaura aighaka+ jighi jovereghari dae usira.

25 Sifo da tumba aminda, Iesu voseeva etoda fete deinghe namanekenasembu fusira. 26 Firi gido, namane ojubeká ava edo, “Omo sukaruri!” sise,koko siseri.

27 Namane koko sero nininguseainghae dabade, Iesu namanekenasisira, “Fakina evu! Namori! Erá ojueove!” Iesu aminge setiri, 28 Petereredo numokena sisira, “Geka beká,ni Iesu gido resesa? Nimo iraresaamota, se, nambarago vose eva etodafete, nimokena yaone!” Peter amingesisira. 29 Setiri, Iesu, “Fu!” se-tiri, Peter ghakada+ ghe vose, evaetoda fete Iesu kena isira. 30 Ise,soroda eva yaura ava itatamedo, oju

Page 36: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 14:31 33 Matthew 15:12edo fati basedo vovosusira. Vovo-suse, kori sisira, “Arie, Bajari, namosonembe!” aminge siri, 31 ainghaedabade Iesu nunda ungo sirege Peterrurusira. Budo, sisira, “Ninda tumon-dari jo inono iraeri. Ni redae dubobunetesi?” aminge sedo, 32 nengaeghakada+ vítero, yaura tukughedo bi-nono usira. 33Etiri, namane ghakada+kaifa erusera amo, kauboi dadarigedoIesu tumonde bainghuseri. Use, sis-eri, “Geka bekári: ni God daMandiri!”

14:34-36 Iesu Kae Evetu GenemboMendeni Setiri Jejebuguseri.

(Mark 6:53-56)34 Aminge sedo, namane Iesu de

dabade sembera reighi Genesaretaminda tere dadoruseri. Genesaretresena emo, reighi savavarari.Kotugo ainda jokáda, reighi veveyakomendeni irei. 35 Ghaka+ dari vitero,evetu genembo ne fuge Iesu gidokasama useri. Kasama edo, kae evetugenembo bu furoro dae sedo, aghimutero reighi mendeni mendeniaminda era, kae evetu genembounumbedo budo fuseri. 36 Budo ferabuvudo, evetu genembo aimi, neIesu kena benunu siseri, nange kaeembo Iesu da tamo asugari da tinguava deredo jejebugaeteri. Amingesetero, mave sire dederusira amo, nujebugusira.

1515:1-20 Bebeta Ari Da Gekari.(Mark 7:1-23)

1 Ainda amboda, Moses daGeka kaifa kakato+ a ijuga kakato+mendeni, Jerusalem ghedo fera Iesukena buvudo, numokena nama-nendae ategi useri, 2 “Namondedaabuamane rea edo ghusera a ijugedoghusera ava, ninda ambo jimbi joamingae eraera. Ne abuamane dakiki ava kakara use, nenda ungo gitiseghedo, bayau amboda bu mindidoghaeteri. Ne redae jo amingaeeraeri? Se ningore!” aminge siseri.3 Setero, Iesu mino nemokena sisira,“Nanda ambo jimbi ne, abuamane da

agho dari doyariá reseva. Avata nanemokena resena. Nenda kotari anenda uju ava use, nene God da AghoDari ava dotutusevu. 4 God emingesisira:‘Nei nimamo kakara use, nenda geka

ava ningivu!’A eni mo:‘Mave noi o numamokena jijivu sarira

amo, devu ambare!’5 Avata nemo, eminge ijugeraeva:genembomave, noi numamo ighaghause, nunda gugua budo God kenamutari sise, noi numamo jo sonem-bae arira amo, avori. Ne amingeijugeraeva. 6 Evetu genembo avavagause, noi numamo jo sonembae eraeraamo, ne ‘avori’ seraeva. Aminguse,ne God da Geka ava dotutuse, nendakotari ava seovo buveari, geka bekávasise eraeva. 7 Ne gungubo kakatori!God da feroveta Isaiah nendae sise,geka beká eminge gefusira:8 Bajari resira, ‘Evetu genembo emo,

bekaimi na kakara eraera.Avata nenda dubo jokáda mo,ne soka bekári.

9 Ne na tumonde baingheraera, avatabeká eni tefori. Ne amindasonemba eni jo bae arera.

Ainda beká mo: ne evetu genembo dakotari ava, GoddaAghoDarivasise ijugeraera,’

Geka amo God setiri, Isaiah nendaesedo gefusira,” Iesu aminge sisira.Ainda beká mo: ne sembae kotedoghuseri.

10 Setiri dadabetiri, Iesu evetu gen-embo isambukena kori setiri, feranumokena totorugetero, Iesu nemo-kena sisira, “Ne erekoteva, evetu gen-embo ungo jo seghae iria edo, bayaubumindarera aimi, tamobebeta arira.Eva ningido, kasama aovo dae siseresena. 11 Evetu genembo rea min-darera aimi, nenda tamo jo bebeta aearira. O geka sembae evetu genemboda békada buvarira aimi, ne bebetaarira. Ava ningido, kasama aovo daesise resena!” Iesu aminge sisira.

12 Setiri dadabetiri, namane eranumokena buvudo siseri, “Ninesetesa, ava ningido Moses da Geka

Page 37: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 15:13 34 Matthew 15:30kaifa kakato+ meka geri,” namaneaminge setero, 13 Iesu mino sisira,“Amo dovu! Moses da Geka kaifakakato+ erá koteove! Amboda, nandaAfa utuda irira aimi eredo foama,geka bekáda bekáda sise, evetugenembo ijujarira. Kau genembo varevive eraira aminga ava, arira. Ijugakakato jo nune govari fetae useraava, tuse babarigarira. O ijuga kakatonune govetiri fefetusera, avanembodoyari fetarera. 14Ava sedo, Moses daGeka kaifa kakato+ mo, erá koteove!Ne diti digoideri. A ne eregoseva:genembo diti digoide aimi, jo yanunda komana diti digoide avaunumbedo, nengae emboro evevadayae arera. Nengae dabade emborokosasaghedo ya bakoda durarera,”aminge sisira.

15 Setiri, Peter eredo sisira, “Kasiada tuka ava ijugaso ningore!” Pe-ter aminge setiri, 16 Iesu namanekenasisira, “Ne nangetiraimi geka setenada beká ava jo kasama ae erevu?Nemo nanda ambo jimbiri. Avatana eregosena, nenda kotari kikitakori,evetu genembo mendeni da kotarig-ori. 17 Ne anakora geka evia kasamaaetevu! Genembo bayau rea min-darira amo, tininda vosiyari ya fokáari dadabarira. 18 Avata nu geka reabekaimi seraira amo, dubo joká isam-buimi seraira. Aimi nu bebeta eraira.19Ainda tuka mo: nu rea dubo jokádakoteraira aimi, nu derari komana dariambarira, kombo yagera arira, bagiaarira, gungubo sarira, aji sarira, aari ekoko mendeni arira. 20 Aimigenembo da dubo joká bebeta eraira.Avata Moses da Geka kaifa kakato+ daijuga ava kotae edo, ungo jo seghaeiria edo bayaumindareva aimi, nendadubo joká jo bebeta ae arira,” Iesuaminge sisira.

15:21-28 Jusi Embo Da Gitofu EvetuEniimi, Iesu Tumondusira.

(Mark 7:24-30)21 Iesu nu reighiá dodo, ira gitofu

da reighi etoto, javo Taiar a Saidon,ainda frovensi aminda teterusira.22 Teteriri, oro Keinan embo da evetu

eni fira numokena buvudo sisira,“Bajari, David da Mandi God mutarisisira amo, nimori. Ava sedo, najoka aso dae resena. Sukarui nandagagarakena asugetiri, mema teria avaitatamuse irira.”

23 Aminge sisira avata, Iesu numo-kena geka mino eni jo sae usira. Na-mane numokena era siseri, “Evetuédirige yare! Nu namondeda am-boda amboda fuse beisiga udo refira.”24 Aminge setero, nu sisira, “Na jooro mendeni mendeni ava sonembaridae sedo furaeri. Namondeda natofoJusi embo God dodo irera, ava sonem-baono dae sedo, God na dirigetirifuseni,” nu aminge sisira.

25 Namane Iesu de dabade amingesero ningido, evetuá fira dombukenabuvudo, kauboi dadarigedo Iesukena sisira, “Bajari, namo sonembe!”26Aminge setiri, Iesumino numokenaeminge sisira, “Ne namanendagitofuri. Namane nendae ‘sinova’seraera. God namanenda abuaAbraham gategusira, a namanendaoro barago gategusira. Ava sedo,God da sasingu giti bayaumindaeteri.Nenda bayau budo sinodae fugarenaamo, jo eveva iraeri. Ava sedo,ni redae sonembareni?” amingesisira. 27 Setiri, evetuá sisira, “Ai,Bajari! A nu beká resesa. Avataevetu genembo beká bayau rirureoro,susunda dudurugeari, sinomane neavamindiraera. Ava sedo, na joka edosonembaso dae resena.” 28 Amingesetiri, Iesu mino numokena sisira,“Aiya, evetugo! Ni na tumondegogogho eresa! Ava sedo, benunusetesa, ava nimokena sirorare!”Iesu nu aminge siri ainghae dabadesukaru darigetiri, evetu ainda gagarajebugusira.

15:29-31 Evetu Genembo Digari Ava,Iesu Setiri Jejebuguseri.

29 Iesu namane budo reighiá dodoira, uvu da teria javo Galilee aindatinguda isira. Aminda ise, Iesu endajiro fumbari aminda viti ganasa ifudaanumbusira. 30 Anumbetiri, evetu

Page 38: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 15:31 35 Matthew 16:7

genembo digari fera numokena to-toruguseri. Evetu genembo ata sem-baede, diti digoide, ungo ata am-baride, beka guga, a kae evetu gen-embo mendeni ainde dabade avabudo fera, Iesu da dombuda buvudofitero anoseguseri. Anosegetero, Iesusetiri jejebuguseri. 31 Jejebugedo,evetu genembo beka gugaá tuturoedo beka siseri. Ata sembae evevauseri. Ungo ata ambari jejebuguseri.A diti digoideá diti eveva usira. Amin-giri, evetu genembo isasambu avagido dudukughuseri. Dudukughedo,ne Israel embo da God dae sakai siseri.

15:32-39 Iesu Setiri Bayau Digetiri,Gegenembo 4,000 Mindero Inono Usira.

(Mark 8:1-10)32Amboda, Iesu kori setiri, namane

era numokena buvero sisira, “Evetugenembo namonde sifo etodaba nakádeinghuse bayau dadabetiri gido, nanendae joka erira. Erama dirigeónokambo da ise, emboroda ighoii sirivoeore dae sise resena!” Iesu amingesetiri, 33 namane numokena siseri,“Namonde nange nange farava budomutoro mindareri? Reighi eminda,evetu genembo a nati tefo ava sedo,bayau tefori,” namane aminge sis-eri. 34 Setero, Iesu namanekenaategi usira, “Nemokena farava nan-jogo iri?” setiri, namane siseri, “Na-manekena farava 7 a oka veveyakoetoto naká ava irira,” aminge setero,35 Iesu natofo endada anumbaoro daesisira.

36 Setiri, ne fuge anumbetero, Iesufarava 7 okaghae budo God Afakena‘aiyakoe’ sedo, jighi embebegedo na-manekena mutiri budo, evetu gen-embo isambukena soro useri. 37 Eterobudo, ne isasambu mindero inonousira. Etiri, mendeni dotero fa-susira ava rete budo, kanda babaimiisambu 7 ava vendero bedo usira.38 Gegenembo bayau risera amo, in-ono 4,000 avavagori. Evevetu asasingu jo tegaeri.

39 Etiri dadabetiri, Iesu natofo amodirigetiri ero, nu ghakada+ vosedo,Megadan emboda reighida sembisira.

1616:1-12 Iesu Moses Da Geka Kaifa

Kakato+ Ava, Erá Tumondeóro Dae Sisira.(Mark 8:11-13, 14-21; Luke 12:54-56)

1 Moses da Geka kaifa kakato+mendeni nemonde Sadusi embo+ainde dabade, Iesu deroro bekasembae sari ningari dae sedo,numokena fuseri. Geka sembae sariningido, numoá bu koto ari dae sedo,Iesu kena fera siseri, “Ni God dafakina aimi, tano aso gari dae resera!”2-3 Aminge setero, Iesu mino emingesisira, “Nenda kotari kikitakori. Yaurasufurureari gido, ‘Eva erari dae erira,’ava koteraeva. O foroga dadorurearigido, ‘Reighi eko arira,’ ava koteraeva.Ne yaura a foroga gido, ainda tukakasama e gogoghomberaeva. Avataroera a tano oroko siroreari giraevaamo, redae buneraevu? 4 Evetugenembo siroredo oroko endadairera, ne taká ekoko bekári. Ne Goditako jo kotae eraera. Ainda mendenimo, nemori. Ne tano ijugaono garidae reseva. Avata na jo ururono gaeareva. Nu, dabako ururono gareva.Jonah ambarigedo iji etodaba nakáoka da tini jokáda ireira edo, firabuvurutusira. Kau daba aminga avanamokena sirorari gido bunareva,”Iesu aminge sedo, Moses da Gekakaifa kakato+ a Sadusi embo+ amindadodo isira.

5 Namane uvu da teria amindasembisera amo, namane kasamauseri, farava kotae dodo sembiseri.6 Amingetero, Iesu namanekenasisira, “Diti gi gogoghombevu! Mosesda Geka kaifa kakato+ a Sadusi embo+nenda yisti (yeast)* ava imboe edo,darigaovo dae resena.”

7 Nu aminge setiri, namanefarava bekáva kotise, tofo tofo senininguseri, “Omo rejodae resi?

* 16:6: Iesu nu, Moses da Geka kaifa kakato+ da ijuga aindae ijugaboro ‘yisti’ (yeast) kena fifituse sisira.Ainda tuka mo: yisti nu farava jokáda teredo dereari farava bajiraira aminga ava, Moses da Geka kaifakakato+ da gungubo natofokena baji teria usira.

Page 39: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 16:8 36 Matthew 16:22Namonde farava kotae dotera aindaeresira, tanojo,” namane amingebunise se nininguseri.

8 Namane rejodae se nininguseraava, Iesu kasama edo namanekenasisira, “Nemokena tumondari tefori!Ne redae faravadae resevu? 9 Nenangetirai anakora kasama ae iri-avu? Kote givu! Na giti far-ava ghabu soveni jighi embebegedoghaseteno, gegenembo 5,000 min-dero inono etiri, kanda babai nanjogoava vevendusevu? A kote givu! 10 Akotugo, amboda farava 7 ava jighiembebegedo ghaseteno, gegenembo4,000 mindero inono etiri, kandababaimi nanjogo ava vevendusevu?A barago kote givu! Ai resira amo:farava saono sirorari da fakina namo-kena irira. Ava kotaetevu! 11 Neanakora kasama aetevu: na Moses daGeka kaifa kakato+ a Sadusi embo+ dayisti setena amo, na jo farava bekáaindae sise saeri,” Iesu aminge sisira.

12 Aminge setiri, namane kasamauseri: nu jo farava ingari da yistidaesaeri. Nu kasia sise, Moses da Gekakaifa kakato+ a Sadusi embo+ da ijugaerá ningeore dae sisira.

16:13-20 Iesu Nu God Da Mandi Beká,Ava Peter Kasama Edo Isagha Sisira.

(Mark 8:27-30; Luke 9:18-21)13 Amboda, namane Iesu da karona

edo era, reighi javo Sesaria Filipai avautua edo, Iesu tofo nundae sedo ategiusira, “Sevu ningone! Evetu genembonange erekoteri? Evetu Genembo daKoro+ mavejori?” aminge ategi usira.14 Ategi etiri, namane eminge siseri,“Mendeni koteraera, John BafataitoAri Kato ambarida ghe, jebugedo er-ariá seraera amo, nimori. A mendenimo, Elijah, Jeremiah, o feroveta eniambudo ambarida ghe jebugedo er-ariá seraera amo, nimori. Evetu gen-embo ne aminge kotise seraera.”

15 Namane aminge setero, Iesusekago ategi usira, “Atá, ne nangeerekotevu? Na mavejori? Sevuningone!” setiri, 16 Peter minoeminge sisira, “God evovodae iriraaimi, nunda Mandi mutari sisira, amo

nimori. Namanenda ari ekoko kotedoyari dae sedo, ni dirigetiri fus-esi.” 17 Aminge setiri, Iesu Peterkena sisira, “Arie, Simon, Jonah damandi! Geka setesa ava, God ijugetirikasama etesi. Ainda tukamo: jo evetugenembo nene kasama ari da kaugoiraeri. Nanda Afa utuda irira aimi, se-tiri kasama etesi. 18Nimokena resena:ninda javo seka Peter jijigherena.Ainda tukamo: ghamanari. Ghamanaamo, nu susu ari ainda etoda, nandaekaresia+ nane itarena. Nanda ekare-sia+ resena emo, fakina ururari, Am-bari imi jo foa nanda ekaresia gajariinono ae arira. 19 Na nimokena ki(key) eni mutari dae erena. Aimi guroafigaso, natofo God kena ya buvoronune kaifa arira. Ni endada iriserea digharesa amo, God Afa utudairise digharira. Kau daba amingaava, ni endada irise rea vujegaresaamo, God Afa utuda irise vujegarira.”20Aminge sedo, Iesu kovionoghae na-mane erama nu Keriso numoá, osaseóro evetu genembo ningeore daesedo buregusira.

16:21-28 Iesu Nu Nange AmbariraAindae Osa Sisira.

(Mark 8:31–9:1; Luke 9:22-27)21 Iesu aminge sisira ainda amboda,

nu tuturo edo isagha beká dengoroinduduse, namanekena eminge sedoghusira, “Na yama Jerusalem amindaterono, evetu genembo da baboje-gari, fristi+ da kokotofu, a Mosesda Geka ijuga kakatoi+ na sandido,namokena mema tomanako mutoroitatamarena. Amo emingarera. Nesaoro evetu genembo mendeniimi nadaoro ambudo, sifo etodabanakádad-abari ainda amboda, na sekago am-barida ghe jebuge erarena.” 22 Setiridadabetiri, Peter nu eredo Iesu budonengae era ajagha fetedo, Peter tu-turo edo Iesu dombuda sisira, ‘Bajari,seteso ningera ava, erama siroreuredae sedo, God buregaeti. Amo nimo-kena jo sirorae aeti,” Peter amingesisira.

Page 40: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 16:23 37 Matthew 17:1123 Avata Iesu jovereghedo Peter

kena eminge sisira, “Satan, na dari-gaso dae resena. Ni namo buregaridae eresa. Kotari resesa emo, jo Godda kotari iraeri. Amo evetu genemboda kotariri,” Iesu Peter kena amingesedo, 24 namane isambukena sisira,“Mave nanda ambo jimbi edo, na-monde dabade deinghari sarira amo,nu emingarira. Nu nunda uju amododo, nanda uju avanembo arira Nunamo tumonduse, gitofudae jo oju ae,mema ã bouvu fufudo ya ambarira, anu avori. A nane rea eraena ava, nuari kau daba ava udo yarira. Amin-garira amo, nu nanda ambo jimbiedo, namonde dabade deingharera.25 Ainda tuka mo: mave nu endaeinda gugua kotise, a ambari dae ojuuse na doyarira amo, nu sifo ambodaambarira. O mave nandae sedo am-barira amo, nu amboda jebuga evovo-dae irari ava tuve barira. 26 Mave nuenda da gugua ava dubo ruruse, roeraisambununda tofo sise, jebuga evovo-dae irari ava kosasaghedo ambariraamo, givu! Aimi nu sonembarira,ai? Avata aimi, nu jo sonembae arira.27 Ainda tuka mo: Evetu Genembo daKoro+, jovereghe aneyade dabade aGod Afa da usasa ainda jokáda vosefurarira. Sifo aminda, nu evetu gen-embo isambu nenda irari ava iju-jedo, ainda mino mutarira. Ari ekokousera, ainda mino eko mutarira. Oari eveva usera, ainda mino eveva avamutarira. 28 A na geka beká nemo-kena resena. Ne mendeni emindafetireva emo, ne jo ambae irovo,Evetu Genembo da Koro+ nunda fak-ina budo, kau kini (king)† da kaugoava edo fururari gareva,” amingesisira.

1717:1-13 Iesu Dombu Jovereghedo, Us-

asa Beká Ava Usira.(Mark 9:2-13; Luke 9:28-36)

1 Sifo 6 ava dadabetiri aindaamboda, Iesu nu eredo, Peter, James,

a nunda mandako John, gategebudo nemonde esike era, doririmindafu eni aminda vitiseri. Vasaaminda evetu genembo eni tefori.2 Doririda viti fetedo gosero, Iesu nujovereghedo kau eni usira. Nundadombu mo, kau iji da usasa amingaava edo jaraghusira. A nunda tamoasugari barago, foyago beká ava use,usasa beká ava usira. 3 Etiri, MosesElijah ghae, ne giti beká endada iriaraava, nengae fera isagha edo Iesu dedabade geka se niningero, nundaambo jimbi etodaba naká ne gosuseri.4 Gido, Peter Iesu kena sisira, “Bajari,namane budo ojesa aindae sedo, naivuga erena. Ni nange erekotesi?Eveva mo, na dobo etodaba nakáeminda itone? Eni nindae, eni Mosesdae, a eni Elijah dae itone, ai?” 5Peteraminge siri, foroga eni foyago bekáava fira, nenda jiro agada fefetusira.Fetiriri, foroga ainda jokáda beka sirine nininguseri, “Emo nanda dubobari Mandiri. Na, nundae ivuga bekáuse, aiyakoe resena. Nunda gekaava ningivu!” beka aminge sisira.6 Siri, nunda ambo jimbi etodabanaká ne oju beká ava edo endadadu fafasuseri. 7 Du fafasetero, Iesunemokena ira tamonda deredo sisira,“Erevu! Erá oju eove!” 8 Setiri, nedombu fainghedo, Iesu nusuka fetiririgosuseri.

9 Gido, ne jovereghe Iesu dedabade vose fuse, Iesu nemokenasisira, “Oroko rea geva amo, erá osaseove! Evetu Genembo da Koro+daoro ambudo, ambarida ghe jebugeerarira, ainda amboda osa sareva, anu avori,” aminge sisira.

10 Setiri, Peter, James, a Johnnumokena ategi useri, “Moses daGeka ijuga kakato+ eminge seraera:‘Elijah giti endada ireira ava, sek-ago jovereghe furarira ainda amboda,God Genembo eni mutari sisira amo,sirorarira.’ Amo redae aminge ser-aeri?” ne aminge ategi useri. 11Etero,Iesu nemokena sisira, “Aminge ser-

† 16:28: Afige, Geka Se Disugari Da Vasa aminda, geka Natofo dae rea gefusera, ava tege garesa.

Page 41: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 17:12 38 Matthew 17:27aera ainda beká mo: Elijah giti foamaEvetu Genembo da Korodae+, em-boro rerebuse roera simbugaetira.12 Avata, na nemokena resena: amoanakora sirorusira. Elijah anakorajovereghe fira iriri, evetu genembomendeniimi nu bunedo, budo nendauju ava useri. Amboda Evetu Gen-embo da Korokena+, kau daba amingaava use, mema numokena mutoroitatamarira,” aminge sisira. 13 Setiri,nunda ambo jimbi kasama useri: nuElijah sisira amo, John Bafataito AriKato dae sisira.

17:14-21 Sukaru Mandi EnikenaAsugedo Ireira Ava, Iesu Setiri Darigusira.

(Mark 9:14-29; Luke 9:37-43a)14 Ne vose fera namanekena, a

evetu genembo mendeni totorugedoirisera aikena, buvurutuseri. Buvero,genembo eni ira, Iesu da dombudakauboi dadarigedo sisira, 15 “Arie, Ba-jari! Nanda mandidae joka aetesi!Nu jinongu tambudo eko beká avaeraira. Umbu mendeni, nu ungoata dadadagheari, endada du fasedo,afufe ya avaraka etoda vitiraira ouvuda tifugheraira. 16 Amingerairaava, budo ojena ninda ambo jim-bikena ijugetena ava, ne jo aoro je-bugaeri. Etiri, na bune jaredo, nimo-kena bu refena.”

17 Setiri, Iesu eminge sisira, “Neisambu sembae eraeva. Nangeti-raimi ne tumondari tefori? Evevamo: na ne doyaetena ava avori! Naerebunena. Avori, mandi reseva,namokena budo fuvu gaone vae!”18 Aminge setiri budo fera buvero,Iesu nu sukarukena kovionoghae se-tiri, sukaru mandi ainda jokáda avavose darigetiri, mandiá jebugusira.

19 Amingetiri dadabetiri ainda am-boda, namane kikiako era, Iesu dedabade se nininguseri, “Namane on-dera amo, nangetiraimi sukaru jovose darigaeri?” 20 Aminge setero,Iesu namanekena sisira, “Nenda tu-mondari jo inono irae, ava sedo,

seteva, nu jo jebugaeri. Kotovo daeresena. Nenda tumondari itako, kauika maine ainda vuji da kaugo avairaetira amo, ne doriri oindae, ‘Darigeyasi, sovenikena fetase!’ saetevaamo, nu amingaeti. Ne rejo saetevaamo, siroraeti. 21 * Avata sukaru-dae eminge resena. Sukaru evivigaondari sareva amo, bayau kanangarause God kena utua fetedo, banunguseirareva. Emboro eni tefori,” Iesuaminge sisira.

17:22-23 Iesu Nu Nange AmbariraAva, Sekago Osa Sisira.

(Mark 9:30-32; Luke 9:43b-45)22 Sifo eni, Iesu da dorevare isambu

namane namonde dabade, FrovensiGalilee aminda totorugetero, Iesu na-manekena sisira, “Evetu Genemboda Koro+ ava sandido, gegenembomendeni da ungoda fitoro 23 daoroambarira. Avata sifo etodaba nakádadabari ainda amboda, God sari nuambarida ghe jebuge erarira,” nuaminge setiri, namane ningido batedombu useri.

17:24-27 Iesu Nengae Peter Ghae, GodDa Kambo+ Da Takesi Ofuseri.

24 Iesu namonde dabade era reighiKaponiam aminda teretero, God daKambo+ ainda takesi bari kakato Pe-ter kena era ategi useri, “Nenda ijugakato God da Kambo+ da takesi ombu-raira, ai tefo?” aminge setero, 25Petersisira, “Ai, omburaira. Redae re-sevu?” aminge sisira. Sedo, kambodaira teretiri, Iesu giti tuturo edo aindaeategi usira, “Simon, ninda kotari avase ningone! Enda eminda kini (kings)a kokotofu mavekena takesi buraeri,nenda sasingukena, ai, gitofukena?”setiri, 26 Peter, “Gitofukena buraera,”setiri, Iesu sisira, “Beká resesa. Kini(king) da sasingu ne takesi jo ombaeeraera. Ava sedo, na God da Kambo+da takesi jo ombae aeteni. 27 Avataerá dumo eore dae sedo, ombarena.Avori, emingaresa. Yasi, uvu da teriaainda betuda fetedo, kimai fugaso,

* 17:21: Tuturo 21 da geka, Baiboro (Bible) ana mendeni ainda jokáda fitero iriri tafuseri. O Baiboro(Bible) mendeni ainda jokáda, jo fitoro teraeri.

Page 42: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 18:1 39 Matthew 18:13oka eni giti foa gambari jumbaresa,ainda békada, moni+ eni tambaresa.Amo, nangaeda takesi da inono avabaresa. Avori, moni ava budo yama,nangaeda takesi ai ombaresa,” Iesuaminge sisira.

1818:1-5 Genembo Teria Ari Dae Aresa

Amo, Emingaresa.(Mark 9:33-37; Luke 9:46-48)

1 Sifo daba aminda, namanendamendeni era Iesu kena buvudo ategiuseri, “God da natofo+ ainda jokáda,genembo teria beká mavejori?”namane aminge setero, 2 Iesu numandi kitako eni setiri fira buviri,namanenda soroda fitiri fefetusira.3 Fetetiri, Iesu eminge sisira, “Gekaemo kotovo dae resena. Sasingu neivuga use geka ningi tumonderaera.Ava sedo, ni jo dubo jovereghedo,sasingakoi eraera, ainda kaugo avaae aresa amo, ni jo God da natofo+ eniae aresa. 4 Mave tofo fitari vosedo,kau mandi ijoghako eminga ava ariraamo, nu God da natofo+ jokáda teriabeká ava arira. 5A geka eni mo: mave,nanda javoda sasingu evivaga ava natijoká doruse, bu tavo arira amo, nuinono, namoá nati joká doruse, butavo arira,” Iesu aminge sisira.

18:6-9 Erá Kokomana Dereóvo AriEkoko Eore!

(Mark 9:42-48; Luke 17:1-2)6 Aminge sise, Iesu sisira, “O

genembo mave foa, sasingakoevavagoimi namo tumonderaera, avaderari, ari ekoko arera amo, derarikato amo, amboda mema mindafugoava tambarira. Eveva mo: genemboánanda sasingu jo derae irari, gitofuifoa, ghamanamindafu budo genemboainda duboda dighido, bu fugarikafuruda tifughari dadabaeti. Onu, sasingu namo tumonderaeraeminga ava, derari gido, God aindaemema mutari tambarira amo, eko abouvugori. 7 Enda eminda derari foa

gheraira amo, eko bekári. Jo darigarida kaugo iraeri. A enda da natofoisambukena derari foa gherairaamo, mará, bouvu a veverago avaitatamuse irera. Avata genembomave nunda kokomana derari ariekoko arera amo, nu mema teria bekáava tambarira.

8 “Ninda ungo o ata aimi, daraaso ari eko sirorarira amo, gafugefugaresa. Eveva mo: ni ungo o atasoveni taukaka iria ambudo, ya Godkena jebuga tambaetesi. O ni ungoa ata etoto aminge irise, ari ekokouse iria ambudo, ya ari ekoko minomutari vasa avarakaghae aminda ter-aresa amo, eko a bouvugori. 9O nindaditiimi gosuse, ni ari eko aso siro-rarira amo, gunumbe fugaresa. Evevamo: ni diti soveni taukaka iria am-budo, ya God kena jebuga tambaetesi.O ni diti etoto aminge irise, ari ekokouse iria ambudo, ya ari ekoko minomutari vasa avarakaghae aminda ter-aresa amo, eko a bouvugori,” Iesuaminge sisira.

18:10-14 Iesu Namonde SonembariDae Uju Erira.

(Luke 15:3-7)10 Aminge sise, Iesu namanekena

sisira, “Na eminge resena. Erásasingu emingako ava kotae use im-boe eove! Ainda susu mo: Godne dubo bu gogoghomberaira. Asasingu emingako amo, nenda aneyasifo ghousa God Afa utuda irira, aindadombuda fetirá gheraera.

11 “Evetu Genembo da Koro+, evetugenembo sirivo use irera ava, sonem-bari dae sedo fusira.* 12Geka emo ko-tove dae resena. Sifi (sheep) da kaifakato eveva eni, nunda sifi 100 avadoriri aminda kaifa arira. Kaifa uru-rari eni baghimbarira amo, nu nan-gari? Nununda sifi 99 á aminda bayauriruroro dodo, sifi (sheep) dabako avatava arira. 13 Tava edo tambariraamo, nunda sifi dabako ava tambariraaindai, nu ivuga beká ava arira. O

* 18:11: Tuturo 11 da geka, Baiboro (Bible) ana mendeni ainda jokáda fitero iriri tafuseri. O Baiboromendeni ainda jokáda, jo fitoro teraeri.

Page 43: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 18:14 40 Matthew 18:32mendeni irera, aindae ivuga itakoarira. 14 Kau daba aminga ava, nindaAfa utuda irira, erá nunda sasinguemingako ava ekoko use sirivo eoredae sedo, jo uju ae eraira,” Iesuaminge sisira.

18:15-17 Namondeda Namendi DaraArira Amo, Namonde Emingarera.

(Luke 17:3)15 Aminge sise, Iesu sisira, “Ninda

namendi eni nimokena dara ariraamo, yasi nengae kikiako dabadeanumbedo, ninda dubo mema sasoningare! Ninda geka ningido nu dubojama arira amo, avori, nengae dubodabako edo irareva. 16 O ninda gekajo ningae arira amo, God da Gekarea aso dae resira, ava aresa. Evetugenemboetoto o etodaba ava budoya,ninda namendide dabade anumbedo,dubo kotare dae sedo, geka sekagosirurovo ningarira! 17 O nu evetugenembo ainda geka barago jo ningaearira amo, ni dara ainda susu ekare-siakena+ isagha saso ningarera. Nutumondari+ embo da geka barago joningae arira amo, ne kau gitofu da kauaminga ava, nu imboe use, nemondejo dabade umo gamo ae areva,” Iesuaminge sisira.

18:18-20 Banungari Da Fakina Mo,Kau Emingori.

18 Aminge sise, Iesu sisira, “Na ain-dae sedo, kasama aovo dae emingeresena. Ne endada irise rea digharevaamo, God Afa utuda irise digharira.Kau daba aminga ava, ne endada iriserea vujegareva amo, God Afa utudairise daba ava vujegarira.

19-20 “Eni mo, evia sari dae erena.Etoto o etodaba nanda javoda totoru-gareva amo, na namonde dabade to-torugarera. Ava sedo, nengae ko-managhae dabade dubo dabako edo,nanda javoda rejodae banungarevaamo, nanda Afa utuda irira aiminingido sari, nenda uju amo siro-rarira,” Iesu aminge sisira.

18:21-35 Saramana Kato Eni NundaKomanadae Jo Joka Ae Etira, AindaKasiari.

21Amboda, Peter Iesu kena ira ategiusira, “Bajari, nanda namendi daranamokena arira amo, na umbu nan-jogo kote doyareni? Umbu 7 ava kotedoyarena, ai? Nange areni?”

22 Peter aminge setiri, Iesu sisira,“Tefo, umbu 7 ava jo sae aresa. Niumbu 500 saresa ava, avori. Aindasusu mo: ninda namendi da darani jo tegae aresa. 23 God da natofodara eraera, nange tofo tofo kotedoyaetera ava, kasama aovo dae sedo,kiki eni sari dae erena. Kini (king) enituturo edo, nunda natofo numokenamoni rea mutaetera ava, dere gira.24 Nu tuturo edo amingiri, nundamendeni genembo eni unumbedobudo ojeri. Genemboá nu kinikena K600,000,000 ava mutaetira.25 Avata nunda moni+ ava daivaetira. Etiri, kini (king) emingesetira, ‘Avori, genemboé noaroghae,nunda sasingude, a nunda roeraisambu oriro aovo, ainda moni+ avabarena,’ kini aminge setira. 26 Setiri,genemboá nu kini da ata durudakauboi dadarigedo setira, ‘Nandaejoka use durumugururaso, na monitambudo, mutono isambu baresa,’nu aminge setiri, 27 kini genemboaindae joka edo setira, ‘Ni dara usesi.Avata rea mutaetesa ava, na kotedotutuse, jo bae arena,’ kini amingesedo, genemboá dotiri aira.

28 “Avata genemboá aira, nundakomana eni tambira. Nundakomana amo genembo aikena K1,000avavaga mutaetira. Genemboánunda komana ava tambudo, dubodasafuse setira, “Nanda moni+ bofubaoneta!’ 29 Setiri, nunda komanaádu fasedo setira, ‘Nandae joka usedurumugururaso, na moni tambudo,isambu mutono baresa,’ amingesetira. 30 Avata genembo amo, nujo joka aeri. Nunda moni mutaribari dae sedo, setiri nunda komanadiburada fiteri. 31 Genembo diburadafitera ainda kokomana mendeniimiava gido bune jaredo, kinikena aeraosa seteri.

32 “Setero ningido, kini aghi etiri,

Page 44: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 18:33 41 Matthew 19:13genemboá ojira buviri, numokena se-tira, ‘Ni genembo ekori! Ni namokenabenunu seteso, moni isambu namo-kena mutaetesa ava, na kote dotutusejo baeri. 33 Na nindae joka etena,kau daba aminga ava, ni komanadaejoka aetesi.’ 34 Kini nu janje ekobeká ava edo, aminge sedo, diburakaifa kakatokena setira, ‘Genemboemo bu yasivu! Kaifa ururovo, moniisambu mutari baono gido, doyovoya buvarira,’ kini aminge setira,” Iesuaminge sise, kiki tano ari dae sedo,eminge sisira, “Avori, kini da kikiainda tuka ava kotovo dae resena.Ninda namendi nimokena dara ariraava, ni jo dubo isambuimi kote doyaearesa amo, 35 nanda Afa utuda iriraaimi, ninda ari ekoko barago jo kotedoyae arira,” Iesu aminge sisira.

1919:1-12 Evetu Doyari Da Gekari.(Mark 10:1-12)

1 Iesu aminge setiri dadabetiri, nuFrovensi Galilee dodo, uvu Jordansembudo betu soveni iji vitarikena,aminda ira, Frovensi Judia amindateterusira. 2 Aminda, evetu gen-embo digari totorugedo, nunda am-boda amboda ero, nu setiri ne jejebu-guseri.

3 Moses da Geka kaifa kakato+mendeni fera, numo deroro gekasembae sari ningari dae sedo, ategiuseri, “Namondeda Agho Dari nangeresi? Se ningore! Genembo kotaekotae nunda ujuda noaro doyaeti, ai?”4Aminge setero, Iesu sisira, “God gekasetiri Moses gefusira amo, tegutu-sevu, ai? Geka amo eviri:‘Tuturoda, God utu enda etiri

sirorusira. Ainda sifoda, nusetiri, genembo evetughaesiroruseri.’

5 A geka eni mo:‘Aindae sedo, genembo noi numamo

dodo evetu fitido, nengaetamo fisi dabako arera.’

Amo God da Gekari. 6Ava sedo, evetugenemboghae nenda irari, jo nundanunda iraeri. Nenda irari dabakori.

Aindae sedo, God setiri dabade tatis-era ava, jo evetu genemboi vujegarida kaugo iraeri. Ava sedo, genembonoaro jo doyae arira,” aminge sisira.

7 Setiri, Moses da Geka kaifakakato+ sekago ategi useri, “Ni resesaamo, namane kasama erera. AvataMoses eminge sisira, ‘Nearo doyarisaresa amo, ninda geka gembudomu-taso nearo bu gosururari, doyaresa,’Moses nu aminge sisira. Ava sedo,ni evetu jo doyae ari da geka resesaava, geka beká iraetira amo, Mosesredae aminge sisi? Nengae Mosesghae da geka jo foa dabako aeri.” 8Neaminge setero, Iesu mino nemokenaeminge sisira, “Ne gogore vanembori,a ijuga jo bae eraeva; ava sedo, Mosesaminge gefusira. Avata tuturoda,God utu enda etiri sirorusira aindasifoda, gegenembo nenda evevetu jodoyae edo ghuseri. 9 Ava sedo, gekaemo ningido kasama aovo dae resena.Genembo, noaro yagera jo ae irarira,ava dodo ya, evetu eni fitarira amo,nu evetu giti fifitusira aikena daraarira. Ainda javo mo yagerari,” Iesuaminge sisira.

10 Setiri, namane numokena siseri,“Evetu genemboghae amingaoro daesaresa amo, namane evevetu jo fi-tae arera, tanojo.” 11 Aminge setero,Iesu sisira, “Ari emo jo evetu gen-embo isambui ari da kaugo iraeri.Nu, mavekena God fakina mutariraamo, nu amingarira. 12 Gegenembomendeni evetu jo fitae eraera da susu,jo dabako iraeri. Mendeni mo, jeburetefo siroruseri. Mendeni mo, evetugenembo ungoimi eoro amingedo irágheraera. A mendeni mo, God dasaramana a nunda natofo sonembaridae kotise, evetu jo fitae eraera. Maveinono arira amo, nu amingare!” Iesuaminge sisira.

19:13-15 IesuNu Sasingako Ava Esim-bugusira.

(Mark 10:13-16; Luke 18:15-17)13 Evetu genembo mendeni nenda

sasingu, Iesu banunguse esimbugaredae sedo budo fuseri. Budo fera bu-vero gido, namane ghoghora siseri.

Page 45: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 19:14 42 Matthew 19:3014 Avata Iesu ava gido, namanekenasisira, “Sasingako emo, erama bu-regeove! Dovu namokena furore!Ainda tuka mo: ne ivuga use nandageka ningi tumonderaera. Maveamingarira amo, nu God da natofo+arira,” 15 Iesu aminge sise, nundaungo sasingu da tamonda fitiri dad-abetiri, reighiá dodo isira.

19:16-30 Kotofuko Eni NundaGuguadae Ghamo Ruruse, Iesu IghaghaUsira.

(Mark 10:17-31; Luke 18:18-30)16 Sifo eni, genembo eni Iesu kena

fira ategi usira, “Ijuga Kato, na evevarejo ava edo, jebuga evovodae irariamo tambareni?” 17 Aminge setiri,Iesu sisira, “Ni redae namokena arieveva aindae ategi eresi? God nusukanumoá evevari. Jebuga evovodae irariava tambari dae saresa amo, God daAgho Dari ava kaifa use iraresa,” Iesuaminge sisira. 18 Setiri, genemboáategi usira, “Agho Dari ningaindaeresesi?” aminge setiri, Iesu minonumokena sisira:“Erama komana deóvo ambeure!

Erama yagera eove! Erama,bagia eove! Erama ko-manakena dederuse gunguboseove!

19Nei nimamokakara use, nenda gekaningido ghevu!

Ni tofo dubo buraesa, kau daba ava,ninda komana dubo baresa!”

20 Iesu aminge setiri, genemboánumokena eminge sisira, “Resesaamo, na kaifa edo ghuseni a kaifaeraena. Avata amo jo inono iraeritanojo. Ava sedo, ainda etodasekago rea aetena, ava se ningone!”21 Aminge setiri, Iesu sisira, “Niedo gido, jebuga tambari saresaamo, jovereghe ya kamboda buvudo,ninda roera a gugua isambu oriroedo, ainda moni ava budo, makasiembokena ghasaresa. Ghasedo nifuraso namonde dabade deingharera.Amingaresa amo, ni amboda ya guguaevevago utuda baresa.”

22 Iesu aminge setiri ningido, gen-emboá dubo memaghae Iesu dodo

isira. Ainda beká mo: genembo aindagugua jo daba etoto iraeri. 23 Irigido, Iesu namanekena sisira, “Evetugenembo susu iti fafode amo, foa Godda natofo+ arikena, fakarago bekári.24 Setena, daba ava sari dae erena.Sino fuka javo kamero (camel), avakote givu! Nu jo totoi ningu tokaaminda tere ya sovenikena buvaearira. Avata nu aminda tere yari mo,raugakori. O evetu genembo guguadeaimi God da natofo+ ari dae sareraamo, fakarago bekári.” 25 Iesu amingesetiri, namane ningi dudukughedosiseri, “Aminge saresa amo, God danatofo+ mave ari?” 26Ava setero, Iesunamane tataseguse sisira, “Amo jo,evetu genembo endada irera einda arida kaugo iraeri. Ne jo totofo nendafakinaimi, God da natofo+ ae arera.Avata God mo inonori. Nune roeraisambu ari sirorarira.”

27 Setiri, Peter eredo minondaeminge sisira, “Kote gi! Namanenindae sedo, namanenda kamboa roera isambu dodo namondedeingheraera. Namane aindae sedorejo eni barera, ai?” 28 Aminge setiri,Iesu namanekena sisira, “Na gekabeká nemokena resena. Utu a endaseka aminda, Evetu Genembo daKoro+ kotofu edo, nunda avo anumbadurode aminda anumbururari,nembarago kokotofu da avo anumba12 aminda anumbirise, Israel emboda oro isambu 12 ava, nene kaifaedo ghareva. 29 A mave nandaesedo, nunda kambo, nunda nanonamendi, nunda ghaghasovu, nundanoi numamo, nunda sasingu, o nundaenda doyarira amo, natofo a roeraresena emo, aminga ava, sirorusedigutururari ruruse, jebuga evovodaeirari, ábarago tuve barira. 30 Avatamendeni ne oroko kokotofu edo ireraamo, ne sifo amboda vose sabua+ edoirarera. O mendeni ne oroko sabua+edo irera amo, sifo amboda, ne vitikokotofu edo irarera,” aminge sisira.

2020:1-16 Mino God Muturaira, Ainda

Page 46: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 20:1 43 Matthew 20:19Kasiari.

1 Aminge sise, Iesu sisira, “Godnunda natofo+ kaifa eraira amo, kauemingori. Asi vuji da vare eniainda numamo eredo, sifoghae sara-mana kakato ava tava ari dae sedoaira. 2 Aira, gegenembo mendenitambudo, nene foa saramana aorodae sise, nenda mino+ K10 avavagamutari dae setira. Aminge sedo, nedirigetiri nunda vareda aera. 3 Aera,saramana tuturo edo ero, vare nu-mamoá iji vitiri, (9 koroko) eredoaira, ombari vasa aminda buvudo,gegenembo mendeni tefo irero tam-bira. 4 Tambudo, setira, ‘Ne yananda vareda saramana ururovo un-gobu ari, nenda mino kasama usemutarena,’ aminge setira. 5 Setiri,ne javi edo aera, saramana tuturoedo eteri. Amingero, vare numamoáisonga (12 koroko) edo, kotugo ijiaira vekenengetiri (3 koroko) sekagoaira, kau daba aminga ava, gegen-embo mendenikena setira. 6 Aindaamboda ungobu (5 koroko) ari daeiri, vare numamo daba ai sekago aira,ombari vasada gegenembo mendeniirero ava tambira. Tambudo, setira,‘Ne redae isonga ghousa evia, vasadaba eminda fugedo irevu?’ amingesetiri, 7 ne mino numokena seteri,‘Ainda beká mo: mave eni jo foa,namane saramana aoro dae saeri. Avasedo, namane fugedo irera,’ setero,nu sekago setira, ‘Avori, na ne mu-tono ya, evetu genembo giti setenoaera saramana erera, aminda buvudonemonde dabade saramana areva,’aminge setira.

8Aminge sedo, nu iriri ungobu etiriaira, saramana kakato da giti jighariaikena setira, ‘Saramana kakato am-boda ungobu (5 koroko) ari dae iriojighera tuturo edo saramana eteraava, giti se furore!” aminge setiri, gitijighariá jovereghe aira setiri, ne javiedo ojeri. 9 Ojero, nenda mino+ K10mutira. 10Ava futiri, saramana giti tu-turo etera aimi, gido koteteri, ‘Avose,namonde mino+ itako teria bareratanojo.’ Avata nu mino kau daba ava,

nemokena mutira. 11Mutiri budo, nedubo ekoko use vare numamo aikenaseteri, 12 ‘Gegenembo amboda tambuseteso ojera amo, ne saramana joumbu ghousago aeri. Ne sifo tufakosaramana eteri. O namane, sifoghaetuturo edo, saramana ero ojira un-gobu etira. Ava sedo nangetiraiminene bera, kau daba ava namanekenamutesi?’ aminge seteri. 13 Setero,vare numamoá eredo nenda genemboenikena sisira, ‘Nanda komana, re-sena evia, ningaresa tano! Na ni joderaeri. Ni saramana aso mino+ K10mutari setena amo, ni ‘avori’ setesi.Ava sedo, aminge muteni. 14 Avori,ava budo kamboda yasi! Gegenemboamboda saramana etera, nembaragomino kau daba ava mutari uju eteni.15 Moni mo nandari. Ava sedo, nabajariri. Nanda uju ava arena. Avose,na kavevera etena aindae, ni dubomema eresa tanojo.” 16 Tano ari daeuse, sisira, “Ava sedo, mave giti edoerira amo, nu foa ambo gayarira. Amave ambo gaedo refira amo, nu yadarige giti arira,” Iesu aminge sisira.

20:17-19 Iesu Numo Ambarira Ava,Sekago Ijuguse Sisira.

(Mark 10:32-34; Luke 18:31-34)17 Iesu nu Jerusalem vitise, namane

12 gategusira avanembo budo,dabade tatedo esike ise, emingesisira, 18 “Ningivu! Namonde reighiJerusalem yari dae viti refera. Reighiominda, evetu genembo mendeniimiEvetu Genembo da Koro+ ava sandibundedo, fristi+ da kokotofu a Mosesda Geka ijuga kakato+ da ungodafitarera. Fitoro budo, numoá daoroambare dae sarera. 19 Daoro ambaredae sedo, nu budo namonde Israelembo da gitofukena mutoro, budodere jise ambíimi dedo, budo yamaarafa daoro ambarira. Ambudo, sifoetodaba naká dadabari ainda amboda,God sari nu sekago ambarida ghejebugedo erarira,” Iesu aminge sisira.

20:20-28 Zebedee Noaro Iesu KenaFira, Nunda Sasingu Etoto Aikena BajariMutari Baore Dae Sedo, Benunu Sisira.

(Mark 10:35-45)

Page 47: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 20:20 44 Matthew 21:220 Iesu aminge sisira ainda amboda,

Zebedee noaro nunda vide jamenadedabade fera Iesu kena buvudo, eve-tuá kauboi dadarigedo, numo sonem-bare dae benunu sisira. 21 Setiri,Iesu numokena ategi usira, “Na reaaono dae resesi?” setiri, evetuásisira, “Ni amboda kini (king) aresaainda sifoda, nanda sasingu etotonakáé saso, eni ninda ungo giman-dukena, a eni umbefukena anumbar-era,” aminge sisira. 22 Setiri, Iesunangedo ambaetira ava kotise, minonemokena sisira, “Ne rea benunu re-seva ava, ne jo kasama use sae ereva.Ne erekoteva: na agha Afa mutari bufumbu rise mema itatamarena amo,ne kau daba ava areva, ai? O gitofuimibouvu a mema namokena mutareraamo, ne kau daba ava fumbareva,ai?” aminge setiri, ne mino siseri,“Ai, namane aoro inono arira.” 23 Neaminge setero, nu nemokena sisira,“Resevare. Ne agha nane fumburise mema itatamarena ava budo, kaudaba aminga ava areva. Avata mavenanda ungo gimandukena a kotugoumbefukena anumbarira ava, jo nanegategari da kaugo iraeri. Nanda Afamavejoá gategedo simbugetiri ireraamo, ne aminda anumbarera,” Iesuaminge sisira.

24 Ne aminge benunu sisera ava,namane ghabu sovenisoveni aiminingido, John nengae James ghaekena dubo ekoko useri. 25 Etero,Iesu namane isambukena kori setirifera totoruguseri. Totorugetero, nusisira, “Enda da gavana mendeninange eraera ava, ne eregoseva. Endada kokotofu a babojegari mendeni,ne kovionoghae seoro nenda natofonenda geka ningido ava eraera.26 Avata ne, jo amingae areva. Mavenenda jokáda bajari ari dae sariraamo, ne isambu nune sonembarira.27Amave nenda giti jighari dae sariraamo, nu tofo sabua+ da ari ava use, nekaifa arira. 28 Amo nu, kau namongoava arira. Evetu Genembo da Koro+nu evetu genembo sonembuse, nendaari ekoko da mino futuse, ambari dae

sedo fusira. Jo evetu genembo numoásonembaoro dae sedo furaeri,” Iesuaminge sisira.

20:29-34 Iesu Nu Gegenembo EtotoNaká Diti Digoide Ava, Setiri Jebuguseri.

(Matthew 9:27-31; Mark 10:46-52;Luke 18:35-43)

29 Namane Iesu de dabade reighiJericho dodo yari dae ero, natofo di-gari fera totorugetero, namane na-monde dabade iseri. 30 Ero, gegen-embo diti digoide etoto, emboro tin-guda anumbirisera aimi, Iesu firautua iri, ava setero ningido, ne tuturoedo koko sedo ghuseri, “Kini (King)David da Mandi God mutari sisiraamo, nimori. Ava sedo, namane jokaeyo!” aminge siseri. 31 Setero, natofoisambu ghoghora sise, beka doyorodae bureguseri. Buregusera avata,nengae jo itako doyae, nengae sekagokoko sise beka teriago beká kori sis-eri, “Kini David da Mandi God mutarisisira amo, nimori! Ava sedo, namanejoka eyo!” 32 Aminge setero, Iesuava ningido fete kori setiri, nengaeeredo numokena fuseri. Fera buvero,sisira, “Na rea aono dae uju erevu?”aminge sisira. 33 Setiri, ne siseri, “Ba-jari, saso namanenda diti eveva use,afigari sifo sevo gaeteri!” 34 Amingesetero, Iesu nu joka edo ungo siregeditida jijighusira. Jijighiri ainghaedabade diti eveva edo afigetiri, fugegosuseri. Gido, nengae eredo Iesu daamboda iseri.

2121:1-11 Evetu Genembo Nati Joká

Dorero, Iesu Ira Jerusalem Teterusira.(Mark 11:1-11; Luke 19:28-40; John

12:12-19)1 Iesu nunda ambo jimbide era,

reighi Jerusalem utua use, reighiBetfeij aminda buvurutuseri. Betfeijresena emo, nu enda jiro fumbari javoOrivi seraera, ainda ganasa ifudari.Aminda buvudo, Iesu namanendajokáda, gegenembo etoto nakágategedo diriguse, 2 eminge sisira,“Reighi dombukena eregoseva?

Page 48: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 21:3 45 Matthew 21:16Ominda ya buvurutuse, gareva. Donki(donkey) nunda mandighae buri edodighero fetirera, ava tambareva.Amo vujegedo, nengae namokenabu furovo dae resena. 3 Nengaeamingururovo, mave nendae ategiarira amo, eminge sevu, ‘Bajari donki(donkey) evia uju erira.’ Amingesareva amo, nu ‘avori’ sari nengaebudo furareva,” Iesu aminge sisira.

4 Feroveta rea kotise gefusira ava,beká sirorare dae sedo, Iesu nu amin-gusira. Geka gefusira amo, eviri:5 “Saion+ embokena saso ningore!

Givu! Oroko nenda kini (king)foa buvari dae erira.

Nu donki (donkey) da mandi aindagukada viti anumbedo refira.Sainghiako durumugedo re-fira,”

feroveta aminge gefusira.6 Avori, Iesu rea uju use sisira

ava, nengae era aminguseri. 7 Donki(donkey) nunda mandighae ava budofera, nenda tamo asugari mendeniava kose javureghedo, donki nundamandighae ainda gukada fifituseri.Fitero, Iesu viti donki mandi aindagukada anumbusira. 8 Anumbedojavi iri, natofo digari ambari aimi,nenda tamo asugari mendeni avakosedo emboroda dudo ero, nu aindaetoda fetedo isira. A mendeni,ika fafatu joredo emboroda dudoero, nu ainda etoda fetedo isira.9 Evetu genembo ambo garusera,a giti edo isera aimi, tuturo edokoko sise a nati joká doruse, emingesiseri, “Orokaiva, orokaiva! David daMandi God mutari sisira amo, nimori.Buvuruteresare! Bajari da javodarefira, aindae sakai saore! Orokaiva,iká bekádari!” aminge sise, natijoká doruse sero, reighi Jerusalemaminda era teteruseri. 10 Iesu de

dabade teterero, Jerusalem emboisambu dudukughedo manamanause eminge siseri, “Omo mavejori?”11 Aminge setero, evetu genemboIesu de dabade fusera aimi, minosiseri, “Emo Frovensi Galilee a reighiNasareth embori. Feroveta javo Iesuseraera amo, numori,” ne amingesiseri.

21:12-17 Iesu Ira God Da Kambo+Aminda Tere Fetedo, Ghoghora Sisira.

(Mark 11:15-19; Luke 19:45-48; John2:13-22)

12 Iesu ira God da Kambo+ amindatere fetedo, evetu genembo oriro use,a ofuse irisera* ava, isambu ondiribuvurutuseri. A gegenembo monioriro edo ghusera, nenda ghaghajighi jovereghusira, a gegenembo rikaribo oriro edo ghusera, nenda avoanumba ábarago jighi rokombusira.13 Aminguse, nemokena sisira, “Godsetiri nunda Geka jokáda rea gemberoirira amo, eviri:‘Nanda Kambo+ mo, banungari da

kambori,’God aminge sisira. Avata ne teredoemingevo, Kambo+ emo kau tafasarakakato da dobo a beku da kau avavagaedo irira,” aminge sisira.

14 Iesu nu God da Kambo+ jokádairiri, evetu genembo diti digoide aungo ata dimbaride ava, numokenafera buvero, setiri ne jejebuguseri.15 Avata fristi+ da kokotofu a Mosesda Geka ijuga kakato+, ne janje ekokouseri. Sasingako ne koko a kori siseeminge siseri, “David da Mandi Godmutari sisira amo, nimori. Orokaiva!”aminge sero nininguse, a Iesu tanodombu eni dombu eni etiri sirorusiraava gido, fristi+ da kokotofu a Mosesda Geka ijuga kakato+ janje ekokouseri. 16 Edo, Iesu kena siseri,

* 21:12: Matthew nu geka, ‘roera oriro usera a ofusera’ sisira, ainda tuka mo eviri. Natofo nenda joba, sifi(sheep), burumakava (cattle), ribo, o roeramendeni God kenamutaeteri. Avata ne reighi soka aminda ghefuse, roera avavaga bu furari jo inono aeri. Ava sedo, fristimane+ ‘avori’ setero, evetu genembo mendeniGod da Kambo+ dendegu aminda, roera mendeni tegetera ava, maketa edo ghuseri. A evetu genembomendeni, God da Kambo+ dendegu aminda irise, Rome embo da moni a reighi mendeni da moni avaoriro edo muteari joba mutudo ghuseri, o roera tegetena ava ombudo ghuseri.

Page 49: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 21:17 46 Matthew 21:30“Ni, sasingakoimi resera omo, ninin-geresa?” aminge setero, Iesu minonemokena sisira, “Ai, niningerena.Amo jo eko iraeri. Ne emingereraamo, anakora God da Geka jokádagembero irira, ava erera. Amo eviri:‘Ni seteso, sasingako a ami mindari

amo, ne nindae sakai evevagobeká ava seraera,’ ”

Iesu aminge sisira.17 Aminge sedo, Iesu ne dodo

Jerusalem ghedo buvudo, ira reighiBethany aminda avisira.

21:18-22 Iesu Ika Kayuyudae SimboraUsira.

(Mark 11:12-14, 20-24)18 Ravisira eredo, sifoghae

jovereghe namane namonde dabade,Jerusalem yari dae ise, Iesu nuemboro soroda ighoi usira. 19 Etiri,nu diti fuge ika kayuyu emborotinguda fetiriri gosusira. Gido, nuvuji tosimbe mindari dae terisira.Avata beká tefori. Igi vanembo avagido, nu sisira, “Sifo amboda, ikaé,beká jo sekago jighae arira,” amingesiri ainghae dabade, ika kayuyugharasa edo avisira. 20 Namane avagido manamana use siseri, “E kaunange nange etirai? Ika emo nangetotoi gharasa edo ravi?” amingesise ategi useri, numokena. 21 Ategietero, nu sisira, “Na geka bekánemokena resena. Ne tumondareva,a jo itako manamana ae areva amo,na rea eteno kayuyukena siroretira,kau daba aminga ava, nene saovosirorarira. A eni mo: ne tumonduse,doriri oindae, ‘Darige yasi evadatifughase!’ saeteva amo, God sonem-bari, doriri omo darige ya evadatifugharira. 22 Ne tumondareva amo,rejodae benunu sise banungareva,ava sirorari bareva,” Iesu amingesisira.

21:23-27 Iesu Nu Mave Da JavodaSaramana Edo Ghusira, Aindae AtegiUseri.

(Mark 11:27-33; Luke 20:1-8)23 Iesu ira God da Kamboda+

teterusira. Teredo ijugiri, fristi+

da kokotofu, a namonde Jusi emboda babojegari, fera numokena ategiuse siseri, “Se ningore! Mavesetiri ni saramana emo eresi? Nimave da javoda geka emo vironuresesi?” aminge siseri. 24 Setero, Iesumino nemokena sisira, “Nambaragonemokena geka dabako ategi arena.Einda mino sareva amo, na maveda javoda ojena amo, isagha saononingareva. 25 Sevu ningone! JohnBafataito Ari Kato, mave da javodaevetu genembo bafataito edo ghusi,evetu genembo da javoda ai, Godda javoda?” aminge setiri, netuturo edo tofo tofo beisiga use, senininguseri, “Namonde kau nangenange sareri? Namonde, ‘God dajavoda bafataito edo ghusira,’ sareraamo, nu, ‘Ne redae John jo tumondaeusevu?’ sarira. 26 O namonde, ‘Evetugenembo da javoda bafataito edoghusira,’ sarera amo, natofo emindatotorugetera eimi, namonde darera.Ainda tuka mo: evetu genemboisambu ne koteraera amo, John nuGod da feroveta eniri. Ava sedo,namonde aminge sarera amo, natofoénamondekena rea arera, aindae ojuerera.” 27 Ne aminge sise, Iesukena mino eminge siseri, “Namaneerebunera,” aminge setero, Iesunemokena sisira, “Avori, nambaragomave da javoda saramana eraena,nemokena jo saono ningae areva,”aminge sisira.

21:28-32 Ambo Begoghae Da Iju-gaborori.

28 Aminge sise, Iesu sisira, “Nendakotari ava sevu ningone! Genemboeni nunda vide jamena etoto nakáiriara ava, sifo eni nu eredo begokenaeminge setira, “Yasi, nanda varedasaramana ase!” 29 Aminge setiri,nunda mandi begoá setira, “Resesaava, na imboe erena,” aminge sedo,amboda nu dubo jovereghetiri, airasaramana etira. 30 Kotugo ainda am-boda, genemboá eredo nunda mandiambodae, kau daba ava setira. Setiri,nunda mandi ambo numamokena,

Page 50: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 21:31 47 Matthew 21:43‘Avori, amingarena,’ setira. Amingesetira, avata nu jo yaeri. 31 Ava sedo,numamo da uju amo, mave eti? Begoieti, ai, amboi eti? Sevu ningone!”Iesu aminge setiri, ne, “Begoi etira,”siseri.

Setero, Iesu sekago fristi+ dakokotofu a Jusi embo da babojegariaikena sisira, “Ava sedo, na nemokenaeminge resena: takesi bari kakato aevevetu saghere kakato, ne giti Godda natofo+ aoro, God ne kaifa ururariirarera. O nemo, ambo gayareva.32 Ainda beká mo: John Bafataito AriKato fira, nemokena emboro evevaijugusira amo, ne nu jo tumondaeusevu. Avata takesi bari kakato aevevetu saghere kakato, ne John dageka ava tumonduseri. Tumonduseraava gido, nembarago tumondaetevu.Avata ne jo tumondae usevu,” Iesuaminge sisira.

21:33-46 Vare Kaifa Kakato DaKasiari.

(Mark 12:1-12; Luke 20:9-19)33 Iesu aminge sise, sekago fristi+

da kokotofu a Jusi embo da baboje-gari aindae sisira, “Kasia eni ningovodae resena. Genembo eni aira varesimbugedo vaini da asi ava gove-tira.† Govedo, furu dighi birurughe-tira. Ainda amboda, nu asi vuji damuka ava simbari vosari bari daesedo, bako ghambira. Ghambudo,kaifa kakato da vasa iti vitira. Itiridadabetiri, nunda vare amo, evetugenembo mendeniimi saramana usemoni futururoro bari dae sedo, mu-tira. Evetu genembo aimi vare avakaifa ero, nu reighi eninda aira.34 Avori, asi vuji bambari da sifo ojirabuviri gido, vare numamoá nundaboanda bari dae sedo, nunda sara-mana kakato mendeniimi dirigetirikaifa kakato aikena aera. 35 Aera bu-vero, kaifa kakatoá eredo, vare nu-mamo ainda saramana kato eni ava

sandi de babasegeteri, eni detero am-bira, a eni ghamanai afe doruse on-deri. 36 Etero ainda amboda, varenumamoá saramana kakato mendenidirigetiri aera. Digarigo dirigetiriaera buvero, vare kaifa kakato ne sek-ago kau daba ava eteri.

37 “Ambodabeká, tofo nundamandidiriguse, eminge kotetira, ‘Avose,nanda mandiva kakara arera tanojo,’aminge kotise, nunda mandi avadirigetiri aira. 38 Avata vare kaifakakato ne mandiá gosuse tofo tofose ningeri, ‘Mandi omo, vare eindanumamo da mandiri. Amboda vareemo, nune barira. Ava sedo fuvu,namonde nu daoro ambari, vareemo namondeda tofodae baore!’ neaminge seteri. 39 Aminge sedo, neeredo, mandiá vare jokáda sandijumbudo aera isaghada buvudo,detero ambira.

40 “Avori, kote givu! Vare numamoáeredo foama, vare kaifa kakato aikenanange ari? Sevu ningone!” Iesuaminge setiri, ne mino numokenasiseri, 41 “Nu kaifa kakato ekokoamo dari ambarera. Amboro, kaifakakato eveva ava gategari, vare kaifae gogoghombuse, nunda boanda avavuji bambari da sifo aminda, mutudogharera,” aminge siseri.

42 Setero, Iesu tofo numoá ijugusenemokena sisira, “God da Geka emotegutusevu tanojo:‘Ghamana eni, kambo itari kakatoi

imboe edo fugutusera ava, Ba-jari nune budo

tutumbidae sedo fiti simbugedo,aminda tuturo edo, nundakambo itari dae erira.

Emo Bajari da ariri. Namonde gidodudukugherera,’

God da Geka aminge resira.43 “Ava sedo, nemokena saono

ningovo dae resena. Amboda God danatofo+ ava, jo nene kaifa ae areva,a kotugo ne totofo jo nunda natofo+ae areva. O evetu genembo mendeni,God da natofo+ da eveva ava kotise,

† 21:33: God nunda ferovetakena seari, ne nunda geka jokáda umbumendeni kasia ai gembudo ghuseri.Kasia sise, ne Israel embodae, ‘vaini da vare’ sedo ghuseri.

Page 51: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 21:44 48 Matthew 22:13God da uju avanembo eraera ava,Bajari sari nunda natofo, nene kaifaarera.

44 ‡ “Eni mo: ghamana kasia dasetena, ainda geka mendeni eviri.Mave ghamana etoda durarira amo,nu de gite ambarira. O ghamanaaimi maveda etoda du fatarira amo,nunda tamo fati tafere ari ambarira,”aminge sisira.

45 Setiri, fristi+ da kokotofu aMosesda Geka kaifa kakato+, ne vare da ka-sia ava ningido kasama useri, Iesu ka-sia amo nendae sisira. 46 Ava kasamaedo, numoá sandi bundari dae kotis-eri, avata jo inono aeri. Ainda tukamo: evetu genembo natofogo aindakotari mo, Iesu nu feroveta eniri.Fristi+ da kokotofu a Moses da Gekakaifa kakato+, ne ava kasama edo,evetu genembo totorugusera aindaeoju edo, Iesu jo sandaeri.

2222:1-14 Evetu Fitari Da Kirumo,

Ainda Kasiari.(Luke 14:15-24)

1 Aminge sise, Iesu sekago kasiaeni eminge sisira, 2 “Evetu genembonange God da natofo+ arera amo,kau emingori. Kini (king) enindamandi evetu fitari setiri aindae,numamo kirumo simbuguse irei.3 Aminguse, nunda aghi kakatodirigetiri aera, kirumo da sifo avaosa setero, nunda natofo gategetira,ai ningeri. Amboda sifo ojira buvirigido, nunda saramana kakato mutirievetu genembo gategetira aikena,aghi ari dae sedo aera. Aera aghietera avata, evetu genembo mavejoákini gategedo furore dae setira, neimboe eteri. 4Etero, kini nu saramanakakato mendeni sekago diriguse,eminge setira, ‘Eminge sevu, evetugenembo ningore, “Nanda kirumosimbugeteno irira. Burumakava(steers) a burumakava da mamandi(calves) evevago ava de ojetero irira.Roera isasambu simbugetero irira.

Ava sedo, evetu fitari da kirumoari dae erera. Ne fuvu!” amingesevu!’ kini aminge setira. 5 Setiri,ne aera evetu genembokena amingeseteri. Avata evetu genembo amo,ne kini da geka jo ningaeri. Enieredo, nunda vareda aira. Enikini da geka kotae edo, nundabisnis (business), moni saramanaari dae sedo, aira. 6 A mendenine, kini (king) ainda saramanakakato ava, sandi de babasegeteroamomonjegeteri. 7 Etero, kini janjeeko beká ava etiri, nunda isorokakato dirigetiri aera, evetu genembokini da saramana kakato deteroamomonjegetera, ainda reighi sosighiedo, nati dungetero avira. 8 Etiri,kiniá kori setiri, nunda saramanakakato totorugetero nemokenasetira, ‘Kirumo simbugetero irira,avata evetu genembo giti furorodae setena amo, jo nene mindaearera. Ne ekokori. 9 Oroko emoyasivu, emboro teria aminda ise,evetu genembo mavejuá tambareva,ava aghi evu!’ aminge setira. 10 Setiri,nunda saramana kakato buvudo aera,evetu genembo isambu mavejoátambera, ava unumbe budo ojeri,evetu genembo eveva a ekoko aindedabade. Etero, aimi ojera buvudo,kini (king) da kambo bedo etira.

11 “Nunda kamboda totorugetero,kini (king) nunda esa embo gari daesedo aira teretira. Teredo, genemboeniá fuge gira. Genembo amo, nu jogogho edo, nunda asugari evevagoeni jo asuge furaeri. 12 Kini (king)ava gido, nundae ategi etira, ‘Nandakomana, ni nangetirai ninda tamoasugari ekoi asugedo ojesa teretesi?Aminguse, namondeda agho darierebejesa,’ aminge setiri, genemboágeka rejo eni jo saeri. 13 Etiri, kini(king) nunda saramana kakatokenasetira, ‘Genembo emo, jo inonoiraeri. Ava sedo, nu sandi ungo atabundedo, bu yasivu, ajagha fitovo,

‡ 21:44: Tuturo 44 da geka, Baiboro (Bible) ana mendeni ainda jokáda fitero iriri tafuseri. O Baiboromendeni ainda jokáda, jo fitoro teraeri.

Page 52: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 22:14 49 Matthew 22:31tumba jokáda irise, sorara use dikaghininji ghananja ghuse irare!’ ”14 Iesu aminge sise, tano ari dae usesisira, “God evetu genembo digariava kori seraira, avata daba dabagategeraira,” Iesu aminge sisira.

22:15-46 Evetu Genembo Mendeni,Iesu Geka Sembae Sari Ningari Dae,Dederuseri.

(Mark 12:13-37; Luke 20:20-44; 10:25-28)

15 Kasia ava ningido, Moses daGeka kaifa kakato+ eredo Iesu gekasembae sirurari ningido, numoá bukoto ari dae, esike era fetedo man-aka garuseri. 16 Manaka gaedo,nenda ambo jimbi mendeni nemondeKini (King) Herod da ambo jimbidedabade, ava dirigetero, Iesu kena is-eri. Era, Iesu dederuseri, “Ijuga Kato,namane kasama erera, ni geka bekáavanembo sifo ghousa ijugeraesa. Nievetu genembo da kotari amo jo ojuae use, God da uju avanembo ijuger-aesa. 17 Ava sedo, se ningore! Na-mondeda Agho Dari nange resi? Na-mondeda gitofu Rome embo da koto-fukena takesi ombarera, ai tefo? Avase ningore!” aminge siseri.

18 Avata numo dederuse sisera, avaitatamusedo, Iesu eminge sisira, “Negungubo kakatori. Ne redae na ded-ererevu?* 19 Moni takesi omburaevaava, bofuvu gaoneta!” sisira.

Setiri, moni budo ijuguseri.20 Ijugetero gido, Iesu ategi usira,“Moni tamonda, dangio a javo emo,mavedari?” aminge ategi etiri,21 ne siseri, “Rome embo da kotofu,namonde Caesar seraera, nundari,”aminge setero ningido, Iesu sisira,“Avori, Caesar da tofo amo, Caesardae mutuvu bare! A God da tofo amo,God dae mutuvu bare!” Iesu amingesetiri, 22ne ningido buniseri. Bunedo,ne Iesu dodo iseri.

23 Sifo daba aminda, Jusi embo damendeni, aindae Sadusi embo+ ser-aera aimi eredo, Iesu kena fuseri.(Sadusi embo+ resena emo, ambariembo jo sekago jebugedo erae arera,ava koteraera.) 24Aimi fera Iesu kenaategi use siseri, “Ijuga Kato, Moseseminge ijugedo ghusira:‘Genembo mave evetu fitari, mandi

sasingu jo sirorae irorogenemboá ambari nunda roriirarira amo, nunda ambobego eniimi roriá fitarira.Genemboambarira ainda vekasirorare dae sedo, fitarira,’

Moses aminge ijugedo ghusira.25 “Avori, kiki eni sari dae erera.

Ningi! Ambo bego isambu 7 ava na-mondeda jokáda iriara ava, bego bekáai evetu fifitusira, ava sasingu enijo sirorae irero nu ambududurusira.Ambiri, rori amo nunda diroruimififitusira. 26 Aminguse, fifitero re-fara, ambo nemboi bu fitido ireiraambududurusira. 27 Ainda ambodabeká, roriá ambududurusira. 28Avori,se ningore! Amboda sifo eninda,evetu genembo isambu jebuge erar-era, seraesa. Gegenembo isambu 7aimi evetu dabako ava fifituseri. Avasedo, iria edo, erari da sifoda, evetuamo maveda evetu ari? Bego aindari,o ambo aindari, ai maveda evetu ari?Ava se ningore!” aminge siseri.

29 Setero, Iesu mino nemo-kena sisira, “Ne sembae beká avaerekoteva. Ainda tuka mo: ne Godda Geka rea resira, a God da fakinaava, ne erebuneva. 30 Evetu genemboambarida ghe jebuge erarera aindasifo aminda, ne kau aneya da kauaminga ava irise, genembo evetu jofitae arira, a evetu genembokena jovai ae arira. 31 Kotugo ambari embo,ambarida ghe jebugedo erarera,ainda geka eni sari dae erena.Ningivu! God nu Geka evia ningovo

* 22:18: Moses da Geka kaifa kakato+ da uju mo, Iesu nange fitoro vosaetira ava kotise, nu ategi useri.Iesu nu, “Tefo, takesi jo ombae areva,” saetira amo, ne nu budo, Rome embo da dombuda koto edo diburadafitaeteri. Sifo aminda, Rome embo ne gavanari. O, “Ai, takesi ombareva,” saetira amo, nati embo digarinunda geka imboe use, nu jo tumondae aeteri.

Page 53: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 22:32 50 Matthew 23:4dae sisira, amo tegutusevu, ai? Kotegivu!32 ‘God, nembuamane Abraham,

Isaac, a Jacob anakora endadairise tumonduse iriara,

a kotugo oroko tumonduse irera amo,namori.’

God aminge sisira aindae, namondekasama erera: ambari embo mo joamboro dadabaeri. Ava sedo evetugenembo isambu, ambari embo a je-buga embo isasambu, God da dom-buda jebuga irera,” Iesu aminge setiri,33 evetu genembo aminda totorugedoirisera amo, nunda ijuga ava ningidodudukughuseri.

34 Iesu geka evevago setiri ningido,Sadusi embo+ mino sari buniseri.Sadusi embo+ mino sari bunisera,ainda bino ava iri, Moses da Gekakaifa kakato+ ningido, Iesu kena feratotoruguseri. 35 Totorugedo, nendaijuga kato eni, Iesu geka sembae siru-rari ningari dae ategi usira, 36 “IjugaKato, God da Agho Dari jokáda, gekamindafu beká ningiavori?” amingesetiri, 37 Iesu mino sisira:“ ‘Ninda Bajari God kena, ninda dubo

aninda kotari isasambuimi fu-tuse, nusuka numoá ava, dubobu gogoghombaresa!’

38 Amo God da Agho Dari mindafubekári. 39 Nunda Agho Dari setenaainda kaugo eni mo, eviri:‘Ni tofo dubo buraesa, kau daba

aminga ava, ninda komanabarago dubo baresa.’

40 God rea setiri Moses gefusira, a fer-oveta mendeni gefusera, ainda susumo eviri,” Iesu aminge sisira.

41 Setiri dadabetiri ainda amboda,Moses da Geka kaifa kakato+ numo-kena totorugusera aikena ategi usira,42 “Nenda kotari sevu ningone! Godevetu genembo sonembuse, Genemboeni mutari dae sisira amo, mavejori?Oro mavekena sirorari?” Iesu amingesetiri, ne mino siseri, “Amo, nu Davidda sasingu a imemesiri ainda jokádasirorarira. Nu David da Mandi eniri,”aminge siseri. 43 Setero, Iesu nemo-kena sisira, “Ne geka reseva, a kotugo

David tofo mandi gefusira ava, jo foageka dabako ae irira. God da Asisiimi David sonembiri Genemboá tu-monduse, ‘Nu nanda Bajari,’ gefusira.GekaDavid gefusira resena amo, eviri:

44 ‘Bajari nu nanda Bajarikenasisira,“Fu, nanda ungo gimanduda anumbi-

raso, ninda gitofu ninda fak-ina ava gosururoro,

ne de bundedo bu foama, ninda ataduruda fitono fafasaore!” Ba-jari aminge sisira,’

ava David gefusira. 45 Avori, gen-embo mo, nunda sasingu da bajariri.Mandi eni jo viti numamo da bajaribae aeti. Ava sedo David, Genemboamboda furarira ava kotise, ‘NunandaBajari,’ sisira amo, nu jo nundamandiava kotise saeri. Nu Genembo aindaeigheghi use, nunda Bajari arira avasise sisira. Ava sedo, nenda gekaseteva amo, jo inono iraeri.” 46 Iesuaminge setiri, nemanamana edo gekada mino sari buniseri. Bunisera aitano aminda, mave eni jo fakina edo,sekago Iesu kena ategi use, gisae edoghuseri.

2323:1-12 Moses Da Geka Ijuga Kakato+

A Kaifa Kakatokena+, Iesu GhoghoraSisira.

(Mark 12:38-39; Luke 11:43, 46; 20:45-46)

1 Iesu aminge setiri dadabetiriainda amboda, nu namane a evetugenembo totorugusera aikenaeminge sisira, 2 “Moses da Gekaijuga kakato+ a kaifa kakato+, neMoses da vasa budo ijugeraera. 3 Avasedo, ne rea seraera a ijugeraeraava, amingareva. Avata ne reaeraera ava, erá eove dae sise resena.Ainda beká mo: ne rea aovo daeseraera ava, ne totofo jo use saeeraera. Ne sembae eraera. 4 Neagho dari digari simbugedo, seoronatofo janjagu use irá gheraera.Avata Moses da Geka ijuga kakato+a kaifa kakato+, ne totofo nendaagho dari jo kaifa use, ainda bouvu

Page 54: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 23:5 51 Matthew 23:19jo itako fumbae eraera. 5 Moses daGeka ijuga kakato+ a kaifa kakato+,ne rea eraera ava, natofo nemo gidonendae sakai saoro dae sise eraera.Moses da Geka kotise, ne God daGeka mendeni gembudo, ungoda adombuda dighido deingheraera, atamo asugari da embo, sori babaighoghousa gateraera. Avata ne joGod kotise amingae eraera. Evetugenembo mendeni, nendae sakaisaoro dae sedo, eraera. 6 Kirumodayarera o banungari dae yarera amo,ne vasa evevada anumbari dae ujueraera. 7 Kau daba aminga ava, neuju eraera, ne ya ombari vasadabuvurutururoro gido, evetu genembone kakara use, ‘Ijuga Kato’ sise ategiaoro dae uju eraera. 8 Ne jo amingaeareva. Mave ni ategi use, jo ‘IjugaKato’ sae arira. Ainda beká mo: neisambu nano namendide inonori.Nenda Ijuga Kato dabako irira. 9 Ani genembo eni ategi use, jo ‘Afa’sae aresa. Ainda beká mo: nendaAfa dabako utuda irira. 10 A mave niategi use, jo ‘Bajari’ sae arira. Aindabeká mo: nenda ari ekoko kote doyaridae sedo, God nenda Bajari dabakomutari sisira. 11 Mave nenda jokádagiti jighari arira amo, ne isambunune sonembarira. 12 Mave tofonunda javo jighari erarira amo, nufoa ambokena arira. O mave nu tofofitari vosarira amo, amboda natofoifitoro nu vitarira,” Iesu aminge sisira.

23:13-36 Moses Da Geka IjugaKakato+ A Kaifa Kakato+, Ne Amboda GodDa Bouvu Ava Barera.

(Mark 12:40; Luke 11:39-42, 44, 47-52;20:47)

13 Aminge sise, Iesu sisira, “Arie,Moses da Geka ijuga kakato+ a kaifakakato+! Ne taká ambodamema itata-mareva. Ne gungubo kakatori! Netotofo God da natofo+ jo ae ireva.A evetu genembo mendeni God danatofo+ ari dae uju eraera ava, neneburegeraeva.

14 “Arie, Moses da Geka ijugakakato+ a kaifa kakato+! Ne takáamboda mema itatamareva. Ne

gungubo kakatori! Ne dederuse,roriri da kambo a gugua ava nendatofodae ruruse, natofo nemoá gidonendae sakai saore dae sedo, ya Godda Kamboda+ tere fetedo ghousafuto banungeraeva. Aindae sedo, nemema eko beká ava tambareva.

15 “Arie, Moses da Geka ijugakakato+ a kaifa kakato+! Ne takáamboda mema itatamareva. Negungubo kakatori! Genembo eninangedo nenda ambo jimbi aetiraaindae sedo, ne e gogoghomberaeva.Avata, mave nenda ambo jimbi ariraamo, nu nenda ijuga sembae avanininguse, ari eko beká ava arira. Neaindae sedo, mema tambareva.

16 “Arie, ne ijuga kakato sembaeri!Ne amboda taká mema mindafu bekáava itatamareva. Ne diti digoidemamaneri. Ava nange edo evetugenembomendenidae emboro ijuger-aevu? Ne sembae ijuguse eminge ser-aeva, “Genembo eni, God da Kambo+ainda javoda beka gajedo irise, yanunda beka gajari ava bejarira amo,ne ‘avori’ seraeva. O genembo dabaaimi, auri eni ‘gold’ seraera God daKamboda+ irira, ainda javoda bekagajedo irise, ya nunda beka gajari avabejarira amo, ne ‘agho dari beká avabejariá’ seraeva. 17 Amo, ne daghedosarigeraeva. God da Kambo+ da ‘gold’o moni amo, God da Kambo+ da faki-naimi etiri kakara edo irira. Ava sedo,erá ‘God da Kambo+ kitako’ sise, ‘Godda Kambo+ moni mindafu’, ava seove!God da Kambo+ da javoda rea bekagajaresa amo, amingaresa. A Godda Kambo+ da moni ainda javoda reabeka gajaresa amo, amingaresa.

18 “Eni mo, ne eminge ijugeraeva.Genembo eni olta (altar) da javodabeka gajedo irise, ya nunda beka ga-jari ava bejarira amo, ne ‘avori’ ser-aeva. O genembo daba aimi, joba enioltada fifitusera, ainda javoda bekagajedo irise, ya nunda beka gajari avabejarira amo, ne ‘agho dari beká avabejariá’ seraeva. 19 Amo, na sekagoresena: ne daghedo ireva. Olta da

Page 55: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 23:20 52 Matthew 23:34fakinaimi joba kakara arira. Ava sedo,erá ‘olta kitako’ sise, ‘joba olta etodafitiraera, teriava,’ seove! 20 Aindabekámo: mave olta da javoda beka ga-jarira amo, nu olta (altar) da javoda ajoba oltada fasirira, ainda javoda bekagajarira. Jo dombu eni iraeri. 21MaveGod da Kambo+ ainda javoda bekagajarira amo, nu jo God da Kambo+ainda javoda nembo beka gajae arira.God nu aminda irá gheraira ava sedo,nu God da javo ainghae dabade bekagajarira. Jo dombu eni iraeri. 22 Kaudaba aminga ava, mave utu da javodabeka gajarira amo, nu utu da javoda,God da avo anumba da javoda, a tofoGod da javoda beka gajarira. God nuaminda anumbirá gheraira ava sedo,jo dombu eni iraeri. Ne natofokenabeka gajari da emboro sembae ijuger-aeva, aindae sedo, ne mema tam-bareva.

23 “Arie, Moses da Geka ijugakakato+ a kaifa kakato+! Ne taká am-boda mema mindafugo itatamareva.Ne gungubo kakatori! Nenda guguatomanako a nenda roera veveyakokau mosou, yabiyabina, a karaje avabudo, diti ghabu sovenisoveni fitido,diti eni budo God kena muturaeva. Anu evevari. Ne amingareva. Avata,amo kitakori. O Agho Dari da gekatomanako mo: inono da ari, joka ari,geka bekáda bekáda sari a ari bekádabekáda ariri. Roera kikitako ava, neneeraeva. Avata roera teriago evia, ne joae eraeva. 24Ne diti tefori. Ne emborosembae ava ijugeraeva. God da Gekamendeni, ne kaifa eraeva. Avata gekamindafu evia, ne kotae eraeva. Neaindae sedo mema tambareva.

25-26 “Arie, Moses da Geka ijugakakato+ a kaifa kakato+! Ne takámema mindafugo ava, amboda tam-bareva. Ne gungubo kakato a dititefori! Ne kau genembo eni, nundaagha kofiri fokakena seghuse, jokak-ena jo seghae etira. Avavaga, negogho etevo nenda tamo eveva etira.Avata nenda dubo joká jo simbugae

ireva. Ne ari ekokoi doghetiri jokádaireva. Nenda dighighi ari a sosighi ariamo dodo, nenda ari ekoko vujegedodubo joká ava simbugareva amo, negegenembo eveva edo irareva, dubojokáda a kotugo nenda irari tamo is-aghada. Ava jo ae eraeva aindae sedo,ne mema tambareva.

27 “Arie, Moses da Geka ijugakakato+ a kaifa kakato+! Ne takámema itatamareva. Ne gungubokakatori! Nemo kau ambari emboda ofofo gomogori. Isaghakena mo,simbuge gogoghombetevo gari evevaerira. Avata jokáda mo, anakorabetedo masa erira. 28 Kau dabaaminga ava, natofo ne gido ‘evevava’seraera, ne tamo gogho eraevaaindae. Avata nenda dubo joká mo,gunguboimi a ari ekokoimi bedoedo irira. Ne aindae sedo mematambareva.

29-30 “Arie, Moses da geka ijugakakato+ a kaifa kakato+! Ne takáamboda mema mindafugo ava itata-mareva. Evetu genembo evevago aGod da feroveta, nenda ofofo avaesimbuguse, totofo eminge seraeva,‘Namane abuamane da sifo amindasiroredo iraetera amo, namane Godda feroveta jo daoro sirivo ae aeteri.Abuamane edo ghusera avavaga, na-mane jo ae aeteri,’ aminge sise ser-aeva. 31 Aminge seraeva avata, egivu! Nombuamane rea koteraera,kau daba aminga ava, nenda imeme-siri koteraera. Ava sedo, geka bekámo: nembuamane rea kotedo ghuseraa edo ghusera, ne kau daba amingaava eraeva. Nemo, nembuamane fer-oveta dedo ghusera, ainda imemesiribekári. 32Ava sedo, nembuamane reaedo ghusera avavaga, oroko emindaevu ya dadabare! 33 Ne ekoko, Sa-tan da sasinguri!* Ne nange nangeari ekoko mino mutari da vasa omodarige yarevu? Amo jo nene darigeyari da kaugo iraeri.

34 “Nene dara eraeva, ainda bouvufumbovo dae sedo, na feroveta,

* 23:33: Afige, Matthew 3:7 ainda duruda tege garesa.

Page 56: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 23:35-36 53 Matthew 24:9evetu genembo dubo kotari kakato,a God da Geka ijuga kakato+ mendenidirigaono nemokena yarera. Yama,nanda javoda siruroro, nenemendenisandi daovo sirivo arera, mendeniarafa daovo ambarera, mendenisandido nenda dengoro indarida kambo+ aminda koto areva, amendeni ondovo ya, reighi mendenimendeni ominda, emboroda de-inghuse irarera. 35-36 Amingururovo,God da natofo evevago detero sirivousera ainda mino isambu ava, Godnemokena mutari, nene ruruseitatamareva. Tuturoda, Abel detiriambududurusira, tano aminda ghefira, Barachiah da mandi Zechariah,God da Kamboda+ detero olta (altar)dombuda ambududurusira, aindamino isambu, ne oroko siroredo ireva,nene ruruse itatamareva. Geka bekáresena. Ainda mema ne jo darigaeareva,” Iesu aminge sisira.

23:37-39 Iesu Nu Jerusalem EmbodaeDubo Mema Usira.

(Luke 13:34-35)37 Aminge sise, Iesu sisira, “Arie

mará, nanda natofo Jerusalememboko! Ne God da feroveta deovoamburaera, a nunda aghi kakatoghamanai deovo sirivo eraera. Kaukokoranundamamandi ghabui doghesandi faseraira aminga ava, ne nanekaifa use, undari dae uju edo ghuseni,avata ne na buregusevu. 38 Avasedo, God nunda Kambo+ nendajokáda irira ava, do dumbari, ne tefoirareva. 39 Geka beká: amboda ne najo gae irovo, na reighi emo doyono,nesuka irise dubo jovereghedo, natijoká dorurovo gido, na jovereghefoa buvono, ne ategi emingareva,‘Orokaiva! God ni esimbugetiri,nunda javoda refesa! Orokaiva!’nandae aminge ategi use nati jokádorurovo, furono gareva,” Iesuaminge setiri dadabusira.

2424:1-14 Enda Dadabururari, Tano

Mendeni Sirorari Garera.(Mark 13:1-13; Luke 21:5-19)

1 Iesu javi edo, God daKambo+ dodoyari dae iri, namane numokena era,God da Kambo+ ainda vasa mendeniainde dabade ijugari dae sedo, buvu-rutuseri. 2 Buvero, nu namanekenasisira, “Ne God da Kambo+ ovia go-suse reseva, ai? Avori, ningivu! Nanemokena eminge resena. Gitofuimifoama Kambo+ omo de bejoro, oindaghamana aveverege vose dadabariraainda amboda, ghamana eniko jonunda vasa ireira, aminda irae arira,”Iesu aminge sisira.

3 Iesu nu enda jiro fumbari javoOrivi, aminda ira anumbiriri, namanenumokena era, namonde kikiakoanumbedo, ategi useri, “Ni, ‘God daKambo+ de bejarera,’ setesa amo,nanjigo areri? Enda dadabari dasifo a ninda jovereghe furari da sifoava, namane nange kasama areri?Rea sirorarira amo, nange kasamaaeteri?” aminge siseri. 4 Setero, Iesumino namanekena sisira, “Diti gosusekaifa evu! Erama, nemo dederusegungubo sarera, ava tumondeove!5 Ainda tuka mo: evetu genembodigari foa, gungubo sise, emingesarera, ‘God evetu genembo da ariekokodae, Genembo eni mutari sisiraamo, namori,’ ne aminge sise, evetugenembo digari ava deroro, nemoátumondarera. 6 Tataya ururoroningareva, a soka beká isoro ururoro,ainda bino ava ningareva. A nusirorarira avata, erá oju eove! Aindabeká mo: aminge siruroro ningareva,avata enda emo, jo sifo amindadadabae arira. 7 Natofo mendenimendeni a gavana mendeni mendenieredo, tofo tofo isoro ururoroningareva. Endada, baimara ekosirorurari, dumo fururari itatamedoghareva. 8 Ava sirorarira amo, inono,evetu tamo bouvu edo iriama edo,mandi sasingu javi urureari memaitatameraira aminga ava, enda damema sifo aminda tuturo arira.

9 “Sifo aminda, evetu genembomendeniimi foa ne sandido, gavananemokena fakarago are dae sedo, anemo dari ambovo dae sedo, ga-

Page 57: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 24:10 54 Matthew 24:23vanakena mutoro barira. Ne namotumonderaeva aindae sedo, enda danatofo isambu ne imboe arera. 10 Sifoaminda, natofo digari namoá gititumondusera aimi, na ighagha use,nenda tumondari doyarera. Amin-guse, ne imboe edo tofo tofo aitoarera. 11 Sifo aminda, feroveta gun-gubo kakato foama, evetu genembodigari ava derarera. Foa gungubosise, eminge sarera, ‘God da ferovetaeni mo namori,’ sarera. Aminge sise,evetu genembo digari ava dederu-ruroro, ne ‘bekáva’ sise tumondar-era. 12 Ari ekoko viti mindafu uru-rari aimi, evetu genembo digari aindadubo bari amo dadabarira. 13 Avatamave fakina edo, namoá tumondusejo ighagha ae iria ambarira amo, nujebuga evovodae irari ava tuve barira.14A kotugo, God nange nunda natofo+kaifa eraira, ainda bino ava vironusiruroro, natofo nunda oro oro isas-ambu ningoro inono ari gido, endasifo aminda tano arira,” Iesu amingesisira.

24:15-28 Sifo Amboda, Reighi IsraelAva, Gitofuimi Foa Sosighi Arera.

(Mark 13:14-23; Luke 21:20-24)15 (Iesu da geka eregefena evia,

mave tegarira amo, nu ningido kotesimbugare dae sise resena.) Amingesise, Iesu sisira, “God da ferovetaDaniel nu eminge sisira, ‘Ambodaroera eko beká ava bu foa fitoro, Godda vasa kakara nunda Kambo+ joká*aminda fetari, aimi bebeta arira.’ Avabu foa fitoro fetirari, 16ne Frovensi Ju-dia eminda irise gareva amo, ne eredosumbuyasivu, doriri ominda jungove!

17 Mave nunda ofoda † anumbirari,sifoá foa buvari garira amo, nu jo erekambo jokáda, gugua eni bari dae joterae arira. Nu taká eredo sumbarira.18 A mave vareda saramana ururari,sifoá foa buvarira amo, nu jo nundatamo asugari bari dae sedo jovereghekamboda yae arira. Nu taká sum-barira. 19 Mará! Na evevetu mavesifo aminda tamo bouvu edo irareraaindae, dubo mema erena. Aindabeká mo: evevetu sifo aminda tamobouvu edo irarera, o sasingu veveyakounduse ami futuse irarera amo, nesumbari dae ató barago use, memamindafugo ava itatamarera. 20 Godkena banungururuvu, erama dara re-sena evia, yaura teria da sifoda oJangutari da Sifo aminda siroreure!Ainda susu mo: sifo aminda sirorae-tira amo, sumbu darigari fakaragoaeti. 21 Ainda beká mo: mema abouvu sifo aminda sirorarira amo,teria bekári. Enda sirorusira ai tanoghedo ojira orokoé,mema aminga avajo sirorae irira. Kotugomema a bouvuresena emo, ainda amboda barago,jo sekago aminga ava sirorae arira.22 Avata jo ghousa irae arira. Godsetiri fetirira amo, eviri. Dara furariraamo, jo ghousa irae arira. Ghousagoiraetira amo, evetu genembo isambusirivo aeteri. Avata God nunda natofogategusira, nendae kotise sari, darafurarira amo, jo ghousago irae arira.

23 “Sifo aminda, mave nemokenasarira, ‘God namondeda ari ekoko-dae, Genembo eni mutari dae sisiraamo, eviri. Fuvu gaove!’ sarira. O‘Numo omindari,’ aminge sarira amo,

* 24:15: Tamo foyago da gekaimi gefuse, ‘nunda Kambo+ joká’ ava jo sae usira. Amo tufako sise, ‘roeraeko beká vasa kakara aminda’ avanembo sisira. Evetu genembomendeni da kotari mo, Iesu geka ava sise,God da Kambo+ aindae sariá seraera. Omendeni erekotera, nu reighi tomanako Israel, o reighi Jerusalemaindae sariá seraera. Kau daba ava, namonde geka ‘roera eko beká’ ainda tuka jo kasama e gogoghombaeeraera. Evetu genembo mendeni da kotari mo: nu ‘God da gitofu eko beká eni’ aindae sariá seraera. Omendeni da kotari mo, nu ‘Rome embo da isoro kakato’ aindae sariá seraera. O evetu genembo mendenierekotera amo, ‘gode eninda dangio bu foa God da Kambo+ jokáda fitoro fetirari’ aindae sariá sise seraera.† 24:17: Matthew tamo foyago da gekaimi, ‘kambo eno ikáda’ gefusira. Iesu nu kambo da anumbarivasa kotise sisira. Israel aminda, borija jo teria dirae eraira. Ava sedo, nenda kambo itido ghusera amo,ne eno jo fitae edo ghuseri. Ne ghamanai itutuse, vasa beragha kambo ikáda simbugedo ghuse ofodaebudo ghuseri. O namonde mo, kambo enoghae itiraera. Ava sedo, namonde eminda, ‘kambo eno ikáda’tegarera amo, namonde anumba vasa jo kotae arera.

Page 58: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 24:24 55 Matthew 24:41erá tumondeove! 24 Ainda beká mo:gegenembo mendeni eredo, foa gun-gubo sise, ‘Genembo eni God mutarisisira amo, namori,’ sarera. Nemoferoveta gungubo kakatode dabadefoama, God da natofokena dederu-ruroro, ‘bekáva’ sise, nemoá tumon-daeteri. Aminguse, ne tano a arimendenimendeni ururoro evetu gen-embo ne jo gae iriara ava, nenda gi-tida sirorari garera. 25 Dara resenaemo, jo sirorae iriri, nu mavega avakasama edo, fakina aovo dae sedo,orokoá seteno niningereva.

26 “Setena, daba ava sari dae er-ena. Evetu genembo mendeni eredoeminge sarera, ‘Keriso reighi uvuirae da vasa aminda irira.’ Amingesarera amo, erá aminda gari daeyeove! O eminge sarera, ‘Kerisoominda jungedo irira.’ Aminge sareraamo, nenda geka erá tumondeove!27 Ainda beká mo: Evetu Genemboda Koro+ jovereghe furarira amo, nujo ufena furae arira. Nu, kau biriatarighedo sovenisoveni sarige fetearigiraera aminga ava, Evetu Genemboda Koro+ fururari, evetu genemboisasambu garera.

28 “Ambari embo da tamo reda beti-rarira, rika riduna aminda josarera,”Iesu aminge sisira.

24:29-31 Evetu Genembo Da Koro+,Eminguse Jovereghe Furarira.

(Mark 13:24-27; Luke 21:25-28)29 Aminge sise, Iesu sisira, “Dara

setena dadabarira ainda amboda mo,utu da fakina raugo edo javi uru-rari, iji da usasa dadabururari, inuajo janimbae arira. A damana utudadore vosarira. 30 Ainda amboda,Evetu Genembo da Koro+ da tano,utuda isagha ururari, evetu genemboisasambu endada irera, ne ava gar-era. Gido, sorara ururoro, EvetuGenembo da Koro+ vose fururari gar-era amo, foroga etoda fetedo nundafakina a usasa tomanako ainghae,vose fururari garera. 31 Gosururoro,tavuya fusari, Evetu Genembo daKoro+ nunda aneya dirigari endadavose foa, iji vitarikena a vosarikena,

kotugo foriforimanakena a yavatak-ena, aminda yama, nunda natofogategusira ava unumbe budo yarera,”Iesu aminge sisira.

24:32-35 Ika Kayuyu Da Kasiari.(Mark 13:28-31; Luke 21:29-33)

32 Aminge sise, Iesu sisira, “Ikakayuyu da ijugaboro ava kasama evu!Ika amo tuturo edo, tunó seka yaugh-ururari gareva amo, ne kasama areva,‘Borija da sifo buvira ava sedo, bekájighari da sifo utua erira.’ 33Kau dabaaminga ava, roera setena ava siroru-rari gareva amo, ne kasama areva,‘Sifo utua iri, tuturo ari dae erira.’

34 “Geka evia kotovo dae sise re-sena! Roera setena ava sirorurari,evetu genembo oroko siroredo en-dada irera, mendeni garera. Mendeniambarera, avata mendeni jo ambaeiroro sirorari garera. 35 Utu a endadadabarira avata, nanda geka jo dad-abae arira, evovodae irarira.”

24:36-44 Iesu Furari Da Sifo Ava, GodNusuka Kasama Erira.

(Mark 13:32-37; Luke 17:26-30, 34-36)36 Aminge sise, Iesu sisira, “Avata

Evetu Genembo da Koro+, nanjigojovereghe furarira ainda Sifo amo,mave jo kasama aeri. Aneya ne jokasama aeri, a God da Mandi barago,nu jo kasama aeri. God Afa nusukakokasama erira. 37 Kau evetu genemboNoah da sifoda edo ghusera amingaava, evetu genemboambodakotae ko-tae ururoro, Evetu Genembo da Koro+jovereghe furarira. 38 Usegha a gisijo furae iriri ainda gitida mo, umogamo use, kirumo use, evetu fifiteroa vai ero, Noah nunda ghakada+ vivi-tusira. 39Vitiri, rea sirorarira ava, nebunari gido kotae kotae ero, useghaa gisi fira buvudo gaunghetiri mindisirivo useri. Evetu genembo kaudaba aminga ava ururoro, Evetu Gen-embo da Koro+ jovereghe furarira.40 Furarira da sifo aminda, genemboeni nunda komanaghae vareda sara-mana ururoro, foama eni ruruse enidoyarera. 41 Evetu eni nunda ko-managhae farava jasiroro, foama eni

Page 59: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 24:42 56 Matthew 25:12ruruse eni doyarera. 42 Ava sedo,kaifa use gigitevu! Ainda susu mo:nenda Bajari sifo reda furarira ava, neerebuneva. 43Avata geka evia kasamaareva. Ainda sifo kau emingori.Kambo numamo, tafasara kato foabuvari da sifo ava ningi kasama ae-tira amo, nu diti fangedo kaifa aeti,jo doyari foa nunda Kambo+ bejaeaeti. 44 Ne aindae sedo, nandaetefode numonde kaifa esimbuguseirivu! Ainda susumo: Evetu Genemboda Koro+ jovereghe furarira da sifoá,ne bunise irovo jovereghe furarira,”Iesu aminge sisira.

24:45-51 Saramana Kato Eveva, ASaramana Kato Eko Amo, Kau Emingori.

(Luke 12:41-48)45 “Saramana kato dubo koteraira,

a saramana e gogoghomberaira amo,kau emingori. Saramana kato amosaramana e gogoghombeari gido,nunda bajari seari saramana katoamo viti bajari da duruda fetedo,saramana kakatomendeninde, nendasaramana gategedo, nenda bayausoro edo, kambo a roera isambu kaifaurureari, bajariá ya deingheraira.46 Kaifa e gogoghombururari nundabajari jovereghe furarira amo,saramana katoá aindae ivuga bekáava arira. 47 Na eminge resena:bajariá nunda kambo a nunda roeraisambu saramana kato aikena mutari,evovodae kaifa edo gharira. 48 Osaramana kato nu genembo ekoiraetira amo, nu eminge kotaeti,‘Nanda bajari jo totoi furae, ghousafuto irarira, tano.’ 49 Nu amingekotedo tuturo edo, nunda bajarida saramana kakato mendeni ava,soesa ondi dedo, nu uvu fakaraainda oduso kakato mendenindedabade anumbedo, uvu amo mindidoghaeteri. 50 Aminguse, nunda bajarida furari sifo ava kotae edo irari,nunda bajari amo foa buvarira.51 Buvudo gido, saramana katoamo, dedo dive gafari ambarira.Gungubo kakatokena eraera, avavaga

numokena ari ambarira. Gungubokakatode dabade sorara use, dikaghininji ghananja ghuse irarera,” Iesuaminge sisira.

2525:1-13 Ade Jamena Ghabu

Sovenisoveni Ainda Ijugaborori.1 Aminge sise, Iesu sekago sisira,

“Sifo aminda, evetu genembo nangeGod da vasa evevada teroro ne kaifa*arira, ainda kasia eni sari dae erena.Amo eviri. Genembo eni nu evetufifituse, kirumo ari dae sedo aira.Iri, ade jamena ghabu sovenisoveniaimi nenda nanefa budo, genemboáunumbe bu furari dae sedo aera.2Ade jamena ghabu sovenimo, nendamunju kikitakori. A ghabu sovenimo, nenda munju evevagori. 3Munjukikitako amo, ne nanefa da uvu joteria baeri. 4 O munju evevago amo,ne uvu botoro eni budo aera. 5 Aera,emboro soroda fete kaifa eteri. Avatagenemboá jo totoi furae etira. Etiri,ne diti bainghetiri fafasedo averi.

6 “Tumba soroda, ‘Fuvu! Gen-embo evirere, tambove!’ kori amingesiri ningido, 7 ade jamena diti fangeeredo, nanefa da vuiki (wick) jigherovitira. 8 Vitiri, munju kikitako amo,ne eredonenda kokomanakena seteri,‘Nenda uvu itako namane sonem-bevu!’ ne aminge setero, 9ade jamenamunju eveva amo, ne seteri, ‘Tefo.Emo jo namonde dabade baoro inonoae arira. Ne yasivu, bisnis (busi-ness) embokena seka ombove!’ neaminge seteri. 10 Setero, ade jamenamunju kikitako amo, ne uvu ombaridae sedo ero, genemboá ojighira bu-vira. Buviri, ade jamena uvu budoaera amo, ne eredo genembo aindedabade kirumo ari dae aera, kambodateretero guro gajetira.

11 “Guro gajetiri ainda amboda,ade jamena mendeni amo ojerabuvudo, ajagha fetedo kori seteri,‘Bajari, Bajari, guro afige, namaneterore!’ aminge seteri. 12 Setero, nu

* 25:1: Afige, Geka Se Disugari Da Vasa aminda, geka Natofo aindae rea gefusera ava, tege garesa.

Page 60: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 25:13 57 Matthew 25:30nemokena setira, ‘Geka bekári: nemavejori, na erebunena,’ genemboáaminge setiri dadabetira.” 13 Iesuaminge sedo, tano ari dae use emingesisira, “Kaifa use irivu! Ainda bekámo: Evetu Genembo da Koro+ sifonanjigo jovereghe furarira ava, nebunariri,” Iesu aminge sisira.

25:14-30 God Joba Muturaira, AindaKasiari.

(Luke 19:11-27)14 Aminge sise, Iesu sisira, “Setena,

daba ava sari dae erena. Sifo amokau emingori. Genembo eni esa yaridae kotetira. Kotise, aghi etiri nundasaramana kakato totorugetero,nunda gugua a moni+ nene kaifaaoro dae sedo, mutiri beri. 15 Amo,nenda irari kau mavegoá, a nendamunju kau mavega ava gi kasamaedo, nunda roera ghasetiri beri. EniK30,000 bira, eni K12,000 bira, a eniK6,000 bira. Mutiri bero, genemboájavi edo aira. 16 Iri, saramana katoK30,000 bira amo, nu eredo aira,aimi bisnis (business) a oriro usesekago K30,000 bira. 17 Saramanakato K12,000 bira amo, nu kau dabaava use, aimi saramana use sekagoK12,000 bira. 18Avata, nenda komanaeni K6,000 bira amo, nu eredo airabako ghambudo, nunda bajari damoni+ aminda fiti fatira.

19 “Sifo ghousa ambari ava dadabe-tiri ainda amboda, bajari joveregheojira. Ojira setiri, nunda saramanakakato etodaba naká ojera buvero,nunda moni+ futusira aimi rea usera,aindae ategi etira. 20 Saramana katoK30,000 bira amo, aira teredo, K30,000etiri sirorusira ava, futuse setira,‘Ninda K30,000 futusesa amo, eviri.Kotugo K30,000 emo, nane saramanaeteno siroretira.’

21 “Aminge setiri ningido, nundabajari numokena setira, ‘Aiyakoebeká resena! Ni e gogoghombetesi.Ni saramana kato evevagori. Nandaroera jo digari iraeko mutena ava,nangedo eteso digetiri besi. Ava sedo,oroko nanda roera digari avamutono,

nine kaifa aresa. Fu, nangae dabadeivuga aore!’ aminge setira.

22 “Kotugo setiri, saramana katoK12,000 bira amo, aira teredo setira,‘Ninda K12,000 futusesa amo, eviri.Kotugo K12,000 emo, nane saramanaeteno siroretira.’

23 “Aminge setiri ningido, nundabajari numokena setira, ‘Aiyakoebeká resena! Ni e gogoghombetesi.Ni saramana kato evevagori. Nandagugua jo digari iraeko mutena ava,nangedo eteso digetiri besi! Ava sedo,oroko nanda roera digari avamutono,nine kaifa aresa. Fu, nangae dabadeivuga aore!’ aminge setira.

24 “Kotugo setiri, nenda komanaK6,000 bira amo, aira teredo setira,‘Bajari, na kasama erena, ni gen-embo fakaragori. Evetu genembomendeni roera goveoro, ainda vujinine ya bamburaesa. A evetu gen-embo mendeni roera veka goveoro,ainda beká nine ya buraesa. 25 Naaindae oju edo, nindamoni+ budo enaendada ghambu fiti fateni. Gi! Nindamoni mutesa amo, evirere,’ amingesetira.

26 “Setiri, saramana kato aindabajari eredo setira, ‘Ni saramana katoekori! Ni imboe kato, guka dagayabekári! Ninda kotari mo: evetugenembo mendeni roera govoro,ainda vuji ava nane ya bambariri,a evetu genembo mendeni roeraveka govoro, ainda beká ava naneya bambari ava, koteraesa. 27 Avasedo, ni nange nanda moni evia buya banikada (bank) fitaso, amindairari saramana ururoro, ainda baakosirorari, na jovereghe foa bae eteni!’aminge sedo, 28 nu jovereghedonunda mendenikena setira, ‘Ne moninumokena saghimbe budo, genemboeni K25,000 rurusira, aikena mutuvubare! 29 Ainda beká mo: mavekenarea irarira amo, mendeni mutoro,nune bari inono beká ava arira. Omavekena tefo beká, o itako irariraamo, ábarago saghimbe baoro, numakasi beká ava arira. 30 Avori,genembo guka dagayaó sandi bu

Page 61: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 25:31 58 Matthew 25:46yasivu, fugovo ajagha ya tumbadairise, aminda sorara use dika ghininjighananja ghuse irare!’ saramanakakato da bajari aminge sedo tanoetira,” Iesu aminge sisira.

25:31-46 Ategi Da Sifo Mo, KauEmingori.

31 Aminge sise, Iesu sisira, “EvetuGenembo da Koro+ kini (king)arira ainda sifoda, nu nunda aneyaisambude dabade foama, nundaavo anumba usasago aminda vitianumbarira. 32 Anumbirari, saoroenda da natofo a evetu genemboisambu foa, nunda dombuda totoru-garera. Totorugaoro, kini tuturoedo, eveva gatege budo nunda ungogimanduda fitarira, a ekokoá nundaungo umbefukena fitarira. Kausifi (sheep) kaifa kato, nunda sifigatege ruruse gouti (goats) doyeraira,aminga ava arira. 33 Evetu genemboeveva amo, gatege budo nunda ungogimandukena fifituse, ekoko amonunda ungo umbefukena doyarira.34 Amingedo, kini, evetu genemboungo gimandukena fetarera aikenasarira, ‘Fuvu, God Afa utu a enda use,vasa eveva nendae sise esimbugusira,aminda yaovo, ne esimbugedo kaifaari dae resira. Fuvu, ya amindaterove! 35 Na uvu bayaudae ighoiitatameno, mutevo ruruseni. Najo nenda tofo iraeri. Avata fenogido, joka etiri na bu kaifa usevu.36 Na embo boka tefo ireno, mutevona tamo gagara useni. Na kae bufasireno, ne feva uvu ika sonembedofutusevu. Na diburada fitero teredoireno, ne feva buvevo, na nendadombu gido, ghamo aseguseni,’ kini(king) aminge sarira. 37 Sari dadabarigido, evetu genembo eveva aimieminge sarera, ‘Bajari, nange resesi?Ni nanjigo ighoi itatameso, namanegido uvu bayau futuseri? 38 O ninanjigo teana embo da kaugo edofesa buveso, namane gido ni bukaifa useri? O ni nanjigo embo bokatefo ireso, namane gido sonembusefutuseri? 39 O ni nanjigo kae bu

fasireso, namane gido uvu ika budoera sonembuseri? O, ni nanjigodiburada ireso gido, namane erabuvero, ni namanenda dombu gidodubo jama usesi?’ aminge sarera.

40 “Aminge saoro, kini (king)sekago nemokena sarira, ‘Sonembaevia nanda nano namendi, foivobatekena edo ghuseva amo, nenamokena edo ghusevu,’ kini nuaminge sedo, 41 evetu genembo ekokoungo umbefukena fetarera aikenaeminge sarira, ‘God Satan nundaaneyade dabade ya terore dae sedo,vasa eninda avaraka simbugusira.Nembarago vasa daba aminda yaterovo dae resena. Ava sedo, yasivuterove! 42 Na uvu bayaudae ighoiitatameno, ne na jo sonembusemutae usevu. 43 Na teana emboda kaugo edo fena buveno, ne najo bu kaifa ae usevu. Na emboboka tefo ireno tambudo, na josonembedo mutae usevu. Na kae bufasireno, ne uvu ika jo sonembedomutae usevu, a na diburada ireno,ne jo furovo na nenda dombu gidoghamo asegae useni,’ 44 kini nuaminge sari dadabari, ne minonumokena sarera, ‘Bajari, nangeresesi? Ni vasa reda ighoi itatameso,namane ni gido jo sonembae useri?Ni nanjigo feso gido, namane nijo sonembae useri? Ni nanjigoembo boka tefo ireso o kae budofasireso o diburada ireso, namanejo joka edo ni sonembae useri? Seningore!’ aminge sarera. 45 Amingesaoro, kini sekago nemokena sarira,‘Nanda nano namendi, foivo bate damema a dubo mema gido, jo jokaedo sonembae edo ghuseva, amonamokena edo ghusevu,’ kini nuaminge sari dadabari, 46 nu evetugenembo amo dirigari yama, vasaeninda mema evovodae itatamuseirarera. O evetu genembo evevaamo, ne vasa eninda yama jebugaevovodae irari ainda vasada buvudo,dubo jamaghae evovodae irarera,”Iesu aminge sisira.

Page 62: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 26:1 59 Matthew 26:2126

26:1-5 Iesu Daoro Ambare Dae Sedo,Manaka Garuseri.

(Mark 14:1-2; Luke 22:1-2; John 11:45-53)

1 Iesu aminge ijugetiri dadabetiri,nu namanekena sisira, 2 “Sifo etotodadabari ainda amboda, namondeJusi embo da kirumo javo Jarige Yarida Kirumo+, ava foa buvarira. Sifoaminda, evetu genembo mendeni, neEvetu Genembo da Koro+ sandidodaoro ambare dae sedo, gitofukenamutarera,” aminge sisira. 3 Sifo dabaaminda, fristi+ da kokotofu a Jusiembo da babojegari era, fristi+ da gitijighari javo Caiaphas da kamboda to-toruguseri. 4 Totorugedo, Iesu ufenasandi daoro ambare dae sedo, man-aka garuse 5 eminge siseri, “NamondeJarige Yari da Kirumo+ da sifo aminda,jo ae arera. Ainda tuka mo: amingar-era amo, natofo tomanako kirumodaetotorugarera aimi, ne janje eko edotitigho arera tanojo,” aminge siseri.

26:6-13 Evetu Eni Fira, Usuimi IesuDaJiroda Averegusira.

(Mark 14:3-9; John 12:1-8)6 Iesu nu ira reighi javo Bethany

aminda buvudo, genembo javo SimonRefero aikena 7 iriri, evetu eni usuda muka aimi budo fira, Iesu kenateterusira. Botoro ghamana arabastaaimi usera, ainda jokáda usu avavendero iriri budo fusira. Usu mukaresena emo, munonderi, a nundaminó mo teria bekári. Ava bu firateredo, Iesu bayau riri, usuimi nundajiroda averegusira. 8 Averegetiri dad-abetiri gido, namanenda mendenijanje eko useri. Edo siseri, “Omonange edo soesa averegetiri dad-abeti? 9 Omo budo oriro aeteraamo, ainda moni digarigo siroraribudo makasi embokena ghasaeteri,”aminge siseri.

10 Avata namane aminge sero,Iesu itatamedo namanekena sisira,“Redae evetué dombuda resevu?Nu namokena veka eveva etira.11 Eregoseva: makasi embo nesifo ghousa, nemonde dabade irá

gheraeva; ava sedo, nemo sonembarisareva amo, sonembuse irá ghareva.O namo, jo namonde dabade sifoghousa irae arera. 12Averegetira emo,nanda tamo simbugedo namo bufurugarera aindae sedo, etira. 13 Nageka beká resena. Ningivu! NandaBino Eveva reda ya buvari ningareraamo, evetué rea namokena etira ava,erá kotae eore dae sedo, vironu sise,nunda bino evia sise irarera,” amingesisira.

26:14-16 Judas Nu Ira, Iesu Dari DaeSedo, Gitofude Dabade Manaka Garuseri.

(Mark 14:10-11; Luke 22:3-6)14 Ainda amboda, namane 12 na-

manenda jokáda, genembo eni Keriotembo javo Judas aimi eredo, fristi+da kokotofukena ira, 15 eminge sisira,“Na Iesu nenda ungoda fitarena amo,ne rejoá nandae mutarevu?” amingesetiri, ne moni+ babai 30, inonoK1,200 avavaga tegedo, numokena fu-tuseri. 16 Mutero budo, Judas tuturoedo, Iesu nange ufena budo nendaungoda fitaetira, ainda emboro avakakova usira.

26:17-25 Iesu Nunda Ambo JimbideDabade, Jarige Yari Da Kirumo+ Useri.

(Mark 14:12-21; Luke 22:7-13, 21-23;John 13:21-30)

17 Yisti Kanangara Ari da Kirumo+ainda sifo kakara tuturo iri, sifodaba aminda, namane Iesu kena eraategi useri, “Namane Jarige Yari daKirumo+ reda esimbugaoro dae ujueresi?” 18 Aminge setero, nu sisira,“Jerusalem aminda yasivu! Genemboeni aminda irirare. Numokena yasivueminge saove, ‘Ijuga kato eminge se-tira, “Nanda sifo buvira. Ava sedo,nanda ambo jimbide ninda kambodaJarige Yari da Kirumo+ ava dabademindarera,” ’ ” Iesu aminge sisira.

19 Setiri, namane eredo era,Iesu rea sisira amo, isagha etiriJarige Yari da Kirumo+ simbuguseri.20 Simbugetero dadabetiri ungobu iri,namane 12 a Iesu de dabade bayaumindari dae sedo, era anumbuseri.21 Anumbedo, bayau rise ainda

Page 63: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 26:22 60 Matthew 26:37jokáda, Iesu eminge sisira, “Nanemokena geka beká sari dae erena.Namonde anumbirera einda jokáda,genembo eniimi, namoá gitofukenaaito arira,” aminge sisira. 22 Setiri,namane dudukughedo dubo memause, tuturo edo daba daba numokenaategi useri, “Bajari, ni mavedaeresesi? Se ningore! Ni namokenaresesa, ai?” namane isambu amingesiseri. 23 Setero, Iesu mino sisira,“Genembo mave nangae ungodabade, bayau sukada fati bu rerera,amo numori. 24 God da Geka jokádarea gembero irira, amo eviri:‘Evetu Genembo da Koro+ ambarira,’aminge gefuseri. A aminge sirorarira.Avata, genembo mave nu aito ari am-barira amo, numema a bouvu teriagobeká ava barira. Eveva mo, nu josirorae aeti!” 25 Iesu aminge setiridadabetiri, genembo mave ambodaIesu aito usira aimi eredo, Iesu kenaategi usira. Amo, na Judas dae re-sena. Avori, Judas nu eredo ategiusira, “Ijuga Kato, ni mavejodae re-sesi? Nandae resesa, ai?” aminge se-tiri, Iesu mino numokena sisira, “Re-sesa, avori!”

26:26-30 Bajari Da Kirumori.(Mark 14:22-26; Luke 22:14-20; 1

Corinth Embokena 11:23-25)26 Setiri dadabetiri, ne bayau rise,

Iesu nu farava budo, God Afakena‘aiyakoe’ sedo, esimbugedo jighi em-bebegedo, namanekena futusira. Fu-tuse sisira, “Emo nanda tamori. Bumindivu!” aminge sedo 27 aindaamboda, nu agha bu jighiri eretiri,God kena ‘aiyakoe’ sedo, namanekenafutuse sisira, “Ne isambu mindivu!28 Emo nanda ororori. Nanda oro-roimi, God nu, numokena ya buvarida emboro+ seka, afigari dae erira.Evetu genembo digari da jebugadaesedo, nanda ororo averegaono vosedoemboro+ afigari, God nenda ari ekokokote doyarira. 29 Na nemokena re-sena: na vaini (wine) jo mindae

irono, Afa sari ne nunda vasa* evevaaminda ya terovo, namonde dabadeanumbedo, na vaini sekago amindamindarena,” aminge sisira.

30 Iesu aminge setiri dadabetiri, na-mane eredo yaru eni divudo, kambododo enda jiro fumbari javo Orivi,aminda iseri.

26:31-35 Peter Iesu Ighagha AriraAva, Iesu Nu Giti Osa Sisira.

(Mark 14:27-31; Luke 22:31-34; John13:36-38)

31 Aminda ise, Iesu namanekenasisira, “Tumba erejirira einda jokáda,ne isambu na dodo sumbareva. Godda Geka jokáda rea aindae sedo gem-bero irira amo eviri:‘God sifi (sheep) kaifa katoá dari am-

bari gido, sifi sarigedo nundanunda sumbarera,’

God da Geka aminge resira. 32 Avatakotugo, God sari na ambarida ghejebugedo erarena ainda amboda, naya Frovensi Galilee aminda buvuru-turono, ne amboda furareva,” amingesisira.

33 Setiri, Peter numokena sisira,“Bajari, ninda mendeni ni ighaghaedo doyarera, tanojo. Avata namo, niitako jo doyae arena.”

34 Peter aminge setiri, Iesu numo-kena sisira, “Na nimokena geka bekáresena. Sifode, kokora sifo jo kari-gae irari, ni na umbu etodaba nakáighagha aresa.”

35 Aminge setiri, Peter numokenasisira, “Na ni jo ighagha ae bekáarena. Na nangae dabade ambareraamo, avori,” Peter aminge sisira. Ko-tugo namane isambu geka daba avasiseri.

26:36-46 Iesu Ira Reighi Javo Getse-mani Buvudo, Vare Jokáda Banungusira.

(Mark 14:32-42; Luke 22:39-46)36 Ainda amboda, Iesu namane

namonde dabade era, reighi javoGetsemani aminda buvudo, nunamanekena sisira, “Ne emindaanumbirovo, na ya ominda banun-garena,” aminge sisira. 37 Aminge

* 26:29: Afige, Geka Se Disugari Da Vasa aminda, geka Natofo dae rea gefusera, ava tege garesa.

Page 64: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 26:38 61 Matthew 26:56sedo, nu Peter a Zebedee da vide ja-mena etoto naká ava budo, nemondeera fetedo, Iesu nu dubo memaambarako usira. 38 Etiri, nemokenasisira, “Nanda dubo jokáda, bouvumindafu beká ava erefufena. Fufuse,na ambududurerena. Ne diti fakaraedo, eminda fetedo namo kaifaururuvu!” aminge sisira.

39 Aminge sedo, ne dodo itako ira,dombui du fasedo banunguse sisira,“Arie, nanda Afa! Emboro eni tam-baetesa amo, mema oroko namokenarefira evia, saso darigaeti! Avata, najo nanda uju ava ari dae sae erena.Ninda uju ava arena!”

40Aminge sedo, nu ere jovereghedonamanenda mendeni etodaba naká,Peter, James, a John kena ira buvudo,ne fafase avéro tambudo, Peter kenaeminge sisira, “Fasireva, ai raveva?Ne redae sifo tufako jo diti fakaraedo, na itako kaifa aeri? 41 Erá Sa-tan foa nemo dereuri ari eko eovedae sise, diti fakara edo banungevu!Nenda uju a kotari namokenari. Avatanenda tamo imboe edo, diti bouvuetiri, ne fakina jo ae ereva,” Iesuaminge sisira. 42 Aminge sedo, nujovereghe ira banunguse sisira, “Arie,nanda Afa! Emboro eni jo inonoae aetira amo, na, emboro simbu-gusesa aminda ise, ninda uju avause ambarena. Ninda uju ava siro-rare!” aminge sedo, 43 jovereghedoira buvudo, ne sekago diti bainghetirifafasedo avéro tafusira.

44 Ava gido, nu sekago joveregheira, kau daba aminga ava sekago ba-nungetiri dadabusira. 45 Dadabetiri,ira Peter, James, a John kena sisira,“Ne ravava amo, nangetiraimi kotugosekago fase ravevu? Givu! Sifo bu-vira! Oroko Evetu Genembo da Koro+ari ekoko embo da ungoda fitarira.46 Erevu namonde ya gaore! Givu!Genembo namo aito erira amo, eviabuvirere!” aminge sisira.

26:47-56 Iesu Sanduduseri.(Mark 14:43-50; Luke 22:47-53; John

18:3-12)

47 Iesu aminge siri, namanenda enijavo Judas, fira buvurutusira. Fristi+da kokotofu a Jusi embo da babo-jegari, ne evetu genembo mendenidirigetero, kaiya a gandigha ava budo,Judas de dabade fera buvurutuseri.48Giti ne jo javi edo furae irise, gitofuIesu kau nange kasama aetera aindae,Judas nu eminge sisira, “Sandi munoarena amo, numora avori. Ururonoaminda kasama edo, nu sandareva!”aminge sisira. 49 Judas gitofudedabade fera buvudo, Judas dambuIesu kena ira sisira, “Ijuga Kato,iresa,” aminge sedo, Iesu sandi munousira. 50 Etiri, Iesu numokena sisira,“Nanda komana, ni rea eresa amo,totoi e!” aminge setiri, gitofu feraIesu sanduduseri.

51 Sandudero, namanenda eni un-goimi nunda kaiya budo jighiri ere-tiri, fristi+ da giti jighari ainda sara-mana kato da dengoro ava, kaiyaimije gafugetiri dudurusira. 52 Etiri, Iesunumokena sisira, “Erá amingeose!Ninda kaiya voruda vendi! Ai resiraamo: isoro kakato ne, isoro udo yasirivo arera. 53 Ne kasama aetevu:nanda Afa sonembare dae sedo be-nunu sarena amo, nu aneya 70,000avavaga mutari foama na sonembar-era. 54 Avata na amingaetena amo,God da Geka rea resira, ainda beká josirorae aeti. Ava sedo dovu na san-dore!” Iesu aminge sedo, 55 jovereghegitofukena eminge sisira, “Ne redaekaiya a gandigha budo, namo sandaridae sedo refevu? Na jo tafasara katoiraeri. Na namonde sifo ghousa Godda Kamboda+ ijugedo ghusena amo,ne nangusirai na aminda jo sandaeedo ghusevu? 56Avata ne emingerevada beká mo: God da Geka rea resira,ava beká are dae sedo, nene etevosirorerira,” Iesu aminge sisira.

Aminge setiri ningido, namaneisambu oju edo, nu do sufuseri.

26:57-68 Iesu Koto Ari Dae Sedo, BudoIseri.

(Mark 14:53-65; Luke 22:54-55, 63-71;John 18:13-14, 19-24)

Page 65: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 26:57 62 Matthew 26:7457 Natofo Iesu sandudusera amo,

budo era, fristi+ da giti jighari javo Ca-iaphas, ainda kamboda buvurutuseri.Moses da Geka ijuga kakato+ a Jusiembo da babojegari totorugedo irero,Iesu bu teteruseri. 58 O Peter mo,nu itako ambokena fetiriri, Iesu budoero, nu amboda amboda udo ira,fristi+ da giti jighari javo Caiaphas,nunda kambo da furu aminda teredo,ofotighida buvudo fefetusira. Fetedo,ne Iesu kena rea arera ava, itatamegari dae sedo, Peter isoro kakatomendeni ainde dabade anumbusira.

59-60 Avori, fristi+ da kokotofu akaniseremane isambu aminda totoru-gusera aimi, Iesu daoro ambare daesedo, susu kakova useri. Susu tam-bari dae sedo, setero evetu genembomendeni fera teredo, Iesu dae ajisiseri. Ne gungubo teria futo sis-eri. Avata numo saoro ambari dasusu eni jo tambaeri. Ainda am-boda, gegenembo etoto ere fetedo,61 eminge siseri, “Genembo emo, nueminge sisira, ‘God da Kambo+ nanejighi bejedo, sifo etodaba naká aindajokáda sekago itono fetarira. Amin-gari mo, namokena inonori,’ ” etotonakái aminge setero ningido, 62 fristi+da giti jighari eredo, Iesu kena ategiusira, “Geka setera aindae, ni reju enisaresa? Evetu genembo resera emo,geka bekári?” 63 Aminge sisira, avataIesu nu geka reju eni jo saeri. Etiri,fristi+ da giti jighari sekago Iesu kenasisira, “God irira, ainda javoda resena.Ni mino se ningore! God evetu gen-embo da ari ekoko kote doyari daesedo, nundaMandi mutari sisira amo,nimori, ai? O, jo nimo iraeri? Seningore!”

64 Nu aminge setiri, Iesu minonumokena sisira, “Resesa, avori. Ko-tugo nemokena resena: amboda ne,Evetu Genembo da Koro+, God Fak-ina Kato ainda ungo gimandukenaanumbirari gareva, a kotugo utu daforoga etoda fetedo vose fururarigareva,” Iesu aminge sisira.

65 Setiri ningido, fristi+ da gitijighari janje eko etiri, nunda

tamo asugari ava jighi ijejegusira.Aminguse, sisira, “Nu aminge siri,God da javo eko erira. Geka eniredae ningareri? Nunda ari ekoava, tofo siri niningerevere! 66 Avane nange erekotevu?” amingesisira. Setiri, ne siseri, “Geka eviasiri ningera aindae sedo, nu daoroambarira,” aminge sedo, 67 ne tuturoedo nunda dombuda kosiva useri, anunda sovoda ungo joghai meghauseri. 68 Aminguse, nu dere jiseeminge siseri, “Ni God dirigari furariáseraesa. Ava sedo, javo se, namaneningore! Ni mave eredori?” amingesiseri.

26:69-75 Peter Nu Iesu Ighagha Usira.(Mark 14:66-72; Luke 22:56-62; John

18:15-18, 25-27)69 Peter nu kambo ofotighida kaifa

use anumbiriri, gagara saramana katoeniimi fira Peter kena sisira, “Ni,Galilee embo genembo javo Iesu sedoghusera, ainde dabade deinghedoghusesi. Amo nimori,” aminge setiri,70 Peter natofo isambu da dombudaighagha use sisira, “Ni geka resesaamo, na bunariri,” aminge sisira.

71 Aminge sedo, nu eredo ira,emboro békada fefetusira. Amindafetiriri, gagara saramana kato eniifira numoá gido, kau daba ava,gegenembo aminda fetirisera aikenasisira, “Genembo emo, Nasarethembo Iesu de dabade deinghedoghusira,” aminge setiri, 72 Petersekago ighagha use kovionoghaesisira, “God da dombuda nemokenaresena. Genembo reseva amo, nabunari bekári,”

73 Aminge setiri, itako fetedo aindaamboda, genembo eni aminda fe-tirisira aimi eredo fira buvudo, Peterkena sisira, “Geka bekári. Nunda eninimori. Ainda beká mo: ni Galileeembo da geka duka ava seso ningido,na kasama erena, ni taká Galilee em-bori,” aminge sisira. 74 Setiri, PeterGod da javoda, beka gagojuse sisira,“Na gungubo sarena amo, God nadarira. Genembo reseva amo, nabunari bekári!” Peter aminge siri,

Page 66: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 26:75 63 Matthew 27:17kokora sifo karigusira. 75 Karigiri,Iesu rea numokena sisira ava, Pe-ter kotisira. Iesu sisira amo, eviri:“Kokora sifo jo karigae irari, ni naumbu etodaba naká ighagha aresa,”Iesu rea numokena sisira ava kotise,Peter buvudo ira isaghada fetedo, so-rara janjagughae usira.

2727:1-2 IesuMo, Pilate Da Ungoda Fifi-

tuseri.(Mark 15:1; Luke 23:1-2; John 18:28-

32)1 Sifo atetiri, fristi+ da kokotofu

a namonde Jusi embo da babojegari,Iesu daoro ambare dae sedo manakagaruseri. 2 Amingedo, ne Iesu seini-imi (chain) bundedo budo era, Romeembo da kotofu javo Pilate, FrovensiJudia kaifa edo ghusira ainda ungodafifituseri.

27:3-10 Judas Nu Tofo Duboda IvasiEdo, Ambududurusira.

(Ekaresia 1:18-19)3 Iesu daoro ambare dae sero

ningido, Judas Iesu aito usira aimidubo jovereghetiri, moni+ babai30 futusera ava budo, sekagofristi+ da kokotofu a Jusi embo dababojegarikena ira futusira. 4 Futuse,sisira, “Na dara embori! Genemboaito use nenda ungoda fiteno, daovoambare dae ereva omo, genemboevevagori,” aminge sisira. Setiri, nenumokena siseri, “A jo namanekenasae aresa. A tofo ninda darari.”

5 Aminge setero ningido, Judasmoniá God da Kambo+ jokáda fugedodo, nu buvudo ira, tofo mandi du-boda ivasi edo ambududurusira.

6 Fristi+ da kokotofu ne moni avarete budo, dabade se nininguse sis-eri, “Emo aito da minori. Avasedo, e budo God kena joba mutar-era amo, namondeda Agho Dari be-jarera,” aminge sise, manaka garuseeminguseri. 7 Ne moni aimi, okiajighari kato eni ainda enda ava, ofo-fodae sedo ofuseri. Ne gitofu ambe-oro gido, aminda furugedo ghuseri.

8 Aindae sedo, enda ofusera, aindajavo ‘Ororo’ jijighuseri.

9-10 Amingero, God da ferovetaJeremiah rea sisira, ainda beká avasirorusira. Nu eminge sisira:“Bajari namokena rea aono dae sisira

ava, nene useri. Israel embo,ne genembodae moni 30 (kauK360 avavaga) mutari sisera,ava budo aimi, okia jigharikato aikena enda ofuseri.”

God aminge setiri Jeremiah gefusira.27:11-14 Pilate Nu Iesu Da Dara Ava

Ijujusira.(Mark 15:2-5; Luke 23:3-5; John 18:33-

38)11 Iesu nu frovensi da kotofu javo

Pilate, ainda dombuda fetetiri, Pi-late Iesu kena ategi use sisira, “Seningone! Geka bekári: ni Jusi emboda kiniri (king), ai tefo?” aminge se-tiri, Iesu numokena sisira, “Ava nineresesare,” aminge sisira. 12 Avatafristi+ da kokotofu a evetu genemboda babojegari nundae aji sise, gekaekoko mendeni mendeni sisera ain-dae, nu mino jo saeri. 13 Ava ningido,Pilate numokena ategi usira, “Ni daraa geka sembae sariá evetu genemboisero niningeresa. Ava sedo, ni redaemino jo sae eresi?” Pilate amingesisira. 14 Avata Iesu aindae mino eniitako jo saeri. Etiri gido, kotofuá nududukughedo bunisira.

27:15-26 Pilate Nu, Iesu Arafa DaoroDae Sedo, Natofo Da Ungoda Fifitusira.

(Mark 15:6-15; Luke 23:13-25; John18:39–19:16)

15 Jarige Yari da Kirumo+ aindasifoda, frovensi da kotofuá sifoghousa emingedo ghusira. Diburaembo eni nenda uju ava, natofoibenunu seoro ningido, nu doyearitefo foa buvudo ghuseri. 16 Sifoaminda, genembo eni javo IesuBarabbas, diburada irei. Genemboamo nu eko bekári, edo nu binonderi.17Avori, Pilate nu genembo eni doyariya buvaetira, ava kotise iriri, evetugenembo Iesu koto ari dae sedototorugetero, nu nemokena ategi

Page 67: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 27:18 64 Matthew 27:34usira, “Genembo nenda uju ava sevuningone! Mavejoá doyono buvuyari? Iesu Barabbas seraera, ai, IesuKeriso seraera ava, sevu ningone!”18 Pilate nu aminge sisira da bekámo: nu kasama usira, ne Iesu sandinumokena budo fusera da susu mo,jo Iesu da ari ekodae bu furaeri.Amo, fristi+ da kokotofu a Jusi emboda babojegari ne, evetu genembodigari Iesu da geka ningido ghuseraava gido, dubo eko etiri, nu aindaesanduduseri.

19 Pilate nu, koto da vasada kaifause anumbiriri, noaro geka eni gembumutiri firi rurusira. Noaro emingesisira, “Genembo javo Iesu, koto useiresa amo, genembo evevari. Nudoyaso yaeti. Ainda susu mo: tum-bade aturuda na nundae sedo, dubovevera tambeni,” noaro aminge gem-budo sisira.

20 Avata fristi+ da kokotofu a Jusiembo da babojegari, Iesu daoro am-bududururari, Barabbas ava doyarifoa buvare dae uju use setero, evetugenembo ne geka ava tumonduseri.21 Etero, Pilate nemokena ategi usira,“Avori, sevu ningone! Na gen-embo ningiava saono buvu yari?”aminge setiri, ne, “Barabbas,” siseri.22 Setero, Pilate ategi usira, “Atá, gen-embo eni javo Iesu, evetu genembomendeni Keriso seraera emo, nangeareni? Sevu ningone!” aminge se-tiri, ne isambu, “Arafa dege!” siseri.23 Setero, Pilate sisira, “Atá, nundadara rejuri? Sevu ningone!” setiri, netuturo edo koko sise fumbu aruguse,“Arafa dege!” siseri.

24 Nunda geka sisira ava jo ningae,ne tuturo edo titigho ari da kau avaero gido, Pilate setiri uvu budo firabuviri, evetu genembo da dombudaijugaboro fifituse, nu ungo seghusira.Seghedo, sisira, “Dara einda don-gono evia, segheteno vovoserirere.Nene setevo, genembo emo ambarira.Ainda bouvu, jo nane fumbae arena,”aminge sisira. 25 Aminge setiri,natofo isambu mino numokena sis-eri, “Genembo ava ambarira ainda

mino mo, namane, a kotugo nama-nenda sasingu a imemesiriimi bar-era!” aminge siseri.

26 Setero, Pilate natofoda uju avause, Barabbas dotiri buvurutusira.Etiri, Pilate setiri nunda isoro kakatomendeni Iesu ambíimi detero aindaamboda, nu Iesu budo arafa daoredae sedo, isoro kakato mendeni daungoda fifitusira.

27:27-31 Isoro Kakato Iesu Dere Jiseri.(Mark 15:16-20; John 19:2-3)

27 Pilate da isoro kakato ne Iesubudo era, gavana da kamboda teredoaghi etero, nenda mendeni isambutotorugedo, nemonde Iesu jimbebirurughuseri. 28 Jimbe birurughedo,nunda tamo asugari ava isorogojumbero kosughusira. Amingedo,ne embo unju tamo a ghousago avabu fera asuguseri. 29 Asugedo, neasi titifaghae bu kefu edo kini (king)da kekesa avavaga edo, nunda jirodaasuguseri. Edo, kotofu da ketuaavavaga ari dae sedo, sebore ifudivege bu fera nunda ungoda fiteroIesu jighi fefetusira. Nu dere jise, kaukini tumonde baingheraera, avagauseri. Aminguse, ne sedo ghuseri,“Orokaiva! Jusi embo da kini buviro!Orokaiva!” 30 Aminge sise, kosiva useseboreimi nunda jiroda dedo ghuseri.31Dere jirero dadabetiri, nenda emboIesu kena asugusera ava kosughedo,tofo nunda ava bu fera numokenaasuguseri. Amingedo, nu arafa daridae sedo jumbudo iseri.

27:32-44 Iesu Arafa Doruseri.(Mark 15:21-32; Luke 23:26-43; John

19:17-27)32 Reighi Jerusalem ghe buvudo

ise, Sairin embo eni javo Simon avatambudo, setero nu Iesu sonembedonunda korosi fumbiri nemonde iseri.33 Era, reighi javo Golgota, amindabuvurutuseri. Golgota resena eindatuka mo, namondeda gekaimi ‘Am-bari Embo da Jiro Aghati da Vasa’ ser-aera. 34Aminda buvudo, nu erámemaitatameure dae sedo, vaini (wine)

Page 68: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 27:35 65 Matthew 27:56budo fiyoghaghae baingoro edo min-dare dae Iesu kena futuseri, avata nuitako dere gido dotutusira.

35 Etiri, Iesu tautaimi arafa dedo,kikindoro garuse nunda tamo asugariava soro edo ruruseri. 36 Etero dad-abetiri, anumbirise numo kaifa useri.37 Nu redae koto usira da susu avaijugaoro kasama aoro dae sedo, ikasogho aminda gembudo Iesu da jiroagada detero takegha usira. Gefuseraamo eviri:“Emo Jusi embo da Kini (King), javo

Iesu ri.”aminge gefuseri.

38 Tafasara kakato etoto nakábarago, budo era Iesu de dabade arafadoruseri, eni gimandukena, a eniumbefukena.

39 Evetu genembomendeni foa Iesugi dariguse, dere jise gifua gitoro-toro use eminge sedo ghuseri, 40 “Nierekotesa amo, ni God da Mandiri. Aeni mo: ni God da Kambo+ jighi be-jedo, sifo etodaba naká ainda jokádasekago itaso fetare dae sisesi. Avasedo, tofo sonembedo korosida ghevose fete gaore!” ne aminge sedoghuseri.

41 Kau daba aminga ava, fristi+da kokotofu, Moses da Geka ijugakakato+, a Jusi embo da babojegari,eminge dere jise sedo ghuseri, 42 “Nuseari, evetu genembo mendeni jeje-bugedo ghuseri. Avata nu nangetirai,tofo sonembedo vosae eri? Nundakotari mo: namonde Israel embo dakini (king) mo numori. Ava sedo,tofo sonembedo, korosida ghe vosefetarira amo, namonde gido nu tu-mondarera. 43 Nu God tumonduse,nu God da Mandiva seraira. Avori,namonde fete gaore! God foa nusonembarira, ai tefo?” aminge sedoghuseri. 44 Tafasara kakato Iesu dedabade arafa dorusera, nembaragoIesu dere jiseri.

27:45-56 Iesu Ambududurusira.(Mark 15:33-41; Luke 23:44-49; John

19:28-30)45 Isonga 12 koroko iri, reighi

isambu aminda tumba jido iriri ira,

ungobu 3 koroko iri, reighi sekago us-asa usira. 46Ungobu 3 koroko iri, Iesukoko sise nunda gekaimi sisira, “Eli,Eli, lema sabatani?” Ainda tuka mo,namondeda gekaimi eminge saeteri:“Nanda God, nanda God, redae nadotesi?” Iesu aminge sisira. 47 Evetugenembo mendeni aminda fetiris-era aimi, sembae ningido emingesiseri, “Genembo emo, nu ferovetajavo Elijah dae kori resira,” ava sis-eri. 48 Iesu aminge siri ainghaedabade, genembo eni sumbu vitifetedo, roera eni sofeya ava budo,faragho mendoda vakimbedo, vaini(wine) dokegha ainda jokáda fatirisasaka etiri budo ira, Iesu mindaredae sedo, nunda békada fifitusira.49 Amingiri, mendeni siseri, “Na-monde gaore! Elijah foa sonembarira,ai tefo?” aminge siseri. 50 Setero, Iesusekago beka mindafugo koko sise,ghamo asegari dotutusira.

51 Iesu amingiri, God da Kambo+ainda jokáda, nunda vasa kakaraava, erá evetu genemboi teregido ambeore dae sedo, emboteria eniimi gajetero ireira ava,soroda ijejege ikáda ghe vosefira duruda buvurutusira. Etiri,enda daradaraghiri, ghamana tofobebejegusira. 52Amingiri, ofofo gomomendeni totofo afifigusira. A Godsetiri, nunda natofo mendeni ofofodaghe jebugedo eroruseri. 53 Eredoirero, Iesu ambarida ghe erorusiraainda amboda, ne era God da reighikakara Jerusalem aminda teredodeinghero, evetu genembo mendenine gosuseri.

54 Isoro kakato nenda gitijigharide dabade Iesu kaifa ero, endadaradaraghiri roera mendeni siroririgido, oju use eminge siseri, “Gekabekári: emo God daMandiri,” amingesiseri.

55 Iesu ambududuriri, evevetumendeni ne esike fetirise gosuseri.Evevetu resena eimi, ne Galilee ghedofera Iesu de dabade deinghuse nusonembedo ghuseri. 56Nenda jokáda,evevetu eviri: Magdara embo evetu

Page 69: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 27:57 66 Matthew 28:7eni javo Mary, Mary da nunombo,amo James nengae Joseph ghae danoi, a Zebedee noarori.

27:57-61 Iesu Da Tamo Budo Era Fu-ruguseri.

(Mark 15:42-47; Luke 23:50-56; John19:38-42)

57 Ungobu iri, Arimatia embo gen-embo eni javo Joseph fira buvuru-tusira. Numbarago Iesu da ambojimbi eniri. Genembo guguaderi.58 Nu ira Pilate kena teredo, Iesuda tamo mutari bu ya furugari daesedo benunu sisira. Setiri, PilateIesu da tamoá mutoro dae setiri,mutero Joseph rurusira. 59 Budo, nuembo yokura foyago seka ava budoaimi doghedo, 60 nunda ofofo seka,ghamana toka basisera, aminda budoira teredo fifitusira. Fitido, guro ga-jari dae sedo, ghamana mindafu avaafufetiri ira aimi, toka gajetiri dodoisira. 61 Joseph nu amingiri, Mag-dara embo evetu javo Mary, nundanunomboghae, aminda irise nene go-suseri.

27:62-66 Erama Iesu Foa Buveure DaeSedo, Isoro Kakato Era Ofofo Kaifa Useri.

62 Sifo atetiri, fristi+ da kokotofu aMoses da Geka kaifa kakato+ era Pi-late kena totoruguseri. (Amo, JarigeYari da Kirumodae+ simbugusera dasifoá dadabetiri, sifo atetiri Pilatekena totoruguseri.) 63 Pilate kenatotorugedo, siseri, “Kotofuko, gen-embo Iesu jebuga irise, gungubo siseeminge sedo ghusira, ‘Sifo etodabanaká ainda amboda, God sari na am-barida ghe jebugedo erarena,’ nuaminge sedo ghusira. 64 Ava sedo,saso ninda isoro kakato mendeni ya,ofofo kaifa ururoro sifo etodaba nakádadabare! Amingaresa amo, nundaambo jimbi jo yama, nunda tamoufena bu ya jungedo eminge sae ar-era, ‘Givu! Nu erorusira; ava sedo,nunda tamo eminda tefori,’ ava josae arera. Amingaresa amo, eve-vari. Ainda beká mo: Iesu numojebuge erari dae giti sisira amo, evetu

genembo daba daba aimi tumon-duseri. O nunda ambo jimbi ya nundatamo ufena bu ya jungedo, nu jebugeerariá saetera amo, natofo digarine geka bekáva sise tumondururoro,dara mindafu ava siroraeti.”

65 Setero, Pilate sisira, “Avori,isoro kakato mendeni mutonobareva. Budo yasivu, ofofo kaifa egogoghombevu!” aminge sisira.

66 Setiri, fristi+ da kokotofu aMosesda Geka kaifa kakato+ era, ofofo daguro ava gaje gogoghombuseri. Gurogagojuse, ainda békada gavana datano fatero takegha usira. Etiri,setero, isoro kakato aminda kaifa ero,ne dodo iseri.

2828:1-10 Iesu Ambarida Ghe Jebugedo

Erorusira.(Mark 16:1-10; Luke 24:1-12; John

20:1-10)1 Fura Tomanako sifo atutiri,

Magdara embo evetu Mary, nundanunomboghae ofofo gari dae sedoiseri. 2 Ero, Bajari da aneya enianakora vose firi, dumo mindafugoeredo enda daradaragherirare. Iri,aneya guroá afige afufetiri, esike irafasetiri, nu etoda viti anumbusira.3 Nunda gari kau biria avavaga usira,a nunda tamo asugari foyago bekáava usira. 4 Etiri, isoro kakato avagido, oju beká ava use, ungo atadadadaghuse du fafasedo, ambari dakakaugo ava useri.

5 Etero, aneya amo evevetukenasisira, “Erá oju eove dae resena. Nakasama erena, ne Iesu arafa dorusera,ava kakova ereva. 6 Nu emindatefori. Nu rea sisira ava, beká sirore-tira. Amo, God setiri nu ambaridaghe jebugedo eretira. Fuvu, nundatamo reda fitero fasusira ava, iju-gaono gaove! 7 Oroko nembo totoijovereghe yasivu, nunda ambo jim-bikena eminge saove: ‘Nu ambaridaghe jebugedo eretira. Eredo, nu gitiFrovensi Galilee aminda erira. Avasedo, ne eredo nunda amboda ya-sivu, aminda tambove!’ aminge sevu,

Page 70: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Matthew 28:8 67 Matthew 28:20nunda ambo jimbi ningore! Avori,resena evia, erá kotae eove!” amingesisira.

8 Aneya aminge setiri ningido, nejovereghe ofofo dodo bibitai ise, ojuuse a ivugaghae, namanekena osa saridae sedo sufuseri.

9 Sufuse, Iesu emboro sorodatafuseri. Tambero, nu nemokena,“Refeva,” sisira. Setiri, ne eranumokena buvudo, nunda atadasandi fafasuseri. Aminguse, nutumonde bainghuseri. 10 Etero, Iesunemokena sisira, “Erá oju eove!Yasivu, nanda nano namendi saovoFrovensi Galilee aminda yaore! Nena ominda tambudo garera,” amingesisira.

28:11-15 Iesu Erorusira Ava, IsoroKakato Ne Kivo Useri.

11 Evevetu amo emboro soroda ero,isoro kakato ofofo kaifa edo ghuseraaimi eredo, jovereghe era reighidateteruseri. Teredo, rea sirorusiraava, fristi+ da kokotofukena osa seteronininguseri. 12 Ningido, fristi+ dakokotofu ne eredo era Jusi emboda babojegari tambudo, nemondedabade anumbedo manaka garuseri.Manaka garuse, eminguseri. Gekaava kivo aore dae sedo, ne isorokakato aikena moni teriago futuseri,13 Futuse, siseri, “Mave ategi ariraamo, eminge sevu, ‘Namane avéro,Iesu da ambo jimbi fera, nunda tamoava ufena budo iseri,’ aminge sevu!14 O frovensi da kotofu ainda binoava ningarira amo, erá oju eove! Na-mane numokena saoro dubo jamaedo, nemokena rejo eni jo ae arira,”ne aminge siseri.

15 Setero, isoro kakatoá ne minóava budo, aminge sedo ghuseri. Se-oro ningido, oroko Jusi embo gekabeká ava bunise, kau daba aminga avatotofo se ningiraera.

28:16-20 Iesu Nunda Ambo JimbikenaIsagha Etiri Gosuseri.

(Mark 16:14-18; Luke 24:36-49; John20:19-23; Ekaresia 1:6-8)

16 Iesu nu enda jiro fumbari enigategedo, aminda yaoro dae sisira

ava ningido, namane isambu 11 aimiaminda era, nu fetiriri gosuseri.17 Gido, namanenda mendeni man-amana useri. Avata namane isambunu tumonde bainghuseri. 18 Etero,nu namanekena fira buvudo emingesisira, “God Afa geka isambu a fakinaisambu, namokena mutiri ruruseni,endada a utuda. 19 Ava sedo, neeredo yasivu, natofo nunda oro oroisambukena vironu sirurovo ningido,nenanda ambo jimbi aore! Aminguse,ne God, Afa, Mandi, a Asisi Kakara dajavoda bafataito areva. 20Na rea aovodae sedo ghusena ava, ijugururovonatofo isambu ningido tumonduseamingaore! Amingururovo, nanamonde dabade tatedo iroro, endaa sifo foa tano arira,” Iesu amingesisira.Avori, nanda geka tano eviri.

Page 71: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 1:1 68 Mark 1:11

Mark KakaraMark, nu jo Iesu da ambo jimbi

12 ainda eni iraeri. Avata nu Paulda komana Barnabas da mandi eniri.Giti, nu Paul Barnabas ghae sifo tu-fako deinghedo ne dotutusira. Amin-gusira aindae, Paul nu imboe usira.Avata amboda, nu Paul da sara-mana mendeni mendeni edo ghusira.Ekaresia+ da babojegari nenda ko-tari mo: Mark (o umbu mendeniJohn Mark seraera) amboda ira Romeaminda, Peter ghae dabade irise, Pe-ter geka siri ningido, nunda geka eviagefusira. Mark nunda Gospel moavose ghaeko 68 avavaga ainda jokádagefusira.

Mark nunda buku gefusira amo,Iesu nu God da Aghi Kato edo, firaendada saramana mendeni a arimendeni use deinghedo ghusira, avakotise, a ijuguse gefusira.

Mark Geka Gefusira, Ainda MendoMendo Mo Eviri.

1:1-13 God da Aghi Kato da furariri.1:14–13:37 God da Mandi nunda

saramana rea edo ghusira amo,eviri.

14:1–15:47 God da Mandi da am-bariri.

16:1-20 God da Mandi ambaridaghe jebuge erorusira.

1:1-8 John Vironu Sisira.(Matthew 3:1-12; 11:10; Luke 3:1-18;

7:27; John 1:19-28)1 Iesu Keriso, God da Mandi ainda

Bino Eveva eminge tuturo usira. 2Godda feroveta, javo Isaiah, nu anakorabeká nunda buku jokáda geka eviagefusira:“Kote gi! Nanda aghi kato ava,

giti dirigaono ya, ninda em-boro rerebururari, ni ambodayaresa.

3Aghi kato amo, nu reighi uvu a evetugenembo irae da vasa amindafetirise,

beka fainghedo geka resira,

‘Bajari da emboro rerebevu dambuare!’ ”

Isaiah aminge gefusira.4 Ava sedo, John Bafataito Ari Kato

ira, reighi uvu a evetu genemboirae da vasa aminda buvudo, evetugenembo bafataito use eminge sedoghusira, “Fuvu, eminda! Nenda ariekoko vujegururovo bafataito aono,God nenda ari ekoko kote doyare!”John vironu aminge sedo ghusira.5 Aminge sirureari, evetu genemboisambu eredo, nenda frovensi Judiaa nenda reighi Jerusalem ghedo, foaJohn kena totorugedo ghuseri. To-torugedo, nenda ari ekoko vujegeoro,John ne uvu Jordan aminda bafataitoedo ghusira.

6 John nu sino fuka javo kamero(camel), ainda anoso aimi firedo,asugedo ghusira. A nunda ifu digharibarago, kau daba ava edo, dighidoghusira. John nu aminda irise, sisia finje ava, nunda bayaudae rise irághusira.

7 Avori, nu eminge vironu sedoghusira, “Genembo eni nanda am-boda refira amo, nu genembo teriabekári. Na jo numongo iraeri. Na takásabua+ bekári. 8 Ne tefo uvu vanem-boimi bafataito eraena. O numo,ne Asisi Kakara aimi bafataito arira,”aminge sedo ghusira.

1:9-11 John Nu Iesu Ava BafataitoUsira.

(Matthew 3:13-17; Luke 3:21-22)9 Sifo aminda, Iesu nunda reighi

Nasareth frovensi Galilee amindaghedo fira, uvu Jordan amindabuvudo ira uvuda vose fetetiri, Johnnu bafataito usira. 10 Etiri dadabetiri,Iesu uvuda ghe vivitiri ainghaedabade, John gosiri utu afigetiri, AsisiKakara kau ribo avavaga jinendo,vose fira Iesu kena asugetiri gosusira.11 Asugiri, beka utuda ghe isagha sirine nininguseri, “Nimo nanda dubobari Mandiri. Na, nindae ivuga use,aiyakoe beká resena!”

Page 72: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 1:12 69 Mark 1:281:12-13 Satan Nu Iesu Da Fakina Dere

Gari Dae Usira.(Matthew 4:1-11; Luke 4:1-13)

12 Se dadabiri ainghae dabade, AsisiKakara aimi Iesu unumbebudo, reighiuvu a evetu genembo irae da vasaaminda isira. 13 Ira, aminda sifo 40ava iriri, Satan fira numokena buvudonunda fakina ava dere gido ghusira.Iesu nu taima da sino fukade iriri, Godda aneya mendeni fera numo kaifause, sonembedo ghuseri.

1:14-20 Iesu Nunda Ambo JimbiMendeni Aghi Usira.

(Matthew 4:12-22; Luke 4:14-15; 5:1-11)

14 Kini (King) Herod setiri, JohnBafataito Ari Katoá sandi budo dibu-rada fifitusera ainda amboda, Iesu iraFrovensi Galilee aminda teredo, tu-turo edo God da Bino Eveva ava, vi-ronu sedo ghusira. 15 Vironu emingesedo ghusira, “God sifo fifitusira avaojira buvira! God evetu genembokaifa ari* da sifo utua etira. Nendaari ekoko vujege dodo, God da BinoEveva ava tumondevu!” aminge sedoghusira.

16 Amingudo ira, Galilee uvu dateria ainda dengesida deinghusira.Aminda deinghudo ise, Simonnunda namendi Andrew ghae, votovoyuvaimi oka barero gosusira.Nemo oka bambari embori. 17 Gido,nemokena sisira, “Nengae fuvu,namonde dabade irise, dengoroindono ningido, oka bamburaevaaminga ava, nengae ya evetugenembo unumbedo, God Afakena bufurove!” aminge sisira. 18Siri ainghaedabade, nengae eredo nenda votovoyuva aminda dodo, nunda ambodaiseri.

19 Era itako ambo soka use, Zebedeeda sasingu etoto naká, James nengaeJohn ghae, ghakada+ fetedo voto tokadifero gosuseri. 20 Gosuse ainghaedabade, Iesu nemokena kori setiri,

nengae eredo numamo a nunda sara-mana kakatode ghaka+ aminda dodo,Iesu da amboda iseri.

1:21-28 Iesu Sukaru Ondiri, GenemboDa Jokáda Ghe Vose Darigusira.

(Luke 4:31-37)21 Iesu nunda natofode era,

reighi eni javo Kaponiam amindabuvurutuseri. Buvudo, Jangutari daSifo fira buviri gido, Iesu anakora iradengoro indari da kamboda+ teredo,tuturo edo dengoro indudusira.22 Dengoro indudiri, natofo avaningido dudukughuseri. Ainda bekámo: Moses da Geka ijuga kakato+dengoro indido ghusera, a kau eniri.O Iesu dengoro indudusira amo, gekanunda fakinaghae dabade sisira.

23 Genembo enikena, sukaruiasugetiri ireira aimi, tere anumbedo,Iesu geka siri ningido, nu koko sisira,24 “Agá Iesu, Nasareth embo, ninamanekena nange ari dae fumutasi?Ni saso namane sirivo aoro daesedo fumutasi, ai? Namane nikasama erera. Ni God da GenemboKakarago Bekári,” sukaru genembo-kena asugusira aimi, aminge sisira.25 Setiri, Iesu numokena kovionoghaesisira, “Beka dodo, genembo aindajokáda ghe fu buvase!” amingesetiri, 26 sukaru irisira aimi eretiri,genembo ungo ata dadadaghirikoko teriago sise, vose dariguseri.27 Ava gido, evetu genembo isambududukughedo, minonde minonde senininguseri, “Emo rejori? E gekaseka siroretira! Nu fakina katori.Nunda fakinaghae seari, sukarununda geka ningido, evetu genemboda jokáda ghe foa buvuraera,” amingese nininguseri.

28 Aminge sise irero, Iesu da binoava reighi isambu frovensi Galileeaminda iri nininguseri.

1:29-34 Iesu Setiri, Evetu GenemboDigari Jejebuguseri.

(Matthew 8:14-17; Luke 4:38-41)* 1:15: Afige, Geka Se Disugari Da Vasa aminda, geka Natofo aindae rea gefusera, ava tege garesa.

Page 73: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 1:29 70 Mark 2:329 Iesu nu setiri, sukaru genembo

da jokáda ghe vose darigusira. Ariovia usira ainda amboda, Iesu nuJames John ghae, a nunda ambo jimbimendeninde dabade, dengoro indarida kambo+ dodo era, Simon nengaeAndrew ghae da kamboda teteruseri.30 Simon da imboti nu kae tam-budo tamo vevera iri, kambo amindafasiriri, teteruseri. Teterero ainghaedabade, Iesu kena setero niningusira.31 Ningido, nu ira teredo sire nundaungoda jighiri eroriri, tamo veveradarigiri jebugusira. Jebugedo, bayausimbugedo nemokena futusira.

32 Sifo daba aminda tumba jiriri,kae evetu genembo reighi amindairiara ava, isambu budo fera Iesukena buvurutuseri. Mendeni sukaruiasugetero iriara, ainghae dabadebudo fera buvurutuseri. 33 Kaponiamembo isasambu kambo dendegudatotorugedo guro békada fefetuseri.34 Totorugetero, Iesu nu setiri kaeevetu genembo digari jejebugetero,kae kau eni kau eniá isambudadabusira. Kotugo, mendenikenasukarui asugetero iriara ava, nu setirisukaru do vose dariguseri. Sukaruamo, ne Iesu mavejori, ava kasamauseri. Ava sedo, Iesu kovionoghaebureguse, beka erá seore dae sisira.

1:35-39 Nu Frovensi Galilee Aminda,Vironu Sisira.

(Luke 4:42-44)35 Ainda tumba soroda, Iesu eredo

kambo dodo reighida ghe buvudo,evetu genembo irae da vasa amindaira banungusira. 36 Banungiri,Simon nunda mendeninde dabadeeredo, numo tava udo era tafuseri.37 Tambudo siseri, “Evetu genemboisasambu eredo nimo tava useirera.” 38 Aminge sisera avata, Iesunemokena sisira, “Namonde yaore!Na reighi mendeni einda dengesidaya vironu aminda barago sarena.Ainda beká mo: na vironu sari daesedo fuseni. Ava sedo, namondeyarera!” aminge sisira.

39 Reighi isambu frovensi Galileeaminda birurughuse, dengoro indari

kamboda+ teterudo ise vironu sedoghusira. Ava seari, sukaru evetu gen-embo da tamonda ghe vose darigedoghuseri.

1:40-45 Iesu Setiri, Genembo BedodeAva Jebugusira.

(Matthew 8:1-4; Luke 5:12-16)40 Genembo eni tamo bedode eko

beká edo ireira aimi, Iesu kena firakauboi dadarigedo benunu sisira, “Nakasama erena: ni uju aresa amo,na saso jebugarena.” 41 Aminge se-tiri, Iesu genembo aindae joka edo,ungo siregedo nunda tamonda ji-jighuse sisira, “Ai, na uju erena.Jebugaresa!” 42 Aminge siri aing-hae dabade, gambisi utetegetiri je-bugusira. 43 Etiri, Iesu nu diriguse,kovionoghae 44eminge sisira, “Setenojebugetesa emo, erá osa seose! Ereyasi, ninda tamo fristikena+ ijugasogari, Moses da Geka aminda, reaGod kena mutaso dae resira, avamutaresa! Amingaresa amo, ni je-bugetesa ava, evetu genembo isambukasama arera,” aminge sisira.

45 Avata genembo amo, nu jo amin-gaeri. Nu evetu genembo isam-bukena osa setiri, numo jebugusirada binó ava reighi isambu amindaivegedo isira. Ava sedo, Iesu reighibogu eninda jo isaghada ya terari dakaugo irae usira. Etiri, nu evetu gen-embo irae da vasa aminda ira iriri,reighi isambu ainda evetu genemboya numokena buvudo ghuseri.

22:1-12 Iesu Setiri, Genembo Ungo Ata

Dimbaride Ava Jebugusira.(Matthew 9:1-8; Luke 5:17-26)

1 Sifo nanjogoá dadabetiri, Iesu nusekago jovereghe ira reighi Kaponiambuvurutusira. Ainda bino ava ivegedoisira. 2 Iri, evetu genembo digariningi kasama edo, fera numokenatotoruguseri. Totorugedo, natofoimikambo bedo edo mambe kosegetero,mendeni ya terari manamana useri.3 Iesu nu vironu siri, gegenemboavononde naká aimi genembo eni

Page 74: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 2:4 71 Mark 2:18ungo ata dimbaride ava fumbudofuseri. 4 Fumbudo fera buvudo,natofoimi kambo bedo edo vasakosegetero gido, Iesu kena ya terarimanamana edo, genembo fumburirida viti sisoro gukada anumbedo,sisoro jighi afiguseri. Afigedo,genembo ghaghada fasiriri ainghaetino edo, siregetero vovosusira.5 Vosetiri, ne tumonde gogoghousera ava gido, Iesu kae genemboaikena sisira, “Nanda mandi, Godninda ari ekoko kote dotira,” Iesuaminge siri ningido, 6 Moses daGeka ijuga kakato+ mendeni amindaanumbirisera aimi, ne dubo jokáitotofo kotiseri, 7 “Genembo omonange ominge resi? Nu aminge siseGod da javo etiri eko erira. Godnusukako ari ekoko kote doyeraira.Jo tefo genembo eniimi kote doyariiraeri.” 8 Aminge kotero ainghaedabade, Iesu nunda asisiimi nenda ko-tari ava kasama edo sisira, “Ne redaekotari ekoko erekotevu? 9 Kote givu!Ne erekoteva: na benunu sarenaamo, God genembo einda ari ekokojo kote doyae ari ava, erekoteva. Anenda kotari eni mo: nu jebugaredae sarena amo, nu jo jebugae ariáerekoteva. 10 Avori, nanda fakinaijugaono gareva. Evetu Genembo daKorokena+ mo, ari ekoko kote doyarida fakina irira. Ava kasama aovo daesedo, saono genemboé jebugarira,”aminge sedo, nu jovereghe genemboungo ata dimbaride aikena sisira,11 “Eredo, ninda ghaito gaghe budokamboda yasi!” 12 Aminge setiri,genemboá eredo, nunda ghaito gaghebudo ira buviri, evetu genemboisambu gi dudukughedo buniseri.Bunedo, God dae sakai sise siseri,“Namonde evavaga jo gae iriara ava,orokoá siroretiri, namondeda ditiieregosera!” aminge siseri.

2:13-17 Iesu Nu Levi Aghi Usira.(Matthew 9:9-13; Luke 5:27-32)

13 Iesu sekago Galilee uvu da teriaaminda ira buviri, natofo isambu fera

numokena totorugetero, dengoro in-dudusira. 14 Dengoro indiri dad-abetiri, nu isira amo, Alphaeus damandi Levi, takesi ombari da kamboaminda anumbiriri gosusira. Gido,Iesu numokena sisira, “Fu nangaeyaore!” aminge setiri, Levi nu eredonunda amboda isira.

15 Ainda amboda, Iesu ira Levi dakamboda buvudo, kirumo usera avarisira. Takesi bari gegenembo a ariekoko embo digari Iesu da ambodaisera aimi, fera Iesu nunda ambojimbide dabade anumbedo bayau ris-eri. 16Moses da Geka kaifa kakato+ aijuga kakato+ mendeniimi, Iesu takesibari kakato a ari ekoko embo aindedabade anumbedo bayau rero go-suseri. Gido, nunda ambo jimbikenaategi useri, “Takesi bari kakato negegenembo ekokori. A evetu gen-embo mendeni, takesi bari kakatodedabade ojera anumbirera omo, nem-barago ari ekoko embori. Ava sedo,nenda ijuga kato redae takesi barikakato a ari ekoko embode dabadeanumbedo bayau rereri?”

17 Aminge sisera ava ningido, Iesusisira, “Mave, ‘Na kae tefori,’* sariraamo, dogeta jo numokena yae arira.O mave, ‘Na kae beni,’ sarira amo,dogeta numokena yarira. Kau dabaaminga ava, mave nunda ari ekokojo vujegae irise, ‘Na mandi eveva aari eko eni tefori,’ sarira amo, na nujo aghi ae arena. O mave nunda ariekoko vujeguse, ‘Na ari ekoko em-bori,’ sarira amo, numoá aghi arena,”aminge sisira.

2:18-22 Kanangara Ari, A Irari SekaDa Geka Amo Eviri.

(Matthew 9:14-17; Luke 5:33-39)18 John da ambo jimbi a Moses da

Geka kaifa kakato+ da ambo jimbikanangara ero gido, evetu genembofera Iesu kena buvudo ategi useri,“John da ambo jimbi a Moses da Gekakaifa kakato+ da ambo jimbi, God daekanangara use banungeraera. Avata

* 2:17: Afige, Matthew 9:12 ainda duruda tege garesa!

Page 75: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 2:19 72 Mark 3:4

ninda ambo jimbi, ne nange amin-gae eraeri?” aminge setero, 19 Iesumino nemokena sisira, “Kote givu!Mandi gimasa eni, nu evetu fifitu-rurari kirumo arera da sifo aminda,nunda kokomana ne bayau jo kanan-gara ae arera. 20 O genembo evetu fi-tira ava, gitofui sandi bu ya daoro am-barira ainda sifo aminda, nunda koko-mana dubo mema use, tuturo edonundae kanangara arera,” amingesisira.

21 Aminge sedo, evetu genembonangedo arimanai dodo, ari seka aimiGod kakara aetera, ava ijugusira. Iju-guse, kasia evia sisira, “Embo boka enimanai edo toka basarira, namonde joembo sogho seka gafugedo aimi, tautagayae arera. Ainda susu mo: emboseka gafuge baresa amo, eko arira. Aembo seka manaikena tauta gayaresaamo, jo eveva ae arira. 22 Kau dabaava, vaini (wine) seka jo budo, kofirimanai aminda averegaoro vosedo iraearira. Amingarera amo, vaini (wine)seka da fakinaimi, fumbari kofiri be-jari, vaini averege vose soesa arira.Ava sedo, vaini seka kofiri sekadaaveregeraera,” aminge sisira.

2:23-28 Iesu Nu Jangutari Da SifoAinda Bajariri.

(Matthew 12:1-8; Luke 6:1-5)23 Jangutari da Sifo eninda, Iesu

nunda ambo jimbide vare jokádatere sembiseri. Sembise, nundaambo jimbi tuturo edo farava da vujiava bambudo,† ungoi jase rido is-eri. 24 Amingero, Moses da Gekakaifa kakato+ mendeni ava fuge gido,Iesu kena siseri, “Kote gi! Nindaambo jimbi nangetiraimi Jangutarida Sifoda farava da vuji bambu jaserise, namondeda agho dari erebe-jeri? Jangutari da Sifoda, saramanajo ae aeteri.” 25 Aminge setero,Iesu nemokena sisira, “Ne nandaambo jimbikena ghoghora reseva,

ai? Namondeda abua David nundamendeninde dabade, uvu bayau dad-abetiri ighoii sirivo use, nange usiraainda kiki amo tegutusevu, ai tefo?26 Nu, fristi+ da giti jighari javo Abi-athar ireira ainda sifoda ira, God daKambo+ aminda teredo, farava Godkena futusera aindae benunu setiri,fristi+ mutiri David budo risira. Rise,nunda mendenikena mutiri ne riseri.Risera amo, ne agho dari bejiseri.Agho dari bejisera amo eviri:

‘Fristi+ nesuka, farava kakara amomindarera,’agho dari aminge resira,” Iesu amingesisira.

27 Aminge sedo, nu nemokenasisira, “God nu giti evetu genembousira. Amboda, Jangutari da Sifo amo,nemo sonembari dae sedo gategusira.Nu jo Jangutari da Sifo giti gategedo,amboda evetu genembo, Jangutarida Sifo ava kaifa aoro dae sedo, nejo ae usira. Nu giti evetu genembousira. 28Geka bekámoeviri: Jangutarida Sifo aminda rea ava aetera amo,a barago, Evetu Genembo da Koro+nunda sari ningariri,” aminge sisira.

33:1-6 Iesu Setiri Genembo Eni Ungo

Dimbaride Ava Jebugusira.(Matthew 12:9-14; Luke 6:6-11)

1 Iesu nu sekago jovereghedoira, dengoro indari da kamboda+teterusira. Genembo eni ungo dim-baride amo, aminda iriri teterusira.2 Moses da Geka kaifa kakato+ ne,Iesu ari sembae ari gido, numo bukoto ari dae sedo kotiseri. Avori, Iesunu nange Jangutari da Sifo aminda,genembo ungo dimbaride ava sarijebugururari gido, nu budo kotoaetera aindae kato useri. 3 Kato ero,Iesu genembo ungo dimbaride aikenasisira, “Eredo, fu buvase!” 4 Amingesedo, nunatofokena sisira, “NamondeJangutari da Sifo aminda, evetu

† 2:23: Abraham da sasingu, o Israel embo seraera, nenda kiki mo eviri: nenda komana da roera sekabambu mindari da kau ava barido ya ghusera, amo jo bagia iraeri. O bambu atida vendari mo, aindaebagia sedo ghuseri. Ava sedo, Iesu da ambo jimbi amingusera amo, ne jo bagia ae useri.

Page 76: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 3:5 73 Mark 3:24genembo sonembarera, ai, nemokenamema mutarera? Sonembaorojebugarera, ai, daoro sirivo arera?”aminge setiri, nemino numokena saribuniseri.

5 Amingetero, ne dubo jokairaede ava gido, dubo mema use,janje eko etiri, nemoá gi ya foaghedo, nu jovereghe genembo aikenasisira, “Ninda ungo jujurege gaone!”aminge setiri, genemboá nundaungo Iesu kena siregiri, eveva usira.6Amingetiri gido,Moses daGeka kaifakakato+ eredo era buvudo, Herod daambo jimbide dabade, Iesu nangedaoro ambarira aindae, manakagaruseri.

3:7-12 Evetu Genembo Iesu Kena To-toruguseri.

(Matthew 4:24-25; 12:15-16; Luke6:17-19)

7 Iesu nunda ambo jimbide dabadereighiá dodo era, uvu da teriajavo Galilee aminda buvero, evetugenembo digarigo aimi, nundaamboda iseri. Frovensi Judia, 8 reighiJerusalem, Frovensi Idumea, frovensieni uvu Jordan beine sovenikenairira, a Taiar a Saidon da reighimendeni, ainda natofo digarigoIesu da bino ava ningido, feranumokena buvurutuseri. 9 Buvudo,nu doghetero jaredo, Iesu nundaambo jimbikena, ghaka+ simbugaorodae sisira. Ainda tuka mo: evetugenembo erá numo mimeore dae sisesisira. 10 Nu giti kae evetu genembodigarigo ava, setiri jejebuguseri.Ava gido, evetu genembo kaemendeni mendeni rurusera amo,ne fera numokena buvurutuseri.11 Buvurutuse, evetu genembomavekena sukarui asugetero iriaraamo, nemo sukaruimi fugeteroduduruguse, koko sise eminge siseri,“Ni God da Mandiri.” 12 Aminge sero,Iesu nu mavejo ava erá isagha seoredae sise, kovionoghae buregusira.

3:13-19 Iesu Nunda Ambo Jimbi BekáIsambu 12 Ava Rurusira.

(Matthew 10:1-4; Luke 6:12-16)

13 Iesu ira, doririda vitido, gegen-embo mavejoá uju usira, avanemboaghi etiri fuseri. 14 Fera buvero,gegenembo 12 ava gategusira.Gategedo, nu eminge sisira, “Nenanda karona edo, namonde dabadedeingharera,” aminge sedo, nu sisira,“A kotugo, ne ya vironu saovo dae,nane diriguse, 15 sukaru ondovo yabuvari da fakina ava mutono, budoyareva,” aminge sise, gegenembo 12ava gategusira.

16 Gegenembo gategusira, amoeviri. Nu Simon gategedo, nundajavo seka eni, Peter jijighusira.17 Mendeni mo, Zebedee da sasingu,James nengae John ghae gategedo,nenda javo seka eni, Boanergesava jijighusira. Ainda tuka mo:‘Sasingu Amo Barara da Kakau-gori’. 18 A kotugo, gegenembomendeni mo eviri: Andrew, Philip,Bartholomew, Matthew, Thomas,James da nunombo (numamo javoAlphaeus), Thaddaeus, Simon ‘ReighiSusu’ seraera, 19 a Keriot embo Judasri. Judas resena emo, nune Iesu aitousira.

3:20-30 Iesu Maveda Fakina Aimi,Seari Sukaru Vose Darigedo Ghuseri?

(Matthew 12:22-32; Luke 11:14-23;12:10)

20Ainda amboda Iesu ira natida bu-vurutusira amo, evetu genembo sek-ago totorugetero, Iesu nunda ambojimbide jo anumbeuvubayaumindarida goroto jo tambae useri. 21 Jo min-dae irero, nunda nano namendi avaningido siseri, “Nu daghedo irira,”aminge sedo, numo sandi bu yari daefuseri.

22 Moses da Geka ijuga kakato+Jerusalem ghedo fusera aimi, emingesiseri, “Sukaru da bajari javo Satan,nune Iesu kena asugedo nunda fakinaava, muteari budo aimi, nu sukaru bufugeraira,” aminge siseri.

23 Setero, Iesu nemo furoro dae korisetiri fero, nemokena kasiai sisira,“Satan nangetiraimi tofo numoá bufugari? Amo, nu tofo numorita!24 Evia kote givu! Frovensi eni ainda

Page 77: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 3:25 74 Mark 4:11natofo beisiga edo, soroda sarigareraamo, frovensi da fakina soesa arira.25 Kau daba aminga ava, reighi eni ooro eni beisiga edo, soroda sarigareraamo, reighi o oro amo, jo fakina edofetae arera. 26 ‘Na Satan da fakinabudo aimi, nunda sukaru bu fuger-aena ava sedo, na Satan da eniri,’aminge sise reseva. Avorita, saononingivu! Satan da natofo tofo tofobeisiga edo, soroda sarigarera amo,ne jo fakina edo fetae arera.

27 “Mave jo kotae kotae, genembofakina kato ainda kambo beje teredo,nunda roera a gugua jo bagia aeeraira. Nu giti genembo fakina ka-toá sandi bundedo, amboda nundaroera a gugua sosighi arira. Kau dabaaminga ava, na Asisi Kakara da faki-naimi, Satan da fakina gajedo, seononunda sukaru foa buvuraera,” amingesisira.

28-30 Avori, Moses da Geka ijugakakato+ giti eminge siseri, “Iesu mo,sukarui asugusira,” siseri. Setero,aindae sedo, Iesu eminge sisira, “Kotegivu! Na nemokena geka beká re-sena! Mave ari eko eni edo o gekaeko eni sedo, amboda God kena vu-jegarira amo, God nunda ari eko amokote doyarira. Avata ne eminge ser-aeva, ‘Iesu nu jo Asisi Kakara da sara-mana ae eraira; numo Satan da fak-inaimi eraira.’ Ne aminge sise, AsisiKakara da javo eko eraeva. A kotugo,mave Asisi Kakara da javo eko ariraamo, God nunda ari eko amo jo kotedoyae arira, sifo ghousa evia irarira,”aminge sisira.

3:31-35 Iesu Da Ai Ghasovu A NanoNamendi, Mavejori?

(Matthew 12:46-50; Luke 8:19-21)31Ainda amboda, Iesu da noi nunda

jamenade fera buvudo isaghadafetedo, nu foa buvare dae siseri.32 Evetu genembo digari Iesu kenaanumbirisera aimi siseri, “Nei a nindajamenade isaghada fetirise, nimo yabuvaso gari dae uju erera.” 33Amingesetero, nu sisira, “Nanda aya a nandajamena mavejori?” aminge sedo,

34 evetu genembo anumbirisera, avafuge gosuse sisira, “Givu! Evetugenembo anumbirera emo, nandaaya a nanda jamenari. 35 Mave Godda uju ava use irarera amo, nandaai ghasovu, nanda nano namendi,a nanda aya mo, nemori,” amingesisira.

44:1-9 Genembo Vare Govari Kato

Ainda Kasiari.(Matthew 13:1-9; Luke 8:4-8)

1 Iesu nu eredo ira, Galilee uvuda teria irira ainda betuda buvudo,sekago tuturo edo ijugusira. Ijugiri,evetu genembo digari numokena feratotorugedo vasa ganjibuseri. Aindaesedo, nu ghaka+ evada feghiri gido,ghaka+ jokáda vose anumbetiri, evetugenembo isambu buvudo uvu betudafefetuseri. 2 Fetetero, Iesu nemo-kena kasiaimi gekamendenimendeniijuguse, eminge sisira, 3 “Kote givu!Genembo eni eredo, farava veka go-vari dae sedo, aira vareda buvudo,4 tuturo edo, veka giririghe budo jifejafe getira. Etiri, veka mendeni mo,begatada vosetiri, rikamanei ojigheraminderi. 5-6Veka mendeni mo, aroroetoda vosedo totoi batuno etiri, ijiimiaviri gharasa etira. Enda jo teria iraeava sedo, besisi jo bae etira. 7 Vekamendeni mo, vive titifaghae aindajokáda vosedo, viveghae dabade vi-tira. Ainghae vitido, vivei gaetiridadabetira, beká jo ae etira. 8 A vekamendenimo, enda evevada vosedo vi-tira. Viti, beká digarigo jighira. Amo,mendeni 30, mendeni 60, a mendeni100 avavaga jighira,” kasia evia sedotutuse, 9 Iesu eminge sisira, “Ka-sia setena amo, dengoro jave ningigogoghombevu!” aminge sisira.

4:10-20 Iesu Kasia Sisira Ainda BekáMo Eviri.

(Matthew 13:10-17; Luke 8:9-15)10 Natofo nu dodo isera ainda

amboda, Iesu da ambo jimbi 12 nundakokomana mendeninde dabade feranumokena kasia da tuka aindae ategiuseri. 11 Ategi etero, Iesu nemokena

Page 78: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 4:12 75 Mark 4:29sisira, “God Afa kau nange nundanatofo+ kaifa eraira, ainda gekamendeni ava kivo usira. Ne nandaambo jimbiri. Ava sedo, nu rea kivousira amo, nemokena isagha saononingi kasama aovo dae sise, seraena.O natofo mendenikena geka isambukasiaimi ijugeraena. 12 Amingeijugeraena da beká mo eviri:‘Erama nenda dubo joveregheuri

gido, God nenda ari ekokokote doyeure dae sise,

ne garera, avata ne jo gi gogoghom-bae arera.

Ne dengoroi ningarera, avata ne joningi kasama e gogoghombaearera.’

God da Geka ava kotise kasiaimiijugeraena,” aminge setiri dad-abusira.

13 Dadabetiri, Iesu nemokena ategiusira, “Ne nangetiraimi kasia da tukaerebunevu? Amboda kotugo, nasekago kasia sarena amo, ne nangetuka kasama arevu? Avori, ka-sia setena, ainda tuka ava ijugaonokasama areva. 14 Vare govari katoveka govetira amo, God da Gekari.15 Veka mendeni emboro begatadavosetira, ainda tuka mo eviri. Evetugenembomave God da Geka ningeoroSatan foa, God daGekaningiraera ava,nenda jokáda ufena saghimbe bu-raira, amingori. 16 Kau daba amingaava, veka mendeni enda aroroghaeaminda vosetira, ainda tuka mo eviri.Evetu genembo mave God da Gekaningido ivugaghae buraera, amin-gori. 17 Avata nenda dubo jokádatumondari jo inono ae arira. Avasedo, ne sifo tufako tumonduse iroro,dara sirorarira, o ne God da Geka tu-monderaira aindae, gitofu nemokenafakarago use mema mutarera amo,ne oju use totoi gofarera. 18 Vekamendeni vive titifaghae ainda jokádavosetira, ainda tuka mo eviri. Amo,evetu genembo mave God da Gekaningiraera, amingori. 19 Avata am-boda nenda irari, reighi da gugua,a fisi da uju ava koteraera. Aimi,

God da Geka gajeari, nenda tumon-dari da beká ava jo sirorae eraira.20 Avata veka mendeni enda evevaaminda vosetira, ainda tuka mo eviri.Evetu genembo mave God da Gekaningido bu kaifa urureoro, vitido bekájighiraira amo, 30, 60, a 100 avavagajighiraira, amingori,” Iesu kasia aindatuka aminge setiri nininguseri.

4:21-25 Arivo Da Kasiari.(Matthew 5:15; 10:26; 7:2; 13:12; Luke

8:16-18)21 Iesu sekago kasia sisira,

“Namonde jo arivo injibedo budookia jokáda vendae eraera, o joghaitoi gajae eraera. Namonde,arivo isaghada jigheoro jaragheraira.22 Roera oroko jungedo irira, ambodafoa isagha ari kasama arera. A roeraoroko kivo etero irira, amboda isaghavironu sirurari ningarera. Kau dabaaminga ava kasia resera einda bekámo, amboda kasama arera. 23 Gekasetena amo, dengoro jave ningigogoghombevu!” aminge sisira.

24 Aminge sise, nu sekago sisira,“Ne rea niningereva ava, kotegogoghombevu! Ne rea evetugenembokena mutareva amo, Godnemokena mino kau daba ava futuse,ainda etoda mendeni bu fitido,ainghae mutarira. 25 Ainda beká mo:mave God da Geka ningido, kotarieveva koteraira amo, God sonembarinu kote gogoghombarira. Avatamave God da Geka jo kotae erairaamo, God nunda kotari isambu baridadabarira,” Iesu aminge sisira.

4:26-29 God Da Natofo+ Nange Siror-eraera, Ainda Kasiari.

26 Iesu aminge sise, kasia eni sisira,“God da natofo nange siroreraeraamo, emingori. Nu inono, genemboeni nu veka giririghe budo endadajife jafe ge dotutusira. 27 Dodo aindaamboda, sifo tumba ava, avido eredoghuse deinghurureari, veka nusukabatuno edo vitiraira. Ava kau nangevitiraira ava, nu bunariri. 28 Endaimieveva muteari, veka batuno edo, vitibeká jighido safufu eraira. 29 Safufu

Page 79: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 4:30 76 Mark 5:7-8eari gido, ‘Bambari da sifo buviro!’sedo, genembo nunda saramanakakato dirigeari, ya kaiyaimi divebamburaera. Kau daba aminga ava,evetu genembo mendeni tuturoedo, God da Geka niningurureoro,tumondari siroreari, ne foama nundasasingu eraera,” aminge sisira.

4:30-34 Ika Maine Da Kasiari.(Matthew 13:31-32, 34; Luke 13:18-19)

30 Iesu kasia ika mainekena fifitusesisira, “God da natofo+ kau nangedigarigo eraera ava, sari dae erena.31 God da natofo+ tuturo edo, nangedigarigo siroreraera amo, kau ikamaine da vujiimi vose batuno edovitiraira, ainda kaugori. Maine davuji mo, veveyako bekári. Nu jo ikamendeni da vujigo iraeri. 32 Avatavuji avavaga, genembo enii bu yamanunda vareda govari vitarira amo,nu viti vareda roera isambu darigedomindafu beká ava edo, fafatu saredoitumu siroreari, rikamane foamanenda mogha fafatu aminda fitiraera.Kau daba aminga ava, God da natofo+tuturo edo digarigo eraera,” amingesisira.

33 Iesu nu kasia kau daba aimi,evetu genembokena ijugedo ghusira.Ijugurureari, ne duboi kotise, aindatuka ava inonoda kasama aetera, avasedo ghusira. 34 Nu natofokena ka-sia ainembo ijugedo ghusira. Avatane dodo esike irureoro nunda ambojimbide dabade anumbirise, nesukanemokena kasia da tuka ava isaghaijugeari, ne ningido ghuseri.

4:35-41 Iesu Setiri, Eva YauraTukughedo Binono Usira.

(Matthew 8:23-27; Luke 8:22-25)35 Sifo daba aminda, ungobu iri,

Iesu nunda ambo jimbikena sisira,“Namonde sembi ya betu sovenidadarore!” 36 Aminga setiri, nundaambo jimbi ghaka+ nune irisiraaminda vosedo, evetu genemboanumbirisera dodo, ne sirigedoghaka+ mendeni ainde dabade betusovenida sembiseri. 37-38 Sembera,soroda buvurutero, eva yaura

vovogoghae eko beká ava erorusira.Eredo, ghaka+ de rosari dae usira.Avata, Iesu nu ghaka+ ghaembodaguto gae fase aviri, nunda ambo jimbideretero eretiri, numokena siseri,“Ijuga Kato, namonde sirivo ari daeerera emo, nangetiraimi ni kotae faseravesi?”

39 Aminge setero, nu eredo yaurabureguse kovionoghae sisira, “Dodobinono e!” aminge setiri, evayaura tukughedo binono usira.40 Amingetiri, nemokena sisira,“Ne redae oju etevu? Nemokenatumondari tefori!”

41 Aminge setiri, ne dudukughedotofo tofo se nininguseri, “Arie! Gen-emboé kau avegorai? Nune setiri, evayaura nunda geka ningi! Ari emo, joevetu genemboi ari da kaugo iraeri!”aminge siseri.

55:1-20 Iesu Setiri, Sukaru Genembo-

kena Asugedo Ireira Ava, Vose Darigusira.(Matthew 8:28-34; Luke 8:26-39)

1 Iesu nunda ambo jimbide uvu dateria javo Galilee, aminda sembera,Gerasa ondi da reighi sovenikenaaminda teteruseri. 2 Tere ghaka+darido, vitari dae iri, genembosukarui asugetero ireira aimi, bekujokáda ghe buvu vose fira nu tafusira.Beku resena emo, ambari emboaminda furugedo ghuseri. 3Genemboamo, kambo tefori; nu ofofo bekuaminda irá ghedo ghusira. 4 Evetugenemboimi foama nu sandido,ungo ata seinii (chains) bundedoghuseri. Avata nu ereari, seini(chains) bunununghedo ghusira.Amingeari, evetu genembo nu sandibundari bunedo ghuseri. 5 Sifo tumbaava inono, nu ofofo a doriri amindabirurughuse koko sise, ghamana aimibudo, nunda tamo iseri edo ghusira.

6 Avori, genembo amo, nu sokabeká Iesu fuge gido, numokenasumbu fira buvudo, Iesu da dombudatumoi bainghusira. 7-8 Bainghetiri,Iesu sukaru aikena sisira, “Sukaru,

Page 80: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 5:9 77 Mark 5:30nindae resena! Genembo aindajokáda ghe fu buvase!” amingesetiri, koko sisira, “Iesu, ni GodTeria Beká ainda Mandiri! Ni redaenamanekena refesi? Namane God dadombuda, nimokena benunu resera.Namanekena eramamemamuteose!”aminge setero, 9 Iesu nemokena ategiusira, “Ne mavejori? Sevu ningone!”aminge setiri, ne siseri, “Namanendajavo mo ‘Digariri’. Ainda beká mo:namane digarigo irera,” amingesiseri. 10 Aminge sedo, ne sekagosiseri, “Namane uju beká ava erera, nijo namane dirigaso vasaé dodo, reighieninda yae arera,” aminge siseri.

11 Vasa ganasa jo soka irae aminda,fuka 2,000 amingo ava bayau rise yafoa ghero gosuseri. 12 Gido, sukaruibenunu siseri, “Namane nange sasoyama, fukamane da jokáda teraeteri!”aminge benunu siseri. 13 Setero, Iesu‘avori’ setiri, sukaru genembo aindatamonda iriara aimi, vose darigedoera fukamane da jokáda tere asug-etero, fukamane amo sumbu fusike-nana sedo era, vasa ganasa amindaghasaghe vosedo, uvuda mindi sirivouseri.

14 Etero gido, fuka kaifa kakatoisumbu era, reighi bogu aminda areighi mendeni mendeni amindabuvudo, rea gosusera ava osa setero,evetu genembo nininguseri. Ningido,ne eredo, geka sisera ainda bekáava, ningari dae a gari dae sedo,Iesu kena fuseri. 15 Fera buvudo,genemboá jebugedo boka ujudoanumbiriri gosuseri. Gido, oju useri.16Evetu genembomendeni, mave rejosiroretiri ditiimi gosusera aimi, osasetero evetu genembo nininguseri.17 Ningido, Iesu nu nange ne dodojovereghe yaetira, aindae benunusiseri.

18 Setero, Iesu nu ira ghakada+ viv-itiri, genembo giti setiri sukaru nudo buvero jebugusira aimi, fira Iesukena benunu sisira, “Na nange nan-gae yaeteri!” 19 Setiri, Iesu numokenasisira, “Tefo, ni jo namonde yae arera.Ni jovereghedo, kamboda yasi! God

joka edo ni kau nange sonembetirijebugetesa ava, osa saso ninda koko-mana ningore!” Iesu aminge sisira.

20 Setiri, genemboá nu joveregheira, Frovensi Dekapoles, reighiisambu ghabu sovenisoveni ireiraaminda birurughudo ise, Iesunumokena rea usira ava, osa searievetu genembo isambu, ava ningidodudukughedo ghuseri.

5:21-43 Iesu Evetu Eni Setiri Jebu-gusira. A Gagara Eni Setiri Ambarida GheJebuge Erorusira.

(Matthew 9:18-26; Luke 8:40-56)21 Iesu nunda ambo jimbide

dabade jovereghe, uvu da teriaaminda sembera dari viti fefetero,evetu genembo digari fera nujimbe fefetuseri. 22 Jimbe fetetero,dengoro indari kambo+ da bajari enijavo Jairus, fira numo gido, tumoibainghusira. 23 Bainghedo, nundaghamo joká isambu numokena futusesisira, “Nanda gagara ijoghako kaebudo ambari dae erira. Fu, nindaungoimi tamonda jighaso jebugare!”aminge sisira.

24 Setiri, Iesu eredo nemonde iseri.Evetu genembo natofo ainde dabadeise, minonde minonde gotatara udoiseri.

25 Ero, evetu eni fira, nu emborosoroda tafusira. Evetu resena emo,nu kae budo tambuno gosuse irise,ghaeko 12 ava dadabusira. 26 Nudogeta mendenikena sonemba baridae sedo, ya ghedo ghusira. Avatanu jo jebugaeri. Dogetakena ya foaghuse, nunda moni fuge dadabusira.Avata nunda kae jo dadabae irise,teria usira.

27 Avori, evetu aimi Iesu da binoava ningi eredo, nunda amboda ira,28 nunda tamo asugarida jijighusira.Nu amingusira da beká mo: nukotisira, “Na tefo nunda tamoasugari aminda jigharena amo,na jebugarena,” aminge kotisira.29 Nunda tamo asugarida jijighiri,nunda kae ororo tukughedo dadabiriitatamusira, “Na jebugeteni!” amingekotisira. 30 Kotiri, Iesu nunda

Page 81: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 5:31 78 Mark 6:5fakina mavekena sefusira ava, tofoitatamusira. Itatamuse, nu anakoraevetu genembo da soroda jovereghefetedo sisira, “Mave nanda tamoasugarida jighi?” aminge setiri,31 nunda ambo jimbi siseri, “Ni redaeaminge resesi? Namonde natofojokáda gotatara udo refera emo, ni‘mave sire jighariá’ resesi?” amingesiseri.

32 Avata Iesu nu mave nunda tamoasugarida jijighusira, ava kasamaari dae sedo, gi ya foa ghusira.33 Amingiri, evetuá Iesu nangeetiri jebugusira ava kotise, evetuojughae ungo ata dadaragaruse, Iesukena ira buvudo, nunda ata durudadu fasusira. Fasedo, numokenarea sirorusira ava, isambu setirininingusira. 34 Setiri, Iesu numokenasisira, “Nanda gagara, ninda tumon-dariimi ni jebugetesi. Ava sedo, dubojamaghae yasi, jebuga irase!” amingesisira.

35 Evetu aikena geka jo se dad-abae iriri, aghi kakato mendeni Jairusda kamboda ghe fera buvudo, Jairuskena siseri, “Ninda gagara ambira.Ava sedo, Ijuga Kato erá tefo fusejanjagu eure dae resera.”

36 Aminge setero ningido, nendageka ningi dotutuse, Iesu Jairus kenasisira, “Erá oju eose! Ni taká tu-monde!”

37 Aminge sedo, erama evetu gen-embo nemonde dabade yeore daesedo buregusira. Buregedo, Iesu nuPeter, James, a James da mandakoJohn, ava budo nemonde dabade era,38 Jairus da kamboda buvudo, evetugenembo digari dimbia sorara erogosuseri. 39 Iesu ira kambo jokádateredo, nemokena sisira, “Ne redaedimbia sorara erevu? Gagara mo joambaeri, nu ravira.”

40 Aminge setiri, ne tuturo edo nu-moá dere jiseri. Dere jirero aindae,Iesu ne ondiri era buvero, gagaraainda noi numamo, a nunda ambojimbi etodaba naká ainde dabade,gagara da avari vasada era teteruseri.41 Tere fetetero, Iesu gagara ungoda

jighido, reighi ainda gekaimi, “Talithakumi!” sisira. Ainda tuka mo eviri:“Nanda gagara, eraso dae resena.”42Aminge siri ainghae dabade, gagaraamo jebuge erorusira. Gagara aindaghaeko mo, isambu 12 ava sedo, nuya foa ghiri gi dudukughedo buniseri.43Bunero gido, Iesu, erá osa seore daesise bureguse, bayau gagara aikenamutoro mindare dae sisira.

66:1-6 Iesu Da Natofo Nasareth Em-

boimi Eredo, Nu Ighagha Useri.(Matthew 13:53-58; Luke 4:16-30)

1 Iesu nunda ambo jimbide dabadeeredo reighiá dodo, nunda reighiNasareth aminda era buvurutuseri.2-3 Buvudo irise, Jangutari da Sifoaminda ira, dengoro indari da kambo+aminda teredo, tuturo edo ijugusira.Ijugiri, evetu genembo nunda gekasisira ava, ningi dudukughedo siseri,“Numo kafentari (carpenter). Nundanoi mo Mary; nunda jamena moJames, Joses, Judas, a Simon ri.A nunda ghaghasovu barago, neeminda irá gheraera. Ne isambureighi ei embori. Nu jo genemboteria iraeri. Ava nu fakina a dubokotarié reda rurusi? Nu nange nangedubo koterai? Nu nange nange nundafakinaimi, ari mendeni mendenietiri siroretiri, namonde gae iriaraava, namondeda gitida eregoseri?”aminge sedo, dubo ekoko edo, nuighagha useri.

4 Amingetero, Iesu nemokenasisira, “Feroveta da geka ava, evetugenembo isambu, ne ningido nukakara eraera. Avata feroveta tofonunda natofo, nunda oro, a nundaghaguru aimi, nu jo tumondusekakara ae eraera. Kau daba amingaava, ne namokena eraeva. Namonenda eniri, avo gido, ne na jotumondae eraeva,” aminge sisira.

5 Evetu genembo nu jo tumondaeusera aindae sedo, nu ari a tanobouvufakinaghae digarigo, aminda jo aeri.Nu dabako evia usira. Nu kae evetugenembo da tamonda ungoi jijighuse

Page 82: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 6:6 79 Mark 6:21setiri jejebuguseri. 6 Evetu genembojo tumondae usera ava gido, Iesunu dudukughusira. Dudukughedo,nu reighi Nasareth dodo, reighimendeni Nasareth ainda dengesidairira, aminda ise, evetu genembokenaijugedo ghusira.

6:7-13 Iesu Nunda Ambo Jimbi 12 AvaDirigetiri Iseri.

(Matthew 10:5-15; Luke 9:1-6)7 Iesu nunda ambo jimbi 12 ava,

aghi etiri numokena fuseri. Fera bu-vero, ne gategedo, etoto etoto diri-gusira. Diriguse, nu sukaru bu fu-gari da fakina ava nemokena futuse,8 eminge sisira, “Ne jo totoi jovereghefurae areva, avata ne roera digarifuto jo bu ainghae deinghae areva.Erá bayau, moni, a javo bambudoyeove! Ne ketua avanembo bu ya-sivu! 9 Nenda ata asugari a nendatamo asugari asugedo yareva. Avataerama tamo asugarida tuka bu yeove!10Ne ya reighi eninda buvudo kamboningiaminda terovo, evetu genembone ivugaghae nati joká darera amo,kambo daba aminda avise, saramanaaovo dadabari gido, kambo a reighiamo dodo yareva. 11 O ne ya reighieninda buvovo, evetu genembo ne joivugaghae nati joká dedo ne bu undaearera, a nenda geka jo ningae areraamo, reighiá do buvurutuse, nendaata danghevu, fonja aminda vosare!God nu evetu genembo amo ighaghaarira. Ava kasama aoro dae sedo,amingevu!” Iesu aminge sedo, nedirigetiri iseri.

12 Era buvudo, ne evetu genembodubo jovereghaoro dae sise, vironusedo ghuseri. 13 A kotugo, ne sukarudigari ava ondeoro evetu genembo dajokáda ghe vose darigedo ghuseri, ane orivi (olive) da muka simbe budoaimi, kae evetu genembo da tamondadavedo seoro jejebugedo ghuseri.

6:14-29 John Bafataito Ari Kato De-tero Ambududurusira, Ainda Kikiri.

(Matthew 14:1-12; Luke 3:19-20; 9:7-9)

14 Ne rea ava edo ghusera, aindabino ava iri, Kini (King) Herodniningusira. Ainda beká mo: Iesuda bino ava, reighi isambu amindaivegedo iri nininguseri. Ningido,evetu genembo mendeni Iesu daesedo ghuseri, “John Bafataito AriKato seteno dorusera ava, ambaridaghe jebuge erorusira amo, numoritano. Ambarida ghe jebuge erorusiraaimi, nu fakina tomanako budosaramana eraira,” aminge sedoghuseri. 15 Mendeni ne emingesedo ghuseri, “God da feroveta javoElijah, sekago jovereghe furariáseraera amo, numori tano.” Amendeni sedo ghuseri, “Numo Godda feroveta eni, abuamane da sifodairiara, ainda kaugori,” aminge sedoghuseri. 16 O Kini (King) Herod binoava niningusira amo, nu emingesisira, “John Bafataito Ari Kato setenoduboda divegetero ambududurusiraava, ambarida ghe jebuge eredodeingherira tano,” aminge sisira.

17 Ainda beká mo: Herod Johnkena emingusira. Nu setiri, nundamendeni era, John sandi bundedodiburada fifituseri. Nu amingusirada susu mo: nunda koro Philip danoaro javo Herodias ava, saghimbebu fifitusira. 18 Aindae sise, Johnnu Herod kena ghoghora sise emingesedo ghusira, “Ni evetué bu fifitusesaamo, agho dari bejisesi!” amingesedo ghusira. 19 Herodias aindaesedo, John kena dubo eko etiri, numodari dae uju usira. Avata Herodnu ditii jijinimbiri, evetuá John daribunisira. 20 Amingusira da bekámo: Herod kasama usira, John nugenembo eveva a kakaragori. Avasedo, nu John ava ditii jijinimbedoghusira. Amingeari, John foa numo-kena geka seari ningido, ivuga edoghusira. Avata, nu jo tumondae edoghusira.

21 Herodias nu John dari dae kotiseiriri, Herod da sirorari sifo fira bu-viri, nu aminda goroto tafusira. Amoemingusira. Herod da sirorari sifo firabuviri, Herod nu gavana da kokotofu,

Page 83: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 6:22 80 Mark 6:39nunda isoro kakato da babojegari, afrovensi Galilee da gegenembo babaifrovensi aminda iriara, isambu aghietiri fera totorugetero, nendae sedokirumo usira. 22 Kirumo ero, Hero-dias da gagara ira teredo, yaru didi-viri gido, Herod nunda esa embodedabade ivuga beká ava useri. Avasedo, Herod gagara aikena sisira,“Ninda uju ava se ningone! Ni re-jodae benunu saresa ava, na nimo-kena mutarena.” 23 Aminge sise,beka gagojuse sisira, “Ni uju aresaamo, na nanda enda tano edo, nandagugua diti etoto fugedo, ni sovenibaso na soveni baono dae saresa,amingarena.”

24 Aminge setiri ningido, iranoikena buvudo ategi usira, “Narejodae benunu sareni?” setiri, noiminonda sisira, “Ni John BafataitoAri Kato da gifua ava, benunu sasomutarira.” 25 Aminge setiri ningido,gagara jovereghe bibitai sumbudoira kinikena buvudo benunu sisira,“John Bafataito Ari Kato da gifua ava,oroko nembo gafugedo rooróda vendimutaso barena,” aminge benunusisira. 26 Setiri ningido, Kini (King)Herod nu dubo mema ambari ekousira. Avata nunda esa embo dadombuda beka gagojusira aindae, nubouvu edo, gagara da geka buregaribunisira. 27 Amingedo, John da gifuagafuge bu furare dae sedonunda isorokato eni sifo daba aminda dirigetiriisira. 28 Ira, dibura da vasa amindateredo, John duboda divegedo, gifuaava rooróda vendi budo fira gagaraaikena futusira. Mutiri budo ira,noikena mutiri rurusira. 29 Etiridadabetiri, John da ambo jimbi avaningido era, nunda tamo budo fera,ofofoda furuguseri. John nundaambari mo, amingusira ava kotise,Herod nu Iesu da bino ningido, Johnjovereghe furariá kotisira.

6:30-44 Iesu Setiri Bayau Digetiri,

Gegenembo 5,000 Mindero Inono Usira.(Matthew 14:13-21; Luke 9:10-17; John

6:1-14)30 Avori, Iesu da ambo jimbi

jovereghe fera buvudo, ne rea useraa ijugusera ava, Iesu kena osa siseri.31 Sisera ava, evetu genembo digarinemokena ya foa ghero, Iesu nundaambo jimbide dabade anumbe bayaumindari da goroto jo tambaeri.Aindae sedo, Iesu nemokena sisira,“Fuvu, namonde kikiako yama vasaesike, evetu genembo irae da vasaaminda jangutarera!” 32 Amingesedo, ghakada+ vosedo, evetu gen-embo irae da vasa aminda sembiseri.

33 Uvu da teria aminda sembero,evetu genembo digari nemoá gikasama edo, nenda reighi isambudodo uvu dengesida sumbudo gitiera buvurutuseri. 34 Iesu ambodabuvudo ghaka+ dari vitido, evetugenembo natofogo ava totorugedoirero gosusira. Gido, nendae jokausira. Ainda beká mo: ‘Ne kau sifi(sheep) giti jighari iraede, aindakaugo ava edo iriari,’ ava kotise,nemokena roera mendeni mendeniava ijugusira.

35 Ijugiri ungobu etiri, nunda ambojimbi 12 ai fera numokena siseri,“Iji dadabetira, eminda evetu gen-embo a kambo tefori. 36 Ava sedo,natofo dirigaso, yama reighi mendenimendeni aminda, bayau ombu min-dore!” aminge siseri. 37 Setero, Iesunemokena sisira, “Bayau nene mu-tuvu mindore!” Setiri, ne numokenasiseri, “Ni erekotesa amo, namaneyama K2,000* aimi farava ombu mu-toro mindoro dae sise resesa, ai?”aminge siseri. 38 Setero, nu nemo-kena sisira, “Nemokena farava nanjo-gori? Yasivu gaove!” Setiri, era gidojovereghe fera siseri, “Farava ghabusoveni a oka etoto nakári.”

39 Aminge setero ningido, nununda ambo jimbikena sisira,“Evetu genembo sevu, nunda diti

* 6:37: Afige, Geka Se Disugari Da Vasa aminda, geka mino o moni aindae rea gefusera, ava tege garesa.

Page 84: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 6:40 81 Mark 7:1-4diti kikisada fuge anumbaore!”aminge setiri, ne era setero 40 evetugenembo sarigedo diti mendeni100 a mendeni 50 avavaga fugeanumbuseri. 41 Anumbetero, Iesu nufarava ghabu soveni a oka etoto nakáava budo, dombu utuda fainghedoGod kena ‘aiyakoe’ sisira. Sedo,farava jighi embebegedo, natofokenaghasoro mindoro dae sedo, nundaambo jimbikena futusira. Oka etotonaká ainghae dabade budo soroaoro dae sedo futusira. 42 Mutiribudo soro etero, isasambu minderoinono usira. 43 Mindero inono etiri,mendeni dotero fasusira ava, Iesuda ambo jimbiimi rete budo kandababai isambu 12 ava vevenduseri.44 Gegenembo bayau risera amo,inono 5,000 avavagori. Evevetu asasingu jo tegaeri.

6:45-52 Iesu Nu, Vose Eva Etoda FeteDeinghudo Isira.

(Matthew 14:22-33; John 6:15-21)45 Mindero dadabiri ainghae

dabade, Iesu nu setiri nunda ambojimbi ghakada+ vosedo, ne giti uvuda teria sovenikena reighi Betsaidaaminda yari dae sembiseri. Sembero,Iesu evetu genembo totoruguseraava dirigusira. 46 Dirigetiri ero, nuenda jiro fumbari, aminda banungaridae sedo vitisira. 47 Tumba jiriri, nunusuka vasa aminda iriri, ghakada+isera amo, ne sembera sorodabuvurutero, 48 yaura dombukena firighanda davusera, jo inono ae usira.Amingero, Iesu gosusira. Gido, sifo datumba aminda, Iesu vose eva etodafete deinghe nemokena isira. Iraghaka+ darigari dae iri, 49 ne fugegido, ‘sukaruva’ sedo, koko siseri.50 Ainda beká mo: numo gosuse,ne isambu oju beká ava useri. Ojuero, Iesu tavarige sisira, “Fakina evu!Namori! Erá oju eove!”

51 Aminge sedo, Iesu nu iraghakada+ vivitiri, yaura tukughedobinono usira. Binono etiri gido,ne dubo buniseri. 52 Ainda susumo: Iesu nunda fakina nemokenaijuguse, farava soro etiri natofo

mindero inono usira ainda tuka ava,ne jo kasama ae useri. Ava sedo,nu nemokena buviri, yaura tukughebinono usira ainda tuka barago, jokasama ae useri. Ainda beká mo:nenda munju jo afigae usira.

6:53-56 Iesu Kae Evetu GenemboMendeni Setiri Jejebuguseri.

(Matthew 14:34-36)53 Avori, ne Iesu de dabade

sembera, reighi Genesaret amindadadoruseri. Genesaret resena emo,reighi savavarari. Kotugo aindajokáda, reighi veveyako mendeni irei.54 Ghaka+ dari vitéro, evetu genembone Iesu gido kasama useri. 55 Kasamaedo, kae evetu genembo bu furari daesedo, ne anakora era nenda reighiaminda, kae evetu genembo fafasedoiritiriara ava, ghaghada fiti fumbudo,numokena fuseri. Evetu genembo, nureighi reda iriri setero niningusera,vasa aminda kae evetu genembo budofuseri. 56 Nu reda isira, reighi babaia reighi kikitako aminda, natofoiminunda bino ava ningido, kae evetugenembo fumbudo maketa vasadabudo fuseri. Budo fera buvudo,evetu genembo aimi, ne Iesu kenabenunu siseri, nange kae embo Iesuda tamo asugari da tingu ava deredojejebugaeteri. Aminge setero, mavesire dederusira amo, nu jebugusira.

77:1-13 Jusi Embo Nenda Nombua-

mane Da Kikiri.(Matthew 15:1-9)

1-4 Moses da Geka kaifa kakato+ aJusi embo isambu nenda kiki kakarause, ungo jo seghae arera amo, nebayau jo mindae arera. Ne maketavasa dodo ya kamboda vitido, roeraombarera ava jo seghae arera amo,ne jo mindae arera. A eni mo, neagha, okia, a rooro ábarago segher-aera. Aminguse, ne kiki mendenimendeni ava kakara use eraera.

Avori, Moses da Geka kaifa kakatoa ijuga kakato+ mendeni Jerusalem

Page 85: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 7:5 82 Mark 7:19-23ghedo fera buvudo Iesu kena totoru-guseri. Totorugusera amo, ne Iesuda ambo jimbi ungo jo seghae bayaurero gosuseri. 5 Gido, ategi useri,“Ninda ambo jimbi redae namondedakiki dodo, ungo jo seghae bayau bumindiraeri?”

6 Aminge setero, nu eminge sisira,“Ne gungubo kakatori. God da fer-oveta Isaiah nendae sise, geka bekágefusira. Amo eviri:

‘Bajari resira,“Evetu genembo emo, bekaimi na

kakara eraera.Avata nenda dubo jokáda mo, ne soka

bekári.7 Ne na tumonde baingheraera, avata

beká eni tefo bekári.Ne aminda sonemba eni jo bae arera.Ainda beká mo: ne evetu genembo

da kotari ava, ne nanda AghoDariva sise ijugeraera.’

Geka amo God setiri, Isaiah nendaesedo gefusira. 8Ne evetu genembo dakotari a uju ava bu jighirise, God daAgho Dari ava dotutusevu.”

9 Aminge sedo, Iesu sekago sisira,“Ne nangetiraimi God da Agho Daribu fugedo, totofo nenda kiki ava usedara eraevu! 10 Na redae aminge re-seni? Ijugaono gareva. God setiri,Moses eminge sisira:‘Nei nimamo kakara use, nenda geka

ava ningivu!’A eni mo:‘Mave noi o numamokena jijivu sarira

amo, devu ambare!’Moses aminge sisira. 11 Avata nemo,eminge ijugeraeva. Genembo mavenoi numamo ighagha use, nundagugua budo ‘Korban’ sise, 12 noi nu-mamo jo sonembae arira amo, avori.Ne aminge ijugeraeva. (‘Korban’ datuka mo, roera God kena mutariri.)Evetu genembo aminguse, noi nu-mamo jo sonembae eraera amo, ne‘avori’ seraeva. 13 Aminguse, ne Godda Geka ava dotutuse, nenda ko-tari ava seovo buveari, geka bekávasise seraeva. A ne roera mendenimendeni kau daba ava ijugeraeva,”Iesu aminge sisira.

7:14-23 Bebeta Ari Da Gekari.(Matthew 15:10-20)

14 Setiri dadabetiri, Iesu kori setirievetu genembo sekago fera numo-kena totoruguseri. Totorugetero,nemokena sisira, “Ne isambu, ningidokasama aovo dae resena. Neerekoteva, evetu genembo ungo joseghae iria edo bayau bu mindareraaimi, tamo bebeta arira. 15 Avata,evetu genembo rea mindarera aimi,nenda tamo jo bebeta ae arira. Oevetu genembo da dubo jokáda kotarisembae o geka sembae buvarira aimi,ne bebeta arira. 16 Ava ningidokasama aovo dae sise resena!”

17 Aminge sedo, evetu genembodendeguda totorugusera ava dodo,nunda ambo jimbi ainde dabade kam-boda teteruseri. Teredo, nunda ambojimbi, Iesu kasia sisira ainda tukadae,ategi useri. 18Ategi etero, Iesu nemo-kena sisira, “Ne nangetiraimi gekasetena da beká ava, jo kasama aeerevu? Ne nanda ambo jimbiri. Avatana eregosena, nenda kotari kikitakori,evetu genembo mendeni da kotarig-ori. 19-23Ne anakora geka evia kasamaaetevu. Genembo bayau rea min-darira aimi, jo nu bebeta ae arira.Ainda beká mo: genembo bayau min-darira amo, jo nunda dubo jokádaterae arira. Bayau amo nu tinindavosiya foká jinendo ya vosarira. Avatagenembo rea dubo jokáda koterairaaimi, nu bebeta eraira. Ainda tukamo: kotari ekoko, bagia ari, komboyagera ari, dighighi ari, evetu gen-embo kae jighoro ambari, komanadaoro ambari, ari ekoko ari, gungubosari, oduso ari, kotae kotae emborodasino da ari ava use deinghari, bengosoari, aji sari, tofo sakai sari, gogore edokotae kotae sari, kotari amo genemboda dubo jokáda ghe foa buvurairaaimi, nu bebeta eraira,” aminge sisira.Aminge sise, Iesu ijugusira: evetugenembo jo bayau rise, aimi bebeta aeeraera. Ari ekoko nenda dubo jokádabuvuraira aimi, bebeta eraira.

7:24-30 Jusi Embo Da Gitofu Evetu

Page 86: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 7:24 83 Mark 8:3Eniimi, Iesu Tumondusira.

(Matthew 15:21-28)24 Iesu nu reighiá dodo ira, gitofu

da reighi etoto, javo Taiar a Saidon,ainda frovensi aminda buvudo,kambo eninda teterusira. Nu jungeufena ya teraetira ava uju usira,avata nu jo junge yari da kaugoiraeri. 25-26 Nu fira buvurutusirada bino ava ningido, evetu enianakora fira numokena buvudo,nunda ata duruda du fasusira. Eveturesena emo, nu Greek embori, reighiSairofonisia aminda sirorusira. Nununda gagara ijoghako ainghae irághedo ghusira. Gagara ijoghakoaikena sukaru asugetiri irei. Avori,evetu amo ira Iesu da ata durudadu fasedo, numo sonembedo sukaruondari nunda gagara da jokáda ghevose darigare dae sedo, benunusisira. 27 Aminge benunu setiri, Iesunumokena sisira, “Ne namanendagitofuri. Namane nendae ‘sinova’seraera. God namanenda abuaAbraham gategusira, a namanendaoro barago gategusira. Ava sedo,God da sasingu giti bayaumindaeteri.Nenda bayau budo sinodae fugarenaamo, jo eveva iraeri. Ava sedo, niredae sonembareni?” 28 Amingesisira avata, evetuá mino emingesisira, “Ai, Bajari! A nu bekáresesa. Avata sasingu mo, bayaurirureoro susunda dudurugeraeraamo, sinomanei bu mindiraera. Avasedo, nandae joka edo sonembasodae resena!” 29 Aminge setiri, Iesusisira, “Ni beká resesa. Ava sedo,kamboda yasi gase! Ni geka minoeveva setesa ágido, na sukaru ondenoninda gagara da jokáda ghe vosedarigetira.” 30 Aminge setiri, nujovereghe ira, kamboda buvurutusira.Buvurutusira amo, sukaru nu anakoravose darigetiri, gagara fase avírigosusira.

7:31-37 Iesu Genembo Dengoro Irae ABeka Guga Ava, Setiri Jebugusira.

31 Ainda amboda, Iesu eredo reighiTaiar dodo ira, reighi Saidon dodo,Frovensi Dekapoles, reighi isambu

ghabu sovenisoveni ireira amindasembira, uvu da teria javo Galileeaminda buvurutusira. 32 Buviri,evetu genembo mendeni eredo,genembo dengoro irae, a beka gugaava, numokena bu fuseri. Bu fera,Iesu nunda ungoimi genembo datamonda jighare dae benunu siseri.33 Aminge setero ningido, Iesugenemboá budo, evetu genembododo nengae kikiako esike era,nunda ungo konsirari aimi genemboainda dengoroda siregetiri teretiri,kosiva edo genembo da avivadadederusira. 34 Amingedo, nu dombuutuda fainghuse, ghamo asegusenenda gekaimi, “Efata!” sisira. Aindatuka mo: “Afige!” 35 Aminge siriainghae dabade, dengoro afigetiri,aviva vujegedo dambu etiri bekadambu sisira. 36-37 Evetu genemboava gi dudukughedo bunari bekábuniseri, nu geka nunda bekaimisisira aindae. Dudukughuse siseri,“Nu rea eraira amo, isambu evevabeká eraira. Nu taká eari dengoroafigeraira, a aviva vujege dambu earigeka seraera,” aminge siseri. AvataIesu nu, erama osa seóro dae siseburegusira. Aminguse, nu umbudigarigo buregedo ghusira, avata nenunda geka jo ningae, osa sido yaghuseri.

88:1-10 Iesu Setiri Bayau Digetiri,

Evetu Genembo 4,000 Mindero InonoUsira.

(Matthew 15:32-39)1 Sifo aminda, evetu genembo sek-

ago fera totorugedo irero, sifo etod-aba naká dadabetiri, bayau dadabe-tiri gido, Iesu nunda ambo jimbikenakori setiri, numokena fera buverosisira, 2 “Evetu genembo namondesifo etodaba naká deinghuse bayaudadabetiri gido, na nendae joka erira.3 Na ne oroko bayau tefo dirigaononatida yarera amo, ne emboro sorodaighoii sirivo arera. Mendeni mo,nenda reighi soka bekári. Ava sedo,

Page 87: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 8:4 84 Mark 8:22na nange evetu genembo dirigareni?Namonde sonembaeteri!” 4 Amingesetiri, nunda ambo jimbi eminge sis-eri, “Namonde nange nange faravabudo mutoro mindareri? Reighieminda, evetu genembo a nati tefoava sedo, bayau tefori.” 5 Amingesetero, Iesu nemokena ategi usira,“Nemokena farava nanjogo iri?” se-tiri, ne “7” siseri.

6 Setero, Iesu natofo endadaanumbaoro dae setiri, ne fugeanumbuseri. Anumbetero, Iesufarava 7 ava budo, God Afakena‘aiyakoe’ sedo, jighi embebegedo,evetu genembo isambukena ghasorodae, nunda ambo jimbikena futusira.7 Oka veveyako nanjogoko nemokenairitirisira ábarago, esimbugedonunda ambo jimbikena futuse, soroaoro dae sisira. 8 Soro etero, evetugenembo budo mindero inono usira.Inono etiri, mendeni dotero fasusiraava, rete budo kanda babaimi isambu7 ava vendero bedo usira. 9 Evetugenembo bayau risera amo, inono4,000 avavagori. 10 Etiri dadabetiri,Iesu evetu genembo dirigetiriero ainghae dabade, nunda ambojimbide ghakada+ vosedo, reighi javoDalmanuta aminda sembiseri.

8:11-13Moses Da Geka Kaifa Kakato+,Ne Iesu Nunda Fakina Ijugari Gari DaeSiseri.

(Matthew 16:1-4; Luke 11:16; 12:54-56;11:29; John 6:30)

11 Moses da Geka kaifa kakato+mendeni Iesu kena era buvudo, Iesude dabade beisiga useri. Nendauju mo: numo deroro geka sem-bae sari ningido, nu bu koto aridae sedo, eminge siseri, “Ni God dafakina aimi, tano aso gari dae re-sera!” 12 Aminge setero ningido, Iesunu dubo memaghae ghamo asegedosisira, “Ne redae tano aono dae re-sevu? Na geka beká nemokena re-sena. Evetu genembo siroredo orokoendada irera emo, ne jo tano eniururono gae arera,”

13 Aminge sedo, ne dodo nundaambo jimbide dabade, jovereghe sem-biseri.

8:14-21 Iesu Ari Eko Da Kasia AvaYistikena Fifituse Sisira.

(Matthew 16:5-12; Luke 12:1)14 Iesu da ambo jimbi farava dabako

budo, farava mendeni kotae dodosembero, 15 Iesu nemokena sisira,“Ditii gi gogoghombevu! Moses daGeka kaifa kakato+ da yisti* (yeast)a Kini (King) Herod da yisti avaimboe edo darigaovo dae resena,”Aminge setiri ningido, nunda ambojimbi farava bekáva kotise, tofo tofose nininguseri, 16 “Omo rejodae resi?Namonde farava kotae dotera ain-dae resira tanojo,” ne aminge bunisese nininguseri. 17 Ne rejodae seniningusera, ava kasama edo, Iesunemokena sisira, “Ne redae faravadaeresevu? Ne nangetiraimi geka da tukaanakora kasama ae irevu? Ne munjutefori! 18 Ne diti digoideri, ai? Nedengoro iraeri, ai? Kote givu! 19 Nagiti farava ghabu soveni jighi embe-begedo ghaseteno, gegenembo 5,000mindero inono etiri, kanda babai nan-jogo ava vevendusevu?” aminge se-tiri, ne “12” siseri. 20 Setero, nusekago sisira, “A na farava 7 budojighi embebegedo ghaseteno, evetugenembo 4,000 mindero inono etiri,ne kanda babai nanjogo ava veven-dusevu?” aminge setiri, ne “7” sis-eri. 21 Setero, nu sisira, “Oroko avakasama ereva, ai? Farava saono siro-rari da fakina namokena irira. Avakotaetevu! Avata na yisti (yeast) sise,na jo faravadae kotaeri. Na ijuga ekoaindae kotise, yisti (yeast) seteni,”aminge sisira.

8:22-26 Iesu Ira Reighi BetsaidaAminda, Genembo Diti Digoide Ava SetiriDiti Eveva Usira.

22 Aminge setiri dadabetiri,reighi Betsaida aminda tere daridovivituseri. Vitéro, evetu genembomendeni ne genembo diti digoide ava

* 8:15: Afige, Matthew 16:6 ainda duruda tege garesa.

Page 88: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 8:23 85 Mark 8:36unumbe budo fuseri. Bu fera, Iesukena buvudo, Iesu nunda tamondaderari jebugare dae sedo, benunusiseri. 23 Setero, Iesu nu genembo ditidigoide ava ungoda budo unumbe,nengae kamboá dodo itako ambosoka iseri. Era fetedo, genembo daditída kosiva edo nunda ungo ditídasire jijighuse, ategi usira, “Ni rejoeni eregosesa?” aminge setiri, 24 ditifuge gido sisira, “Na evetu genembodeinghero eregosena, avata nemokau ika da kaugo ava deingheroeregosena.” 25 Setiri, Iesu sekagonunda ungoi genembo ainda ditídasire jijighusira. Jighiri fuge giri, ditieveva etiri, nu roera isambu isaghaetiri gosusira. 26 Amingetiri, Iesu nugenemboá kamboda yare dae dirigusesisira, “Ni dambu ninda kambodayasi! Erá jovereghe reighi teriada yatereose!” aminge sisira.

8:27-30 Iesu Nu God Da Mandi Beká,Ava Peter Kasama Edo Isagha Sisira.

(Matthew 16:13-20; Luke 9:18-30; John6:67-71)

27 Ainda amboda, Iesu nunda ambojimbide dabade reighi Sesaria Filipaiaminda iseri. Ise, emboro soroda,Iesu nemokena ategi usira, “Sevuningone! Evetu genembo nangeerekoteri? Na mavejori?” 28 Amingesetiri, ne numokenamino eminge sis-eri, “Evetu genembo mendeni koter-aera, John Bafataito Ari Kato am-barida ghe, jebugedo erariá seraeraamo, nimori tano. A mendeni koter-aera, God da feroveta Elijah jovereghefurariá seraera amo, nimori. Amendeni koteraera, God da ferovetaeni ambarida ghe, jebugedo erariáseraera amo, nimori. Evetu genembone aminge kotise seraera.” 29Amingesetero, Iesu sekago ategi usira, “Atá,ne nange erekotevu? Na mavejori?Sevu ningone!” aminge setiri, Pe-ter mino sisira, “God namanenda ariekoko kote doyari dae sise, Genemboeni dirigari furare dae sisira, amo ni-mori.” 30 Aminge setiri, erama nu

mavejori ava osa seóro, evetu gen-embo ningeore dae sedo, Iesu bure-gusira.

8:31–9:1 Iesu Nu Nange Ambarira,Aindae Osa Sisira.

(Matthew 16:21-28; Luke 9:22-27)31 Amingedo, nu tuturo edo is-

agha beká dengoro induduse, nemo-kena eminge sisira, “Evetu genemboda kokotofu, fristi+ da babojegari, aMoses da Geka ijuga kakato, + neEvetu Genembo da Korokena+ mematomanako mutoro itatamarira. Amoemingarera. Na ighagha edo saoro,evetu genembo mendeniimi na daoroambudo, sifo etodaba naká dadabariainda amboda, na sekago ambaridaghe jebuge erarena,” aminge sisira.32 Isagha beká setiri ningido, Peter nueredo Iesu budo nengae era ajaghafetedo, Peter tuturo edo nu dom-buda sise, erá aminge seure dae sisira.33 Avata Iesu jovereghe nunda ambojimbi gido, Peter dombuda sisira, “Sa-tan, na darigaso dae resena! Resesaamo, jo God da kotari iraeri. Amoevetu genembo da kotariri!”

34 Iesu aminge sedo kori setiri,evetu genembo totorugusera, anunda ambo jimbi fera numokena bu-vurutuseri. Buvero, Iesu nemokenasisira, “Mave nanda ambo jimbi edo,namonde dabade deinghari sariraamo, nu emingarira. Nunda uju avadodo, nanda uju avanembo arira.Nu namo tumonduse, gitofudae jooju ae, mema ã bouvu fufudo yaambarira, a nu avori. A nane reaeraena ava, nu kau daba ava udoyarira. Amingarira amo, nu nandaambo jimbi edo, namonde dabadedeingharera. 35 Ainda tuka mo: maveenda einda gugua kotise a ambaridae oju use, na doyarira amo, nu sifoamboda ambarira. O mave nandae ananda binodae sedo ambarira amo,nu amboda jebuga evovodae irari avatuve barira. 36Mave nu enda da guguaava dubo ruruse, roera isambu nundatofo sise, jebuga evovodae irari avakosasaghedo ambarira amo, givu!

Page 89: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 8:37 86 Mark 9:1437 Aimi nu sonembarira, ai? Avataaimi, nu jo sonembae arira. 38 Aeni mo: mave nanda ijugadae mekagosuse, evetu genembo oroko endadairise, ari ekoko use God kotae eraeraainda dombuda, Evetu Genembo daKoro+ ighagha arira amo, ambodana God Afa da usasa jokáda, nundaaneya kakarade vose furarena aindasifo aminda, na genemboá baragoighagha arena.”

91Aminge sedo, nu nemokena sisira,

“Na geka beká nemokena resena.Ne mendeni nanda dombuda fetirevaemo, ne jo ambae irovo, God tofomandi nunda fakinaimi evetu gen-embo kaifa ari* da sifo foa buvarigareva,” Iesu aminge sisira.

9:2-13 Iesu Dombu Jovereghedo, Us-asago Beká Ava Usira.

(Matthew 17:1-13; Luke 9:28-36)2 Sifo 6 ava dadabetiri ainda am-

boda, Iesu nu eredo, Peter, James,a John budo, nemonde kikiako esikeera, doriri mindafu eni aminda vi-tiseri. Doririda viti fetedo gosero,Iesu nu jovereghedo usasago bekáava usira. 3 A nunda tamo asugaribarago, janimbedo foyago beká avausira. Amo, jo evevetu roera segher-aera, ainda kaugo iraeri. Foyago bekáava usira. 4 Etiri, Elijah Moses ghae,ne giti beká endada iriara ava, nen-gae fera isagha edo, Iesu de dabadegeka se nininguseri. 5-6 Se niningero,Peter, James, a John oju edo aindae,Peter geka rejo saetira ava bunise,Iesu kena sisira, “Bajari, namanebudoojesa aindae sedo, na ivuga erena. Ninange erekotesi? Eveva mo, namanedobo etodaba naká eminda itore, eninindae, eni Moses dae, ã eni Elijahdae itore, ai?” aminge sisira. 7 Setiri,foroga fira nenda jiro agada fetiririainda jokáda, beka siri nininguseri.Amo eminge sisira, “Emo nanda dubo

bari Mandiri. Nunda geka ava nin-givu!” 8 Setiri dadabiri ainghaedabade, ne dudukughedo diti fange,jovereghusera amo, Iesu nusuka fe-tiriri gosuseri.

9 Gido, jovereghe, ne Iesu dedabade vose fuse, Iesu nemokenasisira, “Ne oroko rea geva amo, eráosa seove! Evetu Genembo da Koro+daoro ambudo, ambarida ghe jebugeerarira ainda amboda osa sareva, anu avori,” aminge sisira. 10 Setiri,ne rea gosusera ava kivo use, evetugenembo mendenikena jo osa saeri.Avata ne ainda tuka ava bunise, tofotofo se nininguseri, “Nu ambaridaghe jebuge erariá resira da tuka mo,rejori?” 11 Se nininguse, numokenaategi useri, “Moses da Geka ijugakakato+ eminge seraera, ‘Elijah gitiendada ireira amo, sekago jovereghefurarira ainda amboda, Genembo Godmutari sisira amo, sirorarira.’ Amoredae aminge seraeri?” 12-13 Amingesetero, Iesu nemokena sisira, “Mosesda Geka ijuga kakato+ aminge seraera,ainda beká mo eviri. Elijah nu gitifoama, Evetu Genembo da Koro+ daeemboro rerebuse, roera simbugaeti.Avata na nemokena eminge resena.Elijah nu anakora fusira. Fusiraamo, God da Geka nundae rea resiraava, numokena sirorusira. Elijahjovereghe fira iriri, evetu genembonu budo nenda uju ava use, memamutero itatamusira. A kotugo, EvetuGenembo da Koro+ ava kote givu! Godda Geka nundae nange resi? Ava givu!‘Evetu Genembo da Koro+ foa buvarigido, evetu genembo nu imboe edo,mema a bouvu mutoro itatamarira.’God da Geka nundae aminge resiraamo, redae resi? Ava kotovo daeresena,” Iesu aminge sisira.

9:14-29 Iesu Setiri, Sukaru MandiEnikena Asugedo Ireira Ava, Vose Dari-gusira.

(Matthew 17:14-21; Luke 9:37-43)14 Setiri dadabetiri, Iesu, Peter,

James, a John, nemonde vosera,* 9:1: Afige, Geka Se Disugari Da Vasa aminda, geka Natofo dae rea gefusera ava, tege garesa.

Page 90: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 9:15 87 Mark 9:31nunda ambo jimbi mendeni doririduruda dotutusera, aikena buvuru-tuseri. Buvurutuse, evetu genembonatofogo aminda totorugusera avagosuseri. A kotugo, Moses da Gekaijuga kakato+ mendeni mo, Iesuda ambo jimbide dabade beisigaero gosuseri. 15 Evetu genembototorugusera amo, ne Iesu fuge go-suse dudukughuseri. Dudukughedo,numokena sumbudo era, nati jokádoruseri. 16 Etero, Iesu nunda ambojimbidae ategi usira, “Ne redaebeisiga erevu?” 17 Aminge setiri,evetu genembo totorugusera aindajokáda, genembo eniimi numokenasisira, “Ijuga Kato, nanda mandinimokena budo ojeni. Nanda mandiresena emo, sukaruimi asugetiri irise,beka jo sae eraira. 18 A kotugo sifomendeni, sukaruimi nunda tamondaasuge bu fugeari, endada du fasedo,yaiva tabetabe vovosurureari dikaghininji ghananja ghuse, ungo atataintangheraira. Avori, nanda mandiemo nimokena bu ojena avata, ni jotambae edo, ninda ambo jimbiimibu fugoro dae setena ava, ne jo aoroinono ae etiri gido, na nimokena buojena resena.”

19 Aminge setiri, Iesu nemokenaghoghora sise sisira, “Ne sembaeeraeva! Nangetiraimi ne tumondaritefori? Eveva mo: na ne doyaetenaava avori. Na erebunena. Avori,mandiá namokena budo fuvu gaonevae!” 20 Aminge setiri, mandiánumokena budo fera buvero, sukaruai Iesu gosuse, anakora eredo mandiáfugetiri, endada du afufuse, ungo atadadadaghiri, yaiva tabetabe vovo-susira. 21Amingiri, Iesu numamokenaategi usira, “Ninda mandi mo, siforeda sukaru numokena asugusi?”aminge setiri, numamo sisira,“Siroredo itako bajiri gido, asugusira.22 Asugedo, sukarui mandi emo dariambare dae sedo, mandi bu fugeari,avaraka etoda dudo gheraira, o uvudatifugheraira. Ni inono aresa amo,namanendae joka edo sonembaresa!”

aminge sisira. 23 Setiri, Iesu minonumokena sisira, “Ni aminge sise,redae bouvu namokena fifiteresi?Nine tumonde! Mave tumondariraamo, nu roera isambu ari inonoarira,” aminge sisira. 24 Setirinininguse ainghae dabade, mandinumamo beka fainghedo sisira,“Na itako tumonderena! Ninesonembaso, nanda tumondari fakinaarira!” aminge sisira. 25 Amingesise, evetu genembo natofogo feratototo ghero gido, Iesu kovionoghaesukarukena sisira, “Nine eteso, mandidengoro gajedo beka guga usira.Ava sedo, vose darigaso dae resena.Erama numokena sekago asugeose!”26 Aminge setiri, sukaru koko sedomandi bu fugetiri, dudo ungo ataeko beká edo dadadaghiri, firabuvurutusira. Buviri, mandiá ambariembo da kaugo usira. Amingiri gido,evetu genembo siseri, “Arie, mandiambira!” siseri. 27 Avata Iesu numandiá ungoda jighiri erorusira.

28 Ainda amboda nu nunda ambojimbide dabade, evetu genembo dodokambo eninda teteruseri. Teredo,ne kikiako anumbedo, nunda ambojimbi ategi useri, “Namane onderaamo, nangetiraimi sukaru jo vosedarigaeri?” 29 Aminge setero, Iesusisira, “Jo tefo aovo, sukaru foa buvaearira. Ne na tumondedo banunguse,sukaru ondovo foa buvarira,” amingesisira.

9:30-32 Iesu NuNange Ambarira Ava,Sekago Osa Sisira.

(Matthew 17:22-23; Luke 9:43b-45)30 Reighiá dodo era, Frovensi

Galilee aminda teredo sembiseri.Sembise, numo ambarira da gekaamo, nunda ambo jimbikena iju-gusira. Aindae sedo, numo isira davasa ava, evetu genembo erá kasamaeore dae sise imboe usira. Amindaise, geka ava ijuguse eminge sisira,31 “Evetu Genembo da Koro+ avasandido, gegenembo mendeni daungoda fitoro daoro ambarira. Avatasifo etodaba naká dadabari, God sarinu ambarida ghe jebuge erarira,”

Page 91: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 9:32 88 Mark 9:45-46ava nunda ambo jimbikena setirinininguseri. 32Gekaá sisira ainda tukaava, ne buniseri. Bunedo, Iesu kenaategi e ningari oju useri.

9:33-37 Genembo Teria Ari Dae AresaAmo, Emingaresa.

(Matthew 18:1-5; Luke 9:46-48)33-34 Frovensi Galilee sembise,

emboro soroda, Iesu da ambo jimbibeisiga use, eminge se nininguseri,“Iesu nu namondeda giti jighariri.Avata nunda amboda mave na-mondeda giti jighari?” Aminge senininguse, Iesu de dabade reighiKaponiam buvudo, kambo enindaera teteruseri. Teredo, Iesu ategiusira, “Ne emboro soroda geka rease ningevu?” aminge ategi usira.

35 Avata ne beka dodo irero gido,Iesu nu anumbedo kori setiri, nundaambo jimbi 12 ava numokena fera bu-vero sisira, “Mave nenda giti jighariari sarira amo, nu tofo fitari vosarine isambu da aghi kato use irarira,”aminge sisira. 36 Aminge sise, numandi kitako eni ovinembe budonenda soroda fifitusira. Fitido, nemo-kena sisira, 37 “Mave, nanda javodasasingu evavaga ava nati joká doruse,bu tavo arira amo, nu inono, namoánati joká doruse, bu tavo arira. Akotugo, mave na nati joká doruse, butavo arira amo, nu inono, God Afana dirigetiri fusena, numoá nati jokádoruse, bu tavo arira,” aminge sisira.

9:38-41 Mave Namondeda Gitofu JoSonembae Eraira Amo, Nu Inono, Na-monde Sonemberaira.

(Matthew 10:42; Luke 9:49-50)38 Setiri, John sisira, “Ijuga Kato,

genembo eniimi ninda javoda sukarubu fugutiri gido, namane nu doyaredae siseri. Ainda beká mo: nu jonamonde dabade deinghae eraira,”aminge sisira. 39 Avata Iesu sisira,“Amo erá amingeove! Ainda susu

mo: mave sukaru ondari buvarira, oari fakina mendeni evia avaga nandajavoda arira amo, nu jo totoi dubojovereghedo, nanda javo eko ae arira.40Mave namondeda gitofu jo sonem-bae eraira amo, nu kau, namondesonembuse ariá eraira. 41 Na gekabeká nemokena resena! Mave emingekotarira, ‘Genembo omo, nu Iesu daambo jimbi ava sedo, na sonembe uvumutarena,’ aminge kotise, uvu nimo-kena mutarira amo, na amboda minomutono barira. Jo kosasaghae arira,”aminge sisira.

9:42-50 Iesu, Erá Ari Ekoko Mino Mu-tari Vasada, Tereóro Dae Sise Sisira.

(Matthew 18:6-9; 5:13; Luke 17:1-2)42 Setiri dadabetiri, nu sekago

sisira, “Genembo mave foa, sasingakoevavagoimi namo tumonderaera, avaderari, ari ekoko arera amo, derarikato amo, amboda mema mindafugoava tambarira. Eveva mo: genemboánanda sasingu jo derae irari, gitofueni foama, ghamana mindafu budo,genembo ainda duboda dighido, bufugari evada tifughari dadabaeti. Onu, sasingu namo tumonderaera evia,derari gido, God aindae mema mutaritambarira amo, eko a bouvugori.43-44 A eni mo: ninda ungo aimidara aso ari eko sirorarira amo,gafuge fugaresa. Eveva mo: ni ungosoveni taukaka iria ambudo, ya Godkena jebuga tambaresa. O ni ungoetoto aminge irise, ari ekoko useiria ambudo, ya ari ekoko minomutari vasa aminda teraresa amo,eko a bouvugori. Aminda teraresaamo, ni sifo ghousa ava avarakaiavirurari ainda jokáda iraresa.† 45-46Oninda ata barago aimi dara aso arieko sirorarira amo, gafuge fugaresa.Eveva mo: ni ata soveni taukakaiiria ambudo, ya God kena jebugatambaresa. O ni ata etoto aminge

† 9:43-44: Tuturo 9:48 da geka, “Ari ekoko mino mutari vasa aminda, jifa ava ninda tamonda irari, ni avarakasukainghae tambuno aimi avirurari, ainda jokáda sifo ghousa evia iraresa.” Baiboro (Bible) mendeni amindageka emo umbu etodaba naká tambaresa, tuturo 44, 46, a 48 aminda. O mendeni aminda tuturo 48avanembo irira. Avori, evetu genembo mendeni erekotera Mark, tuturo 44 nengae 46 jo gembaeri. Avasedo ne Baiboro jovereghuse, gekaá jo gembae eraera.

Page 92: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 9:47 89 Mark 10:16irise, ari ekoko use iria ambudo, yaari ekoko mino mutari vasa amindateraresa amo, eko a bouvugori. 47 Oninda diti aimi gosuse, ni ari eko asosirorarira amo, gunumbe fugaresa.Eveva mo: ni diti soveni taukakaiiria ambudo, ya God kena jebugatambaetesi. O ni diti etoto amingeirise, ari ekoko use iria ambudo, yaari ekoko mino mutari vasa amindateraresa amo, eko a bouvugori. 48 Ariekoko mino mutari vasa aminda, jifaava ninda tamonda irari, ni avarakaisifo ghousa ava avirurari aindajokáda iraresa. 49 Kau karaje bayaujokáda voseraira aminga ava, evetugenembo isambu avaraka jokádavosarera. 50 Karaje mo roera evevari.Avata karaje sasaka edo nunda janjedadaberaira aminga ava, genemboda dubo bari sembae arira amo,genembo nu eko arira. Ava sedo, netofo tofo dubo ruruse dubo jamaghaeirivu!” aminge sisira.

1010:1-12 Iesu Erá Evetu Doyeore Dae

Sise Ijugusira.(Matthew 19:1-12; Luke 16:18)

1 Iesu reighi Kaponiam dodoFrovensi Judia aminda teredo uvuJordan sémbiri, evetu genembosekago fera numokena totoruguseri.Totorugetero, nu natofo ijugedoghusira, kau daba ava use sekagoijugusira. 2 Ijugiri, Moses da Gekakaifa kakato+ mendeni fera, Iesugeka sembae sari ningari dae sedo,ategi useri, “Namondeda agho darinange resi? Se ningore! Genembonunda evetu imboe edo doyaeti, aitefo?” 3 Aminge setero, Iesu minonemokena sisira, “Moses rea aovodae sedo gefusi?” setiri, 4 ne siseri,“Moses da sifoda emingedo ghuseri.Genembo nunda evetu imboe edodoyari saetira amo, nu giti redaenoaro doyaetira ava, gembu mutarinoaro bu gosururari, ainda ambodanoaro doyarira. Moses amingaorodae sisira.”

5 Aminge setero, Iesu nemokenasisira, “Ne gogore a jiro fafakaraava sedo, Moses nu aminge gefusira.6 Avata tuturoda, God utu enda etirisirorusira ainda sifoda, nu setiri, gen-embo evetughae siroruseri. 7-8God daGeka eminge resira:‘Aindae sedo, genembo noi numamo

dodo evetu fitido, nengaetamo fisi dabako arera.’

aminge resira. Ava sedo, evetugenemboghae nenda irari, jo nundanunda iraeri. Nenda irari dabakori.9Aindae sedo, God setiri dabade tatis-era amo, jo evetu genemboi vujegarida kaugo iraeri. Ava sedo, genembonoaro jo doyae arira!” nu Moses daGeka kaifa kakatokena+ aminge sisira.

10 Setiri dadabetiri ainda amboda,kamboda teredo nunda ambo jimbi-imi geka daba ava sekago numokenaategi useri. 11 Etero, Iesu minondasisira, “Genembo eni noaro dodo, nuya evetu eni fitarira amo, nu evetugiti fifitusira aikena dara arira. Aindajavo yagerari. 12 O evetu nuvu dodogenemboenikena vai arira amo, aindajavo barago yagerari,” aminge sisira.

10:13-16 Iesu Sasingako Ava Esimbu-gusira.

(Matthew 19:13-15; Luke 18:15-17)13 Evetu genembo mendeni nenda

sasingu ava, Iesu nunda ungoi esim-bugare dae sedo, budo fuseri. Budofera numokena buvero gido, Iesu daambo jimbi ghoghora siseri. 14 Iesuava gido, janje eko usira. Etiri, nemo-kena sisira, “Sasingako emo eramaburegeove! Dovu, namokena furore!Ainda tuka mo: ne ivuga use nandageka ningi tumonderaera. Maveamingarira amo, nu God da natofo+arira. 15 Geka evia kotovo dae re-sena. Mave jo sasingako da kaugo avaae arira, a kotugo God jo tumondaearira amo, nu God da natofo+ jo aearira.” 16 Aminge sise, nu sasinguovinembedo, ungo tamonda fifituse,ne isambu esimbugusira.

Page 93: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 10:17 90 Mark 10:3310:17-31 Kotofuko Eni Nunda

Guguadae Ghamo Ruruse, Iesu IghaghaUsira.

(Matthew 19:16-30; Luke 18:18-30)17 Iesu yari dae iri, genembo eni

numokena sumbu buvudo kauboidadarigedo bainghusira. Bainghedo,numokena ategi usira, “Ni ijugakato evevari. Ava sedo, se ningone!Na rejo ava edo, jebuga evovodaeirari ava tambareni?” aminge setiri,18 Iesu sisira, “Ni redae nandae ‘eveva’resesi? God nusuka numoá evevari.19God da Agho Dari ni kasama eresa:‘Erama komana deóvo ambeure!

Erama yagera eove! Eramabagia eove!

Erama komana dederuse gunguboseove! Erama komanadederuse, nunda roera baetiraava, saghimbe beove!

Nei nimamo kakara use, nenda gekaningido ghevu!’ ”

20 Iesu aminge setiri, genemboá minonumokena sisira, “Na siroredo gi-masada irise, agho dari resesa avakaifa udo refuana genembo eteni.”21 Setiri, Iesu nu fuge gosuse duboruruse sisira, “Dabako jo ae iresa.Ninda gugua a roera isambu oriroedo, ainda moni budo makasi embo-kena ghasaresa. Ghasedo, ni furasonamonde dabade deinghaore! Amin-garesa amo, ni amboda ya gugua eve-vago utuda baresa.” 22 Aminge se-tiri, kotofuádombu jovereghedodubomemaghae, Iesu dodo isira. Aindabekámo: genembo ainda guguamo jodaba etoto iraeri.

23 Genembo iri, Iesu jovereghenunda ambo jimbi fuge gosuse sisira,“Evetu genembo susu iti fafode amo,foa God da natofo+ arikena fakaragobekári,” aminge setiri, 24 nundaambo jimbi nunda geka ava ningidodudukughuseri. Dudukugheterogido, Iesu nu sekago nemokena sisira,“Arie, nanda sasingu! God da natofo+ari mo fakaragori. 25 Sino fuka, javokamero (camel), ava kote givu! Nujo totoi ningu toka aminda tere ya

sovenikena buvae arira. Avata nuaminda tere yari amo, raugakori. Oevetu genembo guguade aimi God danatofo+ ari dae sarera amo, fakaragobekári!” Iesu aminge sisira. 26 Setiriningido, ne dudukughedo buniseategi useri, “Aminge saresa amo, Godda natofo+ mave ari?” 27 Ava setero,Iesu nemoá tataseguse sisira, “Amojo, evetu genembo endada irera eindaari da kaugo iraeri. Ne jo totofo nendafakinaimi, God da natofo+ ae arera.Avata God mo inonori. Nune roeraisambu ari sirorarira,” aminge sisira.

28 Setiri, Peter tuturo edo Iesu kenasisira, “Kote gi! Namane nindae sedo,namanenda kambo a roera isambudodo, namonde dabade deingher-aera,” aminge sisira. 29-30 Setiri,Iesu minonda sisira, “Na geka bekánemokena resena. Mave nandaesedo, nunda kambo, nunda nano na-mendi, nunda ghaghasovu, nunda noinumamo, nunda sasingu, o nundaenda doyarira amo, natofo a roeraresena emo, aminga ava sirorusedigutururari, nu enda eminda irisebarira. Avata kotugo, natofo a roerasetena ainghae dabade, nu dara amema mindafugo tafuse itatamarira.Aminguse, nu jebuga evovodae irariábarago sifo amboda tuve barira.31Avata mendeni oroko kokotofu edoirera amo, ne sifo amboda vose sabuaedo irarera. O mendeni oroko sabuaedo irera amo, ne sifo amboda vitikokotofu edo irarera,” aminge sisira.

10:32-34 Iesu Nunda Ambari Da GekaAva, Sekago Sisira.

(Matthew 20:17-19; Luke 18:31-34)32 Iesu nunda ambo jimbide

dabade, Jerusalem aminda yari daevitera, emboro soroda buvurutusiraamo, Iesu nu giti iri, ne ambodaise, nunda ambo jimbi manamanauseri. A evetu genembo mendeniamboda isera amo, ne oju useri.Amingetero, Iesu nunda ambo jimbi12 ava budo esike era, numokenaamboda reju sirorarira ava, sekagoijugusira. 33 Ijuguse sisira, “Ningivu!Namonde reighi Jerusalem yari

Page 94: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 10:34 91 Mark 10:48dae viti refera. Reighi ominda,evetu genembo mendeniimi EvetuGenembo da Koro+ sandi bundedo,fristi+ da kokotofu a Moses da Gekaijuga kakato+ da ungoda fitarera.Fitoro budo, namonde Israel embo dagitofukena mutarera. 34 Mutoro, budere jise, nundae kosiva edo ambíimide bu yama daoro ambarira. Ambudo,sifo etodaba naká dadabari aindaamboda, nu sekago ambarida ghe,jebugedo erarira,” ava ijugusira.

10:35-45 James Nengae John Ghae,Iesu Kena Era Benunu Siseri.

(Matthew 20:20-28)35 Ainda amboda, Zebedee da

sasingu, James nengae John ghae,fera numokena buvudo siseri, “IjugaKato, ni namane rea uju erera ava,aso dae resera,” aminge setero,36 Iesu nemokena sisira, “Na nendaerea aono dae resevu?” 37 Amingesetiri, ne siseri, “Ninda usasaghaefuraresa ainda sifoda, saso namaneninda giti jighari use, eni nindaungo gimandukena anumbaeti, a enininda ungo umbefukena anumbaeti,”aminge siseri. 38 Setero, Iesunu nange ambaetira ava kotise,nemokena sisira, “Ne rea benunureseva ava, ne jo kasama use saeereva. Ne erekoteva, na agha,Afa mutari bu fumbu rise, memaitatamarena aminga ava areva,ai? O gitofuimi bouvu a memanamokena mutarera aminga avafumbareva, ai? Namo bafataitofakarago arera aminga ava, bafataitoaoro itatamareva, ai? Amo, na nangenange mema itatamuse ambarena,aminga ava areva, ai?” aminge sisira.39 Setiri, ne siseri, “Ai, namane aoroinono arira,” setero, Iesu nemokenasisira, “Resevare! Ne agha nanefumbu rise mema itatamarena avabudo, kau daba aminga ava areva. Ana nange bafataito arera amo, kaudaba aminga ava, ne bafataito aoroitatamareva. 40 Avata, mave nandaungo gimandukena a umbefukenaanumbarira ava, jo nane gategarida kaugo iraeri. God Afa mavejoá

gategedo simbugetiri irera amo, neaminda anumbarera,” Iesu amingesisira.

41 Setiri, Iesu da ambo jimbimendeni ghabu sovenisoveni aimiJames nengae John ghae da gekaava ningido, janje ekoko useri.42 Etero, Iesu ne isambu kori setiri,fera numokena totorugetero sisira,“Nenda gitofu da kokotofu a babo-jegari mendeni fakina kakatori. Nekovionoghae seoro, evetu genembonenda sari avanembo ningido, avaeraera. 43 Avata ne jo amingaeareva. Mave nenda jokáda bajariari dae sarira amo, ne isambu nunesonembarira. 44 A mave nenda gitijighari dae sarira amo, nu tofo sabuada ari ava use, ne isasambu nunekaifa arira. 45 Ainda susu mo: EvetuGenembo da Koro+ evetu genembosonembuse nenda ari ekoko da minofutuse, ambari dae sedo fusira. Joevetu genembo numoá sonembaorodae sedo furaeri. Ava sedo, ne kaunamongo ava areva,” Iesu amingesisira.

10:46-52 Iesu Setiri, Genembo Eni DitiDigoide Javo Bartimaeus, Diti Afigetiri Go-susira.

(Matthew 9:27-31; 20:29-34; Luke18:35-43)

46 Setiri dadabetiri, emboroda iseIesu nunda ambo jimbide dabadereighi Jericho buvu teredo jokádaero, evetu genembo natofogoi feranemonde dabade iseri. Era, reighido buvari dae use, Timaeus damandi javo Bartimaeus diti digoideamo, nunda bayau ombari daesedo, monidae benunu sise, emborodengesida anumbiriri tafuseri. 47 Nuaminda anumbirise, Nasareth embogenembo javo Iesu fira utua iri, avasetero ningido, nu tuturo edo kokosise sedo ghusira, “Arie, Iesu! Kini(King) David da Mandi God mutarisisira amo, nimori! Ava sedo, najoka eyo!” aminge siri, 48 evetugenembo digari nu beka doyare daesedo bureguseri. Buregusera avata,nu jo itako doyaeri. Numo koko

Page 95: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 10:49 92 Mark 11:14sise sekago kori sisira, “Kini (King)David da Mandi God mutari sisiraamo, nimori! Ava sedo, na jokaeyo!” 49 Aminge setiri ningido, Iesufetedo sisira, “Sevu furari gaone!”setiri, ne genembo diti digoide aikenakori sise siseri, “Dubo jamaghae ere!Iesu ni furaso dae resira,” amingesetero, 50 Bartimaeus nunda tamoasugari ava kosughe fugedo jaungheeredo Iesu kena isira. 51 Ira buviri,Iesu numokena sisira, “Na rea aonodae uju eresi?” setiri, genembo ditidigoideá sisira, “Ijuga Kato, sasonanda diti afigari sifo sevo gaeteni!”aminge setiri, 52 Iesu sisira, “Yasi!Ninda tumondariimi jebugetesi!”aminge siri ainghae dabade, ditianakora afigetiri, nu Iesu da ambodaisira.

1111:1-11 Evetu Genembo Nati Joká

Dorero, Iesu Ira Jerusalem Teterusira.(Matthew 21:1-11; Luke 19:28-40; John

12:12-19)1 Iesu nunda ambo jimbide dabade

era reighi Jerusalem utua use,reighi Betfeij nengae Bethany ghaeaminda buvurutuseri. Betfeij nengaeBethany ghae resena emo, nu endajiro fumbari javo Orivi seraera, aindaganasa ifudari. 2 Buvudo, nundaambo jimbi etoto naká gategedodiriguse nemokena sisira, “Reighiomo eregoseva? Ominda ya buvudo,donki (donkey) da mandi eni buriedo dighero fetirira, ava tambareva.Donki (donkey) resena emo, mave joviti aminda anumbe deinghae irira.Ava vujege bu furovo dae resena.3 Vujegururovo, mave nemokenabureguse, ‘Redae vujegerevu!’ sariraamo, eminge sevu, ‘Bajari nu ujuerira. Itako deinghari dadabari,oroko bu foa eminda fitarera,’ amingesevu!”

4 Setiri ne era, donki (donkey) buriedo dighero emboro isaghada fetiriri,ava tambudo vujeguseri. 5 Vujegero,evetu genembo aminda fetiriseraaimi siseri, “Ne donki (donkey)

redae vujegerevu?” 6 Aminge setero,Iesu nemokena rea sisira ava seteroningido, “avori” setero, donki budoiseri.

7 Donki Iesu kena bu fera bu-vudo, nenda tamo asugari kosedo,javureghe donki da gukada asugetero,Iesu viti anumbusira. 8 Anumbedojavi edo iri, natofo digari nenda tamoasugari ava kosedo emboroda dudoero, nu ainda etoda fetedo isira. Amendeni era, vare jokáda ika igigafugedo bu fera, numoá kakara aridae, emboroda dudo ero ainda etodaisira. 9-10 Evetu genembo giti feteisera, a mendeni ambo gaedo fuseraaimi, koko sise a nati joká doruseeminge siseri, “Orokaiva! Orokaiva!David da Mandi, God mutari sisiraamo, nimori! Buvuruteresare! Bajarida javoda refira aindae, sakai saore!Orokaiva!” aminge koko sise nati jokádoruse iseri.

11 Aminguse, reighi Jerusalemaminda era teredo, Iesu ira God dakambo+ aminda teterusira. Teredoindiro iri, ungobu etiri gido, nu dobuvudo, nunda ambo jimbi 12 aindedabade jovereghe reighi Bethanyaminda iseri.

11:12-14 Iesu Ika Kayuyudae SimboraUsira.

(Matthew 21:18-19)12 Ne sifoghae eredo, reighi

Bethany dodo ise, Iesu nu emborosoroda ighoi usira. 13 Edo, nu ditifuge ika kayuyu igighae itako sokafetiriri gosusira. Iesu nu, igi yaughirigido, beká tambari dae sedo isira.Ira buvurutusira amo, jo jighae iririava gosusira. Ainda beká mo: bekájighari da sifo jo foa buvaeri. 14Avori,beká jo tambae edo, Iesu ika aikenasisira, “Mave jo amboda foa nindabeká tambu mindae arira,” amingesiri, nunda ambo jimbi nininguseri.

11:15-19 Iesu Ira God Da Kamboda+Teredo, Ghoghora Sise Natofo Ondisira.

(Matthew 21:12-17; Luke 19:45-48;John 2:13-22)

Page 96: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 11:15 93 Mark 11:3115 Ningero dadabetiri, ne era

Jerusalem aminda buvurutuseri.Buvudo era, God da kambo+ amindateredo, Iesu nu, evetu genembo orirouse, a ofuse irisera* ava, isambuondiri buvurutuseri. A gegenembomoni oriro edo ghusera, aindaghagha isambu jighi jovereghusira,a gegenembo rika ribo oriro edomoni budo ghusera, nenda avoanumba ábarago jighi rokombusira.16 Ainghae dabade, erama evetugenembo totofo nenda roera enifumbu God da Kambo+ jokádatere sembi yeore dae buregusira.17 Aminguse, nu nemokena dengoroinduduse sisira, “God setiri nundageka jokáda geka eni gembero iriraamo eviri:‘Nanda kambo mo, evetu genembo

isambu endada irera, nendabanungari da kambori.’

God aminge sisira. Avata ne teredoamingevo, kambo emo kau tafasarakakato da dobo a beku da kau avagaedo irira,” 18 Aminge setiri, fristi+da kokotofu a Moses da Geka ijugakakato+ ava ningido, numo daoro am-bare dae sedo, tuturo edo emborokakova useri. Evetu genembo isambununda ijuga ningido dudukughuseraaindae sedo, ne nundae oju useri.

19 Avori, tumba jiriri, Iesu nundaambo jimbide dabade reighi dotu-tuseri.

11:20-26 Ika Kayuyu Da Ijugari.(Matthew 6:14-15; 21:20-22; John

14:13-14)20 Sifo ataeghae beká, ne emboroda

ise, ika kayuyu Iesu simbora usira avagosuseri. Ikaá avi gharasa edo vosebesisighae dabade avisira ava gido,21 Peter nu, Iesu rea usira ava kotise,Iesu kena sisira, “Ijuga Kato, gi! Ikakayuyu nine sife simbora umutasa,gharasa edo avi dadabedo fetirira!”aminge setiri, 22 Iesu nemokena sisira,“Na geka beká nemokena resena! God

tumondevu! 23 Mave nunda dubojokái tumonde gogoghombuse, ‘Narea sarena amo, sirorarira,’ kotariraamo, God nu sonembari sirorarira.A gido, mave tumonduse doriri oviagosuse, ‘Darige yasi, evada tifughase!’sarira amo, God sonembari, doririomo ya evada tifugharira. 24 Avasedo, na eminge resena: ne Godtumonduse rejodae benunu sise ba-nungareva amo, ava sirorari bareva.25 A eni mo: ne rejodae banunguse,mave nemokena dara eni usira, avakotareva amo, ne daba aminda, nendakomana da ari ekoá kote doyareva.Ainda susu mo: amingareva amo, Ni-mamo utuda irira, numbarago nendaari ekoko kote doyarira. 26 O ne ko-mana da ari ekoko jo kote doyae arevaamo, Nimamo utuda irira ábarago,nenda ari ekoko jo kote doyae arira,”aminge sisira.†

11:27-33 Iesu Nu Maveda JavodaSaramana Edo Ghusira, Aindae AtegiUseri.

(Matthew 21:23-27; Luke 20:1-8)27 Setiri dadabetiri, ne era reighi

Jerusalem aminda sekago teteruseri.Teredo, nu ira God da Kambo+ amindabuvudo tere aminda deinghiri,fristi+ da kokotofu, Moses da gekaijuga kakato+, a evetu genembo dababojegari, nemonde dabade feranumokena buvurutuseri. 28 Buvudosiseri, “Se ningore! Mave setiri nisaramana emo eresi? Ni mavedajavoda geka emo vironu resesi?”29 Aminge setero, Iesu nemokenasisira, “Na nemokena ategi dabakoarena. Einda mino sareva amo, namaveda javoda ojena amo, isaghasaono ningareva. 30 Sevu ningone!John Bafataito Ari Kato, mavedajavoda evetu genembo bafataito edoghusi, evetu genembo da javodaai, God da javoda?” aminge sisira.31 Setiri, ne tofo tofo beisiga use, senininguseri, “Namonde kau nangenange sareri? Namonde, ‘God da

* 11:15: Afige, Matthew 21:12 ainda duruda tege garesa. † 11:26: Tuturo 26 da geka, Baiboro (Bible)mendeni ainda jokáda fitero irira. O Baiboro mendeni ainda jokáda jo fitoro teraeri.

Page 97: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 11:32 94 Mark 12:12javoda bafataito edo ghusira,’ sareraamo, nu, ‘Ne redae John jo tumondaeusevu?’ sarira. 32O kotugo, namonde,‘Evetu genembo da javoda bafataitoedo ghusira,’ sarera amo, avosenatofo namondedae nange areri?”aminge siseri. Ainda tuka mo: evetugenembo isambu kotisera amo, ‘Johnnu God da feroveta eniri,’ Ava sedo,fristi+ da kokotofu, Moses da gekaijuga kakato+, a evetu genembo dababojegari, erama evetu genembo nedeore dae sise oju edo, Iesu ategi usirada mino sari buniseri. 33 Bunise, Iesukena siseri, “Namane erebunera,”aminge setero, Iesu sisira, “Avori,nambarago maveda javoda saramanaeraena, nemokena jo saono ningaeareva,” aminge sisira.

1212:1-12 Vare Kaifa Kakato Da Kasiari.(Matthew 21:33-46; Luke 20:9-19)

1 Aminge sedo, Iesu tuturo edonemokena kasiaimi sisira, “Kasia eniningovo dae resena. Genembo eniaira vare simbugedo vaini da asi avagovetira. Govedo, furu dighi biru-rughetira. Ainda amboda, nu asivuji da muka ava simbari vosari baridae sedo, bako ghambira. Gham-budo, kaifa kakato da vasa iti vi-tira. Itiri dadabetiri, nunda vareamo evetu genembo mendeni sara-mana use moni futururoro bari daesedo, mutira. Evetu genembo aimi,vare ava kaifa ero, nu reighi enindaaira. 2 Avori, asi vuji bambari dasifo buviri gido, varenumamoánundasaramana kato eni dirigetiri, vareda kaifa kakatokena aira. 3 Airabuviri, vare kaifa kakato ne sara-mana kato aikena roera eni jo mu-tae, nu sandi dedo ondero joveregheaira. 4 Amingetero gido, vare nu-mamo sekago, nunda saramana katoeni dirigetiri aira buviri, vare kaifakakato numbarago doruse jiroda jebasetero ororo buvurutiri, nu derejise avoda doruseri. 5 Amingeteroainda amboda, vare numamo nunda

saramana kato eni dirigetiri aira bu-vira. Buviri, ne numoá detero ambira.Aminguse irero, vare numamo nundasaramana kakato mendeni mendenidirigeari ya ghedo gheteri. Ya bu-veoro gido, vare kaifa kakato nundasaramana kakato mendeni dedo on-dido gheteri, mendeni deoro ambudogheteri. 6 Amboda beká mo, varenumamo tofo nundamandi nusukakofetetira. Fetedo iriri, numamo nudubo bu gogoghombedo, numoá diri-guse eminge kotetira, ‘Avose, nandamandiva kakara arera tanojo,’ amingekotise, nunda mandi ava dirigetiriaira. 7 Avata vare kaifa kakato nenumoá gosuse, tofo tofo se ningeri,‘Mandi omo, vare einda numamo damandiri. Amboda vare emo, nunebarira. Ava sedo fuvu, namonde nudaoro ambari, vare emo namondedatofodae baore!’ aminge se ningido,8 ne eredo, mandi amo vare jokádasandi detero ambiri, nunda tamojumbu budo aera buvudo, vare is-aghakena fugeteri.

9 “Avori, kote givu! Vare numamoánange ari? Saono ningove! Nufoama vare kaifa kakato ava dari am-boro, vare amo budo evetu genembomendenii kaifa aoro dae sedo mu-tarira,” Iesu aminge sisira.

10 Aminge sedo, nu tofo numoáijuguse, kasia da tuka ijugari dae usesisira, “God da Geka emo tegutusevutanojo:‘Ghamana eni, kambo itari kakatoi

imboe edo fugutusera ava, Ba-jari nune budo

tutumbidae sedo fiti simbugedo,aminda tuturo edo, nundakambo itari dae erira.

11 Emo Bajari da ariri. Namane gidodudukugherera,’

God da Geka amo tegutusevu, ai?”Iesu aminge sisira.

12 Setiri ningido, fristi+ dakokotofu, Moses da geka ijugakakato+, a evetu genembo dababojegari, ne Iesu sandi bundari daekotiseri. Ainda beká mo: ne kasamauseri, Iesu nendae sedo vare da kasia

Page 98: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 12:13 95 Mark 12:26omo sisira. Nu sandaetera avata, nenatofo da kotari aindae oju edo, nudodo iseri.

12:13-17 Iesu Dederuse, Ne TakesiOmbari Da Susu Aindae Ategi Useri.

(Matthew 22:15-22; Luke 20:20-26)13 Isera ainda amboda ne, Moses

da Geka kaifa kakato+ mendeni Herodda ambo jimbi mendeninde dabadeava dirigetero, Iesu derari dae iseri.Nenda uju bekámo: Iesu geka sembaesirurari ningido, nu bu koto ari daeuju useri. 14 Aindae era Iesu kenasiseri, “Ijuga Kato, namane kasamaerera, ni geka beká avanembo sifoghousa ijugeraesa. Ni evetu genemboda kotari amo jo oju ae use, God dauju avanembo ijugeraesa. Ava sedo,se ningore! Namondeda Agho Darinange resi? Namondeda gitofu Romeembo da kotofukena takesi ombarera,ai tefo? Ava se ningore!”

15 Aminge setero, ne numo deraridae kotido fusera ava kasama edo,Iesu nemokena sisira, “Ne gungubokakatori! Ne redae na dedererevu?*Moni eni budo fuvu gaoneta!” setiri,16nemoni dabako budo fera ijuguseri.Ijugetero gido, Iesu ategi usira,“Moni+ tamonda, dangio a javo emo,mavedari?” aminge setiri, ne siseri,“Rome embo da kotofu, namondeCaesar seraera, nundari.” 17 Setero,Iesu nemokena sisira, “Avori, Caesarda tofo amo, Caesar daemutuvu bare!A God da tofo amo, God dae mutuvubare!” aminge setiri, ne ningidobuniseri.

12:18-27 Ambarida Ghe Jebuge ErariMo, Kau Mavegori?

(Matthew 22:23-33; Luke 20:27-40)18 Jusi embo da mendeni aindae,

Sadusi embo+ seraera. Sadusi embo+resena emo, nenda kotari: ambariembo jo sekago jebugedo erae ar-era. Avori, Sadusi embo+ mendeniIesu kena fera buvudo ategi useri,19 “Ijuga Kato, God setiri, Moses nunamondeda Agho Dari emo gefusira:

‘Genembo mave evetu fitari, mandisasingu jo sirorae iroro,genemboá ambari nunda roriirarira amo, nunda ambobego eniimi, roriá fitarira.Genembo ambududurusira,ainda veka sirorare dae sedo,amingarira.’

20 “Avori, kiki eni sari dae erera.Ningi! Vide jamena isambu 7 avasiroredo iriari. Begomo, nu evetu fifi-tusira ava, sasingu eni jo sirorae irero,nu ambududurusira. 21 Ambiri, roriamo nunda diroruimi fifitusira. Fifi-tusira ava, sasingu eni jo sirorae irero,nu ambududurusira. 22 Aminguse,fifitero refara, ambo nemboi bu fitidoireira ambududurusira. Ainda am-boda beká, roriá ambududurusira.

23 “Amboda evetu genembo isambujebuge erariá, seraesa. Avori, seningore! Gegenembo isambu 7 aimievetuá fifituseri. Ava sedo, iria edo,erari da sifoda, evetuá maveda evetuari? Bego aindari, o ambo aindari, aimaveda evetu ari? Ava se ningore!”

24 Aminge setero, Iesu nemo-kena sisira, “Ne sembae beká avaerekoteva. Ainda tuka mo: ne Godda Geka rea resira, a God da fakinaava, ne erebuneva. 25 Evetu genemboambarida ghe jebuge erarera aindasifo aminda, ne kau aneya da kauaminga ava irise, genembo evetu jofitae arira, a evetu genembokena jovai ae arira.

26 “Kotugo, ambari embo ambaridaghe jebugedo erarera, ainda geka enisari dae erena. Ningivu! Ne God daGeka Moses da buku jokáda irira, ategutusevu, ai? Ika orobu veveyakoainda jokáda avaraka gambudobubura iri Moses gosusira amo, Godnu Moses da nombuamane anakorasirivo usera aindae, geka evia Moseskena setiri nunda bukuda gefusira:‘God, nembuamane, Abraham, Isaac,

a Jacob anakora endada irisetumonduse iriara,

a kotugo oroko tumonduse irera amo,namori.’

* 12:15: Afige, Matthew 22:18 ainda duruda tege garesa.

Page 99: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 12:27 96 Mark 12:38God aminge sisira aindae, namondekasama erera: ambari embo mo joamboro dadabaeri. 27 Ava sedo evetugenembo isambu, ambari embo a je-buga embo isasambu, God da dom-buda jebuga irera. Ava sedo, ambariembo jo jebugedo erae ariá koter-aeva amo, ne sembae koteraeva,” Iesuaminge sisira.

12:28-34 Agho Dari Mindafugo BekáMo, Eviri.

(Matthew 22:34-40; Luke 10:25-28)28 Moses da Geka ijuga kato+ eni

fira buvudo, ne geka se niningero,ava niningusira. Iesu nemokenaminoeveva beká sisira ava ningido, nuIesu kena ategi usira, “God da AghoDari jokáda, geka mindafu beká mo,ningiavori?” sisira. 29-30 Setiri, Iesumino sisira, “Mindafu beká mo eviri:

‘Israel embo, nemokena resena,ningivu!Bajari God nusuka numoá na-

mondeda Bajariri.Namondeda Bajari God kena ninda

dubo, fakina, a kotari isasam-buimi futuse, nusuka numoádubo bu gogoghombaresa!’

31Agho Dari teria setena, ainda kaugoeni mo eviri:‘Ni tofo dubo buraesa, kau daba

aminga ava, ninda komanabarago dubo baresa!’

Agho Dari etoto resena emo, mindafubekári, mendeni mo veveyakori,”aminge sisira.

32 Setiri, Moses da Geka ijuga ka-toimi sisira, “Ijuga Kato, ni geka segogoghombetesi! ‘God nu dabakori,eni tefori.’ A nu geka bekári. Akotugo, ‘namonde dubo, fakina, a ko-tari isasambuimi futuse, nu dubo bugogoghombarera,’ a ‘namonde totofodubo buraera, komana kau daba avadubo barera,’ amo, mindafu bekári.33 O God kena banunguse, nundaesedo, namondeda sino fuka isambudedungoro avaetira amo, ijoghakori,”

aminge sisira. 34Nu dubo kotise gekaamo sisira, ava gido, Iesu numokenasisira, “Ni God kena aesa utua etesi!”

Ainda amboda, mave numokenasekago ategi ari oju useri.

12:35-37 Keriso Mo, Mavejori, AvaTofo Mandi Ijugusira.

(Matthew 22:41-46; Luke 20:41-44)35 Iesu nu God da Kambo+ aminda

ijuguse sisira, “Moses da Geka ijugakakato+ ne seraera, ‘God evetugenembo sonembuse, Genembo enimutari dae sisira amo, David damandiri.’ Amo nange reseri? Kotegivu! 36 David nu tofo mandi, AsisiKakara geka numokena siri ningidogefusira:

‘Bajari nu nanda Bajarikena sisira,“Fu, nanda ungo gimandukena

anumbiraso, ninda gitofuninda fakina ava gosuroro,

ne de bundedo bu foama, ninda ataduruda fitono fafasaore!” ’

Bajari aminge setiri, David gefusira.37Avori, genembo mo, nunda sasinguda bajariri. Mandi eni jo viti numamoda bajari bae aeti. Ava sedo David,Genembo amboda furarira ava kotise,‘Nu nanda Bajari,’ sisira amo, nu jonunda mandi ava kotise saeri. NuGenembo aindae igheghi use, nundaBajari arira ava sise sisira. Ava sedo,geka Moses da Geka ijuga kakatoimiseraera amo, jo inono iraeri,” amingesiri ningido, evetu genembo totoru-gusera amo, ne ivuga useri.

12:38-40 Moses Da Geka IjugaKakato+ Dara Emingedo Ghuseri.

(Matthew 23:1-36; Luke 20:45-47)38 Amingero, nu nemokena ijuguse

sisira, “Moses da Geka ijuga kakato-dae+ eminge resena. Nenda irari avaijuje gi gogoghombevu! Ne eminger-aera. Natofoi nemoá sakai sise kakara

† 12:38: Sifo aminda, evetu genembo digari ne totofo gegenembo kasama kakato a diti basari emboirariá sedo ghuseri. Avori, gegenembo resena, natofo tomanako nange ne totoi gi kasama edo nemoákakara aetera ava kotise, ne embo koburu edo deinghedo ghuseri. Ava sedo, Moses da Geka ijuga kakato+nembarago amingedo ghuseri.

Page 100: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 12:39 97 Mark 13:9aoro dae sedo, nenda tamo asug-ari koburu edo† deingheraera. De-inghudo ya ombari vasada buvuru-turoro gido, evetu genembo tumoibainghedo, nemoá kakara use ategi egogoghombaoro dae uju eraera. 39 Anenda ujumo: ne kirumo a banungaridae use, totofo nenda fisi da uju avakotise, anumbari vasa eveva vanembogategeraera. 40 Ne roriri dederuse,nenda kambo a gugua ava nenda tofo-dae ruruse, natofo nemoá gido sakaisaore dae sise, ya God da Kamboda+tere fetedo ghousago banungeraera.Avata God mo, nu aindae sedo sifoamboda nemokenamino eko beká avamutarira,” aminge sisira.

12:41-44 Rori Da Jobari.(Luke 21:1-4)

41 Setiri dadabetiri, Iesu nu Godda Kambo+ jokáda deinghedo ira,joba mutari da rooroá gido, nusembira vasa sovenikena anumbusira.Anumbirise, evetu genembo feramoni fifitero gosusira. Evetugenembo guguade, moni teriagobu fera fifitero gosusira. 42 Aindaamboda, rori eni, makasi bekári, aimifira moni+ ingigago veveyako bekáetoto naká, ainda inono 10 toea dakaugo, ava fifitiri gosusira. 43 Gido,Iesu kori setiri, nunda ambo jimbifera buvu fetetero, nemokena sisira,“Na nemokena geka beká resena. Rorieregoseva omo, nu makasi bekári.Avata nu joba fitira amo, teria bekári.Mendeni da mo, jo rori aimi fitira,ainghae inono iraeri. 44 Ainda bekámo: mendenikena gugua tomanakori,avata ne itako fiteri. Rori omo,tefo bekári, avata nu isambu fitira,”aminge sisira.

1313:1-2 God Da Kambo+ Nange Bejar-

era, Ainda Geka Sisira.(Matthew 10:17-22; 24:1-2; Luke 21:5-

6)1 Iesu nu javi edo ira, God da

Kamboda+ ghedo yari dae iri, nundaambo jimbi eniimi Iesu kena sisira,

“Ijuga Kato, God da Kambo+ eviafuge gi! Ghamana babai oimi budo,God da Kambo+, nunda vasa mendeniainde dabade itutusera amo, evevagobekári! Eregosesa?” 2 Aminge setiri,Iesu numokena sisira, “Ni ghamanababai evia gosuse resesa, ai? Nanimokena eminge resena. Gitofuimifoama kambo omo de bejoro, oindaghamana aveverege vose dadabariraainda amboda, ghamana eniko jonunda vasa ireira, aminda jo iraearira,” aminge sisira.

13:3-13 Enda Dadabururari, TanoMendeni Sirorari Garera.

(Matthew 24:3-14; Luke 21:7-19)3 Iesu nu enda jiro fumbari javo

Orivi, aminda ira, God da Kambo+sovenikena anumbiriri, Peter, James,John, a Andrew kikiako fera numo-kena ategi useri, 4 “Ni God da Kambo+bejarera, setesa amo, nanjigo areri?Ainda sifo ava namane nange kasamaaeteri?”

5 Aminge setero, Iesu sisira, “Ditigosuse kaifa evu! Erama, mavenemo dederuse gungubo sarera,ava tumondeove! 6 Ainda tukamo: evetu genembo digari foamagungubo sise, ‘Evetu Genembo daKoro+ namori,’ sise, natofo deroronemoá tumondarera. 7 Tatayaururoro ningareva, a soka beká isoroururoro, ainda bino ava ningareva.A nu sirorarira avata, erá oju eove!Ainda beká mo: aminge siruroroningareva, avata enda emo jo sifoaminda dadabae arira. 8 Natofomendeni mendeni a gavana mendenimendeni eredo, tofo tofo isoroururoro ningareva. Endada, dumofururari baimara eko beká avasirorurari itatamedo ghareva. Kau,evetu tamo bouvu edo iriama edo,mandi sasingu javi urureari memaitatameraira aminga ava, enda damema sifo aminda tuturo arira.”

9 “Diti gosuse, totofo kaifa evu!Ainda beká mo: evetu genembomendeniimi foa, ne sandi budoyaoro, nenda dengoro indari kambo+mendeni aminda terovo koto arera.

Page 101: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 13:10 98 Mark 13:24-25Koto use, ne ambíi daoro mematambareva. Ne namo tumonderaevaaindae sedo, ne sandi bu yaoro,gavana a kini (kings) mendeni dadombuda fetovo koto arera. Kotoururoro, ne nanda Bino Eveva ava osasirurovo, nenda natofode ningarera.10 Nanda Bino Eveva evia saovo endada natofo isambu ningoro dadabariainda amboda, enda emo dadabarira.11Avori, ne koto ari da sifoda, geka reasareva aindae, erá teria futo koteove!Ainda beká mo: sifo aminda, AsisiKakara aimi ijugururari sareva. Netotofo nenda kotari ava jo sae areva.Asisi Kakara aimi sonembururarinunda geka ava sareva. 12 Sifoava fururarira amo, gegenembonenda jamena ava sandi mutorodaoro ambarera. Kau daba amingaava, gegenembo nenda sasingu avasandi mutoro daoro ambarera. Asasingu barago, noi numamo avasandi mutoro daoro ambarera. 13 Nenamoá tumonderaeva aindae sedo,evetu genembo isambu ne imboearera. Avata mave fakina edo,namoá tumonduse jo ighagha ae iriaambarira amo, nu jebuga evovodaeirari ava tuve barira,” Iesu amingesisira.

13:14-23 Sifo Eko Beká Sirorarira.(Matthew 24:15-22; Luke 21:20-24;

19:43-44; 17:31)14 (Iesu da geka eregefena evia,

mave teguterira amo, nu ningido kotesimbugare dae sise resena.) Iesueminge sisira, “Amboda, roera ekobeká ava bu foa fitoro, God da Kambo+joká* aminda fetirise, aimi bebetaarira. Ava bu foa fitoro fetirari, nefrovensi Judia eminda irise garevaamo, ne eredo sumbu yasivu doririominda jungove! 15 Mave nundaofoda† anumbirari, sifoá foa buvarigarira amo, nu jo ere kambo jokáda,roera eni bari dae jo terae arira. Nutaká sumbarira. 16 A mave varedasaramana ururari, sifoá foa buvariraamo, nu jo nunda tamo asugari bari

dae sedo, jovereghe kamboda yaearira. Nu taká sumbarira. 17 Mará!Na, evevetu mave sifo aminda tamobouvu edo irarera, aindae dubomemaerena. Ainda beká mo: evevetusifo aminda tamo bouvu edo irar-era, o sasingu veveyako unduse amifutuse irarera amo, ne sumbari daeató barago use, mema mindafugo avaitatamarera. 18 God kena banun-gururuvu, erama dara resena evia,yaura teria da sifo aminda siroreure!19Ainda beká mo: mema a bouvu, sifoaminda sirorarira amo, teria bekári.God setiri enda sirorusira, ai tanoghedo ojira orokoé, aminga ava josirorae irira. Kotugo mema a bouvuresena emo, ainda amboda barago,jo sekago aminga ava sirorae arira.20 Avata jo ghousa irae arira. Godsetiri fetirira amo, eviri. Dara furariraamo, jo ghousa irae arira. Ghousagoiraetira amo, evetu genembo isambusirivo aeteri. Avata God nunda natofogategusira, nendae sise sari, dara fu-rarira amo, jo ghousago irae arira.

21 “Sifo aminda, mave nemokena,‘God namondeda ari ekokodae Gen-embo eni mutari sisira amo, eviri.Fuvu gaove!’ sarira. O, ‘Numo omin-dari. Yasivu gaove!’ sarira amo,erá tumondeove! 22 Ainda beká mo:gegenembo mendeni eredo, foa gun-gubo sise, ‘Genembo eni God mutarisisira amo, namori,’ sarera. Nemo fer-oveta gungubo kakatode dabade foa,God da natofokena nange edo gidodederururoro, ‘bekáva’ sise, nemoátumondaeteri. Aminguse, ne tano aari mendeni mendeni ururoro, evetugenembo ne jo gae iriara ava, nendagitida sirorurari garera. 23 Ava sedo,diti gosuse totofo kaifa evu! Reaamboda sirorarira ava, jo sirorae iriri,orokoá seteno niningerevere.”

13:24-27 Evetu Genembo Da Koro+Sekago Jovereghe Furarira.

(Matthew 24:29-31; Luke 21:25-28)24-25 “Dara setena dadabarira ainda

amboda mo, utu da fakina raugo edo* 13:14: Matthew 24:14 ainda duruda tege garesa! † 13:15: Afige, gekaMatthew 24:17 ainda durudatege garesa.

Page 102: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 13:26 99 Mark 14:3javi ururari, iji da usasa dadabururari,inua jo janimbae arira. A damanautuda dore vosarira. 26 Ainda am-boda, evetu genembo diti fainghedo,Evetu Genembo da Koro+ vose furu-rari garera. Nu foroga jokáda, fak-ina tomanako a usasaghae vose fu-rurari garera. 27 Gosururoro, EvetuGenembo da Koro+ nunda aneya diri-gari, endada vose foa, iji vitarikena avosarikena, kotugo foriforimanakenaa yavatakena, aminda yama, nundanatofo gategusira, ava unumbe budoyarera.”

13:28-31 Ika Kayuyu da Kasiari.(Matthew 24:32-35; Luke 21:29-33)

28 “Ika kayuyu da ijugaboro avakasama evu! Ika amo tuturo edo,tunó seka yaughururari gareva amo,ne kasamaareva, ‘Borija da sifo buviraava sedo, beká jighari da sifo utuaerira.’ 29 Kau daba aminga ava, roerasetena ava sirorurari gareva amo, nekasama areva, ‘Sifo utua iri, tuturo aridae erira.’

30 “Geka evia kotovo dae sise re-sena! Roera setena ava sirorurari,evetu genembo oroko siroredo en-dada irera, mendeni garera. Mendeniambarera, avata mendeni jo ambaeiroro sirorari garera. 31 Utu a endadadabarira, avata nanda geka jo dad-abae arira, evovodae irarira,” Iesuaminge sisira.

13:32-37 Iesu Furari Da Sifo Ava, GodNusuka Kasama Erira.

(Matthew 24:36-44; 25:13-14; Luke21:36; 19:12-13; 12:40; 12:38)

32Aminge sedo, sisira, “Avata EvetuGenembo da Koro+ nanjigo jovereghefurarira, ainda sifo amo, mave jokasama aeri. Aneya ne jo kasamaaeri, a God da Mandi barago, nujo kasama aeri. God Afa nusukakokasama erira. 33 Kaifa use irivu!Ainda beká mo: Evetu Genembo daKoro+ nanjigo jovereghe furarira ava,ne berefo bekári. 34 Sifo amo kauemingori. Genembo eni esa yari

dae kotetira. Kotedo, nunda sara-mana kakato aikena saramana nundanunda ijugetira. Aminguse, nu gurokaifa katokena setira, ‘Namoá kaifagigita use iri! 35 Ainda susu mo:ni kambo numamo nanjigo jovereghefurarira ava, erebunesa. Nu ungob-ughae, tumba soroda, sifoghae, oisonga furarira ava, ni berefori. 36 Niaviruraso na jovereghe furarena amo,jo eveva iraeri! Ava sedo, kaifa egogoghombe!’ aminge setira. 37 Akambo numamoá nunda guro kaifakatokena geka rea sisira amo, na dabaava nemokena resena. A na reanemokena resena emo, evetu gen-embo isambukena barago kau dabaava resena, ningivu! Namoá kaifagigita use irivu!” Iesu aminge sisira.

1414:1-2 Iesu Daoro Ambare Dae Sedo,

Manaka Garuseri.(Matthew 26:1-5; Luke 22:1-2; John

11:47-53)1 Jarige Yari da Kirumo+ a Yisti

Kanangara Ari da Kirumo+ jo aeirise, sifo etoto ainda gitida, fristi+da kokotofu a Moses da Geka ijugakakato+ tuturo edo, Iesu ufena sandidaoro ambare dae emboro kakovauseri. 2 Aminguse, eminge siseri,“Namonde Jarige Yari da Kirumo+da sifo aminda, jo ae arera. Aindatuka mo: amingarera amo, natofotomanako kirumodae totorugareraaimi, janje ekoko edo titigho areratanojo,” aminge siseri.

14:3-9 Evetu Eni Fira, Usuimi BudoIesu Da Jiroda Averegusira.

(Matthew 26:6-13; John 12:1-8)3 Iesu nu ira, reighi Bethany

aminda buvudo irise, genembojavo Simon Refero, ainda kambodateterusira. Tere anumbedo bayauriri, evetu eni usu damuka javo nard*ava budo fira, Iesu kena teterusira.Botoro ghamana javo arabasta aimi

* 14:3: Roera eni mo: tamo foyago da gekaimi ‘nard’ o ‘spikenard’ seraera amo, vive eniri. Vive ava budojasedo simbeoro muka voseraira. Ava budo, tamonda davari dae simbugedo ghuseri.

Page 103: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 14:4 100 Mark 14:20usera, ainda jokáda usu ava venderoiriri budo fusira. Usu muka budofusira amo, munonderi, a jo uvughaebaingoro aeri; ava sedo nunda minomo, teria bekári. Evetuá teredoira, Iesu kena buvudo botoro jighibejedo, usu nard aimi Iesu da jirodaaveregusira. 4 Averegetiri dadabetirigido, evetu genembo mendeniaminda irisera aimi, janje ekoko edo,tofo tofo se nininguseri, “Usu omonangedo soesa averegetiri dadabeti?5 Omo budo oriro aetera amo, aindamoni+ K3,000 avaga mutoro budo,makasi embokena ghasaetera amo,avori,” aminge sise, evetu aikenaghoghora siseri.

6 Avata Iesu nemokena sisira,“Dovu, evetué amingare! Ne redaenu dombuda resevu? Nu namokenaveka eveva etira. 7 Eregoseva: makasiembo ne sifo ghousa nemondedabade irá ghareva. Ava sedo, nemosonembari sareva amo, sonembuseirareva. O namo, jo namonde dabadesifo ghousa irae arera. 8 Averegetiraemo, nanda tamo simbugedo bufurugarera, aindae sedo etira. 9 Nageka beká resena! Ningivu! NandaBino Eveva reda ya buvari ningareraamo, evetué rea namokena etira ava,erá kotae eore dae sedo, vironu sise,nunda bino evia sise irarera,” amingesisira.

14:10-11 Judas Nu Ira, GitofudeDabade Iesu Dari Dae, Manaka Garuseri.

(Matthew 26:14-16; Luke 22:3-6)10 Setiri, nunda ambo jimbi 12

ainda jokáda, genembo eni, Keriotembo javo Judas aimi eredo, Iesu derebudo gitofu da ungoda fitari dae sedo,fristi+ da kokotofukena isira. 11 Irasetiri ningido, ivuga edo, numokenamoni mutari dae beka gagojuseri.Etero ningido, Judas nu tuturo edo,Iesu nange sandido nenda ungodafitaetira, ainda emboro ava kakovausira.

14:12-21 Iesu Nunda Ambo JimbideDabade, Jarige Yari Da Kirumo+ Ava

Useri.(Matthew 26:17-25; Luke 22:7-14, 21-

23; John 13:1, 21-30)12 Yisti (Yeast) Kanangara Ari da

Kirumo+ ainda sifo kakara tuturo eari,sifi (sheep) da mamandi Jarige Yarida Kirumo+ aminda iti mindari daesedo, de ojedo ghuseri. Sifo re-sena daba aminda, Iesu da ambojimbi numokena ategi useri, “Na-mane vasa ningiaminda ya, JarigeYari da Kirumo esimbugaoro dae ujueresi?” aminge siseri. 13 Setero,nu nunda ambo jimbi etoto dirigusesisira, “Yasivu Jerusalem teredo, gen-embo eni okia bu uvu dimbudo, furu-rari tambudo, nunda amboda yasivu!14Nu reda ya terarira amo, vasa dabaaminda yasivu teredo, kambo nu-mamokena sevu, ‘Ijuga kato emingesetira, “Na vasa reda tere, nandaambo jimbide dabade, Jarige Yari daKirumo+ simbugedo mindareri?” ’aminge sevu! 15 Aminge saovo, nunene bu ya kambo duruda, a dodo,viti vasa ikáda ijugari gareva. Vasaeveva mo aminda simbugetero irira,ava tambareva. Namondedae sedo,kirumo aminda simbugevu!”

16 Aminge setiri ningido, nundaambo jimbi etoto eredo era Jerusalemteteruseri. Teredo, roera isambu Iesusisira, ava tambudo, Jarige Yari daKirumo+ aminda simbuguseri.

17 Simbugetero ungobu iri, Iesununda ambo jimbi 12 ainde dabadeera teteruseri. 18 Tere anumbedo,bayau rise Iesu nemokena sisira, “Nanemokena geka beká sari dae erena.Namonde bayau rerera einda jokáda,genembo eni anumbirira aimi, namoágitofukena aito arira.” 19 Amingesetiri, namane dudukughedo, dubomema use, nusuka nusuka senininguse daba daba numokenaategi useri, “Ni mavedae resesi? Seningore! Ni namokena resesa, ai?”aminge siseri. 20Setero, nunemokenasisira, “Ne isambu 12 ava nane aghiusena ainda jokáda, genembo enimave, nangae ungo dabade bayausukada fati bu rerera amo, numori.

Page 104: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 14:21 101 Mark 14:3821 God da Geka jokáda rea gemberoirira amo, eviri:‘Evetu Genembo da Koro ambarira!’aminge gefuseri. A nu aminge siro-rarira. Avata, genembo mave aitoari ambarira amo, nu mema a bouvuteriago beká barira,” Iesu amingesisira.

14:22-26 Bajari Da Kirumori.(Matthew 26:26-30; Luke 22:14-20; 1

Corinth Embokena 11:23-25)22 Setiri dadabetiri, ne bayau

rise, Iesu nu farava budo, God kena‘aiyakoe’ sedo esimbugedo, jighiembebegedo nemokena ghasisira.Ghasise sisira, “Emo nanda tamori.Bu mindivu!” aminge sedo, 23 kotugoagha jighiri eretiri, God kena ‘aiyakoe’sedo, nemokena mutiri ne isamburiseri. 24 Mindido, Iesu sisira, “Emonanda ororori. Nanda ororoimi, Godnumokena ya buvari da emboro+seka, afigari dae erira. Evetugenembo digari da jebugadae sedo,nanda ororo averegaono vosedo,emboro+ afigarira. 25 Na nemokenageka beká resena! Na vaini (wine) jomindae irono, God sari nunda natofo+nunda vasa aminda ya terarera dasifo aminda, na vaini (wine) sekagoaminda mindarena.”

26 Iesu aminge setiri dadabetiri, neeredo yaru eni divudo, kamboá dodoenda jiro fumbari javo Orivi, amindaiseri.

14:27-31 Peter Iesu Ighagha AriraAva, Iesu Nu Giti Osa Sisira.

(Matthew 26:31-35; Luke 22:31-34;John 13:36-38)

27 Aminda ise, Iesu nemokenasisira, “Ne isambu na do sumbareva.God da Geka jokáda, rea aindae sedogembero irira amo eviri:‘God nu, sifi (sheep) kaifa kato dari

ambari gido, sifi sarigedonunda nunda sumbarera,’

God da Geka aminge resira. 28 Avatakotugo, God sari, na ambarida ghejebugedo erarena ainda amboda, naya frovensi Galilee aminda buvuru-turono, ne amboda furareva.”

29 Aminge setiri, Peter numokenasisira, “Bajari, ninda mendenii niighagha edo doyarera tanojo. Avatanamo, ni itako jo doyae arena,” Peteraminge sisira. 30 Setiri, Iesu numo-kena sisira, “Na nimokena geka bekáresena! Oroko tumbaghae, kokoraumbu etoto naká sifo jo karigae irari,ni na umbu etodaba naká ighaghaaresa,” aminge sisira. 31 Setiri, Pe-ter nu kovionoghae sisira, “Na ni joighagha ae beká arena! Na nan-gae dabade ambarera amo, avori!”aminge sisira. Kotugo, nunda ambojimbi isambu, ne geka daba ava siseri.

14:32-42 Iesu Ira Reighi Javo Getse-mani Aminda Buvudo, Vare Jokáda Ba-nungusira.

(Matthew 26:36-46; Luke 22:39-46)32 Iesu nunda ambo jimbide dabade

era, reighi javo Getsemani amindabuvudo, nu nemokena sisira, “Neeminda anumbirovo, na ya omindabanungarena.” 33 Aminge sedo,nu Peter, James, a John ava budo,nemonde era vasa esike fetedo,Iesu nu dubo mema ambari ekoava usira. 34 Etiri, nemokena sisira,“Nanda dubo jokáda, bouvu mindafubeká ava erefufena. Fufuse, naambududurerena. Ne diti fakara edo,eminda fetedo namo kaifa ururuvu!”

35 Aminge sedo, ne dodo itako iradombui du fasedo, nu nange memada sifo ovia darigaetira, aindae ba-nungusira. 36 Banunguse sisira, “Arie,Afako! Emo, isambu nine ari dakaugori! Mema teria namokena re-fira evia, saso darigaeti! Avata jonanda uju ava ae arena, ninda uju avaarena.”

37 Aminge sedo, nu erejovereghedo, nunda ambo jimbikenaira buvudo, ne fafase avéro tafusira.Tambudo, nu Peter kena sisira,“Simon, fasiresa, ai ravesa? Ni redaesifo tufako jo diti fakara edo, naitako kaifa aeri?” 38 Aminge sedo,nemokena sisira, “Erá Satan foa nemodereuri ari eko eove dae sise, ditifakara edo banungevu! Nenda ujua kotari namokenari. Avata nenda

Page 105: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 14:39 102 Mark 14:60tamo imboe edo, diti bouvu etiri, nefakina jo ae ereva.”

39 Aminge sedo, nu jovereghe irabanunguse, geka daba ava sisira.40 Setiri dadabetiri, jovereghe irabuvudo, ne sekago diti bainghetirifafase avéro tafusira. Avori, nediti fainghedo numoá gido, geka saribuniseri.

41 Etero, Iesu sekago jovereghe irabanungedo, jovereghe fira buvudosisira, “Ne ravava amo, nangetiraimikotugo sekago fase ravevu? Avori,sifo buvira! Oroko, Evetu Genemboda Koro+ ari ekoko embo da ungodafitarira. 42 Erevu namonde ya gaore!Givu! Genembo namo aito erira amo,evia buvirere!” aminge sisira.

14:43-52 Iesu Sanduduseri.(Matthew 26:47-56; Luke 22:47-53;

John 18:3-12)43 Iesu aminge siri, nunda ambo

jimbi 12 ainda eni javo Judas firabuvurutusira. Fristi+ da kokotofu,Moses da Geka ijuga kakato a Jusiembo da babojegari, ne evetu gen-embo mendeni dirigetero kaiya agandigha ava budo, Judas de dabadefera buvurutuseri. 44 Giti, ne jo javiedo furae irise, gitofu Iesu kau nangekasama aetera aindae sedo, Judas nueminge sisira, “Sandi muno arenaamo, numora avori. Ururono amindakasama edo, numoá sandido kaifa usebu yasivu!” aminge sisira. 45 Judasgitofude dabade fera buvudo, Judasdambu Iesu kena ira sisira, “IjugaKato, iresa!” aminge sedo, Iesu sandimuno usira. 46Amingetiri gido, gitofufera Iesu sanduduseri.

47 Sandudero, genembo eni amindafetirisira aimi, nunda kaiya bu jighirieretiri, fristi+ da giti jighari aindasaramana kato da dengoro ava jegafugetiri dudurusira.

48 Ainda amboda, Iesu nemokenasisira, “Ne redae kaiya a gandighabudo, namo sandari dae sedo refevu?Na jo tafasara kato iraeri. 49Namondesifo ghousa God da Kamboda+ irise

ijugedo ghusena amo, ne nangusir-aimi aminda na jo sandae edo ghu-sevu? Avata ne emingereva dabeká mo: God da Geka rea resira,ava beká are dae sedo, nene etevosirorerira,” aminge setiri, 50 nundaambo jimbi isambu oju edo, nu dosufuseri. 51 Sufero, mandi gimasa eniemboi avisira amo, nu Iesu da ambodafiri gido, numo sandari dae etero,52 sumbiri, embo ujuge duriri, nu tefotamoi sufusira.

14:53-65 Iesu Koto Ari Dae Sedo, BudoIseri.

(Matthew 26:57-68; Luke 22:54-55, 63-71; John 18:13-14, 19-24)

53 Amingetiri, Iesu budo era, fristi+da kokotofu da giti jigharikena buvu-rutuseri. Fristi+ da kokotofu, evetugenembo da babojegari, a Moses dageka ijuga kakato+ totorugedo irero,Iesu bu teteruseri.

54 O Peter mo, nu itako ambokenafetiriri, Iesu budo ero, nu amboda am-boda udo ira fristi+ da giti jighari dakambo furu aminda teredo ofotighidabuvudo fefetusira. Fetedo, ungo atamesari dae sedo ira, isoro kakatomendeni ainde dabade anumbusira.

55-56 Avori, fristi+ da kokotofu akaniseremane isambu aminda totoru-gusera aimi, Iesu daoro ambare daesedo, susu kakova useri. Susu tam-bari dae sedo, setero evetu genembomendeni fera teredo, Iesu dae ajisiseri. Ne gungubo teria futo sis-eri. Avata numo saoro ambari dasusu eni jo tambaeri. 57 Ainda am-boda, mendeni ere fetedo gunguboosa sise, nundae eminge siseri, 58 “Nueminge siri namane nininguseri, ‘Godda Kambo+ evetu genemboimi itu-tusera ava, nane bejedo sifo etodabanaká ainda jokáda, nasukako itono fe-tarira, jo enii na sonembae arera,’ nuaminge setiri namane nininguseri.”59Aminge sisera avata, nenda geka jomendo dabako aeri.

60 Etero, fristi+ da giti jighari erefetedo, Iesu kena ategi usira, “Gekasetera aindae, ni rejo eni saresa?Evetu genembo resera emo, geka

Page 106: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 14:61 103 Mark 15:7bekári?” 61 Aminge sisira, avata Iesunu beka dodo geka rejo eni jo saeri.Etiri, fristi+ da giti jighari sekago Iesukena ategi usira, “Se ningore! Godnamonde kakara eraera, ainda Mandinu evetu genembo da ari ekoko kotedoyari dae sedomutari sisira amo, ni-mori, ai?” 62Aminge setiri, Iesu sisira,“Resesa avori! Ne amboda EvetuGenembo da Koro+, God Fakina Katoainda ungo gimandukena anumbirarigareva, a kotugo utuda ghe forogajokáda vose fururari gareva.”

63 Aminge setiri ningido, fristi+da giti jighari janje eko etiri, nundatamo asugari jighi ijejegedo sisira,“Ningevu! Nu aminge siri, Godda javo eko erira. Geka eni redaeningareri? 64 Nunda ari eko ava, tofosiri niningerevere! Ava ne nangeerekotevu?” setiri, ne isambu numoádaoro ambare dae siseri.

65 Sedo, mendeni tuturo edo numo-kena kosiva edo, embo budo fera ditigajedo, nu umbebaimi doruse sis-eri, “ ‘Ni God da feroveta,’ seraesa.Ava sedo, se ningore! Ni mave ere-dori?” aminge setero dadabetiri,fristi+ da isoro kakato, nembaragoIesu doruseri.

14:66-72 Peter Nu Iesu Ighagha Usira.(Matthew 26:69-75; Luke 22:56-62;

John 18:15-18, 25-27)66 Peter nu kambo ofotighida

anumbiriri, fristi+ da giti jighari dasaramana kato gagara eniimi fira,67 Peter ungo ata mesise anumbiriri,ava fuge gido sisira, “Evetu genemboNasareth embo genembo javo Iesuainde dabade deinghedo ghusera,ainda eni nimori,” aminge setiri,68 Peter ighagha use sisira, “Ni gekaresesa amo, na bunariri!” amingesedo, nu eredo ira, emboro békadafetiriri, kokora beka sisira. 69 Setiri,gagara daba aimi, nu aminda fetiririgido, sekago evetu genembokenasisira, “Genembo emo, nu Iesu daeniri,” sisira. 70 Avata nu sekagoighagha usira. Ainda amboda, evetugenembo aminda fetirisera aimi

siseri, “Geka bekári. Nimo Galileeembori; ava sedo, ni nunda eniri!Amo jo ighagha ae aresa!” 71 Amingesetero, Peter God da javoda bekagagojuse sisira, “Na gungubo sarenaamo, God na darira. Genembo resevaamo, na bunari bekári!”

72 Aminge siri, kokora sekago sifokarigusira. Sifo karigiri, Iesu reanumokena sisira ava Peter kotisira,“Kokora umbu etoto naká sifo jo kari-gae irari, ni na umbu etodaba nakáighagha aresa.” Peter ava kotedo tu-turo edo sorara janjagughae usira.

1515:1-15 Iesu Budo Era, Pilate Da Dom-

buda Koto Useri.(Matthew 27:1-2, 11-14; Luke 23:1-5;

John 18:28-38)1 Sifo atetiri, fristi+ da kokotofu,

evetu genembo da babojegari, aMoses da Geka ijuga kakato+, kanisereisambude dabade manaka garuseri.Manaka gaetero dadabetiri, ne Iesuseiniimi (chains) bundedo budo era,Rome embo da kotofu, javo Pilate,frovensi Judia kaifa edo ghusira,nunda ungoda fifituseri. 2 Fitero,Pilate da dombuda fetetiri, PilateIesu kena ategi usira, “Se ningone!Geka bekári: ni Jusi embo da kiniri,ai tefo?” setiri, Iesu minonda sisira,“Ava nine resesare!”

3 Aminge setiri, fristi+ da kokotofunundae aji sise, geka ekoko mendenimendeni siseri. 4 Setero, Pilate sek-ago ategi usira, “Ni dara eraesa ageka sembae seraesa ava, gegenemboei sero niningeresere. Ava sedo, niredae mino jo sae eresi?” sisira.5 Avata Iesu amboda geka eni josae usira. Amingetiri gido, Pilatebunisira.

6 Jarige Yari da Kirumo+ aindasifoda, Pilate sifo ghousa emingedoghusira. Dibura embo eni nenda ujuava, natofoi benunu seoro ningido,nu doyeari tefo foa buvudo ghuseri.7 Sifo aminda, genembo gogore katoeni javo Barabbas dibura jokádairei. Natofo mendeni gavana imboe

Page 107: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 15:8 104 Mark 15:26

use, titigho usera ainda sifo aminda,Barabbas resena eimi, genembo enidetiri ambududurusira. 8Avori, Pilatenu genembo eni doyari ya buvaetiraava kotise iriri, evetu genembonatofogo Pilate kena fera buvudo,Pilate da kiki setena evia kotise,tuturo edo genembo eni diburada ghefoa buvare dae sedo, benunu siseri.9 Benunu setero, Pilate nemokenaategi usira, “Avori, ne mavejoá ujuerevu? Na saono, Jusi embo nendakini (king) ava foa isaghada buvare,ai? Sevu ningone!” 10 Aminge sisirada beká mo: nu kasama usira, fristida kokotofu a Jusi embo da babojegarine, evetu genembodigari Iesu da gekaningido ghusera ava gido, dubo ekoetiri, nu aindae sanduduseri.

11 Avata natofo nange Barabbas foabuvare dae benunu saetera ava ko-tise, fristi+ da kokotofu natofo daghamo deretiri eretiri, ne Barabbasfoa buvare dae setero, 12 Pilate sek-ago nemokena ategi usira, “Atá, nagenembo eni, Jusi embo da kini (king)seraeva emo, nange areni!” amingesetiri, 13 ne koko sedo, “Amo, arafadege!” siseri. 14 Setero, Pilatesisira, “Atá, nunda dara rejori? Sevuningone!” setiri, ne koko sedo fumbuaruguse siseri, “Arafa dege!”

15 Aminge setero, Pilate nu, evetugenembo dubo eveva aoro dae sedo,emingusira. Nu Barabbas dotiri firaisaghada buvurutusira. Ainda am-boda nu setiri, nunda mendeni Iesubudo ambíimi doruseri. Detero, Pilatenu arafa daoro dae sedo, isoro kakatomendeni da ungoda fifitusira.

15:16-20 Isoro Kakato Iesu Dere Jiseri.(Matthew 27:27-31; John 19:2-3)

16 Isoro kakato aimi Iesu budoera, gavana da kambo mindafuainda furu da guro aminda teredodendeguda buvurutuseri. Dendeguda javo mo, ‘Praetorium’ seraera.Aminda buvudo, kori setero, nenda

mendeni isambu fera totoruguseri.17 Totorugedo, ne embo unju tamoibudo fera Iesu kena asuguseri.Asugedo, ne asi titifaghae bu kefu edokau kini (king) da kekesa avaga edo,nunda jiroda asuguseri. 18 Asugeterofetetiri, tuturo edo nu dere jise, ategiuse sedo ghuseri, “Orokaiva! Jusiembo da kini buviro! Orokaiva!”aminge sedo, 19 ambii budo nundajiroda doruse kosiva use bainghedoghuseri. 20 Dere jirero dadabetiri,nenda embo unju tamo Iesu kenaasugusera ava kosughedo, tofo nundaava bu fera numokena asuguseri.Amingedo, nu arafa dari dae sedo,jumbudo iseri.

15:21-32 Iesu Arafa Doruseri.(Matthew 27:32-44; Luke 23:26-43;

John 19:17-27)21 Emboro soroda, Sairin embo

genembo eni, javo Simon ava,reighi Jerusalem teteriri tambudo,kovionoghae setero, nu Iesu dakorosi ava fufusira. (Simon resenaemo, nu Alexander a Rufus ghae danumamori.)

22 Avori, ne Iesu budo era, reighijavo Golgota, aminda buvurutuseri.Golgota resena, einda tuka monamondeda gekaimi, ‘Ambari Emboda Jiro Aghati da Vasa’ seraera.23 Aminda buvudo, nu erá memaitatameure dae sedo, vaini (wine)budo a fiyogha eni, moor (myrrh)*seraera, ainghae baingoro edofutuseri. Futusera avata, nu jo bae,dotutusira.

24-25 Dotiri, iji vitiri (9 koroko), Iesutautaimi arafa detero takegha etiri,nunda tamo asugari kosughe budo,mave nunda embo boka ningiava bae-tira, ava kasama ari dae sedo, kikin-doro garuseri.

26 Etero dadabetiri, nu redae kotousira da susu ava ijugaoro kasamaaoro dae sedo, faiya gembudo Iesu da

* 15:23: Jusi embo roera javomoor (myrrh)nange eoro siroredo ghusira ava, Matthew 2:11 ainda durudategaresa. Tuka redae Iesu kena futusera ava, namonde jo kasama e gogoghombaeri. Avata kasama kakatomendeni da kotari mo: moor futusera amo, Iesu erá mema itatameure dae sedo futuseri.

Page 108: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 15:27 105 Mark 15:42jiro agada detero takegha usira, amoeviri:“Emo Jusi embo da Kiniri!”aminge gefuseri.

27 Tafasara kakato etoto nakáábarago budo era, Iesu de dabadearafa doruseri, eni gimandukena, aeni umbefukena. 28Amingero, God daGeka rea sisera ava isagha usira. Amoeviri:“Nu ari eko embova kotise siseri.”†

29 Evetu genembomendeni foa Iesugi dariguse, dere jise gifua gitorotorouse sedo ghuseri, “Ai, makoede! Nierekotesa amo, ni God da Mandiri. Aeni mo: ni God da Kambo+ jighi be-jedo, sifo etodaba naká, ainda jokádasekago itaso fetare dae sisesi. 30 Avasedo, tofo sonembedo korosida ghevose fete gaore!” ne aminge sedoghuseri.

31 Kau daba aminga ava, fristi+da kokotofu a Moses da Geka ijugakakato+, ne Iesu dere jise tofo tofose nininguseri, “Nu seari, evetu gen-embo mendeni jejebugedo ghuseri.Avata nu nangetirai tofo sonembedovosae eri! 32 Nunda kotari mo: Godnamondeda ari ekoko kote doyari daesedo, Genembo eni mutari sisira amo,numori. A nunda kotari eni mo:namonde Israel embo da kini (king)mo numori. Ava sedo, tofo sonem-bedo korosida ghe vose foa fetariraamo, namonde gido nu tumondar-era,” aminge sedo ghuseri. Kotugo,tafasara kakato Iesu de dabade arafadorusera aimi, nengae Iesu dere jiseri.

15:33-41 Iesu Ambududurusira.(Matthew 27:45-56; Luke 23:44-49;

John 19:28-30)33 Isonga (12 koroko) iri, reighi

isambu aminda tumba jido iriri ira,ungobu (3 koroko) iri, reighi sekagousasa usira. 34 Ungobu iri, Iesu kokosisira, “Eloi! Eloi! Lema sabatani!”Ainda tuka mo: namondeda gekaimisaeteri, “Nanda God! Nanda God!Redae na dotesi?”

35 Aminge setiri, evetu genembomendeni aminda fetirisera aimi, sem-bae ningido eminge siseri, “Ningivu!Nu God da feroveta javo Elijah, aindaekori resira,” siseri. 36 Iesu amingesiri, genembo eni sumbu viti fetedo,roera eni sofeya ava budo, faraghomendoda vakimbedo, vaini (wine)dokegha ainda jokáda fatiri sasakaetiri, budo ira, Iesu mindare dae sedo,nunda bekada fifituse sisira, “Na-monde gaore! Elijah foa nu sonem-barira, ai tefo?” aminge setiri, 37 Iesubeka mindafugo koko sedo, ghamoasegari dotutusira.

38 Ambududuriri, God da Kambo+ainda jokáda, nunda vasa kakara ava,evetu genembo erá tere gido ambeoredae sedo, embo teria eniimi gajeteroireira ava, soroda ijejege ikáda ghevose fira, duruda buvurutusira.

39 Etiri, isoro kakato da giti jighariIesu da dombuda fetirisira aimi, Iesunange ambududurusira, ava gido,“Geka bekári: emo God da Mandiri!”sisira.

40 Iesu ambududuriri, evevetumendeni ne esike fetirise gosuseri.Evevetu resena ainda jokáda mo,evevetu eviri: Magdara embo evetueni javo Mary, Mary da nunombo,amo James Kitako nengae Joses ghaeda noi, a Salome ri. 41 Evevetu resenaeimi, ne Frovensi Galilee ghedofera, Iesu de dabade deinghuse nusonembedo ghuseri. Evevetu resena,a kotugo evevetu digari, Iesu dedabade viti fera reighi Jerusalembuvurutusera, ainde dabade esikefetirise gosuseri.

15:42-47 Iesu Da Tamo Budo Era Fu-ruguseri.

(Matthew 27:57-61; Luke 23:50-56;John 19:38-42)

42 Sifo atarira amo, Jangutari daSifori. Ava sedo, ungobu iri gido, Ari-matia embo genembo eni javo Joseph,fakina edo ira, Iesu da tamo budo

† 15:28: Tuturo 28 da geka, Baiboro (Bible) mendeni ainda jokáda fitero irira. O Baiboromendeni aindajokáda jo fitoro teraeri.

Page 109: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 15:43 106 Mark 16:12ya furugari dae sedo, Pilate kena be-nunu sisira. 43 Joseph resena emo, nugenembo binonderi, a kotugo kanis-ere jokáda irei. Numbarago God foanunda natofo+ kaifa arira da sifo avakaifa use irei. 44 Nune eredo ira Pi-late kena teredo, Iesu da tamo mu-tari bu ya furugari dae sedo, benunusetiri ningido, Pilate dudukughusira.Dudukughedo, isoro kakato da gitijighari aghi etiri fira buviri, ategiusira, “Iesu ambira ai, jebuga irira?”setiri, 45 giti jighari amo, “Anakoraambira!” sisira. Setiri, Pilate Iesu datamoá Joseph kena mutoro dae sisira.46 Aminge setiri, Joseph mane eredoera, embo yokura foyago ava ombudobudo fera, Iesu da tamo korosida ghebu fitero vosetiri, simbuge doghedobudo era, ofofo eni ghamana toka ba-sisera, aminda bu teredo fifituseri. Fi-tido, ghamana mindafu ava afufeteroira, aimi toka gagojusira.

47 Nu reda fifitusira ava, Magdaraembo evetu javo Mary, nunomboJoses da noighae aminda irise, nenegosuseri.

1616:1-8 Iesu Ambarida Ghe Jebugedo

Erorusira!(Matthew 28:1-8; Luke 24:1-12; John

20:1-10)1 Jangutari da Sifo dadabetiri gido,

Magdara embo evetu javo Mary,a nunda nunombo, James da noi,a Salome, nemonde dabade era,usu eni muno futo ava, Iesu datamonda davari dae sedo, ofuseri,2Amingedo, Fura Tomanako ataeghaebeká sifo atutiri, evevetu aimi eredoofofoda iseri. 3 Ofofoda ise siseri,“Namondedae ghamana teriaó,mave afufari darigari namondeterareri?” aminge sise, 4 diti fugegosusera amo, ghamana mindafuamo anakora afufedo darigetiri,

toka isagha edo iriri gosuseri.5 Gido, era tokada teredo, mandigimasa eni tamo asugari foyago aimiasugedo, gimandukena anumbiriri gidudukughedo buniseri. 6 Bunéro, nusisira, “Erá buneove! Ne Nasarethembo genembo javo Iesu arafadorusera ava kakova ereva, ai? Numoambarida ghe jebugedo eretira! Nueminda tefori. Nunda tamo redafitero fasusira, ava ijugaono gaove!7 Yasivu! Nunda ambo jimbi, Peterde dabade, nemokena eminge sevuningore! ‘Nu frovensi Galilee amindagiti erira. Ava sedo, ne eredo nundaamboda yasivu, aminda tambove!Nu aminda tambari mo, nu anakorajebuga irise, setiri ne niningusevu.’ ”8Gimasaá aminge setiri, ne jovereghefera isaghada buvudo sufuseri. Aindasusu mo: ne oju edo dudukughedo,ungo ata dadadaghuseri. Ne oju bekáava usera ava sedo, ne sumbudo erareighida buvurutusera amo, ne osa josaeri.

16:9-18 Iesu Umbu Etodaba Naká Is-agha Etiri Gosuseri.*

(Matthew 28:9-10, 16-20; Luke 24:13-49; John 20:19-23; Ekaresia 1:6-8)

9 Iesu nu Fura Tomanako aindasifoghae ambarida ghe jebuge eredo,Magdara embo evetu javo Mary kena,isagha etiri gosusira. Mary resenaemo, numokena giti sukaru 7 aimiasugetero ireira ava, Iesu nundajokáda ghe ondiri vose dariguseri.10Mary Iesu gido, jovereghe ira, Iesuda kokomana dubo mema use sorarausera aikena buvudo, Iesu erorusirada bino ava osa sisira. 11 Emingesisira, “Iesu ambarida ghe jebugedoeretiri na geni!” aminge setirininingusera avata, ne manamana edojo tumondae useri.

12Ainda amboda, Iesu da kokomanaetoto naká, emboroda deinghudo ero,Iesu dombu beka jovereghe kau eni

* 16:8: Evetu genembomendeni, gekaMark 16:9-18 jokádamo,Mark nune gembariá seraera, omendenigenembo eniimi gembariá seraera. Nenda kotari, Iesu erorusira ainda amboda nu rea usira ava kotise,genembo resera eimi nune, Mark geka giti gefusira, aminda avagaya edo gefusira. Ava sedo Baiboromendeni aminda gekaé ‘footnote’ jokáda (amo ‘page’ duruda) tambaresa.

Page 110: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Mark 16:13 107 Mark 16:20edo, nemokena isagha usira. 13 Nukasama edo, jovereghe era buvudo,nenda kokomana isambukena osa sis-eri. Avata nenda geka barago, jotumondae useri.

14 Ainda amboda, Iesu da ambojimbi 11 aimi, ne bayau rero, nunemokena isagha etiri gosuseri. Nediti jo basari nu tumondae useraaindae, nu dombuda sisira. Aindasusu mo: Iesu ambarida ghe je-buge erorusira ava, evetu genembomendenii gido era nunda ambo jim-bikena osa setero niningusera avata,nenda gogoreimi use, jo tumondaeuseri.

15 Dombuda sedo, ainda ambodanemokena sisira, “Nanda Bino budoreighi isambu aminda yasivu! Natofoisambukena sevuningore! 16Mave tu-mondedo bafataito arira amo, jebugaevovodae irari ava tuve budo, Godda vasada teredo sifo ghousa irarira.Avata mave jo tumondae arira amo,na saononumoari ekokominomutarivasada terarira. 17Mave tumondariraamo, nu fakina edo tano mendenimendeni use emingarira. Nandajavoda a nanda fakinaimi, nu sukaruondari vose darigarera. Asisi Kakaranumokena asugari, aviva joveregharigeka mendeni nu bunari ava, nundabekaimi sarira. 18 Jingabu bu jigharigambarira amo, nu jo ambae arira.Kae mindarira amo, nu jo ambaearira. O, evetu genembo kae tambudoirarera amo, ungo tamonda fitari, nejejebugarera,” aminge sisira.

16:19-20 Iesu Utuda Vitisira.(Luke 24:50-53; Ekaresia 1:9-11)

19 Setiri dadabetiri, God setiri Iesuutuda vitisira. Vitíra teredo, God daungo gimanduda anumbusira. 20Etiri,nunda ambo jimbi era reighi isambuaminda, Iesu da Bino ava osa sedoghuseri. Bajari nu sonembeari, nundaambo jimbi tano mendeni mendenieoro siroredo ghusira. Amingesiroreari gido, nenda geka mo gekabeká ava, evetu genembo kasama edoghuseri.Avori, nanda geka tano eviri.

Page 111: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 1:1 108 Luke 1:13

Luke KakaraLuke Kakara mo, Greek embo eni,

javo Luke, nune gefusira. Numodoge-tari. Nu Iesu da ambo jimbide dabade,deinghedo ghusira. Nu jo Jusi embokotise gembaeri. Amo nu, nundanatofo Greek embo, a kotugo natofomendeni tumondaoro dae sedo ge-fusira. Nu jo Luke Kakara avanembogembaeri. Nu God da Geka eni, Ekaresia,ábarago nune gefusira.

Luke nu genembo eni, javoTheophilus kotise, buku emo ge-fusira. Theophilus da tuka mo,‘God Dubo Bari Katori’. Ava sedonamonde erebunera, Luke, genembobeká eni, javo Theophilus ava kotise,numokena gefusira. O nu, evetugenembo mave God dubo buraeraaikena, buku emo gefusira.

Iesu mo, namonde evetu genemboisambu da Koro, ã namonde isambusonembari dae sedo fusira, ava ijugaridae sedo gefusira.

Luke Geka Gefusira, Ainda MendoMendo Mo Eviri.

1:1-4 Geka da tuturori.1:4–2:52 John Bafataito Ari Kato

nengae Iesu ghae, nangesiroruseri.

3:1-20 John Bafataito Ari Kato sara-mana edo ghusira.

3:21–4:13 Iesu bafataito etiriainda amboda, Satan ira Iesudederusira.

4:15–9:50 Iesu frovensi Galileeaminda deinghuse, vironu sedoghusira.

9:51–19:27 Iesu frovensi Galileeghedo ira, Jerusalem buvuru-tusira.

19:28–23:56 Fura Kakara aminda,rea sirorusira.

24:1-53 Iesu ambarida ghe jebugeeretiri, nunda ambo jimbi geroutuda vitisira.

1 Arie, Theophilus ko! Na ni ategibeká ava erena. Namanenda jokádarea sirorusira ainda Bino ava, evetu

genembo digari aimi osa sise, gem-bero irira. 2 E jo duboi kotise gem-baeri. Evetu genembo mendeni ditimokoi gido, Iesu da bino evia, vironuseoro ningido ghusera, ava gefuseri.3 Ava sedo, kotofuko, nane kotisenaamo, eveva mo: na nindae gembugogoghombaeteni. Ainda beká mo:na roera digari emo isambu, nundatuturo da ghe ijuje ningi gogoghom-buseni. 4 Na emingerena ainda tukamo: ni rea niningusesa ainda bekáava, kasama e gogoghombaetesi. Yaribudo gi!

1:5-25 John Bafataito Ari Kato Siro-rarira Ava, Aneyaimi Fira Osa Sisira.

5 Kini (King) Herod nu reighi Is-rael kaifa use ireira ainda sifoda,God da fristi+ eni javo Zechariah irei.Zechariah resena emo, nu Abijah daimendiri. A nu Abijah da imemesiridedabade, God da Kamboda+ fristi+ dasaramana edo ghuseri. Noaro dajavo mo, Elizabeth ri. Elizabethda numamo mo, numbarago fristiri.6 Zechariah noaroghae mo, God dadombuda veka eveva use, Nunda aghodari kaifa e gogoghombedo ghuseri.7 Nengae erova irarara edo, evetakoembako useri.

8-9 Avori, fristimane God daKamboda+ saramana edo ghuseraava, Zechariah nunda boanda ari daesedo, ira Jerusalem aminda saramanause irei. Fristi+ da kiki mo eviri:mavejo mavejo yabiyabina (incense)oltada (altar) dungedo ghaetira ava,gategari dae use, kikindoro avavagagaedo ghuseri. Sifo eninda kikindorogarusera amo, Zechariah da javoava isagha etiri gido, nu eredoira God da Kamboda+ yabiyabina(incense) God kena dungari avaredae sedo teterusira. 10 Nu amingirisifo aminda, evetu genembo digariisaghakena fete banungero, 11 aneyafira Zechariah kena olta (altar) beinagimandukena isagha usira. 12 Isaghaetiri, nu gi dudukughedo oju usira.13 Oju iri, aneya numokena sisira,“Zechariah, erá oju eose! God ninda

Page 112: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 1:14 109 Luke 1:35benunu ningira. Ava sedo, nearoElizabeth kauri edo mandi fumbarira.Mandi javo mo, John jighareva.14 Numo sirorarira amo, ne ivugause dubo eveva beká ava areva, ãevetu genembo mendeni baragoivuga beká ava arera. 15 Mandi amo,nu God da dombuda kotofuko edoirarira. Vaini (wine) o uvu fakarajo mindae arira. Nu jo sirorae, noida tininda irari, Asisi Kakara aiminumokena asugarira. 16 Asugarigido, nu Israel embo digarigo ava,nenda Bajari God kena unumbe bujovereghe furarira. 17 Nu God daferoveta Elijah da kau aminga ava edo,God da Asisi ã God da fakina aimi, gitiyama Bajari da emboro simbuguseirarira. Sasingu noi numamode bufoa tatari dubo dabako arera. Kotugo,gogore kakato ábarago bu joveregharikotari eveva ava kotarera. Aminguse,nu Bajari da natofo nenda dubo jokáesimbugururari iroro furarira,” aneyaaminge sisira.

18 Setiri, Zechariah mino numo-kena sisira, “Na nangedo ni tumon-dareni? Namane Elizabeth ghae eve-tako embako eteri,” aminge setiri,19 aneya sisira, “Nanda javo Gabrielri. Na sifo ghousa God da dombudairá gheraena. Na, Nune dirigetiribino eveva evia nimokena osa saridae ojigheni. 20 Ni nanda geka eviajo tumondae eresa avata, geka eindabeká mo sirorarira. Ava sedo, ni bekaguga ari iraso, ninda mandi sirorarigido, beka afigarira,” aneya amingesisira.

21 Nengae God da Kamboda+geka sero, evetu genembo isaghadafefetusera amo, kaifa e jarutuseri.22Bunise irero, Zechariah fira buvudobeka sari bunisira, ava gosuseri.Gosero, aneya rea setiri niningusiraava, ungoi ijugetiri gosuseri. Gido,ne kasama usera amo, aneya firanumokena isagha etiri, diti mokoigosusira.

23 Zechariah da saramana sifo dad-abetiri, nu Jerusalem dodo jovereghenatida isira. 24 Ira natida buvudo irise,

noaro Elizabeth kauri usira. Kauri edojo deinghae kamboda irise, tambunoghabu soveni taukaka dadabusira.25 Dadabetiri sisira, “Aiyakoe! Giti naerova iriono, evetu genembo na derejireoro meka gido ghuseni. OrokoáBajari sonembetiri na dubo eveva useirena,” aminge sisira.

1:26-38 Iesu Sirorarira Aindae, AneyaAghi Edo Osa Sisira.

26 Elizabeth kauri edo iriri, tam-buno ghabu soveni dadabetiri aindaamboda, God sekago nunda aneyajavo Gabriel ava dirigetiri, FrovensiGalilee, reighi Nasareth aminda isira.27 Gagara javo Mary kena, geka osasari dae isira. Gagara emo, nu gen-embo javo Joseph kena, vai are daesedo datu dighero irei. Joseph resenaemo, nu Kini (King) David da imendieniri. 28 Aneya ira buvudo, emingesisira, “Mary, iresa. God nindairari evevago ava gido, ivuga erira.Ni ategi use esimbugerira,” amingesisira. 29 Setiri, Mary nu aneya dageka ava ningi dudukughedo geka datuka ava bunisira. 30 Etiri, aneyasekago numokena sisira, “Mary, eráoju eose! God ni dubo ererurira.31 Ni kauri edo, mandiá fumbaresaamo, nunda javo Iesu jigharesa. 32Nukotofuko arira. God Teria Bekáaimi, nundae ‘nanda Mandi’ sarira.Kini (King) David evetu genembokaifa e gogoghombedo ghusira; kaudaba aminga ava, namondeda Ba-jari God sari, ninda Mandi koto-fuko edo, 33 nune nembua Jacobda imemesiri evovodae kaifa uru-rari irarera. Nunda fakina jo tanoae arira,” aminge sisira. 34 Setiri,Mary mino aneyakena sisira, “Nukau nange nangedo namokena siro-rari? Na jo genemboghae iraeri,”aminge sisira. 35 Setiri, aneya numo-kena sisira, “Amo jo genembo dafakinaimi sirorae arira. God nundaAsisi Kakara mutari nimokena voseasugarira. Aminguse, God da fak-ina aimi afuregari, ni Mandi Kakara

Page 113: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 1:36 110 Luke 1:59

fumbaresa. Aindae sedo, God nun-dae ‘nanda Mandi’ sarira. 36 Nindaghato Elizabeth ava kote gi! Nu‘erovava’ sedo ghuseri. Nu evetakoavata, oroko nu kauri edo iriri, tam-buno ghabu soveni sembudo ghabusovenida dabako ava dadabari daeerira. 37 God kena fakara eni tefori.Nu rea sarira amo, beká sirorarira,”aminge sisira. 38 Setiri, Mary numo-kena sisira, “Na Bajari da aderi. Avasedo, nunda uju setesa amo, namo-kena sirorare!” aminge setiri, aneyaeredo darigusira.

1:39-45 Mary Elizabeth Kena Isira.39 Ainda amboda, Mary nunda

roera bibitai simbuge bu eredobeina doririkena ira, Judia frovensibuvudo, nunda ghato da reighiaminda buvurutusira. 40 Buvudoira Zechariah da kamboda teredo,nunda ghato Elizabeth gido ategiusira. 41-43 Ategi etiri, nundaghato Elizabeth ava niningiri, kokoinunda tini jokáda dudukughedo javijavi usira. Amingiri, Asisi KakaraElizabeth kena vose asugetiri, nudubo kotedo beka fainghe sisira,“Arie, ni nanda Bajari da noiri!Ava redae namokena ojesi? Naneeredo nimo gari dae yaetena, avaavori. Namokena ojighesa aindae,na ivuga beká ava erena. God niesimbuge gogoghombusira. Nindamandi fumbaresa amo, numbaragoesimbuge gogoghombarira. 44 Niategi eso, kokoi nanda tininda avaningido, ivuga use javi javi etira.45GekaBajari da aneya aimi nimokenasisira, ava beká are dae sedo tumondegogoghombusesi. Aindae sedo, Bajarini esimbugerira,” aminge sisira.

1:46-56 Mary God Kena Sakai Sise,Yaru Didivusira.

46 Aminge setiri, Mary emingesisira,“Nanda ghamo joká isambuimi, Ba-

jarikena sakai resena.47-49 Nanda asisiimi ivuga erira.

Ainda susu mo: na sabuari, avataGod Fakina Kato namo kotedosonembuse veka eveva erira.

Ava sedo, orokoá evetu genembo tu-turo edo, nandae sarera, ‘GodMary esimbugusira.’ Nundajavo kakara bekári.

50 Evetu genembo God igheghi usekakara eraera amo, God jokause ne dubo buraira.

à kotugo, nenda sasingu ã imeme-siri barago, joka use esim-bugeraira.

51 Nunda ungo siregusira da fakinaaimi, evetu genembo gogorekakato amo, bambu soesababarigusira.

Etiri, nenda ujuda manaka garuseraamo, dotero dadabusira.

52 Nune seari, reighi mendeni da kini(king) babai, nenda vasa dovosedo, sabua edo ghuseri.

Kotugo Nune seari, sabua mendenivitido kokotofu edo ghuseri.

53 Evetu genembo baimarai sirivoedo ghusera amo, sonembuseoka bayau muteari mindidoghuseri.

Aminguse, evetu genembo mendeniguguade amo, dirigeari ighoiisirivo udo ya ghuseri.

54-55 Nu beka gagojuse, Abraham ãnamonde Abraham da sasin-gukena joka use, evovodaesonembari sisira.

God ava kotise, namonde Israel embo,nunda gigimasa ã ade jamena,ava sonembusira.”

56 Mary Elizabeth ghae irisetambuno etodaba dadabetiri,jovereghedo nunda natida isira.

1:57-66 John Bafataito Ari KatoSirorusira.

57 Elizabeth da fumbari sifo bu-viri, mandiá fufusira. 58 Fumbiri,nati embo ã nunda natofo isambu,Bajari nu nange nange sonembetirimandi fufusira ava ningido, Elizabethde ivuga useri.

59 Mandiá siroretiri, fura dabakodadabetiri, nunda vika mendo anosogafugari dae sedo, evetu genembo

Page 114: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 1:60 111 Luke 2:1mendeni fera buvudo, nunda vikamendo anoso ava gafugedo, numamoda javo Zechariah ava jighari dae sis-eri. 60 Setero, noi sisira, “Tefo, nundajavo John jigharera.”

61 Setiri, mino numokena siseri,“Ninda oro ainda jokáda, javo emotefori.” 62 Aminge sedo, numamo-kena ungoi use, nunda uju mo, javorejoá jigharera aindae ategi useri.

63 Etero, Zechariah nu roera enimutoro mandi da javo gembari daeungoi etiri gido, mutero bu emingegefusira: ‘Nunda javo mo, Johnri.’ Aminge gembiri gido, natofoisambu dudukughuseri. 64 Zechariahgefiri beka vujegetiri, geka sisetuturo edo God dae sakai sisira.65 Amingetiri, nati embo reighiaminda oju useri. Oju ero, binoivegedo iri, evetu genembo Judiafrovensi beina doririkena irá ghedoghusera, isambu nininguseri. 66Mavebino ava niningusera amo, isambukotari futo use siseri, “Mandié bajiteria arira amo, amboda rejoá ari?”Ainda susu mo: mandiá Bajari daesimbugari jokáda irei.

1:67-80 God Da Geka Amboda ReaSirorarira Ava, Zechariah Osa Sisira.

67 John numamo Zechariah, AsisiKakara ai vose asugetiri, God da Gekaava itatamuse geka evia sisira:68 “Namonde Israel embo da Bajari

God dae sakai saore,nu fira nunda fakinaimi namonde

sonembusira ava sedo.69 Nune namonde sonembare

dae sedo, Sonemba Katotomanako,

nunda gimasa David da imendi eniava futusira.

70 Anakora beká, God setiri nundaferovetaimi gembero irira:

71 ‘God namondeda gitofu avakosegari namonde jebugar-era.

à kotugo, evetu genembo namon-dekena gitofu eraera, aindaungoda ghe saghimbe bari je-bugarera,’

aminge gembero irira.

72 Nune namondeda abuamanedaejoka edo, nunda beka gajarikakara ava, kaifa ari sisira.

73-74 Namondeda abua agira bekáAbraham kena beka gagojuse,sisira,

‘Ninda gitofu ã ninda sasingu dagitofu ava, nane kosegaono je-bugareva.

Nenda gitofudae jo oju ae, namoá tu-monde bainghedo ghareva.

75 Aminguse, ne evovodae nandanatofo kakarago beká ava useirareva.’ ”

Zechariah aminge sedo, jovereghenunda kokoi John kena eminge sisira,76 “Nanda mandi, ninda geka baragoirira:God Teria Beká, nunda Geka ava is-

agha saso dae sedo, ni gate-gusira. Ni giti yama, Bajari daemboro esimbugaresa.

77 Bajari nu nange nunda natofo daari ekoko kote doyari jebugar-era ava, nemokena osa sasoningarera.

78-79 Namondeda God, namondedaejoka edo tavo use unduraira.

Sifo atedo iji viteari, tumba dad-aberaira kau aminga ava, Godda sonemba a God da usasautuda ghe janimbeari,

evetu genembo ambari dae oju er-aera amo, usasa ava gido, dubojama arera,”

Zechariah aminge sisira.80Nunda mandi baji tomanako use,

dubo gekaghae babojusira. Nu reighiuvu ã evetu genembo irae da vasaaminda ireira edo, tuturo edo Israelembokena vironu sedo ghusira.

22:1-7 Iesu Nange Nange Sirorusira,

Ainda Gekari.(Matthew 1:18-25)

1 Sifo aminda, Rome embo dakotofu javo Augustus, agho dorusiraamo eviri. Evetu genembo Romeemboimi kaifa edo ghusera aimiya, nenda nombuamane da reighiaminda, nenda oro ainde dabade

Page 115: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 2:2 112 Luke 2:22-24javo gembaeteri. 2 Genembo javoQuirinius, nu Syria frovensi dakotofu edo ireira ainda sifoda, evetugenembo da javo jo gembae iriara ava,tuturo edo nenda javo gefuseri. 3 Avasedo, evetu genembo isambu eredoera, nenda reighida buvudo, nendaoro ainde dabade javo gefuseri.

4 Genembo javo Joseph setenaamo, numbarago Nasareth ghedoira, Frovensi Galilee dodo, Judiafrovensi reighi javo Bethlehemaminda buvurutusira. Bethlehemresena emo, reighi aminda giti Kini(King) David sirorusira. Joseph mo,Kini (King) David da imendi eniri.Aindae sedo, aminda javo gembaridae sedo isira. 5 Isira amo, nundadatu gagara Mary ava budo, nengaedabade iseri. Mary nu tamo bouvuedo irei. 6-7 Era, Bethlehem buvudo,aminda esa embo da kamboda avarivasa tefo gido, ne era sino fuka dakamboda tere aminda irá ghuseri.Aminda irero, Mary da fumbari sifofira buviri itatamusira. Itatamedo,nundamandi bego fumbudo emboimidoghedo, sino fuka da bayau mindarivasa aminda fitiri fasusira.

2:8-20 Iesu Sirorusira Ava, AneyaimiSifi (Sheep) Kaifa Kakatokena Osa Sisira.

8 Vasa eni Bethlehem dengesida,evetu genembo mendeni nenda sifi(sheep) kaifa ero, Mary nu mandiáfufusira. 9 Fumbiri, Bajari da aneya,sifi kaifa kakatokena isagha etiri,God da usasaimi jaraghetiri gido, ojubeká ava useri. 10 Oju ero, aneyanemokena sisira, “Erá oju eove! NaBino Eveva nemokena sari dae erena.Bino resena eindae, evetu genemboisambu ivuga arera. 11 God nenda ariekoko kote doyari dae ã nemo sonem-bari dae sedo, nenda Sonemba Katodirigetiri ojighira orokoá siroretira.David da reighi Bethlehem omindasiroretira. Emo, Bajari Keriso dae re-sena. 12 Siroretira ava gari dae arevaamo, mandiá emboimi doghedo, sinofuka da bayau mindari vasa amindafitero fasirira, ava gareva,” 13 aminge

siri ainghae dabade, aneya digari am-bari beká ava, utuda ghe fera isaghaedo, aneya giti fira isagha usira, aindedabade fetedo, God dae sakai siseri:14 “God Teria, a Iká Bekáda irira,

aikena sakai sise resera!Ã evetu genembo endada God nune

uju eraira, aikena dubo jamamutari irare!”

Aminge sedo, aneya do jovereghedoutuda vitiseri.

15 Vitéro, sifi (sheep) kaifa kakatotofo tofo se nininguseri, “Fuvu,namonde Bethlehem yaore! Bajarinamondekena rea osa setiri ningeraava, ya gaore!” aminge sedo,16 ne bibitai era buvudo, Josephnoaro Mary ghae tambudo, mandiásino fuka da bayau mindari vasa,aminda fitero fasiriri gosuseri.17 Gido, aneya geka rea mandidaesetiri niningusera ava, osa seteronininguseri. 18Mave sifi (sheep) kaifakakato da geka niningusera amo,ne isambu dudukughedo buniseri.19AvataMary nu sifo ghousa geka ava,nunda dubo jokái kotise irá ghusira.

20 Sifi (sheep) kaifa kakato eredojovereghe iseri. Ise, aneya geka setirininingusera ava, God kena sakai siseyarui didivudo iseri. Ainda beká mo:aneya geka setiri niningusera aindabeká ava, isagha etiri gosuseri.

2:21 Mandi Da Javo Mo, Iesu Ji-jighuseri.

21 Mandiá siroretiri fura dabakodadabetiri, vika mendo anoso gafu-gari da sifo buviri, nunda javo, Iesuava jijighuseri. Javo Iesu mo, noi jokauri ae iriri, aneya fira futusira, avajijighuseri.

2:22-38 Iesu Budo Era, God Da Kam-boda+ God Kena Ijuguseri.

22-24 Sifo 30 ava dadabari dae irigido, Joseph noaroMary ghaemandiábudo, Moses da Geka rea resira avaari dae sedo, Jerusalem iseri. Mosesda Geka resena amo eviri. Evevetughasongana eraera amo, jo totoi yaGod da Kamboda+ terae eraera. Nesifo tufako kaifa use iria edo ainda

Page 116: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 2:25 113 Luke 2:42amboda, tamo seghe simbugedo, jobabudo, ya God da Kamboda+ teredomuturaera. Avori, ne Jerusalem iseri,Mary da javoda, joba God kenamutaridae sedo, ã kotugo, mandiá God kenaijugari dae sedo, iseri. Mandi iju-gusera ainda tuka mo, Bajari da AghoDari eminge ijugerira:“Vide jamena bebego fumburaera

amo, isambu kakarari, Godkena.”

à kotugo, Bajari da Agho Dari jobarea mutoro dae sisira amo, gumbaraetoto o ribo etoto naká avamutari daesedo, Jerusalem iseri.

25 Sifo aminda, genembo eveva javoSimeon, reighi Jerusalem aminda irei.Nu God kakara use, God nange nangeIsrael embo sonembarira, ava kaifause irei. Nu Asisi Kakara ghaeri.26Asisi Kakara ai numokena sisira, “Nijo ambae irise, God da Sonemba Katogaresa. God evetu genembo da ariekoko kote doyari dae sedo, Genembomutari endada vosarira, ava garesa,”aminge sisira.

27 Avori, sifo eni, Asisi Kakara imisetiri, Simeon eredo God da Kam-boda+ ira teredo, kaifa iri, noi nu-mamoghae nenda mandi Iesu budo,Agho Dari rea resira ava ari daesedo, amboda era teteruseri. 28 Terefetetero, Simeon mandiá bu ovinem-bedo, God kena aiyakoe sise emingesisira:29 “Bajari, namokena beka gagojus-

esa, ava ojighira isagha etirieregosenere.

Orokoá saso na nimokena dubo jam-aghae yarena!

30-32 Ainda tuka mo: ninda Sonemba,nunda oro oro aimi gaoro daesedo, simbugusesa ava, ditiieregosenere.

Mandi emo, namane Israel embo daduro a usasari.

Janimbururari, namane Israel emboda gitofu ninda emboro avagarera.”

33 Aminge setiri, Simeon reamandidae sisira ava ningido,noi numamoghae dudukughuseri.

34-35 Amingetero, Simeon ne esim-buguse, Mary kena sisira, “Mandiemo, Israel embo da kotari ava isaghaare dae sedo, God nu gategusira.Numo God da tanori. Evetu genembomendeni ne ivugaghae, mandi eviagosuse jebugarera. O mendeni,numoá gido imboe aoro, God sarinunda jebuga ne jo tambae arera.Evetu genembo amingururoro, nendakotari eveva, ai, eko ava, God gidokasama arira. A evetu genemboninda Mandi imboe ururoro gido,mema ninda ghamo jokáda gayarira,”aminge sisira.

36-37Evetu rori eni javoAnna, numoGod da feroveta eniri. Nunda oro javoAsher, a numamoda javomo Phanuel.Nu vai edo irise ghaeko 7 ava dad-abetiri, nuvu ambududurusira. Am-biri, nu rori edo irise, ghaeko 84ava usira. Nu sifo ava inono, Godda Kamboda+ irise, bayau kanangarause, God tumonde bainghedo ghusira.38 Simeon Iesu noikena geka siri,Anna fira nemokena buvurutusira.Buvudo Anna tuturo edo, God daesakai sisira. Aminge sedo, nu Iesuda bino ava, evetu genembo digariJerusalem aminda, God da Sonembakaifa edo ghusera aikena, osa setirinininguseri.

2:39-40 Joseph Mane Jovereghedo,Nenda Reighi Nasareth Aminda Iseri.

39 Bajari da Agho Dari rejoresira ava, Joseph noaro Maryghae etero dadabetiri, ne man-dide jovereghe era, nenda reighiNasareth, Frovensi Galilee amindabuvurutuseri. 40 Buvudo, mandiádubo gekaghae baji mindafu iri, Godmandiá esimbugusira.

2:41-52 Iesu Ghaeko 12 Etiri, Noi Nu-mamode Dabade God Da Kamboda+ Iseri.

41 Ghaeko ava inono, Iesu noinumamode dabade Jarige Yari daKirumo+ ari dae sedo, Jerusalemaminda ya ghedo ghuseri. 42 Iesughaeko 12 etiri, kirumo edo ghusera,kau daba aminga ava ari dae sedo,sekago noi numamode dabade

Page 117: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 2:43 114 Luke 3:7Jerusalem iseri. 43 Era, kirumo eterodadabetiri, noi numamo natofodejovereghe natida ero, Iesu Jerusalemaminda fefetusira. Fefetusira ava, noinumamo jo kasama aeri. 44 Nendakotari mo: Iesu nu natofode dabadeyariá kotise era, emboro sorodatumba jiriri, nenda nano namendiã kokomanakena tava useri. 45 Tavausera avata, jo tambaeri. Bunejaredo, sekago jovereghe numo tavaudo Jerusalem iseri. 46 Tava erosifo etodaba naká dadabetiri aindaamboda, nu God da Kambo+ jokádatafuseri. Nu Israel embo da ijugakakatode dabade anumbedo, gekami-nondeminonde se niningero tafuseri.47 Ijuga kakato aimi ategi eoro, Iesugeka numo beká ava seari ningido,evetu genembo aminda irisera amo,ne dudukughedo ghuseri. 48 Noinumamoghae Iesu gi dudukughedo,noi Iesu kena sisira, “Nandamandi, niredae emingumutasi? Eteso, namanenimamoghae, nimo tava edo, bunejarutumutari.” 49 Aminge setiri, Iesunemokena sisira, “Redae na tavaumutavu? Na Afa da saramana arenaamo, ne anakora kasama aetevu,”aminge sisira. 50 Avata ne mino jobae useri.

51 Amingedo, nu noi numamodedabade jovereghe era, reighiNasareth aminda buvudo irise, noinumamoghae da geka nininguse, aghiedo ghusira. Avata Jerusalem amindageka sisera ava, noi Mary dubo jokáikotise irá ghusira.

52 Avori, Iesu nu dubo kotise babo-jusira. Amingiri, God nu dubo budoghusira, ã evetu genembo barago, nudubo budo ghuseri.

33:1-20 John Bafataito Ari Kato, Tu-

turo Edo Vironu Sedo Ghusira.(Matthew 3:1-12; Mark 1:1-8; John

1:19-28)1 Genembo javo Tiberius, nu Rome

embo a evetu genembo isambu dakotofu teria edo iriri, ghaeko 15

ava dadabusira. Ainda sifo aminda,genembo javo Pontius Pilate, nuJudia frovensi ainda kotofu edoirei. Kini (King) Herod nu FrovensiGalilee kaifa edo ghusira, a Herod danamendi Philip, Ituria ã Trakonaitasfrovensi ava, nune kaifa edo ghusira.Genembo javo Lysanias, nu Abelinfrovensi ainda kotofu edo irei.2 Reighi Jerusalem aminda, fristi+ dagiti jighari etoto naká, javo Annasnengae Caiaphas ghae, fristi+ nenekaifa edo ghuseri. Sifo aminda,Zechariah da mandi John, reighi uvua evetu genembo irae da vasa amindaira iriri, God nunda geka ava, Johnosa sare dae sedo futusira. 3 Mutirigido, John eredo uvu Jordan aindadengesida ise fuse, vironu emingesedo ghusira, “Fuvu eminda, nendaari ekoko vujegururovo, bafataitoaono, God nenda ari ekoko kotedoyare!” vironu aminge sedo ghusira.4God da feroveta Isaiah anakora beká,John nunda saramana rea arira ava,nunda bukuda eminge gefusira:“Mave reighi uvu a evetu genembo

irae da vasa aminda fetirise,koko fuge vironu resira,

‘Bajari da emboro rerebevu dambuare!

5 Enda doriri ghambuvu, vose tevisaare! Urokuto amo furevu, vitidambu are!

Emboro birurughari amo rerebevu,ya dambu are! Enda vi-tari vosari ábarago, jevu vosevivisegare!

6 Amingururovo, God da sonembaava isagha ari, evetu genemboisambu garera!’ ”

aminge gefusira.7 Evetu genembo digari, nemoá

bafataito are dae sedo, John kena foaghedo ghuseri. Furureoro, nemokenaeminge sedo ghusira, “Ne Satan dasasinguri.* Ne na jo derae areva.Ne dubo jo jovereghae ireva. Godnenda ari ekoko aindae, janje ekouse mino mutari erekotira ava, ne jo

* 3:7: Afige, geka Matthew 3:7 ainda duruda tege garesa.

Page 118: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 3:8 115 Luke 3:24reda darige yae areva. 8 Ágido, dubojovereghedo, veka eveva use irivu!Erá eminge seove! ‘Abraham nama-nenda abua gido, God namane ujueraira!’ aminge erá seove! God nu ujuaetira amo, nu sari ghamana iritiriraeimi, Abraham da sasingu jinaeteri.God evetu genembo da oro aindae, jokotae eraira. Mavejo Israel embo ooro eni amo, God jo kotae eraira. 9Godnu, ika karivakoi susuda jari dae sedo,simbugedo refira. (Ika resena emo,nemori.) Ika vuji eveva jigharira amo,irarira. O jo eveva jighae arira amo,God ika amo jedo avarakada dungariavarira,” aminge sedo ghusira.

10 Seari, evetu genembo ategiedo ghuseri, “Namane nange nangeareri?” 11 Seoro, John nu minoeminge sedo ghusira, “Nenda tamoasugari etoto irarira amo, eni kosughemutuvu, makasi emboi baore! Nendabayau irarira ábarago, budo soroevu!” aminge sedo ghusira.

12 Sifo eni, takesi bari kakatomendeni fera buvudo, nemo bafataitoare dae sise, eminge siseri, “IjugaKato, se ningore! Namane rejoáareri?” aminge setero, 13 John sisira,“Takesi da mino beká avanembobuvu! Erá kokomana dederuse minoteria beove!”

14 Aminge setiri, isoro kakatomendeni, nembarago ategi useri,“Se ningore! Namane mo, nangeareri?” setero, John nemokena sisira,“Erá nenda fakinaimi evetu genembokatiyavara use, nendamoni saghimbebeove! Erá koto use, mino bari daesedo, gungubo seove! Geka bekádasevu! Erá nenda saramana eraeva,ainda minondae sedo beisiga eove!”aminge sisira.

15 John geka ava siri ningido, evetugenembo kotisera amo, “Genemboeni God mutari sisira amo, avose,numori tanojo!” 16 Aminge kotero,John itatamedo sisira, “Namo, ne tefouvuimi bafataito eraena. Avata nandaamboda, Genembo eni refira. Numo,genembo teria bekári. Na jo numongoiraeri. Na taká sabua bekári. Numo

ne Asisi Kakara nengae avarakaghaeaimi bafataito arira. 17Genembo amo,nu vare numamo da kaugori. Nunefarava veka budo gategari dae sedo,simbuge refira. Gategedo, farava dabeká ava simbuge budo, nunda kam-boda fitari irarira. O anoso ifughaeamo budo, avaraka sukainghae tam-buno aminda fugari vosedo, evovodaeaminda irarira,” John aminge sisira.

18 Geka evia ã kotugo, gekamendeni mendeni sise, John nuGod da Bino Eveva ava, evetugenembokena vironu sedo ghusira.19 Aminge sise, nu frovensi da kotofuHerod dae ghoghora sedo ghusira.Ainda susu mo: nunda koro joambae iriri, noaro javo Herodias avasaghimbe bu fifitusira. Ã kotugo, ariekokomendeni ava edo ghusira. 20Ariekoko mendeni edo ghusira aindaetoda usira amo, nu setiri, John budiburada fifituseri.

3:21-22 John Iesu Ava Bafataito Usira.(Matthew 3:13-17; Mark 1:9-11)

21 John jo dibura ae irise, evetu gen-embo numokena foa ghusera amo,isambu bafataito edo ghusira. Aindaamboda Iesu fira buviri, John num-barago bafataito usira. Amingetiri,Iesu nubanungiri utu afigetiri, 22AsisiKakara kau ribo ava jine vose fira,Iesu kena asugusira. Vose asugetiri,beka utuda ghe eminge sisira, “Nimonanda dubo bari Mandiri. Na nindaeivuga use, aiyakoe beká resena!”

3:23-38 Iesu Da Nombuamaneri.(Matthew 1:1-17)

23 Iesu da ghaeko 30 avaga dadabiri,nu tuturo edo God Afa da saramanaava, isaghada edo ghusira. Evetu gen-embo kotedo ghusera amo: Iesu nuJoseph da mandiri.Joseph da numamo mo Heli ri. 24Heli

da numamo mo Matthat ri.Matthat da numamo mo Levi ri. Levi

da numamo mo Melchi ri.Melchi da numamomo Jannai ri. Jan-

nai da numamo mo Joseph ri.

Page 119: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 3:25 116 Luke 4:425 Joseph da numamo mo Mattathias

ri. Mattathias da numamo moAmos ri.

Amos da numamo mo Nahum ri.Nahum da numamomo Esli ri.

Esli da numamo mo Naggai ri.26 Naggai da numamo moMaath ri.

Maath da numamo mo Mattathiasri. Mattathias da numamo moSemein ri.

Semein da numamo mo Josech ri.Josech da numamomo Joda ri.

27 Joda da numamo mo Joanan ri.Joanan da numamo mo Rhesari.

Rhesa da numamo mo Zerubbabel ri.Zerubbabel da numamo moShealtiel ri.

Shealtiel da numamo mo Neri ri.28Neri da numamo moMelchiri.

Melchi da numamo mo Addi ri. Addida numamo mo Cosam ri.

Cosam da numamo mo Elmadam ri.Elmadam da numamo mo Erri.

29 Er da numamomo Joshua ri. Joshuada numamo mo Eliezer ri.

Eliezer danumamomo Jorim ri. Jorimda numamo mo Matthat ri.

Matthat da numamo mo Levi ri.30Levi da numamomo Simeonri.

Simeon da numamo mo Judah ri. Ju-dah da numamo mo Joseph ri.

Joseph da numamo mo Jonam ri.Jonam da numamo mo Eli-akim ri.

Eliakim da numamo mo, 31 Melea ri.Melea da numamo mo Mennari.

Menna da numamo mo Mattathari. Mattatha da numamo moNathan ri.

Nathan da numamo mo David ri.32 David da numamo mo Jesseri.

Jesse da numamomoObed ri. Obed danumamo mo Boaz ri.

Boaz da numamo mo Salmon ri.Salmon da numamo moNahshon ri. 33 Nahshon danumamo mo Amminadab ri.Amminadab da numamo moAdmin ri.

Admin da numamo mo Arni ri. Arnida numamo mo Hezron ri.

Hezron da numamo mo Perez ri.Perez danumamomo Judah ri.

Judah da numamo mo, 34 Jacob ri.Jacob da numamo mo Isaac ri.

Isaac da numamo mo Abraham ri.Abraham da numamo moTerah ri.

Terah da numamo mo Nahor ri. Na-hor da numamo mo, 35 Serugri.

Serug da numamo mo Reu ri. Reu danumamo mo Peleg ri.

Peleg da numamo mo Eber ri. Eberda numamo mo Shelah ri.36 Shelah da numamo moCainan ri. Cainan da numamomo Arphaxad ri.

Arphaxad da numamo mo Shem ri.Shem da numamomoNoah ri.

Noah da numamo mo Lamech ri.37 Lamech da numamo moMethuselah ri.

Methuselah da numamomo Enoch ri.Enoch da numamo mo Jaredri.

Jared da numamo mo Mahalaleel ri.Mahalaleel da numamo moCainan ri. 38 Cainan da nu-mamo mo Enos ri. Enos danumamo mo Seth ri.

Seth danumamomoAdamri. ÃAdamda numamo mo God ri.

44:1-13 Satan Iesu Da Fakina Dere Gari

Dae Usira.(Matthew 4:1-11; Mark 1:12-13)

1 Iesu nu, Asisi Kakara ai asuge-tiri dubo kotise, Jordan Uvuda ghejovereghe isira. Asisi Kakara aimi nuunumbe budo ira, reighi uvu ã evetugenembo irae da vasa aminda isira.2 Buvudo ira, sifo 40 aminda iriri,Satan fira numokena buvudo, nundafakina ava dere gosusira. Iesu bayaujo mindae, kanangara use iriri, sifo 40ava dadabiri, nu ighoi usira.

3 Etiri gido, Satan numokena sisira,“Ni God da Mandi iraresa amo, seghamanaé farava jinari mindase!”4Setiri, Iesumino sisira, “God da Gekaeminge resira:

Page 120: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 4:5 117 Luke 4:20‘Evetu genembo oka bayau vanembo

kotarera amo, God da jebugabeká jo tambae arera.’ ”

5 Aminge setiri, Satan Iesu unumbebu vitira, reighi ã frovensi isasambuendada irira, ainda fakina ã duroava, jighi afigetiri fuge gosusira.6 Gosiri, Satan numokena sisira,“Reighi mendeni mendeni eregosesaevia, God nunda ungo sokinembetirinane ruruseni. Genembo mavejoáuju arena amo, nane saono nu reighieinda kotofuko arira. A enda eindareighi isasambu da fakina ã guguanumokena mutarena. 7 Ava sedo,Iesu, ni namoá tumonde baingharesaamo, reighi einda duro eregosesaevia, nimokena mutono baresa,”aminge setiri, 8 Iesu mino numokenasisira, “God da Geka eminge resira:‘Nenda Bajari God nusuka numoá, tu-

monde bainghuse, nunda ujuavanembo areva!’ ”

9Setiri, Satannu IesuunumbebudoJerusalem aminda ira buvudo, God daKambo+ ainda enoda viti ira fetedo,Satan jovereghe Iesu kena sisira, “NiGod da Mandi iraresa amo, jaunghegaone! 10 Jaunghaso dae resena aindasusu mo, God da Geka eminge resira:‘God nunda aneya ni kaifa aoro dae

sedo, dengoro indarira.’11 A God da Geka eni barago emingeresira,‘Aneya nene ni kaifa ururoro, ni

vosiya nenda ungoda desem-bedo vose fetaresa.

Ninda ata jo ghamanai de fokughuse,jorae arira.’ ”

Satan aminge setiri, 12 Iesu minonumokena sisira, “Resesa amo, gekabekári. Avata vasa eninda, God daGeka eminge resira:‘NendaBajari God ava, jo dere gari dae

ae areva.’ ”13 Aminge setiri, Satan nu derari

Iesu durari gari dae usira ava, jo inonoae etiri gido, nu Iesu sifo tufako dodarigusira.

4:14-15 Iesu Nu Frovensi GalileeAminda Tuturo Edo, Saramana EdoGhusira.

(Matthew 4:12-17; Mark 1:14-15)14-15 Iesu Asisi Kakara ai asug-

usira ava jo darigae iriri ainghaedabade, jovereghe ira Frovensi Galileeaminda buvurutusira. Buvudo, reighimendeni kena ise, natofo da den-goro indari kambo+ mendeni amindavironu seari ningido, nundae sakaisedo ghuseri. Sakai sero, nunda binoivegedo iri, ‘evetu genembo frovensiaminda, isambu nininguseri.

4:16-30 Iesu Nunda Reighi NasarethAminda, Vironu Setiri Ningido, DuboEkoko Useri.

(Matthew 13:53-58; Mark 6:1-6)16 Iesu nunda reighi Nasareth

aminda ira buvudo, nu evovodae edoghusira aminga ava use, Jangutarida Sifoda, ira dengoro indari dakamboda+ teterusira. Teredo,God da Geka tegari dae erorusira.17 Eretiri, God da Geka Isaiah gefusiraava, mutero bu afigedo, geka eviatambudo tegutusira:18 “Bajari da Asisi namokena asugetiri

irena. Ainda beká mo: evetugenembo makasi embokena,Bino Eveva saono dae sedo, nagategusira.

Evetu genembo ari ekoi bundetiri ir-era ava, saono vujege doy-oro dae sedo, Bajari setiriojigheni.

Evetu genembo diti digoide avasonembaono, diti afigarigaoro dae sedo, na mutiriojigheni.

Evetu genembo, nenda kokotofuimi jotavo ae eraera ava, foa sonem-baono jejebugaoro dae sedo,setiri ojigheni.

19 A God, ghaeko eminda nunda je-buga ijugarira, ava osa saonodae sedo, setiri na ojigheni.”

Geka ava tegutusira.20 Tegedo, Iesu buku gajedo, kaifa

katokena mutiri biri nu anumbusira.Anumbetiri, dengoro indari da

Page 121: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 4:21 118 Luke 4:39kambo+ aminda, evetu genemboisambu fuge Iesu gosero, 21 nututuro edo sisira, “Geka orokonembo teguteno ningeva amo, bekásirorerirere,” aminge sisira. 22 Iesugeka numo beká ava se disugetirininingero, tamo gafusira. Etiri nejovereghe tofo tofo se nininguse yovesiseri, “Emo Joseph da mandiri. Nukotari emo reda rurusi?” amingesetero, 23 Iesu nemokena sisira, “Nerea kotise, uju ereva amo, na kasamaerena. Amo, namokena eminge saridae ereva, ‘Geka tege beká sirorariásetesa amo, reighi Kaponiam amindarea eteso binó setero nininguseraava, sekago eminda ururaso namanegido, tumondaore!’ 24 Avori, nanemokena eminge resena: ferovetada geka ava, evetu genembo isambuningido kakara eraera. Avata ferovetatofo nunda totofoi, nu jo tumondusekakara ae eraera. Aminguse, na natijoká jo dae etevu.

25 “Kote givu! Ne feroveta Eli-jah da kiki kasama ereva. Elijah ba-nungetiri, borija jo dirae iriri baimaratomanako siroredo, ghaeko 3½ dad-abusira. Ainda sifoda, roriri digari na-mondeda reighi Israel eminda iriari.26Avata God setiri Elijah ira, gitofu dafrovensi Saidon reighi Serafet amindabuvudo, gitofu da rori eniá sonem-busira. O tofo namondeda roriri enijo sonembaeri. 27 Ã kotugo, ferovetaElisha da sifoda, evetu genembo di-gari namondeda reighi Israel emindakae budo iriari. Avata God jo sari nejebugaeri. God setiri namonde Jusiembo da gitofu, Syria embo, genembojavo Naaman, nusuka numoá jebu-gusira.”

28 Aminge setiri, evetu genembodengoro indari da kambo+ amindairisera, aimi ningido, janje ekoko bekáava useri. 29 Aminguse, ne eredoIesu ungoda jumbudo, nati jokádavitererisera reighiá do darigedo, vit-era jiroda kounghuseri. Viti fetedo,Iesu fananda fugoro vosiya de ambaredae ero, 30 nu jovereghedo ira, natofo

jokáda teredo isira.4:31-37 Iesu Sukaru Ondiri, Genembo

Da Jokáda Ghe Vose Darigusira.(Mark 1:21-28)

31 Ainda amboda, Iesu ira, FrovensiGalilee reighi Kaponiam aminda bu-vurutusira. Buvudo, Jangutari da Sifoaminda, ira dengoro indari da kam-boda+ teredo, tuturo edo dengoro in-dudusira. 32 Indudiri, natofo geka avaningido dudukughuseri. Ainda bekámo: Iesu dengoro indudusira amo,geka nunda fakinaghae dabade sisira.

33 Genembo eni, sukarui asugeteroireira amo, tere anumbedo, Iesu gekasiri ningido, nu sukaru da fakinaimikoko sise sisira, 34“Agá, Iesu, Nasarethembo, ni namanekena nange ari daefumutasi? Ni saso namane sirivoaoro dae sedo fumutasi, ai? Na-mane ni kasama erera. Ni God daGenembo kakarago bekári,” amingesisira. 35 Setiri, Iesu numokenakovionoghae sisira, “Beka dodo, gen-embo ainda jokáda ghe fu buvase!”aminge setiri, sukaruimi fugetiri gen-embo natofo da dombuda duduriri,nu vose darigusira. Sukaru numo-kena rejo eni jo aeri. 36 Ava gido,evetu genembo isambu dudukughedodabade se nininguseri, “Geka emorejori? Nu geka fakinaghae searisukaru ningido, evetu genembo dajokáda ghe vose darigeraera,” amingesiseri. 37 Aminge sero, Iesu daBino ava ivegedo iri, reighi isambunininguseri.

4:38-41 Iesu Setiri, Evetu GenemboDigari Jejebuguseri.

(Matthew 8:14-17; Mark 1:29-34)38 Iesu dengoro indari da kam-

boá+ dodo ira, Simon da kambodateterusira. Teretiri, Simon da im-boti kae budo, tamo vevera teria bekáiri fasirisira ava, setero niningusira.39 Iesu ava ningido ira, nunda den-gesida fetedo, kovionoghae tamo vev-era aikena setiri darigiri jebugusira.Jebugedo, anakora nu eredo bayausimbugedo nemokena futusira.

Page 122: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 4:40 119 Luke 5:1340 Tumba jiriri, evetu genembo kae

dombu eni dombu eni bambudo iri-ara ava, isambu nenda kokomanaimibudo fera Iesu kena buvurutuseri.Buvero, Iesu nunda ungo nenda ta-monda jighiri, ne isambu jejebu-guseri. 41 Sukaru evetu genembo datamonda iriara, ábarago ondiri vosedariguseri. Amingiri, ne koko siseri,“Ni God da Mandiri!” Aminge setero,Iesu nu kovionoghae, beka erá seórodae sise buregusira. Ainda susu mo:sukaru kasama useri, God genemboeni mutari sisira amo, Iesu ri. Avasedo, erá sukarui seóro natofo numokasama eóro dae sise, Iesu ne bure-gusira.

4:42-44 Iesu Reighida Ise, VironuSedo Ghusira.

(Mark 1:35-39)42 Sifo atetiri, Iesu eredo reighiá

dodo, evetu genembo irae da vasaaminda iri, evetu genembo tuturoedo numoá tava useri. Tava udo eratambudo, nu nemonde irare dae be-nunu siseri. 43 Avata nu sisira, “Godnange nange nunda natofo+ kaifaeraira ainda Bino Eveva ava saonodae sedo, na dirigetiri fuseni. Avasedo, na ya reighi mendeni mendeniaminda, Bino evia inononda sise de-ingharena.”

44 Aminge sedo, Iesu nu eredo Is-rael embo da reighi aminda biru-rughuse, dengoro indari da kamboda+teterudo ise, vironu sedo ghusira.

55:1-11 Iesu Nunda Ambo Jimbi

Mendeni Aghi Eari, Eredo NemondeDeinghedo Ghuseri.

(Matthew 4:18-22; Mark 1:16-20)1 Sifo eni, Iesu ira, Genesaret

Uvu Teria ainda dengesida fetiriri,evetu genembo God da Geka ningaridae sedo, tofo tofo mimudo eranumokena buvurutuseri. 2 Avori,kora aminda ghaka+ etoto nakájerighetero iriri, oka bambari embovose nenda voto seghero gosusira.3Gido, Iesu vosira ghaka+ eninda viv-itusira. Ghaka amo, Simon da ri. Viti

fetedo, gembu sirigedo amboi buvaredae sisira. Setiri gembu buviri, Iesughakada+ anumbedo, evetu genemboava dengoro indudusira.

4 Indiri dadabetiri, jovereghedoSimon kena sisira, “Gembu vosivu,kafuruda vosedo, voyuva fugejumbove!” aminge setiri, 5 Simonsisira, “Bajari, tumbaghae fuguteroatetira ainda jokáda, oka eniko jobaeri. Avata nine resesa ágido,sekago fuge garena.” 6 Aminge sedo,voyuva fugetero vosetiri, oka josari irae ava barido, jumbero votobejari dae usira. 7 Etiri, ne nendakokomana ghaka+ eninda anumbirerogido, ne foa nemo sonembaore daesedo, ungoi farighuseri. Farighetero,fera sonembedo bero, ghaka+ etotonaká bedo edo rosari dae usira.8-10 Etiri, Simon nunda kokomanadedabade oka digari jufusera ava gido,dudukughuseri. Kotugo, Simonda kokomana ghaka eninda, nem-barago gido dudukughuseri. Nundakokomana resena emo, Zebedee dasasingu, James nengae John ghaeri.Avori, Simon (o Peter seraera) aimi,Iesu da dombuda kauboi dadarigedosisira, “Bajari, na dodo yasi! Na arieko embori.” Aminge setiri, Iesunumokena sisira, “Erá oju eose! Nioka báresa eminga ava, sifo ambodaevetu genembo digari aghi edounumbaso, foa nanda natofo arera!”11 Aminge setiri ningido, ghaka+fafoda jumbero vitiri, ne ati ghayafaisambu dodo, Iesu da amboda iseri.

5:12-16 Iesu Setiri, Genembo BedodeAmo Jebugusira.

(Matthew 8:1-4; Mark 1:40-45)12 Sifo eni, Iesu ira reighi eninda

buvudo, genembo tamo bedo gaetirieko beká edo ireira, ava tafusira.Tambiri, nu Iesuá gido, endada dufasedo sisira, “Bajari, ni uju aresaamo, na saso jebugarena,” amingesetiri, 13 Iesu ungo siregedo nundatamonda jijighuse sisira, “Ai, na ujuerena. Jebugaresa!” aminge siriainghae dabade, gambisi utetegetiri

Page 123: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 5:14 120 Luke 5:30jebugusira. 14 Etiri, Iesu kovionoghaesisira, “Seteno jebugetesa emo, eráosa seose! Ere yasi, fristikena+ nindatamo ijugaso gari, Moses da Gekaaminda, God kena joba rea mutasodae resira, ava mutu! Amingaresaamo, ni jebugetesa ava, evetugenembo isambu kasama arera,”aminge sisira. 15 Avata Iesu da binoamo, ivegedo iri reighi reighi ningido,evetu genembo natofogo beká avajavi edo, nunda geka ningari dae ãnemo sari jebugari dae sedo, ya ghedoghuseri. 16 Avata nu evetu genembokakagedo ya reighi evetu genemboirae da vasa aminda, banunguse irághedo ghusira.

5:17-26 Iesu Setiri, Genembo UngoAta Dimbaride Ava Jebugusira.

(Matthew 9:1-8; Mark 2:1-12)17 Sifo eni, Iesu ira kambo eninda

tere anumbedo dengoro indudusira.Moses da Geka kaifa kakato+ ã ijugakakato+ mendeni, reighi Jerusalemghedo ã kotugo reighi isambu Galileeã Judia frovensi aminda ghedo fera,numokena totorugedo, anumbeniningero, nu dengoro indudusira.Bajari da fakina numokena iririainghae setiri, evetu genembomendeni jejebuguseri.

18-19 Ijugiri, gegenembo mendeni-imi, genembo ungo ata dimbarideava, ghagha dighi fumbudo fuseri.Fera buvudo, kambo evetu genemboibedo edo mambe kosegetero, yaterari buniseri. Bunedo, genemboáfumbu isaghakena ririda viti sisorogukada anumbuseri. Anumbedosisoro ghoretero toka isagha etiri,asiimi ghaghada dighido genemboainghae dotero, evetu genemboda jokáda vosira Iesu da dombudafasusira. 20 Fasetiri, ne tumondegogogho usera ava gido, Iesu gen-embo aikena sisira, “Nanda komana,God ninda ari ekoko kote dotira,”aminge siri ningido, 21Moses da Gekaijuga kakato ã kaifa kakato+ tuturoedo eminge kotiseri, “Genembo omo,nu eminge sise God da javo etiri

eko erira. God nusukako ari ekokokote doyeraira. Jo tefo genemboeniimi ari ekoko kote doyari da kaugoiraeri,” aminge kotiseri. 22 Amingekotero, Iesu nenda kotari ava kasamaedo sisira, “Ne redae kotari ekokoerekotevu? 23 Kote givu! Neerekoteva: na benunu sarena amo,God genembo einda ari ekoko jokote doyae ari ava erekoteva. Anenda kotari eni mo: nu jebugaredae saetena amo, jo jebugae aeti,ne aminge erekoteva na kasamaerena. 24Avori, nanda fakina ijugaonogareva. Evetu Genembo da Koro+kena mo, ari ekoko kote doyarida fakina ava irira. Ava kasamaaovo dae sedo, saono genemboéjebugarira,” aminge sedo, jovereghegenembo ungo ata dimbaride aikenasisira, “Eredo, ghaito budo kambodayasi!” 25 Aminge siri ainghae dabade,genembo amo natofo da dombudaeredo, nunda ghaito gaghe budo,God dae sakai sido kamboda isira.26Amingetiri, evetu genembo isambududukughedo buniseri. Bunedo, ojuedo God dae sakai sise, eminge siseri,“Namonde evia jo gae iriara ava,orokoá siroretiri, namondeda ditiieregoserere.”

5:27-32 Iesu Levi Aghi Usira.(Matthew 9:9-13; Mark 2:13-17)

27 Ainda amboda, Iesu kambodaghe buvudo ira, takesi bari kato javoLevi, nunda saramana da kambodaanumbiriri gosusira. Gido sisira,“Fu, nangae yaore!” aminge se-tiri, 28 Levi eredo, nunda saramana ãgugua isambu dodo, Iesu da ambodaisira.

29 Ainda amboda, Levi aghi etiri,takesi bari kakato mendeni ã evetugenembo mendeninde dabade feraanumbedo, Iesu dae sedo kirumotomanako useri. 30 Usera ava,Moses da Geka kaifa kakato+ ã ijugakakatode+ gido, beisiga use, Iesuda ambo jimbikena siseri, “Takesibari kakato mo, gegenembo ekokori.Ã evetu genembo mendeni, takesibari kakatode dabade ojighera

Page 124: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 5:31 121 Luke 6:6-8anumbirera omo, nembarago ariekoko embori. Ava sedo, ni redae,nemonde dabade anumbedo bayaureresi?” 31 Aminge setero, Iesu minonemokena sisira, “Mave, ‘Na kaetefori,’* sarira amo, dogeta (doctor)numokena jo yae arira. O mave, ‘Nakae beni,’ sarira amo, dogeta (doctor)numokena yarira. 32Kau daba amingaava, mave nunda ari ekoko jo vujegaeirise, ‘Na mandi eveva a ari eko enitefori,’ sarira amo, na nu jo aghiae arena. O mave nunda ari ekokovujeguse, ‘Na ari eko embori,’ sariraamo, na numoá esimbugaono dubojovereghare dae aghi arena,” amingesisira.

5:33-35 Kanangara Ari Da Gekari.(Matthew 9:14-15; Mark 2:18-20)

33 Evetu genembo mendeni Iesukena ategi useri, “John da ambo jimbiã Moses da Geka kaifa kakato+ daambo jimbi, God dae bayau kanangarause banungeraera. Avata ninda ambojimbi mo, ne sifo ghousa evia uvubayau mindiraera,” aminge setero,34 Iesu mino nemokena sisira, “Kotegivu! Mandi gimasa eni evetu fifitu-rurari kirumo arera da sifo amindamo, mave jo sari nunda kokomanabayau kanangara ae arera. 35 O gen-embo evetu fitira ava, gitofui sandi buya daoro ambarira da sifoda, nundakokomana dubo mema use, tuturoedo nundae kanangara arera,” Iesuaminge sisira.

5:36-39 Irari Seka Da Geka, Amo Eviri.(Matthew 9:16-17; Mark 2:21-22)

36 Aminge sedo, Iesu kasia eviasisira, “Embo boka eni manai edotoka basarira amo, jo embo soghoseka gafugedo aimi, tauta gayae ar-era. Ainda susu mo: tauta gayareraamo, ainda békada torerarira. 37 Kaudaba aminga ava, vaini (wine) sekajo budo, kofiri manai aminda avere-gaoro vosedo irae arira. Amingar-era amo, vaini (wine) seka da fak-inaimi fumbari, kofiri bejari vaini

(wine) averege vose soesa arira. 38Avasedo, vaini (wine) seka amo, kofirisekada averegeraera. 39 Evetu gen-embo mendeni vaini (wine) manaiava mindarera ainda amboda, ne josekago jovereghe vaini (wine) sekaava mindae arera. Ne vaini (wine)manai amo, evevago seraera.”

66:1-5 IesuNu, Jangutari Da Sifo Ainda

Bajariri.(Matthew 12:1-8; Mark 2:23-28)

1 Jangutari da Sifo eninda, Iesununda ambo jimbide dabade varejokáda tere sembiseri. Sembise,nunda ambo jimbi tuturo edo faravavuji ava bambudo,* ungoi jase ridoiseri. 2 Amingero, Moses da Gekakaifa kakato+ mendeni ava fuge gidosiseri, “Nangetiraimi ne Jangutarida Sifoda, farava vuji ava bambujase rise, namonde da agho darierebejevu? Jangutari da Sifoda,saramana eteva amo, jo ae aetevu,”aminge setero, 3 Iesu mino nemokenasisira, “Namondeda abua Davidnunda mendeninde dabade, ighoiisirivo use, nu nange usira amotegutusevu, ai tefo? 4 Nu ira God daKamboda+ teredo, farava God kenajoba futusera aindae benunu setiri,fristi+ mutiri budo rise mutiri, nundakokomana riseri. Aminguse, ne aghodari bejiseri. Agho dari amo, eviri:‘Farava budo God kena joba mutu-

raera amo, fristimane+ ne-sukako mindarera.’ ”

5 Iesu geka se tano use, emingesisira, “Evetu Genembo da Koro+nu, Jangutari da Sifo ainda Bajariri,”aminge sisira.

6:6-11 Iesu Setiri, Genembo Eni UngoDimbaride Ava Jebugusira.

(Matthew 12:9-14; Mark 3:1-6)6-8 Jangutari Sifo eni aminda, Iesu

ira dengoro indari da kamboda+teredo ijugusira. Ijugiri, Moses daGeka ijuga kakato+ ã kaifa kakato+

* 5:31: Afige, Matthew 9:12 ainda duruda tege garesa! * 6:1: Ari ambo jimbiimi usera amo, jo bagiairaeri. Afige, Mark 2:23 ainda duruda tege garesa.

Page 125: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 6:9 122 Luke 6:25mendeni dabade aminda totorugedoirise, Iesu nenda agho dari ava bejarigari dae kato useri. Avata, ne katouse rea kotisera amo, Iesu nu kasamausira. Kasama edo, genembo eniungo gimandu dimbaride anumbiririgido sisira, “Ere fu, dombu emindafetase!” setiri, ere fira buvudombuda fefetusira. 9 Fetetiri, Iesunemokena sisira, “Na nemokenaategi ari dae erena. Namondedaagho dari nange resi? Jangutarida Sifo aminda, evetu genembosonembaeteri, ai, nemokena memamutaeteri? Sonembaoro jebugaeteri,ai, daoro ambaeteri?” amingesedo, 10 nemoá tatasegusira. Aindaamboda, nu jovereghe genemboaikena sisira, “Ninda ungo jujuregegaone!” aminge setiri, genemboánunda ungo Iesu kena siregiri, evevausira.

11 Avata gegenembo kato eruseraamo, ne janje eko beká ava edo, Iesukena nange aetera ava se nininguseri.

6:12-16 Iesu Nunda Ambo Jimbi Beká,Isambu 12 Ava Gategusira.

(Matthew 10:1-4; Mark 3:13-19)12 Sifo eni tumba jiriri, Iesu ira

doririda vitido, God kena banungirisifo atetiri, 13 Iesu aghi etiri, nundadorevare fera, numokena totoru-guseri. Totorugetero, gegenembo12 ava gategetiri, nunda ambo jimbibeká useri. Nunda karona use iriaedo, amboda nunda Bino osa saorodae sedo, gategusira. 14 Genemboeni mo, Simon ri. Nunda javo sekaPeter jijighusira. Eni mo, Peter danamendi Andrew ri. Mendeni mo,James nengae John ghae, Philip,Bartholomew, 15 Matthew, Thomas,ã James ri. James resena emo, nuAlphaeus da mandiri. Eni mo, Simono Simon Reighi Susu seraera. 16 Enimo, James da mandi Judas ri, kotugoJudas da nunombo Keriot embori.Judas resena emo, nune eredo Iesuaito usira.

6:17-19 Iesu Vironu Sise Setiri, EvetuGenembo Mendeni Jejebuguseri.

(Matthew 4:23-25)17 Iesu nunda ambo jimbi beká

ava gategedo, nemonde vosera vasatevisa eni aminda fefetuseri. Iesuda dorevare digari ainde dabadefetetero, Frovensi Judia embo,Jerusalem embo, ã evetu genemboreighi Taiar ã Saidon eva tingudadighido iriara aimi tatetero, natofogoetiri, fera Iesu kena buvurutuseri.18 Nunda geka ningari dae ã nunesari jebugari dae sedo totoruguseri.Evetu genembo mendeni sukaruiasugetero iriara ábarago, fera buvero,Iesu sukaru ondiri vose dariguseri.19Evetu genembo isambununda tamojighari dae uju useri. Ainda susumo: fakina numokena ghedo firanenda tamonda sembiri, itatamusejejebuguseri.

6:20-26 Iesu Dengoro Induduse, Ivugaã Dubo Mema Da Beká Ava Sisira.

(Matthew 5:1-12)20 Iesu jovereghedo, nunda ambo

jimbi fuge gosuse eminge sisira: “Nimakasi use iresa amo, ivugaghaeiraetesi. Ainda beká mo: God nindaBajariri. 21Ni baimaraghae iresa amo,ni ivugaghae iraetesi. Ainda beká mo:sifo amboda, God sari, ni oka bayaudearesa. Ni soraraghae iresa amo, ivu-gaghae iraetesi. Ainda beká mo:sifo amboda, gegha yarughae iraresa.22-23 Ni Evetu Genembo da Koro+ tu-monderaesa aindae sedo, evetu gen-embo ni imboe edo ighagha use, nin-dae aji sise, ‘Ni ekori!’ sarera amo, niivugaghae iraetesi. Aji sari kakato re-sena einda nombuamane, God da fer-ovetakena kau daba ava edo ghuseri.Ne ava edo gharera amo, ni ivuga bekáava use, yaru divaetesi. Ainda bekámo: God utu ominda, nimokena minoeveva mutari baresa.

24 “O ni endada susu iti fafodeedo iresa amo, ninda gugua endaeminda dadabari, sifo amboda memamindafugo tambaresa. 25O nimokenauvu bayau inono irira amo, ni sifoamboda baimaraghae iraresa. O ni

Page 126: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 6:26 123 Luke 6:41ivugaghae iresa amo, ni sifo ambodasoraraghae iraresa. 26 O evetu gen-embo nindae sakai siruroro ningaresaamo, erá aindae ivuga eose! Amo, nidara baresa. Ainda beká mo: nendaferoveta gungubo kakato aindae sakaidaba ava sedo ghuseri,” Iesu amingesisira.

6:27-36 Namondeda Gitofu NangeDubo Baeteri.

(Matthew 5:38-48; 7:12a)27 Aminge sise, Iesu sisira, “Avata

emo ningovo dae resena. Nendagitofu dubo buvu! Evetu genembone imboe eraera ava sonembuse,dubo buvu! 28 Mave nemokena jijivusarira amo, nu esimbugevu! Mavenemokena dara arira amo, nundaebanungevu! 29 Genembo mave nidedo, kotugo umbu eni dari dae ariraamo, do dare! Mave ni katiyavaraedo, tamo asugari kosughe bariraamo, do ninda javoghae bare! 30Mavenimokena roera enidae benunusarira amo, tefo mutu bare! Mavenimokena roera eni bagia arira amo,ainda minondae erama seove! 31 Nirea evetu genembo nimokena aorodae koteraesa, kau daba amingaava, ni nemokena edo gharesa!32 Ninda komana ni dubo rururari,aindae minonda nu dubo baresaamo, God ni jo aindae esimbugaearira. Eregoseva: ari ekoko embobarago, minonde minonde duboburaera. Ava sedo, evetu genemboni dubo buraera avanembo dubobaresa amo, God aindae ni joesimbugae arira. 33 Ninda komanani sonembururari, aindae minondanu sonembaresa amo, God ni joaindae esimbugae arira. Eregoseva:ari ekoko embo barago, minondeminonde sonemberaera. Ava sedo,evetu genembo ni sonemberaeraavanembo sonembaresa amo, Godaindae ni jo esimbugae arira. 34 Akau daba aminga ava, ninda komanani moniimi sonembururari, aindaeminonda nu moniimi sonembaresaamo, God ni jo aindae esimbugaearira. Eregoseva: ari ekoko embo

barago, minonde minonde moniimisonemberaera. Ava sedo, evetugenembo ni moniimi sonemberaeraavanembo moniimi sonembaresaamo, God ni jo aindae esimbugaearira. 35 Geka einda beká mo eviri:ninda gitofu dubo ruruse, sonembe!Moni futuse, mino bari dae erákoteose! Amingaresa amo, ni sifoamboda mino tomanako budo, GodTeria Beká ainda natofo aresa. Aindasusumo: ari ekoko emboneGod kotaeuse ‘aiyakoe’ jo sae eraera avata, nunemokena kavevera eraira. 36 GodAfa aminguse, joka eraira. Kau dabaaminga ava, ninda kokomanadae jokaaresa!” Iesu aminge sisira.

6:37-42 Iesu Aji Sari Kakato Da GekaSisira.

(Matthew 7:1-5)37 Aminge sise, Iesu sisira, “Ni ko-

mana da ari ekoko jo ijujae aresa amo,God ninda ari ekoko jo ijujae arira. Nikomana da ari ekokodae mema mu-tari jo sae aresa amo, sifo amboda Godninda ari ekokodae mema mutari josae arira. Ni komana da ari ekoko kotedoyaresa amo, God ninda ari ekokokote doyarira. 38 Ni komana sonem-baresa amo, God ni sonembarira. Nisonembuse rejo mutaresa ava, Godni sonembuse mino mutarira. Minonindae mutarira amo, bedo edo avev-erege vose fasarira. Avata ni kaumavega mutaresa aminda inono use,God kau daba ava nindae mutarira.”

39 Aminge sedo, Iesu kasia enieminge sisira, “Genembo diti digoideaimi, jo nunda komana digoide avaunumbe budo, emboro ijugae arira.Amingarira amo, nengae dabade em-boro kosasaghedo, ya bakoda durar-era. 40 Sasingu faiya eraera amo,nenda kasama jo ijuga kato da kasamaamingo iraeri. O faiya aoro dad-abarira amo, nenda kasama mo ijugakato da aminga ava arira.

41 “Eni mo: erama ninda ari ekokomindafu irarira ava dotutuse, ninda

Page 127: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 6:42 124 Luke 7:8komana† da ari eko kitako ava iju-jeose! Ni redae faragho ninda di-tida gae fetirira amo sofughae irise,ni komanada ditida fonja ava fusasobuvare dae eresi? 42 Nimo gungubokatori! Faragho ditida fetiriri aing-hae iresa avata, nangetiraimi komanada ditida fonja ava fusaso buvaredae resesi? Eveva mo, giti nindaari eko tomanako ava vujegaso evevaari gido, amboda ya ninda komanasonembaresa.

6:43-45 Ari Eveva A Ari Eko Da BekáMo, Evetu Genembo Da Janje Jokári.

(Matthew 7:16-20; 12:33-35)43 “Ika evevai nunda vuji eveva ã

garigo jighiraira. O ika eko amo,nunda vuji sembae jighiraira. 44 Ikakau mavega amo, nunda vujída go-suse kasama eraera. Kauro da vuji,jo ya asi buaretifa aminda jighidoirari, bu foa mindae eraera. A mofida vuji mo, jo ya ika fokono amindajighido irari, bu foa mindae eraera.45 Kau daba aminga ava, genemboeveva, nunda janje jokáda geka evevaã ari eveva ava irá gheraira amo, foaisagha eraira. Genembo eko barago,nunda janje jokáda geka eko ã ariekoko ava irá gheraira amo, foa isaghaeraira. Genembo da janje jokáda, re-joimi bedo edo irá gheraira amo, foaisagha eraira.

6:46-49 IesuNuKamboEtotoDaKasiaAva Sisira.

(Matthew 7:24-27)46 “Ne redae nandae ‘Bajari, Ba-

jari!’ sise, nanda geka jo ningae er-aevu? 47 Mave nanda geka ningidoamingarira amo, nunda kau maveg-ori, ava ijugaono kasama areva. 48Nukau genembo eni bako ghambu tu-tumbi darido, ghamana endaghaevendi gaetiri fakara e gogoghombe-tiri, ainda etoda nunda kambo itidotiri fetetira. Ainda amboda, useghabeje buvira, avata kambo amo jogofaeri, nunda kambo eveva itiraava sedo. 49 O mave nanda geka

ningido jo ae arira amo, nu kau gen-embo eni kambo itari dae use, tu-tumbi jo ghambu gogoghombae etiraainda kaugori. Etiri, usegha bejebuvudo osinimbetiri, kamboá du debunununghe fasetira,” Iesu amingesisira.

77:1-10 Iesu Setiri, Rome Embo Da Giti

Jighari Da Saramana Kato Jebugusira.(Matthew 8:5-13)

1 Setiri dadabetiri, natofo isambutaraghetero, Iesu reighi Kaponiamaminda ira teterusira. 2 Rome emboda isoro kakato da giti jighari eni,reighi aminda irei. Nunda saramanakato eni dubo bu gogoghombedoghusira ava, kae tomanako budo am-bari dae iri, Iesu ira reighi amindateterusira. 3 Teretiri, Rome emboda giti jighariá Iesu da bino avaningido, Jusi embo da babojegarimendeni dirigetiri aghi iseri, saoroIesu foama saramana kato ava sarijebugare dae sedo. 4Era, Iesu kena bu-vudo, nu furare dae uju beká ava edo,eminge siseri, “Namane, ni genemboevia sonembaso dae resera. 5 Aindabeká mo: nu namonde Israel embodubo ruruse, namondeda dengoro in-dari kambo+ ava, nunda moniimi itu-tusira,” aminge setero, 6 Iesu eredonemonde iseri.

Era, giti jighari ainda kambodabuvari dae ero, nunda kokomanamendeni dirigetiri, era Iesu em-boroda tambudo siseri, “Bajari,ni genembo teriari. Na genemboijoghakori. Ava sedo, ni jo foa nandakamboda terae aetesi. 7 Ã na joya nangae dombu dabade tatari dakaugo iraeri. Na kasama erena, sasojebugari da fakina mo, nimokenairira. Ni taká soka fetedo bekaisaresa amo, nanda saramana katojebugarira. 8 Na, nanda babojegarida geka ningiraena, kotugo nandamendeni nanda geka ningiraera.Nanda isoro kato eni kena, ‘Yasi!’sarena amo, yarira. O enikena,

† 6:41: Afige, geka Matthew 7:3 ainda duruda tege garesa.

Page 128: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 7:9 125 Luke 7:25‘Fu!’ sarena amo, furarira. Akotugo, nanda saramana katokenasaramana eni are dae sarena amo,nu amingarira.” 9 Giti jighariainda geka ava setero, Iesu ningidodudukughusira. Amingedo, nujovereghe, natofo nunda ambodaisera aikena sisira, “Na emingesaono ningivu! Namo irena evia,tumondari kau évavaga ava jo gaeiriana ava, nanda tuturoda orokoáeregosenere. Israel embo da jokádabarago, tumondari kau evavaga jo gaeirena,” aminge sisira.

10 Ainda amboda, aghi kakatojovereghedo era, isoro kakato da gitijighari ainda kamboda teteruseraamo, saramana katoá anakorajebugedo iriri gosuseri.

7:11-17 Iesu Setiri Roriko AindaMandiá Ambarida Ghe Jebugusira.

11 Ainda amboda, Iesu eredo nundaambo jimbi ã natofode dabade era,reighi javo Nein aminda buvuru-tuseri. 12 Buvudo era, furu digheroireira ainda guro bekada teterero,natofo ne ambari embo eni ava fumbuya furugari dae sedo, fera gurodabuvurutuseri. Ambari embo amo,nu evetu rori ainda mandi dabakotainako avori. Roriá ekoko iri, natofodigari fera sonembudo iseri. 13 Iesurori ava gido, joka use sisira, “Erásorara eose!” 14 Aminge sedo, iraghaghada jighiri, ne tukughe fefe-tuseri. Fetetero, Iesu mandi ambariaikena sisira, “Nandamandi, jebugasodae resena!” aminge setiri, 15 jebugeere anumbedo beka sisira. Beka setirigido, Iesu mandiá noikena futusira.

16 Natofo isambu ava gido, ojuuse God dae sakai sise, emingesiseri, “God da feroveta teria eniojira buvira,” kotugo, geka eni mo,“God namane sonembari dae sedoojighira,” aminge siseri. 17 Iesuamingusira ainda bino ava ivegedoiri, reighi mendeni mendeni Judiafrovensi aminda nininguseri.

7:18-35 John Bafataito Ari Kato DaAmbo Jimbi Era, Iesu Kena Ategi Useri.

(Matthew 11:2-19)18-19 Iesu amingedo ghusira ainda

bino ava, John Bafataito Ari Kato daambo jimbi ningido, era setero, Johnniningusira. Ningido, John nundaambo jimbi etoto aghi etiri fera bu-vero, nu sisira, “Iesu kena yasivu!Ategi use eminge sevu: God Genemboeni dirigari furariá sedo ghusena amo,nimori, ai, namaneGenemboeni kaifaaore?” John aminge sedo, ne dirige-tiri iseri. 20 Era, Iesu kena buvudo sis-eri, “John Bafataito Ari Kato namanedirigetiri, nimo ategi e ningari daesedo ojigheri. God Genembo eni diri-gari furariá sedo ghusira amo, nimori,ai, namane genembo eni kaifa aore?”aminge siseri.

21 Sifo daba aminda, Iesu setirievetu genembo digariá jejebuguseri;diti digoide setiri jebuguseri, ã setirisukaru evetu genembo mendeni dajokáda ghe vose dariguseri.

22 Etiri, nu John da aghi kakatokenasisira, “Ne jovereghe yasivu! Na reaeno eregoseva ã seno niningerevaevia, osa sevu John ningare! Naseteno evetu genembo diti digoideava, diti fangetiri eregosera. Setenoevetu genembo daguna jebuge eredo,atai fete deingherera. Seteno evetugenembo tamo bedode ã isode,utetegetiri jejebugeteri. Dengorogajari embo amo, seteno dengoroafigetiri geka niningerera. Seteno,ambari embo uroda ghe jebugeereteri. A vironu seno makasiembo ne, God da Bino Eveva avaniningerera. 23 Mave na jo bunaeae arira amo, nu esimbugari barira,”aminge setiri ningido, John da aghikakato jovereghedo iseri.

24 Ne jovereghe ero, Iesu tuturoedo natofokena John dae sise, emingesisira, “Ne giti redae reighi uvu ãevetu genembo irae da vasa amindaisevu? Ne jo reighi gari dae sedoyaeri. Ne John gari dae sedo isevu.25 Ã ne, genembo kau mavega ava

Page 129: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 7:26 126 Luke 7:42tambari dae sedo isevu? Genembodubo kotari iraede, ai, dubo kotaride?Ne jo nunda tamo asugari ã goghoava gari dae sedo yaeri. Ava garikotaeteva amo, ne ya kotofu da kam-boda tava aetevu. 26 Ava sedo, rejotambari dae sedo isevu? Avori, saononingivu! Nemo, God da feroveta avatambari dae sedo isevu. Emo, nageka beká sari dae erena. Ferovetadigari irera einda teriago mo, John ri.27GodnundaGeka Johndae sise, setirigefusera amo, eviri:‘Kote gi! Nanda aghi kato ava,

giti dirigaono ya ninda em-boro rerebururari, ni ambodayaresa,’

aminge gefuseri. 28Kotugo na emingeresena, Johnnugenembo teria bekári.Genembo eni numongoá jo siroraeirera. Avata na emboro+ seka Godkena afigaono, mave aminda ise ã tu-monduse, God da natofo+ arira amo,nunda dubo kotari ã ivuga amo teriaarira. Aimi, John da dubo kotari ãivuga amo darigarira,” aminge sisira.

29 Evetu genembo isambu, takesibari kakatode, John da geka ningido,nenda ari ekoko vujegetero, ne bafa-taito usira. Amingusera amo, ne Godda uju ava useri. 30 Avata Moses daGeka kaifa kakato+ ã ijuga kakatode+dabade buregetero, John ne jo bafa-taito ae usira. Amingusera amo, neGod da uju ava imboe useri.

31 Iesu sekago sisira, “Evetu gen-embo oroko endada siroredo ireva,nenda irari kau mavegori ava saononingivu! 32 Nemo sasingako da kau-gori. Aminge resena da beká mo,eviri. Sasingako ne ofotighida yaruuse tofo tofo beisiga use, ghoghorasirureoro ningiraera, ‘Ne imboe kaka-tori! Namane esimbuguse yaru di-vari da kau etera ava, ne jo na-monde divaeri. Amboda, kau am-bari budo sorara arigetera, ne jo na-monde sorara aeri. Ne beisiga aimboe kakatori!’ Amo, sasingui er-aera. Evetu genembo oroko endadasiroredo ireva emo, ne kau daba avaeraeva. 33 Amo, saono ningivu! John

Bafataito Ari Kato fira vaini (wine)reeta use, God tambari dae sise, bayaukanangara edo ghusira. Eari, ne sedoghusevu, ‘Sukarui John kena asuge-tiri daghusira,’ aminge sedo ghusevu.34 O Evetu Genembo da Koro+ mo,foa bayau rise vaini (wine) rirurearigido seraeva, ‘Genemboé givu! Nubayau mindari kato, ã vaini (wine) daoduso katori. Nu evetu genembo ekobeká aikena, komana eraira.’ Evetugenembo oroko endada siroredo irevaemo, ne aminguse beisiga eraeva.35 Avata na eminge resena! Na mave-jori, ã John barago mavejo ava, evetugenembo duboi kotise, geka bekákasama erera,” Iesu aminge sisira.

7:36-50 Evetu Ari Ekoko Edo GhusiraAimi, Fira Iesu Da Ata Seghusira.

36 Moses da Geka kaifa kato+ enijavo Simon, Iesu foa numokena bayaumindare dae sedo, aghi etiri, Iesu iranunda kamboda teredo, bayau min-dari dae anumbusira. 37 Evetu eni,kombo yagera kato, reighi amindairei. Evetuá nu, Iesu nengae Mosesda Geka kaifa kato ghae dabade bayaumindari da bino ava kasama edo, usumuká botoroda ava budo ira Simonda kamboda teterusira. 38 Teredoira, Iesu da gukakena buvudo kauboidadarigedo, sorara iri diti jivu vovo-susira aimi, Iesu da ata seghedo ãbeoimi ghajisira. Ghajedo, usuimiatada averegusira.

39 Amingiri, Simon kotisira,“Genembo emo jo God da ferovetairaeri. Evetu emo ekori, ava ferovetaanakora itatamedo ghoghora saeti.”40 Aminge kotiri, Iesu numokenasisira, “Simon, na nimokena gekatufako sari dae erena,” setiri, Simonsisira, “Ijuga Kato, se ningone!”aminge sisira.

41 Setiri, Iesu numokena sisira,“Gegenembo etoto naká aera benunusetero, genembo eni aimi sonembusenemokena moni+ mutira. Genemboeni kena K5,000 mutira, enikena K500mutira. 42 Amboda, ne mino mu-tari bune jaredo setero, genemboamo setira, ‘Avorasi, erá koteove!’

Page 130: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 7:43 127 Luke 8:8aminge setira. Avori, Simon, kotegi! Ni erekotesa: nengae beraamo, mavejo moni mutari kato avadubo bu gogoghomberi? K500 mutiribira avori, ai? K5,000 mutiri biraavori?” aminge sisira. 43 Setiri, Si-mon Iesu kena mino sisira, “Avose,na erekotena, mave K5,000 bira avoritano. Moni tomanako numokenakote dotira ava sedo,” aminge se-tiri, Iesu sisira, “Geka beká resesa,”aminge sedo, 44 nu jovereghedo eve-tuá gosuse, Simon kena sisira, “Evetuemo eregosesa? Na ninda kam-boda tereteno, ni nanda ata uvuimijo seghae etesi. Avata evetu emo,nunda jivuimi nanda ata seghedobeoimi ereghajira. 45Ninda kambodatetereno, na nati joká jo dedo munoae etesi. Avata evetu emo, nandaata muno use jo doyae irira. 46 Ninanda jiroda usu jo averegae etesi.Avata evetu emo, usuimi nanda atadaaveregetira. 47 Ava sedo, nimokenaisagha resena: evetu emo na dubobu gogoghomberira aindae, nunda ariekoko digari ava, God kote dotira.Avata mave nunda ari ekoko dabadaba irarira ava vujegari God kotedoyarira amo, genemboánuGod itakodubo barira.”

48Aminge sedo, nu jovereghe evetuaikena sisira, “Seteno, God ninda ariekoko kote dotira.” 49 Aminge se-tiri ningido, evetu genembo mendeniIesu ã Simon de dabade bayau riseirisera amo, dudukughedo tofo tofose nininguseri, “Genemboémavejoraiari ekoko nune kote doyerai? Godnusukako ari ekoko kote doyeraira. Jotefo genembo eniimi, ari ekoko kotedoyari da kaugo iraeri,” aminge siseri.50 Avata Iesu evetuá diriguse sisira,“Ni na tumonderesa ágido, God se-tiri jebugetesi. Dubo jamaghae yasi!”aminge sisira.

88:1-3 Evevetu Mendeniimi, Iesu

Nunda Ambo Jimbide Ava Tavo EdoGhuseri.

1-2 Ainda amboda, Iesu ya reighimendeni mendeni aminda, God daBino Eveva ava vironu sedo ghusira.God nange nange nunda natofo+ kaifaeraira ava, osa sedo ghusira. Nundaambo jimbi 12 ã evevetu mendenindedabade, karona eoro ise, vironusedo ghusira. Evevetu resena emo,mendeni kae budo iriari ã mendenisukaruimi asugetero iriara ava, Iesusetiri jejebuguseri. Eni Magdaraembo evetu javo Mary aikena, Iesusukaru isambu 7 ava ondiri ferabuvurutuseri. 3 Eni mo, Chuza noarojavo Joanna ri. Chuza resena emo, nuKini (King) Herod da kambo ã guguaisambu ava kaifa edo ghusira. Evetueninda javo mo Susanna ri. Evevetueimi, evevetu mendeninde dabade,ne Iesu ã nunda ambo jimbide ava,sonembuse gugua ã bayau mutudoghuseri.

8:4-8 Genembo Vare Govetira AindaKasiari.

(Matthew 13:1-9; Mark 4:1-9)4 Sifo eninda, evetu genembo di-

gari reighi mendeni mendeni amindaghedo fera numokena totorugetero,Iesu tuturo edo kasia evia sisira,5“Genembo eni eredo, farava veka go-vari dae sedo, aira nunda vareda bu-vudo, tuturo edo veka giririghe budo,jife jafe getira. Etiri, veka mendenibegatada vosetira amo, evetu gen-emboi ise fuse ghuse, atai fati jase-teri, ã mendeni rikamanei ojigheraminderi. 6 Veka mendeni mo, aroroetoda vose batuno edo gharasa etira.Gharasa etira da bekámo: aroro etodavosetira ava sedo, uvu tefori. 7 Vekamendeni mo, vive titifaghae aindajokáda vosedo, viveghae dabade vi-tira. Vitido, vivei gaetiri dadabe-tira. 8 Veka mendeni mo, enda evevaaminda vosedo, viti beká jighira. Bekájighira amo, 100 100 avavaga jighira,”kasia evia setiri dadabetiri, Iesu bekafainghedo sisira, “Kasia setena amo,dengoro jave ningi gogoghombevu!”aminge sisira.

Page 131: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 8:9 128 Luke 8:258:9-15 Iesu Kasia Sisira Ainda Tuka

Mo Eviri.(Matthew 13:10-23; Mark 4:10-20)

9 Setiri, Iesu da ambo jimbi fera,numokena kasia da tuka aindae ategiuseri. 10 Ategi etero, Iesu nemo-kena sisira, “God Afa kau nangenunda natofo+ kaifa eraira, aindageka mendeni ava kivo usira. Nenanda ambo jimbiri. Ava sedo, nurea kivo usira ava, nemokena isaghasaono ningi kasama aovo dae seraena.O natofo mendenikena, geka isambukasiaimi ijugeraena. Aminge ijuger-aena da bekámo: ne eramaditiimi go-suse gi gogoghombeore dae ã, kotugodengoroi nininguse kasama eore daesise, aminge seraena.”

11 Aminge sedo, sekago sisira, “Ka-sia da tuka mo eviri. Veka amo,God da Gekari. 12 Begatada vose-tira amo, evetu genembo ará God daGeka ningeoro nenda ghamo jokádavoseraira ava, Satan foa saghimbe bu-raira avori. Satan amingeraira dabekámo: erá God da Geka tumondusejebugeore dae sedo eraira. 13 Aroroetoda vosetira amo, evetu genemboará God da Geka ivugaghae ningi-raera avata, jo tumonde gogoghom-bae eraera avori. Sifo tufako tumon-durureoro, Satan foa dereari gofer-aera. 14 Vive titifaghae ainda jokádavosetira amo, evetu genembo ará Godda Geka ningiraera avata, reighi dairari, enda da gugua, ã fisi da ujuaimi God da Geka ava gajeari, nendatumondari da beká jo sirorae erairaavori. 15 Enda eveva aminda vose-tira amo, evetu genembo ará God daGeka ningido, jighi fetedo durumu-guse dubo joká isambui muturaeraavori. Amingeraera aimi, beká siror-eraera,” Iesu aminge sisira.

8:16-18 Arivo Da Kasiari.(Mark 4:21-25)

16 Aminge sise, Iesu sisira, “Na-monde jo arivo injibedo, okia jokádafitae eraera, o jo ghaitoi gajae eraera.Namonde arivo injibedo, isaghadaroera gari dae jigheoro jaragheraira.

17 Rea jungarida aresa amo, ambodafoa isagha ari kasama arera. Reakivo aresa amo, amboda isaghadavironu sari ningarera. 18 God daGeka resena evia, kote gogoghom-buse irivu! Ainda beká mo: mave Godda Geka ningido tumonderaira amo,God sonembururari nunda tumon-dari aimi beká mokogo sirorarira.Avata mave God da Geka jo ningaeeraira amo, amboda nunda evevaitako irariá koteraira amomanjarira,”aminge sisira.

8:19-21 Iesu Da Ai Ghasovu ã NanoNamendi Mavejori?

(Matthew 12:46-50; Mark 3:31-35)19 Iesu noi ã nunda jamenade

dabade fera, natofo digariimi vasakosegetero gido, se ningari buniseri.20 Bunero, enii eredo ira Iesu kenasisira, “Nei ninda jamenade isaghadafetirise, nimo gari dae uju erera,”aminge setiri, 21 Iesu evetu genemboisambukena sisira, “Mave God daGeka ningido, nunda uju ava eraeraamo, nanda aya ã nanda jamena mo,nemori,” aminge sisira.

8:22-25 Iesu Setiri, Eva YauraTukughedo Binono Usira.

(Matthew 8:23-27; Mark 4:35-41)22 Sifo eninda, Iesu nunda ambo

jimbide dabade, ghakada+ vosedosisira, “Namonde sembiya betusoveni ominda darore!” 23 Setirisembise, Iesu fase avíri, yaura vovogosufusira. Sufuse, ghaje vose ghaka+rosari dae usira. 24 Amingiri, Iesu daambo jimbi era dederuse koko siseri,“Ijuga Kato, Ijuga Kato, namondesirivo ari dae ererata!” amingesetero, Iesu eredo kovionoghae setiri,eva yaura tukughedo binono usira.25 Etiri, Iesu nemokena sisira, “Netumonderaeva amo, redari?” Amingesetiri, ne dudukughedo oju use, tofotofo se nininguseri, “Arie! Genemboemo kau mavegorai, setiri eva yauranunda geka ningi? Ari emo, joevetu genemboi ari da kaugo iraeri!”aminge siseri.

Page 132: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 8:26 129 Luke 8:438:26-39 Genembo Sukarui Asugetiri

Ireira Ava, Iesu Setiri Jebugusira.(Matthew 8:28-34; Mark 5:1-20)

26 Ne Galilee Uvu Teria amindasembera, sovenikena frovensi eniGerasa ondi da reighi, aminda teredadoruseri. 27 Darido, Iesu nughakada+ ghe vivitiri, genemboeni fira numokena buvurutusira.Genembo amo, sukaruimi asugetero,nati dodo, boka tefo emborodadeinghuse, bekuda irá ghedo ghusira.(Beku resena emo, ambari emboda ofofori.) 28-29 Genemboá Iesufuge gido, koko sise nunda dombudadudurusira. Duriri, Iesu sukarufoa buvoro dae setiri, genembo nusukaru da fakinaimi beka mindafufuge koko sisira, “Iesu, ni GodTeria Beká ainda Mandiri. Seningore? Ni redae namanekenarefesi? Namane nimokena benunuresera: erá namanekena memamuteose!” aminge siseri.

Genembo omo, ungo ata seiniimi(chains) bundedo kaifa urureoro iriaghusira. Avata sukaru da fakinaimieari seini (chains) bununungheari, nusumbudo ya reighi uvu irae da vasaaminda iria ghedo ghusira.

30 Avori, Iesu nu sukarukenaategi usira, “Ne mavejori? Sevuningone!” setiri, sukaru Iesu kenasiseri, “Namanenda javo mo Digariri,” aminge siseri. Ainda bekámo: sukaru digari fera, numokenaasugetero irei. 31 Sukaruimi amingesedo, sekago siseri, “Erama namanedirigeóso ari ekoko mino mutarivasada tereóro dae sise resera,”aminge siseri. 32 Aminge sise fuge,fuka digarigoimi bayau rise fanabetuda ya foa ghero gosuseri. Gido,sukaru ne Iesu kena benunu siseri,nemoá sari sumbu fuka jokáda teraridae siseri. Setero, nu ‘avori’ sisira.33 Setiri, ne genemboá darige vosedoera, fukamanekena tere asugetero,fuka isambu sumbu fuse kenana sedoera, fananda ghasaghe vosedo, uvudamindi sirivo useri.

34 Amingetero, fuka kaifa kakatoava gido sumbu era, reighi bogu ãreighi mendeni mendeni amindabuvudo, rea gosusera ava, osasetero evetu genembo nininguseri.35Ningido ne eredo, geka sisera aindabeká ava gari dae sedo, fera Iesu kenabuvurutuseri. Buvudo, genemboásukaru darigetero, genembo beká edoboka ujudo anumbiriri gido oju useri.

36 Iesu nange nange setiri sukaruvose darigetero genembo jebugusiraava, natofo gosusera aimi osa setero,evetu genembo isambu nininguseri.37-39 Ningido, Iesu ne dodo joveregheyare dae siseri. Ainda susumo: ne ojubeká ava useri. Avata genembo jebu-gusira aimi Iesu kena benunu sisira,“Na nangae yaore!” setiri, Iesu numo-kena sisira, “Tefo, ni jo namonde yaearera. Ni jovereghedo kamboda yasi!God kau nange nange ni sonembe-tiri jebugetesa ava, osa saso evetugenembo ningore!” aminge sedo nughakada+ vosedo, nunda ambo jim-bide sembiseri.

Genembo amo, jovereghe reighidaise, Iesu kau nange nange sonembe-tiri jebugusira ava, osa sido isira.

8:40-56 Iesu Setiri Evetu Eni Jebu-gusira, ã Gagara Eni Ambarida Ghe Je-buge Erorusira.

(Matthew 9:18-26; Mark 5:21-43)40 Evetu genembo Iesu kaifa use

irero, sembera ghaka+ darido viviteronati joká doruseri. 41-42 Nati jokádorero, genembo javo Jairus fira,Iesu kena buvudo endada du fasedo,nunda ghamo joká isambuimi Iesukena futuse, nunda kamboda yare daebenunu sisira. Ainda beká mo: nundagagara dabako tainako, ghaeko 12 ava,kae budo ambari dae urogho usira.Jairus mo nu, Jusi embo da dengoroindari kambo+ aminda ireira, aindabajari eniri. Iesu evetu genembo dajokáda gotatara udo iseri.

43 Ero ainda jokáda, evetu enifusira. Evetu resena emo, tam-buno gosusira ava, ororo jo tukughaeiriri, ghaeko 12 dadabetiri, ava irei.

Page 133: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 8:44 130 Luke 9:7Numokena moni mavego ireira ava,isambu nunda jebuga dae sedo do-geta (doctor) manekena mutu tefousira. Avata nu itako jo jebugaeri.44 Evetu aimi, Iesu da amboda firanunda tamo asugari tinguda jijighiriainghae dabade, ororo tukughusira.45 Iesu ava itatamedo ategi usira, “Namave sire jighi?” setiri, evetu gen-embo isambu ighagha useri.

Amingero, Peter Iesu kena sisira,“Bajari, namonde natofo jokáda go-tatara udo refera. Ni redae amingeresesi?” aminge setiri, 46 Iesu sisira,“Avata mave na sire jighira amo,nanda fakina numokena sefiri naitatameteni,” aminge sisira.

47 Iesu nu kasama usira ava gido,evetu amo ungo ata dadaragaruse,fira nunda dombuda du fasusira. Dufasedo, nu redae Iesu sire jijighusiraã, nange nange jebugusira ava, natofoda dombuda osa sisira. 48 Setiri dad-abetiri, Iesu numokena sisira, “Nandagagara, ninda tumondariimi ni je-bugetesi. Ava sedo, dubo jamaghaeyasi!” aminge sisira.

49 Siri, aghi kato eni Jairus dakamboda ghe fira Jairus kena sisira,“Ninda gagara anakora ambira. Avasedo, ijuga kato erá tefo fuse janjagueure dae sise resena!” aminge sisira.50 Avata Iesu ava ningido, Jairus kenasisira, “Erama oju eose! Tumondaresaamo, nu jebugarira,” aminge sedo,51-52 era kamboda buvu fetedo, natofoaminda isambu, gagara aindae dim-bia sorara ero gido, Iesu nu Peter,James, John, ã gagara ainda noi nu-mamo ava nembo budo, evetu gen-embo mendeni erama kamboda tere-ore dae buregusira. Bureguse sisira,“Erá sorara eove! Gagara mo jo am-baeri; nu ravira,” aminge setiri, 53 neIesu ava dere jiseri. Ainda susu mo:ne kasama useri, gagara amo anakoraambududurusira.

54 Avata Iesu nu gagara ava un-goda jighido sisira, “Nanda gagara,ere!” 55 Aminge siri ainghae dabade,

gagara jebugedo erorusira. Eretiri,Iesu gagaraá bayau mutoro mindaredae sisira. 56Noi numamoghae ava gidudukughedo buniseri. Bunero, Iesunu rea usira ava, osa seóro dae siseburegusira.

99:1-6 Iesu Nunda Ambo Jimbi Beká 12

Ava, Dirigetiri Iseri.(Matthew 10:5-15; Mark 6:7-13)

1 Iesu nunda ambo jimbi 12 avaaghi etiri totoruguseri. Etero, nundafakina ava futusira. Amo nu, nundajavoda sukaru bu fugari ã saoro kaeevetu genembo jebugari da fakina avafutusira. 2 Ava futuse, God namondenange nange kaifa eraira,* ava vi-ronu saoro dae ã saoro evetu gen-embo jebugaoro dae sedo, ne diri-gusira. 3 Diriguse, nemokena emingesisira, “Ne esa yareva avata, roeradigari jo bu ainghae deinghae areva.Erá ketua, nenda javo, bayau, moni,ã tamo asugari da tuka ava bam-budo yeove! 4 Ne ya reighi enindabuvudo, kambo ningiaminda terovo,evetu genembo ne ivugaghae natijoká darera amo, kambo daba amindaavise, saramana aovo dadabari gido,kamboá doyareva. 5 O ne ya reighieninda buvovo, evetu genembo joivugaghae nati joká dedo, ne jo butavo ae arera amo, reighiá do buvu-rutuse, ata danghevu, fonja amindavosare! God nu evetu genembo amoighagha arira, ava kasama aoro daesedo, amingevu!” 6 Iesu aminge sedodirigetiri, nunda ambo jimbi eredoiseri. Era, reighi isambu aminda, Godda Bino Eveva ava vironu sise, seoroevetu genembo jejebugedo ghuseri.

9:7-9 Iesu Nu Mavejori, Ava Kini(King) Herod Bunisira.

(Matthew 14:1-12; Mark 6:14-29)7 Kini (King) Herod nu Frovensi

Galilee ainda kotofuko edo irei. Iesuroera mendeni eari siroredo ghusira,ainda bino ava ningido nu bunisira.

* 9:2: Afige, Geka Se Disugari Da Vasa aminda, geka Natofo dae rea gefusera, ava tege garesa.

Page 134: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 9:8 131 Luke 9:23Ainda susu mo: evetu genembomendeni Iesu dae sise, numo JohnBafataito Ari Kato ambarida ghejebuge erariá seoro; 8 mendeni ne,numo Elijah o God da feroveta eniambarida ghe jebuge erariá kotedoghuseri. 9 Amingero, Kini (King)Herod bunise sisira, “Na anakoraseteno, John Bafataito Ari Kato deteroambududurusira. Avata genemboemo mavejori?” aminge sise, nu Iesugari dae uju beká ava edo ghusira.

9:10-17 Iesu Setiri Bayau Digetiri,Gegenembo 5,000 Mindero Inono Usira.

(Matthew 14:13-21; Mark 6:30-44;John 6:1-14)

10Nunda ambo jimbi jovereghe ferabuvudo, ne rea usera ava, Iesu kenasetero niningusira. Setero ningido,Iesu eredo ne budo, reighi Betsaidaaminda kikiako iseri. 11 Nu amindaisira ainda bino ava ningido, natofoeredo nunda amboda iseri. Era numo-kena buvero gido, ivugaghae ategiusira. Ategi edo, God nunda natofo+nange nange kaifa eraira ava, vironusisira. Sise, setiri evetu genembo kaebudo iriara amo jejebuguseri.

12 Amingero ungobu iri, Iesu daambo jimbi 12 aimi fera numokenasiseri, “Eminda avari vasa eni tefori.Ava sedo, natofo dirigaso yama,reighi mendeni mendeni amindabayau tava e rise, aminda avarera.”13 Aminge setero, Iesu nemokenamino sisira, “Bayau nene mutuvumindore!” aminge setiri, ne siseri,“Namanekena farava ghabu soveniã oka etoto nakári. Rejo eni tefori.Ni nange erekotesi? Ni namane,natofodae bayau omboro dae resesa,ai?” aminge siseri. 14 (Gegenemboaminda totorugusera amo, 5,000 ri.Evevetu ghagurude jo tegaeri.)

Aminge setero, Iesu nunda ambojimbikena sisira, “Gategevu, nundaditi 50 avavaga fuge anumbaore!”aminge setiri, 15 nunda ambojimbi setero fuge anumbuseri.16 Anumbetero, Iesu farava ghabusoveni ã oka etoto sisera ava budo,

dombu utuda fainghedo, God kena‘aiyakoe’ sisira. Sedo, farava jighiembebegedo nunda ambo jimbikenafutusira, nene budo evetu genembo-kena ghasoro mindore dae. 17Mutiribu soro etero, isasambu minderoinono usira. Bayau mindi doterofasusira ava, Iesu da ambo jimbiimirete budo, kanda babai isambu 12 avavevenduseri.

9:18-27 Iesu Nu God Da Mandi BekáAva, Peter Kasama Edo Isagha Sisira.

(Matthew 16:13-28; Mark 8:27–9:1)18 Sifo eni, Iesu ira ajagha irise ba-

nungiri, nunda ambo jimbi fera bu-vero, nu ategi usira, “Sevu ningone!Evetu genembo nange nange ereko-teri? Na mavejori?” aminge sisira.19 Setiri, ne siseri, “Mendeni seraeraamo, nimo John Bafataito Ari Katoambarida ghe jebugedo erariá ser-aera. Ã mendeni mo, nimo God daferoveta Elijah o feroveta eni anakoraambudo, ambarida ghe jebuge erariáseraera.”

20 Aminge setero, Iesu sekagonemokena ategi usira, “Atá nemo,nange erekotevu? Na mavejori?Sevu ningone!” aminge setiri,Peter sisira, “God namanenda ariekoko kote doyari dae sise, Genemboeni dirigari furare dae sisira amo,nimori,” aminge sisira. 21 Setiri, Iesukovionoghae; erá geka sisira ava osaseóro evetu genembo ningeore daesise buregusira. 22Aminge sise, sisira,“Evetu genembo da kokotofu, God dafristi+ da babojegari, ã Moses da gekaijuga kakato+, ne Evetu Genembo daKorokena+ mema tomanako mutoroitatamarira. Amo, emingarera. Naighagha edo, saoro evetu genembomendeniimi na daoro ambudo, sifoetodaba naká dadabari ainda amboda,na sekago ambarida ghe jebugeerarena,” geka aminge sisira.

23 Avori, geka eni eminge sisira,“Mave nanda ambo jimbi edo, na-monde dabade deinghari sarira amo,nu sifo ava inono nunda uju amododo, nanda uju avanembo arira. Nunamo tumonduse, gitofudae jo oju ae,

Page 135: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 9:24 132 Luke 9:42mema ã bouvu fufudo ya ambarira,a nu avori. A nane rea eraena ava,nu kau daba ava udo yarira. Amin-garira amo, nu nanda ambo jimbiedo, namonde dabade deingharera.24 Avata mave nu enda einda guguakotise ã ambari dae oju use, na do-yarira amo, nu sifo amboda ambarira.O mave nandae sedo ambarira amo,nu amboda jebuga evovodae irari avatuve barira. 25 Mave nu enda dagugua ava dubo ruruse, roera isambununda tofo sise, jebuga evovodae irariava kosasaghedo ambarira amo, givu!Aimi nu sonembarira, ai? Avata aiminu jo sonembae arira. 26Mave nandaijugadae meka gosuse, Evetu Gen-embo da Koro+ ava, natofo da dom-buda ighagha arira amo, amboda GodAfa da usasa, aneya kakara da usasa, ãtofo nanda usasa jaraghururari aindajokáda vose furarena da sifo aminda,na numbarago ighagha arena. 27 Naoroko geka beká nemokena resena:ne mendeni nanda dombuda fetirevaemo, ne jo ambae irovo, God nundanatofo+ kaifa arira da sifo foa buvarigareva,” aminge sisira.

9:28-36 Iesu Dombu Jovereghedo, Us-asago Beká Ava Usira.

(Matthew 17:1-8; Mark 9:2-8)28 Sifo 8 aminga dadabetiri, Iesu

nu eredo, Peter, John, ã James budo,nemonde banungari dae sedo, doririeni aminda vitiseri. 29 Doriridavitera fetedo, banunguse Iesu nudombu jovereghedo, usasago bekáava usira. Nunda tamo asugaribarago janimbedo, foyago beká avausira. 30 Amingiri, gegenembo etotonaká fera numokena buvudo isaghaedo, nemonde geka siseri. Eni moMoses ri, ã eni mo Elijah ri. 31 Neutu da usasa ainda jokáda isaghaedo, Iesu de dabade, nu nangenange God da uju ava use, reighiJerusalem aminda ambarira ava, senininguseri. 32 Avori, Peter nundakokomanade diti bainghetiri fafaseravisera eroruse fuge gosusera amo,Iesu nu usasa ainda jokáda, Moses

Elijah de dabade geka se niningerogosuseri. 33 Moses Elijah ghae Iesudoyari dae javi ero, Peter Iesu kenasisira, “Bajari, namane budo ojesaaindae sedo, na ivuga erena. Ninange erekotesi? Eveva mo, namanedobo etodaba naká eminda itore, eninindae, eni Moses dae, ã eni Elijahdae itore, ai?” nu bunise amingesisira. 34 Aminge siri, foroga firaafurugusira. Etiri, Iesu da ambo jimbioju etero, beka foroga jokáda sirinininguseri. 35 Amo eminge sisira,“NandaMandi gategusena amo, eviri.Nunda geka ava ningivu!” 36 amingesetiri dadabetiri, ne fuge, Iesu nusukafetiriri gosuseri. Peter, James, ã Johnmane rea gosusera amo, kivo edoiriari.

9:37-43 Sukaru Mandi EnikenaAsugedo Ireira Ava, Iesu Setiri VoseDarigusira.

(Matthew 17:14-18; Mark 9:14-27)37 Sifo atetiri, Iesu nu Peter, James,

ã John de dabade, doririda ghedo vosefero, evetu genembo digari vitératafuseri. 38 Genembo eni natofojokáda koko sisira, “Ijuga Kato, nandamandi dabako tainako eviri. Nun-dae joka aso dae resena! 39 Sukaruidederureari koko sise, jinongu tam-budo yaiva tabetabe vovosurureari,ungo ata dadadagheraira. Aminguse,sukaru nanda mandi jo doyae irira.40 Na, ninda ambo jimbiimi bu fu-goro dae setena avata, ne jo aoroinono ae etira. Aindae, na nimokenabudo ojena resena.” 41 Aminge se-tiri, Iesu isambukena ghoghora sisesisira, “Ne sembae eraeva! Nange-tirai ne tumondari tefori! Evevamo: na ne doyaetena ava avori!”aminge sedo, mandi ainda numamo-kena sisira, “Avori, ninda mandi budofu gaone vae!” sisira. 42 Setiri,mandiá Iesu kenafiri, sukaruimi fuge-tiri dudo tamo dadaragaruse ungoata ghusa ghasa ghusira. AvataIesu kovionoghae setiri, sukaru vosedarigetiri mandiá jebugusira. Jebuge-tiri, Iesu mandiá numamokena mu-

Page 136: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 9:43 133 Luke 9:61tiri rurusira. 43 Amingetiri, natofoisambu God da fakina teria ava gidodudukughuseri.

9:44-45 Iesu Nu Nange Nange Am-barira Ava, Sekago Osa Sisira.

(Matthew 17:22-23; Mark 9:30-32)Evetu genembo dudukughedo, Iesu

rea edo ghusira ava se niningero, Iesununda ambo jimbikena sisira, 44 “Naoroko geka rea sari dae erena emo, erákotae eove! Evetu Genembo da Koroava sandido, gegenembo mendeni daungoda fitoro, nenda uju ava arera,”aminge sisira. 45 Setiri, ne geka aindatuka ava buniseri. Nenda munjudakotari jo furaeri. Bunedo, ne Iesukena ategi e ningari oju useri.

9:46-50 Iesu Da Ambo Jimbi, Ne TofoTofo Beisiga Useri.

(Matthew 18:1-5; Mark 9:33-40)46 Iesu da ambo jimbi tuturo edo,

tofo tofo beisiga use nusuka nusukakotiseri, “Namondeda jokáda mo, ba-jari mave ari?” 47 Aminge kotero,Iesu anakora kasama edo, mandi ki-tako eni budo fitiri nunda dengesidafefetusira. 48 Fetetiri, Iesu nemokenasisira, “Mave, sasingako eviviga natijoká doruse, bu tavo arira amo, nuinono, namoá nati joká doruse, butavo arira. A kotugo, mave na natijoká doruse, bu tavo arira, amo inono,nu God Afa na dirigetiri fusena ava,nati joká doruse bu tavo arira. Aindatuka mo: ni tofo mandi fitaso vosari,ninda kokomana sonembuse iraresaamo, ni kotofuko aresa.”

49 Aminge setiri, John sisira, “IjugaKato, genembo eni ninda javodasukaru bu fugetiri gido, namane nudoyare dae siseri. Ainda beká mo: nujo namonde dabade deinghae eraira,”aminge setiri, 50 Iesu nemokenasisira, “Erá amingeove! Aindasusu mo: mave namondeda gitofujo sonembae eraira amo, nu kau,namonde sonembuse ariá eraira.”

9:51-56 Reighi Eni Samaria FrovensiAminda Aimi, Iesu Imboe Useri.

51 Iesu nu ambarida ghe jebugeutuda viti yari da sifo utua iri gido,nu Jerusalem yari kotise, 52 javi use,aghi mutiri era, reighi eni Samariafrovensi aminda buvurutuseri. Bu-vudo, ne Iesu dae sedo, roera ãavari vasa simbugaoro dae siseri.53 Avata Samaria embo ne, Iesu foanenda reighida terari, unumbari im-boe useri. Ainda beká mo: neJusi embo da gitofu edo ghuseraava sedo, nu Jusi da bogu Jerusalemyariá kotise, imboe useri. 54 Samariaembo ne imboe etero gido, Jamesnengae John ghae Iesu kena sis-eri, “Bajari, nange areri? Namondesaoro avaraka buburaghae utuda ghevose foa aimi, ne avari sirivo aore,ai?” aminge setero, 55 Iesu jovereghenemokena ghoghora sise setiri, 56 nereighiá dodo era reighi eninda bu-vudo aminda aviseri.

9:57-62 Evetu Genembo Mendeni,Iesu De Dabade Deinghari Siseri.

(Matthew 8:19-22)57 Emboroda ero, genembo eni fira

buvudo Iesu kena sisira, “Na ni tu-monderena. Ni reda yaresa amo, nan-gae yarera,” setiri, 58 Iesu mino sisira,“Agari ã rika, ne moghaghaeri. AvataEvetu Genembo da Koro+, nundakambo ã avari vasa eni tefori. Ninangae dabade deingharera amo, niavari vasa jo tambae aresa,” amingesisira.

59O genembo enikena, Iesu emingesisira, “Fu, nangae deinghaore!”aminge setiri, genemboá minosisira, “Bajari, nanda afa embakobeká etira. Nu ambari gido irise,nangae deingharera.” 60 Setiri, Iesunumokena eminge sisira, “Evetugenembo mave God da Geka jo ningitumondae eraera amo, ne kau ambariembo da kaugori. Ava sedo, maveambarira amo, dovu, nene bu yafurugaore! Ni yasi, God nundanatofo+ nange nange kaifa erairaaindae, vironu sase!”

61 Aminge setiri, genembo eni Iesukena sisira, “Bajari, na nangae yaetera

Page 137: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 9:62 134 Luke 10:16avata giti mo, na jovereghe ya nandanatofo ategi edo, foa nangae yaore!”aminge setiri, 62 Iesu numokenasisira, “God da saramana ari dae use,ni fisi da uju ava kotise joveregharesaamo, ni God da saramana jo ae aresa,”aminge sisira.

1010:1-12 Iesu Nunda Dorevare 72 Ava

Dirigetiri, Nunda Emboro Rerebari DaeIseri.

1 Ainda amboda, Iesu nunda dore-vare mendeni, 72 ava gategusira.Gategedo, nu amboda reighi redareda yari kotisira aminda, giti dirige-tiri, ne etoto etoto aminda iseri.2 Diriguse sisira, “Ghaeko sifo bu-viri, vare beká etira. Avata bayaubambari kakato jo digari iraeri. Avasedo, vare Numamokena banungu-ruvu, bayau bambari kakato digarigomutare! 3 Ava sedo, yasivu! Ne kau,sasingako da kaugo ava ururovo, nane dirigaono yama, evetu genemboekoko aikena vironu sise mema itata-mareva tanojo. 4 Nenda javo erábeove! Nenda ata asugari erá beove!Ã emboroda ise, erá fetedo umo usekiki kaka seove! 5 Ne kambo ningia-minda ya buvareva amo, eminge siseategi evu, ‘Bajari da dubo jama nemo-kena furare!’ 6 Kambo resena aindanatofoi ivuga use ne ategi arera amo,avori. Nenda ategi da geka amo irare!O ne imboe arera amo, avori. Ba-jari da dubo jama jo nemokena mu-tae areva. 7 Kambo aminda avise,uvu bayau rea mutarera amo, min-dari dae use erá oju eove! Rea bumindareva amo, God da saramanaareva, ainda minori. 8 Ne ya reighieninda buvovo, natofo ivugaghae natijoká doruse, bayau mutarera amo, bumindareva. 9 Evetu genembo amindakae budo irarera amo, saovo jebugar-era! Kotugo eminge sevu, ‘God nundanatofo+ kaifa ari da sifo amo, nemo-kena foa buvari dae erira,’ amingesevu! 10-11 O ne ya reighi eninda bu-vovo, natofo ne ighagha use, nendae

nati joká jo dae arera amo, emborodafetedo evetu genembo da dombudaeminge sevu, ‘God ne kaifa ari daesetira avata, ighagha eteva ava sedo,nu minonda ne ighagha arira. Avakasama aovo dae sedo, namane nendareighi einda fonja atada emo, dan-ghaoro vosarira.’ 12 Na nemokenaeminge resena: Ategi da Sifo foabuvarira aminda, reighi amo mematomanakogo beká ava tambarira. OSodom embo nenda ari ekoko dae,God anakora dorusira amo, ne memaitako tambarera.

10:13-16 Reighi Mendeni Jo Tumon-dae Usera Ágido, Ne Mino Eko Barera.

(Matthew 11:10-24)13 “Arie, Korasin embo a Betsaida

embo! Nemokena sari dae erena.Ne sifo amboda mema teria ekobeká ava tambareva. Ainda bekámo: ne nanda tano a ari mendenimendeni eono gido ghuseva avata,ne dubo jo jovereghae, kau daba avaireva. O nanda fakina a tano evia,namondeda gitofu da reighi Taiara Saidon aminda, ijugaono gaeteraamo, ne anakora nenda ari ekoko vu-jegedo, dubo jovereghari da tano avaijuguse, bovora fire asuguse ã vayagutuse ghaeteri. 14 Ava sedo, Ategida Sifo aminda, Taiar a Saidon embo-kena, God joka ari nemema itako tam-barera. O reighi Korasin a Betsaidaembo resena emo, ne mema teria ekobeká ava tambarera.

15 “Ã eni mo: reighi Kaponiamembo nemokena resena! Neerekoteva, nenda javo jighovo erariáerekoteva. Avata na eminge resena:God sari ne bako eko aminda yavosareva.

16 “Avori, na eminge resena: GodAfa na dirigetiri fena, nunda gekaava seraena. Na jo nanda geka avasae eraena. Ava sedo, ne ya vironusaovo nenda geka ningarera amo, in-ono, nane saono ningaetera avavagaarera. O ya vironu saovo ningido,ne ighagha arera amo, inono, nam-barago ighagha arera. A kotugo,mavena ighagha arira amo, inono, nanda

Page 138: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 10:17 135 Luke 10:33Afa namo dirigetiri fusena, ábaragoighagha arira,” aminge setiri dadabe-tiri, ne iseri.

10:17-24 Iesu Da Dorevare 72Jovereghe Fuseri.

(Matthew 11:25-27; 13:16-17)17 Gegenembo 72 aimi jovereghe

ivugaghae fera osa sise emingesiseri, “Bajari, namane ninda javodaroera mendeni etero sirorusira. Ãkotugo ninda javoda setero, sukaruekoko barago namanenda gekanininguseri,” aminge setero, 18 Iesumino nemokena sisira, “Nenda gekaniningusera da beká mo eviri: na,Satan kau biria avavaga utuda ghevose firi gosuseni. 19 Na aindaesise, eminge resena. Ningivu! Nanemokena fakina futusena aimi budo,ne jingabu o vuvuji fatovo gambarira,o Satan da fakina tambareva ábarago,mema jo itatamae areva. 20 Avatasukaru ekoko nenda geka nininguseraaindae, erá ivuga eove! Amo kitakori.God Afa nenda javo utuda gefusira,aindae ivuga aetevu! Amo teriagobekári.”

21Aminge sedo nu tuturo edo, AsisiKakara da fakinaimi ivuga use banun-gusira, “Afa, utu ã enda da Bajarinimori. Na nimokena aiyakoe resena.Ainda susu mo: ninda geka kivo edoditi basari embokena jo ijugae usesi,avata evetu genembo kotari veveyakoa diti basae aikena ijugeteso isaghausira. Amo, ni amingari dae uju etiriusesi.”

Iesu aminge banungetiri dadabe-tiri, tuturo edo sekago natofokenavironu sisira. 22 “Nanda Afa namo-kena roera isasambu mutiri kaifa er-aena. God nusuka nune nunda Mandikasama eraira. Kau daba amingaava, God da Mandi nusuka nune nu-mamo kasama eraira. A evetu gen-embo mendeni nune gategarira amo,nune ijugururari, nembarago God Afakasama arera.”

23 Aminge sedo, Iesu jovereghedonunda ambo jimbi nesuka nemokenaeminge setiri nininguseri, “Na nemo-kena resena. Ne reava nenda ditiimi

eregoseva emo, nenda makoeri! 24Nerea giraeva ã ningiraeva emo, kini(king) digari ã God da feroveta digari,ne gari ã ningari dae uju edo ghuseri.Avata ne jo gaeri ã ningaeri. Avataorokoé ne giraeva ã ningiraeva aindaesedo, ne ivuga aetevu,” aminge sisira.

10:25-37 Namondeda Natofo Mave-jori Ainda Kasiari.

25 Umbu eni, Moses da Geka ijugakato+ eniimi fira, Iesu dederuse sisira,“Ijuga Kato, na nange nange jebugaevovodae irari ava tambareni?” setiri,26 Iesu numokena sisira, “Kote gi! Godda Agho Dari aindae mo rea resi?”27Aminge setiri, genemboá Iesu kenasisira:“ ‘Ninda Bajari God kena ninda dubo,

fakina a kotari isasambuimifutuse,

nusuka numoá ava dubo bugogoghombaresa.’

A eni mo:‘Ni tofo dubo buraesa, kau daba

aminga ava,ninda komana barago dubo baresa!’Avakori,” aminge setiri, 28 Iesu numo-kena sisira, “Resesa, avori. Amin-garesa amo, God da jebuga tam-baresa,” aminge sisira.

29 Avata genemboá, nunda gekabeká are dae sedo, sekago sisira, “Atá,nanda komana mo mavejori? Seningone!” 30 Setiri, Iesu tuturo edokasia eni sisira, “Kote gi! Amo inono,namonde Jusi embo da genemboeni Jerusalem ghedo reighi Jerichoaminda vosiri, tafasara kakatoi nusandido, nunda embo boka jighikosughedo, genemboá de fiterofasetira. 31 Sifo aminda, namondedafristi+ eni emboro daba aminda ise,genemboá fasiriri gosuse, nu dodarigedo, emboro sovenida sembudoaira. 32 Kotugo ainda amboda, Leviondi+ eni aira, kau daba ava etira.Nu, genemboá fasiriri gosuse, dodarigedo emboro sovenida sembudoaira. 33 Ainda amboda, Samariaembo genembo eni aira, genemboáfasiriri gira. Samaria embo amo,namondeda gitofu bekári, avata nu

Page 139: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 10:34 136 Luke 11:13namondeda genembo ava fasiririgido, nundae joka etira. 34Amingedo,numokena aira buvudo, fiyoghaaverege fitido, bandesi (bandages)eghetira. Eghedo, nunda sino fukada gukada fitiri vitiri budo aira, esaembo da kambo eninda, avari vasaava ombudo, genemboá aminda butere fiti esimbugetira. 35 Sifo atetiri,Samaria emboá javi use K20 avavagabudo, kambo numamokena futuse,eminge setira, ‘Genemboé kaifa asodae resena. Moni+ erefutena eviadadabari, nine sonembaresa aindae,na jovereghe furarena aminda,nindae mino mutarena,’ amingesetira.

36 “Avori, na nimokena ategi er-ena, ‘Ni erekotesa amo: komana bekámo mavejori?’ ” Iesu aminge sisira.37 Setiri, Moses da Geka ijuga kato+sisira, “Sonembedo budo aira, avori,”setiri, Iesu numokena sisira, “Yasi!Aminguse irase!”

10:38-42 Iesu Ade Jamena, MarthaNengae Mary Ghaekena Esa Isira.

38 Iesu nunda ambo jimbide erareighi eninda buvero, gagara javoMartha nati joká doruse unumbusira.39 Martha da gagarako javo Mary,ira Bajari da tinguda anumbetiri,geka siri nininguse iriri, 40 nunda akiMartha bayau itutuse, dubo memaetiri Iesu kena sisira, “Bajari, emoevevari, ai? Gi! Na nasukakosaramana da bouvu fufeno, nandagagarako tefo anumbirira. Se foanamo sonembare!” aminge setiri,41-42 Bajari numokena sisira, “Arie,Martha! Martha, ni redae kotaridigari kotise resesi? Kotari dabakoevia kotaetesi. Mary rea erira emo,evevagori. Ava sedo, jo mave eniimisari doyari da kaugo iraeri.” amingesisira.

1111:1-13 Bajari Namonde Kau Nange

Banungedo Ghaetera Ava Ijugusira.(Matthew 6:9-13; 7:7-11)

1 Sifo eni, Iesu reighi eninda ba-nungusira. Banungetiri dadabetiri,

nunda ambo jimbi eniimi numokenasisira, “Bajari, John nunda ambo jim-bikena nange banungedo ghaeteraava ijugusira. Kau daba amingaava, namanekena ijuge!” amingesisira. 2 Setiri, Iesu nemokena sisira,“Eminge banungareva:

‘Afa:Namane ninda javo kakara use

jighoro erare!Fu, namane kaifa ururaso namonde

irore!3 Sifo evia inono, namanendae bayau

futuraso irore!4 Evetu genembo namanekena ariekoko urureoro, namane gido kote

doyeraera.Ava sedo, ni kau daba aminga ava,namanenda ari ekoko eraera amo,

kote doyaso dae resera!Erama namane derarikena budo

yeose!’ ”5 Aminge sedo, sekago nemokena

sisira, “Banungari mo inono: nitumba soroda ya ninda komanakenagoingoinghedo saresa, ‘Nanda ko-mana, nandae bayau sonembaetesi!6 Nanda komana eni oroko nemboesa ojighira. Avata na bayau tefori.’7 Aminge saresa amo, ninda komanasarira, ‘Nandae erá seose! Na gurogajeteno, nanda sasingu ravera. Nirea mutono dae resesi?’ amingesarira. 8 Avori, nu ninda komanari.Avata tumba foa soroda arira avasedo, jo mutae arira. Avata ni deregogorego ururaso ningi jaredo, ain-dae mutarira.

9-10 “Ava sedo, eminge resena!God Afakena benunu saresa amo,mutarira. Tava aresa amo, tambaresa.Goingoingharesa amo, afigarira.Ainda beká mo: mave benunu sariraamo, mutari barira. Mave tavaarira amo, ijugari tambarira. Amave goingoingharira amo, God Afanundae guro afigarira. 11 Kote givu!Namonde mendeni ghaguruderi.Ninda mandi okadae benunu sariraamo, ni jingabuá mutaresa, ai? 12 Akokora munjudae benunu sarira amo,ni vuvujiá mutaresa, ai? 13 Tefo, jo

Page 140: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 11:14 137 Luke 11:26roera eko mutae aresa. Ni evevavanembo mutaresa. Ne ari ekokoembori, avata nenda sasingu tavoeveva eraeva. God Afa nu veka evevabekári. Ava sedo, kau nenda sasingutavo eveva eraeva aminga ava, maveGod Afakena benunu sarera amo,nunda Asisi Kakara nemokena mutaribarera,” Iesu aminge sisira.

11:14-23 Iesu Maveda Fakinaimi,Seari Sukaru Vose Darigedo Ghuseri?

(Matthew 12:22-30; Mark 3:20-27)14 Sifo eni, Iesu sukaru eni bu fu-

gari dae usira. Sukaru resena emo,asugetiri genemboá beka jo sae, gugaedo irei. Iesu setiri, sukaru gen-embo ainda jokáda ghe fira buviribeka afigetiri, genemboá tuturo edogeka sisira. Beka siri, natofo ningidodudukughuseri. 15 Dudukughedo,mendeni siseri, “Sukaru da bajarijavo Satan, nunda fakina ava muteari,Iesu budo aimi, sukaru bu fugeraira,”aminge siseri. 16 A mendeni, numo-kena deroro ari sembae ari gari daekotise, eminge siseri, “Ni God dajavoda furariá resesa amo, nunda fak-ina aimi, tano eni aso gaore!”

17 Avata ne rea kotise sisera, Iesuanakora kasama usira. Kasama edo,aindae sisira, “Frovensi eni aindanatofo beisiga edo, soroda sarigar-era amo, frovensi ainda fakina soesaarira. Kau daba aminga ava, reighi aoro eni beisiga edo, soroda sarigareraamo, reighi a oro amo jo fakina edofetae arera. 18 Na Satan da fakinabudo aimi, nunda sukaru bu fugariáseraeva. Aminge sise, na Satan daeniva seraeva. Avori, saono ningivu!Satan da natofo tofo tofo beisiga edo,soroda sarigarera amo, fakina edofetarera, ai? Ava kote givu! 19 Enimo: ne eminge sise reseva, Satannamokena fakina muteari budo aimi,na sukaru bu fugeraena. Avata, nendaambo jimbi totofo aghi useva, nendaari ava kote givu! Nenda ambo jimbisukaru ondiraera amo, mave da fak-inaimi ondiraeri? Kote givu! Ava

sedo, totofo nenda ambo jimbi eraera,ava kotise kasama evu! Ne nandaeaji sise gungubo setevu! 20 Geka bekámo: na God da fakinaimi sukaru bufugeraena. Sukaru bu fuguteno, Godda fakina isagha etiri eregoseva. Avagido eminge kotaetevu: God evetugenembo tofo kaifa ari* sisira, aindasifo orokoá nemokena buvira.

21 “Satan nu inono: genembofakina kato ainda goroba kefataghaebudo aimi, nunda kambo kaifa useirarira amo, eveva irarira. 22 O nainono: genembo eni fakina kato bekáava edo foama, genembo giti setenaava, dedo nunda goroba a kefataa gugua ainghae dabade sosighiedo, budo yama evetu genembomendeninde dabade ghase barera.

23 “Mave na jo sonembae arira amo,nu kau Satan sonembarira. Kau dabaaminga ava, mave na jo sonembae, aevetu genembo unumbae arira amo,nu kau, evetu genembo ondari soesaururoro, Satan foa ne bare dae sisearira,” Iesu aminge sisira.

11:24-26 Sukaru Eni Buvu Ya De-ingherá Edo, Sekago Jovereghe Foa Gen-embo Daba Aikena Asugarira.

(Matthew 12:43-45)24 Aminge sise, Iesu sisira, “Gen-

embo enikena sukarui asugetiri ireiraava, sukaru aimi eredo, genemboda jokáda ghe buvudo, ya reighiuvu a evetu genembo irae da vasaaminda birurughuse deingharira,jangutari vasa tambari dae. Tavause deinghuse iria jaredo, emingesarira, ‘Na eminda birurughuse iriajararena amo, jovereghe ya nandakambo manai aminda terarena.’25 Aminge sedo, jovereghe ya nundakambo manai ava tambarira. Kamboamo, nasara tafono etero evevaedo irira. Kau kambo joká seghegogho eraera aminga ava, genembodaba ainda dubo joká ava tambarira.26 Tambudo, jovereghe ya nundakokomana 7, sukaru ekoko beká

* 11:20: Afige, Geka Se Disugari Da Vasa aminda, geka Natofo aindae rea gefusera ava, tege garesa.

Page 141: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 11:27 138 Luke 11:38ava, unumbe budo foama, genemboaikena asugarera. Genembo amo, gitimema itako itatamuse irei. Avata,sukaru dabako aimi yama, nundakokomana 7 ekoko beká ava, unumbenemonde 8 edo foama, genemboaikena asugarera amo, numema teriabeká ava itatamarira,” Iesu amingesisira.

11:27-28 Ivuga Beká Mo, Nu KauMavegori?

27 Iesu aminge setiri, evetu eninatofo jokáda koko sisira, “Ni gen-embo teria etesi. Nei nimo fum-budo undiri babojusesa amo, nu nin-dae ivuga aeti,” aminge setiri, 28 Iesumino numokena sisira, “Seteso nin-geni. Avata mave God da Gekaningido, God da uju ava arira amo, nuivuga beká ava arira,” aminge sisira.

11:29-32 Iesu Nu, Jonah Usira, Avav-aga Ari Sisira.

(Matthew 12:38-42)29 Iesu aminge vironu siri, evetu

genembo fera buvudo, vasa bedo edomimuseri. Amingero, Iesu nu sisira,“Evetu genembo siroredo oroko en-dada irera emo, ne taká ekoko bekári.Ne God jo kotae eraera. A aindamendeni mo, nemori. Ne tanoijugaono gari dae setevu. Avatana jo amingae arena. Nu dabako,Jonah kena rea sirorusira, aminga avanamokena sirorari gareva. 30 Jonahnu Nineva embokena tano eni usira.Reighi Nineva da natofo ne Jonahgido a nunda geka ningido aindae,God dae oju use nenda ari ekokovujeguseri. Kau daba aminga ava,na nemokena tano eni arena. EvetuGenembo da Koro+ gido a nundageka ningido, nenda ari ekoko vu-jegaetevu! 31 Siba Frovensi aindaevetu kotofuko amo eredo, Ategi daSifo aminda God da dombuda fetedonenda ari ekoko eraeva aindae, osasarira. Ainda beká mo: nu reighisoka beká aminda ireira ava dodo,Kini (King) Solomon da dubo ko-tari a ijuga ava ningari dae sedo,

fusira. O nemo, genembo oroko fe-tirise geka resira emo, ne nunda gekaningari imboe eraeva. Avata Solomonnu genembo ijoghakori. Genembooroko fetirise geka resira emo, nuteriagori. 32 Reighi Nineva setenaainda natofo barago eredo, God dadombuda fetedo, nenda ari ekoko er-aeva aindae, osa sarera. Ainda bekámo: Jonah vironu setiri ningido ain-dae, nenda kotari eko a nenda ariekoko vujeguseri. O nemo, genembooroko fetirise geka resira einda geka,ningari imboe eraeva. Avata Jonahgenembo ijoghakori. O genembooroko fetirise geka resira emo, nuteriagori. Ava sedo, ne redae nandageka jo tumondae eraevu? Aminger-aeva amo, eko bekári!” Iesu amingesisira.

11:33-36 Namondeda Diti Da UsasaMo, Arivo Da Kaugori.

(Matthew 5:15; 6:22-23)33 Iesu aminge sedo, sekago sisira,

“Namonde arivo injiberaera amo, jobu ya ambokena ae eraera, o jobu gagara ae eraera. Namondedaemboro ijugare dae sedo, arivo in-jibe jigheoro jaragheraira. 34 Nindaditi amo, ninda tamo da arivo avav-agori; arivo injibeoro jaragheraira,avavagori. Nindi diti eveva irariraamo, ninda tamo usasaimi bedo arira.O ni diti digoi arira amo, nindatamo isambu tumba arira. 35 Avasedo, ninda dubo joká, erá tumbaeure dae sedo, kaifa e gogoghombe!36 Ninda tamo isambu usasaimi bedoedo jaragharira amo, kau arivo evevajaragheari usasa eraira, aminga avaarira,” aminge sisira.

11:37-54 Iesu NuMoses Da Geka KaifaKakato A Ijuga Kakatokena+ GhoghoraSisira.

(Matthew 23:1-36; Mark 12:38-40)37 Iesu aminge setiri dadabetiri,

Moses da Geka kaifa kato eni+ iranumokena buvudo, bayau dabademindari dae sisira. Sedo, nengae eradabade anumbuseri. 38 Iesu bayaumindari dae ira anumbusira amo,

Page 142: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 11:39 139 Luke 11:52nunda ungo jo seghedo ya anumbaeusira. Etiri, Moses da Geka kaifakato+ ava gido dudukughusira, IesuJusi embo da agho dari† bejisira ain-dae. 39 Avata Iesu numokena sisira,“Ni Moses da Geka kaifa kakato+ daeniri. Kotugo, ne Moses da Geka kaifakakato+ mo, agha kofiri da kaugori.Fokakena segheraeva. Avata joká, joseghae eraeva. Kau daba aminga ava,nenda janje jokáda, beisiga a ari ekokoaimi bedo etiri ireva. 40 Ne kotaritefori. God fokakena vanembo jo aeri,nu jokághae dabade etiri sirorusira.41 O nenda uvu bayau mo, ne sifoghousa aghada averegeraeva a tevodavendiraeva, ava budo makasi embo-kena futururaeteva amo, nenda aghaa tevo eveva aeti.

42 “Arie, Moses da Geka kaifakakato!+ Ne taká mema teriago bekáava itatamareva! Nemo emingeraeva.Nenda gugua tomanako a nenda roeraveveyako kau mosou, yabiyabina,a karaje ava budo, diti ghabusovenisoveni fitido, diti eni budo Godkena muturaeva. A nu evevari. Neamingareva. Avata ne jo inonondause, evetu genembo kaifa ae eraeva,a God jo dubo bae eraeva. Ábaragoareva! Amboda God nendae mino ekoava, mutari itatamareva.

43 “Arie, Moses da Geka kaifakakato!+ Ne taká mema teriago bekáava itatamareva. Ne emingeraeva:dengoro indari kamboda+ terarevaamo, evetu genembo vasa eveva mu-toro anumbari dae a, deinghururovoevetu genembo ne kakara use ategiaoro dae uju eraeva. 44 Agá! Amo,ne amboda mema teriago beká avaitatamareva. Ne ofofo gomo jevedoiriari, kotae ya etoda fete ya gheraera,ainda kaugori. Jokáda anakora masausira. Evetu genembo nemoá gido,evevava seraera. Avata nenda dubojokádamo, ne ekokori,” aminge sisira.

45 Iesu aminge setiri dadabetiri,Moses da Geka ijuga kato+ eni Iesukena sisira, “A sise, namanekena

barago aji resesa,” aminge setiri,46 Iesu sisira, “Arie, Moses da Gekaijuga kakato! + Nembarago ambodamema itatamareva. Ne agho dari di-gari simbugedo seovo, natofo janjaguuse irá gheraera. Avata ne totofonenda agho dari amo jo kaifa use,ainda bouvu itako fumbae eraeva.

47-48 “Arie, Moses da Geka ijugakakato! + Ne taká amboda memateriago beká ava itatamareva! Nem-buamaneGod da feroveta deoro sirivoedo ghuseri. A ne God da feroveta daofofo gomo ava gogho use, tano fiti-raeva. Avata ne erá feroveta kakarause ariá seove! Nembuamane Godda feroveta detero sirivo usera aindaeivuga use, tano amo ofofo gomodafitiraeva. Ava sedo, nembuamaneusera, ava gido ivuga eraeva. Aindamino eko beká, God amboda nemo-kena mutari itatamareva. 49 Neneamingeraeva aindae, God da Dubo Ko-tari aimi setiri eminge gefusira:‘Na nemokena nanda feroveta a

nanda aghi kakato dirigaonoyama buvudo, nanda javodasiruroro ningido,

ne mendeni mo sandi bu daorosirivo arera, a mendenikenafakarago use bouvu mutoromema itatamarera.’

50 God da natofo evevago ava de-tero sirivo usera, ainda mino isambu,God nemokena mutari ruruse itata-mareva. 51 Tuturoda Cain, Abel de-tiri ambududurusira, tano amindaghe fira, Zechariah God da kam-boda+ sandi olta (altar) a vasa kakarasoro aminda detero ambududurusira,aindamino isambu, ne oroko siroredoireva, nene ruruse itatamareva. Gekabeká resena! Ainda mema ne jo dari-gae areva!

52 “Arie, Moses da Geka ijugakakato!+ Ne taká mema teriago bekáava itatamareva! God da Geka da susumo, nemori. Avata God da kotarimavega amo, ne jo saovo isaghaae eraira. O totofo nemo amo, jokasama ae eraeva. A kotugo ne, evetu

† 11:38: Jusi embo da agho dari da kiki mo, eviri. Ne bayau mindari da sifo ungo jo seghae arera amo,ne bayau jo mindae arera.

Page 143: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 11:53-54 140 Luke 12:12genembo mendeni erá ava kasamaeore dae sedo buregeraeva! Avasedo, ainda mino eko God ambodanemokena mutari bareva,” amingesisira.

53-54 Iesu reighi amo dotutiri,Moses da Geka kaifa kakato a ijugakakato+ tuturo edo numoá dere gidoghuseri. Aji sise, nu geka sembaesari ningido, numo budo koto ari daesedo, numokena ategi fakarago edoghuseri.

1212:1-3 Ni Irise Ari Ekoko Kivo Eraesa

Amo, Amboda Isagha Arira.(Matthew 10:26-27)

1 Natofo digari ambari ava to-torugedo anumbari vasa ganjibetero,Iesu nunda ambo jimbikena sisira,“Yisti (yeast) farava jokáda fiteorobajimindafu eraira amonu kau, evetugenembo da jokáda gungubo bajimindafu eraira ainda kaugori. Mosesda Geka kaifa kakato+ da yisti (yeast)ava imboe edo darigaovo dae resena.Amo ne, gungubo eraera. Ne natofogaoro dae sedo, ari eveva isaghadaeraera, avata aminguse, ne ufena ariekoko eraera. Erá amingeove dae siseresena! 2 Ainda tuka mo: oroko reaufena use jungeraera amo, ambodaisagha ari garera. Ne oroko rea kivoeraeva amo, isagha saoro ningarera.3 Na oroko rea sainghe seraena amo,amboda ne vironuda sareva. Emindanamonde rea kikiako se ningiraeraemo, ne amboda ofotighida, evetugenembo da dombuda fetedo kokofuge sareva,” aminge sisira.

12:4-7 Namonde Evetu Genembodae,Oju Jo Ae Aeteri.

(Matthew 10:28-31)4 Aminge sise, Iesu sisira, “Nanda

kokomana, kote givu! Evetu genembone daoro ambareva aindae, erá ojueove! Ainda tuka mo: ne daoro,nenda tamova ambarira, o nenda asisimo irarira. 5 Ava sedo, ne God daeoju aetevu! Nu sarira amo, tamoambarira, kotugo nenda asisi mo, ari

ekoko mino mutari vasada terarira.Aindae sedo, nundae oju use kakaraareva!

6 “Eni mo: rika kaghá ajamena kotegivu! Ne rika isambu ghabu soveniombari saeteva amo, nunda minotoea etoto avagai ombaetevu. AvataGod nu kaghá ajamena amo, isasambukotise kaifa eraira. 7 Ava sedo, neGod tumonduse ambari dae, oju joae areva. Ainda beká mo: God nu rikakaghá ajamena itako dubo buraira.Avata God da dubo bari namondeevetu genembokena mo, teriagobekári. Nenda jiroda, beo anakoraafige gi tege tefo usira. Ava sedo, nejo kosasaghari da kaugo iraeri. Erá ojueove! God Afa nu rika kaghá ajamenakaifa eraira kau daba aminga ava,ne kaifa e gogoghomberaira,” Iesuaminge sisira.

12:8-12 Namonde Keriso Jo IghaghaAe Arera.

(Matthew 10:32-33; 12:32; 10:19-20)8 Aminge sise, Iesu sisira, “Na

eminge resena: mave nanda tofo edoirise, natofo da dombuda, Evetu Gen-embo da Koro+ da javo jighari erariraamo, Evetu Genembo da Koro+ gen-emboá God Afa da aneya da dom-buda jo ighagha ae arira. 9 O mavena, natofo da dombuda, imboe edoighagha arira amo, Evetu Genemboda Koro+ eredo numbarago, God Afada aneya da dombuda, imboe edoighagha arira. 10 Kau daba amingaava, mave Evetu Genembo da Koro+da javo eko arira amo, God nundaari eko amo kote doyarira. O maveAsisi Kakara da javo eko arira amo,God nunda ari eko amo jo kote doyaearira. 11 Evetu genembo na imboeuse ne sandi bu yaoro, Jusi emboda dengoro indari kambo+ aminda, oreighi da kokotofu da dombuda kotoareva amo, ne rea sareva aindae, erákoteove! 12 Ainda susu mo: AsisiKakara aimi ijugururari, nunda gekaava sareva,” aminge sisira.

12:13-21 Genembo Eni Guguadae Ko-tise, God Jo Kotae Edo Ghusira.

Page 144: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 12:13 141 Luke 12:3113 Setiri, genembo eni natofo

jokáda fetirise, Iesu kena ategi usira,“Ijuga Kato, nanda afa ambududu-rusira. Ava sedo, nunda gugua na-mane koroghae soro aeteri. Saso soroedo nanda boanda mutare!” amingesetiri, 14 Iesu numokena sisira, “Niredae aminge resesi? Amo jo nandasaramana iraeri.” 15 Aminge sedo,sekago sisira, “Erama dighighi eovedae resena. Kote gogoghombevu!Evetu genembo da jebuga jo guguairaeri. Makasi embo o kotofuko,nenda jebuga beká mo, asisikenairira. Jo guguakena iraeri,” 16 amingesetiri dadabetiri, Iesu aindae kasiaevia sisira, “Genembo eni enda aiti fafode edo irei. 17 Genembo aituturo edo, tofo mandi kotetira,‘Nanda bayau fitari vasa ganjibetiraava sedo, na vuji bambudo reda fitikaifa areni? 18 Emingarena: na nandabayau fitari da koroma kambo manaibejedo, sekago begogo itido, nandabayau a nanda gugua aminda fitikaifa arena. 19 Itono dadabari, natofo mandi sarena, ‘Makoeé redaeedo, roera eveva gaveva sifo ghousayari ava inono edo, mindi dandidoghuse, ã divu fusedo ghuse irarena!’aminge setiri, 20 God nu sifo dabaaminda aira numokena setira, ‘Nikotari tefori. Oroko tumbaghae,na bekáda bekáda ni ategi aono,ambudo esike yaresa. Amingaresaamo, gugua budo ainghae yaresa,ai?’ ” Iesu aminge sedo, 21 geka tanouse sisira, “Evetu genembo mendenigugua digari endada bu jighirise,gugua avanembo tumonderaera amo,ne God da dombuda mo, makasibekári. Ne genembo setena amingaava irise, sirivo arera,” aminge sisira.

12:22-34 God Tumondevu! TamoAsugari A Bayaudae Erá Koteove!

(Matthew 6:19-21, 25-34)22 Amboda, nunda ambo jimbikena

sisira, “Namonde uvu bayau jo min-dae arera amo, ambarera. A na-monde tamo asugariá, nu bu asugae-teri. Avata, ne bayau a tamo asug-

aridae erama teria futo koteove daesise resena. 23 Ainda susu mo eviri:ninda jebuga mo, susuri. Bayau josusu iraeri. A tamo nu susuri. Tamoasugari mo, jo susu iraeri. 24 Rikaogha ava kote givu! Ne jo vare jegovae eraera, a vuruku tefori. AvataGod ne kaifa use, nenda bayau mu-turaira. Avori, God nu rika itakokoteraira. Avata evetu genembo mo,teriago kotise, tavo e gogogho eraira,ne asisighae ava sedo. Avori, Godrika kaifa use bayau muturaira amo,nemokena kau daba aminga ava, nebayau mutari bareva. 25 Geka setena,daba ava sari dae erena. Ni baimarabuvari bayau dadabarira aindae, ojuuse teria futo kotaresa o jo kotae aresaavata, ninda ambari da sifo furariraamo, ni ambaresa. 26 Ava sedo, eráuvu bayau teria futo koteove dae siseresena.

27 “Kotugo tamo asugari redabareva aindae sedo, jo dubo memaae areva. Vare joka kote givu! Nu jotofo mandi fire asugae eraira. Avatavare joka mo, gari evevago bekári. OKini (King) Solomonava kote givu! Nususu iti fafode ava sedo, nunda tamoasugari isambu evevagori. Avatanunda tamo asugari amo, jo vare jokaamingo iraeri. Vare joka mo, evevagobekári. 28 Kikisa ava kote givu! Orokoirira. Avata sifode gaforo gharasa aridungoro avarira. Nu roera veveyakobekári. Avata God nunda gari evevagofifitusira. Ava sedo, kasama evu:God vare joka kote simbugarira amo,ne asisighae gido, nembarago kaifause, nemokena tamo asugari mutaribareva. 29-30Ava sedo, uvu bayau redabu mindareva, o tamo asugari redabu asugareva aindae, erama dubomema eove! Namondeda gitofu maveGod da Geka jo bae irera, ne roeraaindae kotise dubo mema eraera.Avata ne jo amingae areva. Aindasusu mo: God Afa nenda irari avagosuse, nemokena rejo daiva eraira,nu anakora kasama use irira. 31 Avasedo, ne giti nunda saramana a ujuava areva. Amingururovo, uvu bayau

Page 145: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 12:32 142 Luke 12:49a tamo asugari, nune mutari bareva.

32 “God Afa ne kaifa ari sisira. Avasedo, erá oju eove! 33-34Nenda guguareda irá gheraira amo, nenda duboisambu aminda muturaeva. Evevamo, nenda gugua oriro edo monibudo makasi embodae mutareva.Amingururovo, God gugua utuda iriraava, nendae mutarira. Utu da guguaamo, evovodae irarira. Ainda bekámo: utuda, tafasara kakato tefori, aroera eni jo jirikoi mindari bakombae dadabae eraira. Dara avavaga utudaeni tefori. Ava sedo, nenda roerautuda bareva amo, jo nanjigo amindaeko ae arira,” Iesu aminge sisira.

12:35-40 Namonde Bajari Furari DaSifo, Ava Kaifa Use Iraeteri.

35-36 Aminge sise, Iesu sisira, “Ba-jari eni kirumo ari dae sedo yariraamo, nunda saramana kakato numoákaifa arera. Embo boka ujudo avidoghedo, roera simbugedo, arivo in-jibaoro jaraghurari kaifa arera. Sim-bugedo kaifa ururoro, bajariá foagoingoinghari, nundae guro afigar-era. Kau daba aminga ava, ne sim-bugedo kaifa use irivu! 37 Saramanakakato setena, ne kaifa e gogoghom-bururoro, nenda bajari furarira amo,ivuga arera. Ainda tuka mo: bajarisari nunda saramana kakato anum-baoro, tofo mandi uvu bayau mutarimindarera. 38 Nu tumbagha o tumbasoroda furarira ava ne bunariri. Avatasimbuge kaifa arera amo, ivuga bekáava arera. 39 A geka evia kote givu!Kambo numamo eniimi tafasara katofoa buvari da sifoá kasama aetiraamo, jo doyari foa nunda kambo be-jae aeti. 40 Ne kau daba aminga avaesimbugedo kaifa use irivu! Aindasusu mo: Evetu Genembo da Koro+jovereghe furari da sifoá ne bunariri,”aminge sisira.

12:41-48 Namonde Bajari Da Sara-mana E Gogoghombarera.

(Matthew 24:45-51)41 Setiri, Peter numokena sisira,

“Bajari, kasia setesa emo, nama-nendae setesi ai, evetu genembo

isambudae setesi?” aminge setiri,42 Bajari mino numokena sisira,“Saramana kato dubo kotaride aimisaramana e gogoghomberaira, nukau emingori. Saramana katoamo saramana e gogoghombearigido, nunda bajari sari nu vitibajari da duruda fetedo, saramanakakato mendeninde nenda saramanagategedo, nenda bayau soro edo,kambo a roera isambu kaifa urureari,bajariá ya deingheraira. 43 Kaifae gogoghombururari, nunda bajarijovereghe furarira amo, saramanakato aindae ivuga beká ava arira. 44Naeminge resena: bajari nunda kamboa nunda roera isambu, saramanakato aikena mutari evovodae kaifaedo gharira. 45 O saramana katoánu eminge kotaeti, ‘Nanda bajari jototoi furae, ghousago irarira tano,’aminge kotise tuturo edo, nundabajari da saramana kakato evetugenembo mendeni ava, soesa ondidedo, nu uvu fakara mindari jirobirurughedo gharira. 46 Aminguse,nunda bajari jo kotae edo irari,sifo eninda foa buvarira. Buvudo,saramana kato amo, de dive gafariambarira. Gogore kakatokena eraera,avavaga numokena arira.

47 “Saramana kato eni nunda bajarida uju ava kasama arira avata, jo sim-bugedo ae arira amo, amboda nundabajari sari nu dari beká darera. 48 Osaramana kato eni, nunda bajari dauju bunise saramana use dara ariraamo, nu itako darera. Ni fakina edobajari aresa amota, ni saramana kaifause e gogoghombaresa! Ainda bekámo: ninda bajari sari, ni viti nundabajari eni aresa amo, nu amboda foaninda saramana ijuje gogogho arira,”Iesu aminge sisira.

12:49-53 Iesu Evetu Genembo DaGhamo Derari Erare Dae Sedo Fusira.

(Matthew 10:34-36)49Aminge sise, Iesu sisira, “Na enda

evia dungono avarakai avarigedo,mema itatamare dae sedo ojeni.Na uju erena amo, anakora saono

Page 146: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 12:50 143 Luke 13:8avaeti. 50 Na ava uju beká erenaavata, na giti tofo mandi mematomanako itatamedo ambarena ava,nange aono dadabaetira aindae, dubomema erena. 51 Ne erekoteva: namainungari bu furariva reseva. Tefo.Ne erá aminge koteove! Na evetugenembo da ghamo derono eredotofo tofo beisiga aoro dae sedo ojeni.52 Resena emo, oroko eminda tuturoedo yarira. Saono ningivu! Evetugenemboghae ghagurude ghabusoveni irarera amo, ne soveni etotosoveni etodaba fete beisiga edosarigarera. 53 Gegenembo nendavide jamenade dabade, beisigaedo sarigarera. A evevetu nendaade jamenade dabade, beisigaedo sarigarera. Imboboti nendamamandisiride dabade, beisigaedo sarigarera. A atovono nendamumundurude dabade, beisiga edosarigarera,” aminge sisira.

12:54-56 God Rea Amboda Sari Siro-rarira Ava, Oroko Kasama Aeteri.

(Matthew 16:2-3)54 Aminge sedo, Iesu geka eni nato-

fokena sisira, “Foroga dadorurearigido seraeva, ‘Borija dirarirasi,’aminge seraeva. Amo bekári, borijadirarira. 55O foriforimana tuturo earigido koteraeva, ‘Iji da sifo buvirasi,’ava kotirovo iji fetarira. 56 Negungubo kakatori! Ainda tuka mo: neforoga a yaura da tuka kasama eraeva.Avata oroko roera a tano sirorearigido ghereva emo, ne redae bunedogherevu?” aminge sisira.

12:57-59 Irari Eveva Da Gekari.(Matthew 5:25-26)

57 Aminge sise, Iesu sisira, “Netotofo veka eveva ari da emboro kotegogoghombaetevu! 58Komana nimoákoto ari sarira amo, totoi yasi nengaedabade se ningovo dadabare. O joamingae aresa amo, ni budo ya jaji(judge) kena mutari, nune budo, sariforisi (police) ni budo ya diburadafitarera. 59 Amingarera amo, ni jototoi doyoro ya buvudo, dubo jamaae aresa. Jaji ninda dara da mino rea

sarira ava, mutaso dadabari gido, foabuvaresa,” Iesu aminge sisira.

1313:1-5 Ninda Ari Ekoko Jo Vujegae

Aresa Amo, Ambaresa.1 Sifo daba aminda, evetu genembo

mendeni fera Iesu kena osa emingesiseri, “Galilee embo mendeni eraGod kena joba mutari dae sedo, sinofuka de dungutero, Pilate setiri nundaisoro kakato mendeni fera, Galileeembo ava, God da Kambo+ amindadetero amomonjeguseri.” 2 Amingesetero, Iesu mino nemokena sisira,“Ne kau amingedo amomonjeguseraava sedo, ne erekoteva amo, ne ariekoko teria usera aindae, amomon-jegariá erekoteva, ai? 3 Amo kotarisembaeri! Galilee embo mo, kaunemongori. Ne nenda ari ekokojo vujegae areva amo, ne kau dabaaminga ava edo ambareva. 4A enimo:Jerusalem aminda, reighi ijoghakoSailoam aminda kambo tomanakonange tofo mandi gofe dudo, evetugenembo 18 ava fatiri sirivo useraamo, ne setero niningusevu tanojo.Evetu genembo amo, ne ari ekokoembori, o Jerusalem embo mendenine isambu eveva vanembo, avaerekoteva, ai? 5Amo kotari sembaeri!Na eminge resena: ne nenda ari ekokojo vujegae areva amo, ne kau dabaava use, isambu ambareva,” amingesisira.

13:6-9 Iesu Ika Mofi Da Kasia Sisira.6Ainda amboda, Iesunemokena ka-

sia evia sisira, “Genembo eni, ika javomofi ava, nunda vareda kaifa iri irei.Sifo eni, genemboá aira vuji jigharigari dae etira. Avata beká jo jigharigaeri. 7Tava e gae bune jaredo, nundavare kaifa katokena setira, ‘Na mofievia, beká jo jighari gae irise, ghaekoetodaba dadabetira. Nu irarira amo,enda fafama ari veka mendeni jo vitijighae arira. Ava sedo, je fugaresa!’8 Aminge setiri, vare kaifa katoá se-tira, ‘Do, nangae ghaeko eni kaifae gaore! Na sino fuka da foká avabudo endaghae gae jovereghedo,mofi

Page 147: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 13:9 144 Luke 13:27susuda averegarena. 9Ghaeko enindabeká jigharira amo, avori. O jo jighaearira amo, je fugarera!’ ” Iesu kasiaaminge sisira.

13:10-17 Jangutari Da Sifo Aminda,Iesu Setiri Evetu Guka Gunjughari AvaJebugusira.

10 Jangutari da Sifo eninda, Iesudengoro indari da kambo+ amindateredo ijugusira. 11 Evetu eni sukaruiasugetiri, guka gunjughetiri irise,ghaeko isambu 18 ava dadabusira.Nu ukuge deinghedo ghusira. Evetuamo, nu anumbedo niningiri Iesuijugusira. 12 Iesu nu evetuá gido, bekafainghe sisira, “Nanda ghasovu, nijebugetesi!” aminge sise, 13 ungoitamonda jighiri nunda guka dambuusira. Dambu etiri, evetuá God daesakai sisira.

14 Iesu Jangutari da Sifo amindasetiri evetuá jebugusira. Amingetirigido, dengoro indari kambo+ da gitijighari, nu janje eko usira. Janje ekoedo natofokena sisira, “Sifo isambu 6aminda, namonde saramana aeteri.Sifo aminda, ne furovo genemboeimi sari jebugareva amo, avori. OJangutari da Sifo eminda, namonde joamingae arera,” aminge setiri, 15 Iesumino numokena sisira, “Ne gungubokakatori! Ne isambu Jangutari daSifo aminda, nenda burumakava (ox)o donki (donkey) vujedo bu furudaghe buvudo, bu yama uvu muteovomindiraera. 16Amingeraeva ava sedo,kau daba aminga ava, Abraham daimendi da gagara Satan i bundetiriirise, ghaeko 18 ava dadabetiri iriraevia, Jangutari da Sifo eminda saonovujegari jebugarira amo, avori,”aminge sisira. 17 Aminge setiri,Iesu da gitofu meka gido, mino saribunetero, natofo isambu gido ivugauseri. Ainda bekámo: nu setiri evetuájebugusira, a ari mendeni ne jo gaeiriara ava, etiri gosuseri.

13:18-21 Ika Maine Ainda Kasiari.(Matthew 13:31-32; Mark 4:30-32)

18 Ainda amboda, Iesu nemokenasisira, “God da natofo+ kau maveg-ori? Kote givu! 19 Ne kau ika maineda vujiimi vose batuno edo vitirairaainda kaugori. Vuji amo, genemboenii budo nunda vareda govarira.Vuji amo veveyako bekári, avata bajitomanako edo fafatu sararira. Ari,rikamane foa nenda mogha amindafitarera,” aminge sedo, 20 sekago ategiusira, “God da natofo+ kau mavegori?Kote givu! 21 God da Bino Evevaava, ivegedo irureari evetu genemboningido, nunda natofo+ eraera amo,kau yisti (yeast) farava jokáda tive yagheraira ainda kaugori. Yistiá, evetuenii budo okia tomanako aminda, far-avaghae gae joveregheari tive ya aimi,farava isambu baji vitido okia bedoeraira. Kau daba aminga ava, God danatofo+ digarigo siroreraera,” amingesisira.

13:22-30 Utu Da Guro Sokumakori.(Matthew 7:13-14, 21-23)

22 Iesu nu Jerusalem yari dae ise,reighi mendeni mendeni emborosoroda vironu sedo ghusira. 23 Nuamingiri, evetu genembo eniiminumokena ategi usira, “Bajari, evetugenembo daba daba ya God kenajebugarera, ai tefo?” setiri, Iesumino sisira, 24“Utu da guro sokumakoaminda terari dae fakina evu! Aindabeká mo: evetu genembo digari,utuda terari dae uju erera. Avatadigari jo ya terae arera. Daba dabaiya terarera. 25 Kambo numamoeredo guro gajari, ne ya buvudogoingoinghuse, ‘Bajari, guro afige!’sareva amo, nu sarira, ‘Ne reda gheojeva ava, na erebunena. Yasivu,ajagha fetove! Ne ari ekoko embori!’ava sarira. 26 Sari, ne sareva, ‘Ni fesanamanenda reighida buvudo, vironuseso nininguse, namonde dabadeanumbedo bayau riseri,’ ava saovo,27nu sekago sarira, ‘Ne reda ghe ojevaava, na erebunena. Ne ari ekokoembori. Yasivu!’ aminge sarira.

* 13:28: Afige, Geka Se Disugari Da Vasa aminda, geka Natofo dae rea gefusera, ava tege garesa.

Page 148: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 13:28 145 Luke 14:1128 Amboda, God nu Abraham, Isaac,Jacob a nunda feroveta isambu tavoururari* gido, janje ekoko use, sorarause dika ghininji ghananja ghuseirareva. Ainda susu mo: ne budoajagha fugarera. 29Sifo aminda, evetugenembo reighi isambuda ghedo yaGod kena kirumo arera. 30 Evetugenembo mendeni, oroko kokotofuedo irera avata, sifo aminda, nevose sabua arera. O evetu genembomendeni, oroko sabua edo irera.Avata sifo aminda, ne viti kokotofuarera,” Iesu aminge sisira.

13:31-35 Iesu Nu Jerusalem EmbodaeDubo Mema Usira.

(Matthew 23:37-39)31 Aminge siri, Moses da Geka

kaifa kakato+ mendeni fera buvudo,Iesu kena siseri, “Kini (King) Herodni dari ambaso dae erekotira. Avasedo, yasi, reighi eninda ijugase!”aminge setero, 32 Iesu nemokenasisira, “Yasivu, gambari sinoá saovoningare: ‘Na oroko ã sifode, sukarubu fugono evetu genembo da jokádaghe foa buvarera, a saono evetugenembo jebugarera. Edo ojinananda saramana aono dadabarira.’33 Avata, na jo oroko, sifode ã ojinaeminda fetirise, saramana ae arena.Na deinghudo ya, Jerusalem amindabuvono, nanda saramana gombuarira. Ainda susumo: God da ferovetaisambu Jerusalem aminda, deorosirivo eraera.

34 “Arie mará, nanda natofoJerusalem emboko! Ne God daferoveta deovo amburaera, a nundaaghi kakato ghamanai deovo sirivoeraera. Kau kokora nunda mamandighabui doghe sandi faseraira amingaava, ne nane kaifa use, undari daeuju edo ghuseni, avata na neneburegusevu. 35 Ava sedo, God nundakambo+ nenda jokáda irira ava, dodumbari, ne tefo irareva. Na jo totoigae areva. Sifo amboda ne dubojovereghedo nandae eminge ategiareva, ‘Orokaiva! God ni esimbugetirinunda javoda refesa! Orokaiva!’nandae aminge ategi use nati joká

dorurovo, na fururono gareva,”aminge sisira.

1414:1-6 Jangutari Da Sifo Eninda, Iesu

Setiri Kae Genembo Eni Jebugusira.1 Jangutari da Sifo eninda, Iesu

bayau mindari dae sedo ira, Mosesda Geka kaifa kakato+ da kotofuenikena anumbusira. Anumbiriri,evetu genembo nu ditii jijinimbuseri.2 Amingero, genembo eni nunda kaeungo ata bajirode amo, fira Iesukena buvurutusira. 3 Buviri, Iesubeka fainghedo, Moses da Geka ijugakakato a kaifa kakato+ aminda to-torugusera aikena ategi usira, “Na-mondeda agho dari mo, nange resi?Namonde Jangutari da Sifoda evetugenembo sonembaoro jebugarera, aitefo?” setiri, 4 ne mino jo saeetero, Iesu nu genemboá budo se-tiri jebugusira. Etiri, nu dirigetiriiri, 5 nemokena sisira, “Ninda mandio burumakava (ox) Jangutari da Sifoamindabakoda vosaetira amo, ni nan-gaetesi? Ya jumbaso vitaeti? Ai,doyaso aminda iraeti?” aminge setiri,6ne beka dadabuseri.

14:7-14 Erá Tofo Sakai Seose!7 Evetu genembo mendeni vasa

evevago gategedo anumbero gido,Iesu isambukena kasia evia sisira,8-9“Ni evetu fitari da kirumoda yaresaamo, erá tofo mandi vasa evevadaanumbari dae eose! Mandi aindanumamo mo, nu kirumo da bajariri.Nune sari ni ya kirumo aresa. Avasedo, ni tofo mandi vasa evevadaanumbiraso genembo teria eni fu-rarira amo, kirumo da bajari aimifoa sari, ni ya tinguda anumbaresa.Aminguse, ni meka iji avari garesa!10 Erá meka geose dae sise, ni kirumomindari dae sedo, ya tinguda anum-baetesi. Amingaresa amo, kirumo dabajariá foa, ‘Nanda komana, ere fu,soroda anumbase!’ aminge sarira.Sari ni aminguse, natofo da dom-buda ivuga aresa. 11 Ainda beká mo:mave tofo nunda javo jighari erarira

Page 149: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 14:12 146 Luke 14:32amo, nu foa ambokena arira. O mavenu tofo fitari vosarira amo, ambodanatofoi fitoro nu vitarira,” Iesu nato-fokena aminge sisira.

12 Sedo, Iesu jovereghe kambo nu-mamo aikena sisira, “Ni kirumo aridae saresa amo, ninda nano na-mendi, ai ghasovu, ninda kokomana,a kokotofu erá aghi eóso fureore!Ainda beká mo: amboda nembaragokirumo use, minonda, ni aghi aoro yateredo bayaumindaresa. 13Ni kirumoari saresa amo, makasi embo, evetugenembo daguna, diti digoide avaaghi aso furarera! 14 Ainda beká mo,evetu genembo amo, ni amingaresaainda mino, ne jo ae arera. Amin-garesa aindae, evetu genembo evevaambarida ghe jebuge erarera aindasifoda, God ni esimbuguse, nindamino mutarira,” aminge sisira.

14:15-24 Kirumo Tomanako AindaKasiari.

(Matthew 22:1-10)15 Setiri, genembo eni natofode

bayau rise, Iesu da geka avaningido numokena sisira, “Maveambudo utuda ya God da dombudakirumo arera amo, ne ivuga bekáava arera,” aminge setiri, 16 Iesunumokena sisira, “Genembo enikirumo tomanako ari dae sedo, aghikato dirigetiri aira, kirumo da sifoava setiri, evetu genembo aghi etiraai ningeri. 17 Sifo utua iri gido,genemboá nunda saramana katoeni dirigetiri aira natofokena setira,‘Fuvu, nanda bajari roera isambusimbugetira,’ 18 nu aminge setiri,natofo isambu nenda darige yarida geka eminge sedo gheteri. Enisetira, ‘E gita! Na vare ombena avaya garena. Ava sedo, na kirumoaminda jo yae arena.’ 19 Eniá setira,‘E gita! Na burumakava (oxen)ghabu sovenisoveni ava ombena amo,evevari ai ekori, ava ya gari dae erena.Ava sedo, na kirumo aminda, jo yaearena.’ 20 A eni mo setira, ‘E gita!Na evetu fifitumutani. Ava sedo,na kirumo aminda jo yae arena.’

21 Ne isambu aminge setero ningido,saramana katoá jovereghedo aira,nunda bajarikena osa setiri ningido,janje eko edo, nunda saramana katoaikena setira, ‘Totoi yasi, evetugenembo emboroda tava ase! Makasiembo, evetu genembo daguna, a ditidigoide isambu aghi edo unumbe bufurase!’ aminge setiri aira. 22 Sifotufako ainda amboda, saramanakatoá jovereghe ojira teredo, nundabajarikena setira, ‘Bajari, setesa avaeteni. Avata vasa mo, isambu irira,’setiri, 23 nunda bajariá setira, ‘Sekagojovereghe yasi! Evetu genembovare doboda a emboroda tambaresa,kovionoghae saso foa terore! Nauju erena: nanda kambo bedo aeti.24 Avata na eminge resena: evetugenembo giti aghi etena amo, jo foananda kirumo mindae arera,’ ” Iesukasia aminge sisira.

14:25-33 Iesu Da Ambo Jimbi NendaDubo Isambu Numokena Mutarera!

(Matthew 10:37-38)25-26 Sifo eni evetu genembo

digarigo Iesu de ise, nu jovereghenemokena eminge sisira, “Mavenanda ambo jimbi ari kotarira amo,nunda noi numamo, nunda noaroa ghaguru, nunda nano namendi,nunda ai ghasovu, a tofo nunda ujuava imboe use, nanda uju avanemboarira aimi, nanda ambo jimbi nunearira. 27 Mave nanda amboda fuse,nandae sedo ambari dae oju ariraamo, nu jo nanda ambo jimbi ae arira.28 Mave kambo itari dae sarira amo,nu giti anumbedo, nunda moni inonoarira, ai tefo, ava tegarira. 29 Nuitari dae tuturo edo, tutumbi darari,nunda moni daiva arira amo, evetugenembo nu dere jise eminge sarera:30 ‘Givu! Genembo omo kambo itarituturo etira, avata nunda moni daivaetira,’ sarera. 31 O saone! Kini (king)eni nunda isoro kakato mo 10,000 ri.A gitofu da mo, 20,000 ri. Ne isoroari sarera amo, kini (king) giti setenaamo, tege gogoghombarira. Isorokakato inono arira o jo inono ae arira,ava tege gogoghombarira. 32 Jo inono

Page 150: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 14:33 147 Luke 15:15ae arira amo, nu totoi aghi mutariya emboro soroda gitofuá tambudomainungarira. 33 Kau daba amingaava, ni nanda ambo jimbi ari daesaresa amo, ni giti kotaresa, ‘Na fisi dauju a nanda gugua isambu kote dodoIesu da ambo jimbi arena amo, inonoarira, ai tefo?’ aminge kotaresa.”

14:34-35 Iesu Karaje Da Kasia Sisira.(Matthew 5:13; Mark 9:50)

34-35 “Karaje nu roera evevagori.Avata karaje sasaka e tive janje dad-abarira amo, nu amboda jo aoro sek-ago jovereghe foa karaje ae arira. Avasedo fugarera. Kau daba aminga ava,nenda ari eko dotutuseva ava, sekagotuturo edo use God doyareva amo,evetu genembo jo foama nemokenasonemba a eveva eni bae arera. Gekaemo, ne dengoro jave ningido, kotegogoghombevu!” aminge sisira.

1515:1-10 God Namonde Tava Edo,

Unumbe Bu Furarira.(Matthew 18:12-14)

1 Sifo eni, takesi bari kakatoa gegenembo ekoko mendenidedabade, Iesu da geka ningari daefuseri. 2 Fera niningero, Moses daGeka ijuga kakato a kaifa kakato+misi masi sise Iesu dae siseri,“Genemboé nu gungubo kakato aderari kakatokena nati joká doruse,nemonde dabade anumbedo bayaumindiraera,” aminge sero, 3 Iesututuro edo kasia evia nemokenasisira.

4 “Sifi (sheep) kaifa kato eveva enii,nunda sifi 100 ava eke jokáda kaifaururari, eni ya baghimbarira amo, nunange ari? Amo, nu nunda sifi 99ava vasa aminda dodo, ya dabako avatava use iria tambarira. 5 Tambudo,ivuga use fumbudo, 6kamboda yarira.Ya buvudo, nunda kokomana a nundanano namendi aghi ari furoro sarira,‘Nanda sifi (sheep) baghimbetira ava

tambudo, ivuga beká ava use dubojama erena. Ava sedo, namondegumema use umo arera!’ amingesarira. 7 Kau daba aminga ava, evetugenembo 99 eveva irarera amo, utudaaneya ivuga itako arera. O gen-embo dabako ari eko embo ava, dubojovereghe God kena yarira amo, nedabade utuda irise, ivuga teria bekáava arera.

8 “A eni mo saone: evetu eni nundamoni+ ghabu sovenisoveni irara ava,dabako baghimbarira amo, evetuá nunange ari? Amo, nu nanefa dungedo,mando jokáda nasarai doruse, tavaudo ya torugharira. 9 Torughedo,nunda biká bimono, nunda jao tato-dae aghi ari furoro sarira, ‘Na ivugabeká ava erena. Nanda moni baghim-betira ava torugheteni. Ava sedo, na-monde gumema use umo arera.’ 10Naeminge resena: kau evetu ivuga etira,daba aminga ava, genembo dabakodubo jovereghari, nunda ari ekokovujegarira amo, God da aneya ivugabeká ava arera,” aminge sisira.

15:11-32 Vide Jamena Etoto NakáAikena, Numamo Nunda Joka Ari AvaIjugusira.

11 Aminge sise, Iesu sisira, “Gen-embo eni nunda vide jamena etotonaká dabade iriara edo, 12 sifo eni,mandi amboi eredo numamokenasetira, ‘Afa, ninda gugua ambasobaetera ava, oroko soro use, nandaboanda mutaso barena!’ amingesetiri, numamo amingedo mandiambo aikena, nunda boanda mutiribira. 13 Sifo mendeni ainda amboda,mandiá nunda gugua a nunda endaoriro edo, ainda moni budo reighiádotira. Dodo aira, reighi soka enindabuvudo, aminda irise nunda monisoesa fugetira. 14 Isambu fuge tefoetira, ainda amboda, reighi amindabaimara eko beká siroretiri, nundaungoda moni dadabetira. 15 A gido,nu aira genembo enikena saramana

* 15:15: Jusi embo isambu, Moses da Agho Dari rea resira ava kotise, fuka kau ‘sino fuka dongono beká’sise reeta edo ghuseri, jo itako derae edo ghuseri. Ava sedo, mandiá tofo fitari vosari, fuka kaifa ari dasaramana aetira amo, meka gari teria bekári.

Page 151: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 15:16 148 Luke 16:4bira. Genemboá mandi amo dirigetiriaira, nunda fuka* kaifa use undudoghetira. 16 Nu ighoii ambududuruse,fuka da bayau ava mindari kotetira.Amo, jo evetu genemboi da mindarida kaugo iraeri, sena vanembori.Mave enii nundae jo joka edo bayaumutaeri. 17 Nu saramana use irara,sifo eni kotetira, ‘Na dara useni.Nanda afa da saramana kakato bayauinononda mindiraera. O namasi,ighoiimi ambududurerena. 18 Avasedo, na eredo ya afakena sarena,“Afa, na nimokena, a God kena darauseni. 19 Na jo ninda mandi bekáamingo iraeri. Avata joka aso naninda saramana kato eni aeteni,” ’mandiá nu aminge kotedo, 20 eredonumamokena aira.

“Mandiá nu soka beká firi, nu-mamo fuge gira. Fuge gosuse, jokaedo mandi aikena sumbu aira, sandiovinembedo muno etira. 21 Munoiri, mandiá numamokena setira, ‘Afa,na God kena a nimokena dara useni.Na jo ninda mandi beká amingoiraeri,’ aminge setira. 22 Avata nu-mamoimi nunda saramana kakatodaeaghi etiri ojera buvero gido, nemo-kena setira, ‘Totoi yasivu, nanda tamoasugari evevago, ungo bumbuki, a atajogha barago budo fuvu, numokenaasugaove! 23 Edo yasivu, namondeburumakava da mandi (calf) unduseirera ava, de ojevu namonde kirumoaore! 24Ainda susu mo: nanda mandievia ambariva setena avata, nu jebugaojira buvira. Baghimbusira ava, orokoojighiri tambeni,’ numamo amingesetiri, tuturo edo kirumo eteri.

25 “Mandi ainda koro varedasaramana erara kamboda buvari daefuse, yaru didivero ningira. 26 Avanininguse, saramana kato enikenakori setiri ojira buviri ategi etira,‘Ne nanguse erevu?’ 27 Setiri, nusetira, ‘Ninda mandako oroko ojirabuvira. Nu jebuga ojira buviriaindae sedo, nimamo burumakavada mandi (calf) unduse ireira ava,dedo ojetira.’ aminge setiri ningido,28nunda koro janje eko etiri, kamboda

jo ya terae etira. Etiri ava gido,numamo kamboda ghe vosedo,nunda mandi bego foa terare daesetira. 29 Setiri, nunda mandi begoásetira, ‘Kote gi! Na ghaeko ghousabeká ava, ninda saramana kato edo,saramana use irena. Ninda sariningari ava use irena. Avata ninandae rejo eni jo ae iresa. Nandakokomanade kirumo aono dae sedo,jo gouti (goat) mandi eni mutaeiresa. 30 O saone? Nanda namendiamo, nu kombo yagera use nindagugua soesa etiri dadabetira. Etiridadabetiri, jovereghe ojighira buviri,burumakava da mandi evevago avanundae sedo, dedo ojetesi.’ 31Amingesetiri, numamoá numokena setira,‘Nanda mandi, ni nangae irera.Nanda gugua isambunindari. 32Avatanamonde oroko umo use ivuga aeteri.Ainda susu mo: ninda mandakoambariá setera, avata jebuga ojirabuvira. Aira baghimbetira, avatamberi,’ ” Iesu aminge sisira.

1616:1-13 Derari Kato Genembo Eni,

Nunda Bajarikena Dederuse, NundaBayau Bu Mindari Da Emboro SimbugedoGhetira, Ainda Kasiari.

1 Iesu nunda ambo jimbikenasisira, “Genembo eni, nunda bajarida gugua roera a bisnis (business)isambu kaifa edo ghetira. Sifoeni, evetu genembo eniimi ojira,genembo ainda bajarikena aji sisesetira, ‘Ninda saramana kato bagiaeraira.’ 2 Aminge setiri ningido,nunda bajari aghi etiri ojira buvirinumokena setira, ‘Ni saramana etesaainda jokáda, dara etesi. Ava sedo,doyaresa. Ninda buku roera isambusimbuge mutaso barena.’ Amingesetiri, 3 genemboá kotetira, ‘Bajaridoyono dae setira ava sedo, nanangareni? Bako ghambarikena, na joinono iraeri. A reighida birurughusebenunu sari mo, na meka erira.4 Na emingarena. Na oroko nandakokomana sonembarena. Ainda

Page 152: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 16:5 149 Luke 16:18amboda, na saramana doyarena amo,ne na sonembuse, nenda kambodauvu bayau kaifa ururoro irarena.’5 Aminge kotedo, evetu genembomendeni nunda bajarikena monimutaetera ava, aghi etiri ojeri. Ojerabuvero, genembo giti ojighira aikenasetira, ‘Ni nanda bajarikena mo,nanjogo mutaetesi?’ setiri, nu setira,6 ‘Na orivi (olive) da muka, 3,700lita (litres) ava mutaeteni,’ amingesetiri, saramana katoá numokenasetira, ‘Fefa na nindae gefusena, eviri.Totoi anumbedo, 3,700 ghajedo, dovose 1,850 ava gembu ijoghako are!’aminge setira. 7 Sedo, genemboenikena setira, ‘Nanda bajarikenamo, mino nanjogo mutaetesi?’ setiri,nu setira, ‘Na farava, 37,000 lita(litres) ava mutaeteni,’ aminge setiri,saramana katoá numokena gekadaba ava setira, ‘Ninda fefa eviri.37,000 ghajedo, do vose 29,600 avagembu, ijoghako are!’ aminge setira.8Ainda amboda, saramana kato aindabajari ojira, nunda saramana katonange nange edo, nunda bayau bumindaetira da emboro simbugetira,aindae sakai setira. Ainda bekámo: evetu genembo mendeni fisida uju ava eraera amo, ne jiromunjuderi. A gido, ne saramana egogoghomberaera. O evetu genembousasada deingheraera amo, ne joamingae eraera.”

9 Aminge sedo, Iesu amboda sisira,“Ava sedo, enda da gugua a monibudo aimi futururaso, ninda koko-mana endada sirorarera. Ambodaninda gugua a moni dadabarira amo,ni utuda nati joká darera. 10 Mavesaramana kitako e gogoghombariraamo, nu saramana tomanako ábaragoe gogoghombarira. O mave sara-mana kitako use, gungubo sarira amo,nu saramana tomanako ábarago use,gungubo sarira. 11 Ni enda da guguaaimi saramana use dara aresa amo,God nimokena gugua beká jo mutaearira. 12 Ninda komana da gugua jokaifa e gogoghombae aresa amo, Godtofo ninda gugua jo mutari bae aresa.

13 “Ni bajari etoto aikena jo sara-mana ae aresa. Amingari saresa amo,eni dubo bu gogogho aresa, eni imboearesa. Bajari eninda geka ningido,nunda saramana e gogoghombaresa.O bajari eninda geka imboe use,nunda saramana imboeghae aresa.Ninda dubo monikena mutaresa amo,God kena jo mutae aresa. O God kenadubo mutaresa amo, moni jo kotaearesa,” aminge sisira.

16:14-18 Iesu Geka Mendeni MendeniSisira.

(Matthew 11:12-13; 5:31-32; Mark10:11-12)

14 Iesu aminge setiri ningido,Moses da Geka kaifa kakato, + avaningido dere jiseri. Ainda beká mo:ne moni dubo bu gogoghombuseri.15 Amingero gido, Iesu nemokenasisira, “Ne evetu genembo dadombuda nenda javo totofo jigheovoereraira. Avata God nenda dubo jokáeregosira. Koana evetu genembodighighi use uju eraera ava, God roeradaba aindae beghagha eraira.

16 “Moses a feroveta mendeniimiGod kena ya buvari da emboro manaida Geka ava gembudo vironu sedoghuseri. Abuamane nene niningudorefuara amo iriri, John Bafataito AriKato eredo, God nange nange em-boro seka numokena afigedo nundanatofo+ isambu kaifa arira, ainda BinoEveva ava, vironu sedo ghusira. Vi-ronu seari ningido, evetu genembodigari God da natofo+ ari dae ko-tise, tofo tofo mimuse foa gheraera.17 Avata God da Geka mo, jo dadabaeirira. Utu endaghae giti dadabarira,avata God da Geka mo, evovodaeirarira, jo geka kitako eni kosasaghaearira.

18 “Genembo eni noaro dodo enifitarira amo, ainda javo yagerari. Omandi eni, evetu ghanjara ava fitariraamo, ainda javo barago yagerari,”Iesu aminge sisira.

16:19-31 Kotofuko Eni Lazarus GhaeIriara Da Kikiri.

Page 153: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 16:19 150 Luke 17:419 Aminge sedo, Iesu amboda sek-

ago sisira, “Kiki tufako sari dae er-ena. Kotofuko eni ireira amo, susuiti fafoderi. Nu sifo ghousa ava,ujari avari eveva vanembo ujuse aviseghedo ghetira. Oka bayau baragoeveva vanembo rise irei. 20 O gen-embo eni, javo Lazarus, nu makasibeká edo irei. Nu tamo bedo gae-tiri fasireari, nunda nano namendinu unumbe budo yama, kotofukoainda guro békada fiteoro anumbedoghetira. 21 Kotofuko bayau riru-rari susunda vosari, ava bu mindaridae kaifa use anumbirá ghedo ghe-tira. Anumbireari, sinomane foamaLazarus da gambisi sosofedo gheteri.

22 “Aminguse irara, Lazarus am-biri, aneya ojera nu unumbedo budoaera, Abraham da vasa eveva amindadirigetero irise, kirumo use dubo ja-maghae irá ghedo ghetira. Koto-fukoá barago amboda ambira. Ambirifurugetero, 23 aira ari ekoko emboda mino mutari vasa aminda vosedo,mema itatamuse irá ghedo ghetira.Mema itatamuse, diti fuge, soka bekáava Lazarus nengae Abraham ghaeanumbirero gido, 24 kori setira, ‘AfaAbraham oó, na joka e! Na emindaavaraka jokáda mema itatamerenaava sedo, Lazarus dirige foa, nundaungo konsirariimi uvuda fatido, bunanda avivada sasaka are!’ 25Amingesetiri, Abraham numokena setira,‘Nanda mandi, ni kote garesa! Nigiti endada iriasa amo, roera isambueveva vanembo ruruse iriasi. OLazarusmo, nu dubomemaghae irise,eko vanembo budo ghusira. Ava sedo,nu oroko eveva vanembo itatamerira.A ni mema itatameresa. 26 A eni mo,namondeda soroda, govi tomanakoirira. Namane nemokena jo sembi yaearera. A nembarago namanekena josembu furae areva.’

27 “Aminge setiri, kotofukoá sek-ago Abraham kena setira, ‘Avori,Afa, na nimokena eminge benunuresena! Lazarus dirigaso joveregheyama nanda afa da kamboda bu-vudo, 28 nanda nano namendi ghabu

soveni aikena dengoro indaeti. Indariningido, nenda ari ekoko vujegaeteri.Erama vasa eko eminda fureore daesise resena.’ 29 Aminge setiri, Abra-ham numokena setira, ‘Ninda nanonamendi resesa amo, ne Moses a Godda feroveta da geka ava, dengoro javeningaeteri,’ aminge setira. 30 Setiri,kotofukoá sekago Abraham kena se-tira, ‘Afa Abraham, a jo inono iraeri.O evetu genembo eniimi ambaridaghe ya buvari garera amo, ne tumon-duse, nenda ari ekoko vujegarera,’nu aminge setira. 31 Avata Abrahamnumokena setira, ‘Ninda nano na-mendi amo, Moses a God da ferovetada geka ava, jo dengoro jave ningaeeraera. Kau daba aminga ava, maveambarida ghe ere ya buvari garera,ábarago jo tumondae arera,’ ” Iesuaminge sisira.

1717:1-4 Komana Deraso Ari Eko Arira

Amo, Eko Bekári.(Matthew 18:6-7, 21-22; Mark 9:42)

1 Iesu nunda ambo jimbikena sisira,“Geka bekári: derari a ari ekoko arimo, nu foa gheraira. Avata evetu gen-embo mave, nenda kokomana deroroari ekoko arera amo, ne sifo am-boda mema teria beká ava tambar-era. 2 Eveva mo: genemboá nandasasingu jo derae irari, gitofu enifoama, ghamana mindafu budo gen-embo ainda duboda dighido, bu fu-gari kafuruda tifughari dadabaeti. Ogenembo resena eimi, nanda sasingumendeni derari gido, God aindae sedomema mutarira amo, eko a bouvu-gori. 3 Ava sedo, nenda irari kaifa egogoghombevu!

“Ninda komana ari eko arira amo,dombu békada saso doyarira! O nudubo joveregharira amo, nunda daraava kote doyaresa. 4 Ninda komanasifo dabako aminda umbu 7 ava, daranimokena edo foa vujeguse, kote doy-aso dae sarira amo, ni umbu 7 avanunda dara kote doyaresa!” amingesisira.

17:5-6 Tumondari Mo, Kau Emingori.

Page 154: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 17:5-6 151 Luke 17:235-6 Sifo eni, Bajari da ambo jimbi

numokena siseri, “Dengoro indaso,namane tumondari da emboro avakasama e gogoghombarera!” amingesetero, Bajari nemokena sisira,“Nenda tumondari kitako, kau ikamaine da vuji da kaugo ava iraetiraamo, ika teria gavideá a gido saetevu,‘Usumbe yasi, evada tifughase!’Aminge saeteva amo, nu amingaeti,”aminge sisira.

17:7-10 Namonde Bajari Da Sara-mana E Gogoghombarera!

7 Aminge sise, Iesu sisira, “Naeminge resena: nenda saramana katoeni ya nenda saramana eni arira, onenda sifi (sheep) kaifa use iria un-gobu ari, unumbe bu foa kamboda bu-varira amo, ne jo nu ya bayaumindaredae sae eraeva tano. 8 Ai, ne emingesise seraeva tano, ‘Ni yasi, nandabayau iti bu foa mutaso mindone!Amingaso dadabari, ya bayau mindijebugase.’ 9 Aminge sise, ne sara-mana katokena, ‘aiyakoe’ teria jo saeeraeva. Ainda tuka mo: nenda moni-imi saramana kato da fakina a nundasaramana ava ofusevu; ava sedo, nunenda sari ningariri. 10 Nemo, kaudaba amingori. God nu rea aovo daesarira, ava areva amo, erá God nuneaiyakoe sare dae kaifa eove! Emingesevu, ‘Atá, amo namondeda sarama-nari. Namonde mo, Bajari da sara-mana kakatori,’ ” Iesu aminge sisira.

17:11-19 Iesu Setiri, GegenemboBedode Ghabu Sovenisoveni Ava Jejebu-guseri.

11 Iesu nu Jerusalem aminda ise,Frovensi Galilee ghedo FrovensiSamaria sembiyari dae use, 12 irasoro aminda nati boguda buvu-rutiri, gegenembo bedode ghabusovenisoveni aimi, numo tambudoategi useri. Soka fetedo, 13 kori siseri,“Arie, Bajari Iesu, namanendae joka

aetesi!” aminge siseri. 14 Setero,Iesu fuge gido sisira, “Yasivu, nendatamo ijugaovo* God da fristiimi+gaore!” aminge setiri, ne joveregheise emboro soroda, ne isambujejebuguseri. 15 Avori, genembodabako nu jebugusira ava gido,jovereghe fira beka fugutuse, God daesakai sise ira, Iesu kena buvurutusira.16 Buvudo, aiyakoe sise Iesu da ataduruda du fasusira. Genembo amo,nu Jusi embo da gitofu Samariaembo da eniri. 17-18 Iesu numoágido ategi usira, “Na seteno isambughabu sovenisoveni ava jejebugeteri.Avata genembo ojighira God dae sakairesira emo, nu God da natofo Jusiembo da gitofuri. O nunda kokomanamendeni 9 amo, ne namane Jusi emboda totofori. Amo nangetirai jo foaGod kena sakai sise, aiyakoe jo saeereri?” 19 Aminge sedo, genemboaikena sisira, “Eredo yasi! Nindatumondariimi jebugetesi,” amingesisira.

17:20-37 Evetu Genembo Da Koro+Sekago Jovereghe Furarira.

(Matthew 24:23-28, 37-41)20 Moses da Geka kaifa kakato+

mendeni fera Iesu kena ategi useri,“God namonde isambu kaifa ari dasifo† nanjigo sirorari?” aminge ategietero, Iesu nemokena sisira, “Amo joditiimi gari da kaugo iraeri. 21 Mavejo foa sae arira, ‘Sifo evia ojira bu-viri eregosenere,’ o ‘Ovia buvirore,’a jo sae arira. Ainda beká mo:God anakora ojira, namondeda jokádairira.”

22 Aminge sedo, nunda ambo jim-bikena sisira, “Sifo amboda, EvetuGenembo da Koro+ totoi jovereghefuraetira, aindae uju beká ava areva,avata nu sifo aminda jo foa buvarigae areva. 23Evetu genembomendeni

* 17:14: Moses da Agho Dari ijugerira, mave tamo bedo gayarira, o kae javo ‘Leprosy’ barira amo, nuya evetu genembo a reighi bogu isambu dodo, vasa ajagha irarira. O amboda jebugarira amo, nu yamanunda tamo fristikena ijugari gido, “Avori, ni jebugetesi!” sarira amo, nu sekago jovereghe ya natofodedabade irarira. † 17:20: Afige, Geka Se Disugari Da Vasa aminda, geka Natofo dae rea gefusera ava,tege garesa.

Page 155: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 17:24 152 Luke 18:8sarera, ‘Fuvu, eminda gaove!’ o ‘Ya-sivu, ominda gaove!’ sarera. Eramanenda geka ava tumonduse yeove!24 Ainda beká mo: Evetu Genemboda Koro+ jovereghe furarira amo,nu jo ufena furae arira. Kau biriatarighedo sovenisoveni sarige fetarigiraera aminga ava, Evetu Genemboda Koro+ fururari, evetu genemboisambu garera. 25 Avata na gitimema teria tafurono, evetu gen-embo oroko endada irera eimi, naighagha arera. 26 Kau evetu gen-embo Noah da sifoda edo ghuseraaminga ava, evetu genembo kotae ko-tae ururoro, Evetu Genembo da Koro+jovereghe furarira. 27 Natofo kotaekotae uvu bayau rise a evevetu fi-fituse irero, Noah nunda ghakada+teretiri, usegha a gisiimi fira bu-vudo gaunghetiri mindi sirivo useri.28 A kau Lot da sifoda edo ghuseraaminga ava ururoro, Evetu Genemboda Koro+ jovereghe furarira. Natofokotae kotae uvu bayau rise, roeraoriro use, vare govuse, a kambo itu-tuse irero, 29 Lot reighi Sodom dodoiri, sifo daba aminda, God avarakaa ghamana buburaghae averegetiriutuda ghe vosedo, evetu genembo avaisambu aviri sirivo useri. 30 Kau dabaaminga ava ururoro, Evetu Genemboda Koro+ foa buvudo isagha arira.

31 “Ne ofoda‡ anumbirovo, sifo avafoa buvari gareva amo, erá nendaroera bari dae sedo, kambo jokádatereove! Kau daba aminga ava, nevare jokáda saramana areva amo, erájovereghe natida yeove! 32 Lot daevetu kau nange nange enda da guguadubo ruruse, jovereghe reighi Sodomfuge gosiri, God setiri nu ghamanajinisira, ava kote givu! 33 Mave nuenda einda gugua kotise, nanda javo-dae ambari oju edo, na doyarira amo,nu sifo amboda ambarira. O mavenamo tumonderaira aindae sedo, nudaoro ambarira amo, amboda je-

buga evovodae irari ava tuve barira.34 Tumba daba aminda,§ genemboeni nunda komanaghae faro dabakoaminda aviroro, eni budo ise enidoyarera. 35 Evetu eni nunda ko-managhae farava vuji jasiroro, enibudo ise eni doyarera. 36 Genemboeni nunda komanaghae vareda sara-mana ururoro, eni budo ise eni do-yarera,” aminge setiri, 37 Bajari daambo jimbi numokena ategi useri,“Reda bu yareri?” setero, Iesu nemo-kena sisira, “Ambari embo da tamoreda beteraira amo, riduna amindajoseraera,” aminge sisira.

1818:1-8 God Namondeda Benunu

Ningiraira.1 Erá manamana euredae sise, ko-

tugo evovodae banunguse iroro daesedo, Iesu nemokena kasia evia sisira:2 “Reighi eni aminda jaji (judge) eniirei. Nu God a evetu genembo jokakara use igheghi ae edo ghetira.3 Rori eni reighi daba aminda sifoghousa ava numokena yama, sonem-bare dae sedo, eminge benunu sedoghetira: ‘Evetu genembo mendeninandae osogo eraera. Ava sedo,sonembururaso nanda roera barena,’aminge sedo ghetira. 4 Sifo ghousaava, jaji (judge) amo sonembari imboeedo ghetira. Avata ainda amboda tofomandi setira, ‘Na God a evetu gen-embo jo kakara use igheghi ae eraena.5Avata rorié jo sonembae arena amo,nu geka daba ava sirurari e jararena.Ágido, sonembururono nunda roerabarira,’ aminge setira.

6 “A jaji (judge) da geka kote givu!7 Jaji (judge) nu ekori. O God nuevevari. Ava sedo, God da natofo sifotumba evia nundae banungururoro,nininguse ne jo ighagha ae arira.8 Nu nenda benunu nininguse, totoisonembarira. Avata Evetu Genemboda Koro+ jovereghe furarira da sifo

‡ 17:31: Afige, geka Matthew 24:17 ainda duruda tege garesa. § 17:34: Bajari Iesu tuturo eminda,geka ‘Tumba daba aminda...’ resira emo, avose, nunda jovereghe furari da sifo o Ategi da Sifo aindaeresira.

Page 156: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 18:9 153 Luke 18:24aminda, evetu genembo numoá tu-monduse banunguse iroro, foa tam-barira, ai, tefo?” aminge sisira.

18:9-14 Takesi Bari Kato NengaeMoses DaGekaKaifa KatoghaeDaKasiari.

9 Evetu genembo mendeni netotofo sakai sise, evetu genembomendeni imboe edo ghusera, aikenaIesu kasia evia sisira. 10 “Kiki enisari dae erena. Gegenembo etotonaká banungari dae sedo aera, God dakamboda+ tereteri. Eni mo, Moses daGeka kaifa kato+, a eni mo, takesi barikatori. 11 Moses da Geka kaifa kato+ajagha fetedo, banunguse setira, ‘GodAfa, aiyakoe beká resena. Na jo natofomendeni emingo iraeri. Na bagiajo ae eraena. Evetu genembo dagugua jo dighighi ae eraena. Komboyagera jo ae eraena. Na jo takesibari kato, nanda dengesida fetiriraemingo iraeri. 12 Na fura evia inonoumbu etoto naká, nimo kotise bayaukanangara eraena. Nanda gugua ditighabu sovenisoveni ava fitido, ditidabako budo nimokena muturaena,’aminge sise banungetira. 13 O takesibari kato sovenikena fetedo, Godkena igheghi use tumo jo fainghaeri.Nu fetirise, God da dombuda mekagosuse, umbeba sambedo yafakodadoruse, eminge setira, ‘Are, God Afa,na joka aetesi! Na ari eko embori,’aminge sise banungetira. 14 Nanemokena eminge resena. God nutakesi bari kato da ari ekoko kotedotiri, nu kamboda aira. O Mosesda Geka kaifa kato+ da ari ekoko jokote doyaeri. Ainda beká mo: mavetofo nunda javo jighari erarira amo,nu foa ambokena arira. O mave nutofo fitari vosarira amo, amboda Godnu fitari vitarira,” Iesu geka amingesisira.

18:15-17 Iesu Sasingako Mendeni AvaEsimbugusira.

(Matthew 19:13-15; Mark 10:13-16)15 Evetu genembo mendeni nenda

sasingu veveyako Iesu kena budofuseri, nunda ungoi esimbugare daesedo. Budo fera buvero, Iesu da

ambo jimbi ava gido ghoghora siseri.16 Sero ningido, Iesu setiri sasingakofera numokena totorugetero sisira,“Sasingako emo erama buregeove!Dovu, namokena furore! Ainda tukamo: ne ivuga use nanda geka ningi tu-monderaera. Mave amingarira amo,nu God da natofo+ arira. 17 Geka eviakotovo dae resena. Mave jo sasin-gako da kaugo ava ae arira, a kotugoGod jo tumondae arira amo, nu Godda natofo+ jo ae arira,” Iesu amingesisira.

18:18-30 Kotofuko Eni NundaGuguadae Ghamo Ruruse, Iesu IghaghaUsira.

(Matthew 19:16-30; Mark 10:17-31)18 Aminge setiri, Jusi embo da

kotofu eniimi fira, Iesu kena ategiusira, “Ni ijuga kato evevari. Avasedo, se ningone! Na rejo avaedo, jebuga evovodae irari amo tam-bareni?” aminge setiri, 19 Iesu numo-kena sisira, “Ni redae nandae ‘eveva’resesi? God nusuka numoá evevari.20God da Agho Dari ni kasama eresa:‘Erama, yagera eove!Erama, komana deóvo ambeure!Erama, bagia eove!Erama, komanakena dederuse gun-

gubo seove!Nei nimamo kakara use, nenda geka

ningido ghevu!’ ”aminge sisira.

21 Kotofuá Iesu kena mino sisira,“Na siroredo gimasada irise, aghodari resesa ava, kaifa udo refuanagenembo eteni,” aminge sisira.22 Setiri, Iesu ava ningido numokenasisira, “Dabako jo ae iresa. Nindagugua a roera isambu oriro edo, aindamoni mo budo makasi embokenaghasaresa. Ghasedo, ni furasonamonde dabade deingharera!Amingaresa amo, ni amboda ya guguaevevago utuda baresa.” 23 Amingesetiri, kotofukoá ningido, nundaguguadae dubo mema ambarakousira. Ainda beká mo: nu guguaderi.

24 Dubo mema usira ava gido, Iesusisira, “Evetu genembo susu iti fafode

Page 157: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 18:25 154 Luke 19:4amo, foa God da natofo+ arikenafakarago bekári. 25 Sino fuka javokamero (camel), ava kote givu! Nujo totoi ningu toka aminda tere yasovenikena buvae arira. Avata nuaminda tere yari mo, raugakori. Oevetu genembo guguade aimi God danatofo+ ari dae sarera amo, fakaragobekári.” 26 Aminge setiri, natofo avaningido ategi useri, “Aminge saresaamo, God da natofo+ mave ari?”setero, 27 Iesu mino nemokena sisira,“Amo jo, evetu genembo endada ireraeinda ari da kaugo iraeri. Ne jo totofonenda fakinaimi, God da natofo+ aearera. Avata God mo, inonori. Nune,roera isambu ari sirorarira.”

28 Aminge setiri, Peter numokenasisira, “Kote gi! Namane nindaesedo, namanenda kambo a guguaisambu dodo namonde dabade de-ingheraera,” aminge setiri, 29 Iesunumokena sisira, “Ai, resesa aindae,na geka beká nemokena resena. MaveGod da natofo+ ari dae sedo, nundakambo, noaro, nano namendi, noinumamo, o mandi sasinguá doyariraamo, 30 natofo a roera resena emo,aminga ava digutururari oroko en-dada budo, jebuga evovodae irariábarago, sifo amboda tuve barira,”aminge sisira.

18:31-34 Iesu Nunda Ambari Da GekaAva, Sekago Sisira.

(Matthew 20:17-19; Mark 10:32-34)31 Iesu nunda ambo jimbi 12 ava,

unumbe budo ira ajagha fetedo,nemokena sisira, “Ningivu! Namondereighi Jerusalem yari dae viti refera.God setiri, feroveta nene rejoá EvetuGenembo da Koro+ dae gefusera amo,reighi Jerusalem aminda beká isaghaarira. 32 Nu aminda sandi bundedo,namonde Israel embo da gitofukenamutoro budo, nu dere jise ã, nundaekosiva use, 33 ambíimi dedo, bu daoroambarira. Ambudo, sifo etodaba nakádadabari ainda amboda, nu sekagoambarida ghe, jebugedo erarira.”34 Iesu geka sisira, ainda beká amojungariri; ava sedo, nunda ambojimbikena jo isagha ae usira.

18:35-43 Iesu Setiri, Genembo Eni DitiDigoide Jebugusira.

(Matthew 20:29-34; Mark 10:46-52)35 Iesu natofode dabade era,

reighi Jericho aminda buvari daeuse, genembo diti digoide emborodengesida anumbirise, monidaebenunu siri dariguseri. 36 Darigero,javi niningusira. Ningido ategiusira, “E mavejori?” setiri, nesiseri, 37 “Nasareth embo javo Iesurefirasi,” siseri. 38 Setero ningido,dudukughedo koko sise sedo ghusira,“Iesu, David da Mandi God mutarisisira amo, nimori. Ava sedo, najoka eyo!” aminge sisira. 39 Setiri,evetu genembo giti edo isera aimi,nu beka doyare dae sedo bureguseri.Buregusera ava, nu jo itako doyaeri;numo koko sise beka mindafugo bekákori sisira, “Arie, Iesu! Kini (King)David da Mandi God mutari sisiraamo, nimori. Ava sedo, na joka eyo!”aminge setiri ningido, 40 Iesu fetedo,genemboá unumbe numokena bufuroro dae setiri, budo fera buverogido, genembo aikena ategi usira,41 “Na rea aono dae uju eresi?” setiri,genemboá numokena sisira, “Bajari,saso nanda diti afigari sifo sevogaeteni!” aminge sisira. 42 Setiri,Iesu numokena sisira, “Avori, garesa!Ninda tumondariimi jebugetesi.”43 Iesu aminge siri ainghae dabade,diti afigetiri, genemboá God kenaaiyakoe sise, Iesu da amboda isira.Natofo isambu ne ava gido, God daesakai siseri.

1919:1-10 ZacchaeusDubo Jovereghusira.

1-2 Genembo guguade eni javo Za-cchaeus, nu takesi bari kato da gitijighari edo ireira ava, Iesu nu reighiJericho aminda teredo sembiri, Zac-chaeus Iesu da bino ningido, 3 numogari dae kotisira. Evetu genembodigari Iesu gari dae totoruge Iesu go-suse gajetero, Zacchaeus nu ata tu-fako ava sedo, gari bunisira. 4 A gido,Iesu gari dae sedo, nu giti sumbu ira

Page 158: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 19:5 155 Luke 19:22ikada vivitusira. 5 Vitido anumbiriri,Iesu fira buvudo diti fainghedo, Za-cchaeus gido sisira, “Zacchaeus, to-toi fu vosase! Na oroko ya nimo-kena avarena,” aminge setiri, 6 nubibitai fira vosedo, ivugaghae natijoká dorusira. 7Nati joká doriri, evetugenembo mendeni ava gido, tuturoedo aji sise siseri, “Nu oroko genemboeko beká aikena ya avarira.”

8 Aminge sero, Zacchaeus eredoBajarikena sisira, “Saono ningaresa!Nanda gugua soro edo diti etoto fi-tido, eni makasi embokenamutarena.Na evetu genembo dederuse rea ru-rusena, ainda inono ava diti dabakofitarena. Fitido, gugua diti etod-aba naká seka budo fitono aindeavononde naká ari, ava mutono bar-era,” aminge sisira. 9 Setiri dad-abetiri, Iesu numokena sisira, “Re-sesa aindae resena, God da jebuganimokena a ninda totofokena orokoásiroretira. Nembua Abraham Godnange tumondedo ghusira, amingause iresa. 10 Na aindae sedo ojenairena. Evetu Genembo da Koro+ am-bari embo ava tambudo, sonembaridae sedo ojira irira,” aminge sisira.

19:11-27 Namonde Bajari Da Sara-mana E Gogoghombarera.

(Matthew 25:14-30)11 Evetu genembo nunda geka ava

niningero, Iesu tuturo edo, kasiaeni nemokena sisira. Amo, IesuJerusalem buvari dae utua iri gido,natofo kotiseri, “God evetu genemboendada kaifa ari da sifo* utua eriratano.” 12 Aminge kotero gido, Iesukasia evia nemokena sisira, “Kiki enisari dae erena. Kotofu eni nundareighi dodo, reighi eninda yari daesimbugetira. Nunda kotari mo:aminda yari gido, saoro nu kini (king)edo, jovereghe foama tofo nundareighi kaifa ariá kotise, yari daesimbugetira. 13 Nu jo yae irise, gitiaghi etiri, nunda saramana kakatomendeni ghabu sovenisoveni ava,

ojighera numokena totorugetero,moni+ inono K10,000 avavaga budo,daba daba mutiri beri. Bero gido,kotofukoá nemokena setira, ‘Nairurono, moni eimi bisnis (business)edo, nanda moni mendeni buvu!’aminge sedo, nu dodo aira. 14 Avori,nunda natofo nu imboe eteri. Avasedo nu dodo iri, ne eredo aghikakato mutero nunda amboda aerabuvudo, eminge seteri, ‘Namane nuimboe erera! Nu jo jovereghe foanamanenda kini (king) ae arira!’

15 “Avori, reighi soka aminda seterokotofukoá kini edo, jovereghe ojiranunda reighida buvurutuse, nundasaramana kakatokena setiri ojigherabuveri. Buvero, nu ategi etira, moniaimi saramana edo nanjogo tambera,ava saoro ningari dae setira. 16 Gitisaramana kato enii tere setira, ‘Nimoni+ futusesa aimi, saramana etenoninda moni ghabu sovenisoveni sekasiroretira,’ aminge setiri, 17kotofukoánumokena setira, ‘Aiyakoe bekáresena! Ni e gogoghombetesi. Nisaramana kato evevagori. Nandaroera jo digari iraeko mutena ava,nangedo eteso digetiri besi! Avasedo, na saono ni reighi ghabusovenisoveni ainda bajari aresa,’aminge setira. 18Setiri ainda amboda,saramana kato enii teredo setira,‘Bajari, ni moni+ futusesa aimi,saramana eteno ninda moni ghabusoveni seka siroretira,’ aminge setiri,19 kotofukoá numokena setira, ‘Nireighi ghabu soveni ainda bajariaresa,’ aminge setira. 20-21 Amboda,enii teredo setira, ‘Na kasama erena,ni genembo fakaragori. Ni evetugenembo mendeni da roera avanine tofo eraesa, a evetu genembomendeni vare goveoro, ainda bayaunine ya bamburaesa. Na aindaesedo, oju edo ninda moni+ avabudo emboi doghe jungeteno irira,evirere.” 22 Aminge setiri, kotofukoánumokena setira, ‘Ni saramana katoekori! Nimo imboe kato, guka

* 19:11: Afige, Geka Se Disugari Da Vasa aminda, geka Natofo dae rea gefusera, ava tege garesa.

Page 159: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 19:23 156 Luke 19:44dagaya bekári. Ninda kotari mo:evetu genembo da roera nane tofoariri, a evetu genembo mendeniroera veka goveraera ainda bekáava, nane ya bambariá koteraesa.23 Ava sedo, ni nange, nanda monievia bu ya banikada (bank) fitaso,aminda irari saramana ururoro aindabaako sirorari, na jovereghe foabaeteni!’ aminge sedo 24 jovereghe,nunda mendeni aminda fetiraraaikena setira, ‘Nemoni numokena avasaghimbe budo, saramana kato monighabu sovenisoveni ava rurusira,aikena mutuvu bare!’ amingesetira. 25 Setiri, dudukughedo seteri,‘Bajari nangetiraimi? Moni ghabusovenisoveni futusesa ava, numokenairira,’ setero, 26 kini (king) sekagosetira, ‘Na eminge resena: mavekenarea irarira amo, mendeni mutoro,nu bari inono beká ava arira. Omavekena tefo beká, o itako irariraamo, a barago saghimbe baoro,nu makasi beká ava arira. 27 Aeni mo: nanda natofo mendenimave namokena gitofu use, na erákini eono dae seraera, ava sandidobudo fuvu! Nanda dombuda daovoamomonjegaore!’ ” Iesu amingesisira.

19:28-40 Evetu Genembo Nati JokáDorero, Iesu Ira Jerusalem Teterusira.

(Matthew 21:1-11; Mark 11:1-11; John12:12-19)

28 Iesu aminge setiri dadabetiri,javi edo giti etiri, natofo ambo gaedonemonde Jerusalem iseri. 29 Era,reighi Bethany a Betfeij aminda buvu-rutuseri, enda jiro fumbari javo Oriviaminda. Buvudo, Iesu nunda ambojimbi etoto naká gategedo diriguse,30 nemokena eminge sisira, “Reighiomo eregoseva? Ominda ya bu-vudo, Donki (donkey) da mandi eniburi edo dighero fetirira, ava tam-bareva. Donki resena emo, mave joviti aminda anumbe deinghae irira.Ava vujege bu furovo dae resena.31 Vujegururovo, mave ‘Redae vu-jegerevu?’ sarira amo, eminge sevu,‘Bajari evia uju etira,’ aminge sevu!”

32 Iesu aminge setiri, ne era, donkiIesu sisira ava tambudo, 33 vujegero,donki ainda totofoi fera ategi useri,“Ne redae donki vujegerevu?” setero,34 ne siseri, “Bajari evia uju etira.”35 Aminge sedo, ne donki mandiáIesu kena budo iseri. Era buvudo,nenda tamo asugari mendeni avakosedo, javureghe donki da gukadafitido, Iesu sonembetero viti anum-busira. 36 Anumbedo iri, nundaambo jimbi nenda tamo asugari aembo boka mendeni kosedo, em-boroda dudo ero, nu ainda etodafetedo isira. 37 Emboroda ise, endajiro fumbari Orivi ganasa amindavosira, Jerusalem utua iri, Iesu dadorevare digari tuturo edo, roeratomanako gosusera aindae koko sise,God kena aiyakoe sise nundae sakaisiseri. 38Ne eminge siseri, “Orokaiva,orokaiva! Bajari dae sakai saore! Kini(King) ni buvuruteresare! Kini Bajarida javoda refira aindae, sakai saore!Orokaiva! Mainungari utuda irira, aGod da duro iká bekáda eregosera,”aminge koko sido iseri.

39 Aminge sero ningido, Moses daGeka kaifa kakato+ mendeni, natofojokáda fetirise Iesu kena siseri, “IjugaKato, ninda dorevare se beka doyore!”aminge setero, 40 Iesu mino nemo-kena sisira, “Na eminge resena: nebeka doyarera amo, ghamana emindafafasirera eimi, koko sarera,” amingesisira.

19:41-44 Iesu Jerusalem Dae SoraraUsira.

41 Aminge sedo, Iesu ira Jerusalemutua beká use, nu Jerusalem embodaesorara usira. 42 Sorara use, emingesisira, “Na uju beká ava erena: nemainungari da emboro gido kasamaaetevu. Avata ne emboro tambaridae e jarutereva. 43 Sifo amboda,gitofuimi foa nenda reighi jimbebirurughedo, enda ghambudo jefurufuge vitido, aminda viti jarige jokádavosarera. 44 Vosedo, nenda reighisosighi edo, nenda natofo isambudaoro amomonjegarera. Nenda

Page 160: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 19:45 157 Luke 20:11reighi ghamanai itero irira avabejoro, aveverege vose dadabarira.Ainda beká mo: God nemokenaorokoá ojighira utua erira ava, neerebuneva,” aminge sisira.

19:45-48 Iesu Ira God Da Kambo+Aminda Tere Fetedo, Ghoghora Sisira.

(Matthew 21:12-17; Mark 11:15-19;John 2:13-22)

45 Iesu ira God da Kambo+ amindatere fetedo, tuturo edo, bisnis (busi-ness) embo aminda ofero,† ava gidoondisira. 46 Ondise, nemokena sisira,“God setiri nunda Geka jokáda gekaeni gembero irira amo, eviri:‘Nanda Kambo+ mo, banungari da

kambori.’God aminge sisira. Avata ne teredoamingevo, kambo emo kau tafasarakakato da dobo a beku da kau avagoedo irira!” aminge sisira.

47 Iesu nu sifo evia inono, God daKamboda+ ijugedo ghusira. Amin-giri, fristi+ da kokotofu, Moses daGeka ijuga kakato+, a evetu genemboda babojegari Iesu daoro ambare daekotedo ghuseri, 48 avata ne emborojo tambaeri. Ainda beká mo: natofoisambu nunda geka ningari dae ujuuse, evovodae Iesu de dabade irághedo ghuseri, ava sedo, emboro jotambaeri.

2020:1-8 Iesu NuMave Da Javoda, Sara-

mana Edo Ghusira, Aindae Ategi Useri.(Matthew 21:23-27; Mark 11:27-33)

1 Sifo eni, Iesu God da Kamboda+dengoro induduse, God da Bino Evevaava vironu siri, fristi+ da kokotofu,Moses da Geka ijuga kakato+, a evetugenembo da babojegari fera buvudo,2numokena siseri, “Se ningore! Mavesetiri ni saramana emoeresi? Nimaveda javoda, geka emo vironu resesi?”setero, 3 Iesu mino nemokena sisira,“Nambarago nemokena geka dabakoategi arena. Einda mino sareva amo,na mave da javoda ojena amo, is-agha saono ningareva. Sevu ningone!

4 John Bafataito Ari Kato, mave dajavoda evetu genembo bafataito edoghusi, evetu genembo da javoda, ai,God da javoda?”

5 Aminge setiri, ne tuturo edotofo tofo beisiga use, se nininguseri,“Namonde kau nange nange sareri?Namonde ‘God da javoda bafataitoedo ghusira,’ sarera amo, nusarira, ‘Ne redae John jo tumondaeusevu?’ sarira. 6 O kotugo namonde‘Evetu genembo da javoda bafataitoedo ghusira,’ sarera amo, natofoeminda totorugetera eimi, namondeghamanai darera. Ainda tuka mo:evetu genembo digari koteraera amo,John nu God da feroveta eniri,”aminge sedo 7bunise, Iesu kena siseri,“Namane erebunera,” 8 Setero, Iesunemokena sisira, “Avori, nambaragomave da javoda saramana eraena,nemokena jo saono ningae areva.”

20:9-18 Vare Kaifa Kakato Da Kasiari.(Matthew 21:33-46; Mark 12:1-12)

9 Aminge sedo, Iesu nu natofo-kena jovereghedo, kasia evia sisira,Genembo eni aira vare simbugedovaini da asi ava govetira. Govedo,furu dighi birurughetira. Ainda am-boda, nu asi vuji da muka ava sim-bari vosari bari dae sedo, bako gham-bira. “Kasia eni ningovo dae re-sena. Genembo eni aira, vare sim-bugedo vaini (wine) da asi ava govedo,vare amo evetu genembo mendenisaramana use, moni futururoro baridae sedo, mutira. Evetu genemboaimi vare ava kaifa ero, nu dodoaira, reighi eninda ghousago irei.10 Avori, asi vuji bambari da sifobuviri gido, vare numamoá nundaboanda bari dae sedo, nunda sara-mana kato eni dirigetiri, vare kaifakakatokena aira. Aira buviri, varekaifa kakato saramana kato aikenaroera eni jo mutae, nu sandi dedoondero jovereghe aira. 11Amingeterogido, vare numamo sekago nunda

† 19:45: Afige, geka Matthew 21:12 ainda duruda tege garesa.

Page 161: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 20:12 158 Luke 20:27saramana kato eni dirigetiri aira bu-viri, vare kaifa kakato numokenaroera eni jo mutaeri. Ne eredo, nudere jise avoda de ondero, joveregheaira. 12 Amingetero gido, vare nu-mamoá sekago nunda saramana katoeni dirigetiri aira buviri, vare kaifakakato numbarago de babasegedo on-dero sumbira. 13Agido, vare numamotofo mandi kotetira, ‘Na emingarena.Nanda mandi dubo bu gogoghomber-aena ava, dirigaono yarira. Nu kakaraarera tanojo,’ aminge kotise, nundamandi ava dirigetiri aira. 14 Avatavare kaifa kakato ne numoá gosuse,tofo tofo se ningeri, ‘Mandi omo, vareeinda numamo da mandiri. Ambodavare emo, nune barira. Ava sedo fuvu,namonde nu daoro ambari, vare emonamondeda tofodae baore!’ amingesedo, 15 ne eredo mandiá, vare jokádasandi jumbudo aera, isaghada buvudodetero ambira.

“Avori, kote givu! Vare numamoáeredo foama, vare kaifa kakato aikenanange ari? Saono ningove! 16 Nufoama vare kaifa kakato amo dariamboro, vare budo evetu genembomendeni kena mutari nene kaifa ar-era,” Iesu aminge setiri dadabetiri,natofo siseri, “Agá! Amo eramasiroreure!” siseri. 17 Setero, evetugenembo mendeni, nu nange im-boe edo ighagha arera, ava kasamaaoro dae sedo, Iesu dombu gongosedonatofokena sisira, “Aminge sarevaamo, kote givu! God da Geka eviaresira, einda tuka mo rejori?‘Ghamana eni, kambo itari kakatoi

imboe edo fugutusera ava, Ba-jari nune budo

tutumbidae sedo fiti simbugedo,aminda tuturo edo, nundakambo itari dae erira.’

God da Geka aminge resira. 18 Avori,na eminge resena: mave ghamanaetoda durarira amo, nu de gite am-barira. O ghamana aimimaveda etodadu fatarira amo, nunda tamo fatitafere ari ambarira,” aminge sisira.

20:19-26 IesuAvaDederuse, Ne TakesiOmbari Da Susu Aindae Ategi Useri.

(Matthew 22:15-22; Mark 12:13-17)19 Iesu aminge setiri, Moses daGeka

ijuga kakato+ a fristi+ da kokotofu,ne Iesu sandi bundari dae kotiseri.Ainda beká mo: ne kasama useri, Iesunendae sedo vare da kasia amo sisira.Avata ne natofo da kotari aindae ojuedo, Iesu dotero isira. 20 Ava sedo,Iesu nange geka sembae eni sari, nusandi budo gavana da kotofukenamu-toro gavana da javoda koto aetera avakotise, ne evetu genembo mendenidirigetero aera, geka beká sariguseategi mendeni mendeni useri. 21 Avakotedo, ne derari kakato gategeteroera, Iesu kena buvudo siseri, “IjugaKato, namane kasama erera: ni sifoghousa evia, geka bekáda sise ijuger-aesa. Ni evetu genemboda kotari amojo oju ae use, God da uju avanemboijugeraesa. 22 Ava sedo, se ningore!Namondeda Agho Dari nange resi?Namondeda gitofu Rome embo dakotofukena takesi ombarera, ai tefo?Ava se ningore!” aminge setero, 23 nenumo derari* dae kotido fusera ava,Iesu kasama usira. Kasama edo, Iesunemokena sisira, 24 “Moni eni ijugevugaone! Moni tamonda, dangio a javoemo, mavedari?” setiri, ne siseri,“Rome embo da kotofu, namondeCaesar seraera, nundari.” 25 Setero,Iesu nemokena sisira, “Avori, Caesarda tofo amo, Caesar daemutuvu bare!A God da tofo amo, God dae mutuvubare!” aminge setiri, 26 ne ningidobuniseri. Natofo da dombuda Iesudederusera avata, nu geka eko eni josae usira. Nu geka eveva sisira, aindaene dudukughedo beka dadabuseri.

20:27-40 Ambarida Ghe Jebuge ErariMo, Kau Mavegori?

(Matthew 22:23-33; Mark 12:18-27)27 Jusi embo da mendeni aindae

Sadusi embo+ seraera. Sadusi embo+resena emo, ne eminge kotise ser-aera: ambari embo jo sekago je-bugedo erae arera. Avori, Sadusi

* 20:23: Afige, geka Matthew 22:18 ainda duruda tege garesa.

Page 162: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 20:28 159 Luke 20:46embo+ ainda mendeniimi fera, Iesukena ategi useri, 28 “Ijuga Kato, Godsetiri, Moses nu namondedae AghoDari evia gefusira:‘Genembo mave evetu fitido, mandi

sasingu jo sirorae iroro am-barira amo, nunda ambo begoeniimi roriá, ambari emboainda veka sirorare dae sedo,fitarira.’

29 “Avori, kiki eni sari dae erera.Ningi! Genembo dabako ainda videjamena 7 ava siroredo iriari. Begomo, nu evetu fitira ava, sasingu josirorae irero nu ambira. 30 Ambiri,roriá nunda diroruimi fitira. Fitiraábarago, sasingu eni jo sirorae eteronu ambira. 31 Aminguse, fifitero re-fara, ambo nemboi bu fitido irara,nu barago ambira. 32 Ainda ambodabeká, roriá barago ambira. 33 Avori,se ningore! Amboda evetu genemboisambu jebuge erariá seraesa. Gegen-embo isambu 7 evetu dabako ava fi-fituseri. Ava sedo, iria edo erarida sifoda, evetu amo maveda evetuari? Bego aindari, o ambo aindari, aimaveda evetu ari? Ava se ningore!”

34 Setero, Iesu mino nemokenasisira, “Oroko emo, evevetu vai er-aera, a gegenembo evetu fitiraera.35 Avata God sari sifo amboda evetugenembo eveva, ambarida ghe jebugeerarera ainda sifo aminda, genemboevetu jo fitae arira, a evetu genem-bokena jo vai ae arira. 36 Ne aneyada kau avavaga irarera, jo ambaearera. 37 Kotugo, evetu genemboambarida ghe jebugedo erarera ava,Moses numbarago tofo mandi iju-gusira. Avaraka ika veveyako aindajokáda gambudo bubura iri gosusiraainda sifoda, Moses da nombuamaneanakora sirivo usera aindae, God nugeka evia setiri Moses gefusira:‘God, nembuamane Abraham, Isaac,

a Jacob anakora endada irise,tumonduse iriara,

ã kotugo oroko tumonduse irera amo,namori.’

38God aminge sisira aindae, namondekasama erera: ambari embo jo am-boro dadabaeri. Ava sedo evetu gen-

embo isambu, ambari embo a jebugaembo isasambu God da dombuda je-buga irera,” aminge setiri, 39Moses daGeka ijuga kakato+ mendeni amindafetirise, Iesu da geka ava ningido sis-eri, “Ijuga Kato, setesa amo, evevabekári.” 40Aminge sedo, Iesu da gekaeveva ava ningido, ne sekago ategi aribuniseri.

20:41-44 Keriso Mo, Nu MavedaMandiri?

(Matthew 22:41-46; Mark 12:35-37)41 Iesu tuturo edo, nemokena ategi

usira, “Mendeni seraera: God evetugenembo sonembuse, Genembo enimutari dae sisira amo, David damandiri. Amo nange reseri? Kotegivu! 42 David nu tofo mandi God DaYaru Divari Buku aminda, Keriso daeeminge gefusira:

‘Bajari nu nanda Bajarikena sisira,“Fu, nanda ungo gimandukena

anumbiraso, 43 ninda gitofuninda fakina ava gosururoro,

ne de bundedo bu foama, ninda ataduruda fitono fafasaore,” Ba-jari aminge sisira,’

ava David gefusira. 44Avori, genembomo, nunda sasingu da bajariri. Mandieni jo viti numamo da bajari ae aeti.Ava sedo David, Genembo ambodafurarira ava kotise, ‘nu nanda Bajari’sisira amo, nu jo tofo nunda mandiava kotise saeri. Nu Genembo aindaeigheghi use, nunda Bajari arira avasise sisira. Ava sedo, geka seraeraamo, jo inono iraeri,” aminge sisira.

20:45-47 Moses Da Geka IjugaKakato+ Dara Emingedo Ghuseri.

(Matthew 23:1-36; Mark 12:38-40)45 Evetu genembo isambu Iesu da

geka niningero, nu nunda ambo jim-bikena sisira, 46 “Moses da Geka ijugakakatodae+ eminge resena: nendairari ava ijuje gi gogoghombevu! Neemingeraera. Natofoi nendae sakaisaoro dae sedo a nemo kakara aorodae sise, nenda tamo asugari koburuedo deingheraera. Deinghudo yaombari vasada buvuruturoro gido,evetu genembo tumo bainghedo,

Page 163: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 20:47 160 Luke 21:19nemo tumondedo kakara use ategie gogoghombaoro dae sise, ujueraera. A nenda uju mo: ne kirumoa banungari dae use, totofo nendafisi da uju ava kotise, anumbarivasa eveva vanembo gategeraera.47 Ne roriri da kambo a gugua avanenda tofodae ruruse, ya God daKamboda+ tere fetedo, natofoi nemogido, sakai saore dae sise, ghousafuto banungeraera. Avata God nuaindae sedo, sifo amboda nemokenamino eko beká ava mutarira,” amingesisira.

2121:1-4 Rori Da Jobari.(Mark 12:41-44)

1 Etiri dadabetiri, evetu genemboiti susu fafode aimi fera, God daKamboda+ God kena joba fifitero,Iesu gosusira. 2 Ava gosiri, rori enimakasi beká aimi fira, moni+ ingigagoveveyako beká etoto, inono 10 toeada kaugo, ava fifitiri gosusira. 3 Gidosisira, “Na nemokena geka beká re-sena. Rori eregoseva omo, nu makasibekári. Avata nu joba fitira amo, teriabekári. Mendeni damo, jo nune fitira,ainghae inono iraeri. 4 Ainda bekámo: mendenimo, ne guguaderi, avatane itako fiteri. Rori omo tefo bekári,avata nu isambufitira,” aminge sisira.

21:5-28 Enda Dadabururari, TanoMendeni Sirorari Garera.

(Matthew 24:1-31; Mark 13:1-27)5 Evetu genembo mendeni God da

Kamboá+ gosuse, aindae sakai sis-eri. Nunda ghamana garigo, a jobamutero aimi etero gari eveva usira,aindae sedo sakai siseri. Sakai sero,Iesu nemokena sisira, 6 “Kambo omone kotise reseva? Avori, ningivu!Na nemokena eminge resena. Gito-fuimi foama Kamboó de bejoro, oindaghamana aveverege vose dadabariraainda amboda, ghamana eniko jonunda vasa ireira, aminda irae arira,”aminge setiri, 7 ne numokena ategiuseri, “Ijuga Kato, setesa amo, nan-jigo sirorari? Sifo ava, nange kasamaaeteri? Sifo resesa foa utua ururarira

amo, namane tano rejoá sirorari go-suse aminda kasama areri?”

8 Aminge ategi etero, Iesunemokena sisira, “Ditii gosusekaifa evu! Erama, evetu genembomendeni nemo dederuse gungubosarera, ava tumondeove! Ainda tukamo: evetu genembo digari foama,gungubo eminge sarera, ‘EvetuGenembo da Koro+ namori,’ o ‘Sifobuvira.’ Aminge sarera amo, nendageka erama ningido, ainda ambodaamboda eove! 9 Ne tataya a isoro dabino ningareva amo, erama oju eove!A nu sirorarira avata, enda emo josifo aminda dadabae arira,” amingesedo, 10 Iesu sekago sisira, “Natofomendeni mendeni a gavana mendenimendeni eredo, tofo tofo isoro arera.11 Endada, dumo teria beká fururari,baimara a taono ekoko ava buvudogharira. Utuda, ne tano ekoko a garidombu eni dombu eni ava sirorarigareva.

12 “Avata roera resena evia, jo siro-rae irari, ainda gitida, evetu genembomendeniimi foa ne sandido, nemo-kena fakarago aoromema tambareva.Ne budo yaoro dengoro indari dakambo+ mendeni aminda, koto aovone budo diburada fitarera. Ne namoátumonderaeva aindae sedo, ne sandibu yaoro, gavana da babojegari a kini(king) mendeni da dombuda fetedokoto areva. 13Ne koto use, nanda BinoEveva ava osa sirurovo ningarera.14 Avata ainda sifoda, ne rea sarevaaindae, erá koteove! 15 Ainda bekámo: nane sonembururono, ne dubokotise vironu evevago a bouvugo avasaovo, namondeda gitofu mino saribunarera. 16 Nenda nei nimamo,nano namendi, ai ghasovu, a nendakokomana ne ighagha edo mutoro,ne mendeni, gavanaimi daoro sirivoareva. 17 Ne namoá tumonderaevaaindae sedo, evetu genembo isambune imboe arera. 18 Avata erama ojueove! God Afa kaifa ururari, ne am-barida ghe eredo jebugareva. 19 Avasedo, fakina edo fete gogoghombevu!Amingareva amo, God sari ne je-

Page 164: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 21:20 161 Luke 21:38bugareva.

20 “Gitofu da isoro kakatoimi,Jerusalem jimbe birurughururorogareva amo, ne kasama areva,‘Jerusalem oroko ava de bejedososighi arera.’ 21 Ne Frovensi Judiaeminda irareva amo, eredo sumbuyasivu, doriri ominda jungove! NeJerusalem eminda irareva amo, totoibuvudo yasivu! Ne ajagha irarevaamo, erama Jerusalem emindafureove! 22Ainda sifoda, God da Gekarejodae resira amo, beká sirorurariGod da janje eko eminda isaghaari garera. 23 Mará! Na, evevetumave sifo aminda tamo bouvu edoirarera aindae, dubo mema erena.Ainda beká mo: evevetu sifo amindakaurighae irarera, o sasingakoveveyako ami futuse irarera amo,ne sumbari dae ató barago use,mema mindafugo ava itatamarera.God nu reighi Israel eminda a Israelembokena, nunda janje eko ijugarimema teriago beká ava itatamarera.24 Israel embo mendeni mo, gitofuimidaoro sirivo arera. A mendenimo, bu ya reighi eninda oriroaoro, oro eninda saramana kakatoarera. Amingururoro, Israel emboda gitofuimi reighi emo jighiroro,God sifo fifitusira ava foa buvari gido,reighi emo dodo yarera.

25 “Utuda, ijiimi, inuaimi, adamanaimi God tano ururari garera.Endada, eva tomanako eko, masoa vorughae sufururoro, gavanamendeni nenda natofode gido ojuedo bunarera. 26 Utu da fakinaraugo ururari, iji, inua, a damanada usasa sembae janimbuse, sembaesufururoro evetu genembo garera.Gido, enda barago totoi sembaeururari, ava gosuse sifo tufako kaifause, ojuimi jinongu tambarera.27 Amingururoro, Evetu Genembo daKoro+ foroga jokáda, fakina a usasatomanako ainghae vose furururarigarera. 28 Roera resena evia, tuturoedo sirorurarira amo, ere fetedo tumofainghevu! Ainda beká mo: nendajebuga a sonemba foa buvari dae use

arira,” aminge sisira.21:29-33 Ika Kayuyu Da Kasiari.(Matthew 24:32-35; Mark 13:28-31)

29 Iesu tuturo edo, kasia evianemokena sisira, “Ika mendeni aika kayuyu kote givu! 30 Tunóseka yaughururari gido, kotareva,‘Borija da sifo buviri, beká jigharidae erira,’ ava kasama areva. 31 Kaudaba aminga ava, roera setena avasirorurari gareva amo, ne kasamaareva, ‘God nunda natofo+ kaifa arida sifo ojighira utua erira.’

32 “Geka evia kotovo dae siseresena! Roera setena ava sirorurari,evetu genembo oroko siroredoendada irera einda mendeniimigarera. Mendeni ambarera, avatamendeni jo ambae iroro sirorarigarera. 33Utu enda dadabarira avata,nanda geka mo, jo dadabae arira,evovodae irarira,” aminge sisira.

21:34-38 Iesu Numo Kaifa Aoro DaeSisira.

34 Aminge sise, nu sisira, “Kaifae gogoghombuse irivu! Erama uvubayau kotise, nenda fakina isambutamo a fisi da uju aindae muteove!Amingareva amo, Ategi da Sifo foabuvari ne bunareva. 35 Kau oka kotaesumbudo votoda omburaira amingaava, evetu genembo isambu bunedoiroro, Sifo amo foa buvari amindaombarera. Erama amingeove daesise resena! 36 Fakina edo, roeraeko setena aimi, nemo gambeure daesedo, evovodae kaifa gigita use, ba-nunguse irivu! Veka eveva vanembouse, sifo amboda ya ivugaghae, EvetuGenembo da Koro+ da dombuda buvufetari dae sedo, banunguse irivu!”aminge sisira.

37 Sifo aminda, Iesu nu ataeghae yaGod da Kambo+ aminda dengoro in-dido, tumbaghae jovereghe foa, endajiro fumbari javo Orivi aminda avidoghusira. 38 Amingeari, natofo isambuataeghae beká eredo, Iesu da gekaningari dae sedo, ya God da Kambo+aminda teredo ghuseri.

Page 165: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 22:1 162 Luke 22:2222

22:1-6 Iesu Daoro Ambare Dae Sedo,Manaka Garuseri.

(Matthew 26:1-5, 14-16; Mark 14:1-2,10-11; John 11:45-53)

1 Yisti Kanangara Ari da Kirumo+,o Jarige Yari da Kirumo+ seraera amo,fira utua iri, 2 fristi+ da kokotofua Moses da Geka ijuga kakato+tuturo edo, Iesu daoro ambare dae,emboro kakova useri. Aminguserada beká mo: ne natofodae ojuuseri. 3 Amingero, Satan ira Judaskena asugedo nunda janje jokádateterusira. Judas resena emo, nuKeriot embori. Iesu da ambo jimbi 12,ainda eni numori. 4 Satan numokenaasugetiri, Judas nu eredo ira, fristi+da kokotofukena a God da kambo+da kaifa kakato da giti jigharikenabuvudo, Iesu ava aito use nendaungoda fitari dae sisira. 5 Amingesetiri ningido, ne ivuga edo Judaskena moni mutari dae siseri. 6 Setero,Judas nu ‘avori’ sedo tuturo edo, Iesunange ufena budo nenda ungodafitaetira, ainda emboro ava kakovausira.

22:7-13 Iesu Nunda Ambo JimbideDabade, Jarige Yari Da Kirumo+ Ava Sim-buguseri.

(Matthew 26:17-25; Mark 14:12-21;John 13:21-30)

7 Yisti Kanangara Ari da Kirumo+ainda sifo kakara tuturo ari dae iri,natofo Jarige Yari da Kirumodae+ sifi(sheep) damamandi de ojarera da sifofira buvurutusira. 8 Sifo aminda, Iesunu, roera simbugaoro dae sedo, Peternengae John ghae diriguse nemokenasisira, “Yasivu, Jarige Yari da Kirumo+namondedae sedo simbugaove!”9 Aminge setiri, ne ategi useri,“Namane vasa ningiaminda yakirumo simbugareri?” aminge setero,10 Iesu nemokena sisira, “Ningivu!Yasivu Jerusalem aminda teredo,genembo eni okia bu uvu dimbudo,fururari tambodo, nunda ambodayasivu! Nu reda ya terarira amo,vasa daba aminda yasivu teredo,11 kambo numamo aikena sevu, ‘Ijuga

kato eminge setira, “Na vasa redateredo, nanda ambo jimbide dabade,Jarige Yari da Kirumo+ simbugedomindareri?” ’ 12 Aminge saovo, nunene bu ya kambo duruda, a dodo,viti vasa ikáda ijugari gareva. Vasaeveva mo, aminda simbugetero irira,ava tambareva. Namondedae sedo,kirumo aminda simbugevu!”

13 Iesu aminge setiri, ne era, roeraisambu Iesu sisira ava tambudo, JarigeYari da Kirumo+ aminda simbuguseri.

22:14-23 Bajari Da Kirumori.(Matthew 26:26-30; Mark 14:22-26; 1

Corinth Embokena 11:23-25)14 Ungobu iri bayau mindari da

sifo buviri, Iesu nunda ambo jimbidebayau mindari dae, teredo anum-buseri. 15 Anumbetero, nu sisira, “Naoroko mema itatamarena. Avata gitiJarige Yari da Kirumo+ emo, namondedabade mindari dae uju beká ava er-ena. 16 Na kirumo emo sekago jomindae irono, ainda beká ava sirorari,God Afa nunda natofo+ tofo mandikaifa ururari mindarena.”

17 Aminge sedo, nu agha bujighiri eretiri, God kena ‘aiyakoe’sise nemokena sisira, “Vaini (wine)emo budo, soro e mindivu! 18 Nanemokena eminge resena: navaini (wine) jo mindae irono, Godfoa buvudo nunda natofo+ kaifaururari ainda sifo aminda, na sekagomindarena.” 19 Aminge sedo, faravabudo God kena ‘aiyakoe’ sedo, jighiembebegedo nemokena futuse sisira,“Nanda tamo nendae sedo erefutenaevirere. Bu mindivu! Kotugoevia bu rise, na kotedo ghevu!”20 Bayau mindero dadabetiri, kaudaba aminga ava, Iesu nu agha budo,nemokena futuse sisira, “God nunebeka gagojuse, numokena ya buvarida emboro+ seka, nanda ororoimiafigari sisira amo, eviri.

21 Avata na, eminge resena: mavenamoá aito arira amo, nu eminda na-monde dabade anumbirera. 22 EvetuGenembo da Koro+, nu God da uju avause ambarira. Avata genembo mavenumo aito ari ai ambarira amo, nu

Page 166: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 22:23 163 Luke 22:41mema a bouvu teriago ava barira,”23Aminge setiri ne dudukughedo, tu-turo edo totofo bunise se nininguseri,“Iesu resira omo, mave ari?” amingese nininguseri.

22:24-30 Iesu Da Duruda Mavejori,Ava Sise Beisiga Useri.

(Matthew 20:24-28; Mark 10:41-45)24 Aminge sise ne tuturo edo, mave

Iesu da duruda bajari aetira, ain-dae beisiga useri. 25 Amingero, Iesunemokena sisira, “Enda da kokotofu,ne kovionoghae seoro nenda natofonenda geka ningido ava eraera. Avaedo, ne kaifa sembae use, evetugenembo nendae ‘kavevera kakatova’saoro dae sise eraera. 26 Avatane jo amingae areva. Bebego ne,nenda ambobo tavo ari dae sedo,jovereghe ambo da kaugo areva. Akokotofu ne, nenda sabua tavo ari daesedo, jovereghe sabua da kaugo areva.27 Mavejo mo teriari? Anumbirágheraira avori, o bayau muturaira,avori? Anumbirá gheraira amo, nuteriari. Avata namo, nenda jokádanendae sabua+ eraena.

28 “Namonde dabade deinghusemema tafureono nanda karona edoghusevu. 29 Ava sedo, kau nandaAfa namokena fakina muteari, evetugenembo kaifa eraena, kau dabaaminga ava, na nemokena fakinamutono kokotofu areva. 30 Nasifo amboda evetu genembo redakaifa arena aminda, ne namondeanumbedo bayau dabade mindarera.Kotugo, ne kokotofu da avo anumba12 aminda anumbirise, Israel emboda oro isambu 12 ava nene kaifa edoghareva,” aminge sisira.

22:31-34 Peter Iesu Ighagha AriraAva, Iesu Nu Giti Osa Sisira.

(Matthew 26:31-35; Mark 14:27-31;John 13:36-38)

31 Aminge sise, Iesu sisira, “Si-mon, dengoro jave nininguru! Sa-tan nu God kena benunu sisira: Godnange doyari nu foa, nenda fakinadere gosuse ijujaeti. Amo, ne fakinaareva, ai, tefo? 32 Avata, ninda tu-mondari inono ari fetaso dae sedo,

na banungumutani. Ni namokenajovereghedo foa, fakina baresa amo,ninda nano namendikena fakina fu-tuse kaifa aresa!” 33 Aminge setiri,SimonPeter numokena sisira, “Bajari,ni dibura aresa amo, nangae arera,o ya ambaresa amo, ábarago nangaedabade ya ambarera,” aminge setiri,34 Bajari numokena sisira, “Peter, nanimokena resena: sifode kokora sifojo karigae irari, ni na umbu etodabanaká ighagha aresa,” aminge sisira.

22:35-38 Dara Furarira.35 Ainda amboda, Iesu nemokena

sisira, “Ne giti dirigeteno iseva amo,ne javo, ata asugari, a roera isambudodo isevu. Roera inono etiri isevu,ai tefo?” aminge setiri, ne siseri,‘Inono bekári.’ 36 Setero, Iesu nemo-kena sisira, “Avata oroko nemokenaeminge resena. Nemokena ati o javoirarira amo, buvu! Nemokena isoroda kaiya tefo irarira amo, avori, nendatamo asugari mendeniimi oriro edo,eni ombuvu! 37Ai resira amo: God se-tiri nunda Geka aminda, nandae siseeminge gefuseri:‘Tafasara kakato deoro sirivo eraera

aminga ava, detero nu am-bududurusira,’

Ainda geka a geka mendeni mendeninandae sise gefusera amo, oroko is-agha ari dae erira,” aminge setiri,38 ne nunda geka da tuka ava kasi-guse numokena mino siseri, “Bajari,gi! Isoro da kaiya etoto naká evirere,”setero, nu sisira, “Avori, geka emindatano e doyore!” sisira.

22:39-46 Iesu Nunda Ambo JimbideDabade, Enda Jiro Fumbari Javo Orivi,Aminda Banungari Dae Sedo Iseri.

(Matthew 26:36-46; Mark 14:32-42)39 Aminge sedo, Iesu nu javi edo,

enda jiro fumbari javo Orivi ya ghedoghusira, aminda isira. Iri, nundaambo jimbi nunda amboda iseri.40 Era vasada buvudo, nu nemokenasisira, “Erama Satan foa nemo dereuriari ekoko eove dae sedo, banunguseirivu!” 41 Aminge sedo, nu eredonunda ambo jimbi dodo itako soka

Page 167: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 22:42 164 Luke 22:63ira, kauboi dadarigedo banungusira.42 Banunguse sisira, “Afa, ni ujuaresa amo, mema teria namokenarefira evia, saso darigaeti. Avata jonanda uju ava ae arena. Ninda ujuava arena,” aminge siri, 43 aneyautuda ghe fira, fakina mutari dae,numokena isagha usira. 44 Etiri,Iesu nu mema itatamuse ininighaebanungiri, nunda ófofo kau ororo dakaugo ava buvurutusira.

45 Banungetiri dadabetiri, Iesueredo jovereghe nunda ambo jim-bikena ira buvudo, ne fafasedo avérogosusira. 46 Gido sisira, “Ne redaefafase ravevu? Ere banungevu, eramaSatan foanemodereuri ari ekoko eovedae sise resena!”

22:47-53 Iesu Sandi Bundiseri.(Matthew 26:47-56; Mark 14:43-50;

John 18:3-11)47 Iesu aminge siri, nunda ambo

jimbi 12 ainda eni javo Judas, emboroijugiri gegenembo mendeni fuseri.Fera buvero, Judas Iesu muno aridae sedo, ira numokenabuvurutusira.48Buviri, Iesu Judas kena sisira, “Gekabekári? Ni namoá nati joká doruse,gitofukena aito eresa, ai?” amingesetiri, 49 Iesu da ambo jimbi mendeninemonde fusera amo, Judas da ari avagido, gegenembo rea ari dae useraava kasama edo, Iesu kena ategi useri,“Bajari, namonde kaiyai jaore, ai?”aminge sero, 50 nenda eniimi fristi+da giti jighari ainda saramana kato dadengoro gimandukena ava je gafuge-tiri dudurusira. 51 Etiri, Iesu sisira,“Erá amingeove!’ Sedo, saramanakato da dengoro bu fitiri takeghausira. 52 Takegha etiri, fristi+ dakokotofu, GoddaKambo+ kaifa kakatoda babojegari, a evetu genembo dababojegari numo sandari dae buvu-rutusera, aikena sisira, “Ne redaekaiya a gandigha budo, namo san-dari dae refevu? Na jo tafasara katoiraeri. 53 Namonde sifo ghousa Godda kamboda+ irise, ijugedo ghusena

amo, nangusiraimi na aminda jo san-dae edo ghusevu. Avata oroko Satanda fakinaimi, kau tumba da kaugo,reighida erejirira,” aminge sisira.

22:54-62 Peter Nu Iesu Ighagha Usira.(Matthew 26:57-58, 69-75; Mark

14:53-54, 66-72; John 18:12-18, 24-27)54 Setiri, gegenemboá Iesu sandi

budo era, fristi+ da giti jighariainda kamboda teteruseri. O Petermo, nu itako ambokena fetiriri,ne giti ero, nu amboda ambodaudo ira kambo ofotighi amindabuvurutusira. 55 Kambo aindaofotighi aminda avaraka useteroiriri, ira teterusira. Teredo ira,avaraka tinguda evetu genembomendeninde dabade anumbusira.56 Saramana kato gagara eni fira,Peter anumbiriri gido, tatasegusesisira, “Genembo emo, Iesu ghaedeinghedo ghusira.” 57 Setiri, Peterighagha use, mino numokena sisira,“Evetu, ni genembo resesa amo,na bunari bekári.” 58 Amingesetiri ainda amboda, genembo enifira Peter gido numokena sisira,“Nimbarago nunda eniri,” setiri,Peter kovionoghae numokena sisira,“Tefo, a jo namo iraeri.” 59 Aindaamboda, itako* fetedo, genemboeniimi fira kovionoghae sisira, “Gekabekári. Genembo emo nu Galileeembori. Ava sedo, nu Iesu daeniri,” aminge setiri, 60 Peter minonumokena sisira, “Ni gungubo bekáresesa! Na bunariri,” sisira.

61 Aminge siri, kokora sifo kari-gusira. Etiri, Bajari nu jovereghedo,Peter ava tatasegiri, nu Bajari gekarea sisira, ava kotisira. “Sifode kokorasifo jo karigae irari, ni na umbu etod-aba naká ighagha aresa.” 62 Peternu ava kotedo, ira buvudo isaghadafetedo, sorara janjagughae usira.

22:63-65 Iesu Dere Jise Doruseri.(Matthew 26:67-68; Mark 14:65)

63 Amingiri, isoro kakato Iesu kaifausera aimi, ne Iesu dere jise doruseri.

* 22:59: Tuturo eminda, ‘itako fetedo’ gefusera amo, tamo foyago da gekaimi ‘one hour’ resira.

Page 168: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 22:64 165 Luke 23:1364 Diti gajedo doruse siseri, “Ni Godda feroveta eniva seraesa. Ava sedo,javo se namane ningore! Ni maveeredori?” aminge siseri. 65Aminguse,numoá dere jise, geka ekoko mendenimendeni numokena siseri.

22:66-71 Iesu Jusi EmboDaBabojegariDa Dombuda Fetetiri, Koto Useri.

(Matthew 26:59-66; Mark 14:55-64;John 18:19-24)

66 Sifo atetiri, Jusi embo dababojegari, fristi+ da kokotofu, aMoses da Geka ijuga kakato+ feratotorugetero, mendeni Iesu unumbebudo fera teteruseri. 67 Teretero,kokotofu Iesu kena ategi useri, “Seningore! God evetu genembo da ariekoko kote doyari dae sedo, Genemboeni mutari sisira amo, nimori, ai,jo nimo iraeri?” aminge setero, numino nemokena sisira, “Na rea sarenaamo, ne jo tumondae areva. 68 Onane ategi arena amo, ne mino jo saeareva. 69 Avata na nemokena emingeresena: Evetu Genembo da Koro+oroko tuturo edo, God Fakina Katoainda ungo gimandukena anumbedo,evovodae irarira,” aminge sisira.70 Setiri, ne sekago ategi useri, “NiGod da Mandi gido resesa?” setero,nu nemokena sisira, “Reseva avori!”aminge setiri, 71 ne siseri, “Ningevu!Nu aminge siri, God da javo eko etira.Geka eni redae ningareri? Nundaari eko ava, tofo nunda bekai sirininingerevere!” aminge siseri.

2323:1-25 Pilate Da Dombuda Koto

Useri, A Kotugo Sekago Herod DaDombuda Koto Useri.

(Matthew 27:1-2, 11-26; Mark 15:1-15;John 18:28–19:6)

1 Aminge sedo, ne isambu eredoIesu budo, Rome embo da kotofufrovensi Judia kaifa edo ghusira, javoPilate aikena iseri. 2 Era buvudo, Pi-late da dombuda Iesu dae aji sise, gekaeminge siseri, “Genembo emo, na-manenda natofo dederuse, erá nendaRome embo da kotofukena takesiombeore dae sise irá gheraira. A eni

mo: nu Keriso va seraira. Amo, nutofo kini (king) ari dae sise seraira,”aminge siseri. 3 Setero, Pilate Iesukena ategi usira, “Se ningore! Gekabekári: ni Jusi embo da kiniri, aitefo?” setiri, Iesu sisira, “Ava nineresesare.”

4 Aminge setiri, Pilate fristi+ dakokotofukena a natofokena sisira,“Nunda dara eni na jo tambaeri.Saono dibura ari, o saono daoroambari da beká eni jo tambaeri,”5 Ningido, ne sekago kovionoghaesiseri, “Nu Frovensi Judia emindavironu sise, evetu genembo daghamo derari erari, titigho aore daeseraira. Nu Frovensi Galilee amindatuturo edo fira, eminda kau dabaava eraira,” aminge setero, 6 Pilateava ningido nemokena ategi usira,“Geka beká reseva? Genembo emoGalilee embori?” 7 setiri, “Ai!” seteroningido, Kini (King) Herod kena buyaoro dae setiri, ne Iesu budo iseri.Ainda beká mo: Kini (King) Herodresena emo, nu Frovensi Galileeainda kotofukori. Sifo aminda, nuJerusalem irei.

8 Era teretero, Herod nu Iesu gidoivuga usira. Ainda beká mo: nuanakora Iesu da bino ningido, numogaetira aindae uju beká ava use irei.Iesu nune tano eni ari nunda ditiigaetira, ava Herod nu uju usira. 9Avasedo, nu Iesu kena geka mendenimendeni ategi usira. Avata Iesumino eniko jo saeri. 10 Ava gido,fristi+ da kokotofu a Moses da Gekaijuga kakato+ eredo, aji sise Iesudae geka ekoko mendeni mendenikovionoghae siseri. 11 Aminge sedo,Herod nunda isoro kakatode, Iesugukai mutudo dere jiseri. Aminguse,numeka gare dae sedo, ne tamo asug-ari eveva ava budo fera Iesu kenaasugetero, kini (king) da kaugo etiri,mutero sekago jovereghe Pilate kenaisira. 12 Herod nengae Pilate ghaeosogo edo ghusera ava, sifo dabaaminda nengae komana useri.

13 Pilate nu fristi+ da kokotofu,evetu genembo da babojegari,

Page 169: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 23:14 166 Luke 23:35a natofo isambu aghi etiri feratotorugetero, 14 sisira, “Ne genembobudo ojigheva emo, ‘nune natofo dagiti sembae jighari,’ ava setevu. Ne ajisise, nunda dara mendeni mendeniseteva ainda beká mo, na jo tambaeri.Nenda dombuda koto use, nundadara eni jo tambae erena. 15 Herodbarago, Iesu da dara eni jo tambaeedo, nu mutiri jovereghe namokenaojighira. 16 Na nanda mendeni saononu ambíimi dedo, dirigaoro yarira.”

17-18 Aminge setiri, natofo isas-ambu koko sise siseri, “Iesu, dege am-bare! O Barabbas mo, dirige yare!”(Ne Barabbas dae sisera da beká mo:Pilate nu Jarige Yari da Kirumo+ dasifo aminda mo, dibura embo enidoyeoro foa buvudo ghusira.)* Pilatenu kirumo da agho dari kotise, Iesudoyari yare dae sisira, avata natofomo, ne Barabbas ava doyari foa bu-vare dae siseri. 19 Barabbas reseraemo, nu genembo ekori. Numo dibu-rada fifitusira da beká mo eviri: nunatofo da ghamo deretiri, ne eredotitigho useri. A eni mo: nu genemboeni detiri ambududurusira.

20 Pilate mo, nu sekago Iesu doyariyare dae sedo, sisira. 21 Etiri, nenumokena mino koko siseri, “Arafadege! Arafa dege!” setero, 22 Pilatesekago nemokena sisira, “Atá, sevuningone! Genembo einda dara re-jori? Numo daoro ambari da susueni na jo tambaeri. Ava sedo, nandamendeni saono nu ambíimi dedo,dirigaoro yarira.” 23 Aminge se-tiri, ne amboda fumbu aruguse kokoteria beká sise, Iesu arafa dare daesero, Pilate nu manamana edo ‘avori’sisira. 24-25 Pilate nu natofo da ujuava ningido, amingusira. Amo, nuIesu arafa daoro dae sisira. Kotugogenembo eniimi, setiri natofo titighouseri, a nunda komana eni detiri am-bududurusira amo, setiri fira buvuru-tusira. Iesu mo, nenda uju ava aorodae sedo, natofokena futusira.

23:26-43 Iesu Arafa Doruseri.(Matthew 27:32-44; Mark 15:21-32;

John 19:17-27)26 Ne Iesu budo ise, Sairin embo

genembo eni javo Simon, Jerusalemghe ira buvurutiri tafuseri. Tambusandido setero, nu Iesu da korosi fum-budo, Iesu da amboda isira. 27 Iesuda amboda mo, evetu genembo di-gariá iseri. Ainda jokáda, evevetumendeni Iesu dae sedo, soraraghaenunda amboda iseri. 28 Sorara eroningido, Iesu jovereghe nemokenasisira, “Erama nandae sedo soraraeove! Ne Jerusalem embo da eveve-turi; ava sedo, nenda sasingudaea totofo nendae sedo sorara evu!29 Ainda beká mo: sifo eko am-boda refira aminda, sasingu isambumemai a baimaraimi sirivo arera. Avasedo, evetu genembo eminge saoroningareva, ‘Dara, ni ghaguruderi,’ o‘Makoe, ni erovari,’ aminge sarera.30 Sifo aminda, natofo isambu oju use,nange ambaetera ava kotise, doriri aenda jiro fumbari aikena sarera, ‘Fu,namanenda etoda dudo fatase! Fu,namane gagara ase!’ 31 Ainda bekámo: na nu ambududuruse, memaitatamarena. O ne ambududuruse,mema teria beká ava itatamareva!”Iesu aminge sisira.

32 Gegenembo etoto naká Iesu dedabade arafa dari dae sedo, budoiseri. Gegenembo etoto resenaemo, tafasara kakatori. 33 Avabudo era, reighi javo ‘Jiro Aghati’aminda buvudo, Iesu tautaimi arafadoruseri. Tafasara kakato baragoarafa doruseri, eni Iesu da ungogimandukena a eni umbefukena.34Amingetero, Iesu banunguse sisira,“Afa, nenda ari eko emo kote doyasodae resena. Erera einda tuka mo, nebunariri,” aminge setiri, ne kikindorogaruse, Iesu da tamo asugari ava soroedo ruruseri. 35Natofo aminda fetedogosero, Jusi embo da babojegariIesu dere jise siseri, “Nu seari evetugenembo jebugedo ghuseri. Nunda

* 23:17-18: Tuturo 17 da geka, Baiboro (Bible) mendeni ainda jokáda fitero irira. O Baiboro (Bible)mendeni ainda jokáda, jo fitoro teraeri.

Page 170: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 23:36 167 Luke 23:56kotari mo: God evetu genembo da ariekoko kote doyari dae, Genembo enimutari sisira amo, numori. Ava sedo,tofo mandi sonembedo korosida ghevose furare!” aminge sero, 36 isorokakato barago dere jiseri. Dere jise,era Iesu kena buvudo vaini (wine)dokegha ava futuse, 37 eminge siseri,“Ni erekotesa amo, ni Jusi embo dakiniri. Ava iraresa amo, korosidaghe vose fetaso gaore!” 38 Iesu dajiro agada faiyaimi gembudo fiterotakegha usira amo, eviri:“Emo Jusi embo da Kiniri.”39 Tafasara kato eni arafa dorusera,ábarago dere jise sisira, “Ni Godda sonemba kato eni iraresa amo,tofo mandi sonembedo korosida ghevosedo, namane barago sonembegaore!” setiri, 40 nunda komananumokena ghoghora sise emingesisira, “Ni God dae oju aetesi!Namonde etodaba naka amboro daeseteri. 41Avata nangaemo, dara useraainda mino beká ava ererurera. Ogenembo emo, nu dara rejo eni joaeri,” aminge sedo, 42 nu joveregheIesu kena sisira, “Iesu, ni kotofubaresa† da sifoda, na kotaetesi!”aminge setiri, 43 Iesu numokenasisira, “Na nimokena beka gagojuseresena. Ni oroko nangae dabade,God da vasa eveva aminda yarera,”aminge sisira.

23:44-49 Iesu Ambududurusira.(Matthew 27:45-56; Mark 15:33-41;

John 19:28-30)44 Isonga (12 koroko) iri, reighi

isambu aminda tumba jido iriri ira,ungobu (3 koroko) iri, reighi sekagousasa usira. 45 Etiri, God da Kambo+ainda jokáda, nunda vasa kakara ava,erama evetu genemboi tere gido am-beore dae sedo, embo teria eniimigajetero ireira ava, soroda ijejege vosefusira. 46 Amingiri, Iesu koko sisira,“Afa, nanda asisi nine baso dae ere-futena!” aminge sedo, ghamo asegaridotutusira. 47 Ambiri gido, isoro

kakato da giti jighari God dae sakaisisira, “Geka bekári: Iesu nu genemboevevari.”

48 Natofo Iesu da ambari ava garidae sedo totorugusera, aimi ava gido,dubo vevera edo, umbebai yafakodadoruse, natida iseri. 49 Evevetumendeni Iesu da amboda deinghuseGalilee dodo fusera aimi, Iesu dadorevare mendeninde dabade, esikefetedo gosuseri.

23:50-56 Iesu Da Tamo Budo Era Fu-ruguseri.

(Matthew 27:57-61; Mark 15:42-47;John 19:38-42)

50-51 Arimatia embo genembo enijavo Joseph, nu genembo evevabekári. (Arimatia resena emo, nureighi eni frovensi Judia amindari.)God nu namonde kaifa ari‡ sisira,ainda sifo foa buvaetira aindae,Joseph nu gigita use irei. NuJusi embo da bajari eniri. Avatababojegari mendeni, Iesu daoroambare dae sedo manaka garuseraava, nu imboe usira. 52 Nune eredoira Pilate kena teredo, Iesu da tamomutari bu ya furugari dae sedo,benunu sisira. 53Benunu setiri, Pilate‘avori’ setiri, nu ira Iesu da tamokorosida irisira ava, simbuge bu fitirivosetiri, embo yokura foyago budo,aimi doghedo budo ira, nunda ofofoseka ghamana toka basisera, amindabu tere fifitusira. Giti ambari emboeni jo bu tere fitae iriara aminda, Iesubu tere fifitusira. 54 Jangutari da Sifofira utua iri, Iesu budo ira furugusira.

55Evevetumendeni Iesu da ambodadeinghuse Galilee dodo fusera setenaamo, ne Joseph de era ofofoda bu-vudo, Iesu da tamo nange fifitusiraava gosuseri. 56 Ava gido, jovereghekamboda era buvudo, Iesu da tamodavari da usu ava tumbaghae simbu-guseri. Sifo atarira amo, Jangutari daSifori. Ava sedo, Agho Dari kakarause, kamboda iriseri.

† 23:42: Afige, Geka Se Disugari Da Vasa aminda, geka Natofo dae rea gefusera, ava tege garesa.‡ 23:50-51: Afige, Geka Se Disugari Da Vasa aminda, geka Natofo dae rea gefusera, ava tege garesa.

Page 171: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 24:1 168 Luke 24:2424

24:1-12 Bajari Ambarida Ghe JebugeErorusira!

(Matthew 28:1-10; Mark 16:1-8; John20:1-10)

1 Fura Tomanako ataeghae beká,evevetu aimi eredo, tamo davari dausu simbugusera ava budo, ofofodaiseri. 2Era ofofoda buvurutusera amo,ne ghamana guro gajetero irisira ava,afufedo ira esike fasiriri gosuseri.3Ava gido, teterusera amo, Bajari Iesuda tamo jo gae useri. 4 Ne bunedomanamana use aminda fetirero,gegenembo etoto naká aimi nendademonda sirore fefetererere. Nendatamo asugari jaraghari beká ava usira.5 Etiri gido, evevetu oju use, tumodarido endada furege fafasuseri.Etero, gegenembo aimi nemokenasiseri, “Jebuga embo mo, ofofoda jotambae areva. 6 A gido, Iesu emindatefori. Nu anakora ambarida ghejebuge eretira! Nu nemonde dabadeirise, Frovensi Galilee aminda reanemokena sisira, ava kote givu! Amoeviri: 7 ‘God nunda ungo sokinembari,gegenemboimi Evetu Genembo daKoro+ budo arafa daoro ambari, sifoetodaba naká dadabari ainda amboda,ambarida ghe jebugedo erarira,’ avasisira,” gegenembo aimi aminge sero,8 evevetuá Bajari da geka ava sekagokotiseri. 9Ava kote jaredo, ofofo dodojovereghe era buvudo, rea gosuseraa niningusera ainda bino ava, Iesuda ambo jimbi 11 aikena osa sero,evetu genembo mendeninde dabadenininguseri. 10 Evevetu resena emo,eni mo Magdara embo evetu Maryri. Eni mo Joanna ri. Eni moJames da noi Mary, mendenindedabade aimi, ambo jimbikena osasero nininguseri. 11 Ningido, Iesu daambo jimbi ne evevetu ainda gekaava jo tumondae useri. Ne gegoyaru use sariá siseri. 12 Avata Petereredo ofofoda sumbudo, ira buvudoandebusira. Andebusira amo, embovanembo fasiriri gido, eredo bunisejovereghe natida isira.

24:13-35 Iesu Emboroda Tafuseri.(Mark 16:12-13)

13 Sifo daba aminda, Iesu da dore-vare etoto aimi eredo, Jerusalemghedo reighi Emeas aminda iseri.Emeas resena emo, Jerusalem ghedoyaresa, kau ututu 11 (11 kilometres)avavaga ya buvaresa. 14Ne emborodaise, rea sirorusira ava se nininguseri.15 Ava se niningero, Iesu tofo mandifira nemokena buvudo, nemonde is-eri. 16Nengae Iesu gosusera amo, ‘Numavejova?’ sedo, buniseri. 17 Iesunemokena sisira, “Ne geka rea senininguse refevu?” setiri, ne batedombu use fefetuseri.

18 Fetedo, Cleopas nune Iesukena ategi usira, “Jerusalem amindasirorumutara ava, evetu genemboisasambu kasama erera. Ni nangetiraibunise resesi?” 19 setiri, Iesu numo-kena ategi usira, “Rejoá sirorumuta?Sevu ningone!” aminge setiri, nenumokena siseri, “Namane mo,Nasareth embo javo Iesu dae resera.Nu God da feroveta teria eniri. NuGod da dombuda a evetu genemboda dombuda, vironu eveva sise, aria tano mendeni eari, namane jogae iriara ava, namanenda gitidasiroreari gido dudukughedo ghuseri.Nunda fakina ijugeari namanendaditiimi gido ghuseri. 20Namonde Jusiembo da babojegari a namondedafristi+ da kokotofu ne, Iesu daoroambare dae sedo, numo sandibundedo, Rome embokena mutero,budo arafa doruseri. 21 Namanendakotari mo: nune nunda fakinaiminamane Israel embo sonembarijebugaeteri. Avata numo arafadetero ambiri, oroko sifo etodabanaká dadabetira. 22 Namanendaevevetu mendeni oroko ojighera,geka dombu eni setero ningido,namane dudukugheteri. Ne ataeghaeofofoda aera amo, 23 nunda tamo jotambaeri. Ne aminda aneya etoto avanenda diti mokoi geri. Aneya aimi,Iesu nu jebugari ava setero ningido,ne jovereghedo ojera, osa seteroningeri. 24 Ningido, namanenda

Page 172: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 24:25 169 Luke 24:47mendeni ofofoda aera amo, eveveturea setera, ava geri. Avata Iesu, ne jogaeri,” aminge siseri.

25 Setero, Iesu nemokena sisira,“Ne gogovara useva ágido, dubo jokotae ireva! God da ferovetaimirea sisera amo, ne anakora tumon-daetevu. Avata ne jo tumondae ireva.26 Feroveta amo, ne eminge siseri:‘God nu Sonemba kato mutari sisira

amo, foama mema itatamaridadabari ainda amboda,nunda fakina a usasa barira,”

aminge sise, 27 God da Geka rea nun-dae resira ava, Iesu afigetiri kasamauseri. Nu Moses da Geka amindatuturo edo vose fira, God da ferovetada geka, ábarago afigetiri, nengaeningido kasama useri.

28 Geka se niningudo era, reighijavo Emeas, aminda buvurutuse, Iesunu ira darigarigiri gido, 29 ne numoábureguse ungoda budo siseri, “Tumbajirari dae erira. Fu, namonde avore!”aminge setero, nu nemonde era kam-boda teteruseri. 30 Teredo, ne bayaumindari dae sedo anumbedo, Iesu nufarava bu esimbugedo, jighi embe-begedo nemokena futiri, 31 ne ditibasetiri nu kasama useri. Etero, numanjisira. 32 Manjetiri, ne tofo tofose nininguseri, “Nangae emborodanamonde ojighera amo, nangetiraiminu kasama ae eteri? Nu God da Gekanangaekena afigiri, ghamo biunghe-tira,” aminge siseri.

33-34 Aminge sise, nengae eredobibitai, jovereghe era Jerusalem bu-vurutuseri. Buvurutusera amo, Iesuda ambo jimbi 11 a, nunda dorevaremendeninde dabade totorugedo,geka evia se nininguseri, “Gekabekári: Iesu ambarida ghe jebugeeredo Simon kena isagha etiri gira.”

35 Ava se niningero, nengae bu-vudo, rea emboroda siroretiri go-susera, a Bajari nange farava jighiembebegiri nu kasama usera ava, osasetero, ne isambu nininguseri.

24:36-49 Iesu Nunda Ambo JimbikenaIsagha Etiri Gosuseri.

(Matthew 28:16-20; Mark 16:14-18;John 20:19-23; Ekaresia 1:6-8)

36 Setero niningero ainghaedabade, Iesu nenda jokáda isaghaerirare. Isagha edo, nemokena sisira,“Ireva. Erá oju eove! Dubo jamanemokena irare!” setiri ningido, 37neoju beká ava edo, beka dadabuseri.Numo sukaruva siseri. 38 Amingekotero, Bajari nemokena sisira, “Erábuneove! Ne redae oju erevu?39 Nanda ungo ata evia gosuse, nakasama aovo dae resena! Nandatamo jighi givu! Sukaru ne tamotefori,” 40 aminge sise, nunda ungoata ava, ijugetiri ne gosuseri. 41 Gidudukughedo, ne ivuga useri. Avatane manamana use tumonduseri. Avagido, Iesu ategi usira, “Nemokenabayau eni iraeri?” 42 Amingesetiri, oka eni iti fitero irisira ava,mutero 43 budo, nenda dombudarisira. 44 Mindido, nemokena sisira,“Namonde deinghuse, na rea sedoghusena ava, oroko eminda bekásiroretiri eregosevere. God da Gekaaminda, Moses a God da ferovetarea nandae gefusera, a kotugo YaruBuku jokáda rea nandae gefuseraamo, beká sirorarira. Ava sedo, bekáevia siroretiri eregosevere. 45Amingesise, God da Geka ava dubo kotegogoghombaoro dae sedo, setirinenda kotari afigusira. 46 Afigetiri,nu nemokena sisira, “God da Gekaeminge resira:‘God nu evetu genembo da ari ekoko

kote doyari dae sedo, Gen-embo eni mutari sisira amo,giti mema itatamedo ambudo,

sifo etodaba naká ainda amboda, sek-ago ambarida ghe jebuge er-arira.

47 Evetu genembo nange nenda ariekoko vujegaoro, God nendaari ekoko, Genembo aindajavoda kote doyarira ava,osa siruroro evetu genemboisasambu ningarera.

Page 173: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Luke 24:48 170 Luke 24:53Jerusalem eminda tuturo edo,

amboda ya reighi isasambuendada irera, aminda buvudo,osa sise, vironu siruroroningarera.’

48 Roera emo gosuseva ava sedo,nene ya osa sareva! 49 Nanda Afabeka gagojuse, nunda Asisi Kakaramutari sisira ava, na tofo mandinemokena mutarena. Ava baridae sedo, Jerusalem eminda kaifaururovo, Asisi Kakara nemokena vosefurari bareva,” aminge sisira.

24:50-53 Iesu Utuda Vitisira.(Mark 16:19-20; Ekaresia 1:9-11)

50 Aminge sedo, Iesu ne unumbebudo Jerusalem ghedo era, reighiBethany aminda buvudo, Iesu ungojighiri eretiri ne esimbugusira.51 Amingedo, ne dodo, nu utudavitisira. 52 Vitíri, ne nu tumondebainghuse, eredo ivugaghae era,Jerusalem teteruseri. 53 Aminguse,ne sifo ghousa ava God da kamboda+irise, God kena aiyakoe sise iriari.Avori, nanda geka tano eviri.

Page 174: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 1:1 171 John 1:12

John KakaraJohn ningaimi bukué gefusira amo,

namonde jo kasama e gogoghom-baeri. Avata evetu genembo digarierekotera amo, Iesu da ambo jimbiJohn, nune gefusira. Ainda susu moeviri: John 13:23, 19:26, 20:2, 21:7, a21:20 aminda, genembo buku gefusiraaimi, nu tofo kivo udo ise, “Iesu daambo jimbi mavejoá nu dubo budoghusira,” avanembo sido isira. O21:24 aminda, nu tofo isagha ijugusesisira. Sifo aminda, evetu genembototofo nenda javo kivo use, amingedoghuseri. O namonde, Korafe-Yegha joamingae eraera. Namonde kiki dise,totofo ijuguse, ‘na’, ‘namane’, o ‘na-monde’ ava sise gemburaera. AvataJohn nunda geka gefuse, ‘na’ jo saeedo ghusira. A gido namane, Korafe-Yegha geka aimi jovereghuse, Johntofo mandi geka gefusira ava kotise,dambu John numoá ijuguse, ‘na’, ‘na-mane’, a ‘namonde’ ava gefuseri.

Matthew, Mark, a Luke nenda gekagiti gembero fefetusira. Ainda am-boda, John nu eredo, nunda geka kotesimbugedo gefusira. Avori, Matthew,Mark, a Luke, ne mokogo kiki a gekadaba ava gefuseri. O John mo, nu kikia geka mendeni gefuse, evia kasamaaoro dae sedo gefusira: Iesu nu GekaBeká da susuri. A kotugo, nu Usasa,Jebuga, a Jebuga Evovodae Irari daUvu Bayauri. Nu Namondeda Sifi(Sheep) Kaifa Kato Evevari. A na-monde ya God Afakena buvari da Em-boro+ numori. Kotugo geka mindafueni mo eviri. Iesu nu God da Mandibeká, ava kasama aoro dae sedo, Johngeka emo simbugedo gefusira.

John Geka Gefusira, Ainda MendoMendo Mo Eviri.

1:1-18 Iesu reda ghe fira endaeminda sirorusira.

1:19-51 John Bafataito Ari Katosaramana use iriri, Iesu tuturoedo nunda ambo jimbi mendeniaghi usira.

2:1–12:50 Iesu natofo da dombudasaramana edo ghusira.

13:1–19:42 Iesu Jerusalem amindaira, rea sisira a usira, a kotugonange ambududurusira amo,eviri.

20:1-31 Iesu ambarida ghe jebugeeredo, nunda natofokena isaghaeari gido ghuseri.

21:1-25 Iesu sifo eni Galilee amindaisagha etiri, nunda ambo jimbigosuseri.1:1-18 God Da Geka Evovodae Irari

Aimi, Endada Vosedo, Evetu Genembo DaTamo Ava Budo Sirorusira. God da GekaEvovodae Irari Amo, Na Iesu Dae Resena.

1 Enda jo sirorae iriri gitida, Godda Geka nu irei. God da Geka amo,nu God ghae dabade iriari, a nengaemo dabakori. Nemo jo nunda nundairaeri, o dombu eni iraeri. 2 Giti bekágiti tuturoda mo, nengae dabade iri-ari. 3 God nunda Geka resena eimi,roera isasambu nune etiri sirorusira.Roera isasambu, utuda a endada iriraamo, nunda Geka da fakina ainemboetiri sirorusira. 4 God da Geka resenaeinda jokáda mo, jebuga siroredo foagheraira. Jebuga resena emo, nukau usasa aminga ava, evetu genemboda jokáda janimberaira. 5 Usasa mo,tumba jokáda janimberaira. Jo tum-bai fati soana ae eraira.

6 Avori, God nunda aghi kato javoJohn ava dirigetiri, 7 usasa einda bekáava sari ningoro dae sedo, evetu gen-embokena fusira. Ne John da gekaningido, usasa ainda bino ava tumon-daoro dae sedo, God nu John dirige-tiri fusira. 8 Usasa resena emo, najo John dae saeri. John nu usasaainda aghi katori. 9 Usasa amo, nuusasago bekári. Nu evetu genemboisambukena janimbari dae sedo, en-dada fusira. Usasa amo, na Iesu daeresena.

10 Numo God da Gekari. Geka eimi,enda etiri sirorusira. Nu vose firaenda eminda ireira avata, evetu gen-embo nu jo kasama ae iriari. 11Numo,nunda natofo Jusi embokena fusira,avata ne nu ighagha useri. 12 Avata

Page 175: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 1:13 172 John 1:27mave, nundae nati joká doruse nu tu-mondusera amo, God da sasingu aoredae sedo, nemokena fakina futusira.13 God da sasingu sirorusera amo, jonenda fakinaimi o evetu genembo daujuimi, saoro siroraeri. Nemo, Godda fakinaimi etiri siroruseri; ava sedoGod mo, nenda Numamo bekári.

14 God da Geka setena amo, nuendada vosedo genembo beká jine-tiri, namonde dabade iriari. Nu na-monde dabade irise, geka beká sise, asonembeari, nunda duro isagha earinamonde gido ghuseri. Nunda duroresena emo, nu God Afakena rurusira.Nu God da Mandi dabako tainako avasedo, mutiri nune rurusira. 15 Johnnu Iesu dae sise, eminge sisira, “Nageka sedo ghusena amo, na genemboeindae sise, sedo ghuseni. Amo eviri:‘Genembo eni nanda amboda refiraamo, nu ambori, na begori. Avata,numo teriago bekári, na kitakori.Ainda tuka mo: na jo sirorae irianada gitida, nu irei,’ ” John nu Iesu daeaminge sisira.

16 Nunda sonemba tomanakobekáimi namonde esimbugurureariirá gheraera. 17 God nunda AghoDari ava setiri, Moses gembu futusira.Avata sonemba a geka beká mo, joMoses nune mutaeri. Iesu Kerisonune budo fira futusira. 18 Evetugenembomave eniimi God jo ditii gaeirera. Avata, God da Mandi dabakotainako, Numamoghae dabade irágheraera aimi fira, God nu kaumavegori, ava nune setiri evetugenembo nininguseri.

1:19-28 John Nu Tofo Mandi Ijugetiri,Babojegari Ne Nininguseri.

(Matthew 3:1-12; Mark 1:1-8; Luke3:1-18)

19 Jusi embo* ne, John kena ategi eningoro dae sedo, fristi+ a Levi ondi+mendeni, dirigetero Jerusalem ghedofera, John kena buvudo ategi useri,“Ni mavejori?” 20 Aminge setero,John jo tofo jungutuse ighagha aeri.Nu isagha sisira, “God Genembo eni

dirigari furare dae sisira amo, jonamo iraeri,” aminge sisira. 21 Setiri,ne siseri, “Avori, se ningore! Ni,feroveta Elijah jovereghe furariáseraera amo, nimori, ai?” amingesetero, John mino eminge sisira,“Tefo! Na jo Elijah iraeri,” setiri,ne sekago ategi useri, “Ni amingesaresa amo, nimavejori? God ambodaferoveta tomanako eni mutari furaredae sisira amo, nimori, ai? Seningore!” aminge setero, nu sekagoeminge sisira, “Tefo! Na jo numoiraeri.” 22 Aminge setiri, ne siseri,“Gegenembonamane dirigetero ojeraaikena jovereghe yarera amo, minonange sareri? Ava sedo, ni tofo seningore! Ninda saramana rejori?” neaminge siseri. 23 Setero, John emingesisira, “Nanda saramana beká aindae,feroveta Isaiah geka eminge gefusira:‘Na reighi uvu a evetu genembo

irae da vasa eminda, bekafainghedo natofo isambukenaseraena:

“Bajari da emboro rerebevu dambuare!” ’

Geka emo, God da feroveta Isaiahanakora nandae sisira,” John amingesisira.

24 Gegenembo John kena fera ategiusera amo, Moses da Geka kaifakakato+ aimi dirigetero fuseri. 25 Nesekago daba aindae, John kena ategiuseri, “Ni eminge setesi: ‘God Gen-embo eni dirigari furari seraera amo,jo nimo iraeri. A ni jo Elijah iraeri.A kotugo, God feroveta eni dirigarifurariá seraera amo, jo nimo iraeri,’setesi. Avori, ni redae bafataito er-aesi?” 26 Aminge setero, John mi-nonda nemokena sisira, “Na tefo uvuvanemboimi bafataito eraena. AvataGenembo eni nenda jokáda fetiriraamo, ne jo kasama ae ireva. 27 Nagiti siroreteno, nu amboda sirorusira.Avata nu genembo teria bekári. Najo numongo iraeri. Na taká sabuabekári,” John aminge sisira.

* 1:19: Tuturo 19 eminda, John nu ‘Jusi embo’ sisira amo, nu Jusi embo da babojegari a Moses da Gekakaifa kakato+ aindae sisira.

Page 176: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 1:28 173 John 1:4628 Reighi Bethany aminda, geka ava

se nininguseri. Reighi Bethany re-sena emo, nu uvu Jordan beina ijivitarikena, aminda irira. John nu vasaaminda bafataito edo ghusira.

1:29-34 Genembo Eni, NamondedaeSedo Ambari Dae Fusira Amo, Iesu Nu-mori.

29 Sifo atetiri, Iesu numokena irabuvurutiri gosuse, John natofo isam-bukena sisira, “God Sifi da Mandi eni,namonde evetu genemboda ari ekokoseghe fugutuse ambare dae sedo, mu-tiri fusira amo, ovia refirore. 30 NaGenembo eni nanda amboda refira,simutana, amo eviri. Na sife gekanundae simutani. Na giti siroreteno,nu amboda sirorusira. Avata nu teriabekári. Na jo numongo iraeri. Aindabeká mo: na jo sirorae iriana da gi-tida, nu irei,’ amo na nundae simu-tani. 31 Nu furarira ava na kasamauseni, avata numavejoá, na jo kasamaae useni. Avata na uvuimi bafataitoudo refena ainda susu mo: na nangenunda kaumavega ava ijugaono Israelembo gi kasama aeteri!”

32 Aminge sedo, John geka eni Iesudae sisira amo, eviri: “God da AsisiKakara, kau ribo da kau aminga ava,vose fira numokena asugedo iriri, nagosumutani. 33 Na nu jo kasama aeumutani. Avata God na uvuimi bafa-taito aono dae sedo dirigusira aimi,namokena sisira, ‘Asisi Kakara vosefoa Genembomavekena asugedo irarigaresa amo, Genembo amo, nu AsisiKakara da fakinaimi, evetu genembobafataito use irarira.’ 34God rea sisiraava, isagha etiri gosumutani. Ain-dae na nemokena resena: nu God daMandiri,” John aminge sisira.

1:35-42 Iesu Gegenembo MendeniGategedo, Aghi Etiri Fera Nunda AmboJimbi Useri.

35 Sifo atetiri, John nunda ambojimbi etoto naká ainde dabade vasadaba aminda irise, 36 Iesu fira darigirigido, John sisira, “God Sifi da Mandieni mutiri ambari dae refira amo,ovirere.”

37 Aminge siri ningido, nundaambo jimbi ne John dodo, Iesu dedabade iseri. 38 Nunda amboda ero,Iesu jovereghe gosusira amo, nenunda amboda amboda fero gido,nendae ategi usira, “Ne rejoá kakovaerevu?” aminge sisira. Setiri, nemino siseri, “Rabai, ni reda irágheraesi?” siseri. (Rabai resena emo,namondeda gekaimi ‘ijuga kato’ sisesiseri.) 39 Setero, nu nemokena minosisira, “Fuvu gaove!” Aminge sedo,ne dabade era, etoto naká amo neIesu da irari vasa ava gido kasamauseri. Aminda nemonde dabade ireroungobu usira. (Amo kau, 4 korokoavavaga usira.)

40 Gegenembo etoto naká John dageka ningido, Iesu de dabade iseraamo, eni Andrew ri. Andrew resenaemo, nu Simon (o Peter seraera) aindanamendiri. 41 Andrew nu totoi ira,nunda koro Simon tambudo sisira,“Namane Keriso tamberi,” amingesisira. (Geka Keriso da tuka mo: GodGenembo eni dirigari furarira, aindaenamonde ‘Keriso’ seraera). 42Amingesedo, Andrew nunda koro Simonunumbe nengae Iesu kena iseri. Erabuvero, Iesu nu Simon á tatasegusesisira, “Ni John da mandi Simon ri.Avata ninda javo seka, Cephas o Peterjijigherena.” (Geka Cephas o Peterainda tuka mo, ghamanari.)

1:43-51 Iesu Nunda Ambo Jimbi,Philip Nengae Nathanael Ghae, AvaGategedo Aghi Usira.

43 Sifo atetiri, Iesu Frovensi Galileeaminda yari kotisira. Kotedo, Philiptambudo, “Fu, nangae yaore!” sisira.44 (Philip resena emo, nu Andrew Pe-ter ghae da reighi Betsaida, aindagenembo eniri.) 45 Setiri, Philip nueredo ira Nathanael tambudo numo-kena sisira, “God da Agho Dari dabuku jokáda,Moses i Genembo enidaegefusira. Genembo amo tamberi. Fer-oveta barago, Genembo daba aindaegefuseri. Amo, Nasareth embo gen-embo Joseph da mandi javo Iesu daesiseri.” 46 Aminge setiri, Nathanaelnu Philip da geka ighagha edo, dere

Page 177: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 1:47 174 John 2:12jise eminge sisira, “Kote gi! Nasarethaminda ghedo, eveva eni furariá siseresesa?” aminge setiri, Philip minosisira, “Avori, fu gase!”

47 Philip aminge setiri, Nathanaeleredo Iesu kena isira. Iri, Iesu fugeNathanael gido, eminge sisira, “Refiraomo, Israel embo bekári. Numokenagungubo eni tefori,” aminge sisira.48 Aminge siri, Nathanael ningidoategi usira, “Ni nange na kasamaeresi?” aminge setiri, Iesu minosisira, “Philip jo ya nimokenabuvae iriri, ni ika kayuyu durudaanumbireso geni.” 49 Aminge setiri,Nathanael numokena sisira, “IjugaKato, ni God da Mandiri. Ni namondeIsrael embo da kiniri.” 50 Amingesetiri, Iesu numokena sisira, “Ni,kayuyu duruda anumbireso gidosetena aindae tumonderesa, ai? Amokitakori. Ni amboda roera mindafugogaresa.” 51 Aminge sedo, nemokenasisira, “Geka beká resena! Ambodautu afigari, God da aneya EvetuGenembo da Korokena+, vose vitidoghururoro gareva,” Iesu amingesisira.

22:1-12 Iesu Setiri, Uvu Ava

Jovereghedo Vaini (Wine) Jinisira.1 Sifo etoto naká ainda amboda,

reighi eni javo Keina Frovensi Galileeaminda, evetu fitari da kirumo useri.2 Iesu noi, nu ira kirumo ainda jokádateterusira. Iesu barago, nunda ambojimbi de dabade, ya anumbaoro daesedo aghi useri. 3 Kirumo use, vaini(wine) mindero dadabetiri gido, Iesunoi numokena, “Vaini dadabetira,”sisira. 4 Setiri, Iesu noikena sisira,“Aya* ni redae namokena resesi?Nanda sifo jo foa buvae irira,” amingesisira. 5 Setiri, Iesu da noi saramanakakato aikena sisira, “Nu rea sarira,ava evu!” aminge sisira.

6 Jusi embo nenda agho dari ko-tise, ungo giti seghedo bayau amboda

mindiraera. Ava kotise, uvu dim-bari dae sedo, okia 6 aminda fiteroirei. Okia amo ghamanaimi useri.Okia dabako ainda inono kau 100 lita(litres) avavagori. 7 Iesu nu eredosaramana kakato aikena sisira, “Okiamendeni tava edo bu yasivu! Uvudimbu budo fuvu averegaovo, okiamindafué bedo are!” aminge setiri,ne okia tava edo, uvu dimbu budoera averegetero, vitifira okia minda-fuá bekada gisisighusira. 8 Etiri gido,Iesu nemokena sisira, “Avori, uvudaba evia dimbu budo yasivu, kirumoda giti jighari aikena mutovo gare!”Iesu aminge setiri, ne eredo uvudimbu budo, kirumo da giti jighariaikena iseri. 9 Era buvudo, muterorisira. Avata uvu amo anakora vaini(wine) jinetiri risira. Mindido, vaini(wine) amo reda ghe fusira ava, nubunisira. (Avata saramana kakato uvudifusera aimi, nene kasama useri.)Giti jighari nu bunendo aghi etiri,genembo evetu fifitusira aimi fira bu-viri sisira. 10 “Evetu genembo isambuemingeraera. Ne giti vaini evevajanje araghari ava muteoro esa embomindiraera. Avori, ne teria futo min-dioro gido ainda amboda, ne tuturoedo vaini (wine) janje irae ava mutu-raera. Avata ni, vaini (wine) evevajanje araghari emo bu jighirasa, am-boda erefutesi!” aminge sisira.

11 Iesu tano mindafugo evia,reighi Keina Frovensi Galilee amindausira amo, nunda tano gitida etirisirorusira. Nu aminguse, nunda duroava ijugetiri, nunda ambo jimbi gido,nu tumonduseri.

12 Ainda amboda, Iesu nundanoi, jamena, a ambo jimbi aindedabade reighi Keina ghedo era,reighi Kaponiam aminda buvudo, sifotufako iriari.

2:13-22 Iesu Ira Reighi JerusalemAminda Buvudo, Evetu Genembo

* 2:4: Tuturo eminda, namane ‘Aya’ gefuseri. Avata John nu Greek gekai, ‘Evetu’ gefusira.

Page 178: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 2:13 175 John 3:5Mendeni Ondiri, God Da Kambo+ JokádaGhe Fera Buvurutuseri.

(Matthew 21:12-13; Mark 11:15-17;Luke 19:45-46)

13 Jusi embo da kirumo eni, javoJarige Yari da Kirumo+ seraera, amofira utua iri gido, Iesu Jerusalem isira.14 Ira, God da Kambo+ aminda, evetugenembo mendeni burumakava (cat-tle), sifi (sheep), a ribo ava oferotafusira. A mendeni nenda ghaghadaanumbirise, esa embo da moni avabudo, Jusi embo da moni ainghaeoriro† ero tafusira. 15Amingero gido,Iesu asi ava nunda ambídae budoaimi, sifi (sheep) nengae burumakav-aghae (cattle) ava ondiri, God daKambo+ jokáda ghe era buvurutuseri.A kotugo nu, evetu genembo monioriro erusera, ainda ghagha jighijovereghetiri, nenda moni ghasagheendada vovosegusira. 16 Amingedo,nu jovereghe, evetu genembo ribo avaoriro erusera aikena sisira, “Nendaribo bambudo yasivu! Erama emindaofuse eove, nanda Afa da Kambo om-bari vasa da kaugo eure!” 17 Amingesiri ningido, nunda ambo jimbi gekaeni, God da Geka jokáda eminge ge-fusera, ava kotiseri:“Nanda dubo bari ninda kambokena

mo mindafu bekári. Aimi,nanda ghamo

jokáda avarakaimi avarigiri am-bududurerena,”

geka ava kotiseri.18Etiri dadabetiri, Jusi embonumo-

kena siseri, “Ni erekotesa, God amin-gaso dae setiri etesi. Ava sedo,tano eni aso namane gido, God niamingaso dae setira, ava tumondar-era!” 19 Aminge setero, Iesu sisira,“Avori, nanda tano ijugarena amo,eviri. Kambo emo de bejovo, sifoetodaba naká ainda jokáda nane sek-ago itarena.” 20 Aminge setiri, ne sis-eri, “Amo nange resesi? Amo ni jo asoinono ae arira. God da Kambo+ emoghaeko 46 ainda jokáda itutuseri,”aminge siseri.

21 Avata Iesu nu tofo numoá kivouse, nunda tamodae nu budo ira‘kambo’ sisira. 22 Ava sedo, Iesu am-barida ghe sekago jebuge eretiri gido,nunda ambo jimbi geka emo sekagokotiseri. Kotedo, God da Geka reasisira, a Iesu rea sisira ava tumon-duseri.

2:23-25 Iesu Nu Evetu Genembo DaDubo Joká Ava Kasama Eraira.

23 Jarige Yari da Kirumo+ aindasifoda, Iesu nu Jerusalem amindairei. Iesu nu tano mendeni mendeniurureari gido, natofo nu tumondedoghuseri. 24 Avata Iesu ne jo tumon-duse, nunda dubo joká jo nemokenaafigae usira. Ainda bekámo: nu evetugenembo da dubo joká ava kasamaedo ghusira. 25 Nu, mave jo foamaevetu genembo da kotari ava, numo-kena osa sari da kaugo iraeri. Aindabeká mo: nu tofo evetu genembo dadubo joká gi kasama edo ghusira.

33:1-21 Iesu Nengae Nicodemus Ghae

Dabade Geka Siseri.1 Jusi embo da bajari eni javo

Nicodemus, ai irei. Moses da Gekakaifa kakato+ da eni mo numori.2 Tumba eni, nu Iesu kena ira bu-vudo sisira, “Rabai (Ijuga Kato), na-mane kasama erera: God setiri niijuga kato edo fusesi. Tano a arimendeni mendeni, nine easo gidodudukugheraera ava, mave jo tofonunda fakinaimi ae arira. Ava sedo,ni amingeraesa amo, ni God da fak-inaimi eraesa,” nu aminge sisira.3 Setiri, Iesu numokena sisira, “Nanimokena geka beká resena: mavenu jo sekago sirorae arira amo, nu joGod da natofo+ jokáda teredo, God dareighiá jo gae arira.” 4 Aminge setiri,Nicodemus sisira, “Amo nange resesi?Genembo beká jo amingae arira. Nujo jovereghedo noi da tininda teredosekago sirorae arira.”

5 Aminge setiri, Iesu sisira, “Nanimokena geka beká resena: mave jo

† 2:14: Afige, Matthew 21:12 ainda duruda tege garesa.

Page 179: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 3:6 176 John 3:23-24sekago uvu a God da Asisiimi siro-rae arira amo, nu jo God da natofo+jokáda teredo, God da reighiá jo gaearira. 6 Ainda beká mo: evetu gen-embo da tamo mo, noi numamokenabudo siroreraera, avata tamo da fak-ina aimi, evetu genembo da asisi jojebugae arira. Amo, God da Asisi dafakina aimi, evetu genembo da asisijebugarira. 7Ava sedo, ‘Ni sekago siro-raetesi,’ aminge seteno ningesa ava,erá buneose dae sise resena. 8 Yauraava kote gi! Yaura nunda uju avaya foa ghuse, javi ururari ningaresa.Avata, nu reda ghe foa gheraira, areda ya gheraira, ni bunariri. Kaudaba aminga ava, God da Asisi, nundauju ava use, ya foa ghuse seari, evetugenembo mendeni jebugeraera.”

9 Iesu aminge setiri, Nicodemusategi usira, “Emo nangedo sirorerai?”10 Setiri, Iesu sisira, “Ni, namondeIsrael embo da ijuga kato mindafu eninimorita. Nangetiraimi ni erebunesi?11Na nimokena geka beká resena. Na-mane seraera evia, jo kotae kotae saeeraera. Namane rea kasama usera agosusera avanembo, nemokena ser-aera. Avata ne namanenda geka jobae eraeva. 12 Na, oroko roera endaeminda irira aindae seraena, avata nina jo tumondae eraesa. Ava sedo,roera utuda irira aindae, osa saononingaresa amo, ábarago jo tumondaearesa tano. 13 A kotugo, roera utudairira ava, genembo eniimi mave joviti ya gae irira. O Evetu Genemboda Koro+ utuda ghe vose fusira aimi,nusuka aminda irise gosusira.

14-15 “Avori, God da uju mo: maveEvetu Genembo da Koro+ tumon-darira amo, nu jebuga evovodae irariava tuve barira. Ainda beká mo: Godnunda ungo sokinembari, Evetu Gen-embo da Koro+ arafa dedo jighoro er-ari, mave ava gido tumondarira amo,nu jebugarira. Avori, Moses usiraava, kote gi! Nu reighi uvu a evetugenembo irae da vasa aminda, auri(bronze) aimi ove kevusira; jingabuda kau ava edo jighiri erorusira. Ere

fetetiri, ava mave tumonduse go-susira amo, nu jebugusira. Kau dabaaminga ava, mave Evetu Genembo daKoro+ gido, tumondarira amo, nu je-buga evovodae irari ava tuve barira.16 Ainda beká mo: God nu evetu gen-embo dubo bu gogoghombuse, jebugaevovodae irari ava baoro dae sedo,nunda Mandi dabako tainako mutirifusira. Fusira da beká mo: mave nutumondarira amo, jo ambae arira. Nujebuga evovodae irari ava tuve barira.17 Ainda tuka mo: God jo, natofoda ari ekoko ijujedo sari amboro daesedo, nunda Mandi dirigari furaeri.Nune sari natofo jebugaoro dae sedo,dirigetiri fusira. 18 Mave God daMandi tumondarira amo, God nundaari ekoko jo ijujari ambae arira. OmaveGoddaMandi jo tumondae ariraamo, God anakora setiri nunda asisiambududurusira. Ainda beká mo: nuGod da Mandi dabako tainako avajo tumondae usira aindae. 19 Ijujariambarera da beká mo eviri: usasamo endada vose fusira. Avata natofone, usasa amo imboe use, tumba avadubo buraera. Ai resira amo: neari ekoko eraera. 20 Evetu genembomave ari ekoko eraera amo, ne usasaimboe eraera. Aindae sedo, eramausasaimi janimbeuri, nenda ari ekokoava geore dae sise, ne jo usasakenayae eraera. 21 Avata evetu genembomave, ari eveva use irá gheraera amo,ne usasakena ya gheraera. Ainda bekámo: ne God da uju ava use ari evevaeraera ava, usasaimi janimbururari,natofo gi kasama aoro dae sedo, neusasakena ya gheraera.” Iesu amingesisira.

3:22-30 John Bafataito Ari Kato, NuneIesu Da Javo Jighiri Erorusira.

22 Ainda amboda, Iesu nundaambo jimbide dabade, FrovensiJudia aminda iseri. Nu namondesifo mendeni mendeni amindadabade irise, Iesu nu evetu genembobafataito edo ghusira. 23-24 JohnBafataito Ari Kato, numbaragofrovensi daba aminda, reighi eni javoInon aminda irise, uvu kafuru aminda

Page 180: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 3:25 177 John 4:7-8irira ava sedo, aminda bafataito edoghusira. Reighi Inon resena emo,nu reighi Salem da tingudari. Johnjo dibura ae irise, evetu genembofureoro ne bafataito edo ghusira.

25 Amingiri, John da ambo jimbimendeni tuturo edo, Jusi embo dagenembo eninde beisiga useri. Nebeisiga usera da susu mo: ne ijugaeni, ungo seghari da agho dari aindaebeisiga useri. 26Aminguse, John kenaera buvudo siseri, “Ijuga Kato, ni uvuJordan beina onakena, genembo enifira nimokena iriri, nundae geka sis-esa amo, erekotesa? Nu tuturo edobafataito iri, oroko evetu genemboisambu namonde dodo numokena yagherera,” aminge siseri.

27 Aminge setero, John eredoeminge sisira, “Resesa amo, jonamondeda sari da kaugo iraeri.Amo nu God sari da kaugori. 28 Nageka seno ne totofo niningusevu,‘God Genembo eni mutari sisiraamo, jo namo iraeri. God, Genembosetena ainda gitida, na dirigetirifuseni,’ aminge seno niningusevu.29 Genembo resena emo, nu kaugenembo eni evetu fitido, nundaevetu seka aindae sedo ivuga eraira. Onamo, na kau genembo evetu fitirairaainda komana mave dengesidafetirise, nunda komana evetu fitirairaainda beka nininguse, ivuga eraira.Na kau daba ava, nanda komanada bino aindae, nambarago ivuga egogoghomberaena. 30 Nu teria ari,na jovereghe vosedo ijoghako arena!”aminge sisira.

3:31-36 Genembo Utuda Ghe VoseFusira Amo, Kau Emingori.

31 Aminge sise, John sisira,“Genembo mave utuda ghe vosefusira amo, nu teria bekári. Enijo numongo iraeri. Mave endadasirorarira amo, nu enda da tofori.Nu enda da bouvu a kotari aindaekotise a sise irarira. O genembomave utuda ghe vose fusira amo,nu teriago a iká bekádari. 32 Nurea gosusira a niningusira ava, osa

seraira. Avata nunda geka, mave jotumondae eraira. 33O genembo mavenunda geka ningi tumondarira amo,nu tumonduse kasama arira: God daGeka mo, geka bekári. 34 GenemboGod dirigetiri fusira aikena, GodnundaAsisi da fakina isambu futusira.Aindae sedo, nu God da Geka ava,vironu seraira. 35 God nunda Mandidubo ruruse, roera isasambu nundaungoda fifitusira. 36 Mave God daMandi tumondarira amo, nu jebugaevovodae irari, ava tuve barira. Avatamave God da Mandi da geka jo ningitumondae arira amo, nu jebugaevovodae irari amo jo tambae arira.Numo taká evovodae, God da janjeeko ava itatamuse irarira,” Johnaminge sisira.

44:1-42 Iesu Nu Samaria Embo Evetu

Enighae, Geka Siseri.1-3 Evetu genembo Iesu tumondero

bafataito etiri nunda ambo jimbiusera amo, digarigori. Evetugenembo John bafataito etiri nundaambo jimbi usera amo, jo digari iraeri.Ainda bino ava setero Moses da Gekakaifa kakato+ ne nininguseri. (Oemo, geka beká nemokena resena:Iesu nu tofo jo evetu genemboeni bafataito ae usira. Namanegiti nunda ambo jimbi usera aimi,natofo bafataito edo ghuseri.) Gekarea se niningusera ava, Iesu nukasama edo, eredo Frovensi Judiadodo, Frovensi Galilee aminda isira.4 Galilee yari saresa amo, ni giti yaFrovensi Samaria ghedo yaresa. 5Avasedo Iesu Frovensi Samaria amindasembise, reighi javo Saikar amindabuvurutusira. Namane Israel emboda abua Jacob, nunda mandi Josephkena vare futusira, aminda ghe yaSaikar buvari amo, jo soka iraeri.6 A kotugo vasa daba aminda, Jacobanakora uvu mindari da bako ghousaava ghafusira. Namane erisera,aminda isonga buvurutuseri. Iesunu, soro ghousa ava erisira ambudo,bako dengesida anumbusira. 7-8 Iesu

Page 181: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 4:9 178 John 4:24nu aminda anumbiriri, namane eredobayau ombari dae sedo era, reighijokáda teretero, Samaria embo evetueni, uvu dimbari dae sedo, reighidaghe buvudo fusira. Fira, Iesu nuaminda anumbiriri gosusira.

Giri, Iesu numokena sisira,“Nandae uvu dimbu bofu mindone!”9 Aminge setiri, evetuá numokenasisira, “Agá! Nimo Jusi embori. Namonenda gitofu Samaria embo eveturi.Ava sedo, nangetirai uvu nane dimbumutono mindari dae resesi?” amingesisira. (Geka bekári: Jusi embo ne,Samaria embo imboe use jo nendaagha kofirida* mindae edo ghuseri.)

10 Setiri, Iesu mino numokenasisira, “Nimokena God rea muturairaava, kasama aetesa amo, a kotugo namavejori, ava kasama aetesa amo, ninamokena benunu saso, na nindaejebuga da uvu ava mutaeteni.”

11 Aminge setiri, evetuá sisira, “Ba-jari, nimokena mo, okia a asi tefori,a kotugo bako mo, ghousari. Avasedo, jebuga da uvu setesa amo, redabaresi? 12 Bako emo, namondedaabua agira Jacob ghambu futusira. Nuuvu eminda dimbu mindido ghusira.A nunda vide jamena a nunda sinofuka barago, ne isambu uvu emindadimbu mindido ghuseri. O ni, jebugada uvu bari resesa amo, nange resesi?Ni erekotesa amo, namondeda abuaJacob nu ijoghakori, a nimoá teria siseresesa, ai?” aminge ategi usira.

13 Setiri, Iesu mino kasiai sisira,“Uvu evia, mave mindiraira amo,nu amboda sekago uvudae uju edogharira. 14O uvu nane mutono, mavemindarira amo, nu jo sekago uvudaedubo saghae arira. Uvu amo min-dari, nundadubo jokáda irise, kauuvughoghoroda buvariguse irarira. Irise,jebuga da uvu usegha da kaugo avabuvurutururari, genemboá rise, je-buga evovodae irari ava tuve barira.”15Aminge setiri, evetuá sekago sisira,“Bajari, uvu resesa ava, bofu min-done! Amingarena amo, na jo sekago

uvudae uju use, foa eminda dimbaearena,” aminge sisira.

16 Nu aminge setiri, Iesu sisira,“Yasi, nivu bu furase!” setiri, evetuásisira, 17 “Na genembo tefori,” setiri,Iesu numokena sisira, “Ni ‘genembotefo,’ setesa amo, geka beká setesi.18 Avata ni gegenembo isambu ghabusoveni ava, bu dotutusesi. A kotugo,genembo oroko budo iresa amo, joninda genembo beká iraeri. Ava sedo,geka beká setesi. Ni genembo tefori.”

19 Aminge setiri, evetuá sisira,“Bajari, na orokoá kasama erenaamo, ni feroveta eniri. 20 NamaneSamaria embo da abuamane reasedo ghusera amo, eviri, ‘Namane,doriri fetiriri eregosesa ominda Godtumonde bainghedo ghaeteri.’ Avatane Jusi embo, nene seraeva amo,‘God tumonde bainghari da vasabeká mo, Jerusalem ri!’ ” 21 Evetuáaminge setiri, Iesu evetu aikenasisira, “Nanda geka evia tumondasodae resena. Sifo eni amboda foabuvari gido, evetu genembo jo doririfetirira ominda, a Jerusalem amindanembo, God tumonde bainghaearera. 22 Ne Samaria embo mo, nemavejo ava tumonde baingheraevaamo, ne jo kasama use tumondaeeraeva. O namane Jusi embo,namane kasama eraera. Aindabeká mo: God da sonemba evetugenembokena amo, Jusi embo dajokáda sirorarira. 23 Kotugo, sifo enifoa buvarira, a kotugo saone, orokoojira buvuruterira. Sifo aminda, GodAfa da natofo beká, nu tumondebainghari sarera amo, ne jo doririfetirira ominda, o Jerusalem amindanembo, God tumonde bainghae arera.Ne nenda reighida iroro, God daAsisi sonembururari, ne God da bekáava kasama edo, numoá tumondebainghe gogoghombarera. Evetugenembo aminguse, bekáda bekádatumonde bainghe gogoghomberaeraamo, God Afa nu uju beká ava use,gari dae tava eraira. 24 God, nu

* 4:9: Jusi embo ne jo Samaria embode dabade itako umo ae edo ghuseri.

Page 182: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 4:25 179 John 4:42Asisiri. Ava sedo, God da Asisi aimisonembururari, evetu genembo Godda beká ava kasama edo, numoátumonde bainghaeteri,” amingesisira.

25 Setiri, evetuá numokena sisira,“God Genembo eni dirigari furare daesisira, (ainda javo Keriso seraera), nuamboda foama, geka isambu da susuava, nune sari ningaeteri,” amingesetiri, 26 Iesu numokena sisira, “Gen-embo resesa aimi, nimokena gekaemo resira. Amo namori,” amingesisira.

27 Nengae aminge sero, namanejovereghe fera, Iesu evetu ainghaegeka sero tafuseri. Tambudo, nuevetu ainghae geka sisira, aindaemanamana useri. Avata namaneevetu aikena geka eni jo sae useri. “Nirejo uju eresi?” ava jo sae useri. O Iesukena barago, “Ni redae evetu ainghaegeka resesi?” ava jo sae useri.

28 Ainda amboda, evetuá nundauvu dimbari da okia aminda dodo,jovereghedo reighi jokáda ira natofo-kena sisira, 29 “Genembo eni ojighira,uvu vasada anumbirise, na rea edoghusena, a nanda irari kau mavega,ava setiri ningeni. God Genemboeni mutari sisira, avose, numori tano.Fuvu, ya gaove!” 30 Aminge setiri, neeredo Iesu gari dae fuseri.

31 Iesu gari dae fero, namane Iesukena siseri, “Ijuga Kato, bayau bumindi jebugase!” siseri. 32 Avata nusisira, “Nanda bayau dombu eni iriraava, ne jo kasama ae ereva,” amingesisira. 33 Aminge setiri, namane tofotofo se nininguseri, “Avose, bayaumutero mindido irira tano?”

34Aminge setero, Iesu namanekenasisira, “Nanda bayau mo eviri. Godna dirigetiri fusena, ainda uju avause irena, a saramana nune futusira,ava aono dadabarira. Saramanaamo, nanda bayauri. 35 Nenda kotarimo: tambuno avononde dadabariainda amboda, vuji bambari da sifofoa buvarira. Avata na nemokenaresena: vare gi simbugevu! Vujibambari da sifo ojira buvirere. Evetugenembo aghi ari da sifo, oroko eviri.

36 Bayau mave bamburaira amo, nusaramana eraira aindae sedo, minobarira. Kau daba aminga ava, maveya evetu genembo, God da natofo edojebuga evovodae irari ava baoro daesedo, aghi eraira amo, nu saramanaeraira aindae sedo, mino barira.Kau vare jokáda bayau beká arigido, vare govari kato nengae bayaubambari katoghae, dabade ivugaeraera aminga ava, genembo eni gitiya vironu sirurari, a kotugo genemboamboda ya evetu genembo aghiari God tumondarera amo, nengaedabade ivuga arera. 37 Namondeeminge seraera, ‘Genembo eni varegovari ainda amboda, genemboeniimi foama bayau bambarira,’seraera. A nu geka bekári. 38 Kaudaba aminga ava, evetu genembomendeni, ne giti era vareda saramanaedo ghuseri. Avata ne nane ambodadirigeteno eva, evetu genembo gitiera saramana edo ghusera, aindamino ava nene ererureva,” Iesuaminge sisira.

39 Avori, Samaria embo evetusetena amo, nu Iesu dae eminge sisira,“Na rea edo ghusena, a nanda irarikau mavega, ava setiri ningeni.” NuIesu da bino aminge setiri ningido,Samaria embo digari reighi aminda,ne Iesu tumonduseri. 40 Ne ningidotumondusera ava sedo, ne era Iesukena buvudo, nu nemonde itakoavido yare dae benunu siseri. Amingesetero, namane namonde sifo etotodabade aviseri. 41 Amingero, evetugenembo digari amo, Iesu da gekasetiri niningusera aindae, tuturo edonumoá tumonduseri. 42 Tumondedo,evetu aikena siseri, “Orokoá, namanenu tumonderera. Jo ninda gekaaindae tumondae erera. Iesu gekasiri, namane totofo nininguse kasamaeteri: genembo mave evetu genemboisambu sonembari jebugaoro daesedo furariá seraera amo, numori,ava kasama eteri,” aminge siseri.

4:43-54 Iesu Setiri Gavana Eni AindaMandi Jebugusira.

Page 183: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 4:43 180 John 5:543 Aminda irero, sifo etoto naká

setena ava dadabetiri, Iesu namanenamonde reighi aminda ghedo,Frovensi Galilee iseri. 44 Iesu nu sifoghousa eminge sedo ghusira, “Fer-oveta da geka ava, evetu genemboisambu, ne ningido nu kakara eraera.Avata feroveta tofo nunda totofoinu jo tumonduse kakara ae eraera,”nu aminge sedo ghusira. 45 Avata,nu namonde dabade era, nundaFrovensi Galilee aminda tereteronatofo gido, nati joká doruse fera nuategi useri. Ainda susu mo: JarigeYari da Kirumo+ ainda sifo aminda,nembarago Jerusalem aminda irise,Iesu rea usira ava, ne gosuseri.

46 Avori, Iesu nu sekago ira,reighi Keina aminda buvurutusira.Reighi aminda, nu giti setiri uvujovereghedo vaini (wine) jinisira.Reighi daba aminda, gavana eni irei.Gavana resena einda mandi mo, nureighi eni javo Kaponiam amindakae budo fasirei. 47 Iesu nu FrovensiJudia ghedo, jovereghe ira FrovensiGalilee buvurutusira, ainda bino avasero, gavana amo ningido eredo Iesukena isira. Ira buvudo, Iesu kenasisira, “Nanda mandi kae eko budo,Kaponiam aminda irise, ambari daeerira. Ava sedo ni fu, nangae ya nandamandi saso jebugare!”

48 Aminge setiri, Iesu numokenasisira, “Na kasama erena: na jo tanoeni aono gi dudukughae areva amo,ne nanda geka jo tumondae areva,”aminge setiri, 49 genemboá sekagosisira, “Bajari, erama nanda mandiambeure dae sise resena! Fu nangaetotoi yaore!” 50 Aminge setiri, Iesunumokena sisira, “Avori, yasi! Nindamandi jo ambae arira!” setiri, gen-emboá nu Iesu da geka tumondedo,jovereghe isira.

51Natida iri sifo atetiri, nunda sara-mana kakato mendeni fera sorodatafuseri. Tambudo siseri, “Ninda

mandi anakora jebugetira. Jo am-bae arira!” 52 Aminge setero, gen-emboá ategi usira, “Amo nanjigo tu-turo umuta?” setiri, ne siseri, “Amosife isonga, iji ira vekenengetiri 1 ko-roko tuturo edo, nunda tamo da vev-era dadabumuta,” 53 aminge setero,mandi ainda numamo kotisira, “Arie!Iesu, ‘Ninda mandi jo ambae arira!’siri, nanda mandi sifo daba amindajebugumuta,” ava kotise, nunda nato-fode dabade Iesu tumonduseri.

54 Avori, Iesu Judia ghedo,jovereghe ira Frovensi Galilee amindabuvudo, nu uvu setiri vaini jinisiraavo, kotugo gavana da mandi setirijebugusira ainghae dabade ira tanoetoto usira.

5:1-18 Iesu Setiri Genembo Eni, ReighiJavo Betsada† Aminda Jebugusira.

51 Ainda amboda, Jusi embo da

kirumo eni ari dae sedo, IesuJerusalem isira. 2 Jerusalem furudighi birurughetero irei. Furu aindaguro eni ‘Sifi (Sheep) da Guro’ sedoghusera, ainda dengesida uvu bogueni irira, reighi Betsada aminda. Boguresena einda dengesida, oro isambughabu soveni ava simbugetero iritirei.3-4 Sifo aminda, kae evetu genembodigari ava, aminda fafasirero Iesuira buvurutusira. Evetu genemboditi digoide, ata eko, a ungo atadimbaride aimi aminda iriseri. (Kaeevetu genembo aminda irise kaifaedo ghusera da beká mo, eviri. Sifomendeni mendeni, Bajari da aneyaeni vose foa, uvu bogu ava derearidubinoghedo ghusira. Urureari aindasifoda, mave giti uvu ainda jokádavosedo ghusira amo, nu jebugedoghusira. Kae rejo ava numokenairá ghedo ghusira amo, dadabedoghusira.)* 5 Genembo eni mo,ghaeko 38 ava kae budo aminda

† 4:54: Reighi javo Betsada (Bethzatha) eminda gefusira. O ainda gembari foyago geka mo etoto nakári.Baiboro (Bible) mendeni aminda Bethzatha garesa, omendenida Bethesda garesa. * 5:3-4: Geka tuturo3-4 eminda, Baiboro (Bible) ana mendeni ainda jokáda jo fitoro teraeri. Ava sedo gekaé John gefusira omave gefusira, namonde jo kasama e gogogho aeri.

Page 184: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 5:6 181 John 5:24fasirei. 6 Genemboá sifo ghousaambari ava kae budo fasireira ava,Iesu kasama edo, ategi usira, “Nijebugari uju eresa, ai?” 7 Amingesetiri, genemboá sisira, “Bajari,na karona tefori. Ava sedo, uvudubinoghururari garena amo, mavejo foa na sonembae arira. A gido,sifo reda uvu dubinoghururari gido,na javi e yari dae urureono, evetugenembo enii ya giti kosegeraira.”8Aminge setiri, Iesu sisira, “Ere, nindaghaito gaghe bu yasi!” 9 Amingesiri ainghae dabade, genemboájebugusira. Jebugedo, nunda ghaitogaghe budo isira.

Amo Jangutari da Sifo amindasirorusira. 10 Ava sedo, genembojebugusira amo, nunda ghaito fum-budo iri gido, Jusi embo da babojegarimendeni, ne ghoghora siseri, “Nininda ghaito jo gaghe fumbu yaeaetesi! Oroko mo, Jangutari daSifori. Aminguse, ni namondedaagho dari ava erebejesa.” 11 Amingesetero, genemboá sisira, “Genembomave namo setiri jebugetena aimi,‘Ninda ghaito gaghe bu yasi!’ setiri,na amingerena.” 12 Genemboánu aminge setiri, ne ategi useri,“Genembo ninda ghaito gaghe fumbuyaso dae setira amo, mavejori?”13 Aminge sisera avata, genembojebugusira amo, nu Iesu jo kasamaaeri. Ainda beká mo: evetu genembodigari ambari aminda irero, Iesu iranenda jokáda tere baghimbusira.

14 Ainda amboda, Iesu genem-boá God da Kambo+ jokáda tam-budo sisira, “Ni jebugedo iresa. Am-boda kae eko beká ava erá tambeósodae sise, eminge resena: ninda ariekoko vujegedo, doyaso dae resena!”15 Aminge setiri, genemboá God daKamboda+ ghe ira, Jusi embo da babo-jegari ava tava edo tafusira. Tam-budo, genembo setiri nu jebugusira,amo Iesu ri, ava setiri ne nininguseri.

16 Ningido, ne tuturo edo, Iesu nuJangutari da Sifo aminda setiri gen-embo jebugusira aindae, numokena

fakarago use mema mutero itata-musira. 17 Amingero, Iesu nemokenasisira, “Nanda Afa sifo ghousa eviasaramana eraira. A nambarago, kaudaba evia use saramana eraena.”

18 Iesu aminge siri ningido, Jusiembo nu daoro ambare dae kotiseri.Giti rea usira aindae, ne itako dubomema useri. O aminge siri ningido,nange nu daoro ambaetira, ava kotiseirá ghedo ghuseri. Ainda tuka mo:nu giti Jangutari da Sifo ainda aghodari ava bejisira. Avata amo kitakori.O amboda God ava tofo nunda Nu-mamova sisira amo, nu tofo numoáGod va sise sisira.

5:19-29 Iesu Mo, Nu God Bekári.19 A gido, Iesu nemokena mino

sisira, “Na geka beká resena! God daMandi, jo rejo eni tofo nunda javodaae eraira. Numamo urureari giraira,avanembo eraira. God Afa rea eraira,nundaMandi barago, daba ava eraira.20 Ainda beká mo: God Afa nundaMandi dubo ruruse, nu tofo rea erairaava, nunda Mandikena ijugeraira. Otano rea oroko gido ghereva emo,kikitakori. Gido dudukughaovo daesedo, God amboda roera mindafugoeni nunda Mandikena ijugari gido,ari sirorarira. 21 Kau God Afa searievetu genembo mendeni ambaridaghe jebugedo ereraera aminga ava,nunda Mandiimi seari, evetu gen-embo mavejoá nu uju eraira amo,jejebugaraera. 22-23 Kotugo God Afajo tofo evetu genembo da ari ekokoijujae eraira. Nunda Mandi kau nu-moá avaga kakara aoro dae sedo, Godnu evetu genembo ijujari da sara-mana amo, nunda Mandikena fu-tusira. Mave God da Mandi jo kakaraae arira amo, nu, God Afa barago jokakara ae arira. Ainda tuka mo: Godnunda Mandi dirigetiri, Numamo dajavoda fusira.

24 “Na geka beká resena. Amo,mave nanda geka nininguse, Godna dirigetiri fusena ava tumondariraamo, nu jebuga evovodae irari avatuve barira. Amo kau nu anakora

Page 185: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 5:25 182 John 5:47ambarida ghe jebuge erorusira, amin-gori. Ava sedo, genembo mave natumondarira amo, jo mave eniiminunda ari ekoko ijujae arira. 25 Nageka beká resena: sifo foa buvaridae erira, o saone, ojira buvira. Sifoaminda, ambari embo ne God daMandi da beka ningarera. Kotugomave nunda beka sirurari ningariraamo, nu jebugarira. 26 God Afa nujebuga da susuri. Kotugo, nu setirinunda Mandi kau daba aminga ava,jebuga da susu edo irira. 27 Godda Mandi, nu Evetu Genembo daKorori+. Aindae sedo, God setirinune evetu genembo da ari ekokoijujarira. 28 Geka resena evia, ningidoerá buneove! Sifo eni foa buvari daeerira. Sifo aminda, ambari embo isas-ambu, nunda beka sirurari ningido,29 nenda ofofo gomoda ghe jebugeerarera. Mendeni, ari eveva edoghusera amo, ne eredo, jebuga evovo-dae irari ava tuve barera. O mendeni,ari ekoko edo ghusera amo, ne eredo,nenda ari ekoko da bouvu ava fum-barera,” aminge sisira.

5:30-47 Namonde Iesu TumonderaeraDa Beká Mo, Eviri.

30 Aminge sedo, Iesu sisira, “Naroera eni tofo nanda javoda arisaetena amo, jo inono ae aeti. AvataGod nune seari, na evetu genembo daari ava ijujeraena. Ava sedo, na evetugenembo da ari ava ijujeraena amo,na evevada seraena. Ainda beká mo:na jo nanda ujui sae eraena. God nadirigetiri fusena, ainda uju avanembouse irena.

31 “Namoá tumondaovo dae sedo,‘Tofo namoá eveva,’ saetena amo, joinono iraeri. 32 Avata mave eniiminanda kau mavegori ava osa seraira.A na kasama erena, nu rea nandaeseraira amo, geka bekári. 33Ne nendaaghi kakato dirigetevo era John kenabuvero, nu nandae sise, geka bekáava setiri nininguseri. 34 Amo, Johnnanda geka sonembusira. Avataamingusira amo, jo nune nanda gekasonembari inono ari da kaugo iraeri.Na Johndae resena da susumo: na uju

erena, ne John da geka ningido, na tu-mondedo jebugareva. 35 John nu kau,arivo injibeoro usasa jaragheraira,amingori. Sifo tufako ne yama ivugause, numokena usasa gido ghusevu.36 Avori, John mo nanda geka joteria futo sonembari da kaugo iraeri.Avata, nanda geka da sonemba katoteria beká eni irira. Nanda Afa tanoa ari rea aono dae sisira ava, eonosiroreari ne giraeva. Tano a ari eonosiroreraira aimi ijugeraira amo, gekabekári: God Afa na nune dirigetirifuseni. 37-38 A God Afa na dirige-tiri fusena, nune tofo nanda gekasonemberaira. Avata ne na jo tu-mondae eraeva. Ai resira amo: nejo nunda beka ningae ireva, nundadombu jo gae ireva, a nunda Gekajo nenda dubo jokáda teredo iraeri.39 Nenda kotari mo: God da Gekajokáda, ne jebuga tambareva. Avasedo, ne aminda tegutuse ireva. Anu geka bekári: God da Geka amonandae resira. 40 Avata, ne na imboeuse, jo namokena foama jebuga baeeraeva. 41 Nandae sakai saovo dae,na jo sae erena. 42 Avata nenda janjejoká amo na kasama erena. Nendajanje jokáda, ne God jo dubo bae er-aeva. 43 Na Afa da javoda fusenaavata, ne na jo tumonduse unum-bae usevu. Mave tofo nunda javodafuraetira amo, ne nu tumondaetevu.Avata na Afa da javoda fusena amo,ne na jo tumonduse unumbae usevu.44 Kotugo na kasama erena: ne jototoi tumondae areva. Ainda bekámo: nenda kokomana nange nemo-kena sakai saetera ava kotise, ne Godda usasa a duro, nusuka nune nemo-kena mutaetira ava, jo kotae eraeva.45 Avata erá eminge koteove: na na-suka Afa da dombuda fete nenda ariekoko ijujarena, erá aminge koteove!Ne, ‘Namane Moses da Geka tumon-deraera,’ seraeva. Avata Moses nuneeredo, GodAfa da dombuda, nenda ariekoko ava ijujarira. 46Ainda beká mo:Moses nu nandae gefusira. Ne Mosestumondaeteva amo, nambarago tu-mondaetevu. 47Avata ne, nunda geka

Page 186: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 6:1 183 John 6:21gefusira ava, jo tumondae eraeva.Ava sedo, na eregosena, nanda gekabarago jo tumondae areva,” amingesisira.

66:1-15 Iesu Setiri Bayau Digetiri,

Gegenembo 5,000 Mindero Inono Usira.(Matthew 14:13-21; Mark 6:30-44;

Luke 9:10-17)1 Ainda amboda, Iesu eredo

Frovensi Galilee, uvu da teria irira,Genesaret o Taibirias seraera, amindasekago sembisira. 2 Sembiri gido,natofo digarigoimi nunda ambodaiseri. Ainda beká mo: Iesu tanoeari, evetu genembo mendeni kaeekoko dombu eni eni budo iriara ava,jejebugeoro gi dudukughedo ghuseri.3 Iesu namane budo, enda jiro fumbariaminda vitera anumbuseri. 4 Aindasifo amo, namane Jusi embo dakirumo eni, javo Jarige Yari daKirumo+ seraera, amo fira utua usira.

5 Avori, namane anumbetero, Iesujovereghusira amo, evetu genembodigari ambariá numokena fero gido,nu Philip kena sisira, “Evetu genembodigari eregosesa omo, namonde far-ava reda ombu mutareri?” 6 (Amingesisira amo, nu Philip dere gosusesisira. Nu tofo amboda rea ariraamo, kasama use ategi usira.) 7 Setiri,Philip sisira, “Evetu genembo digaribekári. Ava sedo, K2,000* aimi faravaombu mutoro mindarera amo, jo in-ono ae arira.” 8 Aminge setiri, nama-nenda eni javo Andrew, amo Simon(Peter) da namendi, aimi eredo sisira,9 “Mandi eni eminda fetirira emo, nufarava ghabu soveni a oka etoto avabudo ojighira. Avata evetu genemborekato digari mo eviri. Ava sedo, joinono ae arira.”

10 Setiri, Iesu namanekena sisira,“Sevu, evetu genembo anumbaore!”(Aminge sisira da beká mo: vasaamo beraghago, kikisaghaeri.)Ava sedo, namane setero evetugenembo anumbuseri. Gegenembo

aminda anumbusera amo, 5,000da kaugori, evevetu a sasingu jotegaeri. 11 Anumbetero, Iesu nufarava budo, God kena ‘aiyakoe’sedo, evetu genembo anumbusera,aikena mutiri ruruseri. Amboda, okabudo kau daba ava use, ghasisira.Ghasetiri budo, ne uju usera amingaava, mindero inono etiri doterofasusira. 12Mindero inono etiri gido,nu namanendae sisira, “Yasivu, bayaumindera da itogato, dabade edo bufurove! Erá soesa eore!” 13 Amingesetiri, namane, farava risera daitogato ava, rete budo kanda babaiisambu 12 ava vendi budo fuseri.

14 Iesu rea etiri sirorusira ava gido,natofo aminda totorugusera aimi sis-eri, “Feroveta teria amboda sirorariáseraera amo, eviri,” siseri. 15 Natofoiorokoá foama nu sandi budo, kini(king) are dae sedo, katiyavara ar-era ava, Iesu kasama usira. Aindaesedo, natofo dodo, nu nusuka endajiro fumbari aminda ira vivitusira.

6:16-21 Iesu Nu, Vose Eva Etoda FeteDeinghedo Isira.

(Matthew 14:22-33; Mark 6:45-52)16Ungobu iri, namane jovereghedo

era, 17 ghakada+ vosedo sirige reighiKaponiam aminda sembi yari daeero, tumba jisira. Iesu nu jo foanamanekena buvaeri. 18 Amingero,yaura teria sufuse, aimi eva dere-tiri erorusira. 19 Eva yaura sufiri,namane davedo era, kafuru soroda(7 kirometa aminga ava) buvurutero,Iesu vose eva etoda fete deinghedo,namanenda ghakada+ vitari dae firinamane gosuseri. Gido, namane ojubeká ava useri. 20 Amingero, Iesunamanekena sisira, “Namori! Eráoju eove!” 21 Aminge setiri, namanegido dubo jama use, nu ivugaghaetifuseri. Timbudo, namane era, faforeda darari kotisera, aminda anakoratere dadoruseri.

6:22-59 Jebuga Da Susu Mo, Iesu Nu-mori.

* 6:7: Afige, Geka Se Disugari Da Vasa aminda, geka mino o moni aindae rea gefusera, ava tege garesa.

Page 187: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 6:22 184 John 6:4022 Amingetero sifo atetiri, evetu

genembo sovenikena irisera aimi,fuge ghaka+ dabako iriri gosuseri.Kotugo ne kasama useri, Iesu nujo namane namonde dabade vendisirigaeri. Nu aminda iriri, namanesirige dodo fusera ava, ne kasamauseri. 23 Aminge kotise sero, ghaka+mendeni reighi Taibirias amindaghe fera teteruseri. Iesu bayauesimbuguse setiri, dige fasetiririsera da vasa, ainda tinguda teredadoruseri. 24 Ne jo namane Iesude dabade aminda iroro tambaeri.Amingedo, ne isambu Iesu tambaridae sedo, ghakada+ vose sirigedoreighi Kaponiam sembu fuseri.

25 Sembu fera aminda teredo, Iesutambudo numokena siseri, “IjugaKato, ni nange nangedo ojesa emindairesi?” 26 Aminge setero, Iesu minonemokena sisira, “Nemokena gekabeká resena. Ne namo tava erevada beká mo: bayau esimbugetenomindevo inono umutara ava kotise,na tava ereva. Na tano mendenimendeni eono giraeva, a eni etenogosumutava, ainda tuka ne jo kasamause furae ereva. Ne taká, bayaumindari ava kotise refeva. 27 Tamoda bayau ya masa edo dadaberairaaindae, erá tava use saramana eove!Bayau eni mo irira. God Afa nu EvetuGenembo da Koro+ dubo buraira,ava kasama aovo dae sedo, nundafakina a tano, namokena mutiri enoeregoseva. Ava sedo, na jebuga dabayau nemokena mutarena amo,jebuga evovodae irari ava tuvebareva. Jebuga da bayau dabakoevia tava use eindae, saramana useiraetevu!”

28 Aminge setiri aindae, ne ategiuse siseri, “Namane God da saramanaari dae sarera amo, kau nange tuturoareri?” 29 Aminge setero, Iesu sisira,“God saramana ningiava aovo dae ujueraira amo, eviri. Godmavejoá dirige-tiri ojighira amo, nu tumondareva.”30 Aminge setiri, ne mino numo-kena siseri, “Ni tano rejoá aso siro-rari gido, namane ni tumondareri?

Ni rejo aresi? 31 Moses da sifoda,namondeda abuamane reighi uvu aevetu genembo irae da vasa amindabirurughuse, bayau tefo sirorurearibu mindido ghuseri. God da Gekaaindae sise, eminge resira:‘Nu bayau utuda ghe muteari voseari

bu mindido ghuseri,’God da Geka aminge resira.”

32 Setero, Iesu nemokena sisira,“Geka beká ava nemokena resena!Bayau utuda ghe vose furureari nem-buamane mindido ghusera amo, joMoses nune mutari mindido ghaeri.Bayau utuda ghe vose foa gherairaamo, nanda Afa aimi muteari foagheraira. 33 Bayau God mutearifoa gheraira amo, genembori. Gen-embo resena emo, nu utuda ghe foa,nunda jebuga evetu genembokenamuturaira. Bayau setena amo, nu-mori.” 34 Aminge setiri, ne numo-kena benunu siseri, “Bajari, bayau re-sesa amo, namanekena mutudo ghe,evovodae!”

35 Ne aminge setero, Iesu emingesisira, “Namo jebuga da bayauri.Mave namokena furarira amo, nu josekago uvudae dubo saghae arira,o ighoi jo itatamae arira. 36 Narea sisena amo, beká siroretira. Neditiimi na eregoseva. Avata nandageka jo tumondae ereva. Afa numavejo ava, gategedo namokenamutarira amo, nu namokena furaribu tavo arena. 37 Mave namokenamutari furarira amo, na nu jo buregaearena. 38-39 Ainda beká mo: na jonanda uju ava ari dae sedo, utudaghe vose furaeri. God na dirigetirivose fusena amo, nunda uju ava aridae sedo fuseni. Afa da uju mo eviri:evetu genembo namokena futusiraava, jo eni kosasaghaono ya ambaearira. A kotugo, nunda uju mo: sifogombuda na saono, ne ambarida gheeredo jebuga tuve barera. 40 Ai resiraamo: nanda Afa uju eraira, mavenunda Mandi gido tumondarira amo,nu jebuga evovodae irari ava tuvebarira. Aindae sedo, sifo gombuda na

Page 188: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 6:41 185 John 6:59saono, ne ambarida ghe jebuge eredo,jebuga tuve barera,” Iesu, nu rea ariraava, tofo ijuguse aminge sisira.

41 Avori, Iesu nu, “Bayau utuda ghevose fusira amo, namori,” sisira ain-dae, ne tuturo edo dubo mema usetiriseri. 42 Aminguse siseri, “Gen-embo emo, nu taká Joseph da mandiIesu ri. Nunda noi numamo namondekasama erera. Ava nu utuda ghe vosefurariá resira amo, nu nange nangekotise resi?” 43Ne aminge setero, Iesumino sisira, “Erá unongu sise tofo tofose ningeove! 44 Ainda beká mo: mavejo tefo namokena furae arira. God Afana dirigetiri fusena aimi, genemboeni unumbarira amo, nu namokenafurarira. Furari, sifo gombuda nasaono, ambarida ghe eredo jebugaevovodae irari ava tuve barira. 45Godsetiri feroveta nunda Geka gefuseraamo, eviri:‘God nu evetu genembo isambudae,

dengoro indarira,’aminge gefuseri. Ava sedo, evetu gen-embo mave God Afa da geka ningido,nunda ijuga ava tumondarera amo,ne namokena furarera. 46 God daGeka ningiraera, resena emo, nendadubo jokáda nunda Geka itatamer-aera, avata God jo ditiimi gae er-aera. Ainda beká mo: jo mave God dadombu gae eraera, a geka dabade jose ningae eraera. Avata na God Afadirigetiri fusena amo, nasuka nane,Afa gosuseni. 47 Na nemokena re-sena: mave tumondarira amo, nujebuga evovodae irari ava, anakoratambudo irira. 48 Namo jebuga dabayauri. 49 Nembuamane reighi uvua evetu genembo irae da vasa amindabirurughuse, bayau javo ‘mena’† ava,mindido ghuseri. Rise iriara avata, nerido fera sirivo useri. 50 Avata bayauGod mutiri vose fusira amo, jo avav-ago iraeri. Ava mave bu mindariraamo, nu jo ambae arira. 51 Emo natofo, nandae resena. Bayau utuda ghe

vose fusira setena amo, tofo namoáseteni. Bayau evia, mave mindariraamo, nu jebuga evovodae irari avatuve barira. Bayau evetu genembo-dae mutari resena emo, nanda tamoaindae resena. Evetu genembo je-bugaoro dae sedo, nanda tamo mu-tarena,” Iesu aminge sisira.

52 Ava setiri ningido, Jusi embone tuturo edo beisiga use, tofo tofose nininguseri, “Nunda tamo mu-tari mindoro dae resira amo, kaunange nange genembo einda tamomindareri?” 53 Aminge setero, Iesunemokena sisira, “Na geka beká re-sena. Ne Evetu Genembo da Koro+ datamo, jo bu mindae areva, a nundaororo jo fumbumindae areva amo, nejebuga evovodae irari ava, jo tambaeareva. 54 Avata mave, nanda tamo ananda ororo bu mindarira amo, nujebuga evovodae irari ava tambari,saono sifo gombuda nu ambarida ghejebuge erarira. 55 Ainda beká mo:nanda tamo a nanda ororo amo, uvubayau bekári. 56 Mave nanda tamobudo, nanda ororo fumbu mindariraamo, na nunda janje jokáda irarena.A numbarago nanda jokáda irarira.57God Afa jebuga irira aimi, na dirige-tiri fuseni. Nunda jebuga da faki-naimi, nambarago jebuga irena. Kaudaba aminga ava, mave na bu min-darira amo, nu nanda jebuga da fak-inaimi, jebuga tuve barira. 58 Bayauutuda ghe vose fusira, ainda tukaseteno ningeva amo, eviri. Bayaunembuamane rise iriara, sirivo useraamo, jo nanda tamo a ororo evavagoiraeri. Nanda tamo a ororo, mave bumindarira amo, nu jebuga evovodaeirari ava tuve barira,” Iesu amingesisira.

59 Ainda geka mo, Iesu nu reighiKaponiam aminda, Kaponiam emboda dengoro indari kambo+ aminda,ijuguse sisira.

6:60-71 Iesu Da Dorevare Gategedo,Mendeni Iesu Dotutuseri, Mendeni Ne

† 6:49: Roera javo ‘mena’ (manna) amo, God muteari, mungoghae dabade sifo ava inono vose furiari,Israel embo reighi evetu genembo a uvu irae da vasa aminda deinghuse, rete mindido ghuseri.

Page 189: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 6:60 186 John 7:11Iesu De Dabade Deinghuseri.

60 Iesu da dorevare digari, negeka ava ningido siseri, “Emo ijugafakaragori. E mave ningi kasamaari?” aminge beisiga useri. 61 Nundadorevare mendeni nunda geka ain-dae beisiga usera ava, Iesu nu tamoiitatamusira. Itatamedo, nemokenasisira, “Geka emo ne imboe ereva.62 Avata Evetu Genembo da Koro+ nedodo jovereghe utuda viti yarira amo,ne ivuga areva, ai? A kote givu!63 Jebuga mo, God da Asisi Kakaraaimi muturaira. Jo evetu genemboda fakinaimi, aoro sirorari bari dakaugo iraeri. Geka resena emo, asisida jebuga bekári. 64 Avata mendenine, aindae na jo tumondae eraeva,”Iesu aminge sisira. (Mave ne Iesujo tumondae arera, a mave numoáaito arira ava, Iesu anakora tutur-oda kasama usira.) 65 Aindae sise,nu eminge sisira, “Na aindae siseni,‘Mave jo tefo namokena furae arira.Mavedae, God Afa guro afigarira amo,nu furarira. O mavedae, God guro joafigae arira amo, nu jo furae arira,’ ”aminge sisira.

66 Geka evia sisira aindae, nundadorevare mendeni Iesu ighagha edoainda amboda, jo nemonde dabadedeinghae edo ghuseri. 67 Ava gido,Iesu namane isambu 12 aikena ategiusira, “Nemo kote givu! Mendeni nadoteri. Ne barago na doyareva, ai?”68 Aminge ategi etiri, Simon Peter nueredo eminge sisira, “Bajari, namaneni jo dodo mavekena yae arera. Je-buga bari da geka, nisuka nimoke-nari. 69 Namane ni tumonduse orokokasama erera, God Genembo Kakara,evetu genembodaemutari sisira amo,nimori.” 70 Aminge setiri, Iesu na-manekena sisira, “Nanda ambo jimbi12 gategusena, amo nemori. Avatanenda eni, nu Satan da genembobekári.” 71 Iesu nu aminge sisiraamo, nu Keriot embo genembo Si-mon da mandi javo Judas dae sisira.Ainda beká mo: nu namane 12 aindaeni, avata nu amboda, Iesu nune aitousira.

77:1-9 Iesu Nunda Jamenade Beisiga

Useri.1 Ainda amboda, Iesu nu Frovensi

Galilee aminda, ya birurughedoghusira. Nu Frovensi Judia amindayari mo, jo uju ae usira. Ainda susumo: Jusi embo aminda, ne nu daoroambare dae kotedo ghuseri. 2 Avori,Jusi embo da kirumo eni ainda sifoava fira buvurutusira. Kirumo resenaeinda javo mo, ‘Dobo’ jijighuseri.(Ainda beká mo: Jusi embo ne, Godnunda sonemba anakora futusira, avakotari dae sedo, dobo itido kirumouse aminda avido ghuseri.) 3 Kirumoda sifo fira utua etiri gido, Iesu dajamena numokena fera, dere jisesiseri, “Ni erekotesa, ni genembomindafu eko eniri. Ava sedo, emindaghedo yasi, Frovensi Judia amindabuvudo, saramana ururaso, nindadorevare ninda saramana amo gaore!4 Mave genembo teria ari kotariraamo, nu saramana jo ufena ae arira.Ava sedo, ninda tano a ari eraesaava, evetu genembo da dombudaururaso ni gaore!” 5Aminge sisera dabeká mo: nunda jamena nembarago,nenda koro Iesu jo tumondae useri.

6 Iesu nemokena sisira, “Nanda sifomo jo foa buvae irira. O nemo taká,sifo evia inono yareva. 7 Ne fisida uju ava use ireva aindae sedo,evetu genembo ne jo imboe ae eraera.O namo, evetu genembo nenda ariekoko aindae, dombuda sise irá gher-aena. Aindae ne, na imboe eraera.8 Ava sedo, ne kikiako yasivu kirumoaove! Nanda sifo jo foa buvae irira.Ava sedo, na jo yae arena,” 9 Amingesedo, nu Galilee aminda iriri ne iseri.

7:10-24 Iesu Nunda Jamena Kakage-tiri Ero, Nu Amboda Isira.

10 Iesu nu jo isaghada yari kotaeri.Ava sedo, nu kaifa iri, nunda jamenaero nu ufena amboda isira. 11 Jusiembo da babojegari ne kirumo dasifo aminda, Iesu kaifa use totofose nininguseri, “Genemboé nangeti-raimi jo furae iri?” siseri.

Page 190: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 7:12 187 John 7:3112 Natofo isasambu barago, ne Iesu

dae beka sainghiako se nininguseri.Sero, mendeni eminge siseri, “Nugenembo evevari,” siseri. O mendenisiseri, “Tefo, nu jo eveva iraeri. Nunatofo dereraira,” ava siseri. 13 Bekasainghiako sisera da beká mo: ne Jusiembo da babojegari aindae oju usesiseri.

14 Kirumo tuturo edo fira sorodabuviri, Iesu ira God da Kamboda+teredo, tuturo edo ijugusira.15 Amingiri, Jusi embo da babojegarinunda geka ningi dudukughedo, tofotofo se nininguseri, “Genembo omo,nu faiya jo teria ae ava, kasama emo,reda rurusi?” 16 Aminge setero, Iesunenda geka da mino eminge sisira,“Na rea ijugeraena amo, jo nandakotari iraeri. God na dirigetiri fusenaainda ijuga ava, nane ijugeraena.17 Avori, nanda ijuga God kena foagheraira o, na tofo nanda kotariimiijugeraena amo, mave God da uju aridae koteraira ainembo kasama arira.18 Genembo mave tofo nunda javodaijugarira amo, tofo numoá sakai sise,ari nunda duro gaoro dae, arira. Omave nu bajari dirigetiri fusira amo,nunda ghamo jokái futuse, nundabajari da duro aindae sakai sarira.Aminguse, nu geka beká avanembosarira, a evetu genembo jo deraearira. 19 Moses nemokena God daAgho Dari futusira. Avata ne isambuAgho Dari amo bejeraeva. Ava sedo,redae na Agho Dari bejariá sise, nadaovo ambono dae seraevu?”

20 Aminge siri ningido, natofoisambu eredo siseri, “Nimo, sukaruiasugetiri resesa. Eminda, maveenii ni jo daoro ambaso dae kotaeirera.” 21 Aminge setero, Iesu minosisira, “Na tano mindafu eni etenogido, ne dudukughusevu. 22-23 Kotegivu! God setiri, Moses nu Agho Darijokáda, sasingu vide jamena da vikamendo anoso gafugaoro dae sisira.(Geka beká mo: Moses nu geka amobukuda gefusira avata, abuamaneMoses da gitida, tuturo edo amingedo

ghuseri.) Avori, ainda agho dari avaerá bejeóro dae sise, ne Jangutari daSifoda, umbumendeni vika damendoanoso gafugeraeva. Aminguse, neJangutari da Sifo ainda agho dari avabejeraeva. Ava sedo, na genembo eniJangutari da Sifoda, seteno jebugusiraamo, ne redae nandae janje ekouse ghoghora sisevu? 24 Erá gido aningido, totoi dudukugheove! Susuijuje gi gogoghombedo, na ijujareva.”

7:25-31 God Genembo Eni Mutari Fu-rare Dae Sisira Amo, Iesu Numori.

25 Iesu aminge siri ningido,Jerusalem embo mendeni, ne emingekotise siseri. 26 “Givu! Genembodaoro ambare dae sise resera amo,genembo oviri. Nu natofo da dom-buda eredo vironu resira ovia, mavejo imboe use buregae erira. Avose,namondeda babojegari kasama ereratanojo: God Genembo eni mutarifurare dae sisira amo, numori tano.27 Avata seoro ningiraera: GodGenembo eni mutari furarira amo,reda ghe furarira ava, mave enii jokasama ae arira. O namonde mo, Iesuda reighi ava kasama erera,” mendenine aminge siseri.

28 Aminge setero ningido aindae,Iesu nu God da Kambo+ jokáda iju-guse, bekamindafu eminge sisira, “Neerekoteva: na kasama ariva seraeva.A na reda ghe fusena, ne kasama arivaseraeva. A gido, ne aminge reseva.Avata na jo tofo nanda javoda furaeri.God na dirigetiri fusena amo, nu aribekáda bekáda ari kato, a geka bekásari katori. Avata nemo, nu ere-buneva. 29O namo, nu kasama erena.Ainda beká mo: na nangae dabadeiriana edo, na nune dirigetiri fuseni.”

30 Aminge setiri ningido aindae,ne Iesu sandi bu koto ari kotiseri.Avata nunda sifo jo foa buvae iririaindae, nunda tamo jo derae useri.31 Avata evetu genembo digari kiru-modae sedo totorugusera amo, neIesu tumonduse eminge siseri, “Godda Genembo foa, tano a ari rea avaaetira amo, God da feroveta anakoragefuseri. Kotugo nene gefusera, a

Page 191: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 7:32 188 John 7:48Iesu nune eraira amo, inonori. Jobunari da kaugo iraeri. Ava sedo Iesumo, numori, namane ava tumonder-era,” aminge siseri.

7:32-36 Iesu Kosege Sandoro DaeSedo, Babojegariimi GodDaKambo+ KaifaKakato Dirigetero Iseri.

32 Natofo geka ava sainghiako seroningido, Moses da Geka kaifa kakato+a fristi+ da babojegari, nemondedabade, Iesu kosege sandoro daesedo, God da Kambo+ kaifa kakatoava mendeni, dirigetero iseri.33 Amingero gido, Iesu sisira, “Nanamonde sifo tufako dabade iria edone dodo, God na dirigetiri fusena,aikena jovereghe yarena. 34Nakakovause irareva. Avata na vasa reda yabuvarena amo, jo nene aminda yabuvari da kaugo iraeri. Ava sedo, najo tambae areva.”

35 Aminge siri ningido, Jusiembo da babojegari ne tofo tofo senininguseri, “Erá numo tambeórodae sise, nu reda yari dae resi? Na-mondeda natofo Jusi embo mendeni,ne Greek embo da reighi mendeniaminda dighi anumbusera, aikenaya aminda irise, Greek embo avadengoro indari dae resira, ai, nangeresi? 36 Nu setira amo, ‘Namondenumo kakova use irarera. Nu vasareda ya buvarira amo, namonde joaminda ya buvari da kaugo iraeri,’setira amo, redae seti?” ne bunise,vasa eni enda eminda ya irariá kotisesiseri.

7:37-44 IesuNuMavejova Sise, NatofoSarigedo Nunda Nunda Kotiseri.

37 Kirumo sumbu nunda sifo redadadaberaira, sifo amo sifo teriari. Sifoaminda, Iesu nu eredo beka mindafusisira, “Mave nu uvudae uju ariraamo, nu namokena foa bu mindarira.38 Geka resena eindae, God da Gekabarago eminge resira:‘Mave na tumondarira amo, nunda

janje jokáda, jebuga da uvukau usegha da kaugo ava bu-varira. (Uvuá mave mindarira

amo, nu jebuga evovodae irariava tuve barira.)’

God da Geka aminge resira.” 39 Iesuaminge sisira da beká mo: nu AsisiKakara dae sisira. Evetu genembomave Iesu tumondarera amo, AsisiKakara nemokena vose asugedoirarira, aindae sisira. Avata sifoaminda, God jo sari Iesu ambaridaghe jebuge eredo, ya nunda durosekago jo bae irei. A gido, nundaAsisi Kakara barago, jo mutari vosefoa evetu genembokena asugae irei.

40 Evetu genembo totorugusera,nenda mendeni geka ava ningido,eminge siseri, “Feroveta amboda fu-rariá seraera amo, genembo oviri,”mendeni aminge siseri. 41A mendenisiseri, “God Genembo eni dirigari fu-rare dae sisira amo, numori.” Avatamendeni, geka giti sisera aindae sise,beisiga use eminge siseri, “God Gen-embo eni dirigari furare dae sisiraamo, nu jo Frovensi Galilee ghedofurae arira. 42 God da Geka ijugeriraamo: nu David da imemesiri aindajokáda sirorarira. Nu David da reighiBethlehem aminda sirorarira. Nujo Frovensi Galilee aminda siroraearira.” 43 Aminge sise, Iesu mavejovasise, ne soroda sarigedo beisiga useri.44Aminge sise, mendeni ne Iesu sandibudo koto ari kotiseri. Avata mave joya nunda tamo derae usira.

7:45-52Moses Da Geka Kaifa Kakato+,Ne Iesu Jo Tumondaeri.

45 Etero dadabetiri, God da Kambo+kaifa kakato, ne eredo jovereghe era,fristi+ da babojegari a Moses da Gekakaifa kakato+ aikena buvero, ne ategiuseri, “Ne redae Iesu jo sandi bu furaeetevu?” 46 Aminge setero, God daKambo+ kaifa kakato aimi siseri, “Iesununda vironu seraira, avaga mave enijo giti siruroro ningaeri.” 47 Amingesetero, Moses da Geka kaifa kakato+ne ghoghora sise, eminge siseri, “Iesuvironu sise ne deretiri tumondereva,ava namane eregosera. 48 Namanekote givu! Namane babojegari akokotofu, jo eniko nu tumondae irera.

Page 192: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 7:49 189 John 8:12AMoses daGeka kaifa kakato+ barago,eniko Iesu jo tumondae irera. 49 Onatofo teria, ne jo namane avavagairaeri. Ne munju tefori. God da GekaMoses imi gefusira ava, ne jo tegekasama e gogoghombaeri. Ava sedo,God simbora etiri, nenda kotari avabaghimbusira,” God da Kambo+ kaifakakatokena aminge siseri.

50 Nicodemus giti tumbaghae Iesukena isira amo, nu Moses da Gekakaifa kato+ eniri. Nicodemusnubabo-jegaride dabade totoruguseri. Nueredo, nunda kokomana, Moses daGeka kaifa kakatokena eminge sisira,51 “Seteva aindae resena. Kote givu!Namondeda agho dari resira: gen-embo eni mave jo foa dombu is-agha edo geka sae arira amo, nundaari ekoko jo ijujae arera. Nu foafetedo sirurari nininguse, ijujareraamo avori.” 52 Aminge setiri dad-abetiri, ne, Nicodemus dere jise sis-eri, “Avose, Galilee embo eni nimoritano! Ni God da Geka tege kasamae gogoghombaresa amo, ni kasamaaresa: Frovensi Galilee embo, neekokori. Ainda jokáda, God da fer-oveta eni jo sirorae arira, ava kasamaaresa. Iesu nu Galilee embo ava sedo,nu jo feroveta iraeri, ava ni anakorakasama aetesi. Ni nunda geka erásonembeóso dae resera,” aminge sis-eri.

7:53–8:11 Evetu Eni Yagera Iri San-dudusera Ava, Iesu Sonembetiri, DoteroIsira.*

53Ainda amboda kirumo dadabetirigido, natofo taraghedo natida iseri.

81 Amingusera avata, Iesu nu enda jirofumbari javo Orivi aminda vitisira.

2 Sifo atetiri ataeghae, Iesujovereghedo Jerusalem ira, God da

Kamboda+ teterusira. Teretiri, natofoaminda irisera aimi, numoá gido

totorugetero, nu anumbe tuturo edo

ijugusira. 3Amingiri, Moses da Gekaijuga kakato a kaifa kakato+ evetu enisandi budo fera setero, natofo dadombuda fefetusira. Evetu emo, nuyagera iri gido, sandi ruruseri. 4 Bufera, setero fetiriri, Moses da Gekaijuga kakato a kaifa kakato+ Iesukena siseri, “Ijuga Kato, evetu emogenemboghae yagera use fasirerotamberi. 5God da Agho Dari Mosesimi gefusira, ainda jokáda eminge

resira: mave yagera arira amo, daoroambarira. Ava sedo, namonde nangeareri? Se ningore!” 6Aminge siserada beká mo eviri: Iesu geka sembaesirurari ningido, ijujedo numoá koto

ari dae sedo aminguseri. Seteroningido, Iesu rosege, ungoimi

endada geka gefusira.7 Ne numoá jimbe jokáda edo

ategi ero, nu gembiri dadabetiri, erefetedo, sisira, “Avori, evetué daovoambarira! Avata mave ari eko enijo ae irarira aimi, giti tuturo edoghamana afarira.” 8 Aminge sedo,Iesu sekago rosege, ungoimi endadagefusira. 9 Gefiri, ne nunda gekasetiri niningusera aindae, nu dodonundanunda iseri. Bebegone giti ero,ambobo ne amboda era dadabetero,evetuá nusuka Iesu da dombuda fe-fetusira. 10 Era dadabetero, Iesu erefetedo evetu aikena sisira, “Nindaari eko ijujari kakato oroko redari?Ne geka eni sero niningeresa? Kotegi!” sisira. 11 Setiri, evetuá, “Tefo,Bajari, ne taragheteri,” setiri, Iesusisira, “Avori, nambarago nindae joghoghora sise ijujae arena. Yaresaavata, erá sekago amingeose dae re-sena!”

8:12-20 Iesu Nu Namondeda Usasari.12 Iesu sekago natofokena sisira,

“Na evetu genembo da usasari. Mavenanda amboda furarira amo, nu jotumbada deinghae arira; nu usasada

* 7:52: Evetu genembo mendeni, geka John 7:53–8:11 jokáda mo, John nune gembariá seraera, omendeni genembo eniimi gembariá seraera. Ava sedo Baiboro mendeni aminda gekaé ‘footnote’ jokáda,amo ‘page’ duruda tambaresa.

Page 193: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 8:13 190 John 8:30deinghuse irarira. Usasa aminda de-inghuse, jebuga evovodae irari avatuve barira.”

13 Aminge setiri, Moses da Gekakaifa kakato+ numokena siseri,“Ninda geka tofo nimoá sonembuseseraesa amo, jo inono iraeri. Akotugo, ninda geka resesa amo,jo fetae arira.” 14 Aminge setero,Iesu mino nemokena sisira, “Nandageka tofo namoá sonembariá sise,ne aindae nanda geka gungubovareseva. Avata na eminge resena:na tofo amingarena amo, na gekabeká sarena. Ainda beká mo: nareda ghe fusena, a na reda joveregheyarena, ava na kasama erena. One a bunariri. 15 Ne totofo nendauju ava use, evetu genembo dakotariimi ijujeraeva. O namo, najo evetu genembo ijujae eraena.16 Avata na ijujaetena amo, na gekabekáda bekáda sise, evetu genemboda ari ekoko ijujaeteni. Ainda bekámo: na jo nasuka iraeri. Afa nadirigetiri fusena amo, nu nangaeirera. 17 Nenda agho dari emingeresira: koto ururoro, evetu genemboetotoimi, geka daba ava siruroroningarera amo, nengae nenda gekaava tumondarera. 18 Na tofo namavejori, ava sise irá gheraena. Akotugo, Afa barago, nanda geka nusonemberaira.” 19 Aminge setiri, neategi useri, “Nimamo resesa amo,oroko reda iri?” aminge ategi etero,Iesu mino nemokena sisira, “Ne namavejoá jo kasama ae ireva. A gidonanda Afa barago jo kasama ae ireva.O na mavejoá kasama aeteva amo,nanda Afa barago kasama aetevu,”20 Iesu geka aminge sise, God daKambo+ da natofoimi moni vendorodae sedo, rooro fifitusera, ainda vasaaminda fefetuse sisira. Avata mave,jo foa nu sandaeri. Ainda beká mo:nunda sifo jo foa buvaeri.

8:21-30 Mave Iesu Jo Tumondae AriraAmo, Nu God Da Reighi Eveva Aminda JoYae Arira.

21 Iesu sekago nemokena sisira, “Nane dodo irurono, ne na tava areva.

Avata na jo tambae irovo, God nendaari ekoko jo kote doyae irari, ne sirivoareva. Na reda yarena, ne jo amindayari da kaugo iraeri.” 22 Amingesetiri, Jusi embo da babojegari netofo tofo eminge se nininguseri, “Nureda yarira, aminda namane jo yarida kaugo irae resira omo, nange siseresi? Nu tofo de ambari dae resira, ai,nange ari dae resi?” ne bune jaredo,manamana use aminge siseri.

23 Setero, Iesu nemokena sisira,“Ne duru eminda sirorusevu. Naikáda ghe vose fuseni. Nemo, nendasusu enda eminda irira. O namo,nanda susu jo enda eminda iraeri.24 Na aindae seteni: God nenda ariekoko jo kote doyae irari, ne sirivoareva. Ne, ‘na Numori’ ava jo tu-mondae areva amo, God nenda ariekoko jo kote doyae irari, ne sirivoareva.” 25 Aminge setiri, ne ategiuseri, “Avori, geka bekáda se ningore!Ni mavejori?” aminge setero, Iesuminonda sisira, “Tuturoda fena iju-guse sisena, daba avori. 26 Na nemo-kena geka mendeni mendeni saeteni,a nenda ari ekoko mendeni aindaeijujaeteni. Avata mave na dirigetirifusena amo, nu ari bekáda bekáda arikato, a geka beká sari katori. Avasedo, na numokena rea niningusena,avanembo seono ningiraeva,” amingesisira.

27 Avori, Iesu nu God Afa daesisira ava, ne buniseri. 28 Ava gido,Iesu nemokena eminge sisira, “Ne najighovo erono, daovo ambono gido,ne kasama areva: Evetu Genembo daKoro+ mo, namori. Kotugo na jo tofonanda javoda saramana ae eraena,a na rea seraena amo, Afa ijugetirikasama usena, ábarago ne kasamaareva. 29 Kotugo, Afa na dirigetirifusena amo, nu jo na doyari, na na-suka deinghae eraena. Nu nangaedabade irera. Ainda beká mo: na reaeraena aindae, nu ivuga eraira,”

30 Iesu nu geka ava siri, evetu gen-embo digari nu tumonduseri.

8:31-47 Evetu GenemboMave God Tu-monderaera Amo, Ne Abraham Da Sasin-

Page 194: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 8:31 191 John 8:51guri.

31 Jusi embo da babojegarimendeniIesu tumondusera aikena, nu emingesisira, “Ne nanda geka ningido, amin-guse irareva amo, ne nanda dorevarebeká ava areva. 32 Edo, geka bekáda susu, ava kasama e gogoghom-bareva. Geka beká aimi, ne vuje-gari jebugareva.” 33 Aminge setiri,ne siseri, “Agá! Ni redae vujegarida geka resesi? Namane mo, abuaAbraham da sasinguri; ava sedo, na-mane jo bundoro iraeri, a namane josabua+ iraeri.” 34Aminge setero, Iesunemokena sisira, “Nemokena gekabeká resena. Mave Ari Eko da sara-mana use irarira amo, nu Ari Ekoda sabua+ edo irarira. 35 Genembonunda sabua+ ava, jo evovodae bujighirise, nemonde dabade irá ghaearira. O genembo ainda sasingu bekámo, nu jo doyae arira. Nu nemondedabade irarera. 36 Ava sedo, nebundedo irovo, God da Mandiimi, nevujegedo, nenda ari ekoko kote do-yarira amo, ne sabua+ da irari dodo,nunda sasingu beká edo, jebugaribeká ava edo irareva. 37Na kasama er-ena, ne Abraham da sasinguri. Aindabeká mo: ne nunda imemesiri jokádasirorusevu. Avata ne nanda geka im-boe use ireva aindae, ne na daovo am-bono dae sedo kotise ireva. 38 NandaAfa rea namokena ijugusira, ava vi-ronu sise irena. O nemo, nimamogeka rea siri nininguseva, ava useireva.”

39 Aminge setiri, ne siseri, “Na-manenda afa mo, Abraham numori,”aminge siseri. Setero, Iesu nemokenasisira, “Ne Abraham da sasingubeká iraeteva amo, nu rea usira,ne kau daba ava use iraetevu. 40 Onamo, God geka beká namokenasisira, avanembo nemokena siseirena. Avata ne na daovo ambonodae kotise ireva. Nembua Abrahamjo amingae edo ghusira. 41 Onemo, nenda nimamo beká aindasaramana use ireva,” aminge setiri,ne siseri, “Namanenda afa dabako,God numori. Namane nunda sasingu

bekári.”42 Aminge setero, Iesu nemokena

sisira, “Amo gungubori! Ne God Afada sasingu iraeteva amo, ne na dubobaetevu. Ainda beká mo: na tofo Godkena ghedo ojena irena. Na jo nandajavoda furae useni. Na God dirigetirifuseni. 43 Ne nanda geka da tuka jokasama ae eraeva da beká mo: neningarikena jo inono ae ireva. 44 Airesira amo: nenda nimamo Satan dauju ava ari dae kotise ireva. Nu tutur-oda fusira ai tano ghedo, evetu gen-embo deari ambudo ghuseri. Numo-kena geka beká eni tefori. Aindaenu geka beká a ari beká ava, imboeuse irira. Nu tofo numoá gungubokatori, a gungubo isasambu da susumo, numori. Ava sedo, nu gungubosarira amo, erá buneove! Amo nundaariri. 45 Na geka bekáda bekáda ser-aena, avata ne gungubo kato aindasasingu ava sedo, ne na jo tumondaeeraeva. 46 Givu! Na ari eko eni, enogosusevu? Ava kote givu! Tefo! Nageka bekáda bekáda seraena. Avasedo, ne redae nanda geka jo tumon-dae eraevu? 47 God da sasingu amo,ne God da Geka ava ningiraera. Avatane jo God da sasingu iraeri. Ava sedo,ne nanda geka jo ningae eraeva,” Iesuaminge sisira.

8:48-59 Abraham Nu Kitakori, IesuNu Teriari.

48 Iesu aminge setiri, Jusi emboda babojegari siseri, “Namanendamendenii, sukaru nimokena asugedoirariá simutari. A namanendamendeni simutara amo, ‘Ni na-mondeda gitofu Samaria emboainda kau, ava use iresa.’ Amingesimutara amo, geka beká simutari.Ni aminguse iresa.” 49 Amingesetero, Iesu mino nemokena sisira,“Namokena sukaru eni jo asugaeri.Na nanda Afa kakara use irena.Avata ne nandae aji seraeva. 50 Najo tofo nanda durodae saramanaae eraena. Avata God nu nandaduro aindae koteraira. A amboda,nu foa geka bekáda bekáda ijujedo,na sonembarira. 51 Na nemokena

Page 195: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 8:52-53 192 John 9:11geka beká resena: nanda geka maveningido amingarira amo, nu jo ambaearira.” 52-53 Aminge setiri, Jusiembo da babojegari numokena siseri,“Orokoá geka seso ningido, namanekasama e gogoghomberera: sukarunimokena asugedo irira, amo gekabekári. Ni setesi, ‘Nanda geka maveningido amingarira amo, nu jo ambaearira.’ Aminge setesa amo, jo gekairaeri. Namondeda abua Abrahammo, nu ambududurusira. A ferovetaisambu, ne sirivo useri. Amingesetesa amo, inono, ni abua Abrahamdarigedo genembo teria etesi. A nufiteso vose, genembo kitako etira.Amo jo geka beká iraeri. Ava sedo,isagha se ningore! Ni erekotesa, nimavejori? Ava se ningore!”

54 Aminge setero, Iesu mino sisira,“Na tofo nandae sakai saetena amo,nanda sakai sari beká irae aeti. NandaAfa nandae sakai seraira amo, ‘Nunenda God,’ seraeva. Avata, nu nen-dae jo sakai sae eraira, nu nandaesakai seraira. 55 Ne God jo kasama aeireva. Avata na God kasama eraena.Nu kasama use, nunda Geka ningido,amingeraena. Ava sedo, nu ighaghause, ‘Na nu bunariri,’ saetena amo,kau gungubo da kaugo aeti. Gungubosari amo, nenda sariri; ava sedo, najo amingae arena. Geka beká mo: nanu kasama use, nunda geka ningido,amingeraena. 56Na siroreno, nembuaAbraham na gido, ivuga usira, ivugaambari ava usira.” 57 Aminge setiri,Jusi embo da babojegari siseri, “Abra-ham anakora ambududurusira. Ni joghaeko 50 tambae iresa. Ava ni nangeAbraham gariá resesi? A ni nangeresesi?” 58 Aminge setero, Iesu minonemokena sisira, “Geka beká nemo-kena resena! Abraham nu jo siro-rae ireira ainda gitida, na Numori,”aminge setiri, 59 ne Iesu daoro am-bare dae sedo, ghamana rete ruruseri.Rete rurero gido, Iesu God da Kambo+jokáda jungedo, ira isaghada buvuru-tusira.

99:1-12 Genembo Eni Diti Digoide Ava,

Iesu Setiri Jebugusira.1 Iesu namane namonde dabade

ise, genembo eni diti digoide siroredoireira ava, gosuseri. 2 Gido, namaneategi useri, “Ijuga Kato, genemboomo, redae diti digoide sirorusi? Noinumamo da ari ekoko, ai, tofo nundaari ekoko aindae aminge sirorusi?”aminge setero, 3 Iesu sisira, “Tefo,ainda susu mo, jo ari eko dae aeri.Nu diti digoide sirorusira da beká mo:na ururono evetu genembo God dafakina ava gaoro dae sedo, nu amingesirorusira. 4 Iji isonga irarira amo,God na dirigetiri fusena ainda sara-mana ava, namonde use irá ghedogharera. Ainda beká mo: tumba jiraridae erira ainda jokáda, mave jo sara-mana ari da kaugo irae arira. 5 Avatanamo, na endada irena emo, na kauevetu genembo einda usasari.”

6 Aminge setiri dadabetiri, Iesuendada kosiva edo aimi budo, gen-embo diti digoide ainda ditida dav-edo, 7 genembo aikena sisira, “Yasi,reighi javo Sailoam da uvu boguaminda, dombu seghase!” amingesisira. (Sailoam resena, ainda tukamonamondeda gekaimi, ‘Dirigari Yari’seraera.) Aminge sisira aindae, gen-emboá nu eredo ira, uvu bogu amindadombu seghetiri, diti afigetiri gosusejovereghe fusira.

8 Nunda totofo a evetu genembomendeni mave genemboá gitibayaudae benunu sirureari gidoghusera aimi, tofo tofo se nininguseri,“Genembo diti digoide giti emindaanumbirise, bayaudae benunu sedoghusira amo, genembo oviri, ai?” avasise manamana use, 9 mendeni, “Ai,numori,” siseri. Kotugo mendenisiseri, “Tefo, jo numo iraeri. Omonu kau nunda kaugori, avata jo numoiraeri,” aminge sero, genemboá tofosisira, “Namori.” 10 Aminge setiri,ne ategi useri, “Ni nange nangedoditi eveva etiri eregosesi?” 11 Setero,genemboá sisira, “Genembo javo

Page 196: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 9:12 193 John 9:29Iesu, namokena fira kosiva endadaedo aimi budo, nanda ditida davedosetira, ‘Yasi, reighi javo Sailoam dauvu bogu aminda, dombu seghase!’setira. Aminge setiri, na eredo aenasegheno ainghae dabade, diti afigetirieregosena,” aminge sisira. 12 Setiri,ne ategi useri, “Iesu nu redari?”setero, nu sisira, “Na erebunena,”sisira.

9:13-34 Genembo Da Diti NangeEveva Usira Aindae, Moses Da Geka KaifaKakato+ Ne Ijujuseri.

13 Aminge setero dadabetiri, negenemboá unumbe budo, Moses daGeka kaifa kakatokena iseri. 14 Iesugenembo diti digoide ava, setiri ditieveva usira amo, Jangutari da Sifoaminda usira. 15 Ava kasama edo,Moses da Geka kaifa kakato+ nundaditi nange eveva usira, ava sekago sariningi gogogho ari dae siseri. Setero,nu sisira, “Iesu endada kosiva edoaimi budo, nanda ditida davedo setiri,na aena dombu segheteno, diti evevaetiri eregosena.”

16 Aminge setiri, Moses da Gekakaifa kakato+ mendeni Iesu dae sis-eri, “Nu Jangutari da Sifo ainda aghodari jo kaifa ae eraira, aindae na-mane kasama erera, nu jo God kenaghedo furaeri,” mendeni aminge sis-eri. Avata mendeni mo eminge siseri,“Tefo, God sonembetiri amingetiratano. Ai resira amo: genembo nusukanunda fakinaimi jo amingae arira.Evetu genembo ari ekoko eraera amo,jo ari aminga ava ae eraera.” Amingesise, ne soroda sarigedo beisiga useri.17 Amingedo, Moses da Geka kaifakakato+ sekago genembo aikena sis-eri, “Genembo setiri, ninda diti evevaetira. Ava sedo, se ningore! Nierekotesa, nu kaumavegori?” amingesetero, “Nu feroveta eniri!” sisira.

18 Avata Jusi embo da babojegarigenembo ainda geka ava, ne jo tu-mondaeri. Nu giti diti digoide irisejebugusira ava, ne jo tumondaeri.Aminguse, ne setero, genembo aindanoi numamo fera buvero, 19 ategiuseri, “Sevu ningore! Geka bekári:

genembo emo nenda mandiri? Nuditi digoide sirorusira reseva amo, nunange jebugedo eregosi?” 20 Amingesetero, genembo ainda noi numamosiseri, “Avori, kasama evu! Nu na-manenda mandiri. A nu diti digoideava sirorusira. 21 Avata, nu nange je-bugetira, a mave setiri jebugetira, avanamane erebunera. Nu genembori.Ava sedo, yasivu ategi aovo, tofo sariningove!” 22 Aminge sisera da bekámo: genembo ainda noi numamo neJusi embo da babojegari aindae ojuuseri. Ainda tuka mo: ne geka seterofefetusira, amo eviri: “Mave, ‘GodGenembo eni dirigari furare dae sisiraamo, Iesu numori,’ sarira amo, na-mane nu imboe use buregaoro, nu jofoa dengoro indari da kamboda+ teraearira,” 23 Aminge sedo ghusera avaningido, genembo ainda noi numamooju edo eminge siseri, “Nu genem-bori. Ava sedo, yasivu ategi aovo, tofosari ningove!” Aminge sisera amo, neoju use siseri.

24 Setero aindae, Moses da Gekakaifa kakato+ sekago aghi etero, gen-emboá jovereghe fira buviri numo-kena siseri, “Jebugetesa aindae, Godda javo jighaso erarira amo, avori.O genembo Iesu da javo mo, erájigheóso ereure dae sise resera. Na-mane kasama erera amo, nu ari ekoembori.” 25 Aminge setero, genem-boá eminge sisira, “Nu ari eko emboreseva, ava na erebunena. Avata nadabako evia kasama erena. Na gitiditi digoide iriana ava, nune setirijebugeteni!” 26Aminge setiri, ne ategiuseri, “Iesu nange etiri ninda ditieveva eti?”

27 Setero, genemboá sekago nemo-kena sisira, “Na giti setena amo, neningari imboe etevu. Ava sedo, naredae sekago saono ningarevu? Nem-barago nunda dorevare ari erekoteva,ai?”

28 Aminge siri ningido, ne tuturoedo nundae jijivu sedo siseri, “Ni Iesuda ambo jimbi eni aresa tano. Avatanu genembo kitakori. O namanemo, Moses da ambo jimbiri. 29 A

Page 197: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 9:30 194 John 10:8Moses nu, feroveta teria eniri. GodMoses ghae geka sisera ava, namanekasama erera. Nu genembo teriari.O Iesu mo, jo rejo eni iraeri. Nureda ghe fusira amo, namane bere-fori.” 30 Aminge setero, genemboádudukughedo mino nemokena sisira,“Amo redae aminge resevu? Nu setirinanda diti eveva etira. A gido, nu Godda genembo eni, ava anakora kasamaaetevu. 31 Kote givu! God evetu gen-embo ekoko ainda benunu jo ningaeeraira, ava namonde kasama erera.Avata evetu genembo nu kakara use,nunda uju ava use irera amo, nendabenunu ava, nu ningiraira. 32 Utuenda etiri sirorusira, tano amindaghedo ojira orokoé, genembo enijo sari, evetu genembo diti digoidesirorusera ainda diti jo eveva ae irira.33 Ava sedo, Iesu jo God kena ghedofurae aetira amo, roera nune erairaava, nu jo edo ghae aeti.” 34 Amingesetiri, ne numokena jijivu sise mi-nonda siseri, “Nimbarago, emborodabu undariri. Namane jo nine dengoroindae aresa!” aminge sedo, ne gen-emboá ondero ira buvurutusira.

9:35-41 Evetu Genembo Mendeni NeMunjuderi, Avata Ne Asisi Ambariri.

35 Genembo ondisera ava ningido,Iesu ira numo tambudo sisira, “NiEvetu Genembo da Koro+ ava tumon-deresa?” sisira. 36 Setiri, genem-boá mino numokena sisira, “Bajari,Evetu Genembo da Koro+ resesa, iju-gaso gido tumondaone!” 37 Amingesetiri, Iesu numokena sisira, “Nuanakora eregosesere! Evetu Gen-embo da Koro+ setena amo, namori.”38 Aminge setiri, genemboá sisira,“Bajari, na ni orokoá tumonderena,”aminge sedo, Iesu da dombuda kauboidadarigusira. 39 Etiri, Iesu sisira,“Na endada vose fusena da bekámo: evetu genembo diti digoide ava,saono gaoro dae a dubo kotoro daesedo fuseni. Avata evetu genembomave nu eveva gariá erekotira amo,nu anakora tuturo edo, nunda munjueveva a kotari eveva aindae, gogore

use irira. Evetu genembo avavaga,saono diti digoi aore dae a nendakotari dadabare dae sedo, fuseni.”

40 Aminge siri ningido, Moses daGeka kaifa kakato+ mendeni amindafetirisera aimi, numokena ategi useri,“Ni mavedae resesi? Namanendae re-sesa, ai?” 41 Setero, Iesu mino nemo-kena sisira, “Ne diti digoide iraetevaamo, ne ari ekoko da mino eni jobae aetevu. Avata ne eminge siseirá gheraeva, ‘Namane gi gogoghoeraera. Namanenda kasama teriari,’aminge sise irá gheraeva. Aindaesedo, na nemokena resena: nendaari ekoko da mino jo dadabae, irari,amboda tambareva,” aminge sisira.

1010:1-6 Sifi (Sheep) Kaifa Kato Da

Kasiari.1 Iesu aminge sise, kasia eni sisira,

“Na nemokena geka beká resena.Mave, sifi (sheep) da karo daribirurughusera ava viti jarigarira, obeje terarira amo, nu bagia katori.Sifi (sheep) da numamo a kaifa katojo amingae eraera. 2Genembo gurodateterururari garesa amo, kasamaaresa, sifi kaifa kato mo, numori.3-4 Guro da kaifa kato nundae sedo,guro afigari teredo beka sirurari, sifi(sheep) nunda beka ningi kasamaarera. Nu nunda sifi da javo siseatimbari ne ningido, nunda ambodaamboda buvudo yarera. 5 O genemboeninda beka ningarera amo, jonunda amboda yae arera. Genemboeninda beka ningarera amo, ne ojusumbarera, ne nunda beka bunari avasedo,” Iesu aminge sisira.

6 Iesu nu aminge setiri nininguseraavata, kasia ainda tuka mo, nebunariri.

10:7-21 Iesu Nu Kasia Da Tuka AvaOsa Sisira.

7 Kasia da tuka bunisera aindae,Iesu tuturo edo sekago sisira, “Nanemokena geka beká ava resena.Namo inono, sifi da karo daribirurughusera ainda gurori. 8 Evetugenembo nanda gitida fusera, ne kau,

Page 198: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 10:9 195 John 10:29bagia kakato da kaugori. Aindae sedo,sifi nenda beka jo ningae edo ghuseri.9 O namo, gurori. Mave namokenaterarira amo, nu jebuga evovodaeirari ava tuve barira. Nu tere ya foaghuse, bayau inononda tambarira.10 Bagia kakato setena amo, ne bagiaari, sifi daoro ambare dae sedo, a debejari dae sedo foa gheraera. O namo,jebuga mutono dubo jama use, irovodae sedo fuseni.

11 “Tuka eni seteni. Kotugo eni moeviri: sifi kaifa kato eveva setena amo,namori. Sonembari da emboro enijo tambae arira amo, sifi kaifa katoeveva amo, nunda sifi sonembari daesedo ambarira. 12O genembo eni tefomoni bari dae sedo, sifi kaifa erairaamo, nu jo amingo iraeri. Sifi mo, jonunda tofo iraeri. Ava sedo, sino gam-bari kato fururari garira amo, nu sifido sumbarira. Sufuse doyari, sinoáfoama sifi mendeni gambu rirurari,mendeni oju edo nunda nunda sum-barera. 13 Genemboá nu tefo monibari dae sedo saramana eraira, a sifinu jo dubo bae eraira; ava sedo, nusifi dodo sumbarira. 14-15 Sifi kaifakato eveva setena amo, namori. Kaunamane Afaghae tofo tofo kasamaeraera aminga ava, nanda sifi na-mane tofo tofo kasama eraera. Ana, nemo sonembari dae sedo am-barena. 16 Nanda sifi mendeni, karosetena ainda jokáda irera. Kotugo,mendeni mo, karo eninda irera. Ko-tugo, mendeni karo eninda irera amo,ne foa dabade tataeteri. Ava sedo,na ya sifi (sheep) karo eninda ireraava bu furono, mendeni karo eindajokáda irera ainde dabade tatedo,nanda beka nininguroro, nane tavoururono irarera.

17 “Nanda jebuga nu sekago barena,avata nanda mendeni sonembari daesise, nanda jebuga dodo ambari daeerena. Nanda Afa aindae sedo nadubo buraira. 18 Na, nanda jebugatofo mutarena. Na jo ‘avori’ saeaetena amo, mave enii jo nanda je-buga bari ambae aeteni. Nanda je-buga, nane tofo mutarena. Kotugo,

nanda jebuga daba ava, tofo bu er-arena. Ainda fakina ava, nanda Afananda ungoda fifitusira.”

19 Iesu aminge sisira aindae, Jusiembo da babojegari sekago sarigedobeisiga useri. 20 Beisiga use, mendenieminge siseri, “Sukarui numokenaasugetiri daghusira. Nunda gekaerá ningeove!” siseri. 21 Avatamendeni eminge siseri, “Tefo, gen-embo mavekena sukarui asugariraamo, jo geka evavago sae arira. Asukaruimi jo sari evetu genembo daditi eveva ae arira,” aminge siseri.

10:22-42 Jusi Embo Da Babojegari, NeSekago Iesu Ighagha Useri.

22 Israel embo nenda gitofu ava deondido, God daKambo+ gitofui bebetausera ava seghedo, ainda amboda sifofitido, sekago Kambo aminda tuturoedo God tumonde bainghedo ghuseri.Ainda kiki ava kotise, ghaeko avainono kirumo edo ghuseri. Aindakirumo da sifo fira buvurutusira.Amo, baimara da sifo aminda edoghuseri. 23-24 Kirumo da sifo bu-viri, vasa eni Kini (King) Solomontefo yaura bari dae sedo God daKambo+ dendeguda itutusira aminda,Jusi emboda babojegari Iesu kena feratotoruguseri. Nu aminda deinghiri,ne totorugedo numokena siseri, “Erákivo eose! Isagha se, ningore! GodGenembo eni dirigari furare dae sisiraamo, nimori, ai?”

25 Aminge setero, Iesu nemokenasisira, “Na nemokena anakora siseni.Avata ne nanda geka jo tumondaeireva. Tano a ari mendeni nandaAfa da javoda eono gido dudukugher-aeva aimi, nanda geka sonemberaira.26Avata ne jo nanda sifi (sheep) iraeri.Ava sedo, na jo tumondae eraeva.27 O nanda sifi mo, ne nanda gekaningiraera. A ne, na kasama eraena.A kotugo, ne nanda amboda ambodafoa gheraera. 28Na nemokena jebugaevovodae irari mutarena aimi, ne joambae arera. Kotugo, nanda sifimaveenii, jo foa nanda ungoda saghimbebae arira. 29 Ai resira amo: nanda

Page 199: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 10:30 196 John 11:7Afa sifiá namokena futusira. A nundafakina mindafu bekári. Jo mavedafakina amingo iraeri. Ava sedo, nandasifi mave enii, jo foa Afa da un-goda saghimbe bae arira. 30 NamaneAfaghae mo, tatedo dabako edo ir-era.”

31 Iesu nu aminge siri ningido,Jusi embo da babojegari, sekago nu-moá ghamanai daoro ambare dae sise,ghamana retiseri. 32 Amingero, Iesunemokena ategi usira, “God Afa seari,na tano eveva a ari eveva eono gi-raeva. Ari rejo ava usena aindae ko-tise, na daovo ambono dae resevu?”33 Aminge setiri, Jusi embo da babo-jegari mino numokena siseri, “Tano aari evevago eraesa aindae, ni jo daoroambae aresa. Avata ni geka seso Godda javo eko erira aindae sedo, ni daoroambaresa. Ni taká genembo bekári.Avata ni aminge sise, ni inono Godda kaugo use, God da javo eso ekoerira,” aminge siseri. 34 Setero, Iesumino nemokena sisira, “Agho DariGod nemokena futusira ainda jokáda,God nu tofo evetu genembodae sisira:‘Na nemokena resena, “Ne totofo

nemo goderi,” ’*aminge sisira. 35 Avori, namondekasama erera: God da Geka nu evovo-dae irarira. Ava sedo, evetu genem-bokena God Afa Geka futusira ain-dae mo, ‘Ne totofo nemoá goderi,’sisira amo, geka bekári. 36 Kotugonamo, God tofo nune gategedo nadirigetiri vose fuseni. Ava sedo, ‘NaGod da Mandiri,’ sarena amo, erábuneove! Na aminge sirurono, Godda javo jo eko ae arira. 37 A enimo: na God da saramana jo ae aetenaamo, ne na jo tumondae aetevu.38Avata nunda saramana eraena amo,nanda ari ava gido, na tumondaetevu.Nanda geka avanembo ningido, ne najo tumondae areva, avata nanda ariava gido, na tumondaetevu. Kotugo,na rea eraena, ava gosuse ne kasamae gogoghombaetevu: geka bekári, na-mane Afaghae tatedo nangae dabako

edo irera,” Iesu aminge sisira.39 Setiri ningido, nu sekago sandi

koto ari dae kotiseri. Avata nu nekakagedo isira.

40 Amingedo, Iesu ira uvu javo Jor-dan sembudo, reighi John giti bafa-taito edo ghusira, aminda irei. 41 Nuaminda iriri, evetu genembo digarinumokena iseri. Era, Iesu nemondedabade irise, ne eminge sedo ghuseri,“John nu tano a ari mendeni jo arigido dudukughae edo ghuseri. Avata,nu rea Iesu dae sisira amo, isaghaetiri eregoserere. Amo geka bekári,”42 Aminge sise, evetu genembo digariaminda, Iesu tumonduseri.

1111:1-16 Lazarus Ambududurusira.

1 Bethany embo genembo javoLazarus, kae budo fasirei. Bethanyresena emo, ade jamena etoto naká,Mary nunda aki Martha ghae dareighiri. 2 (Gagara Mary ira usu damukai, Bajari da atada averegedo,nunda beoimi ghajisira, amo numori.Lazarus kae budo fasireira amo, Maryda mandakori.) 3 Kae biri gido,nunda ghaghasovu Iesu furare daesedo aghi futuse siseri, “Yasi, Ba-jarikena eminge sase, ‘Bajari, nindakomana dubo buraesa amo, nu kaebudo fasirira,’ ” ne aminge sedo, nudiriguseri.

4 Setero ira aminge setiri ningido,Iesu sisira, “Lazarus kae budo fasiriraamo, jo ambari dadabae arira. Aindabeká mo: evetu genembo God daesakai saoro dae sedo, nu kae emorurusira. Rea sirorarira ava gido ain-dae, God da Mandi dae sakai sarera,”aminge sisira.

5 Iesu nu, Mary nengae Marthaghae, a Lazarus de dabade, dubobudo ghusira. 6 Avata, Lazarus nukae rurusira ainda bino ava firiningido, Iesu vasa daba amindairiri, sifo etoto naká dadabusira.7 Dadabetiri gido, namanekena sisira,“Fuvu namonde eredo, Frovensi Judia

* 10:34: Geka emo David Da Yaru Buku 82:6 jokáda gembero irira,

Page 200: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 11:8 197 John 11:33aminda jovereghe yaore!” 8 Setiri,namane bureguse siseri, “Ijuga Kato,sife nembo Jusi embo da babojegari,ni ghamanai dari dae siseri. Ni eramaaminda yeóso dae resera!” 9 Amingesetero, nu namanekena sisira, “Sifoevia inono usasa janimberaira. Avasedo, genembo deinghari sariraamo, usasa janimbururari evevadadeingharira. Ainda beká mo: ijijanimbururari, nunda emboro gigogoghombuse deingharira. 10 Avatatumbaghae deinghari sarira amo,atada dimbu fugari durari dae arira.Resena einda beká mo: genemboaikena usasa tefori.”

11 Iesu aminge sise ainda jokáda,Lazarus da geka setiri buvurutusira,“Namondeda komana Lazarus ditibainghetiri fase ravira. Namondeya derono erarira,” aminge sisira.12 Setiri, namane siseri, “Bajari, amoevevari. Eveva avarira amo, nundatamo aragharira,” aminge siseri.13Avata Bajari nu kasia setiri, namanenu beká sariá kotiseri. Iesu nuambari dae mo, avariá sisira. O gekabekári: Lazarus mo nu ambududu-rusira. 14 Namane bunero gido, Iesunamanekena isagha sisira, “Lazarusambududurumuta. 15Avata namondeeminda irero, nu ambududurumutaraaindae, na ivuga erena. Aindabeká mo: ne nanda fakina avagido tumondareva. Fuvu, namondenumokena yaore!” 16 Aminge setiri,namanenda genembo eni, Thomas (oDidymus sedo ghusera) aimi eredonamanekena sisira, “Fuvu, namondeijuga kato einde dabade yaoro, daoroambore!” aminge sisira.

11:17-44 Iesu Setiri, Lazarus Am-barida Ghe Jebuge Erorusira.

17 Lazarus furugetero, sifoavononde naká dadabetiri, Iesu iraava kasama usira. 18 Reighi Bethanyghedo, Jerusalem jo soka iraeri. Amo,ututu etodaba (3 kilometres) amingayariri. 19 Lazarus ambududurusiraaindae, Jusi embo digari, nange Mary

nengae Martha ghae kena dubo jamamutaetera ava kotise, nemokena iseri.

20 Iesu fira utuako iri, ainda binoava ningido, Martha nu ere Iesutambari dae isira. Avata Marynu kamboda fefetusira. 21 Marthanu ira, Iesu tambudo numokenasisira, “Ni eminda iraetesa amo,nanda mandako jo ambae aeti.22 Avata na kasama erena: ni GodAfakena rejodae benunu saresa amo,mutarira.” 23 Aminge setiri, Iesunumokena sisira, “Ninda mandakoambarida ghe jebugedo erarira.”24 Aminge setiri, nu sisira, “Nu sifogombuda jebuge erarira ava, nakasama erena.” 25 Aminge setiri, Iesusisira, “Ambarida ghe erari da fakina,a jebuga da fakina amo, nanda tofori.Mave na tumondarira amo, nu jebugatuve barira. Mavena tumonduse endaeminda ambarira amo, nu sekagoambarida ghe jebugedo erarira.26 Mave na tumondarira amo, nujebuga evovodae irari ava tuve barira.Amo tumonderesa, ai?” 27 Amingesetiri, Martha sisira, “Ai, Bajari, natumonderena. Ni God da Mandiri.A God Genembo eni mutari endadavose furariá seraera amo, nimori, avana tumonderena,” aminge sisira.

28 Setero dadabetiri ainda amboda,Martha jovereghe ira buvudo aghietiri, nunda gagarako Mary firabuviri, ufena numokena sisira, “Ijugakato ojighira; ni numokena yaso daeresira,” 29 Aminge setiri ningido,Mary nu eredo sumbudo ira, 30 Iesureighi jokáda jo terae iriri, nu tafusira.Martha Iesu vasa reda tafusiradaba aminda, Mary ira nu tafusira.31 Kotugo, Mary nu eredo kambododo sufiri gido, Jusi embo mendenisonembedo sorara ari dae sedo fuseraaimi, eredo nunda amboda iseri. Nuya ofofo gomo gosuse, sorara ari daeariá kotiseri.

32 Mary Iesu kena ira buvudo,nunda ata duruda du fasedo sisira,“Bajari, ni eminda iraetesa amo,nanda mandako jo ambae aeti.”33 Aminge sedo, tuturo edo sorara

Page 201: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 11:34 198 John 11:53usira. A Jusi embo mendeni Maryda amboda fusera, nembarago sorarauseri. Amingero gido, Iesu nudubo mema teria beká ava usira.34 Edo ategi usira, “Lazarus mo, redafurugusevu?” aminge setiri, nesiseri, “Bajari, fu gase!” 35 Amingesetero, Iesu nu tuturo edo sorarausira. 36 Amingiri gido, Jusi embotofo tofo se nininguseri, “Lazarusava dubo bu gogoghombusira, avaeregosera,” aminge se nininguseri.37 Avata mendeni ne siseri, “Nu setirigenembo diti digoide amo jebugusira.Ava sedo, nu eminda iraetira amo,nu sonembururari Lazarus jo ambaeaeti.”

38 Iesu sekago dubo mema teriabeká ava etiri, ofofoda isira. Ofoforesena emo, bekuri. Ghamana teriaigagojuseri. 39 Aminda buvudo,Iesu kovionoghae sisira, “Ghamanamimevu esike yare!” setiri, ambariembo ainda aki Martha, nu emingesisira, “Bajari, namane Lazarusfurugetero, oroko sifo avononde nakádadabetira. A gido, nu masa erira.”40 Aminge setiri, Iesu numokenasisira, “Na seteni: ni tumondaresaamo, ni God da duro a fakinagaresa.” 41 Aminge setiri, ghamanamimetero esike isira. Etiri, Iesunu dombu fainghedo sisira, “Afa,nanda benunu ningiraesa, aindae naaiyakoe resena. 42 Ni nanda gekasifo ghousa evia ningiraesa, ava nakasama erena. Avata evetu genemboeminda totorugetera, ne kau dabaava kasama aoro dae sise resena.Ni na dirigeteso fusena, ava kasamaaoro dae sise, aindae benunu resena.”43Aminge sedo, sekago beka mindafukori sisira, “Lazarus, fu buvase!”44Setiri, Lazarus ambarida ghe jebugeere fira buvurutusira. Nunda ungoata, embo yokurai doghuseri. Adombu barago, emboi gagojuseri.Aindae sedo, Iesu sisira, “Yasivu,nunda yokura tamonda o vujovodeinghare!” sisira.

11:45-57 Iesu Daoro Ambare DaeSedo, Manaka Garuseri.

45 Iesu setiri Lazarus nu ambaridaghe jebuge erorusira. Ava gido, Jusiembo Mary sonembedo, sorara aridae sedo fusera amo, digarigo neIesu tumonduseri. 46 Avata nendamendeni jovereghe era, Moses daGeka kaifa kakatokena+ buvudo, Iesurea etiri sirorusira ava, osa seterone nininguseri. 47 Binoá ningido,Moses da Geka kaifa kakato+, a fristi+da kokotofu kaniseremanede dabade,totorugedo geka se nininguse siseri,“Iesu tano a ari mendeni mendenieari gido, natofo dudukugheraera,aindae namonde nangareri? 48 Evevamo: namonde nu buregaeteri. Aindabeká mo: nu aminguse irarira amo,evetu genembo tomanako isambu nu-moá tumonduse, nunda amboda am-boda iruroro gido, Rome embo nejanje ekoko edo, God da Kambo+de bejedo, namondeda natofo soesadaoro sirivo arera,” aminge nesuka senininguseri.

49 Se niningero, genembo eni javoCaiaphas, aminda irei. Sifo aminda,ghaeko ainda jokáda, fristi+ da gitijighari, nune edo ghusira. Aimi eredosisira, “Ne bunise reseva. 50NamondeJusi embo isambu dabade ambareraamo, eko bekári. Ava sedo, na-monde genembo dabako daoro am-bari, natofo tomanako isambu jebugairarera amo, evevari. (Emo, na gen-embo Iesu dae resena.)” Caiaphas nuaminge sisira. 51 Avata nu jo nundakotariimi saeri. Nu ghaeko aminda,fristi+ da giti jijighuse iriri gido, Godsetiri, nu kau feroveta da kaugo edo,geka aminge siri nininguseri. Iesunange Jusi embo isambu aindae am-barira, ava osa setiri nininguseri.52 Kotugo, nu jo Jusi embo nesukanendae sedo, ambae arira. Numo,evetu genembo mendeni God tumon-duse nunda sasingu edo irarera ava,bu tatari dabako aoro dae sedo, nuambarira. Ava ari sirorare dae sise,God setiri Caiaphas Iesu da ambariaindae, osa setiri ne nininguseri.

53 Sifo aminda, Jusi embo da babo-jegari ne tuturo edo, Iesu daoro am-

Page 202: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 11:54 199 John 12:13bare dae sedo manaka garudo fuseri.54 Aindae sedo, Iesu Frovensi Judiaaminda, jo isaghada ya foa ghaeedo ghusira, nu ufena ya foa ghedoghusira. Nu ira vasa tomanako evetugenembo a uvu irae da vasa aindatinguda, reighi javo Efream aminda,nu namonde dabade iriari.

55 Jusi embo da kirumo eni, JarigeYari da Kirumo+ seraera, ainda sifofira utuako usira. A gido, evetu gen-embo digari, nenda dubo joká ava,esimbugari dae sedo, nenda reighireighi aminda ghedo Jerusalem iseri.56Natofo era, God da Kambo+ amindatotoruguse, Iesu tava use, tofo tofose nininguseri, “Avose, sevu ningore!Genembo amo jo furae arira, ai?” sis-eri. 57Aminge sisera da bekámo eviri:Iesu sandi koto ari dae sedo, Mosesda Geka kaifa kakato+, a fristi+ dakokotofu eminge sedo ghuseri, “Iesureda irira ava, genembomave kasamaarira aimi, foa sari ningore!” amingesedo ghuseri.

1212:1-8 Mary Nu Usu Da Muka Ava

Budo, Iesu Da Tamonda Averegusira.(Matthew 26:6-13; Mark 14:3-9)

1 Jarige Yari da Kirumo+ jo foabuvae iriri, sifo 6 ava fefetusira.Sifo aminda, Iesu eredo, Lazarus dareighi javo Bethany, aminda isira.Lazarus resena emo, Iesu setiri am-barida ghe jebuge erorusira, aindaeresena. 2 Iesu ira buviri, nundaegumema useri. Lazarus nu Iesughae dabade anumbirero, Marthanu bayau iti futusira. 3 Amingero,Mary nu tamo davari da usu, botoroeni irisira ava, bu fusira. Usu re-sena, einda javo ‘nard’* seraera, aindamino mo, tomanako bekári. AvaMary budo fira, Iesu kena buvudo,nunda atada averegetiri dadabetiri,nunda beoimi ghajisira. Etiri, aindamunoimi ivegedo ira, kambo bedo irifufuseri. 4-5 Etiri fufuse, namanendaeni, Iesu da ambo jimbi, javo Judas,

eredo sisira, “Usu amo budo oriroedo, moni+ K3,000 aminga ava budomakasi embokena ghasaetera amo,avori. O orokoé, nange edo soesaaveregetiri, na dubo mema ereni!”Judas resena emo, nu Keriot embori.Nune amboda Iesu ava budo, nundagitofu da ungoda fifitusira. 6 Kotugo,moni budo makasi embokena ghasarida geka sisira amo, nu jomakasi embosonembari dae kotise saeri. Nu bagiakatori. A nunenamanendamoni kaifause, mendeni bagia edo ghusira.

7 Judas aminge setiri ningido, Iesusisira, “Dovu! Usu mendeni fete-tira ava, evetu aikena irari, am-boda namo furugari dae sedo, bu da-vore! 8 Makasi embo ne sifo ghousa,nemonde dabade irá gheraeva. Avasedo, nemo sonembari sareva amo,sonembuse irá ghareva. O namo,jo namonde sifo ghousa irae arera,”aminge sisira.

12:9-11 Jusi Embo Da Babojegari Ne,Lazarus Daoro Ambare Dae Kotiseri.

9 Iesu nu reighi Bethany amindairiri ava ningido, Jusi embo digaritotorugedo Iesu tambari dae sedo is-eri. Kotugo, jo Iesu vanembo gari daesedo yaeri. Ne, Lazarus ambarida ghejebuge erorusira, ainghae dabade garidae sedo iseri. 10 Ágido, fristi+ dakokotofu, Lazarus barago daoro am-bare dae kotiseri. 11 Ainda beká mo:nu ambarida ghe jebuge erorusiraaindae, Jusi embo da natofo mokogomo, nenda babojegari ighagha use, neIesu ava tumonduseri.

12:12-19 Evetu Genembo Nati JokáDorero, Iesu Ira Jerusalem Teterusira.

(Matthew 21:1-11; Mark 11:1-11; Luke19:28-40)

12 Sifo atetiri, evetu genemboJarige Yari da Kirumo+ dae totoru-gusera amo, Iesu Jerusalem furari daeiri, ainda bino ava sero nininguseri.13 Sero ningido, igi kau usu da ugiroavavagava gafe budo, Iesu tambaridae iseri. Aminda ise, nati jokádorudo iseri. Aminguse, beka teria

* 12:3: Afige, Mark 14:3 ainda duruda tege garesa.

Page 203: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 12:14 200 John 12:30sise siseri, “Orokaiva, orokaiva! Bajaridae sakai saore! Genembo emo Bajarida javoda refira aindae, sakai saore!Namonde Israel embo da kini (king)emo, God nu esimbugare! Orokaiva,orokaiva!” aminge sido iseri.

14 Iesu nu sino fuka javo donki(donkey) seraera ava tambudo, aindagukada viti anumbetiri iseri. God daGeka rea resira, ava udo isira. Amoeviri:15 “Enda jiro fumbari Saion+ embo,

erá oju eove! Nenda kini(king), donki (donkey)

seka ainda etoda anumbetiri, budorefira amo, oviri,”

God da Geka aminge resira. 16 Sifoaminda, namane God da Geka amokotae useri. Avata Iesu nu utudavitira, nunda usasa sekago rurusiraainda amboda, namane God da Gekaamo kotiseri. Iesu amingarira aindae,ferovetaimi rea gefusera ava, namanekotiseri. A kotugo, namane nangenundae nati joká dorero, geka ferove-taimi gembero irira ava, beká usira,ábarago namane kotiseri.

17 Natofo tomanako Iesu unumbebudo era Jerusalem teterusera, aindabeká mo eviri: evetu genembomendeni totorugedo irero, Iesu setiriLazarus ambarida ghe jebuge eretiriava gosuseri. Evetu genembo aimi,sifo aminda Iesu da bino ava osa siseri.18 Iesu tano mindafu eni ava, Lazaruskena ari sirorari natofo gaoro daesedo, etiri jebugusira. Ainda binosisera aindae sedo, evetu genembodigari totorugedo, Jerusalem ghedobuvudo, Iesu tambari dae sedo fuseri.19 Natofo amingero gido, Mosesda Geka kaifa kakato+ tofo tofo senininguseri, “Namonde rojeteri!Evetu genembo isasambu, nundaamboda semberi,” aminge siseri.

12:20-36 Iesu Tofo Nunda Ambari DaBino Ava, Osa Sisira.

20 Kirumo da sifo aminda, evetugenembo Jerusalem aminda, tu-monde bainghari dae sedo totoru-gusera ainda jokáda, Greek embo

mendeni fuseri. 21 Ne geka sari daesedo, namanenda eni javo Philipkena fuseri. (Philip resena emo,nu Frovensi Galilee embori. Nundareighi javo Betsaida ri.) Numokenafera buvudo siseri, “Kotofuko,namane Iesu gari dae uju erera.”22 Aminge setero ningido, Philip nueredo, Andrew kena ira binoá setiriAndrew ningido, nengae Iesu kenaiseri. 23 Era buvu setero ningido,Iesu sisira, “Sifo ojira buvira! OrokoGod usasa tomanako, Evetu Genemboda Korokena+ mutari barira. 24 Nanemokena geka beká resena: faravavuji dabako esike irarira amo, nutaká dabako irarira. O, bu yagovarera amo, nunda gari a nundakau amo dadabarira. Dadabariraavata, nunda fakinaimi, batunoedo vitido beká digarigo jigharira.25 Kau daba aminga ava, mave endaeminda nunda uju ava use, nundajebuga aindae kotise irarira amo,nu ambarira. O mave enda emindanunda jebuga jo kotae edo, God dauju ava use irarira amo, nu jebugaevovodae irari ava tuve barira. 26 Nareda irarena amo, nanda saramanakakato vasa daba aminda irarera. Avasedo, mave na sonembari sarira amo,nu nanda amboda amboda arira. Akotugo mave, na sonembarira amo,God Afa nu, genembo ainda javojighari erarira.”

27 “Oroko na dubomema eretafena.Aindae na rejoá sareni? Saono, Afasonembari na memaé darigaeteni, ai?Tefo, na jo aminge sae arena. Aindabeká mo: na memaé itatamari daesedo fuseni. 28 Arie, Afa! Tofo nindauju ava use, ninda javo jighaso erare!”aminge setiri, beka utuda ghe sisira,“Nanda javo jigheno eretira, kotugo,sekago jighono erarira.” 29 Amingesetiri dadabetiri, mendeni ne sembaekotise siseri, “Barara fugetira.” siseri.A mendeni mo, ne siseri, “Amo, aneyanumokena siri ningeri.” 30 Amingesero ningido, Iesu nemokena sisira,“Beka rea setira amo, jo nane ningonodae saeri. Amo nene ningi kotovo dae

Page 204: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 12:31 201 John 12:49setira. 31 Evetu genembo da ari ekokoijujari da sifo ojira buvira. Oroko, Sa-tan nu enda da bajari edo irira. Avatana nunda fakina ava daono bejarira.32Na arafa de jighoro erarena amo, naevetu genembo isambu baono namo-kena furarera.” 33Aminge sise, nu kaunange ambarira, ava sisira.

34 Setiri, natofo numokena sis-eri, “Namondeda Agho Dari ijugeriraamo, God Genembo eni dirigari furaredae sisira amo, nu evovodae irarira.Avori, Evetu Genembo da Koro+ arafadarera resesa amo, ni mavedae re-sesi? Numavejori?” 35Aminge setero,Iesu mino nemokena sisira, “Usasasifo tufako nemokena irarira. Usasajanimbuse irarira amo, ainda jokádadeinghevu! Erama doyeóvo tumbanemokena fureure! Ainda beká mo:mave nu tumba jokáda deinghariraamo, nu emboro kosasagharira. 36Avasedo, usasa jo darigae irari, ne sifo tu-fako aminda usasa amo tumondevu!Amingareva, ne usasa ainda natofoareva,” Iesu aminge sisira.

12:37-50 Iesu Da Bino Ava, Evetu Gen-embo Mendeni Jo Tumondae Arera.

Iesu aminge setiri dadabetiri, nueredo ira jungutusira, erá natofo nu-moá tambeore dae sedo. 37 Nu tanoa ari teria nenda dombuda eari gidoghusera avata, ne nu jo tumondaeuseri. 38 Amingero, God da ferovetaIsaiah rea sisira ava, beká sirorusira.Amo eviri:“Bajari, ninda fakina tomanako ava,

ijugeteso ne gosuseri.A ninda bino, namane setero ne

nininguseri. Avata, nama-nenda geka ne jo tumondaeuseri,”

Isaiah aminge gefusira. 39 Aindaesedo, ne tumondarikena jo inono aeuseri. Ainda susu barago, Isaiah Godda Geka ainda jokáda gefusira amo,eviri:40 “Erama ditiimi geore dae sise, a jiro

munjuimi koteore dae sise,God setiri ne diti digoi usira akotari dadabusira.

God eminge resira: ‘Erama ditiimigosuse, dubo joveregheóroseóno jebugeore dae sise,aminguseni,’ aminge resira.”

41 Isaiah aminge sisira da beká mo:Iesu nu jo endada vose furae iriri,Isaiah nu gosusira. Nu, Iesu duroa usasa, utu aminda ireira ava gido,aindae gefusira.

42-43 Avata sifo aminda, Jusi emboda babojegari mendeni, ne Iesu tu-monduse iriari. Avata kotugo, neevetu genembo da kotari aindae, ojuedo ghuseri. O God da kotari aindae,ne itako oju edo ghuseri. Aminguse,ne Iesu tumondusera ava, kivo edoghuseri. Ne Moses da Geka kaifakakatodae+ oju use, kivo edo ghuseri.Ainda beká mo: Moses da Geka kaifakakato+ eminge sedo ghuseri, “MaveIesu tumondarira amo, namonde nuimboe use buregaoro, nu jo foa den-goro indari da kamboda+ terae arira,”ne aminge sedo ghuseri.

44 Ainda amboda, Iesu bekamindafu sisira, “Mave na tumon-darira amo, nu jo nasuka namoátumondae arira. Nu, God Afa nadirigetiri fusena, ábarago tumon-darira. 45 Kau daba aminga ava, mavenanda dombu garira amo, God nadirigetiri fusena, ainda dombubaragogarira. 46 Na kau usasa aminga edoendada vose fusena ainda beká moeviri: mave na tumondarira amo, nujo tumbada irae arira.

47 “Mave nanda geka ningido, avajo ae arira amo, nunda ari ekoko avaGod amboda ijujarira. Jo nane, nundaari ekokoá ijujae arena. Na evetu gen-embo sonembaono, jebugaoro daesedo fuseni. Jo nenda ari ekoko iju-jari dae sedo furaeri. 48 Avata mavena ighagha use, nanda geka jo tu-mondae arira amo, nunda ijujari katoirira. Sifo gombuda, na geka reasedo ghusena aimi, genembo aindaari ekoko ijujarira. 49 Ainda bekámo: na rejo eni nanda javoda jo saeri.Na rejo saetena amo, God Afa nadirigetiri fusena aimi ijugetiri kasama

Page 205: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 12:50 202 John 13:18useni. Na nunda geka avanembo ser-aena. 50 Kotugo na kasama erena:nunda geka saono dae sisira amo, je-buga evovodae irari da susuri. Avasedo, na rea seraena amo, Afa amingesaono dae sisira ava seraena.

1313:1-20 Iesu Nu Sabua+ Da Saramana

Ava Use, Nunda Ambo Jimbi Da AtaSeghusira.

1 Jarige Yari da Kirumo+ jo foa bu-vae iriri, sifo dabako dombuda fe-fetusira. Fetetiri, Iesu nu kasamausira amo, nunda sifo fira buvuru-tusira. Sifo resena emo, nu en-dada ghe jovereghe Numamokenayarira da sifori. Kotugo, evetu gen-embo mave enda eminda irise, nundanatofo usera ava, nu evovodae dubobudo ghusira. Ne jo doyae irise, nu nedubo ruruse ambududurusira. Aindageka ava oroko sari dae erena.

2 Sifo aminda ungobu iri, Iesu na-monde dabade bayau mindari daesedo anumbuseri. Anumbusera amo,Satan nu anakora nunda kotari ekoava, Keriot embo Simon da mandijavo Judas, aikena fitiri vovosusira.Kotari eko amo eviri: Iesu ava, nuneaito are dae Satan sisira. 3 Avori, GodAfa roera a fakina isambu Iesu da un-goda fifitusira ava, Iesu kasama usira.A nu God kena ghe fusira, kotugosekago God kena jovereghe yariraamo, nu kasama usira. 4 Ava kasamause, Iesu nu namonde anumbiris-era ava eredo, nunda embo koburuava kosughe fitiri fasetiri, tamo gha-jari bu ifuda avido, 5 uvu rooródaaveregedo, tuturo edo namanendaata seghuse, tamo ghajari aimi gha-jido ira birurughusira. 6 Nu seghudofira, Simon (Peter) kena buvurutirigido, Peter numokena sisira, “Bajari,nine nanda ata seghari dae eresa,ai?” 7 Aminge setiri, Iesu numo-kena sisira, “Na rea erena ava, nioroko erebunesa. Avata einda bekámo, amboda kasama aresa,” amingesetiri, 8 Peter sekago sisira, “Tefo,jo itako doyono nanda ata seghaearesa!” aminge sisira. Setiri, Iesu

mino sisira, “Na ninda ata jo seghaearena amo, ni jo nanda ambo jimbiirae aresa.” 9 Aminge setiri ningido,Peter sisira, “Arie, Bajari! Amingesaresa amota, erá nanda ata vanembosegheose! Nanda ungo gifua isambuseghe!” 10 Aminge setiri, Iesu sisira,“Mave nu uvu anakora gutetira amo,nunda tamo evevari. Ava sedo, nujo sekago tamo isambu gutae arira.Nu ata vanembo segharira amo, in-ono beká ava arira. Mendeni neavori, avata nenda genembo dabakojo avori iraeri.” 11 Iesu aminge sisirada beká mo: mave nu aito arira,ava nu kasama usira. Aindae, gekaeminge sisira, “Mendeni ne avori,avata nenda genembo dabako jo avoriiraeri.”

12 Namanenda ata seghetiri dad-abetiri, Iesu nunda embo koburuásekago asugedo jovereghe ira, vasadaba aminda anumbusira. Anumbedoategi usira, “Na rea etena amo, nekasama ereva, ai? 13Ne javono namoágatise, ‘Bajari’ o ‘Ijuga Kato’ seraeva.A nu beká seraeva. 14 Na nendaBajari a, nenda Ijuga Katori. Avatakotugo, nane nenda ata segheteni.Ava sedo, ne tofo tofo sabua+ edo,kokomana da ata seghedo ghaetevu.15 Na amingetena ainda beká mo: naijugaboro aono gido, etena avavagaaovo dae sedo, eteni. 16 Na nemo-kena geka beká resena. ‘Sabua’+seraera, a ‘babojegari’ seraera aindatuka mo: sabua+ mo, ne gegenemboveveyakori, a babojegari, ne gegen-embo babairi. Kau daba amingaava, genembo mave aghi muturairaamo, nu teriari. O genembo aghieraira amo, nu kitakori. Ne nandasabua+ a nanda aghi kakatori. Avasedo, na sabua+ edo, ne sonembarenaamo, nembarago sabua+ edo, tofotofo sonembuse irareva. 17 Avori,geka oroko setena ainda beká mo, nekasama ereva. Eminguse irareva amo,ne ivuga use irareva.

18 “Na eminge resena emo, jo neisambudae saeri. Evetu genembonane gategusena amo, na kasama er-

Page 206: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 13:19 203 John 13:36ena. Avata oroko rea sirorari daeerira emo, God da Geka irira ava, bekáisagha are dae sedo sirorarira. Gekaamo eviri:‘Genembo eni, namonde dabade

bayau rise anumbirisera, aimieredo na imboe usira,’

God da Geka aminge sisira. 19 Gekaeinda beká jo sirorae irira. Avata,giti nemokena resena ainda susu mo:beká amboda sirorari gido, ‘na Nu-mori’ ava tumondareva. 20 Na nemo-kena geka beká resena. Genemboeni dirigaono furarira ava, mave natijoká doruse, bu tavo arira amo, nuinono, namoá nati joká doruse, butavo arira. Kotugo, mave nandae natijoká doruse, bu tavo arira amo, nuinono, God Afa namo dirigetiri fusenaava, nati joká doruse, bu tavo arira,”Iesu aminge sisira.

13:21-30 Judas Nange Iesu Aito AriraAva, Iesu Tofo Isagha Sisira.

(Matthew 26:20-25; Mark 14:17-21;Luke 22:21-23)

21 Ainda amboda, Iesu nu dubomema mindafugo tafuse, emingeisagha sisira, “Na nemokena gekabeká sari dae erena. Namondeanumbirera einda jokáda, genemboeniimi, namoá gitofukena aitoarira.” 22 Aminge setiri, nu mavedaesisira ava, namane bunise tofo tofogosuseri. 23 Iesu nu namanenda enidubo budo ghusira.* Genemboánu Iesu da dengesida anumbusira.24 Ágido, Simon Peter nu ungoifarighedo, genembo aikena sisira,“Ategi e ningi! Nu mavedaeresi?” 25 Aminge setiri, genemboágisigisighedo ira, Iesu utua edoategi usira, “Emo, mavedae resesi?”26 Aminge setiri, Iesu sisira, “Namavekena farava evia sukada fatimutarena amo, genemboá numori,”aminge sedo, nu farava ava budosukada fatido, Keriot embo Simonda mandi javo Judas kena futusira.27 Mutiri biri, Satan fira, Judas da

janje jokáda teterusira. Etiri, IesuJudas kena sisira, “Ni rea ari daeerekotesa ava, totoi e!” 28 Iesu amingesisira da beká ava, namane maveaminda irisera amo, jo kasama aeri.29 Judas nu namanenda moni fendibu deinghari da javo ava, nune kaifaedo ghusira. Ava sedo, namanendamendeni kotisera amo: Judas nunamanenda moni budo, kirumo dabayau mendeni ofuse, o mendenimakasi embokena ghasare dae, Iesusariá kotiseri.

30 Judas nu farava bu eredo, kam-boda ghe bibitai ira buvurutusira. Bu-vurutusira amo, tumba jisira.

13:31-35 Iesu Da Agho Dari Seka Mo,Eviri.

31 Judas ira buvurutusira ainda am-boda, Iesu sisira, “Evetu Genembo daKoro+ da duro, oroko isagha etira. Anu oroko rea ururari aimi, God daduro barago isagha arira. 32Na amin-gururono, natofo God da duro gareraamo, God barago tofo ururari nandaduro isagha ari, evetu genembo gar-era. Orokoá erirere! 33 Nandasasingu, namo, jo namonde dabadesifo ghousa irae arera. Na giti rea Jusiembo da babojegarikena sisena ava,kau daba ava oroko nemokena resena,‘Na reda yarena aminda, jo nene yarida kaugo mo iraeri.’ 34 Avori, nanemokena agho dari seka erefutena.Ne tofo tofo dubo buvu! Na ne duboburaena, kau daba aminga ava, netofo tofo dubo bareva! 35 Ne amingedubo ruruse irareva amo, evetu gen-embo isambu kasama arera, ne nandaambo jimbiri,” aminge sisira.

13:36-38 Peter Iesu Ighagha AriraAva, Iesu Nu Giti Osa Sisira.

(Matthew 26:31-35; Mark 14:27-31;Luke 22:31-34)

36 Iesu aminge setiri, Simon Pe-ter nu sisira, “Bajari, ni reda yaridae use resesi?” Setiri, Iesu numo-kena sisira, “Na reda yari dae erena

* 13:23: John nu geka “...namanenda eni dubo budo ghusira...” ava gefusira amo, Baiboro (Bible) kasamakakato mokogo mo erekotera, John nu tofo mandi ijuguse, geka evia gefusira.

Page 207: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 13:37 204 John 14:17aminda, ni jo oroko nembonanda am-boda yae aresa. Avata, sifo amboda,ni nanda amboda yaresa.” 37 Amingesetiri, Peter ategi usira, “Bajari, orokonangetirai, na ninda amboda jo yaeaono dae resesi? Na nimo sonembuseambarena!” 38 Aminge setiri, Iesusisira, “Amo jo geka beká iraeri. Nijo namo sonembuse ambae aresa. Nageka beká resena: kokora sifo jo kari-gae irari, ni na umbu etodaba nakáighagha aresa,” Iesu aminge sisira.

1414:1-15 Emboro God Afakena Amo,

Iesu Numori.1Aminge sise, Iesu sisira, “Erá dubo

mema eove, a erá dubo vevera eovedae resena! God Afa tumondevu! Anambarago tumondevu! 2 Nanda Afada kamboda mo, vasa digariri. Naoroko yama, nendae sedo vasa esim-bugarena. Emo geka bekári. Geka jobeká irae aetira amo, na jo aminge saeaeteni. 3 Na oroko yama nenda vasaesimbugedo, namonde dabade iraridae sedo, jovereghe foa ne unumbebudo, nanda vasada yarena. 4 Kotugona reda yarena ainda emboro, nekasama ereva.” 5 Aminge setiri, na-manenda eni javo Thomas, nu eredoategi usira, “Bajari, ni reda yari resesaava, namane erebunera. Ava sedo,ainda emboro namane nange kasamaareri?” 6 Aminge setiri, Iesu minonumokena sisira, “Emboro Afakenaamo, namori. Geka beká da susu, amonamori. A jebuga da susu barago,namori. Emboro Afakena setena amo,dabako tainako, namori, eni tefori.Na mavejoá unumbe bu yarena amo,ya God Afa kena buvarira. O mavejoána jo unumbe bu yae arena amo, GodAfakena jo ya buvae arira. 7 Ne nakasama use irareva amo, Afa baragokasama use irareva. Kotugo, ne nakasama ereva a, eregoseva. Ava sedo,oroko ei tano ghedo ise, ‘NamondeGod Afa gi kasama usera,’ ava sidoyareva,” aminge sisira. 8 Setiri, Philipsisira, “Bajari, God Afa ijugaso gido,

tumonde gogogho arera.” 9 Amingesetiri, Iesu sisira, “Philip, namondedabade sifo ghousa evia deingher-aera. Ni na kasama eresa. Mave nuna giraira amo, nu God Afa barago gi-raira. Ava sedo, erá, ‘God Afa ijugasogaone!’ ava seose! 10 Philip, na GodAfaghae tatedo nangae dabade ireraava, ni tumondaetesi,” Aminge sedo,namane isambukena eminge sisira,“Na geka nemokena sedo ghusenaamo, jo tofo nanda geka iraeri. AmoAfa da gekari. Ainda beká mo:Afa nangae dabade tatedo irira amo,tofo nunda saramana ava use irira.11Namane Afaghae dabade tatedo ir-era ava, ne tefo tumondaetevu. Ojo tefo tumondae areva amo, nanetano eono giraeva, aindae sedo, tu-mondaetevu! 12Nemokena geka bekáresena. Na tano eono giraeva ava,evetu genembo mave na tumondar-era amo, ne kau daba ava tano useirarera. Kotugo, na oroko Afakenayarena. Ava sedo, tano nane eonogiraeva amo, kitakori. O evetu gen-embo na tumonduse, tano rea useirarera amo, teriago bekári. 13 Nenanda javoda rejodae benunu sarevaamo, na amingarena. God da Mandinunda javo jighovo erari, natofo GodAfa da duro gaoro dae sedo, na amin-garena. 14 Ne nanda javoda rejodaebenunu sareva amo, na amingarena.15 Kotugo, na dubo bareva amo, nenanda agho dari kaifa use irareva,”Iesu aminge sisira.

14:16-31 Iesu Nu Asisi Kakara MutariDae Sisira.

16 Aminge sise, Iesu sisira, “NaAfakena benunu saono Sonemba Katoeni mutari foa, nemonde dabadeevovodae irareva. 17 Sonemba Katoresena emo, nu geka beká a ari bekáda Asisi, aindae resena. Evetu gen-embo mave fisi da uju use irera amo,ne jo nu gido kasama ari da kaugoiraeri. Ava sedo, ne nu jo bae arera.Avata nene, nu kasama eraeva. Aindabeká mo: nu oroko nemonde dabade

Page 208: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 14:18 205 John 15:4ireva, a kotugo, amboda nenda dubojokáda irarira.

18 “Na jo dodo yaono ne babate aeareva. Na sekago jovereghe nemo-kena furarena. 19 Sifo tufako eindaamboda, evetu genembo mave fisi dauju use irera amo, ne nanda dombu jogae arera. Avata nene, na itatamuseirareva. Na jebuga irá gheraena avasedo, nembarago jebuga tuve bareva.20 Aminguse, sifo aminda ne kasamaareva, ‘Na Afaghae dabade tatedodabako edo irena. A kau na nendajanje jokáda irarena, kau daba amingaava, ne nanda janje jokáda irareva,’ava kasama areva.

21 “Mave nanda agho dari ningido,kaifa eraira amo, nu na dubo bu-raira. A na numoá dubo budo, numo-kena isagha aono nu na garira. Ko-tugo, nanda Afa barago numoá dubobarira.” 22Aminge setiri, Keriot emboJudas ainda nunombo mo, nu eredoategi usira, “Bajari, ni nangetiraimi,isagha aso namane kikiako gareri,mendeni mo ni jo gae areri?”

23 Aminge setiri, Iesu sisira, “Mavena dubo barira amo, genemboánu nanda geka ningido kaifa arira.Amingari, God Afa nu genemboádubo barira. A namane Afaghaegenembo aikena yama, namondedabade irarera. 24O mave, na jo dubobae arira amo, nu nanda geka jo bukaifa ae arira. Geka seono ningidoghuseva amo, jo nasuka nanda gekairaeri. God Afa na dirigetiri fusena,namane nangaeda gekari.

25 “Ne namonde dabade irise,na geka evia seteno niningereva.26 Avata amboda, nenda SonembaKato God Afa nanda javoda dirigarifurarira aimi, nune roera isambuijugari gareva. A na rejo ava sedoghusena amo, nune sekago sirurarinininguse kotareva. Sonemba Katoresena emo, God da Asisi Kakaradaeresena.

27 “Na dubo jama nemokena mu-tudo, ne dodo yarena. Amo tofonanda dubo jama ava erefutena. Amodubo jama bekári. Jo dubo jama

evetu genembo mendeniimi mutu-raera, ainda kaugo iraeri. Erá dubomema eove! A erá dubo vevera eovedae resena. Erá oju eove! 28 Naeminge seno ningevu, ‘Na ne dodoyarena, avata na sekago jovereghenemokena furarena,’ aminge senoningevu. Ne na dubo baeteva amo,ne ivuga aetevu. Ainda beká mo:na God Afakena yarena. Numo teri-ari. O namo ijoghakori. 29 Emo josirorae irari, geka oroko resena eindasusu mo: amboda, beká sirorari gido,nanda geka evia tumondaovo dae siseresena.

30 “Avori, na namonde jo gekaghousa beká sae arera. Ainda bekámo: enda da bajari Satan mo, nufurari dae erira. Nunda fakina jonamongo iraeri. 31 Avata, na GodAfa duboburaena ava, evetu genembokasama aoro dae sedo, na, God Afarea aono dae seraira, na jo doyae, avaeraena.

“Avori, fuvu namonde yaore!” Iesuaminge sisira.

1515:1-17 Namonde Iesu De Dabade

Tatedo Irarera.1 Aminge sise, Iesu sisira, “Na ka-

sia eni sari dae erena. Namo, inonovaini (wine) buraera da asi amingori.Ainda susu beká mo, namori. NandaAfa mo, nu inono, asi da kaifa katoamingori. 2 Nanda fatu eni, gharasaedo beká jo jighae arira amo, jorefugarira. O, nanda fafatu ningiá bekájigharira amo, fafatu amo sende sim-bugari, beká digarigo jigharira. 3 Nageka sedo ghusena aimi, nenda dubojoká anakora seghe simbugetiri evevausira. 4 Ne namonde dabade tatedoirareva amo, nambarago namondedabade tatedo irarera. Ne eregoseva:fafatumo, jo nesuka ajagha irise, bekájighae arira. Susughae tatedo irise,beká jijighuse irarira. Nu susu tefoirarira amo, beká jo jighae arira, em-boro eni tefori. Kau daba aminga ava,ne namonde dabade tatedo irareva

Page 209: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 15:5 206 John 15:22amo, kau beká jighiraira, avavaga avaareva.

5 “Asi da susu setena amo, namori.Ne inono, nanda fafatu amingori.Mave namokena tatedo, nangaedabade irarira amo, nu beká digarigojigharira. Ainda beká mo: na ne josonembae arena amo, nene rejo enijo ae areva. 6 Mave jo namokenatatedo nangae dabade irae arira amo,God Afa nu gafugedo ajagha fugarifasarira. Fafatu gafuge fugeraeraaminga ava, ari gharasa ari gido,bu ya avarakada dungarera. 7 Nenamokena tatedo, nanda geka nendadubo jokáda kaifa use, rejodae ujuari benunu sareva amo, siroraribareva. 8 Ne ari eveva use irarevaamo, ne nanda amboda amboda iseamingareva. Kotugo, amingururovoaimi, evetu genembo God Afa da duroa usasa gido kasama arera. 9 Kau Afana dubo buraira daba aminga ava, nane dubo buraena. Ne nanda dubobari jokáda irivu! 10 Kau na, nandaAfa da Geka a Agho Dari kaifa use,nunda dubo bari jokáda irena amingaava, ne nanda geka, a agho dari kaifause irareva amo, ne nanda dubo barijokáda irareva.

11 “Na geka evia setena da bekámo: na uju erena amo, nanda ivuganenda janje jokáda irari, ivuga egogoghombuse iraetevu. 12 Nandaagho dari mo eviri: kau nane nedubo buraena aminga ava, ne tofotofo dubo ruruse irareva! 13 A dubobari da teria mo eviri: genembomavenunda kokomanadubobu gogoghom-barira amo, nunda jebuga ava, nundakokomanadae sedo, futuse ambarira.14 A nene nanda geka a agho darikaifa areva amo, ne nanda kokomanaareva. 15 ‘Ne nanda saramana kakato,’seraena avata, oroko mo, ‘Ne nandakokomana,’ sarena. Ainda beká mo:saramana kato nu, nunda bajari dakotari isambu jo kasama ae eraira. OAfa rea namokena siri niningusenaamo, isambu seteno, ne niningusekasama usevu. Aindae sedo, ‘Nenanda kokomana,’ sarena. 16 Nene

na jo gategae usevu. Nane, ne gate-guseni. Ari eveva a ari beká evovodaeirari ava aovo dae sedo, nane ne gate-guseni. Aindae sedo, nanda javodarejodae benunu sareva amo, God Afamutari bareva. 17 Avori, setena, gekadaba ava resena: ne tofo tofo dubobuvu!” Iesu aminge sisira.

15:18-16:4 Evetu Genembo Mave FisiDaUjuáUse Irá Gheraera Amo, Ne Iesu DaNatofo Ava Imboe Eraera.

18 Aminge sise, Iesu sisira, “Ko-tovo dae resena: evetu genembo en-dada irise fisi da uju ava use ireraaimi, giti na imboe edo ghuseri. Avasedo, evetu genembo resena eimi,ne imboe arera amo, erá buneove!19 Ne sekago jovereghe, evetu gen-embo setena, ainde dabade tatarevaamo, evetu genembo ainde dabadetatedo, tofo tofo dubo bareva. Aindasusu mo: ne reighida evetu genemboda mendeni edo iraetevu. Avata,ne nane gategedo seteno, reighi daevetu genemboá dodo, ne esike ireva.Ne jo evetu genembo ainde dabadetatedo iraeri. Aindae sedo, evetugenembo fisi da uju use irera aimi,nemoá imboe eraera. 20 Na giti reanemokena sedo ghusena, ava kotovodae resena. Amo eviri: ‘Kotofu mo,nu teriari. Nunda sabua+ mo, ki-takori. Evetu genembo kotofuá jokakara ae arera amo, nunda sabua+barago jo kakara ae arera,’ amingesedo ghuseni. Ava sedo, namokenafakarago use bouvu muteoro memaitatameraena amo, kau daba amingaava, nemokena fakarago use bouvumutoro ne mema itatamareva. O,nanda geka mave ningiraera amo, negeka rea sareva ábarago ningarera.21 Kotugo, ne nanda natofo edo irevaaindae, nemokena rejo ava arera amo,ne nandae sedo arera. Ne amingar-era da beká mo: God Afa na dirige-tiri fusena amo, ne jo kasama ae ir-era. 22 Na jo foa evetu genembosetena aikena, vironu saono ningaeedo ghaetera amo, God jo, ‘Ne ariekoko embo,’ ava sae aeti. Avata

Page 210: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 15:23 207 John 16:14na fena evetu genembo mavekena vi-ronu sedo ghusena, aikenamo, darigeyari da emboro eni tefori. 23 Mavena imboe eraira amo, nu God Afabarago imboe eraira. 24 Kotugo, gekaeni mo kau daba avori. Na jo foa,ari a tano aono gi dudukughae edoghaetera amo, God jo, ‘Ne ari ekokoembo,’ sae aeti. Avata na fena, aria tano eono gido ghuseri. Avata ne,namane Afaghae dabade, ava imboeuse irera. 25 A ne namane imboe er-aera amo, nenda Agho Dari jokáda reasisira ava, beká are dae sedo eraera.Amo eviri:‘Ne susu tefo na imboe edo ghuseri,’Agho Dari jokáda aminge sisira.

26 “Avori, Sonemba Kato setenaamo, nu ari beká a geka bekáda Asisi, aindae seteni. Numoádirigaono, Afakena ghe vose foanemokena buvudo, nandae sedo,nune ijugururari nininguse irareva.27 Kotugo nembarago, nandae sedoijugururovo evetu genembo ningidogharera. Ainda beká mo: na gitituturoda vironu sisena ai tano ava,ne namonde dabade deingheraera.”

161 “Na geka resena einda beká mo:

erama oju edo na ighagha use, nendatumondari doyeove dae sise seteni.2 Jusi embo da dengoro indari kam-boda+ erá tereove dae sedo, Jusi em-boimi, ne ighagha edo buregarera.A amboda sifo foa buvarira aminda,evetu genembo mave, ne daoro am-bareva amo, evetu genembo amonenda kotari mo, ne God sonembuseariá kotarera. 3 Avata ne amingarerada beká mo: ne na jo kasama ae irera,a Afa barago jo kasama ae irera. 4 Naoroko geka evia nemokena resena dabeká mo: sifoá foa buvarira amo, narea oroko resena evia, sekago kotisekasama areva,” Iesu aminge sisira.

16:5-15 Asisi Kakara Da Saramana,Kau Eviri.

Aminge sise, Iesu sisira, “Geka evia,na jo giti nemokena saono ningaeuseva da beká mo: ne namonde

dabade iriari. 5 Avata oroko, Godna dirigetiri fusena aikena joveregheyari dae erena. Kotugona reda yarenaaindae, ne eni jo nandae ategi aeireva. 6 Avata geka setena aindae,ne dubo mema teria futo use ireva.7 Avata na nemokena geka beká re-sena. Na yarena amo, nenda eve-vadae sedo yarena. Ainda susu mo:na jo yae arena amo, Sonemba Katosetena, jo nemokena furae arira. O,na ne dodo yarena amo, na numoádirigaono nanda vasa budo nemo-kena furarira. 8 Foama, evetu gen-embo fisi da uju use irera amo, nenange roera isambu etodaba nakáainda beká kosasaghusera, ava ijugarikasama arera. Roera resena amoeviri: ari eko beká mo rejori, arieveva mo mave erai, a God da iju-jari mo kau mavegori. Roera etod-aba naká setena, ainda beká amokosasaghuseri. 9Ne ari ekodae buniseirera setena amo, Sonemba Kato foaijugururari, na jo tumondae use arieko beká eraera, ava ne kasama arera.10 Roera eni kosasaghusera amo, arieveva mave eraira ava, ne bunise ir-era. Na jovereghedo yaono, na jo gaeirovo Afakena irarena amo, SonembaKato setena aimi, foa ijugururari, ‘Naeveva eraena,’ ava kasama arera. 11 Akotugo, roera eni kosasaghusera amo,God evetu genembo ijujarira ava, nebunariri. God nu enda da bajari Sa-tan ijujedo, nunda ari ekoko tam-budo aindamino ava, mutari dae sedosimbugetiri irira ava, Sonemba Katoaimi foa ijugarira. Ijugari, God nuneevetu genembo barago ijujarira, avane kasama arera.

12 “Na geka mendeni mendenisaetena avata, oroko jo saono neneningari da kaugo iraeri. 13Kotugo, aribeká a geka beká da Asisi setena, aimifoa buvarira amo, nu ari beká a gekabeká da emboro isambu ijugururarikasama areva. Nu jo nunda geka avasae arira. Nu rea ningarira, ava sarira.A kotugo nu amboda rea sirorarira,ava sari ningareva. 14 Nu nanda gekaa ijuga ava ijuguse, nanda duro ava

Page 211: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 16:15 208 John 16:32sakai sirurari ningareva. 15 Afakenarea irira amo, isambu nandari. Naaindae sedo eminge seteni, ‘AsisiKakara nanda roera a nanda gekabudo, nemokena ijugarira,’ ” Iesuaminge sisira.

16:16-24 Iesu Da Natofo Amboda NuGido, Ne Ivuga Arera.

16 Aminge sise, Iesu sisira, “Sifo tu-fako einda amboda, ne nanda dombujo gae areva. Avata kotugo, sifo tu-fako dadabarira ainda amboda, nandadombu sekago gareva.”

17 Aminge setiri ningido, nama-nenda mendeni ategi useri, “Aindatuka mo rejori? Nu eminge setira,‘Sifo tufako einda amboda, ne nandadombu jo gae areva. Kotugo, sifo tu-fako dadabarira ainda amboda, nandadombu sekago gareva,’ aminge setira.A eni kotugo eminge setira, ‘Aindabeká mo, na nanda Afakena yarena,’aminge setira. 18 Avori, ‘sifo tufako’resira, ainda tuka mo rejori? Na-monde nunda geka da tuka jo kasamaae erera,” aminge siseri.

19 Aminge sero itatamedo, namanerejodae numokena ategi ari kotiseraava, Iesu kasama usira. Kasamaedo, namanekena sisira, “Na seteni,‘Sifo tufako einda amboda, ne nandadombu jo gae areva. Kotugo, sifotufako dadabarira ainda amboda,nanda dombu sekago gareva,’ amingesetena aindae, ne se niningereva avaeregosena. 20 Na nemokena gekabeká resena. Giti mo, ne sorarause dubo mema tafururovo, reighida evetu genembo ne ivuga useirarera. Ne dubo mema use irareva,avata kotugo, sifo amboda nendadubo mema jovereghari ivuga areva.21 Evetu nunda fumbari da sifo utuaururari dubo mema arira, nu fumbaridae use mema tambarira aindae.Avata, mandi sasingu fumbari sirorarigido, nu jebugedo, nunda mema amokotae arira. Ainda beká mo: nundamandi sasingu siroretira ava gido,ivuga arira. 22Ne kau daba ava ereva.Oroko ne dubomema use ireva. Avataamboda, na furono ne na tambudo

ivuga beká ava areva. A ainda ivugamo, jo mave bu darigari da kaugoiraeri.

23 “Sifo aminda, ne jo namokenarejo enidae benunu sae areva. Nanemokena geka beká resena: nenanda javoda, Afakena rea benunusareva amo, nu mutari bareva.24 Tuturoda ghedo fira tano orokoeminda, nanda javoda, rejo enidae jobenunu sae ireva. Nene benunu saovomutari budo, ivuga beká ava aovo daesise resena,” Iesu aminge sisira.

16:25-33 Enda Da Irari A Nunda Ba-jari Satan Da Fakina Ava, Iesu Detiri Be-jisira.

25Aminge sise, Iesu sisira, “Na gekaemo giti kasiaimi, seono ningido ghu-sevu. Kotugo, sifo eni foa buvariraamo, Afa kau mavega amo, kasiaimijo sae arena. Na ava isagha saono neningareva. 26 Sifo aminda, ne dambunanda javoda Afakena benunu sareva.Na jo nemo sonembuse, Afakena be-nunu sae arena. Ne totofo benunusareva amo, nu ningarira. 27 Aindabeká mo: Afa nune, ne dubo bu-raira. Ne na dubo buraeva, a ko-tugo na Afakena ghedo fusena, avane tumonderaeva; aindae sedo, GodAfa ne dubo buraira. 28 Emo gekabekári: na God Afakena ghedo fena,enda eminda vovosuseni. A kotugo,na oroko enda emo dodo, Afakenajovereghe yari dae erena.”

29 Aminge setiri ningido, namanenumokena siseri, “Oroko resesa evia,namane kasama ari da kaugori.Amo, ni kasia dodo geka isagha sesoningido, 30 ni nisuka roera isasambukasama eraesa, ava kasama erera.A evetu genembo nenda kotari jonimokena saoro ningae irise, ne rejouju eraera ava, ni giti kasama eraesa.Ava sedo, namane tumonderera amo,geka bekári: ni God kena ghedofusesi.”

31 Namane aminge setero ningido,Iesu mino namanekena kovionoghaesisira, “Orokoá ne na tumondereva,ai? Givu! 32 Sifo refara buvira orokoemo, ne isasambu oju edo, na dodo

Page 212: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 16:33 209 John 17:14nunda nunda sumbudo, nenda natinati yareva. Sufuse doyovo, na na-suka fetarena. Avata geka bekári:na jo nasuka fetae arena. Namo,Afaghae dabade fetarena. 33Ne na tu-monduse, dubo jama baovo dae sedo,nanda geka emo seteni. Enda eminda,nanda gitofu nemokena fakarago use,bouvu futururoro, ne mema itata-mareva. Avata tumo fainghedo fakinause, ivuga aovo dae sise resena. Evetugenembo fisi da uju use irera, a ko-tugo nenda bajari, ainda fakina ava,nane anakora deteno bejisira,” Iesuaminge sisira.

1717:1-26 Iesu Nunda Ambo Jimbi, A

Kotugo Nunda Natofo Amboda Sirorarira,Aindae Banungusira.

1 Iesu aminge sedo, nu dombuutuda fainghusira. Fainghedo sisira,“Afaé! Sifo buvira. Na nange aono,evetu genembo ninda duro gaetera,aindae resena. Ninda duro namokenafutururaso, evetu genembo nandaduro gaore! Amingururaso, nindaduro ava isagha ijugaono gido sakaisaore! 2 Nangaeda duro gaoro daesedo, ni seteso, na evetu genemboisasambu da bajari edo irena. Naainda bajari rurusena da susu mo:ni evetu genembo namokena futus-esa ava, sonembaono jebuga evovo-dae irari ava baoro dae sedo futus-esi. 3 Jebuga evovodae irari ava barida emboro mo eviri. Afa, ni Godbekári, a ninda Mandi Keriso futus-esa amo, namori. Mave namanekasama arira amo, jebuga evovodaeirari ava, nune tuve barira. 4 Nindasaramana ava use, ninda duro iju-geono evetu genembo gido ghuseri.Na aminguse, ninda saramana etenodadabusira. 5 Afa, orokoé na nindadombuda fetirono, nanda duro, a us-asa sekagonamokenamutaso bari daeresena. Enda jo sirorae iriri, na gitiusasa a duroghae iriana ainda duroava, sekago mutaso bari dae resena.

6 “Evetu genembo endada irero nigido, nenda jokáda evetu genembomendeni ava gategedo namokena fu-tusesi. Muteso budo, ni mavejori, avanane ijugeteno gido, ne kasama useri.Ne nine gategeteso ninda tofo usera,ava budo nandae futusesi. Ne nindaGeka kaifa eraera. 7 Kotugo, orokone kasama erera, rea isambu nandaefutusesa, ainda susu mo nimori. 8 Neava kasama erera da beká mo: gekanamokena futusesa ava, nemokenamuteno ne ruruseri. Na nimokenaghedo fusena, amo geka beká ava nekasama erera. A ni na dirigetesofusena ava, ne tumonderera.

9 “Na oroko nendae sedo be-nunu resena. Na evetu genembomendenidae, jo benunu sae erena.Avata gegenembo nine futusesaeindae, benunu resena. Ne nindatofo ava sedo, benunu resena. 10 Nenanda natofori. A nanda natofo amo,isambu nindari. Kotugo, ninda natofoamo, isambunandari. Anatofo setenaaimi, nene nanda duro ijugaorogido, nandae sakai sarera. 11 Avori,na oroko jovereghe nimokena yaridae erena. Na jo enda emindairae arena. O nemo, doyono endaeminda irarera. Arie, Afa Kakara!Ninda javo namokena futusesa aindafakinaimi, ne kaifa aso dae resena.Kaifa ururaso, ne dabade tatedodubo dabako aeteri. Kau ni nangaetatedo dubo dabako edo irera, dabaaminga ava, ne dabade tatedo dubodabako aeteri. 12 Namane namondeenda eminda dabade irise, ninda javonamokena futusesa ainda fakinaimi,ne kaifa edo ghuseni. Ne, nane kaifaeno, mendeni ne eveva iriari. Avata,ninda Geka jokáda rea resira ava, bekáare dae sedo, genembo dabako jebugaevovodae irari ava kosasaghusira. Omendeni, nane kaifa eono ne evevairiari. 13 Na oroko nimokena yaridae erena. Kotugo na enda emindairise, geka evia nimokena banunguseresena da beká mo: ne ningido nandaivuga itatamuse, nandae ivuga bekáava aoro dae sise resena. 14 Na ninda

Page 213: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 17:15 210 John 18:3geka muteno ne ningido, ruruseri.Budo irero, evetu genembo fisi da ujuuse irera aimi, tuturo edo nangaedanatofo imboe eraera. Kau na ariekoko da emboro ava ighagha edo,ajagha fetirá gheraena aminga ava,ne ari ekoko da emboro ava ighaghaedo, evetu genembo fisi da uju useirera, ainda jokáda ghe buvudo era,ajagha fetedo irera. Ne ajagha ireraaindae sedo, evetu genembo fisi dauju ava use irera aimi, nangaedanatofo amo imboe eraera. 15 Na jo,nine saso endada ghe yaoro dae,benunu sae erena. Avata, erá Ari Ekoda Numamo foa nemo dereure daesise, nine kaifa ururaso eveva irorodae benunu resena. 16Kau na enda dairari ava imboe edo, ajagha feteraenaaminga ava, ne evetu genembo dairari ava imboe edo, ainda jokádaghe buvu fera ajagha fetedo irera.17 Ninda geka bekáimi, nenda dubojoká seghaso, ninda natofo kakara aeveva irore! 18Kau nine na dirigeteso,evetu genembo da jokáda vose fusenaaminga ava, ne dirigeteno evetugenembo da jokáda iseri. 19 Nindageka bekáimi aso, ne ninda natofokakara a eveva aoro dae sedo, natofo nanda dubo joká isambuiminimokena erefutena.

20 “Na jo nemoá nembo kotise, ain-dae benunu sae erena. Evetu gen-embo amboda nenda vironu ningidoaindae, namoá tumondarera ava ko-tise, nendae benunu resena. 21 Afa,nanda benunu mo eviri: nange nedubo dabako aeteri! Kau ni nangaetatedo irera aminga ava, ne namondedabade tataeteri. Nangaeda natofodubo dabako edo iroro gido, evetugenembo endada irise, fisi da uju useirera amo, ni na dirigeteso fusenaava, ne kasama arera. 22 Ni nangaedabade tatedo dubo dabako edo irera.Nangaeda natofo kau daba amingaava use, dubo dabako e gogoghom-baoro dae sedo, na nemokena nindaduro a usasa namokena futusesa ava,nemokena muteno ne ruruseri. 23Nanenda dubo jokáda irari dae, a kotugo

ni nanda dubo jokáda iraso dae sedo,aminguseni. Kotugo, ne dubo dabakoaoro dae resena, ainda beká eni moeviri: na dirigeteso fusena ava, evetugenembo fisi da uju use irera aimi,kasama aeteri. A nangaeda natofo,kau namo dubo buraesa aminga ava,na ne dubo buraena, ava kasama ae-teri.

24 “Afa, ni evetu genembo namo-kena futusesa aindae resena. Na ujuerena amo, na vasa reda irarena, vasadaba aminda, ne namonde dabadeiraeteri. Irise, ne nanda duro a usasaava gosuse iroro dae, uju erena. Duroa usasa amo, ni enda jo ae irise aindagitida, na dubo ruruse namokena fu-tusesa, ava gosuse iroro dae uju erena.

25 “Arie, Afa Eveva Ari Kato! Evetugenembo endada irise, fisi da uju useirera amo, ne ni jo kasama ae er-aera. Avata na ni kasama erena. A nina dirigeteso fusena ava, gegenemboemo ne kasama erera. 26 Ni na duboburaesa, ainda dubo bari nemokenairare dae, a na nenda dubo jokádairari dae sedo, na, nimavejori, ava iju-geono gido kasama edo ghuseri, a kaudaba aminga ava, ijugururono gidokasama edo gharera,” Iesu amingebenunu sisira.

1818:1-11 Iesu Sanduduseri.(Matthew 26:47-56; Mark 14:43-50;

Luke 22:47-53)1 Aminge benunu setiri dadabetiri,

Iesu namane unumbe budo era,uvu javo Kidron sembiseri. Reighiaminda ika vuji bambari dae sedo,vare govetero irei. Namane amindabuvudo era, vareda teteruseri.2Namanenda genembo eni javo Judas,Iesu aito usira amo, numbaragoreighiá kasama usira. Ainda beká mo:Iesu nu namonde dabade, amindaya totorugedo ghuseri. 3 Aindaesedo, Judas isoro kakato mendenibudo, vare daba aminda iseri. Fristi+da kokotofu a Moses da Geka kaifakakato+ barago, God da Kambo+ kaifakakato mendeni dirigetero, ne isoro

Page 214: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 18:4 211 John 18:20kakatode dabade, Judas nune budofusira. Ne nanefa, arivo, ambí, agoroba ava budo fera buvurutuseri.4Reanumokena sirorarira ava kasamaedo, Iesu dombui isoro embokenaira fetedo ategi usira, “Ne mavejoákakova erevu?” 5 Aminge setiri,ne siseri, “Iesu Nasareth embo, avakakova erera,” setero, nu sisira,“Amo namori,” sisira. Judas aito arikato amo, gitofude dabade fetirero,Iesu aminge sisira. 6 “Namori,” siri,amboi era du fafasuseri. 7 Etero,Iesu sekago ategi usira, “Ne mavejoákakova erevu?” setiri, ne siseri,“Iesu Nasareth embo ava kakovaerera.” 8 Setero, nu sekago sisira, “Naseteno ningeva, amo namori! Namokakova areva amo, na evirere. Nandamendeni eminda irera amo, dovuyaore!” aminge sisira. 9 (Nu amingesisira da beká mo: nu giti sisiraava, beká are dae sedo sisira, amoeviri: “Afa, ni gegenembo namokenafutusesa amo, kaifa eno eveva irera.”)

10 Simon Peter kaiya irisiraaimi budo, fristi+ da giti jigharida saramana kato ainda dengorogimandukena ava, de gafugetiridudurusira. Saramana kato aindajavo mo, Malchus ri. 11 Etiri, IesuPeter kena sisira, “Erá amingeose!Ninda kaiya nunda voruda vendi!Mema da agha Afa namokenaerefutira amo, erá na doyariá koteose!Amo, na mindarena,” sisira.

18:12-14 Iesu Budo Era, Annas DaDombuda Fitero Fefetusira.

12 Aminge setiri dadabetiri, isorokakato nenda giti jigharide, a God daKambo+ kaifa kakatode dabade Iesusandi bundiseri. 13 Bundedo, giti moAnnas kena budo iseri. Annas resenaemo nu, Caiaphas ghaeko amindafristi+ da giti jighari edo ireira aindaatovori. 14 Caiaphas nu giti, Iesudaoro ambare dae kotise, Jusi emboda babojegarikena sisira, “Genembo

eni natofo digari einda bouvu fum-bari dae sedo ambarira amo, evevari.O natofo isambu ambarera amo, ekobekári,” Caiaphas aminge sisira.

18:15-18 Peter Nu Iesu Ighagha Usira.(Matthew 26:69-70; Mark 14:66-68;

Luke 22:55-57)15 Simon Peter, nu Iesu da dore-

vare eni* ainghae dabade Iesu da am-boda iseri. Fristi+ da giti jighari aIesu da dorevare resena emo, nen-gae minonde minonde kasama edoiriari. Ava sedo, nu Iesu de dabadeira, fristi+ da giti jighari ainda kambodendegu, furu dighi birurughusera,aminda teterusira.

16 Avata Peter nu isaghakena fe-fetusira. Fetiriri, Iesu da dorevareá,jovereghedo ira buvudo, gagara gurokaifa edo ghusira, aikena geka sisira.Fristi+ da giti jighari nu kasamausira. Ava sedo, gagara aikena setiriningiri, nu Peter unumbedo, nengaeteteruseri. 17 Teretero, gagara gurokaifa edo ghusira aimi, eredo ategiusira, “Se ningone! Ni Iesu da ambojimbi eniri, ai?” aminge sisira. Setiri,Peter sisira, “Tefo.”

18 Sifo aminda yaura itatamuseaindae, saramana kakato a isorokakato ne atomo budo fera, aimiavaraka usiseri. Usedo, ungoata mesise aminda fetirero, Peternumbarago nemokena ira buvudo,nemonde dabade avaraka avisefefetuseri.

18:19-24 Fristi+ Da Giti Jighari IesuKena Ategi Usira.

(Matthew 26:59-66; Mark 14:55-64;Luke 22:66-71)

19 Avori, fristi+ da giti jighari nu,Iesu da ambo jimbi a nunda ijugaaindae sedo ategi usira. 20 Etiri, Iesumino numokena sisira, “Na geka enijo kivo aeri. Na sifo ghousa isaghadavironu sedo ghuseni. Na evovodaenamonde Jusi embo da totorugarivasa aminda vironu sedo ghuseni,

* 18:15: John nu geka “...Iesu da dorevare eni...fristi da giti jighari...nengae minonde minonde kasama edoiriari,” evia gefusira amo, Baiboro (Bible) kasama kakato erekotera, John nu tofo mandi numoá ijuguse,geka evia gefusira.

Page 215: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 18:21 212 John 18:37dengoro indari kamboda a God daKambo+ aminda. 21 Ava sedo, redaenamokena ategi eresi? Evetu gen-embo nanda geka niningusera, nemo-kena ategi aetesi. Na rea sisena ava,nene kasama erera.” 22Aminge setiri,kaifa kato eni aminda fetirisira aimi,eredo Iesu sovoda megha edo emingesisira, “Ni fristi+ da giti jigharikena joaminge sae aresa.” 23 Setiri, Iesu mi-nonda sisira, “Na geka eko rea setenoningeva ava, osa saovo evetu gen-embo isambu ningarera. O na gekaeko eni jo sae ava, ni redae na ere-doresi?” 24 Aminge setiri, Annas nu,Iesu bundisera ava, seini (chains) jovujae, ainghae dirigetiri budo, fristi+da giti jighari Caiaphas aikena iseri.

18:25-27 Peter Sekago Iesu IghaghaUsira.

(Matthew 26:71-75; Mark 14:69-72;Luke 22:58-62)

25 Peter nu kau daba ava ungoata mesise avaraka dengesida fetiriri,mendeni numokena ategi useri, “Seningore! Ni genembo oinda eniri,ai?” aminge setero, Peter ighaghause sisira, “Tefo, na jo nunda eniiraeri.” 26 Setiri, fristi+ da giti jigharida saramana kato enii eredo, Peterkena ategi usira, “Ni genembo aing-hae vare jokáda geni, ai?” Genemboategi usira, nu saramana kato da den-goro gafugusira, ainda nano namendieniri. 27 Nu aminge ategi etiri, Petersekago, “Tefo,” sisira. Aminge siri,kokora sifo karigusira.

18:28-38 Iesu Rome Embo Da KotofuEni Javo Pilate, Ainda Dombuda Fete KotoUsira.

(Matthew 27:1-2, 11-14; Mark 15:1-5;Luke 23:1-5)

28 Ainda amboda, ne Iesu budoCaiaphas da kamboda ghedo era,Rome embo eni Frovensi Judia kaifaedo ghusira, ainda kambo tomanakoaminda buvurutuseri. Amo, ataeghaebeká useri. Jarige Yari da Kirumo+nange mindaetera ava kotise, Jusiembodababojegari ne kotofu da kam-boda jo teraeri. Ainda beká mo: erá

gitofu da kamboda teteruse bebetaeore dae sedo, ne oju useri. Bebetaarera amo, ne kirumo jo mindae ar-era. 29Ava sedo, kotofu javo Pilatemo,nu kamboda ghe fira buvudo nemo-kena ategi usira, “Sevu ningone! Nudara rea usira aindae, budo refevu?”30 Setiri, ne mino numokena siseri,“Redae ategi eresi? Nu ari eko eni joae aetira amo, namane nimokena jobu furae aeteri.” 31 Aminge setero,Pilate nemokena sisira, “Avori, gen-embo emo, ne totofo budo, nendaAgho Dari aminda rea resira ava ko-tise, koto areva,” aminge sisira. Se-tiri, Jusi embo da babojegari ne siseri,“Namane koto use, bouvu mendenimendeni ava muturaera. Avata gen-embo daoro ambari mo, jo doyaso na-mane kikiako ae eraera. Amo nisukaeraesa,” aminge siseri. 32 (Ne amingesisera da beká mo: Iesu nu, nangeambaetira ava, tofo mandi ijugusira.Ainda beká sirorare dae sedo, Godsetiri, ne geka ovia siseri.)

33 Pilate nu jovereghe ira nundakamboda teredo, Iesu setiri fira bu-viri, numokena sisira, “Se ningone!Ni Jusi embo da kiniri, ai tefo?”34 Setiri, Iesu sisira, “Amo, nisukaninda kotariimi ategi eresa? O evetugenembo mendeniimi setero ningidoategi eresa, ai?” 35 Setiri, Pilatesisira, “Na jo Jusi embo da eni iraeri.Na reda ghe kasama use sareni?Avata ninda natofo nenda fristi+ dakokotofude dabade, ni budo ojigherananda ungoda fiteri. Ava sedo, seningone! Ninda dara rejodae budoojeri?” 36 Aminge setiri, Iesu sisira,“Reighi nane kaifa eraena amo, joenda eminda iraeri. A nanda natofojo budo eminda kaifa ae arena. Nandareighi eminda iraetira amo, nandanatofo nandae sedo isoro aeteri. Erána budo, Jusi embo da babojegariainda ungoda fiteose dae sedo, neisoro aeteri. Avata nanda reighi joeminda iraeri,” 37 Aminge setiri, Pi-late nu aindae ategi usira, “ ‘Nindareighi,’ ava teria futo resesa, a gido, nikini (king) eniri tano?” aminge sisira.

Page 216: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 18:38 213 John 19:13Setiri, Iesu mino numokena sisira,“Ava nine resesare. Na geka beká a aribeká ijugari dae sedo, vose fena endaeminda siroruseni. Evetu genembomave, ari beká a geka beká da ambodaamboda eraera amo, nanda natofomo nemori.” 38 Aminge setiri, Pilatesisira, “Ari beká a geka beká resesaamo, rejori?” aminge sisira.

18:39-19:16 Iesu Arafa Dari Dae Siseri.(Matthew 27:15-31; Mark 15:6-20;

Luke 23:13-25)Aminge sedo, Pilate jovereghedo

ira, Jusi embo da babojegarikena bu-vudo sisira, “Nunda dara eni na jotambaeri. Saono dibura ari o saonodaoro ambari da beká eni jo tambaeri.39 Avori, kote givu! Nenda kiki mo:na ghaeko evia inono Jarige Yari daKirumo+ da sifo aminda, na diburaembo eni doyeono buvu ya gheraira.Ava sedo, nenda uju mo rejori? Nasaono, Jusi embo nenda kini (king)ava foa isaghada buvare, ai? Sevuningone!” 40Aminge setiri, ne isambukoko sise mino eminge siseri, “Tefo,nu jo mutae aresa. Namane mo,Barabbas ava uju erera.” (GenemboBarabbas sisera amo, nu tafasara katoeniri.)

191 Aminge setero, Pilate Iesu budo

setiri, nunda isoro kakato ne asiava, nenda ambídae budo aimi, Iesudoruseri. 2 Etero dadabetiri, isorokakato asi titifaghae ava bu kefuedo, kini (king) da kekesa avavagauseri. Amingedo, bu Iesu da jirodaasugedo, embo unju tamo ghousagoava budo nunda tamonda asuguseri.3Asugedo, ne totorugedo numoá derejise eminge sedo ghuseri, “Orokaiva!Jusi embo da kini buviro! Orokaiva!”aminge sedo ghuseri. Aminge sise,nunda sovoda megha edo ghuseri.

4 Amingero, Pilate sekagojovereghedo ira, natofokena buvudosisira, “Givu! Nunda dara eni jotambae eteni. Ava kasama aovo daesedo, saono sekago foa buvarira.”5Aindae Iesu sekago ira buvurutusira.

Kekesa, asi titifaghaeimi kefu useraa, embo unju tamo ava asugedo,ainghae fira nemokena buviri, Pilatesisira, “Givu! Genembo evirere!”6 Setiri, fristi+ da kokotofu a God daKambo+ kaifa kakato ne Iesu gido,dabade koko sise siseri, “Arafa dege!Arafa dege!” setero, Pilate minosisira, “Avori, nene budo arafa devuambare! O namo, nunda dara eni jotambaeri.”

7 Aminge setiri, Jusi embo da babo-jegari, ne minonda siseri, “Nama-nenda Agho Dari resira amo, nu am-barira. Ainda beká mo: nu tofomandi, ‘Na God da Mandiri,’ sedoghusira.” 8 Ne aminge sero ningido,Pilate nu oju beká ava usira. Nugiti itako oju usira. O amboda, avaningido, nu oju beká ava usira. 9 Edo,nu sekago jovereghedo Iesu budoira, nunda kamboda teredo Iesu kenaategi usira, “Se ningone! Ni redaghe fusesi?” setiri, Iesu mino enijo sae usira. 10 Etiri, Pilate numo-kena sisira, “Namokena geka eni josae aresa? Kote gi! Nimo arafadari da fakina namokena irira. Ko-tugo, nimo doyono ya buvari da fak-ina barago, namokena irira,” amingesisira. 11 Setiri, Iesu mino numokenasisira, “Setesa ainda fakina ava, Godnimokena futusira. Jo mutae aetiraamo, ni jo bu jighirae aetesi. Ava sedo,genembo mave na ninda ungoda fi-tira, ainda ari eko mo, mindafugori.Nine saso ambarena ainda dara ava, jonunda amingo iraeri.”

12 Aminge setiri ningido, Pilate nujovereghe ira buvudo, nu Iesu doyariyare dae sedo, emboro tava usira.Avata Jusi embo da babojegari ne mi-nonda koko sedo siseri, “Iesu doy-aso yarira amo, ni jo ninda natofoRome embo da kotofuko ainda ko-mana iraeri. Ai resira amo: mave nukini (king) ariá sarira amo, nu inono,ninda natofo Rome embo da kotofukoainda fakina ava ighagha use sarira.Aminguse numo, ne Rome embo dagitofu da kaugo arira,” aminge sis-eri. 13 Aminge setero ningido, Pi-

Page 217: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 19:14 214 John 19:27late sekago setiri Iesu fira buviri, Pi-late nu natofo ijujari da avo anumbaaminda anumbusira. Anumbusirada vasa amo, Jusi embo da gekaimi,‘Gabata’ sedo ghuseri. O namondedagekaimi ‘Ofotighi Ghamanai Esimbu-guseri’, aminge saeteri. 14 Isongairi, Pilate ira aminda anumbusira.Sifo amo, Jusi embo nenda kirumojavo Jarige Yari da Kirumo+, ain-dae simbugeraera. Pilate anumbedo,Jusi embo da babojegarikena sisira,“Nenda kini (king) evirere.” 15 Setiri,ne minonda koko sise siseri, “Degeambare! Dege ambare! Arafa degeambare!” setero, Pilate ategi usira,“Nenda kini ava arafa daono ambaredae reseva, ai?” Aminge setiri, fristi+da kokotofu siseri, “Eminda nama-nenda kini eni tefori. Dabako iriraamo, Rome embo da kotofuko ava,nu namanenda kiniri. Eni tefori.”16 Aminge setero, Pilate nu Iesu arafadaoro ambare dae sedo, nenda un-goda fifitusira.

19:17-27 Iesu Arafa Doruseri.(Matthew 27:32-44; Mark 15:21-32;

Luke 23:26-43)17 Etiri, ne setero Iesu nunda ko-

rosi tofo fumbiri, budo iseri. Era,vasa eninda buvurutuseri. Vasa amoJusi embo da gekaimi javo ‘Golgota’seraera. O namondeda geka mo,‘Ambari Embo da Jiro Aghati’ ser-aera. 18 Aminda buvudo, Iesu arafadedo, gegenembo etoto naká ábaragosovenisoveni arafa detero, nemondedabade fefetuseri. 19 Aminguseraainda amboda, Pilate geka emingegembudo setiri, budo era Iesu da ko-rosida doruseri:“Emo Nasareth embo genembo Iesu,

Jusi embo da kiniri,”aminge gefusira. 20 Ainda geka ava,Jusi embo digari aimi ne tegutuseri.Ainda beká mo: vasa aminda ghe yaJerusalem buvari jo soka iraeri. Gekaamo, Jusi embo da gekaimi, Romeembo da gekaimi a, Greek embo da

gekaimi gefuseri. 21 Jusi embo digariigeka ava tegutero gido, Jusi embo dafristi+ da kokotofu era Pilate kena sis-eri, “ ‘Nu Jusi embo da kiniri,’ ava eráseose! ‘Nu tofo Jusi embo da kiniri,sisira,’ ava gembu!” 22Aminge setero,Pilate mino sisira, “Tefo! Na rea gem-bena, a gembeni! Ava irarira!”

23 Isoro kakato ne Iesu arafa dedoainda amboda, nunda embo boka avabudo soro edo, diti isambu avonondenaká fugutuseri. Fugedo, ne ditiava inono daba daba ruruseri, neavononde naká ava sedo. Nundatamo asugari ghousa barago ruruseri.Tamo asugari amo, jo avagaya iraeri.24 Ágido, isoro kakato ne tofo tofo senininguseri, “Namonde jo jighi tor-erae arera. Namonde mave kikindorogae barira amo, tamo asugari evianune barira,” Amingusera da bekámo: God da geka rea aindae sisira ava,beká are dae sedo aminguseri. God daGeka sisira, amo eviri:“Nanda embo boka, tofo tofo soro

edo ruruseri. A nanda tamoasugari ghousa ava bari daesedo, kikindoro garuseri,”

God da Geka anakora aminge sisira,aindae isoro kakato ne aminguseri.

25 Amingero, Iesu da korosidengesida, evevetu mendeni fetiris-eri. Evevetu fetirisera amo, Iesunoi nunda gagarakoghae, noi danunombo eni, amo Clopas noaroMary, kotugo Iesu noi da nunomboeni, amo Magdara embo evetu javoMary ri. 26 Iesu namanenda genemboeni dubo budo ghusira* aimi, Iesu danoighae dabade fetirero gido, Iesunoikena eminge sisira, “Aya, nindamandi avarere.” 27 Aminge sedo,kotugo jovereghe nunda ambo jimbiaikena sisira, “Ninda nei avarere.”Aminge setiri, nunda ambo jimbiáeredo Iesu da noi budo kamboda isira.Sifo aminda nu tuturo edo, nundakamboda kaifa edo ghusira.

* 19:26: John nu geka “...namanenda genembo eni dubo budo ghusira...” evia gefusira amo, Baiboro (Bible)kasama kakato erekotera, John nu tofo mandi numoá ijuguse, geka evia gefusira.

Page 218: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 19:28 215 John 20:219:28-30 Iesu Ambududurusira.(Matthew 27:45-56; Mark 15:33-41;

Luke 23:44-49)28 Ari rea nune aetira amo, etiri

inono usira ava, Iesu kasama usira.Kasama edo, God da Geka eni rearesira, ava beká are dae sedo, Iesueminge sisira, “Na dubo sagherira.”29 Setiri, vaini (wine) dokegha aghadaaveregetero fasirisira ava, ika enijavo hisofi seraera, ainda fatu avabudo, roera eni sofeya avavaga buaminda vakimbedo, aimi fati budo,nunda békada fifituseri. 30 Fitero,vaini (wine) ava mindido, Iesu, “In-ono etira!” sisira. Aminge sedo,nu tumo darido, ghamo asegari dotu-tusira.

19:31-37 Iesu Da Reimada Gae Basis-eri.

31 Ainda amboda, Jusi embo dababojegari Pilate kena era ategi useri,nu ‘avori’ sari ningido, ne Iesu atafasara kakato da ata de jojoregaorototoi amboro, korosida ava bari daesedo, ategi useri. Ne aminge benunusisera da beká mo: sifo aminda Jusiembo nenda Jarige Yari Da Kirumo+aindae simbugeraera. Ava sedo, sifoatarira amo, Jangutari da Sifo kakarabekári. Sifo aminda, tamo korosidairari ava, jo uju aeri. 32 Aindae, Pi-late ‘avori’ setiri, isoro kakato era,tafasara kakato Iesu de dabade arafadorusera, ainda ata de jojoreguseri.33 De jojoregetero dadabetiri, feraIesu kena buvurutusera amo, Iesuanakora ambiri gido, nunda ata jode jorae useri. 34 Numo, isoro katoeniimi eredo nunda gorobai Iesu dareimada gae basetiri, uvu ororoghaebaingoro edo vovosusira. 35 (Nanegosusena, evia tumondaovo dae sedo,resena. Na kasama erena. Naneresena emo, geka bekári.) 36 God daGeka rea resira ava, beká are dae sedoaminguseri. Amo eviri:“Nunda etu eni jo de jorae arera.”37 A vasa eninda resira:“Genembo nene gae basisera ava,

fuge garera,”God da Geka aminge resira.

19:38-42 Iesu Da Tamo Budo Era Fu-ruguseri.

(Matthew 27:57-61; Mark 15:42-47;Luke 23:50-56)

38 Ainda amboda, Arimatia embogenembo javo Joseph, ira Pilate kenabuvudo ategi usira, nu ‘avori’ sariningido, Iesu da tamo bu ya furugaridae sedo. (Numo Iesu da dorevareeniri. Avata Jusi embo da baboje-gari aindae oju use, nu tofo kivo edoghusira.) Benunu setiri, Pilate ‘avori’setiri, nu ira Iesu da tamo budo isira.39 Genembo eni javo Nicodemus, gitibeká tumba eninda Iesu gari dae isiraaimi, fiyogha etoto naká baingoro edobudo isira, eninda javomoor (myrrh),a eninda javo aros (aloes), ava dabadetate budo isira. Amo, 40 kiro (kilos)avavaga budo, nu Joseph da karonaedo, nengae iseri. 40 Nengae Iesu datamo budo, fiyogha aimi nunda tamodavuse, embo foyago budo nundatamo doghuseri. Jusi embo ne am-bari embo da tamo furugari dae sedonange simbugeraera, ainda ari avanene useri. 41 Iesu arafa doruseraaminda, vare irei. Vare jokáda, ofofoseka beku da kaugo ava, anakora fanaifuda basetero irei. Aminda ambariembo eni, giti jo fitaeri. 42 Sifoamo, Jusi embo nenda Jarige Yari DaKirumo+ dae simbugeraera; a gido,Joseph nengae Nicodemus ghae, Iesuda tamo aminda furuguseri, vasa utu-ako ava sedo.

2020:1-10 Iesu Ambarida Ghe Jebuge

Erorusira Ava Bunise, Nunda KokomanaMendeni Aimi, Ofofoda Era VasaVanembo Gosuseri.

(Matthew 28:1-8; Mark 16:1-8; Luke24:1-12)

1 Fura Tomanako sifo jo atae iriri,Magdara embo evetu Mary setenaaimi, eredo ofofoda ira, ghamanaafufetero afigedo iriri gosusira.2 Gido, jovereghe sumbu fira, Iesuda ambo jimbi mavejoá nu dubo

Page 219: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 20:3 216 John 20:22budo ghusira,* nengae Simon Peterghaekena buvudo sisira, “Bajari datamo ofofo jokáda ava budo aera.Budo aera reda fitera ava, namaneerebunera,” sisira.

3 Setiri, Iesu da ambo jimbi setena,nengae Peter ghae dabade eredo ofo-foda iseri. 4 Nengae etoto nakásumbudo era, Iesu da ambo jimbisetena, nu Peter darigedo giti ofo-foda buvurutusira. 5 Buvudo, ofofobékada fete ghounghedo, embo foy-ago avanembo fasiriri gosusira. Avatanu jo ya teraeri. 6 Amingiri, Pe-ter nunda amboda fira, nu darigedoira jokáda teterusira. Teredo, embonunda tamo doghusera, a kotugo enigifua doghusera, avanembo fafasirerogosusira. 7Gifua doghari resena emo,jo embo giti setena ainghae dabadetate fasiraeri. Amo, nu ruvedo ajaghafasiriri gosusira. 8 Gosiri ainda am-boda, Iesu da ambo jimbi setena aimi,ira teterusira. Tere ava gido, nu tu-mondusira. 9 (Avata Iesu, ambaridaghe eraetira ava, God da Geka iju-gusira amo, nengae Peter ghae da jiromunjuda jo terae irei.) 10 Gero dad-abetiri, nengae Peter ghae jovereghenatida iseri.

20:11-18 Iesu Isagha Etiri, MagdaraEmbo Evetu Mary, Nu Gosusira.

(Matthew 28:9-10; Mark 16:9-11)11Marynu isaghada fete sorara use,

ghounghedo ofofo jokáda gosusira.12 Fuge gosusira amo, aneya etotonaká embo foyago asugedo, amindaanumbirero gosusira. Iesu da tamoreda fasusira aminda, eni gifuakena,a eni atakena anumbirero gosusira.13 Nu nemoá gosiri, ne ategi useri,“Evetu, ni redae sorara eresi?” setero,numino nemokena sisira, “Nanda Ba-jari budo aera. Avata vasa reda fiteraava, na erebunena.”

14 Aminge sise jovereghusira amo,gukakena Iesu fetiriri gosusira avatanu bunisira. 15Buniri, Iesu numokenaategi usira, “Evetu, ni redae sorara

eresi? Ni mavejo ava kakova eresi?”Aminge setiri, nunda kotari mo, nuvare kaifa katova sedo, numokenaeminge sisira, “Kaifa kato, ni Iesu datamo bu ya reda fitaresa amo, vasaásaso ningido, na ya baone!”

16 Aminge setiri, Iesu numokenasisira, “Mary!” Setiri ningido,numokena jovereghedo, Jusi emboda gekaimi, “Rabonai!” sisira. (Aindatuka mo, namondeda gekaimi, ‘IjugaKato!’ seraera.) 17 Setiri, Iesunumokena eminge sisira, “Erá nandatamo jigheose! Ainda beká mo: naAfakena jo ya buvae irena. Nu, niyasi! Nanda nano namendikenabuvudo eminge se ningore, ‘Najovereghe yari dae erena, nanda Afa,a nenda Afakena, nanda God, a nendaGod kena,’ aminge se nanda ambojimbi ningore!” 18 Aminge setiriningido,Mary jovereghe ira, nu Bajarinange gosusira, a nunda geka avanamanekena setiri nininguseri.

20:19-23 Iesu Nunda Ambo JimbikenaIsagha Etiri Gosuseri.

(Matthew 28:16-20; Mark 16:14-18;Luke 24:36-49)

19 Fura Tomanako daba amindatumba jiriri, namane Iesu da ambojimbi totorugedo, guro boragai gago-juseri. Ainda beká mo: namaneJusi embo da babojegaridae oju useri.Namane totorugedo aminda dabadeedo irero, Iesu fira namanenda jokádaisagha e fetedo sisira, “Ireva. Eráoju eove! Dubo jama nemokenairare!” 20 Aminge sedo, nunda ungotautai dorusera, a nunda reimadagorobai gae basisera da buvá ava,ijugetiri namane gosuseri. Namanenu gido, ivuga beká ava useri. 21Aindaamboda, Iesu sekago namanekenaeminge sisira, “Erá oju eove! Dubojama nemokena irare! Kau nanda Afanamo dirigetiri fusena aminga ava, nane dirigaono yareva.” 22Aminge sedo,nu fira namanekena nunda ghamo

* 20:2: John nu geka “...Iesu da ambo jimbi nu dubo budo ghusira...” evia gefusira amo, Baiboro (Bible)kasama kakato erekotera, John nu tofo mandi numoá ijuguse, geka evia gefusira.

Page 220: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 20:23 217 John 21:6asegedo eminge sisira, “Asisi Kakarabuvu! 23 Ne endada irise, evetu gen-emboda ari ekoko kote doyareva amo,God Afa utuda irise, evetu genembodaba ainda ari ekoko kote doyarira. Oevetu genembo mendeni da ari ekokojo kote doyae areva amo, God Afabarago, evetu genembodaba ainda ariekoko, jo kote doyae arira,” amingesisira.

20:24-29 Thomas Kau Emingedo, Ba-jari Tumondusira.

24 Namane Iesu da ambo jimbi 12ava iriara amo, namanenda genemboeni, javo Thomas ri. (Nunda javoRome embo da gekaimi, Didymus ser-aera. Ainda tuka mo: takegha siro-rariri.) Thomas mo, Iesu fira na-manekena buvudo isagha usira aindasifoda, nu jo aminda iraeri. 25 Avasedo, namane numokena siseri, “Ba-jari namanekena isagha etiri gosumu-tari.” Setero, Thomas sisira, “Tautanunda ungoda dorusera da buvá, anunda reimada gae basisera da buváava, nanda ungoi jighi gae arena amo,na jo tumondae arena,” aminge sisira.

26 Fura eni dadabetiri, namaneThomas de dabade sekago kambodatotorugedo, guro boragaimi gago-juseri. Avata Iesu sekago fira, nama-nenda jokáda isagha etiri gero emingesisira, “Ireva. Erá oju eove! Dubo jamanemokena irare!” 27 Aminge sedo,Thomas kena sisira, “Ninda ungosirege vivisedo itatame gi! Nandaungo evirere! A kotugo ninda ungo,sekago sirege nanda reimada jighigi! Erá buneose! Na tumondaso daeresena.” 28 Aminge setiri, Thomasmino sisira, “Arie, nanda Bajari! Arie,nanda God! Na oroko ava tumon-derena.” 29 Setiri, Iesu numokenasisira, “Ni gosuse aindae tumon-deresa. Avata, mave na jo gae irise,tumondarira amo, nu ivuga beká avaarira,” aminge sisira.

20:30-31 John Buku Evia Gefusira DaBeká Mo, Eviri.

30 Iesu ari mendeni mendeni atano mendeni mendeni eari gido,namane dudukughedo ghusera amo,jo isambu buku einda jokáda gem-baeri. 31 O, buku einda jokáda gekarea gembena, ainda susu mo: neIesu tumondaovo dae sedo gembeni.God Genembo eni mutari furare daesisira amo, numori. Ava tumondaovodae sedo gembeni. A kotugo, nuGod da Mandi beká ava tumonduse,nunda javoda jebuga evovodae irariava, baovo dae sedo gembeni.

2121:1-14 Iesu Nunda Ambo Jimbi 7

Aikena Isagha Etiri Gosuseri.1 Ainda amboda, Iesu namanekena

sekago uvu da teria irira, javoTaibirias (o mokogo mo, namondeuvu da teria javo Galilee seraera),aminda isagha etiri gosuseri. Amo,emingusira. 2 Simon Peter, Thomas(o Didymus seraera), Nathanael(amo reighi Keina, Frovensi Galileeaminda irira, ainda genembo eniri),Zebedee da sasingu etoto naká (Amonamane koroghaeri.), namanendakokomana etoto ainde dabade iriari.3 Simon Peter eredo eminge sisira,“Na vose ya oka bambarena.” Amingesetiri, namane isambu siseri, “Avori,namonde isambu yaore!” Amingesedo, namane vosera ghakada+vosedo, voto fugutero sifo atutusiraava, eniko jo baeri. 4 Sifo atutiri,Iesu fira uvu da teria ainda betudafefetusira. Avata namane nu buniseri.5 Aminda fetirise, eminge sisira,“Gigimasa, ne oka eni bevu?” amingesetiri, namane siseri, “Tefo, eniko jobaeri!”

6 Aminge setero, nu namanekenasisira, “Nenda voto voyuva giman-dukena fugevu vosari oka baridobaove!” aminge setiri, namane baridooka digariá jokáda edo, jumbari

* 21:7: John nu geka “...Iesu nunda ambo jimbi dubo budo ghusira...” evia gefusira amo, Baiboro (Bible)kasama kakato erekotera, John nu tofo mandi numoá ijuguse, geka evia gefusira.

Page 221: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 21:7 218 John 21:21buniseri. 7Amingusera ava gi kasamaedo, Iesu nunda ambo jimbi dubobudo ghusira* aimi, Peter kena sisira,“Omo Bajariri!” setiri ningido, Peternunda tamo asugari ava asugedo, Iesukena yari dae sedo, uvuda jorughevosedo numokena isira. (Nundatamo asugari bu asugusira setenaainda beká mo: nu oka bambari daesedo, nunda tamo asugari kosughefitiri irisira, ava bu asugusira.)8 Namane mendeni voyuva jumbuvitéra ghonesada vivituseri. Namanejo soka iraeri, betuda ghedo 100mita (metres) aminga ava viteraghonesada vivituseri. 9 Namaneghaka+ darido, vivituse gosuseraamo, Iesu nu farava dengesida fitido,avaraka usedo oka ingutiri gosuseri.10 Gosero, Iesu namanekena sisira,“Oka bambeva ava, mendeni budofuvu!”

11 Aminge setiri, Simon Peterjovereghe vosira ghakada+ vitido,sonembedo voyuva jumbu viti feraghonesada ifarata useri. Aindajokáda, oka babai a digari ambariá,isambu 153 ava bariseri. Oka digari,avata voyuva jo bejaeri. 12 Iesunamanekena sisira, “Fuvu, bayaumindove!” aminge setiri, namaneoju use, nu mavejori, ava jo seningae useri. Ainda beká mo:namane kasama useri, nu namanendaBajariri. 13 Iesu ira, farava ava budonamanekena ghasisira. Kotugo okabudo, ari daba ava usira.

14 Iesu giti ambarida ghe jebugeerorusira, ainda amboda umbu etotonaká fira namanekena isagha etiri go-suseri. O sifo aminda amingusira,ainde dabade fira umbu etodaba nakáusira.

21:15-23 Iesu Peter Nengae JohnGhaekena Geka Evia Sisira.

15 Namane bayau mindero dad-abetiri ainda amboda, Iesu SimonPeter kena sisira, “Simon, John da

mandi, nimokena resena. Ni nadubo bu gogoghomberaesa, ai, roeraa evetu genembo evia dubo buraesa?”aminge setiri, Simon numokena mi-nonda sisira, “Ai, Bajari, redae resesi?Na ni dubo buraena amo, ni kasamaeresa.” aminge setiri, Iesu sisira,“Nanda sifi (sheep) da mandi sasinguava, kaifa aso dae resena.” 16 Amingesedo, sekago ategi usira, “Simon, nina dubo buraesa, ai?” aminge setiri,Simon sisira, “Ai, Bajari, redae re-sesi? Ni dubo buraena amo, ni kasamaeresa.” aminge sisira. Setiri, Iesunumokena sisira, “Nanda sifi ava kaifaaso dae resena.” 17 Aminge sedo, gitiumbu etoto naká sisira amo, sekagokau daba ava ategi usira, “Simon, nina dubo buraesa, ai?” sekago amingesisira. Setiri, umbu isambu etodabanaká kau daba ava ategi usira, ain-dae Peter dubo mema use sisira, “Ba-jari, ni roera isasambu kasama eraesa.Na ni dubo buraena amo, ni kasamaeresa.”

Aminge setiri, Iesu numokenasisira, “Nanda sifi ava kaifa asodae resena. 18 Na nimokena gekabeká resena. Ni giti gimasada iriasaamo, ni eredo gogho edo, reda yarikotedo ghusesa amo, aminda yafoa ghedo ghusesi. O ni embakoaresa amo, evetu genembo mendeninimokena foa buvoro, ni ungosiregaso bundedo, vasa ni imboearesa aminda, bu yarera.” 19 (Iesuaminge sise, Peter nu nange nangeambududuruse, God da javo jigharierarira, ava ijugusira.) Ainda amboda,Iesu Peter kena sisira, “Nandaamboda amboda fu!”

20 Setiri, Peter jovereghedo, fugegukakena gosusira amo, Iesu daambo jimbi eni Iesu nune dubo budoghusira,† a kotugo mave bayau risebaghedo ira, Iesu kena nu mave aitoarira aindae ategi usira, ava gosusira.21 Peter fuge nu gido, eminge sisira,“Bajari, seteso ningeni. Kotugo,

† 21:20: John nu geka “...Iesu nunda ambo jimbi eni Iesu nune dubo budo ghusira...” evia gefusira amo,Baiboro (Bible) kasama kakato erekotera, John nu tofo mandi numoá ijuguse, geka evia gefusira.

Page 222: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

John 21:22 219 John 21:25genembo emo nange ambari?”22 Aminge setiri, Iesu numokenasisira, “Amo erá koteose! Nane saonoirari, na jovereghe furarena amo,nanda sariri. Jo ninda iraeri. Nitaká nanda amboda amboda furasodae resena.” 23 Iesu aminge sisira,ainda bino ava ivegedo isira, nundadorevarekena. Amo, genemboá joambae aetira ava tumonduseri. Avatakotugo, “Nu jo ambae irarira,” avaIesu jo saeri. Iesu eminge sisira, “Amoerá koteose! Nane saono irari, najovereghe furarena amo, nanda sariri.Jo ninda iraeri,” Iesu Peter kena gekaaminge sisira.

21:24-25 Geka Da Tano Eviri.24 Avori, geka Iesu Peter kena sisira

amo, nandae sise sisira. Nane gekasise eregefena emo, namane kasamaerera, geka bekári.

25 Avori, Iesu tano a ari mendenimendeni usira amo, na jo gembaeri.O namonde nunda ari ava isasambugembaetera amo, avose resena, endaemo bukuimi ganjibaeti.Avori, nanda geka tano eviri.

Page 223: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 1:1-2 220 Ekaresia 1:8

Ekaresia Nange TuturoEdo, Baji Teria Usira.Buku emo, genembo Luke dogeta

(doctor) edo ireira, aimi gefusira. Gitimo, nu Luke Kotofu gefuse, Iesu en-dada irise rea edo ghusira, a sedoghusira, ava gefusira. O buku eindajokáda, Luke nu, Iesu da natofo nundaambari da amboda nange usera, anange baji teria usira, ainda gekaava gefusira. Kotugo Asisi Kakaranange fira, Iesu da natofokena asuge-tiri, ne tuturo edo saramana mindafua bouvugo usera, ainda geka bukueminda irira. Kotugo ne nange reighimendenikena ya, Bino Eveva ava vi-ronu seoro ningido, natofo a oromendeni tumonduse, Iesu Keriso daekaresia+ reighi mendeni mendeniaminda siroredo ghusira, ainda gekabarago nune gefusira.

Buku emo namonde, EkaresiaNange Tuturo Edo, Baji MindafuUsira seraera ava sedo, namonde Iesutumondari+ embo nange usera, avakotise gefuseri. Avata, buku emo,nu Asisi Kakara da ari ava ijugerirasaetera amo, ábarago gekari. Aindabeká mo: Asisi Kakara aimi Iesuda natofokena asugedo irise fakinamuteari, ne nunda uju ava ningido,nunda amboda amboda use, Iesuda Bino sise, nunda saramana edoghuseri.

Ekaresia Nange Tuturo Edo, BajiMindafu Usira, Ainda Geka Da MendoMendo Mo Eviri.

1:1-26 Iesu da natofo nunda binoava, saoro dae sedo esimbu-gusira.

2:1–8:3 Iesu da natofo nunda binoava, Jerusalem aminda osa sedoghuseri.

8:4–12:25 Iesu da natofo nundabino ava, Judia a Samaria amindasedo ghuseri.

13:1–21:16 Paul nu, Iesu da aghikato edo deinghedo ghusira.

21:17–28:31 Jusi emboimi setero,gitofuimi Paul Jerusalem amindadiburada fifitusera ainda am-boda, nu budo era reighi Sesariaaminda diburada fitero irei.Etiri, sekago budo koto ari daesedo, reighi Rome iseri.

1-2 Arie, Theophilus ko, na gekaevia nimokena resena, ningi! Iesunu saramana tuturo usira ai tanoghedo, nu ari rea use a geka reaijugudo fira utuda vitisira ava, nandageka gitida nimokena gefuseni. Avori,Iesu jo utuda viti yae irise, sifoaminda, nu Asisi Kakara da fakinaiminunda ambo jimbi anakora gategusiraaikena dengoro indudusira. Ne re-joá aetera a geka rejoá saetera ava,nemokena ijugusira. 3 Nu ambudojebuge eredo, sifo 40 ava endada irise,sifo mendeni mendeni ainda jokáda,isagha eari nunda ambo jimbi gidoghuseri. Aminguse, nu ari mendenimendeni use, tofo numoá ijugedoghusira. Eari gido, ne tumondegogoghombedo ghuseri. Amingeoro,God nunda natofo+ nange nange kaifaeraira, ava ijugedo ghusira. 4 Sifoeni, nu setiri ne totorugetero, gekaevia sisira, “God Afa rejoá mutarira,seteno nininguseva amo, Jerusalememinda kaifa evu! 5 John nu tefouvu vanemboi bafataito edo ghusira,avata itako kaifa ururovo, nemokenaAsisi Kakara futuse aimi, ne bafataitoarira,” aminge sisira.

1:6-14 Iesu Utuda Vitisira.(Mark 16:19-20; Luke 24:50-53)

6 Sifo eni, Iesu da ambo jimbi feratotorugedo numokena ategi useri,“Bajari, oroko eminda ni saso na-monde Israel embo isambu, kokotofuarera, ai tefo?” setero, 7 Iesu nemo-kena sisira, “Na jo aminge sae arena.Roera isasambu, God nune seari siror-eraira. A kotugo amo, jo nene ategiae areva. 8 Avata sifo setena avafoa buvari, Asisi Kakara vosedo fakinamutari aimi, dubo kotedo, Jerusalememinda, a Frovensi Judia einda reighiisambu aminda nanda Bino ava saovo

Page 224: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 1:9 221 Ekaresia 1:26evetu genembo ningore! Ava use,ne reighi Samaria aminda ise, akotugo reighi isambu birurughuse,nanda Bino ava saovo, evetu genemboningore!” 9 Aminge setiri dadabetiri,God setiri, Iesu nu utuda vitíri, foro-gai fira gagojiri ne gosuseri.

10 Ne fuge fetedo gosero, gegen-embo etoto naká, nenda asugarifoyago beká asugusera aimi, feranemokena isagha useri. 11 Isagha edo,siseri, “Ne anakora Frovensi Galileeaminda, Iesu da geka niningusenemonde dabade ya foa ghedoghusevu. Ava sedo, erá buneovedae sise resera. Iesu oroko vitírigeva amo, nu kau daba amingaava, amboda sekago jovereghe vosefurarira.” 12 Aminge setero aindaamboda, Iesu da ambo jimbi enda jirofumbari javo Orivi aminda ghe itakosokago era, Jerusalem buvurutuseri.13 Buvudo, nunda ambo jimbi beká:Peter, John, James, Andrew, Philip,Thomas, Bartholomew, Matthew,James nunda nunombo Alphaeus damandi, Simon ‘Reighi Susu’ seraeraa James da nunombo eni nundamandi Judas aimi, era nenda kambodateteruseri. Teredo, kambo durudaá dodo ikáda era viti avido ghuseraaminda, era vivituseri. 14 Iesu daambo jimbi a noi Mary, nundajamenade a evevetu mendeni aindedabade sifo ghousa totorugedo, dubodabako use banungedo ghuseri.

1:15-26 Setero, Matthias Nu Judas daVasa Budo, Iesu Da Ambo Jimbi Eni Usira.

15 Aminguse irero, sifo eni evetugenembo Iesu tumondedo ghuseraamo, kau 120 aminga ava, fera to-toruguseri. Totorugedo anumbetero,Peter nu eredo geka eminge sisira,16-17 “Nanda nano namendi, AsisiKakara setiri, David rejoá Judas daegefusira, ava sirorusira. Amo Godda Geka ava sedo, setiri sirorusira.Namondeda Bajari Iesu, namane Ju-das de isambu 12 ava, nunda ambojimbi aoro dae sedo, anakora gate-gusira. Avata Judas nune evetu

genembo mendeni unumbedo budofera, Iesu sandi bundiseri. 18 Jusiembo da babojegari moni mutero,Judas aimi budo vare eni ombudo,ira aminda, nu tofo mandi dubodaivasi usira. Ivasi edo jorughe endadaduriri, tini de bejedo jetini buvuru-tusira. 19Amingetiri, Jerusalem emboava ningido, vare ainda javo ‘Akel-dama’ jijighuseri. Ainda tuka mo,‘Ororo da Vareri.’

Ava sedo, David God Da Yaru Bukuaminda gefusira ava, isagha usira.20Amo, eminge gefusira:‘Nunda nati, evetu genembo isambu

taraghe tefo aeteri, eniaminda jo irae aeteri.’

A eni mo:‘Nunda saramana da vasa ava, gen-

embo eniimi barira.’21-22 “Ava sedo, namonde genembo

eni saoro nunda vasa bare! Mave Johnbafataito edo ghusira ainda sifoda, tu-turo edo namonde dabade deinghedoghusira. A nu namonde dabade iriri,Iesu nu ambu jebugedo ere utuda vi-tisira. Genembo eni aminga ava gisaoro, Judas da vasa bare! Budo, na-mane isambu 12 ava dabade irise, Iesunu nange nange ambarida ghe jebugeerorusira, ainda bino ava osa saore!”23Aminge setiri, ne eredo gegenemboetoto naká ava setero nengae fefe-tuseri. Genembo eninda javo mo,isambu etodaba nakári. Amo eviri:Joseph, Barsabbas, a Justus ri. Agenembo eninda javomo, Matthias ri.24-25Ne eminge banunguseri, “Bajari,ni evetu genembo da janje joká avanine kasama eraesa. Judas ninda sara-mana dodo, ari ekoko mino mutarida vasada isira. Ava sedo, nundavasa bare dae sedo, mavejo uju eresaava ijugaso, saoro fetedo, numbaragoninda ambo jimbi arira,” aminge ba-nunguseri. 26 Banungedo, kikindorogaetero, Matthias da javo ava isaghausira. Etiri, Matthias nu ambo jimbiedo, nemonde 12 aimi fefetuseri.

22:1-13 God Setiri Nunda Asisi Kakara

Page 225: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 2:1 222 Ekaresia 2:20Vovosusira.

1 Fura eni dadabetiri, Jusi emboda kirumo javo ‘Pentecost’ seraera,ainda sifo ava fira buvurutusira.Buviri, Iesu da dorevare kamboeninda totoruguseri. 2 Totorugedoirise, utuda ghe yaura tomanakoda dukago ava javi iri nininguseri.Anumbedo ava niningero, dukateria beká etiri, kambo ainda jokádaanumbusera amo, jo se ningari dakaugo irae usira. 3 Iri, roera eniavaraka bubura da kaugo ava vosefira, kau aviva da kaugo ava isaghaedo, sasarige evetu genembo dabadaba ainda jiroda, vose jaraghirigosuseri. 4 Gosero, Asisi Kakara aimivosetiri dubo kotero, Asisi Kakarasonembetiri aviva jovereghetiri, negeka dombu eni dombu eni ava siseri.

5-6 Jusi embo mendeni Godtumondedo ghusera aimi eredo,nenda reighi dodoyegedo feraJerusalem aminda buvudo iriari.Evetu genembo natofogo aimi neduka ava ningido fera totoruguseri.Totorugedo niningero, nenda gekanunda nunda ava, Iesu da dorevareaimi sero ningido, ne dudukughuseri.7-8 Ningi dudukughuse eminge siseri,“Gegenembo geka resera omo,Galilee embori. Ava ne namondedageka nange kasama edo reseri?9-11 Namonde Partia embo, Midiaembo, Ilam embo, Mesopotemiaembo, Judia embo, Kapadosia embo,Pontus embo, Asia embo, Frijia embo,Pamfilia embo, Krit embo, Arabiaembo, a Egypt embori. Namondedamendeni Libya dodo fuseri. (Libyaresera emo, reighi Sairin dengesidairira.) Mendeni mo, Rome ghedofuseri. Mendeni mo, Jusi embobekári, a mendeni ne, Jusi emboda gitofuri. (Gitofu resena emo,nenda kiki dodo, Jusi embokenasembudo Jusi embo da ambo jimbiuseri.) Avata namonde isambu,nunda oro oro ainda geka ava Galileeemboimi sero niningerera. Emo,God rea etiri mindafugo sirorusiraava, Galilee embo nange kasama edo

sero niningereri?” aminge siseri.12-13 Dudukughe bune jaredo, tofotofo se nininguseri, “Emo rejori?”mendeni aminge siseri. Avatamendeni ne dere jise siseri, “Iesu dadorevare ne uvu fakara mindido aitosembae fugutuse, beka soesa resera,”aminge siseri.

2:14-42 Peter Vironu Sisira.14 Se niningero, Peter eredo ambo

jimbi 11 ainde dabade isambu 12ava fefetuseri. Fetedo, Peter nu,evetu genembo totorugusera aikena,beka teriago vironu sisira, “Jerusalemembo a nanda natofo Jusi embo, neisambu ategi beká ava erena. Nemo-kena geka evia sari dae erena, nin-givu! 15 Nanda geka evia ningigogoghombevu! Oroko 9 korokoetira. Sifoghae, 9 koroko avavaga mo,jo uvu fakara mindari da sifo iraeri.Ava sedo, namane jo uvu fakara min-dido, aito sembae fugaeri. Ne ava jokotae areva! 16 Ne rea niningerevaemo, God da feroveta javo Joel, nuanakora isagha osa sedo gembiri irira.Nu eminge sisira,

17 ‘God eminge resira, namokena,“Na, nanda Asisi mutono evetu gen-

embo isambukena vose asug-arira.

Asugedo irari, na nenda sasingukenananda geka afigaono, nene is-agha sarera.

Nenda vide jamena mo, diti mokoigarera, a nenda embabakomo,aturu arera.

18 Nanda saramana kakato, evevetu agegenembokena, nanda Asisimutono vose asugari, nandageka afigaono, sifo amindanene isagha sarera.

19 Aminguse, nane aono tanoutuda a endada sirorarigido, evetu genembo isambududukugharera.

Aono, ororo, avaraka buburaghae,a imbosi gumba teriagosiroredo, 20 iji ambarira,

a inua kau ororo da kaugo ava siro-rari, ainda amboda, nanda

Page 226: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 2:21 223 Ekaresia 2:37Sifo mindafu usasaghae fu-rarira.

21 Mave sifo aminda, nandae javonogatise kori sarira amo, nu je-buga tambarira,” ’

God aminge setiri Joel gefusira.22Ava sedo, nanda geka evia ningivu!God setiri Nasareth embo, mandijavo Iesu, God da saramana aridae sedo, fira sirorusira. Genemboamo, God sonembeari ari mendenimendeni eari gido, evetu genembodudukughedo ghuseri, ‘Eraira emo,God da fakinaimi eraira,’ amingekotedo ghuseri. Amo, jo reighi enindasiroraeri, nu eminda sirorusira. Avasedo, ne ava gido kasama aetevu.23 Avori, God nu Iesu, ambaredae sedo, dirigetiri endada fusira.Ava sedo, ne Iesu ava sandi budo,gegenembo ekoko aikena mutovoarafa daoro ambarira amo, Godnu anakora kasama edo, ‘Avori,’sisira. 24 ‘Avori,’ sise, nu setiri neamingusevu. Avata ainda amboda,God nune setiri Iesu ambarida ghejebugedo erorusira. God setiri ambarida mema dadabusira. Iesu nu fakinakato ava sedo, ambari da fakina aiminu jo buregae usira, nu jebugedoerorusira. 25 David barago Iesu daesedo, eminge gefusira:‘Na Bajari sifo ghousa giraena. Nu,

namo sonembari dae sedo,nanda ungo gimandukena, fe-tirá gheraira.

26 Ava sedo, na ivuga beká ava erena.Nanda bekaimi nundae sakaiseraena.

Na genembo ava sedo, na ambarena.Avata Bajari tumonduse, am-bari dae oju jo ae eraena.

27 Ainda susu mo: Bajari, ni nandaasisi kotise, na ambari da vasaaminda jo doyae aresa.

Erama nanda tamo beteure dae sedo,ni saso na jebugarena. Nanimoá kakara eraena aindaesedo, ni amingaresa.

28 Na nange nangedo jebugarena ava,ijugeteso geni. A na ninda

dombuda evovodae ivuga useirarena,’

ava David Iesu dae sisira.29 “Avori, nanda nano namendi,

ningivu! Namondeda abua Davidda kiki isagha sarena. Nu ambiribu furugetero, nunda ofofo emindairira. 30 Avata nu jo ambae iriri, Godira numokena beka gagojuse sisira,‘Ninda imemesiri damandi eni saono,kotofuko nimongo ava arira,’ amingesisira. 31 David nu God da ferovetaeniri. Ava sedo, God rejo sisira amo,tumondusira. God rea amboda ariraava kasama usira. Ágido God nangenange sari, Keriso ambarida ghe je-buge erarira, aindae geka evia sisira:‘God nunda asisi jo ambari vasa

aminda doyari irae arira.Nunda tamo jo betae arira,’

aminge sisira. 32 Geka emo Iesudae sisira. Amo, God nune setiri,Iesu ambarida ghe jebuge eretiri,namane gosuseri. 33 Gero aindaamboda, Numamo God numoá budo,nunda ungo gimandukena fitido,Asisi Kakara anakora mutari sisiraava sedo, numokena futusira. Mutiri,Iesu nu Asisi Kakara ava budo,namanekena mutiri oroko emindavosedo irira. Ne nunda fakina avagido a ningido dudukughetevu.

34-35Geka eni mo: ne kasama ereva,David nu jo utuda viti yaeri. Ava sedo,nu mavedae geka emo sisi?

‘Bajari God nanda Bajarikena sisira,“Fu, eminda! Nanda ungo giman-

dukena anumbiraso, nindafakina gaoro dae sedo,

ninda gitofu de bundedo budo foama,ninda ata duruda fitonofafasaore!” ’

Geka amo, David nu Iesu dae sisira.36 Ava sedo, ningi gogoghombevu!Ne Israel embo ava sedo, kasamaaovo dae resena. Iesu setena emo,nene budo arafa dorusevu. Genembodaba ava, God setiri nu kotofuko edo,namondeda sonembadae sedo irira.Numo Keriso ri!” 37 Peter amingesetiri, evetu genembo ningido, ojue bune jaredo, ne Peter kotugo Iesuda ambo jimbi mendeni aikena ategi

Page 227: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 2:38-39 224 Ekaresia 3:10useri, “Namanenda nano namendi,ne erekoteva, namane nange aeteri?”38-39 Aminge setero Peter sisira, “Godnemo sonembari dae sedo, bekagagojusira. Avata jo nesuka nemovanembo sonembae arira. Nendaimemesiri a oro mendeni mendeniava, God aghi edo sonembarira. Avasedo, ne isasambu nenda ari ekokododo, furovo namane ne Iesu dajavoda bafataito arera. Amingarevaamo, God nenda ari ekoko kotedodo, Asisi Kakara mutari vosenemokena asugarira” 40Aminge setiridadabetiri, geka mendeni mendenisise, eminge sisira, “God ari ekokoembo amo dari ambarera. Ava sedo,ari ekoko dodo fuvu!”

41 Aminge setiri, evetu gen-embo mendeni mendeni ivugaghaeningido, fera buvero bafataito etero,ne Iesu da natofo useri. Amo, evetugenembo 3,000 ava useri. 42 Edo, neIesu da ambo jimbi rea ijugusera avaningido, nunda ambo jimbide dabadedombu dabako use, dabade bayaurise,* banungedo ghuseri.

2:43-47 Iesu Da Dorevare, Nenda IrariKau Eminguse Irá Ghedo Ghuseri.

43 Aminguse, Iesu da ambo jimbiseoro, kae evetu genembo jejebugedoghuseri, sukaru evetu genembo dajokáda ghe foa buvudo ghuseri, aari mendeni mendeni edo ghuseri.Urureoro, evetu genembo gido bekadadabeari oju ghamo edo ghuseri.44 Aminguse, Iesu da natofo dombudabako use, nenda roera nano na-mendikena soro edo ghuseri. 45 Amo,nenda enda a nenda gugua budooriro edo ainda moniá budo, nendamendeni da irari a nenda mema avagosuse, aminda soro edo ghuseri.46 Ne sifo ava inono God da Kambo+aminda dombu dabako edo banun-georo dadabeari, taraghe kambodayama, dabade anumbedo bayau min-dido ghuseri. Dabade anumbirise,ivugaghae nenda bayau soro vesa edo

ghuseri. 47 Aminguse, ne God daesakai seoro, evetu genembo isambu,Iesu da natofo dubo budo ghuseri.Amingurureoro, Bajari seari evetugenembo mendeni foama, Iesu tu-monduse nunda natofo edo ghuseri.

33:1-10 Peter John Ghae Setero Gen-

embo Daguna Jebugusira.1 Sifo eni, Peter nengae John

ghae banungari da iji, ungobughae3 koroko iri, God da Kambo+ amindaiseri. 2 Era, aminda buvudo, gurobeka eni ainda javo jijighuseraamo, ‘Garigo’ aminda teteruse,genembo eni anumbiriri gosuseri.Genembo resena emo, nu taká dagunaava sirorusira. Sifo ava inono,gegenembo mendeniimi genembodaguna amo budo foa, guro bekaaminda fitido ghuseri. Amingeoro,evetu genembo God da Kamboda+ foaterari dae urureoro gido, genemboánu nemokena monidae benunu sedoghusira. 3 Peter nengae John ghaeteterero gido, ne moni mutoro baridae sedo benunu sisira. 4 Setiri,numoá gosuseri. Aminguse, Petersisira, “Fainghe namane gi!” setiri,5 nu, ne moni mutariá sedo, fainghenemoá gosusira. 6 Etiri, Petersisira, “Na moni tefori. Avatanamokena rejo irira ava, mutarena.Amo eviri. Nasareth embo, IesuKeriso da javoda resena: ‘Eredo,fete yasi!’ ” aminge sise, 7 ungogimanduda jighiri erorusira. Eroriri,nunda ata umbukena fakina firibudo, 8 jaunghe eredo atai fetedodeinghusira. Jaunghe ya foa ghuse,God dae sakai sise, nemonde era Godda Kamboda+ teteruseri. 9 Teretero,evetu genembo digari ne, genemboájoká aminda deinghe ya foa ghuseGod dae sakai siri gosuseri. 10 Reasirorusira ava gido, dudukughedosiseri, “O eregoseva? Omo nu,

* 2:42: Namonde erekotera, Iesu da dorevare ne bayau mindido ghusera ainda amboda, Iesu da ambarikotise, tamo a ororo kakara ava budo ghuseri tano.

Page 228: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 3:11 225 Ekaresia 3:25genembo daguna guro ‘Garigo’ aindabékada anumbirá gheraira avori.”

3:11-26 Peter God DaKambo+ AmindaVironu Sisira.

11 Etero, genembo aimi Peter Johnghae da ungoda budo fetiriri gido,evetu genembo dudukughedo sumbuera, Solomon da vasa God da Kambo+joká aminda, tere fefetuseri. 12 Terefetetero Peter fuge gido, nemokenasisira, “Nanda nano namendi,namonde isambu Israel embori; avasedo, God da Geka ningi kasamaeraera. Ava sedo, erá dudukugheove!Redae erebunevu? Namane jo saoromave eni, jo jebugedo deinghaearira. Namane jo inono iraeri, jo Godamingo iraeri. 13 God, namondedaabuamane Abraham, Isaac, nemondeJacob de dabade tumondedo ghuseraamo, nu God bekári. God nu, Iesununda mandi beká ava ijuguse,nune setiri genembo daguna emojebugetira. Iesu resena emo, neneimboe edo nu sandi bundedo, Romeembokena mutevo, Rome embo dakotofu eni javo Pilate, nu Iesu kotoedo doyari buvare dae sisira. Sisiraavata, ne Pilate da dombuda Iesuighagha usevu. 14-15 Iesu resenaemo, nu genembo evevago a kakarabekári. Avata nemo, Iesu ighaghause, genembo eni Iesu da vasa budo,diburada ghe foa buvare dae, Pilatekena benunu sisevu. Genembodotevo buvurutusira amo, nugenembo eni detiri ambududurusira.Nene genembo eko aindae benunusetevo, Pilate setiri genembo amo,diburada ghedo fira buvurutusira. OIesu mo, ne budo eva arafa detevoambududurusira. Ne genembo ekoaindae benunu sise, namondedajebuga mutari kato amo, detevoambududurusira. Ambududurusiraavata, God setiri nu ambarida ghejebuge eretiri namane gosuseri.16 Namane Iesu da javoda setero,genembo daguna eregoseva emo,nu Iesu da fakina aimi jebugetira.Iesu tumonduse nunda javoda setero,

genembo emo nenda dombudajebugetira. 17-18 Avori, nanda nanonamendi! God anakora seari nundaferoveta isambu eminge sedo ghuseri,‘God namondeda ari ekoko kotedoyari dae sedo, nu genembo enidirigari furarira. Genembo amoevetu genemboimi daoro ambarira,’aminge sedo ghusera ava, nangebeká aetira aindae kotise, God setiri,nenda bunariimi kokotofude dabadetatedo, setevo Iesu ambududurusira.Avata na kasama erena: ne buniseamingusevu.

19-20 “Ava sedo, na eminge re-sena: nenda ari ekoko vujegedo dovu!Nenda ari ekoko kote doyare daekotareva amo, dubo jovereghedo Godtumondevu! Amingareva amo, Godsari nunda sonemba nenda asisikenafurarira, a Iesu sekago nemokena fu-rarira. Iesu resena emo, genemboGod anakora gategusira, aindae re-sena. 21 God anakora Iesu dae sise,geka eminge setiri nunda feroveta ge-fuseri:‘Utuda irari, God Afa enda a utu

isambu seka ari dadabari gido,nu sekago jovereghe furarira,’

aminge gefuseri. 22 A Moses baragoeminge gefusira,‘Namondeda Bajari God, numo

amboda feroveta eni, namoáavavaga dirigari foa,

namondeda natofo jokáda sirorarira.Nu rea sarira ava, ningigogoghombareva!

23 Mave nunda geka jo ningae ariraamo, God genemboá budoajagha fitido, dari ambarira,’

Moses aminge gefusira. 24 A Godda feroveta Samuel tano ghedo firaorokoé tano, ne God da Geka avaningi kasama edo, sifo oroko emindarea sirorerira aindae gefuseri. 25 Godbeka gagojuse, rea nunda ferovetak-ena setiri gefusera amo, jo abuamanekikiako nendae sedo saeri, namondeisambudae sisira. God nu anakoranamondeda abua Abraham kena bekagagojuse rea sisira amo, eviri:

Page 229: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 3:26 226 Ekaresia 4:17‘Ninda imemesiri sirorarera ainda

javoda, natofo nunda oro oroendada irera ava, isasambunane esimbugarena,’

aminge setiri gido, 26 sifo fira bu-viri, God nunda Aghi Kato dirigetirifusira. Namonde Abrahamda imeme-siri gido, nunda mandi Iesu dirige-tiri giti namondekena fusira. Emindafusira amo, namondeda ari ekokovujegedo doyoro dae sedo fusira.God aminguse, namonde giti esimbu-gusira.”

44:1-22 Kaniseremane Fera, Peter Nen-

gae John Ghae Koto Useri.1 Peter nengae John ghae evetu

genembokena geka sero, God dafristi+, Sadusi embo+ mendeni, aGod da Kambo+ kaifa kakato da gitijigharide, dabade fera buvurutuseri.2 Iesu ambarida ghe jebuge erorusiraava sedo, God amboda sari evetugenembo ambarida ghe jebugeerarera, ainda geka ava, Peter nengaeJohn ghae ijugero ningido, gitijighariá ne imboe useri. 3 Imboeedo, ne eredo, Peter nengae Johnghae sandi budo era diburada fiteroaminda aviseri, tumba jisira, ava sedo.4 Aminguseri, avata evetu genembodigari ne, Peter nengae John ghaeda geka, ningido tumonduseri.Gegenembo tumonduse Iesu danatofo usera amo, isambu 5,000 ri.A evevetu sasingude jo tegae useri.

5Sifo atetiri, Jusi emboda kokotofu,evetu genembo da babojegari, aMoses da Geka ijuga kakatode+dabade fera, Jerusalem amindatotoruguseri. 6 God da fristi+ da gitijighari javo Annas nengae Caiaphasghae, John, Alexander a giti jigharida nano namendi mendeni barago,aminda totoruguseri. 7 Totorugedo,ne Iesu da ambo jimbi budo ferasoroda fitero fetetero ategi useri,“Ne mave da fakinaimi, a mave dajavoda setevo, genembo daguna omojebugumuta?” 8 Aminge ategi etero,

Asisi Kakara aimi Peter sonembiridubo kotedo sisira, “Kokotofu isambuojeva totorugetevu, aindae aiyakoeresena. Dengoro javuruvu, gekasari dae erena. 9 Genembo dagunanange nange jebugumutara aindae,ategi ereva, ai? 10 Kasama aovo daesedo, na nemokena a Israel emboisasambukena isagha sari dae erena.Nasareth embo Iesumo God dirigetirifusira, ainda fakina a nunda javoda,namane setero nu jebugumuta. Iesuresena emo, nene budo arafa detevoambiri ainda amboda, God setiriambarida ghe jebugedo erorusira.11 Iesu nange nange ighagha aovoambari, nunda bino mindafu arinamonde nunda duro gaetera ava,God anakora kasiaimi setiri emingegefuseri:‘Ghamana eni, kambo itari kakatoi

imboe edo fugutusera ava Ba-jari nune budo,

tutumbidae sedo fiti simbugedo,aminda tuturo edo nundakambo itari dae erira.’

12 God nu namonde da ari ekoko kotedoyari dae sedo, Iesu mutiri fusira.Ava sedo, namonde jebuga bari sareraamo, namonde Iesu nusuka numoátumondarera. Jebuga bari da emboroeni tefori,” Peter geka aminge setiridadabusira.

13 John nengae Peter ghae ne faiyausera avata, ghousa jo gembaeri, anengae natofodae jo oju ae useraava, gegenembo totorugusera aimigido dudukughuseri. Dudukughedo,kasama useri, “Peter John ghaeIesu de dabade deinghuse, fakinanumokena ruruseri.” 14 A kotugo,genembo daguna jebugusira amo, nuaminda fetiriri gido beka dadabuseri.15 Amingedo, ne setero, Iesu daambo jimbi etotoá era ajaghafetetero, ne tofo tofo se nininguseri,16 “Namonde nange areri? Evetugenembo isambu Jerusalem eminda,genembo jebugumutara ava, ningikasama eteri. Ava sedo, jo namondeighagha ari da kaugo iraeri. 17 Avataerama natofo isambu ningeore dae

Page 230: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 4:18 227 Ekaresia 4:36-37sise, namonde ne bureguse, eramaIesu da javoda geka eni seore daesarera,” aminge setero dadabetiri,18 ne kori setero ambo jimbi etotonaká budo fera teteruseri. Tereterone bureguse siseri, erama Iesu dajavoda geka eni ijuguse seore daesiseri. 19-20 Setero, Peter nengae Johnghae eredo mino siseri, “Kasamaevu! God da dombuda, eveva mo,namane nenda geka ningaeteri ai,God da geka ningaeteri? NamaneGod da Geka ningido, rea nininguseraa gosusera ava ijugarera,” amingesiseri. 21 Kaniseremane totoruguseraamo, isambu ambo jimbi etoto aikenasekago ghoghora eko beká siseri,avata ne jo daeri, ne dirigetero iseri.Ainda beká mo: natofo ne genembodaguna ava jebugedo deinghiri gido,God dae sakai siseri. Ava sedo,kokotofu ne oju edo, Peter nengaeJohn ghae jo dae useri, ne takádirigetero iseri. 22 Genembo amodaguna siroredo irise, nunda ghaekoisambu 40 dadabetiri ainda ambodajebugusira.

4:23-31 Iesu DaDorevareNe GodKenaFakina Bari Dae Sedo Banunguseri.

23 Peter nengae John ghae, kanis-eremane dodo Iesu da dorevarekenaiseri. Era buvudo, fristi+ da kokotofua evetu genembo da babojegaridedabade, rea sisera ava, osa siseri.24Setero ningido, ne isasambudabadeedo God kena banunguse siseri, “Ba-jari, nine seteso, utu, enda, eva, aroera isasambu sirorusira. 25 Ni AsisiKakara da fakina aimi seteso, nama-nenda abua David, ninda saramanakato, eminge gefusira:‘Gitofu nunda oro oro janje ekoko edo,

kau nange nangedo God kenaisoro aetera ava

kotise, manaka garuseri. Avata ne joaoro inono aeri.

26 Enda da babojegari aimi to-torugedo, Bajari a nundaMandi dirigetiri fusira,aikena isoro ari dae sedosimbuguseri,’

aminge sisira. 27 A nu beká sisira.Kini Herod nengae Rome emboda kotofu eni javo Pontius Pilate,nengae dabade tatedo fera, Jerusalememinda oro oro mendeni nemondeIsrael embode dabade totorugedo,manaka garuseri. Ninda SaramanaKato Kakara Iesu dirigeteso fusira,aikena isoro ari dae sedo, manakagaruseri. 28 Ninda fakina a ujuimirea sisesa ava, ne nimokena isoro useamingero, beká sirorusira. 29 Kotugooroko, Bajari, nene daba aimi namanekatiyavara eteri. Geka setera ava ko-tise, namane sonembururaso, fakinause aindae, jo oju ae arera. Aminguse,tumo fainghedo, ninda Bino a nindageka ava, vironu sise irarera! 30Nindaungo siregedo sonembururaso,namane siruroro evetu genembojebugedo ghaore, o tano dombu enidombu eni ninda Saramana KatoKakara, Iesu da javoda ururoro, evetugenembogidodudukughedoghaore!”31 Aminge banungetero dadabetiri,vasa totorugusera aminda, endadaradaraghiri Asisi Kakara nemokenavose asugetiri, dubo kotedo eghovofakara etiri, tumo fainghedo God daBino ava vironu sedo ghuseri.

4:32-37 Iesu Da Natofo Dubo DabakoUseri.

32 Evetu genembo Iesu tumon-dusera aimi, dubo dabako a kotaridabako edo ghuseri. Jo maveguguadae ghamo bae edo ghuseri.Ne gugua isambu budo, tofo tofosoro edo ghuseri. 33 Aminguse, Iesuda ambo jimbi isambu 12 aimi, Iesuambarida ghedo jebuge erorusiraainda bino ava osa sedo ghuseri.Fakina use seoro, God ne isambuesimbuge gogoghombedo ghusira.34-35 Ne isambu uvu bayau inonori.Evetu genembo susu iti fafode, nendakambo a nenda enda ai budo oriroedo, moni budo Iesu da ambo jimbi12 aikena mutudo ghuseri. Eoro, nemoni budo evetu genembo da irari amema ava gosuse a kotise, amindasoro edo ghuseri. 36-37 Amingero,

Page 231: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 5:1-2 228 Ekaresia 5:17-18butu Cyprus embo genembo eni javoJoseph, nunda oro javo Levi, ai irei.Nune eredo nunda vare oriro edo,moni budo ambo jimbikena futusira.Ambo jimbi ne nunda javo sekaBarnabas jijighuseri. Ainda tuka mo:‘Dubo Jama Mutari Katori.’

55:1-11 Ananias Noaroghae Da Kikiri.

1-2 Aminguse, genembo javo Ana-nias, noaro Sapphira ghae eredo,nenda enda eni ava bu oriro edomoni ruruseri. Budo, jo isambumutaeri. Ne mendeni jighi fefe-tuseri. Amendenimo, Ananias bufiraambo jimbikena futuse sisira, “Endada mino evakori.” 3 Aminge setiri,Peter eredo numokena sisira, “Ana-nias, Satan deretiri, ni nunda gekaniningeresa. Ni redae nunda gekanininguse, Asisi Kakarakena gunguboresesi? 4 Ni enda ombesa da monimendeni mo jighi fetetesi. Enda tofonindari. Ava sedo, ninda enda buoriro edo moni isasambu baetesa, anu avori. Amo ninda moniri. Avatani redae mino beká mo jungedo, gun-gubo resesi? Amingeresa amo, jo na-mane kikiako namanekena gungubosaeri. Ni God da dombuda baragogungubo resesa.” 5-6 Aminge se-tiri, Ananias nu Peter da geka avaniningiri, God nu detiri dudo am-bududurusira. Amingetiri, gigimasateredo nunda tamo doghe fumbudoera furuguseri. Avori, evetu genembodigari nunda bino ava ningido ojubeká ava useri.

7-8 Furugetero dadabetiri, joghousa irae ainda amboda, Ananiasnoaro fira teterusira. Rea sirorusiraava bunise, fira teretiri, Peter eredomoni budo ijuguse, numokena ategiusira, “Nivughae enda oriro eteva damino mo evakori, ai?” aminge setiri,Sapphira “Avakorasi!” sisira. 9 Setiri,Peter sisira, “Ne nivughae redae Godda Asisi dedererevu? Ningi! Gigimasanivu budo aera furugetera amo,buvari dae erera. Nimbarago fumbu

ya furugarera,” aminge setiri, 10 nuniningiri, God setiri dudo ambududu-rusira. Etiri, gigimasa fera teredo,Sapphira ambududurusira ava gido,fumbudo era nuvu da dengesidafuruguseri. 11 Iesu da dorevare aevetu genembo mendeninde dabadebino ava ningido, oju beká ava useri.

5:12-16 Tano Eoro Evetu Genembo NeJo Gae Iriara Ava, Nenda Gitida SiroreariGido Ghuseri.

12 Sifo aminda, Iesu da ambo jimbi12 aimi, tano dombu eni dombueni eoro siroredo ghusira. Sirore-ari, evetu genembo ne jo gae iri-ara ava, nenda gitida siroreari gido,bunise dudukughedo ghuseri. A ko-tugo, Iesu da dorevare ya Solomonda vasa aminda totorugedo ghuseri,God da Kambo+ jokáda. 13 Evetugenembo digari Iesu da dorevaredaesakai sedo ghuseri. Avata Ananiasda bino ningido, ne oju use jo yaIesu da dorevare ainde dabade tataeedo ghuseri. 14 Jo tefo tefo yanemonde tatae edo ghuseri. AvataGod nune seari, evetu genembo sifoghousa evia, Iesu tumonduse foanunda natofo digarigo edo ghuseri.15 Eoro ava gido, evetu genembomendeni ne eredo, kae evetu gen-embo ava budo, foa emboro tingudaghaito dudo fiteoro fafasedo ghuseri.Ne eminge kotedo ghuseri, “Peterfoa darigedo irurari, nundadangioimijarigarira amo, ne jejebugarera,” avakotise edo ghuseri. 16 Evetu genembodigari, nenda reighi reighi aminda,nenda kokomanakae budo iritiriara, amendeni sukarui asugetero iritiriaraava, tige foa Jerusalem aminda bu-vudo ghuseri. Amingurureoro, Iesuda ambo jimbiimi seoro ne isambujejebugedo ghuseri.

5:17-42 Kaniseremane Janje EkokoEdo, Iesu Da Ambo Jimbi Sekago KotoUseri.

17-18 Iesu da natofo amingero gido,fristi+ da giti jighari nunda koko-mana, Sadusi embo+ ainde dabade,bino ava ningido aji sise, Iesu da

Page 232: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 5:19 229 Ekaresia 5:36ambo jimbikena janje ekoko useri.Edo, manaka garuse kaifa kakatomendeni dirigetero era, Iesu da ambojimbi sandido budo era diburada fi-fituseri. 19 Fitero, God nunda aneyaeni dirigetiri ira, dibura da guroafigedo, ne unumbe budo fera is-aghada buvurutuseri. 20 Buvudo, is-aghada fetedo, aneyaimi sisira, “Neyasivu! God da Kambo+ aminda terefetedo, evetu genembo nemokena to-torugarera, aikena jebuga seka dabino ava sirurovo ningore!” amingesetiri, 21 ne aneya da geka ningido,sifoghae beká era, God da Kambo+jokáda tere fetedo ijuguseri.

Amingero, fristi+ da giti jighari,nunda kokomanade dabade, aghietero Jusi embo da babojegari isambufera dabade anumbuseri. Feraanumbedo, Iesu da ambo jimbiunumbe bu furoro dae sedo, aghimutero jovereghedo dibura kambodaiseri. 22 Era teredo, nunda ambo jimbiaminda tava e jaredo, jovereghe ferabuvudo kaniseremanekena siseri,23 “Namane aera buvera amo, diburada guro gajetero iriri geri. Kotugokaifa kakato guro beka amindafetirero geri. Nene guro afigeteroteretera avata, Iesu da ambo jimbijo aminda iroro tambaeri.”

24 Aminge setero ningido, God daKambo+ kaifa kakato da giti jighari,nemonde fristi+ da kokotofudedabade, dudukughedo siseri, “Nangeresevu?” 25 Aminge se niningero,genembo eniimi teredo sisira,“Atá, ne ningivu! Gegenembosife diburada gagojava amo, nenangetirai God da Kambo+ jokádafetedo evetu genembokena vironureseri!” 26Aminge setiri, kaifa kakatoda giti jighariimi eredo, nunda natofomendeni budo era, Iesu da ambo jimbisandido, sainghiako budo fuseri.Ainda tukamo, erama evetu genembonemo ghamana ai deore dae sedo,oju useri. 27 Fera teredo, Iesu daambo jimbi setero kaniseremaneda dombuda fetetero, fristi+ da giti

jighari nemokena dumoghae sisira,28 “Namane, erama Iesu da javodaijugeove dae siseri. Avata nene sevo,evetu genembo isambu Jerusalememinda geka evia niningerera:‘Iesu ambududurusira da susumo, na-

maneri,’aminge reseva amo, bekári? Sevuningore!”

29-30Aminge setiri, Peter ambo jim-bide dabade siseri, “Namane nendageka jo ningae arera. God da Gekaava ningarera. Ne Iesu arafa dorusevaavata, God namondeda abuamane tu-mondedo ghusera aimi, nune Iesujighiri ambarida ghe jebuge erorusira.31 Etiri, God nu Iesu budo, evetu gen-embo kaifa use jebuga mutare daesedo, nunda ungo gimandukena fi-fitusira. Aminguse, God nenda ariekoko vujegaoro kote doyare daesedo, Israel embodae emboro afi-gusira. 32 God amingusira ainda binoava osa sise ijugeraera. God da AsisiKakara barago, kau daba aminga ava,evetu genembo da janje jokáda sara-mana eari, Iesu da Bino ava isaghaeraira. Asisi Kakara resena emo,maveGod da Geka ningido, nunda uju avaeraira aikena muturaira.”

33 Aminge setero ningido, babo-jegari totorugusera amo, ne duboeko beká ava useri. Amingedo, Iesuda ambo jimbi daoro amboro daesiseri. 34 Aminge sedo, Moses daGeka kaifa kato a ijuga kato+ enijavo Gamaliel, dengoro indari daesedo, erorusira. Gamaliel resena emo,evetu genembo isambu tumondusekakara edo ghuseri. Aimi eredo, Iesuda ambo jimbi bu ya vasa enindafitoro dae setiri, bu vasa eninda fiterogido, nu eminge sisira, 35 “Nandanano namendi Israel embo, na gekaevia itako sari dae erena. Namondeisambu kote gogoghombarera. Nejo totoi daoro ambae arera. 36 Sifoeninda, genembo eni javo Theudas,nune kotofuko ari dae sedo aghi etiri,gegenembo 400 fera nunda ambojimbi useri. Etero, gavana eredo

Page 233: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 5:37 230 Ekaresia 6:7Theudas detiri ambiri, nunda ambojimbi oju sumbu taraghuseri. 37 Eterodadabetiri, javo tegari a gembarida sifo fira buviri aminda, Galileeembo eni javo Judas, nu aghi etiri,evetu genembo mendeni ningidofera, nunda ambo jimbi useri. Kotugokau daba aminga ava, gavana eredoJudas detiri ambiri, nunda ambo jimbioju sumbu taraghuseri. 38 Avori, naeminge resena: namonde gegenembosandudumutara ava, jo bu daoroambae arera. Nenda kotariimi onenda fakinaimi saramana areraamota, rejo eni o beká eni, jo siroraearira. 39 O God da fakina aimisaramana arera amo, jo namondeburegaoro inono ae arira. Eránamonde tefo, God kena osogo eoredae sise resena!” aminge setiri,babojegari totorugusera amo, ne avaningido tumonduseri. 40 Tumonduse,aghi mutero era Iesu da ambo jimbibudo fera teretero, ne ambíimidoruseri. Detero ainda amboda,babojegari nemokena siseri, “EramaIesu da javoda, geka rejo eni seove!”aminge sedo, ne dotero iseri.

41 Era, kaniseremane da kambododo, ivugaghae era buvurutuseri.Ivuga usera da beká mo: God nendatumondari mindafu gido sisira, “Naeregosena, nenda tumondari isambuinonori.” Ava sedo, nunda ungoava sokinembetiri, ne Iesu da javoda,mema tafuse meka gosuseri. 42 Edo,ne sifo ava inono God da Kambo+aminda a natofo da kambo aminda,God nu nange namondeda ari ekokokote doyari dae sedo, Iesu dirige-tiri fusira, ava ijuguse vironu sedoghuseri.

66:1-7 Iesu Da Ambo Jimbi, Nemo

Sonembaoro Dae Sedo, Evetu GenemboMendeni Gateguseri.

1 Ainda amboda, Iesu da natofodigarigo use, tuturo edo to tofotofo beisiga useri. Israel embomendeni Israel aminda siroredonenda gekaimi sedo ghusera, a Israel

embo mendeni Greek gekaimi sedoghusera, nemonde dabade beisigauseri. Mendeni Greek gekai sedoghusera amo, ne eminge siseri,“Bajari da ambo jimbi namondedamoni soro use, namanenda roririkenaitako muturaera. O nenda roririkenamo, teriago muturaera,” amingesetero, 2 Iesu da ambo jimbi 12aimi aghi etero, Iesu da natofoisambu totoruguseri. Totorugetero,siseri, “Namane God da Geka avavironu sari dodo, sifo ghousaevia tefo moni vanembo sorouse irarera amo, jo eveva iraeri.3 Avori, namondeda nano namendi,emingareva! Gegenembo isambu 7ava gategareva. Gegenembo reseraemo, Asisi Kakara ai asugetiri dubokotise iroro natofo gi kasama eraevaavavaga, gategaovo moni nene soroedo gharera. 4 Namane moni soroari da saramana ava, nemokenamutoro nene ururoro, namane sifoghousa evia, banunguse vironu sedogharera.”

5 Aminge setero, natofo avaningido ivuga useri. Ivuga edo,giti genembo javo Stephen avagateguseri. God setiri Asisi Kakaranumokena vosetiri dubo kotiseireira, ava gateguseri. A gegenembomendeni barago, nenda javo Philip,Prochorus, Nicanor, Timon, aParmenas, nemoá ava gateguseri. Agenembo eni mo, Antiok embo javoNicolaus, amo nunda kiki dodo Jusiembokena sefusira, ábarago gate-guseri. 6 Gategusera ava budo fera,Iesu da ambo jimbikena ijugetero,Iesu da ambo jimbi, gegenembogategusera aindae banunguse, ungojiroda fifituseri. 7 Sifo aminda, evetugenembo God da Geka niningudorefuara, Iesu da natofo digarigoJerusalem aminda sirorusira. Akotugo, fristi+ mendeni barago Iesutumonduseri.

6:8-15 Stephen Koto Ari Dae SedoSanduduseri.

Page 234: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 6:8 231 Ekaresia 7:5-78 Stephen gategusera amo, God nu

esimbugedo fakina mutiri rurusira.Budo, nu ari fakina a tano mendenimendeni eari, evetu genembo nejo gae iriara ava, nenda gitidasiroreari gido ghuseri. 9 Ava gido,evetu genembo mendeni ne Stephende beisiga useri. Evetugenemboresena emo, Jusi embori. Ne Sairina Alexandria aminda babojegariibero sabua edo iriara ava doterofera, Jerusalem aminda iriari. Irise,nenda dengoro indari kambo+ itido,javo ‘Evetu Genembo BabojegariIraede’* ava jijighuseri. Dengoroindari kambo+ resena, ainda natofomendeni a Jusi embo mendeniFrovensi Silisia a Frovensi Asia ghedofera iriara amo, nemonde dabadetatedo, Stephen de besiga useri.10 Besiga ero, Asisi Kakara kotaria geka evevago beká ava Stephenkena mutiri budo, geka setiri evetugenembo ningido, beka dadabuseri.11Bunedo, Stephenda geka imboe edoaito use, gegenembo mendenikenamoni mutero budo era, aji sise,Stephen nu Moses da Geka a God daGeka ava doyoro dae sariá gungubosiseri. 12 Aminge gungubo sedo,evetu genembo, babojegari, a Mosesda Geka ijuga kakato, + da ghamoava deretero erorusira. Amingedo,era Stephen sandido, Jusi emboda kaniseremanekena koto ari daesedo budo iseri. 13 Era buvudo,gegenembomendeni saoro, foa nemosonembedo gungubo saoro dae sedo,aghi mutero iseri. Era setero ferateteruseri. Teredo, ne dederusegungubo eminge siseri, “Stephen sifoghousa evia, God da Kambo+ kakaraava doyoro dae seraira, a kotugoMoses da Geka barago, doyoro daeseraira.” 14 Stephen nu eminge sisira,‘Iesu Nasareth embo aimi foa, God daKambo+ de bejedo, a Moses kiki rejo

futusira a ari rejo ijugusira, ava nunesari dadabarira,’ Stephen amingesari ne ningariá siseri. Amo, negungubo siseri. 15 Sedo, gegenembototorugusera aimi, Stephen gosuseraamo, nunda dombu aneya da kauavavaga iri gosuseri.

77:1-53 Stephen Da Gekari.

1 Ava gido, fristi+ da giti jighari-imi Stephen kena ategi usira, “E gekabeká resera, ai? Ni God da Gekaa Moses da Geka doyoro dae siseresesa, ai tefo?” 2 Aminge setiri,Stephenminonda sisira, “Nandananonamendi a nanda natofo, dengorojave ningivu! Na geka itako saridae erena. Namondeda abua Abra-ham reighi javo Heren aminda joyae irise, nu Frovensi Mesopotemiaaminda iriri, God usasa beká a garidurode ava numokena isagha etiri go-susira. 3 Gosiri, God sisira, ‘Nindaoro a reighi dodo yasi, reighi enimutono, aminda dighi anumbase!’4 Aminge setiri, Abraham nu eredonunda reighi Kaldia a Mesopotemiaava dodo, fira emboro soroda, Herenaminda didighusira. Dighido iriri, nu-mamo ambiri, God numokena sekagoyare dae setiri, Abraham eredo, na-mondeda reighi Israel eminda fusira.5-7 Fira buviri, God enda ijuguse,mutari dae sedo beka gagojusira.Avata sifo aminda, enda o rejo enijo mutaeri. Abraham noaro mandisasingu jo fumbae iriri, God Abra-ham kena sisira, ‘Enda evia nindaemutono irari, amboda ninda sasingusiroraoro, ninda imemesirii barera,’aminge sise, nu gekaé barago iju-gusira, ‘Ninda imemesiri sifo am-boda reighi emo dodo yama, reighisoka aminda sabua+ arera. Reighida kokotofu saoro, ninda imemesiri

* 6:9: Jusi embo mendeni, giti evetu genembo mendeniimi ombero, ainda tofo edo iriari. Avori, nemoni tambudo nenda babojegarikena mutero bu gido, ‘avori’ setero, ne babojegari dodo, totofo nendauju ava edo ghuseri. Jusi embo amonenda irarimanai kotise, dengoro indari kambo nendamoniimi itido,javo ‘Evetu Genembo Babojegari Iraede’

Page 235: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 7:8 232 Ekaresia 7:22saramana janjagu use irarera. Amin-gururoro, ghaeko 400 ava dadabarira.Dadabari ainda amboda, na reighida kokotofu setena, ainda ari ekokoda mino mutono, ninda imemesirisaramana janjagu use irarera dodo,aminda ghe buvudo foa reighi emindanamokena banungarera.’ 8 Amingesedo, nu Abraham ghae tofo tofo bekagagojusera ainda tano futusira. Amo,Abraham nunda vika mendo anosoava gafugare dae sisira. Aminge sisiraaindae, Abraham da mandi Isaacsiroretiri, sifo 8 dadabetiri, AbrahamGod da Geka ava kotedo, Isaac da vikamendo anoso ava gafugusira. Gafuge-tiri, Isaac baji evetu fitido, nundamandi Jacob siroretiri gido, nundavika mendo anoso gafugusira. Avori,Jacob nu baji evetu fitido, mandisasingu siroretiri gido, nunda sasinguvide jamena isambu 12 amo, kau dabaava usira. Sasingu 12 resena emo,namondeda abuamaneri.

9-10 “Abuamane resena emo, jotini dabako jo siroraeri. Joseph dakoromane isambu 10, avata Josephnu noi tini eniri. Ava sedo, Joseph dakoromane ne, nu imboe edo eredo,nenda mandako Joseph sandidoEgypt embokena mutero ruruse, nemoni ava mutero ruruseri. Bero,Egypt emboimi Joseph budo erasetero, nenda saramana kato useirei. Aminguse iriri, God Josephkaifa use, dara dombu eni dombu eniainda jokáda sonembetiri jebugusira.Etiri, God dubo kotari mutiri bujighiriri, Egypt embo da kini (king),‘Pharaoh’ seraera, aghi etiri Josephnumokena ira teretiri, nunda dubokotari a kasama teria ava gido,Pharaoh ivuga use setiri, nundakambo, roera, a nunda natofo ava,Joseph kaifa edo ghusira. 11Amingiri,namondeda reighi Israel eminda (oKeinan giti sedo ghuseri) a Egyptaminda baimara teria sirorusira.Bayau dadabari beká etiri itatamuse,evetu genembo dubo mema useri.Amingetero, namondeda abuamaneda bayau barago dadabusira. 12 Egypt

aminda bayau itako iriri ainda binoava ningido, namondeda abua Jacobnunda sasingu ava dirigetiri, nendagitida Egypt aminda bayau ombaridae iseri. Nunda sasingu isera amo,namondeda abuamaneri. 13 Erabuvudo, bayau ombudo jovereghefuseri. Ainda amboda, sekago iseri.Era buvero, Joseph nemokena sisira,‘Na nenda mandakorasi, erama nabuneove!’ aminge setiri, Pharaoh nuJoseph da natofo ava kasama usira.14 Etiri, numamo a nunda natofoisambu 75 ava saoro, Egypt amindayaore dae sedo, Joseph aghi mutiriiseri. 15 Era buvudo setero ningido,Jacob mane eredo, Egypt amindaiseri. Era buvudo, Jacob namondedaabuamane Joseph de dabade, Egyptaminda iriara sirivo useri. 16 Sirivoeoro, nenda sasingu nombuamaneda tamo budo yama, reighi Sekemaminda furugedo ghuseri. Sekemresena aminda, Jacob da nombuaAbraham anakora Hamor ondikenaofofo vasa amo, moniimi ofusira.

17 “Namondeda natofo Egyptaminda siroredo digarigo etero,sifo fira buvari dae iri, God nubeka gagojuse, Abraham kena endamutari sisira ava, nu sekago kotisira.18-19 Kotiri, sifo aminda oro enine kokotofu edo, nenda kini enisirorusira. Siroredo, nu Josephda bino a Joseph da natofo avabunise, namondeda abuamane avadederuse, nemokena fakarago edoghusira. Aminguse katiyavara etiri,namondeda abuamane nenda sasinguvide jamena ava budo, isaghadafiteoro irise sirivo edo ghuseri. 20 Sifoaminda, mandi eni gari evevagosirorusira, nunda javo mo Moses ri.Moses siroretiri gido, noi numamoPharaoh da geka aindae imboe edo,kamboda undéro tambuno etodabanaká dadabusira. 21 Dadabetiri, noinumamo bune jaredo, nenda kokoibudo isaghada fitero, Pharaoh dagagara fira, Moses tambudo budoira, nunda mandidae sedo undiribabojusira. 22Bajiri gido, ijuga kakato

Page 236: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 7:23 233 Ekaresia 7:39-40mendeni fera, Egypt embo da kasama,nenda kiki, a nenda kotari isambuava ijugetero, Moses kasama usira.Kasama use, baji mindafu edo Mosesnu bajari teria eni usira. Amingedo,geka bekáda bekáda sise, ari numobeká edo ghusira.

23 “Use, nunda ghaeko 40 avadadabetiri, Moses nu eredo nundanano namendi Israel embo, ava garidae isira. 24 Ira buvudo, Egypt embogenembo eniimi namondeda abuaeni ava doriri gido, ainda mino aridae sedo, Moses nu Egypt embogenemboá detiri ambududurusira.25 Amingiri gido, nu kotisira, ‘Godsetiri, na nanda natofo unumbebudo, namondeda reighida yari daeojena ava, natofo kasama arera tano,’ava kotisira. Avata nunda natofone jo kasama aeri. 26 Avori, sifodabako dadabetiri ainda amboda,namonde Israel embo da abuamaneetoto naká nengae tataya ero gido,Moses nemokena sisira, ‘Ningivu! Neoro dabakori. Redae totofo tatayaerevu?’ 27 Aminge setiri, genembonu giti nunda komana dorusiraaimi, eredo Moses jighi mimingusesisira, ‘Mave setiri, ni kotofu da gekaresesi? 28 Ni Egypt embo sife doresona gosumutani. Ava sedo, na erádereose!’ 29 Aminge setiri, Mosesgeka ava ningido, oju edo sufusira.Sumbudo ira, reighi Midian amindabuvudo, evetu eni fitido nunda imbotiatovode dabade irero, nunda videjamena etoto naká siroruseri.

30 “Ghaeko 40 ava dadabetiri aindaamboda, Moses reighi uvu irae davasa a doriri Sainai ainda dengesiaminda fetirise, orobu jokáda ikaveveyako aminda, avaraka gambuavise bubura iri gosusira. Aneyabubura jokáda fetiriri gosusira.31-32 Moses ava gi dudukughedo,ava indiro use gi gogoghombaridae sedo, ira utua usira. Utua edo,Bajari geka evia siri niningusira, ‘GodnembuamaneAbraham, Isaac, a Jacobde anakora endada irise tumonduseiriari, a kotugo oroko tumonduse

irera amo, namori,’ aminge setiri,Moses ava ningido, ojuimi ungo atadadaragarusira. Etiri, tumo daridofefetusira. 33 Fetiriri, God sekagonumokena sisira, ‘Ninda ata anosoasuge fetiresa, ava kosughe! Reighiemo, vasa kakarari. 34 Nanda natofodamema a nenda irari eko beká Egyptaminda ava eregosena. Nenda soraraava ningido, nemo sonembari daerefena. Ni fu, nane dirigaono Egyptaminda yase!’ aminge sisira.

35 “Genembo Moses setena ava,Israel emboi ighagha useri. Nuighagha use, eminge siseri, ‘Mavesetiri, ni kotofu da geka resesi?’Namondeda abuamane Mosesighagha usera avata, God setiri,Moses nune daba aimi kotofukoedo, natofo sonembari dae sedojovereghe nemokena Egypt amindaisira. Aneya mo avaraka buburaghaeika jokáda avíri Moses gosusira aindasonembaimi, God setiri Moses amin-gusira. 36 Ira buvudo, namondedanatofo unumbedo emboro ijuguse,nune giti budo Egypt ghedo iseri.Amo, Moses nu Egypt aminda tuturoedo, tano a ari mendeni mendeniudo fusira. Aminguse, esuru enijavo ‘Kokoigo’ aminda, a kotugoreighi tomanako uvu irae da vasaaminda, nu tano a ari mendenimendeni eari, namondeda natofone jo gae iriara ava, nenda gitidasiroreari gi dudukughedo ghuseri.Vasa daba aminda deinghero ghaeko40 dadabusira. 37 Moses resenaeimi sisira, ‘God nunda feroveta eninamongoá, dirigari yama namondedanatofo jokáda sirorarira.’ 38 KotugoMoses daba aimi, namondedaabuamanede dabade reighi tomanakouvu irae da vasa aminda irise, nudoriri Sainai viti ya aminda, aneya dageka ningido, a God da Geka evovodaeirarira ava ningido, namonde baorodae sedo gefusira. 39-40 Gefusiraavata, natofoMoses da Geka jo ningaeuseri. Ne Moses ighagha edo eredo,Egypt aminda jovereghe yari dae use,Moses da koro Aaron kena siseri,

Page 237: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 7:41 234 Ekaresia 7:51‘Moses nu God ghae geka sise jofurae irira. Nu furarira, ai? Jofurae arira? Ava sedo, namondeGod doyore! Ni aurii namondedaove keve simbugaso, namondedagode eni siroredo, nu namondedagiti jijighururari yaore!’ amingesiseri. 41 Sifo aminda, ne ove kevesimbugetero, roera eni burumakavamandi (calf) da kaugo ava eterosirorusira. Siroredo, natofo da kotofuusira. Etiri, evetu genembo nendakotofu, ava sedo nenda godekena,joba futuse, sino fuka de oje dungedokirumo useri. 42 Amingetero, Godnamondeda abuamane gukai futuse,ne ighagha edo, ne utu da damanaava tumonde bainghaoro dae sedodotutusira. God setiri nunda ferovetaeni namondeda abuamane da ariaindae, eminge gefusira:‘Israel embo, ningivu! Ghaeko 40 ava,

reighi tomanako uvu irae davasa aminda irise,

sino fuka de oje dungedo ghusevaamo, jo namokena joba futuseae edo ghusevu.

43 Ne nenda gode eni javo Molochseraera, ainda kau ava nendayeyedae simbugedo, bu de-inghuse tumondedo ghusevu.

A kotugo, nenda gode eni javoRephanseraera, ainda dangio kaudamana avavaga ava,

nenda yeyedae bu deinghuse, tu-mondedo ghusevu.

Amo, ne roera nene totofo ungoiuseva ava, ne kakara edo ghu-sevu.

Ava sedo na saono, nenda gitofuya ne bundedo budo yama,Babylon darigedo ambokenaaminda fitarera,’

God setiri aminge gefusira.44 “God nu nange nange evovodae

irise, evetu genembo kaifa erairaava, ijugari kasama aoro dae sedo,nu namonde dobo* itoro dae sisira.Dobo da kau a nunda mindafu ava,

Moses kena ijuge gogoghombusira.Etiri ningido, dobo amo, emboboka aimi firedo simbuguseri.Simbugedo, reighi tomanako a uvuirae da vasa aminda bu deinghedoghuseri. Ne amingusera da bekámo: God nu nemonde dabade irágheraira ava kasama ari dae sedouseri. 45 Ainda amboda, namondedaabuamane ambeoro, nenda sasingua nenda imemesiri doboá budoMoses da ambo jimbi Joshua dedabade fera namondeda reighieminda teteruseri. Teretero, Godsonembetiri, namondeda afamaneigitofu mendeni ava detero sirivoero, mendeni oju sufuseri. Sumbero,reighi emo abuamane budo, dighianumbuseri. Anumbedo, dobo amosekago itutuseri. Itero, dobo vasadaba aminda sifo ghousa ambari avairiri, David sirorusira. 46 Siroretiri,God nu David da irari a nundatumondari ava gido, David dubobu gogoghombusira. Amo Godnombua Jacob tumondedo ghusiradaba aindae resena. God ‘avori’ sariningido, David nunda kambo beká avaitari dae benunu sisira. 47 Avata eráDavid nune kambo iteure dae, Godimboe usira. Etiri, David da mandiSolomon nune itutusira. 48 Itutusiraavata, God iká bekáda irira amo, joevetu genembo kambo ungoi itariaminda irari da kaugo iraeri. Avakotise, God da feroveta eni emingegefusira:49-50 ‘Utu eregoseva? Nanda avo

anumba vasa oviri. O endamo, nanda ata fitari vasari.

Givu! Enda, utu isambu nane etenosirorusira. Ava sedo, nandakambo kau nange itarevu? One nanda avari vasa reda sim-bugarevu?’

aminge gefusira.51 “Nemo, ne isambu gogore kaka-

tori! Ne gitofu da kakaugo use, Godjo tumondae a nunda geka jo ningaeeraeva. Namondeda abuamane kau

* 7:44: Dobo mo, tamo foyago ne ‘tent’ seraera. Dobo da gima mo, ika budo aimi keve simbuguseri. Onunda sisoro a botou mo, embo a sino fuka da anoso aimi fire fifituseri.

Page 238: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 7:52 235 Ekaresia 8:8nange nange God buregedo ghuseri,ne kau daba aminga ava, Asisi Kakaraburegeraeva. 52 Nenda abuamaneGod da feroveta isambukena fakaragoeoro, feroveta mendeni, God nundaGenembo eveva beká ava dirigari fu-rariá sedo ghusera, nembarago de-tero sirivo useri. Nenda abuamaneferovetakena amingedo ghusera, ane kau daba aminga ava use, Godda Genembo Eveva ava, namondedagitofukena mutevo budo detero am-bududurusira. 53 God nunda AghoDari setiri, aneya ai budo feramutero,namondeda natofo ruruseri. Kotugonamonde barago ruruseri. Ruruseraavata, ne God da Geka amo jo ningaeeraeva,” Stephen nu geka amingesisira.

7:54-60 Stephen Ghamanai DeteroAmbududurusira.

54 Babojegari totorugusera amo,Stephen da geka nininguse, janjeekoko useri. Edo, dika ghininjighananja ghuseri. 55 Aminguseraavata, Asisi Kakara Stephen kena voseasugari beká etiri, diti fainghedo,God da usasa, a Iesu God da ungo gi-mandukena fetiriri gosusira. 56 Gido,sisira, “Givu! Utu afigetiri, na EvetuGenembo da Koro, + God da ungogimandukena fetiriri eregosena,”aminge setiri, 57-60 ne nunda gekaimboe use koko sise, nenda dengoroungoi gajedo sumbu nu sanduduseri.Sandi budo era, reighi Jerusalemisaghada buvudo, aminda fetedoStephen fugetero endada dudurusira.Duriri, gegenembo aji sisera aimi,nenda tamo asugari kosedo, gimasaeninda ata duruda dabade useri.Gimasa resena einda javo mo Saulri. Amingedo, Stephen ghamanaidoruseri. Dorero, Stephen sisira,“Bajari Iesu, nanda asisi bu yasi!”aminge sedo, nu kauboi dadarigusebeka mindafu sisira, “Bajari, ari ekooroko namokena erera emo, kote do!”aminge sedo nu ambududurusira.

81 Stephen ambiri gido, Saul nu ivuga

usira.8:1-3 Saul Iesu Da Dorevarekena

Fakarago Usira.Sifo daba aminda, evetu genembo

mendeni Jerusalem aminda eredo,Iesu da natofokena fakarago use,bouvu muteoro mema itatamedoghuseri. Natofo isambu FrovensiJudia a Samaria aminda oju use, reighinunda nunda sufuseri. Etero, Iesu daambo jimbi 12 ainembo fefetuseri.2 Stephen ambiri gido, gegenembomendeni God tumondusera aimieredo era, Stephen budo era furu-guseri. Aminguse, koko sise dimbiasorara useri.

3 Avata genembo Saul, Iesu danatofo dari amboro dae sedo, nendakambo isambu beje teredo, Iesu daevetu genembo ava sandido mandojokáda ghe jumbu buvudo, budo iradiburada fifitegusira.

8:4-25 Frovensi Samaria Aminda,Iesu Da Bino Sedo Ghuseri.

4 Iesu da natofo oju use sufuserasetena amo, ne Jerusalem dodoreighi mendeni mendeni amindaya, Iesu da Bino ava sedo ghuseri.5 Amingedo, Philip nu eredo ira,reighi Samaria aminda buvurutusira.Buvudo irise, God nange nangedoEvetu Genembo da Koro+ dirigetirifusira ava, Samaria embokena vironusedo ghusira. 6-7 Vironu seari,evetu genembo totorugedo ghuseraamo, Philip da geka ava ningigogoghombedo ghuseri. Philip nuari mendeni mendeni eari, evetugenembo ne jo gae iriara ava, nendagitida siroreari gi dudukughedoghuseri. A sukaru barago ondidoghusira. Philip seari, sukaru kokosise evetu genembo digari aindajokáda ghe vose darigedo ghuseri. Aevetu genembo mendeni ungo atadimbaride, a kotugo mendeni dagunaábarago seari jejebugedo ghuseri.8 Aminguse, evetu genembo reighiSamaria aminda ivuga edo ghuseri.

Page 239: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 8:9-10 236 Ekaresia 8:27-299-10 Reighi daba aminda, genembo

eni javo Simon fira iriri, Philipamboda fusira. Simon resena emo,nu kae jijighuse fiyogha fusedosimbora eari ava gido, evetu genembodudukughedo ghuseri. Nu, “Nagenembo eko eniri,” seari, evetugenembo kokotofu a sabua+ amo,isambu nunda geka ava ningidoghuseri. Ningido, Simon nu God dafakina budo aimi ariá sise, nu kakaedo ghuseri. 11 Nu sifo ghousa ava,kae jijighuse fiyogha fusedo simboraeari, evetu genembo gi dudukughedoghuseri. Ava sedo, nu rea sedoghusira ava, ningi gogoghombedoghuseri.

12 Avata Philip amboda fira, Godda Bino Eveva ava sisira. Siri,God namonde nange kaifa erairaava ningido, Iesu Keriso da javoava ningido, a kotugo God nangeIesu dirigetiri fusira ava ningido,evetu genembo Philip da gekatumonduseri. Tumondedo setero,Philip nu gegenembode a evevetudedabade budo bafataito usira. 13Simonnumbarago, Philip da geka avaningido tumondusira. Tumondedosetiri, Philip Simon barago bafataitousira. Etiri, Simon nu sifo ghousaPhilip da amboda deinghedo ghusira.Philip nu tanomendenimendeni a arifakina mendeni mendeni eari, Simonnu jo gae ireira ava, nunda gitidasiroreari gi dudukughedo ghusira.

14 Iesu da ambo jimbi Jerusalemaminda irise, Frovensi Samaria embonangedo God da Geka ava ningitumondedo ghusera ava nininguseri.Ningido, ne Peter nengae John ghaedirigetero, Samaria aminda iseri.15 Era buvudo, Asisi Kakara nu, evetugenembo tumondusera aikena voseasugare dae sedo, benunu siseri.16 Ainda beká mo: Philip ne Iesu dajavoda bafataito usira, avata AsisiKakara nemokena jo vose asugaeusira. 17 Aindae benunu sise, Peternengae John ghae ungo jiroda fitero,Asisi Kakara nemokena vose asugetiridubo kotiseri.

18 Ambo jimbi etoto naká nengae,nenda ungo evetu genembo da jirodafitero, Asisi Kakara vose asugusiraamo, Simon nu gosusira. Gido, nuPeter nengae John ghaekena, aindafakina ava bari dae sedo, moni mu-tari sisira. 19 Sedo, nu eminge sisira,“Nenda fakina ava nandae bofuvu!Nanda ungo evetu genembo da jirodafitono, Asisi Kakara nemokena vosefoa asugare dae sise resena.”

20 Aminge setiri, Peter numokenaghoghora sedo sisira, “Ni monighaedabade ambaso dae resena. Ni Godda joba ava, jo monii ombae aresa!21 Ninda janje jokáimi, God jo tu-mondae eraesa ava sedo, ni ajaghabekári. Ni namonde dabade jo de-inghae arera. 22 Ninda ari ekoava vujege dodo, ni Bajarikena be-nunu saso ninda ari eko kote doyare!23-24 Ni namanenda fakina gosuse,dighighi beká ava eresa. Satan nindadighighi ari aimi, bundetiri iresa avaeregosena,” aminge setiri, Simon nueredo Peter nengae John ghaekenamino sisira, “Setesa ava, erama isaghaeure dae sedo, Bajarikena nandae be-nunu sevu!” aminge sisira.

25 Ainda amboda, Peter nengaeJohn ghae, Bajari ne nange sonem-busira ava osa sise, Bajari da Geka avavironu siseri. Setero dadabetiri, Peternengae John ghae eredo joveregheJerusalem aminda ise, emboro sorodane Frovensi Samaria aminda, reighimendeni mendeni aminda teredo,God da Bino Eveva ava vironu sedoghuseri.

8:26-40 Philip Ethiopia Embo EniBafataito Usira.

26 Amboda God da aneya Philipkena sisira, “Ni simbugedo voseyasi, reighi uvu irae da vasa amindaemboro eni tambaresa. Emboroásovenikena aira, Jerusalem buvira,a sovenikena aira, Gesa buvira,aminda buvu fete gi!” amingesisira. 27-29 Setiri, Philip eredo ise,Ethiopia embo eni firi gosusira amo,nunda kotofu evetu javo Candace, avasonembedo ghusira. Nunda moni

Page 240: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 8:30 237 Ekaresia 9:4-5isambu, genembo aikena mutearikaifa edo ghusira. Avori, genemboánunda reighi dodo Jerusalem ira, Godkena banungedo, jovereghe firi Philipgosusira. Genembo nunda ghakahosiimi jumburaira, (o sariot seraera)aminda anumbirise, God da ferovetaIsaiah da buku ava, tegutiri Philipgosusira. Gosiri, Asisi Kakara Philipkena sisira, “Yasi, sariot (chariot)ainda tinguda deinghase!” 30 Amingesetiri, Philip ere sumbu buvudo,genembo Isaiah da buku ava tegutirininingusira. Ningido sisira, “Gekateguteresa amo, ni mino ereruresa?”aminge setiri, 31 moni kaifa katosisira, “Ni na sonembaresa amo, gekateguterena einda beká mo kasamaarena,” aminge sedo, nu, Philip vitianumbare dae sisira. 32Genemboá nugeka evia tegutusira:“Sino fuka sifi (sheep) ava dedo, ojari

dae budo yarera amo, nu bekajo sae arira.

A sifi da mamandi (lamb) aindaburoro bambari dae sedo, buyarera amo, beka jo sae arira.

Kau daba aminga ava, Genemboaikena fakarago ero, nu jo tofosonembari dae sise,

geka eni sae usira. 33Numo doruseraamo, nu kau bate eni ava darida kaugo useri.

Nundae ari ekoko use, jo evevada iju-jae useri.

Nu detero ambududurusira ágido,nunda sasingu a imemesirida geka mave enii jo sari dakaugo iraeri,”

geka evia tegetiri dadabusira.34 Dadabetiri, moni kaifa kato Philipkena sisira, “Se ningone! Isaiah tofonundae sisira, ai? Genembo enidaesisira?”

35 Aminge setiri, Philip nu Isa-iah da geka aminda tuturo edo, Iesuda Bino Eveva ava numokena iju-guse sisira. 36 Aminguse, emborodauvu eninda buvurutuseri. Buvudo,moni kaifa katoi sisira, “Uvu irira

ava sedo, namo bafataito aso dae re-sena.” 37 Aminge setiri, Philip sisira,“Ni tumonde gogogho aresa amo, nani bafataito arena,” setiri, genemboásisira, “Na tumonderena, Iesu Kerisonu God da Mandi bekári,” amingesedo,* 38nunda saramana kakatokenasetiri, sariot (chariot) jighi fetetiri,genemboá Philip ghae dabade voserauvuda vosedo, Philip genemboá bafa-taito usira. 39 Edo, nengae uvuda ghejovereghe vitéro, Bajari da Asisi Philipkena vose asugetiri Philip nu man-jisira. Manjetiri, genemboá jo Philipsekago gae usira avata, nu emborodaivugaghae isira. 40Asisi Kakara Philipbudo ira, reighi Asdod aminda fitiri,nu kasama usira. Kasama edo, Philiperedo reighi isambu aminda ise, Godda Bino Eveva ava sedo ghusira. Vi-ronu sido ira, Sesaria aminda buvuru-tusira.

99:1-19 Saul Nu Iesu Tumondusira.

1-2 Philip nu amingiri, Saul nuIesu da natofo dari amboro dae sedoghusira. Aminge sedo, nu fristi+ dagiti jigharikena ira benunu sisira,“Na mavejori a, na ni kau nangenange sonemberaena ava, reta jokádagembaso budo, reighi Damascusaminda yama, namonde Israel emboda dengoro indari kambo+ mendenimendeni aminda, ijugaono gido, nasonembarera. Amingaso, na Iesu daevetu genembo eni Damascus amindatambarena amo, sandi bundedo bujovereghe foa, Jerusalem emindabuvarena.” 3 Aminge setiri, fristi+sonembetiri, Saul nu eredo Damascusaminda isira. Ira, reighi buvari daeiri, usasa mindafu utuda ghe vosefira numokena jaraghusira. 4-5 Nudu fasedo, beka niningusira, “Saul,Saul! Ni redae namokena dubomema futuse, fakarago eraesi?” avaningido, Saul nu sisira, “Arie, Bajari!Ni mavejori?” setiri, beka sekago

* 8:37: Tuturo 37 da geka Baiboro (Bible) mendeni ainda jokáda fitero irira. O Baiboro (Bible) mendeniainda jokáda, jo fitoro teraeri.

Page 241: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 9:6 238 Ekaresia 9:24sisira, “Ni genembokenamema futusefakarago eraesa amo, namori. Na Iesuri. 6Avori, ni oroko eredo yasi! Reighijokáda teredo, ni rea aresa ava, saoroningase!” aminge setiri niningusira.

7 Gegenembo mendeni Saul dedabade isera, ne beka dukavanininguseri, avata beka mave sisira,ne jo gaeri. 8 Geka setiri dadabetiri,Saul nu eredo diti fangutusira avata,diti sovasova etiri rejo eni jo gaeri.Etiri gido, Saul da kokomana nuungoda budo era, reighi Damascusbuvurutuseri. 9 Buvudo irise, Saul nuuvu bayau jo mindae a rejo eni jo gaeiriri, sifo etotodaba naká dadabusira.

10 Iesu da dorevare eni javoAnanias, Damascus aminda irise, nuBajari diti mokoi gosiri, numokenasisira, “Ananias, iresa!” setiri,Ananias sisira, “Bajari, na eviairenere.”

11 Setiri, Bajari numokena sisira,“Ni, ere yasi emboro eni javo ‘Dambu’seraera, aminda yama Judas da kam-boda teredo, Tarsus embo genembojavo Saul seraera, ava ategi e ningase!Nu aminda banunguse irira. 12 Saulnu banunguse ainda jokáda, genembojavo Ananias ava, diti mokoi gira.Amo, nine teredo, Saul da diti evevaare dae sedo, ungoi tamonda jijighesogira.” 13 Bajari aminge setiri, Ana-nias sisira, “Arie, Bajari! Evetu gen-embo digari ambari eko Saul dae osaseraera. Nu Jerusalem aminda sifoghousa evia ari ekoko digarigo avaninda natofokena eraira. 14Nu orokofristi+ da giti jighari ainda javoda re-fira. Evetu genembo ninda javo sisetumonderaera ava, sandi bundari daesedo refira.”

15 Aminge setiri, Bajari Ananiaskena sisira, “Ni yaso dae resena!Omo, namo sonembare dae sedo,nane gateguseni. Nu nanda javodananda Bino sirurari gitofu, enda dakokotofu, a ninda natofo Israel emboningi tumondaoro dae sedo, gate-guseni. 16 Na tofo mandi ijugu-rurono, nanda javoda, mema a bouvu

mavegoá itatamarira ava, nu kasamaarira.”

17 Aminge setiri, Ananias nu eredoira kamboda teredo, ungoimi Saul datamonda jijighuse sisira, “Nanda na-mendi Saul, Bajari Iesu ni emborodaise gosusesi. Nune na dirigetiri ojeni.Ninda diti eveva are dae sedo, a AsisiKakara nimokena vose asugari dubokotaso dae sedo, Iesu na dirigetiriojeni,” aminge sisira. 18 Setiri, roeraeni oka anofafa da kaugo ava, Saulda ditida ghe dudurusira. Duriri, ditieveva etiri, Saul eredo benunu setirinu bafataito usira. 19 Etiri, Saul bayaumindi jebugedo, fakina usira.

9:20-25 Jusi EmboDa Babojegari JanjeEkoko Etero Gido, Saul Sufusira.

20 Saul sifo mendeni Damascusaminda Iesu da natofode irise, Jusiembo da dengoro indari kambo+aminda ya foa ghuse, Iesu da Binoava vironu sedo ghusira. Aminguse,“Iesu nu God da Mandi bekári,”ava sedo ghusira. 21 Seari evetugenembo ava ningi dudukughedoghuseri. Dudukughuse, eminge sedoghuseri, “Genembo emo kote givu!Jerusalem aminda evetu genemboIesu da javoda tumondedo ghuseraava, genembo eniimi deari ambudoghusera amo, genembo eviri tano?A kotugo, genembo enii Iesu dadorevare eminda sandido, God dafristi+ da kokotofukena mutari daesedo fumutara amo, genembo dabaeviri, tanojo? Avata, nu nangegeka dombu eni resi?” 22 Amingesirureoro, Saul nu fakinaghae vironusedo ghusira. God nu Iesu dirigetirifusira ava, ijuge gogoghombetiriningido, Jusi embo reighi Damascusaminda iriara aimi, bunedo bekadadabuseri.

23 Sifo mendeni dadabetiri aindaamboda, Jusi embo ne Saul daoroambare dae sedo, totoruge man-aka garuseri. 24 Manaka garuseraavata, ne rea sisera amo, Saul nuniningusira. Avori, ne sifo a tumbaghousa ava, reighi ainda furu da

Page 242: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 9:25 239 Ekaresia 9:41guro békada Saul sandi daoro am-bare dae sedo, fete kaifa edo ghuseri.25Aminguse irero, tumba eninda, Saulda kokomana eredo, nu budo roerakanda da kaugo aminda vendido tinoedo, furu tokada fitero, isaghada vosefetedo isira.

9:26-31 Saul Ira, Jerusalem AmindaBuvurutusira.

26 Saul nu Iesu da ambo jimbidetatari dae sedo, ira Jerusalembuvurutusira avata, nu Iesu da ambojimbikena usira ava, ne jo tumondaeuseri. Ainda tuka mo: nu gitinemokena fakarago edo ghusira avasedo, ne nundae oju useri. 27 Ojuero gido, Barnabas nu eredo, Saulsonembe budo ira, Iesu da ambo jimbi12 aikena teteruseri. Teredo, Saulnu nange nange emboroda fetedoBajari gosusira, a Bajari Iesu nu nangeSaul kena geka sisira ava, Barnabasnemokena ijugusira. Ijuguse, Saul nunange nange Jusi embo dae jo oju aeedo, Iesu da javoda Damascus amindavironu sedo ghusira ava, ijuguse setirine nininguseri. Barnabas amingesetiri dadabetiri, 28 Saul nu Iesu danatofokena teredo, nemonde dabadeirise ya foa ghuse, oju jo ae, Iesuda javoda Jerusalem aminda vironusedo ghusira. 29 Amingedo, Saul nueredo, Israel embo mendeni Greekgeka ava sedo ghusera, ainde dabadegeka se ningido beisiga useri. Beisigaedo, ne Saul daoro ambare dae siseri.30 Setero, Iesu da dorevare mendeniava ningido, Saul budo reighi Sesariaaminda vosera, dirigetero Tarsusaminda isira.

31 Sifo aminda, frovensi etodabanaká, Judia, Galilee, a Samariaaminda, dara o dubo mema eni Iesuda dorevarekena jo siroraeri. AsisiKakara ai sonembiri, Iesu da natofodubo kotedo Bajari kakara use, natofodigarigo useri.

9:32-43 Peter Setiri, Evetu GenemboEtoto Naká Jejebuguseri.

32 Peter nu natofo kaifa use, reighiisambu aminda ya foa ghedo ghusira.

Umbu eni nu eredo, God da natoforeighi Lida aminda gari dae sedo, esaisira. 33 Ira buvudo, Peter nugenemboungo ata dimbaride javo Aeneas avatafusira. Aeneas resena emo, dagunaedo ghaeko 8 ava jo deinghae fasirághedo ghusira. 34 Tambudo, Peternumokena sisira, “Aeneas, Iesu Kerisosetiri ni jebugetesi. Ni eredo, nindaghaito gaghe budo yasi!” amingesetiri, Aeneas jebugedo erorusira.35 Eretiri, evetu genembo isambureighi Lida a Saron aminda, numoágido, dubo jovereghetiri Bajari tu-monduseri.

36 Reighi Jofa aminda, evetu enijavo Tabitha anakora Iesu tumon-duse irei. Evetu ainda javo Greekgekaimi, Dorcas sedo ghuseri. Nunesifo ghousa evetu genembo sonem-buse nunda gugua aimi budo, evetugenembo makasi embo ava sonem-bedo ghusira. 37 Sifo aminda, nukae budo ambududurusira. Ambiri,natofo ne ambari evetu ava budotamo gute simbugedo, kambo enindavasa duruda do bu vitido, vasa ikádafifituseri. 38Reighi Jofa ghedo ya Lidabuvari jo soka iraeri. Peter nu Lidaaminda esa fusira ava ningido, Iesu danatofo Jofa aminda iriara aimi, eredogegenembo etoto naká dirigetero era,Peter kena buvudo siseri, “Totoi fu,namonde yaore!” aminge setero,39 Peter nu eredo nemonde iseri. Erabuvero, natofo Peter budo era, kamboikáda vivituseri. Dorcas roriri sonem-bedo ghusira aimi, isambu fera Pe-ter kena buvurutuseri. Buvudo so-rara use, Dorcas tamo asugari firefutusira ava budo, Peter kena iju-guseri. 40 Ijugetero, Peter nu se-tiri, evetu genembo eredo isambuera buvurutuseri. Buvero, Peterevetu ambari ainda dengesida kauboidadarigedo banungusira. Banunge-tiri dadabetiri, jovereghe nunda javobeká ava sisira, “Tabitha, ere!” setiri,evetuá diti fangedo, Peter a gosuseere anumbusira. 41 Anumbetiri, Pe-ter ungo siregedo nunda ungoda bujighiri erorusira. Eretiri, Peter Iesu

Page 243: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 9:42 240 Ekaresia 10:21da dorevare isambu roriride dabadekori setiri fera buvero, Dorcas budonemokena futusira. 42 Etiri, osasetero reighi Jofa aminda evetu gen-embo isambu ningido, mokogo Bajaritumonduseri. 43 Etero, Peter Jofaaminda itako ghousa nunomboSimonkena irei. Simon resena emo, nu sinofuka da anoso ava budo, fiyoghai dav-eari takegha eari, ava budo evetu gen-embo mendenikena muteari moniimiombudo ghuseri.

1010:1-33 Peter Eredo, Gitofukena Isira.

1 Rome embo da isoro kakato dagiti jighari eni javo Cornelius, reighiSesaria aminda irei. Nunda isorokakato ainde dabade javo jijighuseraamo, ne Rome embo da frovensi dajavo ava kotise, ‘Italy embo da isorokakato’ da javo mo, ava jijighuseri.2Genemboánunda evetu a ghagurudedabade, ne God tumondedo ghuseri.Nu sifo ghousa ava, God kena ba-nungedo ghusira. Aminguse, nu Jusiembo da makasi embo ava, sonem-bedo ghusira.

3 Sifo eni ungobu 3 koroko iri,Cornelius nu, God da aneya diti mokoigosusira. Giri, aneya numokena firaategi usira, “Cornelius!” 4 Setiri,Cornelius dudukughedo oju usefainghe gi gogoghombuse sisira,“Bajari, nangeti?” setiri, aneyanumokena sisira, “Ni sifo ghousaevia banunguse evetu genembosonemberaesa; aindae sedo, Godni erekotira. 5-6 Avori, gegenembomendeni dirigaso Jofa aminda yama,genembo Simon Peter esa ojira irira,ava ategi e ningore! Nu nundanunombokena esa fusira. Nundanunombo da saramana mo, nu sinofuka da anoso ava, bu fiyoghai davearitakegha eari budo, evetu genembomendenikena muteari moniimiomburaera. Nunda kambo mo evatinguda irari tambarera.” 7 Amingesedo, aneya ere dodo iri, Cornelius nu

aghi mutiri, nunda saramana kakatoetoto a isoro kato dabako aindedabade fera teteruseri. Isoro katoamo nu God tumonduse, Corneliussifo ghousa ava kaifa edo ghusira.8Fera teretero, geka aneya numokenasisira ava, Cornelius nemokena setiriningero, dirigetiri ne reighi Jofaaminda iseri.

9 Ne era soroda avido, sifo atetiriera reighi Jofa buvari dae ero, Peternu ere kambo vasa duruda dodoira, banungari dae sedo viti kamboikáda* anumbusira. 10 Anumbedoighoi etiri, bayau bu furoro mindaridae sisira. Setiri, bayau itutero,Peter nu anumbirise, nunda ditimokoi gosusira. 11 Gosiri utu afigetiriroera eni embo mindafu asiimi tingusovenisoveni dighido, fitero vose firigosusira. 12 Embo ainda jokáda, sinofuka, jingabu, kaisi ararafa, a rika avavendiri vose firi gosusira. 13 Gosiri,beka eminge siri niningusira, “Peter,eredo, de oje mindi!” 14 ava ningido,Peter sisira, “Tefo, Bajari! Nine setesonamane Israel embo roera eregosenaevia, reeta use jo mindae eraera.Roera emo ekori. Na itako jo mindaeeraena,” aminge setiri, 15beka sekagosisira, “God roera mindaso dae sariraamo, erá ekova seose!” 16 Umbuetoto kau daba aminga ava, siroretirigiri ainda amboda, emboá joveregheutuda vitisira.

17 Vitíri, Peter dudukughuse, gekaa roera gosusira ainda beká ava tam-bari dae kotisira. Kotise anumbiriri,gegenembo Cornelius dirigusira aimi,fera kamboá tambudo, guro bekadafetedo 18 kori siseri, “Genembo SimonPeter esa fusira amo, eminda irira,ai?”

19 Aminge setero, Peter nu ditimokoi gosusira ainda tuka ava kotiri,Asisi Kakara numokena sisira, “Peter,ningi! Gegenembo etodaba naká,nimo tambari dae sedo ojeri. 20 Erevose! Erá oju eose! Nane setenoojeri. Ava sedo, ni nemonde dabadeyareva,” aminge setiri, 21 Peter ere

* 10:9: Afige, Matthew 24:17 ainda duruda tege garesa.

Page 244: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 10:22 241 Ekaresia 10:39vosedo, gegenembo aikena sisira,“Genembo tambari dae ojeva amo,namori. Ne redae ojighevu?”

22 Aminge setiri, ne siseri, “Na-manenda giti jighari Cornelius se-tiri namane ojigheri. Nu genemboevevari. Nu God tumonderaira. AJusi embo isambu numoá kakara er-aera. Namane foa ni budo, jovereghenumokena yaoro dae sedo, Godnundaaneya dirigetiri numokena buvudoaminge sisira. Ni ya numokena gekarea erekotesa ava saso dae sisira.”aminge setero, 23 Peter sisira, “Avori,terevu, namonde avore!”

Setiri teredo ravisera, sifoghaeeredo Peter de dabade iseri. Iesu dadorevare mendeni reighi Jofa amindairiara ábarago eredo, nemondedabade iseri. 24 Era, soroda avido,sifo atetiri era, Sesaria amindabuvurutuseri. Cornelius nu Peterkaifa use setiri, nunda natofo nundakokomanade dabade numokena feratotoruguseri. 25 Peter kambodateteriri, Cornelius ira numokenabuvukauboi dadarigedo tumo bainghusira.26 Etiri, Peter Cornelius ungodabu jighiri eretiri sisira, “Ere fete!Nambarago genembo bekári. Nakau nimongori.” 27 Aminge sise,Peter nengae Cornelius ghae era,evetu genembo totorugusera aikenateredo, 28 Peter nemokena sisira,“Namanenda agho dari emingeresira. Namane Jusi embo gitofukena,jo viti umo use avae eraera, ogeka jo dabade se ningae eraera.Avata God ijugetiri kasama useni:evetu genembo isasambu God setirisiroruseri. Ava sedo, jo gitofu iraeri.29 Na ava kotise anumbireno, nendaaghi kakato era buvudo, na furonodae setero, imboe a oju jo ae, na takárefena. Ava sedo, sevu ningone! Neredae uju edo setevo na ojigheni?”

30 Aminge setiri, Cornelius sisira,“Na onde sifo evavaga, ungobu 3koroko iri banunguse ireno, gen-embo eni fira isagha usira. Genemboainda tamo asugari mo, usasa bekári.31 Aimi namokena sisira, ‘Cornelius,

ni banunguse evetu genembo sonem-beraesa ava gido, God ni erekotira.32 Gegenembo mendeni dirigaso yareighi Jofa aminda, genembo javo Si-mon Peter, ava ategi e ningore! Gen-emboá nu nunda nunombo Simonkena esa ojira aminda irira. Simonresena emo, nu sino fuka da anoso avasimbuge budo monidae oriri eraira.Ya nunda kambo eva tinguda iraritambarera,’ aminge setiri, 33na eredoni aghi eteno, namoá kotedo refesa.Namane oroko eminda, God da dom-buda totorugeteri. God nimokena reasisira ava, saso ningari dae sedo, aghieteno refesa.”

10:34-43 Peter Da Geka Eviri.34 Setiri, Peter eredo sisira, “God da

dombuda evetu genembo isasambuinonori, ava oroko kasama eteni.35 Mave God kakara use God da ujuava arira amo, nu God da genembo oGod da evetu arira. Tamo foyago, in-gago, a yaghogo, ne isasambu inonori.Namane Israel embo a namanendagitofu, namonde isambu God da dom-buda inonori. 36 God nange nangegiti Israel embokena nunda geka fu-tusira ava niningusevu. A God nangenange evetu genembo isasambu daari ekoko kote doyari dae sedo, Ba-jari Iesu Keriso dirigetiri fusira, anunda Bino Eveva, ábarago niningu-sevu. 37 Ne kasama ereva: Johnnu bafataito ari da geka sisira aindaamboda, God setiri nunda saramanatomanako Galilee aminda giti ivegedoira, Frovensi Judia aminda baragomindafu usira. 38 Ne Nasareth embojavo Iesu, ainda bino ava niningusevu.God nu nange nange nunda fakina anunda Asisi Kakara mutiri, vose Iesukena asugusira, ava niningusevu. Ko-tugo Iesu nu Asisi Kakara da fakinabudo aimi, evetu genembo sonem-buse setiri ne, Satan imi bundetiriiriara ava, darigetiri ne jejebuguseraábarago niningusevu. 39 Iesu nu Jusiembo da reighi aminda, a Jerusalemaminda rea etiri siroretiri gosuseraava, namane osa sari dae erera. Jusi

Page 245: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 10:40 242 Ekaresia 11:9-10embo ne Iesu budo arafa detero am-bududurusira. 40 Avata sifo etodabanaká dadabetiri, God setiri Iesu am-barida ghe jebuge eredo fira, isaghausira. 41 God anakora namane nundabino ava, osa saoro dae sedo gate-gusira. Ava sedo, Iesu nu natofo isam-bukena jo isagha aeri. Nu ambaridaghe jebuge eredo, namanekena firaisagha etiri, nu namonde dabade uvubayau riseri. 42 Amingedo, namaneGod da Bino Eveva budo yama vironusaoro, natofo ningoro dae sisira. Akotugo, nu sifo amboda evetu gen-embo, ambari embo a jebuga emboisasambu ijujedo, nenda ari eveva aari ekoko da mino mutare dae sedo,God numoá gategusira ábarago, na-mane saoro natofo ningoro dae sisira.43 A God da feroveta barago Iesu daeeminge gembudo ghuseri:‘Mave numo tumonduse nunda Geka

ningarira amo, nunda javoda fakinaimi, God nunda ariekoko kote doyarira.’ ”

10:44-48 GodNundaAsisi KakaraMu-tiri, Jusi Embo Da Gitofukena Vose Asug-usira.

44 Peter aminge siri, God da AsisiKakara vose evetu genembo Peterda Geka niningusera aikena asug-usira. 45Avori, God gitofokena baragonunda Asisi Kakara mutiri vose asug-usira amo, Iesu da dorevare mendeniIsrael embo reighi Jofa ghedo fuseraaimi gido, dudukughuseri. 46 GitofuáGod dae sakai sero aviva jovereghe-tiri, ne geka dombu eni dombu enijo giti kasama ae usera aimi, God dasakai siseri. 47-48 Amingero, Peternunda kokomanakena sisira, “Givu!Kau God namondekena nunda Asisimutiri vose asugetiri dubo kotiseraaminga ava, namondeda gitofu eikenanunda Asisi Kakara mutiri vose asug-etiri dubo erekotera. Ava sedo, na-monde ne bafataito arera amo, maveamboda jo ghoghora sae arira tano?”aminge sedo setiri, ne eredo nendagitofu Iesu da javoda bafataito useri.Etero, Cornelius mane ne, Peter sifo

mendeni nemonde dabade irari daesiseri.

1111:1-18 God Rea Gitofukena Usira

Ava, Peter Jerusalem Aminda Osa Sisira.1 Jusi embo da gitofu nange nange

God da Geka ningido tumonduseraava, Iesu da ambo jimbi a nundanatofo isambu Frovensi Judia amindairiara aimi, nininguseri. 2 Avaningido, evetu genembo mendenikotiseri, “Avori, namondeda gitofune Iesu da natofo ari dae sarera amo,nenda vika mendo anoso ava gafu-garera. Aminguse, ne namonde Israelembo da kaugo edo irarera.” Amingekotise, ne Peter kaifa useri. Kaifaero, Peter ira nemokena Jerusalemaminda teterusira. Teretiri, neeredo ghoghora siseri, 3 “Ni redaegitofukena esa isesi? Ne nenda vikamendo anoso jo gafugae irero, ninemonde dabade anumbedo bayauriseva amo, geka bekári, ai?”

4-5 Aminge setero ningido, Petereredo, nu rea usira, a God rejoásetiri sirorusira ava, ijugari kasamaaoro dae sedo, geka sisira, “Nandanano namendi, na tuturoda ghe sidoyarena. Na reighi Jofa aminda ba-nunguse, diti mokoi gosuseni. Utuafigetiri, na roera eni embo mindafuavavaga gosuseni. Embo amo, tingusovenisoveni dighido fitero vosefirananda dombuda fefetusira. 6 Fetetiri,ainda jokáda fuge gosusena amo, sinofuka, jingabu, kaisi ararafa, a rikaava gosuseni. 7 Goseno, beka namo-kena eminge siri nininguseni, ‘Pe-ter, eredo de oje mindi!’ 8 Setiri,na siseni, ‘Tefo, Bajari! Nine setesonamane Israel embo roera eregosenaevia, reeta use jo mindae eraera.Roera emo ekori. Na itako jo min-dae eraena,’ aminge seteno, 9-10 bekasekago utuda ghe sisira, ‘God roeramindaso dae sarira amo, erá ekovaseose!’ aminge sedo, umbu etodabanaká geka daba ava sisira. Setiri dad-abetiri, roera isambu jovereghe utuda

Page 246: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 11:11 243 Ekaresia 11:26vitisira. 11Vitíri, gegenembo etodabanaká dirigetiri Sesaria ghedo fera, sifodaba aminda buvurutuseri. Kambonane avido ghusena aminda fera bu-vurutuseri. 12 Buvurutero, AsisiKakara namokena sisira, ‘Ni gitofu-dae erá dubo mema eose! Ni eredo,nemonde dabade yasivu!’ amingesetiri, namondeda natofo gegenembo7 eminda fetirera aimi eredo, na-mane gitofude dabade reighi Sesariaaminda era buvudo, Cornelius dakamboda teteruseri. 13 Teretero,aneya nange teredo nunda kambodafetirise, geka siri niningusira ava,Cornelius setiri namane nininguseri.Amo, aneya numokena eminge sisira,‘Ni genembo eni dirige yama, gen-embo javo Simon Peter nu reda iriraava ategi e ningare! 14Nune geka siru-rari ningido, ninda natofode dabadetumondaovo gido, God nenda ariekoko kote doyarira,’ aminge setiridadabetiri, Cornelius nu aghi etiri nanumokena iseni.

15 “Ena buvudo, geka seno aing-hae dabade, Asisi Kakara anakoravose evetu genembokena asugerirare.Amo nu, giti namondekena vose asu-gusira. Kau daba aminga ava nu,evetu genembo gitofu reighi Sesariaaminda totorugusera, aikena voseasugusira. 16Vose asugetiri, na Bajarida geka evia kotiseni:‘Kau John Bafataito Ari Kato uvuimi,

bafataito edo ghusira, kaudaba aminga

ava, na amboda Asisi Kakara nemo-kena mutarena,’

geka ava firi kotiseni. 17Namonde Jusiembo Bajari Iesu Keriso tumonderogido, God namondekena nunda AsisiKakara mutiri vose asugusira. Kaudaba aminga ava, God namondedagitofukena nunda Asisi Kakara mutirivose asugusira. Amo isaghari. Avasedo, God rejoá usira ava gido, na Godda uju ava jo buregaeri.”

18 Aminge setiri ningido, evetugenembo Jerusalem aminda to-torugedo ghoghora sisera amo,ne ghoghora dodo, God dae sakai

sise, eminge siseri, “Namonde Jusiembo da gitofu nange jebugaeteraaindae, God emboro rerebusira. Kaunamonde avavaga, neGod tumondusenenda ari ekoko vujegarera amo, nejebugedo evovodae irarera,” amingesiseri.

11:19-30 Evetu Genembo AntiokAminda, Iesu Da Bino Ningido Tumon-duseri.

19 Stephen detero ambududurusiraainda sifoda, Iesu da gitofu ne eredo,Iesu da natofokena fakarago usebouvu futurureoro mema itatamedoghuseri. Amingedo, Iesu da dorevareoju sumbudo reighi mendenikenaiseri. Mendeni oju sumbudo erareighi Foenisia aminda buvurutuseri.Buvudo, Iesu da Bino nenda natofoIsrael embokena seoro ningidoghuseri. 20 Kotugo, Iesu da dorevaremendeni, Cyprus embo a Sairin embo,ne eredo era Antiok aminda buvudo,Jusi embo da gitofukena Bajari Iesu daBino Eveva ava, vironu sedo ghuseri.21 Ne God da fakinaimi vironu seoroningido, evetu genembo digari Bajaritumondedo ghuseri.

22 Amingero ningido, Iesu danatofo Jerusalem aminda eredo,Barnabas dirigetero Antiok amindaisira. 23 Ira buvudo, God nangenange esimbugetiri natofo dubokotise ivuga usera ava gido, nuivuga edo sisira, “Dubo joká isambuBajarikena futuse irivu!” amingesisira. 24 Barnabas resena emo,nu genembo evevari. Asisi Kakaranumokena vose asugetiri, nu dubokotise tumonde gogoghombedoghusira. Ava sedo, nu geka seariningido, evetu genembo digari Bajaritumondedo ghuseri.

25 Amingero, Barnabas nu Saultambari dae sedo, reighi Tarsusaminda isira. 26 Ira buvudo, Saultambu budo, nengae jovereghe ferareighi Antiok aminda buvurutuseri.Buvudo irero, Iesu da dorevare digaritotorugeoro, Saul nengae Barnabasghae ijuguse geka seoro ningido

Page 247: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 11:27-28 244 Ekaresia 12:12ghuseri. Amingero, ghaeko dabakodadabusira. Reighi Antiok amindaevetu genembo ne tuturo edo, Iesuda natofo isambudae, ‘Kuristini’ sedoghuseri.

27-28 Sifo aminda, God da fer-oveta Agabus a God da ferovetamendeninde dabade, Jerusalemghedo reighi Antiok aminda iseri. Erabuvudo, Agabus nu Asisi Kakara dafakinaimi eredo, amboda rea siro-rarira, ainda bino ava isagha setiri,evetu genembo nininguseri. Gekaevia sisira: baimara mindafu bekáava reighi isambuda sirorarira. (Amo,baimara Rome embo da kotofukoClaudius da sifoda sirorusira, aindaesisira.) 29 Agabus da geka ningido,Iesu da natofo manaka garuse siseri,“Namonde nangedo namondedanatofo Frovensi Judia aminda irera,ava sonembareri? Namondeda irariaminda gosuse, sonemba mutoro yaribaore!” 30Aminge sedo, moni dabadeedo mutero, Saul nengae Barnabasghae ava budo era, Iesu da natofo dababojegarikena mutero ruruseri.

1212:1-5 Kini (King) Herod Nu, Iesu Da

Dorevarekena Fakarago Use, Bouvu Mu-tiri Mema Itatamuseri.

1-2 Sifo aminda, reighi Galilee dakini (king) javo Herod nu, eredo Iesuda dorevaremendeni aikena fakaragouse, bouvu mutiri mema itatamuseri.Herod setiri, nundamendenii John dakoro James ava, kaiyaimi jetero am-bududurusira. 3-4 Ambiri, Jusi emboava ningido ivuga useri. Ivuga erogido, Herod setiri nunda isoro kakatoera, Peter sandi budo Yisti (Yeast)Kanangara Ari da Kirumo+ da sifoaminda, diburada fifituseri. Etero,dibura aminda kaifa kakato isambu16 aimi Peter kaifa edo ghuseri.Goroto avononde ava inono gegen-embo avononde aimi foama kaifa edoghuseri. Herod nu Peter bu ya JarigeYari da Kirumo+ ainda amboda, Jusiembo da dombuda koto ari dae sedokotisira. 5 Peter diburada iriri, ne

kaifa edo ghuseri. Kaifa edo ghuseraavata, Iesu da dorevare ne fakina edoGod kena banungedo ghuseri.

12:6-19 God Sonembetiri, Peter Dibu-rada Ghe Fira Buvurutusira.

6 Herod nu, Peter bu diburada fi-tido, Jusi embo da dombuda kotoari dae sedo, sifo fifitusira. Aindatumba daba aminda, kaifa kakatoetoto naká aminda kaifa ero, Peter nunenda soroda asi seiniimi (chains) un-goda bundetero ainghae fase avisira.Dibura kambo guro békada, kaifakakato mendeni kaifa edo ghuseri.7 Peter fase avíri, aneya fira isaghairi, usasai Peter da vasa aminda jan-imbusira. Janimbetiri, aneya Pe-ter da tamonda jighido, deretiri ditifangutusira. Fangetiri, “Peter, ni to-toi ere!” setiri, asi seiniá tofo vu-jegusira. 8 Vujegetiri, aneya Peterkena sisira, “Ninda ifu dighari a nindaata jogha, bu dighi simbuge yasi!”aminge setiri, Peter eredo amingiri,aneya sisira, “Ninda tamo asugariasuge, nangae yaore!” 9 Aminge se-tiri dadabetiri, Peter eretiri, aneyanu giti etiri nu ambo gaedo, nengaedabade diburada ghe buvari dae ise,Peter bunise kotisira, “Emo aturu er-ena, ai, bekári?” 10 Kaifa kato eniemboro gaje fetiriri era darigedo, erakaifa kato eni sekago emboro gajefetiriri darigedo, dibura da guro auri-imi usera ainda békada buvurutuseri.Guroá afigaresa amo, ya isaghada bu-vudo, reighi Jerusalem aminda deing-haresa. Aminda buvero, guro tofomandi afigetiri, era isaghada buvudonengae emboroda ise, aneya Peter dadombuda manjisira.

11 Etiri, Peter kotisira, “Emo bekári.Bajari nunda aneya dirigetiri ojira,Herod da fakina buregedo, na dibu-rada ghedo unumbe bu fitiri isaghadabuveni. Herod da uju a Jusi embo dauju namokena jo sirorae arira.”

12Ava kotise, nu JohnMark noi javoMary, ainda kamboda isira. Evetugenembo digari totorugedo banun-guse irero ainda sifoda, Peter ira

Page 248: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 12:13-14 245 Ekaresia 13:3buvurutusira. 13-14 Buvudo, furuainda guro békada fetedo goingo-inghiri ningido, ne saramana katojavo Rhoda setero ira, kambo guroda,Peter da beka ava ningi kasama usira.Ningi kasama edo, dudukughe furuda guro jo afigae, nu ivugaghaejovereghe kamboda sufusira. Sum-budo ira kamboda teredo sisira, “Pe-ter ojira furu oinda guro békada fe-tirira.” 15 Aminge setiri ningido, nesiseri, “Ni daghedo resesa tanojo!”ava setero, nu kovionoghae sisira, “Nabeká resena,” setiri, ne mino siseri,“Avose, detero ambiri nunda dangioava gesi tanojo,” aminge siseri.

16 Aminge sero, Peter nu goin-goinghuse fetiriri ningido, ne guroafigedo Peter á gi dudukughuseri.17Dudukughero, Peter nemokena un-goi de fafutuse, erama beka seoredae sedo, buregusira. Edo, Bajarinange nange setiri nu buvurutusiraava, isambu isagha setiri dadabetiri,eminge sisira, “Setena ava, Jameskena a Iesu da dorevare isambukenasevu ningore!” aminge sedo, Peter nedodo isira.

18 Sifo atetiri, dibura da kaifakakato eredo, Peter tava e bunejaredo, oju use beka dadabuseri.Aminguse, ne tofo tofo senininguseri, “Peter nange nangedobaghimbeti?” 19 Aminge sero, Heroderedo tava aoro dae sisira. Avata,ne Peter tava usera, jo tambaeetero, Herod nu kaifa kakatoá bukoto etiri dadabetiri, setiri nundakaifa kakato amo budo era deteroamomonjeguseri. Amomonjeguseraainda amboda, Herod Frovensi Judiadodo ira, reighi Sesaria amindaanumbusira.

12:20-25 Kini Herod Dara Edo Am-bududurusira.

20 Ainda sifo aminda, Herod nuTaiar a Saidon embokena janje ekouse irei. Aminguse iriri gido, neeredo geka dabade se ningari daesedo, Herod kena iseri. Era buvudo,ne giti Herod da kambo kaifa kato javoBlastus de komana useri. Amingedo,

ne mainungari dae sedo, Herod kenateteruseri. Ainda susu mo: ne Herodda reighida nenda bayau ombudoghuseri.

21 Herod sifo fifitusira á fira bu-viri, nu gogho edo, kini da anumbavasa aminda anumbedo nemokena vi-ronu sisira. 22 Setiri dadabetiri, nesiseri, “Omo jo evetu genembo dageka iraeri. Omo gode eninda gek-agori,” aminge sise ivugaghae kokosiseri. 23 Sero, God da aneya nu Heroddorusira. Herod nu evetu genemboda geka ava ningido, jo buregae usiraaindae sedo, God nunda aneya dirige-tiri fira setiri, Herod jifa ai mindiriambududurusira.

24 Sifo aminda, God da Geka avasirureoro, ivegedo irureari evetu gen-embo ningido tumondedo ghuseri.

25 Barnabas nengae Saul ghaebaimara da moni budo fusera ava,mutero bero, ne John Mark bunemonde dabade era, Jerusalemghedo jovereghe reighi Antiok iseri.

1313:1-3 Ekaresia+ Imi Barnabas Saul

Ghae Gategetero Ne Iseri.1 Reighi Antiok aminda, Iesu

da natofo jokáda, God da ferovetamendeni a ijuga kakato mendeniimi,dengoro indido ghuseri. Amo, Saul,nunda komana Barnabas, Simeon(nunda javo Ingago seraera), Sairinembo Lucius, a Manaen (nu anakoraKini (King) Herod ghae dabadefaiya edo ghusira), aimi dengoroindido ghuseri. 2 Gegenembo resenaemo, God kena bayau kanangaraedo banunguse irero, Asisi Kakaranemokena sisira, “Na Saul nengaeBarnabas ghae gategeteno, ne nandauju ava use, nanda saramana eniarera. Nanda saramana aoro daesedo, ne bu esimbugaovo dae resena.”3 Aminge setiri ningido, ne sekagoGod kena bayau kanangara edobanunguse nenda ungo, Barnabasnengae Saul ghae da tamonda fitidoesimbuguse, ne dirigetero iseri.

Page 249: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 13:4-5 246 Ekaresia 13:1713:4-12 Barnabas Nengae Saul Ghae,

Kae Da Bajari Eni Ava Bureguseri.4-5 Asisi Kakara nu Saul nengae

Barnabas ghae dirigetiri yari daeuse, gimasa John Mark nemo sonem-bare dae sedo budo, reighi Antiokdodo reighi Selusia aminda voserabuvudo, ghakada+ vosedo sirige erabutu Cyprus aminda buvurutuseri.Butu aminda buvudo, reighi javoSalamas aminda, ghaka+ darido viv-ituseri. Vitido, ne era Jusi emboda dengoro indari kambo+ mendeniaminda God da Geka ijugedo ghuseri.

6 Etero dadabetiri, ne eredo reighiSalamas dodo, agada sembera reighiPeifos aminda buvurutuseri. Bu-vudo, ne Jusi embo genembo eni javoBar-Jesus ava tafuseri. Genemboánu kae da bajari eniri. Bar-Jesusnu tofo sakai sedo ghuse, gunguboeminge sedo ghusira, “Na God da fer-oveta eniri,” sifo ghousa evia evetugenembokena aminge sedo ghusira.7 Butu ainda kotofu Sergius Paulus,nu genembo jiro munju evevari. Bar-Jesus setena amo, nu anakora SergiusPaulus ghae komana usira. Avori,Sergius Paulus resena emo, nu eredoGod da Geka ningari dae sedo, aghimutiri ira setiri, Saul nengae Barn-abas ghae numokena iseri. 8 Era bu-vurutusera avata, kae da bajari Bar-Jesus (namonde Greek gekaimi Ely-mas seraera), nu eredo, erá butuainda kotofu nenda geka ningi tu-mondeure dae sise, Barnabas nengaeSaul ghae buregusira. 9 Etiri, AsisiKakara nu Saul (o nunda javo eniPaul seraera) ava sonembetiri, dubokotise Bar-Jesus ava gosuse tatase-gusira. 10 Tataseguse sisira, “Ni Satanda eniri. Ni ari eveva, geka eveva, airari eveva ava isambu, buregeraesa.Ni ari ekoko aimi, evetu genembodereraesa. Ni God da Geka bekáava jighi jovereghe gungubokena fi-tiraesa. 11 Ava sedo, oroko Bajarinunda ungoi siregari ni diti digoi arisifo sevo jo gae iraso, amboda sarijebugedo garesa,” aminge siri, Elymas

(o Bar-Jesus seraera) ava, roera enikau rofoma da kaugo aimi, tumbabeká edo vose fira afuregetiri, nuditi eko usira. Amingetiri, amindaya foa ghari bunise, evetu genemboenii foa ungoda bu deinghaoro daeuju usira. 12 Etiri, butu ainda koto-fuá nu rea sirorusira ava gido, Ba-jari tumonduse, nunda Bino aindaedudukughusira.

13:13-52 Frovensi Pisidia Aminda,Iesu Da Bino Ava Vironu Sedo Ghuseri.

13 Etiri, Paul nunda kokomanadedabade, Peifos ghedo ghakada+vosedo era Frovensi Pamfilia amindabuvudo, reighi javo Perga aminda,ghaka+ do vitido, John Mark nu sifoaminda ne dodo, jovereghe Jerusalemisira. 14 Paul nengae Barnabas ghaereighi Perga dodo era, frovensi eniPisidia aminda teredo, era reighiAntiok buvurutuseri. Antiok resenaemo, nu reighi eniri. Kotugo AntiokFrovensi Syria aminda irira amonu, reighi eniri. Aminda teredo,Jangutari da Sifoda, ne era Jusi emboda dengoro indari kamboda+ tereanumbuseri. 15 Anumbetero, Mosesda Geka a God da feroveta da gekamendeni ava tegetero dadabetiri,dengoro indari kambo+ da babojegarisetero, eniimi ira Paul nengaeBarnabas ghaekena sisira, “Nandanano namendi, kotovo inono ariraamo, ne fuvu! Geka saovo ningidonamane tamo feghare!”

16 Aminge setiri, Paul nu eredoungo jighiri eretiri de fatido sisira,“Namanenda natofo beká Israelembo, a namanenda gitofu mendeniGod tumonderaeva, ainde dabadetotorugetevo, ne ategi beká avaerena. Ningivu! Na geka itako saononingovo dae resena. 17 God anakoranamane Israel emboda abuamane avagategusira. Gategetiri, namanendaabuamane era Egypt aminda sabua+edo iriari. Amingero, God sonem-betiri ne digarigo siroretero, Godnunda fakinaimi etiri, ne Egypt ghedobuvurutuseri. Buvudo era, reighi uvu

Page 250: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 13:18 247 Ekaresia 13:32-33iraede aminda birurughuse ne daraedo ghuseri. Amo, ne God da Geka joningae edo ghuseri, a God da Geka jotumondae edo ghuseri. 18 Amingedoghusera avata, God nenda ari ovia gidodo ghiri, ghaeko 40 ava dadabusira.19 Etiri, God nu Frovensi Keinanaminda, natofo oro isambu 7 avadetiri sirivo useri. Sirivo ero, nu setirinamane Israel embo Keinan amindakokotofu useri.

20 “Etero, God nu natofo tavoaoro dae sedo, nenda giti jighari avanune gategedo ghusira. Eari, nenamanenda abuamane ava tavo ero,ghaeko 450 ava dadabetiri, God daferoveta eni javo Samuel sirorusira.21 Siroretiri, namanenda abuamanene, tavo kakato God gategedo ghusiraava imboe edo, kini (king) gategedomutare dae sedo, God kena benunusiseri. Setero, God nu genembojavo Saul ava gategusira. Genemboánunda oro Benjamin, numamo javoKish. Numoá gategedo setiri, nu kiniusira. Edo irise, ghaeko 40 ava dad-abusira. 22 Avata God nu Saul imboeedo setiri darigetiri, God nu David avagategedo setiri, David nu Israel emboda kini usira. God nu eminge kotedoDavid gateguse eminge sisira:‘Jesse da mandi David, na dubo bu

gogoghomberaena. Na rejoásarena, nu ava arira,’

God aminge sisira. 23 David resena,einda imendi eni mo, Iesu ri. Godnamane Israel embo da ari ekoko kotedoyari dae sedo, beka gagojuse, Iesudirigetiri fusira. 24 Iesu jo furae iriri,John nu giti fusira. Fira buvudo, Is-rael embokena irise, nenda ari ekokovujegedo doyoro dae sise, vironu sedoghusira. Seari ningeoro, John nebafataito edo ghusira. 25 John dasaramana dadabari dae iri, nu eredoeminge sisira:‘Ne nange nange erekotevu? Na

mavejori? God Genembogategedo furare dae sisira, jonamo iraeri.

Kote givu! Genembo amo ambodafurarira. Na ijoghakori, nu

teria bekári,’John aminge sisira.

26 “Avori, nanda nano namendi,Abraham da sasingu a kotugonamanenda gitofu eminda tumondebaingheraeva, God namonde nangesonembari jebuga tambarera aindabinó ava namondekena mutiriojighira. 27 Namonde God tumon-deraera avata, Iesu namondedaari ekoko seghe fugari dae sedofusira ava, evetu genembo Jerusalemaminda nenda babojegaride dabade,ne buniseri. Ne Jangutari da Sifoevovodae God da feroveta da gekategedo, ainda tuka jo kasama ae edoghuseri. Jo kasama ae edo ghuseraavata, Iesu daoro ambare dae sero,God nu rea nunda ferovetakenaosa saoro dae sisira, ainda bekáava isagha usira. 28 Ne Iesu daoroambare dae sedo, nunda ari ekokotava usera avata, jo tambae edo, nuRome embo da kotofu Pilate kena,Iesu dari ambare dae sedo benunusiseri. 29 Amingero, God rea sisiraamo, geka isambu isagha usira. Etiridadabetiri, Iesu ambiri gido, mendeniera nunda tamo korosida ghe budoera furuguseri.

30 “Amingetero, God setiri Iesu am-barida ghe jebuge erorusira. 31 Iesu joambae irise, evetu genembo mendeninunda karona edo, nemonde FrovensiGalilee ghedo Jerusalem isera amo, nuambarida ghe jebuge erorusira aindaamboda nemokena isagha eari gidoghuseri. Gido ghusera ava, ne orokoIsrael embokena Iesu da Bino ava osaseraera.

32-33 “Namane aindae sedo God daBino ava sari dae sedo refera. Godnu beka gagojuse, rejoá namanendaabuamanekena sisira, oroko ava na-mondekena isagha etira. Iesu jebugeerarira aindae, God setiri ne nundaYaru Divari Buku aminda, tano etotoainda jokáda eminge gefuseri:‘Ni nanda Mandiri. Na oroko nimo-

kena resena, “Na ninda Afabekári,” ’

Page 251: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 13:34 248 Ekaresia 13:49aminge gefuseri. 34KotugoGodnangesari, Iesu ambarida ghe jebuge eredoirari nunda tamo jo betae arira aindageka ava, God setiri nunda mendenieminge gefuseri:‘Na nange David kaifa use esimbuge

gogoghombusena amingaava, ni barago kaifa useesimbugarena.’

35 Kotugo tano eninda, God emingesetiri gefuseri:‘Ninda saramana kato ninda geka

ningi gogoghombarira. Avasedo, ni saso nunda tamo joofofoda betae arira,’

aminge gefuseri.36 “David nunda sifoda, God da

uju ava use, God da Geka ningidoambududurusira. Ambiri, budo eranunda nombuamane da dengesidafurugetero nunda tamo betisira.37 David da tamo betisira avata, Godsetiri nunda Genembo ambaridaghe jebuge erorusira, ainda tamo jobetaeri.

38-39 “Avori, nanda nano namendi,kote gogoghombevu! Namane nan-gae Iesu da javoda vironu seraeraamo, God nange nange ari ekoko kotedoyeraira ava, Iesu da javoda ijuger-aera. Moses da Gekaimi namonde joGod kena jebugae arera Avata maveIesu da javoda tumondarira amo, Godnunda ari ekoko kote doyari, nu je-bugarira. 40 God da feroveta rea sis-era ava, erá nemokena siroreure daesise, kaifa e gogoghombevu! Ferovetaamo, ne eminge siseri:41 ‘Dere jirari kakato, kote givu!Na saramana eni aono nenda sifoda

sirorari gido, ne jo kasama aeareva.

Mave ainda beká ijuge gogoghom-barira avata, ne jo ningido tu-mondae areva.

Ava sedo, gido dudukughuse am-buvu!’ ”

42 Paul nu geka aminge setiri dad-abetiri, Paul nu Barnabas ghae eredoera, dengoro indari kamboda+ ghebu-vurutero natofo siseri, “Fura eninda,

Jangutari da Sifoda fuvu, geka sek-ago saovo ningore!” aminge sis-eri. 43 Sedo, Jusi embo mendeni aJusi embo da gitofu mendeni God tu-mondedo ghusera aimi, ne isambueredo Paul nengae Barnabas ghae daamboda iseri. Ero, Paul Barnabasghae mo, natofo God da Geka ningorodae sedo, a God fakina futusira avabaoro dae sedo, nengae dengoro in-duduseri.

44 Fura dabako dadabetiri Jangutarida Sifoda, evetu genembo isambureighi Antiok aminda, Bajari da gekaningari dae sedo fera totoruguseri,daba daba jo furaeri. 45 Totorugetero,Jusi embo, evetu genembo digari to-torugusera ava gido, ne dubo memauseri. Evetu genembo isambu Paulnengae Barnabas ghae da geka tu-mondusera aindae, dubo mema use,erama Paul geka seure dae sise bure-guseri. Buregedo, Paul nengae Barn-abas ghaekena dombuda siseri.

46 Sisera avata, Paul nengae Barn-abas ghae jo oju ae, ne fakina edosiseri, “Ne Israel embori. Ava sedo,namane God da Bino ava giti nemo-kena sarera. Avata namane setero,ne buregetevu. Aminguse, ne Godda jebuga ava imboe use dotutereva.Dotutereva ava sedo, namane ne dodogitofukena yari dae erera. 47 Godnamanekena sisira, ‘Na nemo kotisegeka evia anakora seteno gefuseri:“Gitofu nanda usasa gaoro dae sedo,

nane ne dirigerena.Ne dirigaono yama, evetu genembo

isambukena jebuga da emboroijugareva,” ’

God aminge namanekena sisira,”setero nenda geka dadabetiri, 48 Israelembo da gitofu ava ningido ivugause, Bajari da Bino ava ningido sakaisiseri. Avori, God evetu genembomendeni, jebuga evovodae irari baorodae sedo, anakora gategusira ava,ne tumonduseri. 49 Evetu genembodigari reighi aminda irise, Bajari daBino ava ningido eredo, reighi digariaminda ise osa sedo ghuseri.

Page 252: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 13:50 249 Ekaresia 14:1450 Amingero gido, Jusi embo ne

reighi da babojegari da ghamo, agitofu evevetu da ghamo dereteroerorusira. Evevetu amo, ne kokotofuda eveveturi. Ne nenda kiki dodofera, Israel embo da kiki tumon-duse, God tumondedo ghuseri. Neisambu eredo, Paul nengae Barn-abas ghaekena fakarago use ondiseri.51 Ondero, Iesu da ambo jimbi Paulnengae Barnabas ghae, era buvudone simbora use, reighi ainda fonjanenda atada ava danghetero vovo-susira. Amingedo, ne era reighi Aiko-niam aminda buvurutuseri. 52 Iesu dadorevare seka Antiok aminda tumon-dusera amo, ne ivugaghae irise, AsisiKakara da fakinaimi dubo kotedoghuseri.

1414:1-7 Reighi Aikoniam Aminda,

Paul Nengae Barnabas Ghae Vironu SedoGhuseri.

1 Reighi Aikoniam aminda, kaudaba aminga ava etero sirorusira.Paul nengae Barnabas ghae, Jusiembo da dengoro indari kamboda+era vironu setero ningido, Jusi embodigari nenda gitofude dabade Iesutumonduseri. 2 Etero, Jusi embomendeni jo tumondae iriara aimieredo, Iesu da natofo ava imboeaore dae sedo, gitofu mendeni daghamo deretero erorusira. 3 Iesuda ambo jimbi mo, ne ghousa bekáava reighi daba aminda irise, fakinaedo Bajari da Bino ava vironu sedoghuseri. Amingero, evetu genembonatofo tomanako nange nange nundaBino ningido, “Geka bekári,” sisetumondaetera ava kotise, Bajarinu fakina nunda ambo jimbikenamutudo ghusira. Muteari, netano mendeni mendeni eoro evetugenembo ne jo gae iriara ava, nendagitida siroreari gido ghuseri. 4 Reighida natofo isambu sarigedo dubo etotokotedo ghuseri: mendeni mo Iesu daambo jimbi tumondedo ghuseri, a

mendeni mo Jusi embo tumondedoghuseri.

5 Aminguse, Jusi embo da gitofumendeni, a Jusi embo mendeni,nenda babojegaride dabade eredo,Iesu da ambo jimbikena ari fakaragofakarago ava ari kotise, ghamanaidaoro amboro dae siseri. 6 Seteroningido, Paul nengae Barnabas ghaeere sumbudo era, Frovensi Laikaoniaaminda teredo, reighi Listra a Derbiaminda buvurutuseri. 7 Listra, Derbi,a reighi mendeni mendeni amindairise, Iesu da Bino Eveva ava vironusedo ghuseri.

14:8-20 Reighi Listra Aminda DaraSirorusira.

8 Reighi Listra aminda, genemboeni daguna ava siroredo, jo ya foaghae edo ghusira. 9-10 Genembo amo,Paul da geka ningido tumondusira.Tumondiri gido, Paul kotisira, “Gen-embo emo tumonde gogogho eriraava sedo, sarena amo, nu jebugarira,”aminge kotise, genemboá fuge gidobeka mindafu, “Ere fete!” setiri,jorughe ere atai fetedo ya foa ghusira.11 Ya foa ghiri gido, Paul nu reaetiri sirorusira ava kasama edo, evetugenembo digari eredo nenda reighiLaikaonia da gekaimi koko sise sis-eri, “Namondeda gode mo, gegen-embo etoto naká jinendo evia voso-jigherere.” 12 Aminge sedo, ne nendagode eni Zeus seraera ava, Barnabaskena jighido, a kotugo Paul gekasedo ghusira aindae, nenda gode eniHermes seraera ava, numokena ji-jighuseri. 13 Edo, nenda gode Zeusda kambo itako soka fefetusira, aindafristiimi burumakava (bulls) da kan-dana mendeni a joba mendeni avakamboda ghe bu fira, Paul nengaeBarnabas ghae da kamboda buvudofuru bekada fefetusira. Nu, evetugenembo totorugusera ainde dabade,Paul nengae Barnabas ghaekena ba-nunguse, joba dungoro avare daesedo uju useri.

14 Barnabas nengae Paul ghae avaningido, nenda tamo asugari ava

Page 253: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 14:15 250 Ekaresia 15:1jighi toreredo, evetu genembo to-torugusera ainda jokáda sufuse, bekamindafu siseri, 15“Nenangerevu? Na-mane gegenembo beká nemoá avav-agori. Namane God da Bino Eveva avasaoro ningovo dae sedo fuseri. God nuroera isambu utuda, endada, a evadaetiri sirorusira. Nu fakina katori.Sukaru evia seteva amo, Hermes aZeus, ne jo namonde sonembae arera.16God nu giti evetu genembo doyearinenda uju ava edo ghuseri. 17 AvataGod numoá kasama aovo dae sedo,nunda tano fitiraira. Nu seari borijadido bayau siroreraira. A nu bayaumuteari gido ivuga eraeva,” amingesiseri. 18 Paul nengae Barnabas ghaeaminge ghoghora sise bureguse bekafakara beká useri. O durumuguse bu-regaetera amo, ne anakora joba dun-goro avaeti.

19 Jusi embo mendeni FrovensiPisidia da reighi Antiok a reighiAikoniam ghedo fuseri. Fera bu-vudo, nenda geka a nenda kotari avadengoro indero, evetu genembo di-gari ningi tumonduseri. Jusi emboda geka tumondedo, evetu genembone eredo ghamanai Paul detero dufasetiri, nu ambariva kotedo, nundatamo jumbudo era isaghada buvu-rutuseri. 20 Buvudo, nunda tamoaminda dotero fasiriri, Iesu da dore-vare era numo gari dae totorugetero,Paul nu jebuge eredo jovereghe irareighida teterusira. Tere avero, sifoatetiri, nu Barnabas ghae reighi Derbiaminda iseri.

14:21-28 Paul Barnabas Ghae DabadeJovereghe Iseri.

21 Era buvudo, Paul nengae Barn-abas ghae reighi Derbi aminda, Godda Bino Eveva ava vironu seoro, evetugenembo digari Iesu tumondedo,nunda natofo edo ghuseri. Aindaamboda, ne eredo jovereghe era,reighi Listra aminda avido era,reighi Aikoniam aminda avidoera, reighi Antiok Frovensi Pisidiaaminda buvurutuseri. 22 Buvudo,ne sonembeoro Iesu da dorevare

tamo feghedo fakina edo tumondedoghuseri. Sonembuse, eminge ijugedoghuseri, “Dara sirorarira, namon-dekena. Avata namonde fakina edotumondarera amo, namonde utudaterarera,” aminge ijugedo ghuseri.23 Reighi nunda nunda aminda, negiti jighari kakato ava gateguseri.Aminguse, Paul nengae Barnabasghae God kena bayau kanangarause, nunda dorevare nu tumondegogoghombusera, ava kaifa are daesedo, Iesu kena benunu siseri.

24-25 Amingedo, ne eredo FrovensiPisidia sembera, Frovensi Pamfiliaaminda teredo, reighi Perga amindaiseri. Era reighi Perga amindabuvudo, Iesu da Bino ava vironusedo, dodo era reighi Atalia bu-vurutuseri. 26 Buvudo, ghakada+vosedo jovereghe reighi Antiok,Frovensi Syria aminda iseri. ReighiAntiok resena aminda, Bajari nangesonembururari Paul nengae Barnabasghae nunda saramana aetera aindae,Iesu da dorevare ne giti diriguseesimbuguseri. Saramana resenaemo, etero ojira evia dadabetira.27 Antiok aminda teredo seteroIesu da dorevare totorugetero, Paulnengae Barnabas ghae eredo, nekau nangego ava use deinghuserada kiki ava setero nininguseri. Godrejo etiri nemokena sirorusira, aGod nange nange Jusi embo dagitofukena emboro afigetiri Iesutumondusera, ava setero nininguseri.28Etero dadabetiri, ne aminda Iesu danatofode dabade sifo ghousa ambariava iriari.

1515:1-21 Jusi Embo Mendeni Fera,

Moses Da Agho Dari Kaifa Aoro Dae SiseraAimi, Paul Barnabas Ghaekena BeisigaUseri.

1 Aminda irero, gegenembomendeni Frovensi Judia amindaghedo fera reighi Antiok amindabuvudo, geka sembae sedo ghusera,amo eviri: “Moses rea sisira avaari dae sedo, nenda vika mendo

Page 254: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 15:2 251 Ekaresia 15:16anoso gafugareva amo, ne God kenajebugareva. O jo amingae areva amo,ne God kena ambareva,” aminge sedoghuseri. 2 Ainda bino ava ningido,Paul Barnabas ghae eredo beisiga use,ghoghora eko beká siseri. Beisigaetero gido, Iesu da natofo isambuamindamanaka gaedo, Paul Barnabasghae, a Iesu da dorevare mendeniAntiok aminda iriara ava gateguseri.Gategedo, ne yama Jerusalem amindaIesu da ambo jimbide dabade aIesu da dorevare da babojegaridedabade, geka beká ningiavori, avase ningoro dae siseri. 3 Sedo, Iesuda natofo aminda iriara aimi, nedirigetero iseri. Ise, Frovensi Foenisiaa Samaria aminda, Jusi embo dagitofu nange nange God tumondedoghusera ava, Iesu da dorevarekenaosa sedo ghuseri. Seoro, Iesu danatofo isambu ningido ivuga bekáava edo ghuseri. 4 Paul Barnabasghae nenda kokomanade dabadeera, Jerusalem aminda buvurutuseri.Buvero, Iesu da ambo jimbi a Iesu dadorevare nenda babojegaride dabadenati joká doruseri. Amingetero,God nange nange sonembetiri Jusiembo da gitofu Iesu tumondedoghusera ava, osa siseri. 5 Setero,Moses da Geka kaifa kakato+mendeniIesu tumondusera, aimi eredo siseri,“Namonde Jusi embo da gitofu maveIesu tumondarera amo, nenda vikamendo anoso gafugedo, abua Mosesda Geka kaifa e gogoghombaoro daesarera.”

6 Aminge setero, Iesu da ambojimbi nemonde Iesu da dorevareda babojegaride dabade, ainda gekaava manaka garuse se ningari daesedo, totoruguseri. 7 Totorugedo,geka se nininguse, Peter ere fetedosisira, “Nanda nano namendi, Godanakora namondeda gitofu nundaBino Eveva ava virono saono ningido,tumondaoro dae sedo, namoá gate-gusira. Ava ne kasama ereva. 8God nuevetu genembo isambu da janje jokákasama eraira; ava sedo, namondeda

gitofu numoá tumondetero gidoivuga usira. Ava ijuguse, nundaAsisi Kakaramutiri vosedo nemokenaasugusira. Namondekena giti voseasugusira, kau daba aminga ava,amboda nemokena vose asugusira.9 Ava sedo, jo dombu eni iraeri.Namonde tumondusera aindae,God namondeda ari ekoko kotedotutusira. Kau daba aminga ava,namondeda gitofu tumonduseraaindae, God nenda ari ekoko baragokote dotutusira. 10 Namonde anamondeda abuamane, Moses daGeka kaifa arikena jo inono aeedo ghuseri, a namondeda gitofubarago, ne Moses da Geka kaifaarikena jo inono iraeri. Ava sedo,namondeda gitofu nenda vika mendoanoso gafugaoro dae a Moses daGeka kaifa aoro dae redae sareri?Namonde amingaoro dae sareraamo, God da fakina ava dere gosusesarera. Tefo, namonde jo amingaearera. 11 Namonde Bajari Iesu dasonembaimi tumonduse jebuguseri.Kau daba aminga ava, gitofu neBajari da sonembaimi tumondusejebuguseri. Ava sedo, namonde joamingae arera,” Peter aminge setiri,12 natofo totorugusera ava ningido,beka dadabuseri. Beka dadabetiri,Paul Barnabas ghae eredo, God nangenange eari, ne ari a tano mendenimendeni eoro, nenda gitofu jo gaeiriara ava siroreari, nenda gitida gidudukughedo tumondedo ghuseraava, osa siseri.

13 Amingetero, geka dadabetiri,James nu eredo sisira, “Nanda nanonamendi, ningivu! 14 God nangenange namondeda gitofu dubo bu-raira, a nu nange nange giti nendamendeni gategedo nunda tofodae ru-rusira ava, Simon Peter oroko isaghasetiri ningeri. 15 A God da feroveta-mane anakora daba ava sedo ghuseri.God da Geka eni gefusera amo, eviri:16 ‘Bajari resira, “Na amboda sekago

jovereghe foa David da kambobejetiri irira ainda sagho tu-

Page 255: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 15:17 252 Ekaresia 15:33-34tumbi ava budo, sekago naneitarena.

17 Amingururono, evetu genemboisambu namo tava udofurarera. Oro isasambuainda jokáda, evetu genembomendeni anakora gategusenaava, furoro nanda tofodaebarena.

18Geka evia kotise anakora sisena ava,oroko isagha resenere,” ’

aminge gefuseri,” 19 James nu amingesedo sisira, “Na erekotena, na-mondeda gitofu orokoGod tumondaridae erera, aikena agho dari digari josaoro fetae arira. 20 Avata namondereta (letter) gefuse, eminge saore,‘Sino fuka dedo bu ya ove kevari dadombuda joba muturaera ava, erábu mindeove! Kombo yagera eráeove! Sino fuka duboda ivasi aoroambari ororo jo vosae arira amo,erá mindeove! A ororo barago erámindeove dae resera,’ aminge saore!21 Ainda susu mo: reighi isasambuaminda, Jusi embo da dengoro indarida kambo+ aminda Moses da Gekategutuse, Jangutari da Sifoda vironuseraera,” James aminge sisira.

15:22-35 Reta (Letter) Budo EraMutero, Tegedo Ivuga Useri.

22 Setiri, Iesu da ambo jimbi aIesu da dorevare nenda babojegaridedabade manaka gaedo, gegenembomendeni, Paul Barnabas ghae dakarona edo Antiok aminda yaore daegateguseri. Gateguse, gegenemboetoto naká natofo isambu kakara usetumondedo ghusera, ava gateguseri.Enimo Silas, a enimo Judas, o Barsab-bas sedo ghuseri. 23Gategedo, ne retaevia gefuseri:

“Namane Iesu da ambo jimbia Iesu da dorevare da babojegariisambu Jerusalem eminda, nama-nenda nano namendi FrovensiSyria, Silisia, a reighi Antiokaminda ategi

beká ava erera. Ne namane Jusiembo da gitofuri, avata namane neategi roro beká ava erera. Yaribudo givu!

24 Gegenembo mendeniJerusalem ghedo era nemokenabuvudo dengoro indudero ningido,dubo mema useva ava, namanekasama erera. Avata gegenemboamo jo namane dirigaoro yaeri.Totofo nenda kotariimi iseri. 25Avasedo, namane totorugedo manakagaruse, aghi kakato gategedodirigaoro nemokena yaoro dae siseresera. Aghi kakato resera emo,ne namanenda kokomana beká,Barnabas Paul ghae da karona edoyarera. 26 Paul Barnabas ghaeresera emo, ne Iesu da saramanaero, evetu genembo ne dari daesisera, avata ne jo oju ae edoghuseri. 27 A aghi kakato Judasnengae Silas ghae resera emo, nenenda dombuda fetedo geka dabaava siruroro ningareva. Namanerea aovo dae sedo eregeferageka daba evia bekaimi sarera.28 Namane God da Asisi Kakaradedabade dubo dabako edo emingeresera, ningivu!

29 Sino fuka dedo bu ya ove ke-vari da dombuda joba mutareraava, erá bu mindeove! Ororo erámindeove! Sino fuka duboda ivasiaoro ambari ororo jo vosae ariraábarago, erá mindeove! A komboyagera erá eove dae resera.

Ava jo ae areva amo, evevari.Avori, geka tano eviri.”

Avaka gembudo tano useri. 30 Tanoedo, aghi kakato dirigetero era reighiAntiok aminda buvudo setero, Iesuda dorevare isambu aminda iriaraava totorugetero, reta nemokena fu-tuseri. 31 Mutero budo, geka evevaava tege gido, ivuga useri. 32 Judasnengae Silas ghae, ne God da fer-oveta mendeniri. Ava sedo, nengaeeredo vironu janje ghousago siseri.Sero, dubo jamaghae ningido fakinaaminda ruruseri. 33-34 Judas nengaeSilas ghae ghousa beká iriara ava, yaridae sedo javi etero, Iesu da natofone dubo jamaghae diriguseri. Diri-gusera avata, Silas nu fefetiri, Judasnusukako jovereghedo, evetu gen-

Page 256: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 15:35 253 Ekaresia 16:10embo numo dirigetero fusira, aikenaisira. 35 Paul nengae Barnabas ghaebarago ghousa beká ava irise, den-goro induduse, natofo mendenindedabade Bajari da geka ava vironu sedoghuseri.

15:36-41 Paul Barnabas GhaeSarigedo, Reighi Nunda Nunda Iseri.

36 Ainda amboda, Paul nu eredoBarnabas kena sisira, “Nangae ya,reighi ningiaminda giti Bajari da gekaava vironu sedo ghusera, amindayama natofo garera. Ne eveva ir-era, ai tefo?” aminge setiri ningido,37 Barnabas nu John Mark ava buyari dae sisira. 38 Sisira avata, Paulnu John Mark bu yari imboe usira.Ainda susu mo: giti nemonde dabadereighi mendenida era vironu siseriavata, emboro soroda Frovensi Pam-filia aminda, John Mark nu sara-mana dodo jovereghe isira. 39 Paulnu John Mark bu yari imboe use,Barnabas ghae beisiga ambariá useri.Amingedo, nengae sarigedo, emboronunda nunda iseri. Barnabas nueredo John Mark budo, nengae butuCyprus aminda sembiseri. 40 Paulnu Silas nengae yari dae setiri, Iesuda natofo ne esimbuguse, God nundadubo bariimi ne kaifa are dae banun-guseri. 41 Etero, Paul nengae Silasghae eredo era, Frovensi Syria a Sil-isia aminda vironu sirureoro, Iesu dadorevare isambu ningido, fakina edoghuseri.

1616:1-5 Paul Silas Ghae Ne Timothy

Ava Budo Iseri.1 Amingedo, era reighi Derbi buvu

darigedo era, reighi Listra amindabuvudo, Iesu da dorevare eni javoTimothy ava tambudo kasama useri.Timothy da numamo mo Greekembori, a noi mo Jusi embori. Noinu Iesu tumondedo ghusira. 2 Iesuda dorevare isambu reighi Listra aAikoniam aminda, ne Timothy daesakai sedo ghuseri. 3 Seoro ningido,Paul nu Timothy ghae deinghari

dae sedo, Timothy budo nunda vikamendo anoso ava gafugusira, Jusiembo da tano ijugari dae sedo. Aindabeká mo: Timothy numamo nuGreek embo ava, Jusi embo isambureighi aminda anakora kasama useri.4 Nengae amingedo, Silas de dabadeeredo iseri. Era, emboro sorodareighi mendeni mendeni amindabuvurutuse, Iesu da ambo jimbi a Iesuda dorevare da babojegari Jerusalemaminda rea sisera, ava ningidokaifa aoro dae sedo, dengoro indidoghuseri. 5 Amingeoro ava ningido,Iesu da dorevare reighi isambuaminda, ne tumonde gogoghombedofakina edo ghuseri. Evetu genembodigari ava ningido, Iesu tumonduse,fera Iesu da dorevare digari beká avauseri.

16:6-10 Paul Nu Reighi Troes AmindaAvise, Sono Rurusira.

6-7 Paul, Silas, a Timothy de dabadeeredo iseri. Asisi Kakara nu, eramane ya Frovensi Asia aminda vironuseore dae setiri ningido, ne FrovensiAsia darigedo, Frovensi Frijia a Gale-sia aminda sembera, Frovensi Misiaaminda buvurutuseri. Aminda bu-vudo, ne Frovensi Bitinia amindasembi yari dae ero, Iesu da Asisiine buregusira. 8 Buregusira avasedo, ne dombu jovereghe FrovensiMisia sembera reighi Troes amindabuvurutuseri. 9 Aminda buvudo,Paul nu avise sono rurusira. Sonojokáda, Masedonia genembo eni fe-tiriri gosusira. Genembo gosusiraaimi, numokena sisira, “Masedoniaeminda sembu fu, namane sonem-base!” ava sono rurusira. 10Ava gido,eredo osa setiri ningido, namaneeredo Frovensi Masedonia sembi yaridae useri. Ainda tuka mo: namanesono da tuka kasama useri. Amo, Godda uju mo: namane sembi ya Mase-donia aminda, God da Bino Eveva avavironu saeteri.

16:11-15 Reighi Filipai Aminda, LydiaNu Vironu Ningido, Iesu Tumondusira.

Page 257: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 16:11 254 Ekaresia 16:2511 Ava sedo, namane eredo

ghakada+ vosedo reighi Troes ghedosembera, butu javo Samotres amindateredo, avéro sifo atetiri, reighiádo sembera, reighi javo Niapolesaminda teteruseri. 12Teredo, namanereighi Niapoles dodo era FrovensiMasedonia jokáda teredo era, reighimindafu eni javo Filipai amindabuvurutuseri. Filipai aminda, natiembo ne jo totofo nenda reighi avakaifa ae edo ghuseri. Rome emboimifera dighi anumbedo, reighi ava nenekaifa edo ghuseri. Filipai amindabuvudo, namane sifo tufako avairiari. 13 Irise, Jangutari da Sifoda,namane Jusi embo da banungari davasa tambari dae kotise, reighidaghedo vose uvu betuda iseri. Erabuvu anumbedo, evevetu mendeniaminda totorugusera, aikena vironusiseri. 14 Evetu eni, nu Taiyatairaeveturi. Nunda javo Lydia. Lydianu kokotofu da embo boka evevagoava, neuri fatido gembu simbugedo,aimi oriro edo ghusira. Lydia resenaemo, nu sifo ghousa ava God kenabanunguse irei. Sifo aminda, Bajarisetiri Lydia da jiro munju afigetiri,nu Paul da geka nininguse kotegogoghombusira. 15 Ningido, nundanatofo a saramana kakatode dabadebafataito useri. Etero, nu sisira,“Na Bajari tumonde gogoghombariákotareva amo, ne fuvu, nandakamboda avove!” aminge setiri,namane nunda geka tumondedo era,nunda kamboda avido ghuseri.

16:16-40 Dibura Kaifa Kakato, NendaGiti Jighari Iesu Tumondusira.

16 Sifo eni, namane sekagobanungari vasada ero, gagara enifira namane tafusira. Gagara amo,nu sukaru eko aimi asugetiri irei.Rejoá amboda sirorarira ava, gagaranu sukaru da fakinaimi kasamaedo isagha sedo ghusira. Gagaraamo, nu sabuari. + Ava sedo, nundasaramana ainda moni digarigo avabudo, nunda babojegarikena mutudoghusira. 17 Namane tambudo gagara

aimi, Paul da amboda ise korieminge sedo ghusira, “Gegenemboemo, ne God Teria Beká tumondusenunda saramana eraera. Nendageka ningareva amo, God kenajebugareva,” aminge sedo ghusira.18 Sifo ava inono, aminge sise iriri,Paul nu janje eko etiri sukaru aikenasisira, “Iesu da javoda, gagara dajokáda ghe foa buvaso dae resena,”aminge setiri, sukaru nu ava ningidofira buvurutusira.

19 Etiri, gagara ainda babojegariava kasama edo, moni bari da gorotodadabari beká arira ava kotedo, neeredo Paul nengae Silas ghae sandibudo koto vasada era, Rome emboda gavana da kokotofudae futuseri.20 Mutudo siseri, “Jusi embo etotonaká emo, namondeda reighi emindadara tomanako eteri. 21 NamondeRome embo ava sedo, Rome embo dakiki a nenda agho dari ava ningidoamingeraera. Avata gegenembo emo,ne Jusi embo da kiki ningoro dae re-sera. Aminguse, ne namondeda aghodari erebejera.”

22 Aminge setero ningido, evetugenembo koto ningari dae sedofera totorugusera, ne Silas nengaePaul ghae dari dae sedo eroruseri.Amingero, kokotofu ne Paul Silasghae dari dae sedo, nenda tamoasugari jighi toreruseri. Amingedo,nenda isoro kakato ne ambíimi daorodae sedo, siseri. 23 Setero ningido,isoro kakato ne Paul Silas ghae budo,dari beká dedo, budo era diburadafitero teteruseri. Teretero, kokotofune dibura kaifa kakato da gitijigharikena, kaifa e gogoghombaredae siseri. 24 Aminge setero ningido,dibura da giti jighari nu PaulSilas ghae budo ira, dibura kamboaminda teredo, kaifa e gogoghombaridae sedo, vasa soroda fifitusira.Aminda fitido, nenda ata faraghoivakimbuseri.

25 Vakimbetero irero, tumba irasoroda iri, Paul Silas ghae Godkena yaru didivuse banungero,dibura gegenembo mendeni ne ava

Page 258: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 16:26 255 Ekaresia 17:2nininguse irero, 26 dumo teria bekásumbiri, dibura kambo javi javi usiraava teria beká usira. Etiri, diburakambo da guro isambu tofo afigetiri,dibura gegenembo da seini (chains)tofo vujege tefo usira. 27 Dibura dagiti jighari eredo, dibura kambo daguro isambu afigedo iriri gido, nundadibura gegenembo isambu eredosumbariá kotise, nu tofo je ambaridae sedo, nunda kaiya voruda irisiraava ghonumbusira. 28 Ghonumbetiri,Paul nu ava kasama edo bekamindafusisira, “Erá tofo jeose! Namaneisasambu irera.” 29 Aminge setiriningido, dibura da giti jighari ojuedo, nunda mendenikena, avarakabu furoro dae sedo, sumbu Paul Silasghaekena teredo, kauboi dari fetedoungo ata dadadaghusira.

30 Etiri dadabetiri, giti jigharinu eredo nengae ungoda budo eraisaghada buvudo sisira, “Na nangenangedo God kena jebugareni?”31 Aminge setiri ningido, Paulnengae Silas ghae siseri, “BajariIesu tumondaresa amo, nimo aninda natofode, ne isambu God kenajebugareva,” 32 aminge sedo, nedibura da giti jighari, nundanatofode,a nunda saramana kakatode dabade,nemokena Bajari da Bino ava vironusiseri. 33 Setero dadabetiri, totoidibura da giti jighari nu, Paul Silasghae ambíi detero tamo inanda usiraava seghedo, benunu setero Paul Silasghae numo a nunda natofode dabadebafataito useri. 34 Edo, nu eredoPaul nengae Silas ghae budo, nundakamboda teredo nemokena bayaumutiri riseri. Dibura da giti jigharinunda natofode God tumonduseivuga beká ava useri.

35 Sifo atetiri, Rome embo dakokotofu ne aghi mutero fera, diburakaifa katokena siseri, “Paul nengaeSilas ghae buvu yaoro dae sedoresera,” aminge setero, 36 dibura dagiti jighari Paul kena sisira, “Kokotofumo, nengae Silas ghae foa buvovo daesedo, aghi mutero ojigheri. Ava sedo,

dubo jamaghae buvu yasivu!”37 Aminge setiri, Paul dibura da

giti jigharikena sisira, “Namanekenakoto use dara eni jo tambae edo, na-mane evetu genembo da dombudadedo diburada fifitumutari. Namanemo, Rome embo da natofo bekári. Avasedo, aminguse nene namonde Romeembo da agho dari ava bejimutari, aoroko ufena yaoro dae sedo seteri.Tefo. Namane jo yae arera. Kokotofutotofo foa eminda guro afigaoro bu-vaetera ava avori.”

38 Aminge setiri, aghi kakato nejovereghedo era, Paul da geka avaRome embo da kokotofukena seteronininguseri. Ningido ne, Paul nengaeSilas ghae mo, Rome embo beká avakasama edo, oju useri. 39 Oju edo, eradibura vasada teredo, Paul nengaeSilas ghaekena siseri, “Ai, namanedara umutari! Namane bunariri,”aminge sedo ne unumbedo, budoera isaghada buvudo, reighiá dodoyaoro dae sedo, benunu siseri.40 Setero, Paul nengae Silas ghaediburada ghedo Lydia da kamboda erateteruseri. Teredo, Iesu da dorevaremendeni aminda totorugusera avatambudo, dubo jama use fakina aorodae sedo, ne reighiá dodo iseri.

1717:1-9 Paul Silas Ghae Era Tesalon-

aika Aminda, Vironu Sedo Ghuseri.1 Era, reighi Amfipoles aminda

buvudo, era reighi Apolonia amindabuvudo, kotugo a dodo era reighiTesalonaika aminda teteruseri.Tesalonaika aminda, Jusi embodengoro indari da kambo+ eni iriritafuseri. 2 Paul da kiki mo: nusifo ghousa reighi eni nunda gitida+teredo ghusira amo, nu ya Jusiembo da dengoro indari kamboda+teredo, aminda giti geka vironu sedoghusira. Sifo aminda, nu kau dabaaminga ava use, Jangutari da Sifoetodaba naká, yama Tesalonaikaaminda dengoro indari kamboda+,God da Geka ava tege geka vironu

Page 259: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 17:3 256 Ekaresia 17:17sedo ghusira. 3 Ava use, God nangenange ari ekoko kote doyari daeGenembo eni dirigari furarira ava,nune ijugusira. A Genembo amonange nange evetu genemboi daoroambudo, ambarida ghe jebuge erariraábarago ijugusira. Ijuguse sisira,“God Genembo eni dirigari furariásisira. Kotugo genembo Iesu daBinó oroko nemokena resena emo,numori.” 4 Aminge setiri, Jusi embomendeni Paul da geka tumonduse,Paul nengae Silas ghae kena komanaedo, nemonde dabade irá ghedoghuseri. A Greek embo mendeni neGod tumonduse kambo aminda ya foaghedo ghusera, nembarago kokotofuda evevetude dabade Paul da gekaningi tumondedo, nemonde dabadeirá ghedo ghuseri.

5 Amingetero, Jusi embo mendeni,ne ava gido dubo mema use, gegen-embo guka dagaya ava aghi edo,nemonde dabade titigho ari dae sedototoruguseri. Amingedo, Paul Silasghae sandido natofokena bu furaridae sedo era, Jason da kambo gurobeje teteruseri. 6-7 Teredo, jo tambaeuseri. Paul Silas ghae jo tambae edo,ne genembo Jason a Iesu da dore-vare mendeninde dabade, ava sandijumbudo, reighi da kokotofukena is-eri. Era buvudo, koko fuge sis-eri, “Gegenembo mendeni ne reighidigari aminda dara eoro sirorerairaamo, ne fera eminda buvero, Jasonnunda kamboda kaifa iri irera. Neisambu kini (king) eni Iesu seraera,ava kakara eraera. Aminguse, na-monde Rome embo da kini beká aindaagho dari bejeraera.” 8 Aminge sisene, evetu genembo isambu amindatotorugusera, a reighi da kokotofuaminda totorugusera, Iesu da dore-vare imboe aore dae sedo, ghamoderetero erorusira. 9 Amingetero,reighi da kokotofu dara sekago eráeore dae setero, Jason nunda koko-manade dabade moni mutero ru-ruseri. Amonu, dara jo sekago siroraearira amo, nendamoni sekago barera.

Moni mutero budo, dotero iseri.17:10-15 Paul Nengae Silas ghae,

Reighi Beria Aminda, Iesu Da Bino AvaVironu Sedo Ghuseri.

10 Tumba jiriri, Iesu da dorevareeredo, Paul nengae Silas ghae dabadedirigetero, reighi Beria aminda iseri.Era buvudo, Jusi embo da dengoro in-dari kamboda+ ya foa ghedo ghuseri.11 Jusi embo Tesalonaika aminda mo,ne Paul Silas ghae da geka jo baeedo ghuseri. O evetu genembo Beriaaminda, ne Paul Silas ghae da gekaava ivugaghae ningido, sifo ava inonoGod da Geka ava tegutuse, ainghae in-ono edo ghuseri. Ainda susumo: Paulda geka amo geka bekári, ai tefori, avakasama ari dae uju edo ghuseri. 12 Jusiembo digari, Greek gegenembo di-gari, a kotugo Greek evevetumendenisusu iti fafode, ainde dabade, Paul dageka ningido Iesu tumonduseri.

13Paul nu reighi Beria aminda irise,God da Geka nangego ava vironu sedoghusira, ava Jusi embo Tesalonaikaaminda nininguseri. Ningi eredoera, reighi Beria aminda buvudo,God da Geka ava imboe aore daesedo, evetu genembo da ghamoderetero erorusira. 14 Dereteroeroriri, Iesu da dorevare ne Paulbudo, nenda mendeni ainde dabadedirigetero era, reighi eva tinguaminda buvurutuseri. Avata Silasnengae Timothy ghae ne Beriaaminda fefetuseri. 15 Gegenembomendeni Paul da karona usera amo,ne Paul de dabade era reighi Athensaminda buvudo, ne Paul dotuteronu sisira, “Timothy nengae Silasghae totoi dirigaovo furoro daeresena,” aminge setiri, ne Athensdodo jovereghe era, Beria amindabuvurutuseri.

17:16-34 Paul Nu Athens Aminda Vi-ronu Sedo Ghusira.

16 Paul nu Athens aminda, SilasTimothy ghae furoro dae sedo kaifause, reighi aminda ove digari kevedobainghedo ghusera ava gido, dubovevera ambari ava usira. 17 Edo,

Page 260: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 17:18 257 Ekaresia 17:28Paul nu aindae Jusi embo da dengoroindari kamboda+ natofode dabadese ningido ghuseri. Aminda Jusiembo mendeni a Jusi embo da gitofumendeni God tumondusera aimi,ne Paul jiro biri, nemonde dabadenunda geka se nininguseri. A nusifo ava inono, ya ofotighi isaghaaminda fetedo, evetu genemboaminda totorugedo ghusera aindedabade geka sise sarige, soveni sovenifetedo, beisiga edo ghuseri. 18 Aijuga kakato mendeni foa Paul dedabade beisiga edo ghuseri. Ijugakakato mendeni, nenda kotari a ijugasusu eni, nendae Efikurean* sedoghuseri. O ijuga kakato mendeni,nenda kotari a ijuga susu eni, nendaeStoik sedo ghuseri. Paul nu, Iesu daBino, a Iesu nunange nange ambaridaghe jebuge erorusira, ainda binoava ijugusira. Ijugiri, ijuga kakatomendeni dere jise siseri, “Genemboéavose, daghedo resira tanojo,”aminge sero, mendeni siseri, “Nu oromendeni mendeni ainda godemaneda bino ava resira tano,” amingesedo, 19-20 ne Paul unumbe budo era,reighi enda jiro fumbari Ereafagasaminda kaniseremane totorugedoirero buvurutuseri. Buvudo siseri,“Ni geka seka seso, namanenda gitidaniningerera. Ava sedo, ainda beká mosaso ningarera.” 21 Ainda susu mo:Athens embo a evetu genembo oromendeni mendeni Athens amindadighi anumbusera ainda kiki: nesaramana imboe edo tefo geka gakasise, geka seka se ningari dae uju edoghuseri.

22-23 Reighi Ereafagas aminda,

Paul nu kaniseremane da dombudaeredo sisira, “Athens embo emindatotorugeteva, ne ategi beká avaerena. Na nenda reighi emindadeinghuse nenda banungari vasadigari eretafena. Ava sedo, na kasamaerena, ne sukaru a gode mendenimendeni kakara use banungeraeva.Na eminda deinghuse, banungari daolta (altar) eni tafumutani. Tambudo,ainda javo mave gembiri irira avagosumutani. Ainda javo amo eviri:‘Bajari, Ni Ireso Itatamedo Javo

Bunise,Ninda Olta Tefo Fifiterera, Gi!’Ne gode bunise banungeraeva aindabino ava, oroko sari dae erena.

24 God resena emo, enda a roeraisambu enda eminda irira ava, nuneetiri sirorusira. Enda da Bajari autu da Bajari mo, numori. Nu joevetu genembo da banungari kamboaminda nembo irae eraira. Nuutu a enda isambu bedo edo irira.25 Namonde jo God sonembari dakaugo iraeri. Ainda susu mo: roeraisambu ainda jebuga nunemuturaira,a namondekena sifo ghousa roeraisambununemuturaira. 26Godnugitibeká genembo dabako etiri sirorusira,ainda imemesiri ava God setiri,gatedo nunda oro oro siroruseri.Siroretero, ne reighi reda dighianumbaetera, a sifo ningiaminda yadighi anumbaetera ava, God gategedosetiri, ne reighi nunda nunda eradighi anumbuseri. 27 God amingusiraainda susu mo: namonde numoá tavaedo tambore dae sedo, amingusira.Avata God namondekena jo sokairaeri. 28 Kotugo nenda vironu

* 17:18: Baiboro (Bible) jokáda geka evia, ‘ijuga kakato mendeni...Efikurean...a...Stoik sedo ghuseri,’ avatambaresa. Amo, jo ijuga kakato sasingu ijugeraera aindae saeri. Evetu genembo beká, kotari dabako edo,dabade totorugedo umo use, tofo tofo nenda kotariimi dengoro indido ghusera, aindae resira. Mendeninenda javo Efikurean resira amo, ne kasama a geka beká kasama ari da emboro tambari dae manamanause iriari. Jo tambari da kaugo irae ava sedo ghuseri. Ava sedo, ne eminge kotise sedo ghuseri, “Namondejo namondeda kotari teria futo tumondae arera. Namondeda itatamari, fisi da uju, a ivuga amo roeramindafugori.” O mendeni nenda javo Stoik resira amo, ne Kuristini kena itako utuakori. Nenda kotari aujumo, ne nange dubo kotise, geka beká da susu ava tambu kasama aeteri. Amingari dae sedo, “Namondefisi da uju bureguse, namondeda ivuga jo itako kotae aeteri,” ava sedo ghuseri.

Page 261: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 17:29 258 Ekaresia 18:8kakato mendeni daba ava kasama edoeminge gefuseri:‘Fakina numokena ghedo foa

gheraira, anamonde nunda fakinaimi setiri je-

buga irera.’A geka eni mo gefuseri:‘Namonde isambu nunda sasinguri.’29 Amo geka beká gefuseri. Namondenunda sasingu ava sedo, God mo,jo ove da kau amingo iraeri. Na-monde kotise, auri eni (‘gold’ o ‘sil-ver’ seraera) o ghamana eni budoaimi, ove garigo kevarera amo, joaindae God sae arera! 30 Evetu gen-embo isambu ne giti God da aghodari bunedo ghusera ava, God kasamaedo irise, nenda ari ekoko gi dodoghusira. Avata oroko God, evetugenembo nenda ari ekoko vujegedodoyoro dae sedo resira. 31 God nuAtegi da Sifo gategetiri irira. Ambodafurarira. Namonde ava kasama aorodae sedo, God setiri nunda Genemboambarida ghe jebuge erorusira. Ategida Sifo aminda, God nu sari, Genemboambarida ghe jebuge erorusira aimi,evetu genembo isambu nune bekádabekáda ategi arira. Nu evetu gen-embo da ari eveva a ari ekokodae,bekáda bekáda ategi arira,” amingesisira.

32 Paul nu ambarida ghe jebugeerari da bino ava setiri ningido,mendeni dere jiseri, a mendenisiseri, “Amboda sekago fu, ainda binoava siruraso ningore!” 33 Amingesetero, Paul eredo isira. 34 Evetugenembo mendeni Paul da gekaava ningido, Paul de tatedo Iesutumonduseri. Eni mo, reighiEreafagas da kanisere javo Dionysiusri, a eni mo, evetu javo Damaris ri. Neevetu genembo mendeninde dabadeIesu tumonduseri.

1818:1-17 Paul Reighi Corinth Aminda,

Iesu Da Bino Ava Vironu Sedo Ghusira.1 Ainda amboda, Paul nu eredo

reighi Athens ghedo ira, reighiCorinth aminda buvurutusira. 2 Paul

jo ya buvae iriri, Rome embo dakini (king) javo Claudius nu, Jusiembo reighi Rome ava doyoro daesedo ondisira. Ondiri, Jusi emboda genembo eni javo Aquila noaroPriscilla ghae, ne eredo Rome dodo aRome da frovensi javo Italy dodo era,reighi Corinth aminda anumbuseri.Aquila resena emo, nu reighi Pontusaminda sirorusira. Paul nu ambodaira, Aquila noaroghae kasama edokomana usira. Edo, eredo ya3 nemokena avise, nemonde dabadesaramana edo ghuseri. Ainda susumo: ne saramana daba ava use,moni bari dae sedo, embo boka firedobo edo, bu ya oriro edo ghuseri.4Reighi Corinth aminda irise, Paul nuJangutari da Sifo ava inono, ya Jusiembo da dengoro indari kamboda+teredo, Iesu tumondaoro dae sedo,Jusi embo a nenda gitofude dabadegeka se ningido ghuseri.

5 Amingiri, Silas nengae Timothyghae Frovensi Masedonia ghedofera buvero, Paul dobo da saramanadodo, vironu vanembo sedo ghusira.Vironu sise, God nu nenda ari ekokokote doyari dae sedo, Iesu dirigetirifusira ava tumondaoro dae sedo,Jusi embokena ijugedo ghusira.6 Amingiri, mendeni ne eredo, Paulkena osogo use aji setero gido, nugukai futuse nunda tamo asugari dafonja ava farafaraghetiri vovosusira.Amingedo, nu sisira, “Iesu daBino setena ava tumondareva amo,jebugareva. O imboe areva amo, neambareva. Ne bajariri. Na orokone do yama, namonde Jusi emboda gitofukena Iesu da Bino ava saridae erena.” 7 Aminge sedo, Paul nuJusi embo totorugusera ava dodoisira. Ira, Jusi embo da gitofu javoTitius Justus da kamboda avidoghusira. Kambo amo, Jusi emboda dengoro indari kambo+ aindadengesidari. Titius Justus resenaemo, nu God tumondedo ghusira.8 Genembo javo Crispus, Jusi emboda dengoro indari kambo+ da bajari

Page 262: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 18:9-10 259 Ekaresia 18:25irá ghedo ghusira amo, numo nundaghagurude ne Bajari tumondedoghuseri. Tumondurureoro, evetugenembo mendeni Corinth aminda,Iesu da Bino ava ningido, tumondusebenunu seoro, bafataito edo ghuseri.

9-10 Tumba eni, Paul nu sonorurusira. Bajari numokena sisira,“Nanda geka jo doyae, sise iraresa.Erá oju eose! Ainda beká mo: nimonane kaifa eraena. Eminda evetugenembo digari na tumonderaera;ava sedo, mave ni jo dae arira.”11 Bajari sonoda aminge setiriningido, Paul evetu genembokenaGod da Geka ijuguse iriri, tambuno18 ava dadabusira.

12 Rome embo da kokotofu setero,Rome embo eni javo Gallio, nufrovensi tomanako Akeia da kotofuusira. Kotofu etiri gido, Jusi emboCorinth aminda dabade edo, Paulsandido Gallio kena budo era kotovasada buvurutuseri. 13 Buvudosiseri, “Genembo emo nu Godtumonde bainghari da emborodombu eni ava ijuguse, namanendaagho dari irira ava, evetu genembobejoro dae sise resira.” 14 Amingesetero, Paul geka sari dae erorusira.Erorusira, avata Gallio giti Jusiembokena sisira, “Genemboé dara enio ari eko eni aetira amo, na nendageka ningaeteni. 15-16 Avata namaneRome embo da agho dari jo bejaeri.Amo, ne nenda gekadae, nendajavodae, a ne Jusi embo da agho dariaindae beisiga ereva. Avata nendabeisigadae, jo rejo eni sae arena.”Aminge sedo, setiri nunda mendenine Jusi embo koto vasada ghedoondero buvurutuseri. 17 Buvero,evetu genembo mendeni ne, Jusiembo da dengoro indari kambo+da bajari javo Sosthenes ava budo,koto kambo da sisi aminda doruseri.Dorero gosusira ava, Gallio nu jo rejoeni sae usira.

18:18-23 Paul Nu Corinth Dotutusira.18 Sosthenes dorusera ainda

amboda, Paul nu Corinth amindaitako ghousago, Iesu da dorevarede

dabade irei. Ainda amboda, Paul nuAquila noaro Priscilla ghaede dabadeCorinth ghedo vosera, reighi Kenkiriaaminda buvurutuseri. Buvudo, Paulbeka gajari eni God kena usira. Nubeka gagojusira ava, evetu genembokasama aoro dae sedo, Paul nu Jusiembo da agho dari ava kotise, setirinunda beo aruguseri. Etiri dadabetiri,Paul a Aquila noaro Priscilla ghaededabade ghakada+ vosedo sembiseri.19 Era, reighi Efesas aminda buvudo,ne ghaka+ dodo vivituseri.

Reighi Efesas aminda, Paul ira Jusiembo da dengoro indari kamboda+teredo, Jusi embode dabade beisigauseri. 20 Beisiga edo, nu nemondeitako irari sisera avata, Paul nu jo‘avori’ sae usira. 21 Nu kamboá dotu-tuse sisira, “God nu uju arira amo,na jovereghe furarena,” aminge sedo,nu Aquila noaro Priscilla ghae reighiEfesas aminda dodo, ghakada+ vosedoisira.

22 Sembira, reighi Sesaria amindabuvudo, ghaka+ dodo vitido reighiSesaria ghedo Jerusalem amindavitisira. Vitira buvudo, Iesu dadorevare ategi e dodo, reighi Antiokaminda isira. 23 Ira buvudo, sifotufako aminda avido, Paul nu eredoira, Frovensi Galesia a Frijia amindabuvurutusira. Buvudo, Iesu dadorevarekena vironu seari, ivugaghaenininguse fakina edo ghuseri.

18:24-28 Jusi Embo Genembo Eni, JavoApollos, Iesu Da Bino Ava Vironu SedoGhusira.

24 Sifo aminda, Jusi embo gen-embo eni javo Apollos, reighi Alexan-dria aminda sirorusira aimi ira, reighiEfesas aminda buvurutusira. Apol-los resena emo, nu geka vironud-eri, a nu God da Geka kasama egogoghombusira. 25 Nu anakora Iesuda Bino, a Iesu da Geka ava ningido,bu gogoghombusira. Nu Iesu da kikiivugaghae se gogoghombedo ghusira.John Bafataito Ari Kato, evetu gen-embo uvuimi bafataito edo ghusiraava, Apollos kasama usira. Avata Ba-jari nange nange nunda Asisi Kakara

Page 263: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 18:26 260 Ekaresia 19:12aimi, evetu genembo bafataito edoghusira ava, nu bunariri. 26 Apollosreighi Efesas aminda buvudo ira,Jusi embo da dengoro indari kambo+aminda ya foa ghuse, Jusi embodaejo oju ae, Iesu da kiki ava vironusedo ghusira. Aquila noaro Priscillaghae, ne Apollos da geka ningido, nuunumbedo kamboda iseri. Era bu-vudo, namonde nange nange Iesu dafakinaimi, ya God kena buvarera ava,nene Apollos kena ijuge gogoghom-buseri. 27 Etero dadabetiri, Apollosnu Frovensi Greece aminda yari daesetiri ningido, Iesu da natofo Efe-sas aminda, Apollos sonembari daesedo, Iesu da natofo Greece amindairiara, aikena reta gefuseri. Ne, Apol-los nange nange ivugaghae, nati jokádoruroro buvaetira, aindae sedo ge-fuseri. Gembero dadabetiri budo,Apollos nu eredo sembira, FrovensiGreece aminda buvurutusira. Bu-vudo, Apollos nu evetu genembomavejoá God sonembuse setiri gititumondedo ghusera ava, sonembegogoghombedo ghusira. 28 Aindabeká mo: nu natofo da dombuda, Jusiembode dabade beisiga edo ghuseri.Beisiga use, Apollos nu dubo kotedofakina use se darigeari, Jusi embo sifoghousa beka dodo ghuseri. Nu God daGekaimi eminge ijugedo ghusira: Godnamondeda ari ekoko kote doyari daesedo, Genembo dirigetiri fusira amoIesu ri.

1919:1-10 Paul Nu Reighi Efesas

Aminda, Dengoro Indido Ghusira.1-2 Apollos nu reighi Corinth

aminda iriri, Paul nu Frovensi Frijia aGalesia aminda sembira, reighi Efesasaminda buvurutusira. Buvudo, nuIesu da dorevare mendeni tambudosisira, “Ne Iesu tumondevo, AsisiKakara vosedo nemokena asugetiridubo kotisevu, ai?” aminge setiri,ne siseri, “Asisi Kakara da Binooroko ava seso, namanenda gitidaniningerera.” 3 Aminge setero,Paul nu sisira, “Bafataito useva da

sifo aminda mo, ne dengoro nangenange indero niningusevu? Avasevu ningone!” aminge setiri, nemino siseri, “John Bafataito Ari Katorea ijugusira, namane ava ningikasama useri.” 4 Aminge setero,Paul sisira, “Israel embo nenda ariekoko vujegedo doyeoro gido, Johnne bafataito edo ghusira. Aminguse,John nu, genembo eni nunda ambodafurarira, ava tumondaoro dae sedoghusira. Amo, Iesu dae sedo ghusira.”5 Paul aminge setiri ningido, netumonduse benunu setero, Iesu dajavoda bafataito usira. 6 Aminguse,Paul nunda ungoi nenda tamondajighiri, Asisi Kakara nemokenavose asugetiri, ne geka tinongutanongu sise, God da Geka isaghasiseri. 7 Gegenembo isambu 12 aimiaminguseri. 8 Tambuno etodabanaká ainda jokáda, Paul nu Jusiembo da dengoro indari kamboda+ya foa ghuse evetu genembodae jooju ae, nemonde beisiga edo ghuseri.Aminguse, God nu nange nange evetugenembo dubo budo kaifa ari daeresira, ava tumondaoro dae sedo,beisiga edo ghuseri. 9 Amingeari,evetu genembo mendeni, ne gogoreedo geka jo ningi tumondae edo,Bajari da Bino evetu genembo dadombuda ighagha use aindae ajisiseri. Amingetero gido, Paul nuIesu da dorevare budo, totorugarikambo eni, genembo javo Tyrannuskaifa edo ghusira aminda sembira,sifo ghousa ava geka se ningidoghuseri. 10 Amingero, ghaeko etotodadabusira. Ava sedo, Frovensi Asiaaminda, evetu genembo isambu Jusiembo nenda gitofude dabade, Bajarida Bino ava nininguseri.

19:11-20 Genembo Javo Sceva DaSasingu Mo, Ne Dara Useri.

11 God seari, Paul nu tano a arimendeni mendeni eari, evetu gen-embo ne jo gae iriara ava, sirorearinenda gitida gido ghuseri. 12 Paulnu saramana use, embo boka eniifuda dighido ghusira a foiya jiroda

Page 264: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 19:13 261 Ekaresia 19:28ombudo ghusira ava, evetu genembomendeni budo ya, evetu genembo kaebudo iriara aikena muteoro ava ji-jighuse jebugedo ghuseri, a sukaruevetu genembo da jokáda ghe foa bu-vudo ghuseri.

13 Sifo aminda, Jusi embo mendenimo, ne ya foa ghuse, sukaru evetugenembo da tamonda ava ondidoghuseri. Aminguse, mendeni ne Ba-jari Iesu da javoimi, sukaru mendeniondari dae kotiseri. Ava kotise, neeminge sedo ghuseri, “Iesu da BinoPaul vironu seraira ainda javoda, nifoa buvaso dae resena,” aminge sedoghuseri. 14 Jusi embo da fristi+ dakotofu javo Sceva ainda vide jamena7 aimi, amingedo ghuseri. 15 Sifo eniamingero, sukaru nemokena sisira,“Iesu na kasama erena, a Paul da binona niningerena. Avata ne mavejori,amo na erebunena,” aminge sedo,16 genembo sukaruimi asugetiri ireiraaimi, eredo fakina edo, gegenembo 7ava de babasegedo nenda embo bokajighi torere tarere ghetiri, ne tefotamoi sufuseri. 17 Jusi embo nendagitofude dabade reighi Efesas aminda,ari ava ningido, oju beká ava use,Bajari Iesu da javo kakara edo ghuseri.18 Iesu da natofo barago, ari avaningido fera totorugedo, natofo dadombuda nenda ari ekoko mendenimendeni ava vujeguseri. 19 Iesu danatofo digari, ne giti simbora edoghusera a kae jighido ghusera amo,nenda simbora da buku a kae dabuku amo bambudo fera, evetu gen-embo da dombuda dungetero avisira.Buku isambu dungetero avisira, aindamino+ mo K500,000 ri. 20Amingetero,evetu genembo digari ne God da fak-ina ava gido, Bajari da geka ningitumondedo ghuseri. Aminguse, Iesuda natofo digutusira.

19:21-41 Reighi Efesas Aminda, DaraMindafu Sirorusira.

21 Ainda amboda, Paul nu FrovensiMasedonia a Greece sembudo,Jerusalem viti yari dae kotisira. Avakotise, sisira, “Na Jerusalem aminda

ya buvono, God amboda sari naRome aminda yarena,” aminge sisira.22Sedo, nu Frovensi Asia aminda sara-mana use, nunda sonemba kakatoetoto, Timothy nengae Erastusghae dirigetiri Frovensi Masedoniaiseri. 23 Sifo aminda Frovensi Asiajokáda, reighi Efesas aminda evetugenembo Iesu tumondedo ghuseraaindae, titigho useri. 24 Genembo enijavo Demetrius, nunda kokomanadedabade, ne auri eni ‘silver’ seraeraaimi, ove a roera mendeni mendenikeve simbugedo ghuseri. Nendasaramana tomanako mo, ne gode eniArtemis seraera, nunda banungarikambo mindafu ainda kau ava, evetugenembo foa omboro dae sedo,ijoghako keve simbugedo ghuseri.Saramana ainda giti ava Demetriusnune jijighurureari, nunda monia kokomana da moni digarigo avasiroreari budo ghuseri. 25 Demetriusresena eimi, aghi etiri nundakokomana isambu fera numokenatotorugetero, nemokena sisira,“Nanda nano namendi, saramanaeimi namonde moni buraera. 26 Paulnu rejo seraira a eraira ava, ne totofogiraeva. Paul seraira: namondeove keveraera amo, jo gode bekáiraeri. Aminge seari ningido, evetugenembo digari Efesas eminda anamondeda Frovensi Asia aindareighi digari aminda, nunda gekaava tumonderaera. 27 Evetu genembodigari Paul da geka ava tumondareraamo, namondeda saramanadae ajisarera. Oroko, evetu genembo digariFrovensi Asia eminda, a enda dareighi isambu aminda, namondedagode Artemis kena banungusetumonderaera. Avata evetu genembodigari Paul da geka tumondareraamo, ne Artemis a nunda banungarikambo mindafu ava ighagha edodoyarera.”

28 Aminge setiri ningido, evetugenembo totorugusera aimi, ne janjeekoko etiri koko fuge siseri, “ReighiEfesas da gode javo Artemis mo,

Page 265: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 19:29 262 Ekaresia 20:4teria bekári,” aminge koko sise irero,29 evetu genembo isambu reighiaminda niningero, geka ivegedo isefuse ghusira. Masedonia gegenemboetoto, javo Gaius a Aristarchus, nePaul de dabade ya foa ghedo ghuseri.Natofo totorugusera aimi, janje ekokoetiri, Gaius nengae Aristarchus ghaesandi budo, totorugari da vasadabibitai iseri. 30 Paul, nu teredonatofokena geka sari dae setiri, Iesuda dorevare oju edo, erama numodeoro ambeure dae sedo, buregeteroPaul nu esike fefetusira. 31 Kotugofrovensi da babojegari mendenianakora Paul de komana usera aimieredo, erama totorugari vasa amindatereure dae sedo, aghi mutero iraPaul kena buvurutusira. 32Amingero,evetu genembo totorugusera aimi,koko sise irise, geka nunda nundasiseri. Ainda susumo: evetu genembodigari ne redae totorugusera avabuniseri. 33 Jusi embo setero, nendagenembo eni javo Alexander, erefetetiri gido, evetu genembomendenikotiseri, “O numo susuri tano,” avakotero, Alexander nu ungoi de fatido,“Na jo susu iraeri,” ava sari dae usira.34 Etiri, Alexander numo Jusi emboava kasama edo, iji goroto etoto (2hours) ainda jokáda, erama nundageka ningeore dae sedo, geka dabaava koko siseri, “Reighi Efesas dagode javo Artemis mo, teria bekári,”aminge siseri.

35 Iji goroto etoto (2 hours) dad-abusira ainda amboda, reighi Efesasda bajari eni eredo, koko sedo se-tiri beka dotutuseri. Beka dotero,nu sisira, “Nanda nano namendi, na-monde isambu Efesas embori. Na-mondeda gode teria Artemis da ba-nungari kambo, a nunda ghamanakakara utuda ghe dudurusira ava, na-monde Efesas emboi bu kaifa eraera.Ava evetu genembo isambu kasamaeraera. 36 Ava, mave jo ighagha aeeraira. Ava sedo, dubo jama evu!

Erá kotae edo, ari eko eni eove!37 Gegenembo emo, namondeda ba-nungari kambo da roera eni jo bagiaaeri. A namondeda gode Artemisdae aji jo saeri. Ava sedo, ne redaegegenembo emo, sandi bu ojighevu?38 Namondeda koto da sifo irira. Avasedo, Demetrius nunda kokomanademave koto ari sarera amo, avori,ne koto da sifo aminda foa geka seningarera. 39O ne geka eni se ningariuju areva amo, namonde saoro evetugenembo isambu furoro se ningarera.40Avata namonde oroko rea etera ein-dae, mave foa ategi arira, aindae naoju erena. Ainda beká mo: namondesusu tefo totorugedo titigho eteri,”aminge sedo, 41 nu evetu genemboisambu dirigetiri natida iseri.

2020:1-6 Frovensi Masedonia A Akeia

Aminda, Paul Nu Geka Seari, Iesu DaDorevare Ava Ningido, Ivuga Edo Ghuseri.

1 Titigho etero dadabetiri aindaamboda, Paul setiri Iesu da natofototorugetero, nu dengoro indudusefakina futuse, ategi e dodo ira,Frovensi Masedonia buvurutusira.2 Buvudo, aminda sembise, gekavironu sise, fakina futudo ira,Frovensi Akeia aminda teterusira.3 Teredo iriri, tambuno etodaba nakádadabetiri, Paul nu Akeia ghedoFrovensi Syria aminda, ghakada+sembi yari dae kotisira. Ava kotisenu, Jusi embo numoá dari daemanaka garusera ava, niningusira.Ningido, nu jovereghe FrovensiMasedonia aminda, agada yari daekotisira. 4 Gegenembo mendeni, Paulda karona edo namonde* dabadeyari dae siseri. Eni mo, Beriaembo genembo javo Sopater, amoPyrrhus da mandiri. Mendeni mo,Tesalonaika embo gegenembo javoAristarchus nengae Secundus ghaeri.Eni mo, Derbi embo genembo javoGaius ri. Mendeni mo, FrovensiAsia embo gegenembo Tychicus

* 20:4: Luke nu Paul ghae dabade deinghedo ghusira ava sedo, nu eminda ‘namonde’ gefusira.

Page 266: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 20:5 263 Ekaresia 20:24nengae Trophimus ghaeri. Eni moTimothy ri. 5 Gegenembo resenaemo, ne Paul de dabade giti erareighi Troes aminda, namane kaifauseri. 6 Yisti (Yeast) Kanangara Ariainda Kirumo+ da amboda, namaneghakada+ vosedo, reighi Filipai ghedosembero sifo ghabu soveni dadabetiri,namane Troes aminda tere darivitido, namanenda kokomana Paulde dabade aminda irero tafuseri.Namane fura dabako aminda iriari.

20:7-12 Paul Setiri, Genembo Am-bududurusira Ava Jebugusira.

7-8 Fura Kitako tumbaghae namaneBajari kotise, farava nengae vainighaemindari dae sedo, kambo enindaiseri. Era buvudo, namane ofo durudadodo, viti soroda ghe era ikádaviti anumbuseri. Nanefa digarigodungetero usasa teriago usira. Etiri,Paul nu eredo, namane sifo atarinatofo dodo yarera ava kotise, nuvironu ghousago siri tumba sorodausira. 9 Gimasa eni javo Eutychus,nu vironu ningari dae sedo, vindoda(window) anumbusira. Paul vironusiri, Eutychus anumbirisira, ditibainghetiri du endada de ambufasusira. De ambiri, namane vosedojighero erorusira. 10 Paul ere firavosedo, dotiri firi ovinembedosisira, “Dubo mema erá eove! Nuavori,” aminge siri nu jebugusira.11 Jebugetiri, namane dabade sekagoera, vasa daba aminda vivituseri.Viti anumbedo, Bajari kotise, faravanengae vainighae ava mindido, Paulsekago tuturo edo geka siri sifoatutusira. Sifo atetiri, Paul eredonatofo dodo isira. 12 O Troes natiembo, ne eredo Eutychus de dabadeivugaghae natida iseri.

20:13-16 Paul Mane Eredo TroesGhedo Era, Reighi Mailitas AmindaBuvurutuseri.

13Paul nunamaneghakada iruroro,nusukako agada yari uju usira. Avasedo namane Paul da kokomana gitisetena ainde dabade era, ghakadavosedo, Paul timbari dae, reighi Asos

aminda era teteruseri. 14 Era, Asostere Paul timbudo, namane isambudabade Asos ghedo reighi Mitilinesembiseri. 15 Era buvudo, amindaghe sembera butu javo Kios darigedosifo atetiri, era butu eni javo Semos,aminda teredo aviseri. Sifo atetiri,era reighi Mailitas aminda teteruseri.16Paul nu reighi Efesas darige yari daesisira. Ainda tuka mo: nu FrovensiAsia aminda, sifo eni tefo irari avaimboe usira. Nunda uju mo: nukirumo javo ‘Pentecost’ ainda gitida,ya Jerusalem aminda buvaeti.

20:17-38 Iesu Da Dorevare Reighi Efe-sas Iriara Ainda Babojegarii Fera, PaulDiriguse Ategi Useri.

17 Paul nu aghi mutiri, reighiMailitas ghedo era reighi Efesasaminda buvudo, Iesu da natofoda babojegari numokena furorodae siseri. 18 Setero fera buvero,Paul nemokena sisira, “Nanda nanonamendi, nanda gitida na FrovensiAsia eminda teredo nemokena iriono,ne nanda irari a nanda ariá gidoghusevu. 19 Jusi embo ne namokenaveka sembae use, namo dari dae sedomanaka garuseri. Avata na jo aindaesedo saramana doyaeri; na sabua+ edodubo memaghae, Bajari da saramanaedo ghuseni. 20-21Na sifo ghousa evia,evetu genembo isambu sonembaridae sedo, nanda kotari isagha sedoghuseni. Natofo isambu da dombudaa evetu genembo da kamboda, natofonange ningido jebugaetera ava kotise,na geka eveva a geka fakarago avasedo ghuseni. Na Jusi embokena aJusi embo da gitofukena eminge sedoghuseni, ‘Nenda ari ekoko God kenavujege dodo Bajari Iesu tumondevu!’22 Avori, God da Asisi Kakara ai setiri,na oroko Jerusalem sembi yari daeerena. Na ominda rejo tambarenaava, na erebunena. 23 Na dabakokasama erena amo, na emborodairureono, Asisi Kakaraimi seari evetugenembo reighi a vasa isambudafoa namokena seraera, ‘Nimokenadara sirorari, ni diburada fitarera,’seraera. 24 Avata na ambari dae jo

Page 267: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 20:25 264 Ekaresia 21:3-4oju ae erena. Bajari Iesu saramanarea namokena futusira, ava use iriaedo ambarena, a nu avori. Avata Godnu evetu genembokena jebuga nangemuturaira ainda Bino Eveva ava, naisagha saeteni. 25 Na nenda jokádairise, God namonde nange kaifa†eraira ava, nane osa seono ningidoghusevu. Avata na oroko kasamaerena amo, ne na sekago jo gae areva.26 Na oroko isagha resena: ne jebugaevovodae irari jo tambae areva amo,jo nanda dara iraeri. 27 Ainda bekámo: Godnu rejo arira, a rejo uju erairaava, ijuguse seono ningido ghusevu.Na evetu genembo da kotari aindaejo oju aeri. Na geka isambu seonone ningido ghusevu. 28 God da AsisiKakara ai setiri, ne Iesu da natofoda babojegari edo ireva ágido, nendaevetu genembo a nembarago totofo,dabade kaifa e gogoghombevu! Iesuda natofo ava, God nune nundaMandida ambariimi ofusira. Ava sedo, kaifae gogoghombevu! 29-30 Na emingeresena ainda beká mo eviri: nandaamboda, gegenembo mendeni foamaIesu da dorevare ava dederuse, ijugasembae ava tumondaovo dae sarera.Gegenembo amo nenda jokáda aimieredo, gungubo sarera. Gungubosarera ainda beká mo: natofo nangeIesu da geka dodo, totofo nemoátumondedo nenda amboda ambodaaoro dae sedo, gungubo sarera. 31Avasedo, kaifa e gogoghombevu! Nanange ghaeko etodaba naká ava,nenda jokáda sifo tumba evia inono,dubo mema a soraraghae ne ijugedoghusena ava, kote gogogho use irivu!

32 “Na jo amboda ne kaifa aearena ágido, God nemo kaifa aredae sise, benunu seraena. A nunamondedae joka edo sonembaridae sisira da geka, ainda fakinaimibarago ne kaifa are dae sise, benunuseraena. God nu inonori. Nunene enda eminda kaifa arira, a utuominda ne esimbugururari, ne Godda natofo isambu ainde dabade

evovodae irareva. 33 Na mave damoni, embo boka, a gugua aindae joghamo baeri. 34 Ne kasama ereva:nanda ungoi saramana use moniimioriro edo, nanda oka bayau, gugua,a nanda kokomana da oka bayaua gugua isambu ombudo ghuseni.35 Na aminguse, namonde nangenange makasi embo sonembaeteraava ijugedo ghuseni. Na aminguse,Bajari Iesu nu tofo mandi geka reasisira, ava kotedo ghusena amo eviri:‘Mutari mo, dubo eveva a ivu-

gaghaeri, jo mino buraeraamingo iraeri,’ ”

Paul aminge setiri dadabusira.36 Dadabetiri, nu nemonde dabadekauboi dadarigedo banunguseri.37 Banungedo, ne isambu sorara use,Paul ategi edo sandimunouseri. 38Nusekago jo furae arira ava ningido,dubo mema teria beká ava useri.Aminguse, ne namonde dabade erafafoda buvurutuseri.

2121:1-16 Paul Nunda Kokomanade

Dabade Sembera Darido JerusalemVitiseri.

1 Paul nu ghakada+ vosedo, na-mane nati embo ategi edo, do sem-biseri. Namane dambu sembera, butujavo Kos aminda teteruseri. Terebuvudo sembero sifo atetiri, namanebutu javo Rhodes aminda tere bu-vudo sembero sifo atetiri, reighi javoPatara aminda teteruseri. 2 Teredo,ghakaá+ dodo, ghaka+ eni tava useri.Ghaka+ eni Frovensi Foenisia yari daesimbugiri kasama edo, aminda sem-budo iseri. 3-4 Sembise, butu Cyprusgido iji vosarikena era ovenembuseri.Ovenembedo sembera, reighi javo Ta-iar, Frovensi Syria aminda teteruseri.Frovensi Foenisia setena amo, ki-takori. Amo frovensi mindafu javoSyria, ainda frovensi eniri. Teteruse,ghaka+ da bajari, nu gugua mendeni

† 20:25: Afige, Geka Se Disugari Da Vasa aminda, geka Natofo dae rea gefusera, ava tege garesa.

Page 268: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 21:5 265 Ekaresia 21:22tigoro vosare dae sisira. Avori, na-mane ghaka+ do vitido, Iesu da dore-vare mendeni tambudo nemokenaaviseri. Amingero, nati embo siseri,“Namane Asisi Kakara da fakinaimiresera: Paul, ni Jerusalem ominda joyae aresa,” aminge siseri. 5 Namaneaminda irero fura dabako dadabetiri,namane yari dae javi ero, nati emboevevetu mandi sasingude javi etero,namonde dabade vosera fafoda bu-vudo, namane kauboi dadarigedo ba-nunguseri. 6 Banungetero dadabetiri,namane eredo nati embo ategi edoera, ghakada+ vovosero, ne jovereghenatida iseri.

7-8 Namane tuturo edo reighiTaiar ghedo sembera, reighi javoTolemeas aminda teteruseri. Teredo,Iesu da natofo tambudo nemokenaanumbedo tumba dabako geka seniningero sifo atetiri, namane eredoreighiá dodo era, reighi Sesariaaminda buvudo, feroveta eni javoPhilip kena aviseri. Philip resenaemo, nu giti gegenembo 6 aindedabade Jerusalem aminda bayau soroaoro dae sedo, gateguseri. 9 Philipnunda sasingu, ade jamena avonondenaká, ainde dabade God da Gekaisagha sedo ghuseri. 10 Sifo etoto oetodaba ava reighi aminda irero, Godda feroveta genembo javo Agabus,Frovensi Judia aminda ghedo firabuvudo, namanekena teterusira.11 Teredo, Paul da ifu dighari avabudo, tofo nunda ungo ata bundedoeminge sisira, “Na ungo ata bun-deteno, eregoseva emo, Jerusalemominda, Jusi emboi eredo ifu digharieinda numamo ava, eminge sandibundarera. Bundedo, namonde Jusiembo da gitofu Rome embokenamutarera.” 12 Aminge setiri ningido,namane nati embode dabade, Paulerama Jerusalem yeure dae sisebureguseri. 13 Buregusera avata, nusisira, “Ne redae sorara use amingevo,na dubo mema ereni? Jerusalemominda na bundarera, a nu avori.Kotugo na Iesu tumonderaena aindaesedo, daoro ambarena ábarago, avori.

Na jo aindae sedo oju ae arena.”14 Aminge sedo, namanenda gekajo bae etiri jaredo, namaneva bekadotutuseri. Beka dodo, eminge siseri,“Avori, Bajari da uju aminga ava are!”

15Aminge setero, aminda iriara edoainda amboda, namane eredo nama-nenda roera simbugedo Jerusalem is-eri. 16 Reighi Sesaria ainda dorevaremendeni barago, eretero namondedabade iseri. Era buvudo, namanevasa reda avarera ava, nene ijugeteronamane gosuseri. Kambo ainda nu-mamo da javo mo, Mnason ri. Numobutu Cyprus embori. Mnason resenaemo, nu giti beká tuturo edo Iesutumondedo ghusira.

21:17-26 Paul Nu James Kena Ira Bu-vudo, Nengae Anumbedo Geka Siseri.

17 Namane era Jerusalem amindabuvero, Iesu da dorevareimi eredo,ivugaghae namane ava nati jokádoruseri. 18 Nati joká detero, tumbadabako avido sifo atetiri, namanePaul de dabade eredo James kenaera, Iesu da dorevare da babojegaritotorugedo, anumbirero teteruseri.19 Namane tere anumbetero, Pauleredo, nu nange nange vironu seari,God nu Jusi embo da gitofu digari avaaghi edo esimbugedo ghusira ava, osasetiri nininguseri. 20Ningido, ne Goddae sakai setero dadabetiri, Paul kenaeminge siseri, “Namanenda namendi,ni kasama eresa, namonde Jusi emboda natofo digari ambari eko ava Iesutumonderaera. A kotugo, neMoses daGeka barago kaifa e gogoghombuseirera. 21 Evetu genembo mavejomavejoimi fera, gungubo nindaeeminge siseri, ‘Namonde Jusi emboda natofo mendeni era, namondedagitofukena nati dighi anumbuseri.Ainda amboda, Paul nemokena ira,Moses da agho dari a namonde Jusiembo da kiki ava doyoro dae sise, anenda vide jamena da vika mendoanoso ava erama gafugeóro dae sise,sedo ghusira,’ ainda gungubo avaseoro ningiraera. 22 Ni fumutasaava natofo ningido, janje ekoko

Page 269: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 21:23 266 Ekaresia 21:34arera. Ava sedo, namonde nangareri?23 Emingaresa. Gegenembo avonondenaká eminda fetirero eregosesa emo,ne saramana a ari mendeni mendeniGod da javoda use, nenda beo joarugae irise, itako avido nenda beoarugari dae siseri. Amingari daesedo, God kena beka gagojuseri.Avori, nenda sifo orokoá ojighiradadabetira. 24 Ava sedo, ni nemondedabade ya, Moses da agho dari rejoresira ava simbugedo, ne nenda beoarugururoro, ainda joba da sinofuka nine ombaresa. Amingaresaamo, evetu genembo isambu kasamaarera: ‘Amo, gungubo siseri. Paulnu Moses da agho dari kaifa eraira.’25Avata namonde Jusi embo da gitofumendeni Iesu tumondusera amo, neMoses da agho dari kaifa aoro dae josaeri. Namane retada (letter) gekaevia nembo kaifa aoro dae gefuseri.

Sino fuka de bu ya ove kevari dadombuda joba muturaera ava, erábu mindeóro dae siseri. Ororo erámindeóro dae siseri. Sino fuka du-boda ivasi aoro ambarira da ororojo vosae arira amo, erá mindeórodae siseri. A kombo yagera erá eórodae sedo siseri,”

James mane aminge siseri.26 Setero, Paul nu, gegenembo

avononde naká sisira, ava budonemonde era nenda beka gajariGod kena etero dadabusira. Avaevetu genembokena ijugaoro kasamaaoro dae sedo, ne eredo Paul dedabade uvu gutuseri. Edo, roeramendeni Moses da Agho Dari resiraava useri. Etero dadabetiri, Paul nueredo ira, God da Kambo+ amindateredo sisira, “Gegenembo avonondesonemberaena ava, oroko God dasaramana ari sisera ainda tano fitaridae, uvu guteteri. Ava sedo, nendajavo gembaso fura dabako aindaamboda, ne foama nenda sino fukadedo joba mutoro nenda beka gajarida sifo dadabarira,” aminge sisira.

21:27-36 Paul Sandi Diburada Fifi-tuseri.

27 Paul da kokomana nenda furadabako jo dadabae iriri, Paul nuGod da Kambo+ jokáda iriri, Jusiembo mendeni Frovensi Asia ghedofusera aimi gosuseri. Gido neeredo, Paul kena osogo ari daesedo, evetu genembo da ghamoderetero erorusira. Eretiri, nePaul sanduduseri. 28 Sandido, neeminge kori siseri, “Israel embo,fuvu, sonembaove! Genembo eiyama reighi mendeni mendeniaminda deinghuse, evetu genemboisambu dederuse, ne namonde Jusiembo da agho dari, Moses da aghodari, a God da Kambo+ evia imboeaoro dae sedo, dengoro induduseijugeraira,” 29 Aminge sisera dabeká mo: gitofu da reighi Efesasgenembo eni javo Trophimus, nuisaghada Paul ghae deinghero gidokotiseri, “Paul namondeda agho daribejise, namonde da gitofu enighaedabade ojera, God da Kamboda+tereteri tano,” aminge kotise, Paulsanduduseri.

30 Paul sandudusera ainda binoava ningido, evetu genembo feratotoruguseri. Totorugusera avata,ne susu bunise, Paul ava ungoda bujumbu buvurutuseri. Jumbu feraisaghada buvero, evetu genembomendeniimi God da Kambo+ da guroava gagojuseri. 31 Evetu genembototorugusera aimi Paul budo, ambaredae sedo dorero, Rome embo daisoro kakato da giti jighari aindabino ava iri niningusira. Amo,Jerusalem embo isambu titigho ariásetero nu niningusira. 32 Ningido,nu totoi eredo, nunda isoro kakatomendeni nenda babojegaridedabade budo, sumbudo era natofojokáda teteruseri. Ne Paul dorero,isoro kakato nenda giti jigharidedabade era buvero gido, dotutuseri.33Dotero, giti jighariá nuPaul kena iranumoá sandido, seini (chains) etotoaimi bundoro dae sedo, ategi usira,“Genemboé mavejori? Nunda dararejori? Nu nangeti?” aminge ategiusira. 34 Ategi etiri, natofo ne geka

Page 270: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 21:35 267 Ekaresia 22:13nunda nunda siseri, geka jo dabakosaeri. Agido, isoro kakato da gitijighari nu Paul daoro ambare daeusera ainda susu ava, nu bunisira.Bunedo setiri, nunda isoro kakatoPaul budo, nenda vasa, furu dighibirurughusera ainda jokáda erateteruseri. 35 Era, furu da ririaminda buvudo, isoro kakato ne Paulfumbudo vivituseri. Ainda beká mo:natofo totorugusera aimi, nu dari daeuseri. 36 Ne Paul da amboda ambodaise koko sise, “Devu ambare!” siseri.

21:37–22:16 Paul Nusuka Nunda GekaSisira.

37 Furuda jarigari dae use, Paul nuisoro kakato da giti jighari aikenaGreek gekaimi sisira, “Nanda gekaitako saono ningaresa,” aminge se-tiri, isoro kakato da giti jighari nududukughedo sisira, “Ni nange nangeGreek gekaimi resesi? 38Nanda kotarimo: Egypt embo genembo eni ghaekodotutusera ominda tuturo edo, nundamendeni isambu 4,000 ava budo, na-mane Rome embode isoro ari daesedo, misi, gandigha, kefata, gorobabudo, reighi uvu irae da vasa amindajungari dae isera ava, na nimovaseteni,” aminge setiri, 39 Paul sisira,“Na Jusi embori. Na Frovensi Sil-isia ainda jokáda, reighi javo Tarsusaminda siroruseni. Reighi resenaemo, jo kitako iraeri, mindafu bekári.Na uju erena amo, na natofokena vi-ronu sarena,” aminge sisira.

40 Setiri, isoro kakato da giti jigharinu ‘avori’ setiri, Paul nu ririda fetedo,beka doyoro dae sedo, ungoi defatiri beka dotero, nu Israel embo dagekaimi sisira.

221 “Nanda nano namendi, na rejo

ava usena, ainda beká ava saononingareva,” aminge sisira. 2 Paulnu Israel embo da gekaimi sirikasama edo ningi gogoghombero,Paul sisira, 3 “Namo Jusi embori. Nareighi Tarsus Frovensi Silisia amindasiroruseni. Avata na Jerusalememinda babojuseni. Babojeno,

Gamaliel na dengoro indido ghusira.Abuamane da kiki a namondedaagho dari ava, dengoro indeariningi gogoghombedo ghuseni. Neoroko God dubo budo a God kotisetotorugeteva, kau daba aminga ava,na God kotise iriani. 4 Evetu genembomendeni Iesu tumondedo ghuseraamo, nane budo, amboro dae sedo,sandido diburada fitido ghuseni.5 God da fristi+ da giti jighari akaniseremane isambu kasama erera,na geka beká resena. Ne nendakokomanakena, Jusi embo, reighiDamascus aminda reta mendenigembudo mutero ruruseni. Budo, naDamascus aminda iseni. Isena aindabeká mo: na Iesu da dorevare setenaava, sandi seiniimi (chains) bundedo,Jerusalem eminda bu foama koto aridae sedo iseni.

6 “Ena, reighi Damascus buvaridae eno, usasa tomanako janimbedonanda tamonda garusira. 7 Gaetiri,na endada du faseteno, beka emingesiri nininguseni, ‘Saul, Saul, niredae namokena dubo mema futusefakarago eresi?’ 8 ava ningido nasiseni, ‘Arie, Bajari! Ni mavejori?’seteno, nu sisira, ‘Na Nasareth embogenembo Iesu ri. Ni namokenadubo mema futuse fakarago eresa,’aminge sisira. 9 Gegenembo mendeninamonde dabade isera amo, neusasa gosusera avata, ne beka joningaeri. 10Na ategi useni, ‘Bajari, nanangareni?’ Seteno, Bajari namokenasisira, ‘Ni ere fetedo yasi! ReighiDamascus aminda teraso, God nindasaramana rea aso dae gategusira ava,amboda enii foa saoro ningaresa.’11 Aminge setiri, nanda kokomanana ungoda budo era, reighi Damascusaminda teteruseri. Ainda bekámo: nausasa tomanako geno, diti sovasovaetiri rejo eni jo gae useni.

12 “Genembo eni javo Ananias, nuGod kotise, namonde Jusi embo daagho dari kaifa e gogoghombedoghusira. Amingiri gido, Jusi emboisambu reighi Damascus aminda, nukakara edo ghuseri. 13 Nune fira

Page 271: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 22:14 268 Ekaresia 22:30tere namokena fetedo sisira, ‘Nandanamendi, diti eveva ari sekago gasodae resena!’ aminge siri, nanda ditiafigetiri nu gosuseni. 14 Goseno, nusisira, ‘God namondeda abuamanetumondedo ghusera aimi, nundauju ava kasama aso dae sedo, nigategusira. A nunda Saramana Katokakara a eveva ava, tofo nundabekaimi sirurari nininguse, nindaditiimi gaso dae sedo, ni gategusira.15 Ainda beká mo: ni rejo kasamausesa a niningusesa ava, evetugenembokena osa siruraso ningarera.16 Ava sedo, erá kaifa eose! Ni eredo,Bajari da javoda benunu saso, nuninda ari ekoko kote dodo seghefugari, ni bafataito aresa,’ amingesisira.

22:17-29 God Nu Nange Nange PaulDirigetiri, Gitofukena Vironu Sari DaeIsira Ainda Gekari.

17 “Setiri, na amingedo, amindaitako irisena edo, eredo fenaJerusalem eminda buvudo, God daKambo+ aminda teredo banunguse,Bajari nanda diti mokoi gosuseni.18 Goseno, nu namokena sisira,‘Totoi eredo, Jerusalem dodo yasi.Ainda susu mo: ni eminda rejoava nandae evetu genembokenasaresa amo, ne jo tumondae arera,’aminge sisira. 19 Setiri, na siseni,‘Avata Bajari, ne totofo kasama ereraamo, na giti yama dengoro indarikambo+ mendeni mendeni aminda,ninda dorevare sandi dedo ghuseni.20 A kotugo, evetu genemboi nindaosa sari kato Stephen ava deteroambududurusira ainda sifoda, naaminda fete gido ivuga use, nendatamo asugari ava, nane kaifa useni.Na amingusena amo, nanda natofoJusi embo kasama erera. Ava sedo,na nemokena vironu sarena amo, neningido tumondarera tano,’ amingeseteno, 21 Bajari sisira, ‘Ni yaso daesedo, na ni dirigeteni. Ni yasi! Reighimendeni mendeni soka beká aminda,ninda natofo Jusi embo da gitofukenavironu saso ningore!’ aminge sisira.”

22 Evetu genembo totoruguseraaimi, Paul da geka niningero,gitofukena vironu sari ava setiriningido, ne tuturo edo koko siseri.Koko eminge siseri, “Namondenu daoro ambare! Nu geka setiriningera aindae, nu daoro ambare daeresera,” aminge sise, 23 janje ekoimi,embo boka budo vurafa vurafaghuse, fonja budo ikáda babariguseri.24 Amingero, Rome embo da gitijighari nunda isoro kakatokena sisira,“Jusi embo redae emingerera da tukaava kasama ari dae sedo, genemboemo, bu namondeda vasada teredosaovo einda beká ava nune sariningarera,” aminge setiri, 25 isorokakato ne Paul budo, dari dae sedobundetero, Paul nenda bajari eniaminda fetirisira aikena sisira, “NaRome embo da tofori. Ne Romeembo da tofo jo koto ae irise darevaamo, inono arira, ai tefo? Rome daagho dari nange resi?” 26 Amingesetiri ningido, isoro kakato da bajarinunda giti jigharikena ira sisira,“Ni nangeresita? Genembo emoRome embo da tofori,” aminge setiri,27 isoro embo da giti jighari ira Paulkena buvudo sisira, “Se ningone!Geka beká resesa, ni Rome embo datofori, ai tefo?” aminge setiri, Paulnu ‘ai’ sisira. 28 Setiri, isoro kakato dagiti jighari sisira, “Na moni teriagomutudo, Rome embo da tofo useni,”aminge setiri, Paul sisira, “Avatanamo jo moni mutudo ai tofo aeri, nataká Rome embo ava siroruseni,” Paulaminge setiri ningido, 29 gegenemboPaul dedo ategi ari dae erusera amo,ne oju edo, totoi nu dodo era ajaghafefetuseri. Isoro kakato da giti jigharibarago oju usira. Ainda tukamo: Paulnu Rome embo da tofo ava bunise,seiniimi (chains) bundise agho daribejisira aindae.

22:30–23:11 Paul Nu Kanisere-manekena Teredo, Geka Sisira.

30 Jusi embo redae Paul dae dubovevera use aji sisera ava, kasamaari dae sedo, Rome embo da isorokakato da giti jighari nu emingusira.

Page 272: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 23:1 269 Ekaresia 23:15Sifo atetiri nu setiri, nunda mendeniPaul da seini (chains) vujegetero, nu,fristi+ da babojegari a kaniseremaneisambu totorugaoro dae sisira. Setiritotorugetero, nu Paul budo ira fitiribabojegari totorugusera ainda dom-buda fefetusira.

231 Fetedo, kaniseremane da dombu

gi gogogho use sisira, “Nanda nanonamendi, na siroredo fusena ava,evetu genembokena a God kena ekoeni tefori,” aminge setiri ningido,2 fristi+ da giti jighari javo Ana-nias aimi eredo, gegenembo mendeniPaul da dengesida fetirisera, aikenasisira, “Genembo ainda bekada devu!”3Aminge setiri, Paul numokena sisira,“Evetu genembo ni evevava seraeraavata, ni genembo ekori. God nidarira. Ni anumbirise, God da Gekakotise namodaoro dae setesi. Amingesise, ni tofo namondeda Agho Daribejetesi,” aminge sisira. 4 Setiri,gegenembo mendeni Paul da den-gesida fetirisera, aimi Paul kena sis-eri, “Ni nangedo God da fristi+ da gitijigharikena geka eko resesi?” amingesetero ningido, 5 Paul sisira, “Agá,nanda nano namendi! Numoá fristi+da giti jighari ava buneteni. Kasamaaetena amo, gekaé jo numokena saeaeteni. Na kasama erena amo, God daGeka eminge resira:‘Ne nenda kotofukena geka eko jo sae

areva!’ ”aminge sisira.

6 Gegenembo totorugusera amo,mendeni ne Moses da Geka kaifakakatori+ a mendeni ne Sadusi em-bori.+ Ava kasama edo, Paul nu kanis-eremane da dombuda beka mindafusisira, “Nanda nano namendi, naMoses da Geka kaifa katori,+ a nandaoro barago Moses da Geka kaifa kaka-tori. + Na tumonderaena: namondeambarera amo, God namonde sari je-buge erarera. Ne aindae sedo na kotoereva,” aminge siri ningido, 7 Mosesda Geka kaifa kakato+ tuturo edo,Sadusi embode+ dabade beisiga usekotari nunda nunda useri. 8 Ainda

beká mo: Sadusi embo+ ne aneya jotumondae eraera, sukaru jo tumon-dae eraera, a evetu genembo am-barida ghe jebuge erarera, ava ne jotumondae eraera. Avata Moses daGeka kaifa kakato,+ ne roera etodabanaká setena ava, isambu tumonder-aera. 9 Ava sedo, beisiga edo tiris-eri. Aminguse, Moses da Geka kaifakakato+ ainda ijuga kakato mendenieredo siseri, “Genembo emo nu daraeni jo aeri, a geka eko eni jo saeri.Avose, namonde berefori, aneya enifira numokena dengoro indudusiratano.”

10 Aminge setero, ne tuturo edotataya useri. Aminguse, ne Paulava jumbu ya foa ghetero, ifudatafusegari dae etiri jaredo, Romeembo da isoro kakato da giti jigharinu eredo setiri, nunda isoro kakatoigegenembo tataya usera ainda jokádateredo, Paul budo nenda vasadajovereghe era teteruseri.

11 Tumba jiriri, Bajari Paul kenafira isagha usira. Isagha buvu fetedo,Paul kena sisira, “Erá oju eose! NiJerusalem eminda nandae osa setesoniningumutari. Kau daba amingaava, ni reighi Rome ominda nandaeosa saso evetu genembo ningarera,”aminge sisira.

23:12-22 Jusi Embo, Ne Paul DaoroAmbare Dae Siseri.

12 Setiri dadabetiri, sifo atetiri,Jusi embo ne totorugedo manakagaruseri. Manaka gaedo, God kenabeka gagojuse siseri, “Namondeuvu bayau reeta use, Paul daoroambari gido, ainda amboda sekagouvu bayau mindarera,” amingesiseri. 13 Gegenembo aminge siseraamo, digarigori, 40 darigusira.14 Aminge sedo, ne eredo fristi+ dakokotofukena a evetu genembo dababojegarikena era buvudo siseri,“Namane uvu bayau reeta use, Pauldaoro ambari gido, ainda ambodauvu bayau mindarera. 15 Ava sedo,ne kaniseremane isambu, sevuRome embo da giti jighari Paul

Page 273: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 23:16 270 Ekaresia 23:31mutari furare! Ne eminge sevu:‘Namane Paul foa nunda geka sariningi gogoghombari dae sise resera,’aminge sise derevu, mutari furare!Aminge saovo, Rome embo da gitijighari Paul mutari fururari, namanenu emboro soroda gajedo daoroambarira!”

16 Aminge sisera avata, Paul daghasovu da mandi ava ningido ira,isoro kakato da vasada teredo, Paulkena osa sisira. 17 Setiri ningido, Paulnu kori setiri, Rome embo da isorokakato da bajari eni fira buviri, Paulnumokena sisira, “Gimasa emo budoyasi, ninda giti jigharikena buvaso,numokena geka eni irira ava sariningare!” 18 Aminge setiri, isorokakato da bajari Paul da mandi budoira, nunda giti jigharikena teredosisira, “Genembo Paul, namondesandi diburada fifitusera amo, korisetiri na numokena aena buveno, nugimasa emo nimokena bu furono daesetira.” 19 Aminge setiri, giti jighariamo Paul da mandi ainda ungodabudo ira esike fetedo, numokenaategi usira, “Ni nandae rejo avasaresi?” 20 Ategi etiri, Paul damandi sisira, “Jusi embo mendenimanaka gaedo, nimo derari daesedo emingarera. Sifode, ne foaeminge sarera, ‘Namane, Paul foakaniseremanekena nunda geka sariningi gogoghombari dae sise resera,’ava sarera. 21 Foa aminge sarera amo,erá nenda geka ningeose! Ainda bekámo: Jusi embo mendeni 40 darigeteraaimi, Paul dari dae junge kaifa arera.Ne isambu beka gagojuse uvu bayaureeta use, Paul daoro ambare daeseteri. Ne anakora simbugedo, nirea saresa, ava kaifa erera,” amingesisira. 22 Setiri ningido, isoro kakatoda giti jighari numokena sisira,“Seteso ningena ava, evetu genembomendenikena erá osa seose!” amingesise, nu Paul da mandi dirigetiri isira.

23:23-35 Isoro Kakato Ne Paul Budo,Frovensi Da Kotofu Javo Felix Kena Iseri.

23 Gimasa dodo iri, Rome emboda isoro kakato da giti jighariimieredo kori setiri, nunda isoro kakatoda babojegari etoto naká, numokenafera buvero nu sisira, “Sevu, isorokakato 470 reighi Sesaria aminda yaridae simbugaore! 200 ne kefata budoyarera, 200 ne goroba bu yarera, a70 ne sino fuka javo hosida (horse)yarera. Ne oroko tumbaghae 9 ko-roko yareva. 24 Edo Paul mo, hosida(horse) mutovo yarira. Avori, nePaul kaifa udo yama, frovensi dakotofu Felix kena mutuvu, nune kaifaare!” aminge setiri, 25 giti jighari nufrovensi da kotofukena reta emingegefusira:

26 Na Claudius Lysias ri. Nifrovensi da kotofu ava sedo, na niategi beká ava erena. Felix nimo-kena geka itako sari dae erena, gi!

27 Jusi emboimi genembo javoPaul ava sandido dari dae useri.Nu namonde Rome embo da tofo,ava ningido eredo, nanda isorokakato mendeninde dabade era nusonembe budo fera, namanendavasada fitido kaifa erera. 28 Jusiembo ne Paul dari dae usera, aindasusu tambari dae sedo, na Paulbudo ena buvudo, nenda kanis-eremanekena teteruseri. 29 Jusiembo da kaniseremane nemondePaul de dabade geka se niningero,na kasama useni: Paul nu namondeRome embo da agho dari eni jo be-jaeri. Ava sedo, numo jo daoro am-bae aetira, o diburada jo fitae ae-teri. Nu nunda oro beká Jusi emboda agho dari ava, bejisira. Aminge-tiri aindae sedo, ne janje ekokouseri. 30 Jusi embo ne Paul dari daemanaka garero ava ningido, nimo-kenamutari dae resena. Evetu gen-embo Paul koto ari dae osa reseraamo, nimokena ya nenda bouvusaoro dae resena. Yari budo gi!

Avakori!aminge gefusira. 31Nenda giti jigharirea sisira ava, nunda isoro kakatoava useri. Amo, ne eredo Paul budoera reighi javo Entipatres aminda bu-

Page 274: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 23:32-33 271 Ekaresia 24:15

vero, sifo atutusira. 32-33 Sifo atetiri,isoro kakato atai isera amo, ne eredoPaul dodo jovereghe nenda vasadaiseri. Isoro kakato hosida (horse) is-era amo, ne Paul budo, nemonde erareighi Sesaria aminda buvudo, retafrovensi da kotofukena mutero biri,Paul aminda numokena diriguseri.34 Dirige dodo ero, frovensi da koto-foá reta bu tegedo, Paul kena ategiusira, “Ni reighi ningiai embori?” se-tiri, Paul sisira, “Na Frovensi Silisiaaminda siroruseni,” aminge setiri,35 frovensi da kotofu javo Felix sisira,“Evetu genembo nimo koto ari daeresera, ava furarera da sifo aminda, nadara da susuningi gogoghombarena,”aminge sedo, nu Paul budo ya, kamboHerod itutusira aminda kaifa aoro daesisira.

2424:1-9 Jusi Embo Fera Felix Kena,

Nenda BouvuAva Osa Setero Niningusira.1 Sifo ghabu soveni dadabetiri

ainda amboda, fristi+ da giti jighari aJusi embo da babojegari mendenindedabade, genembo eni geka vironudejavo Tertullus budo, Jerusalemghedo fera, reighi Sesaria amindabuvurutuseri. Buvudo, ne frovensi dakotofu Felix kena tere fetedo, Paul nurejoá etiri janje ekoko usera ava, Felixkena osa sari dae useri. 2 Aminguse,ne kori setero, vironu kato Tertullustere fetedo eminge sisira, “Frovensida kotofu ojesa iresa, ni ategi bekáava erena. Ni namane eveva kaifaeraesa, ava sedo tataya tefori. A roeramendeni mendeni seaso siroreraeraaindae, reighi jebugari dae erira.3Namane ava gido, ivuga edo aiyakoebeká resera. 4 Ninda saramanadigari ava sedo, geka tufako sirurononingaso dae resena.

5 “Genembo emo, javo Paul ri. Nueari dara mindafu siroreraira. Nureighi digari aminda deinghuse, Jusiembokena geka seari, dara a titighoeraera. A kotugo, Nasareth emboIesu da dorevare ainda bajari eni nu-mori. 6 A geka eni mo: nu God

da Kambo+ Jerusalem aminda be-beta ari dae sedo, teterusira. Tere-tiri, namane nu sanduduseri. Na-mane Jusi embo da agho dari ava ko-tise, namane totofo Paul koto aeteri.7 A nu aetera avata, ne Rome emboda isoro kakato da giti jighari javoLysias, nunda mendeninde dabadefera teredo, nenda fakinai Paul budoiseri. 8-9 Budo era, Paul diburada fi-tido, giti jighari namanekena, emindafuroro dae sisira. Ni Paul ategi aresaamo, namane rea resera, daba avasari ningaresa,” Tertullus aminge se-tiri dadabetiri, nunda kokomana Jusiembo, ne geka daba ava siseri.

24:10-23 Geka Sisera Ainda Mino Mo,Paul Sisira.

10 Setero dadabetiri, frovensi dakotofu, geka sare dae sedo, Paulkena ungoi farighusira. Farighetiri,Paul sisira, “Ni reighi kaifa eraesa.Ninda dombuda koto arena, aindaena ivuga erena. 11 Gegenembo gekaresera eikena ategi aresa amo, eviakasama aresa: na God kena jobamutari dae sedo ena, God da Kam-boda+ teterusena amo, jo anakorairaeri, oroko sifo 12 ava jo dadabaeirira. 12 Ne gungubo resera. NaGod da Kambo+ jokáda, evetu gen-embode jo osogo aeri. A kotugo,namane Jusi embo da dengoro indarikambo+ aminda o reighi jokáda, naevetu genembo da ghamo jo deronoerari titigho aeri. 13 Geka oroko re-sera, ainda beká eni, ne jo tambudosaoro ningae aresa. 14 Na dabakousena ava, nimokena isagha sarena.Namanenda abuamane God mavejoátumondedo ghusera ava, na God dabaava tumonderaena. Avata na em-boro eni tambudo, aminda use Godtumondurureono gido, ne imboe er-aera. Aindae mo, ‘emboro sembae’seraera. Avata kotugo, God rea setiriMoses a God da feroveta mendeniimigefusera, a nu tumonderaena. 15 Godamboda sari evetu genembo eveva aekoko isambu, ambarida ghe jebuge

Page 275: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 24:16 272 Ekaresia 25:6erarera, ava gegenembo emo tumon-deraera. Nambarago daba ava tumon-deraena. 16 Ava gido, na sifo ghousaGod kena a evetu genembokena, arieveva vanembo ari dae sise e giraena.

17 “Na ghaeko mendeni Jerusalemjo terae irise, nanda natofokena monimendeni mutari dae sedo, a Godkena joba mutari dae sedo, Jerusalemena buvurutuseni. 18 Buvudo, Godda Kamboda+ teredo, God kena jobamutari dae sedo, simbugedo tamoseghuseni. Segheteno, gegenemboemo teredo na tambu sanduduseri.Na maveghae jo beisiga aono daraeni jo sirorae usira. 19 Avata Jusiembo mendeni Frovensi Asia ghedofera teredo, na tafuseri. Ava sedo,na dara rejo ava eno tafusera ava,foa saeteri. 20 O gegenembo mendenioroko ojighera irera emo, na giti budoera nenda kaniseremane da dombudakoto useri. Ava sedo, nanda dara reatafusera ava, isagha saeteri. 21 Avatadara eni jo tambaeri. Dabako tafuseri.Na nenda dombuda fetedo siseni, ‘Natumonderaena: namonde ambareraamo, God namonde sari jebuge erar-era. Ne aindae sedo na koto ereva,’ ”Paul aminge setiri dadabusira.

22 Dadabetiri, Felix nu Iesu danatofo ainda bino ava, anakoraniningusira ava sedo, nu kaifa aorodae sisira. Nu sisira, “Jerusalemisoro kakato da giti jighari javo Lysiasfurari gido, geka saoro dadabarira.”23 Aminge sedo, Paul da kaifakakato da bajarikena sisira, “Kaifaururovo, Paul nu deinghari sariraamo, avori, itako deingharira. Onunda kokomana foa tere sonembarisarera amo, a barago avori, foasonembarera,” aminge sisira.

24:24-27 Felix Setiri, Paul Tere VironuSisira.

24 Frovensi da kotofu Felix noarojavo Drusilla, nu Jusi embo dagagara eniri. Sifo mendeni aindaamboda, Felix noaroghae ferabuvudo, Felix nu aghi etiri, Paul iraFelix noaroghaekena teredo, IesuKeriso tumondari da kau nangego

ava, Paul setiri ne nininguseri. 25Paulda geka itako ghousa sise, namondenange nange ari eveva aetera, nangenange namondeda uju ava dodo Godda uju avanembo aetera, a ambodaGod nange nange evetu genemboisambu ategi arira ava siri ningido,Felix oju usira. Oju edo sisira, “Avori,yasi! Umbu eninda saono furaresa,”aminge sisira. 26 Paul nange nangenumokena ufena moni mutari rurusenu doyari yaetira ava kotise, Felixsifo ghousa seari tereari, nengae gekadabade sedo ghuseri.

27 Ghaeko etoto dadabetiri aindaamboda, genembo javo Porcius Festusfira Felix da vasa budo, frovensi dakotofu usira. Ainda sifo aminda, FelixJusi embonange ivuga edonunda javojighoro eraetira ava kotise, Paul dibu-rada dotiri iriri, nu gavanado vosetiri,Festus gavana usira.

2525:1-12 Paul Nu Festus Da Dombuda

Sekago Koto Usira.1 Festus nu Felix da vasa bari dae

sedo, frovensi aminda fira teredo,reighi Sesaria aminda buvurutusira.Buvudo, sifo etodaba naká dadabetiri,Festus nu Sesaria ghedo Jerusalemaminda isira. 2-3 Ira buviri, fristi+ dakokotofu a Jusi embo da babojegariainde dabade era Festus kena terefetedo, Paul nu rejoá etiri janje ekokousera ava, Festus kena osa siseri.Aminge sedo, ne Festus kena siseri,“Se ninda mendenii Paul Jerusalememinda bu furore!” aminge sis-era ainda beká mo: ne manakagaruse, emboro soroda Paul gaje san-dido, daoro ambare dae sedo siseri.4 Aminge setero dadabetiri, Festussisira, “Paul nu, namanenda isorokakatoi reighi Sesaria aminda kaifaeraera. Na totoi jovereghe Sesariaaminda yarena. 5 Ava sedo, nendababojegari sevu, ne namonde ya, Paulnu dara rea usira ava, siruroro naningaone!”

6 Aminge sedo, Festus sifo 8 o 10aminga ava nemokena avisira. Ainda

Page 276: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 25:7 273 Ekaresia 25:22amboda, Festus Jusi embo da baboje-garide dabade eredo, jovereghe reighiSesaria aminda iseri. Era buvudoaminda ravisera sifo atetiri, FestusPaul bu furore dae sisira. Setiri, eraPaul budo fuseri. 7 Bu fera teretero,Jusi embo Jerusalem ghedo fuseraaimi, Paul jimbe birurughe fetedo,gungubo sise eminge siseri, “Paulnu dara usira.” Aminge sisera amo,dara sisera da beká eni jo foa isaghaaeri. 8 Amingetero dadabetiri, Paulmino sisira, “Na Jusi embo da aghodarikena, God da Kambokena, a Romeembo da kotofukena geka eko eni josae, a ari eko eni jo ae useni.”

9 Aminge setiri ningido, Festus,Jusi embo ivuga edo numoá am-boda nange sonembaetera ava kotise,Paul kena eminge sisira, “Namondeya Jerusalem aminda, ni koto aorodadabarira, ai?” 10 Aminge setiri,Paul sisira, “Tefo. Rome embo dakoto vasa eviri. Ni na eminda kotoaresa. Na Jusi embokena dara eni joae usena ava, ni tofo mandi ningidokasama eresa. 11 Na dara aono is-agha aetira amo, ainda mino ava najo darigari dae sae aeteni. Aindaeambono dae saetesa amo, na am-baeteni. Avata Jusi embo gungubosetera ainda beká eni jo tambae aresaamo, na nemokena jo mutae aresa.Na dirigaso Rome embo da koto-fukena ya aminda koto ari dae sedoresena,” Paul aminge sisira. 12 Setiriningido, Festus nunda kasama kakatomendeninde dabade manaka gaeterodadabetiri, Festus eredo Paul kenasisira, “Ni namonde Rome embo dakotofukena yari dae resesa. Avori, nani dirigaono numokena yama nundadombuda koto aresa,” aminge sisira.

25:13–26:11 Paul Nu Frovensi EnindaKotofu Da Dombuda, Fete Geka Sisira.

13 Ainda amboda, frovensi enindakotofu Kini (King) Agrippa, nundaghasovu javo Bernice ghae dabade,Festus nati joká doruse ategi ari daesedo fera, reighi Sesaria aminda bu-vurutuseri. 14 Buvudo aminda irero,

Festus nu eredo Kini Agrippa kenaPaul da kiki ava sisira. Sise, emingesisira, “Genembo javo Felix, nu nandagitida reighié nune kaifa edo ghusira.Nu genembo javo Paul ava, diburadafitiri irei. 15 Na Jerusalem amindaena buveno, Jusi embo da fristi+ dakokotofu a Jusi embo da babojegaridedabade fera namokena teredo, Pauldara rejoá etiri janje ekoko usera ava,namokena osa siseri, numo saono am-bare dae sedo. 16 Avata na nemokenadengoro eminge induduseni. Gen-embo dara ari, mave foa osa sariraamo, ainda osa sari kato nange nangekoto jokáda genembo ainda dombudafetedo sekago osa saetira, ava setenoJusi embo ne nininguseri. A ko-tugo, genembo nange nange osa sarikatokena mino saetira, ava setenonininguseri. Ainda beká mo: na-monde Rome embo evetu genembojo tefo diburada fitae eraera, o tefodae eraera. Seteno dadabetiri, naJerusalem dodo reighi Sesaria emindafuseni. 17 Jusi embo ne fera namo-kena totorugetero, na sembena kotovasada anumbedo, Paul bu furoro daesiseni. 18 Seteno, Paul fira buvudoteretiri gido, Jusi embo ne eredo osasiseri. Nanda kotari mo: ne darateriago aindae osa saeteri. 19 Avatane nenda tumondari aindae beisigauseri. Aminguse, genembo javo Iesuambududurusira aindae beisiga useri.Jusi embo da kotari mo: nu am-bududurusira. A Paul da kotari mo:nu jebuga irira. 20 Geka da bekámo, nange nange tambarera aindaebune jaredo, na Paul kena ategi useni,‘Namonde Jerusalem aminda ya, nikoto use geka da beká tambarera,ai?’ aminge seteno, 21 Paul nu, nanumoá kaifa edomutono reighi Romeaminda ya, kotofukena koto ari daesisira. Setiri, na, isoro kakato nukaifa ururoro, amboda dirigaono yaredae siseni,” Festus aminge setiri dad-abetiri, 22 Kini Agrippa numokenasisira, “Nambarago genembo aindageka ava ningaeteni,” setiri, Festussisira, “Avori, sifode ningaresa.”

Page 277: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 25:23 274 Ekaresia 26:1323 Sifo atetiri, vironu sari da

vasa simbugedo gogho etero, KiniAgrippa nunda ghasovu Berniceghae, nemonde isoro kakato dababojegari a reighi da babojegariainde dabade fera, mendeni yarudidivero, teteruseri. Teretero, Festussetiri, ne Paul budo fera teteruseri.24 Teretero, Festus nu Kini Agrippakena sisira, “Jusi embo isambureighi Jerusalem aminda a reighieminda, genembo Paul nu dara etirijanje ekoko use aindae, osa seraera.Genembo amo numori. Na nundajavoá saono ningarera amo, numoádaono ambare dae koko sarera.25Avata dara da beká eni mo jo isaghaaeri. Ava sedo, na jo saono nu ambaearira. Nu tofo mandi namonde Romeembo da kotofukena yari dae sisira.Ava sedo, dirigaono yarira. 26 Avatana dara da beká eni jo tambaeri.Ava sedo, na namondeda kotofukenanange sareni? Dengoro javuruvu!Kini Agrippa, ni genembo einda gekaningido, na rea gembarena ava, sasoningarena. 27 Ainda susu mo: nagenembokoto are daemutudo, nundadara da beká eni jo ijugae arena amo,jo eveva iraeri,” Festus aminge sisira.

261 Setiri, Kini Agrippa Paul kena

sisira, “Tofo ninda geka rejo saridae uju eresa ava, saso ningarena,”aminge setiri, Paul ungo jighiri ere-tiri, Kini (King) Agrippa kena emingesisira, 2 “Kini Agrippa, na ninda dom-buda fetedo, geka einda susu avaijugaono garesa, aindae ivuga erena.Jusi embo rea seraera ainda susu ava,na ijugaono garesa. 3 Ni namane Jusiembo da kiki a agho dari anakorakasama e gogoghombusesi. Ava sedo,na ivuga erena. Erá dubo mema eose!Nanda geka itako ghousa evia sari daeerena.

4 “Na nange nange bajido genembousena, a nanda irari ava, Jusi embo neisambu kasama erera. A kotugo, nanange nange nanda frovensi aminda aJerusalem aminda irá ghedo ghusena

ava, ne gido ghuseri. 5 Na gimasaedo Moses da Geka kaifa kato eniuseni. Gegenembo mendeni da tu-mondari God kena mo, jo nanda tu-mondarigo iraeri. A kotugo, nandairari kau mavega edo ghusena, avanene nimokena osa saoro ningaetesi.6 God anakora namane Jusi embo daabuamanekena beka gagojusira. Naainda beka gajari tumonderaena. Avatumonderaena aindae sise, dumo edona bu koto ari dae siseri. 7 NamaneJusi embo da oro isambu 12, God dabeka gajari setena amo kotise, tu-monde baingheraera. Avata tumon-dari resena eindae, na kotoda fifiter-era. 8 Avori, God nu inonori. Nunesari evetu genembo ambarida ghe je-buge erarera amo, God numokena in-onori. Ava sedo, Jusi embo a kotugonimbarago, Kini Agrippa, ne redae jotumondae eraevu?

9 “Avata giti, nambarago ava jo tu-mondae edo ghuseni. Nanda kotarimo: na aono Nasareth embo Iesu dabino ava eko aeti. 10 Na tuturo edo,Jerusalem aminda emingedo ghuseni:na fristi+ da kokotofu da javoda, Godda natofo mendeni mendeni dibu-rada fitido ghuseni. Fiteono, daoroamboro dae sirureoro ningido, nadaba ava sedo ghuseni. 11 Na na-mane Jusi embo da dengoro indarikambo+ mendeni aminda, Iesu danatofo sandido dedo ghuseni. Iesuda bino ighagha aoro dae sedo, nededo ghuseni. Na janje eko edo, reighiIsrael dodo, namanenda gitofu dareighi reighi aminda, Iesu da natofoava sandido dari dae, ya foa ghedoghuseni.

26:12-18 Bajari Iesu Nu Nange NangePaul Kena Emboroda Isagha Usira Ava,Paul Osa Sisira.

12 “Na aindae sedo, fristi+ dakokotofu da reta bu eredo, nendajavoda reighi Damascus aminda iseni.13 Avori, Kotofuko, na ena isongaemboro soroda, usasa tomanakojanimbetiri gosuseni. A nandakokomana barago gosuseri. Iji bekáda usasa kitakori, usasa janimbusira

Page 278: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 26:14 275 Ekaresia 26:28amo, teriago bekári. 14 Namaneisambu endada du fafasuseri. Dufafasetero, beka utuda ghe namokenasiri nininguseni. Namane Israelembo da gekaimi eminge sisira, ‘Saul,Saul, ni redae namokena dubo memafutuse fakarago eraesi? Aminguse,ni tofo mandi mema eretafesi.’15 Aminge setiri, na siseni, ‘Arie,Bajari, ni mavejori?’ seteno, nusisira, ‘Ni erá buneose! Na Iesu ri.Ni namokena dubo mema futusefakarago eraesa. 16 Ere fete! Nanimokena isagha etena da bekámo eviri. Nanda saramana asodae sedo, ni gateguseni. Ni orokoningesa, a amboda ijugaono garesaava, evetu genembokena osa sasoningarera. 17 Ninda natofo Israelembo ni jo daoro ambae aresa. Na nidirigaono, ninda natofo Israel emboda gitofukena yamanemokena vironusaresa. Aminda iruraresa amo, na nikaifa arena. 18 Ninda saramana mo:ni vironu saso ninda gitofu da ditibasarira. Ne tumba da irari dodo,jovereghe foa nanda usasada terorodae sedo, a ne Satan da fakina dodo,God da fakina ava baoro dae sedo,vironu saresa. A kotugo, ne nandajavoda tumondaoro, God nenda ariekoko kote doyari ne, God nundanatofo anakora gategusira, aindamendeni aoro dae sedo, ni vironusaresa.

26:19-32 Paul Nu Nangedo Gito-fukena Ira Vironu Sisira Ava, Osa SetiriKini (King) Agrippa Niningusira.

19 “Avori, Kini Agrippa, nanimokena isagha resena. Godutuda ghedo isagha etiri nanda ditimokoi gosusena, ainda geka ava najo kote doyae useni. Na ningidoaminguseni. 20 Na reighi Damascusa reighi Jerusalem aminda tuturoedo, amboda Frovensi Judia aindareighi isambu aminda ise, vironusedo ghuseni. A kotugo, namaneJusi embo da gitofukena barago, yavironu sedo ghuseni. Ne nenda ariekoko vujegedo, God tumondedoari eveva vanembo aoro dae sise,

vironu sedo ghuseni. Ari evevaaoro dae sedo ghusena, ainda bekámo eviri: genembo mave ari ekokododo, ari eveva vanembo arira amo,evetu genembo isambu kasama arera:genembo amo dubo jovereghusira.21 Na ainda saramana edo ghusenaaindae, Jusi emboi na God da Kambo+jokáda sandido, na dari dae useri.22Na dari dae sisera avata, God tuturoedo na sonembusira. Sonembusiraava sedo, na oroko eminda fetedosabua a kokotofukena, nunda binoava osa resena. Na rea resena emo,God da feroveta a Moses giti nenesedo ghuseri. Amo ne, rea ambodasirorarira ava sise, bino emo seoroningido ghuseri:23 ‘Namonde evetu genembo da ari

ekoko kote doyari dae sedo,God nunda Genembo eni

dirigari, foa mema tafuse ambudo,namonde evetu genembo jojebuge erae irera ainda

gitida, nune jebugedo erarira. Eredo,namane Jusi embo a gitofude,nunda usasaimi

jaraghururari, God da jebuga evovo-dae irari ava gido kasama ar-era,’

ne aminge sedo ghuseri, a na kaudabaava resena.”

24 Paul aminge siri, Festus nueredo Paul kena koko sise sisira, “Nidaghetesi. Ni teria futo tegeraesaaimi, daghari dae eresa,” amingesisira. 25 Setiri, Paul sisira, “Tefo,Kotofuko! Na jo daghaeri. Nadubo kotise, geka beká resena amo,eviri. 26 Kini Agrippa, na nimokenaisagha resena. Ainda beká mo: gekasetena emo, ni anakora kasama us-esi. Na kasama erena: ni ainda binoniningusesi. Ainda susu mo: roerasetena emo, evetu genembo da dom-buda sirorusira. 27 Na kasama erena:namane Jusi embokena, God da fer-oveta rea sedo ghusera ava tumon-deraesa,” aminge sisira. 28 Amingesetiri, Kini Agrippa Paul kena sisira,“Ni erekotesa amo, ni geka tufako eviasaso, na Iesu da dorevare eni arena,

Page 279: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 26:29 276 Ekaresia 27:12ai? Amo erá koteose!” aminge sisira.29 Setiri, Paul sisira, “Resesa, nandauju a nanda benunu God kena: ni aevetu genembo isambu totorugetevaemo, ne nangedo namongava aetevu.Na jo seiniimi (chains) bundetevo fe-tirena, eindae saeri. Na Iesu tumon-deraena, aminga ava aovo dae re-sena.”

30 Aminge setiri dadabetiri, KiniAgrippa nu, frovensi da kotofughae,Bernice a natofo isambu dabadeeredo, 31 era isaghada buvudo tofotofo se nininguseri, “Genembo emodara eni jo aeri. Ava sedo, numodiburada jo fitae aeteri, o jo saoroambae aeti.” 32Aminge sedo, Agrippanu Festus kena sisira, “Ni genemboemo doyaso yaeti. Avata makasí, nunamonde Rome embo da kotofukenayari dae sisira. Ava sedo, mutasoaminda yarira,” aminge sisira.

2727:1-12 Festus Nu Paul Mutiri Isira.

1 Festus, namane mutari reighiItaly aminda yaoro dae sedo, setirinunda isoro kakato da babojegari-imi eredo, Paul a dibura embomendeninde dabade, ava budo, isorokakato da bajari enikena futuseri,kaifa are dae. Bajari resena emo,nunda javo Julius, a nunda isoroembo da oro javo ‘Rome Embo daKotofu da Isoro Ari Embo’ ava jighidosedo ghuseri. 2 Ghaka eni, reighijavo Adramitiam aminda ghedo,foa ghedo ghusira amo, FrovensiAsia da reighi mendeni mendeniaminda sembi yari dae simbugirigido, namane aminda vovosuseri.Vose sirigedo, reighi Sesaria ghedoiseri. Tesalonaika embo genemboeni javo Aristarchus, nu namondedabade iseri. Tesalonaika resenaemo, nu Frovensi Masedonia amindairira. 3 Sifo atetiri, namane era reighiSaidon aminda tere dadoruseri. Juliusnu Paul dae joka usira. Joka edo,Paul dotiri, nunda kokomanakena yanunda roera uju usira ava bari dae

iseri. 4Ainda amboda, namane reighiSaidon dodo, yaura dombuda firigido, butu javo Cyprus ainda tinguda,binono aminda ovenembuseri.5 Ovenembedo, Frovensi Silisia aPamfilia darigedo era, reighi Mairateteruseri, Frovensi Lisia aminda.6-7Aminda namane ghaka+ amo dodoera, isoro kakato da bajari Juliusnu ghaka+ eni tafusira. Ghaka+amo reighi Alexandria ghedo firateredo, sifo aminda Frovensi Italy yaridae simbugiri namane era buvudotafuseri. Tambudo, namane vosedoreighi Maira dodo sufero, yauratomanako ava dombuda didivirijaredo, jo bibita yaeri, namane sorodaavido eredo ghudo iseri. Era, reighijavo Knaidas ava darigedo, bunejaredo gafuge sembera, mendo javoSelmone aminda, viti ovenembedobutu Crete tinguda sufuseri. 8 Sufuse,fakarago tafudo era, esuru javo ‘FafoBinono’ seraera, aminda teteruseri,reighi javo Lesia ainda dengesidari.9 Fura etoto o etodaba aminga ava,aminda aviseri. Aminda avero, yaurada sifo tuturo iri kasama use, Paulnu natofokena sisira, 10 “Nandakokomana, na eregosena: namondeoroko sirigarera amo, dara barera.Yaura eva teria beká eredo, ghaka+de rosari, namondeda roera evadavosarira, a namondeda mendenibarago vose mindi sirivo arera,”aminge setiri, 11 isoro kakato dabajari Julius, nu Paul da geka jotumondae usira. Nu ghaka+ da bajaria ghaka+ ainda numamo da geka avatumondusira. 12 Esuru dadoruseraaminda, yaura da sifoda fumbasaeraira. Ava sedo, natofo digaribarago, ne Paul da geka jo ningae edo,reighi javo Finiks aminda yari daesiseri. Finiks resena emo, nu Creteaminda, sovu eni ainda jokádari.Fafo aminda ghe sirige foa buvarida goroto mo etoto nakári, eni ijivosarikena ise itako dimbu ghatukenayaresa amo, ya buvaresa. A eni moitako dimbu samonokena yaresa amo,kotugo ya buvaresa. Ava sedo, yaura

Page 280: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 27:13 277 Ekaresia 27:35da sifo aminda, nu vasa evevagori.

27:13-38 Yaura Teria Beká Erorusira.13 Ainda amboda, yaura avoda

vurivurighe viti firi gido, ghaka+da saramana kakato amo, ne Finiksaminda sembi yari dae kotise,kamora jumbero vivitusira. Vitiri,namane sirige buvudo, butu Cretetingu bekáda sufuseri. 14-15 Sufero,yaura sonembiri isera ava tukughiri,yaura vovoga sovokena firi tafuseri.Tambudo, jo inono ae etiri, joveregheamboi fuseri. 16 Era, butu Kodaviti ovenembetero yaura itakotukughetiri, namane fakarago tafuse,ghaka+ ainda kairega (dinghy)jumbero etoda vivitusira. 17 Vitiri,ghaka+ da saramana kakato ghaka+mindafu ava erá bejeure dae sedo,asiimi bundiseri. Amingedo, FrovensiLibya da founa aindae oju use, raragaghuseri. Gaghedo, tefo sivudoiseri. 18 Yaura teria jo dadabaesufiri sifo atetiri, jo inono ae etirigido, ne tuturo edo ghaka+ da guguatimbudo isera, ava mendeni bambugoroghetero evada vovosusira.19 Sifo etoto dadabedo sifo eniatetiri, namane isambu eredo, rarada gaisimbari a ghaka+ da roeramendeni jighi didisugedo fugeterotitifughusira. 20 Yaura sufuse iriri,namane sifo tumba ava sivudo ise, ijia damana jo gae beká ava edo, bunejaredo ambariá kotiseri. 21 Ghamotakegha edo aviva saghetiri, sifoghousa ambari ava bayau jo mindaeirero, Paul eredo nemokena sisira,“Ne nanda geka ningido, namondebutu Crete aminda iraetera amo,namonde isambu eveva iraeteri.22 Avata oroko resena. Fakina edofetevu! Erá oju eove! Jo eni ambaeareva. Ghaka+ vanembo bejarira.23 God na nunda tofodae biri na nutumonderaena, nunda aneya aimitumbade fira namokena simuta,24 ‘Paul, erá oju eose! Ni ya Romeaminda buvudo, Rome embo dakotofu ainda dombuda fete gekasaresa. A kotugo, geka eni mo:

God nindae joka use, mave ghaka+eminda refera emo, eni jo ambaearera,’ aneyai namokena amingesimuta. 25 Ava sedo, erá oju eove!Na God tumonderena. God nu reasimutara ava sirorarira. 26 Avatayaura sumbarira aimi, namondedaghaka bu ya, butu eninda vitarira,”aminge sisira.

27 Eva javo Mediterranean aminda,yaura eretiri namane sivero, sifo 14ava dadabetiri tumba soroda, namanereighi buvari dae usera ava, ghaka+ dasaramana kakato itatamuseri.

28 Itatamedo, roera bouvu eniasida dighi kafuru da inono avakasama ari dae, fugetero evadavovosusira. Vosedo, fefetusira.Fetetiri, itatamedo tano fitido asiainda ghousa tegutusera amo, 37mitari (metres). Itako kaifa edo sekagofugetero vosetiri tegutusera amo,28 mita ri (metres). 29 Tegedo, erághaka+ founanda viteure dae, ojuedo nenda kamora avononde naká,ghaembokena fugetero vovosusira.Ava edo, sifo totoi atare dae sedo,banunguseri. 30 Banungedo, ghaka+da saramana kakato, namane dodosumbari dae kotise, gungubo emingesiseri, “Namane kamora mendeni bugitikena fuge digharera!” amingesiseri. Aminge sedo, ghaka+ etodakairega (dinghy) fasirisira ava, fiterovovosusira. 31 Vosetiri gido, Paul nuisoro kakato a nenda bajari Juliuskena sisira, “Ghaka+ da saramanakakato ghaka+ emo dodo sumbareraamo, ne sirivo areva,” aminge setiriningido, 32 isoro kakato mendenieredo kairega (dinghy) ainda asigafugetero sivedo isira.

33 Sifo jo atae iriri, Paul na-manekena, bayau mindi jebugaorodae sedo, eminge sisira, “Ne sifo14 ava kaifa use, bayau jo mindaeireva. 34 Bayau mindareva amo, joambae areva. Evadae, ne mema joitatamae areva,” 35 aminge setiridadabetiri, Paul nu farava budo,natofo da dombuda God kena aiyakoesedo, farava jighi embebegedo risira.

Page 281: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 27:36 278 Ekaresia 28:1236 Etiri gido, natofo fakina edo,isambu bayau bu riseri. 37 Namaneevetu genembo isambu 276 avaghaka+ aminda iseri. 38 Bayaumindero dadabetiri ainda amboda,farava vuji ghakai+ budo fusira ava,fugetero evada vovosusira.

27:39-44 Ghaka+ Bejisira.39-40 Sifo atetiri, ghaka+ da sara-

mana kakato reighi gido buniseri.Bunedo, ne esuru koraghae ava gido,ghaka+ aminda teriya darari dae sedo,kamora da asi gafuguseri. Gafuguse,ghaka+ da ghaembo dimbari etotonaká vujeguseri. Vujegedo, dambuyari dae sedo, rara gitida jighero vivi-tusira. Vitiri, ne korada yari dae sedo,difuseri. 41 Korada viti yari siseraavata, esuru soro aminda founa irisiraainda etoda viti fusiseri. Ghaka+ gitifuse fetetiri, ghaembo evaimi de be-jisira.

42 Isoro embo ne, erá dibura embovose ujavi edo viti sumbeore dae sedo,ne daoro amboro dae sedo, manakagaruseri. 43 Avata isoro embo da ba-jari Julius nu eredo, Paul sonembaridae sedo setiri, ne kotari amo dotu-tuseri. Julius setiri, evetu genemboujavi kasama usera amo, ne jaungheevada gute ujavi edo founanda viv-ituseri. 44 A mendeni ujavi bunariamo, ne ghaka+ bejisira ainda ika a ikamendeni ava budo ainda etoda ujaviedo era founanda vivituseri. Amin-guse, namane isasambu ujavi edofounanda vivituseri.

2828:1-10 Butu Malta Amindari.

1 Vitido, reighi butu buvurutusera,ainda javo Malta sero ningi kasamauseri. 2 Butu ainda evetu genemboaimi, namane kaifa e gogogho useri.Borija tuturo edo dido, yaura etiri gijaredo, ne avaraka usise namanendaenati joká doruseri. 3Nati joká detero,Paul ira faragho sije bu fira fiti usaridae iri, jingabu faragho sijari ainda

jokáda irisira ava, avaraka da veriveri-imi gaetiri, fira buvudo Paul da un-goda gambu takegha usira. Jingabuamo ekori. 4 Gambu takegha etiri,butu ainda evetu genembo ava gido,tofo tofo se nininguseri, “Genemboemo, avose, genembo eni detiri am-bududurusira aindae sedo, God setirijingabui gambira. Nu evada jo am-bae etira ágido, makoede, jingabuimigambiri, ambari dae erira.” 5 Amingesetero, Paul, jingabu ungoda gafusira,ava jifegetiri avarakada vitiri, Paul numema eni jo itatamae usira. 6 Natiembo kotisera amo, Paul nu ungo ba-jariá, o dudo ambariá kotiseri. Avatanu jo amingae usira. Etiri gido, nebune jarutuse, “Numo gode eniva,”kotiseri. 7 Butu da kotofu javo Pub-lius da enda jo soka iraeri. Na-mane eredo era numokena buvero, nunamanendae nati joká dedo sonem-busira. Sonembedo setiri, namanenumokena avero sifo etodaba nakádadabusira. 8 Publius numamo tamovevera use foká gutedo fasiriri gido,Paul ira numokena tere banungedo,ungo sirege tamonda jighi setiri je-bugusira. 9 Publius numamo jebu-gusira ainda bino ava ningido, kaeevetu genembo isambu butu amindakae budo iritiriara ava, isambu fera,Paul kena buvero, setiri ne jejebu-guseri. 10 Jejebugedo, namanekenajoba a roera digari ava futuseri. Mu-tudo, a kotugo namane isera aindasifoda, uvu bayau a roviravi mendenimutero budo iseri.

28:11-15 Butu Malta Ghedo, ReighiRome Aminda Iseri.

11 Tambuno etodaba naká butuMalta aminda irero, ghaka+ enireighi Alexandria ghedo fusira.Fira buviri, namane ghaka amindavovosuseri. Ghaka+ resena eindajavo mo, ‘Castor a Pollux’ jijighuseri.Ghaka+ da saramana kakato, yaurada sifo aminda butu Malta aindatinguda, ne kamora fugedo iria ghedoghuseri. Ghaka+ aminda vosedo,namane butu Malta dodo iseri. 12 Era,

Page 282: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 28:13 279 Ekaresia 28:27reighi javo Sirakius aminda teredo,sifo etodaba naká aviseri. 13 Avido,namane reighi Sirakius ghedo, reighijavo Rijiem aminda sembiseri. Eratere avero sifo atetiri, yaura avodaghe tuturo edo sufusira. Sumbiri,namane reighi Rijiem dodo, sifoetoto sembera, reighi javo Putiolaiaminda teteruseri. 14 Aminda teredo,Iesu da dorevare mendeni tambero,nemokena fura dabako avoro daesiseri. Nemokena ravisera eredo,reighi Putiolai ghedo reighi Romeaminda iseri. 15 Iesu da dorevareRome aminda, namanenda binoningido, namane ategi ari dae fuseri.Mendeni reighi javo Epias aindaombari vasada fetedo, namane kaifauseri. A mendeni reighi eni javo‘Taberna Etodaba’ aminda fetedo,namane kaifa useri. Kaifa ero,namane era buvudo, ne tambudoPaul nu God kena aiyakoe sedo fakinausira.

28:16-31 Rome Amindari.16Namane era reighi Rome aminda

teredo, Paul nu kambo esike fiteroiriri, isoro kato dabakoi nu kaifa edoghusira. 17 Rome aminda buvudoirero, sifo etodaba naká dadabetiriainda amboda, Paul nu aghi etiri,Jusi embodababojegari Romeamindairiara aimi fera, Paul kena totoru-guseri. Totorugetero, Paul nemo-kena sisira, “Nanda nano namendi,na namondeda natofo Jusi embokenarejo eni jo aeri, a namondeda abua-mane kiki futusera ava, na jo ighaghaaeri. Avata namondeda mendeniimina sandido, namondeda gitofu Romeembokena mutero na diburada fifi-tuseri. 18 Fitido, na ategi edo, doyoroyaono dae siseri. Ainda beká mo:na dara eni jo aeri. Ava sedo, najo daoro ambae aeteni. 19 Amingesetero, namondeda natofo Jusi emboaimi besiga useri. Na jo namondedanatofo Jusi embokena, rejo eni ari daeso saeri. Avata nene besiga etero,Rome embo na diburada irono daesetero gido, na Rome embo da kotofu

Caesar da dombuda koto ari dae be-nunu siseni. Diburada ghe foa bu-vari da emboro eni tefori. 20 Godda Genembo namonde Israel embotumondedo kaifa eraera ainda Binoava, nane sedo ghusena aindae, nasandido seiniimi (chains) bundiseri.Ava osa saono ningovo dae sedo, aghieteno ojighevu.”

21 Aminge setiri, ne numokena sis-eri, “Ninda bino, namane oroko na-manenda gitida niningerera. Nindajavoda, geka eko eni jo ningaeri. Na-manenda natofo eni Frovensi Judiaaminda ghedo, jo foa ninda bino saeri,a reta eni jo mutoro furaeri. 22 Avatanamane ninda kotari ningari dae ujuerera. Ainda beká mo: evetu gen-embo reighi isambu aminda, Gen-embo setesa, ainda dorevare imboeedo ighagha eraera.”

23 Aminge se dodo, sifo enindase ningari dae sedo, sifo fifituseri.Sifo fifitusera aminda, ne fera Paulkena totoruguseri. Giti fusera amo,itakori. O amboda fusera amo, nato-fogori. Ataeghae totorugetero, gekasiri tumba jisira. Evetu genembonange nange Iesu tumondedo, foaGod da natofo+ aetera ava ijuguse,dengoro indudusira. Iesu tumon-daoro dae sedo, Paul nu God da GekaMoses gefusira, a God da ferove-taimi gefusera ava tegedo, vironudasisira. 24Setiri, mendeni tumonduseria mendeni jo tumondaeri. 25 Paulnu geka eni setiri ningido, tofo tofobeisiga use taraghuseri. Amo nu,eminge sisira, “God da Asisi Kakaraigeka setiri, feroveta Isaiah aimi nendanembuamanedae gefusira. 26 Gekabeká sisira, amo eviri:

‘Ninda natofokena yasi, nemokenaeminge sase!“Ne dengoroimi ningido, tuka jo

kasama ae areva.Ne ditii gaovo, diti jo basae arira.”27 Ainda beká mo: natofo eikena ko-

tari jo afigae irira. Eramananda geka ningeore dae sise,nenda dengoro gagojuseri.

Page 283: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Ekaresia 28:28-29 280 Ekaresia 28:31Erama nanda geka tege kasama eore

dae sise, nenda diti gago-juseri.

Ava jo ae aetera amo, dengoroiminingido, ditiimi gosuse tegekasama e gogogho edo,

ne dubo namokena jovereghaoro, nasaono jebuga tambaeteri,’

Isaiah nembuamanedae aminge ge-fusira.” 28-29 Paul aminge sedo, nusekago sisira, “Kasama aovo dae re-sena: ne tumondareva o jo tumondaeareva amo, ne bajariri. God da jebugada Bino ava ivegedo ira, namondeIsrael embo da gitofukena buvuru-tusira. Ne ava tumondedo jebugatambarera. Aminge kasama aovodae resena,” aminge sisira.* 30 Paulnu ghaeko etoto ava, kamboá ofuseirá ghedo ghusira. Nu aminda iri-ari, evetu genembo numokena esa, ageka se ningari dae foa ghusera amo,nu ivugaghae nati joká dedo ghusira.31 Nu evetu genembodae jo oju ae,namonde nange nange foa God danatofo+ aetera, a namondeda BajariIesu Keriso nu mavejori ava, vironusedo ghusira. Vironu aminge sedoghusira ava, mave nu jo buregae edoghusira.Avori, nanda geka tano eviri.

* 28:28-29: Evetu genembo mendeni, geka Ekaresia 28:29 jokáda mo, Luke nune gembariá seraera, omendeni genembo enimi gembariá seraera. Ava sedo gekaé 29 (Setiri dadabetiri, Jusi embo tofo tofo beisigaedo se nininguse fera buvurutuseri.) eminda teguteresa.

Page 284: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 1:1 281 Rome Embokena 1:7

Paul Nunda Reta RomeEmbokena Gefusira,Amo Eviri.

Bajari da aghi kato Paul, Baiboro(Bible) da buku isambu 13 o 14 avagefusira. Rome, Corinth, Galesia,Efesas, Filipai, Kolosi a Tesalonaikaembokena, a kotugo Timothy, Titusa Philemon nemokena, Paul nunegefusira. Evetu genembo mendenierekotera amo, reta eni ‘Israel Embo-kena,’ ábarago Paul nune gefusira.

Ghaeko 57 aminga ava Paul reighiRome jo yae irise, nunda reta eviaIesu da natofo Rome aminda iriaraaikena gefusira. Reighi Rome dagavana fakina edo, reighi digari anatofo digari nune kaifa edo ghusira.Ava sedo, Paul Iesu tumondari+ emboRome aminda ya gari dae uju usira.Ekaresia+ ainda jokáda mokogo mo,Jusi embo da gitofuri. Kotugo aindedabade Jusi embo digari Iesu tumon-duse iriari. Ava sedo, Paul nu Godnange Jusi embo, kotugo nenda gito-fodae joka edo Iesu futusira aindaegefuse, nu nunda natofo Jusi embo-dae sise ‘namane Jusi embo’ gembudoghusira. O nenda gitofudae sise ‘na-mane Jusi embo da gitofu’ gembudoghusira.

Paul Nunda Reta Rome EmbokenaGefusira, Ainda Mendo Mendo Mo Eviri.

1:1-17 Nu tuka redae reta eviaeregefira ava, Paul nuneijugerira.

1:18–3:20 Evetu o genembo eni, jotofo mandi fakina edo jebugatambae arira.

3:21–4:25 Namonde Iesu tumon-darera amo, namonde jebugatambarera, o jo tumondae areraamo, jebuga kosasagharera.

5:1–8:39 Namonde Keriso dedabade tatedo irise, jebuga sekada emboro aminda deinghudoyarera.

9:1–11:36 God sifo amboda Israelembo aghi ari, sekago jovereghefoa Iesu tumondarera.

12:1–15:13 Kuristini da irariri.15:14–16:27 Paul evetu genembo

mendeni ategi edo tano e dotu-tusira.

1 Arie nanda nano namendi! NaIesu Keriso da saramana kato, Paulmo, namori. God nunda Bino Evevaava vironu saono dae sedo, na gate-gusira. Gategetiri nunda aghi katoedo irena.

2 Bino Eveva resena, einda bekáisagha ijugari dae sedo, God bekagagojusira. Beka gajedo, nu nundaferovetakena seari ningido, nundaGeka jokáda gembudo ghuseri a vi-ronu sedo ghuseri. 3 Bino Eveva re-sena einda beká mo, God da Mandi,namondeda Bajari Iesu Keriso aindaeresena. Iesu nu genembo beká edo,David da imemesiri jokáda sirorusira.4 Kotugo nu God da Mandi beká,ava God da Asisi Kakara aimi iju-gusira. Ava ijugari kasama aorodae sedo, Asisi Kakara nunda fakinatomanakoimi setiri, Iesu ambaridaghe jebuge erorusira. 5 NamondedaBajari Iesu Keriso nunda javoda aghiaono dae sedo, sonemba a fakinanamokena futusira. Futusira aindabeká mo: na ya aghi ururono ningido,enda einda oro oro isambu aindaevetu genembo mendeni mendeniIesu tumondedo, nunda uju ava useirore dae sedo futusira. 6 A oro orosetena ainda mendeni mo, ne reighiRome aminda ireva amo, nemori.Amo, na oro oro isambukena yaonodae sise, a nemokena barago yaonodae sisira. Ainda beká mo: neRome embo nembarago, Iesu Kerisoda natofo aovo dae sedo, God ne aghiusira.

7 Ava sedo, God da natofo Romeaminda ireva, nemokena reta eviaeregefenere. God ne dubo ererurira.A nu ne dubo ruruse, nunda natofoaovo dae sise, ne aghi usira. Ava ko-tise reta evia eregefenere. Yari budogivu!

Page 285: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 1:8 282 Rome Embokena 1:21Namondeda Afa God, a namondeda

Bajari Iesu Keriso da sonemba a dubojama nemokena mutari baove! Yaribudo givu!

1:8-17 Paul Nu Reighi Rome AmindaYari Dae Kotisira.

8 Na tuturoda eminge resena. Netumonde gogogho eraeva ainda binomindafu beká ava iri, evetu genembodigari ambari seoro namane ningi-raera. Aindae sedo, na Iesu Keriso dajavoda, God kena ‘aiyakoe beká’ siseirá gheraena. 9 Na geka resena emo,God kasama erira, na geka beká re-sena. God resena emo, na numokenananda dubo isambuimi futuse, nundaMandi da Bino Eveva ava, vironu siseirá gheraena. Godnu kasama erira, nasifo ghousa evia inononda banungusene koteraena. 10Nemo kotise, emingebenunu sise banungeraena: nangeGod ‘avori’ sedo, emboro afigari nanemokena yaetena, aindae benunuseraena. 11 Na nemokena yaetena dabeká mo eviri: na uju erena amo, naya nemokena buvudo, Asisi Kakarada joba a sonemba eni mutono budo,ne fakina aetevu. 12 Aminguse, na-monde tofo tofo sonembuse fakinabarera. Amo, nenda tumondari avagido, na fakina barena. A nembarago,ne nanda tumondari ava gosuse, fak-ina bareva.

13 Nanda nano namendi, ne gekaevia kotareva. Na nemokena yaridae kotise irá gheraena. Avata roeramendeniimi na dimburaira. Nandauju mo: na namane Jusi embo dagitofu mendenikena ya ijugurureonodubo jovereghedo ghusera, kau dabaaminga ava, nemokena ya saramanaari dae uju eraena. 14 God na sonem-busira ava gido, na evetu genemboisambu sonembuse, nunda Bino avasaeteni. Evetu genembo isambu re-sena emo, na Greek embo a Greekembo da gitofu, taima embodae re-sena, a kotugo diti basari embo aevetu genembo diti basaede, ain-dae resena. 15 A kotugo, na nemo-kena yama nunda Bino Eveva ava,

ne Rome embokena osa sari dae ujubeká ava eraena. 16 God da BinoEveva aindae, na meka jo gae eraena.Bino Eveva aimi God da fakina avaijugeraira. Nunda fakina aimi jebugamuteari, namane Jusi embo a nama-nenda gitofu, evetu genembo isambu,Bino ava tumonduse jebuga evovodaeirari ava tuve barera. 17 Ainda tukamo: God nange nange namondeda ariekoko seghe fugedo, namondedabademainungiraera ava, nunda Bino Evevaaimi ijugerira. Amo eviri: mave tu-turo edo, tumondudo ya gombuda tu-monduse irarira amo, nu mainungarida emboro evia tambarira. God daGeka aindae sise, eminge resira:“God evetu genembo gido, nendae

‘eveva’ sarira amo, jo nendaari eveva eraera, aindae saearira.

Ne numoá tumondururoro gido, ain-dae jebuga evovodae irari avamutari barera,”

aminge resira.1:18-32 God Evetu Genembokena

Janje Eko Eraira Da Beká Mo, Eviri.18 Evetu genembo mendeni ne God

kotae irise, ari ekoko avanembo useirera. Nenda ari ekokoimi, geka bekáava, erá isagha eure dae sise bu-regeraera. Nenda ari ekoko eraeraaindae, God janje eko edo, aindaminoava muteari vose fureari, itatamu-rureoro namonde giraera. 19 Godevetu genembokenamemamuturairada beká mo, eviri. God da irari kaumavega ava, tofo nemokena isaghaijugeari giraera. Ava sedo, evetu gen-embo resena emo, ne anakora kasamaedo itatamuse irá gheraera. 20 Godenda etiri sirorusira, ai tano ghedorefira eminda, nunda irari, nunda fak-ina, a nunda aito fugari kau mavegaava, evetu genembo itatameraera.Amo jo ditiimi gae eraera. Avata Godnune rejo etiri sirorusira ava gosuse,ne God da irari ava itatamuse kasamaeraera. Ava sedo, evetu genembo re-sena emo, ne ‘darige yari’ da emboroeni jo tambae arera. 21 Ainda bekámo: ne God kasama eraera, avata nu

Page 286: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 1:22 283 Rome Embokena 2:4jo kakara ae eraera, a numokena jo‘aiyakoe’ sae eraera. Amingurureoro,nenda kotari dadaberaira, a nendajiro munju da usasa dadabeari tumbaeraira. 22 Amingeari, ne eminge ser-aera, “Namane dubo kotari kakatori,”seraera. Avata geka beká mo: nendadubo kotari mo anakora dadabusira.23Ne God evovodae irira ava tumondebainghaeteri. Avata nunda duro ausasa ighagha edo, tuturo edo ove ke-vari ava, tumonde baingheraera. Ovekevari resera ainda kaumo, genembo,rika, sino fuka, a arada da kau amingaava ove kekevegedo, ava tumondebaingheraera.

24-25 Geka bekári: God nu utu aenda etiri sirorusira aindae, nundaesakai evovodae sise iraeteri. A nuavori! Avata evetu genembo amo,ne geka beká dodo gungubo ava tu-monduse, enda da roera God etirisirorusira ava tumonde baingheraera.Aindae God nunda ungo sokinem-beari, nenda tamo fisi da uju ava use,meka gari da ari ava use, tofo tofonenda irari bebeta eraera.

26 Ne amingeraera aindae, Godnunda ungo sokinimbeari, meka garida uju ava teria futo use irá gheraera.Nenda evevetu tuturo edo ari sem-bae use gegenembo dodo, ne totofokombo yaru use, meka gari da ariava use irá gheraera. 27 Kau dabaaminga ava, nenda gegenembo eveve-tude dabade avari dodo, meka garida ari ava use, totofo kombo yarueraera. Aindae sedo, God nenda ekoainda mino inononda muteari, nendatamonda siroreari itatameraera.

28 God irira ava, ne ighagha use joitako kakara ae eraera aindae sedo,God nunda ungo sokinembeari, evetugenembo amo ne ari sembae avause irá gheraera. Amo, nenda ko-tari ekoko rea koteraera aimi, bajariurureari ainda amboda amboda ise,ari sembae ne jo ae aetera, ava useirá gheraera. 29 Ari ekoko dombu enidombu eniimi nenda dubo joká bedoetiri, avanembo use irá gheraera.Ari ekoko resena amo eviri: kombo

yagera, ari sembae ari, dighighi ari,kokomana da irari eveva aindae duboeko use aji sari, genembo daoroambari, osogo use beisiga ari, ko-manakena gesire ari, 30 gungubo siseunongu a indiga sari, God imboe ari,gogore ari, katiyavara use geka ekosari, tofo sakai sari, tofo jighari erari,ari ekoko ari dae emboro tava ari, noinumamo da geka bae ari, 31 munjutefo kotae kotae ari, beka gagojusegungubo sari, kavevera aede a dubojoka iraederi. 32 Evetu genembo amo,ne ari ekoko avanembo use irá gher-aera. God da Agho Dari eminge resira:evetu genembo amingeraera amo, nesirivo arera. GoddaAghoDari kasamaeraera avata, ne ari ekoko use irágheraera. Avata kotugo, aminger-aera amo, kitakori. O evetu genembomendeni ari daba ava urureoro gi-raera aindae sakai seraera amo, ekobekári.

22:1-16 God Evetu Genembo Isambu,

Inononda Ijujarira.1 Nanda komana, erá evetu gen-

embo mendeni da ari ekoko ava iju-jeose! Nimbarago jo eveva iraeri. Niari ekoko daba ava eraesa. Ava sedo,evetu genembo mendeni da ari ekokoijujedo, God ne dari itatamaoro daesaresa amo, ni aminguse, tofo nindaari ekoko eraesa aindae, ni dari itata-mari dae aresa. 2 Namonde kasamaerera: God, evetu genembo aminger-aera ava ijujarira amo, nu inonondaijujarira. 3 Avata nanda komana, nikomana da ari ekoko rea eraira amo,nimbarago ari daba ava eraesa. Avasedo, erá God ni jo ijujae ariá koteose!4 O, avose resena: ni erekotesa, “Godsifo ghousa evia inono nandae kavev-era use, nanda ari ekoko eraena aindamino jo mutae irira. Ava sedo, jo mu-tae arira tano.” Erá aminge koteose!Kasama e! Ni dubo jo jovereghaearesa amo, nu mino mutari itata-maresa. Avata nu oroko nindaekavevera eraira, ainda susumo: nindaari ekoko vujegedo, dubo jovereghaso

Page 287: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 2:5 284 Rome Embokena 2:21dae sedo goroto muturaira. 5 Kotugoni geka jo ningae, gogore use jirofakara use iresa aindae, God nindaari ekoko da mino teria ambariá,mutari itatamaresa. Sifo ambodaGod ni bekáda bekáda ategi ariraaminda, itatamaresa. 6 Ainda bekámo: God evetu genembo isasambubekáda bekáda ategi edo, ne rea edoghusera a eraera, aminda inono useminó mutarira. 7 Eregoseva: evetugenembo mendeni, God nemoá sakaisare dae sedo, ari eveva use irera.Aminguse, ne nunda usasa a jebugatava use irera. Nemokena God je-buga evovodae irari ava mutari bar-era. 8 O evetu genembo mendenigogore use geka beká ighagha edo, ariekoko da amboda amboda ya gher-aera. Mave amingarera amo, Godnemokena nunda vevera a janje ekomutari itatamarera. 9 Evetu genemboisambu mave ari ekoko use irareraamo, nemokena God bouvu a memamutari itatamarera. Giti, namane Jusiembokenamutarira. Kotugo amboda,namanenda gitofukena mutari bar-era. 10 O mave ari eveva use irareraamo, God nendae sakai sise, usasa adubo jama mutari barera. Giti, na-mane Jusi embokena mutarira. Ko-tugo amboda, namanenda gitofukenamutarira. 11 Ainda tuka mo: Godevetu genembo isambukena mino in-ononda mutarira.

12 Namane Jusi embo da gitofu Godda Agho Dari jo mutari bae useri.Avata nenda ari ekoko use irá ghedoghusera aindae sedo, sirivo arera. Onamane Jusi embokena, God nundaAgho Dari futusira. Ava sedo, na-manenda mendeni mave ari ekokouse irá ghedo gheraera amo, Godnunda Agho Dari rea resira ava ko-tise, nenda ari ekoko ijujedo sarisirivo arera. Nunda Agho Dari nururusera avata, ningido jo ae edoghuseri. 13 Ainda beká mo: evetugenembo God da Agho Dari tefo den-goroi ningari vanembo arera amo, je-buga eni aminda jo bae arera. O Godda Agho Dari rea resira ava, mave

ningido bu kaifa arira amo, nu je-bugarira. 14 Avori, God nunda AghoDari namanenda gitofukena jo mu-tari ne baeri. Avata ne totofo nendauju ava use, God da Agho Dari rearesira ava use irarera amo, ne je-bugarera. Aminguse, nenda itata-mari a nenda dubo joká rea resiraaimi, nemokena kau agho dari dakaugo arira. 15 Ne aminguse irero,namonde kasama erera: God da AghoDari rea resira ava, nenda dubo jokádafitiri irira. Ne totofo nenda dubojokáda rea itatameraera amo, kaudaba avori. Umbu eni, ne rejo eniuse eminge itatameraera, “Arie, na-mane dara eteri!” aminge seraera. Oumbu eni, ne eminge itatameraera,“Arie, namane eveva eteri!” amingeseraera. 16 Avori, God da Bino Evevaava vironu seraena amo, eminge re-sira: God sifo amboda Iesu Kerisoda javoda, evetu genembo da kotarijungedo irira ava ijujarira amo, nerea itatamedo a kasama edo ghusera,aminda gosuse ne ijujarira.

2:17–3:8 Israel Embo, Ne God Da AghoDari Rurusera Da Beká Mo Eviri.

17 Nanda komana, God nangaedanatofokena nunda Agho Dari futusiraaindae, tofo nindae sakai eminge ser-aesa, “Na Jusi embori. Nanda tumon-dari God Da Agho Darikena fitiraena,”aminge seraesa. 18 Ni erekotesa: Godda Agho Dari sero niningusesa ain-dae, ni God da uju kasama eresa, anange emboro eveva torughaetesa,ava kasama eresa. 19 Ni erekotesa:evetu genembo diti digoide aikenaemboro eveva ijugaresa, a evetu gen-embo tumbada irera aikena usasaevevago ijugaso garera. 20 Ninda ko-tari mo: evetu genembo kotari iraedeainda dengoro indari kato eveva enia sasingako da ijuga kato eveva eniamo nimori. Ni aminge erekotesaainda beká mo: God da Agho Dariruruse, ni geka, a kotari beká isambuainda susu kasama e gogoghombariáerekotesa. 21Avori, ni evetu genembo

Page 288: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 2:22 285 Rome Embokena 3:6mendeni ijugeraesa. Avata tofo ni-moá ava ijugaetesi. Ni vironuda ser-aesa, “Erá bagia eove!” sise, ni bagiaeraesa, ai? Kote gi! 22 O, “Erá yageraeove!” sise, ni yagera eraesa, ai? Ni,“Erá ove a gode mendeni mendenitumondeove!” seraesa. Avata ni tofogode mendeni da banungari kamboda roera bagia eraesa. 23 Ni tofomandi sakai sise, “Na God da AghoDari bu jighirena,” seraesa. Avata niGod da Agho Dari bejise, tofo nundajavo eko eraesa. 24 Amingeraesa ain-dae, God da Geka eminge resira:“Jusi embo rea eraera ava gido, nenda

gitofu God ighagha use, nundajavo bu ekoda fitiraera,”

God da Geka aminge resira.25Ni Agho Dari ningido amingaresa

amo, ninda vika mendo anoso gafu-gusera da tuka isagha arira. Ni Godda mandi eni aresa. O, ni jo ava aearesa amo, nei nimamo ninda tamotefo gafuguseri. Tano ainda tuka jofoa isagha ae arira. 26 O nangaedagitofu eni vika da mendo anoso jogafugae irira aimi, eredo Agho Darirea resira ava arira amo, nu aindatano jo bae usira ava, God kote dotu-tuse numokena sarira, “Ni fu, nandamandi ase!” sarira. 27 Aminguse,ninda gitofu da irari eveva gido ain-dae, God ninda ari ekoko ijujedominobouvu beká ava nimokena mutarira.Ainda beká mo: ni Jusi embori. Nindavika da mendo anoso gafuguseri. AGod nunda Agho Dari setiri Moses ge-fusira ábarago, nimokena irira. Avatanangaeda gitofu tamo kakara jo gafu-gae irise, Agho Dari rea resira avanune eraira. O nimo, ni jo amingaeeraesa. Aindae sedo, God nimokenamino bouvu beká ava mutari itata-maresa.

28 Ainda beká mo eviri. Jusiembo mo, Abraham da sasingu ain-dae seraera. Avata God da ko-tari mo: Jusi embo beká jo Abra-ham da sasingu avanembo iraeri.A tamo kakara gafugari amo, tefotano vanembori. Ainda beká siro-rarira amo, jo tamonda sirorae arira.

Amo, tatera dubo jokáda sirorarira.29 God da kotari mo: genembo mavenunda dubo joká simbugarira amo,nu Jusi embo bekári. Kau nan-gaeda natofo nenda tamo simbuguse,vika da mendo anoso gafugeraeraaminga ava, genembo amo nundadubo joká simbugedo, God kena mu-turaira. Avata dubo joká simbugarimo, jo Agho Dari imi simbugae eraira.Saramana amo, God da Asisi Kakaraaimi simbugeraira. Genembo mave-joá Asisi Kakarai simbugarira amo,God nundae sakai sarira. Evetu gen-embo nundae sakai saoro dae jo kotaearira.

31Avata vikamendo anoso gafugedo

Jusi embo arera, ainda eveva eni tefo,ava erá seove! Ainda eveva mo irira.2 Jusi embo nenda eveva mo, eviagitida sari dae erena. God nunda Gekanemokena mutiri ruruseri. 3 Gekabekári: Jusi embo mendeni God jotumondae useri. Ne nundae sedo reaari dae beka gagojusera ava, ne jo aeuseri. Avata kote givu! God aindaesedo nunda beka gajari ighagha edodoyarira, ai? 4Tefo, nu jo doyae arira.Evetu genembo isasambu ne gunguboseraera tano. O God nu geka bekávanembo seraira. Nunda Geka jokádaaindae eminge resira:“Ni geka sise, geka beká vanembo

seraesa, ava isagha ari evetugenembo kasama arera.

A kotugo ni ijujaresa da sifo aminda,evetu genembo ni gido gekabeká arera,”

nunda Geka aminge resira.5 Avata evetu genembo mendeni

erekotera amo: “Namonde ari ekokoarera amo, God nu eveva vanemboarira aindae, evetu genembo nundajavo jighoro erarira. Amo, na-mondeda ari ekoko eraera aimi, Godda binó sonembari teria arira. Avasedo, God redae namonde ari ekokoembo dari dae resi?” (Emo, na evetugenembo mendeni da kotari avaresena.) 6 Avata amo jo geka beká

Page 289: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 3:7 286 Rome Embokena 3:22-23iraeri. God nu ari ekoko da mino,jo inononda mutae aetira amo, nunange enda kaifa use evetu genemboijujari? 7 Evetu genembo dabaaimi, eminge erekotera: “Namondegungubo seraera aimi, God da binósonemberaira. Ainda beká mo:namonde gungubo seraera aindaesedo, God geka beká ava ijugari daesedo geka beká seraira. Amingeari,God da Geka beká isagha eari kasamaedo, natofo God dae sakai seraera.Ava sedo, God jo namondeda ariekoko ijujari dae jo sae aeti.” 8 Agido, ari eveva isagha are dae sedo,ekoko vanembo use irore!” amingeseraera amo, geka sembaeri. Evetugenembo mendeni nandae unongusise, na amingaoro dae sariá siseseraera. Avata na geka eko amo jo saeeraena. A unongu sari kakato setenaamo, God ijujedo, nenda unongu sariaindae darira amo, eveva arira.

3:9-20 Evetu Genembo IsasambuEkokori.

9 Ava sedo, namane Jusi embo joeminge sae arera, “Namane evevari,namanendagitofu ekokori,” ava jo saearera. Tefo, na geka anakora setenoningeva amo, eviri. Jusi embo a Jusiembo da gitofu, ne inonori. Ne isas-ambu, ari ekoko da amboda ambodause irá gheraera. 10 God da Gekaaindae eminge resira:“Genembo eveva eni, tefo bekári.

11 Genembo eniimi jo kasamause God tava ae eraira.

12 Evetu genembo isambu, eveva daemboro gukai mutudo, eko daemboroda udo ya

gheraera. Evetu genembo isambusembae use irá gheraera.

13 Kau ambari embo da ofofo go-moda ghe, masa ombege foagheraira aminga ava,

geka eko nenda bekada ghe foa buvu-raira. Amo, ne gungubo siseirá gheraera.

Kau kae eko jingabukena iriari gam-buraira aminga ava, geka eko

nenda békada irise buvurutu-rureari, dara siroreraira.

14 Nenda bekaimi simbora use,dubo ekoko use geka seraera.15 Tataya da bino ningarera

amo, ne anakora sumbu ya buvudotataya use, mendeni daoromema itatamarera,

a mendeni daoro sirivo arera.16 Ne reda ya buvarera amo, reighi

sosighi edo, ekoko ururorodubo mema sirorarira.

17 Mainungari da emboro amo, neberefori.

18 Ne God jo itako kakara use, igheghiae eraera,”

God da Geka aminge resira.19 Ainda beká mo: namonde

kasama erera, Agho Dari rea resiraamo, nu evetu genembo Agho Darida emboro+ aminda ise irá gheraera,nemokena resira. Agho Dari resiraamo, nu evetu genembo isambunange God da ijujari ava darige yabuvaetera ainda emboro+ ava, gajaridae sise resira. 20 Jo genembo eniimiAghoDari da emboroda+ ise inonondaururari, God nundae ‘eveva’ jo saearira. Amo, God Agho Dari futusira dasusu mo: namonde evetu genemboari ekoko eraera, ava totofo kasamaaoro dae sedo futusira.

3:21-31 God Evetu Genembodae‘Eveva’ Sari Da Emboro Mo Eviri.

21 God evetu genembodae ‘eveva’sari da emboro mo, oroko isaghaetiri eregosera. Avata evetu genemboAgho Dari da emboro aminda udoyarera aikena, nendae jo ‘eveva’ saearira. God emboro+ seka numokenaafigarira ava, Agho Dari da geka a fer-oveta da geka jokáda gembero resira.22-23 Ainda emboro+ eviri: evetu gen-embo Iesu Keriso tumondarera ain-dae, God nendae ‘eveva’ sarira. Evetugenembo isambu kau dabakori. Amo,evetu genembo isasambu ekoko useirá gheraera. Aminguse, God da kauduroghae ava, nene ijugaoro nendatamonda isagha aetira amo, ne kasi-guse jo ijugae eraera. Isasambu ne ariekoko use irá gheraera. Ava sedo, God

Page 290: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 3:24 287 Rome Embokena 4:9-10isambukena inononda eraira. Evetugenembo mave Iesu Keriso tumon-darera amo, God gido, nendae ‘eveva’nune sarira. 24 Ne Iesu Keriso tu-monduse, nunda fakinaimi jebuger-aera. Ainda beká mo: God nundasonemba tefo futururari, ne Iesu tu-mondururoro gido, nendae ‘eveva’sarira. 25 God nu evetu genemboda ari ekoko kote doyari dae sedo,Iesumutiri fira ambududurusira. Iesunamondeda ari ekoko da mino mu-tari gido, numoá tumonduse nundaambari da fakinaimi jebugaoro daesedo, God Iesu futusira. Amingusirada beká mo: nu nange evetu gen-embo inononda ijujeraira, ava ijugaridae sedo amingusira. Ne eregoseva,Iesu mutiri fusira ainda gitida, Godnu durumugedo kaifa use, evetu gen-embo da ari ekoko gido dotutusira.26 Avata Iesu fira buviri aindae, Godnu oroko, evetu genembo da irariinononda ijujeraira ava kasama aorodae sedo, evetu genembo da ari ekokojo tefo tefo kote doyae eraira. Avataevetu genembo mave Iesu tumondar-era amo, God nendae ‘eveva’ sarira.

27-28 Ava sedo, namonde totofosakai sari da susu eni tefori. Aindabeká mo: namonde jo Agho Dari daemboroda+ ise, ari eveva eraera ain-dae jo jebugae arera. Jo namondedaari eveva aimi, God da jebuga tuvebae arera. Namonde taká tumon-dururoro aindae, God namondedae‘eveva’ sarira. 29 Ne eregoseva: Godnamane Jusi embokena nunda AghoDari mutiri rurusera amo, jo kikiakonamanenda God iraeri. Namane Jusiembo da gitofu barago, namondedaGod ri. 30 God nu dabakori. A nundauju mo: namane Jusi embo tumon-dururoro gido, namanendae ‘eveva’sise, sari namane nunda sasingu ae-teri. A kotugo, namane Jusi embo dagitofu barago tumondururoro gido,nendae ‘eveva’ sise, sari nembaragonunda sasingu aeteri. Amo nundaujuri. 31 Avata namondeda tumon-dari resena eimi, jo Agho Dari fugorodadabae arira. Namonde Iesu Keriso

tumonduse, Agho Dari bu jighiroroainda fakina foa isaghada buvarira.

44:1-12 AbrahamBarago, Jo NundaAri

Eveva Edo Ghusira Aimi, Jebugaeri.1 Giti beká, namane Jusi embo da

abua javo Abraham ava kotaeteri. Nunange edo ghusira ava kote givu! 2-3 Jonunda ari eveva edo ghusira aindae,God nundae ‘eveva’ saeri. Nunda arieveva edo ghusira aindae, God nundaari ekoko kote dodo, nundae ‘eveva’saetira amo, namanenda abua Abra-ham, nu tofo sakai saeti. Avata jonunda ari eveva eni aindae jo saeri.God da Geka eminge resira:“Abraham God tumondusira aindae,

God nundae ‘eveva’ sisira,”God da Geka aminge resira. Avasedo, Abrahambarago nu jo tofo sakaisaeri. 4 Moni genembo mave sara-mana use barira aindae, namonde jojoba sae eraera. Moni amo, nundami-nori. Nu saramana kau mavega arira,ainda inononda barira. Eveva arira,mino eveva barira. O eko arira, minoeko ava barira. 5 God nu ari ekokoembo da mino ekoá mutaetira avata,nenda tumondari ava gosuse, nendaari ekoko kote dodo, nendae ‘eveva’seraira. Ava sedo, evetu genembomave nenda ari eveva jo tumondaeuse, ne God vanembo tumondareraamo, God nu evetu genembo aindae‘eveva’ sarira. 6 God amingarira ain-dae, evetu genembo ivuga use irareraava kotise, David nunda Yaru Bukujokáda eminge gefusira:7 “Evetu genembo mave, God nenda

ari ekoko kote dodo, nenda arisembae seghe fugarira amo,ne ivuga arera.

8Genembomave God nunda ari ekokokote dodo, jo sekago kotaearira amo, nu ivuga arira.”

David aminge gefusira.9-10 Namonde geka ava tegedo

eminge kasama erera. Abraham jorejo eni ae, nu taká tumondusiraava gido, God nundae ‘eveva’ sisira.Avori, kote gaore! Abraham nunda

Page 291: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 4:11 288 Rome Embokena 4:24-25vika mendo anoso jo gafugae iriseainda gitida, nu God tumondetirigido, God nundae ‘eveva’ sisira. Avasedo, David genembo ivuga ariragefusira amo, jo namane Jusi embovikamendo anoso gafugeraera aindaenembo saeri. Evetu genembo isambumave tumonderaera aindae sedo,geka emo gefusira. 11 Abraham gititumondetiri gido, God nundae ‘eveva’sisira. Nundae ‘eveva’ sedo, ambodanunda tumondari da tano futuse, vikamendo anoso gafugare dae sisira.Ava sedo, mave vika mendo anosojo gafugae irise tumondari gido, Godnundae ‘eveva’ sarira, ainda numamoa jiro mo, Abraham nune arira.12 Kotugo, nu namane Jusi embo daafa resena emo, jo namanenda tamogafugeraera aindae sise saeri. KauAbraham nunda tamo jo gafugaeirise tumondedo ghusira aminga ava,namane tumonduse irera aindae sise,‘nu namanenda afa’ resena.

4:13-25 God Beka Gagojuse Rea Mu-tari Sisira Ava, Jo Saramana Use Bae Ar-era. Tumonduse Barera.

13 God beka gagojuse, Abrahamkena sisira, “Enda nane usena emo,ninda tofo a ninda sasingu da tofoarira,” Abraham God tumondusiraaindae sedo, God aminge sisira. Abra-ham jo Agho Dari da emboroda+ iseari eveva ari gido, aindae enda jomutari saeri. Nunda tumondari avagido, nundae ‘eveva’ sise, God nubeka gagojuse, numokena enda mu-tari dae sisira. 14 Ai resira amo,God beka gagojuse rea mutari sisiraava, evetu genembo mave Agho Darikaifa e gogoghombuse baetera amo,namondeda tumondari soesa aeti, aGod da beka gajari barago soesa aeti.15 Avori, Agho Dari aimi God da janjeeko budo foa gheraira. Ainda bekámo: Agho Dari futusira amo, jo kaifaae eraera. O, Agho Dari jo mutae ae-tira amo, Agho Dari bejari da emborojo sirorae aeti.

16 Avori, God nunda beka gajariamo, mave numo tumonderaera

aikena tefo futusira. Amo, na Abra-ham da sasingu a imemesiri aindaeresena. Kotugo na jo nunda oro bekáAgho Dari budo irera, aindae nembojo saeri. Mave God tumonderaera,ainda afa mo Abraham. Ainda bekámo: ne tumonduse, kau AbrahamGodtumondedo ghusira, aminga ava useirera. 17 God da Geka aindae emingeresira:“Na ni esimbugetena aindae, ni

oro mendeni mendeni danumamo aresa.”

Avori, God tofo setiri Abraham na-monde tumondari embo da afa usira.A God resena emo, nu inono bekári.Nune seari ambari embo ambaridaghe jebugeraera. A nune seari roeratofo siroreraira. 18 God sisira, “Nioro mendeni mendeni da numamoaresa,” setiri, Abraham ava tumon-duse, beká sirorare dae sedo gigi-tusira. Rejodae gigitusira amo, jonumokena sirorari da kaugo iraeri.Avata nu tefode numonde gigitusira.Gigitiri, beká sirorusira. God daGeka eminge sisira, “Ninda sasingudigarigo sirorarera.” 19 Geka sisiraainda sifoda mo, Abraham nu ghaeko100 ari dae use nunda tamo gidoeminge kotisira, “Na embako bekáeteni. Ava sedo ambari dae erena.A nanda evetu Sarah mo, erovari.”aminge kotisira avata, kotari amododo, nu tefode numonde tumon-dusira. 20Nu jomanamanause, nundatumondari doyae usira. Nu tumon-duse God dae sakai sise fakina usira.21 God numokena rea ari dae sisebeka gagojusira ava, nune ari inonoarira ava kasama use, Abraham nuGod tumonde gogoghombusira. 22 AGod Abraham da tumondari teria avagido, nundae ‘eveva’ sisira. 23 Avatakotugo geka, “nundae ‘eveva’ sisira,”amo, God jo Abraham dae nembosaeri. 24-25 Namonde barago kotise,God aminge setiri gefuseri. Godnu namondeda Bajari Iesu setiri, na-mondeda ari ekoko da mino mutaridae sedo, fira ambududurusira. Am-biri, namondedae ‘eveva’ sari daesedo, God sekago setiri Iesu ambarida

Page 292: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 5:1 289 Rome Embokena 5:14ghe jebuge erorusira. Ava sedo, na-monde God evia tumonderaera ain-dae, God ‘eveva’ sarira.

55:1-11 God Namondedae ‘Eveva’

Sarira Amo, Namonde Ivuga Arera.1 Namonde tumondero gido, God

namondedae ‘eveva’ sisira. Nu amin-guse, namonde dabade mainungo-suseri. Amo, namondeda Bajari IesuKeriso, namondedae rea usira aindaesedo, God namonde dabade main-ungosuseri. 2 Namonde numoá tu-mondero gido, Iesu namonde avaunumbe budo ira God kena ijuge-tiri, God da sonemba emo ruruseri.Ava itatamuse, namonde ivuga useirera. Ainda beká mo: namonde am-boda God de dabade nunda usasadairise, numongo ava arera, ava gigituseivuga use irera.

3 Avori, namonde aindae ivuga useirera, a kotugo kau daba amingaava, dara siroreari mema itatamer-aera aindae barago, namonde ivugause irera. Ainda beká mo: memaa dara itatamuse, namonde durumu-guse fakina eraera. 4 Durumuguse,fakina use irioro gido, God aindaeaiyakoe sise, nunda ivuga ava namon-dekena ijugeari itatameraera. Avaitatamuse, nu rea mutari sisira, avagigituse irera. 5 Kotugo namondegigituse irera, aindae jo meka gae ar-era. Ainda susu mo: beká sirorari datano mo, God da Asisi Kakarari. Godnunda Asisi Kakara mutiri ruruseraaimi, nunda dubo bari namondekenaghaseari, dubo jokáda itatameraera.

6 Ai resira amo: namonde fakinatefo irero, God sifo gategusiraaminda, Keriso ari ekoko embodaesedo ambududurusira. 7 Eregoseva:genembo eniimi eredo, genemboeni ari dambu eraira ava sonembaridae sedo, nunda vasa budo ambariraamo, fakarago bekári. Jo ari dakaugo iraeri. Avose, genembo eniimieredo, genembo eni eveva bekákavevera eraira, ava sonembari daesedo, nunda vasa budo ambaeti,tanojo. Na bunise resena. 8 Avata

God da dubo bari namondekenakau mavega ava ijugetiri gosuseri.Namonde totofo ari ekoko use irero,nu uju edo setiri, Keriso namondedaesedo ambududurusira. 9 Avori,giti namonde ari ekoko use irero,Keriso fira ambiri nunda ororo dafakinaimi, God namondedae ‘eveva’sisira. Ava sedo, oroko eveva iroro,Keriso joka edo sonembururari, Godda janje eko amboda foa isaghaarira ava, namonde jo itatamaearera. 10 Ne eregoseva: namondegiti God da gitofu edo irero, nu jokaedo nunda Mandi ambududurusiraainda fakinaimi, namonde dabademainungosuseri. Ava sedo, orokonunda natofo edo iroro, Kerisoambarida ghe jebuge erorusira aindafakinaimi, jebuga evovodae irariava namondekena mutari barera.11 Amo amboda barera. Avata orokobarago, namonde God da natofo edoirise, ivuga use irera. Ainda bekámo: namondeda Bajari Iesu Kerisosonembetiri, namondeGod de dabademainungido nunda natofo useri.

5:12-21AdamReaUsiraAimi, AmbariBu Fusira! O Keriso Rea Usira Aindae,Jebuga Sirorusira!

12 Genembo Adam nu God da Gekakotae edo dara etiri, Ari Eko endadasirorusira. Kotugo Ari Eko aimiambari unumbe bu fusira. Aindaesedo ambari mo, evetu genemboisambukena sefusira. Ainda bekámo: evetu genembo isasambu ariekoko embori. 13 God jo Moses kenaAgho Dari mutae iriri ainda gitida,Ari Eko endada irei. Avata aghodari jo irae arira amo, nange ari ekoda kau kasama edo ijujareri? Avasedo, Adam tano ghedo fira Mosessirorusira ainda jokáda, God evetugenembo da ari ekoko jo tegae edoghusira. 14 Avata Adam dara usira,sifo ai tano ghedo firi Moses AghoDari rurusira da soro aminda, evetugenembo ambududurudo fuseri.Mendeni ari eko Adam usira ava, nejo ae useri. Amo, Adam God da Gekajo ningae use ari eko usira aminga

Page 293: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 5:15 290 Rome Embokena 6:4ava, ne jo ae useri. Avata nembaragoambududuruseri.

Kau Adam rea usira ainda bouvuevetu genembo mendenikena se-fusira aminga ava, Iesu amboda reaetiri sirorusira ainda esimbugariava, evetu genembo mendenikenasefusira. 15 Avata Adam nengae Iesughae jo kau dabako iraeri. Aindabeká mo: joba God tefo futusiraamo, jo Adam da dara nune usiraainda kaugo iraeri. Adam amingusiraaindae sedo, evetu genembo digarine ambududuruseri. Avata God dasonemba a nunda joba tefo futusiraamo, fakina bekári. Iesu Keriso nugenembo dabakori. Avata nundasonemba ava, evetu genembo digariiitatamuseri. 16 Kau daba aminga ava:God da joba a Adam da dara jo kaudabako iraeri. God da joba nune tefofutusira amo, teria bekári. Eregoseva:Adam umbu dabako ari eko etirigido, God inononda ategi use, nundae‘eko’ sisira. Avata evetu genemboisambu ari ekoko udo refuara aindaamboda, God nunda joba ne jo baeaetera ava, tefo futuse, ne isambuaindae ‘eveva’ sisira. 17 Geka beká,genembodabakoi ari eko etiri, ambariaimi namonde isambukena sembiri,namonde ambari da tofo useri. Avataamo kitakori. O genembo dabakoIesu, rea usira ava kote givu! Amoteriagori. Ainda beká mo: evetugenembo mave God da sonemba anunda joba baoro, nendae ‘eveva’sarira amo, jebuga evovodae irari avanenda tofo ari, ne evovodae fakinause irarera. Iesu Keriso nendae reausira aindae sedo, ne amingarera.

18 Avori, setena, daba ava sari daeerena. Kau ari eko dabako aimi etiri,ambari mo evetu genembo isam-bukena sefusira aminga ava, ari evevadabako aimi evetu genembo isambusonembetiri, God nendae ‘eveva’ sisesetiri, ne jebuga evovodae irari avaruruseri. 19 A kau genembo dabakoGod da Geka jo ningae use darausira aindae, evetu genembo digariari ekoko usera aminga ava, gen-

embo dabako God da Geka ningi kaifae gogoghombusira aindae sedo, Godevetu genembo digari aindae ‘eveva’sarira.

20 Eveva rejo a eko rejo, ava kasamaaoro dae sedo, God nunda Agho Darifutusira. A kotugo, ari ekoko dagoroto digari ava ijugari evetu gen-embo kasama aoro dae sedo, AghoDari futusira. Avori, evetu genemboari ekoko da kau kasama edo, tu-turo edo ari ekoko digari edo ghuseri.Avata kotugo God da sonemba aimiteria edo, Ari Eko da fakina avadarigedo fira teria usira. 21 Ai resiraamo: kau ambari da fakinaimi, Ari Ekofiramindafu usira aminga ava, God dasonembai fira, namondedae ‘eveva’sise mindafu usira. Aminguse, God dasonembaimi namonde unumbedo buyari, Bajari Iesu Keriso da fakina aimi,jebuga evovodae irari ava tuve barera.

66:1-14 Namonde Ari Eko Da Fakina

Darigedo, Keriso Da Tofo Arera.1 Avori, setena ava kotise, erá

eminge seove, “Paul resira, ‘Ari ekoarera amo, God da sonemba vitimindafu arira,’ ava sedo, fuvu, na-monde ari ekoko teria futo ururoro,God da sonemba mindafu ari gaore!”erá aminge seove! 2Namonde jo itakoamingae arera. Namonde Ari Eko danatofo edo irise, Keriso de dabadetatedo ambududurusera amo, Ari Ekoda fakina namondekena dadabusira.Ava sedo, jo sekago jovereghe ariekoko use irae arera. 3 Ne kasamaereva: namonde bafataito use, IesuKeriso de dabade tatiseri. Amin-guse, nunda ambari barago namondeitatamuseri. 4 Avori, namonde bafa-taito usera amo, inono namonde Iesude dabade tatetero bu furugetero,nunda ambari da fakina ava ruruseri.Amingusera da tuka mo: kau GodAfa nunda fakina durode aimi setiriKeriso ambarida ghe jebuge erorusiraaminga ava, namonde bafataito edouvuda ghe ere vivituse, jebuga sekabudo ainda aito ava use irarera.

Page 294: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 6:5 291 Rome Embokena 6:235 Ne eregoseva: Iesu kau nange

ambududurusira, aminga ava am-bududuruse, namonde Keriso dedabade tatarera amo, nu kau nangenange jebugedo erorusira amingaava, namonde jebugarera. 6 A kotugonamonde kasama erera, Ari Eko dafakina dariguse, namondeda irarieko doyoro dadabare dae sedo, Godnamondeda irari manai ava, Kerisode dabade korosida arafa dorusira.7 Ainda beká mo: evetu genembomave ambarera amo, Ari Eko dafakina nemokena dadabarira. 8Avori,namonde tumonderera: namondeKeriso de dabade ambududuruseraava sedo, namonde kau daba amingaava, Keriso de dabade jebugedoirarera. 9 Ainda beká mo: namondekasama erera, God setiri Kerisoambarida ghe jebuge erorusira.Kotugo Keriso jo sekago ambaearira. Ambari da fakina numokenadadabusira. 10 Keriso nu umbudabako ambududuruse, Ari Eko dafakina de bejisira. Avata nu jebugedo,oroko God ghae dabade irera. 11 Nekaudaba ava useva, ava kotise irareva.Amo, Ari Eko da fakina nemokenadadabetiri, ne Iesu Keriso de dabadetatedo, jebugedo oroko God dedabade ireva.

12 Ava sedo Ari Ekoimi, jo nendatamo da bajari ururari, nenda fisi dauju ava use irae areva. 13 Kau dabaaminga ava, nenda tamo da ungo,ata, diti, o roera eni jo doyovo, AriEko da tofo edo ari sembae jo aearira. Fisi da uju ava ighagha use,God ne nange nange sonembiri am-bari darigedo jebuga tafuseva ava ko-tise, nenda dubo joká isambu Godkena mutuvu! Nenda dubo joká anenda fakina isambu God kena futur-ovo, aimi God budo, sonembururarine ari eveva use irareva. 14 Ne joAgho Dari da emboroda+ yae eraeva.God nunda sonembaimi emboro+ eniafigusira, aminda udo refeva. Aindaesedo, Ari Ekoimi jo nenda bajari aearira.

6:15-23 Namonde, Jo Ari Eko Da Sari

Ningari Ae Arera.15 Geka evia erá seove: “Namonde

jo Agho Dari da emboroda+ yae er-aera. God da sonembaimi emboro afi-gusira, aminda udo refera. Ava sedo,namonde kotae kotae use ari ekokoarera, a nu avori,” erá aminge seove!Amo eko bekári. 16 Ne kasama erevatanojo. Ne mave da geka ningareva,ainda tofo edo irareva. Kau dabaaminga ava, Ari Eko da uju aindaamboda amboda areva amo, ne aindatofo edo ya ambareva. O, God bekasirurari nininguse amingareva amo,God nendae ‘eveva’ sarira. 17 Avori,God kena ‘aiyakoe’ sise irareva! Aindabeká mo: ne giti Ari Eko da tofo edoiriavu. Amingedo iriava avata, aghikakato era nemokena buvudo, vironusise ijugetero, nenda dubo isambuimiGod kena futuse, aghi kakato da gekaningi tumondusevu. 18 Tumondevo,Ari Eko da fakina nemokena dad-abetiri, ne ari eveva da tofo usevu.19 Na ijugaboro fifiterena einda tukamo: erá nenda kotari tufakoimi euri,nanda geka da tuka kosasagheovo daesise resena. Avori, kau ne giti Ari Ekoda tofo edo nenda fakina aikena fu-tuse, ari eko a ari sembae edo ghusevaaminga ava, oroko nenda fakina mo,ari eveva aikena futuse, ari eveva avause irareva.

20 Giti ne Ari Eko da tofo edo iri-ava amo, ne jo God da Geka eniningido, ari eveva eni ae usevu. Nefisi da uju avanembo edo ghusevu.21Amingedo ghuseva ainda eveva enitafusevu, ai? Givu! Ne oroko ain-dae sedo meka eregoseva. A kotugoari oinda gombuda, ambari avanembotambaetevu. 22 Avata oroko, Ari Ekoda fakina nemokena dadabetiri, neGod da tofo edo ireva. Amingedoirise, ari eveva ava use, God danatofo kakarago ava edo iria, sifogombuda jebuga evovodae irari avatuve bareva. 23 Ainda beká mo: neAri Eko da tofo edo irareva amo, neainda mino ava bareva. Mino resenaemo, ambariri. Avata namondedaBajari Iesu Keriso, emboro+ eni afi-gusira aindae sedo, namonde Keriso

Page 295: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 7:1 292 Rome Embokena 7:13de dabade tatarera amo, God namon-dekena jebuga evovodae irari ava tefomutari barera.

77:1-6 Agho Dari Nengae Ari Eko Ghae

Da Ijugaboro Eni Mo, Eviri.1 Avori, nanda nano namendi, ne

God da Agho Dari ava tegutuse, aindageka da mendo ava kasama ereva.Ava sedo, na rea sari dae erena amo,nemokena isagha erira. Genembomave Agho Dari da emboroda+ yariraamo, nu Agho Dari da geka ava useirari, ambari tano arira. 2-3 Avori,geka evia kote givu! Ijugaboro evetugenemboghaekena fifituse sari daeerena. Evetu eni vai edo irariraamo, nu jo ya genembo enikena vi-tae arira. Nuvu jebuga irari, yagenembo enikena vitarira ainda javomo, yagera seraera. O nuvu ambarirori arira amo, agho dari ainda fak-ina numokena dadabarira. Nu roriarira ava sedo, ya genembo enikenavai ari sarira, a nu avori. 4 Avori,nanda nano namendi, nemokena kaudaba ava sirorusira. Agho Dari dafakina nemokena dadabusira. Aindabeká mo: Keriso ambarida ghe jebugeerorusira amo, ne nunda tofo usevu.Nunda tofo edo, ne Keriso da tamoda mendeni edo ireva. Kotugo na-monde nunda tofo edo irera da bekámo: God uju erira amo, namondenundae sedo ari eveva use iraeteri.5 Eregoseva: namonde Keriso da tofojo ae irero, ari ekoko da aito ava,Agho Dari ijugusira aimi, namondedaghamo dereari eredo fisi da uju avause, ari ekoko avanembo edo ghuseri.Mave dubo jo jovereghae irise, amin-gudo yarira amo, sifo amboda nundaasisi ambarira. 6 O oroko mo, AghoDari da fakina namondekena dad-abusira. Ainda beká mo: namondegiti Agho Dari da tofo etero, aiminamonde bundetiri irise Keriso dedabade ambero, Agho Dari da fak-ina namondekena dadabusira. Orokoemo namonde jo, Agho Dari aindaemboroda+ yae eraera. Jebuga seka

God da Asisi muturaira ainda em-boro+ aminda, udo refera.

7:7-25 Agho Dari Nu Evevari. AvataEvetu Genembo Jo Amingari Da KaugoIraeri.

7 Avori, na rea setena ava ko-tise, evetu genembo mendeni eredoeminge saeteri, “Agho Dari ekori,”aminge saetera amo, jo eveva ae aeti.Agho Dari mo evevari. Avata ko-tugo, na Agho Dari tegutuse, na ariekoko da goroto ava kasama useni.Na giti dighighi ari amo ari eko, avajo kasama ae irise, Agho Dari jokáda,“Erá dighighi eose!” ava tegutuse,ainda tuka kasama edo, na kotiseni,na amingeraena. 8 Kotugo ava ko-tise, Agho Dari da geka kasama eno,Ari Eko aimi nanda ghamo deretirieretiri, na roera digari dombu enidombu eni ava isambu dighighi useni.Ainda susu mo: Agho Dari jo iraearira amo, Ari Eko da fakina baragojo irae arira. 9 Namokena kau dabaava sirorusira. Na Agho Dari aindabeká jo ningi kasama ae irise, jebugairiani. Aminge irise, na Agho Dari dabeká ningi kasama eno, Ari Eko nandadubo jokáda siroredo fakina usira.10 Etiri, nanda asisi ambududurusira,ava itatamuseni. Avori, Agho Darii je-buga mutaetira ava dodo, namokenaambari ava futusira. 11 Agho Dariimigoroto afigetiri, Ari Eko aimi deretirina gofeteno, nanda asisi ambududu-rusira. 12 Avori, Agho Dari nu evevaa kakarari. A nu rea resira amo,kakara, dambu, a evevari. 13 “AghoDari evevari,” aminge seteni. A ko-tugo, Agho Dariimi emboro afigetiri,nanda asisi ambududurusira, ábaragoseteni. Avata geka bekári: nanda asisiambududurusira da susu mo, jo AghoDari eveva aimi aeri. Nanda asisi am-bududurusira da susu mo, Ari Ekori.Amo, Ari Eko aimi eredo, Agho Darieveva ava jighi jovereghetiri, namo-kena ambari budo fusira. Amingusiraaindae namonde kasama erera, AriEko ainda jokáda eveva eniko tefobekári.

Page 296: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 7:14 293 Rome Embokena 8:614 Geka bekári: God nunda

agho Dari amo, namondeda asisiava sonembari dae sedo futusira.Avata na genembori. Kau tafasarakakatoimi genembo eni sandi budobajari eko aikena omburaera amingaava, na Ari Eko da tofo edo irena,a Ari Ekoi nanda bajari edo irira.15-16 Na rea eraena, ava jo kasamause ae eraena. Ainda beká mo: najo nanda uju ava ae eraena. Naari imboe eraena avata eraena. Ariovia imboe eraena da beká mo: nakasama erena, Agho Dari rea resiraamo, nu geka eveva a damburi.17 Ava sedo, ari ekoko eraena amo,jo tofo nane ae eraena. Amo, AriEko nanda dubo jokáda irira aimi,sirureari amingeraena. 18 Na kasamaerena, nanda fisi jokáda roera evevaeni tefori. Ai resira amo: na arieveva eni uju use ari dae kotarenaamo, jo nane ari da kaugo irae avaarena. 19Na, ari eveva rea ari dae ujueraena ava kosasaghe dodo, ari ekokoimboe eraena, ava eraena. 20 Avori,amingeraena da tuka mo eviri. Najo tofo nanda bajari iraeri. Ari Ekonanda dubo jokáda irira amo, nunanda bajari edo irira.

21Avori, nandafisi jokáda agho darieni irira ava itatameraena. Roeraeveva eni uju use ari dae koter-aena ava kosasaghe dodo, ari ekoavanembo eraena. 22 Nanda dubojokáimi, na God da Agho Dari ava ujueraena. 23 Avata nanda fisi jokáda,na agho dari eni setena aimi eredo,God da Agho Dari nane uju eraena,ainghae dabade tataya eraira. Aimina bundedo, Ari Eko da ungoda fiteariirá gheraena. 24-25 Na makasi embobekari! Nanda dubo mema teria ere-sufira. Ainda beká mo: nanda dubojoká isambuimi, na God da Agho Dariuju eraena. Avata nanda fisi jokáda,na ari eko uju eraena. Ava sedo,mave foa na sonembari, fisi da ujuimiambari budo refira, ava darigaeteni?

Avata, darigari da emboro mo Ba-jari Iesu Keriso fira afigusira. Nanune sonembetiri aindae, na jo nanda

tamo a fisi eko ainghae dabade ambaearena! Aindae sedo, na God Afakena‘aiyakoe beká’ resena.

88:1-17 Asisi Kakara Aimi Sonembu-

rurari, Namonde Dubo Jama ItatamuseIrarera.

1 Avori, Iesu Keriso fira sonembe-tiri, evetu genembo mave Iesu Kerisode dabade tatedo irarera amo, neAri Eko da bouvu jo itatamuse, aindamino jo bae arera. 2 Ainda bekámo: God da Asisi namonde budo, IesuKeriso de dabade tatedo jebuga mu-turaira aimi setiri, na Ari Eko nen-gae ambarighae da fakina darigedobuvurutuseni. 3 Namondeda fisi jokágofedo irira ava sedo, God da AghoDariimi namondeda jebuga bu fu-rarikena jo inono ae usira. Aindabeká mo: namonde evetu genemboda fisi jokáda, eveva ari da fakina enitefori. Nunda Agho Dari jo inonoae etiri gido, God tofo mandi emin-gusira. Ari Eko da fakina de bejaridae sedo, nu nunda Mandi beká avadirigetiri, nunda tamo fisi kau na-monde evetu genembo ekoko da fisia dubo joká avaga budo, genembobeká edo sirorusira. 4 God amin-gusira da beká mo: nu uju erira amo,namonde nunda Agho Dari rea aorodae resira ava, inononda use iraeteri.Na ‘namonde’ setena amo, namondemave fisi da uju buregedo, nundaAsisi Kakara da amboda amboda er-aera, aindae seteni. 5 Evetu gen-embo mave fisi da uju use irera amo,nenda uju a kotari isambu, nendafisi da uju aminda muturaera. O,evetu genembomave Asisi Kakara reaseraira, avanembo ningido aminger-aera amo, nenda uju a kotari isambu,Asisi Kakarakena futuse nunda ujuava eraera. 6Mave nunda uju a kotariava, fisi da uju aikena mutarira amo,nu fisi da uju ainda amboda ambodaudo ya ambarira. O, mave nunda ujua kotari Asisi Kakarakena mutariraamo, nu Asisi Kakara da amboda am-boda use, jebuga a dubo jama ava

Page 297: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 8:7 294 Rome Embokena 8:24tambarira. 7 Ai resira amo: evetugenembo mave nenda uju a kotari,sifo ghousa fisi da uju aikena fitiraeraamo, ne kau God da gitofu amingaedo irera. Evetu genembo amo, neGod da Agho Dari jo kaifa ae eraera.A geka beká mo eviri: ne Agho Darikaifa arikena jo inono iraeri. 8Ne fisida uju ava use, God nendae sedo ivugaare dae sarera amo, jo inono ae arira.

9 Avata kotugo, ne jo nenda fisida uju use irae eraeva. Ne AsisiKakara da uju ava ningido, amin-guse ireva. Amo, Asisi Kakara nendadubo jokáda irarira amo, ne aminguseirareva. O mave Keriso da Asisi jo baeirira amo, nu jo Keriso da tofo iraeri.10 Avori, Keriso nenda dubo jokádairari, God nendae ‘eveva’ sarira amo,nenda asisi jebuga irarira. Ari Ekoda fakinaimi, tamo ambarira. Avatanenda asisi jebuga irarira. 11 KotugoGod setiri Iesu ambarida ghe jebugeerorusira. God daba ainda Asisi nendadubo jokáda irarira amo, nune sarinenda tamo barago ambarida ghe je-buge erarira. Amo, nunda Asisi nendadubo jokáda irira, aimi sarira.

12 Avori, nanda nano namendi, Godda Asisiimi rea sirurari ningarera, na-monde ava arera. Avata namondedafisi rejo uju eraira ava, namonde joamingae arera. 13 Ainda beká mo: nefisi da uju ava use irareva amo, am-bareva. O, Asisi Kakara da fakinaiminenda fisi da uju ava daovo ambariraamo, ne jebugareva.

14 Evetu genembo mave God daAsisi da uju ava use irera amo, neGod da sasinguri. 15 Ainda bekámo: God nunda Asisi futusira amo,nu jo, namonde sabua+ da kotariava budo oju aoro dae sedo, mu-taeri. Tefo. Namonde nunda sasinguaoro dae sedo, nunda Asisi mutiribudo, namonde Asisi da fakinaimiGod Afakena eminge sise irera, “Eri,Afa, Afako!” sise irera. 16 God daAsisi, nu namonde sonembeari na-mondeda dubo jokáda kasama er-aera amo, namonde nunda sasinguri.17Avori, namonde nunda sasingu edo

irera aindae sedo, nunda esimbugarinunda natofokena mutari dae sisiraava, namonde barera. A kotugo,rea Keriso dae mutari sisira, ábaragoKeriso de dabade barera. Avata na-monde giti emingarera. Kau Kerisomema tafusira aminga ava, namondeKeriso de dabade tatedo mema tam-barera. Namonde Keriso de dabadenundausasa bari dae sedo,memaamoitatamarera.

8:18-30 God Da Sasingu Amboda Us-asa Jokáda Fefeturoro, Duro Arira.

18 Na erekotena: namonde endaeminda irise mema itatameraeraamo, kitako bekári. O, God sarinamonde amboda usasa jokádafefeturoro duro arira amo, teriabekári. Jomema endada itatameraeraainghae dabade, inono ari da kaugoiraeri. 19-22 Eregoseva: utu, enda,a roera isambu God etiri sirorusiraamo, mema tafuse aoro sise irira.Kau evetu mandi sasingu fumbaridae use mema tamburaira amingaava, mema tafuse aoro sise irira.Ainda beká mo: God setiri, utu,enda, a roera isambu eko use jaghudorefira. Jo roera setena aimi, ujuuse eko ae usira. God nune setiriamingusira. Avata roera setena aimi,God nunda sasingu ijugari isaghaarera ainda sifo, ava gigituse irira.God sari nunda sasingu ambarida ghejebugedo erarera da sifo ava gigituseirira. Gigituse irira ainda beká mo:kau God da sasingu nenda tamoenda eminda kae budo amburaeraava kosughe dodo, ambarida ghejebugedo tamo evovodae irari avabarera aminga ava, utu enda Godsetiri jaghudo refira evia, udo ya kaueni edo evovodae irarira. Avata orokomo, utu enda aoro sise irira. 23 Akotugo, jo utu a enda nusuka aoro siseiraeri. Namonde mave bebede God dasasingu da tano, nunda Asisi ruruseraaimi, namonde barago aoro sise irágheraera. God sari namonde nundasasingu beká edo, namondeda tamoseka barera, ainda sifo ava gigituseaoro sise irera. 24 Avori, ava gigitero,

Page 298: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 8:25 295 Rome Embokena 8:38God namonde sonembusira. Avatanamonde rea gigituse irera ava foabuvari garera amo, jo sekago gigitaearera. Ai resira amo, mave nundaujuá garira amo, nu redae gigituseirari? 25 Avata namonde rea gigituseirera ava, jo foa isagha ari gae areraamo, namonde durumugedo gigituseirarera.

26 Kau daba aminga ava, namondefakina iraede ava gido, Asisi Kakaraaimi namonde sonemberaira. Aindabeká mo: namonde rejodae benunusaetera ava, namonde bunariri. AvataAsisi Kakara tofo namondedae sedobanunguse, namondeda dubo jokádaaoro sise irá gheraira. Aoro sari amo,jo isagha siruroro ningari da kaugoiraeri. 27 Asisi Kakara ai aminguru-rari, God Afa evetu genembo da dubojoká giraira aimi, nune nunda Asisida kotari kasama eraira. Nunda Asisirejodae benunu seraira ava, nunekasama eraira. Ainda beká mo: AsisiKakara God da natofodae sedo ba-nungeraira amo, jo nunda kotariimibanungae eraira. Nu tofo God Afa daujuimi banungeraira.

28 Namonde kasama erera: evetugenembo mave God gatege aghi earinu dubo buraera, aikena isambueveva are dae sise, God seari roeraisasambu, eveva a eko rea sirorerairaava, eveva vanembo eraira. 29 Godevetu genembo gategusira setenaamo, ne jo sirorae irero, nu anakorane kasama use, nunda Mandi dakau aminga ava aoro dae sedo, negategusira. Ainda tuka mo: God daujuimi, nunda Mandi evetu genembodigari ainda koro ava nune aeti.30 Aindae sedo, evetu genembo nunegategusira, ava aghi usira. A evetugenembo aghi usira amo, nunebudo nendae ‘eveva’ sisira. Kotugoevetu genembo aikena, nunda usasafutusira.

8:31-39 Keriso Da Dubo Bari Namon-dekena Jo Dadabae Arira.

31 Ava sedo, namonde kasamaerera, God namonde sonembaridae sarira amo, mave jo buregae

arira. 32 Nu namonde sonembaridae sedo, tofo nunda Mandi ava,tefo namondedae sedo mutiri firaambududurusira. Avo gido, namondekasama erera: nu roera isambukau daba ava namondekena tefomutarira. 33 God nu tofo mandinamondedae ‘eveva’ sisira. Ava sedo,namonde kasama erera: mave eniimijo foa sekago namondedae ‘eko’sari da kaugo iraeri. 34 Iesu Kerisoambududurusira, o saone, ambaridaghe jebuge eredo, God da ungogimanduda anumbirira aimi, nunetofo mandi Afakena namondeda ariekoko kote doyare dae sedo, benunusise irá gheraira. Ava sedo, namondekasama erera: mave jo namondeda ariekoko da mino namondekena mutarida kaugo iraeri. 35Ava sedo, namondekasama erera: Keriso namonde duboruruse irarira. Nu jo doyae arira.Vevera a mema sirorari itatamarera,o evetu genembo God imboe usenamonde daoro mema tambarera,o baimara sirorarira, o namondemakasi arera, o eko jokáda fetarera,o namonde ambarera, avata Kerisonamonde dubo ruruse irarira. 36 Godda Geka aindae sise, eminge resira:“Namane ni tumonderaera aindae

sedo, ambariimi ojighira utuaerira. Ambariimi namondedabade evovodae deinghuseirira.

Kau evetu genembo sifi (sheep) daridae simbugeraera aminga ava,evetu genembo namane daridae kotise irá gheraera,”

God da Geka nunda natofodae amingeresira. 37Avata Keriso namonde duboruruse ambududurusira aimi sonem-beari, namonde fakina use, roerategetena ava isambu atai fati fetegogoghomberaera. 38Na kasama bekáava erena: Keriso namonde dubo ru-ruse irarira. Nu jo doyae arira. Nundadubo bari namondekena muturairaainda emboro ava, rejo eniimi jo ga-jae arira. Ambarera o jebuga irareraaimi, jo gajae arira. God da aneyaimio Satan da aneyaimi o sukaruimi jogajae arira. Rejo eni oroko refira o

Page 299: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 8:39 296 Rome Embokena 9:16amboda furarira aimi, jo gajae arira.39Utu enda God etiri sirorusira, aindajokáda roera eniimi jo gajae arira.Amo, rejo eni ikáda irira o endajokáda irira, ai barago emboro amojo gajae arira. God namonde duboruruse, namondeda Bajari Iesu Kerisofutusira, ainda dubo bari amo, na-mondekena evovodae irarira.

99:1-29 God Kau Nangedo, Evetu Gen-

embo Gategeraira Amo Eviri.1 Na Keriso da javoda geka beká

resena. Geka resena emo, jo gunguboiraeri. Asisi Kakara namokenairira aimi, sonembiri nanda dubojokáda itatamerena, emo geka bekári.2 Na, nanda natofo Israel embo,nanda ororo aindae, dubo memause nanda dubo jokáda, evovodaemema ambarako ava itatamuse irena.3 Ne Keriso ighagha usera aindae,God nunda janje eko nemokenamutarira. Na aindae sedo dubomema erena. Na Keriso da natofododo, nanda natofo Israel embo davasa budo, God ne mema itatamaorodae sedo simbora usira ava, naneambudo mema itatamaono nejebugaetera amo, na ivuga aeteni.4 Ne eregoseva: God Israel emboava anakora gategetiri, ne nundanatofo useri. Nune setiri ne nundasasingu etero, nunda usasa a duronemokena futusira. A kotugo, nundaAgho Dari nemokena futusira. Nubekáda bekáda tumonde baingharida emboro ava, nemokena ijugusira.Nunda beka gajari mendeni ava,nemokena futusira. 5 Nombuamanebinonde, Abraham, Isaac, a Jacobnunda sasingude, nemoá avavagori.A Keriso barago, genembo edo Israelembo ainda jokáda sirorusira. Godnune roera isasambu bu jighirisekaifa eraira, nundae evovodae sakaisise irore! Ai, bekári!+

6 Avori, Israel embo isambu, ne joGod da sasingu beká edo iraeri. Avata,God da beka gajari Abraham kena go-fusira, ava na jo sae arena. 7 Kau

daba aminga ava, God beka gagojuseAbraham kena rea mutari sisira ava,nunda sasingu jo isambuimi bae ar-era. God Abraham kena sisira, “Nindasasingu a imemesiri digari mutari daesisena amo, ninda mandi Isaac dasasingu aindae nembomutari siseni.”8 Aminge sisira da tuka mo: Abra-ham da imemesiri isambu, ne jo Godda natofo iraeri. Sasingu God bekagajedo mutari dae sisira, aimi nembonunda natofo edo irera. 9 Ainda bekámo: God beka gagojuse, eminge sisira,“Sifo foa buvari gido, na jovereghe foasonembururono, Sarah mandiá fum-barira.” Aminge sisira amo, nu Abra-ham da evevetu mendeni da sasingu-dae jo saeri. 10 Geka eni mo eviri.Genembo eni javo Isaac noaro Re-becca ava fitiri, nu vide jamena etotonaká takegha fufusira. 11-12 Sasinguetoto naká ava jo siroredo, eveva oeko eni jo ae irero ainda sifoda, Godnunda fakina a kasama kau nangegoa nunda gategari kau nangego avaijugari isagha are dae sedo, Rebeccakena eminge sisira, “Ninda mandiambo aimi vitido, bego da bajari avanune barira.” Aminge sise, nu iju-gusira: mandi ambo viti bajari barirada susumo, jo sasinguda irari o nendaari eni iraeri. God nunda uju avause, mandi amboá aghi usira; aindaesedo, bajari mutiri rurusira. 13God daGeka Rebecca da sasingu aindae sise,eminge resira:“Jacob na dubo rurusena avata, Esau

na imboe useni,”aminge resira.

14 Avori, geka amo ningi kotise, eráeminge seove! “God jo inononda aeeraira,” erá aminge seove! 15 Gekaainda beká ava, nu Moses kena ijuge-tiri kasama usira. Ijuguse, emingesisira, “Na genembo ningiá uju arenaaindae, na joka arena, a mavejo avauju arena aindae, dubo mema usesonembarena,” aminge sisira. 16 Godjo evetu genembo da uju o nendairari ava kotise ne aghi ae eraira; nununda uju ava use, joka edo ne aghi

Page 300: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 9:17 297 Rome Embokena 9:31eraira. 17 Ava ijuguse, God da GekaEgypt embo da kini (king), (o Ferosedo ghusera,) aindae resira. “Naneseteno ni kini (king) usesa da bekámoeviri: nanda fakina ijugaono kasamaaso dae sedo, a enda da natofo isambunanda bino ava kasama aoro dae sedo,seteno ni kini (king) usesi,” amingesisira. 18Ava sedo, God uju arira amo,genembo enidae joka arira. O ujuarira amo, Godnuneururari genemboeni gogore edo dubo jo jovereghaearira.

19-20O nenda eni eredo eminge sae-tira, “Paul, ni setesa aindae resena.God da uju amo, jo evetu genemboimiburegari da kaugo iraeri. Ava sedo,God redae namonde ijujari? Nundauju ava eraira ava sedo, jo namondeijujae aeti,” aminge saetira amo, joeveva iraeri. Nu taká genembori.Nu jo eredo, God kena mino eni josae aeti. Aminge saetira amo, nuinono: okia eniimi eredo, okia jigharikatokena ategi aetira, “Ni redae nakau emingeteso siroreteni?” Amingeategi aetira amo, jo inono iraeri.21Okia jighari kato amo, nu nunda ujuava arira. Sifo eninda, nu enda budoenda daba aimi, okia etoto naká avaarira. Eni mo, okia garigo koana dakaugo ava arira, a eni mo, taká bayauitari da okia ava arira. Amo avori. Nubajariri. 22 Kotugo, God nu kau dabaavori. Nu nunda fakina a janje ekoava ijugari dae sedo, nu durumuguse,evetu genembo, mavedae janje ekouse dari dae esimbugusira ava, jo totoidari ambaeri. 23 Kotugo kau dabaaminga ava, nu namonde mavedaejoka edo, nunda usasa garigo ava iju-gari baoro dae sedo uju usira amo,ne esimbugusira. Esimbugedo, nundausasa ava futusira. 24 Namonde nunegategusira. ‘Namonde’ resena emo,mave Jusi embo da jokáda a namaneJusi embo da gitofu ainda jokáda gate-gusira, aindae resena. 25God namaneJusi embo da gitofu gategedo, nundanatofo aovo dae sisira. Ava jo ae irise,nu setiri nunda feroveta javo Hosea,

nunda buku jokáda eminge gefusira:“Evetu genembo mendeni, ne giti

nanda natofo jo ae iriaraaindae, amboda ‘ne nandanatofo’ sarena.

A kotugo oro eni, giti na jo dubo baeusena ava, amboda nendae,‘ne nanda dubo bari natofo’sarena.

26 A reighi eni aminda siseni, ‘Ne jonanda natofo ae ireva,’ siseni.Reighi daba aminda,

na amboda sarena, ‘God jebuga irari,amo namori, Ne nanda sasin-guri,’ sarena.”

Hosea namanenda gitofudae gekaaminge sisira. 27 Kotugo God daferoveta eni javo Isaiah, namane Jusiembodae sise, eminge gefusira:“Israel embo da natofo, ne eva da

ghonesa avaga irarera tano,avata daba daba aimi jebugatambarera.

28 Ai resira amo: God evetu genemboisambu endada irera, nendairari da mino ava, totoi foamutari dadabarira.”

Isaiah aminge sisira. 29 Kotugo Isa-iah daba aimi, vasa eninda geka eviagefuse sisira:“God Fakina Kato Beká jo joka use,

namondekena imemesiri dabadaba doyari

jebuga irae aetera amo, namondedaoro anakora sirivo tefo aeteri.

Kau reighi Sodom embo a Gomoraembo sirivo e tefo usera,aminga ava aeteri.”

Isaiah aminge gefusira amo, namaneJusi embo oroko irera aikena, rea siro-rumutara ava kotise, aminge gefusira.

9:30–10:21 Israel Embo Daba Daba, NeIesu Da Bino Ava Ningi Tumonduseri.

30 Avori, geka setena ainda tukamo eviri. Namanenda gitofu giti Godda kotari eveva jo tavo e gogoghom-bae edo ghusera aimi, tumonderogido, God nendae ‘eveva’ sisira. 31 Onanda natofo Jusi embo God tofomandi gategusira aimi, God nendae‘eveva’ sare dae sedo, nunda Agho

Page 301: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 9:32 298 Rome Embokena 10:12Dari da amboda amboda use, je-buga kosasaghuseri. 32 Redae jebugakosasaghuseri? Ainda beká mo: netotofo nenda ariimi, jebuga tava edoghuseri. Avata jo nenda tumon-dariimi, tava ae edo ghuseri. Godnunda Geka jokáda, ‘ghamana em-boroda fitari atada dimbari durari’sisira aimi, atada dimbiri ne dudu-ruguseri. Ghamana fitari sisira amo,Iesu dae sisira. 33God da Geka setena,eminge resira:“Givu! Enda jiro fumbari Saion+

aminda, na ghamana eni em-boroda fitono,

evetu genembo ya foa ghuroro, atadadimbari durarera. A kotugo,evetu genembo aimi atadadari gofe ya du fasarera.

Avata mave ghamana resena ava tu-mondarira amo, nu jo aindaemeka gae arira,”

aminge sisira.

101 Nanda nano namendi, nanda

ghamo joká isambuimi na uju bekáava erena, nanda natofo, Israel emboisambu, jebuga tambaeteri. Na nen-dae sedo God kena banunguse irágheraena. 2 Na nendae geka bekáava osa sari dae erena: ne God daeuju beká ava eraera. Avata ne Godtumonde bainghari da emboro bekáava, jo kasama edo diti basaeri. 3-4Naaminge resena da beká mo: Kerisofira buviri gido, Agho Dari da em-boro+ God kena amo gagojusira. Avasedo, oroko mave Iesu tumondariraamo, God nundae ‘eveva’ sarira. Omave Iesu jo tumondae irise, AghoDari avanembo kaifa ari dae e gariraamo, nu God jo tambae arira. Avori,nanda natofo Jusi embo, ne tumon-dari da emboro+ amo jo kasama aeirise, totofo nenda emboro eni Godkena afigari dae siseri. Aminguse,ne God da emboro nune simbugusiraava, nene ighagha useri.

5Moses gefusira amo: God da AghoDari rea resira ava, mave amingarira

aimi, nu jebugarira. 6 Avata mave tu-mondari da emboroda+ ise God kenabuvari dae sarira aindae, God da Gekajokáda eminge resira:“Erá nenda dubo jokáda eminge ko-

teove, ‘Mave utuda viti yabari?’ aminge erá seove!”

(Geka aminge saetera amo, inono na-monde viti ya Keriso utuda tava ae-teri. Avata namonde jo viti ya, Kerisoutuda tava ae arera.) 7 A vasa enindaresira:“A kotugo, erá eminge seove, ‘Mave

enda jokáda vose ya bari?’aminge erá seove!”

(Geka aminge saetera amo, inono, na-monde Keriso ambari embo jokádatava edo budo furaeteri. Avata na-monde Keriso jo ambari embo dajokáda tava ae arera.) 8 Namondenange God kena ya buvaetera, aindaemboro ava ijuguse, God da Gekaeminge resira:“God da Geka nemokena utua bekári,

nenda békada a nenda dubojokáda irira.”

God da Geka aminge sise, ‘geka’ re-sira emo, a kotugo namane nene tu-mondaovo dae sedo, geka vironu siseirá gheraera amo, geka daba avori.9 Ainda beká mo: ne nenda bekaimi,“Iesu mo, nu nanda Bajariri,” sise,nenda dubo jokáda eminge kotiseirareva, “God setiri Iesu ambarida ghejebuge erorusira amo, geka bekári,”aminge sise a kotise irareva amo, je-buga evovodae irari ava tuve bareva.10 Ai resira amo: namondeda dubojokáimi tumondarera amo, God avagido namondedae ‘eveva’ sarira. Abeka afige, namonde tumonderaeraava osa siruroro ningarira amo, Godjebuga evovodae irari ava mutari na-monde barera. 11 Mave Iesu tumon-duse irá gheraera aindae, God da Gekaeminge resira:“Mave nu tumonduse irira amo, nu

meka jo gae arira,”aminge resira. 12 Geka aminge re-sira amo, nu evetu genembo isam-budae resira. Ainda beká mo: na-mane Jusi embo a namanenda gitofu

Page 302: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 10:13 299 Rome Embokena 11:2kau daba avori. Jo dombu eni iraeri.Namonde isambu, namondeda Bajaridabako aimi kaifa eraira. Evetu gen-embo mave numokena kori sareraamo, Bajari nune ne isambu esimbugegogoghombarira. 13A kotugo, God daGeka aindae eminge resira:“Evetu genembomave nundae javono

gatise, ‘Arie, nanda Bajari!’sarera amo, ne jebuga evovo-dae irari ava tuve barera,”

God da Geka aminge resira.14 Avata evetu genembo mave nu

jo tumondae irera amo, ne numokenakori jo sae arera. A kotugo, mavenunda Bino jo ningae irera amo, nenange nu tumondareri? Kotugo aghikakato jo ya ainda Bino ava, vironusae arera amo, ne nange ningareri?15A kau daba aminga ava, aghi kakatojo dirigaoro yae arera amo, ne jo yavironu sae arera. God da Geka aindaeeminge resira:“Aghi kakato bino eveva bu foa gher-

aera amo, natofo ivuga usenati joká deraera,”

aminge resira. 16 Avata kotugo Godda Bino Eveva ava, jo isambui ningitumondae useri. Ava kotise, ferovetaIsaiah, nu God da Geka ainda jokádaeminge gefusira:“Bajari, namondeda geka ava,

mave eniimi jo ningidotumondaeri,”

aminge sisira. 17 Ava sedo, na-monde eregosera: tumondari mo,bino ningarikena sirorarira. KotugoKeriso da Bino ava, vironu sareraamo, mendeni ainda bino ava ningar-era.

18 Avata na ategi erena. Evetugenembo mendeni seraera, “NamaneKeriso da Bino jo ningae irera.” Amo,ne geka beká seraera, ai? Kote givu!Amo jo geka beká iraeri. Ne anakoranininguseri. God da Geka aindaeeminge resira:“Nebeka sero, evetu genemboendada

irera, isambu nininguseri.Nenda geka ava setero, ivegedo iri

reighi isambu nininguseri,”

aminge resira. 19 Avori, na sekagoategi erena. Amo, namanenda natofoIsrael embo aindae sise, ategi erena.Israel embo, nene eminge saeteri,“God da Bino, namanenda gitofuiminingi kasama use tumonderaera ava,namane jo ningi kasama ae irera.”Aminge saetera amo, geka beká irae-tira, ai? Kote givu! Amo jo geka bekáiraeri. Moses nu tofo mandi giti beká,nenda ategi aindamino eminge sisira,“Na nenda gitofu mendeni, makasi

da kaugo eraera ava, joka edosonembarena. Ne sonembu-rurono gosuse, ne bengosoareva.

Kau daba aminga ava, na nenda gitofumendeni, ari kotae kotae er-aera ava,

joka edo sonembarena. Ne sonem-bururono gido, ne janje ekoareva,”

Moses aminge gefusira. 20 KotugoIsaiah geka isagha beká eminge sisira:“Evetu genembo na jo tava ae edo

ghusera aimi, na tafuseri.Natofo nandae sedo jo ategi ae edo

ghusera, aikena isagha etenogosuseri.”

Nu nanda natofo Israel embo da gito-fudae, aminge gefusira. 21 O, Isa-iah nanda natofo Israel embo kotise,eminge sisira:“Na nemo sonembari dae sedo, kori

sise iriani.Avata ne nanda geka jo ningae edo,

beisiga use na ighagha useri,”Isaiah Israel embodae aminge ge-fusira.

1111:1-12 God Israel Embo Daba Daba

Sonembetiri, Jebuga Tafuseri.1 Avori, na geka fakarago seteni.

Avata na jo eminge sae arena, ‘Godnunda natofo ighagha usira,’ ava najo sae arena. Na tofo mandi Abrahamda imendi, Israel embo da genemboeniri. Na Israel embo da oro Ben-jamin ondi da eniri. 2 God nundanatofo anakora gategusira ava, nu joighagha aeri. God daGeka jokáda vasa

Page 303: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 11:3 300 Rome Embokena 11:15eninda, Elijah anakora Israel embo-dae Bajarikena indiga use sisira, avane kasama ereva. Elijah eminge sisira:3 “Bajari, Israel embo mo, ne ninda

olta (altar) de bejedo, nindaferoveta detero sirivo useri.

Amingetero, na nasuka irena. Avatakotugo, nambarago dari daeerekotera,”

nu aminge sisira. 4 Avata Bajarinumokena mino eminge sisira:“Nanda totofo irore dae sedo, na

gegenembo 7,000 ava kaifaeno, gode eni javo Baal

ainda dombuda, jo ya kauboidadarigedo tumonde baing-hae irera,”

aminge sisira. 5 Oroko emo, kaudaba aminga ava eresufira. God nujoka use, evetu genembo daba dabagategedo, kaifa iri ne jebuga tafuseirera. 6Kotugo God da joka ari resenaemo, kote givu! God joka usira amo,jo nenda ari eveva eni edo ghuseraaindae, nu jo joka aeri. Nu nendaesedo tefo joka usira. Ainda beká mo:namonde ari eveva ururoro gido, Godkavevera aetira aindae mo, jo kavev-era ari sae aeteri.

7 Avori, Israel embo ne isambu,God a nunda jebuga tava edo ghuseraavata, jo ne isambu tambaeri. Amo,God nenda jokáda evetu genembodaba daba gategusira aimi, jebugatafuseri. O Israel embo mendeni mo,nenda munju fakara etiri, ne God dakori jo ningae useri. 8 God da Gekaaindae eminge resira:“Sifo ai tano ghedo refira eminda,

God setiri nenda kotari furegajedo, diti digoi edo, dengorogajedo ghetiri irero refira,”

aminge resira. 9 Kotugo David kaudaba aminga ava sisira:“Na uju erena amo, ne God kotae

irise, nenda kirumo rise Godda vagho jokáda teraeteri,

a kotugo ne gofedo, nenda ariekoko da mino itatamusefumbaetera ava na uju erena.

10 A kotugo na uju erena amo, nediti digoi ari irise, gofe dudoghuse, evovodae nenda bouvufufudo yaeteri,”

David aminge gefusira. 11 Orokonembo setena ava kotovo dae siseategi erena. Jusi embo ne atada dim-biri dudurusera amo, ne amboro dad-abare dae sedo aminguseri, ai? Kotegivu! Tefori. Amo nu, nanda natofoJusi embo ari ekoko use gofetero aimi,namanenda gitofu jebuga tafuseri.Jusi embo da gitofu jebuga tafuserada susu mo: Jusi embo dubo memause janje ekoko aoro dae sedo, Godsetiri aminguseri. 12 Avori, Jusi embone dara usera ainda jokáda, enda danatofo jebuga ruruseri. A ne gofuseraaindae, nenda gitofu God da esim-bugari ruruseri. Avata esimbugarigitofui rurusera amo, kitakori. O Jusiembo dubo jovereghari, nenda gito-fude dabade tatedo foa God da natofoedo irarera amo, esimbugari mindafubeká ava sirorarira.

11:13-24 Namonde Erá Gogore EoreDae Sise, Paul Geka Evia Sisira.

13 Jusi embo da geka setenodadabetira. Avori, na oroko jovereghenamanenda gitofukena geka sari daeerena, ningivu! Na ya nemokenavironu saono dae sedo, God nagategusira. Afa nandae saramanateria futusira aindae, na aiyakoebeká resena. 14 Nanda uju mo, Jusiembo da gitofukena Bino Eveva eviaijugururono gido, nanda natofo Jusiembo mendeni, nange nenda ghamoderono erari bengoso edo, kotegogoghombuse, jebuga tambaeteritano. 15 Eregoseva: God nandanatofo Jusi embo avóda doriri, endada natofo mendeni God de dabademainungosuseri. Kotugo nundanatofo ighagha usira ainda sifoda,esimbugari itako sirorusira. O Godsekago nanda natofo Jusi embobudo, jebuga mutari sarira amo,kau evetu genembo ambarida gheere jebugaetera, ainda kaugo ava

Page 304: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 11:16 301 Rome Embokena 11:27arira. Sifo aminda ivuga a esimbugariteriago sirorarira.

16 Avori, namonde farava esim-bugedo, mendeni bu God kena mu-toro nunda tofo arira amo, inono mo,namondeda farava ava isambu, mu-toro God da tofo arira. Kau dabaaminga ava, namonde ika eni aindabesisi a susu God kena mutarera amo,ifu a fafatu barago, God da tofo arira.17Emo, na ika orivi (olive) da kasia avasari dae erena. Jusi embo mo, ne kauika orivi eveva evetu genembo aimikaifa eraera, ainda kaugori. O gitofumo, ne kau ika orivi eko, taimadavitiraira, ainda kaugori. Avori, orokomo, God ika orivi eveva ainda fafatumendeni jighi jore fugedo, taimada orivi ainda fafatu mendeni budo,orivi eveva ainda susuda faka fitido,aminda dighiri takegha e fetetira.Avori, orivi eko setena amo, na na-mane Jusi embo da gitofudae seteni.Gitofu resena emo, nendae resena. Neoroko orivi (olive) eveva, ainda fakinaa eveva ava buraeva. 18 Avata eramatotofo sakai sise, ika eveva da fafatuava de jorisira aindae, dere jireove!Ne taká fafaturi. Ne jo susu iraeri.Nenda fakina mo, ne susukena bu-raeva.

19 A erá eminge seove, “Na nendavasa baono dae sedo, God fafatumendeni* ava jighi jore fugedo, nafitiri takegha useni. Ava sedo, neveveyakori. Na mindafuri,” amingeerá seove! 20 Geka emo geka bekári.Jusi embo ne jo tumondae usera ain-dae sedo, God ne jighi jore fugutusira.Avata ne fitiri ireva ainda beká mo:ne tumonduse ireva. Susu eni tefori.Ava sedo, erama gogore use totofosakai seove! Ne igheghi use, tu-monduse irareva. 21 Ainda beká mo:Godnundanatofo beká giti gategusiraamo, kau fafatu aminga ava jighi jorefugutusira. Ava sedo, ne nenda tu-mondari doyareva amo, nembaragojighi jore fugarira. 22 God amin-gusira ainda jokáda, nunda kaveveraeari giraeva, kotugo nu nange ari

ekoko ijujedo mino muturaira, aindaaito barago giraeva. Evetu genembogofusera, aikena fakarago usira. Onemokena kavevera etiri ava gosuseireva. Ne tumonduse irareva amo,nunda kavevera ainda jokáda irareva.O jo amingae areva amo, nembaragojighi jore fugarira. 23 Avata nandanatofo Jusi embo mo, sekago tuturoedo tumondarera amo, God ne sekagototofo nenda vasada fitari fetarera.God amingarikena, nu inono bekári.24 Erá aindae sedo dudukugheove!Ainda beká mo: ne kau taima da orivi(olive), ava seteni. God ne gafugebudo, nenda irari manai a nenda kaumanai buregedo, ne fitiri nunda susueveva aminda takegha usevu. AvataGod amingusira amo, fakarago avausira. O, nu sekago Jusi embo budo,totofo nenda vasa a susu amindafitarifetarikena mo inonori. Amingari mo,raugakori.

11:25-32 God Nu Evetu GenemboIsambukena Joka Eraira.

25Geka setena avata, kotugo sekagosari dae erena. Geka emo itako jun-gariri. Avata erá gogore use, ‘Namaneevevari,” seove! Aminge setena aindabeká, oroko ijugari dae erena. Amoeviri: Israel embo mendeni gogoreuse, munju fakara etiri irera amo,ne jo evovodae aminguse irae arera.God nanda natofo Jusi embo da gitofumave tumondarira, ava gosurari neya inono arera amo, God da sonembananda natofokena sekago mutari fu-rarira. 26Ainda sonemba nange Israelembokena furari barera aindae, Godda Geka jokáda eminge resira:“Doriri Saion+ ghedo, Sonemba kato

foa, Jacob da imemesiri da ariekoko isambu ava bu fugarera.

27 Na nenda ari ekoko bu fugutusebeka gajari evia arena,

sifo aminda nenda ari ekoko bu fu-garena,”

* 11:19: Paul ‘fafatu mendeni’ resira emo, nu Jusi embo mendenidae sise resira.

Page 305: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 11:28 302 Rome Embokena 12:5aminge resira. 28Orokomo, Jusi embodigari, ne God da Bino Eveva ava im-boe eraera. Aminguse, ne God kenagitofu arigeraera. Kotugo God nuaindae sedo, Jusi embo do darigedo,nunda sonemba nemokenamutiri ru-rusevu. Avata God nanda natofoJusi embo da abuamane dubo ruruse,nunda natofo aore dae sedo gate-gusira. Ava sedo, nu nendae jo gitofusae arira. 29 Ainda beká mo: God numavejoá aghi ari dae sarira amo, nuneaghi arira. A nu mavejoá esimbugaridae sarira amo, nune esimbugarira.30 Ne giti God da Geka jo ningae edoghusevu. Avata Jusi embo, God daGeka ighagha edo jo ningae usera ain-dae sedo, God oroko, ne Jusi emboda gitofudae sedo joka eari itatam-eraeva. 31 Avori, kau ne giti God daGeka jo ningae edo ghuseva amingaava, Jusi embo oroko God da Gekajo ningae eraera. Kotugo Jusi emboGod da Geka jo ningae edo ghuseraaindae sedo, God nendae joka use,sonemba muteari buraeva. Ágido,Jusi embo barago dubo jovereghareraamo, God nendae joka arira. 32 Airesira amo: God namonde evetu gen-embo isambu inononda joka ari daesise, ungo sokimbetiri, namonde ariekokoimi bundetiri irera.

11:33-36 God Teria Beká Ava Kotise,Sakai Saore!

33 God da esimbugari a kaveveraari, teria bekári! Nunda dubo ko-tari a kasama barago, jo mave eniimikasama ari da kaugo iraeri! Nundaijujari a nunda aito fugari barago,jo mave eniimi kasama ari da kaugoiraeri! 34 Nunda Geka aindae emingeresira:“Mave jo Bajari da kotari kasama aeri.

Numokena mave jo dengoroindae arira.

35 Jo genembo enii, mino God kenabari dae sise, numokena jobamutari da kaugo iraeri,”

aminge resira. 36 Ainda beká mo:roera isasambu nune etiri sirorusira,a nunda fakinaimi irira. A kotugo,

nunda duro a binodae sedo irira.Numokena duro a usasa evovodaeirare! Ai, bekári!+

1212:1-21 Namonde Dubo God Kena Fu-

tuse Irarera.1 Avori, nanda nano namendi,

God namondekena joka mindafuusira aindae eminge resena. Totofonemoá God kena mutuvu! Kauevetu genembo giti sino fuka deojedo, joba God kena dungeoroavi dadabe gogoghombedo ghusiraaminga ava, totofo nemoá God kenamutuvu! Nu nenda irari a saramanagido, ivuga are dae sedo, duboisambu numokena futuse, nunda ujuavanembo e gogoghombuse irareva.Amo asisi tumonde bainghari daemboro bekári. 2 Erá evetu genembomave fisi da uju use irera, aindaamboda amboda eove! Ari amo dodo,nenda kotari God da ungoda fitovo,nune ari nenda dubo joká jovereghekau eni beká ava arira. Amingari, neGod da uju ava kasama areva. Amo,nu rea uju eraira, a rejo ava aovo daeseraira, ava kasama areva. A kotugo,eveva mo rejori, rea aoro nu riria ari,a ari inono a dambu beká mo rejori,ava ne kasama areva.

3 Dengoro indono ningovo daesedo, God nunda sonemba namokenafutusira. Ava sedo, na nemokenaresena: ne totofo kau mavega avakotise, erá totofo nemoá jigheóvoereure! Totofo nenda kau mavegaava, nenda eveva a nenda eko ava,durumuge kotise, God nemokena tu-mondari da fakina rejo futusira, avakasama areva. 4 Namonde totofo na-mondeda tamo kotore! Namondedatamo da roera nunda nundari, avatatamo nu teria dabakori. A kotugo,tamo da roera ainda saramana baragonunda nundari. 5 Kau daba amingaava, namonde evetu genembo di-gari avata, namonde dabade tatedo,Keriso de tamo dabako edo irera.Amingedo, namonde nunda tamo da

Page 306: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 12:6 303 Rome Embokena 13:1fafatu mendeni edo irera. 6 A ko-tugo God namondekena joba a fakinanunda nunda futusira aimi, namondesaramana use iraeteri. Ava sedo,nimokena feroveta da saramana fu-tusira amo, nu geka sirurari ningido,ninda tumondari kau mavega ere-sufira ava gido, osa saresa. 7 Onimokena, evetu genembo tavo use,sonembari da fakina ava futusira amo,ni amingaresa. O nimokena den-goro indaso dae sedo, fakina futusiraamo, ni ava aresa. 8 Nimokena evetugenembo da ghamo deraso fakinabaoro dae sedo, fakina ava futusiraamo, ni amingaresa. O ninda moni-imi evetu genembo sonembaso daesedo, fakina futusira amo, ni mutugogoghombaso, inononda barera. Osaramana da giti jighari aso dae sedo,munju eveva futusira amo, ni dubokotise, saramana e gogoghombaresa.O makasi embokena joka edo sonem-baso dae sedo, fakina futusira amo,ghamo ivugaghae amingaresa.

9 Erá tefo dubo barigo eove! Dubobu gogoghombevu! Ari a geka ekokoimboe evu! Ari a geka eveva bu jighigogoghombuse irivu. 10 Ne Keriso danatofo edo, kau nano namendi tinidabako da kaugo usevu. Ava sedo, kaunano namendi eveva tofo tofo duboburaera aminga ava, tofo tofo duboruruse irareva. A nano namendi mi-nonde minonde kakara e gogoghom-buse, durumugedo irivu! 11Saramanae gogoghombevu! Erama imboeghaeeove! Asisi Kakara nenda dubo jokádasaramana ururari, ne God dubo ru-ruse, numokena dubo isambu futuseirivu! Bajari da uju ava use irivu! 12Neamboda God da usasa bareva ain-dae, gigituse ivugaghae irivu! Mematafuse, durumuguse evovodae banun-guse irivu. 13 Nenda roera nano na-mendi makasi embo ainde soro useirareva. Esa embo furarera amo, natijoká dedo, sevu, nenda kamboda foaaviroro tavo aove!

14Evetu genembomendeni God im-boe eraera aimi, nemokena fakaragoeoro itatameraeva. Avata ne jo, God

ne dari ghamo baoro dae sedo, be-nunu sae areva. God ne nange nangeesimbugaetira aindae benunu sareva.15 Evetu genembo mave ivuga use ir-era ainde dabade, ivuga use irivu! Oevetu genembo mave mema tafuseirera ainde dabade, nenda bouvu avafumbareva. 16 Dubo dabako edoirareva! Erama gogore use, totofosakai seove! Sabua edo aghi use irivu!Erama, “Namane dubo kotari kaka-tori,” sise gogore eove! 17 Evetu gen-embo mendeni nemokena dara areraamo, erama mino ari dae use, ari ekoeove! Edo gido, kotofu da irari avanatofo da dombuda ururovo garera.18 Ne evetu genembo isambude dubojamaghae irari dae sedo, nenda fakinaava edo gaetevu! 19 Erá, dara evetugenembo mendeniimi nemokena ar-era, ainda mino eove! Amo dovu, Godnu tofo mandi ainda mino nune arira.Nunda Geka aindae eminge resira:“Bajari resira, ‘Dara daminomo, nane

arena. Saramana amo, nandatofori,”

aminge resira. 20Kotugo vasa eninda,God da Geka emingaoro dae resira:“Ninda gitofu ighoi itatamarira amo,

bayau mutaso mindarira.Dubo sagharira amo, uvumutaso mindarira.

Amingururaso, nunda dubo jokádamema mindafugo ava itata-marira.

Ainda beká mo: nu dara nimokenaarira avata ainda mino mo, niveka eveva use, esimbuguseiraresa,”

God da Geka aminge resira. 21 Avasedo erá, evetu genembo mendeniari ekoko eraera aindae gofeóvo, AriEko imi nenda bajari eure! Ari evevaavanembo ururuvu, ari ekoko ya dad-abare!

1313:1-7 Namonde Gavana Da Geka

Ningarera, Ainda Tuka Mo Eviri.1 Ne isasambu, gavana da geka

ningareva. Ainda beká mo: gavanaisasambu irera ainda susu mo, God

Page 307: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 13:2 304 Rome Embokena 14:1numori. Nu jo ‘avori’ sae arira amo,gavana jo fetae arira. 2 Ava sedo,gavana oroko nemokena irira aindageka ava, mave buregarira amo, in-ono, nu God ava buregarira. Aindatukamo: God setiri gavana sirorusira.Ava sedo, mave eniimi gavana bure-garira amo, God amboda aindae, nuijujarira. 3Ainda beká mo: evetu gen-embo mave ari eveva use irera amo,ne gavana aindae jo oju ae eraera. Oevetu genembo mave ari ekoko er-aera, ne gavana da fakina aindae ojuuse irera. Ava sedo, ne gavanadaejo oju ae areva amo, veka eveva useirovo, gavanaimi nendae sakai sarira.4 Ne eregoseva: nenda evevadae, anemo sonembaoro dae sedo, God se-tiri gavana fefetusira. Avata ne daraareva amo, ne gavanadae oju areva.Ainda beká mo: gavana da fakinairira. Nu God da saramana katori.Ava sedo, mave dara eraera amo, Godda janje eko nemokena ijugeari gi-raera. 5 Ava sedo, namonde gavanada geka ningarera. Avata namondegavana da geka ningarera amo, jo tefoGod da janje eko darigari dae sedo aearera. Namonde dubo jokáda totofoitatameraera, ari eveva rejo a ari ekorejo, ava itatamuse gavana da gekaningarera.

6 Ne susu daba aindae sedo takesiomburaeva. Gavana saramana use,God da saramana barago eraira. 7Avasedo, gavana rea aovo dae sarira amo,amingareva. Takesi ningiava mutovodae sarira amo, mutareva. Monia roera mendeni mutovo dae sariraábarago, mutareva. Gavana kakarause, nunda geka ningareva, a kaka useigheghi areva.

13:8-14NamondeTofo TofoDuboBar-era.

8 Erá nenda komanakena roera sebudo, mino mutae, ghousa futo iri-ove! Totoimutuvu, nenda bouvu dad-abare! Bouvu dabako fufudo yarevaamo, dubo bariri. Sifo ghousa tofotofo dubo ruruse irivu! Mave nundakomana dubo ruruse irarira amo, nu

Agho Dari da geka inononda useirarira. 9 Ne eregoseva: Agho Darieminge resira:“Erá yagera eove! Erá komana deóvo

ambeure! Erá bagia eove! Erádighighi eove!”

aminge resira. Kotugo geka setenaava, a geka mendeni ainda susu modabakori. Amo dubo bariri. AindaeAgho Dariimi eminge resira:“Ni tofo dubo buraesa, kau daba ava,

ninda komana dubo baresa!”Amingareva amo, Agho Dari da gekamendeni oroko setena ava, isambuinononda use irareva. 10Mave nundakomana dubo ruruse irarira amo,nunda komanakena dara eni jo aearira. Na aindae seteni: Agho Darida geka inononda ari da emboro amo,dubo bariri.

11 Nane setena ava areva. Aindabeká mo: namonde jebuga evovodaeirari ava bari da sifo ojighira utuaerira. Ava sedo, diti fangovo dae siseresena. Namonde giti tumonduseraamo, jebuga bari da sifo jo foa utuaae iriri tumonduseri. Oroko ojira utuaerira. 12 Tumba ojira dadabiri, orokosifo seka ojira atari dae utua erira.Ava sedo, tumba da irari amo, imboee doyore! Dodo, usasa da ambí gorobaava bu jighirise, ari eveva avanembouse irore! 13 Avori, evetu genemboiji usasada deingheraera amo, ne jokirumo jokáda uvu fakara rise, kotaekotae ae eraera, jo kombo yagera aeeraera, a jo komana da roera aindaedighighi use tataya ae eraera. Avasedo, namonde usasada deinghuse joamingae arera. 14 Nenda tamo fisi dauju ainda emboro jo rerebae areva.Amo dotutuse, Bajari Iesu Keriso avanenda beredae sedo bu jighi fetareva.Amo kau nenda ambí gorobari.

1414:1-12 Komanada Irari Erá Ijujeose!

1 Nenda nano namendi mave,nunda tumondari jo inono ae ariraamo, jo ighagha ae areva. Nunati joká dedo, unumbaovo foa

Page 308: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 14:2 305 Rome Embokena 14:15ekaresia+ jokáda terarira. Avatanunda tumondari ningiamindaeredifira aindae, erá beisiga eove!2 Ainda geka eni mo eviri: evetugenembo mendeni, God nu roeraisambu da Bajari ava kotise, roeraisambumindiraera. O evetu genembomendeni nenda tumondari jo inonoiraeri. Ava sedo, ne oka a fuka avavagareeta eraera. 3 Evetu genembo maveroera isambu mindiraera aimi joeredo, nenda nano namendi oka reetaeraera aindae, imboe ae arera. Kaudaba aminga ava, evetu genembomave oka reeta eraera aimi, jo eredo,nenda nano namendi reeta jo aeeraera ava ijujae arera. Ainda bekámo: God ne isasambu setiri, nundanatofo edo irera. 4Ne eregoseva: ne jogenembo eninda saramana kato ijujaeareva. Nunda bajari nune tofo mandiijujuse sari vitarira, o sari vosarira.Amo jo nenda saramana iraeri. Kerisonu nenda komana da bajariri. Nendakomana oka mindarira, o jo mindaearira amo, Keriso jo kotae arira.Nune sonembururari nenda komanaamo fete gogoghombarira. Iesu nusonembarikena inono bekári.

5 Kau daba aminga ava, evetugenembomendeni sifo eni ava kakarae gogoghomberaera. O nenda nanonamendi mendeni sifo isambu avainononda kakara eraera. Ainda susumo: God sifo isambu setiri sirorusira.Avori, ne rea koteraeva ava areva.6 Ne eregoseva amo inonori. Mavesifo dabako kakara eraira amo, nuBajari kakara use amingeraira. Maveroera isambu kotae kotae mindiraira,nu God tumonduse amingeraira.Ainda susu mo: nu God da fakinatumonduse, nunda bayau aindaeGod kena ‘aiyakoe’ seraira. Kaudaba aminga ava, mave God dajavoda bayau dombu eni dombueni reeta eraira amo nu aminguse,God kakara use, nundae ‘aiyakoe’sise irá gheraira. 7 Ainda susu mo:ni jo ninda tofo iraeri. Ni jebugairaresa amo, jo ninda fakina aimiirae aresa. O ni ambaresa, ábarago

jo ninda sari iraeri. 8Ava sedo, jebugairarera o ambarera amo, namondesifo ghousa Keriso da natofo edoirarera. 9 Ainda beká mo: Keriso nu,jebuga embo a ambari embo aindaBajari ari dae sedo, ambududurusiraa kotugo, sekago ambarida ghe jebugeerorusira. 10 Nu namonde isambu daBajariri. Ava sedo, erá nenda nanonamendi da irari ijujuse, imboe eove!Ainda susu mo: amboda namondeisambu God da dombuda fetiroro,nu namonde isambu da irari avaijujarira. 11 God da Geka aindae sise,eminge resira:“Geka bekári, na Bajariri. Na jebuga

irena. Ava sedo, geka resenaevia, beká edo sirorarira.

Amboda evetu genembo isasambukauboi dadarigedo, namokenatotofo osa sarera, ‘Geka beká:ni God ri,’ sarera,”

God da Geka aminge resira. 12 Avasedo, namonde isasambu ambodaGod da dombuda fetiroro ategi uru-rari, namonde eveva rejoá usera, aeko rejoá usera, ainda beká ava sarera.

14:13-23 Namonde Nano Namendi DaEveva Aindae Kotise, Saramana Arera.

13 Bajari nune namonde ijujariraava sedo, namonde jo tofo tofo ijujaearera. Avata ne emingareva. Ne arieni ururovo gido, nenda namendi tu-turo edo avaga use, aimi ari eko ariraamo, ari avavaga doyareva. 14 BajariIesu namokena geka evia ijugetirikasama edo irena: roera eniimi jo tofomandi bebeta ae eraira. Avata nindadubo jokáda, eminge kotaresa, “Naroeraé barena aimi, na bebeta arena,”aminge kotaresa amo, erá beose! Amonisuka ninda ari ekori. Roera amo, ninisuka darigaresa, o reeta aresa. 15O,ninda namendi roera eni reeta erairaava budo, nunda dombuda mindasogido, dubo mema edo numbaragomindarira amo, ni aminguse, numo-kena ari eko aresa. Amo jo dubo bariiraeri. Keriso ambududurusira amo,nindae, a kotugo, ninda namendi-dae sedo ambududurusira. Ava sedo,erama bayau mindiraesa aimi, ninda

Page 309: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 14:16 306 Rome Embokena 15:9namendi da dubo joká bebeta eósoambeure! 16 Avori, ni kasama eresa,nimokena roera amo evevari. Avataerá aimi, ninda namendi dereóso arieko euri, natofo tomanakoimi gido ajiseore! 17-18 Mave Keriso da javoda,nunda nano namendi da tumondari akotari evia kakara arira amo, nundaebarago God sakai sise ivuga arira anatofo barago nundae ‘eveva’ sarera.Ainda beká mo: uvu bayau mindarimo, jo God da natofokena+ roera teriairaeri. O irari eveva, dubo jama aivuga Asisi Kakara aimi muturaira,ava kotise irarera.

19 Ava sedo, tofo tofo dubo jama afakina futuse irareva. A ainda em-boro ava sifo ghousa evia tava useirivu! 20 Ava sedo, erama nendaujuda, mindari dae sedo eóvo Godda saramana gofeure! Bayau dombueni dombu eni isambu namonde numindarera. Aminda fakara eni tefori.Avata namondeda namendi eni ko-tae edo, roera eni nunda dombudariruroro gido, dubo mema edo num-barago rise, nunda dubo joká be-beta arira amo, ekori. Ágido na-monde jo amingae arera. 21 Avasedo, namondeda nano namendi eniuvu fakara o oka o roera eni aindae,mema use doyarira amo, eveva mo,namonde barago numo sonembuse,roera amo reeta arera. 22Avori, evevamo: ni roera aindae sedo rea koter-aesa ava, kivo aresa. Amo, ni God ghaenenda gekari. Ni rejo eraesa aindae,God da dombuda meka jo gae aresaamo, ni ivuga use iraresa. 23 Avata niroera eni rise, manamana edo minosembae itatamaresa amo, erá roeraamomindeose! Ainda bekámo: nindatumondari roera aikena tufakori. Avagido, God ari amo nimokena, kau arieko da kaugo ava tegarira. Ainda tukamo: ni roera eni rise, God da fakina jotumondae iraresa amo, inono, ni arieko aresa.

1515:1-6 Genembo Mave Fakina Edo,

Tumonde Gogoghomberaira Amo, Nu

Sabua+ Da Irari Ava Use, Evetu GenemboMendeni Da Bouvu Fumbarira.

1 Namonde mave tumondegogoghombuse, fakina eraera amo,nano namendi mendeni mave jofakina edo, tumonde gogoghombaeeraera, ainda bouvu fumbarera.Namonde jo namondeda uju avause irae arera. 2 Namondedakomana nange fakina edo, tumondegogoghombaetira, a nunda evevadaesedo, namonde nunda uju avause irarera. 3 Keriso numbaragoamingusira. Nu jo nunda uju avaaeri. Keriso nange God Afa da bouvufufusira aindae, God da Geka emingeresira:“Arie, Afa, evetu genembo ni imboe

edo dere jisera ainda bouvuava, na nindae sedo fufuseni,”

aminge resira. 4 Ne eregoseva: Godrea seari nunda Geka jokáda gembudoghusera amo, namonde ijugari daesedo, gembudo ghuseri. Amo, na-monde tege gido durumuguse, fak-ina aoro tamo feghari, nu rea mu-tari dae sisira ava gigitaoro dae sedo,gembudo ghuseri. 5-6 Avori, duru-muguse fakina aoro tamo feghari dasusu mo: God Afa numori. Ava sedo,God nune ne sonembururari, dubodabako areva. Amo, ne Iesu Keriso daamboda amboda use, dabade tatedodubodabakouse, beka dabakoimi IesuKeriso da Numamo, God Afadae sakaisareva.

15:7-13 Keriso Jusi Embo A NendaGitofude Ava Sonembari Dae Sedo Fusira.

7 God da duro isagha ari gaovo daesedo, Keriso ne nati joká doruse ru-rusira. Ava sedo, kau daba amingaava, tofo tofo nati joká doruse tavouse irivu! 8 Ne amingareva da susuava, saono ningareva. God namaneJusi embo da abuamanekena bekagagojuse geka beká sisira, ava kasamaaoro dae sedo Keriso fira, namaneJusi embo da jokáda sabua etiri Godda Geka beká usira. 9 A namanendagitofu, God da joka ari ava gido, nangesakai saetera aindae barago, nune fira

Page 310: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 15:10 307 Rome Embokena 15:22sabua usira. God da Geka aindaeeminge resira:“Na aindae sedo, ninda natofo da

gitofu jokáda nindae sakaisarena.

Namonde dabade irise, yaru didivuseninda javo jighono erarira!”

aminge resira. 10 Kotugo vasa enindaresira:“Ne God da natofo ainda gitofuri.

Avata fuvu, nunda natofodedabade ivuga aove!”

aminge resira. 11 A kotugo vasaeninda, kau daba aminga ava resira:“God da natofo ainda gitofu, nemo-

kena resena. Ne, Bajaridaesakai sevu! Evetu genemboisambu, nundae sakai sevu!”

aminge resira. 12 A kotugo vasaeninda, God setiri nunda feroveta Isa-iah eminge gefusira:“Jesse da mandi David, ainda imeme-

siri da jokáda, veka eni siro-rarira.

Ainda jokáda, kotofu eni siroredo,God da natofo ainda gitofuava, nune bajari arira.

Amingururari, ne tumondari isambunumokena fitarera,”

God da Geka aminge resira.13 Ava sedo tumondururuvu, God

gido, nemokena ivuga tomanako adubo jama mutari baove! God resenaemo, nu rea amboda mutari serairaava, nune seari, ne aindae gigiter-aeva. Numo nenda gigitari da susuri.Nune sari nunda Asisi Kakara sonem-bururari, ne gigituse nenda tumon-dari baji mindafu are!

15:14-21 Paul Redae Rome EmbokenaReta Gefusira, Ainda Susu Mo Eviri.

14 Avori, nanda nano namendi,na tofo mandi kasama erena: neari eveva avanembo use ireva, dubokote gogoghomberaeva, a tofo tofodengoro indarikena, ne inonori.15-16 Avata nanda reta einda jokáda,na fakina edo geka mendeni mendenifakarago ava sise, sekago kotovo daeseteni. Amingetena da beká moeviri: God setiri, na Iesu Keriso daaghi kato edo, ya namane Jusi embo

da gitofu ainda jokáda saramanaaono dae sisira. Na nunda fristi+edo, God da Bino Eveva ava seraena.Na vironu seraena da susu mo:Asisi Kakara ne namane Jusi emboda gitofu ava budo, kakara use,ne kau joba aminga ava God kenamutari gido, nu ivuga are dae sedo,amingeraena. Na aindae sedo, gekafakarago mendeni mendeni seteni.17 Avori, na Iesu Keriso de dabadetatise, nunda fakinaimi God dasaramana eveva usena aindae, naivuga eraena. 18-19 Na rea usenaamo, jo nanda fakina aimi aeri. Iesuda fakina ainembo usena ava saridae erena. Saramana amo eviri: nageka mendeni sise, ari mendeni edoghuseni. Aminguse, tano a ari bouvuijugedo ghusena ainda fakinaimi,a Asisi Kakara da fakinaimi, eonogido dudukughedo ghusevu. Aindabeká mo: ne namane Jusi embo dagitofu, God da Geka ningido avaaovo dae sedo, aminguseni. Aindaesedo: reighi Jerusalem tano ghedoira reighi Ilirikom ainda soroda, naya Keriso da Bino Eveva ava, vironuse gogoghombedo ghuseni. 20 Nasifo ghousa uju eraena amo, nangeya natofo Keriso da Bino Eveva joningae irera aikena, vironu saeteni.O evetu genembo mendeni anakoraera Keriso da Bino ava vironu setero,natofo ningi tumonduse irera aikena,na jo yari uju aeri. Na natofo aikenayaetena amo, inono, evetu genembomendeni, kambo da tutumbi daroroainda etoda na kambo itari dakaugori. A gido na imboe eraena.21 Nanda uju mo, nange God da Gekaevia beká aeti:“Evetu genembo mavekena, nunda

Bino jo ya sae irera amo, negido diti basarira,

a evetu genembo mave jo ningae ir-era, ne ningi kasama arera.”

God da Geka emo, geka beká aeti.15:22-33 Paul Nu Rome Embokena

Yari Dae Uju Usira.22 Umbu mendeni mendeni, na

nemokena yari dae kotedo ghuseni.

Page 311: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 15:23 308 Rome Embokena 16:7Avata reighi mendeni mendeniaminda birurughuse, vironu sedoghusena agido, na nemokena joya buvae edo ghuseni. 23 Avataoroko nanda saramana eminda etenodadabusira ava sedo, na nemokenayari dae erekotena. Kotugo na ghaekoghousa evia inono, nemo gari daekotedo ghuseni. 24 Aindae sedo, naedo garena, na nange Frovensi Spainaminda ise, Rome aminda teredo negaeteni. Ne gido, namonde itakoaminda umo ururono, na sonembedodirigaovo yaeteni. 25 Avata orokomo, God da natofo Jerusalem amindairera, ava sonembari dae sedo, naaminda yari dae erena. 26 Na yaridae erena ainda beká mo: na moninemokena mutarena. Tumondari+embo Frovensi Masedonia a Akeiaaminda irera aimi eredo, moniresena emo, dabade fitido makasiembo sonembari dae siseri. Makasiembo resena emo, na God da natofoJerusalem aminda irera, aindaeresena. 27 Amo, ne totofo ari daekotiseri. Kotugo, amo eveva bekári.Ne amingaeteri. Ainda beká mo:Jusi embo Iesu da natofo edo irera,nenda asisi da esimbugari ava nendagitofukena ghasetero jebuga tafuseri.Ava sedo, gitofuá eredo nendaguguaimi nanda natofo Jusi embosonembarera amo, eveva bekári.28 Avori, moni dabade fifitusera avabu ya mutono dadabari gido, na dodoFrovensi Spain aminda ise, ne teregarena. 29 A na kasama erena: na yanemokena buvarena amo, Keriso daesimbugari fakinago ava, isambu buya mutono bareva.

30 Avori, nanda nano namendi,Asisi Kakara dubo bari nemokena fu-tusira, aindae nemokena benunu re-sena. A kotugo, namondeda Ba-jari Iesu Keriso da javoda nemo-kena eminge benunu resena: nenanda banungari sonembuse, nan-dae sedo dubo isambu futuse banun-gaetevu! 31 Evetu genembo mendeniFrovensi Judia aminda God jo tumon-dae eraera. Erama evetu genemboaimi foa na deore dae sise banun-

gaetevu! A na moni bu yarena ava,God da natofo Jerusalem aminda, neivuga use baoro dae sedo banun-gaetevu. 32 Amingaeteva da bekámo: God ‘avori’ sarira amo, na sara-mana resena emo, aono dadabarigido, ivugaghae nemokena ya na-monde dabade umo gamo eveva ar-era. 33 Avori, God, dubo jama mutarikato, nemokena irare! Ai, bekári!+Yari budo givu!

1616:1-27 Paul Nu Tano Use, Evetu Gen-

embo Mendeni Ategi Usira.1 Namondeda ghasovu Phoebe,

oroko nemokena yari dae erira.Phoebe nu, reighi Kenkiriairise, Iesu tumondari+ emboaminda irera aikena, saramanae gogoghomberaira. 2 Ava sedo,nemokena yarira amo, ne Kuristinida ari ava use, nu nati joká dedo butavo aovo dae sise resena. A nu reauju arira, ava sonembedo mutaetevu.Ainda beká mo: nune evetu genembodigari sonemberaira. A kotugonambarago, nune sonembusira.

3 Na Priscilla nuvu Aquila ghae avaategi erena. Ne namonde dabade,Iesu Keriso da saramana edo ghuseri.4Ne namo sonembari dae sedo, nendajebuga kotae edo, nandae sedo am-bari dae kotiseri. Jo nasuka nanenendae aiyakoe sae erena. Nandanatofo Jusi embo da gitofu Iesu tu-monduse irera aimi, isasambunendaeaiyakoe resera. 5Kotugo nenda ekare-sia+ mendeni, Priscilla Aquila ghaeda kamboda totorugeraera, ábaragoategi erena. Sevu ningore!

Nanda komana beká Epaenetus,barago ategi erena! Epaenetus resenaemo, nu Frovensi Asia aminda, evetugenembo isambu ainda gitida, nuneKeriso giti tumondusira. Nu ategierena. Sevu ningare!

6 Mary nenda jokáda saramana egogoghomberaira, numbarago ategierena. Sevu ningare!

7 Nanda natofo Jusi embo damendeni, Andronicus nengae Junias

Page 312: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 16:8 309 Rome Embokena 16:23ghae, ne namonde dabade diburauseri. Ne giti Iesu tumonduseri,na amboda tumonduseni. Nengaebarago ategi erena!

8 Nanda Kuristini komana bekáeni, Ampliatus barago ategi er-ena. 9 Urbanus nangae, Kerisoda saramana dabade edo ghuseri,numbarago ategi erena. Sevuningare!

Nanda komana Stachys ategi erena.Sevu ningare!

10 Apelles Keriso da saramana egogoghombiri gido, Keriso nu ujubeká ava erira. Na nu ategi beká avaerena. Sevu ningare!

Aristobulus nunda natofodebarago ategi erena. Sevu ningore!

11 Nanda oro Jusi embo da eniHerodion barago, ategi erena. Sevuningare!

Narcissus nunda natofode Bajaritumondusera, nembarago ategi er-ena. Sevu ningore!

12 Bajari da saramana kakatoTryphaena nengae Tryphosa ghaebarago ategi erena. Sevu ningore!

Nanda komana Persis, Bajari dasaramana e gogoghombuse irira,numbarago ategi erena. Sevuningare!

13 Rufus nu Bajari da natofo aindajiro eniri. A noi mo, nu kau nanda ayada kaugo edo irira. Nembarago ategierena. Sevu ningore!

14 Asyncritus, Phlegon, Hermes,Patrobas, Hermas, nenda nano na-mendide dabade irera, ne isambudabade ategi erena. Sevu ningore!

15 Philologus, Julia, Nereus nundaghasovu Olympas ghae, ne God danatofo mendeninde dabade irera,nembarago ategi erena. Sevuningore!

16Ne tofo tofo ategi areva amo, natijoká doruse dubo isambu futuse ategie gogoghombedo ghevu.*

Keriso da tumondari+ embo isambureighi mendeni mendeni eminda ir-era aimi, ne ategi erera. Yari budogivu!

17 Nanda nano namendi, neemingareva. Evetu genembo mavenunda nunda sarigedo beisiga useosogo eraera amo, gi darigareva.Kotugo kau daba aminga ava, neijuga eveva ruruseva ava, evetugenembo mave bureguse ighaghaarera, nembarago gi darigareva.18 Ainda beká mo: evetu genemboamo, ne jo namondeda Bajari Kerisoda saramana ava jo ae eraera. Netotofo nenda fisi da uju aindaamboda amboda use, nenda bekavivi aimi evetu genembo mendenikotari iraede ava, dereraera. Evetugenembo amo do darigaovo daeresena. 19 Ne God da Bino Eveva bujighi gogoghomberaeva ava, natofodigarii se ningiraera aindae, na ivugaerena. A nanda uju mo: ne arieveva ari da emboro ava kasama egogoghombaetevu. O ari eko ari daemboro ava, ne itako jo derae aetevu.20 Aminguse irovo, God dubo jamamutari kato aimi, fakina futururariSatan da fakina ava, de atai fatifetareva. Bajari Iesu da sonembanemokena irare!

21Timothy nangae saramana erairaaimi, ne ategi erira. Yari budo givu!

Nanda natofo Jusi embo damendeni namonde irera, Lucius,Jason, a Sosipater aimi, ne ategi erera.

22 Na Tertius ri. Paul geka emo sirinane eregefena. Nambarago Kerisoda javoda ne ategi erena. Yari budogivu!

23 Gaius namane sonemberaira.Amo, na numokena aviraena, aekaresia+ numokena totorugeraeraaimi, ne ategi erira. Yari budo givu!

Erastus, reighi einda gavana damoni kaifa kato, namondedanamendi

* 16:16: Paul, ne tofo tofo ategi aoro dae sisira amo, ne “muno kakara” ava use, ategi aoro dae sisira.Sifo aminda, nenda kikimo: ne ategi use sandimuno edo ghuseri. † 16:24: Tuturo 24 da geka, Baiboro(Bible) ana mendeni ainda jokáda fitero iriri tafuseri. O Baiboro (Bible) mendeni ainda jokáda, jo fitoroteraeri.

Page 313: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Rome Embokena 16:24 310 Rome Embokena 16:27Quartus ghae ne ategi erera. Yaribudo givu!

24Namondeda Bajari Iesu Keriso dasonemba nemokena irare! Yari budogivu!†

25 Namonde evovodae God daesakai sise irore! Ainda susu mo: nuinonori. Nune sari ne fakina edotumonde gogoghombareva. Nu amin-garikena inonori. God amingariraava, na nemokena Iesu Keriso daBino Eveva vironu sise sedo ghuseni.Iesu Keriso da Bino resena emo,nu ghaeko ghousa ava jungedo irei.26Avata orokoá isagha etiri, namondeeregosera a niningerera. God setiriferoveta rea gefusera ava, oroko is-agha urureari endada oro oro isambugiraera a ningiraera. Numoá tumon-duse, nunda Geka ava ningido amin-gaoro dae sedo, God setiri ferovetaigefuseri. 27 Avori, God nusuka roeraisasambu nune kasama eraira, numokasama a dubo kotari da susuri, ain-dae numokena sakai sise irore! A ko-tugo, nune Iesu Keriso mutiri fira na-mondedae sedo ambududurusira ain-dae, namonde evovodae numokenasakai sise irore! Ai, bekári!+Avori, nanda geka tano eviri.Na Paul.

Page 314: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 1:1 311 1Co 1:11

Paul Nunda Reta Gitida,Corinth EmbokenaGefusira, Amo Eviri

Paul reighi Efesas aminda irise, retaevia avose, ghaeko 55 ainda jokádagefusira. Reighi Corinth mo, Greekembo da reighiri. Nemo Jusi embo dagitofuri, a God Afa a nunda Agho Dari,ne bunariri. Ne Iesu jo tumondaeirise, fisi da uju a ari eko beká avaedo ghuseri. Paul nu aindae sedo,tumondari da emboro a Kuristini dairari ainda beká, ava se disugusira. Sedisuguse, nenda ari ekoko mendeniuse iriara aindae, ghoghora sisira.

Paul Nunda Reta Gitida Corinth Em-bokena Gefusira, AindaMendoMendoMoEviri.

1:1-9 Paul ne ategi use, geka tuturousira.

1:10–4:21 God da natofo sarigedobeisiga usera aindae, Paul ne ategiusira.

5:1–7:40 Kuristini da irari, ade videa evetu genemboghae da irariri.

8:1–11:1 Kuristini beká, ne ari rejoáimboe arera amo, eviri.

11:2–14:40 Keriso da natofo nedabade saramana use, nunda tamoedo irera.

15:1-58 Keriso ambarida ghe je-bugedo erorusira ainda tuka mo,eviri.

16:1-4 Moni Jerusalem embokenamutari da gekari.

16:5-24 Paul geka mendenimendeni sise, tano usira.

1 Arie, nanda nano namendi! Goduju use aghi etiri, na Iesu Kerisoda aghi kato edo irena. Na Paul,namane namondeda namendi Sos-thenes ghae, ne ategi beká ava er-era. 2God da ekaresia+ reighi Corinthaminda ireva, nemokena reta eviaeregefenere. Yari budo givu!

Ne Iesu Keriso de dabade tatedo,nunda natofo kakarago ava aovo daesedo, God ne aghi usira. Gekaeregefena emo, Corinth embokena

eregefena A kotugo, evetu genemboisambu, mave namondeda Bajari IesuKeriso da sari ava ningiraera, aikenaeregefena. Bajari Iesu Keriso re-sena emo, namonde isambu da Bajaridabako numori. Yari budo givu!

3 God Afa a namondeda Bajari IesuKeriso ghae, nemokena sonemba adubo jama mutoro baove!

1:4-9 Keriso Da Sonembari.4 Iesu Keriso da ambariimi, God ne

esimbugusira. Aindae sedo, na evovo-dae numokena aiyakoe sise irena.5 Ainda susu mo: ne Keriso dedabade tatedo irevo, nune ne sonem-bedo esimbugusira. Amingiri, nedubo kotedo kasama teriago ruruse,geka se simbugari da emboro kasamae gogoghombusevu. 6 Ne Iesu daBino a nunda Geka ningido, kaifa egogoghomberaeva. 7 Aindae sedo,namondeda Bajari Iesu Keriso dajovereghe furari da sifo ava kaifause, Bajari da sonemba a esimbugariisambu rurusevu. 8 A kotugo, eráne ari ekoko eóvo dae sise, nunekaifa arira. Ne kaifa use sonembu-rurari, nunda sifo amboda foa bu-varira aminda, ne fete simbugareva.9 Namondeda tumondari isambu Godkena fitarera. Ainda beká mo: nurea namondedae ari kotarira ava,nune arira. God ne budo, nundaMandi namondeda Bajari Iesu Kerisode dabade tatedo, nemonde deing-haovo dae sedo, aghi usira. Ava sedonunda ungo jo sokinembae arira, nekaifa use irarira.

1:10-17 Corinth Embo, Ne Beisiga UseNunda Nunda Sarigedo Iriari.

10 Nanda nano namendi, na-mondeda Bajari Iesu Keriso da javoda,nemokena benunu resena, ningivu!Ne isambu rea sareva a rea kotarevaamo, dubo dabako use irivu! Jonunda nunda ae areva! Nenda kotaria nenda uju dabako aeti! 11 Naaminge resena da beká mo: Chloeda nano namendi mendeni fera,namokena isagha eminge osa sesimbuguseri! Ne mendeni Corinth

Page 315: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 1:12 312 1Co 1:25da ekaresia+ aminda ireva aimi,beisiga eraeva. 12 Ne beisiga emingeeraeva: “Nenda mendeni seraera,‘Na Paul da ambo jimbi eniri.’ Amendeni, ‘Na Apollos da ambo jimbieniri.’ seraera. A mendeni, ‘Na Peterda ambo jimbi eniri.’ seraera. Akotugo mendeni seraera, ‘Na Kerisoda ambo jimbi eniri.’ ” 13 Ne amingesise, Keriso da tamo, o ekaresia+seraera ava sarigedo, nunda nundaereva. Mave nendae sedo korosidaambududurusi? Ne maveda javodabafataito usevu? Kote givu! NaPaul ri. Na jo nendae sedo korosidaambaeri. A ne jo nanda javodabafataito aeri. 14 Beisiga da gekaevia ningido, na God kena aiyakoeresena. Ainda susu mo: na reighiCorinth aminda, evetu genembodigari jo bafataito aeri. Crispusnengae Gaius ghae kikiako, avabafataito useni. 15 Ava sedo, “NaPaul da javoda bafataito useni,”sareva amo, jo geka beká iraeri.16 (O eni mo, kotae eteni. Stephanasbarago nunda natofode dabade, nanebafataito useni. Avori, na erekotenaamo, eni tefori.) 17 Keriso jo, naneevetu genembo bafataito aono daesedo, na dirigari nemokena yaeri.Nunda Bino Eveva ava saono daesedo, na nemokena dirigusira. AnundaBino amo, jo evetu genembodakotarigo iraeri. Na evetu genembo dakotariimi vironu saetena amo, Kerisoambududurusira da fakina ava, jomave gido kasama ae aeti.

1:18-2:5 Keriso Mo, Kotari A FakinaDa Susu Bekári.

18 Ainda beká mo: evetu genembomave God da sonemba imboe edo,ambari dae use irera amo, Kerisokorosida ambududurusira ainda binoningido, gego sariá sise, dere ji-raera. Avata namonde God tumon-duse, jebugari dae erera amo, na-monde kasama erera: God da fak-ina namondekena foa gheraira amo,Iesu da ambarikena ghe foa gheraira.19 God da Geka aindae sise, emingeresira:

“Na aono evetu genembo mendeni,totofo nenda fakinaimi dubokoteraera ava, nenda kotaridadabarira,

a evetu genembo mendeni diti basariábarago, nenda kasama dad-abarira.”

God da geka aminge resira. 20 Avasedo, evetu genembo kasama teria,a vironu kakato, kotugo evetu gen-embo totofo dubo koteraera amo, nenangareri? Ne jo totofo jebugae ar-era. God anakora geka evia ijuge-tiri kasama useri: enda da kotaria kasama jo inono iraeri, amo sinofuka da kotariri. 21 God nu, evetugenembo totofo nenda dubo kotari-imi ya numokena buvari da emboro+ava, nune gagojusira. Enda da ko-tariimi, jo numokena ya buvari dakaugo iraeri. God nusuka, ya numo-kena buvari da emboro+ afigari daesedo, eminge kotisira: nunda Gekanamonde vironu seraera ava, mavetumondarira amo, nu jebuga evovo-dae irari ava tuve barira. Evetu gen-embo digari, ne geka ava ningido derejiraera avata, ya God kena buvari daemboro+ eni tefori. 22 Namane oroJusi embo namanenda mendeni, neeminge seraera, “Keriso da javodatano aso gido, namane tumondar-era.” O oro mendeni ne seraera,“Dubo kotari eveva ijugaso gido, ko-tise kasama e gogoghombedo Kerisotumondarera.” Ava sedo, Jusi embodigari a Jusi embo da gitofu digari, nejo Iesu da ambari tumondedo nundanatofo ae eraera. 23 Avata namondemo, Iesu korosida ambududurusiraaindae, vironu sise irera. Jusi embomendeni ava ningido imboe eraera, anenda gitofu, oro mendeni mendeniava ningido, gego sariá sise, dere ji-raera. 24 Avata namonde Jusi embodaba daba a namanenda gitofu dabadaba, mave God aghi usira, ai na-monde kasama erera: Keriso mo,nu God da dubo kotari a fakina daemborori. 25 Ne eregoseva: evetugenembo digari ne erekotera, Godda Bino resena emo, jo kau iraeri,

Page 316: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 1:26 313 1Co 2:9dubo kotari a fakina tefori. Avata naeminge resena: God da kotari emo,dubo kotari a fakina bekári. Evetugenembo endada irera, nenda dubokotari a fakina jo amingo iraeri.

26 Ava sedo, nanda nano namendi,nenda irari kau mavega ava evo, Godne aghi etiri ne nunda natofo useva,ava kotovo dae resena. Sifo aminda,nenda jokáda kasama kakato dabadabari, a kokotofu barago jo digariiraeri. O nenda nano namendi di-garigo mo, ne dubo kotari a gekavironu tefo, a fakina barago tefori.27-28 Amo, God jo bunise ne aghi aeri.Eregoseva, evetu genembo endada ir-era eimi, nene Iesu da ambari dabino ningido, dere jise eminge ser-aera, “A jo geka beká iraeri. A amindafakina eni tefori.” Ne Iesu da am-bari ainda bino ningido, ava imboeuse ighagha eraera. Avata God Iesuda ambari da fakina aimi sari, evetugenembo endada irera, ne meka go-suse nenda fakina a nenda kotari dad-abarira. God nu emboro ava gate-gusira aimi, enda da kotari dari dad-abarira. 29 Amingusira da beká moeviri: God uju erira amo, mave nundadombuda jo tofo nunda javo jigharierae arira. 30Avata nemo, ne jo nendadubo kotariimi, God da dombuda fe-taeri. Ne, God setiri Keriso da ambarida fakina aimi, Iesu Keriso de dabadetatedo, nunda jebuga rurusevu. Nunesetiri, Iesu Keriso nenda dubo kotarida susu usira. Totofo nenda dubo ko-tari ighagha use, Keriso bevo nundafakinaimi, God nenda ari ekoko kotedodo, nendae ‘eveva’ sisira. Nundafakinaimi, ne God da natofo kakaragoava sirorusevu. A kotugo nunda fak-inaimi, Ari Eko da ungoda ghe fevabuvudo jebugusevu. 31 God da Gekaaindae sise, eminge resira:“Mave sakai sari dae uju arira amo, nu

jo tofo nundae sakai sae arira.Nu God dae sakai sise, nusuka nunda

javo ava jighari erarira.”

21 Avori, nanda nano namendi, na

God da Bino nemokena sari dae sedoena buvurutusena amo, na jo reighida kotari ava kotise, geka vironukote simbuge gogoghombuse saeri.2 Ainda susu mo: na uju usena,nanda kotari a kasama amo dotutuse,mokogo Iesu Keriso nange nangekorosida ambududurusira da Binóavanembo kotise, vironu sari dae ujuuseni. 3 Aindae sedo, na ena nemo-kena reighi Corinth aminda buvudo,oju use ungo ata dadaragarusira.4 Aminguse, na jo evetu genemboda dubo kotariimi nanda ijugari ageka vironu simbugedo, saono ningaeusevu. God da Asisi Kakara ai sonem-biri nunda fakinaimi geka setenoningi tumondusevu. 5 Ava sedo,nenda tumondari, jo evetu genemboda dubo kotarikena furari bae usevu.Nenda tumondari mo, God da fakinaaimi rurusevu.

2:6-16 God da Dubo Kotari Eveva, KauEviri.

6 Avata mave tumonde gogoghom-buse, fakina edo God da genembobeká edo dubo koteraera aikena, naijuga eni dubo kotarighae ava ijuger-aena. Avata ijuga a dubo kotari resenaemo, jo enda da dubo kotari amingoiraeri. Enda da kokotofu nenda dubokotari eniri, o nanda dubo kotari aijuga mo eniri. Enda da kokotofuresena emo, nemo nenda fakina aing-hae dabade, soesa edo dadabari daeerera. 7 O dubo kotari nane ijuger-aena emo, God da dubo kotariri. Godda kotari amo, erama enda da evetugenembo kasama eore dae sedo, nuanakora beká kotedo kivo usira. Utuenda jo ae irise, God nu, namondenunda usasa baoro dae sise, dubo ko-tari amo kotisira. 8 Enda da kokotofua babojegari, ne God da dubo kotariamo jo kasama ae useri. Ne kasamaaetera amo, ne namondeda Bajari,usasa a durode ava, jo budo arafadae aeteri. 9 Avata kotugo, God daGeka dubo kotari aindae sise, emingeresira:

Page 317: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 2:10 314 1Co 3:6“Evetu genembo mave God dubo bu-

raera aindae sise, God roeraevevago esimbugusira.

Roera resena emo, jo evetu genemboeniimi ditii gido kasama aeri,a ainda binó jo

dengoroi ningido kasama aeri, a ko-tugo dubo jokáda itako jo siro-rari kotaeri.”

10 Avata God geka a kotari emo gitikivo usira ava, namondekena afige-tiri, nunda Asisi Kakara da fakinaiminamonde kasama useri. Ai resiraamo: God da Asisi roera isasambuijujedo giraira, a God da kotari jun-garida amo, nune gi tefo eraira. 11Nukau genembo amingori. Genemboeni nu dubo jokáda rea erekotira ava,genembo ainda asisi nusuka kasamaerira. Mave eniimi jo kasama aeri.Kau daba aminga ava, God nu kaumavega amo, a nu rea erekotiraava, Asisi Kakara ai nusuka kasamaerira. 12 Namonde enda da asisi adubo kotari ava jo baeri. NamondeGod da Asisi Kakara ava ruruseri.God namondekena reamuturaira ava,kasama aoro dae sedo, nunda AsisiKakara dirigetiri vose fira asugetiri,namonde irera.

13 Aindae sedo, namane jo nama-nenda dubo kotariimi, geka ijugaeeraera. Geka Asisi Kakara ai mutu-raira ava budo, aimi dengoro indi-raera. Evetu genembo mave AsisiKakara rurusera aikena, namane Asisida geka beká ava ijugeraera. 14 Avatamave God da Asisi jo bae irira amo,joba a fakina God da Asisi muturairaava, jo nune bari da kaugo iraeri.Joba resena einda tukamo, nu bunari,jo nune kasama ari da kaugo iraeri.Ainda beká mo: God da joba a fakinaamo, nundaAsisi da fakinaimi kasamaarera. Ava sedo, mave God da Asisijo bae arira amo, nu God da joba jokasama ae arira. 15 Avata genembomave God da Asisi barira amo, nuroera eveva a eko, kau avega isambuitatamuse kasama arira. Avata gen-embo ainda irari a ari ava, mave joijujae arira. 16 Ainda beká mo: God

daGeka, evetu genembo endada irera,eindae sise eminge resira:“God rea erekotira ava, mave jo

kasama aeri. Ágido, mave eni-imi jo Bajari da dengoro indaearira.”

O namonde God da Asisi ruruseraamo, namonde Keriso da kotari Godda Asisi ainghae dabade ruruseri.

33:1-23 Namonde Fakina Edo, God Da

Natofo Aore!1 Avori, nanda nano namendi, ne

Keriso da natofo usevu. Avata nekau sasingako da kakaugo ava edoireva. Ava sedo, na nemokena den-goro induduse eregefena emo, na,ne kau evetu genembo Asisi Kakarairaede ava kotise, nemokena dengoroinduduse eregefena. 2 Kau namondemandi sasingu seka fumbari aikenaami futuse, bayau fakara jo mutaeeraera aminga ava, na nemokena gekaraugako avanembo ijugeraena. Najo tuturo edo, geka bouvugo ijugaeirena. Ainda susumo: ne dubo jo kotesimbugae ireva. Giti, ne amingedoghusevu. A kotugo oroko, kau dabaava eraeva. 3 Ainda beká mo: neenda da kotari a fisi da uju ava, jodoyae ireva. Ne komana da irari evevaaindae, dubo ekoko use beisiga er-aeva. Ava gido, namane kasama er-era, ne enda da kotari jo doyae ireva.Ne fisi da uju ava teriago use ireva.4 Ne totofo sariguse, eminge seraeva,“Namane Paul da ambo jimbiri,” amendeni seraeva, “Namane Apollosda ambo jimbiri.” Aminge seraevaamo, ari evevari, ai? Kote givu! Amoari eko, a enda da kotariri.

5 Kote givu! Apollos nu mavejori?A kotugo na mavejori? Namane takáGod da gigimasa a saramana kaka-tori. Namane geka setero ningido,ne tumondusevu. Amo, God nu reanamane aoro dae sisira, ava namaneuseri. 6 Amo inono, na bayau daveka budo yama vareda govaeteni. Aamboda, Apollos ya uvu averegaeti.Avata namane jo saoro batuno edo

Page 318: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 3:7 315 1Co 3:23

vitae aeti. Amo, God nune sari batunoedo vitarira. 7 Veka govari kato auvu averegari kato amo, jo saramanamindafu ae eraera. God mo, nuteriari. Nune seari batuno edo viti-raira. 8 Genembo mave veka govarirao mave uvu averegarira, nenda sara-mana mo inonori. Etoto naká aimisaramana e gogoghombarera amo,God nemokena nendamino inonondausemutarira. 9Namane Apollos ghae,namane dubo dabako use, God davareda saramana eraera. God da vareresena emo, nemori. O ijugaboro enimo, ne kau God da Kambo amingori.10 Ne aminge sise, Keriso da tamo, oekaresia+ seraera, ava sarigedo nundanunda ereva. Mave nendae sedo ko-rosida ambududurusi? Ne mavedajavoda bafataito usevu? 11 Aindabeká mo: na ijugaboro fifituse kambosetena, ainda tutumbi dabako resenaemo, namondeda Bajari Iesu Keriso,numori. God da ekaresia+, kotugonunda tumondari+ embo da susu enitefori. Susu dabako mo, Iesu Keriso,nusuka numori. 12 Avata kambo dasagho mo, digariri. Evetu genembomendeni, sagho fakara a evevagobudo, aimi itarera. Amo, ne auri‘gold’ o ‘silver’ seraera, a ghamanaevevago aimi itarera. O mendeni,sagho raugo a eko budo, aimi itar-era. Amo, ne ika, eke, a kikisa aimiitarera. 13 Genembo nu kambo kaunangego itarira amo, Keriso da Sifoamboda furarira, aminda kasama ar-era. Avaraka sifo aminda sirorariraaimi, evetu genembo isasambu aindasaramana dere garira. 14 Mave tu-tumbi ainda etoda, kambo sagho eve-vago aimi itari irari, avarakai jo avaearira amo, nu mino eveva amo nunebarira. 15 O mave tutumbi aindaetoda, kambo sagho eko aimi itariirari, avarakai avari tise vosarira amo,genemboá mino eveva eni nundakambo itutusira aindae jo bae arira.Nunda tutumbi mo, Iesu ava budo,ainda etoda itutusira ava sedo, nujo ambae arira. Nu kau genemboavaraka jokáda ghe saghimbe baorojebugarira, ainda kaugo ava arira.

Avata kambo itutusira da mino evevaeni jo bae arira. Ainda tuka mo: nusaramana sembae usira.

16 Ne kasama ereva, geka emo gekabekári. Nemo God da Kambori+. Akotugo, ne kasama ereva. God daAsisi nenda jokáda irira, ava itata-muse kasama ereva. 17 Mave Godda Kambo+ amo de bejise, God danatofo bebeta arira amo, God numo-kena dara ainda mino futuse, nu dariambarira. Ainda beká mo: God daKambo mo kakarari. God da Kamboresena emo, nemori.

18Erá gungubo sise, totofo dereove!Mave tofo mandi eminge kotarira,“Na enda eminda dubo kotari katoeniri,” aminge kotarira amo, evevamo, nu enda einda dubo kotariá dodo,sasingako da kaugo ava arira. Nugiti aminguse irarira amo, ambodanu God da jebuga a dubo kotari tam-barira. 19 God, evetu genembo en-dada irera, einda dubo kotari ava go-suse, “Ainda jokáda, eveva a beká enitefori,” seraira. God da Geka aindaesise, eminge resira:“Evetu genembo mave totofo nenda

kasamaimi dubo koteraeraamo,

ne totofo nenda dubo kotariimigofedo, God da vagho jokádatereraera.”

20 A vasa eninda, God aindae siseeminge resira:“Bajari dubo kotari kakato endada

irera, ainda kotari gosusekasama erira amo, nendakotari ainda beká mo tefori.”

21 Ava sedo, evetu genembomendeni da dubo kotari a kasamaaindae sedo, erá riria use sakai seove!God nemokena roera isasambumutirirurusevu. 22 Apollos, Peter ghae,namonde dabade ava God gategedo,nemo sonembaoro dae sedo futusira.Utu, enda, ambari, jebuga, roeraoroko irira a amboda sirorarira, roeraisambu resena evia, nemokenamutirinenda tofo edo irira. 23 A nemo,Keriso da tofori. A Keriso mo, nu Godda tofori.

Page 319: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 4:1 316 1Co 4:12-134

4:1-21 God Da Aghi Kakato, NendaIrari Eviri.

1 Ne namaneá gosuse, emingekotaetevu! Namane Keriso dasabua+ a saramana kakatori. Godnamane gategusira ainda tuka mo:namane nunda geka beká jungedoirira ava kaifa aoro dae sedo,gategusira. 2 Genembo mave bajarienikena saramana ari dae sarira amo,saramana da agho dari tomanakoeviri: nunda bajari tumonduse,fakina edo nunda agho dari kaifause irarira. 3 Ava sedo, mave nandaari ekoko ijujari dae sarira amo, naaindae jo oju ae arena. A kotugo, najo tofo nanda ari ekoko ijujae arena.4 Na tofo kasama erena: nanda dubojokáda, ari eko eni jo irari itatamaeeraena, avata na jo tofo ‘na eveva’ sarida kaugo iraeri. Bajari nusuka nunenanda ari ekoko ijujarira. 5 Kau dabaaminga ava, sifo jo foa buvae irari,ne jo eredo, evetu genembo mendenida ari ekoko nene ijujae areva. Nekaifa ururovo, sifo amboda Bajarijovereghe foama, evetu genemboda ari ekoko ijujarira. Sifo aminda,evetu genembo nenda uju a kotarinenda dubo jokáda jungetero iriraava, Bajari bu fitari isaghada foabuvarira. Isaghada foa buvari gido,Bajari nu ava gosuse, nendae sakaiinononda sarira.

6 Agho dari eminge resira, “EráGod da Geka dariguse, genembo eniika bekáda jigheóvo ereure!” Aghodari aminge resira da beká mo: nejo genembo eni jighovo erorurari, enijo imboe ae areva. Ava kasama aovodae sedo, na ijugaboro fifituse, nandajavo a Apollos da javo isagha setenoniningereva. 7 Ne jo kokomana dababojegari iraeri. Nenda kotari akasama isambu ava, God nune nemo-kena mutiri rurusevu. Rea nemokenairira ava, isambu God nune mutirirurusevu. Ava sedo, erá gogore use,totofo nenda javo jigheóvo ereure!

8 Nenda irari kau mavegori, ko-tugo namanenda irari kau mavegori,ava kotovo dae resena. Ne susu itifafodeva seraeva. Ne kini (kings) akokotofuva seraeva. Avata namane joamingo iraeri. Na uju erena amo, neanakora kini (kings) a kokotofu edoiraetevu. (Ainda susu mo: namondeamboda God da vasa aminda, kini(kings) a kokotofu arera. Ava sedo,ne anakora kini (kings) a kokotofu edoiraeteva amo, namane barago amin-gaeteri. Avata geka beká mo: aindasifo jo foa buvae irira.)

9 Namane God da aghi kakato mo,namanenda irari ava eko bekári. Naerekotena, God setiri, nunda aghikakato da irari, kau sabua+ a babateembo da kaugo ava usira. Kau gavanaevetu genembomendeni dari amborodae sedo, ne natofo da dombuda iju-georo dere jiraera aminga ava, evetugenembo namane imboe use dere ji-raera. Amingeoro, aneya isambu aevetu genembo isambu namanendamema giraera. 10 Namane Keriso daesedo vironu seoro, evetu genembo‘geka beká irae a geka dubo kotariiraeva’ sise, namane dere jiraera. Onemo, ne Keriso da natofo use, ‘nedubo kotari kakatova’ seraeva. Na-mane fakina tefori. O nemo, nefakina, ava koteraeva. Evetu gen-embo mendeni nenda irari ava go-suse, ne kakara eraera, o namanendairari ava gosuse, namane dere jiraera.11 Giti, namane emingedo ghuseri,a oroko barago, daba ava eraera.Namane ighoii ambududuruse, uvu-dae dubo sagheraira. Namane emboboka evevago tefori. Keriso da gito-fuimi namane ondi dorero, endadabirurughuse irera. Namane reighitefori. 12-13 Namane totofo janjaguuse, namanenda uvu bayau ombu-raera. Genembo mave namanekenajijivu sarira amo, numokena minoeveva mutarera, a nundae esimbu-guse numokena geka eveva sarera.Namane Keriso tumonderaera ain-dae, evetu genembo mendeni bouvufutureoro mema itatameraera amo,

Page 320: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 4:14 317 1Co 5:7namane Bajari tumonduse, durumu-guse irá gheraera. Evetu genembotomanako oroko nembo kotedo gher-era amo, namane babate, taká makasiembo bekári, kau sena o susunda av-aga, kotedo gherera.

14 Geka setena amo, fakaragori.Avata na jo, nene meka gaovo daesedo jo gembaeri. Ne taká nandadubo bari sasingu da kaugo edoireva. Nemo dengoro indono dubojovereghare dae sedo gembeni.15 Keriso da natofo ainda saramanakakato digari ambari, yama ijugamendeni mendeni nemokena iju-gaetera amo, avori. Avata Keriso daekaresia+ jokáda, nenda afa dabakonamori. Na nenda afa da kaugoedo irena ainda tuka mo: na enanemokena buvudo, giti beká Iesu daBino seteno ningido tumondusevu.16Aindae sedo, na nemokena benunuresena: nane eraena, kau daba avaevu! 17 Amingaovo dae sedo, naTimothy dirigaono nemokena yarira.Nu kau nanda dubo bari mandi dakaugo edo irira. Ainda beká mo:na numokena Iesu da Bino setenoningido, nu tumondusira. Nu nandamandi edo, Bajari da saramana egogoghomberaira. Ava sedo, na nudirigaono ya, namondeda jebuga sekaIesu Keriso futusira, ainda irari kaunange use iraeteva ava, Timothy sariningareva. A kotugo, na rea ekaresia+isambukena ijugeraena, nu daba avasekago nemokena ijugari gosururovosari ningareva.

18 Nenda mendenii, na jo totoinemokena yae ariá kotise, ne gogoreuse irera. 19Avata Bajari ‘avori’ sariraamo, na totoi nemokena yarena. Naya buvudo, gogore kakato amo iju-jedo kasama arena, ne fakinaghae er-aera, ai, geka vanembo seraera, avakasama arena. 20Ainda beká mo: Godnunda natofo+ kaifa eraira amo, jogeka vanemboi kaifa ae eraira, nu fak-inaghaedabade kaifa eraira. 21Aindaesedo, gategaovo dae resena! Na ambíbudo ya nemokena buvone, ai? Dubo

jama budo ya nemokena buvone? Avanesuka gategaovo dae resena.

55:1-13 Yagera Kato Dirigaovo Ya

Ajagha Irarira.1 Geka eni sari dae erena. Kombo

yagera eko beká aminda sirorusiraainda bino ava, osa setero namaneniningerera. Genembo eni mo, nunoi tofo ainda osoghae, kombo yagerause irá gheraera. Amo eko bekári.Evetu genembo mave God da Bino joningae irera, ne jo amingae eraera.2 Avata ne nange nange gogore edo,totofo nenda javo jigheovo ererai? Nedubo mema use, genembo amo diri-gaovo ya ajagha iraeti. 3Na jo amindairaeri. Avata kau na aminda fetedogenembo amo ijujaetena aminga ava,na anakora nanda asisiimi aminda fe-tirise, nanda dubo jokáda genemboari eko use irira ava, Bajari Iesu dajavoda ijujeteni. 4 Ne aminda to-torugareva amo, ne namonde dubodabako edo, Iesu Keriso da fakina avabudo, na rea nanda asisiimi ijujetenaava itatamuse, ne kau daba ava aovodae resena. 5 Amo eviri: ne komboyagera kato amo dirigedo, nendaungo sokinembaovo Satan kena yamairise, nunda tamofisi a tamoda fakinaisambu dadabarira. Amingarira amo,nu dubo jovereghari, Bajari da Sifoamboda furarira aminda, nunda asisijebugarira tanojo.

6 Ari ava siroretira avo gido, tateranemoá gogore dodo, tumo daridoirivu! Ne geka evia anakora ningikasama usevu: oka sembae ojiseuvá de bejeoro, aimi fisi isambu ekoeraira. Kau daba aminga ava, darakitakatako sirorarira amo, namondeisambu itatamarera. 7 Ava sedo,uvá ajagha fugovo, fisi eveva arira.Amo, ari eko nenda jokáda sirorusiraava, seghe fugevu dadabari, nesekago evetu genembo kakarago avaedo irove! Ne eregoseva, Kerisonamondeda vasa budo, namondedaari ekoko seghe fugari, eveva akakarago aoro dae sedo, aindae

Page 321: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 5:8 318 1Co 6:8ambududurusira. Ava sedo, nendaari ekoko seghe fugevu dadabare!8 Namonde ari ekoko isambu seghefugedo, natofo eveva a kakaragouse, geka beká sise, divu fuse usedabade anumbedo, God da kirumomindarera.

9 Nanda reta giti gefusena aindajokáda, na erá ne ari ekoko emboainde dabade deinghuse umoeóvo dae siseni. 10 Avata kotegogoghombevu! Na jo, evetugenembo God da Bino jo ningidotumondae eraera aindae sedo, gekaamo gembaeri. Geka beká mo: evetugenembo God da Geka jo tumondaeeraera amo, ne kombo yagera eraera,enda da gugua dighighi eraera, bagiaeraera, a ove kevari ava tumondebaingheraera. Avata ari ekoko emboainde dabade, erá umo eóvo daesisena amo, na jo nendae saeri. Neevetu genembo ava darigari daesaeteva amo, ne anakora ambudoendaé doyaetevu. Ainda beká mo:evetu genembo amo, ne jo dabaetoto irae ava sedo, ne jo darigarida kaugo iraeri. 11 Avata na gekagefusena, ainda beká mo eviri. Evetugenembo mendeni ne ekaresia+jokada irariá sise, nemonde dabadeirá gheraeva amo, ne kombo yageraeraera, enda da gugua dighighieraera, ove tumonde baingheraera,aji seraera, bagia eraera, a uvu fakarada oduso eraera. Na evetu genemboaindae gefuseni. Nenda ekaresia+da natofo ari ekoko avavaga eraera,ainde dabade jo deinghuse umoae areva. A kotugo geka eni mo:nemonde dabade jo anumbedo, bayaumindae areva. 12-13 Ainda beká mo:evetu genembo God jo tumondedonunda natofo ae irera ava, ne jo ijujaeareva. Nenda irari ava, God Afa kotiseijujedo, nemokena mino mutarira.O God da natofo ekaresia+ jokádairera amo, nene ijujareva. Nendaari ekoko kotise ijujedo, ainda minomutareva. God da Geka aindae sise,eminge resira:

“Ari ekoko embo gategaovo ajaghafetarera!”

66:1-11 Namonde, Nano Namendi Jo

Bu Ya, Gavana Da Dombuda Koto Ae Ar-era.

1 Ne, nenda nano namendidebeisiga areva amo, ne jo yamagavanakena buvudo, aminda kotoae areva. Ainda beká mo: gavanada jaji (judges) digarigo mo, ne joGod tumondari embo iraeri. Avasedo, ne koto ari dae aeteva amo,ne God da natofo ainda dombudakoto aovo dadabaeti. 2-3 Sifo ambodafurarira aminda, namonde endada jaji (judges) a kokotofu arera.A kotugo namonde eredo, aneyaijujarera. Amboda, namonde roerateriago ava kaifa arera. Ava sedo,oroko roera kitakatako enda emindasiroreraira, ébarago namonde kaifaaeteri. Namonde jo gavanakena yaearera. 4 Dara nenda jokáda sirorariraamo, ne jo yaovo gavana tumondariiraede aimi, koto ae arera. 5 Emo,meka gaovo dae sedo resena. Nendajaji (judge) are dae sedo, genemboeni dubo koteraira ava, nenda jokádatambareva tanojo. Numoá tambudo,nunda dombuda koto edo ghaetevu.6 Avata ne jo amingae eraeva. Nenunda nunda beisiga use, yamagavana tumondari iraede aikenabuvudo, aminda koto eraeva.

7 Geka setena, ainda eni sari daeerena. Ne nunda nunda beisiga use,ya koto eraeva amo, ne totofo nendairari ava isagha ijugeovo, nendaKuristini da irari anakora gofedoirira, a ne jo Keriso da uju ava use,nano namendidae sabua+ ae eraevaava, evetu genembo isambu kasamaeraera. Ninda komana nimoá deredo,nimokena dara arira o ninda roerabagia arira, ava gido kote doyaresaamo, evevari. O gavana da dombudakoto ari saresa amo, ekori. 8 Avatane ari eko beká ava eraeva. NemoGod da natofori. Avata ne, nendanano namendikena dara eraeva.

Page 322: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 6:9 319 1Co 7:1A nenda nano namendi tofo tofodederuse, nenda roera bagia eraeva.9 Kote givu! God evetu genemboekokoá jo kaifa ae arira. Amo nekasama eraeva, ai? Kombo yagerakakato, mave ove kevari tumondebaingheraera, gegenembo evevetudedabade avari dodo totofo komboyaru eraera, 10 mave bagia eraera,mave enda da gugua dighighi eraera,uvu fakara da oduso kakato, a maveaji seraera, evetu genembo amoGod jo kaifa ae arira. 11 Nendamendenii giti amingedo ghuseri.Avata oroko, ne ari amo dodo jo aeeraeva. God nenda ari ekoko seghefugetiri, ne nunda natofo kakaragoava edo ireva. Namondeda Bajari IesuKeriso da javoda, a Asisi Kakara dafakinaimi, ne God da dombuda fetegogoghombetevo, nu nendae ‘eveva’sisira.

6:12-20 Namondeda Tamo Mo, AsisiKakara Da Kambori.

12Mave God da fakina kotise sarira,“Namondeda God Afa roera isasambuetiri sirorusira. Ava sedo, namo-kena rejo eni jo fakara ae arira; naari sarena, isambu raugako bekári,”aminge sarira amo gekari. Avata gekabeká mo eviri: roera isambu jo nemo-kena eveva iraeri. Na eminge saeteni,“Na rejo ari dae sarena amo, arena:jo mave buregae arira.” Amingesaetena avata, nanda Bajari dabakomo, God ri. Ava sedo, roera o fisida ari eni aimi, jo nanda bajari aearira. Roera o ari resena aimi, nandaemboro+ ya God kena buvari ava ga-jarira amo, na roera o ari amo do-yarena. 13 Evetu genembo mendenieminge seraera, “God nanda tini usiraamo, bayau mindono dae sedo usira.Ava sedo, nanda uju ava mindarena.”Aminge seraera, avata sifo ambodaGod sari ninda tamo tinighae dad-abarira. Ava sedo, namondeda ta-moimi Bajari da saramana use irarera.Ava sedo namondeda tamo aimi, jokusia bagia o kombo yagera ae ar-era. Ainda beká mo: namondeda

tamo mo, Bajari da tofori. 14 God Afasetiri, namondeda Bajari ambaridaghe jebugedo erorusira. Kau dabaaminga ava, nune amboda sari, nundafakinai namonde jebugedo, tamoghaedabade erarera.

15 Ne kasama ereva: namondeKeriso da tamori. Namondeda tamomo, inono Keriso da ungo atari. Kotegivu! Na Keriso da ungo o Keriso daata budo ya, evetu saghere kato aing-hae tatarena amo, evevari, ai? Amoeko bekári! 16Ne kasama ereva: gen-embo mave nunda evetughae sandiavarira amo, nengae dabade tatedo,tamo dabako a fisi dabako arira, avakasama ereva. God da Geka aindaesise, eminge resira:“Nengae nunda nunda ava foa tamo

fisi dabako arera.”17Omave Keriso ghae dabade tatariraamo, jo tamo vanemboimi tatae arira.Nu asisi a dubo joká isambuimi,Keriso ghae dabade tatarira.

18 Na aindae sise eminge resena:namonde mo, Keriso da tamori. Avasedo, erá nenda tamo evia budo,kombo yagera use evetu genemboekoko aikena bu ya tateove! Evetugenembo ari ekoko mendeni eraeraamo, eniri. Avata kombo yageraeraera amo, totofo nenda tamo be-beta eoro, tamo eko beká ava eraira.19Kasama aovo dae sise resena: nendatamo mo, Asisi Kakara da kambori+.God nunda Asisi mutiri, asugedonenda dubo jokáda irá gheraira. Avasedo, nenda tamo amo, jo nesukanenda iraeri. Ne God da tofori. 20Numino futuse, ne ombu rurusira. Avasedo, nenda tamo da fakinaimi, Godda saramana use, nunda javo jighovoeroruse nunda duro isagha ururarigaore!

77:1-16 EvetuVaiAri AGenemboEvetu

Fitari Da Gekari.1 Ne reta gefuse, geka mendeni

mendeni aindae ategi useva, aindageka ava sari dae erena. Giti, evetufitari da geka ava sarena. Gimasa

Page 323: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 7:2 320 1Co 7:16mave evetu jo fitae irarira amo, eve-vari. 2Avata kotugo oroko mo, komboyagera futo erera ava sedo, gigimasaevetu fitaeteri. A ade jamena videjamenakena vai aeteri. 3-4 Genemboda tamo amo, jo tofo nune bajariae arira: nunda tamo amo, nundaevetu da tofori. Ava sedo, nundaevetu da sari ningari ava arira. Aevetu barago nunda tamo amo, jotofo nune bajari ae arira; nunda tamoamo, genembo da tofori. Ava sedo,nunda genembo da sari ningari avaarira. Evetu genemboghae sonembaminonde minonde use irarera. 5Nivuo nearoghae avari ava jo nisuka nindakotariimi doyae aresa. O nengae dubodabako edo Bajari kena benunu saridae sedo, sifo tufako dabade avaridodo aminguse irareva amo, evevari.Avata amboda, nengae sekago tuturoedodabade avareva. Jo amingae arevaamo, Satan foa nivu o nearo deraridara sirorarira.

6 Geka oroko setena amo, nendajebuga ava sonembari dae sedo seteni.Jo nanda agho dari iraeri. 7 A ko-tugo, amo jo nanda ujuimi saeri.Nanda uju beká mo eviri: gegenemboa evevetu isambu ne kau namongoedo iraetevu. Amo, gigimasa ne joevetu fitae aetevu, a ade jamena jovai ae aetevu. Avata na kasama er-ena: God joba a fakina dombu enidombu eni evetu genembokena mu-turaira. Avori, namokena joba fu-tusira amo, evetu jo fitae irari dafakina ava futusira. Avata evetu gen-embo mendeni, jo ainda joba a fakinabaeri.

8 Roriri a kukumboro, ade jamena avide jamena, nemokena resena, nin-givu! Ne kau aminguse irareva amo,evevari. Aminguse, ne kau nane er-aena, aminga ava areva. 9 Avata nejo kotovo inono ae arira amo, evetufifituse a vai use ghevu!

10 Gegenembo evetu fitido ireva aevevetu vai edo ireva, nemokena re-sena, ningivu! Emo jo nasuka nandakotari vanembo iraeri. Emo Bajari da

kotariri. Evevetu ne, nenda gegen-embo jo doyae areva! 11 Genembodoyareva amo, nenda emboro etotonakári: eni mo, ne nesuka irareva.O eni mo, sekago jovereghe yama,nenda genembo manai budo dabaaminda dubo dabako edo, nemondedabade irareva. Gegenembo barago,nenda evevetu jo doyae areva.

12 Ne isambukena resena, ningivu!Bajari nunda kotari namokena jo sariningaeri. Na nasuka nanda kotariimiresena. Evetu genemboghae Kerisojo tumondae irise fifitusera ava, gen-embo aimi eredo Keriso tumondariraamo, nu emingarira. Nunda evetueredo, nengae dabade irari dae ujuarira amo, genemboá nunda evetujo doyae arira. 13 O kotugo, evetuKeriso tumondarira amo, nu kau dabaava arira. Nunda genembo jo tu-mondae irira avata kotugo, nengaedabade irari dae uju arira amo, eve-tuá nunda genembo jo doyae arira.14 Ainda susu mo eviri: ni Kuristinievetu o genembo edo, God tumonder-aesa ava sedo, nivu o nearo barago foaGod kena utua arira. Gekaé, jo bekáirae aetira amo, ninda sasingu baragokau evetu genembo tumondari iraedeainda sasingu avavaga edo, ajaghabeká iraeteri. Avata ni tumonderaesaava sedo, ninda sasingu barago foaGod kena utua fetirise, God da natofoainda jokáda irarera. 15 Avata gekaeinda soveni ava sari dae erena. Gen-embo o evetu eni, nu jo Keriso tu-mondedo Kuristini ae iria edo, nundaKuristini evetu o genembo ava doyaridae sarira amo, avori, ne jo buregaeareva. Sifo aminda ne nenda uju avaarera. Ainda beká mo: God da uju mo,namonde dubo jamaghae iraeteri, jobeisiga use irae aeteri. 16 Avata nifakina edo, ninda evetu o ninda gen-embo jo doyae aresa amo, amboda nuBajari tumondedo, jebuga evovodaeirari ava tuve barira tanojo.

7:17-24 Namonde Keriso De DabadeTatarera Amo, Emingarera.

Page 324: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 7:17 321 1Co 7:3417Enimoeviri: na ekaresia+ isambu

nenda jokáda eminge ijugeraena. Godnune etiri ni sirorusesi. Ni kaunange irise, God tumondedo nundatofo usesa, kau daba aminga ava useiraresa. 18 Amo, Jusi embo eni Mosesda Geka kaifa use, Bajari tumondedonunda tofo arira amo, nu Moses daGeka jo ighagha ae arira. O Jusiembo da gitofu genembo eni Bajaritumondedo nunda tofo arira amo,genembo amo jo ya Jusi embokenasembudo, vika da mendo anoso avagafugae arira. 19 Ainda beká mo: na-monde oroko vika da mendo anosogafugarera o jo gafugae arera, aimijo eveva o eko eni sirorae arira. OBajari da Agho Dari kaifa arera amo,jebuga tambarera. 20-21 Ni sabua edoireso, God ni aghi usira amo, o nikotofu edo ireso God ni aghi usiraamo, ni kau daba use iraresa. Gen-embo enii ni ombiri, nunda saramanakato edo ireso God ni aghi usira amo,avori, ni aindae mema jo ae aresa,ni aminguse iraresa. O goroto gido,sabua doyari da emboro tambaresaamo, amingaresa. Sabua doyaresaamo, ninda fakina isambu God kenamutaresa. 22 Eregoseva: sabua+ dairari a kotofu da irari mo, inonori.Sabua+ Keriso tumondarira amo, nukau kotofu da kaugo arira. O kotofuKeriso tumondarira amo, nu kau Ba-jari da gimasa arira. 23 God anakorasabua+ a kokotofu isambudae minofutusira. Amingetiri, ne nunda tofousevu. Ava sedo, erama jovereghedo,evetu genembomendeni da tofo eove!24 Nanda nano namendi, na sekagoeminge resena: ne kau nange nangeirise, God tumondedo nunda tofouseva, kau daba ava use irareva.

7:25-40 Ade Vide Irise A Rori Kum-boro Irise, Namondeda Fakina God KenaMutarera, Amo Evevari.

25 Oroko ade vide nenda irari ain-dae, geka eni sari dae erena. Bajarinunda agho dari eni, aindae jo sari naningaeri. Avata ne kasama ereva: Ba-jari nandae sedo joka edo sonemburu-

rari, na dubo kotise, geka eveva nenetumondaeteva ava, mokogo seraena.

26 Oroko dubo mema digarigo siro-rarira ava, ne kasama ereva. Ava sedo,na erekotena, ne oroko kau mavegaireva, kau daba ava iraetevu. 27 Neevetu fitido ireva amo, avori, nendaevevetu jo doyae areva. O gigimasaireva amo, avori, erama evetu fitaridae sedo tava eove! 28 Avata evetufitaresa amo, jo ari eko iraeri. Neevetu fitareva a ade jamena ya vaiareva amo, jo ari eko iraeri. Avatane evetu fitareva o genembokena vaiareva, ainda bouvu a dubo memamendeni mendeni irira. Ava nangedarigaeteva, aindae sise resena.

29 Na geka resena ainda beká moeviri: sifo tufako fetetira. Orokotuturo edo eminguse irareva. Nievetu fitido iraresa amo, ni gimasairise kau nangeGod tumondedo ghus-esa, aminga ava tumonduse iraresa.30 Ni dubo mema edo sorara nu useiraresa, avata ni jo bate dombu useirae aresa. Ni ivuga nu use iraresa,avata ninda geka kotise durumugedosise iraresa, jo riria teria futo ae aresa.Ninda iraridae sise, roera nu om-baresa, avata ninda roera amo jo dubobae aresa. 31 Ni bisnis (business) useiraresa, avata ninda fakina isambu jobisniskena mutae aresa. Ainda bekámo: utu enda oroko iriri eregosevaemo, jo ghousa irae arira.

32 Nanda uju mo: ne jo dubomemaghae irae aetevu. Ne kasamaereva: gigimasa nenda dubo jokáisambuimi, Bajari da saramanakenafutuse irá gheraera. Ainda susu mo:ne Bajari ivuga are dae sedo aminger-aera. 33Avata gegenembo evetu fitidoirera amo, ne nenda evetu da uju asari ava use, nenda fakina mokogomo, nenda irarikena fitiraera. Aindasusu mo: nenda evevetu ivuga aorodae sedo, ne amingeraera. 34 Ne Ba-jari kotise irera avata kotugo, nendafakina nenda evevetukena fitiraera.Aminguse, ne dubo etoto eraera. Okau daba aminga ava, ade jamenanenda dubo joká isambuimi, Bajari

Page 325: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 7:35 322 1Co 8:8da saramanakena futuse irá gher-aera. Ainda beká mo: nenda tamoa asisi isambu God kena mutari daeuju eraera. Avata evevetu vai edoirera amo, ne gegenembo da uju asari ava use, nenda fakina isambunenda irarikena fitiraera. Ainda susumo: nenda gegenembo ivuga aoro daesedo, amingeraera.

35 Geka emo, na jo nanda agho darinemokena fifituse sae erena. Emo,nemo sonembuse resena. Geka evevasise a ari eveva use, nenda dubo jokáisambuimi Bajarikena futuse, nundasaramana aovo dae sise resena.

36 Gagara mandighae datu digheroireva, nemokena eminge resena.Mandiá nanda geka evia kotedonunda datu gagara ava dodo, jo fitaeari sarira amo, a nu avori. Avata nu,nunda datu gagara da uju ava kotise,a nengae nenda fisi da kotari a ujuava kotise, gagara fitari sarira amo,avori, gagaraá nu fitarira. Amo jo arieko iraeri. 37 Avata mandi eni, nandageka resena evia kotise, nunda datugagara doyari sarira amo, avori. Amo,nunda fisi da uju evia buregarikenainono arira, avori, nunda datu gagaradoyarira. 38 Ava sedo, mandi gimasamave nunda datu gagara fitari daesarira amo, evevari. Avata mandigimasa eni nunda datu gagara doyaridae sarira amo, eveva bekári.

39 Evevetu vai edo ireva, nemokenaeminge resena: nenda gegenembo joambae iroro, ne totofo nenda uju avajo ae areva. O nenda gegenemboamboro, ne roriri edo irareva amo,nenda uju ava areva. Ne genemboenikena vai ari sareva amo, avori,avata ne genembo Keriso tumondedoKuristini edo irira aikena vai areva.40 Avata na erekotena: roriri jo vaiae irareva amo, evevari. Ne amin-guse, dubo jamaghae irareva. Amo,nanda kotari ava resena. A kotugo naerekotena amo, God da Asisi Kakarada uju barago kau daba avori.

88:1-13 Namondeda Kuristini Nano

Namendi Nenda Tumondari A Irari AvaKakara Use, A Dubo Ruruse Sonembarera.

1 Ne retada gefuse ategi mendeniuseva, ainda geka eni eviri. Sinofuka bu ya ove kevari da dombudade ojedo joba muturaera, aindae saridae erena. Geka bekári: namondekasama erera, ove kevari da bekáeni tefori. Avata kasama ava budoaimi jo namondeda nano namendisonembae eraera. Namonde kasamaava buraera aindae, namonde ririause totofo jigheoro ereraira. Amoekori. O namondeda dubo bariimi na-monde nano namendi sonembarera.2Genembo eni nu roera digari isambukasama e tefo ariá koteraira, avataamo, nu tefo seraira. 3 O genembomave God dubo buraira amo, God nu-moá kasama use unumberaira.

4 Avori, sino fuka ove kevari dadombuda de ojedo, joba muturaera,ava namonde mindarera, ai, jo min-dae arera? Ainda geka sari dae erena.Namonde kasama erera: ove kevariainda susu a beká eni tefori. A kotugo,namonde kasama erera: gode enitefori, God Afa nu dabakori. 5 Avori,evetu genembo mendeni erekoteraamo, enda eminda a utuda, gode ababojegari dombu eni dombu eni avairitirera. 6Avata namonde kasama er-era: namondeda Afa God nu dabakori.Nune roera isasambu setiri sirorusira.Nunda javo jighoro erare dae sedo,namonde jebuga irera. A kotugo na-monde kasama erera: namondeda Ba-jari dabako mo, Iesu Keriso nusukanumori. Bajari Iesu da fakinaimi,God Afa setiri utu a enda sirorusira.A nunda fakina daba aimi, namondeoroko jebuga irera. 7Avata evetu gen-embo mendeni, geka resena evia, jokasama e gogoghombae irera. Ne ovekevari ava tumonduse, ne tamo useri.Ágido, sino fuka de ojedo, jobadaesedo ove da dombudamutudo, sekagobu mindarera amo, inono, ne sinofuka ava rise, ne ove tumondarigar-era. Nenda tumondari God kena joinono iraeri. Avo gido, ne koter-aera amo, sino fuka ava budo rise, netotofo bebeta ariá koteraera. 8 Avata

Page 326: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 8:9 323 1Co 9:10namondeGodkenautua fetari da susumo, jo sino fuka mindari iraeri. Evetugenembo mendeni God tumonduse,sino fuka mindiraera amo, ne ya Godkena utua feteraera. A evetu gen-embo mendeni God tumonduse, sinofuka reeta eraera amo, nembaragoGod kena utua feteraera. God kenautua fetari da susu mo, jo sino fukamindari o sino fuka reeta ari iraeri.God kena utua fetari da susu mo: na-monde dubo joká isambu numokenamutarera aimi, namonde ya God kenautua fetarera.

9 Avori, ne durumugedo irise,nenda nano namendi da tumondaria irari ava kakara use irivu! Eramanenda tumondari mindafuimi, nendanano namendi da tumondari kitakoava dereóvo ne gofeore! 10 Ijugaborofifiterena: ninda tumondari teriari, aninda komana da tumondari jo teriairaeri. Ni God tumonduse yama, ovekevari da banungari kambo amindakirumo riruraso gido, ninda komanaamo, numbarago aminda kirumomindari dae sarira. Nunda tumondarikitako ava sedo, nengae ove kevari dabanungari kambo aminda ya teredo,nu sino fuka mindarira amo, nu oveovia tumonde bainghuse mindariákotarira. Ava kotise mindarira amo,inono, nu ari eko arira. 11Amingareraamo, eko bekári. Ainda beká mo:Keriso ninda komana aindae sedoambududurusira. Ava sedo, nine asogofedo ambarira amo, eko bekári.12 Amingaresa amo, ninda namenditumondari kitako aikena ari eko use,ni kau daba ava Keriso kena aresa.13 Ava sedo, namonde emingarera.Namondeda nano namendi, sino fukaove da dombuda de ojeraera ava,bu rise ari eko arera amo, avori,namonde sino fuka amo, evovodaereeta use irarera. Na ava kotise,erama ari ekoko use gofeure dae sedo,nanda komana sonembuse, na sinofuka jo mindae arena!

99:1-27 Bajari Da Aghi Kakato Nenda

Irari, Kau Emingori.

1 Nanda Bajari dabako Keriso nu-mori. Ava sedo, na jo evetu gen-embo da sari ningari iraeri. Na Bajarida sari ningariri. Na Iesu da aghikato eniri. Na namondeda Bajari Iesunanda ditiimi gosuseni. A kotugo, nanunda aghi eno beká sirorusira ava,nendae resena. 2 Bajari na nundaaghi kato aono dae sedo gategusiraava, evetu genembomendeni ighaghaeraera. Avata ne jo amingae aetevu!Nanda saramana da beká nemori.Nane aghi eno, ne dubo jovereghe-tiri Bajari tumondusevu, aindae re-sena. 3 Evetu genembo mendeni nan-dae sise aji seraera. Ava ningido, nanemokena eminge resena: 4 na Ba-jari da saramana ururono, uvu bayaunene mutudo ghaeteva ava, avori.5 Eni mo: Iesu Keriso da ambo jimbi,Bajari da jamena, a Peter de dabade,nenda evevetude dabade deinghusesaramana eraera. Ava sedo, na ujuaetena amo, na Kuristini evetu ava fi-tido, ainghae saramana use deinghu-rurono, namanendae bayau mutovomindido ghaeteri. 6 Namane Barn-abas ghae kikiako, saramana use na-manenda uvu bayau totofo ombu-raera. Iesu da ambo jimbi a aghikakato mendeni, ne jo amingae er-aera. 7 Eregoseva: isoro kakato nendauvu bayau jo totofo ombae eraera. Anati embo, ne ya nenda bayau varedairira ava, tefo bambu mindiraera, asifi (sheep) kaifa kakato nenda sifi(sheep) da ami tefo simbe bu mindi-raera. 8 Namonde evetu genemboamingeraera. Kotugo God da AghoDari kaudaba aminga ava resira. 9Godsetiri, Moses aindae sise, eminge ge-fusira:“Ne burumakavade (oxen) dabade

farava vuji jasise, erá buru-makavai mindeure dae sise,nunda beka erá firiove!

God geka amo, jo burumakavaavanembo kotise saeri.

10 Nu geka amo, namanendae ko-tise sisira. Genembo ya vareda vekagoveraira o bayau bamburaira, amo

Page 327: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 9:11 324 1Co 9:22redae erai? Ainda susu mo: nubayau sirorari bu mindari dae siseeraira. 11 Namane kau daba avori.Namane God da Geka nenda ghamojokáda govuseri. Ava sedo, ne na-mane sonembuse, bayaubekámutovonamane budo ghaeteri. Amo nama-nenda saramana da minori. 12 Neevetu genembo mendeni sonember-aeva. Ava sedo, namane barago, kaudaba aminga ava sonembaetevu. Ko-tugo, namane itako begogo sonem-baetevu. Ainda susu mo: namanegiti nemokena era, Keriso da Binosetero niningusevu. Avata aindasifoda, jo saoro ne namane sonembaeusevu. Ainda susu mo: Keriso daBino Eveva ava ningi kote gogoghom-baovo dae sedo, namane saramanause uvu bayau totofo ombu mindidoghuseri. Amo, erama rejo enii nendatumondari da emboro gajeure daesise, namane mema a bouvu dombueni dombu eni isambu kote dotutuse,namanenda uvu bayau totofo ombumindido ghuseri. 13Ne kasama ereva:gegenembo mave God da Kambo+Jerusalem aminda saramana eraeraamo, ne nenda uvu bayau amindaburaera. A gegenembo mave amindajoba mutari dae sedo, sino fuka debudo ya oltada (altar) dungeraeraamo, ne joba ava budo, nenda bayau-dae mindiraera. 14 Kau daba amingaava, Bajari agho dari evia futusira:evetu genembo mendeni nunda BinoEveva ava vironu sise, nunda sara-mana eraera aindae sedo, ne uvubayau tefo bu mindido ghaeteri.

15 Ava sedo, na giti nemokenasaramana edo ghusena aminda, uvubayau tefo bu mindido ghaetenaavata, na jo aindae benunu sae edoghuseni. A kotugo, na jo aindaesise, geka emo gembae erena. Gekabekári: nenda sonemba jo bae eraenaaindae, na tofo mandi sakai resena.Erá nanda sakai sari gungubo euredae sise, nenda sonemba jo baearena. Na giti ambaetena, a nuavori. 16 Eregoseva, na God da Geka

vironu sise irena, avata amo jo tofonanda javo jighono erari da kaugoiraeri. Ainda beká mo: na jo tofonanda ujuimi amingae eraena. Godnune setiri na amingeraena. Amonanda saramanari. Ava sedo, joamingae arena amo, na God da bouvuava itatamarena. 17 Na saramanaevia nanda ujuimi aetena amo, Godnandaemino teria enimutaeti tanojo.Avata God na saramana ava aono daesedo, na gategetiri aminguse irena.18Ava sedo, nandamino rejoá bareni?Amo saone? Namokena vironu sarivivi eraira. Mino a uvu bayau jo baeirise, God da Geka ava tefo vironu siseirarena amo, na ivuga arena.

19 Na jo mave da sari ningari iraeri,a mave da sabua+ iraeri. Avataevetu genembo mendeni Bajari tu-mondaoro dae sedo, na evetu gen-embo isambu da sabua+ edo, nendaaghi use irena. 20 Aminguse, nandaoro Jusi embo ainda jokáda saramanause irarena amo, nenda kiki a Mosesda Agho Dari ava kaifa use irarena.Ne eregoseva, nanda bajari jo Mosesda Agho Darikena iraeri. Avata Jusiembo mendeni Bajari Iesu tumon-daoro dae sedo, na Moses da AghoDari ava kaifa use irarena. 21Kau dabaaminga ava na, namane Jusi embo dagitofu jokáda saramana use irarenaamo, namanenda kiki dodo, nendakiki ava kaifa use irarena. Nama-nenda gitofu resena emo, ne jo Mosesda Agho Dari kaifa ae eraera. Avata,ne nange Bajari Iesu tumondaeteraava kotise, namane Jusi embo da kikia Moses da Agho Dari dodo, na nama-nenda gitofu da jokáda saramana use,nenda kiki ava kaifa eraena. Avatana aminguse, God da Geka a AghoDari ava jo doyari beká ae eraena.Amo, na Keriso da Agho Dari ava useirena. 22 Evetu genembo mendeni jotumonde gogoghombae use, oju edobayau dombu eni dombu eni reeta er-aera. Evetu genembo amo, ne BajariIesu tumondaoro dae sise, nambaragobayau dombu eni dombu eni reetaeraena. Evetu genembo isasambu,

Page 328: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 9:23 325 1Co 10:12nenda irari a nenda kiki ava kotise,na nenda jokáda irise amingeraena.Ainda susu mo: na amingururono,evetu genembo mendeni ava gido, neBajari Iesu tumonduse jejebugarera.

23 God da Bino Eveva ava ivegedoyare dae sedo, a kotugo, na nundajebuga a esimbugari ava bari dae sise,amingeraena. 24-25Namondeda irari atumondari kaumavego iraetira, aindaijugaboro fitari dae erena. Mave yarujokáda teredo, sumbarira amo, nu vitifetari dae sedo, gasegi use irarira.Genembo dabako nu viti fetarira.Mendeni jo vitae arera. Ava sedo,namonde emingarera: namonde Godda dombuda eveva fetari dae sedo, anunda koana ava bari dae sedo, na-monde kau sumbari kato ainda kaugoava use, gasegi use irarera. Namondekasama erera: enda eminda maveviti fetedo mino barira amo, minoamo soesa ari dadabarira. O minoutu da barera amo, evovodae irarira.26 Na aindae sedo God da saramanause a nunda Geka ava vironu sise,saramana e gogoghomberaena. Kausumbari kato sumbu simbugeraira, otataya kato jo kotae kotae ungo fugaeeraira, aminga ava use, na saramanae gogoghomberaena. 27 Aminguse,na fisi da uju bureguse, gasegi useirá gheraena. Ainda beká mo: evetugenemboGod da natofo aoro dae sedoaghi eraena ava, ne God da dombudaeveva fetiroro, nane gofarena amo, joeveva iraeri.

1010:1–11:1 Erá, Jusi Embo Da Abua-

mane Dara Usera, Aminga Ava Eóro DaeSise, Resira.

1 Nanda nano namendi, kote givu!Nanda natofo Jusi embo da abuamanedara usera, ainda kiki ava sari daeerena. God nunda foroga mutiri gitiedo iri, ne ambo gaedo ero, God setiri,esuru javo Kokoigo ava sarige fete-tiri, ainda jokáda ne atai sembiseri.2 Foroga ainda ambo gaedo, esurusoroda sembisera amo, kau bafataitoaminga ava use, ne isambu Moses de

dabade tatiseri. 3-4 Aminguse ero,God nunda Asisi da fakinaimi, uvua bayau muteari ne isambu mindidoghuseri. Reighi uvu irae da vasaaminda, God ghamana afigetiri, neisambu dabade uvu riseri. Ghamanaamo, Keriso numori. Ne isambunumokena uvu a fakina ava budoghuseri. 5 Aminguse, ne isambu Godda esimbugari a sonemba ava itata-museri. Avata nenda mendeni daraeoro gido, God ne imboe edo ghusira.Imboe eari, ne reighi uvu irae da vasaaminda birurughudo ise, sirivo edoghuseri.

6Kiki emo, namondeda ijugaborori.Ne roera ekoko dighighi edo ghuseraava, erá namonde eore dae sise, kikiemo gembero irira. 7 A kotugo, ovekevari tumonde bainghedo ghuseraaminga ava, erá namonde eore daesise, kiki emo gembero irira. Neamingedo ghusera aindae, God daGeka eminge resira:“Evetu genembo anumbedo kirumo

rise, ove kevari da dombudadivari dae sedo eroruseri.”

8 A kotugo, namonde kusia bagiabarago jo ae arera. Sifo aminda,namanenda abuamane amingeterogido, God setiri, evetu genembo23,000 sifo dabako aminda sirivouseri. 9 Namonde Bajari da fakinajo dere gae arera. Sifo aminda,abuamane gogore use amingetero,Bajari setiri jingabu digarigo siroredoaimi, evetu genembo gambiri sirivouseri. 10 A eni mo, namonde jo Godgisae arera. Sifo aminda, namanendaabuamane God da kavevera avaimboe edo, teria futo gisero aindae,God Ambari da Aneya mutiri vosefira ne detiri sirivo useri. 11 Roeraisambu resena emo, nemokenasiroretiri, namondeda ijugaborodaesedo gembero irira. Namondedaijugaboro resena einda beká mo:enda da tano refara utua etira avasedo, namonde ijugaboro amo kotegogoghombarera. 12 Kote givu! “NaGod da dombuda inono edo irena,”ava erá seove! Evetu genembo digari,

Page 329: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 10:13 326 1Co 10:28-29ne aminge seraera amo, ne ambodagoferaera. 13 Satan nunda derari kaueni kau eni, namonde evetu genemboisasambukena foa gheraira amingaava, nunda derari nemokena budo foagheraira. Avata God beka gagojuse,ne sonembari dae sisira, ava sedo,jo doyari Satan nenda fakina deregosuse fakina ururari ne gofae areva.Avata derari da sifoda, ne sonembusefakina futururari, emboro gido inonoedo, Satan da derari ava darigusefakina e fetareva.

14 Avori, Jusi embo nenda kikisetena emo, ne God da esimbugariruruseri. Avata ne God kotae dodo,ove kevari ava tumonde baingheterogido, God ne dorusira. Ava sedo,nanda nano namendi, erá amingeove!A ove da banungari kambo ava gidarigaovo dae resena. 15 Ne dubokoteraeva ava sedo, nanda geka saridae erena emo, kote gogoghombevu!16 Bajari da kirumo amo, namondedaesimbugariri. Nunda agha aindaeaiyako sedo, dabade fumbu rise,nunda ororo namondedae avere-gusira aimi, namonde Keriso dedabade tateraera. A kotugo, faravajighi embebegedo rise, nunda tamonamondedae sedo futusira aimi,namonde Keriso de dabade tateraera.17 Farava da susu mo dabako Kerisonumori. Namonde digariri. Avatafarava dabako evia rise, namondeKeriso de dabade tatedo, tamodabakoarera.

18 Nanda natofo Jusi embo da ariava kote givu! Joba God dae sedooltada (altar) dungeoro aviraira ava,mave mindiraira amo, nu aminguse,God ghae dabade tateraira. 19 Avori,nanda geka einda tuka mo rejori?Kote givu! Ove keveraera aikena,fakina eni tefori. A kotugo, sinofuka jobadae sedo, ove da dombudade ojeraera amo, jo ove kevariimi bumindae arira. 20 Amo isagha bekári.Avata geka evia kotovo dae sise re-sena. Sino fuka olta (altar) ove dadombuda de ojeraera amo, sukaru dajobari. Amo jo God da joba iraeri,

jo numokena mutae eraera. Avasedo, mave sino fuka ava mindariraamo, nu aminguse sukarude dabadetatarira. Avata nanda uju mo: ne josukarude dabade tatae aetevu. 21 Nejo Bajari da agha bu mindido, ko-tugo jovereghe yama, sukaru da aghabu mindae areva. A kotugo, ne joBajari da kirumo mindido, kotugojovereghe yama, sukaru da kirumomindae areva. 22Amingareva amo, in-ono, ne Bajari da ghamo derovo erari,nu janje eko arira. Amingarira amo,ne jo fetae areva. 23Ne God da fakinakotise sareva, “Namondeda God Afaroera isasambu etiri sirorusira. Avasedo, na rea ava uju ari dae sarenaamo, evevari,” aminge sareva, amogekari. Avata geka beká mo eviri:roera isambu jo nemokena evevairaeri. Mendeni eveva a mendeniekokori. Roera mendeni areva aimi,nenda nano namendi sonembareva.O roera mendeni areva aimi, nendanano namendi jo sonembae arira.24 Ni tofo ninda jebuga vanemboerá koteose! Ninda komana da je-buga barago kote simbugaresa. 25 Neemingareva: ne oka rejo ava ombarivasada gido uju areva ava, ombumin-dareva. Ove da dombuda de ojarerao tefo de ojarera, aindae jo ategi aeareva. 26Ainda beká mo, God da Gekaeminge resira:“Enda emo, Godda tofori, a roera isas-

ambu endada irira amo, Bajarida tofori.”

aminge resira. God sino fuka isas-ambu endada fifitusira. Ava sedo,kotae mindaresa. 27Kau daba amingaava, genembo mave Iesu jo tumon-dae irira aimi, sari numokena esayaresa amo, nu bayau rea mutarira,ava mindaresa. Ni Bajari tumonduse,kotae mindaresa. Ove da dombudade ojarera o tefo de ojarera, aindaejo ategi ae aresa. 28-29 Avata maveeredo nimokena, “Oka emo ove ke-vari da dombuda de ojeteri,” saetiraamo, oka amo jo mindae aetesi. Tofonindae sedo jo doyae aetesi. Ai re-sira amo, genembo aminge saetira, nu

Page 330: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 10:30 327 1Co 11:13God da fakina jo tumonde gogoghom-bae eraira ava sedo nundae doyaetesi.

O ni eminge saetesi, “Komana datumondari, nunda kiki, a nunda ko-tari ava na jo kotae eraena. 30Na Godtumonduse, numokena aiyakoe sedo,bayau kotae bumindiraena. Ava sedo,nanda komana da kotari ava jo kotaearena,” aminge saetesa amo, a nuavori, avata dabako saono ningaresa.31 Ni rea aresa amo, God da javojighaso erare dae sedo aresa. Bayaumindaresa o doyaresa amo, God dajavo jighaso erare dae sedo amin-garesa.

32 Jusi embo, nenda gitofudedabade nemokena, a kotugo, nendanano namendi God da ekaresia+jokáda irera nemokena, eramaari eni eovo gido gofeore! 33 Naemingeraena. Evetu genemboisambu, Bajari Iesu tumondaoro daesedo, na nanda uju dodo, nendakiki a koana kotise, nenda uju avaeraena. Na jo nanda eveva a nandajebugadae kotise ae eraena. Evetugenembo jebuga baoro dae sedo, naamingeraena. A ne kau daba amingaava, aovo dae sise resena.

111Na Keriso da amboda amboda use,

nunda ari ava use irena. Ne, nane useirena, kau daba aminga ava, aovo daesise resena.

11:2-16 God Tumonde Bainghuse,Geka Evevada Sise Dabade Irareva.

2 Na nendae sakai resena. Aindasusu mo: na rea sisena a ijugusenaava, use ireva. 3Avata oroko ijuga enimutari dae erena, ningivu! Gegen-embo isambu, nendaBajari Keriso nu-mori. A gegenembo isambune, nendaevevetu da bajariri. A kotugo, GodAfa nu Keriso da Bajariri. Ava sedo,evevetu nenda gegenembo kakara ar-era, a gegenembo ne Keriso kakaraarera. 4 Avori, namondeda kiki rearesira, ava kotarera. Genembo mavekekesa asugedo o foiya ombudo yateredo, tumonde bainghuse eredo ba-nungarira o vironu sarira amo, nu

aminguse, Keriso da javo eko useKeriso jo kakara ae arira. 5 O ko-tugo, evetumave foiya jo ombae yamateredo, tumonde bainghuse eredo ba-nungarira, o feroveta da saramanause God da Geka isagha sarira amo,nu aminguse, nuvu da javo eko use,nuvu jo kakara ae arira. Amo mekagariri. 6 Foiya asugari imboe ariraamo, eveva mo, nunda beo arugaeti.Avata nunda beo gafarira o arugariraamo, nu meka garira. Ava sedo, erámeka geure dae sedo, foiya ombaredae resena. 7 Gegenembo kekesajo asugae aetera, o foiya jo ombaeaetera ainda beká mo eviri: God gitibeká usira amo, genembo kau nu-moá evavaga, nunda usasa ijugari daesedo, etiri sirorusira. O evetu, gen-embo da duro a usasa ava ijugaredae sedo, etiri sirorusira. 8 Ai re-sira amo: evetu jo genembo da susuiraeri. God giti genembo edo, gen-embo da etu eniimi budo, evetu etirisirorusira. 9 A genembo usira amo,jo noaro ava sonembare dae sedo, joari siroraeri. O evetu mo, nu nuvusonembare dae sedo, etiri sirorusira.10 God da aneyai namonde giraera.Ava sedo, nemo kotise, evevetu foiyaombudo God tumonde bainghaeteri.Amingarera amo, aneya kasama ar-era: evevetu ne, nenda nuvumanekakara use, nenda sari ava ningi-raera. 11 Avata namonde Bajari danatofo namondeda irari emingeraera:genembo jo nusuka fetae eraira, anoaro jo nusuka fetae eraira. Nengaedabade tatedo irá gheraera. 12 Aindabeká mo: God genembo giti etirisirorusira. Ainda amboda, genemboda etu eniimi evetu etiri sirorusira.Avata oroko, gegenembo isasambuevevetu da fumbariri. A gegenemboa evevetu isasambu ainde dabade, akotugo roera isasambuainda susumo,God Afa numori.

13 Ne totofo kotovo dae resena:evetu foiya jo ombae yama tere Godtumonde bainghuse, eredo God kenabanungarira amo, evevari, ai tefo?

Page 331: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 11:14-15 328 1Co 11:3214-15 Namonde Keriso da Bino joningae irise eminge kotedo ghuseri,“Genembo da beo baduru arira amo,meka garira. O evetu amingariraamo, evevari. Nenda jiro gajaredae sedo, God nu evevetu da beofutusira,” aminge kotedo ghuseri. Aoroko, namonde kau daba aminga avakotise amingaeteri. 16 Avata kotugo,mave aindae sedo beisiga arira amo,na nundae eminge resena. Amo,namane a God da ekaresia+ isambuamingeraera.

11:17-34 Bajari Da Kirumori.(Matthew 26:26-29; Mark 14:22-25;

Luke 22:14-20)17 Oroko geka eni sari dae er-

ena. Avata na geka evia sise, jonendae sakai sae arena. Ainda bekámo: ne God tumonde bainghuse,dara edo beisiga eraeva. Amin-guse irareva amo, eveva mo, neGod tumonde bainghari doyaeteva,ava avori. 18 Dara da mendo moeviri: ne soroda sarigedo, nundanunda edo beisiga eraeva ava, seteronininguseni. Ningido, na tofo mandikotiseni, “Geka ainda jokáda, beká eniirira tano,” ava kotiseni. 19 Avatakotugo ne beisiga use irareva amo,eveva bekári. Ainda beká mo, nebeisiga ururovo gido, geka beká maveresira, a gungubo mave resira avatotoi kasama arera. 20Avata geka eviasari dae erena. Ne totorugedo totofonenda bayau mindido, ainda ambodaBajari da Kirumo Kakara mindiraevaamo, ne jo simbugedo mindae er-aeva. 21 Amo, ne bayau rise sem-bae eraeva. Genembo eni mo, nubayau irarira ava sedo, nu giti min-darira. A genembo eni mo, numo-kena bayau tefo ava sedo, nu ighoiitatamarira. O genembo eni mo, nuvaini (wine) teria ava mindido jirobirurugharira. 22Amo ekori. Ni nindabayau eveva moni teria aimi ofusesaava, bu yama riruraso, ninda komanamakasi emboá meka garira amo, joeveva iraeri. Amo inono, ni nindakomana a God da ekaresia+ kotae

aresa. Amo ari eko beká ava eraeva.Ne amingeraeva aindae sedo, na jonendae sakai sae arena. Kote givu!Nenda kambo irira. Ava sedo, ne ighoiitatamareva amo, ne giti kambodairise bayau mindido, amboda foamadabade Bajari da Kirumo Kakara du-rumugedo mindareva. 23 Bajari daKirumo Kakara nange arera aindaijuga, Bajarikena rurusena ava, nemo-kena giti ijuguseni, kotugo oroko sek-ago sari dae erena. Judas namondedaBajari Iesu aito usira, ainda gitidatumba daba aminda, Iesu nu faravabudo, 24God kena ‘aiyakoe’ sedo, jighiembebegusira. Embebeguse, sisira,“Nanda tamo nendae sedo erefutena,eviri. Evia bu rise, na kotedo ghevu!”25 Aminge sedo, bayau mindero dad-abetiri ainda amboda, Iesu nu kaudaba ava use, agha jighiri eretiri,eminge sisira, “God nune beka gago-juse, numokena ya buvari da emboro+seka, nanda ororoimi afigari sisiraamo, eviri. Totorugedo mindidoghareva amo, na kotise amingedoghevu!” aminge sisira.

26 Avori, Bajari jo jovereghe furaeirari, namonde farava a vaini (wine)evia mindarera amo, namonde Bajarida ambari da tuka ava osa siseirarera. 27 Eni mo: mave nundadubo joká jo simbugae irise, Bajarida Kirumo Kakara mindari dae sariraamo, nu aminguse, Iesu da tamoa ororo ava bebeta use, ari ekoarira. 28 Nu giti tofo mandi nundadubo joká simbugedo, ari ekokoijujedo ainda amboda mindarira.29 Ainda beká mo: genemboá Bajarida tamo kotae mindarira amo, nuaindae God da janje eko ava tofoitatamarira. 30 Ne amingeraevaágido, nenda mendeni kae tambudofafasirera, a mendeni sirivo useri.31 Mave tofo mandi nunda dubo jokásimbugedo, nunda ari ekoko ijujariraamo, God genembo ainda ari ekoko joijujedo, aindaemema enimutae arira.32 O namonde ari ekoko aoro Godijujedo, aindae mema namondekenamutarira amo, nu susudae mutarira.

Page 332: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 11:33-34 329 1Co 12:12Namonde dubo joká simbugedoari eveva use, erá evetu genemboekokode dabade, sirivo eóro dae siseamingarira. 33-34 Ava sedo, nandanano namendi, Bajari da KirumoKakara dabade mindari dae sarevaamo, tofo tofo kaifa edo dabadeanumbedo durumuge mindido, aindaamboda Bajari da Kirumo Kakaramindareva. O ighoi itatamareva amo,giti kamboda mindido, ainda ambodaya Bajari da Kirumo Kakara mindaridae sedo totorugareva! Erá God damema a janje eko beove dae siseamingareva. Avori, setenere. Naamboda ya nemokena buvudo, gekamendeni mendeni saono ningovodambu arira.

1212:1-11Asisi KakaraAimi, JobaA Fak-

ina Dombu Eni Dombu Eni NamondekenaMuturaira.

1 Avori, nanda nano namendi, Godda Asisi aimi joba a fakina mutu-raira, ainda geka da tuka ava kasamaaovo dae sedo, itako sari dae erena.2 Ne Iesu jo tumondae irevo, Satanne dereari ove kevari ava tumondedoghusevu. Ove da fakina tefori, akotugo, ove aimi beka jo sae eraira.Avata Satan da derariimi, ove tumon-duse bundedo iriavu. Ava ne kasamaereva. 3 Ágido, mave Asisi Kakarada fakina budo aimi saramana erairaamo, nange kasama aeteva ava, saononingareva. Mave jo God da AsisiKakara da fakinaimi, Iesu kena simb-ora use, “Iesu mo, nu ekori; ava sedoGod nu dare!” jo sae arira. A eni mo:mave jo tofo nunda fakinaimi a nundaujuimi, “Iesu nu Bajariri,” jo sae arira.Mave aminge sari dae arira amo, nuAsisi Kakara da fakinaimi sarira.

4 Avori, God da joba a fakinadombu eni dombu eni irira. Avatajoba mutari kato mo dabako, God daAsisi Kakarari. 5 Namonde saramanadombu eni dombu eni eraera, avatakotugo, namonde isambu Bajarida saramana eraera. 6 Namondefakina a sonemba dombu eni dombueni buraera, avata kotugo, fakina

a sonemba da susu mo dabako,God Afa numori. 7 God da AsisiKakara nunda ekaresia+ tomanakosonembari dae sedo, nu joba afakina dombu eni dombu eni ava,God da natofo isambukena muteariburaera. 8 Asisi daba aimi nundafakina futuse, genembo enikenaseari ningido, God da dubo kotarieveva ava natofokena ijugeraira, akotugo, Asisi daba aimi, genemboenikena geka jungarida ava kasamaari da fakina futurureari budo isaghaseraira. 9 Asisi daba aimi, tumondarida fakina genembo enikena mutearibudo, benunu sirurari ainda bekáava foa isagha eraira. A kotugo, nugenembo enikena, sari jebugari dafakina muteari budo, seari kae evetugenembo jejebugeraera. 10 Kau dabaaminga ava, Asisi Kakara tano arida fakina muteari budo, genemboeni tano a ari bouvu urureari, evetugenembo jo gae iriara ava gidodudukugheraera. A Asisi Kakara aimisonembuse, feroveta ari da fakinagenembo enikena futurureari, Godda kotari ava osa seraira. Asisi dabaaimi, genembo enikena ijugurureari,Asisi Kakara da fakina kau mavego,a Satan da fakina kau mavego ava gikasama use osa seraira. Asisi Kakaradaba aimi, nu genembo enikena gekatinongu sari da fakina ava mutearibudo, nu geka mendeni jo kasamaae irá gheraira aimi, vironu a gekaseraira. A geka tinongu seraira amo,geka jovereghari da fakina mutearigenembo enii budo, nune gekajoveregheari foa isagha eari natofoningiraera. 11 Asisi Kakara evetugenembokena, joba a fakina dombueni dombu enimuteari buraera, avatanumo dabakori. Nunda uju ava use,nu God da joba a fakina ghaseari,evetu genembo buraera.

12:12-31aNamonde Tofo Tofo Sonem-buse, Fakina Barera!

12 Keriso da ekaresia+ ainda kaumo, genembo da tamo avavagori.Nunda ungo, ata, diti, beka, a den-goro, gari nunda nundari. Avata

Page 333: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 12:13 330 1Co 13:1isambu tatedo, tamo dabako edoirira. 13 Na tamo dabako resenaemo, namondedae resena. Aindabeká mo: namondeda mendeni Jusiembo, a mendeni nanda natofo Jusiembo da gitofuri. A kotugo, na-mondeda mendeni mo kokotofuri, amendeni sabuari. Namonde isambu,God da Asisi dabakoimi bafataito edotamo dabako edo irera. A nundaAsisi daba ava, namondekena fu-tusira. 14 Eregoseva: tamo mo joroera dabako iraeri. Roera nundanunda ai tatedo, tamo dabako edoirira. 15 Atai eminge saeti, “Na joungo iraeri, ágido, na jo tamoda roeraeni iraeri,” aminge saetira amo, gun-gubori. 16 O dengoroi eminge saeti,“Na jo diti iraeri, ágido, na jo tamoda roera eni iraeri,” aminge saetiraábarago, gungubori. 17 Ainda bekámo: tamo isambu diti vanembo irae-tira amo, geka jo ningae aeti. O tamoisambu dengoro vanembo iraetiraamo, masa jo fumbae aeti. 18-20 Avatane eregoseva: God nunda uju ava use,evetu genembo da tamo esimbugetirisirorusira. Roera dabakoimi jo tamoae arira. God nu roera dombu enidombu eni bu esimbugedo tatetiri,tamo dabako sirorusira. 21 Ava sedoditiimi ungokena jo eminge sae arira,“Emo nane arena. Ni yasi!” a josae arira. O jiroi barago, atakena joeminge sae arira, “Emo nane arena.Ni yasi!” a jo sae arira. 22 Ne erego-seva: tamo da roera mendeni aikena,jo fakina teria iraeri. Avata kotugo,nunda nunda iraetira amo, tamo ekoaeti. 23 A tamo da roera mendeniaindae meka gido gari imboe eraera.Ava kakara use kaifa e gogoghomber-aera. 24 O tamo da roera garigo,namonde jo kakara use kaifa ae er-aera. God tofo mandi tamo da roeramendeni kakara aoro dae sedo, kotegogoghombedo etiri siroredo irira.25 Aindae sedo, namondeda tamo daroera jo nunda nunda saramana aeeraira. Ne dabade edo, tofo tofoinononda sonemberaera. 26 Roeradabako, ungo o ata avavaga, memaitatamarira amo, tamo isambu mema

sarira. Tamo da roera enidae sakaisarira amo, tamo da roera isambuainde dabade ivuga arera.

27 Avori, ne isambu Keriso datamori. Nunda tamo da ungo, ata,diti, beka, a dengoro nemori. 28 Godnunamonde bu dabade tatedo, nundaekaresia+ esimbugedo, namondedasaramana gategusira. Saramanaresena amo, eviri. Giti mo, nundaaghi kakatofitido, ainda dirorunundaferoveta fitido, a ainda amboda mo,ijuga kakato fifitusira. Ainda amboda,evetu genembo nene, tano mendenimendeni aoro gido dudukughari,ainda evetu genembo ava fifitusira.Kotugo evetu genembo mendeni,nene saoro kae embo jebugari avafifitusira. Ainda amboda, sonembakakato, saramana da giti jigharikakato, a evetu genembo mave gekamendeni jo kasama ae irise, aimivironu a geka sari ava fifitusira.29 Namonde isambu jo aghi kakatoiraeri. Namonde isambu jo ferovetao ijuga kakato iraeri. Isambui jo tanoaoro evetu genembo gi dudukughaeeraera. 30 Namonde isambui josaoro kae evetu genembo jebugaeeraera. A kotugo, namonde isambuijo gekamendeni kasama ae irise, aimivironu sae eraera, o ainda geka damino jo jovereghaoro evetu genemboningae eraera. 31 Avori, God da jobaa fakina isambu eveva vanembori,avata mendeni mo, eveva bekári. Avasedo, God da joba a fakina eveva bekáava bari dae sedo fakina evu!

12:31b–13:13 Dubo Bari Mo Eviri.God nemokena joba ningiava mu-

tarira aimi, saramana use irareva.Avata ainembo saramana use irarevaamo, jo inono iraeri. Ava sedo, naemboro evevago eni ijugari dae erena.

131 Namonde God da fakinaimi, oro

eninda geka jo kasama ae irise, aimivironu sarera, o aneya da gekaimivironu sarera amo, evevari. Avatadubo bari tefo vironu vanembo sareraamo, tefo duka vanembori, geka beká

Page 334: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 13:2 331 1Co 14:5eni tefori. 2 Namonde God da fer-oveta edo, geka isambu kasama edo,a kotugo geka jungarida ava, isambukasama arera amo, evevari. Avatadubo bari tefo irarira amo, namon-dekena beká eni tefo bekári. O tu-monde gogoghombuse saoro, doririgigise sembi ya sovenikena fetariraamo, evevari. Avata amo tumon-dari da tano vanembori, beká enitefori. O namondekena dubo bari tefoirarira amo, namondekena beká enitefori. 3Namondeda gugua oriro edo,ainda mino isambumakasi embokenaghasarera, o Iesu jo ighagha ae aorogido, Iesu da gitofuimi namonde san-dido dungoro avarera amo, evevari.Avata amingururoro, namondekenadubo bari tefo irarira amo, namondeitako jo sonembae arira.

4 Dubo bari da susu mo, eviri. Du-rumugedo, veka eveva use kaveveraaresa. Komanadae bengoso jo aearesa. Ninda binodae sise jo ivugaae aresa, a ni jo tofo sakai sae aresa.5 Dubo bari mo, komana jo isimbusedombuda sae aresa, nu kakara aresa.Dubo bari mo, jo emingae aresa.Jo nisuka nimoá kotise, dighighi aearesa. Ni jo totoi dubomemause janjeeko ae aresa. Jo komana da ari ekokoaindae gisari futo ae aresa. 6 Dubobari mo, jo komana da ari ekoko iju-juse, ivuga ae aresa. Avata geka bekánininguse, riria aresa. 7 Dubo barijo sifo ningi aminda tafusegae arira,gombu tefori. Avo gido, dubo barimo,ni sifo ghousa komana tumonduse,ninda komana rejo eveva ari dae eriraava, durumugedo gigituse iraresa.

8 Dubo bari mo, evovodae irarira.Feroveta da vironu sari amo, ya dad-abarira. Geka da beká jo kasamaae irise tinongu sari amo, ya dad-abarira. A dubo kotari barago, yadadabarira. 9 Ainda beká mo: orokonamonde God da fakinaimi, nundageka itako isagha seraera, a itakodubo koteraera. 10Avata sifo amboda,Geka Numo Beká a Dubo Kotari Bekáisagha ururari, namondeda geka adubo kotari kitako emoya dadabarira.

11 Namonde sasingako irise sasinguda geka, kotari, a itatamari ava useiriari. O oroko emo, genembo eteri.Ava sedo, namonde genembo da sariava sise irera. Sasingu da kotari amodotutuseri. 12 Kau namonde sasin-gako irise edo ghusera, aminga ava,oroko namonde God da dangio mo,tumba jokáda garigo garigo eraera.Avata sifo amboda diti basari, nunamonde, dombu minonde minondegarera. Ainda beká mo: namondeoroko God itako kasama arigereraavata, namondeda kasama tufakori, joinono iraeri. Avori, oroko mo, God nunamonde kasama e gogoghombuseirira. Kau daba ava, amboda namondenu kasama e gogoghombarera.

13 Avori, geka etodaba evia irira.Tumondari, kaifa gigita use irari, adubo bari, avata geka etodaba eindajokáda, teriago beká mo, dubo bariri.

1414:1-25 Namonde God Tumonde

Bainghuse, Emingarera.1 Avori, dubo bari da emboro

aminda yari dae inini use, fakina egogoghombevu! Aminguse, God daAsisi da joba a fakina mendeni ujuuse, ava bari dae fakina evu! Jobaeveva beká mo, ne feroveta edo Godda Geka isagha saetevu. Ava sedomokogo mo, ne ainda joba ava baridae sedo fakina aetevu. 2 Aindasusu mo: mave geka mendeni jokasama ae irise, geka aimi serairaamo, nu geka sirureari God nusukaningiraira. Nu geka tinongu sise, Godda Asisi da fakinaimi geka jungaridaava seraira. A nu evevari. AvataGod nusuka ningi kasama eraira, jomave eniimi nunda geka tinonguava nininguse, tuka bae eraira. 3 OGod da feroveta, nu geka sirurearievetu genembo ningido, sonemba,fakina, a dubo jama ava buraera.Amo eveva bekári. 4 Genembo mavegeka jo kasama ae irise, geka aimiseraira amo, nu tofo sonemberaira.O God da feroveta mo, nu evetugenembo isambu sonemberaira. 5 Ne

Page 335: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 14:6 332 1Co 14:19isambu geka mendeni jo kasama aeirise, geka aimi vironu saeteva, oaimi banungaeteva amo, na ivugaaeteni. Amo evevari. Avata kotugo,ne isambu feroveta aeteva amo, naivuga beká ava aeteni. Ainda susumo:mave God da Geka isagha seraira amo,nu sonemba tomanako natofokenamuturaira. Avata genembo geka enijo kasama ae irise, geka aimi serairaamo, jo natofokena sonemba teriagomutae eraira. O nunda komanaeni eredo, geka tinongu setira ava,jovereghari natofo ningarera amo,natofo sonembarira. 6 Nanda nanonamendi, kote givu! Na yamanemokena buvudo, geka eniimisirurono ningido, tuka jo bae arevaamo, na aminguse ne sonembarena,ai? Tefo. Na jo itako ne sonembaearena. Avata kasama seka ijugaonogi kasama areva, o God da Geka sekaafigaono kasama areva, o vironu sisedengoro indarena amo, sonembabekári. 7 Feku sembae fusiroro osino sembae doruroro, mave dubojo kasama ae arira. 8 O tavuya saone?Tavuya duka sembae fusarira amo,mave jo tataya ari dae sedo simbugaearira. 9 Kau daba aminga ava, nigeka tinongu sise vironu saresaamo, ninda geka da tuka, mave jokasama ae arira. Ninda geka tefobabarigaresa. 10 Endada geka nundanunda irira amo, digari ambari ekori.Geka resena emo, isambu tukaghaeri.11 Avata genembo enii eredo, gekatinongu sirurari ningido, geka da tukajo kasama ae arera amo, namondeinono nunda gitofu da kaugo arera.Namonde minonde minonde geka seningari bunarera. Avata nu ferovetaedo, God da Geka isagha sarira amo,namonde nunda geka ningido, minobarera.

12 Ava kotise, na eminge resena.Ne Asisi Kakara da joba a fakina kaueni kau eni ava uju eraeva. A nuevevari. Avata joba mendeni mutaribaresa amo, nisuka ninda jebugadaesedo, erefutira. O mendeni mutari

baresa amo, budo aimi natofo isambusonembaso dae sedo, erefutira. Avasedo, joba rejoimi evetu genemboisambu sonemberaira ava bari daesise, e gosuse fakina evu!

13 Eminge sise resena: genembomave geka jo kasama ae irise, gekaaimi vironu seraira amo, eveva mo,nu geka jovereghedo, tuka isagha sarida fakina ábarago bari dae sise, ba-nunguse iraeti. 14Ne eregoseva: AsisiKakara sonembari, namonde geka jokasama ae irise, geka aimi sise banun-garera amo, namondeda asisikena in-onori. Avata jo namondeda kotari-imi banungae arera. 15 Ava sedo, nanangareni? Na emingarena. Umbueni, na geka tinongui sise nanda asisi-imi banungarena. Kotugo umbu eni,tofo nanda geka aimi sise, nanda ko-tariimi kotise banungarena. Umbueni, nanda asisiimi yaru divarena,kotugo umbu eni, tofo nanda gekaaimi, nanda kotariimi kotise yaru di-varena. 16Ainda bekámo: ni tumondebainghuse, geka tinonguimi sise GodAfakena ‘aiyakoe’ saresa amo, nindakomana nange kasama edo, nindabanungari sonembuse, ‘Ai, bekári!+’ sari? Nu ninda banungari datuka bunarira ava sedo, nu ninda ba-nungari jo sonembae arira. 17 Nitumonde bainghe gogoghombaresatanojo. Avata ninda komana amindasonemba eni jo bae arira.

18 Na nasuka irise banunguse, GodAfa tumonde baingheraena amo, naumbu digari geka eni jo kasama aeirise, geka aimi banungeraena. Nateria futo geka tinonguimi banunger-aena. Ne jo namongo iraeri. 19 AvataGod tumonde bainghari dae sedo to-torugarera amo, na emingari uju er-ena. Na geka tufatafako namondedagekaimi saono, evetu genembo ningikasama edo ijuga a sonemba bareraamo, evevari. O na geka eni jo kasamaae irise, geka aimi vironu ghousa am-bari sarena amo, evetu genembo josonembae arena. Ainda beká mo: nenanda geka tinongu ningido, ainda

Page 336: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 14:20 333 1Co 14:31tuka jo kasama ae arera.

20 Nanda nano namendi, erásasingu da kotari ava koteove! Gekabekári: sasingu jo ari eko ari daesedo, manaka gayae eraera. Amoari evevari. Nembarago aminguseiraetevu. Avata sasingu kotae kotaeeraera aminga ava, erá eove daesise resena. Evetu genembo beká dakotari ava use irovo dae resena. 21Godda natofo Jusi embo gogore edo Godimboe etero aindae, God setiri nundaGeka jokáda eminge gembero irira:“Bajari resira: ‘Na evetu genembo

geka tinongu seraera ava diri-gaono, yama nanda natofo avaijugaoro garera.

Na teana embo, geka nunda nundaseraera ava, mutono nemo-kena yarera avata,

nanda natofo nenda gogore amo jodoyae irise, nanda geka joningae arera,’ ”

God da Geka aminge resira. 22 Avori,geka amo tege gido kasama aovodae sise resena: gogore kakatoa evetu genembo mave God jotumondae eraera, nange oju edodubo jovereghaetera aindae sise, Godamingusira. Eregoseva: geka tinongusari mo, God da tano evetu genembojo tumondae eraera aikenari. Avasedo, ne geka eni jo kasama ae irise,geka aimi, vironu sareva amo, neevetu genembo mave jo tumondaeeraera, aindae areva. Avata Godda geka isagha sarera amo, God danatofo nenda geka ningido, jebuga afakina bareva.

23 O eni mo: ne isambu geka jokasama ae irise, geka aimi tuturoedo vironu sirurovo, genembo enifoa nunda gitida tere ningarira amo,nu eminge kotarira, “O ne isambudagheteri!” 24-25O ne isambu ferovetaedo God da Geka isagha sirurovo,genemboá foa teredo ningarira amo,nunda ari eko ava kotarira. Nugeka rea ningarira aimi, nunda dubojokáda rea jungeraira ava, isaghaari oju edo tumo darido, God Afa

tumonde bainghuse eminge sarira,“Geka bekári: God nemokena irira.”

14:26-40 God Tumonde Bainghari DaeSedo, Durumuguse Esimbugareva.

26 Ava sedo, nanda nano namendi,nanda geka da tuka oroko isaghasaono ningareva. God tumondebainghari dae sareva amo, neemingareva! Genembo eni eredo,yaru gatarira. A eni ijuga mutarira.A genembo eni, God da Geka sekaava isagha sarira. Kotugo genemboeni, geka eni jo kasama ae irise,geka aimi vironu sarira. A eni,komana da geka ava joveregharinatofo ningarera. Ne rea areva amo,ne ekaresia+ isambu ava sonembaridae sise, amingareva! 27 Avori, mavegeka jo kasama ae irise, geka aimivironu sari dae simbugarira amo, neemingareva! Evetu genembo etotoo etodaba avavaga, geka tinonguimivironu saoro tano arira. A jo isambudabade tuturo edo, vironu sae areva.Eni geka se dadabari, kotugo eniimituturo arira. Amingareva! Avori,saoro dadabari, genembo enii eredo,tinongu geka amo jovereghari aindatuka isagha ari, natofo ningi kasamaarera. 28 O ni geka tinonguimivironu sari kotaresa amo, ni itatamegaresa! Genembo eni ninda gekajovereghari kato aminda irarira amo,ni geka tinongui vironu saresa. Oninda geka jovereghari kato amindatefo garesa amo, ni jo beka afigedo,geka tinonguimi vironu sae aresa.Ni tofo dubo jokaimi, God kenabanungaresa. 29 Feroveta etoto oetodaba eredo geka siruroro ningido,natofo isambu nenda geka ava ningikote simbugarera. 30 Avata ferovetaeni geka sirurari ainda jokáda,feroveta eni aminda anumbirise,God numokena geka eni ijugariitatamarira amo, nu emingarira. Nukaifa ururari, genembo giti tuturoarira, aimi nunda geka se dadabarigido ainda amboda, nu God da gekaningira ava, osa sari natofo ningarera.31 Aminguse, eni se dotutururari,

Page 337: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 14:32-33 334 1Co 15:10kotugo eni se doyarira. Amingarevaamo, ne isambu God da Geka sekaningi itatamedo, tofo tofo sise fakinabareva. 32-33 Eregoseva! God nuuju erira, namonde durumugedosimbuguse, tumonde baingharera.Avori, ne kasama aetevu: ferovetaGod da Geka sarira amo, nundakomana kaifa ururari geka se doyariamboda, nu eredo sarira. Nu bekakaifa use durumugedo sirurari, ne avakasama aetevu. Erá aminge sirureoronenda tumonde bainghari ava soesaeove dae sise resena.

A geka eni mo, na evevetudae re-sena. God da ekaresia+ isambu nangeeraera, kau daba ava aovo dae resena.34 Evevetu ne tumonde bainghuse, jotirae areva. Ne erá geka eni seove!Jusi embo da Agho Dari resira amo,geka beká resira:“Evevetu tumonde bainghuse, jo giti

jighae arera.”35 Ne tumonde bainghuse, geka dabeká ava kasama ari dae uju areraamo, ne amboda ya kamboda nendanuvumanede dabade se ningarera.God tumonde bainghari dae sedo to-torugururoro, evevetu ere vironu sar-era amo, meka gariri.

36 Ne nangetiraimi nanda geka ser-aena jo ningae eraevu? Ne koter-aeva, God da Geka nesuka kasama ariáseraeva, ai? Ne nanda geka resenaevia ningido, erá gogore edo ighaghaeóvo dae sise resena. 37-38 Genembomave nu tofo kotarira, “Na God daferovetari,’ o ‘Na God da joba budosaramana eveva eraena,’ aminge ko-tarira amo, nu kasama aeti. Na retaoroko eregefena emo, Bajari da AghoDariri. O nunanda geka evia jo ningaearira amo, erá nunda geka ningeove!

39 Avori, nanda nano namendi, fer-oveta edo God da Geka isagha sari dafakina ava bari dae sedo, uju use fak-ina evu! Avata nenda mendeni gekaeni jo kasama ae irise, geka aimi vi-ronu sari dae sarera amo, ne erá bure-geove dae resena. 40 Avori, tumondebainghuse, ainda jokáda ne rea arevaamo, durumugedo simbuguse areva.

1515:1-11 God Da Bino EvevaMo: Keriso

Ambarida Ghe Jebuge Erorusira.1-2 Avori, nanda nano namendi,

na God da Bino Eveva vironu sedoghusena, ava sekago kotovo daesise resena. Ava ningi tumonduse,ainda fakinaimi ne fete simbugereva.A kotugo, God da Bino Eveva avatumonduse, bu jighi simbugarevaamo, ainda fakinaimi jebugareva.(O ne jo tumondari da susu kasamae gogoghombae areva amo, ne jojebugae areva.) 3Geka teria beká nanetofo mandi giti ningi kasama edo,nemokena seteno nininguseva ava,God da Geka jokáda gembero iriraamo, eviri: Keriso nu namondedaari ekokodae sedo ambududurusira.4 A kotugo, nunda Geka jokáda,eminge gembero irira: ne Kerisobudo era furugetero, God Afa setirisifo etodaba naká ainda amboda, nuambarida ghe jebugedo erorusira.5 Amingedo, nu giti Peter kenaisagha etiri gosusira. Ainda amboda,nunda ambo jimbi beká 12 gategusira,aikena isagha etiri gosuseri. 6 Aindaamboda, Bajari da natofo 500 amingaava totorugedo irero, nu nemokenaisagha etiri gosuseri. Evetu genembo500 resena emo, mendeni sirivo useri.O teriago mo, ne oroko irera. 7 Avori,evetu genembo 500 aimi nu gosuseri.Sifo eninda, nunda namendi Jameskena isagha etiri gosusira. Kotugoainda amboda, nunda aghi kakatoisambukena isagha etiri gosuseri.

8 Amboda beká mo, namokena is-agha etiri gosuseni. Amo kau, evetusasingu fufudo eria ambonembo fum-budo doyeraira aminga ava, namo-kena isagha usira. 9 Ava sedo, namoambo nembori. Nane God da ekare-siakena isoro useni. Aindae sedo, najo nunda aghi kato ae aeteni. 10AvataGod joka edo na gategetiri, nundaaghi eraena. Anunda sonembanamo-kena futusira amo, na jo budo kotaekotae aeri. Na nunda sonemba aimibudo, saramana e gogoghomberaena.

Page 338: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 15:11 335 1Co 15:25Aghi kakato mendeni jo namongoiraeri. Na saramana begogo eraena.Avata na jo tofo nanda fakinaimi sara-mana ae eraena. Na God da fakinaaimi saramana eraena. 11Ava sedo, nauju erena amo, namane aghi kakatoava, teria futo jo kotae areva. Naneiseni, ai mave nemokena isi, ava kotaeaovo dae resena. Namane isambuGeka a Bino setena, daba evia vironuseraera. A ne ainda Bino ningidotumonderaeva. Ava sedo, mave gitiira Bino sisira ava, kotae aovo dae siseresena.

15:12-34 Namonde Ambarida Ghe Je-buge Erarera.

12 Keriso ambarida ghe jebugeerorusira ainda bino ava, nemokenasedo ghuseri. Ava nangetiraiminenda mendeni, namonde jo am-barida ghe jebuge erae ariá seraeri?Aminge tumondareva amo, kotarisembaeri. 13Neaminge kotareva amo,inono, Keriso nu jo ambarida ghejebuge erae ari ava, sari da kaugori.14 Avata Keriso jo ambarida ghejebuge erae aetira amo, namanendavironu jo beká ae aeti, a nendatumondari jo beká irae aeti. 15 Avataamo kitakori. Teriago mo: ne amingesareva amo, inono, namane Kerisoda Bino sise, God da javoda gungubosari da kaugori. Ainda beká mo:namane eminge sedo ghuseri, “Godsetiri, Keriso ambarida ghe jebugedoerorusira.” Avata evetu genembo joambarida ghe jebuge erae ari ava gekabeká iraetira amo, namane Kerisoda Bino, nu ambarida ghe jebugeerariá sise, gungubo saeteri. 16 Aindabeká mo: ambari embo jo ambaridaghedo jebuge erae arera, amingesareva amo, inono, Keriso barago,nu jo jebuge erae ariá sise, sareva.17 A Keriso jo jebuge erae aetira amo,nenda tumondari jo beká irae aeti,a nenda ari ekoko da fakinaimi, nesirivo use iraetevu. Aminguse, nejebuga evovodae irari ava jo baeaetevu. 18 A kotugo, Keriso da natofogiti sirivo usera amo, ne nenda

ari ekoko jokáda ambudo, jebugaevovodae irari ava kosasaghaeteri.19 Namonde enda da gugua a kotariisambu, Keriso dae sedo ighaghaedo dotutuseri. Ava sedo, namondeKeriso tumonduse ambudo, jebugaevovodae irari ava kosasaghaeteraamo, namonde makasi beká avaaeteri. Ainda beká mo: roera evevaeminda dotutuseri. Avata roera evevaeni amboda jo bae aeteri.

20 Avata geka beká mo eviri. Godsetiri Keriso giti ambarida ghe je-buge erorusira. Ava sedo, namondekasama erera: amboda God sari na-monde barago, ambarida ghe jebugeerarera. 21 Ne eregoseva: genemboeni javo Adam, nu ari eko use, em-boro afigetiri Ambari evetu genemboisambukena sirorusira. Kau dabaaminga ava, genembo eni javo Keriso,ambarida ghe jebuge erorusira dafakina aimi, evetu genembo isambuambarida ghe jebuge erari da em-boro ava nune afigusira. 22 Namondeisambu Adam da vekari. Ava sedo,Adam dara usira aindae sedo, na-monde isasambu amburaera. Kaudaba aminga ava, mave Keriso tu-mondedo nemonde tatarera amo, neisambu amboda ambarida ghe je-bugedo erarera. 23 Namonde isas-ambu ambarida ghe jebuge erar-era. Avata erari mo, namonde joisambu dabade jebuge erae arera. Gitibeká mo, Keriso jebuge erorusira.Keriso da amboda, nunda natofoisambu, nunda jovereghe furari dasifo aminda, ne ambarida ghe je-bugedo erarera. 24Ainda amboda, utuenda dadabarira. Sifo aminda, Kerisonu evetu genembo, sukaru, a gavanaisambu nenda fakina de bejedo, nunebarira. Budo, fakina isambu GodAfakena mutari barira. 25 AmbodaGod Afakena mutari barira da tukamo: Keriso nu utu a enda kaifa uru-rari, God nunda gitofu isambu dedososighi edo, Keriso da ata duruda fi-tari Keriso atai fati fetarira. Atai fatifefetuse, nu roera isambu God Afak-enamutari budo, God Afa utu, enda, a

Page 339: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 15:26 336 1Co 15:40roera isambu nune kaifa arira. 26 Godda gitofu resena emo, ambo nembo,asuki beká mo, Ambariri. Nu ambodabekáAmbari da fakina ava de bejarira.27Avori, God da Geka eminge resira:“God roera isasambu, nunda ata du-

ruda fifitusira,”God da Geka aminge resira. Avata‘roera isasambu’ resira amo, jo Goddae saeri. Amo isagha bekári. Aindabeká mo: God nu susuri. Nune roeraisasambu Keriso da ata duruda fitari,atai fati fefetuse kaifa arira. 28 Avori,Keriso roera isasambu budo kaifa use,nu tofo numoá fitari vosari, God Afavitido roera isasambu nune kaifa use,ainda Bajari nune arira.

29 Avori, ne eregoseva: evetugenembo mendeni, ambari embodaebafataito eraera. Avata ambari emboamboda jo ambarida ghe jebugedoerae aetera amo, ne jo amingaeaeteri. Amo, susu tefo bafataitoaeteri. 30 O geka eni mo: tofo namoákotise, sari dae erena. Na sifo ghousadaoro ambono dae kotise, evetugenembo manaka gayeraera. AvataKeriso jo ambarida ghe jebuge eraeaetira amo, na jo goroto eni mutonogido, namo dari dae manaka gayaeaeteri. 31 Nanda nano namendi, nageka beká resena. Nenda tumondarigido, na ivuga use nendae sakai siseresena. Kotugo nenda tumondari ananda ivuga da susu mo, Iesu Kerisonamondeda Bajariri. Avori, amo gekabekári. Kotugo gekaé barago gekabekári. Ambari amo nanda karonaedo, sifo inononda na unumberaira.32 Ambari embo jo ambarida ghejebuge erae aetera amo, na redaeIesu dae sedo doyono, na bu kotoedo, sino fuka da jokáda fugoro nagambu mindaeti? Na amingaetenaamo, eveva eni baeteni? Kote givu!Ambari embo amboda jebuge erareraamo, na eveva tambarena. O jo eraearera amo, na susu tefo ambarena,gombuda eveva eni tefori. O enimo: ambari embo jo ambarida ghejebugedo erae aetera amo, namondeeminge sise saeteri, “Namondeda

ambari sifo erebunera; ava sedofuvu, namonde uvu bayau rise, umogamo edo, sifode amboro dadabare!”aminge sedo, namonde aminguseiraeteri. 33 Avata gungubo amo erátumondeove! Mave, ambari embo joambarida ghe jebuge erae ariá sariraamo, nunda geka erá tumondeove!

Eminge seoro ningiraeva, “Evetugenembo eveva aimi kokomana sem-bae tambudo, ainde dabade umogamo eraera amo, nembarago sem-bae eraera.” Ava sedo, mave gekasetena ava sarira amo, nunda geka erátumondedo, ainde dabade umo usedeingheove! 34 Diti fangevu! Sekagodubo jovereghedo, nenda ari ekokododo ari eveva aovo dae resena. Aeni mo: meka gaovo dae sise, emingeresena. Geka bekári, ne mendeniGod da kau mavega a nunda fakinakau mavega ava, jo itako kasama edotumondae ireva.

15:35-58 Namonde Ambarida Ghe Je-buge Eroruse, Tamo Seka Barera.

35 O nenda mendeni eminge sar-era, “Ambari embo nange jebuge er-areri? Tamo kau mavega ava bareri?Ambari embo mo, tamo tefo ágido,jo ambarida ghe jebuge erae arera,”aminge sarera amo, 36ne kotari tefori.Ijugaboro fitari dae erena. Ni vekagovaresa amo, nu gari kau eni vi-tarira. Veka da anoso betise, batunoeveva kosughe vitarira. 37 Ni faravaveka o rejo govaresa amo, jo vekaamboda batuno edo vitarira, amingoiraeri. Veka govaresa amo, kitakori.O batuno edo vitarira amo, teria agarigo bekári. 38 Veka kau eni enibatuno edo vitarira amo, nunda kauGod uju etiri futusira, ava vitarira.39Kau daba aminga ava, God nu evetugenembo, sino fuka, rika, a oka nendatamo kau eni kau eni futusira. Evetugenembo da tamo kau eni, sino fukada tamo kau eni, rika da tamo kaueni, a oka da tamo kau eniri. 40 Roerautuda irira a roera endada irira, avakote givu! Roera utuda irira, aindaduro kau eni irira. A roera endada

Page 340: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 15:41 337 1Co 15:57irira, ainda duro barago kau eni irira.41 Iji da gari eveva kau eni irira, inuada gari eveva kau eni irira, a damanada gari eveva kau eni irira. Ko-tugo damana barago gari eveva jo kaudabako iraeri, nunda nundari.

42 Ambari embo ambarida ghejebuge erari da sifo, kau emingori.Namonde endada irise, ambeorofurugeraera amo, tamo bete dad-aberaira. Avata tamo sifo amboda,ambarida ghe jebuge eredo, evovodaeirarira. 43 Tamo enda emindafurugeraera amo, gari eveva a fakinaeni tefori. Avata tamo amboda,ambarida ghe jebuge erarira amo,gari evevago a fakinaghaeri. 44 Tamoenda eminda furugeraera amo, fisivanembori. Sifo amboda ambaridaghe jebuge erarira amo, asisi da tamoava erarira. Amo, namonde kasamaerera: fisi da tamo irira ava sedo, asisida tamo barago irira. 45 Aindae sedo,God da Geka eminge gembero irira:“Genembo giti beká javo Adam, God

etiri nu siroredo genembousira.

O genembo eni, Adam da vasa baridae sedo fusira amo, nu nundaAsisiimi jebuga beká ava mu-turaira.”

46 Asisi da jebuga muturaira, resenaemo, jo giti furae eraira. Endada jebuga giti foa gheraira, a asisida jebuga amboda foa gheraira.47 Genembo javo Adam giti sirorusiraamo, nu endaimi etiri enda emindasirorusira. Genembo ambodasirorusira amo, nu utuda ghe vosefusira. 48 Evetu genembo fisi da ujukotise, endada irise ambeoro tamobeteraira amo, ne kau, nembua Adamgiti beká sirorusira, ainda kaugori. Oevetu genembo, God utuda irira aindauju ava kotise, nunda natofo edo ireraamo ne kau, nenda Koro ambodautuda ghe vose fira sirorusira, aindakaugori. 49 Oroko namonde, Adamgiti endada sirorusira, ainda tamoda kaugo ava asugedo irera. Kaudaba aminga ava, Genembo utuda ghevose fusira ainda tamo da kaugo ava,

namonde amboda asugedo irarera.50 Nanda nano namendi, nanda gekada tuka mo eviri: namondeda tamoenda eminda irira aimi, jo viti ya utuaminda God da dombuda fetae arira.Amo, tamo fisi, ororo, a etu, isambubete dadabarira, jo God da dombudaevovodae irae arira.

51 Kote givu! Geka jungarida ava,afigaono ningovo dae sise resena. Na-monde jo isambu ambae arera. Avatanamondeda tamo jovereghedo kaueni arira. 52 Tamo jovereghe kau eniarira amo, kau biria tarigharigo arirao diti farigharigo arira. Aminguse,ainda jokáda, namonde isambu na-mondeda tamo manai kosughe dodo,tamo seka asugarera. Amo emingesirorarira. Amboda beká, God saritavuya fusoro duka ururarira amo,ambari embo ne ambarida ghe jebugeeredo, tamo seka asugarera. Amingu-ruroro, namonde barago, sifo amindaendada irarera amo, namonde tamomanai kosughe dodo, tamo seka avaasugarera. 53 Enda da tamo iriraemo, bete dadabarira. O asisi datamo evovodae irari, ava bu asugar-era. Amo kau oriro arigarera. Endaeminda, namonde amburaera. Avatautu aminda irari dae sedo, namondetamo seka asugedo evovodae irarera.54 Avori, sifo aminda, namonde endada tamo kosughe fiti dodo, asisi datamo ava asugarera, a ambari da tamokosughe fiti dodo, jebuga da tamo avaasugarera. Amingaoro, God da Gekaevia beká arira.“Ambari, na nimokena resena. Ninda

fakina redari? Bajari nimo-kena isoro use, ninda fakinade bejedo atai fati fefetusira.

55 Ninda fakina dadabusira, a nindamema ava, namane sekago joitatamae arera.”

56 Ainda beká mo: namonde AghoDari bejise, Ari Eko da fakina itatam-eraera. A kotugo, ari ekoko eraeraaindae sedo, God setiri ambududu-ruse, Ambari da fakina ava itatam-eraera. 57 Avata namondeda BajariIesu Keriso da ambariimi, God nune

Page 341: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 15:58 338 1Co 16:17Ambari a Ari Eko da fakina ava debejisira. Avo gido, namonde GodAfakena ‘aiyakoe’ saore!

58 Avori, nanda nano namendi, fak-ina edo durumuguse, ata fete sim-bugareva. Bajari da saramana useirareva. Ainda beká mo: ne kasamaereva: ne rejo Bajaridae sedo arevaamo, beká sirorarira.

1616:1-4 Tumondari+ Embo Reighi

Corinth Aminda, Nenda KokomanaSonembari Dae Siseri.

1 Geka eni sari dae erena. God danatofo Frovensi Judia aminda irera,ava sonembaovo dae sedo, geka saridae erena. Ekaresia+ Frovensi Galesiaaminda irera aikena rea sisena, kaudaba aminga ava, na nemokena saridae erena. 2 Judia embo sonembaridae sedo, ne isambu Fura Tomanakoevia inono, moni fitido ghareva. Nifura eninda, moni digari baresa, oninda vareda roera digari safufu ariraamo, digari fitaresa, o itako baresaamo, itako ava fitaresa. Kotugo amo,jo doyari da kaugo iraeri. Ne isas-ambu, fura evia inono fitido ghareva.Aminguse, fakina edo fitovo dadabarina aminda ya buvarena amo, ne sek-ago moni bari dae sedo jo atai fe-tae areva. 3 Avori, na ya buvono,gegenemboningiava gategareva amo,dirigaono moni nene budo Jerusalemyarera. Kotugo, ne kau mavega avakasama aoro dae sedo, reta gem-budo mutono monighae dabade buyarera. 4 Sifo aminda, na tofo mandiJerusalem yari dae kotarena amo, na-monde dabade yarera.

16:5-24 Paul Nunda Geka Sido Fira,Tano Edo Dotutusira.

5Na giti Frovensi Masedonia sembiyama, aminda ghedo amboda nemo-kena ya buvarena. 6 Na erekotena,na itako ghousago nemokena irarena.Amo, na borija da sifoda nemokenaitako ghousago irono, na sonembedodirigaovo, na reighi eninda yarenatanojo. 7 Na nemokena ya namonde

sifo tufako irari imboe erena. Avasedo, Bajari ‘avori’ sarira amo, na na-monde ghousago iraeteni. 8-9 Nandagitofu a Bajari da gitofu mendenireighi Efesas eminda irera, avata Ba-jari nandae sedo saramana da em-boro eveva eni ava afigetiri irira.Ava sedo, na ekaresia+ sonembari daesedo, reighi Efesas eminda saramanaururono, Jarige Yari da Kirumo+ foabuvari gido, fura 7 ava kaifa use, Pen-tecost eminda edo yarena.

10 Timothy nu kau nane eraenaava use, Bajari da saramana useirira. Ava sedo, nu ya nemokenabuvarira amo, nati joká dedo bu kaifause tavo areva. 11 Nunda geka eráimboe use, kotae eóvo dae resena.Nu sonembedo dirigaovo, dubo jam-aghae jovereghe namokena furaeti.Ainda beká mo: nu namondeda nanonamendi mendeninde dabade furar-era, ava kaifa use irena. 12 Avori,Apollos da geka resena. Nu nanonamendi mendeninde dabade, nemo-kena yaoro dae siseni. Avata Apolloserekotira amo, nu jo oroko amindayari da kaugo iraeri, ava erekotira.O goroto tambarira amo, ya buvarigareva.

13Bajari tumonduse, nenda tumon-dari ava kaifa e gogoghombuse, fetesimbuguse irivu! Fakina use tumofainghevu, erá oju eove! 14 Saramanarea ari sareva amo, ne tofo tofo duboruruse, saramana use irareva!

15 Stephanas nunda natofode,nenda kiki ava ne ningi kasama ereva.Amo, ne Frovensi Akeia aminda, gitibeká Bajari tumondedo, oroko dubojoká isambuimi futuse, God da natofosonembuse irera. Avori, nanda nanonamendi, nanda benunu mo eviri:16 Stephanas resena emo, nundasonemba kakato a kotugo evetugenembo mendeni mave numongoava edo, God da natofo sonemberaera,ainda geka a ijuga ava ningido, nendaamboda amboda use irareva.

17 Stephanas a Fortunatusnemonde Achaicus de dabade, feraeminda buvudo, na sonembetero

Page 342: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Co 16:18 339 1Co 16:24tamo feghetiri ivuga erena. Nesoka ireva. Ava sedo, nendavasa budo na sonembetero tamofeghusira. 18 Gegenembo resenaemo, nene bouvu itatameraeva ava,osa setero na nininguseni. Avasedo, nembarago gegenembo aindasonembadae, aiyakoe sise ivugaaetevu. Gegenembo kau evivigakakara use, nenda geka ava ningovodae resena.

19 Iesu tumondari+ embo isambuFrovensi Asia eminda irera ai, neategi beká ava erera. Yari budogivu! Aquila noaro Priscilla ghae, neisambu Bajari da javoda ategi erera.A kotugo, ekaresia+ Aquila noaroghaeda kamboda totorugeraera aimi,isambu ne ategi erera. 20Nenda nanonamendi isambu eminda irera aimi,ne ategi erera. Nenda nano namendikakara use, nati joká doruse munoareva! Yari budo givu!

21 Avori, na Paul, nane ne ategierena. Ategi emo oroko na eminda tu-turo edo, tofo nanda ungoi eregefena.Yari budo givu!

22 Mave Bajari jo dubo bae ariraamo, na nundae simbora erena, Godda bouvu ava bare dae.

Namanenda Bajari, ni nange fu-raetesi!

23 Bajari Iesu da sonemba nemo-kena irare! 24 Kotugo ne Iesu Kerisode dabade tatedo ireva, ne isam-bukena eminge resena: nanda dubobari nemokena irare!Avori, nanda geka tano eviri.Na Paul.

Page 343: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2Co 1:1 340 2Co 1:8

Paul Nunda RetaAmboda, CorinthEmbokena Gefusira,

Amo Eviri.Paul nunda reta gitida Corinth

embokena gembudo, Efesas ghedoira, Frovensi Masedonia aminda iriseghaeko eni dadabetiri, avose, ghaeko56 ainda jokáda, Paul nu reta eviagefusira. Evetu genembo mendeninunda reta gitida gefusira, ainda gekaa benunu ningido amingusera ain-dae, nu ivuga use aiyakoe sisira.Ainda amboda, Corinth embo nangeJerusalem da ekaresia+ sonembaeteraainda emboro ava, Paul ijugusira.Tano use, evetu genembo mendeniCorinth aminda, Paul da geka imboeusera aindae, nu dubo mema etirighoghora sisira.

Paul Nunda Reta Amboda CorinthEmbokena Gefusira, Ainda Mendo MendoMo Eviri.

1:1-11 Paul natofo ategi use, gekatuturo usira.

1:12–7:16 Paul dengoro induduse,Asisi Kakara da jebuga ainda gekamendeni mendeni sisira.

8:1–9:15 Paul, moni dabade fitidoJerusalem embo sonembaoro daesedo, gembudo sisira.

10:1–13:10 Nunda geka ningido tu-mondaoro dae sedo, Paul nunda irari,a Bajari Iesu nu nange aghi usira,aindae osa sisira.

13:11-14 Paul geka se tano usira.

1 Arie, nanda nano namendi! NaPaul, Iesu Keriso da aghi kato aonodae sedo, God nunda uju ava use, nagategusira. Na namondeda namendiTimothy ghae, ne ategi beká ava er-era. Ne reighi Corinth aminda Godda natofo edo ireva, a God da natofoisambu Frovensi Akeia aminda irevaava, namane nangae ne ategi beká avaerera. Yari budo givu!

2 Namondeda God Afa a Bajari IesuKeriso, nengae sonemba a dubo jamamutoro baove!

1:3-11 God Nu Namondeda SonembaKatori.

3 Namondeda Bajari Iesu Kerisoda God a nunda Afakena, aiyakoesise irarera. Afa resena emo, nujoka ari katori. Sonemba isambunumokena ghe foa gheraira. Avasedo, numokena aiyakoe sise irarera.4 Nu namondeda dara a dubo vev-era ainda jokáda, namonde sonem-buse dubo jama muturaira. Nuamingeraira da tuka eni mo: na-monde nunda sonemba budo, evetugenembo mendeni ava sonembusedubo jama mutaeteri. Evetu gen-embo mendenikena dara sirorarira, odubo mema itatamarera ava sonem-buse, dubo jama mutaeteri. Amo, na-monde sonemba God kena budo tamofeghari, sonemba daba aimi, natofomendeni sonembarera. 5 Avori, na-monde Keriso da natofo edo, memaa bouvu Keriso fufuse itatamusiraava, namonde barago fufuse itatam-eraera. Kau daba aminga ava, Kerisoda natofo use, namonde sonembaGodkena ruruse irera. 6-7 Avori, namanemema a bouvu fufuse itatameraeraamo, nene sonemba a dubo jamabaovo dae sedo, amingeraera. O Godnamane sonembuse, dubo jama mu-turaira amo, nu jo namane vanembosonembari dae sedo amingae eraira.Nu, nembarago sonemba baovo daesedo, amingeraira. Namane mema abouvu fufuse itatameraera ava, nem-barago sonemba ruruse, namanendabouvu fufuse, fakina edo durumu-gaovo dae sedo, God sonemba a dubojama muturaira. Namane kasamaerera, kau ne namanenda bouvu amema fufuse ireva aminga ava, na-mane sonemba rea God kena buraera,ne kau daba ava ruruse ireva. Avakasama use, tumonderera, ne fakinaedo fetareva. 8Geka evia kasama aovodae resera. Namane nangaekena daraa dubo mema Frovensi Asia amindasiroretiri tafusera, ava kasama aovo

Page 344: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2Co 1:9 341 2Co 1:22

dae resena. Dara amo teria beká avasiroretiri gido, namane, “Avose, am-barera, jebugari da goroto eni tefori,”ava kotiseri. 9 Namane ambariá ko-tiseri. Avata amo, namanenda eve-vadae sirorusira. Ainda beká mo:namane tuturo edo, totofo nama-nenda kasama a fakina ava ighaghaedo, God da fakina avanembo tumon-duse iriari. God resena eimi, nuneseari evetu genembo ambarida ghejebugeraera. Nunda fakina ava tu-mondaoro dae sedo, bouvu a memateria beká ava, namane nangaekenasirorusira. 10 Namane nangae sandidaoro ambaetera avata numoá tu-mondero, nune sonembetiri namanejejebuguseri, a nune sekago sonem-bari jebugarera. A kotugo, nu am-boda namane sonembuse irarira, avatumonduse gigiterera. 11 Amo, nunamane nangae nange sonembaetiraaindae, banunguse irovo, nu namanesonembarira. God nu, nenda be-nunu digari namanendae seraeva, avaningido, namane sonembururari je-bugaoro gido, evetu genembo digaribeka fainghedo nundae aiyakoe sar-era!

1:12–2:4 Paul Nemokena Jo Yae Ireira,Ainda Susu Mo Eviri.

12 Namane nangae roera dabakoeindae ivuga use, totofo sakai siseirera, amo eviri. God sonembu-rureari, namane dubo jokáda itatam-eraera, namane enda eminda irise adeinghuse, ari bekáda bekáda use ageka bekáda bekáda sise irá gher-aera. A namane nemokena irise kaudaba ava edo ghuseri. Amo, jo evetugenembo da dubo kotariimi aeri.Amo, namane God da sonembaimiedo ghuseri. 13-14 Oroko, ne rea tegekasama aovo inono aetira, avanembonemokena eregefera. Oroko nendakasama kitakori. Avata na ne tumon-duse erekotena, amboda ne namanekasama e gogoghombareva. Oroko nenamane garigo garigo ereva. Avata,na gigiterena, Bajari Iesu da Sifoaminda, ne namanendae ivuga usesakai sareva. Kau namane nendae sise

ivuga use sakai sarera aminga ava, nenamanendae ivuga use sakai sareva.

15Na geka ava kote gogoghombuse,na giti emboroda deinghudo ise, yanemokena buvari dae kotiseni. Umbuetoto naká, nemokena ya teredo, es-imbugari mutono budo ivuga aovodae kotiseni. 16 Umbu etoto nakáresena da tuka mo eviri. Na FrovensiMasedonia aminda ise, ya tere nemogari dae kotiseni. A kotugo, beinejovereghe foa Frovensi Judia amindasembi yari dae use, na sekago amindateredo, nenda sonemba budo ya Ju-dia buvaetena, ava kotiseni. 17 Naaminge kotisena avata, na jo yaeirena. Avata erá aindae sedo, emingeseove, “Paul nu dubo bunedo umbueni ‘Ai, yarena,’ sedo, amboda ‘Tefo,irarena,’ resira.” ava erá seove! Evetugenembo fisi da uju use irera aimi,ne amingeraera. Avata na jo avavagaae eraena. 18 God geka beká seraira,ainda javoda nemokena resena, nasifo ghousa evia, rea ari dae koter-aena ava, nane eraena. Ava sedo,na susudae fefetuseni. 19 Ne kasamaereva: namane Silas a, Timothy dedabade nemokena era, God da MandiIesu Keriso da Bino, ava vironu siseri.Iesu resena emo, nu jo gofari iraeri.Nunda geka mo, geka beká vanem-bori. Ava sedo, nunda beka gajariamo, jo ighagha ae arira, nu isambuava arira. 20A kotugo, God da beka ga-jari namonde evetu genembokena fu-tusira amo, isambu Iesu da tamondaisagha etiri beká usira. Aindae sedo,namonde Iesu de dabade tatedo, Godtumonde bainghuse eminge seraera,“Arie, God! Duro nimokena irare! Ai,bekári!+”

21 God nu tofo namonde aghi edo,nunda fakina mutiri namonde Kerisoda natofo edo irera. God nu tofomandi evia ijugiri, kasama edo itata-mudo refera: namonde Keriso da je-buga anakora budo irera. 22A kotugo,nu namonde nunda tofodae rurusira,ava ijugari dae sedo, nunda tanonamondeda tamonda fitiri sefusira.Tano resena emo, nunda Asisidae re-

Page 345: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2Co 1:23 342 2Co 2:14sena. Nunda esimbugari a jebuganamonde amboda barera, ava kasamaaoro dae sedo, nunda Asisi Kakaranamondekena mutiri ruruseri.

23 Avori, na God da dombuda,eminge resena. Na giti javi e nemo-kena yari dae useni. Avata dodo fe-fetusena ainda beká mo eviri. Eramanenda irari sembae ava gido, gekafakara seóno mema eove dae sise, nareighi Corinth aminda jo yae useni.24 Na kasama erena: ne geka bekátumonde gogoghombereva. Ava sedo,ne rejo ava tumondaeteva aindae, najo gembae erena. Na reta evia erege-fena ainda susu mo: ne totofo ivugaaovo dae sedo eregefena.

21 Na aindae sedo kotiseni: na jo

sekago ya nenda dombuda fetedo,ghoghora saono dubomema ae areva.2 Ainda beká mo: na ya geka fakarasaono, bate dombu use dubo memause irareva amo, namonde jo ambodaanumbedo, tofo tofo fakina futuseumo gamo ae arera, ne dubo memause irareva ava sedo. 3 Na geka dabaava kotise, aindae sedo nanda retagitida gefuseni. Na amingusena dabeká mo: na ivuga arena amo, neivuga areva. Na ya namonde dombudabade arera, ainda sifo aminda, na-monde dabade ivuga aeteri. Jo dubomema ae aeteri. Na ya nemokena bu-vudo, geka fakara saono dubo memaareva amo, na maveghae ivuga areni?Ava kotise, na geka fakara ava, retadagefuseni. 4 Avata na jo dubo memaaovo dae sedo, reta gembae useni. Natofo dubo mema mindafu ava tafuse,sorara use jivughae gefuseni. Na nedubo bu gogoghomberaena ava, iju-gaono kasama aovo dae sedo, retaamo gefuseni.

2:5-11 Paul, Genembo Eniimi DaraUsira Ava Kote Doyoro Dae Sedo, Gefusira.

5 Genembo eni dara usira ain-dae reta gitida gefusena amo, nudara namokena jo aeri. Nunda daranemokena etiri, ainda bouvu nenda

mendeni, o saone, ne isambu fufu-sevu. Avata emo, jo saono teria aridae jo sae erena. 6 Avori, ne gen-embo amo gigagairego eovo, nu dubomema itatamedo ghusira. Amo avori,etevo inono etira. 7 Ava sedo, eráeóvo dubo mema teria futo use, am-beure dae sise, nunda ari eko amokote doyaetevu. Nunda ari eko kotedodo, fakina futururuvu jebugare!8 Na nemokena eminge benunu re-sena: nenda dubo bari ava ijugu-rurovo itatamarira.

9 Na reta gefusena da susu eni moeviri. Na nenda tumondari namokenaava dere gari dae sedo aminguseni.Na evia kasama ari dae uju useni: nenanda geka ningido amingeraeva, aitefo? Ava kasama ari dae uju use, retagefuseni.

10 Eregoseva: ne mave da ari ekokokote doyareva amo, nambarago gen-embo daba ainda ari ekoko kote do-yarena. Jo nane nunda ari eko kotedoyari da kaugo iraeri tano. Avata nanunda ari eko kote dotutusena amo,na Keriso da dombuda irise, nendaeveva kotise, aminguseni. 11 Erá Sa-tan foama namondeda jokáda teredo,namonde dereure dae sise, na amin-guseni. Ainda beká mo: Satan gorotoningiaminda foama namonde der-eraira ava, anakora gi kasama useri.

2:12-13 Paul Reighi Troas DotutusiraDa Beká Mo Eviri.

12 Na Keriso da Bino Eveva ava,vironu sari dae sedo reighi Troesaminda isena amo, Bajari na sonem-biri, namokena vironu sari da emboroeveva ava afigusira. 13 Avata nandanamendi Titus, aminda jo tambaeuseni. Ava sedo, na kotari teria futouse, saga jo fainghaeri. Amingedo, naTroes embo ategi edo, Troes dodo enaFrovensi Masedonia aminda buvuru-tuseni.

2:14-17 Keriso Nunda Gitofu Ava DeAtai Fati Fefetusira Ainda Fakinaimi, Na-monde Fetarera.

14 Avata kotugo, na God kenaaiyakoe resena. Ainda beká mo:nu Keriso da javo jighari erare dae

Page 346: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2Co 2:15-16 343 2Co 3:6sedo, namane bu Keriso de dabadetatedo, Keriso nunda gitofu ava deatai fati fefetusira ainda fakinaimi,sonemburureari namane sifo ghousagitofu de atai fati feteraera. A kotugo,God sonemburureari, namane Iesuda Bino ava vironu seoro ivegedoirureari, evetu genembo isambuningido kasama eraera. Kau yauraimasa o muno bu ivegedo ya gherairaaminga ava, namane Iesu da binoava, bu ya seoro ivege ya gheraira.15-16 Eregoseva: evetu genembomave God da Geka ighagha useambari dae erera aikena, namanendavironu mo, kau masa da kaugo avause irira. Mave fumbarira amo,ambarira. Evetu genembo mave Godda Geka ningido, jebuga evovodaeirari ava barera aikena, namanendavironu mo, kau muno evevago avause irira. Mave fumbarira amo,jebugarira. Ava sedo, vironu sariemo, saramanabouvugori. Jo feghakoiraeri. 17 Namane vironu seraeraainda beká mo: God namane, Kerisoda aghi aoro dae sedo gategusira.Ava kotise, namane Iesu da javodaa God da dombuda saramana use,geka bekáda bekáda seraera. O evetugenembo mendeni mo, jo namaneeraera amingo iraeri. Nemo monibari dae kotise, God da Geka kotaekotae sise saramana eraera.

33:1-18 Agho Dari Da Duro Jo Teria

Iraeri, Jebuga Da Durova Teriagori.1 Avata na jo aminge gefuse, totofo

namanendae sakai sari dae sedo,gembaeri. Ava erá koteove! Ijugakakato mendeni totofo sakai sari daesedo, eminguseri. Ne benunu setero,Iesu tumondari+ embo mendeniainda babojegari, ijuga kakato resena,nendae sakai sise retada gefuseri.Gembu mutero, budo era ijugeterotege gido, ne tumondusevu. Avatanamane redae amingareri? Namanereta avavaga jo mavekena benunu se,saoro gembu mutoro bu ya ijugaorogae areva, o nemokena jo benunu

se, saoro gembu mutovo ekaresia+mendenikena bu yae arera. Aindabeká mo: namane mavejo ava, neanakora kasama usevu. 2 Ne totofonemoá namanenda sakai sari da retada kaugori. Namane era nemokenavironu setero ningi tumondedo,dubo jovereghusevu. Aminguse,ne kau namanenda sakai sari dareta da kaugo edo, ne namanendadubo jokáda ireva. A kotugo, nekau namanenda sakai sari da retaainda kaugo use, nenda irari a nendasaramana da aito ava ijugeovo natofotomanako fuge gido, namanendasaramana da aito kasama eraera.3 Ijuga kakato setena amo, nenda retaava evetu genemboimi gefuseri. One kau namanenda reta da kaugoedo ireva setena amo, jo evetugenemboi gembu mutaeri. Amo,Keriso nune ne budo esimbugetiri,reta eveva ainda kaugo edo ireva.A nu jo, evetu genembo eraera avause, susufi ongoda fatido ghamanatamonda gembaeri. Nu God jebugairira, ainda Asisiimi jebuga evovodaeirari ava, nenda dubo joká amindagefusira. Amingetiri, ne nundanatofo usevu. Etevo, evetu genemboisambu kasama erera: namane jonamanenda fakinaimi saramana aeuseri. Keriso namane gateguse,nunda fakina mutiri aimi budo,namane saramana useri.

4 Namane Keriso de tatedo, God dafakina tumonduse tumo fainghedo,geka ava gefuseri. 5Namane jo nama-nenda fakina tumonduse, saramanaaoro nenda dubo jokáda beká siro-raeri. Namanenda fakina jo inonoirae bekári. Namane God da fak-inaimi, vironu setero ningi tumon-detevo, jebuga nenda dubo jokádasirorusira. 6 God evetu genembosonembari dae sedo, emboro+ sekaafigusira. Nune setiri namane em-boro+ seka ainda aghi kakato useri.A kotugo, emboro+ seka ya God kenabuvoro dae sedo, God da Asisiimi afi-gusira. Emboro+manaimo, AghoDariaimi afigusira. Avata mave aminda

Page 347: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2Co 3:7 344 2Co 3:18yarira amo, nu ambarira, jo ya Godkena buvae arira. O mave emboro+Asisiimi afigusira, aminda yarira amo,nu jebuga evovodae irari ava tuvebarira.

7 God nunda Agho Dari futusiraamo, nu eredo, geka amo ghamanatamonda faiyai gembudo, Moseskena futusira. Mutiri ruriri, Godda usasa Moses kena isagha edo,nunda dombuusasa usira. Usasa amo,jaraghedo fira dadabusira. Avatakotugo sifo daba aminda, usasa amofakina ambari ava jaraghiri, Israelembo ne Moses da dombu ditii fugegosusera amo, diti tutumbegetiri,gosuse irarikena jo inono aeri.Agho Dari nu evevari. Avata nu jonamondekena jebuga bu furae eraira.Nunda saramana mo, namondesusu redae jebuga evovodae irariava kosasaghedo ambarera, avaijugeraira. Ava sedo, Agho Dariimi,ambari bu foa gheraira. Avata nu,nunda duro teria setena, ainghaesirorusira. 8 Avata Agho Dari daduro amo kitakori. O jebuga daemboro Asisiimi afigusira, ainda duromo, teriagori. Agho Dari da duroava darigedo, teriago beká ava edoirira. 9 Ainda beká mo: Emboro+ya God kena buvari Agho Dariimiafigusira, aimi namondeda ari ekokoijujedo, ambari ava namondekena bufusira. O jebuga da emboro+ Asisiimiafigusira aimi, God namondeda ariekoko kote dodo, namondedae ‘eveva’seraira. Jebuga da emboro ainda duromo teria bekári. Nu jebuga bu foagheraira; jo ambari bu furae eraira.Ava sedo, nunda duro mo, Agho Darida duro darigedo teriago beká edoirira. 10 Agho Dari da duro tuturodajaraghusira amo, ira dadabusira.Jebuga da emboro da duro, AghoDari da duro ava darigedo, ai fatirisukainghusira. 11 Agho Dari da durojo ghousago iraeri, avata nunda sifodaduro teria jaraghusira. O jebugada emboro+, ainda duro sifo ghousairarira ava sedo, nunda duro teriago

bekári.12 Avori, namonde jebuga da em-

boro, ainda duro amboda gi kasama egogoghombarera, ava gigiterera. Ain-dae sedo, namane tumo fainghedo,Iesu da Bino ava vironu sise irágheraera, jo oju use doyae eraera.13 Aminguse, namane jo Moses usira,ava ae eraera. Moses nunda dombuava foiyaimi afurugusira. Nundadombu afurugusira da beká mo: eránatofo nunda dombu da duro avadadaburureuri geore dae sedo, nujo uju aeri. 14-16 Avata kotugo, Is-rael embo da diti jo basae etiri, nejo gi gogoghombae edo ghuseri. Aoroko mo, ne kau daba aminga avairise, nenda diti jo basae irira. Amo,ne oroko Agho Dari manai Mosesimi gefusira ava tegarera amo, aindaduro a tuka jo bae edo gharera.Kau Moses foiyai nunda dombu afu-rugusira aminga ava, nenda munjugajedo diti jo basae etiri, ne AghoDari da tuka jo bae eraera. Avatamunju afigari da emboro dabako irira.Mave Keriso ghae dabade tatariraamo, nunda munju afigari, geka datuka isagha ari diti basarira. Aindae,God da Geka eminge resira:“Moses Bajarikena teterusira amo,

nunda foiya kosughetiridombu isagha usira.”

Kau daba aminga ava, mave dubojovereghedo, Bajarikena yarira amo,nunda munju gagojusira ava afigariditi basarira. 17 Avori, na Bajaridaesetena amo, nunda Asisidae seteni.A Bajari da Asisi evetu genembomavekena irarira amo, ne jebuga tuvebarera. 18Ava sedo, namonde isambuBajaride dabade tatedo, munjuafigedo Bajari da duro ava tataseguseirera. Namonde aminguse iroro,Bajari da Asisi duro daba aimi budo,namondeda dubo jokáda saramanaururari, namonde nunda fakinaimikau numongo ava eraera. Kau dombugari da ititu ijii gayari ainda usasagiraera aminga ava, namonde numogosuse, kau numongo ava use, nunda

Page 348: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2Co 4:1 345 2Co 4:11duro ava ijugeraera. Duro amo jodadabae arira, nu baji teriago arira.

44:1-15 God Da Bino Eveva Amo Faki-

naghaeri. Avata Ainda Aghi Kakato Mo,Ne Taká Evetu Genembo Gido, FakinaTefori.

1God namanendae joka edo, nundaBino Eveva ava saoro dae sedo, sara-mana namanekenamutiri vironu ser-aera. Saramana evia nune futusiraava sedo, namane jo manamana usedoyae arera. 2Evetu genembo isambunamanenda geka nenda dubo jokáitumondaoro dae sedo, namane ne joderae eraera. Erá meka geóro daesedo, namane ari sembae a ari jun-gari aimi, ne jo derae eraera. Na-maneGoddaGeka dambu a isagha avaijugeraera. Namane jo namanendakotariimi o ujuimi, God da Gekaghaedabade baingoro use ijugae eraera.Namane geka beká vanembo sise,God da dombuda nunda Geka bekádabekáda sise irera. 3 Avata evetu gen-embo mendeni, namanenda geka joningi kasama ae eraera. Evetu gen-embo resena emo, ne jebuga evovo-dae irari ava kosasaghedo ambari daeerera. Evetu genembo amo, ne kaufoiyai asugeoro dombu gagara erairaaminga ava edo, nenda munju gajedoditi jo basae etiri, namanenda vironuava, ne jo ningi kasama ae eraera.4 Ne jo tumondae eraera da beká moeviri. Satan, nu enda da gode avaedo irira. Evetu genembo tumon-dari iraede amo, erá usasa geore daesise, nenda kotari isambu tumba daroeraimi gajetiri irera. Usasa amo,Bino Eveva da usasari. Ava sedo,erá Bino Eveva ningido, Keriso daduro ava geore dae sedo, Satan nuamingusira. Keriso resena emo, Godghae kau dabakori. 5 Namane vironuseraera amo, namane Iesu Keriso daeseraera. Namane jo namanendae sise,vironu sae eraera. O totofo nama-nenda javo jighoro erare dae sise, josae eraera. Tefo! Namane eminge

seraera, “Iesu Keriso nu Bajariri, akotugo namane nenda sabua+ edo,Iesu da javoda nemo sonembuse irágheraera,” aminge sise, namane vi-ronu seraera. 6 Namane Keriso daBino ava vironu seraera ainda bekámo, eviri. God utu a enda use, emingesisira, “Tumba aminda usasa siroredojanimbare!” aminge sisira. God dabaaimi nunda usasa mutiri, namanendadubo jokáda janimbedo munju afige-tiri, namane Iesu da dombu gosuse,God da duro gido kasama useri. Ain-dae namane nunda Bino ava vironuseraera.

7God da Bino namane seraera amo,duroghae a fakinaghaeri. Avata na-mane mo, fakina tefori. Namane takádambu evetu genembori. Namanekau okia endaimi jighiraera, amin-gori. Kau okia totoi bejeari dad-aberaira avavaga, namanenda tamoda fakina dadabeari amburaera. Avasedo, namane nunda Bino bu jighir-era avata, ainda fakina da susu mo, jonamane iraeri. Ainda susu mo God ri.8 Dara a bouvu digarigo namanekenafoa gheraira avata aimi, namanendatumondari jo disae eraira. Namaneumbu mendeni manamana use dubobuneraera avata, namanenda tumon-dari jo doyae eraera. 9Evetu genembomendeni namanekena fakarago usebouvu muteoro mema itatameraeraavata, God nunamane jo doyae eraira.Gitofuimi namane deraera avata, na-mane jo ambae eraera. 10 Namanedara a bouvu, kau Iesu itatamuseambududurusira aminga ava, nama-nenda tamoi itatamuse nunda am-bari ava, evetu genembokena iju-guse deingheraera. Nunda ambariava ijugurureoro, nu namane sonem-beari, nunda jebuga itatamedo bu de-inghuse, nunda jebuga barago iju-georo natofo kasama eraera. Am-bari itatameraera da susu mo: na-mane ambari dae urogho use sek-ago jebugarera amo, evetu genemboava gosuse, Iesu da jebuga nama-nenda tamonda isagha ari garera.11 Namane jebuga irise, Iesu da javo-

Page 349: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2Co 4:12 346 2Co 5:6-7dae sedo, eko jokáda fefetuse am-barigeraera. Amingeraera da bekámo: Iesu nu namane sonembururari,nunda jebuga namanenda tamondaisagha ururari evetu genembo isambugaeteri. 12Kotugo, namane amingedoghusera a amingureoro aimi, ne Iesuda Bino ningido, nunda jebuga avabudo, nenda dubo jokáda itatamer-aeva.

13 Genembo enii God da fakina tu-monde gogoghombuse, God da Gekajokáda eminge gembiri irira:“Na God tumondusena aindae sedo,

nunda Geka ava vironusiseni,”

aminge gefusira. A namanenda tu-mondari kau daba avori. NamaneIesu tumonderaera aindae sedo, na-mane nunda Bino ava vironu sise ir-era. 14 Namane eminge tumonder-aera. God nune setiri, Bajari Iesuambarida ghe jebuge erorusira. Goddaba aimi sari, ne namonde dabadeere ya numokena buvudo, nundadombuda fetarera. 15 Avori, na-mane janjagu eraera a mema itatam-eraera amo, nendae sise amingeraera.Amingururoro, God da sonemba yaevetu genembo digari aikena buvaribudo, ne God dae aiyakoe sise, nundajavo a duroghae dabade jighoro eregogoghombarira.

4:16–5:10 Namonde God TumonduseIvugaghae Irarera.

16 Namane aindae sedo, jo bunaeeraera. Geka bekári: namanendatamo isaghakena garoro gaghari daeerira. Avata kotugo, God sifo ghousaevia nunda fakina namanekena fu-turureari, namanenda asisi jokádafakina buraira. Fokakena, nama-nenda fakina dadaberaira. Avatadubo jokáda, namanenda asisi fak-ina eraira. 17 Amo, namane orokosifo tufako einda jokáda, bouvu fufusemema itatameraera da beká mo: na-manenda dubo jokánange kau ari, na-mane duro evovodae irari ava baeteraaindae, God searimema itatameraera.Namanenda bouvu a mema kitakori.O duro amo, teriago bekári. 18Aindae

sedo, namane enda da roera ditiimigiraera aindae, jo gigitae eraera. Na-mane utu da roera a asisi da roera joditii gae eraera ava kotise, a gigituseirera. Ainda beká mo: roera endadairira amo, ya dadabarira. O asisi daroera amo, evovodae irarira.

51 Namane mema itatamuse, jo

bunae eraera da susu mo eviri.Namane kasama erera: namondedatamomo kau dobo eko ainda kaugori.O namonde ambarera amo, namondeya utu aminda kambo seka evevagoava barera. Kambo seka resenaemo, namondeda tamo seka aindaesise resena. God nu tofo mandi,tamo amo ari siroredo, evovodaeirarira. 2-3Namonde tamo eminda bujighirera emo, jo kau a inono iraeri.Aindae namonde eminda irise aorosise, nange namondeda tamo seka,kau embo evevago asugeraera amingaava asugaetera, avavaga kotise irera.4 Ainda beká mo: namane endaeminda tamomanai bu jighirise, endada bouvu fufuse namanenda tamoaindae, jo ivuga ae eraera. Avatakotugo, namane jo tamo kosughedo,tamo tefo deinghari jo uju ae eraera.Tefo! Namane tamo seka bari daekotise irera. Namane uju erera: tamoseka baoro, God da jebugaimi nangenamanenda tamo betari evia saridadabari, tamo seka bu jighirise,jebuga evovodae irari ava tambaeteri.5 Namanenda tamo evia dadabari,tamo seka budo jebuga evovodae irariava baoro dae sedo, God nune setirinamane siroruseri. A amboda, nundabeka gajari namanekena beká edosirorarira, ava kasama aoro dae sise,God nunda Asisi namanekena mutirifiri ruruseri.

6-7 God da Asisi rurusera aindae,namane tumo fainghedo, sifo eviainono ata fete simbugeraera. Endaeminda, namonde taká, kau evetugenembo esa ya gheraera, amingaava edo deingheraera. Avata na-mane tumo faingheraera da susu enimo: namanenda reighi beká a kambo

Page 350: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2Co 5:8 347 2Co 5:18-19beká mo, Bajari da reighi utu omindairira. Ava kasama use, tamo evia bujighirise, enda eminda deingheraera.Ainda beká mo: namane endada de-inghuse, Bajari jo gae eraera. AvataBajari a nunda roera utuda irira, avatumonduse deingheraera. 8 Kotugo,namane tumo fainghedo, uju beká avaeraera amo, namane nange ambudotamo evia kosughe fugedo, Bajarikenayaetera, ava uju eraera. Eminda tamoeinghae irari mo, jo eveva iraeri. Oya Bajarikena irari mo, eveva bekári.9Avori, namane enda eminda irarera,o utuda ya Bajarikena irarera amo,namonde sifo ghousa nunda uju avaururoro gido, nu ivuga are dae sedo,aminguse irarera. 10 Ainda susu mo:sifo gombuda, Keriso anumbirari, na-monde isasambu ya tere nunda dom-buda fetiroro, nu namondeda irariava ijujuse ategi arira. Edo, namondeendada irise, nusuka nusuka rea er-aera, ainda mino eveva a eko ava,nune mutarira.

5:11–6:13 God De Mainungari Da Em-borori.

11 Keriso amingarira aindae sedo,namane Bajaridae igheghi use, evetugenembo numoá tumondaoro daesedo, vironu seraera. Avata kotugo,namane kau mavego amo, God nukasama erira. A na erekotena, na-mane kau mavego amo, nene nendadubo jokái kasama ereva. 12 Namanegeka resera emo, jo nene namane tu-mondaovo dae saeri. Ne nange na-manenda javo jighovo eraetira, aindaemboro ijugari dae sise seteni. Erego-seva: evetu genembomendeni, nendakokomana da dubo joká jo kotae er-aera. Ne kokomana da irari dakau avanembo kotise, eminge ser-aera: “Nu genembo teriari,” o “Nugenembo kitakori.” Avori! Ne nangeevetu genembo aminga ainda dom-buda, namanenda javo jighovo erae-tira ava kotise, namanenda kotari eviaijugetero eregoseva. 13Avori, namaneaminge sise, gogovara da kaugo ariáerá koteove! Namane God da javo

jighoro erare dae sedo, aminge se-teri. O geka mendeni dubo kote sim-bugedo setera amo, nemo sonembaridae sedo seteri. 14 Namane nemosonembuse geka seraera ainda bekámo: Keriso da dubo bari aimi, na-manenda dubo bedo eari itatamedone sonemberaera. Aminguse, na-mane eminge kotise irera: Kerisonamonde evetu genembo dubo ru-ruse, evetu genembo isasambudaeambududurusira. Aminge kotise,namonde tuka evia buraera. Nuambududurusira amo, kau namondeisambu Keriso de dabade ambududu-ruseri, ainda kaugori. 15 A ko-tugo, Iesu namonde isasambudae am-bududurusira da susu mo: namondejo totofo namondeda irari kotise iraeaeteri. Nu namondedae sedo am-budo, ambarida ghe jebuge erorusira.Ava sedo, namonde nundae sedo,saramana use iraeteri.

16 Ava sedo namane orokoétuturo edo, jo evetu genembo dagari o duro avanembo kotise ijujaearera. Namane giti Keriso gido,eminge kotiseri, “Nu taká dambugenembori,” ava kotiseri. Avatanunda kau a beká ava fira isaghaetiri gido, namane giti sembaekotisera ava, kasama useri. Kasamaedo, namane oroko Keriso kotise,jo aminge kotae arera. Ava sedo,namane oroko evetu genembo kotise,nenda dubo joká kau mavega irira,avanembo kotarera. 17 Avori, neeregoseva: genembo mave Kerisoghae dabade tatedo irarira amo, nudubo jovereghari, irari seka budo,nu dombu eni beká ava edo irarira.Nunda irari manai isambu dodo,nunda irari seka ava tuturo arira.18-19 God nune sonembeari, irariseka evetu genembo da dubo jokádasiroreraira. God Keriso dirigetiri firaambududurusira aimi, namondekenamainungari budo fusira. Amingedo,evetu genembo da ari ekoko kotedodo, jo sekago ijujae arira. Nuamingusira ainda amboda, namanenunda Geka osa saoro dae sisira. Osa

Page 351: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2Co 5:20 348 2Co 6:10siruroro evetu genembo ningido,nu nemonde mainungari dae sisira.20Geka setera, daba ava sari dae erera.Namane Keriso da aghi kakatori. Godtofo mandi, namane nemokena gekasaoro dae setiri resera amo, eviri.Keriso da javoda nemokena resera,ningivu! God de dabade mainungivu!21 Keriso resena emo, nu ari eko enijo aeri. Avata nange namondedae‘eveva’ saetira ava kotise, God Kerisogido, nundae ‘eko’ sise, namondedarige dodo, Keriso namondedaesedo dorusira. Dedo, Keriso da irarieveva ava budo, namondekena mutiribero, aminda gosuse, namondedae‘eveva’ sisira.

61 Avori, namane God de dabade

saramana use aindae, eminge resera.Ne God da sonemba ruruseva ava, erásoesa eove! 2 Nunda sonemba baorodae sise, God nunda Geka jokádaeminge resira:“Na evetu genembodae joka use,

kavevera ari dae sedo sifofifitusena aminda, na nindabenunu nininguseni.

A kotugo, na sonemba mutari daesedo, sifo fifitusena aminda,

ni sonembeteno jebugusesi.”God nu aminge setiri, nunda Gekajokáda gefuseri. Avori, kote givu!Kavevera a joka ari da sifo gategariamo, nu sifo oroko eindae sisira. Akotugo, sifo God sonemba mutari daesisira, ábarago oroko eindae sisira.Ava sedo, nunda sonemba a jebuga,oroko baovo dae resera.

3 Erá evetu genembo namanendasaramana gido, aji seóro dae sise, na-mane durumugedo irise namanendaari a irari kaifa e gogoghomberaera.Evetu genembo gido, jo sembae kotisegofae aoro dae sedo, amingeraera.4 Namane God da aghi kakatoava, evetu genembo kasama aorodae sedo, namane emingeraera.Dara, mema, a roera eko mendenimendeni namanekena foa gherairaainda jokáda, namane God dasaramana jo doyae eraera. 5 Kau

daba aminga ava, gitofuimi eredonamane deraera, diburada fitiraera,a evetu genembo namanendae sisetitigho eraera ainda jokáda, namaneGod da saramana jo doyae eraera.Umbu mendeni, namane janjaguuse, ighoi itatamuse jo avae edoghuseri. Kotugo ainda jokáda barago,namane God da saramana jo doyaeedo ghuseri. 6 Namane fisi da ujuava kotae edo, geka kote simbuguse,namanenda uju kote dodo, evetugenembo mendeni da uju ava use,nemokena durumugedo, kaveverause God da aghi edo ghuseri. AsisiKakara da fakinaimi, namane joevetu genembokena dubo bari tefoikáda ae edo ghuseri, ne dubo bugogogho edo ghuseri. 7 A kotugo,namane geka bekáda bekáda sise,God da geka ava vironu sise, God dafakina evetu genembokena ijuguse,saramana edo ghuseri. God nundairari eveva ava namanekena mutiribero, aminda gosuse, namanendae‘eveva’ sisira. Ava kotise, nunda irarieveva ava, kau kaiya a bere amingaava budo, ungo soveni soveni jighifetedo, namane isoro eraera. 8 Evetugenembo namanendae sakai sarera odombuda sarera amo, namane aindaejo kotae arera. Kau daba amingaava, evetu genembo namanendajavo jighoro erarira, o namanendaeaji sarera amo, namane aindae jokotae arera. Namane taká, God dasaramana use irarera. Evetu genembomendeni aji sise, namane gungubokakatova seraera. Avata geka bekári:namane geka bekáda bekáda sise irágheraera. 9 Evetu genembo namanekotae eraera, avata God namanekasama eraira. Namanenda ambarimo, ata duruda iriari deingheraera;avata kotugo, namane jebuga irágheraera. Gitofuimi namane dedoghuseri, avata namane jo ambae edoghuseri. 10 Namane dubo memaghaeirá gheraera, avata namane Bajarida sonemba buraera, aindae ivugause irá gheraera. Namane makasi

Page 352: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2Co 6:11 349 2Co 7:7embori. Avata kotugo, namane Godda gugua ghasise deinghurureoro,evetu genembo digari ava gido,jebuga aminda buraera. Namanegugua tefo bekári. Avata kotugo,namane amboda God da dombudagugua barera ava kotise, emingeresena. Geka bekári: namane mo,susu iti fafoderi.

11 Arie, namanenda nano namendi,Corinth aminda ireva! Namanendakotari isagha beká setero ninin-gereva. 12 Namane dubo joká isambunemokena muturaera. Avata ne dubojoká isambu namanekena jo mutaeeraeva. 13Avori, ne kau nanda sasinguda kaugo ava edo ireva. Na aindaenemokena resena. Ne minondeminonde dubo ruruse, nenda dubojoká namanekena mutareva!

6:14–7:1 Namonde Jo Evetu GenemboEkoko Ainde Dabade, Umo Gamo Use De-inghae Arera.

14 Erama, evetu genembo God danatofo jo ae irera, ainde dabadetateove! Geka evia kote givu! Us-asa reda irarira aminda tumba tefori.Kau daba aminga ava, ari eveva joari ekoghae dabade baingoro ae arira.15 Eregoseva, Keriso da kau eniri. OSatan da kau mo, eni bekári. Kaudaba aminga ava, God da sasingu, jotumondari irae embo ainde dabadetatae arera. Namonde susu eniri,o nemo susu eni bekári. 16 Kaudaba aminga ava, namonde jo Godda Kambo+, Satan da ove kevariimibebeta ae arera. God da Kambo+resena emo, totofo namondedae re-sena. Ainda beká mo: namonde tu-mondari embo mo, inono, God daKambo+ avavagori, nu namondedadubo jokáda teredo irira. Aindae sise,God setiri nunda Geka jokáda emingegefuseri:“Na nenda dubo jokáda teredo,

namonde dabade irise, nanenda God edo irono, nenanda natofo arera.”

aminge sisira. Kotugo, vasa enindaeminge sisira:

17 “Ava sedo, evetu genembomendenida jokáda ghe buvu ajaghafetevu! Aminguse, bebeta arida roera eni erá dereove!

Aminguse irareva amo, ne nane bukaifa use,

18 nenda Afa aono, ne nanda sasinguedo irareva. Na, Bajari fakinakato, nane resena.”

71 Nu aminge beka gagojuse sisira

ava sedo, nanda dubo bari kokomana,namonde emingaore! Namondedatamo a dubo joká rejo eniimi bebetaeraira ava dodo, namonde ghamojoká a tamo seghedo, God da natofokakarago ava edo irarera. NamondeGod kena igheghi use amingarera!

7:2-16 Corinth Embo Ne DuboJovereghusera Aindae, Paul Ivuga Usira.

2 Nenda dubo joká namanekenamutareva! Namane mavekena arieko eni jo aeri. Namane jo nendajokáda ijuga sembae aoro, mave eniiningido dara aeri. O namane jo nendamendeni dederuse, nenda roera enijo baeri. 3 Aminge resena aindae, erádubo mema eove! Na anakora setena,daba ava sari dae erena: namane nedubo bu gogoghomberaera. Namaneambarera o irarera amo, ne jo kotedoyae arera. 4 Na nemoá tumondegogoghombuse a nendae ivuga use,nenda javo jigheono ereraira. Na-mane mema a bouvu itatamuse ireraainda jokáda, nenda bino ava ningido,na riria beká ava erena.

5-6 Ne eregoseva: namane feraFrovensi Masedonia eminda bu-vurutusera amo, namane emindabarago jo jangutuse saramana aeedo ghuseri. Namane dubo jokáibunise, oju edo kotari teria futouseri, a evetu genembo mendenindedabade beisiga use, osogo edoghuseri. God babatekena dubo jamamuturaira aimi, namanekena dubojama futusira. Amo, nu Titus unumbebudo fira buviri gido, namane tumofainghuseri. 7 Nu fira buviri, nundadombu sekago gosusera aindae, tumo

Page 353: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2Co 7:8-9 350 2Co 8:3-5fainghuseri. A kotugo, ne nangenumo sonembetevo dubo jama usiraava setiri ningido aindae barago,tumo fainghuseri. Aminguse, nenange dubo namokena futuse, namogari dae kotiseva a nandae sise sorarauseva ava, setiri ningido, na ivugabeká ava useni.

8-9 Nenda irari eko aindae, nareta gembeno bu tegedo dubo memauseva, aindae nambarago dubomemauseni. Avata kotugo, ne sifo tufakodubo mema evo, God sonembetiridubo jovereghusevu. Ava sedo, naoroko dubo evevaghae irena. Dubomema useva aindae, na jo ivugaaeri. Avata ne dubo jovereghusevaaimi, bouvu mendeni darigedo irevaaindae, na ivuga erena. 10 Aindabeká mo: God mavekena dubo memamutarira amo, genemboá nu dubomema itatamedo dubo jovereghari,sifo gombuda jebuga evovodae irariava tambudo, dubo mema jo ae arira.O evetu genembo mave tefo oju useo meka gosuse dubo mema edo, dubojo jovereghae arera amo, sifo gom-buda ne ambarera. 11 Ne erego-seva: God nenda ghamo deretiri ere-tiri dubo mema useva aimi, ne dubokotedo e gogoghombusevu. Na reagefusena aindae, dubo mema use,ne oju edo, dara amo dadabare daesedo, e gogoghombusevu. Aminguse,genembo dara usira aikena, fakaragoava etevo itatamusira. Amo, isambueveva beká usevu. Amingevo, na-mane kasama useri, dara ainda susumo, jo nemo iraeri.

12 Avori, kotovo dae resena: na retagefusena amo, na jo, genembo darausira, o evetu genembo dara aindabouvu itatamusera aindae sedo, jogembaeri. Na reta gefusena da bekámo: ne nange na dubo budo, Godda uju ava use, nanda geka ningaridae uju beká eraeva, ava kasamaaovo dae sedo, reta amo gefuseni.13 Ne reta bu tegedo, nanda gekaningido aminguseva aindae, namanesaga fainghetiri, ivuga beká ava er-

era. Namane aindae ivuga useri. Akotugo, ivuga usera da beká eni moeviri. Ne Titus tavo e gogogho evo,dubo jamabeká ava edo, saga fainghe-tiri fira osa setiri ningido, namaneaindae ivuga useri. 14 Namane Tim-othy ghae, giti nendae sakai seteroniningusira, ainda beká ava isaghaetiri, Titus kasama usira. Aminge-tiri, namanenda sakai sari amo, gekabeká usira. Kau, namane giti gekabeká nemokena setero niningusevaaminga ava, namane nendae sakai sis-era ava, beká isagha usira. Amingedo,namanenda geka jo durari, namanemeka gaeri. 15 Titus da dubo barinemokena barago, baji mindafu aridae erira. Ainda beká mo: ne nangenange nu igheghi edo kakara usenati joká doruseva, a nunda geka sifoghousa ningido ghuseva ava kotise,amingerira. 16Na rejoá nenda ungodafitiraena amo, ne amingeraeva. O rejoava aovo dae seraena amo, ne takáava eraeva. Aindae na ivuga beká avaerena.

88:1-15 Kuristini Evetu Genembo Giti

Dubo God Kena Mutudo, Amboda Ne TofoTofo Sonembarera.

1 Nanda nano namendi, nama-nenda uju mo: Masedonia amindaIesu tumondari+ embo irera aindajokáda, God sonembetiri, rejosirorusira, ava nene kasama aetevu.2 Ne makasi bekári. Dara a bouvunemokena siroreari itatameraera.Avata ne, God da jebuga aindaesifo ghousa ivuga use, nenda nanonamendi Judia embo ava sonembaridae sedo, kavevera use moni begogofutuseri. 3-5 Ne nange God da natofoFrovensi Judia aminda irera avasonembaetera aindae, dubo jokáiminamanekena benunu setero, namane‘avori’ setero, ne rea kotisera avauseri. Namane kotiseri, ne taká,nenda kotariimi manaka gaedomoni dabade fitaeteri. Avata nejo avanembo ae useri. Giti, nedubo Bajarikena futuseri. Ainda

Page 354: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2Co 8:6 351 2Co 8:19amboda, ne God da uju ava use,nenda dubo namanekena futuseri.Aminguse, nenda irari kau mavegakotise, ne rejomutaetera, ainda inonoamo darigedo, teriago mutero digefasusira.

6 Nene amingusera ava gido, na-mane Titus dae kavenu siseri. Nunange ya, nemokena buvudo, nendadubo bariimi, moni dabade fitaridae tuturo useva, ava kaifa ururari,fitovo dadabaeti. 7 Ne saramanamendeni eraeva ava, ne e gogoghoeraeva. Amo, ne tumonde gogoghoeraeva. Ne geka se gogogho eraeva.Nenda kasama mindafu aimi, ne kotegogogho eraeva. Ne uju use, sonembae gogogho eraeva. Ne ari kakatori.Ne namane dubo bu gogogho eraeva.Ava sedo, kau daba aminga ava, nedubobari da saramana evia e gogoghoaetevu. Saramana evia e gogoghouse,moni dabade fitaetevu!

8 Na resena emo, jo agho daonofetae arira. Avata kotugo, evetu gen-embo mendeni nange usera, aindabino ava se ijuguse, nenda dubo barida fakina ava dere gari dae erena!9 Kote givu! Ne anakora namondedaBajari Iesu Keriso da sonemba ava,itatamedo kasama usevu. Nundasonemba eminge ijugusira. Nu susuiti fafoderi, avata kotugo, nu nen-dae sedo, nunda gugua dodo, makasiembo da kaugo edo fusira. Nu makasiedo fusira da beká mo: ne jebugedosusu iti fafode ava aetevu.

10 Avori, nanda kotari evia saridae erena: ghaeko eni dotutuseraaminda, ne tuturo edo moni dabadefitari dae giti sisevu. Ekaresia+mendeni isambu, nenda ambodaamingari siseri. Ne amingari ujubeká ava usevu. Ava sedo, eveva mo:ne moni dabade fitovo dadabaeti!11 Moni mutari dae sedo, ne manakagae gogoghombusevu. Oroko kaudaba ava, aovo beká sirorare daesedo e gogoghombaetevu. Moni kaumavega nemokena irira aimi, fitivudadabare! 12 Kotovo dae resena:nenda dubo jokáda moni mutari

kotise mutareva amo, God nu ivugaarira. Nemokena nanjogo irariraava gosuse mutareva amo, inonoarira, God da dombuda. Nemokenaitako irarira amo, itako mutareva. Oteria irarira amo, teria mutareva. Nedubo joká isambu God kena futuse,moni mutareva amo, God nu ivugaarira. 13 Evetu genembo mendeniungo sokinembarera, ainda bouvujo nene fumbovo dae sedo, na jo saeerena. 14 Avata na eminge resena:nenda joba futururovo ya inono aeti.Ne oroko inono beká ava edo ireva.Ava sedo, nenda moniimi sonembu-rurovo, namondeda nano namendimendeni jebugarera. Amboda mo,tatera nene sonembururoro, nejebugareva. Aminguse, ne tofotofo sonembururovo ya inono arira.15 Namonde nange nangedo, tofotofo soro kavevera use sonembaeteraaindae, God setiri, nunda Geka jokádaeminge gefuseri:“Mave digari rete budo ghusera, a

mave jo digari iraeko ava retebudo ghusera ava, dabade in-ononda soro e budo ghuseri,”

aminge sisira.8:16-24 Paul Nunda Nano Namendi

Mendeni, Titus De Dabade Dirigari DaeErira.

16 Avori, kau namane ne dubo bugogoghomberaera aminga ava, Titusbarago ne dubo bu gogoghomberaira.Amo, God nunda ghamo deretirierorusira ava sedo, ne dubo buraira.Aindae namane God kena aiyakoeresera. 17 Nunda dubo bari emingeisagha usira. Namane nu nemokenayare dae benunu sisera amo, nuivugaghae yari dae sisira. Kotugo,namane giti jo, nune yare daebenunu sae irero, nu tofo mandiya nemokena sonembari dae ujuuse kotisira. 18 Titus da karona aredae sedo, namondeda namendi enidirigaoro yarira. Genembo resenaemo, ne kasama ereva. Genemboé,nu ekaresia+ isambu ainda jokádaeredo, God da Bino Eveva vironuseari ivege ya gheraira. 19 Geka

Page 355: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2Co 8:20 352 2Co 9:6eni nundae sise resena amo, eviri.Ekaresia+ isambu nu tumonduse,numo namanenda karona edo, Judiaembokena namonde dabade ya, dubobari da emboro ava sonembuseijugaoro dae sedo, nu gateguseri.Sonemba resena amo, eviri. NamaneJudia embo dubo ruruse, namanenemo sonembari dae uju bekáeraera ava ijuguse, moni nemokenamutarera. Aminguse, Bajari da javojighoro erorurari, natofo nunda durogarera.

20 Namanenda uju mo eviri:moni ekaresiaimi futusera amo,itako mindafuri. Ava sedo, nangenamanemoni emo kaifa e gogoghom-bururoro, natofo jo dubo memause, aji sae aeteri. 21 A kotugo,namanenda uju eni mo: God nunamanenda saramana gido tumondegogoghombaetira, a kotugo, evetugenembo barago namanenda sara-mana tumondaetera aindae sedo,namane amingeraera.

22 Susu setena aindae sedo, na-mondeda namendi dirigaoro, natofomendeninde dabade yarera. Nundairari gido, nunda saramana ava, umbumendeni dere gido ghusera amo,nu evovodae dubo joká futuse, ivu-gaghae sonemburureari gido ghuseri.A nu, ne tumonde gogoghomberairaaindae, nemokena oroko sonembaridae uju beká ava erira. 23 Titus gitisetena amo, nanda komana beká avaedo irira. Nu nangae dabade, nendaesedo saramana eraera. Avori, gegen-embo etoto naká nunda karona edoyarera amo, ne ekaresia+ da javodayarera. Nengae nenda irari ava fugegosuse, evetu genembo Keriso daduro gosuse, nunda javo jigheoro er-eraira. 24 Ava sedo, ne ya nemokenabuvarera amo, nenda dubo bari avaijugaovo ne gaeteri! Kotugo, ne monimutareva amo, namane redae nendaesakai sise irera ainda beká barago,ijugaovo gaoro dae sise resera.

99:1-15 Mave Ivuga Use Kavevera

Eraira Aindae, God Nu Uju Eraira.1Namonde, God da natofo Frovensi

Judia aminda irera ava sonembari daesedo, nangemoni budabadefitaetera,ainda geka ne anakora kasamausevu. Ava sedo, jo sekago ghousasae arena. 2 Na kasama erena, nesonembari dae uju beká ava eraeva.Na aindae sedo, evetu genemboFrovensi Masedonia eminda irera,nenda dombuda fete eminge sise irágheraena, “Corinth embo a FrovensiAkeia embo mendeni ne, ghaekodotutusera ominda, moni mutari daesimbugudo refera,” aminge siseni.Aminge sise, evetu genembo emindairera, ainda ghamo dereteno eretiri,nembarago sonembari dae uju useirera. 3 Avori, na namondeda nanonamendi etodaba naká dirigaononemokena yarera. Nanda uju, neya buvarera amo, namane redaenendae sakai sise irera, ainda bekáava sirorari gaeteri. Erá nandageka beká irae eure dae sise, nedirigaono nemokena yarera. Avatana erekotena amo, ne anakoranenda sonemba simbugedo irovo,nanda mendeni resena emo yabuvarera. 4 O ne jo simbugae irovo,namane Masedonia embode dabadeya nemokena buvarera amo, namanemeka teria ambari ava garera.Namane meka garera da beká mo:namane oroko nendae sakai sise ireraava, gungubo sari da kaugo arira.A kotugo, totofo nenda meka gariava, teria beká arira. 5 Na aindaesedo Titus manekena eminge benunusiseni. Ne giti yama, rejo mutarisiseva ava, simbuge dabade fitareva.Ne durumugedo moni dabade fitovoya inono ari, na Masedonia embodedabade ya buvarena. Ne amingarevaamo, evetu genembo kasama arera,geka emo geka bekári. Ne Corinthembo Frovensi Akeia aminda ireva,ne jo dadaragaruse, moni mutaeri.Ne uju use, durumugedo futuseva avakasama arera.

6 Geka evia kotise irivu! Gen-embo mave vareda veka digari irae

Page 356: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2Co 9:7 353 2Co 10:4govarira amo, nu beká jo digarigobambae arira. O genembo mave vekadigari govarira amo, nu beká digarigobambarira. Kau daba aminga ava,mave nunda nano namendi sonem-buse itako mutarira amo, nu Godda esimbugari teria eni jo bae arira.O mave nunda gugua teria aimi,nunda nano namendi sonembariraamo, God nu genembo amo esimbugegogoghombarira. 7 Ava sedo, ni reaninda dubo jokáda mutari kotaresaamo, mutaresa. Ni jo imboeghae mu-tae aresa. A ni jo, evetu genembomendeni reamuturaera o seraera, avakotise jomutae aresa. Ainda bekámo:genembo mave dubo joká riria use,kavevera eraira amo, God nu uju bekáava eraira. 8 Ne eregoseva: God kenagugua inonori. Ne ivuga use, nendagugua ghasareva amo, ne totofo rejobu mindaeteva o asugaeteva ava, Godnune mutari bareva. A rejoimi kavev-era use, mutari dae kotareva, ábaragoGod futururari ya inono beká edoteria arira. 9Genembomave ivuga usekavevera eraira aindae sise, God daGeka eminge resira:“Genembo amo, numakasi embokena

gugua soesa ghaseraira.Aindae sedo, nunda kavevera ainda

beká siroredo evovodaeirarira,”

God da Geka aminge resira. 10-11 Godnu kavevera katori. Vare govarida veka, nune muturaira. A uvubayau barago, nune muturaira. Kaudaba aminga ava, ne Judia embodaekavevera ururovo, God ne esimbugu-rurari gugua dige fasarira. Kavev-era evovodae use irovo dae sedo,nu amingarira. Amingururari, nekavevera use moni ghasovo, namanebudo ya evetu genembokena mutorobudo, ne God kena aiyakoe sise irar-era. 12Ne eregoseva: namonde amin-guse irarera amo, eveva etoto nakáava sirorarira. Eni mo: namondedanano namendi, makasi embo, ne uvubayau inononda barera, a kotugo,tamo asugari inononda barera. A enimo: ne amingururovo, makasi embo

ne dubo eveva use ivugaghae Godkena aiyakoe sise irarera. 13 Nendasonemba aindae sise, evetu genembodigari ne God da javo jighoro er-arira. Ne Keriso da Bino tumon-duse, ainda Geka ningido moni futusekavevera eraeva aindae, evetu gen-embomendeni ne God da javo jighoroerarira. 14 God da sonemba mu-teovo buraera aindae, evetu genemboamo ne dubo ruruse, nendae sise Godkena banunguse irarera. 15Namondebarago, God nunda joba jo bekai sarida kaugo irae ava futusira aindae,aiyakoe sise irore! Nunda joba fu-tusira amo, jo ambo jijighuse mutaeusira, aindae numokena aiyakoe siseirore!

1010:1-18 Paul Nunda Saramana Ain-

dae Geka Sise, Fakina Beká Ava Usira.1 Na Paul, nane tofo nemokena

resena. Nenda mendeni emingeseraera, “Paul nu namonde dabadeirise, geka robogho ai sise duru-mugedo tofo fiteari voseraira. Onu ya soka feteraira amo, ghoghorasise gemburaira,” aminge seraera.Avori, Keriso namondekena durumu-guse veka eveva eraira ava kotise, nanemokena benunu resena. 2 Na jouju aeri, erama na ya nemokena gekafakarago sise, dombuda seóno daesise resena. Ava sedo, erá gogore eóvogido, na ya nemokena geka fakaragosise, dombuda seone! Evetu gen-embo mendeni ne seraera, “Paul nurea eraira amo, fisi da uju ava ko-tise eraira.” Avata na kasama use,eminge resena. Na inonori. Na yamaevetu genembo aikena geka fakaraambari ava, nane sari da kaugori.Avata erá amingeóno dae sise, nedurumugedo irareva! 3 Geka bekári:namonde isambu endada irise, fisida uju itatamuse irera. Avata na-mane mo, jo fisi da uju ava ari daesise, jo Satan kena isoro ae eraera.4 Namane God da javoda isoro areraamo, namane jo enda da ambí gorobabudo aimi, isoro ae arera. Ambi

Page 357: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2Co 10:5 354 2Co 10:15goroba God namanekena muturairaamo, fakinago bekári. Aimi, nama-nenda gitofu ainda susu ava de dis-eari, beje nunda nunda eraira. Na-mane, evetu genembo gungubo sisebeisiga eraera, ava vegeoro ya dambuedo dadaberaira. 5 Evetu genembonange God kasama ari da emboro, avanenda gogoreimi eoro God da em-boro gajeraira ava, namane de tis-eraera. A kotugo kotari ekoko reairira ava, namane jighoro dambu ari,ne Keriso da geka avanembo ningar-era. 6 Ne namanenda geka ningisimbugareva ainda amboda, nama-nenda geka dodo, ne sekago tuturoedo ari eko eni areva amo, aindaminojovereghari gareva.

7 Ne tamo isaghada ava giraeva, ojokáda mo, ne jo gae eraeva. Amo,ne jo dubo kotise gae eraeva. Naaminge resena ainda beká mo eviri:mave tofo sakai sise eminge saeti, “NaKeriso da tofori. Na nunda fakinaruruseni.” Mave aminge saetiraamo, eveva mo, nu eminge kotaeti,“Paul nunda natofode barago, Kerisoda tofori. Ne fakina kau daba avaruruseri. Jo dombu eni iraeri,”aminge kotaeti. 8 Avori, na retaevia gefuse, nanda javo teria futojigheono ereraira tanojo. Avatakotugo, Bajari namokena fakinamutiri, na nenda giti jighari useni.Nunda fakina namokena futusiraeimi, sonembaono ne fakina aovo daesedo futusira. Jo nemo de disono daesedomutari na baeri. Avata na, nandageka ningovo dae sedo rea gembenaaindae, na meka jo gae arena. 9 Nageka fakara reta jokáda gembenaamo, jo geka vanembo iraeri. Eráseove, “Paul da fakina tefori. Nu tefo,oju aoro dae sise reta gemburaira,”ava erá seove! Na ya buvono, retadarea setena da beká ava sirorarira.10 Na kasama erena, evetu genembomendeni eminge sise seraera, “Paulreta gefuse, geka fakarago bekáava gemburaira. Avata dombudafetarira amo, nu jo geka fakarago a

jo ghoghoraghae sae arira,” amingesise seraera. 11Avata ne mave amingeseraeva, na nemokena eminge resena,ne kasama aetevu: na retada reagemburaena, daba ava nenda dombugosuse sarena.

12 Namane kasama erera: evetugenembo mendeni nenda jokádasaramana use, totofo nenda javojigheoro ereraira. Ne totofo nemoásakai sise seraera. Namane jonemongo iraeri, namane jo totofosakai sari da kaugo iraeri. Avata nekau daghedo sarigeraera. Ainda bekámo: ne takánenda kotariimi, tofo tofoinono use sakai seraera. Na kasamaerena, ne namoá inono use ijujaeteraamo, na jo namonde fetono inono aeaeti. Ne evetu genembo da kotariimi,tofo tofo inono use ijujeraera. Nejo God da kotariimi, inono use ijujaeeraera. Ava sedo, na nendae jooju ae eraena. 13 O namane mo, joamingo iraeri. Namane sakai sareraamo, saramana rea God namanekenafutusira aindae sakai sarera. Jokotae kotae totofo sakai sae arera. Anamanekena saramana futusira amo,saramana eni nenda jokáda aoro daesedo futusira. 14 Ava sedo, namane jokotae kotae use, ya nemokena buvudosaramana ae useri. Namane God dauju a saramana avause, era nemokenabuvudo, Keriso da Bino Eveva avavironu setero ningi tumondusevu.God da aghi kakato mendeni ambodanemokena iseri. O namane mo, gitinemokena iseri. Ava sedo, namanegeka sarera amo, ningareva. Nemonamanenda sari ningariri.

15 Ne eregoseva: God namanendasaramana a namanenda saramana davasa futusira, a kotugo nunda aghikakato mendeni gategedo, saramananunda nunda ghasedo, nunda vasavasa futusira. Ava sedo, aghi kakatomendeni da saramana eveva eresu-fira aindae, namane jo namanendajavo jighoro erae arira. Avata Godnamane nenda jokáda saramana reaaoro dae sisira, ava use irarera. Akotugo, aminguse irari dae uju beká

Page 358: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2Co 10:16 355 2Co 11:8ava erera. Amo, nenda tumondaribaji mindafu ururari, namane gitisonemba itako nemokena futuseraava darigedo, sonemba teria beká avanemokena mutari dae uju beká avaerera. 16Namane nemokena sonembamutarera ainda amboda, ne dodo yavasa eni seka aminda tuturo edo,Keriso da Bino Eveva ava vironu sar-era. Aminguse, namane jo evetugenembomendeni da saramana aindajokáda teredo, namane totofo sakaisae arera. 17Avata geka bekámo eviri.God da Geka eminge resira:“Mave sakai sari dae uju arira amo,

nu jo tofo numoá sakai josae arira. Nu Bajaridae sakaisarira,”

aminge resira. 18 Ainda beká mo: Ba-jari genembo enidae sakai sarira amo,namonde kasama arera, nu genemboevevari. O genembo mave tofo sakaisarira amo, nunda irari kau mavegaava, namonde bunarera.

1111:1-15 Paul Nu Giti Ira, Keriso Da

Bino Ava, Corinth Embokena Sisira; AvaSedo, Ne Nunda Geka Nininguse, EvetuGenembo Mendeni Da Geka Jo Ningae Ae-teri.

1-2 God uju erira amo, ne nusukanumoá tumondaetevu. Na daba avauju beká ava erena. Aminge kotise,ijuga kakato sembae setena, aindageka ava erá tumondeóvo dae sise,na gogovara da kaugo edo, nandajavo jigheno eretira, a kotugo sekagojighono erarira. Jo sari da kaugoirae, avata na taká sarena. Ne namo-kena durumugedo, nanda geka reasarena ava ningareva. Ainda bekámo:na uju erena amo, nane ne unumbebudo, Keriso kena mutaeteni. Ne kaugagara eni eveva a kakarago irovo avabudo, mandi enikena datu dighidomutono baetira, avavaga kotise irena.Mandi resena emo, Keriso dae resena.3 Nanda oju mo eviri. Erá evetu gen-embo mendeniimi yama nenda ko-tari ava bebeta eóro, ne dubo isambuKeriso kena muturaeva ava doyeove

dae oju use resena. Kau Satanjingabu da tamo bu asugedo fira, na-mondeda avia Eve kena buvu deretiri,nunda gungubo tumondusira amingaava, erama evetu genembo mendeniidereóro ne ava tumondeove dae sise,oju erena. 4 Na aminge resena dabekámo: mave nemokena ya buveari,ne nati joká doruse, nunda geka ivu-gaghae ningiraeva. Ava sedo, Sa-tan da aghi kato eni yama, genemboeni Iesu da kaugo, ainda bino avavironu sarira amo, ne Iesu va sise,nunda geka tumondareva. Avata ko-tugo, amo gungubo sarira. BajariIesu kaumavega sisena ava kotae edo,Satan da aghi katoá rejo sarira, neava tumondareva. Ne Asisi Kakararurusevu, avata Satan da aghi katoáyama asisi o sukaru eninda bino sariraamo, ne Asisi Kakarava sise, sukaruánemokena foa asugare dae sedo be-nunu sareva. Aindae na oju erena.5 Kote givu! Ne, aghi kakato sembaesetena ainda kasamadae, ne sakai ser-aeva. Avata namo jo nemongo iraeri.6Avose, na vironu sise, geka da iriro joe gogoghombae eraena tanojo. Avatananda kasamamo, teriago bekári. Na-mane namonde aminda irise, gekarea sedo ghusera ainda jokáda, na-manenda kasama mavega amo, neitatamedo ghusevu. 7 Ijuga kakatomendeni setena, ne benunu seoronendamoni avamuteovo aimi, bu uvubayau ombumindiraera. Ne kokotofuda kaugo ero, nenda geka ava tu-mondusevu. O na nemokena God daBino Eveva ava vironu sedo ghusenaamo, nemo sonembaono viti God dajebuga baovo dae sise, na sabua+ daari ava use, nenda moni jo bae edoghuseni. Avose, amo ari sembaeuseni tanojo. Na nenda moni jo baeedo ghusena ava gido, na ‘sabuava’sise, nanda geka jo ningae eraeva.8 Eregoseva: na nenda jokáda sara-mana use, ekaresia+mendeni damoniava ruruse aimi, nandauvubayauom-budo ghuseni. Na nemo sonembaridae sise, na kau bagia kato enindakaugo edo, ekaresia+ mendeni da

Page 359: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2Co 11:9 356 2Co 11:21moni ava budo ghuseni. 9Na Corinthaminda saramana use, uvu bayaudaeo roera enidae uju edo ghusena amo,na nenda moni eni jo benunu saonomutaeri. Nanda sonemba rea ujuedo ghusena amo, namondeda nanonamendi Frovensi Masedonia ghedofusera aimi, uvu bayau futero na sara-mana udo fuseni. Na aindae sedo,nenda moni o roera eni jo bae useni,a kotugo amboda, na jo saono mutaeareva. 10 Na, Keriso da geka bekánamokena irira aimi, eminge resena:na jo nenda sonemba benunu se baearena. Erá nanda sakai sari eviabeká irae eure dae sise, na nemo-kena jo benunu sae arena. Amin-gaono, reighi Akeia aminda, nandasakai sari evia, sifo ghousa geka bekáedo irarira, jo gungubo ae arira. 11Naredae geka eminge reseni? Kotegivu! Erá na nemo imboe use sariáseove! God kasama erira, na geka eviasise, eminge resena emo, ne dubo bugogoghombuse resena.

12 Avata na nenda moni jo be-nunu se bae arena ainda beká mo:na aghi kakato setena, ainda gekada mendo se tafusegaono jo tumon-dae areva. Aghi kakato resena emo,ne dederuroro, nenda geka tumon-daovo dae sise, eminge seraera, “Na-mane Paul de inonori. Nu kaunange nangedo nenda jokáda sara-mana edo ghusira, kau daba amingaava, namane saramana urureoro gi-raeva. Ava sedo, namanenda gekaava, ne tumondaetevu,” ne amingesise, totofo sakai seraera. 13 Avataa jo geka beká iraeri. Amo gungu-bori. Evetu genemboá, ne Keriso daaghi kakato da kaugo use eraera, jonunda aghi kakato beká iraeri. Nederari kakatori. 14 Avata nenda gekaseraera aindae, erá buneove! Satanbarago nu amingeraira. Amo nundadangio jovereghedo, kau aneya usasaa durode ava jinarikena mo, inonori.15 Avori, evetu genembo ainda bajariSatan, nu amingeraira. Ava sedo,erá buneove! Satan da mendeni kau

numongo ava edo, geka beká da aghikakato ainda kaugo arera aindae, erádudukughuse buneove! Ne Satan danatofo ava sedo, ne amingarikena in-onori. Avata kotugo, ne rea eraeraaindae kotise, God mino eko mutarinene itatamarera.

11:16-33 Paul Nu Iesu Da Gimasa Use,Mema A Bouvu Dombu Eni Dombu EniItatamusira.

16 Geka setena, daba ava sari daeerena. Tofo mandi javo jighono er-ari da kaugo ava use, na kau gogo-vara da kaugo ava eteni. Avatane, erá na amingedo irari, ava ko-teove! O aminge kotareva amo, avori.Avata ijuga kakato sembae setena,nenda geka erá tumondeove dae sise,nanda javo sekago jighono erorurariningareva. 17 Na tofo sakai sari dageka oroko resena emo, na sekagogogovara edo sarigerena. Jo Bajari dakotari budo aimi sae erena. 18 Avatana tofo sakai sari dae erena. Ijugakakato resena emo, nenda irari ain-dae kotise, nenda javo totofo jigheoroereraira. Ava sedo, na oroko retagefuse, kau daba aminga ava erenere.19Ne totofo dubo kotari kakatova sise,evetu genembo gogovara kakato ava,nati joká deraeva. 20Aminguse, nendasari ningari eraeva. Dederurureoro,nenda uvu bayau tefo aminda fuger-aeva. Mave nemokena derari bu foagheraera, ainda geka buraeva. Mavenenda irari ava indiro eraera aindae,ne ivuga eraeva. Mave ne sovodamegha eraera amo, ne rejo eni jo saeeraeva. 21 Aghi kakato amingeraera.O nane nendae amingaetena amo,givu, ne ivuga aetevu, ai? Avata emo,na geka beká sari dae erena. Aghikakato resena, ne ari ekoko beká avanemokena urureoro mema itatamer-aeva. O namane mo, jo amingaeri.Namane amingari mo, oju useri.

Avori, aghi kakato sembae amo, netotofo sakai sise rea seraera, na orokodaba ava sari dae erena. Amo, naevetu genembo munju iraede, aindageka ava sari dae erena, avata nendageka da mendo se tafusegari dae sise

Page 360: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2Co 11:22 357 2Co 12:2resena. 22 Nene seraera, God oroeni Israel embo, ava gategetiri nundanatofo edo fefetusera, ainda mendeninemori seraera. Avori, nambaragoIsrael embo da eniri. Nenda nembuaagira giti beká mo Abraham, seraera.Ne nunda imemesiri seraera. Avori,nambarago Abraham da imendi eniri.23 Ne seraera, ne Keriso da saramanakakatori. (Na oroko kau gogovara dakaugo edo irise, geka resena. Avatakotugo, sido yarena.) Avori, na Kerisoda saramana e gogoghomberaena. Nejo kau namongo iraeri. Keriso da binoivegedo yare dae sedo, na janjaguuse irena. Na umbu nanjogo fiterodibura useni! Na umbu nanjogo dedoghusera ava, jo tegari da kaugo moiraeri. Amingurureoro, na ambaridae urogho use, iria edo jebugedoghuseni. 24 Umbu ghabu soveni,nanda natofo Jusi embo, nenda aghodari rea resira ava use, na umbu39 ava ambí eni asi da kaugo aimidoruseri. 25 Umbu etodaba naká, naambí bogaraimi doruseri. Umbu eni,na ghamanai doruseri. Na Keriso dasaramana use, ena ghakada+ vose de-ingheno, ghaka+ umbu etodaba nakábejisira. Ainda jokáda, tumba eniava, evada fegheno sifo atutusira.26 Keriso da javodae sedo, na yafoa ghuse, umbu mendeni mendeniusegha jokáda ambari dae useni, akotugo, tafasara kakato na daoroambono dae sedo ghuseri. Nandanatofo Jusi emboimi namo dari daekotedo ghuseri. Kotugo, namane Jusiembo da gitofu barago, namo daridae kotedo ghuseri. Taima jokádaa evada, na eko jokáda irá ghedoghuseni. Yaura, damo, a borija teriabeká itatamedo ghuseni. A evetugenembo mendeni na daoro ambonodae kotise, namokena komana ari-guse, namo dederuse gungubo sedoghuseri. 27 Na saramana janjagu use,bouvu mendeni mendeni tafuseni.Aminguse, na uvu bayau da baimaraitatamedo ghuseni. Umbu digari, nabayau tefo, kambo tefo, embo boka

tefo irá ghedo ghuseni. 28 Avata narea usena aindae, na jo kotae arena.Bouvu mindafu erefufena amo, naekaresia+ da bouvu fufuse, nendaeoju use irena. 29 Ainda susu mo:nanda nano namendi fakina dadabarimema itatamarera amo, na nendaesedo, dubo jokáimema tafuse irarena.O evetu genembo mendeni eredo,nanda nano namendi eni jumboroamboda amboda ise, ari ekoko use go-farira amo, na dubo mema ambarakouse, derari kakato aikena janje ekoarena. Avori, tufako seteno ningevaaindae, eminge resena: aghi kakatosembae setena amo, ne jo namongoiraeri.

30 Avata ari nane usena aindae,na tofo sakai sarena amo, jo evevairaeri. Ava sedo, ainda geka do-yarena. O oroko emo, na fakinatefo ireno, Bajari da fakina nangenamokena isagha usira, aindae sakaisarena. 31 Bajari Iesu da God a Afanundae, evovodae sakai sise irarera!Nune kasama erira: na geka bekáresena. 32 Kini (King) Aretas da ga-vana eni reighi Damascus kaifa edoghusira aimi, namo sandoro dae se-tiri, nunda isoro kakatoimi Damascusguro békada gaje fefetuseri. 33 Avatakotugo, namondeda nano namendimendeniimi, na rooróda vendi tinoedo, furu tokada fitero vosedo sumbudariguseni. Amingeteno, ne na tavaedo, jighi gae useri.

1212:1-10 Paul Nunda Diti Mokoi Go-

susira, Ainda Gekari.1 Setena, daba ava sari dae er-

ena. Na tofo sakai sarena, amindasonemba eni jo sirorari bae arera.Avata kotugo tuturo eteni. Ava sedo,se dadabarena. Bajari namokena gekajungarida ava afigedo, sono mutirina diti mokoi gosusena, ainda gekaoroko ava sari dae erena. 2 Ghaeko14 ainda gitida, na Keriso da eni edoireno, God sonembiri emo sirorusira.Na saghimbe budo ira, God da vasaiká beká aminda teteruseni. Amo, na

Page 361: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2Co 12:3 358 2Co 12:14tamoi iseni, o asisiimi iseni ava, Godnusuka kasama erira. 3 Vasa amindairise, na geka mendeni nininguseni.4 Kotugo geka niningusena amo, joevetu genembo mave sari da kaugoiraeri. 5 Rea gosusena, oindae sakaisarena, avata na tofo mandi sakai josae arena. O na sifo mendeni mematafusena, o fakina tefo iriana aindajokáda, Bajari da fakina nanda ta-monda isagha usira, aindae na sakaisarena. 6 O na tofo namoá sakaisaetena amo, na jo tefo sae aeteni. Najo, evetu genembo munju kitako edoirise susu tefo sakai seraera amingaava use, jo sae aeteni. Na susudaesaeteni. Avata na jo vasa eninda irise,amingae arena da beká mo eviri: nauju erena, na rejoá sirureono ne den-goroi ningido ghuseva, a ditiimi gidoghuseva, avanembo kotareva.

7 Avori, Bajari nunda gekajungarida ava afigedo, sono mutiriditi mokoi gosuseni. Ainda amboda,nu emingusira. Erama na aindaegogore use, tofo sakai seóno daesedo, nu darigetiri, Satan memaeni mutiri namokena siroretiriitatamudo refena. Mema aiminamokena bouvu ambarako muteariitatameraena. Erama na gogoreeóno dae sise, mema amo nandatamonda sirorusira. 8 Amo darigaredae sedo, na umbu etodaba nakáBajarikena benunu siseni. 9 Avata nunamokena eminge sisira, “Paul, najo saono ninda mema amo dadabaearira. Ainda beká mo: ninda fakinairarira amo, nanda fakina nimokenadika jo ae arira. O ninda fakinadadabururarira amo, nanda fakinanimokena amo, dikago arira,” nuaminge sisira. Avori, na gofedotamo mema tafuse irena avata, naaindae sedo ivuga erena. 10 Ava sedo,na fakina tefo irarena amo, Kerisonunda fakina namokenamutari budo,nunda fakinaimi nunda saramanaarena. Avori, nanda tamo da fakinadadabarira, o evetu genembo na derejirarera, aindae na jo kotae arena. Ona janjagu ururono evetu genembo

namokena fakarago arera, aindae najo kotae arena. Kau daba amingaava, mema a dara namokena furaribarena, aindae na jo kotae arena.Ainda bekámo: namokena fakina tefoirarira amo, na Bajari da fakinaimi,fakina beká edo irarena.

12:11-21 Paul Nu Corinth Embo DuboRurusira Ava, Nune Ijugerira.

11 Avori, na genembo munju iraededa kaugo use, tofo na sakai seteni.Avata amingetena ainda susu mo,nemori. Nene eredo, nandae sakaisaetevu. Ainda beká mo: ne, aghikakato setena, aindae sakai seraeva.Namo, na beká irae da kaugo, avatana, aghi kakato setena amo, jo na-monde inono ari iraeri. Na taká teriabekári. Avo gido, nene eredo, nan-dae sakai saetevu. 12 Bajari da aghikato beká da saramana a tano ava, nanenda jokáda durumugedo eono negido ghusevu. Tano a ari mendenimendeni eono ne jo gae iriava, avagido dudukughedo ghusevu. 13Nendamendeni erekotera, “Paul namaneimboe eraira. Aminguse, nu ekare-sia+ mendeni ava uju beká eraira.”Ava erá koteove! Amo gungubori!Na rea urureono ekaresia+ mendenigido ghuseri a giraera ava, nendadombuda urureono ne gido ghusevu.Avose, dara dabako nemokena usenitanojo! Na, ekaresia+ mendeni na-monde dabade irise, nenda uvu bayausonembeoro mindido ghuseni. O na-monde dabade irise, dubo jama aovodae sedo, na nemokena uvu bayau jobenunu se bu mindae edo ghuseni.

14 Na umbu etoto naká nemokenaiseni. Oroko yari dae erena emo,umbu etodaba naká arira. A kau nagiti edo ghusena aminga ava use, nasekago nanda uvu bayau tofo om-barena. Na amingarena da susu mo:na jo nenda guguadae uju use aeeraena. Na nemoá uju use, aindaearena. Ne eregoseva: sasingu jo noinumamo da roera ombu mutae ae-teri. Noi numamo, ne sasingu daroera ombu mutaeteri. Na kau daba

Page 362: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2Co 12:15 359 2Co 13:4aminga ava, nenda nimamo amingaava use, nanda roera isambu nemo-kena mutarena. 15 Na nemo sonem-buse, nanda dubo isambui nemokenamutarena. Amingururono gido, asisida jebuga tambu baovo na ambarenaamo, avori. Nanda dubo bari teriagiraeva evia, ne nangarevu? Nendadubo bari namokena amo dadabarira,ai?

16 Avori, ne kasama ereva. Natofo, nenda uvu bayau jo mindaeedo ghuseni. Avata nenda mendenieminge seraera, “Paul, namanendauvu bayau jo tofo mandi bu mindaeri.Avata Paul da aghi kakato foama,moni mutoro dae sise, dederusenamanenda moni ava, nene bagiaeraera,” nenda mendeni ava seoroningiraena. 17 Avori, kote givu!Seraera amo, nangaeteni? Nandanano namendi mendeni dirigetenonemokena isera aimi, nenda monibagia useri, ai? Kote givu! 18Na Titus,yare dae sedo benunu siseni. Sedo,namondeda namendi eni, nundakarona are dae sedo gategedo, nedirigeteno iseri. Avori, nenda irariava kote givu! Na nemokena rejoá anange edo ghusena ava, Titus nu kaudaba aminga ava edo ghusira. Nu jorejo eni bagia aeri.

19 Avori, namane geka evia gefuse,totofo namanenda geka sonembaridae sedo gembariá, erá koteove! Na-maneGoddadombuda irise, Keriso dauju use geka evia gemberi. Ne fakinabudo fetovo dae sise, geka emo gem-beri. Namane ne dubo buraera ain-dae sedo, amingeteri. 20 Eregoseva:namane uju erera, nange nangedotofo tofo dubo futuse, dubo dabakoedo dabade umo use iraeteri. Avatananda oju mo eviri: na ya nemo-kena buvudo, ne tofo tofo beisigaururovo garena. O tofo tofo koko-manadae bengoso ururovo garena. Otofo tofo janje ekoko ururovo garena.O ne totofo nenda uju avanembo ko-tise ururovo garena. O aji a un-ongu sirurovo garena. O ne tofo tofogogore use, osogo ururovo garena.

Ne aminguse irovo garena amo, naghoghora sarena aindae, ne mekagareva. Amo, nanda oju minda-furi. 21 A kotugo, nanda oju enimo eviri: na ya nemokena buvarenaamo, avose, na sorara arena. Nendamendeni kombo yagera a kusia bagiause, gogore beká edo irise, jo dubojovereghedo nenda ari ekoko vujegaeirareva aindae, God sari na meka gidosorara arena tanojo. Ava kotise, naoju erena.

1313:1-14 Paul Nu Geka Fakarago Evia

Sedo Dotutusira.1 Na giti umbu etoto naká nemo-

kena iseni. Oroko yarena amo, umbuetodaba arira. Koto ari da aito aindaesise, God da Geka eminge resira:“Dara rejodae koto ari sareva, ne jo

genembo dabako ainda gekatumondae areva.

O gegenembo etoto o etodaba gekadaba ava sarera, nenda gekaava tumondareva,”

God da Geka aminge resira. Amo,namane aminguse koto arera. 2 Nagiti siseni, “Na ya buvarena amo, najo, nenda ari ekoko nenda mendeniigiti usera ava, na jo kote dodo dari-gae arena,” na aminge siseni. Nagiti nemokena isena amo, na nendaari ekoko embokena a kotugo natofoisambukena aminge siseni. Ambodaisena amo, na geka daba ava siseni.Oroko na jo ya buvae irise, geka kaudaba ava resena, “Nenda ari ekoko jokote dodo darigae arena. Ava ijujuseainda mino mutarena ava, mave jodarigae arira.” 3 Ne mendeni ser-aeva, na Keriso da fakinai ururonogaetevu. Avori, itatamururuvu! Naya nenda ari ekoko ava ijujururono,Keriso da fakina isagha ari gaove. Nesifo aminda kasama areva, na Kerisoda fakinaimi saramana eraena. 4Gekabekári: nu arafa detero ambududu-rusira ainda jokáda, nunda fakinadadabusira. Avata oroko, nu God

Page 363: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2Co 13:5 360 2Co 13:14da fakinaimi jebugedo irira. A ko-tugo, namane Keriso de dabade tatis-eri. Avata kau nu genembo bekáetiri nunda fakina dadabusira amingaava, namane fakina tefo irera. Avatakau Keriso God da fakina budo iriraaminga ava, namane Iesu de dabadetatedo irise, God da fakinaimi gekasaoro ningido fakina areva.

5 Ava sedo, na nemokena resena,ningivu! Ne totofo nenda irari ava iju-jaetevu. Amo, ne Keriso tumonduseireva, ai tefo? Nu nenda dubo jokádairira, ava itatameraeva, ai tefo? Ne,avose, ava itatameraeva. Jo itata-mae aeteva amo, ne God da jebugakosasaghaetevu. 6 Na erekotena: nenamane ijujuse kasama areva, emogeka bekári: namane barago Kerisoda natofori. 7 Namane God kenaeminge benunu sise irera, nange neari eko da emboro dariguse, ari evevaavanembo use iraetevu. Namaneaminge banungeraera da beká mo:jo evetu genembo namanenda sara-mana eveva edo ghusera aindae, sakaisaoro dae sise banungae eraera. Na-mane evetu genembo da dombudagofari da kaugo arera, a nu avori.Avata ne ari eveva avanembo useiraetevu, aindae sise banungeraera.8 Ai resira amo: namane God da fak-ina barera amo, geka beká avanembosonembarera. Namane geka sembaeava, jo sonembari da kaugo iraeri.9 Ne saramana inononda use ata fetesimbugururovo, namane ya buvu gidoivuga use, nemokena geka fakarajo sae arera. Ne e gogoghombuseata fete simbuge gogoghombaovo daesise, namane banunguse irá gheraera.10 Bajari namokena fakina futusira.Avata nu fakina futusira amo, nemosonembaono fakina baovo dae sedofutusira. Jo nemo daono dae sedomu-taeri. Na ava kotise, vasa ajagha irise,ari eveva ava aovo dae sise eregefena.Erá na ya nemokena buvudo fakaragoeóno dae sise, vasa ajagha irise, retaemo eregefenere. Yari budo givu!

11 Avori, nanda nano namendi,anumbevu! Edo gido, nanda gekaevia ningido, ari eveva avanembo useirivu! Dubo dabako edo durumu-guse, nano namendide dabade dubojamaghae irivu! Amingururovo, Goddubo bari kato a dubo jama mutarikato nenda jokáda irare!

12Nenda nano namendi kakara use,tofo tofo nati joká doruse,* ategi egogoghombuse irivu!

13 God da natofo, nenda nano na-mendi eminda irera, ne ategi beká avaerera. Yari budo givu!

14Namondeda Bajari Iesu Keriso dasonemba a God da dubo bari nemo-kena irare! A Asisi Kakara nemondedabade tatedo irare!Avori, nanda geka tano eviri.Na Paul.

* 13:12: Afige, Romans 16:16 ainda duruda tege garesa.

Page 364: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Galesia Embokena 1:1-2 361 Galesia Embokena 1:10

Paul Nunda Reta GalesiaEmbokena Gefusira.Galesia mo, frovensi da javori.

Frovensi Galesia ainda jokáda, ijugakakato mendeni birurughuse, ijugasembae ijugedo ghusera ava gido,Paul reta evia gefusira. Ijuga kakatoresira eimi, eminge ijugedo ghuseri.Namonde Keriso tumonduse ainghaedabade, Jusi embo da kiki a AghoDari manai ava kaifa use, God dajebuga tambarera. Avata Paul retaeinda jokáda ijugerira emo, namondetaká Iesu tumonduse, jebuga evovo-dae irari ava tuve barera.

Paul Nunda Reta Galesia EmbokenaGefusira, Ainda Mendo Mendo Mo Eviri.

1:1-5 Paul ne Bajari da javoda ategiusira.

1:6–2:21 Paul, Galesia embo ijugakakato sembae da geka ighagha edo,nunda geka ningaetera ava, ijugusira.

3:1–4:31 God da jebuga jo ombu baearera, o jo totofo namondeda faki-naimi bae arera. Namonde tumon-dururoro gido, God tefo mutari bar-era.

5:1–6:10 Namonde Keriso dasonembaimi jebugedo, Asisi Kakarada geka nininguse irarera.

6:11-18 Paul natofo ategi edo, gekase tano usira.

1-2 Arie, nanda nano namendi! NaPaul. Nanda nano namendi mendenieminda irera ainde dabade, ne ategierena. Tumondari+ embo isambuFrovensi Galesia aminda ireva, neategi roro beká ava erena. Na IesuKeriso da aghi aono dae sedo, jo evetugenemboimi na gategaeri. God AfanundaMandi Iesu Keriso ghae dabadesetero gido, na nenda aghi kato edoirena. God Afa resena eimi, setiri Iesuambarida ghe jebuge erorusira. Nanenda aghi kato edo irena. Yari budogivu!

3 God Afa a namondeda Bajari IesuKeriso, nenda sonemba a dubo jamanemokena mutoro baove.

4 Namonde, evetu genembo orokoendada irera, ainda ari ekoko dabouvu ava darigaoro dae sedo, Iesufira God da uju ava use, namondedaari ekoko dae ambududurusira. 5 Avasedo, God da duro gido, aindae numo-kena sakai sise irore, evovodae! Ai,bekári!+

1:6-10 God da Bino Eveva Ainda SusuDabakori, Jo Etoto Iraeri.

6 Ne nange nange etevo nadudukughuseni! God nu Keriso dajebuga evovodae irari ava futuse,ne aghi etiri niningusevu. Avatane bibita use, nunda Bino Evevaava dodo, bino eni ainda ambodaamboda eraeva. Aindae na buniseirena. 7 Kotugo, geka beká resena.Bino Eveva mo dabakori, jo etotoiraeri. Ava sedo, bino eni evetugenembo mendeniimi seraera amo,jo Keriso da Bino Eveva iraeri. Avatana geka oroko resena einda bekámo: evetu genembo mendeni eranenda jokáda saramana use, Kerisoda Bino Eveva ava nesuka nendakotariimi jighi jovereghuse, ghamodereoro ereraira. 8 Ava ningido, naeminge resena. Na ya nemokena BinoEveva sedo ghusena amo, geka bekásedo ghuseni. O genembo eni yanemokena bino eni saetira, o aneyaya nemokena bino eni saetira, o tofonane jovereghe ya nemokena bino enisaetena amo, bino sembae sari katoáambari, God nunda ari eko ava ijujedobouvu mutari, genemboá evovodaefufuse irare. 9 Setena, sekago kotovodae sedo, daba ava sari dae erena. Nagiti ya nemokena Bino Eveva sedoghusena amo, geka bekári. Mave,nane geka sisena aindae, beisiga edogeka eni sarira amo, nu ambudo, Godda bouvu ava evovodae fufuse irare!10 Na geka eregefena emo, jo evetugenembo tege gido ivuga use, nandaesakai saoro dae sedo gembaeri. Nandauju mo, na emingururono, God avagido ivuga aetira, aindae eraena. Ona, evetu genembo ivuga use, nandaesakai saoro dae sedo amingaetena

Page 365: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Galesia Embokena 1:11 362 Galesia Embokena 2:3-5amo, na jo Keriso da saramana katoeni irae aeteni.

1:11-24 PaulNuNangedoGodDaAghiKato Usira, Ainda Kiki Eviri.

11 Nene kasama aovo dae resena.Bino a geka sedo ghusena amo,jo evetu genembo da geka iraeri.12 Ainda tuka mo: geka amo, evetugenembo eniimi jo foa saoro naningaeri, o dengoro indoro na joningaeri. Iesu Keriso nune, geka amoafigetiri na kasama useni.

13 Na nange nange Jusi embo dajokáda siroredo baji mindafu usena,ainda geka ava seoro ningiraeva,tanojo. Amo eviri. God da ekaresia+nange manjaetira ava kotise, naGod da ekaresiakena+, mema abouvu futurureono mema itatamedoghuseri. 14 Eregoseva: nanda koko-manade dabade, Jusi embo da jokádasirorusena amo, nanda irari kau eniri.Namane Jusi embo da abuamaneainda geka a kiki isambu kasamaedo, tumonde gogoghombuseni. Enijo namongo iraeri. 15 Avata giti najo sirorae ireno ainda sifoda, Godnandae kavevera use, na gategusira.Sifo nune uju edo gategusira ava,16 fira buviri gido, nunda Mandinamokena ijugetiri gido, na nukasama useni. Nu amingusira dasusu mo: nane ya namane Jusi emboda gitofukena nunda Mandi da BinoEveva ava vironu saono dae sedo,namoá gategusira. 17 Amingetiri, najo Jerusalem yaeri. A na jo evetugenembo nanda gitida Bajari da ambojimbi usera, aikena jo yaeri. Avasedo, na geka vironu seraena amo, jonemokena ningido kasama ae useni.Na Damascus ise, Iesu gi kasamaedo, dambu Frovensi Arabia iseni.Ainda amboda, naArabia dodo sekagojovereghedo ena, reighi Damascusaminda buvurutuseni. 18 Ghaekoetodaba ainda amboda, na Cephas(o Peter seraera) ava gari dae sedo,Jerusalem iseni. Nu namane nangaedabade irise, fura etoto dadabusira.19 Ainda jokáda, na Peter nengae

Bajari da mandako James ghaeavanembo gosuseni. Avata Bajari daambo jimbi eninda dombu ava, na jogae useni. Ava sedo, Bino Eveva nanevironu seraena emo, jo nene saorona ningae useni. 20 God da dombudana geka beká resena. Na geka vironuseraena emo, Keriso nune ijugetirikasama useni.

21 Ainda amboda na Jerusalemdodo ena, Frovensi Syria a Silisiaaminda irise, ya birurughedoghuseni. 22 Sifo aminda, God daekaresia+ namane Jusi embo daFrovensi Judia aminda, ne na jokasama ae iriari. 23 Nanda binosedo ghusera, ne avanembo ningidoghuseri. Amo eviri: “Genemboágiti namondekena mema a bouvufutuse, fakarago edo ghusira. Avataorokoé evetu genembo Kerisoava tumondaoro dae sedo, nunevironu resira. Nu giti Keriso datumondari ava bureguse, natofo erátumondeure dae sise, katiyavara edoghusira. Avata kotugo, orokoé Kerisotumondaoro dae sise, nune vironuresira.” 24 Nanda bino evia ningidoaindae sedo, God da javo jigheoroeredo ghusira.

22:1-10 Paul Nu Bajari Da Ambo

Jimbide Totorugedo, Geka Dabade SeNininguseri.

1 Ghaeko 14 ava dadabetiri aindaamboda, na sekago Jerusalem iseni.Namane Barnabas ghae Titus dedabade iseri. 2 Na isena aindabeká mo: God nune setiri na iseni.Ena buvudo, na rejo ava namaneJusi embo da gitofukena vironuseraena, ava seteno ne nininguseri.Na jo evetu genembo isambukenasaeri. Bajari da geka gitofukenavironu seraena ava, na ekaresia+ dakokotofukena ijugeteno, ne kikiakonininguseri. Na amingusena da bekámo: na geka rea vironu seraena, avakasama aoro dae sedo, aminguseni.Erama nanda geka ighagha eore daesedo, aminguseni. 3-5 Nanda komana

Page 366: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Galesia Embokena 2:6 363 Galesia Embokena 2:14Titus setena amo, nu Greek embori.A nu vika mendo anoso jo gafugaeirise, namonde iseri. Ava kasama edo,evetu genembo mendeni ne, Titusnunda vika mendo anoso gafugaredae siseri. Avata tumondari+ emboda kokotofu setena, nu amingaredae jo saeri; ava sedo, namane joamingaeri. Evetu genembo amingaredae sisera amo, ne gungubo kakatori.Ne ufena namondeda jokáda teredo,namondeda nano namendiva siseri.Avata, amo jo geka beká iraeri.Namonde Iesu Keriso da natofo edo,Agho Dari manai ava doyeraeraaindae, gungubo kakato resena, neimboe edo, namonde sekago AghoDari manai aimi bundoro, irise kaifaaoro dae sedo, siseri. Avata namanekokotofu ainde, nenda geka jo itakoningaeri. Jo ningae usera da susumo: ne God da Bino Eveva ainda bekávanemboningi kasama aeteva, aindaenamane uju useri. 6 Evetu genembone kokotofu sedo ghusera aimi, jo rejoeni ijugaoro na ningae useni. Na reavironu sise sedo ghusena a seraenaaindae, ne ivuga useri. Avori gekabeká ne kokotofuri o jo kokotofu iraeava na jo kotae useni. God jo evetugenembo da dombu gosuse, jo ijujaeeraira. 7 Avata ne namonde gekadabade se nininguse, ne kasamauseri:kau Bajari nu Peter, Jusi embokenavironu sare dae sedo gategusiraaminga ava, nune na Jusi embo dagitofukena vironu saono dae sedo, nagategusira. Gitofu resena emo, nevika mendo anoso jo gafugae eraera.8 Ainda beká mo: kau God nu Peter,Jusi embokena saramana are dae sedoesimbugusira daba aminga ava, naJusi embo da gitofukena saramanaaono dae sedo, nune na esimbugusira.Ne ava kasama useri. 9 Avori, Godnamokena sonemba futuse, nandasaramana esimbugusira, ava kasamaedo, gegenembo kokotofu seraera,James, Cephas (o Peter seraera),ne John de dabade eredo, namaneBarnabas ghae da ungo jijighuseri.Aminguse, ne namonde saramana

kau daba ava use irari dae siseri.Amo, ne yama Jusi embokena vironusise iraeteri. A namane mo, nendagitofu vika mendo anoso jo gafugaeeraera, aikena ya vironu sise iraeteri.10 Ainghae dabade namane makasiembo tavo aoro dae siseri. Kotugo,ábarago nanda ujuri.

2:11-21 Reighi Antiok Aminda, PaulNu Eredo, Peter Dombuda Sisira.

11 Avata ainda amboda, Cephas (oPeter seraera), nune eredo reighiAntiok aminda fira buvudo irisedara usira aindae, na nu dombudasiseni. 12 Dara mo evia usira: nufira namonde dabade irise, Jusi emboda gitofude dabade bayau mindidoghuseri. Avata ainda amboda,evetu genembo mendeni ava, Jamesdirigetiri fuseri. Fera buvero, Peternu jovereghedo namane Jusi emboda gitofu dodo, Jusi embode kikiakobayau mindido ghuseri. Amingusirada beká mo: Jusi embo mendenieminge sedo ghuseri, “Namanendagitofu God da natofo arera amo,nembarago nenda vika mendo anosoava gaforo, namonde inono ari gido,bayau dabademindarera.” Ne amingeseoro ningido, aindae oju use, Peternu amingedo ghusira. 13 Avori, Peteramingiri gido, Jusi embo isambu nekau daba ava edo, nenda gitofu dodoesike fetedo ghuseri. Nanda komanaBarnabas barago amingusira. Ne kaugungubo kakato da kaugo ava useri.

14 Avata kotugo, ne Bino Evevaainda emboroda jo yae ero ava gido,na Peter dombuda siseni. Nu ekare-sia+ isambu ainda dombuda fetiririsiseni, “Ni Jusi embo bekári. Avatasife nembo, ni namonde Jusi embo dakiki dodo, gitofude dabade umo useiriasi. Avata oroko mo, namanendagitofu Keriso tumonduse irera avadodo, Jusi embode kikiako bayau rise,ijugaboro sembae fifiteresa. Amin-guse, ni namonde Jusi embo da AghoDari ava gitofui kaifa aoro dae siseijugeraesa, amo sembaeri!

Page 367: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Galesia Embokena 2:15 364 Galesia Embokena 3:315 “Gi! Nangae mo, Jusi embo beká

ava siroruseri. Jo Jusi embo da gitofuari ekoko use irera ainda jokáda siro-rae useri. 16 Avata nangae anakorakasama useri: God nu namondedae‘eveva’ sarira amo, jo namonde AghoDari kaifa ari dae ururoro gido aindae,sae arira. Ainda beká mo, namondejo Agho Dari kaifa ari da kaugo iraeri.Ava kasama edo, namonde Agho Darida emboro+ aminda ya God kena bu-vari dae e gosusera, ava dotutuseri.God namondedae ‘eveva’ sise, nundajebuga mutari bari dae sedo, ni nan-gaeKeriso da fakina ava tumonduseri.Ainda beká mo: nangae kasama useri,genemboeni AghoDari da emboroda+yarira amo, jo ya God kena buvaearira.

17 “Namondeda gitofu God da AghoDari jo kaifa ae eraera aindae, na-monde Jusi embo, ‘ne ari eko em-bova’ sedo ghuseri. Avori, namondeAgho Dari da emboro+ dodo, Kerisoemboro+ afigusira aminda God kenayarera amo, Jusi embo mendeni kaudaba aminga ava use, namondedae‘ari eko embova’ sarera. Amo, Kerisonamonde jumbari ari ekoko ariá sar-era. Avata amo gungubo bekári.”

18 O geka eni mo* eviri: naAgho Dari da emboro+ ighagha edodotutusena ava, sekago tuturo edo,aminda yari dae sarena amo inono,na giti Keriso da emboroda+ yari daesise, Agho Dari da emboro+ dotutuse,dara useni. 19 Eregoseva: Agho Daridaba ainda emboroda ise, na kasamauseni, “Na jo Agho Dari evia kaifa arida kaugo iraeri. Ainda emboroda ise,God kena buvari dae sarena amo, najo inono ae arena. Na ambarena,”AghoDari aminge ijugerira. A kotugo,amo geka bekári. Agho Dari rearesira aimi, etiri na ambududuruseni.Amingusira da beká mo: God ujuusira, na nange nunda jebuga budo,nundae saramana use iraeteni. Irise,

Keriso ghae dabade tataeteni. Avori,na Keriso ghae dabade tatisenaamo, kau na Keriso ghae dabadeambududuruseni. Amo, nanda irarimanai a nanda kotari manai ava,Keriso ghae dabade arafa doruseri.20 Ava sedo, na jebuga irena emo,jo tofo nanda jebuga iraeri. Kerisonanda dubo jokáda teretiri, nundajebuga aimi irena. O namokenajebuga eni tefori. Ava sedo, nandadubo jokáda jebuga itatamuseirena emo, jo tofo nanda jebugairaeri. Amo, God da Mandi nanetumonduse irena, ainda jebugari.Nu na dubo ruruse, nandae sedofira ambududurusira. Ava sedo, nanumoá tumonduse, numokena jebugaruruse irena. 21 Aminge sise, na joGod da sonemba ighagha use doyaearena. Na jo Agho Dari da emboro+aminda udo yae arena. Ainda bekámo: namonde Agho Dari kaifa use iriaedo, ya God kena buvaetera amo, kau,Keriso da ambari ava susu tefo aeti.Avata amo jo geka beká iraeri. Kerisoemboro+ afigusira aminda nemboyarera amo, jebuga evovodae irari avatuve barera.

33:1-14 Namonde Jo Namondeda Faki-

naimi Jebugae Arera. Namonde God Tu-mondarera Aimi Jebugarera.

1 Avori, nanda nano namendiFrovensi Galesia aminda ireva,nemokena resena. Ne nangetiraimikau gogovara da kakaugo edo irevu!Mave deretiri ne Keriso dotutusevu?Iesu Keriso arafa dorusera aindatuka ava, namane nenda dombudavironu seoro ningido ghusevu. 2Gekaemo kotovo dae resena. Ne jo AghoDari kaifa use, God da Asisi baeusevu. Ne taká God tumondusevaaimi, nunda Asisi rurusevu. 3 Nenangetiraimi gogovara edo irevu! Negiti God da Asisi da fakina budo aimi,saramana edo ghusevu. Ava ne redae

* 2:18: Paul nunda geka jungarida se dojeguse, itako dombu eni gefuseri. O dambu jovereghaeteraamo, eminge gembaeteri, “O, na roera giti fugutusena ava, sekago jovereghe ya barena amo, na ijugaono evetugenembo kasama arera, na giti roera fugutusena amo, na dara useni.”

Page 368: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Galesia Embokena 3:4 365 Galesia Embokena 3:15oroko God da Asisi da fakina dodo,nenda tamo da fakinaimi saramanaeraevu? 4 Ne, God da Asisi budo,mino eveva itatamedo ghuseva ava,tukadae itatamedo ghusevu. Erá tefosoesa eove! 5 Ne jo Agho Dari avakaifa ururovo aindae, God nundaAsisi nemokena mutae usira. Nenunda Geka ningido, tumonduseireva aindae sedo, nunda Asisi dafakina aimi nenda jokáda tano earigido, dudukugheraeva.

6 Jusi embo da nombua Abraham,nunda tumondari jo dombu eni aeusira. Nu God tumondiri gido aindae,God nundae ‘eveva’ sisira. 7 Ava ko-tise, ne kasama areva: ‘Abraham dasasingu’ seraera amo, jo Abraham daimemesiri beká Jusi embo aindae saeeraera. Evetu genembo isambu maveGod tumonderaera aindae, ne ‘Abra-ham da sasingu’ seraera. 8 Kotugo,God da Geka jokáda, anakora aindaesisira. Jusi embo da gitofu amboda,God tumondururoro gido nu nendae‘eveva’ sarira, ava ijuguse, Abrahamkena Bino Eveva eminge sisira:“Ninda oro amboda sirorarera ainda

jokáda, esimbugari evetugenembo isambukena siroraribarera,”

God nunda geka jokáda aminge sisira.9 Sisira ainda beká eminge sirorusira.Abraham God tumonduse, nunda es-imbugari rurusira. Kau daba amingaava, evetu genembo mave God tu-mondarera amo, nembarago, God daesimbugari barera.

10Ne eregoseva: mave Jusi embo daAgho Dari da emboroda+ ise, ya Godkena buvari sarira amo, nu jo inonoae arira. Ava sedo, God da bouvu asimbora ava, nune itatamarira. Godda Geka aindae resira:“Agho Dari rea resira ava, mave

jo Agho Dari isambu kaifa egogoghombae arira amo,

God da bouvu a simbora ava, nuneitatamarira.”

Kotugo, namonde evetu genembo en-dada irera emo, jo eniimi, Agho Darikaifa ari da kaugo iraeri.

11 A vasa eninda eminge resira:“Mave God tumondarira amo, God

nunda tumondari ava gido,nundae ‘eveva’ sise,

sari genemboá jebuga evovodae irariava tuve barira.”

Aindae sedo, namonde kasama erera,jo genembo dabakoi, Agho Dari daemboroda+ ise, ya God kena buvaearira. Genembo amo, nu jo tumon-dae eraira; ava sedo, God jo nundae‘eveva’ sae arira. 12 Ne eregoseva,Agho Dari da emboro+ ainda susu kaueni bekári. Jo tumondari da emboroamingo iraeri. Amo, vasa eninda re-sira:“Mave, Agho Dari rea resira, ainda

mendo mendo isambu egogoghombarira amo, nujebugarira.”

Aminge resira da tuka mo: Agho Darida emboroda+ ise, God kena ya buvaridae saresa amo, Agho Dari da mendomendo isasambu kaifa aresa. Dabakotainako kosasagharesa amo, ni Godkena ya buvari jo inono ae aresa.13Avata Agho Dari mave sembae kaifaarira amo, nu God da simbora avaitatamarira. Simbora da geka aindae,vasa eninda eminge resira:“Mavejo ava arafa daoro ikada buing-

harira amo, God da simboraava nune itatamarira.”

Avata ainda simbora ava, namondetumondari embo jo itatamae arera.Ainda beká mo: Keriso namondedavasa budo, korosida buinghuse simb-ora amo nune itatamusira. 14 IesuKeriso amingusira da beká mo: na-mane Jusi embo da gitofu aimi, Iesutumonduse esimbugari baeteri. Es-imbugari resena emo, God nu Abra-ham esimbugusira, ainda esimbugaridaba ava nene baeteri. Budo, nenamonde tumondari embo isambuainde dabade, God da Asisi mutarisisira ava baeteri.

3:15-20 God Jo Nunda Agho Dari Ko-tise, Abraham Kena Beka Gajae Usira.

15 Avori, nanda nano namendi, naoroko ijugaboro eni, namonde evetugenembokena barena. Gegenembo

Page 369: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Galesia Embokena 3:16 366 Galesia Embokena 3:28etoto naká, geka se dadabedo tofotofo beka gajedo yama, geka sis-era aindae gavana da dombuda javogembarera amo, amboda jo nendabeka gajari bejae arera. Beka ga-jari amo, nu irarira. 16 Avori, GodAbraham a nunda vekakena, nundaesimbugari mutari sisira amo, nundaveka dabako aikena esimbugari daesisira, jo nunda veka isambukena es-imbugari dae saeri. Amo, Keriso daekotise sisira. 17 Na beka gajari daijugaboro oroko setena ainda tukamo eviri: God nu giti beká Abrahamkena beka gagojusira. Ainda ambodaghaeko 430 dadabetiri, nu Agho Darifutusira. Avori, Agho Dari ambodafutusira aimi, jo nunda beka gajari gitifutusira ava, bejari da kaugo iraeri.Beka gajari amo, giti futusira avasedo, irarira. 18 Namonde Agho Darida emboroda+ ise, jebuga evovodaeirari ava tambaetera amo, God nundabeka gajari giti Abraham kena sisira,ava kote doyariá saeteri. Avata Godjo amingaeri. Nu jo, Abraham AghoDari kaifa use jebuga bare dae sedo,jo saeri. Nu, nunda beka gajari sisiraava, tumonduse jebuga bare dae sedo,setiri Abraham ningido tumondusira.

19 Ava sedo, God Agho Dari redaefutusi? Saone? God nu Agho Darifutusira da beká mo eviri. Namondeevetu genembo ari ekoko use irera,ava kasama aoro dae sedo, God nuAgho Dari futusira. Agho Dari nuirari, Abraham da veka dabako setenaava, furari gido, Agho Dari amo doy-aeteri. A Agho Dari amo, God jodambu evetu genembokena mutaeri.Amo nu, aneyamanekenamutiri budoera aghi katokena futuseri. Muterobudo, Jusi embo isambukena futusira.20 Avori, na geka ‘aghi kato’ senoningido, ne kasama etevu: God nujo dambu evetu genembokena, AghoDari futuse geka saeri. Ava sedo,dambu numokena ya buvari da em-boro+ eni, jo Agho Dari imi afigaeri. OAbrahamkenamo, God nu tofomandifira dombu dabade edo, geka sisira.

Ava sedo, nunda beka gajariimi, em-boro+ numokena afigusira.

3:21–4:7 Namonde God Tumonduse,Nunda Sasingu Arera.

21 Avata God da Agho Dari imi, Godda beka gajari buregeraira, ava na-monde jo sae arera. Namonde AghoDari da emboroda+ ise, jebuga tam-baetera amo, namonde amingururorogido, God nu namondedae ‘eveva’saeti. Avata Agho Dari da fakina,jo jebuga mutarikena inono iraeri.22 Agho Dari, God da Geka jokáda ge-fusera, ainda fakina amo eviri. AghoDari aimi, namonde isambu endaeminda irera ava, bundedo ari ekokoda ungoda fitiri irera. Amingusirada beká mo: evetu genembo maveIesu Keriso tumondarera amo ne, Godbeka gagojuse rea mutari sisira ava,nene kikiako ruruse, ari ekoko da fak-ina ava darigarera.

23 Iesu jo foa buvae, a kotugonumo tumondari da sifo barago, jofoa buvae iriri ainda gitida, Agho Darida fakinaimi namonde bundetiri iri-ari. Amingedo irero, tumondari dasifo fira buvurutusira. 24 Avori, na-monde Agho Dari da fakinaimi bun-detiri iriara setena ainda tuka mo,eviri. Agho Dari aimi, kau ijuga katoedo, ari ekoko kau mavega ava, ijuge-tiri kasama useri. Kasama etero, nunamonde ari ekoko eraera ava, iju-guse buregusira. Avori, Agho Dari dafakinaimi namonde bundetiri irero,Keriso fira buvurutusira. Amingusirada beká mo: namonde tumonduse,God kena ya buvudo mainungaeteri.25Avori, tumondari da sifo fira buviriaindae, Agho Dari da fakina dadabe-tiri, namonde oroko Keriso da un-goda irera. 26 Amo, ne tumonduseIesu Keriso de dabade tatedo, Godda sasingu edo ireva. 27 Ne bafa-taito use, Keriso de dabade tatedo,Keriso da jebuga ava bevo, nu nemo-kena asugusira. 28 Avori, ava nemo-kena sirorusira; aindae sedo, ne evetugenembo gosuse, ne kau daba avakotareva. Mave Jusi embo a mavenenda gitofu, mave sabua a mave

Page 370: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Galesia Embokena 3:29 367 Galesia Embokena 4:17kotofu, mave evetu a genembo amo,ne isambu kau dabakori. Ainda bekámo: ne Iesu Keriso de dabade tatedo,dubo dabako edo ireva. 29 A kotugo,Keriso da natofo edo irareva amo, nekau Abraham da sasingu aminga avaedo irareva. A God beka gagojuse reamutari sisira, ava nene bareva.

41 Na geka resena da ijugaboro eni

eviri: genembo eninda mandi nusasingako irise, kau sabua* da ari avause irarira. Avata numamo da roeraainda bajari numori. Ainda beká mo:amboda nu baji mindafu edo, nu-mamo da roera isambu nune barira.2 Avata numamo sifo ningiava sariraava kaifa use, nu kaifa kakato a ijugakakato mendeni da geka nininguseirarira. 3 Namondekena, kau dabaava sirorusira. Giti mo, namondekau sasingako irise, abuamane da kikia tumondari mendeni ava kaifa useirero, sukaru ekokoimi bajari edo,namonde bundetero iriari. 4 AvataGod sifo fifitusira ava fira buvirigido, nunda Mandi dirigetiri vosefira sirorusira. Amo, evetui fumbirisirorusira. Siroredo, nu Jusi emboda Agho Dari ainda jokáda irá ghedoghusira. 5Namonde Agho Dari da fak-inaimi bundetiri iriara ava, sonem-bari jebugedoGodda sasingu aorodaesedo, nu amingusira. 6 A ne nundasasingu useva, ava ijugari dae sedo,God nunda Mandi da Asisi nemokenafutusira. Mutiri ruruseva ainda faki-naimi, ne God dae javono gatise, “Eri,Afa, Afako!” sise irá gheraeva. 7 Nekasama ereva: God nune rea etirisirorusira aimi, ne sabua+ da irari avadodo, nunda sasingu edo ireva. Edo,nu rea mutarira ava, nene bareva.

4:8-20 Paul Nu Galesia Embo NangeDubo Budo Ghusira Ava Osa Sisira.

8 Giti mo, ne God bunise, sukaru aove mendeni ava godeva sise, nendaesabua+ edo ghusevu. Avata kotugo,gode amo ne jo itatako, God Bekáainda kaugo iraeri. 9 O orokoé, neGod kasama edo ireva. O saone? Godnune ne kasama edo rurusira. Avasedo, erama ne jovereghe ya sekago,ove a agho dari fakina iraede, aindasabua+ eove dae sise resena. Aimi, nejo sonembae arira. Ava sedo, ne redaegode mendeni da sabua+ sekago aridae resevu? 10Amo, ne oroko emo tu-turo edo, iji, inua, a ghaeko mendeniaindae kakara use ireva. 11 Na ojuuse resena. Na erekotena, nemokenasaramana use, nanda fakina tefo nen-dae soesa useni!

12 Nanda nano namendi, ne gitiAgho Dari jo kaifa ae edo ghusevu.O namo, kaifa edo ghuseni. Avatana Agho Dari da emboro+ dodo, kaunemoá avavaga edo irena. Ava sedo,nane Agho Dari da emboro+ dotu-tusena ava kotise, amingaovo dae re-sena! Na geka oroko resena emo,na jo dubo mema use aindae sae er-ena. Ne namokena ari sembae enijo ae usevu. 13 Ne kasama ereva: nagiti nenda jokáda, God da Bino Evevavironu sisena amo, na kae tambudoirise, ainghae fete siseni. 14 Kotugo,na kae eko tafusena ava gido, ne nan-dae jo dere jirae usevu, o nanda gekaningido, jo ighagha ae usevu. Nakau God da aneya o kau Iesu Kerisoaminga ava budo kaifa tavo usevu.15 Avata orokoé, ne nange etirai nan-dae jo ivuga ae erevu? Ai resira amo:na kasama use resena, sifo aminda, naembako aetena amo, ne nanda ketu-adae baeteni.† 16Avata oroko, na gekabeká seteno ningeva aindae, na gitofuda kau aminga ava kotareva tanojo?

17 Evetu genembomendeni ya nen-* 4:1: Paul nu, “Genembo eninda mandi, sasingako irise kau sabua da ari ava use irarira,” ava gefusira aindatuka mo: namonde isambu sasingako irise, aya afadae aghi eraera. Avori, kau namonde enda emindaeraera aminga ava, namonde God da sasingu edo nundae aghi use, sabua da kaugo use irá gheraera.† 4:15: Korafe-Yegha da duka kotise, namane Paul da geka itako dombu eni jovereghuseri. O namanePaul da geka dambu jovereghaetera amo, eminge gembaeteri: “Sifo aminda, ne namo sonembari dae sedo,nenda diti gunumbe mutari dae kotisevu.”

Page 371: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Galesia Embokena 4:18 368 Galesia Embokena 4:30dae ivuga use, nendae sakai sirureoroningido ivuga eraeva amo, jo neneeveva eni tambovo dae sedo, sakaisae eraera. Ne, na dotutuse nemoátumondaovo dae sise, aminge ser-aera. 18Avori, evetu genembo nendaeivuga use sakai seraera amo ekori,ava na jo sae arena. Roera teriamo, evetu genembo sifo ningiamindaeredo nendae sakai sarera amo, nesusu evevadae saeteri. Na namondedabade iraetena, o na esike iraetenaamo, ne ari eveva use irovo, susu ain-dae, nendae sakai saetera amo, avori.19 Ne nanda sasinguri. Kau ayamanemandi sasingu fumbari dae usememaitatameraera aminga ava, na nendaesedo dubo mema eraena. Keriso dafakina nange nenda dubo jokáda ter-ari, ne kau numoá avaga edo iraeteva,aindae kotise, mema itatameraena.20 Nanda uju mo: na oroko yama,namonde dabade irise, geka resenaevia dabade se ningaeteri. Amingedabade se nininguse, avose, na gekaitako raugako saeteni tano. O naoroko eminge resena emo, na nemokotari futo use, memaghae irena.

4:21-31 Hagar Nengae Sarah Ghae DaKasiari.

21 Avori, ne mendeni Agho Dariuju use, tumondari da emboro+ dodo,Agho Dari da emboroda+ yari daereseva. Nemokena resena, ningivu!Agho Dari ainda jokáda geka eni gem-bero irira, ava kote givu! 22Amo, eviri.Abraham da vide jamena etoto nakáava siroruseri. Eni mo, nunda sabua+evetu javo Hagar, aimi fufusira. Enimo, nunda evetu beká javo Sarah,aimi fufusira. 23 Avori, sabua+ evetu-imi fufusira amo, fisi da uju ava eromandiá sirorusira. O kotofu evetuimifufusira amo, God nu beka gagojusiraaindae sedo, setiri mandiá sirorusira.24 Amo kasiadae ererurena. Evevetuetoto naká setena amo, inono, em-boro+ etotori. Emboro+ eni doririSainai aminda sirorusira; amo in-ono, Abraham da sabua+ evetu Hagardae resena. Nunda sasingu barago,sabua+ kau numongo ava edo irera.

Mave emboro+ aminda yari kotariraamo, tofo mandi bundedo irarira.25 Doriri javo Sainai resena emo,oroko Frovensi Arabia aminda irira.A kotugo, na kasia doriri Sainai kenafifituse resena emo, nu inono, Jusiembo da reighi babai Jerusalem, avasise resena. Jerusalemda sasingu, Jusiembo, ne isambu Agho Dari da faki-naimi bundetiri ainda jokáda sabua+da kakaugo edo irera. 26 O Jerusalemseka, amboda utuda ghe vose furariraaminda, mave ya terarera amo, ne josabua+ ae arera. A Jerusalem utudaghe vose furarira amo, kau namondetumondari embo da aya da kaugori.27 Aindae sedo, God da Geka jokádaeminge gembero irira:“Ni erova irise, jo fumbae iresa. Avata

kotugo, ivuga aetesi!Nimandi sasingu fumbari damema jo

itatamae iresa. Avata kotugo,ivuga use koko saetesi!

Ainda susu mo: evetu mandi sasingujo fumbae irari, genembo do-yari ghanjara arira avata

sifo amboda, nunda sasingu ghaguruambari arira.

O evetu vai edo irira, ainda sasingumo jo digari iraeri.”

28 Avori, God beka gagojuse setiri,Abraham da mandi javo Isaacsirorusira. Kau daba aminga ava,namonde tumondari embo God dabeka gajari aindae sedo, nundasasingu useri. 29 Sifo aminda, sabua+evetu ainda mandi fisi da ujuimisirorusira aimi, eredo kotofu evetuainda mandi Asisi da fakinaimisirorusira, aikena bouvu a memafutuse fakarago usira. Oroko, kaudaba aminga ava eraera. Jusi emboAgho Dari da fakinaimi bundetiriirera aimi, eredo namonde tumondariembokena bouvu a mema futuse,fakarago eraera. 30Avata God da Gekaeminge resira:“Sabua+ evetu nunda mandighae on-

dovo yarera. Ainda beká mo:sabua+ evetu damandi jo kotofu evetu

da mandi ainghae dabade

Page 372: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Galesia Embokena 4:31 369 Galesia Embokena 5:13fetedo, numamo da roera soroedo bae arera.”

31 Na aindae sise, eminge resena.Nanda nano namendi, namonde josabua+ da sasingu edo, Agho Dari daemboro+ aminda yae arera. Namondekotofu da sasingu edo, tumonduseirarera.

55:1-15 Keriso Namonde Vujegetiri Ir-

era.1 Namonde giti Agho Dari da fak-

inaimi bundetiri iriara ava, Kerisonune vujegetiri irera. Vujegetiri, na-monde ojighera dabako edo irera. Avasedo, erá sekago jovereghedo sabua+da irari ava use, Agho Dari da em-boroda+ yeove!

2 Na Paul, nane resena. Kotegivu! Ne Agho Dari kaifa ari daesedo, nenda vika mendo anoso avagafugareva amo, Keriso da ambariimine jo sonembae arira. 3 Na sekagoresena. Genembo mave amingariraamo, nu Agho Dari ainda geka isas-ambu ava nune kaifa arira. Jo enidoyari da kaugo iraeri. 4 Genembomave, AghoDari kaifa e gogoghombu-rurari gido, God nundae ‘eveva’ saredae sedo, saramana arira amo, numoanakora Keriso dotutusira. Nu amin-guse irarira aimi, jo God da sonembanune bari da kaugo iraeri. 5O namanemave Keriso da fakina tumonduse, area gigituse irera amo, eviri. Godda Asisiimi sonembururari, namanenu tumondururoro gido, God nama-nendae ‘eveva’ sise, sari namane je-bugarera. 6 Ai resira amo: namondeIesu Keriso de dabade tatedo, nundanatofo arera amo, vika ainda mendoanoso gafugedo Jusi embo da kaugoedo irarera, o jo amingae arera ain-dae, God jo kotae arira. Nundauju mo: namonde Keriso tumonduse,tofo tofo dubo ruruse iraeteri.

7 Giti ne Keriso tumonduse, arieveva edo ghusevu. Avata ambodamave fira ne dederuse setiri, gekabeká ava dotutusevu? Nu nange

amingusira ava, na jo kasama ae er-ena. 8 Avata na evia kasama erena:God ne aghi eraira amo, jo nune aeri.9 A kotugo, na kasama erena: kaufuka da uvá ava gae bejeoro aimi,fisi isambu sembae eraira amingaava, geka sembae itatako sirorariraaimi, evetu genembo mendenikenaivege yari, sembae tumondarera. Kauavavaga nemokena sirorusira tanojo.10 Avata na ne tumonderena. Ne na-monde Bajari de dabade tatedo ireva,aindae na erekotena: ne jo nandatumondari ava dodo, jo enikena yasembae areva. A nanda kotari enimo eviri. Na erekotena, genembomave ne dederiri, nemonde dabadeosogo use ireva amo, God nu dariitatamarira.

11 Na kasama erena: evetu gen-embo mendeni nandae gungubo sise,eminge seraera, “Paul numbarago,nenda vika mendo anoso gafugaovodae resira.” Aminge seraera amo,jo geka beká iraeri. Ava geka bekáiraetira amo, namokena jo bouvu amema futuse fakarago ae aeteri. Amo,ne namonde dubo dabako edo irae-teri. Ne resera amo inono, na Iesu anunda korosi kotae edo, na nemokenayama tatedo, namonde Agho Darivanembo tumonduse iraeteri. Avatana jo amingae irena. Namondedajebuga bari da emboro+ dabako ava,Iesu nune korosida afigusira. Aindabino ava imboe use, namokena bouvua mema futuse fakarago use irera.12 Avori, na uju erena amo, evetugenembo nemonde osogo eraera ava,dovu, nenda tamo kakara gafuguse,mandi sasingu da emboro gagojuse,mema itatamaore!

13 Avori, nanda nano namendi, Godnendae sedo uju erira: ne numo-kena ya buvari dae areva amo, joAgho Dari da emboroda+ yae areva.Amo, ne jo Agho Dari da sabua+ edoirae areva. Ne jo aindae sedo, aghiaeri. Ágido, ne nune vujegetiri ireva.Avata kotugo, nu jo nenda fisi da ujuava aovo dae sedo amingaeri. Nuamingusira da susu mo: tofo tofo

Page 373: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Galesia Embokena 5:14 370 Galesia Embokena 6:1dubo ruruse, nenda kokomanakenasabua+ aovo dae sedo, nu amingusira.14Agho Dari rea aovo dae resira aindatuka mo, eviri:“Kau ni tofo dubo buraesa aminga

ava, ninda komana dubobaresa!”

Ava sedo, mave amingeraira amo, in-ono: nu Agho Dari da geka isambukaifa eraira, ávovogori. 15 O negeka amo kotae edo, sino fuka da ariava use irise, tofo tofo beisiga usemema mutareva amo, na aindae ojuuse nemokena dengoro induderena.Kaifa e gogoghombevu! Erama tofotofo de sirivo eove!

5:16-26 Asisi Kakara Aimi, Rea AoroDae Sarira Ava Namonde Arera.

16 Ava sedo, geka resena einda tukamo, eviri. Erá fisi da uju ainda am-boda amboda eove! O Asisi Kakaraaimi, rea aovo dae sarira, avanemboedo ghevu! 17 Namonde jo fisi dauju nengae, Asisi Kakara da ujughaedabade tatedo, bu jighi irae arera.Ainda beká mo: fisi da uju mo,Asisi Kakara da gitofuri. Etoto nakáninda dubo jokáda tataya use irera.Amingurureoro aimi, ni sifo ava in-ono, ninda uju eveva ava jo ae er-aesa. 18 Kotugo Asisiimi ninda em-boro ijugururari yaresa amo, ni joAgho Dari da emboro+ aminda yaearesa.

19 Fisi da uju setena ainda sara-mana, namonde isagha eregosera.Evetu genembo amingeraera amo,ne meka irae, kombo yagera use aevevetu da amboda ya foa ghuse irágheraera. 20 Ne ove kevari ava tu-monde bainghuse, asisi da mendoruruse, kae jijighuse simbora er-aera. Evetu genembo avavaga tofotofo gitofu edo, beisiga use nundanunda sarigeraera. Ne kokomanada bino ava ningido, nesuka nemoáavanembo kotise dubo ekoko eraera,janje ekoko eraera, a totofo nendajavo a bino ava jighoro erare dae

sedo eraera. 21 Ne kokomana daroera aindae dighighi eraera, a neuvu fakaramindioro jiro birurugheariainda jokáda, ari ekoko mendenimendeni eraera. A roera digari avav-aga, nene eraera. Avori, na giti reasisena, daba ava sari dae erena. Maveamingarira amo, nu jo God da vasadaterari nune kaifa* ae arira.

22 Avata Asisi Kakara evetugenembo da dubo jokáda sara-mana ururarira amo, beká evavagasirorarira. Amo, nunda fakinaimidubo bari, ivuga, a dubo jamaava sirorarira. Asisi Kakara aimisonembururari, nunda geka ningido,mema itatamuse jo bibita ae arera.Ne taká durumuguse irarera. Nekavevera arera, ari eveva use irarera,a nenda kokomana jo ighagha edodoyae arera. 23 Ne durumuguseroboghoi sise irarera, a ne fisi da ujuava buregarera. Ari avavaga amo,isambu eveva vanembori. Aindaesedo, ari setena amo, jo agho darieniimi buregae eraira. 24 Mave IesuKeriso da natofo edo irera amo, neanakora nenda fisi da uju a kotari avabureguseri. Amingusera amo, inono,ne nenda fisi da uju a kotari ekoava, Keriso da korosi aminda deterodadabusira.

25 Avori, namonde jebugaoro daesedo, God da Asisi nune fakina mutirijebuguseri. Ava sedo, nunda fakinafutuse nunda uju ava sirurari ningido,namonde nunda sari ava use irarera.26Aminguse, namonde jo namondedajavo totofo jighoro erare dae sedo,kokomana da bino eveva aindae ben-goso use, osogo ae arera.

66:1-10NamondeKokomanaDaBouvu

Tofo Tofo Fufuse Irarera.1 Nanda nano namendi, nenda

namendi eni ari eko rejo ururari gidokasama areva amo, ne emingareva.Nenda mendeni mave, God daAsisii sirureari ningido, nunda

* 5:21: Afige, Geka Se Disugari Da Vasa aminda, geka Natofo dae rea gefusera, ava tege garesa.

Page 374: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Galesia Embokena 6:2 371 Galesia Embokena 6:16

amboda amboda eraeva aimi eredo,nenda namendikena emboro evevaijugururovo gare! Geka roboghoi sise,emboro ijugareva. Ainda susu mo:ne ya dara kau daba ábarago ari dakaugori. Ava sedo, erá ne gofeóvo daesise, totofo kaifa e gogoghombevu!2 Bouvu minonde minonde fufuseirareva. Aminguse, Keriso namonderea aoro dae sisira ava, nene useirareva. 3 Ne aminguse irareva dasusumo, eviri. Genembo ijoghako enimave nu tofo mandi, “Na genemboteria eniri,” kotarira amo, nu tofomandi derarira. 4 Ne totofo nendairari ava ijujuse irareva. Eveva irarevaamo, ne totofo nenda dubo jokádaivuga areva. Nemo nenda irari avaijujuse, erá komana da ari o irariava fuge gosuse, totofo nenda irariainghae inono eove! 5Ainda beká mo:namonde rea aetera, ainda bouvu avanamonde totofo fumbaeteri.

6 Genembo mave anumbirari,God da Geka afigedo dengoroindudururoro ningarira amo, nueredo nunda dengoro indari kakatodedabade, nunda uvu bayau a roera avasoro vesa arira.

7 God jo derari da kaugo iraeri. Avasedo, eráne totofo dereove! Genemboveka rea govarira amo, ainda bekáava bambarira. 8 Kau genembo vekagovedo, ainda beká buraira amingaava, ni fisi da uju ava aresa amo, sifogombuda, ni ambari ava baresa. OGod da Asisi ni sonembururari nundasari ava aresa amo, sifo gombuda, GoddaAsisi aimi, nimokena jebuga evovo-dae irari ava mutari baresa. 9 Avasedo, namonde jo ari eveva ari avaimboe ae arera. Ainda beká mo: na-monde ari eveva use irarera amo, na-monde beká bari da sifo aminda,minoeveva ava tambarera. 10 Ágido, evetugenembo natofo sonembari da gorotoningiaminda tambarera amo, jo doy-oro foa darigae arira. Kotugo mokogomo, namondeda nano namendi, tu-mondari embo, ava sonembarera.

6:11-18 Paul Geka Setiri Eminda Dad-abusira.

11Faiya babai evia eregefenere, yaribudo givu!

Na geka tano eminda gagojuse, tofomandi eregefena. Yari budo givu!

12 Evetu genembo mendeni, nendavika mendo anoso gafugedo, Jusiembo da kiki ava aovo dae siseseraera amo, ne totofo nenda javojighoro erare dae sise, aminge ser-aera. Kotugo ne amingeraera aindabeká eni mo, eviri. Ne koteraeraamo, Jusi embo isambu vika mendoanoso gafugeraera ava sedo, ne Kerisoda korosi ainda bino avanembo vi-ronu sarera amo, nenda natofo Jusiembo mendeni nemokena veka sem-bae use, bouvu futururoro memaitatameraera. Ainda mema ava dari-gari dae sedo, ne, nenda vika mendoanoso ava gafugaovo dae sise ser-aera. 13 Setena, daba ava sari daeerena. Evetu genembo mave, nendavika mendo anoso gafugedo irera,ábarago Agho Dari isambu jo kaifa egogoghombae eraera. Avata ne amin-gaovo dae sise seraera ainda bekámo,eviri. Ne, nenda vika mendo anosoava gafugedo, ya Jusi embode dabadetatedo, nenda uju ava ururovo gosuse,totofo sakai sari dae sise, aminger-aera. 14 O namo, roera dabako irira,ainda duro ava gosuse, sakai sise tu-mondarena. Amo, namondeda BajariIesu Keriso da korosi aindae resena.Ainda beká mo: Iesu korosida am-bududurusira amo, kau nambaragoambududuruseni. Aminguse, kaugenembo ambudo, enda da irari afisi da uju doyarira aminga ava, naenda da irari a fisi da uju ava dotu-tuseni. Kotugo kau daba aminga ava,evetu genembo fisi da uju use irera,ne namo gosuse koteraera amo, naambari embova sise, na jo tumondaeeraera. 15 Kote givu! Namonde vikamendo anoso gafugarera, o jo gafugaearera aindae, God jo ijujae arira. Nudabako kotise irira, amo eviri: na-monde Keriso de dabade tatedo dubojovereghedo, nunda natofo da jokádateredo irera, ai, tefo? 16 Evetu gen-embo mave aminguse irera aikena,

Page 375: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Galesia Embokena 6:17 372 Galesia Embokena 6:18God joka edo nunda dubo jama mu-tare dae resena, nemokena a God danatofo isambukena! Yari budo givu!

17 Avori, geka tano ari dae use, naeminge resena. Iesu da gitofuimi nadedo ghusera, ainda buvá nanda ta-monda irira. Ava gosuse, ne kasamaereva, nu nanda bajariri. Ava sedo,nanda geka erá sekago ighagha eovedae sise resena. Yari budo givu!

18Nanda nano namendi, nemokenaategi use eminge resena: namondedaBajari Iesu Keriso da sonemba nemo-kena irare!Avori, nanda geka tano eviri.Na Paul.

Page 376: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Efesas Embokena 1:1 373 Efesas Embokena 1:13

Paul Nunda Reta EfesasEmbokena GefusiraAmo, Eviri.Paul sandi diburada fitero irise,

reta evia avose, ghaeko 61 A.D. aindajokáda gefusira. Evetu genemboda kotari mo, Paul jo Efesas embovanembo kotise, reta evia gembaeri.Ekaresia+mendeni nunda reta evia butegaetera, ava kotise gefusira. Retaeinda ijuga mo, God nange evetu gen-embo nunda oro oro aghi ari, Kerisode dabade tatedo, nemonde tamodabako edo irarera, aindae ijugerira.

Paul Nunda Reta Efesas EmbokenaGefusira, Ainda Mendo Mendo Mo Eviri.

1:1-2 Geka da tuturori.1:3–3:21 God namonde nange aghi

etiri, namonde Keriso tumondedo,nunda natofo a ekaresia+ dabako edoirera, ainda gekari.

4:1–6:9 Jebuga seka da aito moeviri.

6:10-20 Namonde Bajari dae sedoisoro arera.

6:21-24 Paul natofo ategi edo, tanousira.

1 Arie, nanda nano namendi! NaPaul ne ategi beká ava erena. Godna aghi etiri, Iesu Keriso da aghi katoedo irena. God ne gategetiri, Efe-sas aminda nunda natofo edo irevanemokena, reta emo eregefena. IesuKeriso de tatedo numoá tumonduse,nunda uju ava use ireva ava sedo,nemokena reta emo eregefena. Yaribudo givu!

2 God Afa a namondeda Bajari IesuKeriso, nenda sonemba a dubo jamamutoro baove!

1:3-14 GodNamonde Eminge Esimbu-gusira.

3 Namondeda Bajari Iesu Keriso daNumamo, God Afakena sakai saore!Ainda beká mo: namonde Keriso dedabade tatedo irera ainda jokáda, Godnamonde esimbuguse namondekenautu da joba isasambu futusira. 4-5Avamutari dae kotise, utu enda jo ae irise,

nu giti namonde, nunda tofo aoro daesedo gategusira. Nu namondeda ariekoko Iesu da ororoimi seghe fugari,namonde Keriso de dabade tatedo,nundanatofo kakara a eveva edo irise,nunda dombuda fetoro dae sedo,namonde gategusira. Nu namondedubo rurusira ava sedo, namondenange nange Iesu Keriso da fakinaiminunda sasingu aetera ava anakorakotise, nu sifo ghousa evia irise, ujuedo ghusira. 6 God nunda sonembatomanako beká ava mutiri namonderuruseri. Nunda Mandi dabako,dubo bu gogoghomberaira ava, tefonamondedae futusira. Jo namondedaari eveva aoro gido, aindae mutaeri.Nu tefo futusira. Ava sedo, namondenundae sakai sise, nunda javojighoro erare! 7-8 Iesu da ororoiminamondeda ari ekoko da mino etirigido, God namondeda ari ekoko kotedotiri, namonde jebuguseri. Nundasonemba namondekena futusiraamo, tomanako bekári. God nu rejouju usira ava kote gogoghombuse,nunda sonemba teria beká avanamondekena futusira. 9 God nuamboda Keriso da fakinaimi rejoava arira amo, giti beká kotisira.Kotedo, kivo edo ireira sife nembo,namondekena ijugetiri gosuseri.10 God rejoá kotedo kivo usira amo,eviri. Roera a evetu genemboisasambu utuda a endada, bu dabadeedo, mutari Keriso kaifa ururariirarera. Nunda sifo fifitusira ava, foabuvarira amo, God nu amingarira.11 Roera isasambu God da sariningariri. Nune sarira amo, bekásirorarira. Kotugo nune sarira amo,dadabarira. God namonde jo tefogategaeri. Nu rejoá giti beká kotiseuju edo ghusira, ava itatamuse, nunamonde budo Keriso de dabadetatedo, tofo nunda natofo aoro daesedo, namonde gategusira. 12 Avasedo, namane Israel embo mavetuturoda, Keriso da Bino ava ningitumondusera aimi, God dae sakaisise nunda fakinaimi ururoro, natofonunda duro ava garera. 13 O nemonamanenda gitofuri. Avata kau daba

Page 377: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Efesas Embokena 1:14 374 Efesas Embokena 2:4-5aminga ava, nemokena sirorusira.Ne God da Geka beká ainda Binoava ningido, Keriso tumondedojebuga evovodae irari ava tafusevu.Tambudo, ne nunda tofo edo ireva.Ava ijugari dae sedo, nunda AsisiKakara mutari sisira ava, mutiri nerurusevu. 14Asisi Kakara namondedadubo jokáda irira ava itatamuse,namonde kasama erera: God nurea mutari a ari sisira amo, siroraribarera. Amo eviri. God namondeKeriso da ambariimi ofusira ava sedo,amboda nune namonde unumbe buyari, namonde dabade irarera, avakasama erera. Ava sedo, namondeGod da sonemba teria evia bu jighoroerorurari, natofo tomanako God daduro evia gosuse aindae sakai sarera.

1:15-23 Paul Nu Rea Kotise Banun-gusira Ava, Nemokena Osa Sisira.

15-16 Nunda sonemba namon-dekena amo mindafuri; aindae sedo,na nendae sifo ghousa evia, Godkena aiyakoe seraena. Ne BajariIesu tumonderaeva, a God da natofoisambu dubo buraeva. Ava ningido,aindae tuturo edo ne jo kote doyae,banunguse God kena aiyakoe seraena.17 Na numokena eminge benunuseraena: nunangenundaAsisi Kakaramutari nemokena vose asugedo,sonembururari ne dubo kotise, Godnu kau mavegori, ava kasama aeteva,aindae benunu seraena. God resenaemo, nu Bajari Iesu Keriso da God,a, numo usasa da Afari, kotugoAfa duroderi. 18 A God Afakenananda benunu eni mo, nu nangesonembururari nenda diti basari, neGod da usasa ava gaeteva, aindaeseraena. Aminguse, nu nemokenarea mutari sisira amo, kau mavegori,a nunda natofo amboda kau nangenange esimbuge gogoghombarira,ava kasama aetevu. 19-20 A eni mo,namonde Iesu tumonderaera amo,namondeda dubo jokáda God nundafakina tomanakoimi saramana eraira.Nunda fakina kau mavegori, avakasama aetevu. Aindae numokenabenunu seraena. Fakina resena daba

eimi, God setiri Keriso ambarida ghejebugedo erorusira. Kotugo dabaaimi, God setiri Keriso utuda vitíra,Numamo da ungo gimandukenaanumbusira. 21-22 Anumbetiri, Godnu roera isambu kaifa are dae sedo,Keriso kena futusira. Keriso nu teriaa iká bekádari: kokotofu, babojegari,evetu genembo, sukaru, a aneya,ne isambu Keriso da duruda irágheraera. Oroko ne Keriso da durudairera, a sifo amboda irarera. God nunesetiri, Keriso nu roera isasambu daBajari beká ava edo irira. Kotugo, nuGod da natofo ainda jiro beká ava edoirira. 23 God da natofo mo, ne kauKeriso da ungo, ata, a nunda tamoávavagori. Keriso da tamo mo, nundajebugaimi bedo edo, inono beká edoirira. Enda a utuda barago, nundajebugaimi bedo edo, inono beká edoirira.

22:1-10 Keriso Da Fakinaimi, Namonde

Jebuguseri.1 A nemo, giti gogore edo ari ekoko

use, God kotae use irevo, nendaasisi God kena amo ambududurusira.2 Evetu genembo fisi da uju use ariekoko eraera aminga ava, ne sifoaminda amingedo ghusevu. Sukaruda bajari Satan aimi, seari nundauju ava edo ghusevu. Sukaru dabajari resena emo, nu evetu genembomave gogore edo, God da uju avajo ae eraera, ainda bajari numori.3 Namonde isambu giti kau dabaaminga ava edo ghuseri. Namondefisi da uju a kotari ava edo ghuseri.Aindae God amboda nunda janjeeko mutari furarira ava, namondeevetu genembo isambu ainde dabadeitatamarera. 4-5 Namondeda gogoreeimi, namondeda jebuga God kenaamo gajisira. Avata God da jokaari namondekena teria bekári, anu namonde dubo bu gogoghoeraira. God aindae sedo setiri,Keriso ambarida ghe jebugedo eroririaimi, namonde dabade jebuguseri.God joka edo, tefo sonembetiri ne

Page 378: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Efesas Embokena 2:6 375 Efesas Embokena 2:22jebugusevu. 6 Namonde Iesu dedabade tatedo irero gido, God nunamonde setiri eretero, budo vasautuda fitiri irera. 7 Nu amingusira datuka mo: namonde evovodae utudairoro, God nange namondedae jokateria usira ava, ijugari kasama arera.Natofo isambu, aneya a sukarudedabade kasama arera. Nunda joka ariresena amo, eviri. Nu namondedaejoka teria edo sonembuse setiri,Iesu Keriso namondedae sedo fusira.8 Eregoseva, ne jo nenda fakinaimijebugaeri. Nemokena eveva enitefori. Ne taká tumonduseva ágido,God aindae joka edo sonembetirijebugusevu. 9 Avori, namonde Kerisode dabade irarera, avata amo jo totofosakai sari da kaugo iraeri. Ne jonenda fakinaimi jebugaeri. Ne Godda fakinaimi jebugusevu. 10God setirinamonde siroruseri. A kotugo, jebugairise ari eveva aoro dae sedo, nunesetiri namonde Iesu Keriso de dabadeambarida ghe jebuge eroruseri. Arieveva resena evia, namonde aorodae sedo, nu anakora ainda emborosimbugusira.

2:11-22 Iesu Nunda Ororoimi, Na-monde Bu Tatetiri, Dubo Dabako Useri.

11 Kote gogoghombevu! NamaneJusi embomo, God da tano ijugari daesedo, namanenda vika mendo anosoava gafugeraera. Amo namane un-goi tamonda eraera. Ne jo amin-gae eraeva. Ava sedo, namane negitofuva sedo ghuseri. A ne jo Godda natofo iraeva sedo ghuseri. Godkotae use, nunda tano ava jo fitae edoghusevu. 12 Sifo aminda, ne Kerisoda natofo jo ae usevu. God namaneIsrael embokena rea beka gagojusesisira amo, nemokena jo isagha aribae usevu. Ne namanenda gitofuri.Ava sedo, ne enda da kotari ava use,God jo kotae iria ghusevu, a God na-monde nange sonembari sisira, avane bunisevu. 13 Ne giti ajagha iri-avu. Avata oroko, ne Iesu Kerisode dabade tatetevu, a nunda ambari-imi, ojigheva nu tambevu. 14 Ne na-

mane Jusi embo da gitofuri. Kerisotofo nune soretiri mainungido, ne na-monde dabade tatedo natofo dabakouseri. Namondeda osogoimi, kau furuaminga namondeda soroda digheroireira ava, Keriso nunda ambari dafakinaimi de bejisira. 15 De bejise,nu tofo nunda tamoimi, namane Jusiembo da Agho Dari namonde dabadetatari da emboro gajedo ireira ava,afigusira. Aminguse, nu namonde,Jusi embo a Jusi embo da gitofu ava butate dabako edo, soretiri mainungo-suseri. 16 Keriso korosida ambududu-rusira, ainda fakinaimi namondedaosogo ari de bejetiri, namonde natofodabako edo fera God de dabade tatis-eri. 17 Keriso nu amingari dae use,fira dubo jama da Bino Eveva ava,namondekena vironu sisira. Ne Godkena ajagha fefetusevu, a namaneGod kena utua fefetuseri. 18 NamaneJusi embori, kotugo ne namanendagitofuri. Avata Keriso emboro afige-tiri, God da Asisi Kakara dabakoimieari, namonde God kena ya buvu-raera.

19 Ava sedo, ne God da natofojokáda teredo, God da sasingu bekáava usevu. O giti mo, ne namanendagitofu edo iriavu. Avata oroko emo,ne namonde dabade God da natofoedo ireva. 20Ne eregoseva: namondemo, kau God da Kambo+ kakara dakaugori. God nu Iesu Keriso, kambo+ainda tutumbi evevago dae sedo, fitisimbugusira. Ainda amboda, nundaambo jimbi a feroveta ava, kambo+da suradae sedo tutumbi etoda fitiitutusira. Kau daba aminga ava, nenunda sasingu etevo gido, nembaragobudo aimi, nunda kambo+ itutuseirira. 21 Bajari Iesu Keriso mo, nunamondeda susuri. A Iesu nundafakina aimi, namonde ava bu tatedo,God da kambo+ kakara ava itutiri teriaari dae erira. 22 Nembarago Kerisode dabade tatedo aimi, God nundakambo+ kakara itutuse irira. Kambo+aminda namonde dabade irore daesedo, God da Asisiimi itutuse irira.

Page 379: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Efesas Embokena 3:1 376 Efesas Embokena 3:193

3:1-13 Paul, Gitofu Jokáda VironuSare Dae Sedo, God Nu Gategusira.

1Na Paul. Na nendae sedo diburadafifituseri. Na Iesu Keriso da saramanause nemokena nunda vironu seno, nasandido diburada fifituseri. Nemo ko-tise, na God kena banunguse irá gher-aena. 2 God nendae joka edo nemosonembaono dae sedo, na gategetirinunda aghi kato useni. Ainda binone anakora niningusevu, tano. 3 Godnu rea ari kotise, sifo ghousa ambariava kivo etiri ireira ava, namokenaijugetiri kasamauseni. (Na giti aindaesedo geka tufako gefuseni. 4 Na reatufako gefusena ava tegareva amo,God Keriso da geka kivo usira, avakasama areva. God namokena reaijugetiri gosusena ava, saono kasamaareva.) 5 Giti God Keriso da geka kivoari setena amo, jo afigari evetu gen-embo kasama ae edo ghuseri. Avataoroko emo, God nunda aghi kakatoa nunda feroveta kakara gategedo,nunda Asisi Kakara aimi geka emonemokena ijugetiri ne kasama useri.6 God Keriso da geka kivo usira amo,eviri. Oroko, Jusi embo namanendagitofude dabade, God da Bino Evevaava tumondedo nunda esimbugaribarera. Budo, dabade edo nundanatofo kau tamo dabako da kaugoarera. A eni mo: God namondekenaIesu Keriso da fakinaimi, rea mutaridae sedo beka gagojusira, ava mutarinamonde dabade barera.

7 God nu nandae joka edo, nundafakina namokena mutudo setiri, Binoeinda osa sari kato nane edo irena.8 Na genembo ijoghako bekári. Godda natofo jokáda, ne isambu bebegori.Na ambo nembori. Avata God namoásonembuse, namane Jusi embo dagitofukena geka emo, osa saono daesedo, na gategusira. Bino Eveva re-sena amo eviri: namonde Iesu Kerisoda ambariimi jebugedo, utuda susu itifafode arera. 9 A kotugo, namondenange Iesu da ambariimi jebugusera,ainda geka ava God nune kivo edoghusira. God nane geka ava saono

evetu genembo ningoro dae sisira.God roera isasambu setiri sirorusiraaimi, Bino setena amo, susu eindaekivo edo ghusira. 10 God nunda ujumo: oroko sifo eminda, Jusi embonenda gitofude dabade nange main-ungido, natofo dabako aetera ava go-suse, aneya a sukaru isambu God dakotari eveva aindamendomendo ava,kasama e gogoghombaeteri. 11 Godsifo ghousa evia irise, rejo uju edoghusira ava, namondeda Bajari IesuKeriso da sonembaimi etiri sirorusira.12 Avori, Iesu tumonduse, namondeIesu de dabade tatiseri. Ava sedo,namonde jo oju ae, tumo fainghedoya God kena teredo, nunda dombudafetarera. 13 Avori, na nendae sedomema eretafena, ava sedo, na nemo-kena geka itako evia resena. Namemaeretafena eindae, ne erá bunisedubo mema eove! Ne ivuga aetevu!Na nemo sonembari dae sedo, memaemo eretafena.

3:14-21 Paul Nendae BanunguseKotedo Ghusira.

14 Na nemo sonembari dae sedomema eretafena ava kotise, na kauboidadarigedo, God Afakena benunuseraena. 15 God Afa resena emo, nunamonde tumondari embo isasambuda Afari. Namonde isambu javononumoá gatise banungeraera. 16Avori,nanda benunu numokena mo eviri:God da duro a fakina mindafugoaimi sonembuse, nunda Asisi Kakaramutari yama fakina nemokenafutururari, nenda janje jokáimiitatamedo fakina aove! 17-18 Kotugona benunu seraena amo, ne nangetumondururovo, Keriso nenda janjejoká ava, nunda vasadae budo amindairari, ne fakina numokena budo,nunda dubo bari jokáda irivu! Aeni mo, na eminge benunu seraena:nenda janje jokáda, God dubo bugogoghombuse dubo kotedo, Kerisoda dubo bari namondekena kaunangego ava itatamaove! Nundadubo bari ainda teria, ainda ghousa,beragha, kafuru kau nangego ava,kasama e tefo aove! 19 Na uju erena

Page 380: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Efesas Embokena 3:20 377 Efesas Embokena 4:14amo, ne nunda dubo bari tomanakobeká ava itatamuse kasama areva.Avata nunda dubo bari emo, jonamonde kasama e gogoghombarida kaugo iraeri. Avata nunda dubobari kasama ari dae ururovo, God tofonemokena vose asugedo, nenda janjejoká ava nune bedo are.

20 God namondeda janje jokáda,tofo mandi fakina futuse saramanaeraira. Nu rea eraira amo, tomanakobekári. Jo namonde kote benunu sarida kaugo iraeri. Nu nusukako ko-tise namonde esimbugeraira. 21 Avasedo, nunda duro aindae, namondea nunda natofo isambu sakai sise,evovodae nunda javo jighoro eroruseirare! A nunda duro futururari, na-monde nunda natofo isambu a IesuKeriso de dabade, nunda duro avaijugururoro isagha edo aminge irare!Ai, bekári!+

44:1-16 Paul Nu, Namonde Dubo

Dabako Aoro Dae Sisira.1 Bajari nu nange namonde bu

tatedo natofo dabako usira ava, osasisena aindae sedo, na diburadafifituseri. Ava sedo, ne nanda gekaningaetevu. Na uju use, nemokenaeminge resena: ne God da uju avause iraetevu. Ne amingaeteva da susumo: God tofo mandi ne aghi etiri,nunda natofo edo ireva. Ne jo evetugenembo eninda natofo iraeri. Avakotise, ne nunda uju ava use iraetevu.2 Erama totofo sakai seove! Eramanenda kokomanadae dubo ekokoeove! Minondeminonde dubo ruruse,durumugedo tofo tofo sonembuseirivu! 3 Asisi Kakara ne bu dabadeetiri mainungido, dubo dabako usevaava kotise, kaifa e gogoghombevu!Erá dara nenda jokáda siroreuri,ne nunda nunda eóvo dae siseresena. 4 Namonde mo, kau Bajarida tamo ainda kaugo ava edo irera.Nunda tamo resena emo, dabakori.Namonde isambu nunda Asisi dabakoruruseri. Kotugo, God aghi etiri, neBino dabako ava tumondedo kaifa useireva. 5 Namondeda Bajari dabako,

tumondari dabako, a bafataito aridabakori. 6 Namondeda Bajari GodAfa dabakori. God Afa resena emo,roera a evetu genembo isasambu,ainda Bajari numori. A kotugo, nureighi isasambu nune bedo edo irira.7 Namonde dabako edo irera, avatanamondeda joba jo dabako iraeri.Keriso nunda ujuda, namondekenanunda fakina ava, saramana nundanunda aoro dae sedo, joba futusira.8 God da Geka aindae rea anakoragefusera amo, eminge resira:“Nu utuda vivituse, evetu genembo

mendeni bundisera ava,unumbe budo vitisira.

Vitíra, joba evetu genembo aikenafutusira.”

9-10 Kote givu! Geka ‘vitisira’ resiraainda susu mo, oroko ijugaonokasama areva. ‘Vitisira’ ainda susumo: Keriso giti vose fusira. Fira ireiraedo nunda ambari sifoda, enda jokádavovosusira. Genembo vose fusira,enda jokáda vovosusira, a vitisiraamo, nu genembo daba avori. Nuutu enda bedo ari dae sedo, vitírautu iká bekáda buvurutusira. 11 Jobamutari kato resena emo, Kerisonumori. Nune setiri, namondedamendeni tuturo edo saramana eraera.Mendeni ne nunda aghi kakatoeraera. Mendeni ne ferovetari.Mendeni Iesu da Bino ava, osaseraera. Mendeni God da natofotavo use, dengoro indiraera. 12 Nujoba futusira da beká mo, eviri:nange Keriso da natofo minondeminonde sonembari da fakina avabaoro dae sedo, joba futusira. Nundatamo fakina bare dae sedo, futusira.Nunda tamo resena emo, namonderi.13 Kotugo, nu joba futusira da bekáeni mo: nange namonde dubo dabakoedo tumonduse, a God da Mandi kaunangego ava kasama e gogoghom-buse, namonde evetu genembo bekáedo dubo kote gogoghombaeteri.Aminguse, namonde kau Kerisoavavaga aeteri. 14 Amingareraamo, namonde sasingako da irariamo doyarera. Sasingako da irariamo, ne eregoseva. Sasingu ne

Page 381: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Efesas Embokena 4:15 378 Efesas Embokena 5:2geka seka ningido, ‘bekava’ sedotumonderaera. Geka beká a gekasembae, isambu tumonderaera.Evetu genembo nemo dederusegeka seraera amo, ne ‘bekáva’ sedo,tumonduse kosasaghedo dara eraera.Ava sedo, namonde sasingako da irariamo doyarera. 15 Namonde nanonamendi dubo ruruse, nemokenageka bekáda bekáda sarera, a ari bekábekáda arera. Aminguse, namondesasingako da irari dodo, namondedairari isambuimi, kau namondeda gitijighari Keriso da kau aminga avaarera. Aminguse, namonde Kerisode dabade tatarera. 16 Nu namondekaifa ururari, namonde kau nundatamo da ungo, ata, vuvuro, a umbuisambu fakina edo, dabade saramanae gogoghombarira. Amingarera amo,namonde dubo minonde minondefutururoro, Keriso da tamo isambubaji tomanako edo, saramana egogoghombarira. Nunda tamo resenaemo, namonderi.

4:17–5:20 Namonde Fisi Da Uju Dodo,Dubo Jovereghedo Evetu Genembo SekaSirorarigarera.

17 Erama mema itatameóvo daesise, Bajari da javoda eminge resena.Erama bunise, evetu genembo Goddae osogo eraera, ainda kaugo use iri-ove! Evetu genembo amo, ne dubo ko-tari tefori. 18 Ne gogore edo ghuseraaindae, nenda kotari dadabetiri, neGod da jebuga jo bae useri. 19 Nendakotari dadabusira ava sedo,meka irae,fisi da uju a kombo yagera ava er-aera! 20 Keriso jo, amingaovo daesedo, dengoro indaeri. 21 Ne Iesuda natofo useva amo, nunda Bino anunda Geka beká ava dengoro inderoniningusevu. 22 Ava sedo, gitida ari,fisi da uju, ava doyari beká dovu! Aimidederiri nenda dubo joká sembae edoirei. 23 Dubo God kena futururovo,nu kotari seka futururari aimi, nendadubo joká bedo edo irare! 24 God nunendae dubo joká seka, nunda avav-aga muturaira, ava buvu! Dubo jokáseka resena emo, nu jebuga bekári.

Kotari seka evia budo, ne God danatofo kakara edo irise, veka evevavanembo use irareva.

25 Ava sedo, sekago gungubo eráseove! Minonde minonde gekabekáda nembo sedo ghevu! Aindasusu mo: namonde isambu dabadetatedo, kau Keriso da tamo aindaungo, ata, vuvuro, umbu, a roeraisambu ainda kaugo edo irera. Avasedo, mema sirorarira amo, namondeisambu itatamarera. 26-27Dubo ekokoareva amo, erá nenda dubo ekokoaimi, nemo dereuri ari eko eove!Erá Satan dae goroto muteove! Avasedo, dubo ekoko areva amo, erádubo ekoko ainghae irióvo ungobueure! 28 Evetu genembo nenda jokádamave, giti bagia edo ghusira amo,nunda ari eko ava dodo, saramananunda ungoimi ari, oka bayausirorurari budo rise, makasi embosonembedo ghare! 29 Geka evevasise, erá jokáda geka ekoko seove!Geka eveva vanembo sevu! Gekaresena evia, evetu genembo ningidosonemba aikena budo, dubo jama useivuga aore! 30 God ne sifo ambodaunumbe bu ya kaifa arira, ava kasamaaovo dae sedo, nunda Asisi Kakaranemokena mutiri rurusevu. AsisiKakara amo, God nune namondenunda tofodae rurusira, ainda tanori.Ava sedo, erama Asisi Kakarakenadubo mema muteove! 31 Erama janjeekoko eove! Erama nenda janjeekoko undeóvo baji tomanako eure!Erama dubo ekokoghae iriove! Eramabeisiga use, jijivu o aji seove! Eramakotari amo jumbeóvo ghousago euri,komanakena dara eove! 32 Avatane emingaetevu! Kau God joka edoKeriso futusira, a kotugo, nenda ariekoko kote dotutusira aminga ava,tofo tofo joka use dubo ruruse, nendaari ekoko minonde minonde kotedodo ghevu!

51 God ne dubo buraira. Ne nunda

sasinguri. Ava sedo ne, God erairaavavaga use irivu! 2 Namane Jusiembo, giti joba mutari dae sedo, sino

Page 382: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Efesas Embokena 5:3 379 Efesas Embokena 5:21fuka dedo dungeoro avise muno fer-ugheari fumbudo, God namanendaari ekoko kote dodo ghusira. Kerisonamonde dubo ruruse, sino fukaari ekokodae bu de joba dungedoghusera ainda vasa ava nune budo,namondedae sedo ambududurusira.Kau Keriso usira aminga ava use, na-monde endada jebuga irise, evetugenembo dubo ruruse irarera.

3 Ne God da natofori. Ava sedo,kombo yagera ari mo, erá koteove!Erá kusia bagia use, tafasara edogheove! Moni a guguadae erá ghamobeove! 4 Erama geka ekoko seove! Erájijivu seove! Erá geka kotae kotaeseove! Geka eveva vanembo sise, sifoghousa evia God kena aiyakoe siseirivu! 5 Ne monidae ghamo budo,nenda dubo aminda fitareva amo, in-ono, ne moni nenda ove a nendagodedae sise, moni ava tumondebainghareva. Amingareva amo, neGod kotae edo doyareva. Kotugo,geka evia kasama aovo dae resena.Evetu genembo monidae ghamo bu-raera amo, o kombo yagera eraeraamo, ne jo God da sasingu edo God davasada teroro, Keriso a God Afa ne jokaifa ae arera.

6 Evetu genembo foama nemodederuse, geka beká irae ava sareraamo, erá ningido tumondeove! Evetugenembo mendeni geka avavaganingido, God kena gogore areraamo, amboda God nunda dubo ekonemokena ijugari itatamarera. 7 Avasedo, evetu genembo avavaga eraeraainde dabade, erama tatedo, umogamo use saramana eove! 8-10 Giti,ne totofo kau daba ava use tumbadairiavu. Avata oroko emo, ne Bajarida natofo edo, usasa jokáda irágheraeva. Ava sedo, tumba da irariamo dodo, Bajari da uju ava kasamaedo, usasa jokáda irise, ari evevause irivu! Ainda tuka mo: usasa dafakina aimi, ari eveva, ari dambu,

a geka a ari beká amo siroreraira.11 Evetu genembo mendeni tumbada ari eraera, ovavaga erá eove! Neusasada irise, nenda irari eveva avaijugururuvu, gosuse, evetu genembosetena amo, nenda ari ekoko kotedoyore! 12 (Erá meka geove dae sedo,ne, rea evetu genembo tumbadairise ufena eraera, aindae geka josae areva.) 13 Namonde rea bufoa usasada fitarera amo, nu tamoisagha ari garera. 14 Kotugo usasajanimbarira amo, tumba dadabarira.Ava sedo, God da usasa evetugenembokena janimbarira amo, neusasa da sasingu arera. Namondeaindae sedo, eminge seraera:“Diti fange ere! Ambarida ghe ere!

Amingaresa amo, Keriso dausasa nimokena janimbarira.”

15-16 Oroko sifo emo, daratomanako sirorerira. Ava sedo,durumuguse ari eveva use irivu!Erama evetu genembo dubo kotariiraede avavaga eove! Gorotoningiava tambareva amo, aminda ise,evetu genembokena veka eveva usesonembareva. 17 Dubo kotise, Bajarida uju ava kakova areva.

18 A eni mo: uvu fakara teriaerá mindeóvo jiro birurugheure!Amingareva amo, guka dagaya arira.Ava dotutuse, benunu siruruvu, AsisiKakara aimi nenda janje joká bedo ariirove! 19 Ne tofo tofo se nininguseGod da yaru* didivururovo, AsisiKakara aimi yaru seka rea mutariraava budo didivuse, nenda dubojokáimi Bajaridae sakai sise irivu!20 Namondeda Bajari Iesu Kerisoda javoda, roera isasambu dae GodAfakena aiyakoe sise irivu, roeraeveva a eko aindae!

5:21-33 Evetu Genemboghae DaIrariri.

21 Keriso kakara use, kokomana dasariá jave nininguse, minonde mi-nonde sonembuse dubo ruruse irivu!

* 5:19: Yaru divoro dae resira ainda kau mo etodaba nakári. Yaru David da Yaru Buku aminda anakoragefusera, kotugo, yarumendeni namonde totofo God dae sakai sise gateraera, a kotugo, yaru Asisi Kakaraaimi muturaira, isambu divarera.

Page 383: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Efesas Embokena 5:22 380 Efesas Embokena 6:522 Evevetu, nemokena eminge re-

sena. Ne Bajari kakara use, nundaGeka ningiraeva. Kau daba amingaava, nenda gegenembo kakara use,nenda geka ava ningareva! 23 Aindabeká mo: Keriso nunda ekaresia+ dabajari edo irira. Namonde nundatamo ava sedo, nunda sari ningariri.Ai resira amo: nu namondeda ba-jari ari dae sedo, tofo mandi am-bududuruse, namondeda ari ekoko damino ava futusira. Kau daba amingaava, gegenembo ne, nenda evevetuda babojegari edo irera. 24 Ava sedo,kau namonde Keriso da Geka ningido,nunda uju ava eraera aminga ava,evevetu ne, nenda gegenembo dageka ningido, nenda sari ava edoghareva!

25 Gegenembo, nemokena emingeresena. Keriso nunda natofo dubobudo, nendae sedo nunda jebuga fu-tuse ambududurusira. Kau Kerisousira daba aminga ava, nenda evevetudubo budo ghevu! 26-27 Ne erego-seva: kau gagara da natofoimi, numovai ari da sifo aminda gogho eraeraaminga ava, Keriso nunda natofo sim-bugeraira. Amo, nunda geka aimi,nunda natofo segheraira. Seghu-rureari, nenda ari ekoko isasambudadabeari, ne nunda natofo garigo,usasa, a kakarago ava edo irioro budokaifa eraira. Namonde avavaga edoiroro kaifa ari dae sedo, nu firanunda ekaresiadae+ sedo ambududu-rusira. 28 Kau Keriso eraira amingaava, gegenembo ne nenda evevetukaifa use dubo budo ghevu! Ne totofonenda tamo kaifa eraeva, kau dabaaminga ava, nenda evevetu kaifa edoghevu! Ne nenda evevetu dubo ru-ruse kaifa eraeva amo, totofo nemoádaba sonembuse eraeva. 29-30 Nendatamo jo imboe ae eraeva. Nendatamo kaifa e simbugeraeva. Kau dabaaminga ava, Keriso namonde kaifaeraira. Namonde nunda tamo avasedo, kaifa e simbugeraira. Aindaesedo, nenda evevetu kau daba amingaava kaifa evu! 31 God aindae sedo,gekaé setiri gefuseri:

“Aindae sedo, genembo noi numamododo evetu fitido, nengaetamo fisi dabako arera.”

32 Geka ainda tuka mo, jungaridabekári. Amo nu, Keriso a nundaekaresia+ nange tatedo irera, aindaeresira. 33 Avori, setena amo, eviri. Netotofo nenda tamo dubo buraeva, kaudaba aminga ava, nenda evevetu dubobudo ghevu! A evevetu ne, nendagegenembo kakara edo ghevu!

66:1-4 Sasingu Noi Numamode Nenda

Irariri.1 Sasingu, nemokena geka resena,

ningivu! Ne Keriso de dabade tatedonunda javoda, nei nimamo da gekaningido, nenda sari ava edo ghevu!Amo Bajari da ujuri. 2 Bajari nuAgho Dari Ghabu Sovenisoveni fu-tusira, ainda eni mo eviri:“Nei nimamo kakara evu!”Geka einda gitida, agho dari vanembofutusira. Namonde sonembari daejo saeri. O agho dari emo futuse,nu nange namonde sonembarira avasise, geka eni avagaya edo sisira.3 Sonemba da geka resena amo, eviri:“Nei nimamo kakara areva amo, ne

nane sonembururono evevairise,

ghousago endada jebuga irareva.”Ava sedo, namonde aya afa kakara ar-era amo, God namonde sonemburu-rari, namonde eveva irise, ghousagoendada jebuga irarera.

4 Aya afaghae, nemokena emingeresena. Nenda sasingu kaifa use,sasingukena veka eveva edo ghevu!Erá nenda sasingukena fakarago asembae eóvo, sasingu dubo ekoko usesembae iriore! Nenda sasingukenaBajari da Geka, emboro eveva a vekaeveva ava ijuguse dengoro indaetevu!

6:5-9 Saramana Kakato Nenda Babo-jegaride, Nenda Irariri.

5 Saramana kakato, nemokenaeminge resena. Ne Keriso kakara use,nunda Geka ningiraeva. Kau dabaaminga ava, nenda babojegari endada

Page 384: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Efesas Embokena 6:6-7 381 Efesas Embokena 6:20irera, ábarago kakara use dubo futuse,nenda sari ava e gogoghombareva!6-7 Saramana kakato mendeni netotofo, nenda javo jighoro erare daesedo, evetu genembo da dombudasaramana e gogoghomberaera. One nusuka nusuka fetarera amo,ne saramana jo e gogoghombaearera. Erama amingeove! NemoKeriso da saramana kakatori. Avasedo, ne saramana rea areva amo,God da uju ava kotise, saramanaivugaghae e gogoghombedo ghevu!8 Evetu genembo, saramana kakato ababojegari, isasambu,mave saramanae gogoghombarera amo, nenda ariava gido, God nendae mino mutarira.Ne ava kotise irá ghevu!

9 Babojegari, ne dubo kotovo daeresena. Saramana kakato a babo-jegari, nenda Bajari dabako utudairira. Ava sedo, kau nenda sara-mana kakato nemokena dubo mu-taetera aminga ava, nenda saramanakakatokena dubo futuse irivu. Amin-guse, erá totoi dombuda seove! Ai re-sira amo: Bajari amboda foa ne ategiarira amo, ni bajari o saramana katoo mavejo ava, isambu bu foa dabakoedo ategi arira. Nu evetu genemboisambukena, ari kau daba ava use,bekáda bekáda ategi arira.

6:10-20 Satan Kena Isoro Arera.10 Geka tano ari dae use, eminge

resena. Bajari de dabade tatedo,nunda fakina budo aimi, fakina efete gogoghombevu! 11 Kau genemboisoro ari dae sedo, misi a bere bu-raira aminga ava, Satan da derariava gajari dae sedo, fakina God kenabuvu! God nu isoro da roera mutu-raira ava budo asugevu! 12Ainda tukamo: namonde jo evetu genembokenaisoro ae eraera. Namonde sukaru,aneya ekoko, a Satan da babojegarimendeni, aikena isoro eraera. Tumbada babojegari utuda irera, a kotugoenda eminda evetu genembo ekokokaifa use irera, aikena isoro eraera.13 Ava sedo, God isoro da roera mu-turaira ava budo asugevu! Asugedoirovo, derari da sifo furarira amo, ne

fete gogoghombedo gitofukena isorouse, inononda irareva. 14 Ava sedo,fete gogoghombevu! Geka beká, kautasoso ifuda asugeraera, avavaga edofakina evu! Ari eveva a ari dambuari, kau isoro da karigha duboda asug-eraera, avavaga edo nenda janje jokáava kaifa evu! 15 Keriso mainungaribu fusira ainda Bino, kau ata asug-ari asugeraera avavaga, budo isoro-dae simbugevu! 16 Tumondari, kaubere ungo ufada asugedo isoro eraera,avavaga asugedo sifo ghousa eviaainghae deinghevu! Aminguse, kaugoroba avaraka buburaghae afeorogido, fati sukaingheraera aminga ava,nenda tumondariimi Satan da derariava gajevu! 17 God namonde sonem-buse, namondeda ari ekoko kote dodojebuga muturaira. Ainda sonemba,kau tumboru jiroda asugeraera avav-aga edo, tumo fainghedo isoro evu!Kau misi sagada fiti deinghuse isoroeraera avavaga, God da Geka nundaAsisi Kakara ai muturaira, ava bu de-inghuse isoro evu!

18 Aminguse, God kena nundasonembadae banunguse irareva!Asisi Kakara de dabade tatedo nundasonemba ruruse, nunda uju avakotise, sifo ghousa evia banunguseirivu! Sifo ghousa banungari daesedo, fakina edo diti fangevu! Godda natofo isasambu endada ireraevia kotise, evovodae banungevu!19 Namo kotise, nandae baragobanungevu! Na uju erena amo: nadubo joká esimbugaono, God nundaGeka mutari budo, tumo fainghedovironu saeteni. God nunda kotarigiti kivo usira ava, tumo fainghedoosa saeteni. Aindae sise, ne nandaebanungaovo dae resena. 20 God daGeka setena, ainda vironu sari katoava, nane edo irena. Na oroko diburajokáda irena. Avata kotugo, na ujuerena amo, na beka fainghedo, gekaemo jo doyae, sido yaeteni. Ava sedo,na nange nange tumo fainghedo,God da Geka ava osa saetena aindae,banungaovo dae resena.

Page 385: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Efesas Embokena 6:21-22 382 Efesas Embokena 6:246:21-24 Paul Da Ategiri.

21-22 Tychicus nu nanda komanaeniri. Nu Bajari da saramana egogoghomberaira. Namanendairari kau mavega ava kasama edo,tumo fainghaovo dae sedo, Tychicusdirigaono nemokena ya osa sariningareva. 23 Na uju erena amo,nange God Afa a namondeda BajariIesu Keriso nengae, nemokena aKeriso da natofo isambukena, dubojama a dubo bari tumondarighaedabade mutoro baetevu! 24 Kotugona uju erena amo, Kuristini evetugenembo mave namondeda BajariIesu Keriso evovodae dubo bugogoghomberaera aindae, Godnendae joka edo, nunda sonemba adubo bari mutari baetevu!Avori, nanda geka tano eviri.Na Paul.

Page 386: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Filipai Embokena 1:1 383 Filipai Embokena 1:11

Paul Nunda Reta FilipaiEmbokena Gefusira,

Amo Eviri.Paul Rome aminda diburada irise,

reta evia avose, ghaeko 62 A.D.ainda jokáda gefusira. Reighi Filipaiaminda, beisiga Iesu tumondari+embo jokáda sirorusira aindae, Paulreta emo gefusira. A kotugo, Filipaiemboimi numo sonembedo, monimutero rurusira aindae, nu aiyakoesise, gefusira. Aminguse, nu kaureta beká da kaugo ava gefusira; jodengoro indari vanembo gembaeri.

Paul Nunda Reta Filipai EmbokenaGefusira, Ainda Mendo Mendo Mo Eviri.

1:1-11 Paul natofo ategi usira.1:12-30 Paul da irari mo, eviri.

Nu mema a bouvu tafurureari Kerisosonembedo ghusira aindae, Paul nuivuga edo ghusira.

2:1-30 Kau Keriso durumugusemema tambudo ghusira aminga ava,namonde arera.

3:1-21 Paul, erá ijuga a ijuga kakatosembae ava ningi tumondeóro daesise resira.

4:1-23 Paul dengoro indido, tanousira.

1 Arie, nanda nano namendi! NaPaul, namane Timothy ghae mo, IesuKeriso da saramana kakatori. Na-mane ne ategi roro beká ava erera. NeIesu Keriso de dabade tatedo, God danatofo reighi Filipai aminda ireva, neategi beká ava erera. Yari budo givu!

A nenda ekaresia+ da giti jigharia ogababada barago, ategi beká avaerera. Yari budo givu!

2 Namondeda Afa God a Bajari IesuKeriso nemokena sonemba a dubojama mutoro baove!

1:3-11 Paul Nange Nange Filipai Em-bodae Banungedo Ghusira, Amo Eviri.

3 Na sifo reda ne koteraena amo,na nendae sedo nanda God kenaaiyakoe seraena. 4-5 Ainda bekámo: ne sonemburureovo, na God da

Bino Eveva ava vironu sise deingher-aena. Ne tuturoda God da Bino Evevanininguseva, sifo aminda ghedo nasonembudo refeva, oroko kau dabaaminga ava use ireva. Na aindae sise,sifo reda ne koteraena amo, evovodaeivugaghae nendae sedo, banunguseirá gheraena. 6 Aminguse, na kasamaerena: God nunda saramana nendadubo jokáda tuturo usira ava, bu jighigogoghombururari, saramana ava yadadabari ainda beká ava, Iesu Kerisoda Sifo aminda sirorari, ne bareva.7 Nanda dubo jokáimi, ne kotise irágheraena. Na aminguse irá gheraenaamo, jo sembae iraeri. Amo eve-vari. Ainda beká mo: ne namondedabade God da sonemba ava itata-muse, saramana eraera. Na diburadaireno, ne amingedo ghereva. Ko-tugo, na giti ya foa ghuse, God daBino Eveva ava tumondaoro dae sedo,evetu genembo mendeninde dabadebeisiga edo ghusena, a vironu seonotumondedo ghusera amo, ne sara-mana daba ava edo ghusevu. 8God nukasama erira, kau Iesu Keriso ne duboburaira aminga ava, Iesu da dubobari namokena muturaira aimi, na nedubo buraena.

9 Na God kena nendae sedo be-nunu seraena da bekámoeviri: nangenenda dubo bari bajimindafu ururari,ne geka beká ava kasama edo bu jighigogoghombuse, dubo kotari da em-boro ava kasama use iraetevu. Aindaesedo, benunu seraena. 10 Aminguseiraeteva ainda beká mo: ne roeraeveva, geka eveva, a emboro evevaava kasama use gategarikena inonoareva. Aminguse irareva amo, Kerisoda Sifo aminda, God nemo ijujariraaindae, meka eni jo gae areva. Aindasusu mo: nenda ari eko eni jo gaearira. 11 Sifo aminda, nenda dubojokáda, ari a kotari evevaimi bedo edoirarira. Ari a kotari eveva resenaemo, Iesu Keriso nusuka nunemutari,nenda dubo jokáda sirorarira. Siroru-rari gido, evetu genembomendeni neGod dae sakai sise, nunda javo jighoroerarira.

Page 387: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Filipai Embokena 1:12 384 Filipai Embokena 1:271:12-30 Jebuga Beká Mo: Namonde

Iesu Keriso Kasama Use, Nunda AmbodaYarera.

12 Nanda nano namendi, na ujuerena amo: ne evia kasama aetevu.Dara a mema siroretiri itatamusenaaimi, sonembiri God da Bino Evevaava ivegedo iri, evetu genembomendeni ningido tumonduseri. NaKeriso da saramana kato aindae sedo,na diburada fitero, mema itatamuseirena. 13Nanda bino ava, Rome emboda kotofu teria ainda kambo da kaifakakato isambu, a evetu genemboisambu eminda irera aimi, ningidokasama useri. 14 Na diburada fiteroireno ava gosuse, namondeda nanonamendi fakina use, Bajari tumondegogoghomberera. Aminguse, netamo fakara etiri tumo fainghedo,God da Geka ava vironu sise deingher-aera.

15 Geka bekári: evetu genembodaba daba sembae kotise, nandabino aindae bengoso edo beisigause, totofo nenda javo jighoro eraredae sedo, Keriso da bino ava, neneseraera. O evetu genembo mendeni,Keriso da javo jighoro erare dae sedo,nunda Bino Eveva ava vironu seraera.16 Evetu genembo amboda setenaamo, ne evia kasama erera. Bajari daBino nange aono isagha aetira aindae,Bajari setiri na diburada fitero irena.Ne na dubo ruruse, vironu seraera.17 O evetu genembo giti setena amo,ne sembae kotise, totofo nendabinodae kotise vironu seraera. Nadibura eminda iriono, ne namokenaosogo ururoro, dubo mema aono daesedo, ne amingeraera. 18 Avata naava jo kotae arena. Ainda beká moeviri: roera teriago mo, Keriso ri.Jo namonde iraeri. Ava sedo, evetugenembo sembae o eveva kotise,Keriso dae vironu sarera, aindae najo kotae arena. Evetu genembo neKeriso da Bino aminge sirureoro,evetu genembo mendeni Keriso daBino ava ningiraera. Ava sedo, naaiyakoe sise irena.

19 Na aiyakoe sise irena, a siseirarena. Ainda beká mo: na kasama

erena, ne nandae banungeraeva aimi,a Iesu Keriso da Asisi sonemberairaaimi, na jebugarena. 20 Na uju bekáava use gigiterena amo, na nange jogofuse meka gae aeteni. Na orokoa evovodae, tamo fakara edo nandadubo a fakina isambuimi ururono,evetu genembo mendeni Keriso daduro ava gosuse, nunda javo jighoroeraeti. Na jebuga irarena, o na Kerisoda javodae ambarena ainda jokáda,Keriso da javo nange teria aetira ain-dae uju beká ava erena. 21 Givu! Je-buga mo rejori? Jebuga da susu mo,Keriso numori. Ava sedo, na jebugairarena o ambarena aindae, na jo ko-tae arena. Ainda beká mo: na endaeminda irise, Keriso da jebuga budoirena. A nu evevari. Kotugo, nundajavodae sedo ambarena amo, na yanangae dabade tatedo, eveva tafuseirarena. Amo eveva bekári. 22 Naenda eminda jebuga irarena amo, navironu sirurono ningido, evetu gen-embo mendeni Keriso da jebuga tam-barera. Avata na erebunena: na em-boro ningiava gategareni? Na dibu-rada ghe foa buvudo, enda emindasaramana aone, ai, daoro ambudoKeriso kena yaone? Ava na ere-bunena. 23 Na nange gategareni? Nabunise irena. A jo tofo nane gategarida kaugo iraeri. Na tofo nane ujueraena amo, eviri. Na ambudo yaKeriso ghae iraeteni. Amo, nandaesedo eveva beká aeti. 24Avata kotugo,enda eminda na jebuga iraetena amo,nemokena eveva aeti. 25 Avori, naeminda irarena amo, ne fakina namo-kena bareva, ava kasama use resena.Ava sedo, na kasama erena, na jooroko nembo ambae arena. Nendatumondari ava baji teria are dae sedo,a ne ivuga aovo dae sedo, Bajarisari na irarena. 26 Nu amingariraainda beká mo: na diburada ghe buvuya nemokena buvono, nanda dombugido ivuga use Iesu Keriso da jebugaruruse, nundae sakai saovo dae sedo,nu amingarira.

27 Avori, emingaovo dae sise re-sena. Ne Keriso da bino a ari eveva

Page 388: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Filipai Embokena 1:28 385 Filipai Embokena 2:10ava kotise, eveva vanembo use irivu!A Keriso da geka rea aovo dae re-sira, ava use irivu! Amingareva dabeká mo: na ya nemokena buvarenao jo ya buvae arena amo, na gekaevia ningaeteni. Ne fakina edo dubodabako use, a kotari dabako use tofotofo sonembuse, God da Bino Evevaava, evetu genembo mendenii tu-mondaoro dae sedo, saramana useireva ava ningaeteni. Ningido, ivugaaeteni.

28 Erá, nenda gitofu nemokenamema futuse irera aindae, oju eove!Fakina edo tumo fainghuse irovogido, nenda gitofuimi nemokena reaari dae arera amo, jo aoro inono aearira. Ava, nenda gitofu kasama ar-era. Kotugo, ne totofo jebuga jo bae,ambarera ava kasama arera. A ko-tugo, God nu tofo mandi sonembu-rurari ne jebuga evovodae irari avabareva, ábarago nenda gitofu kasamaarera. 29 Fakina aovo dae setenaainda beká mo, eviri. Keriso kaveverause emboro etoto naká nemokena afi-gusira. Numo tumondaovo dae sedo,emboro eni afigusira. Kotugo, nundajavodaemema tambovo dae sedo, em-boro eni afigusira. 30Oroko, ne Kerisodae isoro use, nunda Bino sirure-ovo aindae, nenda gitofu nemokenafakarago use bouvu muteoro mematafuse irá gheraeva. Amo, na kaudaba ava use, mema ava itatamenogosusevu. A kotugo oroko aminguse,mema tafureono ainda bino ningi-raeva.

22:1-11 Keriso Tofo Fitiri Vovosusira

Ava Sedo, God Nunda Javo JighiriErorusira.

1 Ne Keriso da natofo edo irise,fakina numokena ruruse, nunda dubobari itatameraeva. God da Asisiaimi nenda dubo jokáda irise sonem-burureari, nengae dabade geka senininguse, umo gamo eraeva. Neminonde minonde joka use, kaveverause ireva. 2 Ava sedo, ne emingarevaamo, na ivuga e gogoghombarena.

Ne kotari dabako kotise, tofo tofodubo ruruse, a dubo dabako edoirareva! 3 Erá totofo nenda javojighovo erare dae sise, saramanaeove! Kau daba aminga ava, erátotofo sakai sari dae sise, saramanaeove! Ne emingareva! Evetu gen-embo mendenidae sakai sise, nendajavo totofo dovu, vosare! 4Ne isambutotofo nenda uju vanembo jo kotaeareva. Ne, nenda nano namendida uju, a saramana barago kotareva.5 Keriso nu nange kotise irei, ne kaudaba aminga ava kotise irareva. Amoeviri.6 Nu kau God avavaga use evovodae

irei. Nunda fakina a God dafakina ava, inono edo irei.

Avata nunda irari a nunda fakina ava,nu jo mimedo, nune jighi fetekaifa ari dae saeri.

7NuGod ga ava use ireira ainda fakinaava, tofo nunda uju ava use,kosughe fiti dodo fira

sabua+ da irari ava budo, genembobeká ainda tamo ava asugedosirorusira.

8 Kotugo, nu genembo da tamoasugedo sirorusira aindae,nu kau namonde evetugenembo amburaera amingaava edo, God da uju ava use,ambududurusira.

Nu tofo nunda javo ava fitiri vose-tiri, meka gosuse amema teriatafuse, korosida ambududu-rusira.

9 Nu amingusira aindae sedo, Godnu jighiri iká bekáda viti fefe-tusira.

Aminge fetetiri, God numokenafakina teria futuse, nundajavo fakinaghae dabade avafutusira.

Jo javo o fakina eni utuda o endada,eni amingo iraeri.

10 Amingusira da beká mo: Iesuda javo evia kakara use,evetu genembo isambu, aneyaisambu, a sukaru isambukauboi dadarigedo tumoibaingharera.

Page 389: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Filipai Embokena 2:11 386 Filipai Embokena 2:27Utuda irera, endada irera, a enda

jokáda irera amo, ne isambuamingarera.

11 Aminguse, evetu genembo, aneya,a sukaru setena, ne isasambubeka afigedo eminge sarera,“Iesu Keriso, ni Bajariri!”

Aminge siruroro, God Afa da duroisagha arira.

2:12-18 God da Natofo Kau UsasaAminga Janimbururari, Evetu GenemboMendeni Garera.

12 Avori, nanda nano namendi,na ena nemokena buvudo namondeirise, geka nane sisena ava ningidoaminguseva amo, evevari. Kotugooroko, na ajagha fefeterena. Ava sedo,na ajagha fefeturono, ne nanda gekaningareva amo, eveva bekári. Jebugaevovodae irari ava bari dae sedo, Godigheghi use ungo ata dadadaghuru-rari, saramana use irivu! 13 Aindabeká mo: God nune nenda dubojokáda saramana eraira. Aminguse,nunda uju seari ningido, nembaragoava uju eraeva. Kotugo nunda ujuresena, ava ari da fakina barago, nunemuturaira.

14 Ne rea areva amo, jo dumo bau-soghae ae areva. 15-16 Aminguse, neGod da natofo eveva a kakara edoirise, ari eveva vanembo ururovo, ariekoko embo a kotari sembae embofuge nemo gosuse, ari eko eni jotambae arera. Ne enda eminda Godda Geka bu jighirise, kau damanatumbaghae jaragheraira aminga ava,God da jebuga a usasa soro ururovo,evetu genembo setena amo, ne je-buga evovodae irari da emboro avagarera. Aminguse irareva amo, Kerisoda Sifo aminda, na ivuga arena.Ainda beká mo: ne amingururovo, nasaoro ningido kasama arena, na enanenda jokáda janjagu edo ghusenaamo, nanda fakina jo soesa fugae edoghuseni. Nanda saramana da bekásiroreari gosuse, aindae edo ghuseni.

17 Ne God tumonduse, nenda tu-mondari kau joba aminga ava Godkena muturaeva. Kau abuamanegiti vaini (wine) nenda joba etoda

averegedo dungeoro avido ghusiraaminga ava, gitofuimi na dedo nandaororo, nenda joba setena, ainda etodaaveregarera tano. Avori, amingareraamo, na ivuga ururono gido ne nan-dae ivuga areva. 18 Nembarago kaudaba ava use, nanda ambari aindae jomema ae aetevu! Nembarago nandaeivuga aetevu! Namonde tofo tofoivuga use iraeteri!

2:19-30 Paul Nunda Nano NamendiEtoto Naká Dirigetiri, Filipai EmbokenaIseri.

19 Bajari Iesu ‘avori’ sari, em-boro afigarira amo, nenda bino saovoningido, jovereghe foa sari ningido,na dubo jama ari dae sedo, na Timo-thy totoi dirigaono nemokena yarira.Na aminge kotise uju beká ava er-ena. 20 Nu nangae dubo dabako usea kotari dabako kotise irera. Nunene uju beká ava eraira. Evetu gen-embo eni jo numongo iraeri. 21 Evetugenembo setena amo, nenda uju asaramana avanembo kotise irera. NeIesu Keriso da saramana jo kotae er-aera. 22O Timothymo, nu saramana egogoghomberaira, ava ne kasama useireva. God da Bino Eveva ivegedo yaredae sedo, nu nangae, kau genemboeni nunda mandighae saramana er-aera aminga ava, nangae dabade sara-mana ero gosusevu. 23Avori, na dibu-rada ghe foa buvarena, ai, irarena?Ava kasama edo, nu dirigaono nemo-kena yarira. 24 Kau daba aminga ava,Bajari ‘avori’ sari, emboro afigariraamo, nambarago totoi ya nemokenabuvarena.

25 Epaphroditus nene dirigetevofira, nenda javodae sedo na sonem-busira. Numbarago dirigaono,jovereghedo nemokena yarira. Nunangae dabade fetedo, Bajari dajavodae saramana a isoro edo ghuseri.26 Nu nendae joka use, gari dae ujubeká ava erira. A eni mo: nu kaerurusira, ainda bino iri niningusevaava kasama use, nu nange ya negaetira aindae uju beká ava erira.27 Nininguseva amo, geka bekári.

Page 390: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Filipai Embokena 2:28 387 Filipai Embokena 3:8-9Nu kae eko tambudo, ambari daeiri gido, God nundae a nandae jokausira. Nandae joka usira setena aindabeká mo: nu ambaetira amo, na dubomema teria beká ava aeteni. 28 Nujebugusira ava sedo, oroko totoi yanemokena buvari gido, dubo jamaaovo dae, na uju beká ava erena.Amingururovo, nambarago dubojama arena. 29 Avori, nu Bajari damandiri, a nenda namendi beká avaedo irira. Ava sedo, nu ya buvariraamo, ivuga use nati joká dedo, nubu kaifa tavo areva. Evetu genembonumoá avavaga kakara use irivu!30Ainda bekámo: Keriso da saramanaari dae sedo, nunda jebuga kotaeusira. A ne reighi sokada ireva avasedo, jo namoá sonembari da kaugoiraeri. Ava gido, nu nenda javoda nasonembusira. Aminguse, kae setenaamo, budo ambari dae usira.

33:1-11 Jebuga Bari Da Emboro Mo,

Eviri.1 Nanda nano namendi, geka emo

tano edo dotutuse resena: Bajarinemokena ivuga ava mutari budo,ivuga evu! Na giti aminge siseni.Kotugo, ne geka amo ningaetevu!Ava sedo, ivuga aovo dae, geka dabaava sise irarena aindae, na jo oju aearena. Geka ava sekago sarena, aimine sonembarira.

2 Evetu genembo, nenda vikamendo anoso gafugaovo dae siseirera, aindae oju use, ne darigedoajagha fetovo dae sise resena. Nekau gambari sino da kaugori. Evetugenembo avavaga jo tumondaeareva. Nene seraera, tamo vikamendo anoso gafugari amo, God datanori. 3 Avata amo, jo God da tanobeká iraeri. Nunda tano beká amo,nunda Asisiri. Nunda Asisi resenaemo, evetu genemboá ne jo baeri.O namonde mo, nunda Asisi avabudo, nunda fakinaimi God tumondebainghuse, nunda Mandi Iesu Kerisode dabade tatedo ivuga use irera.Rea dubo jokáda irira amo, susuri.

O tano mendeni mendeni namondetamonda fitido ditiimi giraera amo,jo susu iraeri. 4 Kote givu! Evetugenembo resena emo, ne rea aovodae seraera amo, na anakora useni.Ne jo nanda dombuda iraeri. Avasedo, ne eredo, nenda vika mendoanoso gafugaovo dae sarera amo,erá ningeove! Eregoseva: na ariavavaga tumondaetena amo, inono,na anakora tuturo edo, tofo nandajavo jighono eraeti. 5 Ainda bekámo: na kau, evetu genembo resenaaminga ava siroreteno, sifo 8 avadadabetiri, na budo era nanda vikamendo anoso gafuguseri. Kotugo,nambarago Israel embori. Nandaafa nu Israel embo da oro javoBenjamin, ainda eniri. Aya barago,nu Israel embo da vekari. Geka enimo, eviri. Israel embo da fatu eniava, Moses da Geka kaifa kakato+seraera, ne Jusi embo da Agho Darikaifa e gogoghomberaera. Na nendaeni edo, Jusi embo da Agho Dariava kaifa e gogoghombuseni. 6 Nagiti kau nange nange tumondedoghusena, ava e gogoghombuse, Godda ekaresiakena+ fakarago use, bouvumuteono mema itatameoro, Jusiembo ava gosuse ivuga edo ghuseri.Genembo Agho Dari da emboroda+ise, jebuga tambaetira amo, nanetambaeteni. Ainda beká mo: na AghoDari isasambu kaifa e gogoghombedoghuseni. Evetu genembo digari jonamongo ava, jo ae edo ghuseri.7Avata kiki amo, giti nane tumondedoghusena ava, oroko na jo kotaeeraena. Ainda beká mo: na gitiaminguse, Keriso kosasaghuseni. Natefo janjagu edo ghuseni. Ava sedo,Keriso bari dae sedo, na roera setenaava, isambu dotutuseni. 8-9 Kotugo,kiki ava dodo, na roera isasambu endaeminda irira, ábarago do dadabedo,isambu kotae useni. Ainda susu mo:ne isambu veveyakori. O nanda BajariIesu Keriso kasama edo, nunda tofoari amo, teriagori. Iesu Keriso dedabade tatedo numoá avavaga aridae sedo, a tofo numoá bari dae

Page 391: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Filipai Embokena 3:10 388 Filipai Embokena 4:1sedo, na kiki a roera setena amo,kau sena da kaugo, ava sise fugedotutuseni. Namonde Agho Dari daemboroda+ ise, totofo eveva ari daesise e gosuseri. Ainda emboro+ ava,na imboe edo dotutuseni. OrokoKeriso tumondururono gido, Godnandae ‘eveva’ sare dae sedo, aindaeedo giraena. Amo tofo nunda ariri.God nandae ‘eveva’ sarira amo, nataká tumondururono gido, nundaeveva namokena futuse, amingesarira. 10 Oroko nanda uju evia iriraava sarena. Na nange Keriso kasamaedo, nunda tofo aeteni. A kotugo,na nunda tofo edo, nu ambaridaghe jebuge erorusira, ainda fakinaava itatamaeteni. Itatamuse, nunemema tafusira aminga ava, nanemema tambudo, numoá avavaga useambaeteni. Na ava uju eraena aindabeká mo: 11 na gigiteraena, kau Godsetiri Iesu ambarida ghe erorusiraaminga ava, nune sari nambaragoambarida ghe eredo jebugarena.

3:12-21 Namonde Kau Paul UsiraAminga Ava Use, E Gogoghombaeteri.

12 Na Keriso ghae tatedo, numoáavavaga ari dae setena, avata na joaono inono aeri. Avata Iesu Kerisonune na, nunda tofo aono dae sedo,rurusira. Ava sedo, numoá avavagaari dae sise, na e gogoghomberaena.13Na setena, daba ava sari dae erena.Na Keriso avavaga jo aono inono aeri.Avata na saramana dabako evia useirena. Roera giti nane usena ava ko-tae edo dotutuse, roera amboda siro-rari barena, ava tambari dae sedo, naava edo giraena. 14 Aminguse, kaugenembo yaru jokáda teredo, beisisufuse dambu sumburaira, amingaava sufuse irena. Roera digari ko-tae edo dotutuse, God da mino avabari dae sedo, nanda fakina ava edogiraena. Nunda mino resena emo,jebuga evovodae irari ava, namondeIesu Keriso da fakinaimi baetera, ain-dae resena.

15 Avori, kau nane fakina edogido, mino bari dae koteraena setenaaminga ava, namonde isambu mave

tuturo edo itako ghousa tumonduse,Keriso da amboda amboda use, san-gai da kaugo edo irise, Keriso dasaramana use irera amo, namondekau daba ava kotaeteri. O ne kotaridombu eni kotareva amo, God am-boda ijugururari, ne geka beká avakasama areva. 16 Avori, God irari rejoava ijugetiri namonde kasama usera,ava kaifa use, a aminguse irarera.

17 Nanda nano namendi, nane reaeraena, ava use irivu! Namane natofomendeninde ari eveva eoro gido ghu-sevu. Ava sedo, mave amingeraera,ainda amboda amboda evu! 18 Naaminge resena ainda beká mo, eviri.Na giti sedo ghuseni, a kotugo, orokodaba ava soraraghae resena. Evetugenembo digari fisi da uju ava use,Keriso da gitofu avavaga edo irera.Ne Keriso da gitofu resena aindasusu mo, eviri. Fisi da uju aindafakina namondekena nange dadabae-tira aindae sedo, Keriso korosida am-bududurusira. Avata evetu genemboamo fisi da uju ava use, ne gitofuuse, Keriso korosida ambududurusiraainda tuka ava, nene ighagha useirá gheraera. 19 Ne fisi da uju avause, Bajari dotutuseri. Aminguse,ne fisi da uju ava tumonduse irera.Ne roera a ari mendeni mendeni er-aera aindae, meka gaeteri. Avata neaindae totofo sakai sise irera. Ain-dae sedo, sifo gombuda mo, ne Godda bouvu ava itatamedo sirivo arera.20 O namonde mo, utu da natofori.Namondeda Sonemba Kato ambodautuda ghe vose furarira, ava kaifause irera. Amo, namondeda BajariIesu Keriso dae resena. 21 Nu fakinarurusira aimi, nune sari roera isas-ambu nunda sari ningari edo irarira.Amboda nu foama, fakina daba aimi,nune sari namondeda tamo betisiraevia jovereghedo, kau nunda tamodurode aminga ava arira.

44:1-9 Geka Mendeniri.

1 Avori, nanda nano namendi! Nejo gae irise, na dubo mema erira. Na

Page 392: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Filipai Embokena 4:2 389 Filipai Embokena 4:17ne dubo ruruse, gari dae uju bekáava eraena. Nene eveva eraeva, ain-dae na ivuga use, nendae sakai ser-aena. Bajari de dabade tatedo fetegogoghombevu!

2 Euodia nengae Syntycheghae, nemokena resena. Nandaghaghasovu, ne Bajari da natofoedo ireva. Na aindae sedo emingebenunu resena: beisiga dovu! Dubodabako edo irivu! 3 Nanda umokomana nimokena resena. Ni nandakomana bekári. Evevetu setena avasonembururaso, ne dubo dabakoaeteri. Ainda susu mo: evevetusetena amo ne, Clement a nanda nanonamendi mendeni, namonde dabadeya janjagu use, God da Bino Evevaava vironu sedo ghuseri. Na kasamaerena, nenda javo isambu, God dabuku ainda jokáda irira. Buku resenaeinda jokáda, maveda javo gemberoirira amo, nu jebuga evovodae irariava tuve barira. Ava sedo, nandaumo komana, nindae eminge resena.Sonembururaso, evevetu amo, nedubo dabako edo irarera.

4 Ne Keriso de dabade tatisevu.Tatedo irise, ivuga aovo dae sise re-sena! Kotugo, na sekago resena: neivuga use irareva!

5 Evetu genembo isambukenadurumuguse irivu! Bajari totoijovereghe furarira. 6 Erá uvu bayaua roera mendeni aindae sedo ojuuse, kotari teria futo koteove!Nemokena rejo ava daiva arira amo,God kena aiyakoe sise, benunu sebareva. 7 Aminguse, Iesu Kerisotumondururovo, God da dubo jamavose foama aimi, nenda dubo jokáa nenda kotari bedo edo irarira.Amingari, ne jo oju ae areva. Nundadubo jama resena emo, jo evetugenembo duboimi kotise, kasama arida kaugo iraeri.

8 Avori, nanda nano namendi, gekaemo tano e dotutuse, eminge resena.Roera eveva avanembo, nenda dubojokáimi kotise irivu! Roera resenaamo eviri: geka a ari beká, kotofu dakotari a ari, roera a kotari eveva a

kakara, roera garigo, a roera binondeava kotise irareva! Ari eveva vanembouse, evetu genembo sonembari daesedo kotise irareva! 9Na rea dengoroinduduse seono ningido ghuseva, aemboro eveva ijuguse, na rea eonogido ghuseva, avavaga use irareva!Aminguse irovo, God dubo jama mu-turaira amo, nemokena irarira.

4:10-20 Filipai Embo Joba NumokenaFutusera Aindae, Paul Nu Aiyakoe Sisira.

10 Ne sekago na kotise moniimisonembuseva aindae, na Bajari dedabade tatedo irise, ivuga beká avaerena. Ne ghousa ambari ava, na josonembae iriavu. Na kasama erena:ne na kotise iriavu. Avata goroto jotambae iriava ava sedo, na jo sonem-bae usevu. 11 Na jo dubo mema use,aminge saeri. Namokena roera tefoirarira amo, na ivuga arena. O naguguade irarena ábarago, na ivugaarena. 12 Sifo eninda, uvu bayaudaena ighoi itatamedo ghuseni. A sifoeninda, bayau dige fasedo ghusira.Sifo mendeni na inono edo ghuseni.A sifo mendeni mo, na jo inonoae edo ghuseni. Avata na ‘avori’sedo, ivuga ari da emboro ava kasamauseni. Edo roera daiva arira, o inonoarira amo, na taká ivuga use irarena.13 Keriso fakina namokena futururaribudo aimi, na roera isambu ari daearena amo, namokena inono arira.

14 Avata kotugo, na mema tafenoainda jokáda, ne na sonembuseva ain-dae, na aiyakoe resena. Ne eveva avausevu. 15 Nanda natofo reighi Fili-pai aminda ireva, ne totofo kasamaereva, na anakora beká God da BinoEveva ava sise, Frovensi Masedo-nia aminda ghedo isena amo, nenamonde kikiako sonemba minondeminonde edo ghuseri. Ekaresia+mendeniimi na jo sonembaeri. Ne-sukako na moniimi sonembedo ghu-sevu. 16Na reighi Tesalonaika amindairiana amo, ne jo umbudabako o etotonaká aminga ava, na sonembae edoghusevu. Namo, nene sonembevoiriani. 17 Na geka resena emo, na jo

Page 393: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Filipai Embokena 4:18 390 Filipai Embokena 4:23monimutovo bari dae sedo gembaeri.Ne God da fakina a esimbugari baovodae sedo erekotena. Na, nenda jobafutururovo gido, God ne esimbugae-tira, aindae erekotena. 18 Avori, nanenda moni a joba rurusena aindae,eminge resena. Aiyakoe! Amo inonobeká usira. Epaphroditus nenda jobaisambu mutiri rurusena amo, inonobeká ava usira. Kau, nanda abua-mane joba kau eni dungeoro avido,muno ferugheari God fufuse ivugaedo ghusira aminga ava, God nendajoba futuseva evia gido, ivuga erira.19 Edo, nemokena oka bayau, tamoasugari, o rejo daiva eraira ava, nandaGod sonembururari bareva. Ne IesuKeriso de dabade tatedo ireva aindaesedo, God nunda guguaimi sonem-bururari, nenda gugua dige fasarira.20Avori, namondeda God a Afa da javojighoro eroruse, nunda usasa evovo-dae jaraghuse irarira. Ai, bekári!+

4:21-23 Paul Nunda Nano NamendiAtegi Edo, Geka Se Tano Usira.

21 God da natofo Iesu Keriso dedabade tatedo irera ava, ne isambunane ategi beká ava erena. Sevuningore! Nanda nano namendieminda irera aimi, ne ategi beká avaerera. Yari budo givu!

22 God da natofo isambu emindairera aimi, ne ategi erera. A ko-tugo, mendeni Rome embo da Koto-fukokena saramana use irera aimi, neategi beká ava erera. Yari budo givu!

23Namondeda Bajari Iesu Keriso dasonembanemokena irari, nenda dubojokáimi itatamuse irivu!Avori, nanda geka tano eviri.Na Paul.

Page 394: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Kolosi Embokena 1:1-2 391 Kolosi Embokena 1:12

Paul Nunda Reta KolosiEmbokena Gefusira,Amo Eviri.

Paul diburada irise, reta evia avose,ghaeko 62 A.D. ainda jokáda gefusira.Kau Galesia aminda, ijuga sembaesirorusira aminga ava, Kolosi amindasirorusira. Ijuga kakato mendeniera, agho dari mendeni mendenikaifa aoro dae setero, Kolosi embonenda geka tumonduseri. Paul eráamingeóro dae ijuguse, Keriso daduro a fakina ava ijuguse, nusuka nu-moá tumondaoro dae sedo gefusira.

Paul Nunda Reta Kolosi EmbokenaGefusira, Ainda Mendo Mendo Mo Eviri.

1:1-7 Paul geka tuturo use, ne ategiusira.

1:8–2:19 Iesu kau mavega a nu na-mondedae rea usira aindae, Paul iju-gusira.

2:20–4:6 Jebuga seka da irari a aitomo eviri.

4:7–4:18 Paul natofo ategi edo, tanousira.

1-2 Arie, nanda nano namendi! NaPaul, na God da ujuda, Iesu Kerisoda aghi kato edo irena. Ne Kerisode dabade tatedo, numo tumondegogoghombuse, God da natofo edoreighi Kolosi aminda ireva, na neategi beká ava erena. Kotugo, na-mondeda namendi Timothy barago,ne ategi beká ava erira. Yari budogivu!

Namondeda Afa God nemokenasonemba a dubo jama mutari baove!

1:3-14 Paul Nu Banunguse, KolosiEmbodae Aiyakoe Sedo Ghusira AindaBeká Mo, Eviri.

3-4 Ne nange nange Iesu Keriso tu-monduse ireva, a ne nange nangeGod da natofo isambu dubo buraevaaindae, namane nangae evovodaeaiyakoe sise irera. Namane ba-nunguse nemo koteraera amo, na-mondeda Bajari Iesu Keriso da AfaGod kena aiyakoe seraera. 5 Ne God

da natofo dubo buraeva ainda susumo: ne amboda utuda rea bareva, avagigituse ireva. Epaphras ira nemo-kena God da Bino Eveva a Beká avavironu setiri ningido, ne tuturo edo,rea utuda bareva, ava gigituse ireva.Ava sedo, ne God da natofo dubo bu-raeva. 6-7A kau ne God da Bino Evevaningido, nunda esimbugari budo nedigarigo useva, daba aminga ava,natofo isambu eraera. Kau EpaphrasGod da sonemba ainda beká ava,nemokena vironu setiri kasama usevaaminga ava, natofo isambukena siror-eraira. Epaphras mo, namane nangaedubo buraera a tumonderaera. Nunamane namonde dabade, Keriso dasaramana kakato edo irera. NamaneTimothy ghae, namanendae sedo, nuira Keriso da saramana nenda jokádaedo ghusira. 8 God da Asisi aiminange sonembururari tofo tofo duboburaeva, ainda bino ava, nune firasetiri namane nangae nininguseri.

9 Ningido, tuturo edo nendaeeminge banunguse irá gheraera. Godnunda uju ava ijugari kasama aovodae sedo, banunguse irá gheraera,a nunda Asisi aimi sonembururari,kasama teria budo, dubo kotise irovodae sedo, banunguse irá gheraera.10 Amingareva amo, ne Bajari dauju ava use irovo gido, nu ivugaarira. A aminguse irareva amo, ne arieveva use evetu genembo sonembuse,veka eveva use irareva. Kotugo, neaminguse irareva amo, God nu kaumavega kasama e gogoghombuseirareva. 11 A kotugo, namane nangaenemo kotise, banunguse irá gheraerada benunu eni mo eviri: God dafakina durode ava budo fakinause, ne dara a mema itatameraevaainda jokáda, durumugedo irovodae sedo, banunguse irá gheraera.12Namane nangae aminge banunguseirá gheraera da beká mo eviri: neivuga use God Afakena aiyakoe siseiraetevu. Ainda susu mo: Godnunda vasa usasade nunda natofodaeesimbugusira. A nune sonembetiri,nembarago nunda natofo usevu. Ava

Page 395: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Kolosi Embokena 1:13 392 Kolosi Embokena 1:27sedo, nembarago God da vasada yaterarikena mo, inono arira. 13 Nundasonemba emingusira. Nu namonde,tumba da Bajari Satan da ungoda ghesaghimbe rurusira. Namonde budo,nunda Mandi dubo buraira, aindanatofo da jokáda fitiri, namondedabade tatedo irera. 14 Nunda Mandiresena emo, ambududurusira. Nundaambariimi, namonde jebugedo irera.Nunda ororo averegusira aindaesedo, God namondeda ari ekoko kotedotutusira.

1:15-23 Keriso Fira AmbududurusiraAinda Susu Mo, Eviri.

15 Namonde God mo, ditiimi jo gaeeraera, avata Keriso ava gosuse, na-monde God da dangio giraera. Godroera isasambu jo ari sirorae iririainda gitida, God da Mandi Kerisonu irei. Roera isasambu ambodaetiri sirorusira amo, jo eni numongoiraeri. 16 Ainda beká mo: God roeraisasambu, utuda a endada irira ava,Keriso da fakinaimi etiri sirorusira.Roera ditiimi giraera a ditiimi jo gaeeraera, asisi dombu eni dombu eniinono, aneya a sukarunenda kokotofua babojegaride dabade, isambu Kerisoda fakinaimi etiri sirorusira. Roeraamo isasambu Keriso da fakinaimi,a kotugo Keriso dae etiri sirorusira.17Roera isasambu ainda gitida, Kerisonu irei. A roera isasambu nunebu jighirira. 18 Ekaresia+ mo, in-ono nunda tamo avavagori. A numoekaresia+ da jirori. Nunda tamo dajebuga da susu mo, tofo numori. Nuroera isasambu ainda jiro a aindagiti jighari ava are dae sedo, Godsetiri nu roera a evetu genemboisambu ainda gitida, ambarida ghejebuge erorusira. 19 Nu roera isas-ambu da jiro edo irira ainda bekámo: God nu tofo mandi uju usiraamo, nange nune nunda Mandikenasembudo, tofo numoá ava siroraeti.20 God nu roera isasambu, utuda aendada irira, ainde dabade mainun-gari kotisira. Nunda Mandiimi nange

emboro afigari mainungaetira, ain-dae kotisira. Aminge kotise, nune se-tiri, nundaMandi fira korosida ambirigido, nune mainungari da emboro+ava afigusira. Roera isambu utudaa endada irira, ainda mainungari daemboro+ ava afigedo irira.

21Giti, ne kotari sembae kotise a ariekoko use, God kena gitofu use iriavu.22 Avata oroko, nunda natofo evevaa kakarago edo irovo dae, a kotugonemoá aghi ari numokena ya nundadombuda fetovo dae sedo, nundaMandi dirigetiri fira, genembo bekáedo ambududurusira. Aimi nune em-boro afigedo mainungiri, ne orokonunda kokomana edo ireva. 23 Avasedo, ne God da Bino Eveva ava tu-monduse, fakina edo jo manamanaae areva amo, ne ya nunda dombudafetareva. Ne nunda Bino Eveva avanininguse, jebuga evovodae irari avabari dae gigituse irareva amo, nenebareva. Bino Eveva resena emo, evetugenembo endada irera aikena, vironuseoro ningiraera. A kotugo, BinoEveva einda aghi kato eni mo, na Paulnane edo irena.

1:24–2:5 Paul Nu Rea Vironu Sise De-inghedo Ghusira Amo, Eviri.

24 Na nemo sonembari dae sedomema itatameraena aindae, naoroko ivuga erena. Nane Kerisoda javoda nanda tamonda memaitatamuse nunda tamo sonembaetenasisira. Ainda mema ava nangeaono inono aetira ava kotise, ivugaerena. Nunda tamo resena emo,nunda ekaresia dae resena. Amonene Iesu tumonduse ireva, nendaeresena. 25 A God da ekaresia+resena, ainda saramana kato aonodae, nune setiri edo irena. Nemosonembaono dae sedo, saramananamokena futusira. Saramana resenaamo, eviri. Na nunda Geka isaghabeká ava sirurono evetu genemboningaeteri. 26 Nunda Geka resenaemo, nu giti evetu genembokena kivoedo ghusira. Avata oroko, nundanatofokena afigetiri, ningido kasamaerera. 27 God nunda Geka kivo usira

Page 396: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Kolosi Embokena 1:28 393 Kolosi Embokena 2:11ava, nundanatofokena ijugari kasamaaoro dae kotisira. A kotugo, nundaGeka kivo usira ainda duro ava, evetugenembo nu jo kasama ae iriaraaikena barago, ijugururari gaoro daekotisira. Geka resena amo, eviri.Keriso nenda jokáda teredo irira,ava itatameraeva. Itatamuse, nekasama eraeva: namonde God dausasa bari dae sedo gigiteraera amo,barera. 28Aindae sedo, namane evetugenembo isambukena, Keriso dabino ava vironu seraera. Aminguse,erama ne sirivo eore dae sedo,namanedubo kote gogoghombuse, neijugeraera. Namane uju erera: evetugenembo isambu Keriso de dabadetatoro, namane ne ijugururoro,God da evevetu a gegenembo bekáava edo, God da dombuda fetegogoghombarera. 29 Ne amingaorodae sedo, na saramana a janjaguuse irena. Keriso nunda fakinateriaimi, nanda ghamo dereari ereariamingeraena.

21 Na nange eraena ava saono

ningareva. Ne reighi Kolosi amindaireva, nendae, a Leodisia embodae,a kotugo nanda nano namendimendeni ne na jo ditiimi gaeeraera, ne isambudae, janjaguuse irena. 2 Na amingeraena dabeká mo, eviri: ne tofo tofo duboruruse, dubo dabako edo tumofainghaovo dae sedo eraena. A neKeriso kasama e gogoghombedo,nu tumonde gogoghombaovo daesedo amingeraena. Ne aminguse,emo kasama areva: God nu gekajungutusira, gembena amo, Kerisoava jungutusira. 3 Kotugo, God dubokotari a kasama beká ari da susu avaisambu, Keriso nunda dubo jokádajungetiri irira. Ava sedo, dubo kotaria kasama beká ainda susu isasambumo, Keriso numori.

4 Na aminge resena da beká mo,eviri. Na uju erena amo, erá evetugenembo mendeniimi dederuse geka

sirureóro, nenda geka ava tumon-deove dae sise resena. 5Ne namondejo dabade iraeri. Na ajagha irá gher-aena. Avata nanda dubo jokái nemo-kena futuse irena. Aminguse, nanenda tumondari eregosena. Amo,ne durumugedo dabade irise, Kerisotumonde gogoghomberaeva aindae,na ivuga erena.

2:6-23 Namonde Mo Bundetero IriaraAva, Keriso Vujegetiri Irera.

6 Ne Iesu Keriso, nenda Bajariare dae sedo, rurusevu. Ava sedo,ne Keriso de dabade tatedo irivu!7 Aminguse, Epaphras rea ijugetirikasama useva, ava use irareva. Amoeviri. Keriso da jebuga jighi simbu-guse, nunda fakina budo aimi fakinaururovo, nenda tumondari teria arira.A kotugo, ne ivuga use, aiyakoe siseirareva!

8 Ava sedo, kaifa use, Keriso daijuga avanembo tumondareva! O ko-tari mendeni mo, taká evetu gen-embokena ghedo foa gheraira. Ko-tari resena emo, evetu genemboimitefo koteoro siroreraira, o nenda kikiava koteoro siroreraira, o asisi ekokoa sukaru utuda a endada deinghuseirera, nene kotiroro ava sirore foagheraira. Ava sedo, evetu gen-embo ne deroro, kiki ava tumon-daovo dae sedo aminge ijugareraamo, erá evetu genembo ainda kotaria kiki ava tumondeove dae resena.9-10 Eregoseva: Keriso mo, nu aneya,sukaru, a kokotofu isasambu nendadombu bekádari. Ainda bekámo: Godda irari a nunda fakina isambu, Kerisoda tamonda teredo irira. Amingedoiriri, Keriso nemonde dabade tati-sevu. Tatise, nembarago jebuga bekáava rurusevu.

11 Avori, ne Keriso de dabadetatetevo, fisi da uju aimi bundetiriiriava ava, nune vujegetiri kosug-hedo ireva. Nu rea usira amo, joJusi embo da tano evetu genemboimieraera, amingo iraeri. Jusi embonenda vika mendo anoso gafugeoro,tamonda siroreari ditii giraera. OKeriso eraira amo, namonde dubo

Page 397: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Kolosi Embokena 2:12 394 Kolosi Embokena 2:23jokái itatameraera. 12Ainda beká mo:ne bafataito useva amo, inono, neambevo Keriso de dabade furugusera,ainda kaugori. Kotugo, God nuneirira a nunda fakina irira, ava tumon-devo gido, nu emingusira. Kau nunesetiri Keriso ambarida ghe jebugedoerorusira aminga ava, ne bafataitoevo gido, nune setiri ne uvuda ghevivituse jebugusevu. 13 Ne giti fisida ujuimi bundetiri irise, a Jusi emboda Agho Dari da geka jo ningae irise,nenda ari ekoko aimi ambarigedo iri-ava amo, sifo aminda, God nune setirine jebugusevu. God nenda ari ekokoisambu kote dodo setiri, ne Kerisode dabade jebugusevu. 14 Namondeari ekoko etero tegedo ijujusira ain-dae, nu namondekena mino eko mu-taetira avata, tofo mandi nune kotedotutusira. Namonde ari ekoko useraainda mino mo, jo namonde darigarida kaugo iraeri. Mino amo, namondenumokena mutaeteri. Avata aindamino mo, tofo nune futusira. Amo,God emingusira. Nu namondeda ariekoko budo, Keriso da korosida de-tiri, ainda fakina dadabusira. Amin-guse, nu namondedae mino futusira.15 Korosi daba aminda, Keriso fakinaedo, aneya a sukaru nenda babojegaria kokotofude dabade, isasambunendafakina darige vitido, fakina amo nuneisaghada de bejedo, atai fati fetetirinamonde gosuseri.

16 Ava sedo, evetu genembomendeni eredo, nenda irari aindaene ijujarera amo, nenda geka eráningeove! Ne uvu bayau dombueni dombu eni, kanangara aovodae sarera amo, nenda geka erátumondeove! O ekaresia+ da kirumoda sifo eninda, o Jangutari da Sifoaminda, rejo ava aovo dae sareraamo, nenda geka erá ningeove! Onamane Jusi embo da abuamane, inuaseka vitari da sifo aminda, kirumoedo ghusera ava, nene kaifa aovo daesarera amo, erá amingeove! 17 Roeraamo, nu tefo dangio a etu vanembori.Susu mo Keriso numori. Kerisokasama aoro dae sedo, God roera amo

setiri sirorusira. 18 Evetu genembomendeni, ne susu tefo totofo sakaisise, eminge seraera, “Namane roeraGod kena foa gheraira, ava diti mokoigiraera; ava sedo, namane Keriso danatofo eveva bekári. Namane, netumo darido irise, aneya tumondebainghaovo dae sise resera. Mavejo amingae arira amo, nu jo Kerisoda natofo eveva iraeri.” Amingeseraera amo, ne taká evetu genemboda kotariimi seraera. Kotugo, maveamingaovo dae sarira amo, eramanunda geka ningido tumondeove!19 Evetu genembo amo, ne ari oviakaifa eraera. Avata aminguse, nenamondeda giti jighari Keriso mo,anakora dotutuseri. Keriso nu, nundatamo da jirori. God rea koteraira avause, Keriso fakina futurureari aimi,nunda asida ghaseari ya, nunda tamoa ungo ata da umbu aminda, fakinabudo bajiraira.

20 Agho dari mendeni, enda a endada gugua aindae seraira, ainda am-boda amboda eraeva. Amo sem-baeri. Erá amingeove! Kote givu!Ne Keriso de dabade ambudo, aneyasukaru utuda a endada deinghuseirera, ainda fakina ava darigusevu.Aminguse, ne enda da fakina avadarigedo sembudo, Keriso da tofoava nene edo ireva. Ava sedo, aghodari mendeni mendeni, enda a endada guguadae resira ava, erá sekagokoteove! 21 Erá bebeta eóvo daesise, agho dari eminge resira: “Erároera amo dereove! Omo erá min-deove! Roeraó erá dereove!” aghodari aminge resira. Avata na, aghodari ava erá tumondeóvo dae resena.22Ainda bekámo: roera erá beóro daeseraira, ainda bebeta ari da fakina enitefori. Roera deraresa amo, jo nangeae arira. O ni bumindaresa amo, min-daso dadabarira. Avata aimi, jo nindadubo joká bebeta ae aresa. Aghodari avavaga amo, evetu genembo dakotariimi kotetero sirorusira. 23Aghodari avavaga, ninda gitida ningaresaamo, ni avose, ‘evevava’ saresa. Aindabeká mo: nu tumonde bainghuse jan-

Page 398: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Kolosi Embokena 3:1 395 Kolosi Embokena 3:15jagu aoro dae seraira, tumo daridoiroro dae seraira, a erá nenda tamokotise, kaifa eore dae seraira. Avataagho dari amo, nu geka vanembori.Amingarera amo, namonde totofo na-mondeda javo jighoro erarira. Avataagho dari aimi, namonde fisi da uju akotari eko jo buregae arera.

33:1-17 Namonde Roera Utuda Irira,

Ava Kotise Irarera.1 God setiri, ne Keriso de dabade

ambarida ghe jebuge eredo ireva,aindae sedo, roera utuda irira, avatuve bari dae sedo nenda ghamo jokáisambuimi futuse irivu! Utu resenaaminda, Keriso nu God da ungo gi-mandukena anumbirira. 2 Ne roerautuda ovia, kotise iraetevu! Roeraendada evia, jo kotise irae aetevu!3Ainda beká mo: ne Keriso de dabadeambududurusevu. A kotugo, orokonenda jebuga beká ava, Keriso nuGod ghae dabade irise, nene kaifaeraera. Nenda jebuga resena emo,Keriso God ghaekena jungedo irira.4Avori, nenda jebuga beká mo, Kerisonumori. Nu jovereghe foa isagha ariraamo, nemonde dabade nunda duro ausasa ainda jokáda fetareva.

5 Ava sedo, nenda fisi da ujuava buregedo gajevu dadabare!Fisi da uju resena emo, komboyagera, kusia bagia, fisi da ujuekoko mendeni mendeni, dighighiari a roera mendeni setena evavaga,aindae resena. Dighighi ari resenaainda beká mo: dighighi ari mo,ove tumonde bainghari da susu dabaavori. Na aminge resena da beká mo:kau evetu genembo ove tumonduse,God kotae eraera aminga ava, evetugenembo mendeni roera a gugua baridae sise, God kotae eraera. Ava sedo,dighighi ari a ove tumonde baingharimo, ne ari dombu daba avori. 6 Evetugenembo God da Geka ningido jo aeeraera amo, ne God da janje eko avaitatamarera. Roera setena amo, neneeraera aindae, ne God da janje ekoava itatamarera. 7 Nembarago giti

kau daba ava use, ari setena, aindaamboda amboda udo fusevu.

8 Avata oroko, ne ari ovavaga im-boe edo doyareva! Janje eko ari,mema komanakena mutari da em-boro kakova ari, jijivu sari, geka ekosari, a ari avavaga imboe edo kotedovu! 9-10 Erama tofo tofo gun-gubo seove! Ainda beká mo: nenenda kotari a irari manai ava ko-sughe dodo, kotari seka ava asugedo,irari seka da ari ava use ireva. Ko-tari a irari seka resena emo, Godnune setiri sirorusira. Numo kasamae gogoghombaovo dae sedo, a nu-mongo ava aovo dae sedo, God nendakotari seka ava, nenda janje jokádamutudo undiri babojerira. 11 A nekotari seka budo ireva, daba aindaeeminge resena. Mave nenda mendeniJusi embo, a mave nanda natofo Jusiembo da gitofu, ava erá koteove! Kaudaba aminga ava, ne mendeni nendavika mendo anoso gafugedo ireva, amendeni jo ae ireva, ava erá koteove!O nenda mendeni kunika embo, oreighi Sitia embo ava, erá koteove!Kau daba aminga ava, mendeni sabuaa mendeni kokotofu edo ireva ava,erá koteove dae resena. Ainda susumo: ne isasambu Keriso da tofo edoireva; a kotugo, nu nenda dubo jokádateredo irira.

12 Ne isambu God da natofori. Ne,nune dubo ruruse gategedo, nundatofodae rurusira. Ava sedo, jokaari, kavevera ari, tumo darido irari,robogho ai irari, a durumugari, avause irareva! 13 Ne tofo tofo sonem-buse irareva. Nenda genembo eni,nunda namendi enikena dara arira omemamutarira amo, nunda namendiamo genembo ainda dara kote do-yarira. Kau Bajari nenda ari ekokokote dotutusira aminga ava, ne mi-nonde minonde kote doyareva. 14 Arisetena amo, evevari. Avata evevabeká mo: ne tofo tofo dubo ruruseirovo dae sise resena. Dubo barimo nu, nemonde tatedo dubo dabakoari, a dabade saramana ari da susuri.15 Keriso de dabade tatedo, nundatamoedo, nundadubo jama ava baovo

Page 399: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Kolosi Embokena 3:16 396 Kolosi Embokena 4:6dae sedo, God ne aghi usira. Avasedo, nenda dubo joká ava, Kerisoda dubo jamaimi kaifa use emboroijugururari, itatamuse irivu! A ivugause, aiyakoe sise irareva! 16 Kerisoda Geka nenda dubo jokáda kaifaururovo, aimi sonembe gogoghom-bururari, ne fakina bareva. Dubokotise, tofo tofo ijuguse, a dengoroinduduse irareva. Yaru God da Gekajokáda gembero irira, o gekamendeniGod dae sakai sari dae sedo yarudagembero irira, o yaru mendeni Asisida sonembaimi gembeoro sirorerairaava, nenda dubo jokái God kena didi-vuse aiyakoe sise irareva. 17 Kotugo,ne ari rejo areva o geka rejo avasareva amo, isambu Bajari Iesu dajavoda, areva a sareva. Aminguse,nunda javoda, God Afakena aiyakoesise irareva.

3:18–4:6 Namonde Irari Kau Emin-guse Iraeteri.

18 Evevetu, nemokena eminge re-sena. Nenda gegenembo geka rea sar-era ava, nininguse amingareva. AmoBajari da ujuri.

19 Gegenembo, nemokena emingeresena. Durumugedo robogho ai,nenda evevetu dubo ruruse irareva!Erá fakarago nemokena eove!

20 Sasingu, nemokena eminge re-sena. Nenda nei nimamo geka reasarera ava, isambu nininguse irareva.Amingareva amo, God nu ivuga arira.

21 Evetu genemboghae, nemokenaeminge resena. Erá janje ekokoedo, nenda sasingu teria futo giseóvo,saramana ari dae barago eore!

22 Saramana kakato, nemokenaeminge resena. Nenda babojegarine moniimi ombero, ne nenda tofousevu. Ne nenda babojegari da gekarea sarera ava, isambu nininguseamingareva. Jo nenda babojegarigido ivuga aoro dae sise, amingaeareva. Ne nenda babojegari dadombuda saramana areva o esikesaramana areva amo, ne aito kaudaba ava use irareva. Nenda BajariIesu igheghi use, dubo isambu futuse,

saramana areva. 23 Ne saramanarejo tuturo edo areva amo, dubojoká aminda futuse, saramana areva.Aminguse, ne jo evetu genembo dauju avanembo kotae areva. BajariIesu amingaovo dae sise resira avakotise, dubo isambu futuse, BajariIesu dae saramana areva. 24 Aindasusumo: nenda bajari bekámoKerisonumori. Jo evetu genembo iraeri.A nenda mino, nune fitiri irira ava,nune tofo mandi amboda mutaribareva. 25 Mave ari ekoko erairaaindae sedo, God numokena minoeko mutari barira. Ai resira amo: Godevetu genembo isasambu kau dabaava ijujarira. Evevetu, gegenembo,sasingu, sabua, a kokotofu, kau dabaava ijujarira.

41 Babojegari, nemokena eminge re-

sena. Nenda saramana kakato ofu-seva ava, nemokena veka eveva use,kaifa use irareva. Nemo kau dabakori.Amo, nembarago, nenda Bajari utudairira. Ne nunda saramana kakato edoireva, ava kotise iraetevu!

2 Banunguse irovo dae resena. Abanungareva amo, dubo kote simbu-guse, God Afakena aiyakoe sise ba-nungareva. 3 Aminguse, namanen-dae sise, eminge banungevu! God nuemboro afigari, namane yama nundageka a Keriso da Bino, giti nunekivo edo ghusira ava, namane vi-ronu saoro dae sedo, banungevu! Naainda Bino ava vironu sisena aindaesedo, na diburada fitero irena. 4 Nanange nange vironu saetena aindae,banungevu! Na vironu sise, gekaisagha beká ijugururono, evetu gen-embo kasama e gogoghombaoro daesedo banungevu!

5 Evetu genembo God jo tumondaeirera, ava tambareva amo, edogido, God goroto ningiava mutariraainda sifo aminda, evetu genemboainde dabade geka sareva. Dubokotise, geka se gogoghombareva.6Aminguse, geka evevago a duroghaeavanembo sareva. Aminguse, geka da

Page 400: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Kolosi Embokena 4:7-8 397 Kolosi Embokena 4:18susu kasama ari dae ategi arera amo,ne mino eveva a dambu sareva.

4:7-18 Paul Evetu Genembo MendeniAtegi Edo, Geka Tano Usira.

7-8 Namondeda namendi Tychicusava, na dubo ererurena. Nu saramanae gogoghombuse, nangae dabade Ba-jari da aghi kakato edo irera. Na nutumonderaena. Nu dirigaono yama,nanda irari kau mavega ava siru-rari ningareva. Namane nange er-aera ava, sari ningi ivuga aovo daesedo, nu dirigaono nemokena yarira.9 Numo karona are dae sedo, Ones-imus dirigaono nengae yarera. Nanumbarago dubo ruruse tumonder-aena. Nu nenda eniri; nu nemokenaghedo fusira. Nengae yama nemo-kena buvudo, namanenda irari avanene se gogoghombaoro ningareva.

10 Aristarchus nangae diburada ir-era. Nu, ne ategi beká ava erira. Yaribudo givu!

Barnabas da ghatoMark barago, neategi erira. Namane anakora nundaegembero iri tege gosusevu. Nu yanemokena buvarira amo, nati jokádedo, bu tavo e gogoghombareva!Yari budo givu!

11 Joshua (o Justus seraera) num-barago, ne ategi erira. Yari budogivu! Namane eminda irise evetugenembo, God da natofo aoro daesedo aghi eraera ainda jokáda, gegen-embo etodaba naká setena amo, na-mane Jusi embori. Ne na sonembegogoghomberaera.

12 Epaphras barago nemokenaghedo fira, Iesu Keriso da saramanakato edo irira, nune ne ategi erira.Nu fakina beká ava use, dubo futusenendae banunguse irira. God nesonembururari, numo tumonduse anunda uju ava itatamedo, amingaovodae sise banungeraira. A God daevevetu a gegenembo beká edo,fete gogoghombaovo dae sise ba-nungeraira. 13 Kotugo, nu saramanairi na tofo ditiimi gido, aindae resena.Nu Leodisia embodae, Hierapolesembodae, a ne reighi Kolosi aminda

ireva, nendae sedo janjagu use irira.Yari budo givu!

14 Dogeta (Doctor) Luke mo, na-mane nu dubo buraera aimi, ne ategierira. Yari budo givu! Demas baragone ategi erira. Yari budo givu!

15 Namondeda nano namendireighi Leodisia aminda irera ava,ategi erera. Sevu ningore! Nymphaa namondeda nano namendi nundakamboda totorugedo banungeraera,nembarago ategi erera. Sevuningore!

16 Reta emo tegevu, dadabari gido,mutuvu sembi yari, Iesu tumondari+embo Leodisia aminda nembaragotege gaore! A Leodisia embo nemo-kena reta mutarera ava, nene butegovo dae resena. Yari budo givu!

17 Archippus sevu ningare: Bajarisaramana rea are dae sisira, ava dad-abare!

18 Nenda ategi emo, na Paul nandaungoi eregefena, givu! Na diburadairena emo, erá kotae eove! God dasonemba nemokena irare!Avori, nanda geka tano eviri.Na Paul.

Page 401: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Ts 1:1 398 1Ts 1:10

Paul Nunda Reta Gitida,Tesalonaika EmbokenaGefusira, Amo Eviri.Paul reighi Tesalonaika aminda vi-

ronu sedo ainda amboda, nu eredoira reighi Corinth aminda irise, retaevia gefusira. Amo avose, ghaeko52 A.D. ainda jokáda gefusira. Bajarinange jovereghe furarira aindae, nemanamana etero gido, Paul reta eviagefusira.

Paul Nunda Reta Gitida TesalonaikaEmbokena Gefusira, Ainda Mendo MendoMo Eviri.

1:1 Paul ne ategi usira.1:2–3:13 Paul nenda tumondari a

irari ava gosuse, ivuga use sakai sisira.4:1-12 Ari eveva aoro dae sise, Paul

dengoro indudusira.4:13–5:11 Bajari jovereghe furari

da sifo aminda rea sirorarira, aindaePaul sisira.

5:12–5:28 Tesalonaika embo nangefakina edo, Bajari da furari sifo kaifaaetera ainda geka sedo, Paul ne ategiedo, tano usira.

1 Arie, nanda nano namendi! Na-manePaul, Silas, a Timothydedabadene ategi erera. Ne reighi Tesalon-aika aminda irise, God Afa a BajariIesu Keriso da ekaresia+ edo irevaava, namane ne ategi beká ava er-era. Sonemba a dubo jama nemokenairare! Yari budo givu!

1:2-10 Tesalonaika Embo Ne God Tu-monduse, Nunda Uju Ava Edo Ghuseri.

2 Namane evovodae nemo kotise,God kena nendae aiyakoe sise irera,a kotugo, nendae benunu sise irera.3 Ne God tumonduse, nunda sara-mana use ireva, aindae namane Godkena aiyakoe sise irera. A kotugo,ne God da dubo bari budo natofosonembuse ireva, a ne fakina edo, Ba-jari Iesu Keriso tumonduse kaifa useireva, aindae aiyakoe sise irera.

4-5 Namane era nemokena buvudo,God da Bino Eveva sisera amo, jo

geka vanemboi saeri. Geka amofakinaghaeri. God nunda AsisiKakara mutiri budo, ne kasama egogoghombusevu: geka amo gekabekári. Ava gido, namane eviakasama erera. Namanenda nanonamendi, God ne dubo ruruse, nundatofo aovo dae sedo, ne gategusira.Namonde sifo aminda dabade irise,ne namanenda irari ava gosusevu.Namane saramana edo ghuseraamo, nene eveva itatamaovo daesedo, aindae nembo saramana edoghuseri. 6 O nemo, namanendaamboda amboda, a Bajari da ambodaamboda use iriavu. Ne aindaesedo, dara a mema mindafugo avaitatamusevu. Avata kotugo, AsisiKakara ivuga muturaira ava budo,ainghae dabade ne namanenda gekaningido tumondusevu. 7 Aminguse,ekaresia+ mendeni Frovensi Mase-donia a Greece aminda irera aikena,ne ijugaboro eveva edo ireva. 8 Naaminge resena da susu mo eviri.Bajari da Bino nemokena ghedoivegedo iri, evetu genembo FrovensiMasedonia a Greece aminda irera,aimi nininguseri. Kotugo, jo amindaainembo ningoro dadabaeri. Nenange God tumonduseva, ainda binoava ira reighi isambuda buviri, evetugenembo ningido fakina ruruseri.Ava sedo, nenda bino aindae, namanejo osa sae eraera. Ainda beká mo:evetu genembo anakora nininguseri.9 Ne nange namane bu kaifa use,nenda ove kevari ava ighagha e dodoGod tumonduseva aindae, natofoisambu osa sise irera. Ne God bekájebuga irira ava tumonduse irevaaindae, osa sise irera. 10 A ne nangeGod daMandi utuda ghe vose furariraava kaifa use ireva aindae, osa siseirera. Nunda Mandi Iesu resena emo,God nune setiri ambarida ghe jebugeerorusira. A kotugo, Iesu da fakina asonembaimi, God da janje eko furaridae erira ava, namonde darigarera.

22:1-16 Paul, Silas, A Timothy Reighi

Page 402: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Ts 2:1 399 1Ts 2:15-16Tesalonaika Isera Amo, Ne Jo TotofoNenda Bino Aindae Sedo Yaeri.

1 Namanenda nano namendi,ne totofo kasama ereva. Namanenemokena era vironu sisera, aindabeká sirorusira. 2 Ne kasama ereva.Namane nemokena isera ainda gitida,namane reighi Filipai aminda mematafuseri. Gitofuimi namanekenamema futuse, namanendae ajisiseri. A nenda reighi Tesalonaikaaminda barago, evetu genembodigari namane bureguseri. AvataGod sonembetiri namane fakina edo,Bino Eveva numokena ghedo foagheraira ava, osa sari dae jo oju aeuseri. 3 Eregoseva! Namane jo totofodederuse, evetu genembokena aghiae eraera. O namane jo fisi da uju avause, natofo derari dae sedo, amingaeeraera. 4 Namane nunda Bino Evevasarikena mo inonori. Ava sedo, Godnunda Bino Eveva ava namane osasaore dae sedo futusira. Aindae sedo,namane God da uju ava use, nundaBino Eveva ava osa seraera. Godnamondeda dubo joká ijujeraira, avakasama erera. Ava sedo, namanejo evetu genembo ivuga aoro daesedo, vironu sae eraera. Namane,God ivuga are dae sedo, vironuseraera. 5 God da dombuda emingeresera. Ne kasama ereva, jo namanetumondaovo dae sedo, vivi udo yaeri.O namane jo nenda roera ava dighighiedo bari dae sedo, ne jo deraeri. 6Nenamanendae sakai saovo dae sedo,jo rejo eni ae useri. A kotugo, evetugenembo mendeniimi namanendaesakai saoro dae sedo, jo rejo eniae useri. 7 Namane Keriso da aghikakatori. Ava sedo, namane nundajavoda nemokena, roera eni mutovobari dae benunu saetera avata,namane jo benunu saeri. Namane,kau aya nunda kokoi unduse gekarobogho aimi sise, sainghiako kaifaeraira aminga ava, nemokena useri.8 Namane ne dubo bu gogoghom-busera ava sedo, namane jo God daBino Eveva avanembo nemokenamutae useri. Namane ne dubo

ruruse totofo namanenda jebuganemokena futuseri. 9 Namanendanano namendi, namane nemokenairise, namanenda uvu bayau ombaridae sedo, janjagu use iriara amoerekoteva tano! Erá nenda roerabeore dae sise, namane sifo tumbaava saramana edo ghuseri. Aminguse,namane nemokena Bino Eveva Godkena ghedo foa gheraira ava, vironusirureoro ningido ghusevu.

10 Namane nenda dombuda a Godda dombuda resera. Ne mavejomavejo God tumonduseva aikena,namane dara eni jo ae, geka bekádabekáda siseri. 11-12 Kau genembonunda sasingu beká aikena vekaeveva avanembo use irira aminga ava,ne kaifa edo ghuseri. Namane seorofakina edo ghusevu, a eghovo dedo,ne isambu daba daba bu kaifa edoghuseri. God nenda irari eveva avagido, ivuga are dae sedo, a kotugo neirari eveva ava irovo dae sise, namaneijugedo ghuseri. God resena emo,nunda natofo aovo dae sedo a nundaduro ava gaovo dae sedo, ne aghieraira.

13 A namane sifo ghousa, God kenaaiyakoe sise irera da susu eni mo,eviri. Namane God da vironu avabudo, nemokena era setero ningidoeminge kotisevu, “Geka emo, jo evetugenembo da geka iraeri; geka emo,God da Gekari,” ava kotise, ne ningidobu gogoghombusevu. A kotugo, gekabekári: geka amo, God da Gekari.God resena emo, nu tofo mandi, netumondari embo ainda dubo jokádasaramana eraira.

14 Namanenda nano namendi,Frovensi Judia aminda, rea God daekaresia+ jokáda a Iesu Keriso danatofokena sirorusira amo, kau dabaaminga ava nemokena sirorusira.Frovensi Judia aminda, Jusi emboimiekaresia+ da natofokena bouvufutuse, fakarago useri. Kau dabaaminga ava, nenda natofo mendenireighi Tesalonaika aminda ai eredo,nemokena bouvu futuse, fakaragoetero mema itatamusevu. 15-16 Jusiembo resena eimi, nene Bajari Iesu

Page 403: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Ts 2:17 400 1Ts 3:13detero ambududurusira, God daferoveta deoro sirivo edo ghuseri,a namane kotugo nene ondiseri.Erá nenda gitofu namanenda gekaningido jebuga beore dae sise, nenamanenda vironu sari ava bureguse,evetu genembo isambukena a Godkena gitofu beká useri. Ava gido, God,“Inono etira,” ava sise, nunda janjeeko nemokena mutiri itatamuseri.

2:17–3:13 Paul Nu Yama, TesalonaikaEmbo Gari Dae Kotisira.

17 Avori, namanenda nano na-mendi, geka beká mo: ne namondetofo tofo dubo jokáimi kotise irera.Avata kotugo, namane ne sifo tufakoditiimi jo gae irise, dubo mema useri.Amingedo, nemokena yari kotise ain-dae, e gido ghuseri. 18 Oroko naPaul nasuka nane resena. Na na-suka umbu nanjogo nemokena ya garidae kotiseni! Avata Satan namaneburegedo ghusira. 19-20 Eregoseva,nemo gari dae uju beká ava erera dabeká mo, namanenda ivuga da susunemori. Bajari Iesu jovereghe furarida Sifo aminda, namane susu redaeivuga areri? Kotugo ainda Sifo redaegigitareri? Tuka redae Sifo amindanamanenda javo jighoro erari? Amo,nendae sedo amingarera. NamaneSifo aminda ivuga ururoro duro arira,ainda susumo: neGod da jebuga budoireva. Namanenda ivuga a duro ari dasusu mo, nemori!

31 Ava sedo, namane nemo gari

dae sedo, dubo mema ambari ekoava use kotisera jo inono ae usira.Etiri, namane Silas ghae mo, reighiAthens aminda irise, 2 Timothy diri-gaoro yaetira, ava kotiseri. Timo-thy mo, namondeda nano namendieniri. Nu namonde dabade God dasaramana use, Keriso da Bino Evevaava vironu seraira. Nemo sonem-bari, fakina edo tumonde gogoghom-baovo dae sedo, namane Timothydirigetero nemokena isira. 3 Aindabeká mo: namane uju eraera, ne jogofae aetevu. Ava kotise, Timothy

dirigetero nemokena isira. Ne totofokasama ereva amo, namonde Iesu danatofo bouvu a mema itatameraera.Amo God da ujuri. Ava sedo, jo dari-gari da kaugo iraeri. 4 Namane na-monde dabade irise sifo aminda, gekanemokena eminge siseri. Gitofuimiamboda foama, namondekena bouvufutuse fakarago aetera aindae, nemo-kena osa setero niningusevu. Seterone ningevo gido, aminge sirorusira.5Aindae sedo, nenda tumondari irira,o kau mavega ereva, ava sari ningidokasama ari dae sedo, na Timothydirigeteno nemokena isira. EramaSatan ya nemokena teredo dereurigofeóvo, namanenda saramana bekáirae eure dae sedo, oju useni.

6 Avori, Timothy nemokena ghedosife nembo fira osa eveva setiriningido, namane ivuga umutari.Nenda tumondari a nenda dubobari mindafu ava, osa setiri namaneniningumutari. Ne namanekenadubo futuse ireva. A kau namanene gari dae uju use irera amingaava, ne namane gari dae uju ereva,ava nune simuta. 7 Namane dara amema eretafera einda jokáda, nendatumondari da bino ava ningido,ghamo ferighetiri ivuga erera.8Aindabekámo: neBajari tumondusefete gogoghombareva amo, namaneningido ghamo asegarera. 9 Nerea eraeva, ainda bino ava ningido,namondeda God da dombuda aiyakoesise irera. Avata namanenda aiyakoesari mo, jo God da sonemba teriaainghae inono iraeri. 10 Namanenange yama nemo gido dabade irise,sonembururoro nenda tumondariinono beká aetira aindae, sifo tumbaevia, God kena banunguse irera.

11 Namondeda God Afa a na-mondeda Bajari Iesu, namanendaemboro rerebaoro ya nemo garidae sise banungeraera. 12 Kaunamane ne dubo buraera aminga ava,Bajari ne sonembururari, tofo tofodubo baovo dae a evetu genemboisambu dubo baovo dae resera.13 Namane aminge resera da beká

Page 404: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Ts 4:1 401 1Ts 4:18mo: namane uju eraera, namondedaGod Afa fakina futururari, Bajari Iesununda natofode dabade jovereghefurarira da Sifo aminda, ne fakinaedo eveva use, nenda dubo jokáseghe simbugedo, ne totofo kakaraedo irise, nunda dombuda fetegogoghombaovo dae uju eraera.

44:1-12 God Ivuga Are Dae Sedo, Na-

monde Emingarera.1 Avori, nanda nano namendi, God

ivuga are dae sedo, namonde rejoarera ava, namane ijugetero kasamaedo aminguse ireva. Kotugo oroko,Bajari Iesu da javoda, namane duboisambu futuse, nemokena eminge be-nunu resera. Namane rea ijuguseraava, e gogoghombaovo dae sise re-sera. 2 Ai resira amo, namane Ba-jari da javoda rea ijugusera, ava nekasama edo ireva. 3God da uju nemo-kena mo, eviri. Ne numoá kakara use,kusia bagia ava jo ae areva. 4Ne isas-ambu, mave evetu fitareva amo, neari eveva a kakara use, nearomanedeirareva. 5Evetu genemboGod da Gekajo ningae eraera aimi, nenda fisi dauju ava use irá gheraera. Ne ari avav-aga jo ae areva. 6 Geka daba ava siseeminge resena: erama fisi da uju avaari dae use, nenda namendi Kuristiniava dereóvo dubo mema eure! Maveamingarira amo, Bajari ainda minomutari itatamarira. 7 Ainda beká mo:God namonde jo, kombo yagera aorodae sedo o namondeda nano namendideroro dae sedo, aghi aeri. Ari evevause iroro dae sedo, namonde aghiusira. 8 Ava sedo, ijuga evia maveighagha arira amo, nu jo evetu gen-embo da ijuga avanembo ighagha aearira. Amo, God, Asisi Kakara mutu-raira, ainda ijuga ava ighagha arira.

9 Ne nenda nano namendidedabade, tofo tofo dubo baeteva amo,redae sareri? Ainda beká mo: nenange tofo tofo dubo ruruse iraetevaava, God nu tofo mandi ijugetirigosusevu. 10 A geka beká mo: nendanano namendi Frovensi Masedonia

aminda dubo buraeva. Kotugo,namanenda nano namendi, ava egogoghombaovo dae sise, namanenemokena benunu sise irera. 11 Nedurumugedo irise, geka eveva siseirivu! Erá kokomana da irari avaijujeove! Nenda ungoi saramana use,uvu bayau totofo ombovo dae sisera,ava sekago resera. 12 Amingururovo,gitofu foa nenda irari ava gido,nendae sakai sarera. A nendauvu bayau, jo ya evetu genembomendenikena benunu se bae areva.

4:13-18 Bajari Jovereghe FurariraAmo, Kau Emingori.

13 Evetu genembo mendeniemingeraera. Nemokena tumondaritefo ava sedo, nenda mendeniamburaera aindae, sorara use dubojama jo bae eraera. Erá amingeove!God da natofo ambarera, aikenarejoá sirorarira, ava kasama aovodae sise, geka itako saoro ningareva.14 Namonde eminge tumonderaera:Iesu ambudo, kotugo sekago am-barida ghe jebuge erorusira. Iesuamingusira ava sedo, kau dabaaminga ava, God sari evetu genemboIesu tumondedo ambudo irera,nembarago ambarida ghe jebugeeredo numokena yama, nemondedabade jovereghe furarera.

15 Eregoseva: Bajari tofo mandi reaijugusira ava, namane nemokena re-sera. God da natofomave jebuga iroroBajari jovereghe furarira amo, ne jogiti vitae arera. God da natofo, am-bari embo, ne giti aoro, jebuga emboambo gayarera. 16 Ai resira amo:God nu ghogho sise aghi ururari,aneya da giti jighari kori sirurari, Godda tavuya fusirurari, Bajari nu tofomandi utuda ghe vose furarira. Vosefururari, Keriso da natofo, ambariembo, ne giti eredo vitarera. 17Aindaamboda, namonde jebuga emboambogaedo vitiya dabade tatedo, forogajokáda Bajari tambarera. Tambudo,evovodae Bajari de dabade irarera.18 Geka evia tofo tofo se niningusedubo jamaghae irivu!

Page 405: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Ts 5:1 402 1Ts 5:185

5:1-11 Namonde Bajari Da Furari SifoAva Kaifa Use Iraeteri.

1 Avata kotugo, nanda nanonamendi, Bajari nu sifo reda furarira,o tambuno reda furarira, aindae na-mane nemokena geka rejo eni jo saearera. 2 Ainda beká mo: kau tafasarakato kambo ufena bejari, kamboainda numamo dudukughariraaminga ava, Bajari da Sifo foabuvari namonde dudukugharera,ava kasama edo ireva. 3 Evetugenembo mendeni eminge siseirarera, “Oroko sifo eveva, tataya amema eni tefori,” ne aminge siseiroro, ainda Sifo foa buvarira. Kauevetu eni mandi sasingu fumbari daeitatamuse dudukugheraira amingaava, Sifo aminda, evetu genembosetena aikena,memaadara foa buvarine itatamarera. Amo jo darigari dakaugo iraeri. 4 Avata namanendanano namendi, nemo jo tumba dasasingu iraeri. Ne usasa da sasinguedo ireva. Ava sedo, Bajari da Siforesera evia foa buvarira aindae, jodudukughae aetevu. Kau tafasarakato tumbaghae furureari evetugenembo dudukugheraera amingaava, Bajari furarira. Avata ne jodudukughae areva. 5 Ainda susumo: ne jo tumba jokáda iraeri, neusasa da sasinguri. A ne ari evevause ireva. Namonde jo tumba dasasingu iraeri. 6 Ava sedo, namondejo, evetu genembo mendeni aviseirera, aminga ava jo ae aeteri.Namonde diti fangedo, totofo kaifause, a simbuguse iraeteri. Kauevetu genembo uvu fakara mindiorojiro birurughuse kotari dadaberaira,ainda kaugo jo ae arera. 7 Ai resiraamo: fase avari a uvu fakara mindorojiro birurughari amo, evetu genembotumba jokáda irera, ainda ariri. 8 Onamonde mo, iji a usasa da sasinguri.Ava sedo, namonde totofo dubo kotesimbuguse irarera. Ari Ekoghaedabade isoro ari dae sedo, namondeda tumondari a dubo bari, kau bere

gajarigedo irarira aimi, namondedagitofu da goroto gagojuse irarira.A eni mo: namondekena jebugaevovodae irari ava mutarira, aindaegigituse irera. Ari Eko ghae isoro aridae sedo, kau isoro use jiro gagaraeraera avavaga, gigitari aimi bu jighifetarera. 9 Ainda beká mo: Godnamonde jo dari sirivo aoro daesedo, aghi aeri. Namondeda BajariIesu Keriso da fakinaimi, jebugabaoro dae sedo, namonde aghi usira.10 Iesu ambududurusira amo, nunamonde dabade irari dae sedoambududurusira. Nu furarira daSifoda, namonde ambarera o jebugairarera amo, namonde dabade iraridae sedo, nu amingusira. 11Ava sedo,tofo tofo fakina futuse, sonembuseirovo dae resera. Ne aminguse ireva.Kotugo, aminguse irovo dae sise,resera.

5:12-28 Paul Nu Dengoro Induduse,Geka Mendeni Sedo Tano Usira.

12 Avori, nanda nano namendi,evetu genembo mendeni nendajokáda saramana use irera, ava kakaraaovo dae sise resera. Nene kaifa aorodae a dengoro indoro ningovo daesedo, Bajari ne gategetiri fefetuseri.Ava sedo, ne kakara aovo dae siseresera. 13 Ne nenda saramana eraeraaindae, ne dubo ruruse, a nendaeigheghi use iraetevu! Geka eni mo:erá tofo tofo beisiga eove!

14Namane eminge resera. Guka da-gaya embo ava, dombuda sevu sara-mana aore! Oju kakato ava sonem-bevu fakina aore! Evetu genembofakina tefo ava sonembareva. Kotugo,evetu genembo avavaga aindae sedo,erá totoi dubo mema use janje ekokoeove! 15 Kaifa ururuvu, erama nendaeni, komana da dara aindae minondeminonde use, ari eko eni komanakenaeure! Kotugo, ne sifo ghousa evia, edogido tofo tofo ari eveva use irareva.Evetu genembomendenikena barago,ari eveva vanembo use irareva. 16 Sifoghousa evia, ivuga use irareva! 17 Akotugo, banunguse irareva, jo doyaeareva! 18Roera isasambu ainda jokáda

Page 406: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1Ts 5:19 403 1Ts 5:28aiyakoe sevu, eveva a eko ainghaedabade! Ainda beká mo: amo God daujuri. Ne Iesu Keriso de dabade tati-seva aindae sedo, ne amingaovo daeuju erira. 19 Erama Asisi Kakara bu-regeove! 20 Evetu genembo mendeniferoveta edo God da geka eni sareraainda geka ava, erá ighagha eove!21 Avata kotugo, roera isambu ne iju-juse irareva, eveva amo a eko amo,isambu ijujuse irareva. Eveva tam-bareva amo, bu kaifa evu! 22 O ekofurarira amo, gi darigevu!

23 God dubo jama mutari kato aimi,nenda ari ekoko seghe fugari, neevetu genembo kakarago ari irove!A erama ne ari ekoko eove dae sise,nenda asisi a nenda ghamo jokánenda tamo ainghae dabade, nunekaifa are! Amingururari, ne eveva akakara irovo, namondeda Bajari IesuKeriso jovereghe furarira amo, ne atafete gogoghombareva. 24 Bajari neaghi eraira aimi, roera setena amo,nune ari sirorarira. Ainda beká mo:nu rea ari sarira, amo arira.

25 Namanenda nano namendi, na-manendae sedo banungareva. Yaribudo givu!

26 Nenda nano namendiisambu nati joká doruse ategi* egogoghombevu!

27 Bajari da javoda nemokenaeminge resena. Reta emo, nano na-mendi isambukena tegevu ningore!Yari budo givu!

28Namondeda Bajari Iesu Keriso dasonemba nemokena irare!Avori, nanda geka tano eviri.Na Paul.

* 5:26: Afige, Romans 16:16 ainda duruda tege garesa.

Page 407: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2Ts 1:1 404 2Ts 1:11

Paul Nunda RetaAmboda, TesalonaikaEmbokena Gefusira,

Amo Eviri.Paul nunda reta gitida, Tesalonaika

embokena gefusira ainda amboda, nuitako kaifa edo, sekago ghaeko dabaaminda nemokena gefusira. Bajarianakora jovereghe furariá sise ojuusera aindae, nu sekago geka eviagefuse, Bajari da furari Sifo kaumave-gori, ava se disugusira.

Paul Nunda Reta Amboda Tesalon-aika Embokena Gefusira, Ainda MendoMendo Mo Eviri.

1:1-2 Paul natofo ategi usira.1:3-12 Namonde Bajari da javoda

mema itatamarera amo, evevari, joeko iraeri.

2:1-17 God sari, nunda Asisi Kakaraenda eminda irira ava darigari, Satanda fakina sekago isagha ari ainda am-boda, Bajari jovereghe furarira.

3:1-15 Kuristini da irariri.3:16-18 Paul ne ategi edo, tano

usira.1 Arie, nanda nano namendi! Na-

mane Paul, Silas, a Timothy aimi, neategi beká ava erera. Ne reighi Tesa-lonaika aminda God da natofo edoireva ava, namane ategi roro bekáava erera. Ne Bajari Iesu Keriso dedabade tatedo, God Afa da tofo edoireva aindae, ne ategi beká ava erera.Yari budo givu!

2GodAfa a Bajari Iesu Keriso nemo-kena sonemba a dubo jama mutorobaove!

1:3-12 Ategi Da Sifo Mo, KauEmingori.

3 Nenda tumondari baji mindafuari dae erira, a ne tofo tofo dubobu gogoghombari dae ereva, ain-dae namane evovodae nemo kotise,God Afakena aiyakoe sise irarera.4 Kotugo, namane daba aindae sedo,God da ekaresia+ mendenikena nendajavo jigheoro ereraira. Ne mema

a bouvu itatameraeva, a evetu gen-embo mendeni nemokena bouvu fu-tuse, fakarago eoro mema itatamer-aeva ainda jokáda, ne durumugedotumonduse ireva. Aindae namanenenda javo jigheoro ereraira. 5-6 Nemema itatamuse ireva ava namanegido, kasama erera: God da kotarinemokena eveva vanembori. Aindabeká mo: ne mema oroko itatamuseireva aimi, nemokena fakina futuru-rari, ne inono aovo gido, God nen-dae ‘eveva’ sise, sari numokena yamairovo, ne kaifa use irarira. Tukaaindae, ne mema itatamuse ireva.God bekáda bekáda use, evetu gen-embo oroko nemokena bouvu fu-tuse fakarago eraera aikena, minouse, bouvu futuse fakarago ari, nemema itatamarera. 7 Ne mave orokomema itatamuse ireva ava, nune am-boda sari mema dadabari, ne na-monde dabade dubo jama barera. Nuamingarira ainda Sifo aminda, Ba-jari Iesu nunda aneya fakina kakatoainde dabade isagha edo, utuda ghevose fururoro garera. 8 Nu avarakabuburaghae budo vose fuama, evetugenembo namondeda Bajari Iesu daBino Eveva jo ningido ae eraera, a Godkasama ari dae jo uju ae eraera aikena,mino eko mutarira. 9 Ne evovodaeari ekoko daminomutari vasada irise,Bajari de dabade jo irae arera, a nundafakina durode ava ne jo gae arera.10NuSifo aminda furarira amo, nundanatofo nundae sakai saoro dae sedo, atumondari embo nunda duro gosuse,nunda javo jighoro erare dae sedo,furarira. Sifo aminda, nembaragonunda natofo jokáda irareva. Aindabeká mo: ne namanenda vironu avaningido tumondusevu.

11 Avori, namane eindae sedo ba-nungeraera. God ne jebuga baovo daesedo aghi usira. Ava sedo, nu nangesonembari, ne inono edo nunda je-buga baeteva aindae, namane banun-guse irera. A kotugo, ne tumon-duse, saramana rejo ava eraeva, ane ari eveva ningiava ari koteraevaava, sonembururari beká aetira ain-

Page 408: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2Ts 1:12 405 2Ts 2:13dae barago, namane banunguse irera.12 Avavaga siroruse irarira aimi, neBajari Iesu da javo jighovo eroruseirarira. A nu kau daba aminga ava,duro nemokena futuse irarira. Ko-tugo, amo jo nenda ari da kaugoiraeri. Amo, God a Bajari Iesu Kerisoda sonembaimi sirorarira.

22:1-12 Genembo Eko Beká Amboda

Isagha Arira, Ainda Kiki Mo Eviri.1-2 Nanda nano namendi, na-

mondeda Bajari Iesu Keriso jovereghefoama, namonde bu dabade tatarira,ainda geka itako sari dae erena.Genembo eni gungubo gefuse, nandajavoda eminge saeti, “Bajari da Sifoanakora fira dadabusira. Nu firaedo isira,” mave kau aminga avasaetira amo, erá ningi dudukughedotumondeove dae sise resena. Ogenembo eni feroveta da kaugo edo,avavaga saetira amo, erá nunda gekatumonduse manamana eove dae siseresena. Amo gungubo sarira. 3 Eráderari avavaga tumondeove! Aindabeká mo: Ari Eko da Giti Jigharieredo isagha ari gido, evetu genembodigari nunda amboda amboda ise,God de dabade isoro ari sarera. Aindaamboda Bajari jovereghe furarira. AriEko da Giti Jighari resena emo, Godsari nu amboda ambari da memaitatamuse evovodae irarira. 4 Ovea gode mendeni mendeni evetugenembo tumonde baingheraera avaimboe use, Ari Eko da Giti Jighariresena emo, nenda vasa bari dae sedo,isoro arira. Amo ari ekori. Kotugoainda amboda, nu God da vasa budo,evetu genembo numoá tumondebainghaoro dae sedo, God da TafaroroKamboda+ teredo anumbarira. Amoari eko bekári.

5 Namane namonde dabade irise,ainda geka ava ijugeteno kasamausevu. Avose, ne geka evia kotiseireva tanojo! 6Avavaga jo sirorae iriraamo, susudae jo sirorae irira. Aindasusu ava ne kasama ereva. Roeraeniimi, Ari Eko da Giti Jighari ainda

furari ava bureguse irira. Avori, sifoGod nune gategusira ava foa buvarigido, Ari Eko da Giti Jighari amo,nu isagha ari evetu genembo gar-era. 7 Oroko mo, Ari Eko amo ufenasaramana use irira ava, evetu gen-embo tomanako jo kasama ae eraera.Avata mave eni oroko Ari Eko bure-guse irira setena aimi, do darigari,Ari Eko amo baji mindafu edo isaghaarira. 8 Isagha ururari, Ari Eko daGiti Jighari setena amo, nu isaghaedo saramana ururari, Bajari Iesu nueredo usasaghae dabade jovereghefoama, ghamo aseguse aimi fusari, AriEko da Giti Jighariá ambarira. 9 AvataIesu jovereghe furarira ainda gitida,Ari Eko da Giti Jighari resena emo,nu emingarira. Nu Satan da fakinabudo foama, roera mendeni mendeniururari, evetu genembo ne jo gaeiriara ava, nenda gitida sirorari gidodudukugharera. A numo tumondaorodae sedo, gungubo da tano mendenimendeni ava ijugururari garera. 10 Aevetu genembo sirivo ari embo amo,nunda ari sembaeimi dederururari,nunda amboda amboda ise sirivo ar-era. Kotugo evetu genembo resenae sirivo arera ainda beká mo, eviri:ne geka beká ningido ghusera avata,ne geka beká ava jo tumonduse, ivu-gaghae baeri. Ava sedo, ne jebugajo bae arera. 11 Ne geka beká jo tu-mondae edo ghuseri. Aindae sedo,God evetu genembo amo, gungubotumondaore dae sedo derari da un-goda fifiterira. 12 Nu aindae sedosari, evetu genembo mave geka bekájo tumondae use, ari ekoko ari daesedo ivuga edo ghusera amo, ne aindabouvu ava itatamarera.

2:13-17 Namonde Fakina Edo, God daGeka Jighi Gogoghombuse Irore!

13 Avori, namanenda nano na-mendi, Bajari ne dubo buraira. Gitituturoda, ne geka beká tumonduse,jebuga evovodae irari ava baovo daesedo, God ne gategusira. A kaudaba aminga ava, nunda Asisi aimisonembururari, nunda natofo kakara

Page 409: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2Ts 2:14 406 2Ts 3:12ava edo irovo dae sedo, ne gate-gusira. Aindae sedo, namane evovo-dae God Afakena, nendae aiyakoe siseirarera. 14 Namondeda Bajari IesuKeriso nunda usasa ghaseraira, avanenda boanda baovo dae sedo, na-mane nunda Bino Eveva ava vironusero, God ne aghi usira. 15 Ava sedo,nanda nano namendi, namane retagefuse o vironu sise, ijuga rea fu-tusera ava, bu jighirovo dae sise re-sera. Fakina edo, bu jighirovo dae siseresera.

16 God Afa namonde dubo budosonembuse, evovodae tumo faing-haoro dae sedo, fakina futusira. A reasetiri namonde tumonderaera amo,jo gungubo iraeri. Beká sirorariraava, tumondedo gigituse irera. 17Goddaba aimi a namondeda Bajari IesuKeriso ghae dabade, fakina nemo-kena mutore! Tumo fainghedo arieveva aovo dae sedo, kotugo gekaeveva avanembo saovo dae sedo, fak-ina nemokena mutore!

33:1-5 Tesalonaika Embo Paul Nendae

Banungaoro dae, Sisira.1 Avori, nanda nano namendi, na-

mane geka tano eminda dotutuse,eminge resera. Namanendae ba-nungevu! Kau nemokena sirorusiraaminga ava, Bajari da Geka nangeivegedo ya buvari, evetu genembomendeni ningi tumondedo, geka rearesira ava, kakara use amingaeteraaindae sedo, banungevu! 2 Eni mo:erá evetu genembo sembae a ariekoko emboimi namane deore daesise, banungevu! Aminge banun-gaeteva da susu mo: evetu genembomendeni namanenda geka jo ningitumondae eraera.

3 Avata Bajari nu inonori. Ne Ba-jari tumondururovo, nu sifo ghousasonembururari irareva. Nune sonem-bururari ne fakina edo, Satan da fak-ina ava darigareva. 4 Ne amingarevaava, Bajari anakora ijugetiri namanekasama erera. Ne namanenda sari ava

ningido eraeva a aminguse irarevaava, namane tumonderera.

5 Bajari sonembuse nunda dubobari futururari, nenda dubo jokáimiitatamuse kasama use irove! Akotugo, Keriso sonembururari, nunange durumuguse ambududurusiraava, nenda dubo jokaimi itatamuseirove!

3:6-15 Namonde Saramana Jo ImboeAe Arera.

6 Nanda nano namendi, namaneBajari Iesu Keriso da javoda emingeresera. Mave guka dagaya edo irira,a mave namanenda geka jo ningaeeraira, ainde dabade erá umo use de-ingheove! 7 Namonde dabade irise,namane nange nange edo ghuseraava, ne totofo kasama ereva. Na-mane jo saramana imboe ae edoghuseri. Ne kau daba aminga avause irivu! 8 Erama namanendaebouvu fumbeove dae sise, namanesifo tumba evia inono, saramanamendeni mendeni use moni ruruseri.Aminguse, namane nenda uvu bayaujo tefo bu mindaeri, mino futuse ru-ruseri. 9 Avata namane mo, nemosonembari dae sedo iseri. Ava sedo,uvu bayau tefo benunu se baeteraábarago, eveva aeti. Avata namanejo amingae edo ghusera da beká mo,eviri. Namane nemokena ijugaboroari dae sedo, saramana amingedoghuseri. 10Namane namonde dabadeirise, eminge sedo ghuseri, “Mavesaramana imboe arira amo, era bayaumuteóvo mindeure!”

11 Namane oroko sekago gekadaba ava resera da beká mo,eviri. Namanekena eminge seoroningiraera, “Nenda mendeni gukadagaya edo, tefo anumbirise oemboroda deinghuse, komana dairari ava unongu seraera.” 12 Avori,Bajari Iesu Keriso da javoda, namaneevetu genembo avavaga nemokenakovionoghae resera, ningivu! Nendairari simbugedo, saramana use nendauvu bayau totofo ombuvu!

Page 410: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2Ts 3:13 407 2Ts 3:1813 Nanda nano namendi, eminge

resera. Ari eveva ari dae use, eráimboe eove!

14 Evetu genembo daba dabanamanenda geka evia jo ningaearera tanojo. Mave amingariraamo, dovu nusuka fetedo mekagare! Erá nemonde dabade umo usedeingheove! 15Avata ne jo numokenagitofu da kaugo ae areva. Nu nendanamendiri. Ava sedo, nunda daragosuse sonembari dae sedo, dengoroindareva. Amingaovo gido, nu dubojoveregharira.

3:16-18 Paul Evetu Genembo AtegiEdo, Tano Usira.

16 Bajari nu tofo namondeda dubojama da susuri. Ne dara rea tam-bareva ainda jokáda, nunda dubojama ava evovodae futururari, ruruseirove! Kotugo nu tofo nemokenairare!

17 Avori, givu! Na oroko nandaungoimi gefuse, nemo ategi erena. NaPaul ri. Na reta gemburaena amo,nanda javo eminge gemburaena. Yaribudo givu!

18 Namondeda Bajari Iesu Kerisosonemba nemokena mutare!Avori, nanda geka tano eviri.Na Paul.

Page 411: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1 Timothy 1:1-2 408 1 Timothy 1:6

Paul Nunda Reta Gitida,Timothy Kena Gefusira,

Amo Eviri.Timothy noimo, Jusi embori. O nu-

mamo mo, Jusi embo da gitofu Greekembori. Paul Iesu dae vironu se-tiri ningido, Timothy nu tumondedobafataito usira. Etiri gido, Paul nuTimothy bu kaifa use, nunda mandi-dae rurusira. Nunda reta gitida Timo-thy kena gefusira amo, nu jo diburadairise gembaeri. O nunda reta ambodagefusira amo, nu diburada irise ge-fusira.

Avori, evetu genembo mendenierekotera, Paul nu umbu dabakoRome aminda dibura usira. O evetugenembo mendeni erekotera amo,nu umbu etoto naká Rome amindadibura usira. Nu umbu dabako diburaari ava beká iraetira amo, nu avose,ghaeko 64 A.D. ainda jokáda, nundareta gitida Timothy kena gefusira. Onu umbu etoto naká dibura ari avabeká iraetira amo, nu giti dibura usiraainda amboda, isaghada irise, avose,ghaeko 66 A.D. ainda jokáda gefusira.

Timothy mo, kau fristi+ o Iesu tu-mondari+ embo da bajari aminga avause, ekaresia+ mendeni da giti jighidoghusira. Aindae sedo, Paul nu ekare-sia+ da irari a saramana ainda gekamendeni mendeni Timothy kena ge-fusira.

Paul Nunda Reta Gitida TimothyKena Gefusira, Ainda Mendo Mendo MoEviri.

1:1-2 Paul Timothy ategi usira.1:3-20 Timothy nange God da Geka

a ijuga beká avanembo ijugae-tira aindae, Paul dengoro in-dudusira.

2:1-15 Kuristini nange God tu-monde bainghari da aito ava edoghaeteri.

3:1-16 Namonde, Iesu tumondari+embo da babojegari a ogababadagategarera amo, nenda irariaminda gosuse gategarera.

4:1–6:21 Timothy rea aetira, anange ekaresia+ kaifa aetira, akotugo ari rejo ava ighagha useimboe aetira, aindae Paul sisira.

1-2 Arie nanda mandi! Na Paul, niroro ategi beká ava erena. Yari budogi!

God namondeda Sonemba Kato, aIesu Keriso setero, na nenda aghikato edo irena. Iesu resena, nundasonemba amboda barera aindae gig-ituse irera, aindae resena. Yari budogi!

Timothy, ni kasama eresa, nimo,nane ena vironu seteno ningido tu-monduse, kau nanda mandi avaga us-esi. God Afa a nangaeda Bajari IesuKeriso nindae joka edo, sonemba adubo jama mutoro base!

1:3-11 Namonde Ijuga Dombu EniDombu Eni Ava Nininguse Ijujedo, EvevaVanembo Tumondaore!

3 Na Frovensi Masedonia amindaise, rea nimokena sisena, kau dabaava, sekago sari dae erena. reighiEfesas aminda irise kaifa aso daeresena! Evetu genembo mendeniijuga sembae ava, vironu sise ijuger-aera. Ava saso doyoro dae sedo, niaminda iraso dae uju erena. 4 Evetugenembo resena emo, ne kiki gun-gubomendeni mendeni se nininguse,aneya da javo kotugo nombuamaneda javo tegutuse irá gheraera; joitako doyae eraera. Amo saso do-yarera. Ainda beká mo: ne tefo gekagungubo ava sise a manaka garuse,beisiga use jebuga eni jo tambae er-aera. O God da uju mo: ne aindageka dodo, emboro numokena avaijugururoro, evetu genembomendenifoa tumondedo God da sasingu aeteri.5 Na aminge resena da beká mo: na,God da natofo aminda irera, nendaghamo derono erari ne dubo jokásimbugedo nenda ari ekoko vujegedotumonde gogoghombarera. Amin-guse, ne tofo tofo dubo ruruse irarera.6 Eregosesa, evetu genembo mendeniari avavaga dotutuse, emboro+ beká

Page 412: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1 Timothy 1:7 409 1 Timothy 1:20kosasaghedo, tefo geka vanembo ser-aera. Geka seraera, ainda beká enitefori. 7 Evetu genembo ainda uju moeviri. Ne God da AghoDari ainda ijugakakato edo fetaeteri. Ne eredo, gekavironu kovionoghae seraera. Avatane rejodae seraera amo, ne jo kasamause sae eraera, a geka da tuka baragojo kasama e gogoghombae eraera.

8 Kotugo, nangae kasama erera,God da Agho Dari mo evevari. Avatanamonde jo Agho Dari ava budo aimi,namondeda ujuda geka ava sonem-bae arera. 9Namonde evovodae gekaevia kotise irarera, God nunda AghoDari jo evetu genembo eveva aindaesedo mutae usira. Nunda Agho Darievetu genembo ekoko dae futusira.Evetu genembo agho dari kotae usegogore eraera, evetu genembo Godkotae use ari ekoko eraera, evetu gen-embo mave God da jebuga a asisi dajebuga jo kotae eraera, aindae sedo,God nunda Agho Dari futusira. Evetugenembo mave noi numamo o evetugenembo mendeni deoro amburaerao jigheoro amburaera, 10 evetu gen-embo kombo yagera eraera o sinofukade dabade kombo yaru eraeraaindae sedo, God nunda Agho Darifutusira. Evetu genembo mave koko-mana sandi bundedo bu ya moni daeoriro eraera, gungubo kakato, evetugenembo mave komana sonembaridae sedo o moni bari dae sedo, kotouse ainda jokáda gungubo seraera, aevetu genembo mave ijuga beká avaburegeraera aindae sedo, God nundaAgho Dari futusira. 11 Ijuga beká re-sena emo, Bino Eveva durode, Godfutusira aindae resena. God numobeká, sakai seraera aimi setiri na BinoEveva ainda aghi kato edo irena.

1:12-20 Paul Bajari Da Joka Ari AvaItatamuse, Numokena Aiyakoe Sisira.

12 Ava aono dae sedo, namondedaBajari Iesu Keriso fakina futusiraaindae, na numokena aiyakoe siseirena. Nu nanda irari a fakina iju-juse, na tumondedo, nunda sara-mana kato aono dae sedo, gate-

gusira. 13 Giti, na nunda javo ekouse, nunda natofokena fakarago use,a nundae aji sise iriani. Avata ko-tugo, amo na bunise, Iesu jo tumon-dae use amingedo ghusena aindae,God nandae joka usira. 14 Aminguse,namondeda Bajari nunda sonembatomanako namokena futusira. Kaunu Iesu Keriso da natofo isambukenaeraira aminga ava, tumondari a dubobari numokena ghedo foa gherairaava, nune mutiri ruruseni. 15 Gekasari dae erena emo, geka beká vanem-bori. Jo mave manamana use bunarida kaugo iraeri. Iesu Keriso nuari ekoko embo sonembari jebugabaoro dae sedo fusira. A ari ekokoembo resena ainda jokáda, eni jo na-mongo iraeri. Namo, eko beká avaedo ghuseni. 16 Kotugo na, evetugenembo ari ekoko rea eraera amo,na teriago edo ghuseni. Avata Godnandae joka usira. Joka usira amo,Iesu Keriso durumugedo, namokenarobogho ai use sonembusira. Amin-gusira da susu mo: evetu genembomave amboda Iesu Keriso tumondar-era amo, ne evia kasama aeteri. KauIesu namokena durumuguse roboghoai use sonembusira aminga ava, nenune sonembururari jebuga evovo-dae irari ava barera. 17 Ava sedo,namonde God kakara use nunda duroaindae sakai saore! Nu namondedakiniri. Nu irei, irira, a evovodaeirarira. Nu God bekári, eni numongotefori. A numo jo ditiimi gari dakaugo iraeri. Numokena evovodaesakai sise irore! Ai, bekári!+

18-19 Timothy, nanda mandi, naoroko sari dae erena emo, jo gekaseka iraeri. God da feroveta enianakora geka vironu sise, ni nan-gaetesa, ava sisira. Geka sisira amo,kaifa e gogoghombuse, ninda dubojokái simbugedo Bajari tumonduse,nunda javodae isoro aresa. Evetugenembo mendeni nenda dubo joká,jo kaifa esimbuge gogoghombae edoghuseri. Aimi nenda tumondari be-beta etero sembae usira. 20Evetu gen-embo resena, nendamendenimo, Hy-

Page 413: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1 Timothy 2:1 410 1 Timothy 3:2menaeus nengae Alexander ghaeri.Ne God da javo jo eko ae arera avakasama edo doyoro dae sedo, na etotonaká amo, Satan da ungoda fitenoirera.

22:1-15 Tumonde Bainghari Da Kau

Mo Emingori!1 Avori, giti na eminge resena.

Na uju erena amo, namonde evetugenembo isambudae banungaeteri.Nendae sedo, namonde God Afak-ena benunu sarera, banungarera, aaiyakoe sarera. 2 Kau daba amingaava, namonde durumugedo irise, aGod kotise, veka eveva avanembo aridae sedo, namondeda kini (king) akokotofu gavana da saramana kaifaeraera ava kotise, banunguse irarera.3 Amo irari evevari. Namonde amin-garera amo, namondeda SonembaKato God nu ivuga arira. 4 Godnunda uju mo, evetu genembo isas-ambu geka beká da susu ava kasamaedo, jebuga evovodae irari ava tuvebaeteri. 5-6 Geka beká resena amoeviri. God nu dabakori, eni numongotefori. A emboro+ dabako tainako Godkena aira buvudo irira ava, genem-boi afigusira. Amo, na Iesu Kerisodae resena. Nu namonde evetu gen-embo isambu God de dabade tatorodae sedo, tofo mandi futuse am-bududurusira. God sifo gategusiraaminda, Iesu namondeda ari ekokoda mino futusira. Mutiri gido, na-monde kasama useri: God nunda je-buga evovodae irari isambukena mu-tari uju eraira. 7 Ainda bino, tu-mondari a geka beká da bino, avasaono dae sedo, God na gategusira.Gategedo, nanda natofo Jusi emboda gitofu ava, aghi edo ijugaono daesedo, na dirigetiri nemokena iseni.

Emo, na geka beká resena. Na jogungubo saeri.

8 Avori, na uju erena amo, gegen-embo reighi isambuda janje ekokoa beisiga jo ae irise, ne dubo jokáisambu mutudo tumonde bainghuse,nenda ungo jighoro erorurari banun-guse irarera.

9 Avori, nanda uju evia, eveve-tukena sari dae erena. Ne emboavi simbuguse deingharera. Ne jonenda tamo gogho ari dae o embobokadae sise, moni teria futo fugaearera. A erá evetu genembo nemoásakai seore dae sise, ne sifo ghousaevia tamo a beo jo simbuguse iraearera. 10 Ainda tuka mo: evevetuGod da natofo edo irera amo, nendaduro jo embo boka o gogho iraeri.Ne ari eveva ururoro, nenda duro avaisagha ari, evetu genembo fuge gaore!11 Evevetu ne tumo darido beka dodoirise, ijuga ningaeteri. 12 Na emingesise seraena. Evetu eniimi jo eredo,gegenembo dengoro indae arira, ogegenembo da giti jighari jo nune aearira. Evevetu ne beka dodo irae-teri! 13 Ainda beká mo: God setiri,Adam giti sirorusira, a Eve ambodasirorusira. 14 A eni mo: Adam nujo giti dara aeri. Giti mo, Satan Evederetiri, ari eko nune etiri sirorusira.15 Avata kotugo, evevetu robogho aisise, tumonduse, dubo ruruse, irarikakarago ava use irarera, a kotae ko-tae jo ae arera. Amingarera amo, nemandi sasingu fufuse jebugarera.

33:1-7 Iesu Tumondari+ Embo Da Giti

Jighari Eminguse Iraeteri.1 Geka emo geka bekári. Mave

ekaresia+ da giti jighari* ari dae ujuarira amo, evevari. Amo saramanabouvu a evevagori. 2 Ekaresia da giti

* 3:1: 1 Timothy 3:1-13 eminda, kotugo Titus 1:5-9 aminda, Paul Greek embo da geka isambu etodabanaká: episkopos (1Ti 3:1-7, Tit 1:7-9), diakonos (1Ti 3:8-12), presbyterion (Tit 1:5-6) gefuse, nenda saramanaa nenda irari da geka se disugusira. Evetu genembo mendeni erekotera amo, geka etodaba naká aindatuka mo, jo nunda nunda beká iraeri. Inono namonde sifo eni bajari sedo, sifo eni giti jighari seraera. Omendeni, episkopos ekaresia ‘church’ etoto o etodaba naká kaifa ariá seraera. Kotugo presbyterion nengaediakonos ekaresia dabako jokáda episkopos da duruda saramana ariá seraera.

Page 414: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1 Timothy 3:3 411 1 Timothy 4:1jighari resena emo, nu ari eko enijo ari sirorae arira, a evetu dabakofitido irarira. Nunda fisi da uju avabureguse dubo kotise, durumugedoirarira. Esa embo foa gheraera ava,nati joká dedo bu tavo arira. Nudengoro indarikena inono arira. 3Nujo uvu fakara teria mindari jiro biru-rughae arira. Nu jo tataya katoae arira; durumuguse irarira. Numonidae jo dighighi ae arira. 4Nundaevetu a mandi sasingu evevada kaifatavo ururari, ne numoá kakara usenunda geka ningarera. 5 Ainda bekámo: genembo mave nunda evetua nunda mandi sasingu jo kaifa egogoghombuse, emboro eveva ijugaearira amo, nu nange God da ekaresia+kaifa ari? 6Genembo sife nembo dubojovereghedo, God da mandi usira ava,saramana resena emo, jo nune barida kaugo iraeri. Erama nu gogoreurureuri, God nu imboe edo ighaghaeure dae sise resena. Eregosesa: Sa-tan nu amingetiri, God nu ighaghausira. 7 Geka eni mo: genembo gitijighare dae sedo gategarera amo, gen-embo eveva eni, ava gategarera. Gen-embo resena amo, evetu genemboGod da natofo jo ae irera aimi tumon-deraera, ava gategarera. Ainda tukamo: genembo avavaga jo totoi Satanda vaghoda teredo gofae arira.

3:8-13 Iesu Tumondari+ Embo DaBabojegari, Ne Kau Eminguse Iraeteri.

8 Ekaresia+ da babojegari, ne kaudaba aminga ava use iraeteri. Ne vekaeveva avanembo use, geka gungubojo sae arera. Ne vaini (wine) teriajo mindoro jiro birurughae arira. Nedighighi jo ae arera. 9 Ne dubo jokásimbugedo a dubo isambu futuse, Godnunda kotari mendeni giti jungedoamboda afigusira, ava tumonduseirarera. 10 Nenda irari ava giti ijujegogoghombedo, amboda saoro sara-mana amo nene barera. 11 Kau dabaaminga ava, nenda evevetu barago,veka eveva vanembo use irarera. Nejo unongu sae arera. Ne fisi da uju ava

bureguse irarera. A nenda kokomanajo derae arera. 12 Genembo ogabadaarira amo, nu evetu dabako fitidoirarira. Nunda evetu a mandi sasingukaifa e gogoghombururari, nundageka ningarera. 13 Gegenembo maveogabada da saramana egogoghom-barera amo, nenda bino teria ari, nefakina edo, Iesu Keriso tumonderaeraava, osa sarera.

3:14-16 Namondeda Tumondari DaSusu Mo, Iesu Numori.

14 Na ya nimo gaetena ava kotiseirena. Avata ijuga evia eregefena,ainda beká mo: 15 rejo eniimi na bu-regari fetarena amo, ekaresia+ nangeiraetira aindae ni jo manamana aearesa. Namonde, God jebuga irira,ainda natofo jokáda nange iraeteraava, reta evia tegutuse kasama aresa.God da natofo resena emo, nundaekaresiadae resena. Kau tutumbiimikambo da bouvu fumburaira amingaava, ekaresiaimi God da geka bekáava bu jighirise kaifa eraera. 16 Anamondeda tumondari da susu, Godgiti jungetiri ireira amo, teriari. Amojo ighagha use bunari da kaugo iraeri.Amo Keriso numori.Nu genembo da tamo budo, enda

eminda sirorusira.Etiri, nunda geka beká a nunda ari

dambu beká, ava God da Asisi-imi ijugetiri kasama useri.

Nu endada iriri, aneya ne gosuseri.A nunda bino ivegedo iri, osa setero

enda da oro oro isasambuinininguseri.

Enda eminda, evetu genembo di-garigo numoá tumonduseri,

a God setiri nu sekago utuda vitíra,nunda duro budo, amindaanumbusira.

44:1-5 Ijuga Sembae Sirorarira Aindae,

Namonde Jo Bunae Arera.1 God da Asisi isagha beká eminge

resira. Sifo amboda, evetu genembomendeni namondeda tumondari ava,nene ighagha edo doyarera. Dodo,ne asisi derari kakato ainda geka

Page 415: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1 Timothy 4:2 412 1 Timothy 5:3ningido, sukaru da ijuga ainda am-boda amboda udo yarera. 2 Ijugaamo, evetu genembo gungubo kakatomendeniimi bu foa dederuse ijugar-era. Gungubo kakato resena, aindadubo joká anakora ari ekokoimi bun-detiri irera. 3 Evetu genembo amo,ne eminge ijugeraera. Gimasa irise,jo evetu fitae aresa, a ade irise, jogenembokena vai ae aresa. A bayaudombu eni dombu eni kanangaraaresa, ava nene ijugeraera. Avata Godda uju mo: namonde mave numo tu-monduse, geka beká kasama edo iriraaimi, nu taká banunguse aiyakoe sise,bayau avavaga mindarira. 4 Aindabeká mo: God roera eveva vanemboetiri sirorusira. Jo imboe use do-yari da kaugo iraeri. Namondetaká banunguse aiyakoe sise mindidogheteri. 5 Ainda beká mo: God daGeka ainda fakinaimi banunguse es-imbugaoro, God da dombuda bayauamo, kakara ari mindarera.

4:6-16 Timothy Saramana Nange Ae-tira, Aindae Paul Dengoro Indudusira.

6 Ni geka ava nangaeda nano na-mendikena ijuguse iraresa amo, niIesu Keriso da aghi kato ainda sara-mana beká ava use iraresa. Ni tofogeka eveva tumonduse, ijuga evevaainda amboda amboda udo yaresaamo, ni God da aghi kato eveva aresa.7 Avata nombuamane da kiki sembaese ningiraera ava, tuturoda setenaamo, sino fuka da kikiri. Ava erákotae kotae sumbu etoda viteose daesise resena. Amo jo God da Gekairaeri. Nimo, God da uju ava ari daesedo, gasegi use iraresa. 8 Tamo dagasegi ari mo, itako evevari. O Godda uju ava ari dae sedo, gasegi ari moeveva bekári. Ainda beká mo: Godda uju ava ari dae sedo, gasegi areraamo, namonde oroko jebuga evevatuve barera. Kotugo jebuga daba avaamboda tuve barera. 9 Geka resenaemo, geka bekári. Ava tumondaresaamo, ni jo gofae aresa. 10 God na-monde gigituse tumonderaera amo,nu jebuga irira. Nu evetu genembo

isambu da Sonemba Katori. Avatamokogo mo, nu namonde tumondariembo da Sonemba Katori. Namondeaindae sise, janjagu use saramana er-aera.

11 Geka amo ijuguse, amingaorodae sise saresa. 12Ni genembo sekari.Ava sedo, erama doyeoso, natofoni buneore dae sise resena. Ni gitijijighururaso, ekaresia+ tomanakoninda geka eveva, ninda irari, nindadubo bari, a ninda tumondari avagosuse, amboda amboda aeteri. Ani nange geka a ari sembae imboeeraesa ava gido, Iesu tumondari+embo da natofo kau daba aminga avause iraeteri. 13Ni natofo isambukenaGod da Geka ava tegutuse, vironusise, a dengoro induduse iraetesi.Ni saramana use ninda fakinaaminda futururaso, na ya nimokenabuvarena. 14 Eni mo: feroveta Godda uju nimokena setero, ekaresia+da babojegari nenda ungo nindajiroda fitido banungero, God da Asisinimokena fakina rea futusira amo,erá doyeose! 15 Ninda joba a fakinaresena aimi budo, ninda dubo futusesaramana ururaso, evetu genembogaore! 16Ninda irari kaifa esimbuguseiraresa, a ninda ijuga ábarago kaifaaresa. Ni aminguse iraresa amo,ni tofo jebuga tuve baresa, a evetugenembomave ninda geka ningarera,nembarago jebuga tuve barera.

55:1–6:2 Iesu Tumondari+ Embo da

Irari Kau Eminge Irarira!1 Embabako erá dombuda seose!

Embabako, kau nimamo avavagakakara use, durumugedo dengoroindaresa. Gegenembo seka, kau nindajamena beká avavaga kotise, tavouse iraresa. 2 Evevetako, kau neiavavaga kotise, a evevetu seka, kauninda ghaghasovu avavaga kotise,tavo use iraresa. A kotugo, evevetuseka gosuse, jo kotari sembae kotaearesa.

3 Ekaresia+ tomanakokena emingesaso dae resena. Roriri mandi sasingu

Page 416: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1 Timothy 5:4 413 1 Timothy 5:17iraede, a ne sonemba eni iraede, avakakara use sonembareva. 4 Avata ko-tugo, rori enikena sasingu o imeme-siri iraetera amo, ekaresia+ tomanakororiá jo sonembae arera. Ainda bekámo: rori ainda sasingu o imemesiriresena eimi, nene God da uju ava use,noi numamo da sonemba, o novianombua da sonemba, giti nemokenafutuse undudo ghusera, ainda minoava futuse, noi numamo o novia nom-bua resena ava, nene totofo sonem-barera. Amingururoro gosuse, Godnu ivuga arira. 5 Ni eregosesa: eveturorimandi sasingu iraede amo, nundasonemba eni tefori. Nu anakora tu-turo edo, God tumonduse sifo a tumbaevia inono, nunda sonembadae sise,banunguse irá gheraira. 6 O roririmendeni, ne fisi da uju ava use ireraamo, ne tamoi jebuga irera. Avatakotugo, God kena mo, ne kau ambudoirariguse irera. 7 Ava sedo, erá ekare-siadae unongu seore dae sise, nindanatofodae dengoro induduse, emingesaresa: 8mave nunda nano namendi,kotugo mokogo mo, nunda noi nu-mamo o novia nombua jo kaifa usesonembae arira amo, eko bekári. Amoinono, nunda tumondari ighagha usefuge dodo, evetu genembo God daGeka jo tumondae irera, ainda ariekoko ava darigedo, ari eko beká avause irara.

9 Ekaresia+ roriri da javo gembu-raera* amo, rori kau eminga, aindajavo ava gembarera. Numo, gen-embo dabakokena vai edo irari nuvuambari nu rori arira. Avata nundasirorari da ghaeko 60 ava darigariirarira. 10 Rori amo, nu kavevera edoghusira ava, ururari evetu genemboava gaeteri. Nunda sasingu kaifa usedengoro indudururari, ari eveva edo

ghaeteri. God da natofo mendenia esa embo mendeni foa gheraeraava, nune tavo use, nendae sabua+use sonembedo ghaeti. Evetu gen-embo mave dara a bouvu eretaferaava, nune sonembedo ghaeti, a nuari eveva mendeni mendeni ava useiraeti. Roriri avavaga ainda javo avagembuvu, ekaresia+ da giti jigharinemokena sonemba mutore!

11 Roriri seseka ainda javo ava, erágembeove dae sise resena. Aindabeká mo eviri: nenda fisi da ujuimijumbari ainda amboda amboda use,sekago vai ari dae kotise, Keriso do-yarera. 12 Aminguse, Keriso kotise,rea ari dae sise beka gagojusera, avabejarera. 13 Eni mo: roriri sesekane emingeraera. Ne jo Bajari ko-tise, saramana e gogoghombae er-aera. Nemo tefo yabayabaghuse, gukadagaya ari irarera. O eko beká moeviri: ne birurughuse aji sise, evetugenembo mendenidae unongu sidoya foa ghuse irarera. Aminguse, negeka jo sari da kau irae ava sise deing-harera. 14Ava sedo, na uju erena amo:namondeda gitofu da unongu a ajisari ava gafugari dae sedo, roriri seka,ne sekago vai aoro mandi sasingusiroredo, nenda kambo ava kaifa useiraeteri. 15 Ai resira amo: roririmendeni ne anakora jovereghedo, Sa-tan da geka nininguse nunda ambodaya gheraera. 16 O Iesu tumondari+embo da evetu eni ainda noimane,nutatomane, noviamane, o imbobotieni rori edo iraetera amo, evetu dabaaimi eredo, nunda jao tato ava sonem-baeti. Ainda bouvu nune fufururari,ekaresia+ ne roriri mendeni, makasiembo beká, ava sonembarera.

17 Ekaresia da babojegari giti evevajighiraera ava, kakara use jo mino

* 5:9: Paul nu “...roriri da javo gemburaera” ava gefusira, ainda tuka mo eviri. Roriri evevetako nemoekaresia da natofo aimi sonembedo ghuseri. A kotugo, nembarago ekaresia sonembedo ghuseri. Orokomo, namonde tamo foyago da gekai, “Visitation Sisters” seraera. Avori, kau ‘Visitation Sisters’ eraera amingaava, roriri aimi edo ghuseri. Amo, ne deinghuse kae evetu genembo sonembedo ghuseri, a ekaresia dasaramana mendeni mendeni ava edo ghuseri. Ava sedo, nenda javo fefa eninda gefusera ava gosuse,ekaresia da natofo nemo sonembedo, nenda uvu bayau a irari da roera ava mutudo ghuseri. O roririseseka mo, ne nange sekago vai aetera ava kotise, Paul nenda javo erá fefa aminda gembeore dae sisira.

Page 417: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1 Timothy 5:18 414 1 Timothy 6:5

dabako mutae areva. Ne mino mu-tudo, etodago mutovo baetera amo,avori. Na mokogo mo, babojegarijanjagu use vironu seraera a dengoroindiraera aindae resena. 18 God daGeka aindae eminge resira:“Ninda burumakava (ox) tino aso

birurughuse, ninda farava vujiava jasise irarira amo,

erama vuji mindeure dae sise, bekadigheose!”

A vasa eninda, kau daba ava resira:“Ninda saramana kato ainda mino

mutu bare!”aminge resira. 19 Evetu genembomendeni foama ekaresia+ da bajarieninda irari aindae aji sise, ijujasodae sarera amo, avori, emingaresa.Genembo dabako foa aminge sae-tira amo, erá nunda geka ningidoijujeose! O evetu genembo etotoo etodaba nunda dara gido foa osasarera amo, ningido ya ijujaresa.20 Iesu tumondari+ embo tomanakooju edo, erá ari ekoko eore daesise, emingaresa. Evetu genembo ariekoko eraera ainda dara ava, natofoisambu da dombuda eredo buregusedombuda saresa.

21 God Afa, Iesu Keriso, a aneyakakara nenda dombuda fete resena:geka gembena emo, ava aso dae re-sena. Aminguse, ninda nanonamendio ninda gitofu sonembari dae aresaamo, inononda sonembuse iraresa.Kau daba aminga ava, mave kotofuedo irira o sabua edo irira ava, nijo kotae aresa. Ni evetu genemboisasambu inononda kaifa use iraresa.22 Evetu genembo mendeni Bajari dasaramana aoro dae sedo, erá totoiungo jiroda fiteóvo ne feteore! Nendairari giti gi gogoghombedo, ambodaamingareva! Erama ari ekoko ari daesise, ya genembo enighae tatise umoeove! Ari ekoko imboe use dariguseirareva!

23 Ninda tini sembae urureari kaetamburaesa. Ava sedo, uvu avanemboerá mindeose dae resena. Tuturoedo, sifo daba daba vaini (wine) ava,fiyoghadae sedo, bu mindido ghe!

24 Evetu genembo mendeni ariekoko isagha beká urureoro gido,koto eraera. A evetu genembomendeni ari ekoko ufena urureoro,amboda foa isagha eraira. 25 Kotugoari eveva kau daba avori. Ari evevadigari isagha urureoro giraera. Amendeni ufena eraera ava, ambodafoa isagha eari giraera.

61 Erá unongu sirureóro God da

javo eko eure dae sise, a namondedaijuga aindae unongu erama seoredae sise, ekaresia+ da jokáda, mavesaramana kakato edo irera amo, nenenda babojegari ava kakara use irar-era. 2 Kau daba aminga ava, sara-mana kakato mendeni, ainda babo-jegari barago, ne God da natofo edoirera. Saramana kakato emo, nem-barago nenda babojegari Kuristiniava kakara use irarera. Nenda babo-jegari mo, Kuristini edo kau nendanano namendi edo irera avata ko-tugo, nenda geka jo bu fugae ar-era, ne nininguse irarera. O emingesaone! Ne giti edo ghusera avadarigedo, kakara e gogoghombusesaramana e gogoghombarera. Aindabeká mo: nenda babojegari sonembegogoghomberaera amo, nenda dubobari nanonamendi, Goddanatofo edoirera, nemori.

6:3-10 Namonde Moni Dighighi FutoUse Irarera Amo, Namonde Jebuga daEmboro Ava Kosasagharera.

Ageka evia ijuguse, vironu saso daeresena. 3 Namondeda tumondari mosusughaeri, a namondeda Bajari IesuKeriso da Geka mo, geka bekári. Avasedo, mave ijuga dombu eni ijugu-rureari ningiraesa amo, 4 nu tofogogore edo, sakai sise amingeraira.Nunda kotari tufakori. Nu sembaekotise osogo use beisiga ari dae eraira.Amo sembaeri. Aimi, beisiga, ji-jivu sari, komana da binodae duboekoko ari, komanadae kotari eko ko-tari, 5a dumo bauso siroreraira. Evetugenembo mave amingeraera amo, negeka beká ava kasiguse, nenda munju

Page 418: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1 Timothy 6:6 415 1 Timothy 6:20-21jo saramana e gogoghombae eraira.Nenda kotari mo, ne God da natofoarera amo, ne moni a esimbugaritomanako ava bariá koteraera.

6 Avori, geka beká mo: tumondarida emboroda ise, esimbugari mindafueni torugharera. Amo dubo jamari.Nimokena rea irira aindae ivuga aresaamo, ni dubo jamaghae iraresa. 7 Nieregosesa: namonde sirorusera amo,rejo eni jo bu furae useri. A ambareraábarago rejo eni jo bu yae arera. 8Avasedo, namonde oka bayau inonondarise a tamo asugari inononda asug-use irarera amo, namonde ivuga useirarera. 9 O evetu genembo monibari dae sedo, dighighi use irareraamo, Satan imi dederurari gofedo, fisida uju ainda amboda amboda udoya gofedo, jebuga kosasaghedo am-barera. 10 Ainda beká mo: monidaedighighi ariimi, ari ekoko a daraisambu siroreraira. Evetu genembomendeni moni bari dae kotise, tu-mondari da emboro+ dodo, totofoeredo mema tambari da emboro ava,bu foa gheraera.

6:11-21 Paul Nu Geka Mendeni Sedo,Tano Usira.

11 Ni God da genembori. Ava sedo,ari setena amo darigaresa! Amin-guse, ni God tumonde gogoghom-buse, ari eveva a nunda uju ava use,evetu genembo isambu dubo budoghe! Evetu genembo dubo ruruse,durumuge fete simbuge! 12 Ni tu-monduse, ninda fakinaga edo isorouse, jebuga evovodae irari ava tuvebaresa. Ainda susu mo: jebuga amotuve baso dae sedo, God ni aghietiri, eredo natofo da dombuda, Ba-jari nange nange tumondusesa, avaosa sisesi. 13 God roera isambu daejebuga muturaira ainda dombuda, akotugo Iesu Keriso, Pontius Pilateda dombuda geka beká sise tumofainghedo fefetusira, ainda dombudafetirise, na nimokena emingaso daeresena. 14Godni rea aso dae sisira ava,kaifa e gogoghombuse iraresa. Eni jokosasaghae iraso, Bajari Iesu Keriso

da Sifo foa buvari gido, nu furarira.15Nunda sifo beká gategusira aminda,God nune sari nu eredo jovereghefurarira. God resena emo, nu dubojama a ivuga da susuri. A kotugo,nu nusuka kotofukori. Giti jigharieni tefo bekári. Numo kini (king)isasambu ainda dombudari, a kotugonumo kokotofu isasambu ainda dom-budari. 16 Nu nusuka irei, irira, aevovodae irarira. Nu usasa tomanakoainda jokáda irá gheraira, jo evetugenembo enii ya numokena buvari dakau iraeri. Nu mave jo gae irira. Anumo jo mave gari da kaugo iraeri.Numoá kakara use irore! Nunda fak-ina evovodae irare! Ai, bekári!+

17 Evetu genembo iti susu fafode ir-era amo, nemokena eminge se! Eramagogore edo totofo sakai sise, nendagugua a roera tumondeore dae siseresena. Gugua a roera amo, soesaurureoro ya dadaberaira. Ava sedo,ne God nusuka numoá tumondar-era. God resena emo, ivuga aoro daesedo, kavevera use roera muturaira.18 Saso ne kavevera use, veka evevause irarera. Aminguse, nenda roeraevetu genembo mendeninde dabadesoro use irarera. 19 Amingururoro,nenda gugua mendeni utu aminda,kau kambo da tutumbi aminga avasirore fetarira. Sifo gombuda aindaesise amingarera amo, ne jebuga bekáava tuve barera. Yari budo gi!

20-21 Timothy, geka a ijugamendeni, God ninda ungoda fitiriirira, ava kaifa aso dae resena. Evetugenembo mendeni God kotae use,geka kotae kotae sise beisiga eraera.Nenda kotari ‘eveva ariá’ seraera.Avata ainda jokáda, kasama beká enitefori. Aminge se nininguse, God dajebuga jo itako tambae arera. Evetugenembo mendeni kasama teria baridae sise, tumondari da emboro avakosasaghuseri. Geka kotae kotae amo‘eveva ariá’ seraera, ava darigaso daeresena. God da sonemba nimokenairare! Yari budo gi!Avori, nanda geka tano eviri.Na Paul.

Page 419: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2 Timothy 1:1-2 416 2 Timothy 1:10

Paul Nunda RetaAmboda, Timothy KenaGefusira, Amo Eviri.

Paul da reta 13 o 14 bu jighir-era ainda jokáda, reta amboda bekágefusira amo, eviri. Nu diburada(o sekago diburada) irise, reta eviagembudo, sifo tufako avise ireira ava,Rome embo da kotofuko setiri nundamendeni, Paul detero ambududu-rusira.

Evetu genembo mendeni, geka aijuga sembae ijugedo ghusera, a ko-tugo amboda foa ijugarera ava kotise,Timothy nange fakina edo ata fetesimbugaetira aindae, Paul dengoroindudusira.

Paul Nunda Reta Amboda TimothyKena Gefusira, Ainda Mendo Mendo MoEviri.

1:1-2 Paul Timothy ategi usira.1:3–2:26 Bouvu a mema dombu

eni dombu eni sirorarira, a ijugasembae siroredo isagha arira aindajokáda, Timothy tumo fainghedo,geka bekáda bekáda ijugaetira aindae,Paul sisira.

3:1-17Kuristini da ambí gorobamo,God da Gekari.

4:1-8 Namonde Bajari da javoda Sa-tan ghae isoro use iroro gido, aindamino nune mutarira.

4:9-22 Paul tofo nunda irari da gekadaba daba se tano usira.

1-2 Arie, Timothy ko! Nanda mandi,na ni ategi beká ava erena. Yari budogi!

Na Paul, nane ni dubo ererurena.God uju etiri, na Iesu Keriso daaghi kato edo irena. Namonde IesuKeriso de dabade tatise jebuga tam-buraera, ainda bino ava osa saono daesedo, God na dirigeari ya foa ghedoghuseni. Yari budo gi!

God Afa a namondeda Bajari IesuKeriso nindae joka edo, sonemba adubo jamamutoro base! Yari budo gi!

1:3-18 Namonde Bajari DaNatofo EdoIrera Aindae, Meka Jo Ae Arera.

3Kaunanda abuamane edo ghuseraaminga ava, na nanda dubo joká sim-buguse, God da saramana eraena. Nasifo tumba evia inono, banunguse ni-moá kotise, numokena aiyakoe siseirá gheraena. 4 Na ni dodo fusenaamo, nange nange dubo mema etirisorara usesa ava kotise, na ya nimogido ivuga ari dae uju beká ava er-ena. 5Ni nange Bajari bekáda bekádatumonde gogogho eraesa, ava kotiseirena. Giti mo, nevia Lois a nei Euniceghae, Bajari tumonde gogoghombedoghuseri. A oroko mo, ni kau dabaaminga ava, Bajari tumonduse iresa,ava na kasama erena. 6 Na aindaeeminge resena. Na ungo ninda jirodafitido banungeno, God nunda fakinanimokena futusira. Ni fakina avasekago bu tuturo edo, saramana asodae resena! 7 Ainda beká mo: Godnunda joba, jo oju aoro dae sedo mu-tae usira. Namonde nange fakina edo,tofo tofo dubo ruruse, fisi da uju avaburegaetera aindae sedo, nunda Asisiamo futusira.

8 Ava sedo, God da Bino ava osasise, erá meka geóso dae resena!O namo, nunda Bino ava osa sedoghusena aindae, na sandi diburadafitero irena. Avori, na diburada fi-fitusera aindae, ni jo oju use, mekagae aresa. Ni God fakina futururari,God da sasingu isambu bouvu amemaitatameraera ava, ninda boanda fum-baso dae resena. 9 Jebuga budo nundanatofo aoro dae sedo, nu namondesonembuse aghi usira. Nu amin-gusira amo, jo namondeda ari evevaedo ghusera aindae, jo aeri. Aindabeká mo: namondekena ari eveva enitefori. Nu taká uju etiri, namondesonembari dae sise amingusira. IesuKeriso amboda rea aetira ava kotise,nu enda jo ae irise, anakora beká na-monde sonembari dae sedo, emboro+esimbugusira. 10 Amingusira, avarefuira buviri, namondeda SonembaKato Iesu Keriso siroretiri, emboro+amo isagha etiri eregosera. Iesu nu

Page 420: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2 Timothy 1:11 417 2 Timothy 2:11Ambari da fakina ava de bejetiri dad-abusira. Etiri, nunda Bino Eveva avasise, jebuga evovodae irari ainda em-boro+ ava afigetiri, isagha etiri na-monde eregosera.

11 Bino Eveva resena einda aghikato a ijuga kato edo osa saonodae sedo, God na gategusira. 12 Naamingeraena aindae sedo, na diburaeminda irise, bouvu a dara eviaitatameraena. Avata na jo bunise,tumo darido iraeri. Na tumonduseirena. Ainda beká mo: na Iesututuroda tumondusena, kau dabaava, refuana orokoé, nu kasamae gogoghombedo tumonderena.Tumonduse na kasama erena: na reanunda ungoda fifitusena ava, nunekaifa ururari, nunda Sifo sisira ava foabuvarira. 13 Na geka beká nimokenaijugedo ghusena ava kaifa use, nandairari ava gosuse nanda ambodaamboda aresa. Namonde Kerisode dabade tatedo irise, tumondaria dubo bari ava bu jighirise, kaifaaso dae resena. 14 Asisi Kakaranu, namondeda dubo jokáda irira.Nunda fakinaimi, geka beká Godnimokena futusira ava, kaifa aso daeresena. 15Namondeda nano namendiisambu Frovensi Asia aminda ireraaimi, eredo na ighagha edo imboeuseri, Phygelus a Hermogenes dedabade aminguseri. 16O Onesiphorusmo, na sonembeari tamo fegheari,ivuga edo ghuseni. Ava sedo, na ujuerena amo, numo, noaro, a nundamandi sasingude ava, God nendaesedo joka are! Na diburada irenaaindae, nu jo oju edo meka gae usira.17 Nu taká fira reighi Rome emindabuvudo, sifo daba aminda, tuturo edokakova udo fira na tafusira. 18 A enimo: na reighi Efesas aminda nangesonembedo ghusira, ava ni kasamae gogoghomberesa. Aindae sedo,Sifo amboda furarira aminda, Bajarinundae joka are!

22:1-13 Namonde Iesu Keriso Dae Sise,

Isoro E Gogoghombaeteri.

1Avori, nandamandi, nimokena re-sena. Namonde Iesu Keriso de dabadetatedo irise, nunda sonemba muteariburaera. Nunda sonemba aimi, fakinaaso dae resena! 2 Na rea natofo dadombuda seono, ningido ghusesa avabudo, gegenembo tumonderaesa, aevetu genembo dengoro indarikenainono eraera ava gategedo, ijugu-ruraso dengoro indido ghaore!

3Ni Iesu Keriso da isoro katori. Avasedo, kau isoro kato beká mema abouvu itatameraira, aminga ava use,Keriso da natofo bouvu a mema reaitatameraera ava, ninda boanda tofomandi fumbaresa. 4 Isoro kato bekánu, nunda giti jighari nange ivugaaetira ava kotise, ainda uju avanembouse irarira. Aminguse, isoro katoamo, fisi da uju o irari eveva dagugua bari dae jo kotae arira. 5 Kaudaba aminga ava, genembo eni beisisumbari dae use, sumbu darigariraamo, ainda mino mo nune barira. Osumbari da agho dari irira, ava jokotise sumbae arira amo, nu rejo enijo bae arira. 6 Eni mo: genembomave vare je govuse, ainda saramanause janjagu arira amo, vare aindabayau nune giti bu mindarira. 7 Naoroko resena evia, ni kotaso dae re-sena. Ni kotiruraso Bajari sonembu-rurari, ni roera isambu kasama aresa.8 Kini (King) David da imendi IesuKeriso, ava kotaso dae resena. Nuambiri, God setiri nu ambarida ghejebugedo erorusira ainda Bino Evevaava, vironu seraena. 9Na nunda BinoEveva budo vironu sedo ghusena aseraena; aindae sedo, na tafasara katoaminga ava eteno, seiniimi bundeteromema itatamuse irena. Avata kotugo,God da Geka jo buri aoro fetari dakaugo iraeri. 10 Ava sedo, God evetugenembo gategusira aimi, nange IesuKeriso de dabade tatedo, nunda je-buga a usasa baetera ava kotise, namemaé itatamuse durumugedo, atafete simbugerena. Nunda jebuga ausasa resena emo, evovodae irarira.11Geka emo geka bekári:“Namonde mave Iesu de dabade

Page 421: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2 Timothy 2:12 418 2 Timothy 2:22tatedo ambarera amo,amboda ambarida ghedojebugedo erarera.

12Namondemave nundae sedo bouvufufuse, durumuguse ata fetesimbugarera amo,

amboda Iesu de dabade kokotofu edoirarera.

O namonde mave Iesu ighagha areraamo, Iesu barago namondeighagha arira.

13 Avata kotugo, namondeda tumon-dari numokena tukughariraamo, nu namondekena joamingae arira.

Nunda tumondari namondekena jonune ighagha ari da kaugoiraeri.

Ainda beká mo: nunda tumondarinamondekena ighagha aetiraamo, inono,

nu tofo ighagha ari da kaugo aetira. Anu jo tofo ighagha ae arira.”

2:14-26 Paul Erá Kotae Kotae GekadaeBesiga Eore Dae Sisira.

14 Ni Iesu tumondari+ embo kaifaeraesa ava, saso ningaeteri! Nejo beisiga ari dae sedo, geka seningae arera. Ari avavaga doyorodae sise, Bajari da javoda saso ningae-teri! Beisiga urureoro evetu genemboningiraera amo, ne beisiga aimi be-beta eraera. Beisiga ainda jokáda,sonemba eni tefori. 15 Ni saramanause, ninda fakinaimi edo gosururaso,God ava gido nindae ivuga aeti. Ni erátofo meka geose dae sise, saramana egogoghombaresa. Aminguse, God daGeka beká ava se simbugaresa. Enijo kosasaghuse sae aresa. 16 Gekamendeni feghako bekári, sino fuka dagekari. Ava sarera aimi, jo sonembarievetu genembo foa God kena utua aearera. Geka avavaga seraera aimi,emboro God kena ava kosasagher-aera. Ava sedo, geka avavaga dari-gaso dae sise resena. 17 Evetu gen-embo geka aminge ijugeraera amo,kau gambisi iso metegeraira amingaava use, ekaresia+ mendeni bebetaeraera. Geka resena emo, Hymenaeus

nengae Philetus ghae nene ijuger-aera. 18 Nengae geka beká da em-boro dodo, geka evivaga sirureoro,evetu genembo mendeni da tumon-dari tukugheraira. Nengae emingesise seraera, “Bajari sari nunda natofoambarida ghe jebuga eraetera aindaSifo amo, anakora fira darigedo dad-abusira,” nengae aminge sise, gun-gubo seraera. 19 Avata namonde jooju ae arera. Ainda beká mo: Gekabeká Bajari anakora sisira, kau nundakambo da tutumbi dariri fefetusiraamo, jo durege bari da kaugo iraeri. Atutumbi resena einda tamonda, gekaevia gembero irira:“Evetu genembo mave Bajari da tofo

edo irera ava, nune kasamaerira.”

A eni mo eviri:“Mave Bajari da javono gatari sarira

amo, nu giti dubo jovereghedonunda ari ekoko doyarira.”

Ava kotise, gegenembo etoto nakágungubo seraera aindae, namonde jooju ae arera.

20 Kasia eni sari dae erena. Nikambo eninda teredo, kambo aindarooro irari fuge garesa amo, jo kaudabako gae aresa. Mendeni mo, auri‘silver’ o ‘gold’ seraera aimi eteroirira, ava garesa. Amo, kirumo osaramana tomanako ari da roerari. Orooromendeni mo, ikai kevari a roeraeniimi kevari ava irari garesa. Am-boda setena amo, jo roera evevago eniiraeri. Sifo ghousa kotae kotae budo,bayau fiti mindiraera. 21 Avori, mavenunda dubo joká esimbugedo nundaari ekoko seghe fugarira amo, nu kaurooro eveva setena, ainda kaugo avaedo irarira. Genembo amo, nundaBajari dae sise, dubo joká esimbuguse,nu tofo Bajarikena futusira. Ava gido,nunda Bajari sari, saramana kakaradombu eni dombu eni nune arira.

22 Gigimasa seka bajari fisi daujuimi rea eraera, ainda ari ava gidarigaso dae resena. Ari evevaavanembo ururovo, nenda tumon-dari, nenda dubo bari, a nenda dubo

Page 422: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2 Timothy 2:23 419 2 Timothy 3:12jama baji mindafu are! Evetu gen-embo mave, Bajari nemo sonembaredae benunu sise, dubo seghe sim-bugedo irera, ainde dabade tatedo,aminguse irivu! 23 Avata geka bekáirae ava kotae kotae sise, beisigaururoro ningaresa amo, gi darigaresa!Ainda beká mo: geka aindae beisigaururoro gombuda, dumo bauso siror-eraira. 24 Avata ni Bajari da sara-mana katori. Ava sedo, ni emin-guse iraresa. Ni jo dumo bauso aearesa. Ni evetu genembo isambukenadurumugedo, dengoro indi simbugegogoghombaresa. 25-26 Evetu gen-embo ni buregeraera aikena, roboghoai sise, dombuda saresa. Ni eregosesa:Satan nunda uju ava aoro dae sise,ne bundetiri irera. Avata ni gekarobogho ai sise, dombuda saresa amo,avose resena, God nemokena gorotoafigari, dubo jovereghedo geka bekáava kasama edo, Satan da vaghodaghe foa buvudo jebugarera tano.

33:1-9 Sifo Gombuda Kau Evia Siro-

rarira.1 Geka emo kotaso dae resena! Sifo

foa gombuda buvurutururari, memaa bouvu digari futo sirorarira. 2 Sifoaminda, evetu genembo mave irar-era amo, ne mokogo mo, nenda ujuavanembo ari dae kotise irarera. Neguguadae dighighi use, gogore edo,totofo nendae sakai sarera. Ne tofotofo aji sise irarera. Noi numamo dageka jo ningae arera. Ne sonemba enibarera aindae, aiyakoe jo sae arera.Ne God itako jo kotae arera. 3 Nekavevera jo ae arera, a evetu genembomendenidae itako jo joka ae arera.Ne aji sise, tataya use, a evetu gen-embo je babaseguse irarera. Ne aria geka eveva ava imboe use irarera.4 Aminguse, nenda nano namendidederuse irarera. Ne gogore a bibitause, nemoá totofo sakai sise irarera.Ne fisi da uju ava kotise, God jo tu-mondae arera. 5 God tumonde baing-hari nu use irarera, avata ainda beká

a fakina ava ighagha use, ne tefo tu-monde bainghuse irarera. Evetu gen-embo mave amingeraera ava, dari-gaso dae sise resena. 6 Evetu gen-embo avavaga mendeni, ne kambodateredo emingeraera. Geka sirure-oro, evevetu kotari iraede nendageka ava ningiraera. Evevetu resenaemo, nenda ari ekokoimi bundetiriirise, fisi da uju ainda amboda am-boda use irá gheraera. 7 Evevetuamo ne deinghuse, geka beká avabari dae tava eraera, avata jo tam-bae eraera. 8 Kau Jannes nengaeJambres ghae, Moses da geka bekáava buregedo ghusera aminga ava,gegenembo ekoko gembena emo, negeka beká imboe use, buregeraera.Gegenembo resena emo, ne tumon-dari jo inono ae etiri kotari dad-abusira. 9 Avata ne jo evovodae,evetu genembo derae arera. Aindabeká mo: kau Jannes nengae Jam-bres ghaekena sirorusira aminga ava,gegenembo aikena sirorari itatamar-era. Nenda geka beká irae, avakasama edo, natofo tomanako nendageka jo tumondae arera.

3:10–4:8 Paul Timothy Da SaramanaGategedo, Amingare Dae Sisira.

10-11 Na nange edo ghusena ava,ni gido ghusesi. Nanda ijuga, nandairari, a na redae saramana eraena ava,ni kasama usesi. Na nange nangedurumugedo, itatamuse tumondedoghusena, ava ni kasama usesi. Nandadubo bari kau mavega, ábarago nikasama eresa. Kau daba aminga ava,gitofu nange namokena bouvu futuse,fakarago urureoro mema itatamuse,na jo oju use gofae edo ghusena, avani kasama eresa. Reighi Antiok, Aiko-niam, a Listra aminda, nanda gitofunange urureoro itatamedo ghusenaava, ni kasama eresa. Dara, mema, abouvu ava itatamedo ghuseni. Avatakotugo, Bajari na sonembeari je-bugedo ghuseni. 12 Ni eregosesa:evetu genembo mave Iesu Keriso dedabade tatedo, God da uju ava ari

Page 423: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2 Timothy 3:13 420 2 Timothy 4:11dae kotarera amo, nemokena gito-fuimi bouvu futuse, fakarago ururoromema itatamuse irarera. 13 O evetugenembo mave totofo ari ekoko use,kokomana dederurureoro nenda am-boda amboda eraera amo, nenda ariekoko giti edo ghusera ava, undorobajari ari ekoko beká avanembo useirarera. Ne evetu genembo mendenidederuse, a totofo dederuse irarera.

14 Avori, ni emingaresa. Na-mane nimokena rea ijugetero tu-monde gogogho usesa ava use, tu-monde gogoghombuse iraresa. Aindasusu mo: namane mave ni ijuguseraava, ni tumonduse kasama eresa. 15Ani sasingu iriasa da sifo aminda, nituturo edo, God da Geka kasamaudo refesa. Ava tege kasama use,ni nange Iesu Keriso tumonduse je-buga baetesa, ava kasama udo refesa.16God da Geka isambu, nu tofo mandisirureari gembudo ghuseri. Nu amin-gusira da beká mo: nunda Gekaimifakina futururari namonde emingar-era. Namonde geka beká ava iju-garera. Namonde ainda fakinaimi,ari ekoko embo ava dombuda sarera.Fakina daba aimi, namonde dengoroindudururoro, evetu genembo dubojovereghari, ari eveva use irarera. Akotugo aimi, namonde ari eveva daemboro ava ijugururoro, evetu gen-embo gaeteri! 17Namonde kasama er-era: God nunda Geka futusira da bekámo: nu uju erira, nunda saramanakakato mo, ne kasama budo fakinaedo, ari eveva kau eni kau eni, nenearikena inono aeteri.

41 Na God da dombuda, a kotugo

Iesu Keriso, amboda foama jebugaembo a ambari embo isambu ijujarira,ainda dombuda fetedo resena. Nujovereghe foama, kotofu budo na-monde kaifa arira, aindae resena, niningi! 2 Nunda Bino ava, ni vironusise iraresa. Evetu genembo ningarisarera, o ningari imboe arera, avatani taká vironu sise iraresa. NundaBino Eveva ava tumondaoro dae sedo,ni evetu genembode dabade geka se

ningaresa, a dombuda saresa. A ko-tugo, ni nange ghamo deraso erarievetu genembo ari eveva aetera avakotise, durumugedo ijuguse iraso daesise resena. 3 Sifo amboda furariraamo, evetu genembo ijuga beká ava,jo ningae arera. Nemo fisi da uju avause irarera. Aminguse, ijuga kakatomendeni tambu barera. Ijuga kakatoamo, ne jo geka beká ijugae arera.Evetu genembo rea ningari uju arera,avanembo ijugururoro ne ningarera.4 Evetu genembo isambu, ne gekabeká ava dodo, kiki gungubo ava sisea kotise irarera. 5 Avata ni jo amin-gae aresa. Ni evovodae durumugedo,tofo kaifa use iraresa. Dara a bouvuitatamaresa, ainda jokáda barago, nidurumugedo iraresa. God ninda sara-mana rea futusira ava use, Iesu Kerisoda Bino Eveva ava sise, nundae sedoaghi use iraresa.

6 O namo, nanda sifo refara bu-vira. Gitofui na daoro, God da javodaesedo ambarena. Na giti yarena, niiraresa. 7 Na fakina beká edo, isoroedo ghuseni. Na, kau beisi sumbu-raera aminga ava, sumbu gogoghom-budo refuana tanonda buveni. Na tu-monde gogogho use iriani. 8Ava sedo,na kasama erena: Bajari nanda minofitiri irira. Mino resena emo, kotofuda yeye, kau kekesa avavaga, nandaesedo fitiri irira. Kekesa amo, ari evevaeraera ainembo amboda barera, ain-dae resena. Bajari nu bekáda bekádause a sise ijujeraira aimi, eredo kekesaamo, sifo amboda furarira aminda,namokena mutari barena. Kotugo,jo nasuka nane bae arena. Evetugenembo isambu, mave nunda furariava uju use, a kaifa gigita use irera,ainembo barera.

4:9-18 Paul Nunda Irari Kau Mavega,Ainda Geka Ava Sisira.

9 Ni edo gido, namokena totoi fu-raetesi! 10 Demas nu, enda a endada gugua aindae dighighi use, nadodo reighi Tesalonaika aminda isira.Crescens nu Frovensi Galesia amindaisira. A Titus nu, Frovensi Dalme-sia aminda isira. 11 Ava sedo, Luke

Page 424: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2 Timothy 4:12 421 2 Timothy 4:22nu, nangae kikiako irera. Markunumbedo nengae furovo dae resena.Ainda beká mo: nu na sonembuse,nangae saramana arera. 12 Tychicusna dirigeteno, reighi Efesas amindaisira. 13 Ni furaresa amo, nandatamo asugari eni Carpus kena reighiTroes aminda dotutusena, ava budofu! Nanda buku mendeni ava, edogido bu furaresa, mokogo mo, sinofuka da anosoimi ari aindae resena.Yari budo gi!

14 Genembo eni roera auriimi edo,oriro edo moni buraira, javo Alexan-der aimi eredo namokena ari ekokodombu eni dombu eni edo ghusira.Bajari nunemino ururari itatamarira.15 Nimbarago, nundae oju edo kaifaaso dae resena. Ainda beká mo:namanenda geka ava nu imboe edo,eredo namanenda geka edo gido bu-regari dae usira. Yari budo gi!

16 Na gitida koto usena amo, mavena jo sonembae usira. Ne isambuoju edo, na dotutuseri. God nendaari eko amo gido kote doyaetira,aindae resena! 17 Avata kotugo,na koto usena amo, Bajari nangaeirise, fakina futiri nunda geka ava segogoghombeno, namane Jusi emboda gitofu ne nininguseri. Amingeseno niningero, God sonembetiri nadotero buvurutuseni. Na sino fukaeko, raiyoni (lion) kena mutoro nagambu mindaetira avata, dotero najebuguseni. 18A kau daba aminga ava,Bajari na sonembururari, na ari ekoda fakina isambu darigururono, naunumbedo bu nunda vasa utu amindafitari, nangae dabade irarera. Nundaduro evovodae irare! Ai, bekári!+

4:19-22 Paul Nu Tano Edo, Geka SeDotutusira.

19 Aquila noaro Priscilla ghae ategibeká ava erena. Se ningore! A One-siphorus nunda mendeninde barago,ategi erena. Se ningore!

20 Erastus reighi Corinth amindafefetusira. A Trophimus, nu reighiMailitas aminda kae rurusira avasedo, nu aminda dotutuseni. Yaribudo gi!

21 Yaura tambuno ‘October’ tu-turo edo sumburaira. Ava sedo, ninange edo gido, giti foa namokenabuvaetesi. Ainda beká mo: eva yauratuturo arira amo, ni jo foa buvari dakaugo ae aresa. Yari budo gi!

Eubulus, Pudens, Linus, a Claudiade dabade, ni ategi erera. A nanonamendi mendeni barago, isambu niategi beká ava erera. Yari budo gi!

22 Bajari ninda asisi ava, nune kaifaare! A God da sonemba ava nimokenairare!Avori, nanda geka tano eviri.Na Paul.

Page 425: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Titus 1:1 422 Titus 1:8

Paul Nunda NamendiTitus Kena RetaGefusira, Amo Eviri.Titus mo, nu Paul da aghi kato

eniri. Paul seari, nu Paul da javodasaramana mendeni mendeni edoghusira. Paul nunda reta gitida,Timothy kena gefusira, sifo dabaaminda, nu reta emo Titus kenagefusira tano. Titus ira, ekaresia+mendeni butu javo Crete amindakaifa use iriri, Paul numokena retaemo gefusira. Nu rea Timothy kenagefusira, kau daba aminga ava, Tituskena gefusira. Amo, nu ekaresia+ dababojegari da irari a ekaresia+ da irari,aindae gefusira.

Paul Nunda Reta Titus Kena Ge-fusira, Ainda Mendo Mendo Mo Eviri.

1:1-4 Paul Titus ategi usira.1:5-16 Namonde gegenembo,

ekaresia+ da babojegari aoro dae sedogategarera amo, nenda irari amindagosuse gategarera.

2:1–3:11 Titus dengoro induduse,geka rea saetira a nange ijugaetira,aindae Paul sisira.

3:12-15 Paul tofo nunda irari dageka sedo, Titus sekago ategi edo,tano usira.

1 Arie, nanda mandi! Na Paulri. God da saramana kato a IesuKeriso da aghi kato edo irena. Godnunda natofo gategusira ava, sonem-bururono tumonde gogoghombaorodae, a ijugururono namondeda tu-mondari da susu a geka beká avakasama aoro dae sedo, God na gate-gusira. 2 Namondeda tumondari dasusu a geka beká resena amo, eviri.Namonde rea gigituse irera amo,eviri: namonde jebuga evovodae irariava amboda tuve barera. God gun-gubo jo sae eraira aimi, anakora bekábeka gagojuse, jebuga amomutari daesisira. 3 Amingedo, sifo gategusira

ava fira buviri gido, nunda geka is-agha sisira. Geka amo, na vironusaono dae setiri, tuturo edo vironuseno ainda jokáda, nunda jebuga reamutari sisira, ava isagha usira. Godnamondeda Sonemba Kato aimi se-tiri, na nunda Geka ava, vironu siseirena. Yari budo gi!

4 Nanda mandi Titus, na ni ategibeká ava erena. Ni nane ijugeteno, tu-turo edo nangae dabade tumonduseirera. Na ni ategi beká ava erena. Yaribudo gi!

God Afa a nangaeda Sonemba Kato,Iesu Keriso, nimokena sonemba adubo jama mutoro base!

1:5-16 Ekaresia+ Da BabojegariMavejo Gategaetera Amo, Nenda IrariKau Eminga Ava Aeteri.

5 Na ni butu javo Crete amindadotutusena amo, ni emingaso daesedo, dotutuseni. Saramana mendenijo sumbu gogogho ae ireira ava, sasoaoro dadabare dae sedo, ni amindadotutuseni. A kotugo, ekaresia+ dababojegari* a giti jijighigari gategasodae sedo, ni dotutuseni. Avori, naekaresia+ da babojegari da irari ain-dae rea sisena ava, sekago kotasodae resena. 6 Amo eviri. Genemboekaresia+ da bajari are dae sedo gate-gareva amo, nunda irari kau emingaava arira. Genembo amo, nu arieveva avanembo use irarira. Nu evetudabako fitido irarira. Nunda sasingubarago God tumondarera. A ne jogogore edo ari ekoko ururoro gido,evetu genembo aindae unongu saearera. 7 Ni eregosesa: ekaresia+ dagiti jijighigari, God da saramana aindagiti nene jijighuse irarera. Ava sedo,ekaresia+ da giti jighariá nu ari evevaavanembo use irarira. Nu jo gogoreuse, janje eko jo totoi ae edo gharira.Nu jo uvu fakara teria futo mindarijiro birurughae edo gharira. Nu jotataya ae edo gharira. Nu jo enda dagugua aindae dighighi ae edo gharira.8 Esa embo foa gharera ava, nune

* 1:5: Afige, buku javo 1 Timothy 3:1-13 ainda duruda tege garesa.

Page 426: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Titus 1:9 423 Titus 2:8tavo edo gharira. Nu ari eveva avauju edo gharira. Nu fisi da uju avaburegedo, ari dambu a kakarago avause, bibita jo ae edo gharira. 9 Iesuda aghi kakato bebede geka bekárea ya ijugedo ghusera ava, kaifa egogoghombedo gharira. Amingariraamo, nu dengoro indari, evetu gen-embo mendeni geka beká ava, nenekasama edo fakina arera. A evetu gen-embo geka beká ainghae osogo eraeraamo, nune dombuda sari, nenda daraava kasama arera.

10 Na aminge resena da beká mo:gogore kakato digarigo ava irera. Negeka beká irae ava sise, evetu gen-embo mendeni dederuse jufureoronenda amboda ya gheraera. Gogorekakato resena emo, mokogo mo Jusiembo mendeni totofo nenda kiki ava,natofo isambu aoro dae sise irá gher-aera aindae resena. 11 Ne saso bekadoyoro dae resena! Ne ijuga reaijugeraera ava, ne jo ijugae aeteri. Netaká moni bari dae sedo ijugururoroaindae sise, evetu genembo nendamandi sasingude, a nenda nano na-mendi mendeninde sarigedo beisigause irá gheraera. 12 Ni butu Creteaminda iresa. Crete embo da fer-oveta eni anakora nunda totofodaeeminge sisira, “Crete embo gungubosise, saramana jo ae eraera. Ne gukadagaya etiri, saramana imboe use,bayau da oduso use irá gheraera,”aminge sisira. 13 A nu geka bekásisira. Aindae sedo, ni emingasodae resena! Ne tumonde gogoghom-baoro dae sedo, dombuda sirurasotumonduse irore! 14 Jusi embo dakiki mendeni mendeni kotae kotaeseraera, a geka a agho dari, evetugenembo mendeni geka beká imboeuse ijugeraera, ainda geka ava, Creteembo erá tumondeore dae sise, dom-buda sise iraresa! 15 Evetu genembomave dubo joká esimbugedo ireraamo, nenda dubo joká jo totoi kotariekoimi bebeta ae arira. Ainda susumo: ne rea tambarera amo, evevavanemboava kotise, Godkena aiyakoesise irá gheraera. O evetu genembo

mave nenda dubo joká bebeta useirera, a nenda dubo joká jo esim-bugae irera amo, nemokena kotarieko totoi foa gheraira. Ne God dafakina jo tumondae eraera. Ava sedo,ne rea tambarera amo, eko vanembokotiroro aimi, nenda janje joká bebetaeraira. 16Ne totofo God tumondarivaseraera. Avata nenda ari jo amingoiraeri. Ne imboe kakato a gogorekakatori. Saramana eveva eni ava, nejo ae eraera.

22:1–3:11 Paul Nu Namonde

Emingaoro Dae Sisira.1 O nimo, eminguse iraresa. Ijuga

eveva ainda amboda amboda use,ari eveva aoro dae sise, dengoro in-duduse iraresa. 2 Afa koro saso, nedubo kote simbugedo geka sarera.Ne totofo kaifa esimbuguse, fisi dauju ava buregarera. Ne fakina edo,evovodae tumonde gogoghombuse, atofo tofo dubo ruruse irarera. 3 Kaudaba aminga ava, aya tata dengoroindaresa. Saso, ne evevetu kakarada irari ava use irarera. Ne jo un-ongu a aji sise irae arera, a ne jovaini (wine) da oduso use irae ar-era. 4 Aya tata amo, ne evevetuseka bajarikena, emboro eveva iju-guse emingaoro dae sarera. Amo,nuvumane a nenda ghagurude, dubobarera. 5 Ne totofo kaifa esimbugusedubo joká esimbugedo irarera. Nekombo yagera da dubo ava jo kotaeirarera. Nenda nati dendegu kaifaarera, a nuvumane da sari ava ningar-era. Ava, nene ijugururoro, evevetuseka bajari amo, ava ningido amingu-ruroro, evetu genembo mendeni avagido, God da Bino aindae geka eko josae arera.

6 Kau daba aminga ava, gegenemboseka bajari dae dengoro indaresa.Saso, ne totofo kaifa esimbuguse, fisida uju ava buregarera. 7 Ni tofo rejoaresa amo, tofo mandi ijugaboro fifi-tuse amingaresa. Geka bekáda bekádasise a dubo kotise ijugaresa. 8Ni geka

Page 427: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Titus 2:9 424 Titus 3:9beká avanembo sise iraresa. Amin-garesa amo, ninda gitofu ava gosuse,meka gido beka doyarera. Ainda bekámo: ni sembae eni jo sae aresa avasedo, nindae unongu sari da emboroeni jo tambae arera.

9 Saramana kakatokena mo,emingaoro dae saresa. Saramanakakato ne, nenda babojegari da sariava, sifo evia inono nininguse, nendauju ava, ururoro ivuga arera. Nejo nenda babojegari da geka ava bufugedo, kovionoghae sae arera, 10 onenda roera eni jo bagia ae arera. Neemingarera. Namondeda SonembaKato God da ijuga ava tumonduse,nunda javo jighoro erare dae sedo,nenda babojegari da saramana egogoghombururoro gido, babojegariamo nenda saramana kakato da irarieveva ava gosuse, tumonduse God dajavo jighoro erarira.

11 Ainda beká mo: evetu genemboisasambu jebuga evovodae irari avabaoro dae sedo, God nunda sonembafutusira. Ava nune ijugetiri namondegosuseri. 12Ava sedo, Godda sonembaava itatamuse, namonde jo God ko-tae use, fisi da uju ainda ambodaamboda udo yae arera. Namondeenda eminda irise, totofo kaifa es-imbuguse God kotise, veka eveva avause irore! 13 Aminguse, namondedaGod a Sonemba Kato Iesu Keriso,nunda duroghae jovereghe foama na-monde esimbugarira ainda Sifo ava,kaifa use gigitarera. 14 Namondedaari ekoko da mino mutari dae sedo,a namonde seghe simbugedo nundatofo bari sedo, nufira tofo numoámu-tudo, namondedae sedo ambududu-rusira. Namonde ari eveva avanembouju use, aoro dae sedo, nu amingusira.

15 Geka emo, God da gekari;ava sedo, ni fakina isambu futuse,ijugururaso natofo kasama arera.Aminguse, ninda nano namendidombuda sise iraresa, a kotugofakina futururaso, diti fangoro daesise iraresa. Erama doyeóso evetugenembo mendeni ninda geka avabuneore!

31 Saso, ninda nano namendi sekago

evia kotarera! Ne babojegari agavana da sari ava ningarera. Aari eveva isambu ari dae sedo, katouse irarera. 2 Ne jo mavedae aji saearera. Ne edo gido, beisiga jo totoiae arera, kokomana da uju ava use,evetu genembo isambu da dombudadurumugedo irarera. 3 Ainda tukamo: evetu genembo mendeni reaeraera ava, namonde barago gitiamingedo ghuseri. Namonde gitiari kotae kotae use a gogore use,ari ekoko edo ghuseri. Namondedauju a fisi da uju mendeni aindafakinaimi, namonde bundetiri iriari.Namonde sifo aminda, kokomana dabino aindae dubo ekoko use, tofotofo aji sise, mema futuse itatamedoghuseri. Namonde tofo tofo imboeuse irá ghedo ghuseri. 4 Avatanamondeda Sonemba Kato God dakavevera a dubo bari fira isaghausira. 5 Isagha usira da sifo aminda,nune sonembetiri namonde jebugaevovodae irari ava tuve ruruseri. Nunamonde sonembusira amo, jo na-monde ari eveva eni aoro gido, aindaeaeri. Nu taká namondedae joka usesonembari dae sedo, nunda AsisiKakara da fakinaimi, namondedadubo joká ava seghe simbugusira.Seghe simbugetiri, namonde jebugaseka budo, kau God da sasinguseka sirorari da kaugo edo irera.6 Namondeda Sonemba Kato IesuKeriso, mino futuse ambududurusira.Aindae sedo, God nunda Asisi Kakaranamondekena mutiri, namondedadubo joká bedo usira. 7Nu aminge ujuusira da beká mo: namonde nundasonemba baoro gido, namondedae‘eveva’ sarira. Amingari, namondejebuga evovodae irari gigituse irera,ava barera. 8Setena amo, geka bekári.Evetu genembo God tumonduse ireraamo, ari eveva ari dae sedo, nendafakina isambu mutarera. Ainda gekaava ijuge gogoghombaso dae resena!Aminguse irarera, amo evevari. Aimi,evetu genembo sonembarira. 9 O

Page 428: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Titus 3:10 425 Titus 3:15evetu genembo geka kotae kotaesise irera, o nombuamane reda ghesiroredo fusera, ainda kiki ava siseirera, o gekadae beisiga use irera,o Jusi embo da agho dari da tukajungarida ava tava use irera, avadarigaso dae resena. Ari aindajokáda, sonemba a beká eni tefori.10 Genembo mave beisiga ururari,nano namendi aindae sarigarera amo,yasi, numokena umbu etoto nakáerá amingeure dae sise buregase!Beisiga jo dodo dubo jovereghae ariraamo, erá genembo ainde dabadeumo gamo use deingheove! 11 Evetugenembo amingeraera amo, nendadubo joká anakora bebeta eari irágheraera. Nenda ari ekoko eraeraaminda gosuse, kasama eraera.

3:12-15 Paul Nu Evetu Genembo AtegiRoroimi Tano Usira.

12 Na eminge resena. Na yamareighi Nikapoles aminda buvudoirono, yavata tuturo edo didivudoyama doyarira. Ava sedo, na Artemaso Tychicus dirigaono ya nimokenabuvari garesa amo, ni edo gido yama,na aminda tambaetesi. Yari budo gi!

13 Eni mo: ni edo gido, agho darida kasama kato javo Zenas, a ko-tugo Apollos sonembururaso, ne javiedo yarera. Ne rejo ava bu yaeteraamo, sonembaso ne budo yaeteri.14 Ijugururaso, namondeda nano na-mendi ari eveva a kavevera ari avause, evetu genembo mema itatamer-aera ava, nene sonembarera. Amin-garera amo, nenda fakina jo soesa fu-gae arera. Ainda beká mo: saramanaamo evevagori. Yari budo gi!

15Evetu genembonamonde dabadeirera eimi, ni ategi beká ava erera.Yari budo gi!

Namondeda kokomana tumondariembo, ava ategi erena. Se ningore!God nunda sonemba a esimbugariava, ne isambukena irare!Avori, nanda geka tano eviri.Na Paul.

Page 429: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Philemon 1 426 Philemon 13

Paul Nunda NamendiPhilemon Kena RetaGefusira, Amo Eviri.Philemon mo, nu reighi Kolosi

embo da genembo eniri. Nu susuiti fafoderi. Avata kotugo, nu Kuris-tini edo irei, a nu Paul da komanabekári. Nunda saramana kato enijavo Onesimus, Philemon ava imboeedo, do sufusira. Sumbiri, evetugenembo mendeniimi nu sandi dibu-rada fitero iriri, Paul nu tambudo,Bajari Iesu da Bino Eveva ava ijuge-tiri, Onesimus tumondedo Bajari datofo usira. Nu nange jovereghe Phile-mon ghae mainungaetira ava kotise,Paul nu reta evia gefusira. Paul nuRome aminda dibura edo irise, avose,ghaeko 60 A.D. ainda jokáda gefusira.

Namane geka eindamendomendo,duruda jo gembaeri. Ainda bekámo: buku emo jo ghousa iraeri. Avasedo, ni vose duruda tege garesa, gekaainda mendo mendo geka da jirodairira, ava gido tege kasama aresa.

1 Arie, nanda namendi!Na Paul. Na Iesu Keriso da javo-dae sedo diburada fitero irena. Nan-gaeda namendi Timothy ghae irise,reta emo eregefena. Yari budo gi!

Philemon, ni namanenangaedana-mendiri. Namonde dabade saramanaedo ghusera aindae, ni ategi beká avaerera. Yari budo gi! 2 Ekaresia nindakamboda totorugeraera ava, ategibeká erera. Se ningore! A kotugo,namondeda ghasovu Apphia baragoategi erera. Se ningare! Archippusbarago, namane ategi beká ava erera.Archippus resena emo, nu namondedabade Iesu dae isoro use irera. Nuategi beká ava erera. Se ningare!

3 Namondeda God Afa a na-mondeda Bajari Iesu Keriso sonembaa dubo jama nemokena mutorobaove!

4 Arie, nanda namendi, Philemonko! Na sifo reda banungeraena amo,na nimo kotise, nindae sedo God kena

aiyakoe seraena. 5 Ainda susu mo:ni nange Bajari Iesu tumonderaesaa God da natofo isambu dubo bu-raesa, ainda bino ava sirureoro naningiraena. 6 A na nindae sedorea benunu seraena amo, eviri. Nirea tumonderaesa ava, osa sirurasoningido, evetu genembo mendeni,Keriso nunda sonemba a kaveveranimokena futusira ava, ne itatamedokasama arera.

7 Arie, nanda namendiko! Ni nindanano namendi dubo rurureaso ne fak-ina eraera ava gido, na ivuga a dubojama beká ava eraena. Yari budo gi!

8-22 Philemon Nu Onesimus Dae JokaAetira, Aindae Paul Benunu Sisira.

8-9Na Iesu Keriso da aghi kato Paul.Na nunda javodae sedo diburadafitero irena. A nangae mo, Iesuda jamenari. Ni nanda geka avaningaetesi. Ava sedo, na orokosari dae erena ava, kovionoghaeIesu da javoda saetena amo, avori.Avata ninda dubo bari kotise, nanimokena benunu sari dae erena.Veka eveva ava aso dae sise, nimokenabenunu resena. 10 Ninda saramanakato Onesimus, ni do sufusira,avata nundae joka aso dae sisebenunu resena. Ainda beká mo:nu inono, nanda mandi da kaugoedo irira. Amo emingusira. Nadiburada ireno, nu ni do sumbu firanamokena buviri, vironu seteno ningitumondedo, nu Keriso da natofouse, nanda mandi edo irira. 11 Nigiti Onesimus kena, saramana enia sonemba eni jo bae edo ghusesi.Avata oroko mo, na nune sonembegogoghomberaira. Kotugo orokojovereghe yarira amo, nimbaragosonembe gogoghombarira. Nu Iesuda natofo edo irira; ava sedo, nune nisonembe gogoghombarira.

12 Na orokoá nu dirigeteno, nimo-kena yari dae erira. Nu nanda dubobari mandi ava sedo, nimokena eriraamo, inono, tofo nanda dubo joká avaisambu nimokena erefutena. 13 NaGod da Bino Eveva ava vironu sedoghusena aindae, na diburada fitero

Page 430: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Philemon 14 427 Philemon 25irena. Eminda irise, nu buregaonofetedo nangae irise, nu nindae sise,namokena saramana aeti. 14 Avata joamingae arena. Amo, ni tofo mandinamo sonembari dae sise, nu namo-kena mutari saresa amo, avori. Ona Onesimus ghae irono, ni namosonembuse saso, Onesimus irise nasonembarira amo, avori. Avata naOnesimus eminda bu jighirise, nan-gae dabade irari dae sedo, saononingaresa amo, jo eveva iraeri. Avasedo, na mandi dirigaono ya nimo-kena buvari gido, ni ari eveva usenange kotaresa, ava aresa.

15 Avose, na eminge resena. Ones-imus sifo tufako ni dodo esike ireirada tuka mo: nu oroko joveregheya, nengae evovodae dabade iraetevu.16 Giti, nu ninda saramana kato edoirei. Avata oroko, nu jo amingo iraeri.Nu Keriso de dabade tatedo, nan-gaeda dubo bari namendi edo irira.Na nu dubo ruruse, uju beká ava er-aena. A oroko nimbarago nu duboruruse, uju beká ava aresa. Nu nindasaramana kato, avata kotugo, nindanamendi ari, nengae dabade irareva.

17Ava sedo, na ninda komana avav-aga kotaresa amo, ni emingaresa! Kauna ya nimokena buvono, ivuga usenandae nati joká daetesa, aminga ava,Onesimus ya nimokena buvari gido,ni nati joká doruse, nu unumbe go-goombaetesi. 18 Nu giti nengae irise,dara o bagia usira ava, ni oroko kotiseiraresa amota, saso furari ningido,ainda mino nane mutono yari baresa.19 Na sekago daba ava sise, nandaungoi eregefena. Yari budo gi!Amo, na Paul, nunda ari eko da mino

ava, nane mutono yari baresa.(Avata kotugo, na nange nange nisonembeteno, jebuga evovodae irariava rurusesa, á ni kasama eresa. Avasedo, ninda gugua isambu kau nandaroera da kaugo edo iraeti.) 20 Avasedo, nanda namendi, Onesimus natijoká doruse, bu kaifa aso dae resena.Ni nangae dabade Keriso da natofoedo irera aindae sise, Bajari da javoda

amingaresa amo, ni namokena dubojama futuse, amingaso dae resena.

21 Geka emo gefuse na itatamer-ena: na rejudae benunu resena, avaaresa. Kotugo, na kasama erena, nasetena avanembo jo ae aresa. Ni Ones-imus kaifa tavo e gogoghombaresa,ava itatamerena.

22 Geka eni mo: na uju erenaamo, ni nandae sise, avari vasa enigategedo esimbugaetesi. Ainda bekámo: na uju use kotise irena, Godnenda benunu isambu ningido, sarina diburada ghe buvudo nemokenayarena. Yari budo gi!

23-25 Paul Ategi Roroimi, Geka SeTano Usira.

23 Epaphras barago, Iesu Keriso tu-monderaira aindae, nu bu diburadafitero nangae irira aimi, ni ategi erira.Yari budo gi!

24 A Mark, Aristarchus, Demas, aLuke, namonde dabade saramana er-aera aimi, nene ni ategi erera. Yaribudo gi!

25 Bajari Iesu Keriso nundasonemba, ne isambukena irare!

Avori, nanda geka tano eviri.Na Paul.

Page 431: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Hebrew Embokena 1:1 428 Hebrew Embokena 1:7

Hebrew Embo (O IsraelEmbo Seraera),Nemokena RetaGefusera, Amo Eviri.

Buku emo, ghaeko 60-70 A.D. aindajoká aminda, Paul o genembo eni-imi gefusira. Nu Israel embokenagefusira. God giti nemokena em-boro+ eni nange yama numokena bu-vaetera, ava afigedo ijugusira. Em-boro+ manai amo, Agho Dari kaifaari da emborori. Avata buku eindajokáda, genembo buku gefusira aimi,emboro+ seka God afigusira, aindaegefusira. Emboro+ seka amo, Godsetiri Iesu ambiri, nunda ororoimiemboro+ seka afigusira. Buku eindajokáda resira: emboro+ seka ya Godkena buvari amo, emboro+ evevabekári. Emboro+ manai amo jo em-boro seka amingo iraeri. Ava Israelembo isambu kasama aoro dae sedo,buku emo gefusira.

Reta Hebrew Embo (O Israel EmboSeraera) Nemokena Gefusera, AindaMendo Mendo Mo Eviri.

1:1-3 Genembo mave reta gefusiraaimi, nunda natofo Israel embo ategiusira.

1:4–2:18 Keriso mo, nu teriari; oaneya mo, ne veveyakori.

3:1–4:13 Keriso mo, nu teriari; oMoses nengae Joshua ghae mo, neveveyakori.

4:14–7:28 Keriso nu fristi+ iká beká-dari. Fristi+mendenimo, jo numongoiraeri.

8:1–9:28 Emboro+ ya God kenabuvari Iesu afigusira amo, evevabekári. Emboro+ manai amo, joamingo iraeri.

10:1-39Kerisonundaororo futusiraamo, fakinago bekári. Joba mendeniGod kena mutudo ghusera amo, joamingo iraeri.

11:1-12:29 Namonde tumonduse,God da natofo anakora God tu-mondedo ghusera, ainda ambodaamboda aoro dae sise sisira.

13:1-25 Genembo reta gefusiraaimi, geka mendeni mendeni sise, arieveva aoro dae sedo, tano usira.

1 Anakora beká, God namondedaabuamanekena ari mendeni mendeniuse, a geka mendeni mendeni sidofusira. Nu ferovetakena geka seari,ne budo namondeda abuamanekenaijugedo ghuseri. 2Avata oroko ava, nutofo nunda Mandi dirigetiri ojighira,nunda geka namondekena siri ninin-gerera. Nunda Mandi resena eindafakinaimi, God setiri utu a endasirorusira. God nunda Mandi mo,sifo amboda roera isasambu, nundatofo are dae sedo, nune gategusira.3 Mandi aikena, God da duro a usasajanimberaira. Kotugo, God irira aindagari kau daba ava, nunda Mandikenairira. Jo dombu eni iraeri. Mandiainda geka mo, fakinaghaeri. Aimi,nu utu a enda bu jighirise kaifa eraira.Nu evetu genembo da ari ekoko seghefugutusira ainda amboda, nu utudavitíra, God Durode ainda ungo giman-dukena anumbusira.

1:4-14 God Da Mandi Mo, Nu Teriari,O Aneya Mo, Ne Veveyakori.

4 Aindae sedo, God nunda Mandida javo tomanako jijighusira.Aneyamane da javo jijighusira amo,veveyakori. Kotugo geka bekári: GoddaMandimo, nu teriari, o aneyamanemo, ne veveyakori. 5 God nundaMandikena eminge sisira:“Na Nimamori, orokoá ni nanda

Mandi etesi.”A eni mo eminge sisira:“Na numamori, a nu nanda Mandiri.

Ava saono isagha arira.”Geka resena emo, jo aneya enikenasaeri. Geka emo nunda Mandikenasisira. 6 Eni mo: God nunda Mandibego enda eminda sirorare dae sedo,dirigari dae use, eminge sisira:“Nanda aneya, ne isasambu numoá

tumonde bainghaoro dae re-sena,”

nunda Mandi dae aminge sisira. 7 Oaneyamo, ne nundaMandi da duruda

Page 432: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Hebrew Embokena 1:8 429 Hebrew Embokena 2:5irera. Ava ijuguse, nendae emingesisira:“Nanda aneya, yaura da kakaugo ava

simbugeteno irera.A nanda saramana kakato, avaraka

bubura da kakaugo ava sim-bugeteno irera,”

aneyadae aminge sisira. 8 AvatanundaMandikena, God eminge sisira:“Ni God ri. Nine bajari edo, evovodae

ninda natofo kaifa use iraresa.Ni geka beká sise a ari beká avanembo

use, ninda reighi a natofokaifa use iraresa.

9 Ni geka sembae a ari ekoko ava im-boe use, geka eveva a ari evevaavanembo uju eraesa.

Aindae sedo, God ninda God, nane nigategedo, ivuga aso dae sedo,bino mindafugo nimokena fu-tuseni.

Ninda bino mo mindafugori, koko-mana da bino jo ninda amingoiraeri.”

10 A geka eni mo, nunda Mandi reausira a rea arira, aindae eminge sisira:“Bajari, giti beká giti, ni enda eteso

sirorusira. A ni tofo ninda fak-inaimi, utu eteso sirorusira.

11 Utu endaghae manjarira, avata nievovodae iraresa. 12Kau emboboka manai ari seka buraeraaminga ava, utu a enda manaiedo, bakomba ari gido, gagheesike fitido, utu a enda sekaaso sirorarira.

Avata ni jo kau eni ae aresa. Ni kaudaba ava iraresa,”

God Afa nunda Mandikena amingesisira. 13 Avata nunda aneya enikenajo eminge saeri:“Viti fu, nanda ungo gimandukena

anumbekaifa ururaso, na ninda gitofu sandibundedo, ninda ata duruda fitono

fafasaore.”Geka amo, jo nunda aneya enikenasaeri. Nu nunda Mandikena sisira.14 Ava sedo, aneya resena ainda susumo, rejori? Ne asisi kau eniri. NeGod sonemberaera, a God ne dirigeari

foama, evetu genembo sonember-aera. God evetu genembo mave-joá gategedo, jebuga evovodae irariava baoro dae sedo sisira ava, aneyamaneimi sonemberaera.

22:1-18 God Da Sonemba Namon-

dekena Futusira Amo, Kau Emingori.1-2 Geka God aneyakena mutiri

budo namondeda abuamanekena osasedo ghusera amo, geka bekári. Gekaava, mave ningido jo ae usera aikena,God mema a bouvu mutiri itata-museri. Avata aneya da geka kitakori.O geka oroko nembo sirorerira amo,teria bekári. Ainda beká mo: Godda Mandi mo, nu teriari. Aneyamo, ne veveyakori. Ava sedo, eramageka gungubo ningido, ainda am-boda yeore dae sedo, namonde, gekabeká oroko nembo siroretiri ninin-gerera ava kaifa e gogoghombar-era. 3 Geka eimi, jebuga da emboro+ava ijugerira. Amo sonemba teriabekári. Ava sedo, geka ava kotaeedo jo tumondae arera amo, namondejebuga kosasaghedo, tefo sirivo ar-era. Namonde nange nu tumon-duse jebugaetera ava, Bajari nu tofofira ijugedo ghusira. Aminguse, nunamonde jebugaoro dae sedo, gekarea sedo ghusira ava, nunda natofomendeniimi bu fera namondekenaijugetero, namonde ava niningusekasama useri. Geka amo geka beká,ava namonde kasama useri. 4 Neaminge ijugero sifo daba aminda,God nunda geka sonembusira. Gekaamo tumondaoro dae sedo, nu arimendeni mendeni a tano dombu enidombu eni etiri, namonde jo gae iri-ara ava, aminda gido dudukughuseri.Geka daba ava tumondaoro dae sedo,God nunda uju ava use, Asisi Kakarada fakina a joba ghasetiri ruruseri.

5 Iesu nu teriari, a aneya neveveyakori, ainda geka mendeni saridae erena. Enda namonde seraeramo, mave kaifa arira ainda geka, Godnu enda evia ari sirorare dae kotisiraamo, jo edo aneyamaneimi kaifa aoro

Page 433: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Hebrew Embokena 2:6 430 Hebrew Embokena 3:1dae saeri. 6 Geka eni setiri gembero,God da Geka jokáda irira amo eviri:“God, ni teriari. Ava sedo, ni genembo

redae erekotesi? A redae kaifaeraesi?

7 Sifo tufako, nu aneya da durudairare dae sisesi. Usasa a binonumokena muteso biri,

8 seteso roera isasambu ainda bajarinune edo irira.”

“Roera isasambu ainda bajari arira,”resira amo, nu roera isasambudaesisira. Avata oroko emo, geka da bekájo sirorae irira. Namonde evetu gen-embo, jo roera isasambu kaifa ae er-aera. 9 Avata Iesu kotovo dae resena.Nu sifo tufako aneya da duruda iraredae sedo, God setiri nu sirorusira. Godnu, namonde evetu genembo isam-bukena sonemba mutari dae sedo,setiri Iesu namondeda ari ekokodaeambududurusira. Avata oroko mo, nuusasa a bino bu jighiriri eregosera.Usasa a bino bu jighirira ainda tukamo: nu namondedae sedo, memaeko beká ava itatamuse ambududu-rusira. Ambiri gido, God numo-kena usasa a bino ava mutiri budo,roera isambu da bajari ava, nune edoirira. 10 God roera isasambu setirisirorusira, a nunda fakinaimi, roeraisasambu bu jighirira. Ava sedo, evetugenembo digari nunda usasa budo,nunda sasingu aoro dae sedo, nunesetiri Iesu fira genembo beká ava edo,mema itatamusira. Aminguse, Iesunu namonde sonembarikena inonousira. God amingusira amo, evevari.Iesu mo, nu jebuga da emboro ijugaridae sedo, amingusira. 11 Iesu nu evetugenembo da ari ekoko seghe fugetiri,ne God da dombuda eveva beká edoirera. Amingedo, evetu genembo aIesu de dabade, God da sasingu edoirera. Aindae sise, Iesu namondekenanano namendi sisemeka jo gae eraira.12 Iesu rea sarira ava kotise, nu Godkena eminge sarira:“Na, nanda nano namendi da dom-

buda, ninda javo jighono er-arira.

Natofo totorugarera ainda dombuda,nindae sakai sarena.”

13 Nu geka eni resira amo, eviri:“God tumonduse, tofo namoá nunda

ungoda fitarena.”A eni mo, nu eminge resira:“SasinguGodnandae futusira amo, ne

namonde dabade irera,”Iesu aminge resira.

14 Nunda sasingu mo, evevetu agegenembo bekári. Ava sedo, Iesufira genembo beká da tamo ava budo,kau nemoá avavaga sirorusira. Nuamingusira da beká mo: Satan Am-bari da fakina bu jighireira ava, darinunda fakina dadabare dae sedo, am-budo ambaridaghe jebuge erorusira.15 Evetu genembo digari ne Am-bari dae oju edo ghusera amo, in-ono, ne Ambari da fakinaimi bun-detiri iriari. Nemo vujegari je-bugaoro dae sedo, nu genembo bekáda tamo budo, siroredo ireira am-bududurusira. 16 Geka emo isaghari:nu jo aneya sonembari dae sedoamingaeri. Nu Abraham da sasinguava sonembari dae sedo, fusira. 17 Egivu! Iesu nu God da uju ava use,evetu genembodae joka use, nendafristi+ iká bekáda ari dae saetira amo,nu kau nunda nano namendi avav-aga edo, nenda tamo budo nemoáavavaga siroraeti. A nenda ari ekokoda mino mutari God kote doyare daesaetira amo, nu nenda tamo budoaminge siroraeti. 18 Kotugo Iesuamingusira. Ava sedo, evetu gen-embo Satan imi dederuse, nenda fak-ina dere gosuse irá gheraira ava,Iesu nune ne sonemberaira. Orokoá,nemo sonembarikena mo, nu in-onori. Ainda beká mo: nu tofomema tafusira, a Satan imi fira numoádederusira amo, nu inono use jo go-faeri. Ava sedo, nemo sonembarikenamo, nu inonori.

33:1-6 IesuMo, Nu Teriari, OMoses Nu

Ijoghakori.1 Avori, nanda nano namendi,

God namoá aghi usira aminga ava,nembarago aghi usira. Ava sedo,Iesu nu kau mavegori, ava kotovo

Page 434: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Hebrew Embokena 3:2 431 Hebrew Embokena 3:18dae resena. Namonde tumondaorodae sedo, God setiri Iesu namondedafristi+ iká bekáda edo, fira aghiusira. 2 God Iesu gategusira aindauju avanembo, Iesu edo ghusira. KauMoses God da Kamboda+ saramanause, God da uju ava edo ghusiraaminga ava, Iesu barago God da ujuavanembo edo ghusira. Kambo+mo, na God da natofo isambudaeresena. 3Ne kasama ereva: namondejo kambodae sakai sae eraera. Nu,kambo itari kato aindae sakai seraera.Aindae sedo, namonde Moses da javoitako jighoro erarira, nu taká God danatofo da eniri. O Iesu mo, God danatofo ainda bajari ava sedo, nundajavo jighoro ere gogoghombarira.4 Ainda beká mo: kambo beká evetugenemboimi itiraera amo, kamboa roera digari ainda susu mo, Godri. 5 Geka bekári: Moses nu Godda saramana kato edo irise, God dauju ava edo ghusira. Aminguse, Godamboda rea sari isagha aetira ava,Moses nu God da aghi use, osa sedoghusira. Moses nu God da saramanakatori. 6 Avata Keriso mo, God daMandiri. Nu God da kambo+ aindabajariri. Nu God da uju ava use,God da kambo+ nune kaifa eraira.A God da kambo+ mo, namondedaesise resira. Namonde fakina edo,jo oju ae irise, namondeda gigitaria tumondari jo doyae arera amo,namonde nunda natofo edo irarera.

3:7–4:13 God Namondeda JangutariDa Vasa Ava Simbugerira.

7 Namonde nange God da natofoedo iraetera ava, Asisi Kakarai setiriGod da Geka jokáda gefuseri. Amoeviri:“Oroko God beka sirurari ningareva

amo,8-9 erama gogore edo, God ighagha

eove dae sise resena.Kau nembuamane usera aminga ava,

erá eove dae sise resena.Nembuamane usera aindae, God

eminge resira,‘Ne reighi uvu a evetu genembo irae

da vasa aminda, na ighagha

edo, nanda fakina ava iju-juseri.

Ne ghaeko 40 ainda jokáda nangenanda fakinaimi tavo eno go-susera ava kotae edo,

nanda fakina ava sekago ijujuseri.’10 Na aindae sedo, nembuamanedae

janje eko etiri siseni,‘Ne na sifo ghousa ighagha eraera, a

nanda sari ava jo ningae er-aera.’

11 Aminge sedo, na dubo eko etiri,durumuguse beka gagojusesiseni,

‘Ne jo namokena foa terovo, namondedabade jangutae arera,’ ”

God da Geka aminge resira.12 Avori, nanda nano namendi, na-

mondeda God nu jebuga irira. Avasedo, nenda janje joká ava ijujevu!Erama nu kotae edo, ighagha eovedae sise resena. Fakina use, tumon-daovo dae resena. 13 God da Gekajokáda, geka ‘oroko’ rea resira avagembena emo, jo oroko dabako ein-dae sise, saeri. Nu tumondaoro daesedo, goroto namondekena futusira,aindae resira. Goroto einda jokáda,ne sifo evia inono, tofo tofo enjisesaramana e gogoghombareva. Eramaari ekoko da derariimi dereuri gogoreeove! 14Ai resira amo: fakina edo gig-ituse irarera amo, namonde dabadetatedo Keriso da natofo arera. 15 Godda Geka aindae sise, eminge resira:“Oroko God nu beka sirurari

ningareva amo, erama gogoreedo,

God ighagha eove dae sise resena.”16 Evetu genembo God da Gekaningido ighagha usera amo, mavedaeresi? A kote givu! Evetu genemboMoses unumbe reighi Egypt ghedobudo fusira aindae resira. 17A kotugo,evetu genembo daba aindae, gekaevia resira: “Ghaeko 40 ainda jokáda,God evetu genembodae janje ekousira,” geka amo, evetu genembodaba aindae resira. Evetu genemboamo, ne ari ekoko ero gido, God siri nesirivo udo fuseri. 18A evetu genembodaba aimi God ighagha usera aindae,

Page 435: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Hebrew Embokena 3:19 432 Hebrew Embokena 4:12God durumuguse, beka gagojuseeminge sisira, “Ne jo namokena foaterovo, namonde dabade jangutaearera,” aminge sisira. 19 Avori,namonde kasama erera, ne God kenajo ya tere jangutae usera da beká mo:nemokena tumondari tefori.

41 Avata God nu namonde kaifa

ururari jangutarera, aminge bekagagojuse sisira. Ava sedo, namondenundae igheghi use irarera! Eramagofedo, numokena ya jangutari avakosasagheore dae sise, namondeigheghi use irarera. 2 Ainda beká mo:God da Bino Eveva seoro namondedaabuamane ningido ghusera amingaava, God da Bino Eveva namondekenasetero ningido irera. Jo dombueni iraeri. Avata ne geka ava,dengoroimi nembo nininguseri. Avasedo, ne aminda sonemba eni jobaeri. Ainda beká mo: ne ningido,jo tumondae useri. 3 O namondemave tumonderaera amo, God kenaya teredo, dabade jangutari dae erera.Nu namondedae sedo jangutari davasa a sifo gategusira ava, jo ighaghause eminge saeri:“Na dubo eko etiri, durumuguse, beka

gagojuse eminge siseni,‘Ne jo namokena foa terovo, namonde

dabade jangutae arera.’ ”Amo jo jangutari da vasa a sifonamondedae sedo gategusira ava, joighagha use saeri. God nu anakorasaramana iri, utu enda siroretirinunda saramana dadabusira. Sifoaminda, nunda jangutari da vasa asifo gategetiri fefetusira, ava irira.Ava sedo, geka bekári: evetu genemboeveva ainda jangutari da vasa a sifogategetiri irira. 4 Vasa eninda nundaGeka jokáda, God aindae sise, emingeresira:“God nunda saramana sifo 6 ainda

jokáda etiri isambu dad-abetiri, sifo 7 aminda, nujangutusira,”

God da Geka aminge resira. 5 Kotugo,evetu genembo jo tumondae eraeraaindae, eminge resira:“Ne jo namokena foa terovo, na-

monde dabade jangutae ar-era,”

aminge resira. 6 God evetu gen-embo jangutaoro dae sisira. Avataevetu genembo giti God da Bino Evevaniningusera amo, ne jo tumondaeedo, God kena jo ya teredo, Godde dabade jangutae useri. Avatamendeni amboda sirorusera aimi, neya teredo, God de dabade jangutarera.

7 Evetu genembo mendeni da ko-tari mo: God nu jangutari da sifosisira amo, nu Moses da ambo jimbi,Joshua nunda sifo aindae sariá sisira.Avata namonde kasama erera, amojo geka beká iraeri. Ainda tukamo: Joshua ambiri ainda amboda,God setiri David nu sifo eindae sisegefusira. God numoá tumondaorodae sedo, sifo goroto emo afigusira.Avori, David anakora jebuga irise,sifo goroto seka afigedo irira, aindae‘oroko’ sisira. Nunda geka, amo eviri:“Oroko God nu beka sirurari

ningareva amo, erá gogoreeove!”

God setiri David aminge gefusira.8Avori, Joshua nu giti, evetu genembounumbe bu jangutari da vasa amindaya teredo sifo aminda jangutaeteraamo, God nu amboda, numokenaya teredo jangutari da geka jo saeaeti. 9 Avata God amboda, jangutarida sifo aindae geka sisira. Aindabeká mo: kau God sifo 6 aindajokáda saramana etiri dadabetiri, sifo7 aminda jangutusira aminga ava,God da natofo amboda jangutarera.10 Kau God nunda saramana dodojangutusira aminga ava, mave Godkena ya terarira amo, nu sifo aminda,nunda saramana dodo jangutarira.

11 Ava sedo, God kena ya terejangutari dae sedo, namonde fakinabeká ava arera. Erama namonde eniGod da Geka ningae edo, jangutari davasa a sifo ava kosasagheore dae siseresena. 12 God da Geka mo, jebuga

Page 436: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Hebrew Embokena 4:13 433 Hebrew Embokena 5:12-13irira. Geka ainda mendo sighonogori.Aimi gayari, genembo da duboá afi-garira. Fisi da uju, nunda kotari, a nurea dubo jokáda uju eraira a koterairaamo, foa isagha eraira. Amingu-rureari, God da Geka aimi evetu gen-embo da dubo jokáda rea irá gheraira,ava ijujeraira. 13 God kena roera jun-gari eni tefori. Roera isasambu utudaa endada, God kena mo isaghari. Na-mondeda irari a ari aindae, nune ategiarira.

4:14–5:10 Emboro+ Ya God AfakenaBuvari Ava, Iesu Nune Afigusira.

14-15 Namondeda fristi+ iká bekádaIesu numori. Nu namondeda dara abouvu ava kasama eraira. Nu aindaesedo namondedae joka eraira. Kauderari namondekena foa gherairaaminga ava, Iesu kena foa ghedoghusira. Avata Iesu nu jo gofedo,a ari eko eni jo ae usira. Nu teriabekári. Nu vitíra utu darigedo,God da dombuda teredo fefetusira.Ava sedo, namonde fakina bekáava use, tumonde gogoghombarera.16 Namonde tumo fainghedo, Godda anumba vasa sonemba buraeraaminda, ya buvarera. Amindasonemba tafuse iroro, sifo redasonemba barera, nu sifo daba amindajoka edo, namonde sonembarira.

51 Fristi+ da giti jighari mo, nenda

kokomana ainda jokáda eni gategeorofetedo ghuseri. Amingedo ghuserada beká mo: ne ari ekoko da minoGod kenamutari dae sedo, a sino fukade ojedo, budo joba God kena mutaridae sedo, fetedo ghuseri. 2 Fristi+da giti jighari resena emo, ne takágegenembori. Nembarago dara edoghuseri. Ava sedo, evetu genembomendeni bunise eraera a dara eraeraaindae, ne joka edo, durumuguse er-aera. 3 Nembarago dara eraera; avasedo, ne jo nenda natofo kikiako,ainda ari ekoko da mino mutae er-aera. Ne totofo nenda ari ekoko aindamino barago muturaera. 4 Genembonu jo tofo gategedo, fristi+ da giti

jighari ae arira. Kau God setiri gitibeká, Aaron fristi+ da giti jighari usiraaminga ava, God seari nene fristi+ dagiti jighari eraera.

5 Kau daba aminga ava, Keriso jotofo gategedo, viti fristi+ iká bekádaaeri. God nu ainda saramana are daesedo, numoá gateguse eminge sisira:“Na Nimamori, orokoá ni nanda

Mandi etesi,”aminge sedo, 6nu vasa eninda emingesisira:“Kau Melchizedek aminga ava,

ni fristi+ edo, evovodaeamingedo iraresa,”

aminge sisira. 7God nu Iesu ambaridaghe saghimbe barikena inonori. Avasedo, Iesu nu genembo edo endadairise, sorara janjagughaeGod kena ba-nungedo ghusira. Banunguse, nu Godkena igheghi use, nunda geka ningidoghusira aindae sedo, God nunda ba-nungari niningusira. 8 Nu God daMandiri, avata nu nange sabua+ edo,geka nininguse ari ava kasama ae-tira aindae sedo, God setiri nu mematafusira. 9-10 Aminguse, Iesu fristi ikábekáda arikena inono usira. God nu-moá fristi+ iká bekáda edo evovodaeamingedo irare dae sisira amo, kauMelchizedek fristi+ usira aminga avaare dae sisira. Iesu mo, jebuga evovo-dae irari da susuri. Evetu genembomave Iesu da geka ningarera amo,nemokena jebuga evovodae irari avamutarira.

5:11–6:12 Erá God Kotae Edo, NendaIrari Manai Aminda Jovereghe Yeove!

11 Keriso nange namondeda fristi+iká bekáda use irira aindae, na gekamendeni mendeni saeteni. Avatanenda kasama tufakori. Sarena, jokasama ae areva ava sedo, na nangenemokena ijugareni? Nemokenaijugari mo, fakaragori. 12-13Ne totofokasama mendeni mendeni budo,anakora evetu genembo mendeni daijuga kakato ava edo iraetevu. Avatane jo inono ae ireva. Ava sedo, mavesekago yama, God da Geka mendenianakora ningi kasama aeteva ava,

Page 437: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Hebrew Embokena 5:14 434 Hebrew Embokena 6:15dengoro indudururari ningaetevu.Ne kau sasingu ami mindiraeraainda kaugori. Kau sasingu sekafumbari, bayau fakara jo mindaeeraera aminga ava, ne God da Gekaraugako ava jo totoi kasamaae eraeva.Mave amingarira amo, nu sasingakoirise, ari eveva a ari eko nu bunariri.Geka beká a geka sembae barago, nubunariri. 14 O evetu genembo beká,ne bayau fakara mindiraera. Evetugenembo beká, ne gasegi use, arieveva a ari eko ne kasama eraera.Geka eveva a geka beká barago, nekasama eraera. Avata ne jo amingaeeraeva.

61 Ava sedo, Keriso da bino ne

anakora ningi kasama aeteva ava, josekago saono ningae areva. Amododo, namonde Keriso da Geka fakaraa jungarida ava, mendeni se ningar-era. Aminguse, geka raugo giti setenaava, oroko jo sekago sae arena. Amonange nange ari ekoko vujegedo, Godtumondaetera, 2 kotugo bafataito daijuga, ungo jirodafitari da ijuga, evetugenembo nange nangedo ambaridaghe jebuge erarera, a evetu genembomendeni nenda ari ekoko da mino,nange nangedo evovodae irise itata-marera, ainda geka isambu jo emindasae arena. 3 Ava sedo, God ‘avori’sarira amo, namonde sasingu da ko-tari a geka dodo, God da Geka fakara ajungarida ava, mendeni se ningarera.

4 Na eminge resena ainda beká moeviri. Mave God giti tumondedo, am-boda God kotae arira amo, nu nangeunumbaoro dubo jovereghari, foasekago God tumondari? Evetu gen-embo aminga, ne giti God da usasadadeinghuse, utu da joba ava itatamedo,Asisi Kakara ruruseri. 5 Aminguse neitatamuseri: God da Geka evevagori.A sifo amboda furarira, ainda fakinabarago ne itatamuseri. 6 Aminguseraavata, ne amboda God kotae useri.Ava sedo, jo sekago dubo jovereghari,God tumondari da kaugo iraeri. Aindabeká mo: God kotae use irarera amo,

inono, ne totofo God daMandi, natofoda dombuda sekago arafa dorurorogido, natofoimi ne dere jirarera.

7 Evetu genembo kau enda da kau-gori. Vareda borija direari, roera vekabatuno edo vitido beká eraira aimi,vare govari kakato da eveva bu foagheraira. Beká eraira da susu mo:God vare amo esimbugusira. 8 O tefovive a titifa ai viti gajari irarira amo,beká tefori. Avose, God vare simb-ora ari da sifo ojira utua erira. Am-boda avarakai dungari avi dadabarira.Avori, evetu genembo mave giti Godda Geka ningido irise, amboda Godkotae arera amo, ne kau aminga avaarera.

9 Nanda kokomana, na oroko gekafakarago seteni. Avata, ne duboruruse eminge resena. Na kasamaerena, ne jo amingo iraeri. Je-buga da esimbugari eveva ava, nenebareva. 10 Ainda tuka mo: God nugeka beká sari katori. Nenda sara-mana edo ghuseva ava, nu jo kotaeae arira. A nundae sise, ne nundanatofo mendeni dubo ruruse, sonem-bedo ghuseva a sonemberaeva ava,nu jo kotae ae arira. 11 Na uju bekáava erena amo, ne isambu nenda fak-inaga ava ururovo, ne rea gigiter-aeva ainda beká ava foa isagha aribareva. 12 Erama guka dagaya eovedae sise resena! Kau evetu gen-embomendeni durumugedo, gigitusetumonde gogoghomberaera, amingaava areva amo, God nendae bekagagojuse, reamutari sisira ava bareva.

6:13-20 God Beka Gagojusira Amo, JoGungubo Iraeri.

13 God Abraham dae rea arisisira ava, tumondare dae sedo,God numokena beka gagojuse kotuagatisira. God teria bekári. Enijo numongo iraeri. Ava sedo, nutofo numoá, nunda javoda bekagagojusira. 14 Aminguse, sisira, “Nabeka gagojuse, nimokena emingeresena. Na ni esimbugururono,ninda sasingu a imemesiri digarigosirorarera.” 15 God aminge setiri,

Page 438: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Hebrew Embokena 6:16 435 Hebrew Embokena 7:4Abraham durumugedo gigitiri, Godrea mutari sisira ava, fira siroretirigosusira.

16 Evetu genembo mendeni, koto-fuko da javoda o God da javoda bekagajeraera. Nenda geka natofo tumon-daoro dae sedo, amingeraera. Evetugenembo, ne kotofuko da javoda oGod da javoda beka gajarera amo,natofo nenda geka tumonduse, jodumo bauso ae arera. 17 Kau dabaaminga ava, God nunda beka gago-jusira. Nu uju usira amo, evetu gen-embo kasama aeteri: nunda beka ga-jari ainda beká sirorarira, jo gunguboiraeri. Amo, evetu genembo Godda jebuga baetera ava, nene barera.Nemokena rea mutari sisira ava, mu-tari ne barera. God ne jo doyae arira.Ava kasama aoro dae sedo, nu jo tefobeka gajaeri. Nu beka gagojuse, kotuagatisira. Avata genembo teria eni jonumongo iraeri. Ava sedo, nu tofonunda javoda beka gagojusira. 18 Avasedo, God nu roera etoto naká usira.Amo, nu beka gagojusira, kotugo nutofo kotua gatisira. Ava sedo, nu jonunda beka gajari doyae arira. Aindabekámo: God rea seraira amo, isambubeká vanembori, numokena gungubotefori. Aindae sedo, namonde mavegiti endada oju use, nunda sonembabari dae sedo, isambu gaghe numo-kena isera amo, nunda beka gajari avatumondarera. Nu rea mutari sisira,ava bari dae kotise, gigituse irarera.19Namonde ava gigituse irarera amo,namonde jo dubo bunae arera. Na-monde fakina budo fetarera. Na-mondeda gigitariimi namondeda asisisonemberaira. Namondeda ghamojokáimi kaifa gigita emo mutero aira,God da vasada teredo irira. Kaughaeko evia inono, God da Kambo+jokáda, namonde Jusi embo da fristi+da giti jighari joba da ororo budoya, God da vasa kakara beká em-

boi gajetero irira, aminda tererairaaminga ava, namondeda kaifa gigitaemo aira God kena teredo irira. 20 Iesunu kau fristi+ da giti jighari avav-aga edo, namondedae sedo, nu na-mondeda fristi+ iká bekáda usira. Edoira aminda teredo, God kena irira.A fristi+ iká beká ainda saramanaava, nune use evovodae irarira. KauMelchizedek giti fristi+ da saramanaedo ghusira aminga ava, Iesu nunefristi+ da saramana ava evovodae useirarira.

77:1-14 Melchizedek Da Kikiri.

1 Iesu nu kau Melchizedek setena,ainda beká mo eviri. Melchizedek nureighi javo Selam* ainda kini (king)edo irei, a kotugo, nu God TeriaBeká ainda fristi+ edo irei. Avori,sifo eninda, Abraham nu isoro edo,kinimendeni detiri ambero jovereghenatida iri, Melchizedek fira emborosoroda Abraham tambudo, numoá es-imbugusira. 2 Etiri, Abraham isorouse, roera sosighi usira ava budo, ditighabu sovenisoveni fitido, diti dabakobudo, God da javoda Melchizedekkena futusira. Javo Melchizedek datukamo: ‘Kini (King) Ari Eveva Eraira,A Geka Eveva Seraira’, aindae seraera.Kotugo, nunda reighi Selam aindajavo da tuka mo ‘Mainungari’. Avakotise, ‘Mainungari da Kini’ baragonundae sedo ghuseri. 3 Melchizedekdae, nunda kiki jo ghousa gembaeri.Nunda noi numamo da javo, novianombua da javo eni jo gembaeri. Ananjigo sirorusira a ambududurusira,ábarago jo gembaeri. Kau God daMandi avaga, nu fristi+ edo, evovodaeireira ava gefuseri.

4 Melchizedek nunda teria kaumavego ava kote givu! Namonde Jusiembo da abua giti beká, Abrahamnu eredo, God da javoda roera, nune

* 7:1: Reighi javo Selam resira amo, nu reighi oroko namonde Jerusalem seraera aindae resira.Baiboro (Bible) jokáda, Melchizedek nunda noi numamo da javo jo saeri, a nu nange sirorusira, a nangeambududurusira, ábarago Baiboro jokáda jo saeri. Ava sedo, kau nu evovodae irari ainda kaugori. Avori,genembo reta evia gefusira ava kotise, ijugaboro Melchizedek kena fifituse, Iesu dae sisira.

Page 439: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Hebrew Embokena 7:5 436 Hebrew Embokena 7:20-21isoro use sosighi e rurusira, aindaditi eni Melchizedek kena futusira.5 Oroko, namondeda mendeni Leviondi+, ne namondeda fristiri. Godnunda Agho Dari jokáda setiri nefristi+ useri. A kotugo, Agho Dariirira; ava sedo, namondeda guguaditi ghabu sovenisoveni fitido, Leviondikena+ ainda diti eni muteorone buraera. Levi ondi+, ne Abra-ham da sasinguri, kotugo namondebarago, Abraham da sasinguri. Nenamondeda totofori, avata ne na-mondekena gugua diti eni buraera.6 Avori, Melchizedek kote givu! Nujo Levi ondi+ iraeri. Avata nu Abra-ham kena gugua diti dabako rurusira.Kotugo, geka eni mo, God nu Abra-ham kena sonemba mutari dae sise,beka gagojusira. Ava sedo, Abra-ham nu genembo teriari. AvataAbraham nune jo Melchizedek esim-bugaeri. Melchizedek nune eredo,Abraham esimbugusira. 7 A na-monde kasama erera: esimbugarimo, evetu genembo babai aimi, neneevetu genembo veveyakokena mutu-raera. Genembo ijoghako aimi joeredo, kotofu ava esimbugae arira.Ava sedo, Melchizedek nu genemboteriari, a namondeda abua Abra-ham nu ijoghakori. 8 Levi ondi+da fristi+ oroko God da gugua ditieni buraera amo, ne amburaera. OMelchizedek, God da javoda guguaditi eni Abraham kena rurusira amo,nu jo ambae irira. God da Gekaava ijugerira. 9-10 Namondeda fristi+oroko irera, nembarago veveyakori, oMelchizedek nu teriari. Ainda bekámo: Melchizedek Abraham tafusirada sifo aminda, Levi jo sirorae iriritafusira. Amo inono, Levi ondi+ orokoGod da javoda, gugua diti eni buraera,ne nombua Abraham da tamondairise, Abraham de dabade gugua ditieni nene Melchizedek kena futuseri.

11 Levi ondi+ ne fristi+ edo, Godda Kambo a joba ava, kaifa aoro daesedo, God setiri Moses nunda Gekagembu mutiri, namonde Israel emboruruseri. Avori, Levi ondi+ saramana

ururoro inono aetira amo, God jo Leviondi+ da genembo Aaron da oro dodo,fristi+ eni oro eni ajagha,Melchizedekavavaga gategae aeti. Avata Leviondi+ da saramana aimi, jo natofo daari ekoko seghe fugoro dadabari dakaugo iraeri.

12 Avata God fristi+ da oro manaidodo, eni gategari fetaetira amo,nune agho dari seka eni barago nunesari fetaeti. 13 Ainda beká mo: Godda Geka ainda jokáda, fristi+ enikauMelchizedek avavaga sirorare daesisira amo, namondeda Bajari daesisira. Kotugo, nu namonde Jusiembo da oro eninda vekari. Nundatotofo eni jo joba a sino fuka da ororofutuse, fristi+ da saramana jo aeri.14Namondeda Bajari, nu Judah ondiri.Kotugo, Moses Judah ondi eni fristi+are dae nu jo saeri.

7:15-28 Fristi+ Kau MelchizedekAvavaga Sirorarira.

15 Oroko ava, isagha eregosera.Geka bekári: God agho dari sekaeni setiri fetetiri, fristi+ eni kauMelchizedek avavaga sirorusira. 16Nujo evetu genembo da kotariimi a aghodariimi, fristi+ aeri. Nunda jebugaevovodae irarira ainda fakina aimi,Iesu fristi+ usira. 17 God nunda Gekajokáda rea Iesu dae resira amo, eviri:“Ni kau Melchizedek avavaga fristi+

edo, evovodae amingedoiraresa,”

aminge resira. 18 Agho Darimanaikena mo, fakina a sonembatefori. Ava sedo, God dotiri esikeirira. 19 Ainda beká mo: giti Mosesda Agho Dariimi, evetu genembo dadubo joká jo eveva aeri, a kotugoroera eni barago jo eveva aeri. OrokoGod setiri namondeda tumondarieveva sirorumuta. Aimi, emboro+afigusira aminda, namonde yaGod kena buvudo, utua fetarera.20-21 Gegenembo mendeni fristi+usera amo, God jo geka eni sise bekagajaeri. O Iesu fristi+ are dae sedo,Godbeka gagojuse kotua gatisira amo,eviri:

Page 440: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Hebrew Embokena 7:22 437 Hebrew Embokena 8:6“Bajari beka gagojuse kotua gatisira.

Ava sedo, nu jo ighagha aearira.

Nunda beka gajari eviri: ‘Ni fristi+edo, ainda saramana avaevovodae use iraresa,’ ”

Iesu kena aminge sisira. 22 God Afanu aminge sise, beka gajetiri gido, na-monde kasama erera: emboro+ Iesuafigerira amo, emboro+ evevari. Oemboro+ manai Moses da Agho Dari-imi afigusira amo, jo emboro sekaamingo iraeri.

23 Moses tano ghedo oroko, na-monde da fristi+ da giti jighari jodaba etoto iraeri. Ne digariri. Aindasusu mo: Levi ondi+ eni vitido, fristi+da giti jighari da saramana budoireira ava ambiri, enii viti nundavasa rurusira. Aminguse, ne di-garigo fristi+ da giti jighari da sara-mana edo ghuseri. 24 O oroko emo,Iesu nune fristi+ edo, ainda sara-mana ava evovodae use irarira. Aindatuka mo: nu evovodae irarira; nujo ambudo nunda saramana genemboenidae doyae arira. 25 Ava sedo, nuinonori. Mave nu tumondedo, nundajavoda God Afakena ya buvari sar-era amo, Iesu sonembururari ne yafakina budo fete simbugarera, orokoa evovodae. Ainda beká mo: Iesuevovodae God da dombuda irise, nen-dae sise benunu seraira.

26 Ava sedo, Iesu nu namondedafristi+ iká bekáda edo, namondesonembururari irarera. Ainda bekámo: nu kakara bekári. Nu evevavanembori. Ari eko eni numokenatefori. God setiri nu, ari ekokoembo endada irera ava, dodo vitirautu darigedo, iká bekáda vitisira.Ava sedo, nu namondeda fristi+ ikábekáda edo, namonde sonembururariirarera. 27 Fristi+ da giti jigharigiti iriara, ne jo numongo iraeri.Ne sifo ava inono, sino fuka deojedo, ari ekokodae joba God kenamutudo ghuseri. Giti mo, totofonenda ari ekokodae mutudo ghuseri.Ainda amboda, natofo isambu da ariekokodaemutudo ghuseri. O Iesumo,nu umbu dabako tofo mandi numoá

mutudo, ari ekoko da mino mutiriinono usira. 28 Ai resira amo: Mosesda Agho Dari aimi setiri, gegenembofristi+ fefetusera amo, ne ari ekokoembori. Avata Agho Dari futusiraainda amboda, God beka gagojusekotua gatedo setiri, nunda Mandifristi+ iká bekáda usira. Nunda Mandiamo, nu ari ekoko tefori, a nu minomutarikena inono bekári, oroko aevovodae.

88:1-13 Iesu Nu, Namondeda Fristi+

Iká Bekádari.1 Na geka setena ainda tuka mo,

eviri. Namondeda fristi+ iká bekádaamo, nu kau emingori. Nu utuda GodDurode ainda avo anumba aminda,ungo gimandukena anumbirira.2 God da vasa kakara beká aindajokáda, nune fristi+ iká bekáda,ainda saramana ava use irira. Giti,namondeda abuamane nene emboimidobo dighido, aminda God tumondebainghedo ghuseri. O vasa resenaemo, God da vasa kakara beká utuaminda irira. Bajari nune tofo mandietiri sirorusira.

3 Fristi+ da giti jighari isambu, nejoba a sino fuka da ororo God kenamutari dae sedo fristi+ useri. Avasedo, namondeda fristi+ iká bekáda,numbarago joba a ororo mutaeti. Nurea futusira, ainda geka oroko sari daeerena. 4Namondeda fristi+ iká bekádaIesu, nune endada iraetira amo, nujo fristi+ ae aeti. Ainda beká mo:endada, fristi+ mendeni irera. Irise,Agho Dari manai, joba rea mutariresira, ava muturaera. 5 Ne fristi+da saramana eraera amo, tefo dangiovanembori. Beká a susu mo, utudairira. Moses dobo iti simbugari daesedo simbugiri, God numokena sisira,“Dobo da susu utuda irira, ainda dan-gio doriri aminda ijugeteno gosus-esi. Dobo kau aminga ava iti sim-buge!” aminge sisira. 6 Avata Iesujo, fristi+ setena, amingo iraeri. Sara-mana nune utuda eraira amo, teriagobekári. Nene endada eraera amo,kitakori. Namonde nu tumondedo, ya

Page 441: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Hebrew Embokena 8:7 438 Hebrew Embokena 9:5God kena buvudo jebuge gogoghom-barera. O Agho Dari manai tumon-darera amo, jo jebugae arera. Ain-dae sedo, emboro+ Iesunune afigusiraamo, evevari. O fristi+ emboro+ en-dada afigusera amo, jo amingo iraeri.

7 Ya God Afakena buvari da em-boro+ Iesu afigusira amo, evevari.Ainda beká mo: emboro+ giti ireira,aminda ya God kena buvaetera amo,nu jo emboro+ seka eni afigae aeti.8Avata evetu genembo jo agho dari daemboro+ manai aminda ya God kenabuvae etero gido, aindae God emingesisira:“Bajari resira, ‘Sifo buvari dae erira.

Sifo aminda, na Judah ondi aIsrael embo isambudae, em-boro+ seka afigarena.

9 Na nembuamane unumbe ungodabudo, reighi Egypt ghedo fu-rari dae use,

emboro+ foa namokena buvari avaafiguseni.

Emboro+ seka oroko nembo afigariresena emo, evevagori.

Emboro+ giti nembuamanedae afi-gusena amo, jo amingo iraeri.

Emboro+ foa namokena buvari gitiafigusena ainda geka ava,

ne jo ningae irise, gogore edo dotu-tuseri. Aindae sedo, na nekotae useni.

10Avori, emboro+ seka Israel embo foanamokena buvoro dae sedoafigarena amo, kau emingori.

Nanda Geka a Agho Dari nenda jirodafitono irarira, a nenda dubojokáda gembono irarira.

Na nendaGod arena. Ne nanda natofoarera.

11 Ne nenda kokomanakena o nendanano namendikena, jo emingesae arera,

“Bajari kasama aso dae resena!” joaminge sae arera.

Ainda beká mo: sifo aminda, ne isas-ambu na kasama arera.

Kokotofu a sabua mo, ne isasambu nakasama arera.

12 Nenda ari sembae gido joka arena,a nenda ari ekoko ava kotedoyarena,’ ”

Bajari aminge sisira. 13 God emboro+sekadae sise, emboro+ manai amodotiri, emboro+ gajari dae usira. Anamonde kasama erera: emboro+ ga-jarira amo, gajari dadabarira.

99:1-22 Enda Da Tumonde Bainghari

A Utu Da Tumonde Bainghari Jo DombuDabako Iraeri, Dombu Nunda Nundari.

1 God emboro+ numokena ya bu-vari ava giti afigusira, ainda aghodari a tumonde bainghari da kamboenda eminda irei. 2 Emboi, doboeni simbuguseri. Dobo simbuguseraaindae, Vasa Kakara sedo ghuseri.Ainda jokáda, ghagha a kandere (can-dle) rabari da bodaka fitero irei.A farava God kena mutari dae edoghusera amo, aminda fitido ghuseri.3Vasa Kakara ainda jokáda, embo enisoroda gagojuseri. Emboimi gago-jusera amo, Vasa Kakara Beká ain-dae sedo ghuseri. 4 Vasa KakaraBeká ainda jokáda, yabiyabina dun-gari da olta (altar), auri ‘gold’ imiari, ava fitero irei. Roera eni baragoaminda fifitusera amo, eviri. Godemboro+ numokena ya buvari afi-gusira, ainda tano kau mauva avav-agori. Mauva resena emo, auri ‘gold’imi davetero irei. Mauva aindajokáda, roera mendeni vendero irei.Eni mo, okia auri ‘gold’ imi ariri.Okia ainda jokáda, God ghaeko 40ainda jokáda, bayau javo ‘mena’* avamungo jokáda muteari voseari, retedabade edo mindido ghusera aindamendeni ava budo, aminda venderoirei. Aaron da ketua ifuda batunousira, ábarago ainghae dabade mauvadaba aminda vendero irei. A ko-tugo, God nunda Agho Dari ghabusovenisoveni ghamana etoto ainda ta-monda gefusira, ainde dabade mauvaaminda vendero irei. 5 Mauva etoda,God Afa da usasa da tano, kau aneya

* 9:4: Afige, buku javo John Kakara 6:49 ainda duruda tege garesa.

Page 442: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Hebrew Embokena 9:6 439 Hebrew Embokena 9:16-17durode etoto naká, Serubim seraera,ainda dangio ava keve fitero iriari.Serubim da ghabuimi, ari ekoko kotedoyari da vasa ava gajetero irei. Avori,ainda geka digari bekári. Ágido, jooroko nembo saono dadabae arira.

6 Avori, roera setena ava, sim-bugetero fetetiri, fristi+ tuturo edodobo aminda teredo, nenda jobamutari da saramana use ya foa ghedoghuseri, Vasa Kakara aminda. 7AvataVasa Kakara Beká aminda, fristi+da giti jighari nusuka ya teredoghusira. Amo, ghaeko dabako aindajokáda, nu sifo dabako aminda nemboya teredo ghusira. A nu jo tefoterae edo ghusira. Tofo nunda ariekokodae a natofo da ari ekokodae,nu sino fuka da ororo budo, jobamutari dae sise, ya teredo ghusira.8Amingedo ghusira aimi, Asisi Kakaraijugerira: dobo manai irarira amo,Vasa Kakara Beká aminda ya terarida emboro+ jo afigae irira. 9 Amooroko namondekena ijugaboro evevaijugerira. Ijugerira amo, eviri.Joba a sino fuka da ororo mutudoghusera aimi, evetu genembo dadubo joká jo simbugari eveva aearira. 10 Joba a sino fuka da ororomutudo ghusera da tuka mo: erátamo uvu bayauimi bebeta eure daesedo amingedo ghuseri, a erá tamodongonoimi eko eure dae sedo, tamoseghuse amingedo ghuseri. Avata joaimi, evetu genembo da dubo jokásimbugari eveva ae arira. Jo evevaae etiri gido, God nu evetu genemboda dubo joká seghe simbugari daesedo, a kotugo, emboro+ seka siroraredae sedo, sifo fifitusira ava firabuvurutusira.

11 O Keriso mo, nu tumonde baing-hari da dobo evevago aminda irateterusira. Jo dobo enda emindaireira, ainda kaugo iraeri. Endadaireira amo, evetu genembo da ariri. Odobo, Keriso ira teterusira amo, Godda ariri. Dobo evevagori. Keriso,emboro+ seka ainda fristi+ da gitijighari, fristi+ iká bekáda edo, dobo

aminda teterusira. 12 Keriso ira VasaKakara Beká aminda teredo emin-gusira. Nu jobamutari dae sedo, gouti(goats) da ororo o burumakava (bulls)mamandi da ororo jo bu ya teraeri.Nu tofo nunda ororo ava budo irateteruse aimi, namondeda ari ekokoda mino futuse, namondedae sedojebuga evovodae irari ava rurusira.Aminguse, nu inono beká ava usira.13 Evetu genembo nenda tamo bebetaedo ghusera aindae sedo, fristi+ negouti (goats) a burumakava (bulls)da ororo, a kotugo burumakava ma-mandi (calves) dungutusera aindaibobóna ava budo, evetu genembo datamonda jifeguse esimbugeoro, tamofegheari sekago tumonde bainghedoghuseri. Avata gouti a burumakavada ororo, o burumakava mamandidungutusera ainda ibobóna aminda,fakina a beká eni tefori. Tamo nuinono usira, avata evetu genembo dadubo joká jo inono aeri. 14 O Kerisoda ororo mo, fakinagori. Asisi Kakaraevovodae irira ainda fakinaimi, Kerisonamondedae sise, tofo nunda oro-roimi God kena joba futusira. Numo-kena ari eko eni tefori. Ava sedo,nunda ororoimi namondeda dubojoká seghuse, fisi da ari a ari manaiava seghe fugari dadabari, namondetuturo edo, God evovodae irira aindauju avanembo use irarera. 15 Avasedo, Keriso emboro+ seka God kenaya buvari afigusira da beká mo, eviri.God da natofo nune aghi eraira,nange nunda esimbugari budo evovo-dae iraetera aindae, emboro+ sekaafigusira. Nunda esimbugari orokobari resira amo, susudae resira. Susumo eviri: Keriso ambududurusira.Nu, evetu genembo emboro+ man-aida isera amo, nenda ari ekoko edoghusera ava seghe fugari dae sedo,ambududurusira.

16-17 Amo inono, ambari embo,natofomendeniimi nunda gugua sorovesa aoro dae sedo, geka gembu fi-taetira, amingori. Geka gembu fitariresena, avavaga jo tefo tefo afige garida kaugo iraeri. Genembo ambari

Page 443: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Hebrew Embokena 9:18 440 Hebrew Embokena 10:2gido, afigarera. Avori, God nundaesimbugari futuse, emboro+ numo-kena ya buvari ava, afigari dae se-tiri gefusera, kau daba avori. Kerisoambiri gido, beká sirorusira. Jo am-bae aetira amo, beká eni jo sirorariemboro+ seka afigae aeti. 18 Kaudaba aminga ava, emboro+ manaidaise, fristi+ da giti jighari jo tefo VasaKakara Beká aminda ya terae edoghuseri. Ne giti sino fuka deoro am-beoro, ainda ororo budo ya teredoghuseri. 19 Moses nu Agho Darida geka evetu genembo isambukenadengoro indiri niningusera ainda am-boda, gouti (goats) a burumakava(bulls) da ororo budo uvughae bain-goro edo, sifi (sheep) da buroro unjutamo a igi mendeni budo, ainghaedabade ororo uvughae baingoro usiraaminda, fati budo jefegusira. Jife-gusira amo, Moses nu natofo isambu,a God da geka bukuda gembero ireira,ainda tamonda jifegusira. 20 Jifegusesisira, “God emboro+ numokena yabuvari ava afigari dae erira amo,nunda agho dari a geka ava ningidoaovo dae resira. Ororo eimi, nune em-boro afigerira,” aminge sisira. 21 Kaudaba aminga ava, Moses nu ororobudo aimi, Emboro+ Manai da Doboa olta (altar) a roera mendeni aindedabade, aminda jifegusira. 22 Gekabekári: God da Geka Moses ge-fusira ainda jokáda ijugerira, roeradigari ororoimi seghurureoro evevaa kakarago eraira. Kau daba amingaava ari ekokodae ijugerira: joba jo jebasoro ororo vosae arira amo, God ariekoko jo kote doyae arira.

9:23–10:18 Keriso Nunda Ambari DaOroroimi, Ari Ekoko Seghe Fugutusira.

23 Emboro+ Manai da Dobo aindaroera endada irira amo, jo susuiraeri. Amo dangio vanembori.Ava sedo, roera amo sino fuka daororoimi segharera, a nu avori, evevaa kakarago arira. Avata roera utudairira amo, susuri. Roera ava, sinofuka da ororoimi segharera amo, joinono ae arira. Joba eveva beká ainda

ororoimi seghaeti. 24 Ai resira amo:Keriso utuda teterusira. Tumondebainghari vasa evetu genemboimiitutusera aminda, nu jo teraeri. Evetugenemboimi itiraera amo, inono, tefodangiori. Tumonde bainghari vasautuda irira amo, susuri. Iesu amindaira teterusira. Teredo, namondedaesedo banunguse, God da dombudairá gheraira. 25 Namonde Jusi emboda fristi+ da giti jighari mo, nughaeko evia inono, sino fuka daororo budo yama, Vasa Kakara Bekáaminda teredo muturaira. AvataKeriso mo, nu jo umbu digari nundaororo mutaeri. 26 Amingaetira amo,utu endaghae sirorusira ai tanoghedo, mema tafuse ambududurudofuraeti. Avata nu jo amingaeri.Oroko utu, enda, a sifo ojira tanoari dae erira einda sifoda, Kerisonu nange ambududuruse, ari ekokoseghe fugari dadabaetira ava kotise,tofo mandi fusira. 27-28 Evetugenembo isambu ambarera. Aindaamboda, ne ya buvoro, Godnemokenabekáda bekáda ategi arira. Kau dabaaminga ava, Keriso nu umbu dabakoambududurusira. Evetu genembodigari, ainda ari ekoko seghe fugaridae sedo ambududurusira. Kerisoambududurusira, kotugo nune dabaai sekago furarira. Avata nu jovereghefurarira amo, jo ari ekoko seghe fugaridae sedo, furae arira. Evetu genembomave nunda furari da sifo ava kaifause irera amo, nemokena eveva ajebuga mutari dae sedo, jovereghefurarira.

101 Ne eregoseva: Moses da Agho

Dari mo, jo utu da roera a utu da ariava jo ijuge gogoghombaeri. Dangioavanembo ijugusira. Ghaeko ava in-ono, sino fuka de ojedo ainda ororoaimi, jobamuturaera. Evetu genemboGod kena ya buvuraera amo, nendadubo joká jo ainda ororoimi segharieveva ari da kaugo iraeri. 2 Nendadubo joká seghari eveva aetira amo,ne umbu dabako nenda joba mutoro

Page 444: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Hebrew Embokena 10:3 441 Hebrew Embokena 10:22dadabaeti. Amboda sekago, joba enijo mutae aeteri. Ainda beká mo: neeveva aetera amo, ne jo sekago ariekoko da meka a bouvu itatamae ae-teri. 3Avata, sino fuka de ojedo aindaororoimi joba futuse, ne ghaeko avainono nenda ari ekoko kotise irera.4 Ainda beká mo: burumakava (bulls)o gouti (goats) da ororo aimi, jo ariekoko seghe fugari da kaugo iraeri.5 Aindae sedo, Keriso nu utu dodofoa endada sirorari dae use, numamo-kena sisira:“Sino fuka da ororo aimi joba mutari

mo, jo ninda uju iraeri.Na siroredo, joba a sino fuka da vasa

baono dae sedo, nanda tamosimbugusesi.

6 Sino fuka nimokena joba futusedungeoro avido ghusira, a ariekokodae joba dungeoro avidoghusira aindae, ni jo ivuga aeedo ghusesi.

7 Ava sedo, na siseni, ‘God, na evirere!Ninda Geka jokáda, rea aonodae sisesa, ava ari dae sedorefena. Ninda uju ava arena.’ ”

Keriso aminge sari dae use, 8 nu gitieminge sisira, “Ni jo, joba dungedoghusera, a sino fuka ari ekokodaedungedo ghusera aindae, jo ivugaaeri. A ni jo aindae uju aeri.” AghoDari God setiri Moses imi gefusiraainda jokáda, joba amo mutoro daesisira, avata sino fuka da ororo mu-tari mo, jo inono irae ava kotise,Keriso aminge sisira. 9Ainda amboda,nu eminge sisira, “God, na evirere!Ninda uju rea aono dae sisesa, avaari dae sedo refena,” aminge sisira.Aminguse, emboro+ seka God kenaya buvari ava afigari dae sedo, nuari ekoko seghe fugari da emboro+manai ava gagojusira. 10 Iesu Kerisonu, God da uju ava e gogoghombusira.Aindae sedo, Iesu umbu dabako na-mondeda ari ekoko dae sedo ambiri,ai inono usira. Nunda ambari da fak-ina aimi, namondeda ari ekoko seghefugutusira.

11 Namonde Jusi embo da fristi+,ne God da Kambo+ aminda fetedo,

sifo evia inono sino fuka de ojedo,God kena joba futuse dungeoro avi-raira. Avata joba aimi, ari ekokojo seghe fugae arira. 12 O Keriso,nu umbu dabako ambududuruse, ariekoko da mino mutiri dadabusira.Ava sedo, nu jo sekago mutae arira.Nunda ambari umbu dabako aimi, in-ono beká ava usira. Avori, nu aindamino mutiri dadabetiri, God da ungogimandukena anumbusira. 13 Godda ungo gimandukena anumbirisekaifa ururari, God nunda gitofu sandibundedo, nunda ata duruda fitarira.14Nunda natofo kakara aoro dae sise,nu umbu dabako ambudo, nenda ariekoko seghe fugetiri, nenda dubo jokáeveva a inono usira. 15 Asisi Kakarabarago, namondekena aindae sise, gi-tida eminge sisira:16 “Bajari resira, ‘Sifo amboda fu-

rarira aminda, na emboro+eni, foa namokena buvari avaafigarena.

Amo eviri. Nanda Geka a AghoDari nenda dubo jokáda fitonoirarira, a nenda jiroda gem-bono irarira.’ ”

17 Aminge sedo, nu amboda emingesisira:“Na nenda ari ekoko a ari sembae ava

kote doyarena,”aminge sisira. 18 Avori, ari ekokokote doyarira amo, dadabarira. Aindaamboda, ari ekokodae, joba a ororoeni jo mutae arera.

10:19-39 God Da Natofo Nange FakinaAeteri.

19 Avori, nanda nano namendi,Iesu da ambariimi, Vasa Kakara Bekáaminda ya terari da emboro+ ava afi-gusira. Oroko ya terarikena, fakaraeni tefori. 20 Vasa Kakara Beká em-boimi gagojusira ava, nunda ambari-imi afigusira. God da jebuga ava baorodae sedo, nunda tamoi namondedaemboro+ afigusira. 21 A oroko, na-mondeda Bajari fristi+ tomanako edo,God da natofo kaifa eraira. 22 Avasedo, namonde dubo simbugedo, tu-monde gogogho use ya God kena bu-vore! Nunamondeda tamo, uvu eveva

Page 445: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

HebrewEmbokena 10:23442HebrewEmbokena 10:39aimi seghedo, namondeda ari ekokodubo jokáda ireira ava, nunda oro-roimi seghe fugutusira. Ava sedo,namonde numokena banunguse irar-era! 23 Namonde kasama erera: Godnunda beka gajari mo jo ighagha aearira. Amo, nu amingarira. Avasedo, namonde rea tumonderaeraava, bu jighi fetedo osa sarera! Jobunae arera! 24 Namonde tofo tofoghamo deroro erari, dubo ruruse arieveva use irarera. 25 Evetu gen-embo mendeni tuturo edo tafaroroari dodo, ne jo banungari dae sedototorugae eraera. Namonde jo amin-gae arera. Bajari da Sifo foa buvaridae erira. A gido, namonde tofo tofoghamo deroro erari totorugedo, tu-monde bainghedo gharera.

26 Ainda beká mo: Iesu namondedaari ekokodae ambududurusira ava na-monde kasama erera. Avata avaighagha edo ari ekoko use irareraamo, jo joba eniimi sonembari, na-mondeda ari ekoko seghe fugae arira.27 Namonde ari ekoko use irareraamo, namonde taká God da Ategi Arinamondekena a nunda avaraka ain-dae oju use irarera! Mave God da ujuava buregarera amo, avaraka setenaaimi, ne avari sirivo arera. 28 Godda Geka Moses gefusira ava, mavede bejaetira amo, genemboá daoroambaetira. Nu dara rea aetira ava,evetu genembo etoto o etodaba aiminunda dara ava osa siruroro ningido,daoro ambaetira. Nundae jo joka aeaeteri. 29 Ava sedo, genembo maveGod da Mandi kotae eraira amo, nuinono, emingeraira. Keriso da oro-roimi nundae sedo ari ekoko seghefugedo, God kena ya buvari da em-boro+ afigusira ava, nune bebeta usekotae eraira. A kotugo, God da Asisigenemboá sonembusira, ainda javoava eko eraira. Avori, Geka Moses ge-fusira amo, kitakori. O God da Mandimo, nu teria bekári. Ava sedo, gen-embo mave God da Mandi kotae edoighagha eraira amo, numokena nan-gareri? Genembo mave amingerairaamo, nu bouvu mindafu beká ava

fumbarira. 30Ainda beká mo: God na-monde kasama erera aimi, nu emingesisira, “Dara eraera, ainda mino nanemutarena. Ava jomavedarigae arira,”aminge sisira. A kotugo, nu geka eviasisira, “Bajari nunda natofo bekádabekáda ategi arira,” aminge sisira.31Ari eko embomave, God jebuga iriraainda vaghoda terari barira amo, nubouvu teriago barira.

32Avori, God da usasa nange nemo-kena isagha etiri gido tumonduse iri-ava, ava kotovo dae resena. Evetugenembo nemokena bouvu futuse,fakarago etero mema tafusevu. Avatane fete simbuguse, Bajari jo ighaghaae usevu. 33 Umbu mendeni, evetugenembo mendeniimi nemoá derejireoro, ne Bajari da javoda mekagido ghusevu, a umbumendeni, nato-foimi ne deoro nunda javoda memaitatamedo ghusevu. O umbumendenimo, nenda nano namendi kau amingaava, mema itatamedo ghusera avasonembuse, nenda bouvu fumbaridae kato edo ghusevu. 34Nenda nanonamendi Bajari da javoda dibura edoghusera ava, sonembedo ghusevu. Aenimo, gitofuimi nenda roera a guguaisambu sosighi usera amo, ne jo dubomema ae usevu. Ainda beká mo: nekasama eraeva, nenda gugua utudairira amo, eveva bekári, evovodaeirarira. 35Ava sedo, oroko emo eramagofeove! Fakina evu! Amingarevaaimi, roera mino evevago siroraribareva. 36 God da uju mo: ne duru-mugedo kaifa use iraetevu. Amingu-rurovo, Godnemokena reamutari daebeka gagojusira ava mutari bareva.37God da Geka aindae eminge resira:“Sifo tufako kaifa ururovo, genembo

furari dae erira amo, foa bu-varira. Nu jo itako gaim-boghae furae arira.

38Nanda natofo eveva aimi na tumon-duse jebuga ruruse irarera.

O mave na ighagha edo joveregheyarira amo, na jo nundae sedoivuga ae arena,”

God da Geka aminge resira. 39 Avatanamonde jo evetu genembo mendeni

Page 446: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Hebrew Embokena 11:1 443 Hebrew Embokena 11:13amingo iraeri. Namonde Bajari joighagha edo sirivo ae arera. Namondenumoá tumonduse jebugarera.

1111:1-40 Abuamane Kau Eminguse,

Tumondedo Ghuseri.1 Tumondari da beká mo eviri: na-

monde tumondarera amo, namonderea gigiterera aindae, jo manamanaae arera. Kotugo, tumondarera amo,rea jo sirorari gae irera ava am-boda sirorari garera, ava kasama ar-era. Tumondari mo, kau amingori.2 Abuamane ne tumondedo ghuseraava gido, God ne uju edo ghusira.3 Namonde God tumonduse kasamaerera: God setiri utu a enda sirorusira.Nunda geka jo gari da kaugo iraeri.Utu a enda mo, namonde giraera,avata God da geka jo gae eraera aimi,nu utu enda setiri sirorusira.

4Abel nu God tumonduse, joba eve-vago numokena futusira. Nunda jobaevevagori; jo Cain da jobago iraeri.Aindae sedo, God nu Abel uju use,nundae ‘genembo eveva’ sise, nundajoba ava ivugaghae rurusira. Abelnu ambududurusira avata, nunda tu-mondari da bino ava, namonde orokoningiraera.

5Enoch nuGod tumonduse, endadajebuga iriri God nu rurusira. Nu joambaeri. A nunda tamo mo, mave jotambaeri. Ainda beká mo: God nururusira. God da Geka eminge resira.Enoch da irari gido, God nu ivugausira. 6 Genembo mave nu jo tumon-dae arira aindae, God nu jo ivuga aearira. Ainda beká mo: mave God tavae tambari sarira amo, nu roera etotonaká evia tumondarira. God nu irira,ava tumondarira. A kotugo,maveGodtava arira amo, God numokena minoeveva ava mutarira, ábarago tumon-darira. Roera etoto ava tumondaresaamo, God tava e tambaresa. Ava jotumondae aresa amo, God jo tava edotambae aresa.

7 Noah nu God tumonduse, useghagisi da bino ningido, oju usira. Rejoeni jo sirorari gae iriri, God setiri

ningido tumondusira. God rea sisiraava use, nunda natofode dabade je-buga irari dae sedo, Noah nu ghaka+itutusira. Nu God tumondusira avata,evetu genembo digari endada iriaraamo, ne God jo tumondae useri. Avatakotugo, nunda tumondari da beká avaisagha edo, evetu genembo da ariekoko ava ijugetiri, ne gosuse sirivouseri. O Noah mo, nu tumondirigido, God nunda dubo joká simbuge-tiri eveva usira.

8 Abraham nu God tumonduse,nunda kori ava ningido, eredo reighieninda isira. Amo, nunda reighi man-aiá dodo, God numokena reighi enimutari sisira, aminda isira. Nu em-boro bunisira avata, nu taká isira.9 Reighi God numokena mutari daebeka gagojusira, aminda ira irise,Abraham nu God tumonduse, kaumakasi embo o esa embo da kaugoava use, doboda avido ghusira. Abra-ham, nundamandi javo Isaac, a nundaimendi javo Jacob, ne isambu dobodaavido ghuseri. 10 Isaac a Jacob resenaemo, nene God nunda beka gajariAbraham kena futusira ava, ruruseri.Ne doboda avido ghusera da bekámo: God vasa simbugedo, tutumbidarido simbuge gogoghombedo, bogubegaya itari sisira ava, Abraham nukaifa use gigitedo ghusira.

11 Abraham nu God tumondetiri,evia sirorusira. Nu embako bekáusira. Kotugo, noaro Sarah baragoerova irise, evetako usira. Avata,ne God tumonduse, nengae dabadeavise, Sarah Abraham da mandi fu-fusira. Abraham nu eminge tumon-dusira: God rea beka gagojuse mutarisisira, ava mutarira. 12 Abraham nuembako edo, kau ambari da kaugousira. Avata noaro mandi fumbirisirorusira. Siroretiri ainda amboda,nunda imemesiri digarigo siroruseri.Kau utu da damana a eva da ghonesada kaugo ava siroruseri. Jo tegari dakaugo iraeri.

13 Evetu genembo tegetena emo,ne God tumonduse iriara edo, sirivouseri. God roera mutari sisira ava, ne

Page 447: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Hebrew Embokena 11:14 444 Hebrew Embokena 11:28jo enda eminda irise baeri. Kotugo,kau evetu genembo soka fetedo reighigiraera aminga ava, ne roera amogosuseri. Gido, ne ivuga use emingesedo ghuseri, “Fuvu, ominda yaore!Namonde enda eminda irise, kau esaembo a makasi embo da kaugo useirera,” aminge sedo ghuseri. 14Maveamingeraira amo, nu aminge siseijugeraira: nu tofo nunda reighi aenda ava jo tambae, tava use irira.15Abrahammane nenda reighi manaikotaetera amo, ne totoi jovereghe yatorughaeteri. 16 Avata nenda reighimanai jo kotaeri. Amo, ne reighieveva aminda yari dae kotiseri. Godda reighi utuda irira, aminda yari daekotiseri. Evetu genembo amo, ne Godtumonduse, eminge javono gatedoghuseri, “Arie, Afa God!” amingeseoro ningido, God aindae jo mekagae edo ghusira. Ainda beká mo: nuanakora nenda reighi a bogu begayaava simbugusira.

17 Abraham da imemesiri, sifo am-boda digarigo sirorarera ava, Godnumokena ijuguse, beka gagojusira.Ainda amboda, God Abraham da tu-mondari ava dere gosusira. Amin-guse, Abraham nunda mandi dabakotainako javo Isaac ava, de ojedonumokena joba dungari avare daesisira. Setiri, Abraham God tu-monduse, nunda beka gajari ava ko-tise, nunda mandi dari ambare daesedo simbugusira. 18 God nu gitiAbraham kena eminge sisira, “Nindamandi Isaac kena, ninda imemesiridigari ava sirorarera,” aminge sisira.19 Nunda geka ava kotise, AbrahamGodda fakina ava tumonduse kotisira,“God sarira amo, Isaac ambarida ghejebuge erarira,” ava kotiri, numokenasirorusira.

20 Isaac nu God tumonduse, nundasasingu Jacob nengae Esau ghae ava,God da javoda esimbugusira.

21 Jacob nu God tumonduse, ambaridae use, ketuaimi gae fetirise tumobainghuse, Joseph da sasingu etotonaká ava esimbugusira.

22 Joseph God tumonduse ireiraava, ambari dae use sisira, “Israelembo ne amboda reighi Egypt dodumbudo yarera.” Aminge sise, nudengoro indudusira. Numo ambariraainda amboda, Israel embo joveregheyarera amo, ne nange nunda etu avabudo, ainghae yaetera aindae, den-goro indudusira.

23 Moses da noi numamo God tu-monduse, Kini (King) Pharaoh daagho dari de bejise, nenda mandiMoses jungetero irise, tambuno etod-aba naká dadabusira. Nu mandi dom-búde a garigori. Aindae sise, ne Kini(King) Pharaoh da agho dari aindae jooju aeri.

24 Moses nu bajido genembo use,God tumonduse, Egypt embo avaighagha use, Kini (King) Pharaohda gagara numoá undusira aindae,“Na jo nunda mandi iraeri,” sisira.25 Ainda beká mo: nu ari ekoko en-dada iriari ai sifo tufako ivuga eraeraava ighagha e dodo, God da natofodedabade tatedo, mema dabade itata-mari dae kotisira. 26 Moses da kotarimo: God Genembo amboda mutarisisira, ainda javoda meka garera amo,evevari. O reighi Egypt da guguaisambu bari amo, ekori. Ainda tukamo: nu mino rea amboda baetira avabari dae sedo, edo ghusira.

27 Moses nu God tumondegogoghombuse, Kini (King) Pharaohda janje eko aindae jo oju ae usira.God tumondusira amo, jo ditiimi garida kaugo iraeri. Avata Moses jo ojuae edo ghusira amo, kau God ditiimigosuse tumondarigo edo ghusira.Aminguse, nu reighi Egypt dodofusira.

28 Moses nu God da Geka tumon-duse setiri, Israel embo ne gurobékada, tutumbi tamonda ororoimidavuseri. Amingusera da tuka mo:aneya sasingu bebego avanembo darisirivo aoro dae sedo fusira. Avakasama edo, nu nange Israel embo dakambo gido, do jarigaetira ava kotise,ne aminguseri.

Page 448: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Hebrew Embokena 11:29 445 Hebrew Embokena 12:229 Israel embo ne God tumondero,

esuru javo ‘Kokoigo’ sedo ghusera,ainda eva sarigedo soveni soveni fete-tiri, kau endada fete sembi ya vi-tariguseri. Amingero ainda amboda,Egypt embonenda amboda sembi yaridae usera ava, eva fira gotonghedofuge jarigetiri, mindi sirivo useri.

30 Israel embo ne God tumonduse,sifo 7 ava reighi Jericho embo dafuru gukada era birurughetero dad-abetiri, furu amo gofedo, beje vovo-susira. 31 Evetu saghere kato javoRahab, nu God tumonduse, jo ambaeusira. Nune, gegenembo reighi katoe gari dae fusera, ava sonembusira.Aindae sedo, nu jo evetu genembomendeni, God da Geka kotae usera,ainde dabade ambaeri.

32 Avori, evetu genembo mendenida geka saetena amo, sifo dadabae-tira. Ava sedo, Gideon, Barak, Sam-son, Jephthah, David, Samuel, a fer-oveta da geka jo se tefo aono ningaeareva. 33 Ne God tumonduse, oromendeni dedo ghuseri. Ne seoroari eveva siroredo ghusira. God reanemokena beka gagojusira ava, is-agha etiri gosuseri. Ne seoro raiyoni(lion) beka gotedo ghusira. 34 A ko-tugo, ne seoro avaraka bubura duk-aghae amo soana edo ghusira. NeGod tumondero, gitofu jo kaiyaimijaoro ambaeri. Ne jo fakina kakatoirae avata, ne God tumonduse, fakinaedo isoro use ainda jokáda, gitofuda oro mendeni da isoro kakato avadedo ghuseri. 35 Evevetu mendeniGod tumondero gido, nu setiri nendanatofo mendeni ambarida ghe eredojebuguseri.

O mendeni God tumondero gido,God da gitofuimi nemokena bouvufutuse fakarago edo ghuseri. Godighagha aetera amo, ne doyoroya jejebugaeteri. Avata ne joamingaeri. 36 Ágido, gitofuimi nedere jiseri, ambíimi doruseri, seiniimi(chain) bundiseri, diburada fifituseri,37 ghamanaimi detero sirivo useri,divetero ambududuruseri, a kaiyaimi

jetero amomonjeguseri. God danatofo amo, ne makasi bekári. Nesifi (sheep) a gouti (goats) da anosoiasugedo, deinghedo ghuseri. Evetugenembo mendeni, nemokena bouvufutuse fakarago edo ghuseri, dedoghuseri, a mema muteoro itatamedoghuseri. 38 Avata geka bekári: neevevagori. Evetu genembo endadairise, fisi da uju eraera amo, jo nemoáavavaga iraeri. God da natofo amo,reighi evetu genembo a uvu iraeda vasa a doriri aminda deinghedoghuseri. Ne ya beku a bako jokádaavido ghuseri.

39 Evetu genembo resena emo, netumonde gogoghombusera ava sedo,nenda geka gembero irira. Avata Godrea mutari sisira amo, ne jo baeri.40Ainda bekámo: God nu namondedasifo eminda, roera evevago eni arisirorarira ava kotise, ne kaifa aoro daesisira. Nunda kotari mo: jo nesukakoeveva ae arera. Amo, ne namondedabade, namondeda ari ekoko Godnune seghe fugedo, namondeda dubojoká dambu ari inono arira.

1212:1-11 God Nunda Sasingu Deraira

Amo, Ne Dubo Ruruse Amingeraira.1 Evetu genembo tegetena, ainda

kiki ningido namonde nangareri? Na-monde fakina aore! A kotugo, evetugenembo tegetena, ne namondedairari gosuse irera ava sedo, namondesaramana use, Bajari da emborodasumbaeteri. Kotugo, sumbari daeuse, erá ai dimbeure dae sise, tamoda roera rea irarira ava kosughe fitidodo, namondeda ari ekoko vujegar-era. Vujegedo, durumuge fuge gosusesumbarera. 2 Aminguse, namondeIesu kotise irarera. Nu namondedaijugaborori. Namondeda tumondarida susu mo, numori. Kau nune tu-mondusira aminga ava, namonde tu-mondarera. Iesu nu, amboda ivugaarira ava kotise, nu korosi da bouvu ameka gari ava jo kotaeri. Edo vitíra,oroko emo, nu God da avo anumba

Page 449: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Hebrew Embokena 12:3 446 Hebrew Embokena 12:18ainda gimandukena anumbirira. 3Nunange nange durumugedo fefetusira,a ari ekoko embo ne nange nangeimboe use, numokena bouvu futusefakarago etero, durumugedo itata-musira ava, kotareva. Kotise, ne,kau nune usira, aminga ava areva.Amo, ne jo oju use bunae areva. 4 Airesira amo: ne isoro use ari ekokoda fakina ava buregeraeva. Avatane jo nenda fakina isambu futuseororo gutae ireva. 5 Ne God da sasin-guri. Ava sedo, God da Gekaimi, dubofakara edo fakina e fete gogoghom-baovo dae sisira, ava kotareva:“Nanda mandi, Bajari ni ari ekoko

doyaso dae dengoro indariraamo, ningi gogoghombe!

Ni dombuda sarira amo, erá dubomema eose!

6 Ainda beká mo: Bajari nu mavejoádubo buraira amo,

ne emboro eveva kasama aore daesedo, deraira.

A mavejoá nunda sasingudae sedobarira amo, nemokena memafutuse emboro ijugarira.”

7 Ava sedo, mema itatameraeva amo,Nimamo da ijuga nemokena mutu-raira. God nemokena eraira amo, kaugenembo nunda sasingukena eraira,kau daba avori. Gegenembo isas-ambu, nenda sasingu dengoro in-duduse, deraera. 8God nunda sasinguisambukaudaba aminga ava, dengoroinduduse deraira. Ava sedo, ne jo daeaetira amo, ne jo nunda sasingu iraeaetevu. Ne tefo emboroda sirorari dakakaugo ava aetevu. 9 Namondedaafamane beká endada irera emo, na-monde dengoro induduse, dorureorone kakara eraera. Ava sedo, na-mondeda asisi da Afa utuda irira ava,kakara e gogoghombuse jebugaore!10 Namondeda afamane beká, nendauju ava aoro dae sise, sifo tufakonamonde dedo ghuseri. O God mo,nu namonde sonembuse, namondedaevevadae deraira. Eveva a kakarakau numongo ava aoro dae sedo, na-monde deraira. 11 Dorurarira amo,sifo aminda, namonde jo ivuga ae

arera. Dubo mema arera. Avata,amboda mavejoá God darira aikena,dubo jama a veka eveva ava sirorarira.

12:12-17 Erá Jovereghedo, Ari Man-aikena Yeove!

12 Ava sedo, Bajari da emboroaminda yari dae use, ghamo ase-guse saga fainghedo kaubo fakara arifetedo yasivu! 13 Emboro rerebevudambu ari yaove! Amingareva amo,ata ambariá jebugarira, jo disugaearira.

14 Evetu genembo isasambudedabade irise, mainungari da emboroava tava use, erá beisiga siroreuredae sise, kaifa esimbuguse irivu! Anenda dubo joká seghe simbugedo,irari eveva a kakara ava use irivu!Ainda beká mo: mave jo amingaearira amo, nu jo ya Bajari gae arira.15 Erama nenda enii jovereghe amboitukughedo, God da sonemba ighaghaeore dae sise, kaifa esimbuguse irivu!A erama kotari sembae ava kotise,undeóvo teria edo, evetu genembomendenikena isegeure dae sise, kaifaesimbuguse irivu! 16-17 Avori, erákombo yagera eove! Genembo Esauava kote givu! Nu asisi da irari jokotaeri. Nu begori. Avata bego daesimbugari God numokena mutaetiraava kotae edo, bayau umbu dabakomutari mindaetira aindae sise, nundaesimbugari nunda namendi Jacobkena oriro usira. Ne kasama ereva:ainda amboda, nu numamo daesimbugari ava uju usira. Avatanumamo numokena jo mutae usira.Nu aindae dubo mema use, sorarausira. Avata amo jo sekago tuve barida kaugo iraeri. Avori! Erá ari kaudaba ava nemokena siroreure daesise, kaifa esimbuguse irivu!

12:18-29 Emboro+ Manai A Emboro+Seka Mo, Kau Emingori.

18 Ne eregoseva: Israel embokenasirorusira amo, jo kau daba ava nemo-kena siroraeri. Israel embo doriri enienda eminda irira, javo Sainai ser-aera, aminda era buvurutuseri. Bu-vero, doriri aminda avaraka bubura

Page 450: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Hebrew Embokena 12:19 447 Hebrew Embokena 13:2jaraghusira, a tumba jinjanghusira.Aminguse, yaura sufusira. 19 A dukakau tavuya avavaga fusiri nininguseri,a beka siri nininguseri. Beka siriningido oju useri. Oju use, Godgeka siri duka teria futo usira, avatukughare dae sedo, numokena ba-nunguseri. 20 Ainda tuka mo: gekafakarago siri ningido, jo fakina aeuseri. Eminge sisira, “Ne jo foa doririderae areva. Nenda sino fuka baragojo foa derae arera. Derarera amo,nene ghamanaimi daovo sirivo ar-era,” aminge sisira. 21Avavaga siroririfuge gido, Moses oju edo emingesisira, “Na oju erena. Na ungo atadadadagherira.”

22-23 Avata nemo jo doriri Sainaiaminda ya buvae usevu. Ne doririeni javo Saion* eminda feva buvu-rutusevu. God evovodae irira aindareighi Jerusalem utu eminda feva bu-vurutusevu. Eminda, God da aneyadigari beká, jo tegari da kaugo iraeava irera. Kotugo, God da sasingutotorugedo, umo gamo use ivuga er-aera, einda jokáda teterusevu. Godda sasingu resena emo, nune giti bekásetiri nunda sasingu etero, nendajavo utuda gembero irira. Ne feva,God evetu genembo bekáda bekádaategi eraira aikena buvurutusevu. Aevetu genemboevevanenda ari ekokovujegetero, God nenda dubo jokáetiri dambu usira, ainda asisi aikenabarago feva buvurutusevu. 24 A Iesuemboro+ God Afakena afigetiri irira,aikena feva buvurutusevu. Iesu daororo budo jifegusira, ábarago vasaeminda irira. Iesu da ororo resenaemo, jo Abel da ororo amingo iraeri.Abel da ororoimi, nunda ambari damino mutare dae sedo, God kena koriresira. O Iesu da ororoimi, joka aredae sedo, God kena kori resira. Avori,ne, roera a natofo setena eminda feva

buvudo, ainda jokáda teredo ireva.25 Geka doriri Sainai aminda

sisira ava, mave ningido jo ae useraamo, ne sirivo useri. Ava sedo,God utuda ghe geka resira ava, joningae arera amo, namonde minoeko kau mavega ava bareri? Ninunda geka jo ningae aresa amo,erá ni darigedo junge yariá koteose!Ava sedo, God geka resira ava, eráighagha use kotae eove! 26 DoririSainai aminda, nu geka siri aimi,enda daradaraghusira. Kotugo, orokomo, nu eminge resira, “Na orokojo enda vanembo jighono daraghaearira. Na oroko sekago kau dabaava, utu endaghae dabade jighonodaradaragharira.” 27 Geka “na orokosekago kau daba ava, utu endaghaedabade jighono daradaragharira.”setira ainda tuka mo: God reaetiri sirorusira ava, oroko jigharidaradaraghuse aimi tano arira.Tano ari, roera eni susughae amofetarira, jo daradaraghae arira. 28Avasedo, namonde ivuga aeteri. Aindabeká mo: God vasa namondekenamutari sisira amo, jo mave jigharidaradaraghari da kaugo iraeri. Avagido, namonde aindae ivuga use,God igheghi a kakara use, tumondebainghururoro, nu ivuga are! 29 Airesira amo: namondeda God kauavaraka bubura nunda dukaghaeaviraira ainda kaugori. Eveva amo,doyari fetarira. Kotugo ekoko amo,dungari avarira. Ava sedo, God Afageka resira ava, erá ighagha edo kotaeeove!

1313:1-19 Ijuga Mendeniri.

1 Ambo bego da irari ava use, tofotofo dubo ruruse irivu! 2 Nendaesa embo dombu eni mave furariraamo, nati joká doruse, bu tavo areva.

* 12:22-23: Baiboro (Bible) jokáda namonde reighi etoto naká javo Jerusalem tamburaera. Eni endadareighi Israel aminda irira. O eni, Hebrew Embokena 12:22 eminda, God da irari vasa aindae kasia sise,Jerusalem seraera. Doriri Sainai resira amo, Agho Dari da emboro manai aindae resira. O geka eviategaresa, “Jerusalem utu eminda feva buvurutusevu,” ainda beká mo: ya God kena buvari da emboro Iesuafigusira, avori.

Page 451: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Hebrew Embokena 13:3 448 Hebrew Embokena 13:15Eregoseva: evetu genembo mendeniaminguse, ne aneya ava evetu gen-embo bekái furari ava sedo, nati jokádoruse unumbuseri. 3 Nenda koko-mana dibura jokáda irera ava kotiseirivu! Kau ne totofo diburada iraetevaaminga ava, nenda kokomana diburajokáda irera ava tavo use, nendaesise banungaetevu. Kotugo, evetugenembo bouvu a mema itatamuseirera, nemoá kotaetevu. Ne kau dabaaminga ava endada irise, mema abouvu itatameraeva. Ava sedo, nendakokomana bouvu a mema itatamuseirera ava kotise, sonembuse irareva.

4 Evetu genemboghae, nengaenemokena eminge resena. Nengaenenda fitari ava kotise, kakara useiraetevu. Nengae tamo dabako edoirareva, amo evevari! Erá nivu onearo dodo, kombo yagera eove!Evetu genembo kotae kotae komboeraera o kombo yagera eraera aindae,God nemokena ategi arira.

5 Monidae erá dighighi eove!Nemokena rea irira aindae ivuga use,dubo jamaghae irareva. Dubo evevaaeteva da susu mo eviri. God nueminge sisira:“Na ni jo doyae arena. Na ni jo fuge

doyae arena.”6Ava sedo, namonde tumo fainghedo,eminge sise irarera:“Bajari nu nanda sonemba katori.

Aindae na jo oju ae arena.Evetu genemboimi namokena rea ar-

era aindae, na jo oju ae arena,”namonde aminge sise irarera.

7Nenda babojegari giti God daGekanemokena vironu sedo ghusera, avakotovo dae resena. Ne nange Godtumonduse, enda eminda deinghedoghusera, a nange God tumonduse iri-ara edo sirivo usera ava kotise, kaunene usera aminga ava aovo dae re-sena.

8 Iesu Keriso nu jo dombu eni aearira. Nu irei, irira, a kau daba amingaava, nu evovodae irarira.

9 Erama ijuga seka a ijuga sem-bae ava nininguse, emboro evevakosasagheove! Ijuga sembae resenaamo, eviri. Bayau kanagara use, reetaarera. Amingarera amo, namondefakina jo bae arera. Kotugo, evetugenembo amingeraera amo, ne em-boro eveva ava kosasaghuse, amindasonemba eni jo bae eraera. Eveva mo:namondeda asisi God da sonembabudo aimi, fakina arera.

10 Namonde mave Keriso tumon-duse irera ainda olta (altar) mo, Iesuda korosiri.* Avori, namondeda Jobaaminda irira ava, jo fristi+, Jusi emboda Agho Dari vanembo kaifa eraera,aimi mindae arera. 11 Ne eregoseva:Jusi embo da fristi+ da giti jighari nu,sino fuka jobamuturaera, ainda ororoava budo, Vasa Kakara Beká amindateredo, aimi jifegeraira. Avata sinofuka joba muturaera ainda tamo mo,bu jumbu ya vasa isaghada fiti dunge-oro aviraira. 12 Iesu barago kau dabaaminga ava use, reighi Jerusalemghedo bu jumbudo era, vasa isaghadafiti detero ambududurusira. Evetugenembo da ari ekoko nunda oro-roimi seghe fugari dae sedo, nu amin-gusira. 13-14 Ava sedo, namondeJusi embo da reighi ava dodo, yanumokena buvore! Eregoseva: endaeminda namondeda reighi beká enitefori. Eminda, namonde jo evovo-dae irae arera. Reighi eni ambodasirorarira, aindae kaifa use irera. Avasedo, namonde Jusi embo da AghoDari† dodo, Iesu de dabade ajaghafetirise, meka garera. 15 Iesu reausira ava kotise, namonde God kenasakai sise irore! Sakai sari mo, na-mondeda joba God kenari. Namondemave nundae javono gateraera aimi,

* 13:10: Greek geka aimi, “olta eni” avanembo gefusira. O geka se disuguse, namane, “olta moIesu da korosiri,” ava gefuseri. Kau daba aminga ava, Greek geka aimi, “doboda tumonde baingheraera,”avanembo gefusira. O namane geka se disuguse, “Jusi embo daAgho Dari vanembo kaifa eraera,” ava gefuseri.† 13:13-14: Greek geka aimi umbu etoto naká geka “reighi” gefusira. Avata geka se disuguse namaneikáda, “Jusi embo da reighi” gembudo, duruda, “Jusi embo da Agho Dari” ava gefuseri.

Page 452: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Hebrew Embokena 13:16 449 Hebrew Embokena 13:25beka fainghedo, nundae sakai siseirore! 16 Veka eveva use, nendaguguaimi minonde minonde sonem-buse irareva! Ainda beká mo: neaminguse, joba numokena mutari dakaugo ava ururovo, God gido ivugaarira.

17 Nenda babojegari da gekaningido, ne rea sarera, ava areva. Sifoamboda, God nenda babojegarikena,nenda saramana eraera aindae ategiarira. Ava kotise, nenda babojegarievovodae sifo tumba evia inono,nenda asisi kaifa eraera. Ava sedo,nenda babojegari da geka ningarevaamo, ne ivuga use saramana arera. Onenda babojegari da geka jo ningaeareva amo, ne dubo memaghaesaramana ururoro, ne nesuka irise,sonemba eni jo tambae areva.

18 Avori, namanendae sise banun-guse irivu! Namane itatamerera amo,namanenda dubo joká mo dambu avaerekotera. Ainda susu mo: namaneari eveva avanembo ari dae uju er-aera. Avata namane dambu iroro daesedo, namanendae banunguse irivu!19 Kotugo, nanda benunu teria moeviri. Ne nandae sise banungaovo,God na dirigari totoi jovereghe yanemokena buvaeteni!

13:20-21 God Iesu Da Ambari Da Fak-inaimi Sonembururari, Namonde VekaEveva Use Irarera.

20 God nu dubo jama mutari katori.Nune setiri, namondeda Bajari Iesuambarida ghe jebugedo erorusira.Iesu nunda ororoimi, emboro+ Godkena ya buvari ava afigetiri, evovo-dae irira. Iesu nu namondedae am-bududurusira aindae sedo, nu evetugenembo da kaifa ari kato teria edoirira. 21 God dubo jama mutari katosetena aimi, nunda uju ava aovo daesise, ne nune sonembare! Aminguse,inononda futururari eveva irove! NuIesu Keriso da fakinaimi, namondedadubo joká simbugururari, nunda ujuavanembo use irore! Amingururoro,nu ivuga are! Keriso nunda duroevovodae irare! Ai, bekári!+

13:22-25 Emo Ategiri.22 Nanda nano namendi, na geka

tufako gembena evia durumugedotege gosuse kasama aovo dae resena.Ainda beká mo, emo jo reta ghousairaeri. 23Kasama aovo dae eminge re-sena. Namondeda namendi Timothydiburada ireira ava, dotero fira buvu-rutusira. Nu totoi namokena furariraamo, nu nangae dabade nemokenayarera. Yari budo givu!

24 Nenda babojegari ategi erena.Sevu ningore! A God da natofoisambu ategi erena. Sevu ningore!Kotugo, namondeda nano namendiFrovensi Italy ghe fusera aimi, neategi erera. Yari budo givu!

25 God da sonemba, ne isambukenairare!

Avori, nanda geka tano eviri.

Page 453: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

James 1:1 450 James 1:14

James Nunda RetaNunda Natofo JusiEmbokena Gefusira,

Amo Eviri.James retaé gefusira amo, na-

mondeda Bajari Iesu da namendiritano. Nu, avose, ghaeko 45-50 A.D.joká aminda gefusira. Nu ekaresia+ dairari, a Iesu tumondari+ embo nangedabade saramana aetera a iraetera,aindae dengoro indudusira.

Namane geka eindamendomendo,jo eminda gembaeri. Avata, James dageka tegutuse, nunda gekada mendofaiya ingagoimi gefusera ava gosudovose yaresa.

1 Arie, nanda nano namendi! NaJames ri. Na God a Bajari Iesu Kerisoghaeda saramana kato eniri. Nandanano namendi Jusi embo, ne ategibeká ava erena. Namonde nunda orooro 12 ainda evetu genembo FrovensiJudia ghedo gate soesa edo aeva,reighi reighi aminda dighido irevaava, isambu ategi erena. Yari budogivu!

1:2-8 Dara AMema Foa Gheraira Ain-dae, Namonde Ivuga Edo Ghaeteri.

2 Nanda nano namendi, dara amema foa gheraira, aindae ivuga aovodae resena. 3 Ainda beká mo: dara omemaaimi nenda tumondari ava deregarira amo, ne dara a mema tafusefakina edo durumuguse fetareva. 4 Akotugo, mema itatamuse, fakina edoirovo dae resena. Aminguse irarevaamo, ne evetu genembo beká da iraria kotofu da ari ava use, dambu irisedubo joká esimbuge gogoghombuseirareva.

5 Avata, ne mavejo mavejoi dubokotari ava bari dae sareva amo, Godkena benunu saovo mutari bareva.Ainda beká mo: nu evetu genemboisambu sonembuse, kavevera eraira.6 Avata kotugo, rejo enidae benunusareva amo, ne erá manamana usebanungeove! Nu roera amo mutari

bareva, ava tumonduse banungareva.Ainda beká mo eviri: evetu genembomave manamana arira amo, nu kaueva yauraimi bu sive ya foa gheraira,ainda kaugori. 7-8 Evetu genemboavavaga amo, kotari etoto etoto ko-tise irá gheraira. Nu gungubo katoda kaugo edo irira. Ava sedo, Bajarinumokena rejo eni mutari bari ava,nu jo kotae aeti.

1:9-11 Gegenembo Guguade AMakasiEmbo Da Gekari.

9 God da natofo makasi embo, neivuga use iraeteri. Ainda beká mo:God ne jighiri eredo, nunda sasinguedo irera. 10-11 O God da natofo susuiti fafode amo, nembarago ivuga useiraeteri. God ne fitiri vosedo, nundasabua+ edo, nunda javodae meka go-suse irera aindae ivuga aeteri. Airesira amo: kau joka da vuji totoigharasa edo, dore vose dadaberairaaminga ava, enda eminda duro rejoava genembo susu iti fafode aikenairira amo, totoi dadabedomanjeraira.Kau iji viti jaraghurureari, joka davuji amo avi gharasa edo, dore vosedadaberaira aminga ava, genemboguguade nunda saramana ururari,ainda jokáda God sari ambarira.

1:12-18 Namonde Jo Mema a BouvuItatamuse, Gofedo Ari Eko Ae Arera.

12 Genembo mave mema a bouvufufuse, jo gofae arira amo, nu ivugaarira. Ainda beká mo: nu memaa bouvu fufuse jo gofae arira avagido, Bajari numokena kotofu da yeyekau kekesa avavaga mutari barira.Kekesaá mave barira amo, jebugaevovodae irari ava barira. God nu,evetu genembo mave nu dubo bu-raera aikena, kekesa ava mutari daesedo, beka gagojusira. 13 Genemboeni, mema a bouvu setena ava fufuseaindae, ari eko eni ari kotarira amo,erá, “God na deretiri ari eko eteni,”seure dae resena! Ainda beká mo:God nu jo ari eko kotari da kaugoiraeri. A nu jo evetu genembo, ariekoko aoro dae sedo, jo derae eraira.14Geka bekámo eviri. Evetu genembo

Page 454: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

James 1:15 451 James 2:2ari ekoko eraera amo, ne fisi da ujuimijumbeari ainda amboda amboda ise,ari ekoko eraera. 15 Eregoseva: evetugenembo totofo nenda fisi da ujuiminemoá dereari ari ekoko eraera. Akotugo, ari ekoko baji mindafu ariraamo, ambari ava unumbe bu furarira.

16 Ava sedo, nanda dubo bari nanonamendi, erá totofo dereove dae siseresena! 17 Roera evevago a jobaisambu, God nune muteari utudaghedo foa gheraira. Kotugo, usasaisambu utuda irira ava, nune etirisirorusira. Numousasa da numamori.Numokena tumba eni tefori. Kotugo,nu evovodae jaraghuse irá gherairaamo, jo tumbai nunda usasa gajari dakaugo iraeri. 18 Nunda uju ava use,nunda geka beká da fakinaimi, setirinamonde siroruseri. Namonde evetugenembo mo, roera a sino fuka utu aenda eminda irera, ainda giti jighariaoro dae sedo, usira.

1:19-27 Namonde Jo God Da GekaNingari Vanembo Ae Arera, NamondeNingido Amingarera.

19 Nanda dubo bari nano namendi,geka evia kotovo dae resena. Ivugause dengoro afigedo, komana da gekaningovo dae sise resena. A minoroboghoi saovo dae resena. A kotugo,kau daba aminga ava, erá totoi janjeekoko eove dae resena. 20 Ainda bekámo: ne janje eko areva aimi, ne dim-bari God da uju jo ae areva. 21 Avasedo, nenda ari ekoko evovodae er-aeva, a nenda ari mendeniimi nendatamo bebeta eraeva ava, seghe fugovodae resena. Tumo darido, ne totofoGod da ungoda fitido, nenda dubojoká afigedo, nunda geka ivugaghaebareva. Geka ava, God nenda dubojokáda govari bu kaifa areva amo, je-buga evovodae irari ava tuve bareva.

22 Erá God da Geka ningarivanembo eove! Nininguse, nu reaaovo dae resira ava kotise, aminguseirareva. 23Mave God da Geka ningarivanembo use, ainda aito jo fugaearira amo, nu kau emingori. Nukau genembo eni, ya tofo nundadombu itituda (mirror) fuge gido,

24 jovereghe ise, nunda dombu kauavega gira ava kotae eraira, aindakaugori. 25 Eregoseva: God da AghoDari mo, numo bekári. Aminda,namonde jebuga tambarera. Avasedo, genembo mave God da AghoDari bu jighirarira amo, nu jo ningarivanembo use, Agho Dari jo kotae aearira. Nu Agho Dari ava kotise, kaifause irá ghedo gharira. Kotugo, nuAgho Dari ava kotise, kaifa use irariraaindae, God nu esimbugarira.

26 Genembo eni mave eminge ko-taetira, “Na God da uju ava use irenaágido, nu nandae ‘eveva’ sarira.” Nuaminge kotise, nunda aviva jo kaifaae, geka kotae kotae seraira amo, nutofo mandi dederuse irá gheraira. NuGod da Geka mendeni kaifa erairaainda beká eni, jo sirorari bae arira.27 God kakara use tumonde bainghegogoghombari da emboro beká mo,eviri. Sasingu babate a roriri mematafururoro gido, namonde sonembar-era; a kotugo, fisi da uju a enda dairari ekoko ava imboe edo darigarera.God da kotari eviri: ari setena amo,numo kakara use tumonde bainghegogoghombari da emboro bekári.

2

2:1-13 Namonde Evetu GenemboIsambu, Inononda Kakara Use Iraeteri.

1 Nanda nano namendi, ne na-mondeda Bajari Iesu Keriso durodeava tumonduse, nunda natofo edoireva. Ava sedo, ne jo evetu gen-embo fuge gosuse, evetu genembodurode aikena veka eveva use, evetugenembo duro iraede aikena, vekasembae ae areva. Evetu genemboisasambu gosuse, kau daba ava ko-tise, inonoda ne kaifa esimbugareva!2 Geka evia itako se disuguse, na iju-gaboro eminge sari dae erena. Nebanungari dae sedo totorugururovo,genembo eni tamo asugari eveva

Page 455: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

James 2:3 452 James 2:17asugedo, gogho edo* furarira. Akotugo ainda amboda, makasi emboeni boka sembae ujudo foa terarira.3 Avori, kotofu aikena, “Fu, ghaitodurono anumbase!” saetevu. Amingesise, makasi embo aikena, “Yasi, en-dada anumbase,” o “Ghaito gegori,aminda fete!” saeteva amo, sembaeri.4 Ne amingeraeva amo, evetu gen-embo da irari ava gosuse, jo inonondaae eraeva. Ne evetu genembo dairari gosuse, mendeni kakara eraeva,a mendeni jo kakara ae eraeva. Amo,ne sembae kotise amingeraeva.

5 Nanda nano namendi, na, nedubo buraena. Nanda geka evianingaetevu! Ne kasama ereva: Godsisira, “Mave na dubo barira amo, nunanda mandi ari, undururono nundatumondari teria ari, nanda vasadagugua irira ava barira,” aminge sisira.Kotugo nune seari, makasi embomokogo nunda natofo edo irá gher-aera. 6 Avata nemo, makasi embogukai muteovo meka giraera. Neredae makasi embokena veka sembaeeraevu? Mave nemokena fakaragoeoro mema itatameraevu? A kotugo,mave ne jumbu bu ya fiteoro kotoeraevu? Ava kote givu! Amo, susu itifafodeimi, amingeraera. 7A Keriso dajavo kakara use nundae javono gater-aeva avata, evetu genembo guguadedaba aimi seoro eko eraira.

8 Bajari namondeda kiniri. Avasedo, nunda agho dari evia, nenekaifa areva.“Ni tofo dubo buraesa, kau daba ava,

ninda komana dubo baresa,”aminge resira. 9 Avata ne evetugenembo da irari kotise, mendenikakara eraeva, a mendeni kotae er-aeva. Ne amingeraeva amo, ne Godda Agho Dari ava bejise, ari ekokoeraeva. A kotugo, Agho Dari bejer-aeva aimi, nenda ari ekoko ijujuse,isagha ijugeraira. 10 Ai resira amo:mave Agho Dari da geka mendenikaifa use, dabako tainako bejarira

amo, nu aminguse, inono, isambubejari da kaugo arira. 11 Eregoseva:God eminge sisira, “Erá yagera eove!”Kotugo, God daba aimi sisira “Erá ko-mana deóso ambeure!” Avori, saone?Ni yagera jo ae aresa, avata ni gen-embo eni daso ambarira amo, ni AghoDari dabako ava bejise, dara edo je-buga kosasagharesa. 12 Avori, Jusiembo daAghoDari irira, aindamendomendeni oroko seteno tegetevu. Ko-tugo, Keriso namonde ari ekoko aimibundetiri iriara ava gido, Keriso aghodari eni irira aimi namonde vuje-gusira. Agho dari amo, nu dubobari da agho dariri. Amboda Godnu agho dari aimi budo, namondeijujarira. Ava sedo, agho dari amokotise, namonde geka eveva sise, aari eveva use irarera. 13 Ainda bekámo: God namonde ijujarira da sifoaminda, nu emingarira. Mave nundakokomanadae jo joka ae usira amo,God nundae barago jo joka ae arira.O mave enda eminda irise, joka useirarira amo, nu ijujari da sifo amindajo oju ae arira.

2:14-26 Tumondari Mo, Jo GekaVanembo Iraeri.

14Nanda nano namendi, evetu gen-embo mendeni eminge seraera, “Natumondari embori. Na God da je-buga barena.” A nu aminge seraeraavata, ne rea eraera aimi, nenda tu-mondari jo ijugae eraira. Aminguse,ne ari eveva eni jo ae, ne sembaeeraera. Tumondari avavagai, sonem-bari ne jebuga barera, ai? 15-16 Ekote givu! Evetu o genembo eni,emboboka ouvubayau tefo irari gido,eminge saetesi, “God ni kaifa are!Yasi, embo bu avido, bayau mindi je-bugase!” aminge saetesa amo, aindajavo jo sonemba iraeri. O embo a uvubayau mutaetesa aimi, ni sonembabeká ava aetesi. 17Tumondarimo, kaudaba avori. Mave tefo tumonduse,nunda tumondari aindae rejo eni jo

* 2:2: Geka “...gogho edo furarira...” namondeda gekai gefusera amo, Greek geka aimi, “...bumbuki aurigold imi ariri...” ava gefusira. Nenda sifoda, evetu genembo guguadeimi bumbuki auri gold imi ari avaasugedo ghuseri.

Page 456: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

James 2:18 453 James 3:3-5ae arira amo, nunda tumondari aindabeká eni tefo beká tefori.

18 O genembo eni osogo use,eminge saetira, “Namonde evetugenembo da kiki jo dombu dabakoiraeri. Evetu genembo mendeni,ne God tumonde gogoghomberaera.Avata evetu genembo mendeni, nenatofo sonembuse irá gheraera.”Nu aminge saetira amo, na emingesaeteni, “Ni tumonderaesa resesaamo, namane ninda tumondari nangekasama areri? O namo, natofosonembururono, nanda tumondarida beká ava isagha ari garesa.” 19 Onu eminge saeti, “God Afa nusukanumoá God ava, na tumonderena.Ava sedo, na jebuga barena.” Nuaminge saetira amo, na emingesaeteni, “Amo nu gekari; avatakotugo, ni sukaru isambu aindedabade tumonderaesa.” Ainda tukamo: sukarumane ne, God irira avaanakora kasama edo, tumonduseirera. Tumonderaera aindae, ne ojuuse ungo ata dadadagheraera. 20 Avasedo, genembo mave aminge kotiseirarira amo, nu daghariri. Mave tefotumondariguse, nunda tumondariaindae ari eveva eni jo ae ariraamo, nunda tumondari ainda bekáeni, tefo beká tefori. 21 Kote givu!Oroko geka resena, einda ijugaboroeni saono ningareva. Namondedaabua Abraham nangetiri God nundae‘eveva’ sisira, ava kote givu! Nu jotefo anumbirise tumondururari, Godnundae jo ‘eveva’ sae usira. Nu Godda uju ava use, nundamandi bundedooltada fiti dungari dae iri gido, Godnundae ‘eveva’ sisira. 22 Eregoseva?Nunda tumondari a nunda ari aimitofo tofo sonembuse, inono usira.Nu rejo usira ai sonembiri, nundatumondari isagha etiri gido, Godnundae ‘eveva’ sisira. 23 God amingesiri, nunda geka eni gembero iriraava, beká usira. Amo eviri:“Abraham God tumondusira aindae,

God nundae ‘eveva’ sisira.”Avori, geka setena, ava kasamaaetevu. Abraham jo tefo anumbirise

God tumondururari, God nundae‘eveva’ saeri. Abraham God tumon-duse saramana iri gido, God nundae‘eveva’ sisira. Kotugo aminguse,God setiri, Abraham nunda komanausira. 24 Avori, na ijugeteno gevu:namonde jo tumondari avanemboururoro, God namondedae ‘eveva’ saearira. Namonde eredo nunda uju avaururoro gido, namondedae ‘eveva’sarira.

25 O kotugo, evetu saghere katojavo Rahab, kote givu! Nu kau dabaaminga ava use, jebuga rurusira. Ra-hab nu namonde Jusi embo da indirokakato sonembuse emboro eni ijuge-tiri gitofu darigusera aindae, Godnundae ‘eveva’ sisira.

26 Ava sedo, na geka setena avakotise, kasama areva. Genembo eninunda asisi darigari ambu fasirarigareva amo, tamo amo otighi vanem-bori, beká eni tefori. Kaudaba amingaava, namonde tefo tumondariguse,namondeda tumondari aindae rejoeni jo ae arera amo, namondeda tu-mondari amo, beká eni tefo bekátefori.

33:1-12 Namondeda Aviva, Kaifa E

Gogoghombarera.1Nanda nano namendi, ne digari jo

ijuga kakato ari dae sae areva! Aindabeká mo: namane ijuga kakato ava,God sifo amboda ijuje gogoghombuse,ategi e gogoghombarira.

2 Namonde isasambu ari ekoko er-aera. Avata genembo mave nundaavivaimi, geka sembae eni jo sae ariraamo, nunda fisi da uju isambu ava,buregarikena inono arira. 3-5 Aindabeká mo: namondeda aviva jo teriairaeri. Avata aimi eari dara teriafuto siroreraira. Aviva amo inono,auri kitako hosi (horse) da békadaasugeraera, ainda kaugori. Namondeauri asugedo aimi jumbarera amo,hosi (horse) ainda amboda ise, na-mondeda uju ava arira. O ghaka+ kotegivu! Ghanda ghaembo dimburaera

Page 457: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

James 3:6 454 James 4:2amo, kitakori. Yaura da fakinaminda-furi. Avata kotugo, namonde ghaka+ningiaminda yare dae sedo dimbareraamo, ghakaá+ aminda yarira. Avori,namondeda aviva mo, kau daba avori.Nu kitakori. Avata roera mendeniaviva da fakinaimi eari foa isaghadabuvuraira amo, mindafu bekári; ain-dae nu tofo sakai seraira. O avarakakau daba avori! Avaraka ijoghakoavata, dungarera amo, enda teriaisambu avi dadabarira. 6Namondedaaviva mo, kau daba avori. Amo, nuinono enda da irari eko isambu, aindakaugori. Aimi, namondeda dubo jokáisambu bebeta eraira. Aminguse, na-mondeda irari isambu barago bebetaeraira. Kotugo, aviva da fakinaimi na-monde dara eraera amo, Satan kenaghe foa gheraira. 7 Namonde sinofuka dombu eni dombu eni, rika,jingabu, a oka isambu sandi unde-oro tamo deraira. 8 Avata namondeisambu, aviva kaifa arikena jo in-ono iraeri. Aviva amo, nu eko akaeghaeri. Jo kaifa ari da kaugoiraeri. 9 Umbu mendeni mendeni,namonde avivaimi namondeda Bajaria Afakena aiyakoe seraera. O sifomendeni mendeni, namondeda avivadaba aimi, namonde nano namendi-dae jijivu seraera. God namondedanano namendi kau numoá avavaga,etiri siroruseri. Ava sedo, amingeeraera amo, eko bekári. 10 Namondeaviva daba aimi, God kena aiyakoeseraera, kotugo daba aimi jijivu ser-aera. Amo eko bekári. Nanda nanonamendi, namonde jo amingae arera.11Namonde ya uvu bogu aminda dim-barera amo, namonde jo uvu bekádimbudo, kotugo sifo eni ya, vasadaba aminda karaje jo dimbae arera.12 Kau daba aminga ava, namondejo ya ika kayuyu aminda kodurerebae arera. A usu aminda, namondekayuyu jo bae arera. Kau daba amingaava, namonde karajei bayau itareraamo, suka jo evevamindae arera. Kaudaba aminga ava, namondeda bekakaifa use, geka eveva vanembo siseirarera. Namondeda geka eveva jo

geka ekoimi bebeta ae aeteri.

3:13-18 Dubo Kotari God Nune Mutu-raira Aimi, Dubo Jama A Jebuga SirorariBarera.

13 Nenda jokáda, genembo mavenu dubo kotari kato a kasama kato,ava kotarira amo, nu emingarira. Nudubo kotise, tumo darido veka evevause, ari eveva ururari garera! 14Avataninda dubo jokáda, komana da binoaindae bengoso use dubo eko aresa, onisuka nimo vanembo kotaresa amo,erá “Na genembo evevari,” seose! Erá“Na dubo kotari katori,” sise, gun-gubo seose! 15 Dubo kotari amo, joutuda ghe vose foa ghae eraira. Amoenda da kotariri. Kotari amo, Satankena ghedo foa gheraira. 16 Aindabeká mo: evetu genembo kokomanada bino aindae bengoso eraera, a ne-suka nemo vanembo kotise irá gher-aera aminda, beisiga a ari ekokodombu eni dombu eni siroreraira.

17 O dubo kotari God nune mu-turaira amo, kau emingori. Nueveva vanembori. Aimi dubo jamasiroreari, evetu genembo tofo tofokakara eraera. Aimi, ne tofo tofojoka edo sonembuse durumugedo irágheraera. Evetu genembo dubo ko-tari daba aimi, natofo isambukenainononda use, aito bekáda bekádafugeraera. 18 Evetu genembo resenaemo, ne dubo jama ijugururoro aimi,ari eveva a veka eveva ava batuno edovitarira.

44:1-10 Namonde Totofo God da Un-

goda Fitaeteri.1 Beisiga a dumo bauso, nenda

jokáda siroreraira amo, reda ghe foagherai? Kote givu! Saone? Fisi da uju,nenda tamonda aimi eari kosasagher-aeva. 2 Roera eni uju areva amo,ne ava bari dae sedo, kokomana de-ovo amburaera. Ne roera mendenimendeni dighighi eraeva amo, ne avabari dae sedo, beisiga use tataya er-aeva. Avata roera amo jo bae ireva.

Page 458: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

James 4:3 455 James 4:17Ainda susu mo: ne God kena jo be-nunu sae eraeva. 3 O kotugo, be-nunu seraeva amo, ne jo bae eraeva.Ainda beká mo: ne sembae benunuseraeva. Amo, ne jo God da uju avakotise benunu sae eraeva. Nendatamo fisiimi rejo uju eraira, ava kotisebenunu seraeva. 4 Ne kotari etotoetoto evo nenda tumondari dadabe-tira. Ava sedo, God ne nange tu-mondari? Kasama aovo dae resena.Evetu genembo fisi da uju use ireraainde dabade, umo use deingharevaamo, ne God da gitofu use irareva.Mave aminguse irarira amo, nu Godda gitofukena sembudo nenda eni edoirarira. 5God da Geka emo jo susu tefosaeri, susudae eminge resira:“God namondeda asisi namondeda

dubo jokáda fitiri irira amo,kotari ekoko beká

aimi bedo edo irira. Aimi derearinamonde kokomanadae duboekoko eraera.”*

6 Avata God da sonemba teria mu-turaira aimi, namondeda dubo ekosari dadabari da kaugori. Nunda gekaaindae sise, eminge resira:“Gogore kakato ava God nu bu-

regeraira. Avata evetugenembo tumo darido ireraaikena, sonemba muturaira.”

7Ava sedo, ne tumodarido, totofoGodda ungodafitido irovo dae sise resena.Aminguse, Satan buregareva amo, nedarigedo sumbarira. 8 Ne ya Godkena utua areva amo, numbarago foanemokena utua arira. Setena, dabaava sari dae erena. Ne kotari etotoetoto eraeva. Dubo jovereghedo,nenda ungo, ari ekokoimi bebeta edoirira ava seghuse, nenda dubo jokábarago seghe simbugevu! 9 Ne ariekoko edo ghuseva aindae, sorara jan-jagughae aovo dae resena. Nendagegha a umo gamo dodo, dubo memaaovo dae resena. 10 Aminguse, Bajari

da dombuda tumo darareva amo, Ba-jari nune jighari ne erareva.

4:11-12 Namonde Kokomana Jo IjujaeAeteri.

11 Nanda nano namendi, eramanenda nano namendidae aji seove!God da Agho Dari erá amingeove daesise resira. Ava sedo, mave AghoDari da geka evia kotae edo, nundanamendi da ari ava ijujarira, o aindaeaji sarira amo, nu Agho Dari ighaghause amingarira. Nu amingarira aindabeká mo: nu erekotira, nunda kotariamo teriari. O God da Agho Dari rearesira amo kitakori, nu ava erekotira.Avata amo kotari sembaeri. 12 Godnusuka Agho Dari futusira. A nusukanune, sifo amboda evetu genembo dairari ava ijujarira. Sari jebugari a sarisirivo ari da fakina mo, God nusukabu jighirira. Ava sedo, ni redae nindakomana da irari ijujaresi?

4:13-17 Namonde God Da Ungoda Ir-era.

13 Ne eminge seovo ningiraena,“Fuvu, namonde sifode ere ya reighieninda ghaeko dabako irise, oriro usemoni digarigo baore!” 14 Avata amosembae seraeva. Sifode rea sirorariraava, ne bunariri. Ne jebuga ghousakau mavego irareva, ava kote givu!Ne kau rofoma da kaugori. Amosifoghae gareva. Iji viti gayarira amo,dadabarira. Kau daba aminga ava,ne sifo tufako irovo, God sari sirivoareva. 15Ava sedo, ne eminge saetevu,“God uju arira amo, namonde irise,saramana rejo rejo arera.” Nendagogore ava dotutuse, aminge saetevaamo, avori. 16 Avata ne oroko gogoreuse, ne rea amboda ari erekoteva ain-dae, totofo sakai sise ireva. Amo arisembaeri.

17Kotugo ne ningiaminda ari evevada goroto ava gido, kakage doyarevaábarago, ari ekori.

* 4:5: James da geka eminda gefusira jo isagha beká iraeri. Evetu genembomendeni koteraera, namanerea ikáda gefusera amo, geka einda tukari. A evetu genembo mendeni koteraera, geka einda tuka moeviri: “God da Asisi namondeda dubo jokáda fifitusira aimi, namonde nunda tofodae bari uju beká ava eraira.”

Page 459: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

James 5:1 456 James 5:175

5:1-6 Namondeda Tumondari JoMonikena Fitae Aeteri.

1 Evetu genembo mendeni itisusu fafode edo ireva, nemokenaresena. Ne, dara a mema nemokenafoa buvari dae erira aindae, sorarajanjagughae aovo dae resena. 2Nendagugua bakomba e dadabusira. Nendaembo jirikoimi mindi dadabusira.3 Nenda moni karakarajeka edo irira.Avata nenda moni digari bu dabadeetevo irise, karakarajeka use iriraaimi, God sari, kau avarakai kikisaaviraira aminga ava, ninda tamomindi dadabarira. Ne sifo ambodafurarira ava kotise, nenda monibu dabade fifituse, mino sembaeainghae dabade fitevo irira. 4 Airesira amo: nenda saramana kakatovare da bayau bamburaera ava,dederuse nenda mino ava jo mutaeeraeva. Ava sedo, bayau bambarikakato ainda sorara ava, Bajari GodFakina Kato aimi ningido, nendaderari ovia imboe eraira. 5 Ne endaeminda eveva avanembo tafuse, uvubayau inononda rise, tamoghae ireva.Avata kau fuka uvu bayau evevarise, tamoghae iriari sandi deoroamburaira aminga ava, God ne gido,kau fuka mane avavaga dari sirivoareva. 6 Evetu genembo eveva ava,nene koto use daoro amboro dae sedo,aito etevo detero sirivo useri. Evetugenembo setena amo, ne nemokenarejo eni jo aeri. A ne jo buregae useri.Avata nene nendae amingusevu.

5:7-20 Namonde Durumuguse, GodTumonduse Iraeteri.

7 Avori, nanda nano namendi, na-monde durumuguse kaifa ururoro,Bajari jovereghe furarira. Genembovare goveraira, ava kote givu! Nu varegovedo, durumugedo kaifa urureari,borija dirureari vitiraira. Vivitu-rureari, ghaeko da sifo foa buvuraira.8Namonde kau daba aminga ava use,durumugedo gigituse irarera. Aindabeká mo: Bajari jovereghe furari dasifo ojira utua erira.

9 Nanda nano namendi, kote givu!God Ijujari Kato foa buvari dae erira.Ava sedo, God nemo ijujeure dae sise,erama tofo tofo beisiga use kokomanagiseove!

10-11Nandananonamendi, ferovetaanakora endada deinghuse, Bajari dajavoda nunda geka osa sedo ghusera,ava namonde kotaeteri. Ne memaa bouvu itatamusera ainda jokáda,ne durumuge kaifa edo ghuseri. Neamingedo ghusera aindae, namondeGod ne esimbuge gogoghombariá ser-aera. Ava sedo, namonde kau dabaaminga ava, durumugedo kaifa useirore! Job da kiki ava kotaeteri. Jobnumbaragomema a bouvu itatamuse,durumugedo kaifa iri, amboda Bajarinu sonembusira. Ainda beká mo: Ba-jari nu sonemba kato a joka ari katori.

12 Kotugo, geka teria eni mo, eviri.Nanda nano namendi, beka gagojuse,erama utu da javono o enda da javonoo rejo eninda javono gateove! Niroera eni ari kotaresa amo, ni taká ‘ai’sedo, amingaresa. O ni jo amingari dakaugo irae ava kotaresa amo, ni taká‘tefo’ sedo, jo amingae aresa. Ni amin-garesa amo, God ari ekoko ijujusemema rea mutarira amo darigaresa.

13 Nenda nano namendi eni dubomema aetira, o bouvu eni fumbaetiraamo, nu banungaeti. O nenda eniivuga use iraetira amo, nu God daesakai sise, yaru divaeti. 14 Nenda enikae tambaetira amo, nu emingaeti.Nu aghi ari, ekaresia+ da kokotofufoama, Bajari da javoda nunda tamoava usuimi davedo, banungaeteri.15Tumonde gogoghombuse amingar-era amo, kae embo amonu jebugarira.Kotugo, Bajari nu, kae embo ainda ariekoko rea usira ava kote dodo, sarinu jebugarira. 16 Ava sedo, nenda ariekoko tofo tofo vujegedo, ne nangejebugaeteva ava kotise, aindae tofotofo banungareva. Ne eregoseva,genembo evevaimi banungarira amo,nunda banungari dika arira. 17 Godda feroveta Elijah kote givu! Nu takágenembo namondeda kaugori. Nu

Page 460: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

James 5:18 457 James 5:20nunda fakina avavaga edo, erá borijadireure dae sedo, banungetiri borijajo dirae irise, ghaeko 3, tambuno 6 ádadabusira. 18Ainda amboda, nu sek-ago banungetiri, foroga darido borijadisira. Diriri, bayau sekago batunoedo vitido beká usira.

19 Nanda nano namendi, geka enisari dae erena. Nenda eni geka bekáighagha edo, fisi da uju ava ururari,genembo eniimi nu sonembedo den-goro indari dubo joveregharira amo,evevari. 20 Ne evia tumondaetevu.Genembo mave ari ekoko embo ava,unumbe bu jovereghe usasakena fu-rarira amo, nu genemboá sonembegogoghombarira. Ainda beká mo: nuamingari aindae sedo, God nu gen-embo ainda ari ekoko digari ava kotedodo, sari nu jebuga evovodae irari,ava tuve barira.

Na ne ategi beká ava erena. Yaribudo givu!Avori, nanda geka tano eviri.Na James.

Page 461: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1 Peter 1:1 458 1 Peter 1:7

Peter Nunda Reta Gitida,Kuristini EmbokenaGefusira, Amo Eviri.

Iesu da ambo jimbi eni javo Peter,nu reta evia, avose, ghaeko 65 A.D.ainda jokáda gefusira. Nu reta jokáda,“Na reighi Babylon irise, reta emoeregefena,” sisira. Avata namondeerebunera, nu geka beká sisira, o nureighi Rome kotise, kasia reighi Baby-lon kena fifituse sisira, ava namondebunariri. Keriso da gitofu fakaragouse, Keriso da natofokena bouvu mu-teoro, ne mema itatamedo ghuseraava kotise, Peter nunda geka eviagefusira. Nu nemo sonembuse, erábunendo dara jokáda teredo, Kerisoighagha eore dae sise gefusira.

Peter Nunda Geka Gitida KuristiniEmbokena Gefusira, Ainda Mendo MendoMo Eviri.

1:1-2 Peter natofo ategi usira.1:3–2:10 God namonde sonem-

beraira, a amboda nunda jebugamutari baoro dae resira. Ava sedo,namonde fakina edo fetarera.

2:11–5:9 Namonde God da natofoedo, Iesu da furari Sifo kaifa use, arirea aetera, aindae Peter sisira.

5:10-14 Peter ne esimbugedo, tanousira.

1 Arie, nanda nano namendi!Na Iesu Keriso da aghi kato Peter,nane God da natofo, dara nemokenasirorusira aindae, ne gatedo soesaedo aeva, Frovensi Pontus, Galesia,Kapadosia, Asia, a Bitinia amindadighido ireva ava, ategi beká erena.Yari budo givu!

2 God Afa nunda uju ava use, negategusira. Etiri, God da Asisi Kakaraaimi setiri, ne God da natofo kakaragoedo ireva. Amingusira da beká mo:ne Iesu Keriso da geka ava niningu-rurovo, nunda ororoimi nenda ari

ekoko seghe fugutururari irovo daesedo, amingusira.

Sonemba a dubo jama, ya nendadubo jokáda vose bedo edo fumbufetare!

1:3-12 God Da Sonemba Teria Aindae,Namonde Sakai Saore!

3 Namondeda Bajari Iesu Keriso daGod aAfadae aiyakoe sise irore! Aindasusu mo: nu namondedae joka edo,namondekena jebuga seka futusira.Amo, nu setiri Iesu Keriso ambaridaghe jebugedo erorusira ainda faki-naimi, namondekena jebuga seka avafutusira. Aindae namonde numokenaaiyakoe sise irore! Ainda beká mo:namonde numo tumonduse, jo tefotefo gigitae eraera. Namonde susudaegigiteraera.* 4Amo, God nunda koananunda natofokena mutari sisira, ain-dae gigituse irera. Nunda koana re-sena emo, utuda irira. Koana utudairira amo, jo bakomba use jaghe vosedadabae arira, a sifo reda jo man-jae arira. 5 Ainda koana ava neneamboda baovo dae sedo, God utudabu jighirise, tavo use irira. A ko-tugo nembarago, God nunda faki-naimi tavo iri ireva. Amo, ne tumon-dururovo, nu, ne tavo ururari, nundasonemba mindafu anakora simbu-gusira ava, sifo gombuda isagha aribareva.

6 Ava kotise, ne ivuga use iraetevu.Ne ivuga use iraeteva avata, orokomo, ne dara a bouvumendeni itatam-eraeva aindae, dubo mema use ireva.7 Dara a bouvu foa gheraira resena,ainda tuka mo eviri. Nenda tumon-dari fakinari, ai, gofariri, ava deregosuse ijugari dae sedo, foa gheraira.Auri ‘gold’ ava kote givu! Amo,sifo gombuda, enda einghae dabademunje dadabarira. Avata nu roeraevevagori. Nu eveva are dae sedo,avarakada ingeoro nunda jeka vose

* 1:3: Peter nu “gigitari jebuga irari” avanembo gefusira. Avata namonde jebuga seka amboda barera avagigituse irera, isagha siseri. Kau daba ava, duruda eminge resira, “Namonde susudae gigiteraera.” Amingeresira da beká mo: namondeda jebuga seka aindae resira.

Page 462: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1 Peter 1:8 459 1 Peter 1:19dadaberaira. ‘Gold’ nu roera eve-vagori, avata ‘gold’ mo, jo nenda tu-mondari amingo iraeri. Nenda tu-mondari resena emo, jo enda eing-hae dabade dadabae arira. Avatanamonde ‘gold’ avarakada ingeoronunda jeka vosari gari dae eraeraaminga ava, God namondeda tumon-dari ava dere giraira. Amo, namondedara a bouvu itatameraera aimi, nunamondeda tumondari dere giraira.Namondeda tumondari nange fakinaari tumonde gogoghombaetera ain-dae, namonde dere giraira. Avori,aminge dere gosururari, Iesu Kerisoamboda foa isagha ururari nendaduro isagha ari, God nendae sakaisise ne jighari erareva. 8 Iesu Kerisoresena emo, ne jo nenda ditiimi gaeri.Avata ne nu dubo buraeva. Nundatamo ne jo gae eraeva. Avata ne nutumonduse ireva. A kotugo orokobarago, nu jo gae ireva. Avata ne nu-moá tumonduse, atai fefetuse, ivugajo sari irae ava use ireva. 9 Ne amin-guse ireva, ainda bekámo: God nendaasisi da jebuga ava futiri ne rurudorefeva. A kotugo, ne jebuga ava baridae sedo, Iesu tumondusevu.

10-11 Asisi da jebuga resena, eindakau mavega ava kasama ari dae sedo,ferovetamane ne tava use ategi eningido ghuseri. Godnangemutarira,a nanjigo mutarira, ava kasama aridae kotise, ne tava edo ghuseri. Netava ero, Asisi Kakara nenda dubojokáda siri itatamedo, ne asisi dajebuga God amboda mutarira ava,nange nemokena ya buvari baetevaaindae, osa sedo ghuseri. A kotugo,Keriso nu nange nangedo foa mematafuse ambudo, sekago jebuge eredoduro aetira ava, siri nininguse, neneosa sise gembudo ghuseri. 12 Gekaá,jo totofo nenda evevadae sae ava,God ijugetiri, feroveta amo ne kasamauseri. Amo, nene amboda jebugatambovo dae sise, feroveta amingegembudo ghuseri. Amingetero dad-abetiri ainda amboda, God nundaAsisi Kakara dirigetiri vose fira nunda

fakina mutiri budo, Bino Eveva aindaaghi kakato era nemokena buvudo,osa setero ne niningusevu. Geka re-sena emo, aneya nemo kasama ari daeuju beká ava eraera.

1:13-25 Namonde God Da NatofoEvevaAKakaragoAva Edo Irise, Ari EvevaUse Irore

13 Ava sedo, ne kote simbuguseirivu! Iesu Keriso isagha ururarigido, God nunda esimbugari rea mu-tari baeteva, avanembo gigituse irivu!14 God da sari avanembo use irovodae sise resena. Ne giti tumba jokádairise, bunise fisi da uju ainda am-boda amboda edo ghusevu. Ari dabaava erá sekago eove! 15 Ainda irariádodo, ne ari kakarago avanembo useirivu! God ne aghi usira amo, nu kaunange nange eraira aminga ava use,ari kakarago avanembo use irovo daesise resena. 16Nunda Geka barago arikakarago ava aovo dae eminge resira:“Na ari kakarago avanembo use irá

gheraena. Ava sedo, ne baragokau daba aminga ava use irovodae resena,”

aminge resira. 17 Ne God kena ba-nungari dae use, “Afa” seraeva. Avatanu evetu genembo isambu da ari in-ononda gosuse ijujeraira. Ava sedo,ne jo ambae, enda eminda irise, GodAfa kakara a igheghi use irareva!18 Ainda beká mo: ne nembuamaneda ari a irari sembae ava darigaovodae sise, God nu mino teria futusira,ava ne kasama ereva. Mino amo,jo namonde auri eni ‘gold’ o ‘sil-ver’ aimi moni eraera, ainda kaugoiraeri. Auri resena emo, ya jeka edomunje dadabarira. 19 O ne ari ekoda fakina ava darigaovo dae sedo,God mino futusira amo, teria bekári.Jo moniimi ombari da kaugo iraeri.Mino amo, Keriso da ororo aindaeresena. Evetu genembo giti sifi damandi (lamb) eveva a garigo beká,kotugo gambisi da buvá iraede avagategedo, de ojedo God kena dun-georo aveari gido, nenda ari ekokokote dodo ghusira. Kau daba aminga

Page 463: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1 Peter 1:20 460 1 Peter 2:7ava, God namondeda ari ekoko kotedoyari dae sedo, nunda Mandi mutirifira buviri, evetu genemboi nu de-tero ambududurusira. 20God nu endajo ari sirorae iriri, giti mo, Kerisoágategusira. Avata Keriso nu sifenembo, nendae sedo fira isagha usira.Etiri gido, nunda Bino sero niningusekasama usevu. 21 Kasama edo, neKeriso tumondusevu. God Afa Kerisosetiri ambarida ghe jebuge erorusira,kotugo setiri Keriso nunda duro anasekago rurusira, numoá barago tu-monduse ireva. Kotugo nu reamutaridae sisira ábarago numokena bari daegigituse ireva.

22Negeka beká ava tumonduse a bukaifa use, totofo nenda dubo joká avaesimbuguse a dubo isambuimi futuse,nenda nano namendi dubo rurusevu.Ava sedo, nenda dubo isambuimi fu-tuse, minonde minonde dubo ruruseirivu! 23 Ainda beká mo: God vekagovetiri, jebuga evovodae irari avanenda dubo jokáda sirorusira. Vekaamo, jo veka enda eminda bu goveoroirise beteraira, amingo iraeri. Vekaresena emo, God evovodae irira, aindaGekari. Amo, nenda dubo jokádagovetiri ai jebuga siroretiri, nundasasingu edo ireva. 24 God da Gekaaindae sise, eminge resira:“Evetu genembo isambu, ne kau eke

da kaugori.A evetu genembo da duro amo, kau

vare joka da kaugori.Kau eke gharasa edo aviraira, o vare

joka gharasa edo dore vosedadaberaira

aminga ava, namonde evetu gen-embo ambeoro tamo betedadaberaira.

25 Avata God da Geka mo, evovodaeirarira.”

Avori, God da Bino Eveva nemokenavironu sisera avakori.

22:1-10 Mave Iesu Da Amboda Yarira

Amo, Nu Jebuga Tambarira. O Mave IesuImboe Arira Amo, Nu Ambarira.

1 Ari ekoko giti edo ghuseva ava,imboe edo doyovo dae resena. Erágungubo seove! Erá kokomana gesireuse, ari ekoko eove! Erá kokomana dabinó aindae dubo ekoko use, unongu aaji seove! 2 Sasingu seka fumbari avakote givu! Ne ami mindari avanembokotise irá gheraera. Kau sasingakoamidae sorara eraera aminga ava, neasisi da bayau evevago aindae uju useirareva. Aminguse, ne bayau ava risediti basari, jebuga seka tambari daesise, e gosuse irareva! 3 Amingaovodae resena da beká mo: Bajari daeveva kau mavego amo, ne anakoramino budo itatamusevu.

4 Bajarikena furovo dae resena. Ba-jari resena emo, nu kau ghamana avatutumbidae simbugeraera, ainda kau-gori. Nu jebuga bekári. Evetu gen-embo nu imboe useri. Avata nundaeveva kau mavego ava gido, God nugategusira. Ágido, Bajarikena furovodae resena. 5 Ne kau sagho amin-gori. Furovo budo, nunda tutumbi(Keriso setena), ainda etoda fitido,aminda nunda kambo+ kakara itarifetarira. Amboda, ne God da kambo+kakara ainda jokáda fetedo, fristi+ dasaramana avavaga use, Iesu Keriso dajavoda, joba eveva mutareva. AsisiKakara imi joba eveva, nene mutovodae sarira ava, futururovo bu gido,God nu ivuga use irarira. 6 God daGeka aindae eminge resira:“Na ghamana eveva a garigo ava,

nanda tutumbi are dae sedogateguseni.

Gategedo, kambo+ da susu ava aredae sedo, oroko doriri Saion+aminda dararena.

Evetu genembo mave nu tumondar-era amo, ne jo aindae dubomema ae arera.”

7 Avori, ne Iesu tumonduse ireva.Numo, nenda tutumbi a susuri. Ain-dae sedo, ne Iesu uju beká ava eraeva.O evetu genembo mave jo tumondaeirera amo, ne Iesu kena eveva eni jotambae arera. God da Geka aindaeeminge resira:

Page 464: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1 Peter 2:8 461 1 Peter 2:21“Ghamana eni, kambo itari kakatoi

imboe edo fugutusera ava, Ba-jari nune budo,

tutumbidae sedo fiti simbugedo,aminda tuturo edo nundakambo+ itari dae erira.”

8 A ainda geka eni mo, eviri:“Ghamana resena aimi, emboroda

irari evetu genembo mendeniya foa ghururoro, nenda atadadimbari durari dae arera.

A evetu genembo mendeni aimi,atada dari du fafasarera.”

Ne nunda geka imboe edo ghuseraaindae, ne atada dimbiri du fafa-suseri. God ne amingaoro dae ujuusira.

9 Avata kotugo, God ne gategetirinunda natofo edo ireva. Ne kauKini (King) da fristi+ avavaga ava use,nunda natofo kakarago ava edo ireva.Nunda saramana, nunda ari, a nundatano evevago aindae osa saovo daesedo, God ne gategetiri nunda natofoedo ireva. Ne giti tumba jokádairiava ava, aghi etiri ne tumbadaghe buvudo, nunda usasa numo bekáaminda ireva. 10 Giti mo, ne jo nundanatofo ae iriavu. O oroko emo, nenunda natofo edo ireva. Giti mo,ne God da joka ari jo itatamae edoghusevu. O oroko ava ne itatamereva.

2:11-17 Namonde Endada Irise,Emingarera.

11 Nanda nano namendi, enda emojo namondeda reighi beká iraeri. Emogitofu da reighiri. Ne enda eminda,esa embo da kaugo edo deinghuseireva. Ava sedo, emingaovo dae re-sena. Erama fisi da uju ainda am-boda amboda use iriove! Ainda bekámo: fisi da uju aimi, asisi da jebugaainghae tataya use irira. 12 Ne arieveva avanembo use, evetu genemboGod jo tumondae irera ainde irareva!Ne amingururovo, evetu genembomendenii nendae ari ekoko embovasise aji sarera, avata ne ari evevaururovo gido kasama arera. Amin-guse, God foa buvari da Sifo aminda,nundae sakai sarera.

13 Bajari da javodae sedo, gavanaenda eminda irira, ainda saramanakakato isambuda geka ava ningareva.Rome embo da kotofuko, nu iká beká-dari. Nunda geka ava ningareva!14 Frovensi da gavana barago, Godda gategariri. Ari ekoko embo daraeraera ainda mino futuse, a kotugoevetu genembo ari eveva eraera ain-dae, sakai saoro dae sedo, nune setirifefetuseri. 15 Ainda beká mo: God nuuju erira amo, ne veka eveva ururovogido, evetu genembo mendeni kotaekotae nendae aji seraera amo, ne bekadodo iraeteri. AmoGod da ujuri. 16Neeregoseva: ne jo evetu genembo dasari ningari iraeri. Avata ne jo aindaesedo, gogore use nenda uju ava use,ari ekoko use jungae areva. Ne Godda tofo edo ireva. Ava sedo, nundauju ava use irareva! 17Evetu genemboisasambu kaka use irareva! Nendanano namendide, tofo tofo dubo ru-ruse irivu! God Afa igheghi use,Rome embo da kotofuko ava kaka useirareva!

2:18-25 Keriso Rea Edo Ghusira AvaKotise, Namonde Kau Daba Aminga AvaUse Irore!

18 Sabua, nendae resena, ningivu!Ne evetu genembomendeniimi ombubero nenda saramana kakato edoireva ava sedo, nenda babojegari kakae gogoghombuse, nenda aghi areva!Ne jo, nenda babojegari nemokenadurumuguse a roboghoi sise irá gher-aera, aindae nembo kaka ae areva.Nenda babojegari ekoko ábarago kakause, nenda geka ningido aghi areva!19 Ne, God da uju setena evia aridae ururovo, nenda babojegari susua dara tefo ne daoro mema itata-mareva amo, God ne aindae sedoesimbugarira. 20 O ne dara aovoaindae sedo, nenda babojegari nedaoro mema itatamareva amo, Godjo aindae sedo ne sonembae arira.Ne doruroro, mema itatamuse duru-mugedo irareva amo, God nu aindaesedo ne esimbugarira. 21 God ne,amingaovo dae sedo aghi usira. Neeregoseva: Keriso kau daba aminga

Page 465: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1 Peter 2:22 462 1 Peter 3:11ava, nendae sedo durumuguse memaitatamusira. A kotugo, ne kau dabaava aovo dae sedo, nu nenda iju-gaboro evia futusira. 22 Nu ari ekoeni jo aeri. A gungubo eni jo sirurari,ave enii jo ningaeri. 23 Mave numo-kena jijivu sisera, nu aindae minojo saeri. Evetu genembo numokenamema futusera amo, nu mino ari josaeri. Numo, God bekáda bekáda iju-jeraira ava tumonduse, roera isambununda ungoda fiti dotutusira. 24 Ariekoko da fakina namondekena dad-abari, namonde ari eveva avanembouse iroro dae sedo, Keriso namondedaari ekoko da bouvu ava, nune tofomandi fumbudo ira korosida am-bududurusira. Nunda tamo da iso fu-tusera aimi, ne jebuga tafusevu. 25Negiti iriava amo, kau sifi (sheep) em-boro kosasagheraera, ainda kaugo avaedo iriavu. O oroko emo, nenda asisida tavo ari kato a kaifa katokena fevabuvevo, ne budo kaifa iri eveva ireva.

33:1-7 Evetu Genemboghae Da Irari,

Aindae Resira.1 Na gavana da geka ningovo

dae seteni. Kau daba aminga ava,evevetu nemokena sari dae erena,ningivu! Nivumane da geka avaningareva. Amingareva amo, nendagegenembo mendeni mave Godda Geka jo tumondae irera amo,nenda irari a ari eveva ava gosuse,tumondarera. Nivumane dubojovereghedo tumondaoro dae sedo,jo nene nivumane dengoro indarigoiraeri. 2 Ainda beká mo: nivumanemo, nenda irari eveva a kakarago avaururovo gido aindae, God da Gekatumondarera. 3Ne jo evetu genembonemo gaoro dae sedo, beo gaedo, guridighido, embo boka eveva uju avidoghae areva. 4 Avata nenda goghomo, nenda dubo joká simbugedo,robogho ai sise, durumugedo irarevaavori! Gogho amo God da dombudanumo bekári, evovodae irarira. 5 Nekasama ereva: evevetu giti bekáGod tumondedo ghusera amo, nenda

gegenembo kakara use a nenda gekanininguse aimi, gogho edo ghuseri.6 Abraham noaro Sarah ava kotegivu! Nu amingedo ghusira. Nunuvu da sari ava nininguse, nundae‘Bajari’ sedo ghusira. Avori, nandaghaghasovu, ne ari eveva use, jo ojuae irareva amo, ne Sarah da sasinguda kaugo edo, nunda amboda ambodause irareva.

7 Gegenembo nemokena sari daeerena, ningivu! Ne kasama ereva:nearomane da fakina jo nenda faki-nago iraeri. Ava sedo, nearomane dabouvu fufuse, ne sonembuse irareva.A ne kasama ereva: God nunda jobaevevago ava mutari, nenda eveve-tude dabade bareva. Joba evevagoresena emo, jebuga evovodae irariri.Ava sedo, nenda banungari da em-boro God kena nange afigedo iraetiraaindae sise, nearomane kakara useirareva!

3:8-22 Namondekena Mema Rea Mu-tarera, Ainda Mino Jo Mutae Arera.

8 Nanda geka ojighira tano aridae erira. Ne dubo dabako edoiraetevu! Nenda kokomanadae jokaedo, nenda bouvu ava fufuse irivu!Nenda nano namendide dabade, mi-nonde minonde dubo ruruse, vekaeveva use tofo tofo tumonduse irivu!9 Evetu genembo nemokena memamutoro itatamareva amo, ne kotedotutuse esimbugareva. O evetu gen-embonendae jijivu sarera ábarago, nekote dotutuse esimbugareva. Aindabeká mo: God ne aghi use, nemokenaesimbugari mutari baovo dae sisira.10God da Geka aindae eminge resira:“Mave nunda jebuga jokáda, ivuga ari

uju arira, a irari eveva tambariuju arira amo,

nunda aviva kaifa use, geka eko eni josae arira.

A nunda beka kaifa use, jo evetu gen-embo dederuse, gungubo josae arira.

11 Genembo amo, nu ari eko daemboro darigedo, ari evevaavanembo udo yarira.

Page 466: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1 Peter 3:12 463 1 Peter 4:3Nu mainungari ava torughari dae

sedo, ainda amboda ambodaudo yarira.

12 Ainda beká mo: Bajari nu arieveva embo da irari ava go-suse, nenda benunu isambujave ningiraira.

O Bajari nu ari eko embokena, dombufakara eraira,”

nunda Geka aminge resira.13 Avori, ne ari eveva ari dae sedo

e gosuse irareva amo, mave nemo-kena ari eko eni jo ae arira tanojo.14 Avata ne ari eveva use irovo, maveeredo nemokena dara eni arira amo,ne ivuga aetevu. Amingareva amo,God ne esimbugarira. Ava sedo,erá, evetu genembo nemokena ariekoko arera aindae, oju eove! 15 Neemingaetevu! Keriso nenda Bajariri,ava sedo, nusuka numoá budo, nendadubo jokáda fitido kakara use irareva!A ne God tumonduse, rea nemo-kena mutari baeteva, ava gigiteraeva.Gigiteraeva aindae, evetu genemboategi arera amo, ne sifo ghousa eviaainda mino sari dae, anakora sim-bugedo kaifa use iraetevu. 16 Avata,evetu genembo ava kakara use, nemino roboghoi sareva. A kotugo,ari ekoko darigari dae sise, nendadubo joká simbuguse iraetevu! Amin-gaeteva da beká mo eviri: ne Kerisoda amboda amboda ise ari evevaururovo, evetu genembo nendae ajisarera avata, nenda irari eveva avagosuse, meka garera. 17 Ainda bekámo: God nunda uju ava use ungosokinembari, ne ari eveva ururovo,evetu genembo ne daoro mema itata-mareva amo, avori. O ne ari ekokoururovo aindae, ne daoromema itata-mareva amo, ekori. 18 Ne erego-seva, Keriso numbarago ari eveva use,namondedae sedo mema itatamuseambududurusira. Nu namondeda ariekokodae sedo umbu dabako ambiri,inono beká ava usira. Nu evevari,a namonde ekokori. Avata nu na-monde unumbedo God kena bu yaridae sedo, ambududurusira. Amin-gusira amo, nunda tamoá ambududu-

rusira avata, God da Asisiimi setiri,nunda asisi jebugusira. 19 Jebugedoira, asisi bundetero iriara aikena, bu-vudo vironu sisira. 20 Asisi resenaemo, evetu genembo Noah da sifodaendada iriara, ainda asisiri. Noahnu ghaka+ itutiri, natofo tomanakoGod da Geka jo ningido tumondaeirioro, God nu durumuguse kaifa edoghusira. Avata sifo buviri, evetu gen-embo 8 ava era ghakada+ vivitusera,ainembo jebuguseri. Uvu gaunghevivitiri, ainda etoda feghuse jejebu-guseri. 21 Uvu amo nu, bafataitoedo jebugeraera da ijugaboro eniri.Namonde bafataito eraera amo, jotamo da dongono seghoro dadabarijebugae eraera. Namonde bafataitouse, dombu God kena jovereghedo,nu namondeda ari ekoko kote dodo,dubo joká seghari dambu are daesedo, benunu seraera. Amingurure-oro, Iesu Keriso ambarida ghe jebugeerorusira ainda fakina aimi, God searinamonde bafataito use jebugeraera.22 Iesu Keriso resena emo, nu utudavitíra, God da ungo gimandukenaanumbusira. Aminda iriari, aneya asukaru isasambu nenda kokotofudedabade, nunda sari ava eraera.

44:1-6 Namonde Ari Manai Ava Dodo,

Ari Seka Avanembo Use Irore!1 Keriso nunda fisi da uju ava bu-

reguse, tamoimi mema itatamusira;ava sedo, ne kau daba aminga avakotise, fisi da uju ava bureguse, fakinause iraetevu! Ai resira amo: mavetamoi mema itatamuse irarira amo,numokena ari ekoko da fakina dad-abarira. 2Ava sedo, oroko tuturo edo,God da sari avanembo ningido, endaeminda irise nenda fisi da uju ava dodarigareva. 3 Evetu genembo mave jofoa God da natofo ae irera, ainda ariava, nene giti teria futo edo ghusevaamo, dovu dadabare! Ari edo ghusevaresena amo, eviri. Ne nenda fisi dauju ava use, kombo yagera ava edoghusevu. Ne uvu fakara teria futomindido jiro birurugheari, ari ekoko a

Page 467: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1 Peter 4:4 464 1 Peter 4:18dara mendeni mendeni ava edo ghu-sevu. A kotugo, ne kotae kotae ovekevari ava tumonde bainghedo ghu-sevu. 4 Ne giti amingedo ghusevaavata, oroko ne jo amingae eraeva.Ava, evetu genembo God da natofo joae irera setena aimi, gi dudukughedone dere jiraera. 5-6 Avata God nu je-buga embo a ambari embo ava ijujaridae sedo, simbugedo irira. Ava sedo,evetu genembo ai ne dere jiraera;aindae sedo, God ne ategi edo minomutarira. Keriso aindae sedo ira,ambari embokena God da Bino Evevaava vironu sisira. Ne taká evetu gen-embo bekári. A God, evetu genemboisambu jebuga irioro ijujuse emingeseraira, “Ne ambarera.” Ava sedo, neambududuruseri. Avata nenda asisi-imi jebugedo, kau God jebuga iriraaminga ava, jebugedo iroro dae sedo,Keriso ira, nemokena God da BinoEveva ava vironu sisira.

4:7-11 God Nunda Joba A Fakina Gha-sisira Aimi Bu Saramana Use, NamondeTofo Tofo Sonembuse Irore!

7 Utu a enda einda tano foa buvaridae erira. Ne inononda banungaridae sedo, diti fangedo, nenda fisi dauju ava bureguse iraetevu! 8Mokogomo, ne minonde minonde dubo bugogoghombuse iraetevu! Evetu gen-embo mave tofo tofo dubo ruruseirarera amo, ne totoi kokomana da ariekoko kote doyarera. Ava sedo, mi-nonde minonde dubo bu gogoghom-buse irivu! 9 Nenda nano namendimendeni esa furarera amo, ivuga use,nati joká dedo bu kaifa tavo areva.Jo dubo etoto use, tavo ae areva!10God nunda joba a fakina dombu enidombu eni ghasetiri ruruseva aimi,ne isambu saramana e gogoghom-baovo dae sise resena! Aimi saramanause, tofo tofo sonembuse irareva!11 Amo, ne emingareva. Mave vironusarira amo, nuGod da Geka avanembosarira. Mave evetu genembo sonem-barira amo, nu, God nunda fak-ina ghaseraira ainembo budo, natofosonembuse irarira. Ne amingarevaamo, ne Iesu Keriso da natofo edo

irise, ari eveva setena ava ururovogido, natofo tomanako God dae sakaisarera. Duro a fakina evovodae IesuKeriso kena irare! Ai, bekári!+

4:12-19 God Amboda Namonde Iju-jarira; Ava Sedo, Namonde Veka EvevaVanembo Use Irore!

12 Nanda nano namendi, ne memaa bouvu itatameraeva ava, namondeisambu, mave God da natofo edoirera, bouvu kau daba ava itatam-eraera. Erá buneove dae sise re-sena. 13 Kau Keriso mema itata-musira aminga ava, itatameraeva;aindae sedo, ne ivuga aetevu. Amin-gareva amo, nu jovereghe foa isaghaari, ne nunda duro ava gido, ivugaareva. 14NeKeriso da ambo jimbi edo,nunda amboda amboda ya gheraevaaindae, evetu genembo mendeni nedere jiraera. Ne aindae ivuga aetevu.Ainda beká mo: ne kasama ereva, neKeriso da amboda amboda evo, Godda Asisi durode aimi, nemokena asug-etiri ireva. 15 Ne mema itatamarevaamo, jo ari eindae sedo mema itata-mae areva. Ne jo genembo eni daovoambae arira. Ne jo bagia ae areva.Ne jo ari eko ae areva. Ne jo totofosakai sise, oro eninda geka vironu avakosege sae areva. Ari resena emo,ekokori. 16 Avata ne Keriso da natofoedo ireva, aindae sedo mema itata-mareva amo, erá aindae meka eove!Ne Keriso da natofo edo ireva aindae,God Afakena aiyakoe sise irareva!

17God evetu genembo ijujari da sifoojira buvira. Ava sedo, nu giti tu-turo edo, nunda natofo ijujarira. Nututuro edo namonde ijujururari, na-monde ainda bouvu ava fufuse memaitako itatamarera. Avata nu namondeijujari dadabari, jovereghedo, evetugenembomendeni, nunda Bino Evevajo tumondae usera, ava ijujarira. Iju-jururari, ne bouvu mindafugo bekáava itatamarera. 18 God da Geka ain-dae eminge resira:“God da jebuga bari mo, jo raugako

iraeri. Evetu genembo arieveva eraera, ne jebuga jo to-toi bae arera.

Page 468: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1 Peter 4:19 465 1 Peter 5:12Ava sedo, evetu genembo God jo tu-

mondae use ari ekoko eraeraamo, ne nangareri?

Saono ningivu! Ne jebuga itako jo baebeká arera!”

aminge resira.19 Ava sedo, God nunda ujuda

ungo sokinembari, evetu genembomendeni nemokena fakarago ururoroitatamareva amo, ne emingareva. Neari eveva ava use, nenda asisi Godda ungoda fitareva. God resena aimi,etiri ne sirorusevu. Ava sedo, nenumoá tumondareva amo, nu nundabeka gajari ava kaifa use irá gherairaava sedo, ne jo doyari durae areva.

55:1-11 Peter Gegenembo Afa Koro, A

Sasingu Seka Bajari Aikena Geka Sisira.1 Ekaresia+ da babojegari nemo-

kena resena, ningivu! Namanenamonde Iesu tumondari+ emboda babojegari edo irera. Kerisomema tafiri na gosuseni. Kotugo, nujovereghe nunda duroghae furariraamo, nambarago duro arena. 2 Godnunda sifi (sheep) nenda ungodafifitusira ava, kaifa aovo dae siseresena. Ne jo dumo use o monibari dae kotise, kaifa ae areva! Nedubo joká futuse, natofo sonembaridae uju use ivugaghae kaifa areva.3 Nunda natofo, nene kaifa aovo daesedo, God nenda ungoda fifitusiraava, ne jo koviono sise kaifa ae areva.Ne roboghoi sise, totofo ijugaborofifituse, ne kaifa areva. 4 Aminguseirareva amo, ekaresia+ da kaifa kakatoda giti jighari beká, amo Keriso daeresena, nune jovereghe foama nendakoana durode, kekesa avavaga mutariasugareva. Koana resena, ainda usasamo, jo rejo eniimi fati sukaingharida kaugo iraeri. Evovodae amingedoirarira.

5 Sasingu seka bajari nemokena re-sena, ningivu! Ne kau daba amingaava use, roboghoi sise, afa koro dasari ava nininguse irareva! Ne isambutotofo ighagha use, nenda uju dodo,

kokomana da uju ava use irivu! Amin-gareva da beká mo: God da Gekaaindae resira:“Mave totofo sakai seraera amo, God

buregeraira.O evetu genembo totofo igheghi use,

durumugedo irá gheraeraamo, ne sonemberaira,”

aminge resira. 6 Ava sedo, totofoigheghi use God da ungo joghadairovo dae resena! Amingareva amo,nu sifo reda gategerira aminda, nejighari erareva. 7 Nu, nemo sonem-bari dae kotise irira. Ava sedo, nendabouvu a mema isambu numokenadovu, nune fumbare!

8 Diti fangedo, kaifa e gogoghom-baovo dae resena! Ainda bekámo: kau raiyoni (lion) ighoi itata-muse, bayaudae dubo gangaraghaedeingheraira aminga ava, nendagitofu Satan goroto reda teredo,nemo bari dae kato eraira. 9 Godtumonduse, fete gogoghombuseSatan buregareva! Ai resira amo: nerea itatameraeva amo, jo dombu eniiraeri. Kau enda eminda nenda nanonamendi reighi mendeni mendenidairise, bouvu a mema itatameraeraaminga ava, nembarago bouvua mema daba ava itatameraeva.10Avata sifo tufako mema itatamaovodadabari, God ne sonembari, fakinaedo fete gogoghombareva. Aindabeká mo: God nemo aghi erairaamo, nu sonemba da susuri. Aindaesedo, ne jo gofae areva. Nemo aghieraira setena, ainda beká mo eviri:ne Keriso de dabade tatedo, nundaduro ava baovo dae sedo, ne aghieraira. Nunda duro amo, evovodaeirarira. 11 A kotugo, nunda fakinabarago evovodae irare! Ai, bekári!+

5:12-14 Peter Nu Reta Gajari Dae Use,Ategi Roroimi Tano Edo Dotutusira.

12 Namondeda namendi Silas dasonemba ava na tumonderaena. Silasresena eimi, sonembiri reta emoeregefenere. Yari budo givu!

Na geka tufako eregefena emo,gido diti fangedo, dubo kotove dae

Page 469: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1 Peter 5:13 466 1 Peter 5:14sedo eregefena. Na nemokena gekabeká resena. Gembena emo, Godnamonde nange sonembari dae ujueraira ava, kasama aovo dae sedogembeni. Nunda sonemba ava budo,fete gogoghombareva.

13 Ekaresia+ da nano namendireighi Babylon eminda irera aimi, neategi erera. Natofo resena emo, kauGod ne gategetiri nunda natofo edoireva aminga ava, nune gategetiri nenunda natofo edo irera. Natofo aimi,ne ategi erera. Nanda mandi Markbarago, ne ategi beká ava erira. Yaribudo givu!

14 Nenda dubo bari ava ijuguse,nenda nano namendi tofo tofomuno*use ategi e gogoghombevu! Ne Kerisoda natofo edo ireva ava sedo, dubojama nemokena irare!Avori, nanda geka tano eviri.Na Peter.

* 5:14: Afige, Romans 16:16 ainda duruda tege garesa.

Page 470: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2 Peter 1:1 467 2 Peter 1:10

Peter Nunda RetaAmboda, KuristiniEmbokena Gefusira,

Amo Eviri.Kau Paul nunda ambari sifo kaifa

use, nunda reta amboda Timothykena gefusira aminga ava, Peternunda ambari sifo kaifa use reta eviagefusira. (Tege vosise 1:14 tege!) Nuavose, ghaeko 66 A.D. ainda jokáda,geka evia gefusira.

Evetu genembo mendeni ambodaijuga sembae bu furarera ava kotise,Peter geka a ijuga sembae ava, erá tu-mondeore dae sise reta evia gefusira.

Peter Nunda Reta Amboda AindaMendo Mendo Mo Eviri.

1:1-2 Peter natofo ategi usira.1:3-21 Kuristini da irari emingori.2:1-22 Ijuga sembae a derari

mendeni amboda sirorarira, aindaePeter gefusira.

3:1-16 Bajari nange jovereghefurarira aindae, Peter dengoroindudusira.

3:17-18 Peter ne esimbuguse, tanousira.

1 Arie, nanda nano namendi! NaIesu Keriso da saramana kato a aghikato Simon Peter, namori. Yari budogivu!

Namondeda God a namondedaSonemba Kato Iesu Keriso ghae,veka eveva use sonembetero, netumonduse ireva. Kau namane gitituturo edo Iesu tumonduse iriaraaminga ava, ne amboda tuturo edonu tumonde gogoghombuse ireva.God da dombuda nenda tumondari anamanenda tumondari kau dabakori.Ne ategi beká ava erena. Yari budogivu!

2 God a namondeda Bajari Iesukasama e gogoghombururovo, nen-gae nenda sonemba a dubo jamanemokena mutoro ya, nenda dubojokáda vose bedo edo fumbu fetare!

1:3-15 Peter Nenda Ghamo Derari Er-are Dae Sedo, Geka Mendeni MendeniSisira.

3 God, nunda duro a irari evevaava baoro dae sedo, namonde aghiusira. Aghi etiri, namonde numokenaera, God tofo nunda fakina ava mu-tiri budo nu kasama edo, aimi irarikakara beká ava use irera. 4 A ko-tugo, nunda fakina futuse, nu jobateria a evevago, anakora beka gago-juse mutari dae sisira, ava futusira.Joba futusira da beká mo eviri. Evetugenembo endada irise guguadae teriafuto dighighi use aimi, nenda dubojoká bebeta eraera ava, darigaoro daesedo, nunda joba a fakina namon-dekena mutiri ruruseri. A kotugo,nu namonde dabade tatedo, nundakaugo ava aoro dae sedo, amingusira.

5 God ne aminge sonembusira avasedo, ne minonde minonde dubo ru-ruse emingareva! Ne God tumon-duse ireva. A nu evevari. Avata neoroko edogido, ari eveva edo ghareva.Ainda amboda, ne ari eveva use,evovodae dubo kotise irareva! 6Ne tu-turo edo dubo kote gogoghombarevaainda amboda, ne edo gido, nendafisi da uju ava bureguse irareva.Ne fisi da uju buregari kasama egogoghombedo, evovodae aminguseirareva ainda amboda, ne edo gido,fakina edo ata fete gogoghombuseirareva! Ne dara, mema a der-ari foa gheraira aindae sise, sifoevia inono, tumonde bainghuse fetegogoghombareva. 7 Aminguse, ne tu-turo edo, nenda nano namendi duboruruse irareva. Nenda nano namendidubo bu gogoghombareva ainda am-boda, ne edo gido, evetu genemboisambu dubo ruruse irareva! 8 Naari setena ava use irareva amo, nenamondeda Bajari Iesu Keriso avakasama e gogoghombuse, nunda ujuava ururovo, nenda saramana bekáarira. 9 Avata mave jo tuturo edoamingae arira amo, nunda kotari tu-fako bekári. God nunda ari ekokoseghe fugutusira ava, kotae edo irira.

10 Ava sedo, nanda nano namendi,

Page 471: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2 Peter 1:11 468 2 Peter 2:2nunda sasingu aovo dae sedo, God negategedo aghi usira. Ainda beká avanange siroredo evovodae iraetira ain-dae, fakina beká ava areva. Aminguseirareva amo, ne jo gofae areva. Ne Ba-jari tumonduse irareva. Amingarevaamo, 11 God aindae sedo ne sonembegogoghombuse, namondeda Bajari aSonemba Kato Iesu Keriso da vasadaterovo dae sedo, nenda emboro rere-bari, ne ya aminda teredo evovodaeirareva.

12 Geka setena amo, geka bekári.A na kasama erena, ne ainda gekaanakora kasama edo, tumondegogoghomberaeva. Avata na sifoevia inono, geka daba ava kotovo daesedo, sirureono ningiraeva. 13 Najo ambae irise, geka ava kotovo daesise irarena amo, evevari. 14 Nakasama erena, namondeda BajariIesu Keriso rea namokena isaghasisira ainda beká ava sirorari daeerira. Amo, nanda ambari sifo foabuvari dae erira. 15 Ava sedo, na edogido, geka setena ava kotovo dae sise,emboro simbugarena. Simbugedo,na ambono gido ainda amboda, nenanda geka tufako eregefena eviakotise irareva.

1:16-21 Iesu Da Duro Ava, PeterNunda Ditiimi Gosusira; Ava Sedo, Na-monde Nunda Geka Tumondaeteri.

16 Namondeda Bajari Iesu Keriso,nange jovereghe fakinaghae furariáseraera amo, beká seraera. Gekaamo, jo namanenda kotariimi saeri,o jo evetu genembo mendeni da ko-tari ava siruroro ningido saeri. Neeminge kotaetevu: namane nundaduro ava, ditiimi gosuseri. 17 GodAfa nu Iesu kakara use, numokenaduro mutiri ruriri, namane amindairise gosuseri. Namane aminda iriseniningero, God nunda usasa teriagoainda jokáda, beka Iesu dae siri na-mane niningusera amo, eviri:“Emo nanda dubo bari Mandiri.

Na nundae ivuga beká use,aiyakoe resena.”

18 God nu utuda irise aminge siri,namane doriri kakara aminda irise,

nunda beka firi, totofo namanendadengoroimi nininguseri.

19 Namane ava gosusera aindaesedo, ferovetamane anakora nendageka rea aindae sise sedo ghusera ava,namane tumonde gogoghomberaera.Nembarago, ferovetamane rea gem-budo ghusera, ainda geka ava kotiseiraetevu! Ainda beká mo: geka sedoghusera amo, nu kau tumba jokádaarivo injibeoro usasa eraira, aindakaugori. Aimi usasa ururari, sifoatutururari, sifo da saura foa nendadubo jokáda vosari dubo kotareva.Sifo da saura mo, na Iesu dae resena.20Kotugo, feroveta da geka tegari daesimbuguse, ne geka evia kotareva!Namonde feroveta da geka ningiavategarera amo, namonde jo nusukanusuka ainda tuka sise, jo kasama arida kaugo iraeri. 21 Ainda tuka mo:feroveta rea sedo ghusera amo, jototofo nenda kotariimi saeri. Amo,Asisi Kakara ai ijugurureari, ferovetane God da uju ava, osa sedo ghuseri.

22:1-22 Feroveta Gungubo Kakato,

Amboda Foama Evetu Genembo MendeniAva Derarera.

1 Anakora beká, Satan da ferovetagungubo kakato, namanenda natofoIsrael embo, ainda jokáda siroredoirise, ne deredo ghuseri. Kau dabaaminga ava, ijuga kakato sembaenenda jokáda sirorari gareva. Ne gun-gubo teria a ijuga sembae beká avanemokena ijugarera. Ijuga sembaeava tumondareva amo, nenda asisiambarira. A kotugo, ne aminge iju-guse, Bajari nenda ari ekoko da minofutusira ava imboe use ighagha ar-era. Amingururoro aindae, God sarine totoi sirivo arera. 2 Avata nendanano namendi mokogo mo, ferovetagungubo kakato resena einda ambodaamboda ise, kombo yagera use a arieko dombu eni dombu eni ava useirarera. Nenda nano namendi, Kerisoda natofo amo, aminguse iroro gido,evetu genembo mendeni, Keriso a

Page 472: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2 Peter 2:3 469 2 Peter 2:15-16nunda geka beká da emboro+ aindaedere jise imboe arera. 3 Feroveta gun-gubo kakato amo, monidae dighighiuse, mutovo bari dae sedo, gekamendenimendeni nenda duboi kotisesimbugarera ava, siruroro ningareva.Feroveta sembae amo amingarera,avata nenda Ijujari Kato anakora tu-turo edo, nenda dara ainda mino sim-bugerira. Nenda ambari sifo ojirautua erira.

4 Ne eregoseva: aneyamane ariekoko usera aindae sedo, God jo jokaae usira. God ne ari ekoko minomutari vasada fugetiri teteruseri.Teretero, ne bundetiri tumba jokádairise, Ategi da Sifo ava kaifa useirera. 5 Kau daba aminga ava, evetugenembo anakora ari ekoko use iriaraaindae, God jo joka ae usira. O nuNoah dae joka usira. Noah resenaemo, nu God da aghi use, ari evevaaoro dae sedo, vironu sedo ghusira.God nu Noah a evetu genembo 7 avanembo sonembiri ne jejebuguseri. Oevetu genembo mendeni ari ekokoedo ghusera aikena, usegha gisi avamutiri buvudo aimi, fatiri sirivouseri. 6 God kau daba aminga ava,Sodom a Gomora embokena usira.Ari ekoko embo nange sirivo areraainda ijuga ava, natofo isambu baorodae sedo, God reighi etoto nakáamo, setiri avarakai avisira. 7-8 Lotkote givu! Lot nu genembo evevari.Avata nu reighi Sodom aminda irise,evetu genembo ari ekoko rea edoghusera ava gosuse, a nenda gekasembae ava nininguse, dubo memaambarako ava usira. Amingiri, Godsonembetiri nu darigiri, avarakareighiá avisira. 9 Ava sedo, Bajari nuinonori. Evetu genembo eveva ava,nange nangedo sonembururari derarimendeni mendeni darigarikena ava,nune ari inono arira. A kau dabaaminga ava, evetu genembo ekokoAtegi da Sifo kaifa aoro dae sedo,

nune ne sandi bundari dae ariraamo, inonori. 10 Evetu genemboekoko setena amo, na mokogo evetugenembo God da sari ava imboeedo, fisi da uju ava use irera, aindaeresena. Ijuga kakato sembae resenaemo, gogore use meka jo gae eraera.Aneya durode irera ava, ne jo kakaraae eraera. Ne aneya aindae derejiraera. 11 Avata aneyamane, jominonde minonde ae eraera. Neteriagori, a nenda fakina mindafuri.Ijuga kakato sembae setena amo, jonemongo iraeri. Avata aneyamane nejo eredo, Bajari da dombuda fetedo,ijuga kakato sembae aindae aji sise,bino eko ava jo sae eraera. 12 O ijugakakato sembae resena emo, ne kausino fuka aminga ava use, dubo jokotise ae eraera. Ne kotae kotaeeraera. Aminguse, ne roera mendenijo totofo kasama ae eraera, aindaeaji sise dere jiraera. Avori, ne kausino fuka aminga use irera aindaesedo, God ne, kau sino fuka bu deoroamburaera aminga ava, ne bu darisirivo arera. 13 Ne evetu genembomendenikena mema futuse ari ekokorejo edo gherera, ainda mino ava Godmutari, ne mema kau daba amingaava itatamarera. Ijuga kakato sembaenenda uju ava use, ne isagha bekáfisi da uju ainda amboda ambodaudo ya gheraera. Ne nenda ujuekoko ava urureoro, nemonde dabadetatedo Bajari kotise bayaumindiraevaamo, gari sembae beká ava eraira.14 Ijuga kakato sembae resena emo,ne evevetu ekoko ava fuge gosuse,nange nange nemonde kombo yaruaetera ava kotise irá gheraera. Ariekoko ava, ne jo itako doyari dakaugo iraeri. Evetu genembo fakinatefo ava, nene dereoro gofedo ariekoko eraera. Dighighi ari daemboro aindae, manaka garuse irágheraera. Amingeraera ava gido,God ne simbora etiri, 15-16 ne emboro

* 2:15-16: Balaam resira emo, nu feroveta eni, reighi Petor, uvu teria javo Yufretis, aminda irei. NuMoab da kini (king) javo Balak da moni bari dae sise, Israel embo simbora ari dae isira avata, God nuburegusira.

Page 473: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2 Peter 2:17 470 2 Peter 3:5dambuá dotutuse kosasaghuseri. KauBeor da mandi Balaam* edo ghusiraaminga ava, nene eraera. Balaam nuferoveta eniri, avata nu ari eko use,nange moni baetira aindae dighighiedo ghusira. Aminguse iriri, Godnu dombuda sise, emingusira. Nusetiri Balaam da donki (donkey) bekaafigedo, evetu genembo da bekagasiri ningido, nunda daghari da ariava dotutusira. Avori, ijuga kakatosembae resena emo, kau Balaam edoghusira aminga ava, nene eraera.

17 Ne kau uvu gaunghedo irágheraira, o kau yavatakena forogadarido diseraira, ainda kaugori. Avasedo, nemokena sonemba a jebugaeni jo bae areva. Nendae sedo, God nuvasa eko beká ava, tumba jinjanghariainda jokáda simbugetiri irira. 18 Airesira amo: ijuga kakato sembaeamo, ne gogore use, geka jo bekáirae ava seraera. Aminguse, ne,evetu genembo mendeni mave ariekoko embo da jokáda ghe ya buvaridae kotedo ghusera ava, derari daesedo, fisi da uju ekoko ava urureorogido, evetu genembo setena amo,jovereghedo sekago ari ekoko eraera.19 Ijuga kakato sembae resena emo,ne eminge seraera, “Emo geka bekári.Namanenda geka tumondareva amo,ne ari ekokoimi bundetiri irevaava, namane ne vujegarera,” negungubo sise aminge seraera. Amogungubo resena ainda beká mo: ijugakakato amo, nembarago ari ekokoimibundetiri irera. Ainda tuka mo: mavefisi da uju ava ningido, ainda ambodaamboda udo yarira amo, nu fisi daujuimi bundetiri irira. Fisi da ujuava arira amo, fisi da uju aimi nundabajari arira. 20-21 Ava sedo, evetugenembo mave namondeda Bajari aSonemba Kato Iesu Keriso kasamause, nenda ari ekoko giti use, totofobebeta edo ghusera ava dodo ireraava, sekago daba aimi dederururari,tuturo edo udo yarera amo, ekobekári. Ne giti ari ekoko use iriaraamo, itako evevari. O God da emboro

eveva kasama edo, sekago jovereghe,nunda Agho Dari kakara ruruseraava ighagha edo doyarera amo, ekobekári. Eveva mo: ne jo giti God daemboro eveva ava kasama ae aeteri.22 Avata kote givu! Namonde gekaeni evetu genembo avavaga aindaeseraera. Amo eviri:“Sino bero tugarira amo, sekago

jovereghe mindarira.”O “Fuka budo ya uvu gutarera amo,

sekago jovereghe ya daveragutarira.”

Avori, evetu genembo amo, kau dabaava use, nenda irari seka ava dodo,nenda irari manai ava use iroro gido,namonde, geka setena ava kotise,kasama arera, amo geka bekári.

33:1-18 Bajari Jovereghe Furarira Ain-

dae, Namonde Jo Manamana Ae Arera.1 Nanda nano namendi, na, ne

dubo buraena! Na reta giti gefuseni.A kotugo, oroko eregefena einghaedabade reta etoto erira. Geka a ko-tari eveva ava kotovo dae sise, gitigefuseni a oroko sekago eregefenere.2 Amo, feroveta kakara nenda gekaa namondeda Bajari a Sonemba Katoda agho dari ava, nunda aghi kaka-toimi era, nemokena vironu seteronininguseva, ava kotovo dae sise,siseni a kotugo resena. 3 Giti mo,ne geka evia kotaetevu! Sifo am-boda, evetu genembo mendeni is-agha foa buvoro garera. Evetu gen-embo amo, nenda fisi da uju aindaamboda amboda use irarera. Ba-jari furarira ava jo tumondae use,evetu genembo amo ne dere jiru-ruroro itatamareva. 4 Ne emingedere jise sarera, “Iesu jovereghe fu-rari dae sisira amo, redari? Endasiroretiri abuamane sirivo udo re-fuara, ainda jokáda, roera seka eni josirorae irira,” aminge sise, ne God dafakina ava ighagha arera. 5Avata Godtofo mandi setiri, utu enda sirorusiraava, ne gogore use kotae arera. AGod nange setiri, enda siroredo uvujokáda ghe viti fefetusira, ábarago ne

Page 474: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2 Peter 3:6 471 2 Peter 3:18kotae arera. 6 A kotugo, God nangesetiri, enda sifo aminda ireira ava,usegha a gisiimi fafutusira, ábaragone kotae arera. 7 Avata God gekaisetiri, utu enda siroredo oroko iriraemo, God nunda geka daba aimi utuenda bu jighirise kaifa eraira. Utuenda mo, nange amboda avarakaiavari dadabaetira aindae sedo, nunebu jighirira. Amo, God ambodaevetu genembo ekoko ijujarira dasifo aminda, avaraka sirorarira aimi,evetu genembo ekoko amo, utu endaainghae dabade avarira.

8-9Avata, nanda dubo bari nano na-mendi, ne geka eni kotaetevu. Evetugenembo mendeni erekotera, Bajarifurari dae sisira amo, gungubo sisira.Avata amo, jo geka beká iraeri. Bajarighaeko 1,000 tegaetira amo, numo-kena kau sifo dabako da kaugo arira.Avata nu kaifa eraira da beká mo:ne nunda sasingu edo irareva, ain-dae sise, nu durumugedo kaifa eraira.Amo, nu jo evetu o genembo dabakodari ambare dae sedo, jo uju aeeraira. Nu uju eraira amo, nen-dae goroto futururari, evetu genembodubo jovereghedo nenda ari ekokovujegedo doyoro dae sedo, uju eraira.

10 Avata kau tafasara kato ufenafoa buvari nati embo dudukughareraaminga ava, Bajari da Sifo foa bu-vari, evetu genembo dudukugharera.Sifo aminda, utu daradaraghururari,duka mindafu edo dadabari, iji, inua,a damana avarakai avari dadabarira.Amingururari, enda nunda roera isas-ambu ainde dabade, avarakai avaridadabedo manjarira. 11 Roera resenaemo, amingedo dadabarira ava ko-tise, ne nange arevu? Ne eminguseirareva! Nenda dubo God kena futuse,ari eveva a kakarago avanembo useirareva! 12 Aminguse, God da Sifoava kaifa use, Sifo amo totoi furaredae sise, saramana e gogoghombusebenunu sevu! God da Sifo aindageka setena, daba ava sari dae erena.Sifo aminda, utu avarakai avari dad-abarira. A iji, inua, a damana avarakada veveraimi tive dadabarira. 13 O

namonde mo, God rea beka gagojusemutari dae sisira, ava kaifa use irera.Amo, nu beka gagojuse, utu a endaseka mutari sisira, ava kaifa use irera.Utu a enda seka resena emo, ari evevaa geka eveva da vasari.

14 Ava sedo, nanda kokomana,ne edo gido, God de dabade dubodabako edo irise, ari eveva avanembouse dara dariguse irareva. 15 Neeminge kotareva! God namondekenadurumuguse kaifa eraira amo, dubojovereghe nunda jebuga evovodaeirari ava tuve baovo dae sedo,goroto muturaira. God sonembiri,namondeda dubo bari namendi Paul,dubo kotise geka daba ava gembiri,ira buviri rurusevu. 16 Nu aindaegeka sise, nunda reta isambu aindajokáda, kau daba aminga ava sisegemburaira. Nunda reta jokáda, gekamendeni iritirira, ainda tuka avakasama ari itako fakaragori. Evetugenembo mendeni munju kitako,ne kotae kotae irise, Paul da gekaamo a God da Geka mendeni amo,jighi joveregheoro geka da tukaamo sembae eraira. Aminguse, netotofo nemoá bu ambari da emborodafitiraera.

17 Avori, nanda kokomana, ne erádaba ava eove dae sise resena! Gekaevia kotise, kaifa e gogoghombaovodae sise resena! Erá evetu gen-embo mave dara use agho dari jokotae eraera, ainda amboda ambodaise, ari kotae kotae use gofeove!18 Avata ne edo gido, namondeda Ba-jari a Sonemba Kato Iesu Keriso dasonemba itako teria budo, nu kasamae gogoghombari dae sedo, aminguseirareva. Iesu Keriso da duro, oroko aevovodae numokena irare! Ai, bekári!+Avori, nanda geka tano eviri.Na Peter.

Page 475: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1 John 1:1 472 1 John 1:10

John Nunda RetaTuturoda Gefusira, Amo

Eviri.Iesu da ambo jimbi eni javo

John, nu embako edo ghaeko 85-90A.D. ainda jokáda, nunda geka eviagefusira. (2 John a 3 John avose,sifo daba aminda gefusira.) Johngefusira amo, nu evovodae natofoekaresia jokáda aikena roboghoi‘nanda sasingu’ sise, geka gefusira.

Avata John da sifoda, evetu gen-embo mendeni tumondari beká dodoiriari. Ne totofo dederuse nemo,tumondari embova sise, Iesu monu God beká ava, ne jo tumon-daeri. A kotugo, God vose fira gen-embo beká edo sirorusira ábarago,ne jo tumondae useri. Evetu gen-embo resera eimi, ne asisi mo roerateriago sise, tamo fisighae mo, roeraijoghakova sedo ghuseri. Amin-guse, fisida uju itatako jo buregae,ne ari ekoko mendeni mendeni is-aghada edo ghuseri. Nemokenabeisiga use, nenda geka da mino sise,John nunda geka fakarago emo, bukueinda jokáda gefusira.

John Nunda Reta Tuturoda Gefusira,Ainda Mendo Mendo Mo Eviri.

1:1-4 John geka tuturo usira.1:5–2:29 God mo, usasa bekári.

Namonde mave nunda sasingu ar-era amo, tumba da geka a irari avaighagha edo, Iesu da amboda ambodause, ari eveva use irarera.

3:1-24 God da sasingu mo, ne arieveva use, nenda nano namendi duboruruse irarera. O Satan da sasingumo, ne ari ekoko use, nenda nanonamendi jo dubo bae arera.

4:1-6 Evetu genembo God da Gekaseraera, ai, Satan da geka seraera, avadere garera.

4:7–5:21 Keriso da natofo reatumondaetera, a nu redae tumon-daetera, a kotugo nange use iraetera,ainda geka sedo, tano usira.

1:1-4 Jebuga Da Susu Mo, Keriso Nu-mori.

1 Tuturoda, Geka eni irei. Geka avamave tumondarira amo, nu jebugaevovodae irari ava tuve barira. Gekaamo namane nininguseri, a saramanairi, namane gosuseri. A kotugo, na-mane ditiimi gido, ungoi jighi go-suseri. 2 Na Geka resena emo, Kerisodae resena. Numo, God dirigetiri firaisagha etiri namane gosuseri. Na-mane nu gido, aindae nemokena osasise irera. Jebuga giti God Afa kenaireira amo, numori. 3 Nu isagha etirigido, namane nunda bino ava osa ser-aera. Ainda tuka mo: ne namondedabade tatedo iraeteri. A namanemo,God Afa nunda Mandi Iesu Keriso dedabade tatedo irera. 4 Aindae sise,ne namonde dabade tatedo, ivuga aridae sise resera.

1:5-10 God Mo, Nu Usasa Bekári.5 Geka namane Keriso kena

ningido, nemokena sari dae ereraamo, eviri. God mo, nu usasa bekári.Numokena a nunda jokáda, tumbaeni tefori. 6 Ava sedo, “Na God ghaedabade tatedo irena,” sise, tumba daari ava use irarera amo, namondegungubo sarera. Ainda beká mo:namonde rea arera, a rea sarera, jofoa dabako ae arira. Amo, namondegungubo sarera. 7 O namonde, Godde dabade usasada deinghuse irareraamo, namonde tofo tofo tatedodabade iroro, nunda Mandi Iesu daororoimi, namondeda ari ekoko seghefugarira.

8 Avata, “Namane eveva vanemboeraera,” sarera amo, namonde totofodederuse irarera. Amo, namon-dekena geka beká eni tefori. 9 Onamondeda ari ekoko God kena vu-jegarera amo, nu rea beka gagojuseari dae sisira ava, nune arira. Nunamondeda ari ekoko isasambu seghefugedo, kote doyarira. 10 O, “Namaneeveva vanembo eraera,” sarera amo,namonde kau God gungubo sariá sisesarera. Mave aminge sarira amo, nuGod da Geka eniko jo bae beká irira.

Page 476: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1 John 2:1 473 1 John 2:172

2:1-6 Mave God Dubo Barira Amo, NuGod Da Geka Ningido, Amingarira.

1 Nanda sasingu, na geka erege-fena emo, erá ari ekoko eove daesedo eregefena. Avata namonde arieko mave arira amo, Iesu Kerisogenembo aindae sedo, God Afakenasorega fumbarira. Ai resira amo:Keriso nusuka numoá, God da dom-buda numo bekári. 2 Nu tofo mandinamondedae rea usira aindae sedo,God namonde a evetu genembo isas-ambu da ari ekoko kote doyeraira.

3 Namonde God da sasingu edo ir-era ava, nange kasama areri? Kotegivu! Namonde nunda Geka a nundauju ava kaifa use irarera amo, na-monde nunda natofo edo irera ava,namonde kasama arera. 4 O maveeminge sarira, “Na God kasama edo,nunda natofo jokáda teredo irena,”aminge sise, God da Geka a nunda ujujo ae arira amo, nu gungubo katori.Amo, nu geka beká eni jo bae irira. 5Omave God da Geka kaifa eraira amo,nu God ava inononda dubo buraira.Namonde God de dabade tatedo irera,ava kasama ari da emboro mo eviri.6 Mave “Na God ghae tatedo irena,”sarira amo, nu Iesu Keriso da ambodaamboda ise, nunda ari avanembo useirarira. Amingururari gido, namondekasama edo, “Geka bekári. Genemboánu God ghae tatedo irera.” sarera.

2:7-17 Namonde God Da Natofo EdoIrise, Nano Namendi Eni Jo Imboe AeArera.

7Nanda kokomana, na ne dubo ere-rurena. Na rea oroko aovo dae resenaemo, jo agho dari seka iraeri. Neanakora tuturoda ningido ghusevu.8 Avata oroko tumba da sifo dadabaridae erira. Usasa beká ava tuturo edojanimbari dae erira aindae, agho dariemo ojighira seka da kaugo edo irira.Ainda beká ava, Keriso ijugeari isaghaedo ghusira, a kotugo nembarago kaudaba ava eraeva.

9 Mave nunda nano namendi eniimboe use, “Na usasa jokáda de-inghuse irena,” sarira amo, gungu-bori. Nu giti tumba jokáda irá ghedoghusira, a kotugo oroko barago, nudombu daba ava irira. 10Mave nundanano namendi dubo ruruse irariraamo, nu usasa jokáda irise deing-harira. Nu usasa jokáda irise a arieveva avanembo use, nunda komanajo itako derari, ari eko eni use gofaearira. 11Omave nunda nano namendieni imboe use irarira amo, nu tumbajokáda deinghuse irarira. Amingu-rurari, nunda diti gajari, jo gae yaemboro kasigarira.

12 Nanda sasingu, Iesu da javoda,God nenda ari ekoko kote dotutusiraaindae sedo, na nemokena geka emoeregefena. 13 Afa koro, ne God tu-turoda ireira amo, numoá kasama useireva aindae sedo, nemokena erege-fena. Gigimasa, ne Satan de dabadeisoro edo de atai fati fefetuseva ain-dae sedo, nemokena eregefena.

14 Nanda sasingu, ne God Afakasama edo nunda aito ava kasamause ireva aindae sedo, nemokenaeregefena.! Afa koro, ne God tuturodaireira, numoá kasama use irevaaindae sedo, nemokena eregefena.Gigimasa, God da Geka nenda ghamojokáda iriri, ne fakina edo Satande dabade isoro edo de atai fatifefetuseva aindae sedo, nemokenaeregefena.

15 Erama enda a enda einda guguaeni dubo beove! Mave enda duboburaira amo, nu God Afa jo dubo baeeraira. 16 Enda da gugua resena amoeviri: fisi da uju, gugua ditiimi go-suse dighighi ari, guguadae sakai sari,roera avavaga jo Afakena ghedo foaghae eraira. Amo enda da guguari.17A enda einda gugua evetu genembodighighi eraera amo, enda einghaedabade dadabari dae erira. O maveGod da uju ava use irarira amo, nujebuga evovodae irarira.

2:18-27 Genembo Eni Amboda Keriso-kena Gitofu Ari dae Furarira.

Page 477: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1 John 2:18 474 1 John 3:318 Nanda sasingu, ningivu! Sifo

buvari dae erira. Genembo tomanakoeni amboda eredo, Keriso kena gitofuuse fetarira, aindae setero niningu-sevu. Avori, evetu genembo digarieredo, Keriso da gitofu use fefetuseri.Avo gido, namonde kasama erera,Ategi da Sifo foa buvari dae erira.19 Giti, evetu genembo setena amo,ne namonde dabade iriari. Avatane namonde dodo aera esike irera.Kotugo, ne jo namonde dabade tategogoghombae useri. Amingaeteraamo, ne namonde jo doyae aeteri.Avata kotugo, ne eredo namondedotutusera aindae, evetu genembotomanakoi gido kasama erera, ne jonamonde dabade tate gogoghombaeuseri.

20 O nemo, ne jo amingo iraeri.Keriso nunda Asisi Kakara ava nemo-kena mutiri budo ireva; ava sedo,ne geka beká ava kasama use ireva.21 Ne jo Geka Beká kasama ae irariásise, gembae erena. Na nemokenaeregefena, einda tuka mo eviri. NeGeka beká anakora kasama edo ireva.A kotugo, geka beká aimi, gunguboeni jo sirorae eraira, ábarago kasamaereva.

22 Avori, genembo eni Keriso kenagitofu arira, setena amo, mavejori?Kote givu! Mave gungubo sise,“Sonemba Kato God mutari sisiraamo, jo Iesu iraeri,” sarira amo,nu gungubo katori. Genemboamo, aminge sise, God Afa nundaMandighae dabade, ava ighaghaeraira. 23 Ainda tuka mo: mave Godda Mandi ighagha arira amo, nuaminguse, Numamo barago ighaghaarira. Kotugo kau daba aminga ava,mave dubo jovereghedo, God daMandi dae ivuga use nati joká dariraamo, nu aminguse, God Afakenabarago kau daba ava arira.

24Avo gido, geka tuturoda niningu-seva ava, jighi gogoghombedo tu-monduse irareva. Aminguse irarevaamo, ne God Afa nunda Mandighaedabade tatedo irareva. 25 Kotugo,Keriso nune rea mutari sisira amo,

jebuga evovodae irari ava mutari daesisira.

26Na geka gembena emo, na, evetugenembo nemo dereraera, ava kotisegembeni. 27 O nemokena mo, avori.Keriso nunda Asisi nemokena mutirirurusevu. Ne Asisi de dabade tatedoirareva amo, na redae ne ijugareni?Ne inono edo irareva. Ainda bekámo: nunda Asisi ijugururari, roeraisasambu ainda beká ava, ne kasamaareva. A nu rea ijugeraira amo, gekabeká vanembori. Aminda gunguboeni tefori. Ava sedo, Asisi da ijuga avanininguse Keriso de dabade tatedoirivu!

2:28-3:10 God Da Sasingu KauEmingori.

28 Avori, nanda sasingu, sekagoeminge resena. Erá nunda furarida sifo aminda meka geove daesise, Keriso de dabade tatedo, tumofainghevu! 29 Keriso nu evevavanembori. Ava sedo, evia kasamaevu! Evetu genembo mave ari evevaavanembo use irera, nembarago Godda sasinguri.

31 Kote givu! God Afa da dubo bari

namondekena mo, tomanako bekári!Nunda dubo bari namondekena iju-guse, namonde nunda sasingudaebari sisira. Sisira ava, beká sirore-tiri namonde nunda sasingu edo ir-era. Evetu genembo fisi da uju useirera, ne God a nunda irari ava jokasama ae irera. Aindae sedo, nenamonde a namondeda irari barago,jo kasama ae eraera. 2 Nanda nanonamendi, namonde oroko God dasasingu edo irera. Avata sifo gom-buda, namonde kau mavega areraava, namonde jo kasama e gogoghom-bae irera. Avata dabako kasama ereraamo, eviri. Keriso jovereghe furariraainda sifoda, nu kaumavega, ava fugegido, namonde kau numongo ava edoirarera. 3 Avori, namonde numongoarera ava, mave kasama use a tumon-duse irarira amo, kau Keriso eraira

Page 478: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1 John 3:4 475 1 John 3:20aminga ava use, nu ari ekoko da em-boro isasambu imboe use darigarira.

4 Mave ari eko eni arira amo,nu God da Agho Dari ava bejarira.Ainda susu mo: ari ekoko rejo avairira, ainda kau ava, Agho Dariimiijugeraira. 5 Ne kasama ereva, Kerisoevetu genembo da ari ekoko seghefugari dae sedo fusira. Numokena arieko eni tefori. 6 Ava sedo, evetu gen-embomave Keriso de dabade tatareraamo, ne jo ari ekoko use irae arera.O mave ari ekoko use irarera amo, neKeriso jo gae irera, a nu jo kasama aeirera.

7 Nanda sasingu, evetu genembomendeni da gungubo geka ava, erátumondeove dae sise resena. Mave arieveva use irarira amo, nu kau Kerisoda kaugori. 8 O mave ari ekoko useirarira amo, nu Satan da tofo edoirise, amingarira. Ainda beká mo:Satan nu tuturoda ghedo ari ekokoudo refira. Aindae sedo God daMandifusira. Amo, Satan da ari rea erairaa rejo etiri sirorusira ava, dari bejaredae sedo, fusira.

9 Evetu genembo mave God dasasingu edo irera amo, ne jo ariekoko use irae arera. Ainda bekámo: God nunda jebuga a nunda irariava, nunda sasingu da dubo jokádafitiri sembiri, nu nenda afa edo irira.Ava sedo, evetu genembo mave Godda sasingu edo irera amo, ne jo ariekoko use irari da kaugo iraeri. 10Godda sasingu mavejori, kotugo Satan dasasingu mavejori, ava nange kasamaareri? Amo kau evavagori! Evetugenembo mave ari ekoko use irarera,o nenda nano namendi imboe useirarera amo, ne jo God da sasinguiraeri.

3:11-18 Namonde Minonde MinondeDubo Ruruse Irarera.

11 Geka tuturoda setero niningu-seva amo, eviri. Namonde mi-nonde minonde dubo ruruse irarera.12 Kau Cain usira aminga ava, na-monde jo ae arera. Nu Satan datofo edo irise, nunda namendi de-tiri ambududurusira. Amingusira da

beká mo: nu ari ekoko avanembo edoghusira. O nunda namendi mo, arieveva avanembo edo ghusira. 13 Avasedo, nanda nano namendi, evetugenembo fisi da uju ava use irera aimieredo, kau Cain usira aminga ava use,ne imboe arera amo erá buneove!

14 Namonde ambarida ghe fera je-bugakena sembudo irera, ava kasamaerera. Namonde ava kasama ererada beká mo: namonde nano namendidubo ruruse irera. O mave nundanano namendi jo dubo bae irira amo,nu ambari jokáda irira. 15 Ai resiraamo: mave nunda namendi imboeuse irarira amo, kau nunda namendidari ambaetira, ainda kaugo ava ko-tise iraetira. A namonde kasamaerera: evetu genembo mave koko-mana daoro ambarera amo, ne je-buga evovodae irari ava jo bae arera.16 Keriso namondedae sedo rea usiraava kotise, namonde dubo bari da aitoava kasama arera. Keriso emingusira.Nu namondedae sedo fira ambududu-rusira. Ava sedo, namonde kau dabaava use, namondeda nano namendisonembari dae sedo, ambaeteri. 17 Omakasi embo eni baimaraghae irarigido, nunda namendi eni susu itifafode aimi jo sonembae irise, “NaGod dubo ererurena,” saetira amo, nugungubo saeti. Ai resira amo: nuGod da uju ava use nunda namendisonembaetira, avata nu jo sonem-baeri. 18 Nanda sasingu, namondetofo tofo dubo bari da emboro mo,jo geka sari vanembo iraeri. Na-mondekena dubo bari iraetira amo,namonde evetu genembo sonembusesaramana ururoro, namondeda dubobari ava isagha ari evetu genembogido ghaeteri.

3:19-24 Namonde Eveva Eraera OSembae Eraera Ava, Dubo Jokáda Itata-marera.

19 Avori, namonde God da Gekabeká ava tumonduse, jebuga budo ir-era ava, nange kasama areri? A na-monde nange kasama use, dubo jamaedo God dae jo oju ae areri? Amo,namonde emingarera. 20 Namonde

Page 479: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1 John 3:21 476 1 John 4:9dubo jokái, “Arie, na dara eteni!”aminge itatamaetera amo, namondeoju use vujegaeteri. Ainda beká mo:namondeda dubo joká ainda kasamamo, kitakori. O God da kasama mo,teria bekári. Ava sedo, dara rea usera,nu anakora kasama edo irira. 21O na-mondeda dubo jokáda, ari eko eni joitatamae arera amo, namonde fakinaedo, God da dombuda fete gogoghom-barera. 22 Amingedo, namonde rejo-dae benunu sarera amo, mutari na-monde barera. Mutari barera dabeká mo: nunda geka a nunda ujuava urureoro gido, nu ivuga eraira.23 A God rea uju eraira amo, eviri.Namonde, nunda Mandi Iesu Kerisorea aoro dae sisira ava use, nundajavo fakinaghae ava tumonduse, tofotofo dubo ruruse irarera. God nu,namonde amingaoro dae uju eraira.24 Mave God da geka a uju ava useirarira amo, nu God ghae dabadetatarira, a God numokena irarira. Ko-tugo, God namondekena irira ava,nange kasama areri? Amo, emingekasama arera. Nunda Asisi namon-dekena mutiri rurusera aindae, na-monde kasama erera, God namon-dekena irira.

44:1-6 Feroveta Geka Rea Seraera Ava

Ijujarera.1 Nanda nano namendi, evetu

genembo digari eminge seraera,“Namane God da Asisi budo irera.”Mendeni mo, ne geka beká seraera.A mendeni mo, gungubo seraera.Ava itatame gaovo dae resena. Ne,God da Asisiimi sonemburureari gekaseraera, ai, sukarui sonembururearigeka seraera? Kote givu! Ainda bekámo: feroveta derari kakato digari mo,Satan da uju ava sari dae sedo, yamareighi mendeni mendeni aminda,geka vironu seraera. 2 O mendenimo, God da Asisiimi ijugurureari gekaseraera. Ava sedo, geka beká avanange kasama areri? Amo mave,“God da Mandi Iesu Keriso fira,namondeda tamo budo, enda eminda

siroredo genembo beká usira,” avadubo isambuimi aminge isagha sariraamo, nu geka beká God da Asisi budoaimi sarira. 3 O mave gekaá ighaghaarira amo, nu God da Asisi jo baeri.Nu Keriso da Gitofu da asisi ava budoirira, ágido ighagha arira. Aindaasisi eko furarira amo, setero neniningusevu. Ava oroko ojighira irira.

4 Avata nanda sasingu, ne Godda natofo edo ireva. Ava sedo, neferoveta gungubo kakato setena avadarigedo, atai fati fefetusevu. Aindabeká mo: Asisi nene ruruseva amo,nu fakinaghaeri. O evetu genembomendeni endada irise, fisi da uju use,asisi eni rurusera amo, jo amingoiraeri. 5 Evetu genembo amo, neenda da saramana, enda da uju, aenda da kotari aindae seraera. Neenda da tofori. Aindae ne amingesirureoro, evetu genembo mendeniendada irera aimi, nenda geka ningi-raera. 6 O namonde mo, God da to-fori. Mave God da natofo edo ireraaimi, namondeda geka ningiraera. Amave God da tofo jo ae irera amo,ne namondeda geka jo ningae eraera.Aminguse iroro gido, mave geka bekáda Asisi rurusira, a mave derari daasisi rurusira ava, namonde kasamaarera.

4:7-21 God Namonde Dubo Ruruse,Nunda Mandi Dirigetiri NamondekenaFusira.

7 Nanda kokomana, namonde tofotofo dubo baeteri. Ainda beká mo:dubo bari isambu God kena ghe foagheraira. Numo, dubo bari isambuda susuri. Ava sedo, mave nundakomana dubo barira amo, nu Godkasama edo, nunda mandi o gagaraedo irira a gido, nunda komana duboburaira. 8 O mave nunda komanajo dubo bae eraira amo, nu God jokasama ae irira. Ainda beká mo: Godnu dubo bari da susuri. 9 God nundadubo bari kau mavega ava, namon-dekena eminge ijugusira. Nu, na-monde nange nunda Mandi da javodajebuga tuve baetera ava kotise, nundaMandi dabako tainako ava dirigetiri

Page 480: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1 John 4:10 477 1 John 5:3endada fusira. 10 Dubo bari beká moeviri: namonde numoá jo dubo baeirero, nu namonde dubo ruruse, na-mondeda ari ekoko kote doyari daesedo, nunda Mandi dirigetiri fira, ariekoko da mino futuse ambududu-rusira.

11 Avori, nanda kokomana, God na-monde dubo ruruse, amingusira. Avasedo, namonde kau daba aminga avause, tofo tofo dubo baeteri. 12 Evetuo genembo eni God nunda ditiimi jogae irira. Avata namonde tofo tofodubo ruruse irarera amo, God nu tofomandi namondeda jokáda saramanaururari, nundadubobari bajimindafubeká ava arira.

13 Namonde God de dabade tatedoirera ava, nange kasama areri? Amo,saone? Nu nunda Asisi mutiri ru-rusera ava, dubo jokái itatamusekasama eraera, nu namonde dabadetatedo irera. 14God Afa nunda Mandi,evetu genembo isambu sonembari je-bugaoro dae sedo, dirigetiri endadafusira ava, namane totofo gido, aindabino ava osa seraera. 15 Mave, “Iesumo, nu God da Mandiri,” sarira amo,God nu anakora genembo ainghaetatedo, nunda dubo jokáda irarira.16 Namonde God de dabade tatedoirera ava sedo, God namonde nangedubo buraira, ava kasama use tu-monderaera. God nu dubo bari dasusuri, aminge seteni. Ava sedo,mave dubo ruruse irarira amo, nuGodghae tatedo irari, God nunda dubojokáda irarira. 17 Avori, God uru-rari, namondeda dubo joká, nundadubo bariimi bedo beká ava arira. Nuamingarira da beká mo eviri. Nu ujuerira, namonde Ategi da Sifo aminda,fakina edo jo oju ae aeteri. A na-monde jo oju ae arera da beká mo:Keriso nu namonde dabade tatise, na-monde dubo ruruse, nunda jebugamutiri budo, endada irise, namondekau numongo ava ari dae use ir-era. 18 Eregoseva? Mave ni dubobarira aindae, ni jo nundae oju aearesa. O nundae oju aresa da bekámo, nunda dubo bari jo tumonde

gogoghombae aresa. Nunda dubobari tumonde gogoghombaetesa amo,ninda oju dadabaeti. Avori, God na-monde dubo buraira. Nunda dubobari tomanako itatamuse kotugo nu-moá minoda dubo ruruse, namondenundae oju jo ae eraera. O oju ar-era amo, namonde susu eindae ojuarera. Namonde nunda dubo barijo tumonde gogoghombae irise, Ategida Sifo aminda, nu namondekenafakarago ariá kotise oju arera.

19 God nu giti namonde dubo ru-rusira, aindae sedo, namonde nudubo buraera. 20Mave, “Na God duboererurena,” sise, nunda namendi eniimboe arira amo, nu gungubo sarira.Ainda beká mo: namonde God jo di-tiimi gae eraera. O namondeda nanonamendi mo, ditiimi giraera. Avasedo, namonde God kena dubo bariijugari sarera amo, fakaragori. Ai re-sira amo: namonde numo sonembarida goroto eni tefori. O namonde nanonamendikena dubo bari ijugari sar-era amo, raugakori. Ava sedo, mavenunda namendi eni imboe arira amo,nu God barago imboe arira. 21 Kerisonu aindae sise, agho dari evia fu-tusira. Mave nu God dubo bari sariraamo, nunda namendi barago dubobarira.

55:1-5 Namonde God Da Mandi Iesu

Ava Tumonduse, Fakina Arera.1 God Genembo dirigari furare dae

sisira amo, Iesu ri. Geka ava, mavetumonderaira amo, nu God da mandio gagara edo irira. A mave gen-embo eni ava dubo barira amo, nugenembo ainda sasingu barago dubobarira. 2 Avori, namonde God duboruruse, nunda Geka a Agho Dari kaifaarera amo, namonde kasama arera,namonde nunda sasingu barago duboruruse irarera. 3 Kotugo, namondeGod dubo buraera ava, nange ijugu-ruroro isagha ari gaeteri? Namondeemingaore! Namonde nu dubo ru-ruse, nunda Geka a Agho Dari kaifa

Page 481: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1 John 5:4 478 1 John 5:18use irarera. A nunda Agho Dari na-mondekena jo fakarago iraeri. Na-monde ari da kaugori. 4Ai resira amo:God da sasingu, ne irari eko endaeminda irira ainda fakina ava, nene deatai fati fetari sarera amo, inono arira.Ne Iesu Keriso tumonduse, amingar-era. 5 Iesu nu God daMandi ava, mavetumondarira amo, nu nusukako irarieko endada irira ainda fakina ava,de atai fati fetarikena barago, inonoarira.

5:6-12 Emboro God Afakena Amo,Iesu Numori. Emboro Eni Tefori.

6 Iesu Keriso fusira, resena emo,nu uvu ororoghae fusira. Nundatano uvu ororoghae aimi, ijugetirinamonde kasama erera: nu God daMandiri. Nu jo uvu vanemboimi fu-raeri. Nu nange nange uvuimi bafa-taito usira, a nange nange nundaororo avereguse ambududurusira avagido, namonde kasama erera: nu Godda Mandiri. Kotugo, Iesu mo, nu Godda Mandi ava, God da Asisi baragonamondekena ijugeraira. Ainda bekámo: geka beká da susu, amo Godda Asisi numori. 7-8 Ava sedo, tanoisambu etodaba naká aimi ijugerairaamo, Iesu nu God da Mandiri. Tanosetena amo, God da Asisi, a uvu oro-roghaeri. A nenda ijuga mo, jo nundanunda iraeri, dabakori. Amo, Iesunu God da Mandiri. 9 Avori, na-monde evetu genembo da osa sari avatumonderaera; ava sedo, namondeGod da osa sari barago tumondae-teri. Ainda beká mo: God da gekafakinaghaeri. O evetu genembo dageka mo, jo amingo iraeri. Ava sedo,tano etodaba naká setena ava, Godnune tofo mandi nunda Mandi Iesudae ijugetiri isagha usira; ava sedo,tano rea ijugeraira ava, namonde tu-mondarera. 10 A mave God da Manditumondarira amo, nu nunda dubojokáda evia itatamarira: tano reaijugeraira amo, geka bekári. O maveGod da osa sari evia jo tumondae ariraamo, nu inono, God gungubo sariásarira. Ainda tuka mo: God nu tofomandi rea nunda Mandi dae sisira

ava, gungubo sariá sise, nu jo tumon-dae eraira. 11 God nunda Mandidaerea sisira amo, eviri. God namon-dekena jebuga evovodae irari futusirada susu mo, nunda Mandiri. 12God daMandi, mave bu nunda dubo jokádafitari nune kaifa ururari irarira amo,jebuga resena emo, nu anakora budoirira. O mave God da Mandi jo baearira amo, nunda jebuga barago, jobae arira.

5:13-21 God da Sasingu, Nenda IrariKau Emingori.

13 Ne mave God da Mandiá tu-monduse, nundae javono gateraeva,nemokena resena, ningivu! Neaminge tumonduse, anakora jebugaevovodae irari torughe ruruseva avaitatamedo, kasama e gogoghombaovodae sise eregefena. 14 Namonde Godda dombuda fetedo, tumo fainghar-era. Ainda beká mo eviri: namondekasama erera, namonde God da ujuava ari dae kotise, rejodae benunusarera amo, nu ningarira. 15 Kotugonamonde sifo reda banungarera amo,nu anakora dengoro jave ningarira.Avori, namonde ava kasama useitatameraera: namonde rejodaebenunu sarera amo, nu anakoramutari barera.

16 Namonde ari ekoko mendenimendeni use, jo ambae arera. Nindanamendi eni ari eko eni ururarigaresa amo, ninda namendidae sise,God kena banungaso ningido, nundajebuga ninda namendikena mutarira.Avata ari eko eni irira, ava use irareraamo, namonde sifo gombuda ambariava torugharera. Ninda namendi, arieko resena evia ururari garesa amo,jo nundae banungaso dae sae arena.17 Ari ekoko isasambu mo, ekokori.Avata setena, daba ava sari dae erena.Ari ekoko isasambu eraera amo, na-monde dara God da dombuda eraera.Avata ari ekoko mendeni mendeniuse, jo ambae arera.

18 Eregoseva: namonde kasama er-era, God da sasingu ne jo ari ekoko useirae arera. Ainda beká mo: God da

Page 482: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

1 John 5:19 479 1 John 5:21Mandi kaifa ururari, Satan jo foa nedederururari ari ekoko use irae arera.

19 A namonde kasama erera: evetugenembo a reighi isambu endada ir-era amo, Satan da sari ningariri.Avata kotugo, namonde kasama er-era: namonde mo, God da tofori. Yaribudo givu!

20 A kotugo, namonde kasama er-era: namonde God beká ava kasamaaoro dae sedo, God da Mandi fira na-mondeda munju afigetiri dubo koter-aera. A namonde oroko God dedabade tatedo irera amo, namondenunda Mandi Iesu Keriso barago na-monde tatedo irera. Amo jo bunaearera. Numo God beká, a nu jebugaevovodae irari da susuri. Yari budogivu!

21Nanda sasingu, ove kevari a godemendeni mendeni gi darigedo ghevu!Erá tumonde baingheove dae resena.Yari budo givu!

Avori, nanda geka tano eviri.

Page 483: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

2 John 1 480 2 John 13

John Nunda Reta SorodaGefusira, Amo Eviri.

Nunda reta einda jokáda, Johnnunda javo jo isagha gembaeri, avataevetu genembo da kotari mo, John nureta evia gefusira. Namanenda kotarimo, nu gitofudae oju use, nunda javojo isagha gembaeri. Kau daba amingaava, nu ategi use, “nanda ghasovuko”sisira amo, nu ekaresia+ eni ava ko-tise, nunda javo kivo use, amingesisira.

Geka teria beká tuturoda gefusiraamo, eviri. Kuristini da tumondaribekári: Iesu jo asisi vanemboimi fu-rae usira, nu tamoghae dabade fusira.Avata kotugo, nu jo ‘genembo eveva’vanembo iraeri. Numo, God beká, akotugo genembo bekári. Ava ijuguse,John reta evia gefusira.

1 Arie, nanda ghasovuko!Na ninda begori. God ni gategetiri

nunda natofo jokáda iresa. Na ni ategibeká ava erena. Yari budo gi!

Ninda sasingu barago ategi erena.Na, ne dubo bu gogoghomberaena.Kotugo, jo nasuka nane ne dubo baeeraena. Evetu genembo isambu mavegeka beká kasama edo irera aimi,eredo, ni ninda sasingude dabade nedubo buraera. 2 Ne dubo buraerada susu mo: geka beká namondedadubo jokáda irira, a kotugo evovodaeirarira.

3 God Afa a nunda Mandi IesuKeriso, namondekena geka beká fu-tuse a joka use, namonde dubo ru-ruse, nenda sonemba a dubo jamamutoro namonde baore! Yari budogivu!

4-11 Namonde Tofo Tofo Dubo Bae-teri.

4 Ninda sasingu mendeni, GekaBeká ainda amboda amboda eroningido, na ivuga beká ava useni.Ne, God Afa rea aoro dae sisira, avaeraera. 5 Avori, nanda ghasovuko,na ni dubo ruruse, eminge resena.

Namonde tofo tofo dubo ruruse irore!Amo jo agho dari seka eni iraeri. Amo,tuturoda ghe sero niningudo refera,daba avori. 6 A dubo bari setena avaari sarera amo, namonde God da aghodari ava kaifa use irarera! Agho Dariresena emo, tuturoda sido fusera,daba avori: amo, namonde tofo tofodubo ruruse irarera!

7 Derari kakato digari, ne vasadaghe buvudo era reighi mendenimendeni aminda irise, nenda ijugasembae ava ijugeraera. Aminguse,Iesu Keriso namondeda tamo eviabudo siroredo, genembo beká usiraava, ne ighagha eraera. Evetugenembo amo, ne evetu genembomendeni dederuse, Keriso kena gitofueraera. 8 Nenda dubo joká totofokaifa aovo dae sise resena. EramaGod nemokenaminomutari erekotiraava, kosasagheove! Nenda saramanaeraeva ainda mino ava, isambu baovodae sise resena.

9 Mave Keriso da ijuga darigedo,dombu eni ijugarira amo, nu God dajebuga jo bae arira. O mave Kerisoda ijuga tumonduse irarira amo, nuGod Afa nunda Mandighaekena je-buga barira. 10Evetu o genembomaveijuga dombu eni budo nemokena fu-rarira amo, erama nundae nati jokádedo bu kaifa use tavo eove! Nu eráitako ategi eove! 11 Ainda beká mo:mave nu ategi arira amo, nunda ijugaa ari sembae ava sonembuse arira.

12-13 John Evetu Genembo Ategi Edo,Tano Usira.

12Na nimokena geka digarigo gem-baeteni. Avata na retada gembari im-boe erena. Nanda ujumo, na ya nimo-kena buvudo, nangae dombu dabadeedo, geka dabade se nininguse ivugabeká ava aeteri. Yari budo gi!

13 Ninda dubo bari gagarako Godgategusira, ainda sasinguimi ni ategierera. Yari budo gi!

Avori, nanda geka tano eviri.

Page 484: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

3 John 1 481 3 John 10

John Nunda RetaAmboda Beká Gefusira,

Amo Eviri.Iesu da ambo jimbi javo John,

nunda komana Gaius kena reta eviagefusira. Emo taká reta bekári.

John nunda reta evia gefuse, eindajokádanunda javo jo isagha gembaeri,avata evetu genembo da kotari, Iesuda ambo jimbi javo John, buku emonune gefusira.

Buku einda jokáda, geka mindafueni, tuturo 9-11 aminda tege giraera.Amo eviri. Namonde dubo kotise,ekaresia+ da babojegari gategarera.Reighi da kokotofu ava, ekaresia+ dababojegari aoro dae sedo gategareraamo, avose, kau Diotrephes ekare-sia+ da giti sembae jigheari, Iesutumondari+ embo da irari sembaeedo ghusira aminga ava, namondedaekaresia+ da irari sembae arira. Avasedo, namonde gegenembo God duboburaera ava, saoro vitido ekaresia+da giti jijighururoro, namonde nendaamboda amboda arera.

1 Arie, nanda namendi, Gaiusko! Ninda bego ni dubo bugogoghomberaira amo, namori. Nani ategi beká ava erena. Yari budo gi!

2-4 Nanda namendi, na kasamaerena, ninda dubo joká esimbuguseiresa. Na ava kasama erena dabeká mo: nangaeda nano namendimendeni fera, ni nange nangegeka beká da amboda amboda ise,geka beká a eveva avanembo siseirá gheraesa ava, nene setero nanininguseni. Ava ningido, na ivugabeká ava useni. Nanda sasingugeka beká ainda amboda amboda yagheraera ava ningido, na dubo evevause ivuga beká ava eraena. Ivugaeni jo amingo iraeri. Avori, nindaasisi a dubo joká esimbuguse iresa.Ava sedo, na nindae eminge benunuseraena, Bajari nange kau dabaaminga ava, ninda tamo esimbugari

eveva iraeti, a ni eveva avanembotafuse iraetesi.

5 Nanda namendi, God da natofoesa nimokena ya gheraera ava, kaifae gogoghomberaesa aindae, na nitumonderaena. A God da natofo,oro eni oro eni ya gheraera, ábaragokaifa eraesa aindae, namane nindaesakai seraera. 6 Nangaeda nano na-mendi resena emo, ne eminda fera,ninda dubo bari a kavevera aindaeosa setero, Iesu tumondari+ emboeminda ne nininguseri. Avori, naeminge resena. Ni ne sonembedoghusesa a sonemberaesa, kau dabaava use iri! Amingururaso, Godnu ivuga use irarira. 7 Ainda bekámo: evetu genembo avavaga Kerisoda javodae sise, nenda reighi dodonunda Bino ava vironu sise, ya foagheraera. Aminguse, evetu genemboGod jo tumondae eraera aimi, nemosonembaoro dae sedo, jo benunu saeeraera. 8 Ava sedo, evetu genemboavavaga fururoro gido, namonde natijoká dedo sonembuse iraeteri! Amin-guse, ne namonde dabade saramanada bouvu fufuroro, geka beká da Binóaimi ivegedo yarira.

9-12 Diotrephes Demetrius Ghae,Nenda Kikiri.

9 Na reta tufako ninda ekaresi-akena+ gefuseni. Avata Diotrephes,nenda giti jighari ari dae uju erairaaimi, na jo kakara use nanda gekaitako jo ningae eraira. 10 Na yanemokena buvarena amo, nune reaeraira aindae, na eredo isagha saononiningururovo, ghoghora sarena. Nunandae, geka eko a aji sise, gun-gubo seraira. A ainda teriago mo,nu emingeraira. Namondeda nanonamendi vironu sise deingheraeraava, nune bureguse nati joká jo daeeraira. A ninda ekaresia+ da natofomendeni, vironu sari kakatoá bu kaifause tavo ari dae seraera amo, nuneburegeraira. Aminguse, nu edo gido,ekaresia+ da natofo mendeni, vironusari kakatoá sonembari dae seraera,ábarago ondari dae eraira. Amo arisembae bekári.

Page 485: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

3 John 11 482 3 John 1511 Avori, nanda namendi, ni

emingaetesi! Erá ijugaboro eko aindaamboda amboda eose! Ni ijugaboroeveva ainda amboda amboda udoyaetesi. Mave veka eveva use irariraamo, nu God da tofori. O mave vekasembae use irarira amo, nu God jokasama ae irira.

12 Evetu genembo isambuDemetrius dae sakai seraera. A nundairari gido, namane erekotera amo,geka bekári. Kotugo, kasama aso daesise, na kau daba ava, nundae sekagosakai resena. A ni kasama eresa, nageka beká vanembo seraena.

13-15 John Geka Se Tano Usira.13Na geka digarigo nimokena gem-

baetena avata, na retada gefuse, sariimboe erena. 14 Na gigiterena, nanange totoi ya nimokena buvudo,dombu dabade edo, nangae dabadegeka se ningaeteri. Yari budo gi!

15 Dubo jama nimokena irare!Ninda kokomana eminda irera aimi,ni ategi roro beká ava erera. Yari budogi!

Namondeda kokomana aminda ir-era ava, ategi erena. Se ningore!

Avori, nanda geka tano eviri.

Page 486: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Jude 1 483 Jude 7

Jude Nunda RetaGefusira, Amo Eviri.

Jude reta evia gefuse, tofo mandinunda kiki jo saeri. Avata MatthewKakara (13:55) a Mark Kakara (6:3)tegedo, evetu genembo digari koter-aera, Jude mo, nu Iesu noi Mary dafumbariri. Ava sedo, nu Bajari Iesu danamendiri.

Peter nunda reta amboda gefusiraainda jokáda, nu ijuga sembae aindaeghoghora sisira. Jude nu geka dabaava kotise, reta emo gefusira. Avose,nu sifo daba aminda, nunda reta emogefusira tano. Amo, nu ghaeko 66-67A.D. joká aminda gefusira.

1 Arie, nanda nano namendi!Na Jude ri. Iesu Keriso da saramana

kato eni namori. A kotugo, James*amo, nu nangae tini dabakori. Nanemokena eregefena. Yari budo givu!

God ne aghi etiri nunda natofo edoireva. God Afa ne dubo buraira, a IesuKeriso ne tavo eraira. Na ne ategibeká ava erena. Yari budo givu!

2 Joka ari, dubo jama, a dubo bariya nenda dubo jokáda vose bedo edofumbu fetare!

3-16 Namonde, Ijuga Sembae Ava EráTumondeore Dae Sise, Namonde TotofoKaifa Arera.

3 Nanda dubo bari nano namendi,ne namonde dabade jebuga seka budoirera! Ainda geka evia, na nemo-kena retada gembari dae uju beká avaerena. Avata oroko, ainda geka josae arena. Na geka eni kotise, avasari dae erena. Amo, ne fakina edonamondeda tumondari aindae, isoroaovo dae sise, nemokena eregefena.Tumondari resena emo, God mutirinunda natofo ruruseri. Futusira amo,inononda futusira. Nu jo tumon-dari dombu eni amboda sekagomutaearira. 4 Ne isoro aovo dae resena,

ainda beká mo eviri. Evetu genembomendeni God kotae eraera aimi, ufenateredo God da natofo ainda jokádairera. God namonde nange sonem-beraira ainda geka ava, nene jighibirurughe sembae sise irera. Totofonenda fisi da uju, a kusia bagia aridae sedo, ne amingeraera. Amin-guse, namondeda Giti Jighari a Bajaridabako, Iesu Keriso ava ighagha useirera. God da Geka jokáda, anakoranendae sedo gembero irira amo, eviri:evetu genembo amingeraera aindae,God mino eko ava simbugetiri irira.

5 God nu evetu genembomendenikena mino eko muturaira,ava kotovo dae sise, kiki evia sekagosirurono ningareva. Ne kiki emoningi tefo usevu; avata kotugo,sekago kotovo dae sise sari dae erena.Namane Jusi embo da abuamane avaisambu, Bajari unumbe bu reighiEgypt ghedo fusira. Avata amboda,namanenda abuamane mendeninunda Geka jo ningi tumondae useraaindae, ne detiri sirivo useri.

6 O aneya mendeni da kiki avakote givu! Aneya amo, ne gogoreedo, nenda saramana God futusiraava dariguseri. Aminguse, nendairari vasa dotutuseri. Dotero gido,God ne sandi seiniimi bundetiri irera.Amingedo iroro, amboda Sifo Teriafoa buvari, nenda mino eko ava bar-era.

7 Geka eni mo eviri. Sodom aGomora embo a nenda kokomanamendeni, reighi utuako iriara, nendakiki ava saono kotovo dae resena!Kau, aneya setena aimi usera amingaava, Sodom a Gomora embo nene ku-sia bagia edo ghuseri, a ari ekoko bekámendeni edo ghusera aindae mekagaetera avata, ne meka itako jo gaeedo ghuseri. Ne amingero gido, Goderedo, namondeda ijugaboro mutaridae sise, avaraka fugetiri vose firaaimi, natofo a nenda reighi isambu

* 1:1: Tuturo 1 jokáda, James dae resira amo, Iesu da natofo Jerusalem aminda iriara ainda giti jigharinune edo irei. Kotugo, Jude reta eregefira emo, nengae James ghae mo, Iesu da jamena bekári.

Page 487: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Jude 8 484 Jude 15gambu avisira. Avaraka aimi evovo-dae avirurari, ne mema itatamuseirarera.

8 Kotugo, evetu genembo ufena na-mondeda jokáda teredo, ijuga sem-bae ijugeraera setena, ne kau dabaaminga ava eraera. Ne sono ruruse aditi mokoi gosuse, tuturo edo kotarisembae kotise irá gheraera. Nendakotari sembae aimi eari, ari ekokourureoro, nenda tamo fisi ava bebetause irá gheraira. Ne gogore edo, Godda sari ava ne jo ningae eraera, aaneya durode aindae aji sise irá gher-aera. 9Aneyamane da giti jighari javoMichael, nu Moses da tamo bari daesedo, Satan ghae dabade beisiga useraamo, nu jo numoá ijujuse dombudageka eko eni jo sae usira. Nu takáeminge sisira, “Bajari ni buregare!”aminge sisira. (Ne eregoseva: aneya-mane nenda fakina a duro teriari.Ijuga kakato sembae setena amo, jonemongo iraeri. Avata ne gogore use,aneyadae aji sise irá gheraera. Amosembae bekári.) 10Ne roera mendeni,totofo jo kasama ae eraera, aindae ajisise dere jiraera. A ne kau sino fukaaminga ava use, dubo jo kotise ae er-aera. Ne nenda fisi da uju avanembourureoro, ari daba aimi bebeta earisirivo eraera.

11 Arie, dara! Ne taká ambodanenda mino tambarera amo, jo ki-tako iraeri. Eko beká ava tambarera.Kau Cain† irari sembae da emborogategedo aminda isira, aminga avause, nenda uju ava eraera. O Balaamsaone! Kau Balaam moni dighighiuse bari dae sedo, God da Geka ko-tae usira aminga ava, nene dara er-aera. A kotugo, kau Korah gogore use,tofo nunda javo jighari erari, nu gitijighari ari dae kotisira aminga ava,nene gogore eraera. Avata kau God

setiri Korah ambududurusira amingaava, nemokena sirorarira. 12 Nenemonde dabade Bajari kotise, bayaumindari dae sedo totorugeraeva amo,ijuga kakato sembae ne kirumo risebayau da oduso use, meka jo ae er-aera, a jiro birurugheari ari sembaeeraera. Ijuga kakato resena emo, netotofo kotise, nenda uju avanemboeraera. Ne kau yavatakena forogadarido diseraira, ainda kaugori. One kau ika eni, vuji jo jighae ireira,avi gharasa etiri, besisighae dabadedurege rurusera, ainda kaugori. Na-monde ijuga kakato sembae ainda iju-gakena, jebuga o sonemba eni jo baearera. 13 Ne kau eva eko fumbasababai jo tukughae, sumburaira aindakaugori. Jo mave eniimi buregarida kaugo iraeri. A kotugo, kau evabejise foro eraira aminga ava, nendaari ekoko beje foa gheraira. Nenda ariekoko eraera, ne aindaemeka gaeteri.O eni mo sarena! Kau isiágo utudadonembe sumbu ya dadabeari jo gaeeraera aminga ava, ne sifo tufakoduroghae irise ya dadabarera. Nen-dae sedo, God vasa tumba eko bekájinjanghari ainda jokáda simbugetiriirira. Ne aminda ya teredo, evovodaeirarera.

14 Namondeda abua Adam aindaimendi agira da imendi agira bekáainda mandi Enoch ri. Nu anakoraeredo, Bajari amboda rea ijuga kakatosembae aikena ari kotisira ava, nuneosa sisira. Bajari sonembiri, Enochnu eminge sisira, “Givu! AmbodaBajari nunda aneya kakara digari am-bari ainde dabade furarera. 15 Nuevetu genembo ijujari dae sedo fu-rarira. Foa, evetu genembo nu kotaeedo ari ekoko eraera ava, ijujarira.A kotugo, evetu genembo nundae ajisise geka ekoko seraera ábarago, iju-

† 1:11: Genembo javo Cain resira emo, nu Adam da mandi begori. Nunda mandako nune detiriambududurusira. A Balaam resira emo, nu feroveta eni, reighi Petor, uvu teria javo Yufretis, amindairei. Nu Moab embo da kini javo Balak da moni bari dae sise, Israel embo simbora ari dae isira avata, Godnu buregusira. A genembo javo Korah, nu Levi ondiri. Avata nu nange Moses nengae Aaron ghae da vasabudo, Israel embo da giti jighaetira, ava kotise, Moses Aaron ghaekena aji sise dubo eko etiri gido, Godsetiri enda beka angetiri, Korah nunda natofode dabade aminda vose sirivo useri.

Page 488: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Jude 16 485 Jude 24-25jarira,” Enoch nu aminge sisira.

16 Ijuga kakato sembae resena emo,ne evovodae dumo bauso use, evetugenembo mendeni da ari ekoko avaijujuse irá gheraera. Ne sifo ghousanenda uju ekoko ainda amboda am-boda use irá gheraera. Ne totofo sakaiseraera. A evetu genembo mendeninemo sonembuse, nenda uju ava aorodae sise, ijuga kakato aimi sakai tefotefo sise irá gheraera.

17-23 Namonde Fakina Edo Fetarera.17 Avata nanda dubo bari nano na-

mendi, ijuga kakato sembae setenaaindae, erá buneove! Aghi kakatonamondeda Bajari Iesu Keriso gate-gusira aimi, rea nemokena anakorasisera ava kotovo dae sise resena.18 God nemokena geka afigetiri neeminge siseri, “Sifo amboda foa bu-varira amo, evetu genembo mendenieredo, God kotae use, nenda uju avause, dere jiriroro ne mema itata-mareva,” Bajari da aghi kakato nemo-kena aminge siseri. 19 A kotugo, bekásiroretiri eregosera amo, evetu gen-embo resena eimi, ne oroko God danatofo jokáda teredo irera. Ne God daAsisi jo bae irise, fisi da uju ava useirera. Aminguse nene God da natofoava jighi sarigetero, nunda nunda ir-era.

20 Avata nanda kokomana, neemingaovo dae sise resena. Nendatumondari kakara aimi, totofo fakinause fete gogoghombuse irareva!Aminguse, Asisi Kakara da fakinaaimi banunguse irivu! 21 Totofokaifa use, God da dubo bari jokádairivu! Namondeda Bajari Iesu Kerisojoka edo, jebuga evovodae irarimutari barera da sifo ava kaifa use,amingaovo dae resena.

22 Evetu genembomavemanamanause erebunera amo, edo gido jokause sonembareva! 23 Kau roera eniavarakada dudo avirureari sire buajagha fitiraeva aminga ava, evetugenembo amo Satan da ungoda ghesaghimbe baovo, ne ari ekoko daminodarigaore! Evetu genembo mendeni

ari ekoko beká eraera ava, nenesonembari dae sareva amo, totofonenda irari se ningido ya sonem-bareva. Erama totofo bebeta eove daesise, nenda ari ovia imboe beká avause, ne ojughae dabade ya sonem-bareva.

24-25 Jude Nu Banunguse, TanoUsira.

24-25 Avori, God Afa, nu namondedaGod dabako tainakori. God enitefori. Nu namondeda SonembaKatori. Nune, erama ne gofeovedae sise, nunda fakinaimi, ne kaifae gogoghombarira. A kotugo, nendaari ekoko seghe fugari ne eveva akakarago aovo, unumbe bu ya nundadombuda fitari, riria beká ava use,nunda usasa jokáda fetirareva. Nuamingarira amo, inono beká arira.Aindae sedo, namonde God SonembaKatodae sakai saore! Nu namondesonembari dae sedo, Iesu Kerisonamondeda Bajari ava mutiri firasonembusira. Ava kotise, namondenundae sakai sise eminge saore:numokena usasa, duro, fakina, a javobinonde ireira a irira amo, evovodaeirare! Ai, bekári!+Avori, nanda geka tano eviri.Na Jude.

Page 489: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 1:1-2 486 Amboda Sirorarira 1:6

John, Sifo Amboda ReaSirorarira Ava Gido,Gekaé Gefusira.

Buku emo, genembo javo Johngefusira. Ekaresia+ da babojegarigiti sirorusera ainda kotari mo: Ba-jari Iesu da ambo jimbi John, nunebuku emo gefusira. Gefusira dasifo aminda, Rome embo da gavanaaimi Kuristini evetu genembokenafakarago edo gitofu use, bouvu mute-oro mema itatamedo ghuseri. Ne fak-ina edo dubo jama use, erá bunendogofeore dae sise, John geka emo ge-fusira. Rea ambodaGod da gitofukenasirorarira, a God nange nunda natofoamboda sonembedo, vasa eveva nen-dae mutarira ainda geka ava ijuguse,John buku einda jokáda gefusira.

John, Sifo Amboda Rea Sirorarira,Ava Gido, Gekaé Gefusira, Ainda MendoMendo Mo Eviri.

1:1-8 John Bajari da javoda natofoategi edo, geka tuturo usira.

1:9–3:22 John diti mokoi gosiri, Ba-jari Iesu ekaresia+ 7 ainda geka avanumokena setiri ningido sisira.

4:1–8:1 Bajari fefa bondoghae avabeje afigari dae iri, bouvu a memakau eni kau eni endada sirorusira ava,John diti mokoi gido sisira.

8:2–11:19 Aneya isambu 7 aimitavuya fusero, roera dombu enidombu eni sirorusira ava, John gidosisira.

12:1-13:18 Satan a nunda ferovetaetoto naká, sino fuka da tamo avabu asugedo, ya endada isagha arera,ainda kikiri.

14:1-15:8 John ari mendenimendeni diti mokoi gosusira.

16:1-21 Aneya rooro isambu 7 avaaveregero, rea sirorusira ava, Johnditi mokoi gido sisira.

17:1–20:10 God reighi Babylon debejari vose dadabari, Bajari jovereghe

Satan bu avaraka jokáda fugarivosarira.

20:11-15 Ategi da Sifori.21:1–22:5 Utu enda seka a

Jerusalem seka, God da irari vasa ava,John gido aindae osa sisira.

22:6-21 Bajari rea numokena setano usira ava, John ijugedo tanousira.

1-2Na geka sari dae erena emo, IesuKeriso ijugusira. Amo, rea ambodajo soka irae, oroko nembo sirorarira,ainda gekari. Ava, nunda saramanakakato kasama aoro dae sedo, Godnu, Keriso kena mutiri budo emin-gusira. Nunda aneya dirigetiri fira,geka ainda beká ava, namokena ijuge-tiri gi kasama useni. Ainda geka avaosa sise, buku eminda eregefenere.Na Iesu da saramana kato, John ri.3 Ni buku evia tege garesa amo, niivuga aresa. Ni Geka evia ningi tu-mondaresa amo, ni dubo jama aresa.Ainda beká mo: sifo foa buvari daeerira.

1:4-8 John Nu, Iesu Tumondari+Embo Frovensi Asia Aminda Iriara AvaAtegi Usira.

4-5 Ekaresia+ 7 Frovensi Asiaaminda ireva, na John nane neategi erena. God, nunda Asisi 7*nunda avo anumba ainda dombudafetirera, a Iesu Keriso, nemondedabade sonemba a dubo jama mutoronemokena irare! God resena emo,nu oroko irira, giti irei, a kotugoamboda evovodae irarira. IesuKeriso, nu geka beká vanembo serairaava sedo, numoá tumonderaera.Evetu genembo ambarida ghe jebugeerarera da bego mo, numori. Nuenda da kini (king) a kokotofu nendaBajariri. Nu namonde dubo buraira.Nunda ambariimi, namondeda ariekoko da mino mutiri, namondejebuguseri. 6 A kotugo, nu namondegategedo, nunda God a nunda Afa dasaramana aoro dae sedo, nune setirinamonde nunda fristi+ edo irera. Iesu

* 1:4-5: ‘God nunda Asisi 7’ resira emo, Asisi Kakara aindae resira.

Page 490: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 1:7 487 Amboda Sirorarira 1:20Keriso kena usasa a fakina evovodaeirare! Ai, bekári!

7 Givu! Bajari forogaghae vose firieregosenere.Evetu genembo isasambu, nu vose fu-

rurari garera.Mave nu ighagha edo arafa dorusera,

a kotugo evetu genembo isas-ambu garera.

Nu vose fururari fuge gosuse, nundaoro oro isambu enda emindairera amo, ne oju use soraraarera.

Avori, aminge sirorare!8 God nu ireira, irira, a evovodae

irarira aimi, geka resira. NamondedaBajari God Fakina Kato aimi emingeresira, “Roera isasambu ainda tutur-oda a gombuda amo, namori,” amingeresira.

1:9-20 John Nu Tuturo Edo, Rea DitiMokoi Gosusira Ava, Isagha Sisira.

9 Na John, nenda namendiri. Na-monde isambu Iesu da natofori. Nanamonde dabade tatedo, mema Iesuda gitofuimi muturaera ava, itata-muse durumugeraera. Na God daGeka a geka beká Iesu ijugusira ava,vironu sedo ghusena aindae sedo, nasandi budo fera, butu javo Petmoseminda fiti dotero irena. 10 FuraTomanako eninda, Asisi Kakara aiminamokena vose asugusira. Asugiri,beka teria kau tavuya da dukagoava, nanda gukakena siri nininguseni.11 Eminge sisira, “Ni rea eregos-esa ava, gembudo buku amo mu-taso, ekaresia+ reighi 7 aminda ireraaikena yarira. Reighi resena amo,eviri: Efesas, Simona, Pergamas, Taiy-ataira, Sardis, Filadelfia, a Leodisia ri.Aminda mutu yare!”

12 Aminge setiri dadabetiri, gekamave sisira ava gari dae sedo,jovereghuseni. Jovereghedo, nanefa(lamp) fitari da bodaka isambu 7ava, fetirero gosuseni. Kasagogoamo, auri ‘gold’ imi ariri. 13 Nanefa

(lamp) fitari da bodaka 7 aindajokáda, genembo da kaugo ava fetiririgosuseni. Nunda tamo asugarikoburu edo fetiriri ava gosuseni. Anunda ifu dighari mo, auri ‘gold’imi ari, ai dighido fetiriri gosuseni.14 Nunda beo mo, foyago beká,angiagori. Nunda diti mo, avarakabubura da kaugori. 15 Nunda atabarago, kau auri avarakada ingeorokokoigo edo tiritaragheraira, aindakaugori. Nunda beka sisira amo,uvu usegha da dukagori. 16 Nundaungo gimandukena, damana 7 ava bujighiriri gosuseni. Nunda beka jokádaghe buvurutiri gosusena amo, roeraeni kaiya da kaugo, ambo a dombuisambu dika vanembori. Nundadombu mo, iji da usasa avavagajanimbusira. 17 Na numoá gido,nunda ata duruda du fase, ambariembo da kaugo useni. Fasireno gido,nunda ungo gimanduimi siregedo,nanda tamonda jijighuse sisira,“Erama oju eose! Namori! Roeraisasambu ainda tuturoda a gombudaamo, namori. 18 Na jebuga da susuri.Geka bekári: na ambududuruseni.Avata kote gi! Na ambarida ghejebugedo irena, a evovodae irarena.Ambari ava, nanda sari ningariri,a ambari embo da vasa ainda guroda boraga (bolt) ava, nane bu kaifaerenere. 19 Ava sedo, rea ninda ditimokoi garesa, ava gembu! Amo,roera rea siroredo irira a ambodasirorarira ava, isasambu buku jokádagembu irare! 20Damana 7 nanda ungogimandui bu jighireno eregosesa,einda tuka mo eviri: ekaresia+ 7setena, ainda aghi kakato 7† nemori.A nanefa (lamp) fitari da bodaka 7auri ‘gold’ imi ari ava eregosesa, eindatukamo eviri: ekaresia+ 7 setena amo,nemori,” aminge sisira.

† 1:20: Namonde geka etoto naká aneya a aghi kato seraera aindae, Greek embo ne geka dabako ‘angelon’sedo ghuseri. Mokogo mo, namonde geka da gharogho gosuse, kasama eraera, aneyadae resira, ai, aghikatodae resira. O buku javo, ‘Amboda Sirorarira’ einda jokáda, John nu aneya kotise sisira, o aghi katokotise sisira, ava jo kasama aeri.

Page 491: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 2:1 488 Amboda Sirorarira 2:112

2:1-7 Iesu Tumondari+ Embo EfesasAminda Iriara Aikena, Bajari Iesu GekaSisira.

1 Aminge sedo, Iesu sekago namo-kena eminge sisira, “Ekaresia+ reighiEfesas aminda irira, ainda aghi kato-kena* gembu mutu yari, nune budoosa sirurari ningore! Mave damana7 ava, nunda ungo gimandui bujighirira, a nanefa (lamp) fitari dabodaka 7 auri ‘gold’ imi ari aindajokáda deingherira amo, namori. Nanemokena geka evia resena. 2 Nerea edo ghuseva amo, na kasama er-ena. Ne saramana fakarago use jodoyae, bouvu fufudo fuseva ava, nakasama erena. Ne ari ekoko embo im-boe use, erama nenda jokáda tereoredae sise, ondiraeva. Evetu genembomendeni era, nemo dederuse siseri,“Namane Iesu da ambo jimbiri,” sis-eri. Avata ne evetu genembo ijuju-seva amo, ne gungubo kakatori, avakasama usevu. 3 Eni mo: ne fakinaedo, nandae sedo gitofu da diti kosi-sevu. Aminguse, mema itatamuse, najo ighagha ae usevu. 4 Avata nendadara eni mo, emingeraeva. Giti ne,na dubo bu gogoghombuse irá ghu-sevu. Avata oroko emo, nanda tamokaka use, na jo dubo bu gogoghombaeeraeva. 5 Ava sedo, nenda ari ekokoemo vujege dodo, giti rea edo ghu-seva, kau daba ava areva! Jo amin-gae areva amo, na nemokena yama,nenda nanefa (lamp) fitari da bodakabu fugono, nenda fakina dadabarira.6 Avata kotugo, nenda ari eveva eniedo ghereva amo, eviri! Nicolasnunda ambo jimbide na imboe eraenaava, nembarago nu imboe eraeva.

7 “Avori, Asisi Kakara rea ekaresiak-ena+ resira ava, ningi gogoghombevu!

“Mave nandae sedo isoro use,gitofu de atai duboda fati fetariraamo, na numokena jebuga evovodaeirari ainda ika vuji ava mindaredae sedo, emboro afigedo ijugarena.

Ika amo, nu God da vasa amindavitiraira,”Iesu aminge sisira.

2:8-11 Iesu Tumondari+ Embo Si-mona Aminda Iriara Aikena, Bajari IesuGeka Sisira.

8 Aminge sedo, Iesu sekago namo-kena sisira, “Ekaresia+ reighi Simonaaminda irira, ainda aghi katokena†gembumutu yari, nune budo osa siru-rari ningore! Roera isasambu aindatuturoda a gombuda amo, namori.A na ambudo, ambarida ghe jebugeeroruseni. Nane nemokena geka eviaresena. 9Ne mema itatamereva amo,na eregosena. Na kasama erena,ne makasi embori. Avata nemokenageka beká resena: ne Afakena mo,susu iti fafoderi. Evetu genembomendeni era, nendae aji sise, nato-fokena eminge sedo ghuseri, “Na-mane Jusi embori; ava sedo, nama-nenda geka ningivu! O Iesu da natofoda geka jo ningae areva,” amingesedo ghusera ava, na kasama erena.Avata geka bekári: evetu genemboresena amo, ne Satan da mendeniri.10 Erama dubo mema oroko nembofururari itatamareva aindae, oju eove!Geka evia ningivu! Nenda fakinadere gari dae sedo, nenda nano na-mendi ava, Satan da mendeniimi buya diburada fitarera. Dara resenaemo, sifo isambu ghabu sovenisoveniainda jokáda itatamururovo ya dad-abarira. Ne nandae sise ambari daeoju jo ae areva amo, na jebuga evovo-dae irari da koana, kotofu da kekesada kaugo ava, nemokena mutono buasugareva. Koanaámave bu asugariraamo, nu jebuga evovodae irari avatuve barira.

11 “Asisi Kakara rea ekaresiakena+resira ava, ningi gogoghombevu!

“Mave nandae sedo isoro use,gitofu de atai duboda fati fetariraamo, sifo amboda furarira aminda,jo sekago ambudo, ainda memaitatamae arira,”

* 2:1: Afige, buku javo Amboda Sirorarira 1:20 ainda duruda tege garesa. † 2:8: Afige, buku javoAmboda Sirorarira 1:20 ainda duruda tege garesa.

Page 492: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 2:12 489 Amboda Sirorarira 2:23Iesu aminge sisira.

2:12-17 Iesu Tumondari+ EmboPergamas Aminda Iriara Aikena, BajariIesu Geka Sisira.

12 Aminge sedo, Iesu sekago namo-kena sisira, “Ekaresia+ reighi Perga-mas aminda irira, ainda aghi kato-kena‡ gembu mutu yari, nune budoosa sirurari ningore! Genembo nundabékada ghe kaiya buvudo irira aimi,nemokena geka evia resira. Kaiya re-sena emo, ambo adombudika vanem-bori. 13Reighi Pergamas aminda irevaamo, ne Satan da vasa beká amindairá gheraeva, ava kasama erena. Ana kasama erena: ne namo tumon-duse, na jo ighagha aeri. Satan davasa daba aminda, Satan damendeni-imi nanda saramana kato Antipas de-tero ambududurusira. Ainda sifoda,na jo ighagha ae usevu. 14 Avatane dara eni emingeraeva. Nendamendeni, Balaam rea ijugusira, avaeraera. Balaam resena emo, nu Israelembo da gitofu Balak sonembuse em-boro ijugetiri, Balak nu eredo Israelembo deretiri, ne kombo yagera edoghuseri, a ove da dombuda tumondebainghuse, bayau joba fitido, ava bumindido ghuseri. 15 Kau daba amingaava, nenda jokáda, evetu genembomendeni mo, Nicolas nunda ambojimbide rea ijugeraera ava, tumon-duse eraera. Ava na imboe erena.16 Nenda ari ekoko resena emo, vu-jegedo doyareva! Jo amingae arevaamo, na bibitai yama, kaiya nandabékada ghe buvudo irira eimi, evetugenembo aikena isoro arena.

17 “Asisi Kakara rea ekaresiakena+resira ava, ningi gogoghombevu!

“Mave nandae sedo isoro use,gitofu de atai duboda fati fetariraamo, na numokena, bayau evevajavo ‘mena’§ jungetiri oroko Godda vasa aminda irira ava, mutonobarira. A eni mo: na numokenaghamana foyago, ainda tamonda javo

seka gembero irira ábarago, mutonobarira. Javo amo, mave ghamanaábarira, ainembo kasama arira.”Iesu aminge sisira.

2:18-29 Iesu Tumondari+ Embo Taiy-ataira Aminda Iriara Aikena, Bajari IesuGeka Sisira.

18 Aminge sedo, sekago namokenasisira, “Ekaresia+ reighi Taiyatairaaminda irera, ainda aghi katokena**gembu mutu yari, nune budo osasirurari ningore! Geka emo, God daMandi nane resena. Nanda diti mo,avaraka bubura da kaugori, a nandaata barago, kau auri avarakada inge-oro avi kokoigo edo tiritaragheraira,ainda kaugori. Aimi nane resena.19Ne rea eraeva, ava na kasama erena.Ne kau nange dubo buraeva, tumon-deraeva, kavevera eraeva, a durumu-guse irá gheraeva amo, na giraena.Giti, ari resena emo, ne itako edoghusevu. Oroko, ne e gogoghomber-aeva. 20 Avata ne dara eminger-aeva: evetu eni Jezebel nenda jokádagungubo sise, ‘Na God da ferovetari,’seraira avata, ne nu jo buregae er-aeva. Nu nanda dorevarekena den-goro induduse dederuse irira. Nuseari kombo yagera eraera, a nu seari,evetu genembomendeni ove da dom-buda tumonde bainghuse, bayau jobafitiraera ava bu mindiraera. 21Nundaari ekoko dodo, dubo joveregharedae sedo, goroto futuseni. Avatanu kombo yagera dodo, namokenajovereghe furari imboe usira. 22 Avasedo, na saono, Jezebel nunda komboyagera kakato ainde dabade, mematomanako itatamarera. Nenda ariekoko jo vujegae arera amo, na orokoamingarena. 23 Nunda ambo jimbibarago, daono sirivo arera. Amingu-rurono gido, nanda ekaresia+ isambuevia kasama arera: evetu genembonenda dubo jokáda rea koteraera, auju eraera ava, na kasama erena. Ne

‡ 2:12: Afige, buku javo Amboda Sirorarira 1:20 ainda duruda tege garesa. § 2:17: Afige, buku javoJohn Kakara 6:49 ainda duruda tege garesa. ** 2:18: Afige, buku javo Amboda Sirorarira 1:20 aindaduruda tege garesa.

Page 493: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 2:24 490 Amboda Sirorarira 3:7rea eraeva, aminda kasama use, minoinononda nemokena mutarena.

24 “Avata ne natofo mendeni,Jezebel da geka eko jo tumondaeusevu. Nunda geka eni aindae, evetugenembo mendeni ne, amo Satanda geka jungarida bekáva seraera.Avata nunda geka amo, ne jo ningitumondae ireva. A Satan da kasamajungarida ava, ne jo bae ireva. Amoevevari. Avori, saramana tomanakoeni jo mutono ae areva. Ne saramanadabako evia use irovo, na jovereghefurarena. Amo eviri. 25 Nendatumondari kau mavega eraeva amo,aminguse irareva. Nenda tumondariava kaifa use irovo dae resena.

26-27 “Mave nandae sedo isoro use,gitofu de atai duboda fati fetarira, ananda uju vanembouse iria, sifo gom-buda tano arira amo, avori, na numo-kena fakina mutarena. God Afa fak-ina namokena futusira ainda fakinakau daba ava, numokena mutarena.Na ketua auriimi ari ava, numokenamutono bu jighirise, nunda oro oroenda eminda irera ava, nune kaifaarira. Kau okia fugeoro du de be-jeraira aminga ava, nu natofo ekokoaikena arira. Amo, nenda fakina avanune de bejarira. 28 A eni mo: nanumokena sifo da saura ainda usasaava mutono barira.

29 “Avori, Asisi Kakara reaekaresiakena+ resira ava, ningigogoghombevu!” aminge sisira.

33:1-6 Iesu Tumondari+ Embo Sardis

Aminda Iriara Aikena, Bajari Iesu GekaSisira.

1 Aminge sedo, Iesu sekago namo-kena sisira, “Ekaresia+ reighi Sardisaminda irira, ainda aghi katokena*gembumutu yari, nune budo osa siru-rari ningore! Genembo mave God daAsisi 7† bu jighirira, a kotugo damana7 ava bu jighirira amo, namori. Nanemokena geka evia resena. Nerea eraeva amo, na kasama erena.

Evetu genembo ne jebuga irariá ser-aera. Avata nenda janje jokáda mo,ne anakora ambududurusevu. 2 Avasedo, diti fangevu! Nenda jebugaitako irira ava kaifa use, unduvu ba-jare! Erá doyeóvo ambeure! Ne reaedo ghuseva a eraeva amo, jo inonoiraeri. Amo, ne nanda God da dom-buda kosasagheraeva. 3 Ava sedo, gitirea ijugero gosuseva, a kau nangeningido aminguseva ava kotise, sek-ago kau daba ava areva. Ava jo kotaeareva amo, na tafasara kato ufenafoa gheraira ainda kaugo ava edo,nemokena yarena. Nanda furari sifoava kotae irareva amo, na foa buvonodudukughareva. 4 O ne reighi Sardisaminda ireva ainda jokáda, evetu gen-embo daba daba nemokena emingeresena. Satan ne derari dae usiraavata, ne jo gofae usevu. Amo, kaugenembo tauyada fetedo ise, nundatamo asugari erá fororo eure daesise kaka eraira aminga ava, nendadubo joká erama ari ekoimi sem-bae eure dae sise, ne kaifa eraeva.Ne sifo amboda tamo asugari foy-agoimi asugaovo, namonde deinghar-era. Ainda tuka mo: ne e gogoghom-buse, inononda ireva.

5 “Mave nandae sedo isoro use,gitofu de atai duboda fati fetariraamo, na tamo asugari foyago emobudo, numokena asugarena. Kotugonunda javo, jebuga evovodae irarida buku ainda jokáda gembero irira,ábarago na jo ghajae arena. A kotugo,nu nanda tofo edo irira ava, na GodAfa a nunda aneya isambu da dom-buda fetedo ijuguse, isagha sirurononingarera.

6 “Avori, Asisi Kakara reaekaresiakena+ resira ava, ningigogoghombevu!” aminge sisira.

3:7-13 Iesu Tumondari+ EmboFiladelfia Aminda Iriara Aikena, BajariIesu Geka Sisira.

7 Aminge sedo, Iesu sekagonamokena sisira, “Ekaresia+ reighi

* 3:1: Afige, buku javo Amboda Sirorarira 1:20 ainda duruda tege garesa. † 3:1: ‘God da Asisi 7’ resiraemo, Asisi Kakara aindae resira.

Page 494: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 3:8 491 Amboda Sirorarira 3:17Filadelfia aminda irira, ainda aghikatokena‡ gembu mutu yari, nunebudo osa sirurari ningore! Genembokakara, a geka beká ainda susu mo,namori. Na nemokena geka eviaresena. David da ki (key) ava nanebu jighirenere. Ki (key) resena emo,David da fakinadae resena. Davidnu fakina use, God da natofo kaifaedo ghusira. Ainda fakina ava budo,na God da natofo kaifa use irena.Na aminguse, jebuga evovodae irarida emboro afigarena amo, mave jofoa gajae arira. O gajarena ábarago,mave jo foa afigae arira. 8 Ne reaeraeva amo, na eregosena. Nakasama erena: nemokena fakinaitako irira, a na rea ijugusena ava,ningi tumonduse amingeraeva; nena jo ighagha ae usevu. Avori, nanendae emboro afiguseni. Emboroamo, mave jo foa gajae arira. 9 Kotegivu! Na kasama erena: evetugenembo mendeni era, gungubosise eminge siseri, ‘Namane Jusiembori. Ava sedo, namanenda gekaningivu!’ aminge siseri. Avata gekabekári: nemo Satan da mendeniri.Avori, na saono gungubo kakatoá yabuvudo, nenda ata duruda tumondebainghururoro gareva. Nanda natofo,na nemoá dubo buraena. Avaijugururono, gungubo kakato amonemokena gosuse kasama arera.10 Ne fakina edo durumuguse, nandageka kaifa aovo dae sisena ava, ne egogoghombedo ghusevu. Ava sedo,na sonembururono, sifo amboda daraendada sirorarira ava, ne jo itatamaeareva. Dara resena emo, evetugenembo isasambu endada ireraava dere gari dae sedo, sirorarira.11 Avori, na totoi nemokena yarena.Tumondari a geka nemokena iriraava, kaifa e gogoghombevu, eránenda mino, koana kau kekesa dakaugo baeteva ava, kosasagheóvomendeni beore dae sise resena!

12 “Mave nandae sedo isoro use,

gitofu de atai duboda fati fetariraamo, nu nanda God da Kambo+ aindatutumbidae bu darono, fetirise ivugaarira. Aminguse, evovodae amindairarira. Na nunda tamonda, javo etod-aba naká gembarena. Eni mo, nandaGod da javo ava gembarena. A enimo, God da reighi seka, Jerusalemutu ominda God kena ghedo vose fu-rarira, ainda javo barago nunda ta-monda gembarena. A kotugo, tofonanda javo seka ábarago nunda ta-monda gembarena.

13 “Avori, Asisi Kakara reaekaresiakena+ resira ava, ningigogoghombevu!” aminge sisira.

3:14-22 Iesu Tumondari+ EmboReighi Leodisia Aminda Iriara Aikena,Bajari Iesu Geka Sisira.

14 Aminge sedo, Iesu sekago namo-kena sisira, “Ekaresia+ reighi Leodisiaaminda irira, ainda aghi katokena§gembumutu yari, nune budo osa siru-rari ningore! Geka beká da susu, aGod da Aghi Kato geka beká serairaamo, namori. A kotugo, roera isambuGod etiri sirorusira ainda susu mo,namori. Na nemokena geka eviaresena. 15-16 Na nenda ari kasamaerena. Evetu genembo mendeni nakotise, imboe eraera. A kotugo, evetugenembomendeni namo kotise, dubojoveregheari na dubo buraera. Nesoroda fetireva. Ne kau mavegori?Ne na tumondari da kaugo use ireva,avata na jo dubo bu gogoghombaeeraeva. Ne kau uvu jo vevera bekáirae, a kotugo jo jama beká irae, aindakaugori. A kotugo, kau genemboeni dubo saghurureari uvu vevera ouvu jama uju eraira aminga ava, nena kotise iraetevu, o na imboe edodoyaetevu. Avata ne jo amingae er-aeva. Ava sedo, kau genembo setenaamo, nu uvu yuvayuva mindi kosivaeraira aminga ava, na ne kosiva aono,vose tefo areva. 17 Ne bunise, ‘Na-mane susu iti fafoderi. Namane inono

‡ 3:7: Afige, buku javo Amboda Sirorarira 1:20 ainda duruda tege garesa. § 3:14: Afige, buku javoAmboda Sirorarira 1:20 ainda duruda tege garesa.

Page 495: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 3:18 492 Amboda Sirorarira 4:8bekári,’ seraeva. Avata geka bekári:nemo makasi embori, tamo asugaritefo a, diti tefori. 18 Na nemokenaeminge resena: moni da susu, auri‘gold’ seraera amo, namokena irira.Jo roera enighae baingoro edo iraeri,‘gold’ bekári. Ava namokena ombubudo, guguade aovo dae sise resena.Erá meka geove dae sedo, tamo asug-ari foyago, namokena ombu asug-evu! Diti eveva are dae sedo, fiyo-gha ombudo, ditida fitido gareva.19 Evetu genembo mavejoá dubo bu-raena amo, na nemokena dombudasise, ari dambu aore dae sise der-aena. Durumuguse, dubo joveregharinenda ari ekoko vujegedo dovu!

20 “Avori, kote givu! Na gurobékada fete goingoingheraena. Ninanda beka ningido, guro afigaresaamo, na nimokena teredo, nangaekirumo dabade use irarera. 21 Na gitiisoro use, gitofu de atai duboda fatifeteteno, God Afa setiri numokenaviti nangae irise, nunda kini (king) daavo anumba aminda anumbedo koto-fuko useni.

“Kau daba aminga ava, mave nan-dae sise isoro use, gitofu de atai du-boda fati fetarira amo, na saono nuviti nanda kini (king) da avo anumbaaminda anumbedo, numbarago koto-fuko arira.

22 “Avori, Asisi Kakara reaekaresiakena+ resira ava, ningigogoghombevu!” aminge sisira.

44:1-11 God Nunda Avo Anumba

Aminda Anumbiriri, John Gosusira.1 Iesu aminge setiri dadabetiri

ainda amboda, na utu amindaguro afigedo iriri sekago ditiimokoi goseno, beka tavuya dadukago giti setiri niningusena aimi,sekago namokena siri nininguseni,“Eminda namokena viti fu! Reaamboda sirorarira ava, ijugaono

gase!” aminge siri 2 ainghaedabade, Asisi Kakara namokena voseasugusira. Asugetiri, utu aminda,kini (king) da avo anumba fetiririgosuseni. A kotugo, aminda maveenii anumbiriri gosuseni. 3 Nundadombukau avaraka da serigo beká avajaraghusira. A kotugo, taraufo, katikitamo avavagai avo anumba amindadari birurughedo iriri gosuseni. 4Avoanumba amo, soroda fefetusira. Avoanumba mindafu soroda fefetusiraresena ava, avo anumba veveyako24 aimi jimbe birurughusira. Avoanumba 24 aminda, babojegari24 tamo asugari foyago asugedo,koana eni kekesa avavaga asugedoanumbirero gosuseni. 5 Avo anumbasoroda fefetusira, aminda ghe biriatarighedo, barara fugutiri gosuseni.Avo anumba ainda dombuda, arivo7 ava injibetero jaraghiri gosuseni.Arivo 7 resena emo, God da Asisi* 7 ri.

6 A kotugo, avo anumba dadombukena, roera eni gosusenaamo, ainda gari kau uvu boguteria da kaugori. Avata aminda,uvu beká tefori, gharita (glass) dakaugo ava gosuseni. Avo anumbaainda dombukena, ambokena, adengesi sovenisoveni aminda, Godda serubim† avononde naká avafefetuseri. Serubim resena emo,dombukena a ambokena, nenda ditidigariri. 7Ne jo dombu dabako iraeri.Eninda dombu mo, kau raiyoni (lion)da dombugori. Eninda dombu mo,kau burumakava (bull) seka fumbariainda dombugori. Eninda dombumo, kau genembo da dombugori. Aeninda dombu mo, kau riduna dadombugori. 8 Serubim avononderesena emo, nenda ghabu isambu6, kau rika da ghabugori. Ghabujokakena a fokakena mo, diti digariri.Avori, serubim resena emo, neevovodae sifo tumba evia inono,eminge sise yaru divuraera:

* 4:5: ‘God da Asisi 7’ resira emo, Asisi Kakara aindae resira. † 4:6: John nu taká jebuga irari kakatoava gefusira. Nenda kau ava ijugetiri tege gido, Ezekiel 10:14 aminda serubim dae gefusira ava kotise,namane serubim eminda gefuseri.

Page 496: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 4:9 493 Amboda Sirorarira 5:9-10“Bajari God Fakina Kato, nu kakara,

kakara, a kakara bekári.Nu irei, irira, a kotugo evovodae

irarira,”aminge sise yaru divuraera.9 Aminguse, ne, mave avo anumbasoroda anumbirira a evovodaeirarira aikena, duro mutari daesise, numo kakara ari dae sise, anumokena aiyakoe sari dae sise,yaru divuraera. 10 Amingurureoro,babojegari 24 setena aimi, maveavo anumbada anumbirira ainda ataduruda, du fafaseraera. Aminguse,mave evovodae irira aikena tumondebaingheraera. A nenda koana eni, kaukekesa avavaga setena amo, nundaavo anumba ainda dombuda fugeorovoseraira. Fugutuse, ne emingeseraera:11 “Arie, namanenda Bajari a God!

Ni seteso roera isasambusirorusira.

Ni uju eteso, siroredo jebuga irira.Aindae sedo, usasa, duro, a fakina,

mutoro nine baresa amo, in-onori!”

aminge seraera.5

5:1-14 Sifi DaMandi (Lamb) Aimi FiraFefa Bondoghae Ava, Nune Afigusira.

1 Ainda amboda, na goseno, maveavo anumba aminda anumbirisiraaimi, fefa bondoghae jighiririgosuseni. Fefa bondoghae resenaemo, sovenisoveni gembu ruvedo,finje 7 aimi békada fiti fatero takeghausira. 2 Ava gosuse, na aneya fakinakato eni gosuseni. Nu beka teria sirinininguseni, “Mave inono irarira aiya, fefa bondoghae omo budo, finjefefa békada fiti fatero takegha usiraovia, jighi afigaeti?’ aminge sisira.3 Setiri, fefa bondoghae ovia maveafigaetira aindae sedo, genemboo aneya fakina eni utuda, endada,a enda jokáda tava useri. Avatamave eni jo tambaeri. Mave jo fefaruvusera ava afigedo, joká gari dakaugo iraeri. 4 Mave eni jo tambae

irero aindae, na sorara janjagughaeuseni. 5 Amingeno gido, babojegari24 setena, ainda eniimi namokenasisira, “Erá sorara eose! Diti fainghegi! Raiyoni (lion) eregosesa omo, nuJudah ondi da eniri, a kotugo Davidda imendi tomanako eniri. Nu isorouse, fakina edo gitofu da fakina ava debejisira. Ava sedo, nu fefa bondoghaebudo, finje fefa békada fiti faterotakegha usira ava, jighi afigarikenainonori,” aminge sisira.

6 Aminge siri nininguse, na sinofuka sifi (sheep) seraera, ainda Mandi(Lamb) eni fetiriri gosuseni. Nu avoanumba a serubim avononde nakáainda soroda, a kotugo babojegari 24ainda soroda fetiriri gosuseni. Sifida Mandi resena ava gosuse kotisenaamo, nu daoro ambudo iria edo, aimifoa buvariá kotiseni. Sifi da Mandiamo, nunda kore isambu 7 ri. Akotugo, nunda diti barago 7 ri. Diti 7ainda tuka mo: God da Asisi 7* ava,nune dirigetiri enda eminda reighiisasambuda isera amo, nemori. 7 Sifida Mandiá, nu ira, mave avo anumbaaminda anumbirisira aikena buvudo,fefa bondoghae nunda ungo giman-dui bu jighirisira ava, nune bu fefe-tusira. 8Amingiri, serubim avonondenaká a babojegari 24, ne Sifi daMandi ainda ata duruda du fafasuseri.Nenda gitá (guitar) a rooro auri ‘gold’imi ari ava budo, eminguseri. Roororesena einda jokáda, yabiyabina ven-dido dungetero avisira. Yabiyabina daimbosi vivitiri gosusena amo, inono,God da natofo nenda banungariri.9-10 Avori, ne isambu du fafasuse, Sifida Mandi aikena yaru seka emingedidivero nininguseni:“Ni inono ava sedo, fefa bondoghae

finje békada fiti faterotakegha usira amo, nine jighiafigaresa.

Ainda beká mo: ni detero ambududu-rusesi. Ambudo ninda am-bariimi,

* 5:6: ‘God da Asisi 7’ resira emo, Asisi Kakara aindae resira.

Page 497: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 5:11 494 Amboda Sirorarira 6:7evetu genembo God dae sedo ofusesi.

Evetu genembo resera emo,ne oro oro isambu, geka isambu, a

natofo isasambu ainda jokádasiroruseri.

Evetu genembo tamo yaghogo, in-gago, a foyago, ava nine ofus-esi.

Ni evetu genembo amo, unumbe butatedo seteso, ne namondedaGod da saramana ari dae sedonunda fristi+ useri.

A kotugo, ne amboda jovereghe en-dada vose ya, kokotofu edoenda omo nene kaifa arera.

Ava sedo, fefaé nine budo békadafinjefatari evia, nine jighi afigaresaamo, avori,”

11Aminge setero dadabetiri, na ditifange goseno, aneya digari ambari,jo tegari da kaugo irae aimi, yarudidivero nininguseni. Avo anumbasoroda fetiriri, serubim avonondenaká ainda dengesida fete biru-rughuseri. Serubim ainda gukakena,babojegari 24 aimi fete birurughuseri.Ainda gukakena, aneya digari setenaaimi totorugedo, ne isambu dabadejimbe birurughuseri. 12 Edo yarubeka teriago fuge eminge didiveronininguseni:“Sifi da Mandi detero ambududu-

rusira amo, nu inono bekári.Ava sedo, fakina, gugua, dubo ko-

tari, duro, usasa, a sakai sariisambu mutoro nune bare!”

aminge didivero nininguseni.13 Ainda amboda, roera utuda,endada, enda jokáda, a evada,isasambu yaru didivero nininguseni.Aneya, sukaru, evetu genembo,sino fuka a oka, roera jebuga irira,isasambu aimi, yaru eminge sisedidivero nininguseni:“Mave kini (king) da avo anumbada

anumbirira aikena, a Sifi daMandi aikena,

sakai sari, duro, usasa, a fakina evovo-dae irare dae sise resera!”

aminge sise didivero, 14 serubimavononde naká aimi, “Ai, bekári! +”

siseri. Setero, babojegari 24 aimi dufafasedo tumonde bainghuseri.

66:1-17 Finje 6 Ava Jighi Afigusira.

1 Ainda amboda, Sifi da Mandi aimiere finje dabako ava jighi afigetiri,serubim avononde setena ainda eni-imi, giti eredo beka teria koko bararafugariguse, “Fu!” sisira. 2 Aminge se-tiri, hosi (horse) eni foyago beká avafira buvurutiri gosuseni. Genemboeni hosi ainda gukada anumbiriri go-suseni. Genembo amo, nu feva un-goi bu jighiriri gosuseni. Numokenakoana eni, kotofu da kekesa avavagamutero bu karigha gambudo, nundagitofu dari dae isira.

3 Iri, Sifi daMandi finje eni ava jighiafigusira amo, ira etoto naká usira.Afigetiri, serubim eni eretiri ira etotonaká usira aimi, geka eminge sirinininguseni, “Fu!” 4 Aminge setiri,hosi (horse) eni kokoigoimi fira bu-vurutiri gosuseni. Genembo eni hosiainda gukada anumbiriri gosuseni.Genembo aikena sari, evetu genemboisoro edo tofo tofo de sirivo ari dafakina ava futuseri. Futuse, kaiyateria ava numokena mutero rurusira.

5 Ainda amboda, Sifi da Mandi finjeeni ava jighi afigusira amo, ira finjeetodabanakáusira. Afigetiri, serubimeni eretiri ira etodaba naká usiraaimi, eminge siri nininguseni, “Fu!”setiri, hosi (horse) eni ingago aimifira buvurutiri gosuseni. Genemboeni hosi (horse) ainda gukadaanumbirise, bouvu inono ari kato(scales) ava bu jighiriri gosuseni.6 Goseno, serubim avononde aindajokáda, beka eminge siri nininguseni,“Raisi (rice) doghari dabako, aindamino+ viti K10.00 arira. O ambedoghari kitako, ainda mino+ vitiK10.00 arira. Avata usu damuka aindamino, a vaini (wine) da mino jo vitaearira,” aminge sisira.

7 Ainda amboda, Sifi da Mandi finjeeni ava jighi afigusira amo, ira finje

Page 498: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 6:8 495 Amboda Sirorarira 7:4avononde naká usira. Afigetiri, seru-bim avononde setena, ainda ambonemboimi eminge siri nininguseni,“Fu!” 8 Setiri, hosi (horse) enitamo esago aimi fira buvurutiri go-suseni. Genembo hosi ainda gukadaanumbiriri gosusena, ainda javo mo‘Ambariri’. A Ambari da amboda gen-embo eni firi gosusena, ainda javomo‘Ofofori’. Ambari nengae Ofofoghae,nemokena fakina mutero ruruseri.Evetu genembo isambu endada ireraava gategaoro, ya diti avononde nakáfetoro, diti eni ava budo daoro am-boro dae sedo nemokena fakinaá fu-tuseri. Amo, ne saoro, isoro, baimara,taono furari budo sirivo ururoro, asino fuka ekoko, nombura avavagaimifoama gambari sirivo arera. Aindafakina ava mutero, Ambari nengaeOfofo ghae ruruseri.

9 Avori, amboda, Sifi da Mandifinje eni ava jighi afigusira amo, irafinje ghabu soveni usira. Afigetiri,na olta (altar) duruda evetu genembomendeni da asisi ava gosuseni. Evetugenembo amo, neGod daGeka ava osasise, nunda saramana e gogoghom-betero gido, aindae gitofuimi era nedetero sirivo useri. 10 Ne emingekoko siseri, “Bajari, ni Fakina Ka-tori! Mave eni jo nimongo iraeri!Ni kakarari, a ni geka beká vanemboseraesa. Ni nanjigo vose yama, evetugenembo endada irera aikena, bekádabekáda ategi edo, namanenda ambarida mino mutaresi?” aminge seterodadabetiri, 11 God nemokena tamoasugari foyago mutudo sisira, “Kaifaururuvu! Gitofuimi nenda nano na-mendi mendeni daoro sirivo ururoro,nanda natofo nanjogo nanda javodaamboro dae anakora gategusena avaya tambarira amo, na vose ya evetugenembo endada irera ava, ategi usenenda mino arena,” aminge sisira.

12 Ainda amboda, Sifi da Mandi,finje ghabu soveni dabako ava afigirigosuseni. Etiri, dumo eko beká javiiri enda daraghetiri, iji jovereghedoingavayago beká ava usira. A inuajovereghedo, kokoigo beká edo

ororogo usira. 13Kau yaurai foa vaivaijajovari vose fafaseraira aminga ava,damana utuda ghe dore, endadavovosiri gosuseni. 14 A kotugo, kaunamonde ghaito gaghe bu darig-eraera aminga ava, God setiri utumanjisira. Manjetiri, enda da doriria butu isambu gigisedo iseri. 15 Avagido, enda da kini, kokotofu, isoroembo da babojegari, evetu genembobabaimi, susu iti fafode, a evetugenembo isasambu ainde dabade eradoriri da beku jokáda a ghamanaduruda jungutuseri. 16 Amingedo,doriri a ghamanakena kori emingesiseri, “Fu, namanenda etoda dugagara ase! Mave avo anumbadaanumbirira, a Sifi da Mandi, nendajanje ekoko erá namanekena ijugeóromema itatameore dae sise, fu,namanenda etoda du, namane gagaraase! 17 Ainda susu mo: nenda janjeekoko da sifo ojira buvira. Ava sedo,nenda dombuda mave jo fetae arira,”aminge siseri.

77:1-8 Jusi Embo 144,000 Ainda Dom-

buda, Aneya Mendeni Ne Faiya Gefuse,God Da Tano Fifituseri.

1 Ainda amboda, na aneyaavononde gosuseni. Ne iji vitarikena,iji vosarikena, foriforimanakena, ayavatakena aminda fetedo, yaura datoka ava gajetero, ika isambu, enda aeva isambu, yaura jo bae ero gosuseni.2 God nu anakora aneya avonondeaikena, enda a evakena mema mutarida fakina ava futusira. Ainda amboda,aneya eni mo, iji vitarikena ghe firabuvurutiri gosuseni. Buvudo, aneyaavononde aikena sisira, 3 “Enda, eva,a ikamanekena, mema erá muteove!Namane giti God da saramana kakatoda dombuda, faiya gefuse God datano fitoro dadabari gido, ambodane mema mutareva. 4 Israel emboda oro oro isambu ainda jokáda,evetu genembomendeni budo, nendadombuda God da tano fifituseri.Evetu genembo nanjogo God da tanorurusera, ava sero nininguseni. Evetu

Page 499: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 7:5 496 Amboda Sirorarira 8:3genembo amo, isambu 144,000, nendadombuda God da tano fifituseri.5 Judah ondi mo, isambu 12,000 ri.Reuben ondi mo, isambu 12,000ri. Gad ondi mo, isambu 12,000 ri.6 Asher ondi mo, isambu 12,000 ri.Naphtali ondi mo, isambu 12,000 ri.Manasseh ondi mo, isambu 12,000ri. 7 Simeon ondi mo, isambu 12,000ri. Levi ondi+ mo, isambu 12,000 ri.Issachar ondi mo, isambu 12,000 ri.8 Zebulun ondi mo, isambu 12,000ri. Joseph ondi mo, isambu 12,000ri. Benjamin ondi mo, isambu 12,000ri. Israel embo isambu 144,000 aimi,nene God da tano amo ruruseri.

7:9-17 EvetuGenemboDigari, GodAfaA Sifi Da Mandi Aikena Totoruguseri.

9Ainda amboda, na fuge evetu gen-embo digari, jo tegari da kaugo iraeava gosuseni. Tamo ingago mendeni,yaghogo mendeni, foyago mendeni,a oro nunda nunda mendeni, reighinunda nunda a geka isambu aindamendeni aimi fera, avo anumba aSifi da Mandi ainda dombuda to-toruguseri. Ne tamo asugari foy-ago ava asedo, oibo ungoi bu fe-tirero gosuseni. 10 Aminda fetirise,beka mindafu koko sise, eminge sis-eri, “Namanenda sonemba mo, Godavo anumbada anumbirira a Sifi daMandi, aikena ghedo furureari bu-raera.” 11 Aminge setero, God daavo anumba ava, serubim avonondea babojegari 24 soroda fetetero aneyatotorugusera amo, isambu fokakenafete jimbe birurughedo, nemondedabade avo anumba da dombuda dufafasedo, God tumonde bainghuseri.12 Bainghuse, “Ai, bekári!+ Sakai sari,usasa, dubo kotari, a fakina isambuGod kena evovodae irare! A ko-tugo, numokena aiyakoe sise, kakarause irarera, evovodae! Ai, bekári! +”aminge siseri.

13 Setero, babojegari 24 setena,ainda eni namokena ategi usira,“Evetu genembo tamo asugari foyagoasugedo irera emo, ne mavejori, areda ghe fuseri?” aminge setiri,14 na siseni, “Bajari, na erebunena.

Ni kasama eresa. Ava sedo, nine seningone!” aminge seteno, nu sisira,“Evetu genembo eregosesa emo,ne mema tomanako ava itatamuseirero dadabetiri, ne ainda jokádaghe buvudo fuseri. Ne, nenda tamoasugari ava, Sifi da Mandi aindaororoimi seghetero foyago usira.Amo, ne Iesu da ororoimi, nendaari ekoko seghe fugetero, evevauseri. 15 Ne aindae sedo, God daavo anumba ainda dombuda fetirise,sifo tumba evia inono, ne numoátumonde bainghuse, nunda saramanaeraera. Amingurureoro, God nunemonde irise, ne tavo eraira. 16Ne josekago bayaudae baimara gae arera,a uvudae dubo saghae arira. A kotugoamboda, ne iji da veveraimi jo avariitatamae arera, a vevera eni barago joitatamae arera. 17Ainda beká mo: Sifida Mandi avo anumba ainda sorodafetirira aimi, tofo mandi nenda kaifakato edo, ne unumbedo bu ya uvuijugarira. Uvu resena emo, kau enibekári. Mave mindarira amo, jebugaevovodae irari ava tuve barira. Akotugo, God nenda jivu ava, nuneghajarira,” aminge sisira.

88:1-5 Sifi Da Mandi, Nu Finje Ambo

Bekáda Ava Jighi Afigusira.1 Ainda amboda, Sifi da Mandi

finje ambo bekáda ava jighi afigetiri,utu aminda beka a javi dotutusira.Dotiri, iji goroto soveni taukaka(one half hour) sembu darigetiri2 ainda amboda, na, aneya 7 avaGod da dombuda fetirero gosuseni.Tavuya nemokena inononda muteroruruseri.

3 A kotugo, aneya eni yabiyabinada rooro ava bu jighiriri gosuseni.Yabiyabina da rooro resena emo, nuauri ‘gold’ imi ariri. Avori, aneyaaimi eredo ira, olta (altar) da dom-buda fefetusira. Olta (altar) amo, Godda dombuda irira. Amo auri ‘gold’imi ariri. Aneya aikena yabiyabinateria futusera ava nune budo, God danatofo isambu nenda banungarighae

Page 500: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 8:4 497 Amboda Sirorarira 9:5dabade bu tatedo, oltada dungariavare dae sedo, aneyakena futuseri.4Mutero budo, dungetiri avíri, nundaungoda ghe yabiyabina da imbosi aGod da natofo nenda banungari aing-hae dabade tate vivitusira, God dadombuda. 5 Vivitiri, aneya amo,olta (altar) da avaraka mendeni budo,yabiyabina da rooro aminda ven-dido fugetiri endada duduriri, biriatarighuse barara fugutusira. Aminge-tiri, enda daradaraghusira.

8:6–9:21 Tavuya Fusiseri.6 Etiri, aneya 7 setena aimi,

nenda tavuya fusari dae kato useri.7 Aminguse, nenda eni tuturo edo,nunda tavuya fusisira. Fusetiri,borija yaura, aisi (ice) da kaugo, ‘hail’seraera ava, avarakaghae ororo aindedabade tatedo endada vovosusira.Aimi vosedo, roera endada ireira ava,diti etodaba gatege fitido, diti etotododo, diti eni amo gambu avisira.Roera resena emo, enda diti enigambu avisira, ika diti eni gambuavisira, a eke kikisa isambu gambuavisira.

8 Dadabetiri, aneya eni ira etotonaká usira aimi, nunda tavuya fu-sisira. Fusetiri, roera eni, kau doririmindafu aminga ava, avaraka amindagambu aviri, sofughe budo fugetero,ira evada tifughusira. Etiri, evaditi etodaba naká sarige ira fefe-tusira, eni jovereghedo ororo usira.9 Amingetiri, eva da oka, bangu, aroera, diti eni gategetero sirivo usira.Amingetiri, diti etoto naká fefetuseri.A ghaka+ evada sufusira, diti enigategetero beje vovosusira. Aminge-tiri, diti etoto naká fefetuseri.

10Dadabetiri, aneya eni ira etodabanaká usira aimi, nunda tavuyafusetiri, damana tomanako arivo dakaugo utuda avise, jaraghuse ireiraava, donembe vose fira, uvu a uvuda doin aminda dorusira. Detiri,uvu resena emo, uvu diti etodabanaká sarige fefetusira, ainda eni avajovereghedo, dokegha beká usira.11 (Damana setena ainda javo beká

mo, ‘Dokeghari’.) Uvu ava dokeghaetiri, evetu genembo digari avamindido sirivo useri.

12 Dadabetiri, aneya eni iraavononde naká usira aimi, nundatavuya fusetiri, iji da usasa, inuada usasa, a damana da usasa avasarigedo, diti etodaba naká usera,ainda diti eni jo janimbae usira. Akotugo, sifo dabako ainda jokáda,usasa diti etodaba naká gateguseraava, dabako jo usasa ae usira. Akotugo, tumba dabako ainda jokáda,inua a damana da usasa ainda ditietodaba naká gategusera ava, dabakojo usasa ae usira.

13 Amingiri goseno, riduna eniimiiká bekáda ghufuse, beka tomanakoeminge siri nininguseni, “Dara! Amotaká dara bekári! Dara teria bekáendada sirorarira. Amo, aneya etod-aba naká tavuya jo fusae irera. Nenefusarera amo, evetu genembo endadairera aikena, dara a dubo mema teriabeká ava sirorarira,” aminge sisira.

91Aminge setiri, aneya eni ira ghabu

soveni usira aimi, nunda tavuyafusisira. Fusiri ainghae dabade,damana eni donembe vose firaendada du fasetiri gosuseni. Bakotomanako da guro ainda ki (key)ava, damana aikena mutero rurusira.2 Budo, nu bako ainda guro afigetiri,imbosi fira buvurutusira. Imbosiamo, nu inono yaumo fuge dungarida kaugo usira. Imbosi aimi, vitiiji a utu gajetiri reighi itumu usira.3 Imbosi ainda jokáda ghe, sisi bejebuvudo, endada vose fuseri. Sisiaikena, enda da begara da fakinaavavaga mutero ruruseri. 4 Kikisa,eke, bayau, vive, a ika ainda igi, erádereore dae siseri. A evetu genembomaveda dombuda faiyaimi gembudoGod da tano fifitusera, nemokenamema erá muteore dae siseri. Oevetu genembo mendenikena, Godnunda tano jomutae usira, nemokenasisi aimi mema mutore dae siseri.5 Avata aminge sise, erama evetu

Page 501: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 9:6 498 Amboda Sirorarira 9:20genembo amo gambeóro ambeoredae sise bureguseri. Tambunoghabu soveni ainda jokáda, kauenda da begara gambeoro memaitatameraera aminga ava, sisiimigamboro mema itatamururoro yadadabarira. 6 Tambuno ghabu soveniresena, einda jokáda, evetu genembodaba aimi mema teria futo itatamebune jaredo, ambari dae uju arera.Avata ambari mo, ne kakage dodoyarira.

7 Sisi resena, einda gari kau mo,hosi (horse) da kaugori. Isoro ari daeuse, hosi gogho eraera, ainda kau-gori. Kokotofu da koana kau kekesaavavaga, sisi da jiroda asugetero iririgosuseni. Kekesa amo, auri ‘gold’imi ariri. Sisi ainda dombu mo, kauevetu genembo da dombu da kaugori.8 A nenda beo yaforeghaeri. Nendadika mo, raiyoni (lion) da dikagori.9 Karigha auri aiyan (iron) imi ari avaasugetero, yafakoda fasiriri gosuseni.Ne javi edo ghumbari dae usera amo,nenda ghabu javi mo inono, hosiimiisoro da ghaka+ dighi bu jufurearijavi eraira, ainda dukagori. 10 Nendajimbi gorobaghaeri. Aimi gayariraamo, enda da begaraimi gambearimema itatameraera, kau daba avori.Tambuno ghabu soveni setena aindajokáda, nenda jimbi da goroba aimi,evetu genembokena mema mutarera.11Sisi resena, einda kini (king) baragoiriri gosuseni. Numo aneya eniri. Nubako tomanako ainda bajariri. Nundajavo mo, Jusi embo da gekai ‘Abad-don’ seraera, a Greek embo da gekai‘Apollyon’ seraera. Ainda tuka mo,namondeda gekaimi ‘Dari Sirivo AriKato’ seraera.

12 Dara etodaba sirorarira ava,riduna aimi sisira, eni evia dadabe-tira. Etoto amboda furarira.

13 Ainda amboda, aneya eni iraghabu soveni dabako usira aimi,nunda tavuya fusisira. Avori, olta(altar) God da dombuda fetirirasetena amo, ainda tingu avonondenaká aminda nunda goroba mendo

avononde viti fetirira. Aneya tavuyafusetiri, olta (altar) da gorobaavononde naká ainda jokáda, beka sirinininguseni. 14 Aneya oroko nembonunda tavuya fusariá setena aikena,beka eminge siri nininguseni, “Yasi,uvu tomanako javo Yufretis aminda,aneya avononde naká bundeteroirera, ava vujegase!” aminge sisira.15 Setiri, nu eredo ira ne vujegusira.God nu kotise, aneya evia sifo gorotodaba eindae gateguse simbugusira.Nu ghaeko jokáda, tambuno enigategedo, tambuno einda jokádasifo eni gategedo, sifo einda jokádasifo goroto daba evia gategusira.Aneya avononde naká setena amo,evetu genembo mendeni daoro sirivoaoro dae sedo, aneya giti setenaaimi ne vujegusira. Evetu genemboresena emo, evetu genembo endadairera, ne gategaoro diti etodabafetarera. Avori, diti dabako ava,aneyaimi daoro sirivo aoro dae sedosisira. 16 Isoro kakato nanjogo hosidaviti anumbedo fusera amo, isambu200 million. 17 A kotugo, nendagari mo, kau emingori. Ne isambukarigha asugetero yafakoda fasiririgosuseni. Karigha nunda kau mo,kokoigo, gorerago, a kafuru tamoava gosuseni. Hosi (horse) da jiromo, kau raiyoni (lion) da jirogori.Hosi (horse) da békada ghe avarakabubura, imbosi a nunda masaghaeava buvurutusira. 18 Avaraka bubura,imbosi a nunda masaghae dabadeaimi, evetu genembo diti eni setenaamo, detiri sirivo useri. 19 Hosi(horse) setena amo, nenda fakinamo, beka a jimbi jokáda irira. Nendabeka ekori, bekaimi memamuturaira.Kotugo, nenda jimbi barago ekori,aimi mema muturaira. Hosi (horse)da jimbi mo, jingabu da kaugori.Aimi, evetu genembokena memamuturaera.

20 Avori, isoro kakato aimi eredo,evetu genembo diti dabako setenaava, nene detero sirivo useri. Natofoditi etoto naká dubo mema a am-

Page 502: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 9:21 499 Amboda Sirorarira 11:2bari darigusera amo, ne jo dubojovereghaeri. Nenda roera totofoetero sirorusira, a nenda ove totofokevusera amo, jo itako doyaeri. Amo,ne sukaru a nenda ove kevari avatumonde bainghedo ghuse iriara ava,jo itako doyaeri. Ove resena emo, neauri, ghamana, a ika aimi keve sim-buguseri. Ava sedo, aikena jebuga enitefori. Ne ditiimi jo gae eraera, den-goroimi jo ningae eraera, a ataimi joya foa ghae eraera. Avata evetu gen-embo amo, nenda ove da dombudatumonde bainghuse iriari. Aminguseirero, nenda kokomana sirivo eterogosusera avata, nenda ari sembae joitako doyaeri. 21 A nenda ari ekokomendeni jo vujegedo doyaeri. Ariekoko resena amo eviri. Ne evetugenembo deoro ambudo ghuseri, kaejighido simbora edo ghuseri, komboyagera edo ghuseri, bagia a tafasaraedo ghuseri. Ne ari ava jo vujegedodoyaeri.

1010:1-11 Aneya Eniimi Fira Fefa Bon-

doghae Mutiri, John Budo Risira.1 Ainda amboda, na aneya fak-

ina kato eni utuda ghe vose firi go-suseni. Nu foroga aimi doghetiri,taraufo nunda jiroda dari birurughe-tiri gosuseni. Nunda dombu mo, kauiji da kau aminga ava janimbusira.Nunda ata kau avaraka da buburadambu vitiraira, ainda kaugo ava go-suseni. 2 Nu fefa bondoghae kitakoafige jighiriri gosuseni. Nu vose fira,ata gimandui evada fefetuse, ata um-befui endada fefetusira. 3 Fetedo, nubeka teria, kau raiyoni (lion) da bekaduka avavagai kori sisira. Kori se-tiri, barara 7 aimi minonda duka teriabeká ava fugutusira. 4Etiri dadabetiri,bararaimi rea sisira ava, gembari daeeno, beka eni utuda ghe eminge sirinininguseni, “Barara 7 siri ningesaamo, kivo aresa. Erá gembeose!”aminge sisira. 5 Setiri dadabetiri,aneya vose fira evada a endada fe-fetusira amo, ungo gimandui ikáda

jighiri eretiri, 6 eminge sisira, “Godevovodae irira aimi, nune setiri roeraisasambu sirorusira, utuda, endada,a evada. God ainda javoda emingeresena. Sifo buvira! Jo kaifa ae arera!7 Aneya ambo nembo nunda tavuyafusarira amo, God nunda kotari gitikivo usira ava, sari sirorarira. Nundakotari emo, anakora nunda ferovetak-ena osa setiri niningusera ava, orokosari sirorarira,” aminge sisira.

8 Setiri dadabetiri, beka sekagonamokena utuda ghe eminge sirinininguseni, “John, aneya evada a en-dada fetirira omo, eregosesa? Yasi,fefa bondoghae afige jighirira, avabase!” aminge setiri ningido, 9 naena aneyakena fefa bondoghae kitakoava mutari bari dae seteno, nu namo-kena sisira, “Bu mindi! Bu mindaresaamo, janje gharigharira. O vose yatininda fasarira amo, yaya dokeghaarira,” aminge sisira. 10 Setiri, fefabondoghae kitako ava budo riseni. Burise, nu rea sisira ava, itatamuseni.Reno janje gharighuse, vosira tinindafasusira amo, yaya dokegha beká avausira. 11 Amingetiri, aneya daba aimisekago namokena sisira, “Ni sekagoferoveta edo, roera amboda sirorariraava, osa saresa. Amo, ni oro nundanunda, reighi nunda nunda, gekanunda nunda, a kini (king) mendenimendeni aikena, rea sirorari itata-marera ava, nine osa siruraso ningar-era,” aminge sisira.

1111:1-14 Gegenembo Etoto Naká Aimi,

God Da Geka Osa Siseri.1 Ainda amboda, mave fira buvudo,

inono fiti bari kato eni, kau ambí dakaugo, ava namokena futuse sisira,“Ere yasi, God da Kambo+ a olta (al-tar) ava inono edo base! A evetugenembo nanjogo aminda banunguseirera, ábarago tege gi! 2 Avata Godda Kambo+ ainda atu a dendegu ava,erá inono fiti beose! Ainda bekámo: God tambuno 42 ainda jokádavasa amo nunda gitofudae mutari,

Page 503: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 11:3 500 Amboda Sirorarira 11:17nene vasa aminda dighi anumbar-era. Amo, ne God da reighi kakaraava sosighi edo tambuno 42 aindajokáda nenda uju ava arera. 3 Nasaono, nanda osa sari kakato etotonaká bovora gae asugarera. Asugedo,ne ya endada buvudo, evetu genem-bokena, Godnu rejo amboda arira ava,osa siruroro, sifo isambu 1,260 avadadabarira, tambuno 42 setena, dabaavori.” aminge sisira.

4 Osa sari kakato etoto setena amo,nengae ika orivi etoto a nanefa etotonaká, enda ainda Bajari da dombudafetirera, oviri. 5 Osa sari kakatoetoto ainda beka jokáda ghe avarakafoa buvarira. Aimi, nenda gitofudaoro ambarera. Ava sedo, maveeredo nemokena mema mutari daearira amo, avaraka setena aimi, nendabékada ghe foa buvudo avari am-barira. 6Osa sari kakato aikena fakinadombu eni dombu eni ava irira. Nesaoro, borija gajedo irari, God da gekasaoro ya dadabarira. Nenda fakinaeni mo: reda ya simbora arera amo,uvu doin reda ghe refira, aminda ghejovereghedo ororo jinarira. A eni mo:ne uju arera amo, saoro taono dombueni dombu eni sirorarira.

7 Avori, osa sari kakato amo, neGod da geka setero dadabetiri aindaamboda, roera eni, kau sino fukada kaugo, bako tomanako setenaaminda ghe viti firi gosuseni. Nuviti fira, reighi tomanako Bajari arafadorusera aminda, isoro edo osa sarikakato etoto naká ava detiri, 8emborodengesida ambu fafasuseri. Kasiasise, reighi resena einda javo mo,Sodom o Egypt seraera. 9 Reighiisasambu ainda oro oro isambu aindamendeni, tamo yaghogo, ingago, afoyago, ne isambu osa sari kakatoetoto naká ava erá bu ya furugeórodae sise bureguseri. Nenda tamofasiriri gosero, sifo etodaba naká asifo eni atedo ira isonga usira. 10 Osasari kakato amo, nengae jebuga irise,

natofo endada irera aikena, memafutusera ava sedo, ne ambero gido,natofo isambu ivuga use minondeminonde joba futuseri. 11 Amingero,sifo 3½ setena amo dadabetiri, Godnunda jebugai fusetiri, osa sari kakatoamo jebugedo ere fefetuseri. Erefefetero gido, evetu genembo isambuoju use beka dadabusira. 12 Etero,beka mindafu utuda ghe, osa sarikakato etoto naká aikena, “Emindaviti fuvu!” sisira. Setiri, forogajokáda teredo utuda vivitero, nendagitofu gosuseri. 13 Gosero ainghaedabade, dumo teria beká ava sufirienda daradaraghusira. Amingirireighi tomanako aminda kambodigari ava dumoimi jighi gofetiri,*evetu genembo 7,000 ava sirivo useri.Evetu genembo jebuga fefetuseraaimi isambu, ava gido dudukughedooju edo, God utuda irira aikena sakaisiseri.

14 Dara etodaba sirorarira ava,riduna aimi sisira. Eni etiridadabusira. A kotugo, eni etiridadabetira. Avata givu! Dara enioroko buvari dae erira!

11:15-19 Aneya Amboda Nemboimi,Nunda Tavuya Fusisira.

15 Ainda amboda, aneya ambodanemboimi nunda tavuya fusetiri,utuda beka teria ava seronininguseni,“Oroko namondeda Bajari a nundaGenembo Keriso ghae enda da fakinaevia nene budo, nene enda evovodaekaifa use irarera.” 16 Aminge setero,babojegari 24 God da dombudairera aimi, nenda kokotofu daavo anumbada ghe eredo, God dadombuda dudo tumonde bainghuse,17 eminge siseri:“God namanenda Bajari Fakina Kato,

ni giti beká iriasi, a orokoiresa.

Namane nimokena aiyakoe resera.Ainda beká mo: ninda faki-naimi, tuturo edo enda kaifaeresa.

* 11:13: Tamo foyago da gekaimi resira amo, reighi aminda kambo isambu one tenth gofaetira. Ava sedo10 iraetira amo, dabako gofaetira, o 100 iraetira amo, 10 gofaetira, avavagori.

Page 504: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 11:18 501 Amboda Sirorarira 12:1018 Ninda sifo foa buvari dae usira ain-

dae, ninda gitofu janje ekokouseri.

Ninda sifo eminda, ni janje eko use,ambari embo isambu, bekádabekáda ategi aresa.

A oroko sifo eminda, feroveta nindasaramana edo ghusera, aikenamino eveva mutaresa.

A kotugo, ninda natofo kokotofu asabua isambukenamino evevamutaresa.

Avata sifo daba eminda, evetu gen-embo mendeni enda bu sem-baeda fitiraera amo, nine dasosirivo arera,”

aminge setero dadabusira.19 Dadabetiri, God da Kambo+ utudairira ainda guro afigetiri, mauva eniisagha usira. God da Geka numokenaya buvari da emboro+ ijugeraira ava,mauva ainda jokáda irira. Mauva avaisagha etiri gosuseri. Ainda amboda,biria taritarighedo barara fugetiri,dumo sufiri enda daradaraghusira.Amingedo, borija yaura, aisi (ice) dakaugo, ava vovosusira.

1212:1-18 Evetu Nengae Duregon

(Dragon)* Ghae Da Kikiri.1 Ainda amboda, na tano tomanako

eni jo gae iriana ava, utuda isaghaetiri gosuseni. Amo, na evetu avagosuseni. Nunda embo mo, ijiri.Inua mo, nunda ata fetariri. Nundakoana kau kotofu da kekesa amingaava jiroda asugusira. Kekesa amo,damana 12 aimi ariri. 2 Evetuá mandisasingu fumbari dae use, mema savirikoko sisira. 3Amingiri, roera eni na jogae iriana amo, kau nombura avava-gai, utuda isagha etiri gosuseni. Nom-bura resena emo, tamokokoigo a teriabekári. Nunda jiro isambu 7, a nundakore isambu ghabu sovenisoveniri.Nunda jiro isambu aminda, nu koanakau kotofu da kekesa avavaga asuge-tiri gosuseni. 4Nombura amo, utu dadamana diti etodaba ava gategetero

fetetiri, nu diti eni ava nunda jimbi-imi asuge fugetiri endada vovosusira.Amingedo, nu endada vose fira, evetuainda dombuda fefetusira. Fetedo,mandi fumbarira ava mindari daesedo, kato usira. 5 Kato iri, eve-tuá mandi fufusira. Mandi resenaemo, nu siroredo, natofo endada ireraisambu ava, nune kaifa arira. Ke-tua auriimi ari ava budo ise aimi,evetu genembo kaifa arira. Nomburamandiá mindari dae kotisira avata,God setiri nunda mendeni mandiásaghimbe budo God kena era bu-vudo, nunda kotofu da avo anumbaaminda fifituseri, God da dombuda.6Amingero, evetuá eredo, uvu a evetugenembo irae da vasa aminda sum-budo isira. Vasa resena emo, Godanakora nundae sedo esimbugusira.Nu aminda sumbudo isira. Vasaaminda, nu tavo ururoro sifo 1,260ava dadabarira.

7 Avori, utu aminda isoro bejisira.Amo, aneya da kotofu Michael nundaaneya mendeninde dabade sovenifetetero, nombura nunda sukarudedabade soveni fetedo, isoro useri.8 Isoro edo, Michael nunda aneyadeeredo, nombura nunda sukarude avadedo katiyavara edo, utuda jo iraeaoro dae siseri. 9 Aminguse, Michaelnunda aneyade dabade, nombura avautuda ghe fugetero, nunda sukarudedabade endada vovosuseri. Nomburaresena emo, jingabu giti beká darausira, a kotugo, natofo dereraira amo,nu daba avori. Nunda javo mo, Satanri.

10Amingiri, na bekamindafu utudaeminge siri nininguseni, “Oroko Godda Sonemba ojira buvira. God nukini (king) edo, nunda fakina ijugetiriisagha erira. A God nunda GenemboKeriso dirigetiri fusira amo, num-barago nunda fakina ijugetiri isaghaerira. Eminge isagha erira. Nu nom-bura setena ava, utuda ghe fugetirivovoserira. Nombura amo, nu sifotumba ava inono, God da dombudafetirise, God nunda natofo imboe are

* 12:: 1-18 Duregon mo, nombura teria eko eni ghabughae ghumburaera, ainda kaugori.

Page 505: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 12:11 502 Amboda Sirorarira 13:8dae sedo, nenda ari ekoko ava isaghasise fetirá ghedo gharira. Avata orokoemo, nu fugetero utuda ghe vosetira.11 Namondeda nano namendi, Sifi daMandi da ororo aimi, a nunda gekabeká ne osa sedo ghusera aimi, fakinaedo nomburade isoro edo, de atai fatifefetuseri. Ne Iesu da javoda am-bari dae jo oju aeri. 12 Avori, utunimokena resena. Ni ivuga aresa. Akotugo, ne mave utuda ireva, nem-barago ivuga areva. Ainda beká mo:Satan oroko ne dotira. Avata enda aeva nemokena resena. Darakoé rejobudo, ne mema itatamarevu! Aindabekámo: Satan nemokena vosetirare!Nu kasama erira, nunda sifo tufakoetira. Ava sedo, nu janje eko bekáava erira,” beka utuda aminge setiriningeno dadabusira.

13 Numoá utuda ghe endadafugetero gido, nombura aimi eredo,evetu mandi fufusira ava sandaridae sedo, nunda amboda isira.14 Avata God evetuá reighi uvu aevetu genembo iraeda vasa amindaghumbu yare dae sedo, ghabu kauriduna da avavaga mutero rurusira.Evetuá ya vasa aminda buvari, nutavo ururoro sifo 1,260 dadabarira.15 Avori, evetuá sufiri, nomburaaimi beka angedo kosiva etiri, uvuusegha buvurutusira. Evetu ava busivare dae sedo, amingusira. 16 Avataevetuá endaimi sonembuse endabeka angetiri, uvu usegha amindavose ira dadabusira. 17 Amingetiri,nombura nu evetu aikena dubo ekobeká ava usira. Amingedo, evetuainda imemesiri mendenikena isoroari dae sedo isira. Evetu resena,einda imemesiri mo, mave God daGeka nininguse, nunda uju ava useirera, a Geka Beká Iesu fira osa sisiraava, tumonduse kaifa use irera amo,nemori. Nombura amo nemokenaisoro ari dae sedo, eredo isira. 18 Ira,eva tinguda buvu fefetusira.

1313:1-18 Sino Fuka Etoto Naká Dara

Usera Ainda Kikiri.

1 Ainda amboda, sino fukaeko eni evada ghe fira vivitirigosuseni. Nunda kore isambu ghabusovenisoveni, a nunda jiro isambu7 ri. Nunda kore isambu ghabusovenisoveni aminda, koana kaukotofu da kekesa avavaga asugedoiriri gosuseni. A nunda jiroda, javoeni gembiri iriri gosuseni. Javo aimi,God da javo eko eraira. 2 Sino fukaresena emo, nunda gari kau mo, fusi(cat) tomanako eni refadi (leopard)seraera, ainda kaugori. Nunda atamo, kau sino fuka eni bea (bear)seraera, ainda atagori. Nunda bekamo, kau raiyoni (lion) da bekagori.Avori, nombura aimi eredo, nundafakina, nunda kini (king) da avoanumba, a nunda kotofu da tanosino fuka aikena mutiri rurusira.3 Sino fuka da jiro 7 ainda eni avadetero, ambari dae urogho edojebugusira. Ava gido, natofo endadairiara isambu, dudukughe oju edo,sino fuka ainda amboda amboda iseri.4 A kotugo, evetu genembo isambu,nombura ava tumonde bainghedoghuseri. Ainda susu mo: nundafakina sino fuka aikena futusira. Sinofuka ábarago tumonde bainghedoghuseri. Aminguse, siseri, “Mave josino fuka einda inono ae arira. Maveenii nu jo gisae arira,” aminge sedoghuseri.

5 Nombura aimi sonemburureari,sino fuka resena emo, eredo nundajavo tofo jigheari erorureari, God dajavo ava eko edo ghusira. Sifo aminda,God nu sino fuka amo jo buregaedotiri, nu fakina edo, enda nunekaifa iri, tambuno 42 ava dadabusira.6 Tambuno 42 resena einda jokáda,sino fuka amo tuturo edo, God anunda javo, kotugo nunda irari vasa,a nunda natofo utuda irera, aindaejijivu sedo ghusira. 7 God sino fukaamo jo buregae iriri, aimi eredo Godda natofokena isoro edo detiri sirivouseri. Sirivo etero, nu oro oro isambutamo ingago, yaghogo, foyago, areighi isambu da geka ainda kotofukonune usira. 8 Sifo aminda, evetu gen-

Page 506: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 13:9 503 Amboda Sirorarira 14:2embo endada irarera aimi, mokogosino fuka ava tumonde bainghedogharera. O evetu genembo mendeni,jo sino fukaá tumonde bainghae ar-era. God nu enda jo sari siroraeiriri, evetu genembo resena eindajavo ava, Sifi da Mandi setena, aindabuku jokáda gefusira. Buku resenaemo, Jebuga Evovodae Irari da Bukuri.Evetu genembo emo, ne kikiako Godtumonduse, sino fukaá jo tumondebainghae arera.

9 “Geka evia kote gogoghombevu!10 Ni diburada teraso dae sedo gate-

gusera amo, ni amingaresa, jodarigae aresa.

Ni kaiyaimi daoro ambaso dae sedogategusera amo, ni kaiyaimidaoro ambaresa, jo darigaearesa.

Geka emo fakaragori. Ava kotise, Godda natofo tumo fainghedo du-rumuguse,

God tumonde gogoghombuse irar-era.”

11 Avori, ainda amboda, sino fukaeni, endada ghe vivitiri gosuseni.Nunda kore etoto nakári. Ainda garikau mo, sifi da mamandi da kore-gori. Nunda beka sisira da dukamo, kau nombura beka seari ningidoghusena, daba avori. 12 Sino fukaaimi eredo, sino fuka giti ambaridae urogho edo jebugusira, aindadombuda fefetusira. Nunda dom-buda fetirise, nunda javoda a nundafakinaimi saramana urureari, natofoisambu nunda geka ningido ghuseri.Nu seari natofo endada iriara isas-ambu, sino fuka giti ambari daeurogho edo jebugusira ava, tumondebainghedo ghuseri. 13 Sino fuka en-dada ghe vivitusira aimi, nune tanomendeni mendeni eari evetu gen-embone jo gae iriara ava, aminda gidoghuseri. Nu evetu genembo isambuda dombuda fetedo setiri, avarakautuda ghe endada vose fusira. 14 Godnu jo buregae iriri, nu evetu gen-embo dederuse, sino fuka ambari daeurogho edo jebugusira ainda dom-buda, tano mendeni mendeni eari

natofo gido ghuseri. Aminguse, nusetiri evetu genembo isambu eredoove kevuseri. Ove resena emo, sinofuka giti kaiyaimi jetero ambari daeurogho edo jebugusira, ainda kaugoava kevuseri. 15 Etero dadabetiri,God jo buregae iriri, sino fuka endadaghe vivitusira aimi, ghamo aseguseyaura fusise jebuga mutiri, ove amojavi javi use, jebuga irari da kaugousira. Ava edo, ove aimi beka sise,evetu genembo mendeni detiri sirivouseri. Mave oveá jo tumonde baing-hae usera amo, ove aimi eredo de-tiri sirivo useri. 16 Eni mo: sinofuka amboda endada ghe vivitusiraaimi setiri, evetu genembo isasambununda tano ava ruruseri. Evetu gen-embo susu iti fafode a makasi embo,kokotofu a sabua, ne isasambu tanoava ruruseri. Tano resena emo,faiyaimi evetu genembo da dombudao ungoda gembarera. 17 Mave tanoájo bae arira amo, nu bisnis (business)jo ae arira, roera eni jo ombae arira ajo oriro ae arira. Tano amo: sino fukaainda javo a ainda tegari da tanori.18 Geka emo jo totoi kasama ari dakaugo iraeri. Avata ni dubo kotaresaamo, ni sino fuka da tegari da tanoainda tuka kasama aresa. Ainda tukamo: tegari da tano mo, genembo dajavokena seraera. Tegari da tano amo,666 ri.

1414:1-5 Evetu Genembo Mendeni God

Da Dombuda Fetedo, Yaru Seka Ava Didi-vuseri.

1Ainda amboda, Sifi daMandi amo,doriri Saion+ aminda evetu genembomendeni ainde dabade fetiriri go-suseni. (Sifi da Mandi mo, na Iesudae resena.) Evetu genembo digari,144,000 ava gosuseni. Nenda dom-buda, Sifi da Mandi da javo a nundaNumamo da javo gembero iriri go-suseni. 2 Goseno, beka eni utudaghe siri nininguseni. Beka amoteria beká, kau usegha da kaugo, akau barara fugeraira, ainda kaugori.Avata garigo bekári. Kau feku o gitá

Page 507: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 14:3-4 504 Amboda Sirorarira 14:14(guitar) da kaugori. 3-4 Evetu gen-embo 144,000 resena emo, ne avoanumba kotugo serubim avonondenaká a babojegari aimi nenda dom-buda fiti fetirero gosuseni. Amindafetirise, yaru seka ava didivuseri.Yaru amo, jo evetu genembo isambuendada irera aimi, kasama edo di-vari da kaugo iraeri. Evetu genemboyaru ava divarera amo, ne evevetudejo avae eraera. Ne sifo ghousa Sifida Mandi de dabade deingheraera.God nemo, natofo endada irera aindajokáda ofusira. Ne giti beká, God aSifi da Mandi da natofo nene useri.5 Ne gungubo eni jo siruroro ningaeeraera. A ne ari ekoko tefori.

14:6-13 Aneya Etodabai Fera, DaraSirorarira, Ainda Bino Ava Osa Siseri.

6 Ainda amboda, aneya eni ikábekáda ghufiri gosuseni. Bino Evevaevovodae irarira ava, bu firi go-suseni. Bino amo, evetu genemboisambukena, oro oro isambukena,geka isambukena, a natofo isam-bukena osa sari dae sedo, budo fusira.Tamo ingago, foyago, a yaghogo,isambu ningoro dae sedo, bu fusira.7 Fira buvudo, beka mindafu sisira,“Ategi da Sifo buviro! God orokoevetu genembo bekáda bekáda ategiarira. Ava sedo, God kakara use,nundae oju evu! Nu teria beká gido,nundae sakai sevu! Numoá tumondebainghevu! Nu setiri utu, enda, eva,a uvu da doin sirorusira; ava sedo,numoá tumonde bainghevu!” amingesisira.

8 Setiri, aneya eni nunda ambodafira buvudo sisira, “Duriro! Reighitomanako Babylon, makoede duriridadabetira! Kau evetu eko komanada genemboghae yagera ari daesedo, genemboá dereraira amingaava, reighi Babylon da babojegarioro oro isambukena dereoro nendageka ningido ari ekoko edo ghuseri,”aminge sisira.

9 Aneya etoto naká geka amingesetero dadabetiri, ainda amboda,aneya eni fira buvudo, beka teriaeminge sisira, “Mave nu sino fuka

a kotugo sino fuka da ove tumondebainghuse, ‘avori’ sedo, sino fukada tano nunda ungoda o dombudabarira amo, 10 nu God da janje ekoava nune itatamarira. Kotugo, evetugenembo God da janje eko resenaevia itatamarera amo, ne mema teriaambari eko ava itatamarera. Ne Godda aneya kakara ainda dombuda,a Sifi da Mandi ainda dombudamema itatamururoro garera. Memaitatamarera amo, ne avaraka imokaeghae ainda jokáda irise, imbosimasa eko beká ava fufuse memaitatamarera. 11 Ne sino fukakena asino fuka ainda ovekena tumondebainghuse, nunda tano ruruseri.Ava sedo, avaraka jokáda, evovodaemema itatamuse irarera. A kotugo,avaraka ainda imbosi sifo tumba eviainono vivituse, evovodae irarira aimi,nemokena mema mutarira,” aneyaaminge setiri dadabusira.

12 Geka emo fakaragori. Ava ko-tise, God da natofo mave nundageka ningido, nunda uju ava use,Iesu tumonderaera amo, ne tumofainghedo durumuguse God tumondegogoghombuse irarera.

13 Amboda, na beka eni utudaghe eminge siri nininguseni, “Gekaevia gembu! Orokoá tano etira.Oroko evetu genembo mave Bajari dasaramana use ambududurudo yareraamo, ne ivuga arera,” aminge setiridadabusira. Kotugo, Asisi Kakarasonembedo geka daba ava sise,eminge sisira, “Ai, geka bekári! Bajarida natofo oroko ambududurudoyarera amo, ne ivuga beká ava arera.Ainda beká mo: ne janjagu dodojangutarera. Amo, nenda saramanada mino budo, ya jangutarera,”aminge sisira.

14:14-20 Bajari Evetu Genembo EkokoAva Ategi Ari Dae Sedo, Setiri NundaAneya Era Bariseri.

14 Ainda amboda, genembo dakaugo ava fuge gosuseni. Gen-embo amo, koana kau kotofu dakekesa avavaga auri ‘gold’ imiari ava asugedo, kaiya mendo

Page 508: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 14:15 505 Amboda Sirorarira 15:6birurughari a dika ambari ava ungoibu jighirise, forogada anumbiririgosuseni. Foroga amo foyago bekári.15 Avori, amboda aneya eni God daKamboda+ ghe fira buvudo, forogadaanumbirisira aikena, beka mindafueminge sisira, “Kaiya budo varedayasi, bayau bambase! Ghaeko dasifo buvira! Endada bayau bekáetira!” aminge sisira. 16 Setiri,forogada anumbirisira aimi eredo,kaiyai endada afe jetiri, beká isambughasaghe vovosusira.

17 Etiri dadabetiri, aneya eniábarago, kaiya mendo birurugharia dika ambari ava bu jighirise, Godda Kamboda+ ghe fira buvurutirigosuseni. 18 Aneya amo buviri, aneyaeni avaraka kaifa eraira amo, nuolta (altar) da ghe fira buvurutirigosuseni. Nu, aneya kaiya bu jighirisenunda dombuda God da Kamboda+ghe fira buvurutusira aikena, bekamindafu sise, eminge sisira, “Nindakaiya bu yasi, asi vuji da vare endaaminda, asi vuji isambu divase! Aindabeká mo: asi vuji beká etira! Sifobuvira!” aminge setiri, 19 aneyanu asi vuji ava, kaiyai divedo Godda ivi aminda fugetiri vosetiri fatisifuseri. (God da ivi resena einda tukamo: kasia sise, God nunda janje ekoijugari da vasa aindae, ivi siseri. Aasi vuji fati simbari sisera amo, evetugenembo ekoko aindae siseri.) 20 Iviresena emo, reighi tinguda fefetusira.Vuji fatero ororo ava, kau useghabuvarigusira. Usegha buvarigedoisira ainda ghousa mo, 320 kirometa(kilometres), a gaunghe fefetusira dakafuru mo, genembo vose daiva ariri.

1515:1-8 Aneya 7 Aimi Mema Mendeni

Mendeni Budo Fera, Isagha Useri.1 Ainda amboda, roera tomanako

eni na jo gae iriana ava, utuda sirore-tiri gido, dudukughuseni. Aneya 7aimi, nene dara a mema daba dabanemo inono ava bu fera isagha eterogosuseni. Dara amema giti setena foa

dadabari, dara a mema resena emo,amboda beká sirorarira. Sirore yadadabururari, God da janje eko aing-hae dabade ya dadabarira. 2 Aneyaisagha etero gosusena ainda amboda,na uvu bogu teria eni ava gosuseni.Avata amo jo uvu beká iraeri. Nundagari mo, kau gharita (glass) avarak-aghae bagega ari da kaugori. Evetugenembo mendeni, uvu bogu aindatinguda fetirero gosuseni. Evetu gen-embo resena emo, isoro edo, sinofuka eko nunda oveghae ava de ataifati fefetuseri. A kotugo, fakina edo,nunda javo tegari da tano ava, nejo bae useri. Ne sino fuka nundamendeninde dabade isoro use, God joighagha ae etero gido, God nemokenagitá (guitar) mutiri bu jighirise, uvubogu teria ainda tinguda fetirero go-suseni. 3God da saramana katoMosesda yaru, a Sifi da Mandi da yaru ava,didivero niningusena amo, eviri:“Arie, God, namanenda Bajari Fakina

Kato,ni rea eteso sirorusira amo, teriago a

numo bekári.Reighi isasambu einda kotofuko

nimori. Ninda ari isambu,dambu a bekáda bekádaeraesa.

Ni evetu genembo bekáda bekádaategi use, mino muturaesa.

4 Ava sedo, evetu genembo isambunindae oju use ni kakara arera.

Namane isambu nindae sakai sarera.Nisuka nimoá kakara bekári. Evetu

genembo isambu jo kakarairaeri.

Ni ari dambu a bekáda bekáda eraesa.Ava sedo, reighi isambu foa buvudo,

ni tumonde baingharera.”5 Ainda amboda, utu aminda God

da Kambo+ afigedo iriri gosuseni.Kambo jokáda, na God da dobo avagosuseni. Dobo ainda tuka mo eviri:namonde dobo ava gido, God nu iriraava kasama eraera. 6 Aneya 7 daraa mema budo fusera amo, ne God daKambo+ ainda jokáda ghe fera buvu-rutero gosuseni. Nenda tamo asugari

Page 509: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 15:7 506 Amboda Sirorarira 16:12amo, foyago beká aimi asugetero tiri-taraghusira. Roera eni tasoso avavagaasugetero, viti fira yafakoda fasusiraamo, beragha, auri ‘gold’ imi ariri.7 Etiri, serubim avononde setena,ainda eni eredo aimi, aneya 7 resenaeikena, rooro 7 tevo da kakaugo, auri‘gold’ imi ariri, ava futusira. Rooro re-sena einda jokáda, God evovodae iriraaimi, nunda janje eko averegetiri voserooro amo bedo usira. 8 Rooro amomutiri bero, God da usasa a fakina,kau imbosi da kaugo aimi, voseGoddaKambo+ amo bedo usira. Bedo etiri,evetu genembo a aneya God da Kam-boda+ terari buniseri. Aneya 7 aimi,rooroá budo averegaoro, dara siroraridadabari ainda amboda, sekago foaGod da Kambo+ aminda terarera.

1616:1-21 Aneya 7 Aimi, God Da Janje

Eko Rooro Jokáda Ava Budo Era, EndadaAveregetero Vovosusira.

1 Ainda amboda, aneya 7 aikenabeka tomanako God da Kambo+ jokáaminda ghe siri nininguseni, “Ere ya-sivu, rooro 7 ava averegaovo, God dajanje eko endada vosare!” amingesetiri dadabusira.

2 Dadabetiri, aneya eni eredo ira,tuturo edo nunda rooro endadaaveregetiri vovosusira. Vosetiri,evetu genembo mave sino fuka daove setena ava, tumonde bainghedoghusera a sino fuka da tano ruruseraainda tamonda, bedo a gambisisirorusira.

3 Amingetiri, aneya eni ira etotonaká usira aimi eredo, ira nundarooro evada averegetiri vovosusira.Vosetiri, eva jovereghe ambari emboda ororo avaga usira. Etiri, oka,bangu, a eva da roera isambu sirivouseri.

4 Etiri, aneya eni ira etodaba nakáusira aimi eredo, ira nunda rooro avauvu da doin a uvu isambu amindaaveregetiri vovosusira. Vosetiri, uvuisambu jovereghe ororo usira. 5 Etiri,aneya eni uvu kaifa eraira aimi eredo,eminge sisira, “Arie, God Kakara

Bekári! Ni iriasi, a kotugo iresa.Nine etesa emo, eveva beká ava etesi.6 Amo, evetu genembo endada irera,ne ninda natofo a ninda feroveta de-tero ambero nenda ororo vovosusira.Etiri gido, ni nenda ari oinda minofutuse, seteso uvu jovereghedo ororoetiri, natofo amo ne ororo ava risesirivo erera. Amo aira inono etira!”aminge sisira. 7 Setiri, beka eni oltada(altar) ghe eminge siri nininguseni,“God, Bajari Fakina Kato Beká, nibekáda bekáda ategi edo, evetu gen-embo a reighi isambu ainda mino in-ononda muturaesa.”

8 Aminge setiri dadabetiri, aneyaeni ira avononde naká usira aimieredo, ira nunda rooro ava ijidaaveregetiri vovosusira. Vosetiri, Godsetiri, iji fakina edo, nunda veverateria beká edo aimi, evetu genemboavisira. 9 Iji da vevera teria edo aimi,evetu genembo avíri, ne mema itata-muse God dae jijivu siseri. Aindasusu mo: mema mendeni mendenievia, nune setiri sirorusira. Ne nun-dae jijivu sise, nenda ari ekoko edoghusera, ava jo doyae irise, God dausasadae jo sakai saeri.

10 Amingero, aneya eni ira ghabusoveni taukaka usira aimi eredo, iranunda rooro ava, sino fuka eko aindaavo anumbada averegetiri vovosusira.Vosetiri, reighi mendeni mendenisino fuka aimi kaifa edo ghusiraaminda, usasa dadabetiri tumbausira. Tumba etiri, evetu genembomema tafuse gambisimema siri, avivagambu gafuseri. 11Amingusera avata,ne jo dubo jovereghedo, nenda ariekoko edo ghusera ava jo vujegedoyaeri. Nenda gambisi mema sisiraaindae sedo, God utuda irira, aikenajijivu siseri.

12 Amingero ainda amboda, aneyaeni ira ghabu soveni dabako usiraaimi eredo, ira nunda rooro avauvu mindafu javo Euphrates amindaaveregetiri vovosusira. Vosetiri, uvujavo Euphrates resena ava gasum-busira. Amingusira da beká mo:nu, kini (king) mendeni iji vitarikena

Page 510: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 16:13 507 Amboda Sirorarira 17:3ghedo furari dae erera, ainda emboroafigari dae sedo, God setiri gasum-busira. 13 Ainda amboda, na sukaruekoko etodaba naká ava gosuseni.Nenda gari mo, kau geraku da kakau-gori. Sukaru ekoko ainda eni mo,nombura setena ainda békada ghefira buvurutiri gosuseni. Eni mo,sino fuka ambari dae urogho edo je-bugusira ainda békada ghe fira bu-vurutiri gosuseni. A eni mo, fer-oveta gungubo kato ainda békada ghefira buvurutiri gosuseni. Ferovetaresena emo, nu sino fuka amboda en-dada ghe vivitusira, avori. 14 Gerakuemo, ne sukaru ekoko ainda dangiori.Nenda fakina mo, ne tano mendenimendeni aoro evetu genembo jo gaeiriara ava, nenda gitida sirorari gidodudukugharera. Avori, ne era seteroenda da kini (king) a kokotofu isambu,God Fakina Kato aikena isoro ari daesedo, God da Sifo tomanako amindatotoruguseri.

15 God da Sifo tomanako ava ko-toro dae sise, Bajari Iesu namon-dekena eminge resira, “Dengoro javu-ruvu! Kau tafasara kato fururarikambonumamobunarira aminga ava,na jovereghe endada yarena. Aindasifo ava, mave jo kasama aeri. Mavediti fange irise, nunda tamo asugarikaifa use irarira, a ari ekoko jo ae irise,nu meka jo gae arira amo, nu ivugabeká ava arira,” Bajari aminge resira.

16 Avori, sukaru etodaba nakasetena aimi, enda da kini (king)a kokotofu nenda ambo jimbidedabade jumbero, reighi Jusi emboda gekaimi Armageddon seraera,aminda totoruguseri.

17 Etero, aneya ambo nemboaimi eredo ira, God da janje ekorooróda ava jighi averegetiri yauradavovosusira. Vose dadabetiri, kini(king) da avo anumba God daKamboda+ fetireira, aminda ghe bekamindafu eminge siri nininguseni,“Etiri, refara inono etira!” 18 Amingesetiri, biria tarighedo bararafugutiri, dumo endada siroredo enda

daradaraghusira. God setiri evetugenembo sirorusera ai tano ghedo,dumo eviviga eni jo sirorae ireiraava, tuturoda emo sirorusira. Dumojavi edo enda daradaraghusira amo,eko bekári. Evetu genembo jo gaeiriara ava, siroretiri nenda gitidagosuseri. 19 Enda daradaraghetiri,enda da reighi tomanako nenda bogubegaya, a frovensi isambu nendabogu begaya isambu du dadabusira.Etiri, reighi Babylon ábarago Godkotisira. Nu vaini (wine) nundaaghada averegusira ava, siregusesetiri reighi Babylon risira. Vaini(wine) agha jokáda resena emo,inono God da janje ekori. Avori, Godamingetiri, reighi mindafu Babylonamo saredo, sogho etodaba nakáusira. 20 Sifo aminda, eva da butua enda da doriri isambu manjisira.21 Borija yaura, aisi (ice) da kaugoava vovosusira. Aisi (ice) vovosusiraamo, daba daba da bouvu, 50 kiro(kilos) avavaga vovosusira. Aimievetu genembo detiri sirivo use, Goddae jijivu siseri. Ainda susu mo: nuaisi (ice) eko futuse, mema eko bekáevetu genembokena mutiri, ne sirivouseri.

1717:1-18 Evetu Saghere Kato Da

Gekari.1 Aneya 7 rooro averegusera, ainda

eniimi namokena fira sisira, “Fu!Evetu saghere kato eko enié, nangemema tambarira, ava ijugaono gase!Saghere kato resena emo, na reighiBabylon, uvu digari ainda dengesidaitero irira, aindae resena. 2 Enda dakini (king) a kokotofu isambu sagherekato ainde dabade irise, ari ekokoedo ghuseri. Natofo isambu endadairise, nunda vaini (wine) mindiorojiro birurugheari nunda sari ava edoghuseri.”

3Aminge setiri, Asisi Kakara namo-kena asugusira. Etiri, aneya setenaaimi na unumbe budo, nangae erareighi uvu a evetu genembo irae davasa aminda buvurutuseri. Aminda,

Page 511: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 17:4 508 Amboda Sirorarira 17:13evetu sino fuka da gukada anumbiririgosuseni. Sino fuka ainda tamomo, kokoigori. Nunda tamonda javomendeni mendeni gefusera aimi, Godda javo eko eraira. A nunda jiroisambu 7, a nunda kore isambu ghabusovenisoveni ava gosuseni. 4 Evetuainda tamo asugari kokoigo a unjutamori, ainda mino mo, teriagori. Nugogho edo, guri dombu eni dombu enieveva gaveva ava asedo iriri gosuseni.Guri mendeni mo, auri ‘gold’ imiariri, kotugo mendeni mo, ghamanagharita da kaugoimi ariri, a mendenimo, bangu fuitiimi ariri. Guri aindamino mo, teriago bekári. Avori,evetu ainda ungoda, nu agha auri‘gold’ imi ari ava bu jighiriri gosuseni.Agha jokáda, nunda ari ekoko bekáa kombo yagera aimi bedo edo iririgosuseni. 5Nunda dombuda, javo enigembero iriri gosuseni. Javo aindatuka mo jo isaghada iraeri. Javoamo eviri: “Reighi tomanako Baby-lon, kombo yagera kakato a kusiabagia kakato, ainda noi numori. Ko-tugo roera ekoko aimi, evetu gen-embo bebeta eraera, ainda noi baragonumori.” 6 Evetuá ororo mindirijiro birurughusira amo, inono, vaini(wine) mindioro jiro birurugheraira,ainda kaugo ava usira. Ororo risiraamo, eviri. God da natofo Iesu tu-monduse, nu jo ighagha ae etero gido,evetu genembo mendeniimi eredo,ne detero sirivo usera, ainda oro-rori. Ororo ava vovosiri, evetuá ira bumindiri jiro birurughetiri gosuseni.Na evetuá gido dudukughuseni.

7 Dudukugheteno gido, aneyanamo karona usira aimi sisira, “Niredae dudukughetesi? Evetu sinofuka da gukada anumbirira, aindatuka jungarida ava saono ningaresa.A kotugo, sino fuka jiro 7 a koreghabu sovenisoveni aimi, numo budeingheraira, ainda tuka jungaridaábarago saono ningaresa. 8 Sinofuka gesa amo, giti ireira ava ambiri,God setiri nu bako tomanako amindavovosusira. Oroko eminda, nu tefori.

Avata nu sekago bako tomanakoaminda ghe javi edo, foa buvaridae erira. Buvudo, nu yari daorodadabarira. Avori, evetu genembomendeni, ne sino fuka ava gidodudukugharera. Evetu genemboresena emo, God giti enda jo ae irise,nenda javo jo Jebuga Evovodae Irarida Buku aminda gembaeri. Evetugenembo amo, ne sino fuka avagido dudukugharera. Ainda bekámo: nu ireira edo ambududurusira,avata sekago furarira, aindae nedudukugharera.

9 “Geka sari dae erena emo, dubokotedo kasama aresa. Kote gi! Sinofuka da jiro 7 irira, ainda tuka moetoto nakári. Eni mo: nunda jiro7 amo, inono doriri 7 ri. Evetu oreighi setena amo, nu doriri 7 aindaetoda anumbirira. A eni mo: jiro 7setena amo, inono reighi ainda kini(king) 7 aindae seteni. 10 Kini (king)7 ainda mendeni ghabu soveni ava,ambu tefo useri. Dabako irira, a enijo furae irira. Numo furarira aindaamboda, jo umbu ghousa irise, reighikaifa ae arira. 11 Na sino fuka dajiro ainda tuka seteni. Kotugo orokomo, sino fuka ainda tuka sari dae er-ena. Nu endada ireira edo ambududu-rusira, ainda tuka mo: kini 7 setena,ainda eni nune edo ireira, ambududu-rusira. O jebugedo jovereghe furarira,ainda tuka mo: nu tofo jebuge eredojovereghe furarira amo, kini 7 aindaamboda, nu kini 8 arira. Edo yaridaoro ambari dadabarira.

12 “Sino fuka ainda kore ghabusovenisoveni gesa amo, ne in-ono kini mendeni isambu ghabusovenisoveniri. Ne jo furae irera.Ne amboda foa reighi kaifa ururoro,God ne jo buregae, doyari ne fakinaedo, sino fuka setena ainde dabade,o saone, kini ambo nembo aindedabade reighi kaifa use irarera. Kinighabu sovenisoveni sino fuka aindedabade, iji goroto dabako (1 hour)aminda reighi kaifa arera. 13 Kinighabu sovenisoveni resena emo, gekadabako a dubo dabako use, sino fuka

Page 512: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 17:14 509 Amboda Sirorarira 18:6sonembari dae sedo, nenda fakinaisambu numokena mutoro barira.14 Nene eredo, Sifi da Mandi aikenaisoro arera. Ne isoro arera, avataSifi da Mandi aimi eredo, ne de ataiduboda fati fetarira. Nunda natofoainde dabade eredo, kini ghabusovenisoveni ava de atai duboda fatifetarera. Natofo resena emo, nunegategedo kori setiri, nunda natofoedo, nunda geka nininguse irera.Avori, nu kini ghabu sovenisoveni avade atai duboda fati fetarira da tukamo: babojegari isambu ainda Bajari,a kini isambu ainda Kini numori,”aminge sisira.

15 Aneya sekago tuturo edo namo-kena eminge sisira, “Uvu gesa amindasaghere kato anumbirira amo, inono,reighi nunda oro oro a geka mendenimendeni amingori. A kotugo inono,evetu genembo tamo ingago, foyago,a yaghogori. 16 Sino fuka a nundakore ghabu sovenisoveni gesa aimi,amboda saghere kato ava imboe ar-era. Saghere kato da gugua a roerasosighi aoro, nu tefo tamoi fetarira.Nunda tamo fisi mindido, nu fugoroavarakada viti avi dadabarira. 17 Avanene arera amo, God da ujuri. Nurejo aoro dae uju usira ava, God nunenenda dubo jokáda fitiri sirorusira,amo eviri. Kini ghabu sovenisoveniamo dubo dabako edo, nenda fak-ina sino fukakena futuse iroro, Godda Geka einda beká sirorari garera.18Avori, evetu saghere kato gesa amo,reighi eni teria beká avavagori. Endaeminda, reighi isambu nunda sariningariri.

1818:1–19:4 God Reighi Babylon De Be-

jarira.1 Ainda amboda, aneya eni utuda

ghe vose firi gosuseni. Nundafakina mindafu ainda usasaimi voseendada gaetiri, reighi jaraghusira.2 Nu beka mindafu sise, eminge sirinininguseni, “Reighi dadabetiro!Reighi tomanako Babylon, makoededadabetira! Oroko, reighi aminda

evetu genembo tefori. Asisi ekokoa sukaru ekoko aimi aminda irera.Rika ekoko dombu eni dombu eniábarago aminda iritirera. 3 ReighiBabylon dadabetira da tuka mo eviri:nunda vaini (wine) fakarago oro oroisambukena futuse setiri riseri. (Vainifutusira emo, kau joka mutarigusira.Natofo isambu nange, nunda ariedo ghusira ovia, edo ghaetera avakotise, mutudo ghusira.) Enda dakini (king) isambu ainda vaini (wine)fakarago ava mindido, eredo reighiBabylon ainde kombo yaru edoghuseri. Kombo yaru ari resena emo,inono: ne reighi aminda ya foa ghuse,nunda gugua fuge gosuse, tuturo edodighighi edo ghuseri. Kotugo, bisnis(business) embo barago, ne amindaya foa ghuse, Babylon embo roeradighighi edo ghusera, ava kasamaedo aminda oriro edo, susu iti fafodeuseri,” aneya aminge sisira.

4 Ainda amboda, beka eni utudaghe eminge siri nininguseni:“Nanda natofo, fuvu buvove! Reighi

Babylon do buvovo dae re-sena!

Nunda ari ekoko da mino, erá neneitatameove dae sise resena:nunda ari ekoko ava ne jo aeareva.

5 Ainda tuka mo: nunda ari ekokodigari ava God kotise irira.

Amo jo kote doyae arira.6 Babylon a Babylon embo rea nemo-

kena usera, kau daba amingaava, Babylon embokena areva!

Amingareva, a kotugo, ainda etodaari bouvu mendeni nemokenaareva!

Mema nemokena mutero itatamu-seva, kau daba aminga ava,

mema futuse, begogo mutovo Baby-lon embo itatamarera.

Babylon embo nemokena uvukaeghae mutero mindidomema itatamusevu.

Oroko, ne kae eko beká ava budouvughae baingoro edo, nemo-kena mutovo mindido memateriago itatamarera.

Page 513: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 18:7 510 Amboda Sirorarira 18:177 Babylon embo totofo nenda duroá

irari dae sedo, gugua a roeraevevago ava dere ruruse dubojama tambudo ghuseri.

Oroko, roera dere budo ghusera,ainda mino mutari dae sedo,nemokena mema a daramindafu ava mutovo barera.

Ai resira amo: ne gogore edo totofonenda reighidae sakai sise,eminge seraera,

‘Namondeda reighi kau kotofu evetukuini (queen) seraera avav-agori.

Nu usasa a ivugaghaeri. Nu jo eveturori da kaugo iraeri.

Namonde reighi eminda, jo sorara usedubo mema itatamae arera.’

8 Babylon embo ne gogore use,aminge seraera.

Aindae sedo, sifo dabako aindajokáda, nunda mema sirorariitatamarira.

Amo, taono bejari dubo mema abaimara garera.

Reighi Babylon avarakai gambuavarira.

Ainda beká mo: Bajari God nu fakinakatori, a nu nenda ari ekokoava, tofo mandi ijujarira.”

geka aminge setiri dadabusira.9 Enda da kokotofu a kini (king)

isambu, ne Babylon embode dabaderoera a guguadae ghamo rurusedighighi use, ari ekoko edo ghuseri.Aindae sedo, avarakai reighi Babylongambu avise imbosi vivitururari, avafuge gido, ne dubo mema use, dimbiasorara arera. 10 Ne Babylon embo damema gido oju beká ava use, sokafetedo eminge sarera, “Aiya, darago,darako emo! Emo taká dara bekári.Reighi emo dombu jovereghedo, ekobeká etira! Babylon embo nendareighi evevago a nenda fakina teriabeká ireira avata, iji goroto dabako (1hour) ainda jokáda, nemokena memaa dara siroretiri, namane eregosera.”

11 Enda da reighi isambu, nendabisnis (business) embo barago, Baby-lon da imbosi gido, dubo mema use,dimbia sorara arera. Nenda roera a

gugua mave jo foa sekago ombae ar-era, aindae ne sorara arera. 12Nendaauri garigo a evevago (‘gold’ a ‘silver’seraera), a nenda ghamana a bangufuiti garigo aimi guri eraera ava, mavesekago jo foa nemokena ombae ar-era. Nenda embo boka nunda garikau eni kau eni, foyago, kokoigo, aunju tamo ava, mave sekago jo foanemokena ombae arera. Nenda ikagarigo, mosou avaga, a nenda ove,koreimi, ikaimi, auri mendeniimi, aghamana (marble) imi, totofo eterosirorusera ava, mave sekago jo foanemokena ombae arera. 13 Nendamosou a yabiyabina, nenda usu afiyogha mendeninde dabade, nendavaini (wine), nenda orivi (olive) damuka, a nenda farava ava, mave sek-ago jo foa nemokena ombae arera.Nenda burumakava (cattle), nendasifi (sheep), nenda hosi (horses) aroera evetu genembo fendoro hosiimijumburaera ava, mave sekago jo foanemokena ombae arera. A kotugo,nenda saramana kakato barago, mavesekago jo foa nemokena ombae ar-era. 14 Aindae sedo, bisnis (business)embo sorara use, Babylon embodaesarera, “Agá! Ne roera dighighi edouju edo ghuseva ava, nange isambudadabeti! Nenda gugua a roera eve-vago dadabetira, jo sekago siroraribae areva! A kotugo nenda irari evevaava dadabetira!” aminge sarera. 15 Abisnis (business) embo mendeni, netotofo reighi Babylon aminda bis-nis (business) use, susu iti fafodeusera, ne reighi Babylon da memaa dara aindae oju edo soka fetedo,dimbia sorara use, 16 eminge sarera,“Aiya, darago, darako emo! Emotaká dara bekári! Reighi tomanakoemo eko etira! Namonde Babylonominda, sifo ghousa embo boka evevaa garigo, unju tamo a kokoigo, avauju avido ghuse, a guri auri ‘gold’imi ari a ghamana garigo a bangufuitiimi ari ava dighido, umo use de-inghedo ghuseri. 17 Oroko eminda, ijigoroto dabako (1 hour) ainda jokáda,

Page 514: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 18:18 511 Amboda Sirorarira 19:6namondeda gogho a gugua isambudadabe tefo etira!” aminge sarera.

A kotugo ghaka+ da babojegari,ghaka+ da saramana kakato, a evetugenembo mendeni evada saramanaeraera aimi, 18 ne soka fetedo, reighiBabylon da imbosi vivitururari gido,sorara use sarera, “Giti endada, reighieni jo ovavaga iraeri. Ava nange dad-abeti!” 19 aminge sedo, dubo memause, vaya gutedo fonja bu jiroda dav-edo dimbia sorara use sarera, “Aiya,darago, darako emo! Emo taká darabekári! Reighi tomanako emo dombujovereghedo, eko etira! Mave nundaghaka+ budo, reighi Babylon amindaroera tige ya ghedo ghusira amo, nususu iti fafode usira. Avata orokoeminda, iji goroto dabako (1 hour)ainda jokáda, emo nange emingetiridadabeti!”

20 “Ne utuda ireva amo, dubo jamause ivuga areva! Ainda beká mo:Babylon bejetiri dadabetira! A Godda natofo, Bajari da ambo jimbi a fer-oveta, nembarago ivuga areva! Aindabeká mo: Babylon embo nemokenamema futusera aindae sedo, God neategi use ijujetira. Ava sedo, ne ivugaareva!”

21 Ainda amboda, aneya fakinakato eni fira, ghamana beraghaava bu jighiri eretiri evada fugetiritifughusira. Tifughetiri, geka sise,eminge siri nininguseni, “Kaughamana beragha bu jigheno eretiri,gaiga gae afeteno aira evada tifughebaghimbetira aminga ava, reighiBabylon de bejari, evetu genembosekago jo gae arera. 22Aminda jo fekufusise, sino tavuya sekago ae arera.Saramana kakato jo sekago amindatuturo edo saramana use, javi ururoroningae arera, a evevetu aminda bayaujo ituturoro gae arera. 23 Avarakaarivo aminda jo usise injibururoro gaearera, a evetu genembo vasa aminda,jo gagara eni datu dighido mutorofitae arera. Ainda beka mo: Babylonda bisnis (business) embo babai afakinago bekári, reighi mendeni da

bisnis (business) embo jo Babylonda bisnis (business) embogo iraeri.Ne yeye bu ya foa ghuse aimi, evetugenembo isambu deredo ghuseri.24 A eni mo: reighi Babylon da evetugenembo aimi, God da feroveta, Godda natofo, a evetu genembo mendenidetero sirivo useri. Amo, evetugenembo mave endada detero sirivousera, isasambu ainda ororo Babylonaminda vosetiri God tafusira. Aindaesedo, God nune Babylon de bejetira,”aneya aminge setiri dadabusira.

191 Ainda amboda, kau evetu gen-

embo natofogoi utuda fetedo, bekafainghedo sarigo ero nininguseni,“God dae sakai sise resera! Sonemba,usasa, a fakina tofo nundari. 2 Nusifo ghousa, evetu genembo nenda ariekoko eraera, aindae ategi use, minoinononda eraira. Nu aindae sedo,evetu saghere kato, o reighi Babylonseraera, nunda ari ekokodae ategiedo de bejetira. God nu amingetirada beká mo: reighi Babylon aiminunda saramana kakato detiri sirivouseri.” 3 Aminge sedo, sekagobeka fainghedo eminge siseri, “Goddae sakai resera! Reighi mindafuBabylon aminda avarakai avise, sifoghousa imbosi vivitururari gosuseirarera!” 4 Aminge sero, babojegari24 nemonde serubim avonondeainde dabade du fafasedo, Godtumonde bainghuseri. God nundaavo anumbada anumbiriri, tumondebainghuse siseri, “Ai, bekári! + Goddae sakai resera!” aminge siseri.

19:5-10 Sifi Da Mandi Evetu FitareDae Sedo, Bajari Kirumo Simbugerira.

5Setero dadabetiri, beka avo anum-bada ghe eminge siri nininguseni,“Namondeda God dae sakai saore!Kokotofu, sabua, a nunda saramanakakatode dabade, namonde numoákakara use tumonde bainghaore!”6 Aminge setiri dadabetiri, kauevetu genembo natofogo ai utudafetedo, beka fainghedo sarigo eronininguseni. Ainda javi mo, kau

Page 515: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 19:7 512 Amboda Sirorarira 19:19uvu usegha o utuda barara fugeraira,ainda kaugo ava ero nininguseni,“God dae sakai saore! Ainda beká mo:namondeda Bajari God Fakina KatoBeká, nu Kini (King) etira! 7 Aindaesedo, namonde dabade dubo evevause ivuga aore! Nu teria bekári,aindae namonde sakai saore! Aindabeká mo: sifo ojira buvuruterira!Sifi da Mandi oroko, nunda evetufitarira. Aindae sedo, nunda datugagara amo simbugedo gigiterira.8 Numo simbugare dae sedo, emboeveva, foyago beká tiritaragherira,ava mutero asugetira,” beka amingesiri nininguseni. (Sifi da Mandi aindaevetu resena emo, na Iesu da natofoaindae resena. Nunda embo eveva afoya beká amo, inono, ari eveva Godda natofoi eraera, amingori.

9 Avori, aneya sekago namokenaeminge sisira, “Eminge gembu:Sifi da Mandi datu didighuse kirumo

ari dae erira.God ne ava mindove dae sedo aghi

arira amo, ivuga areva!”aminge sedo, geka emo ainghaedabade avagaya use sisira:“Emo geka beká, God da Gekari,”aminge sisira.

10Aminge setiri, na numo tumondebainghari dae sise, nunda dombudadu fasuseni. Avata nu na buregusesisira, “Erá amingeose! Ni nangaekau dabakori. Nangae mo, God dasaramana kakatori. Ninda nano na-mendi, God da Geka Iesu ijugusiraava tumonderaera, ainda komana eninamori. God nusuka numoá tumondebaingharesa.” Ai resira amo: gekabeká Iesu setiri isagha usira aimi, gitiferoveta da ghamodereari erorureari,ne osa sedo ghuseri.

19:11-21 Kotofu Teria Eni, Javo ‘GodDa Geka’, Aimi Firi John Gosusira.

11Ainda amboda, utu afigetiri, gen-embo hosi (horse) etoda anumbedovose firi gosuseni. Hosi amo, foyagobekári. Genembo nunda javo mo,‘Saramana E Gogoghombari Kato’ a‘Geka Beká Sari Katori’. Genemboemo, tefo tefo jo isoro ae eraira,

nu ategi e gogoghombedo susudaeisoro eraira. 12 Nunda diti mo, kauavaraka bubura da kaugori. Koanadigari, kau kotofu da kekesa avavaga,nunda jiroda asedo vose firi gosuseni.Nunda tamonda, javo eni gembiri irei.Avata javo amo, mave jo kasama aeri,nu nusuka kasama usira. 13 Nundaembo ororoimi dave asugedo, vosefiri gosuseni, a nunda javo seraeraamo, ‘God da Gekari’. 14 Utu da isorokakato isambu nunda amboda am-boda fuseri. Ne embo foyago bekáava asedo, hosi (horse) foyago aindaetoda anumbedo, nunda ambo gaedovose fero gosuseni. 15 Genembo dabékada ghe, kaiya dikago ava buvu-rutiri gosuseni. Aimi, nu enda danatofo isambu de atai duboda fatifetarira. Nunda ketua aurii ari avabudo ise, aimi natofo kaifa arira.Kau namonde asi vuji fati simbeorovaini (wine) rooro, kau ivi da kaugo,aminda vose faseraira aminga ava,Genemboá evetu genembo endada ir-era nemokena, God Fakina Kato aindajanje eko ava ijuguse, ne de atai du-boda fati fetari, mema teriago avaitatamarera. 16 Genembo ainda tamoasugarida a nunda furada, javo enigembero iriri, gosuseni:

‘Kini Isasambu Ainda KiniA Kokotofu IsasambuAinda Kotofuko’geka ava gembero irira.

17 Ainda amboda, aneya eni ijidafetiriri gosuseni. Aneya amo, bekamindafugo sise, rikamane nunda du-ruda ghufusera aikena sisira, “Fuvutotorugedo, God da kirumo mindafuevia mindove! 18 Kini mendeni, isorokakato da babojegari a gegenembofakina kakatode dabade, hosi (horse)nenda gegenembode, a sabua kokoto-fude, evetu genembo isambu aindatamo da fisi avamindovo dae resena,”aminge sisira.

19 Ainda amboda, sino fuka jiro7 a nunda kore ghabu sovenisovenisetena avo, kotugo enda da kiniisambu a isoro kakato ainde dabadetotorugero gosuseni. Ne, genembohosi (horse) etoda anumbirise, nunda

Page 516: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 19:20 513 Amboda Sirorarira 20:10isoro kakatode dabade utuda ghe vosefurariá setena, ainde isoro ari daesedo totoruguseri. 20 Avata utudaghe vose fusera aimi eredo, sinofuka eko a nunda feroveta gungubokato ainghae sanduduseri. (Ferovetagungubo kato resena emo, nu gitisino fuka da dombuda, tofo sinofuka da fakinaimi tano a ari mendenimendeni eari siroreari, natofo nendagitida gido, dukukughedo ghuseri.Dudukughedo, sino fuka ava tumondebainghedo, a sino fuka da ove kaunumoá avavaga simbugusera avatumonde bainghedo ghuseri. Evetugenembo amo, ‘avori’ setero, nendatamonda sino fuka eko da tanoava gembero fefetusira.) Avori,sino fuka nunda feroveta gungubokato ainghae dabade, jebuga sandifugetero avaraka imo kaeghae,a masa eko beká, ainda jokádavovosuseri. 21 Sino fuka da isorokakato ava, Genembo hosi (horse)etoda anumbirisira, ainda békada ghekaiya buvurutusira aimi, detiri sirivouseri. Sirivo etero gido, rika maneisambu fera mindero inono usira.

2020:1-6 Keriso Ghaeko 1,000 Enda Evia,

Kaifa Use Irarira.1 Ainda amboda, aneya eni seini

(chain) bouvugoá budo, a bakotomanako ainda ki (key) budo ghevose firi gosuseni. 2 Nu nomburasetena amo, (inono, jingabu o Satanseraera) ava sandido, ghaeko 1,000bako jokáda irare dae sedo bundisira.3 Bundedo, bako tomanako amindafugetiri vosetiri, guro gaje vatetenausira, erá Satan foa buvudo, natofosekago dereure dae sedo. Satan nughaeko 1,000 ava aminda iria edo,amboda sifo tufako foa buvarira.

4 Ainda amboda, evetu genembomendeni kini (king) da avo anumbamendeninda anumbirero gosuseni.Evetu genembo resena eikena, evetugenembo ijujari da fakina ava fu-tuseri. A roera eni gosusena amo,evetu genembo mendeni da asisi ava

gosuseni. Evetu genembo resenaemo, ne God da Geka a Geka Beká Iesuijugusira ava, vironu sedo ghuseraaindae, evetu genembo mendeniimine doruse, duboda gafetero sirivouseri. Ne sino fuka a nunda ove ke-vusera ava jo tumonde bainghaeri, asino fuka da tano faiyaimi dombudao jiroda gefusera ava, ne jo baeri.Avori, ne jebuge eredo, kokotofu edoKeriso de dabade, ghaeko 1,000 setenaamo, nene enda evia kaifa edo ghar-era. 5 Evetu genembo emo, ne gitibeká jebuge erarera. (Evetu genemboisambu, sifo aminda jo jebuge eraearera. Evetu genembo setena amo, negiti jebugedo erarera. Mendeni iroroghaeko 1,000 dadabari ainda amboda,ne jebugedo erarera.) 6 Evetu gen-embo giti beká jebuge erarera amo,ne ivuga beká ava arera. Aindabeká mo: God ne esimbugari, josekago ambae arera. Evetu gen-embomendeni amboda jebuge eredo,nenda ari ekokodae sekago ambarera.Avata evetu genembo giti jebuge er-arera amo, ne evovodae irarera. NeGod a Keriso da fristi+ ava use, Kerisode dabade enda kaifa ururoro ghaeko1,000 dadabarira.

20:7-10 Satan Sandi Bu FugeteroAvaraka Jokáda Vovosusira.

7 Ghaeko 1,000 setena amo, dad-abari guro afigaoro, Satan bundeteroireira ava, vujegaoro foa buvarira. Bu-vudo, natofo isambu derari dae sedo,yarira. 8 Yama, natofo reighi isambueminda irera, oro javo Gog a Magogava dederuse sari, ne isoro ari daesedo totorugarera. Evetu genembodigari, eva da kora avavagori, jo tegarida kaugo irae aimi totorugarera.

9 Avori, gosusena amo, evetugenembo setena aimi, ne isoro ari daesedo, ghasedo God da natofo a nundareighi nu dubo buraira, ava jimbebirurughuseri. Jimbe birurughetero,avaraka utuda ghe vose fira, evetugenembo reighi jimbe birurughuseraava, aviri sirivo useri. 10 Sirivo etero,Satan nemokena dederusira ava,

Page 517: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 20:11 514 Amboda Sirorarira 21:8God da mendenii sandi bu fugeteroavaraka imo kaeghae, a imbosi masaeko ainda jokáda vovosusira. Avarakaresena daba aminda, sino fuka nundaferoveta gungubo kato ainghaedabade giti fugetero vovosuseri. Neevovodae, sifo tumba evia inono,aminda irisemema itatamuse irarera.

20:11-15 Ategi Da Sifori.11 Ainda amboda, God nu kini

(king) da avo anumba tomanakoeni aminda anumbiriri gosuseni.Avo anumba amo, foyagori. Utu aendaghae dabade nunda dombudafetarikena jo inono ae etiri gido, iramanjisira. 12Etiri, evetu genembo gitiambududurusera, sabua, kokotofu,evetu genembo isasambu, God dadombuda fetirero gosuseni. Bukumendeni afe fitero dadabetiri,amboda buku eni afigusera aindajavo mo, ‘Jebuga Evovodae Irari DaBukuri’. Ava afigetero, God nu, evetugenembo da ari eveva a ari ekoko,buku mendeninda gefusera ava,bekáda bekáda ategi usira. 13 Evetugenembo evada ambududurusera,aminda ghedo jebuge eroruseri.Ambari embo da vasa barago afigetiri,evetu genembo isambu aminda ghedojebuge eroruseri. Ne isasambuavo anumba tomanako amindatotorugetero, God nenda ari evevaa ari ekoko ava, bekáda bekáda ategiusira. 14 Etiri dadabetiri, Ambari aAmbari Embo da Vasa ava fugetero,avaraka imo kaeghae, a imbosimasa eko ainda jokáda vovosusira.(Avaraka resena emo, mave nundaari ekokodae sekago ambududurusiraaimi vovosuseri.) 15 Mave nundajavo ‘Jebuga Evovodae Irari Da Buku’ainda jokáda jo tambae usira amo,nemo budo avaraka jokáda fugeterovovosuseri.

2121:1-8 Utu A Enda Seka Ava, John

Gosusira.1 Ainda amboda, utu a enda manai,

eva ainde dabade manjetiri, na utu

a enda seka ava gosuseni. 2 Avori,kau gagara vai ari dae sedo, goghoedo gari evevago arira aminga ava,God nunda reighi kakara simbugedogogho etiri, gari evevago usira.Reighi ainda javo, nunda reighimanai Jerusalem kotise, nunda reighiseka barago Jerusalem jijighusira.Jerusalem seka ava, utuda ghe vosefiri gosuseni. 3 Vose firi, bekaeni God da avo anumbada gheeminge siri nininguseni, “Oroko Godevetu genembode dabade irira. Nunemokena irari, ne nunda natofo edoirarera. Nu evetu genembode dabadeirise, nenda God arira. 4 God nutofo mandi nenda jivu ghajari, nendadubo mema dadabarira. Nune saridubo mema, ambari, sorara, a memaisambu dadabarira. Ainda beká amo,roera sembae isasambu endamanaidaireira amo, utu a enda manai aindedabade manjetira.”

5 Aminge setiri, avo anumbadaanumbirisira aimi sisira, “Na orokoroera isasambu simbugaono sekasirorarira,” aminge sedo, sekagonamokena sisira, “Oroko sari daeerena emo, geka bekári. Orokorea sarena evia, sirorarira. Avasedo, gembu irare!” 6 Aminge sedo,nu tuturo edo sisira, “Utu a endamanai, roera manai a irari manaidadabetira! Roera isasambu aindatuturoda a gombuda amo, namori.Mave uvu mindi jebugari uju ariraamo, numokena nanda uvu tefomutarena. Uvuá mave mindariraamo, jebuga evovodae irari ava tuvebarira. 7 Mave nandae sedo isorouse, gitofu de atai fati fetarira amo,roera isambu evia nune barira. Nunanda mandi arira, a kotugo, nanunda God edo, nu tavo arena. 8Avatamendeni mo: oju kakato, evetugenembomave nenda natofo ighaghause indiga o aito eraera, evetugenembo mave ari kau meka gari dakaugo ava eraera, evetu genembomave komana deoro amburaera osimbora use kae jigheoro amburaera,kombo yagera kakato, evetu genembo

Page 518: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 21:9 515 Amboda Sirorarira 21:21mave ove a gode mendeni tumondebaingheraera, a gungubo kakatoisambu ava, budo fugono avaraka imokaeghae, a masa eko ainda jokádavosedo, nenda ari ekokodae sekagoambarera,” aminge sisira.

21:9–22:5 Reighi Seka Jerusalem KauNangego Ava, John Gosusira.

9 Setiri dadabetiri, aneya 7 gitiGod da janje eko ava rooróda bujighi averegusera, ainda eni firanamokena buvudo sisira, “Fu, GagaraSifi da Mandikena ya vai ari dae sedosimbugerira ava, ijugaono gase!”sisira. (Gagara sisira amo, reighiJerusalem dae sisira.) 10-11 Setiri,Asisi Kakara namokena vose firaasugetiri dubo koteno, aneya dabaaimi na unumbe budo, nangae doririmindafu beká aminda iseri. Erabuvudo, reighi kakara Jerusalemava ijugetiri gosuseni. Reighi amo,God nune seka simbugedo, nundausasa futusira aimi, reighi usasabeká ava use, utuda ghe vose firigosuseni. Usasa janimbusira amo,kau ghamana garigo ainda tamondaiji gayeari tiritaragheraira amingaava usira. 12 Furu tomanakoi dighibirurughetero irei. Furu aindaguro mo, isambu 12 ava basiseri.Aneya 12 aimi ne, guro ava inonokaifa edo ghuseri. Guro ava inono,Israel embo da oro 12 ainda javoava gembero irei. 13 Iji vitarikenaguro etodaba, iji vosarikena guroetodaba, borimanakena etodaba, akotugo yavatakena etodaba nakári.14 Ghamana babaimi 12 ainda etodaghamanai furu dighi vitero irei.Ghamana resena einda tamonda, Sifida Mandi ainda ambo jimbi 12 nendajavo, ghamana ava inono gemberoirei.

15Aneya na unumbe budo ira reighiijugusira aikena, reighi da inono fitibari kato, auri ‘gold’ imi ari ava irei.Reighi da mindafu, guro da beragha,a furu da mindafu ainghae dabadeinono fiti bari dae sedo, inono fitibari katoá budo fusira. 16 Reighi

ainda beragha a ainda ghousa, kaudabakori. Aneya tegetiri na go-susena amo, reighi ainda beragha,ainda ghousa, a ainda mindafu kaudabakori. Amo, 2,400 kirometa (kilo-metres) ri. 17 Furu ainda mindafubarago tegutusira amo, 72 mita (me-tres) ri. Evetu genemboimi inonofiti bari kato bu inono eraera aimi,bu inono use tegutusira. 18-20 Furughamanaimi dighi vitero irei. Aindaghamana a ghamana babaimi furuda fumjino fitero ireira ava, jo tefobari da kaugo iraeri. Mino mindafubekári. Furu resena emo, ghamanaeni javo jesfa (jasper), aimi itutuseri,nunda gari kau mo, gharita (glass)da kaugori. Reighi amo, auri ‘gold’imi dighi anumbuseri. ‘Gold’ re-sena emo, evevago bekári. Nundagari kau mo, gharita (glass) da kau-gori. Ghamana 12, furu da fumjin-odae fitero ireira, ainda eni durubekáda amo, jesfa (jasper), aindagari kau gharita (glass) da kaugori.Ainda etoda eni mo, sefaiya (sap-phire), kafuru tamori. Ainda etodaeni mo, eget (agate), tamo foyagori.Ainda etoda eni mo, emerod (emer-ald), katiki tamori. Ainda etoda enimo, oniks (onyx), kokoigo foyagoghaebagega ariri. Ainda etoda eni mo,kanirian (carnelian), tamo kokoigori.Ainda etoda eni mo, kuots (quartz),tamo yaghogori. Ainda etoda enimo, beroro (beryl), kafuru tamori.Ainda etoda eni mo, tofes (topaz),tamo goragori. Ainda etoda eni mo,saosedoni (chalcedony) o krisofres(chrysoprase), tamo boaturi. Aindaetoda eni mo, tokois (turquoise),tamo yasagori. Iká bekáda amo, ema-tist (amethyst), tamo unju tamori.Ghamana setena isambu 12 ava, furuda fumjinodae fitero irei. 21 Furu daguro mo, roera eni yova jokáda siror-eraira, ainda javo ‘pearl’ seraera, avabudo guro 12 isambu inononda gago-juseri. Reighi da emboro mo, auri‘gold’ imi ariri, garigo beká, gharita(glass) avavagori.

Page 519: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 21:22 516 Amboda Sirorarira 22:922 Reighi aminda, tumonde baing-

hari kambo eni na jo gaeri. Aindabekámo: Bajari God Fakina Kato Bekáa Sifi da Mandi ne reighi amindairera, nemo kau tumonde baingharikambo da kaugori. 23 Iji a inua barago,aminda tefori. Ainda beká mo: usasaaminda God kena fuse janimberaira;a kotugo, usasa Sifi da Mandikenafoa gheraira amo, reighi da arivori.24 Aimi, reighi da usasa mutari jan-imbururari, enda da natofo isambuusasa ainda jokáda deinghuse irarera.Enda da kini (king) a kokotofu isambueredo, nenda gugua a roera reighiJerusalem aminda budo ya gharera.25Reighi da guro isambu, sifo evia in-ono afigaoro irarira, a kotugo evovo-dae afigedo irarira. Ainda beká mo:aminda tumba jo jirae arira. 26 Endaainda oro oro isambu, nenda duroa usasaghae foa tere buvudo ghu-ruroro, nenda duro a usasa reighiaminda irarira. 27 Avata roera ekokojo reighi aminda bu ya terae arera.Kotugo, evetu genembo ari kau mekagari da kaugo ava eraera o gunguboseraera, nembarago reighi aminda joya terae arera. Mave da javo Sifida Mandi da buku ‘Jebuga EvovodaeIrari Da Buku’ aminda gembero iriraainembo, ya reighi Jerusalem amindaterarera.

221 Ainda amboda, aneya namokena

uvu eni ijugetiri gosuseni. Uvu amogari evevagori, gharita (glass) da kau-gori. Uvu ava mave mindarira amo,jebuga evovodae irari ava tuve barira.Uvu irira ainda doin mo, God a Sifida Mandighae nenda avo anumbaainda durudari. 2Uvu aminda tuturoedo, reighi Jerusalem ainda emborotomanako soroda vose refira. Aindabetu soveni soveni aminda, jebuga daika vitido irira. Ika ainda vuji ava,mave bu mindarira amo, nu jebugaevovodae irari ava tuve barira. Nughaeko dabako ainda jokáda, tam-buno evia inono, beká jighiraira. Ika

ainda igi mo, evetu genembo da fiyo-ghari. Aimi sonembururari, enda danatofo jejebugarera.

3 Roera mendeni God giti simb-ora use setiri eko usira amo, jo vasaaminda irae arira. God a Sifi daMandida avo anumba reighi aminda irari,God da saramana kakato avo anumbaaminda, numoá tumonde bainghuse,saramana use irarera. 4 Ne God dadombu ava, nene gosuse irarera, anunda javo nenda dombuda gembariirarira. 5Reighi aminda, tumba jo sek-ago jirae arira ava sedo, usasa dombueni a iji aminda jo gae arera. Aindabeká mo: usasa mo, namondeda Ba-jari God nune nunda natofokena futu-rurari gosuse irarera. God da natofo,kau kini o kokotofu edo, enda evovo-dae nene kaifa use irarera.

22:6-21 Geka Da Tanori6 Geno dadabetiri ainda amboda,

aneya sekago namokena sisira, “Gekaniningeresa emo, geka bekári. Gekarea resira amo, beká sirorarira.Namondeda Bajari God nunda Asisimuteari, nunda ferovetakena voseasugeari dubo koteraera. Godresena eimi, tofo nune nundaaneya dirigetiri, orokoá rea siroraridae erira ava, nunda natofokenasari ningoro dae sedo, nimokenavose fusira,” aneya aminge setiridadabusira.

7 Avori, Iesu resira, “Dengoro javu-ruvu! Na jovereghe nemokena yaridae erena. Na seteno, nanda ferovetaJohn geka rea buku eminda gefusiraava, mave ningido kaifa arira amo, nuivuga arira,” Iesu aminge resira.

8 Na John, nane rea dengoroinininguse a ditii gosusena ava,eregefenere. Roera resena emo,aneya namokena ijugetiri, nininguseditii gosuseni. Ijugetiri dadabiri,na numokena tumonde baingharidae sedo, nunda ata duruda dufasuseni. 9 Amingeno, nu buregusenamokena sisira, “Do! Erá amingeose!Ni nangae kau dabakori, namondeGod da saramana kakatori. Nindanano namendi mendeni, God da

Page 520: ebible.org · Matthew1:1 1 Matthew1:15 MatthewKakara Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri

Amboda Sirorarira 22:10 517 Amboda Sirorarira 22:21feroveta a nunda natofo isambu,buku einda geka ningiraera, ainda eninamori. God nusuka numoá tumondebaingharesa!” 10Aminge sedo, sekagoeminge sisira, “God geka nimokenaijugetira evia, erá kivo eose! Aindasusu mo: sifo amo foa buvari daeerira. 11 Avori, genembo eko amo,nu ari eko use irari, sifo amo foabuvarira. Genembo ari sembae erairaamo, nu ava use irari, sifo amo foabuvarira. O genembo eveva amo, nuari eveva ava use irari, sifo amo foabuvarira. A genembo kakarago amo,nu ari kakarago a eveva use irari, sifoamo foa buvarira,” aminge sisira.

12 Avori, Iesu geka eni resira amo,eviri: “Dengoro jave ningivu! Najovereghe nemokena yari dae erena.Na evetu genembo isambukena,nenda ari ainda mino ava buyarena, mendenikena mino evevaria mendenikena mino ekori. 13 Roeraisasambu ainda tuturoda a gombudaamo, namori. A roera isambu aindasusuda a doinda amo, namori.

14 “Mave nunda ari ekoko, kauembo boka avavaga segharira amo,nu nane esimbugaono ivuga arira.Ainda beká mo: nu sonembaono, je-buga da ika vuji ava mindido, reighiJerusalem aminda teredo, ivuga useeveva irarira. 15 Avata evetu gen-embo ari sembae eraera, simborause kae jighiraera, kombo yagerakakato, evetu genembo kokomana de-oro amburaera, evetu genembo ove agode ekoko mendeni mendeni ava tu-monde baingheraera, a kotugo, mavegungubo sise kokomana dereraeraamo, ne ajagha fetarera.

16 “Na jo genembo kitako iraeri. NaIesu, namori. Geka evia, nanda ekare-

sia+ nange ningaetera ava kotise, nananda aneya dirigeteno, nemokenaosa sari ningovo dae sedo isira. Davidda veka a imendi amo, a kotugo, sifoda saura vitiraira amo, namori,” Iesununda ekaresiakena+ aminge resira.

17A kotugo, Asisi Kakara a Bajari daDatu Gagara, ne eminge sise irá gher-aera, “Fuvu!” aminge sise irá gher-aera. Bajari da Datu Gagara resenaemo, na nunda ekaresiadae resena.Ekaresia+ amo, nu Bajarikena vai aridae erira. Avori, Asisi Kakara a Ba-jari da Datu Gagara aminge siruroroningareva amo, nembarago kau dabaava, sise irá ghareva, “Fuvu!” siseirá ghevu! Mave dubo saghari uvumindari dae uju arira amo, nu furaredae resena. Nu eminda foa jebuga dauvu mino iraede ava mindarira.

18 Na John ri. Nane resena: mavetofo nunda kotariimi geka mendenibudo, buku eminda tate fitari sem-barira amo, God numokena mino ekomutarira. Roera ekoko a mema bukujokáda gembena amo, nune itata-marira. 19 O mave buku einda gekamendeni ghajarira amo, jebuga daika vuji aindae buku jokáda gembenaava, nu jo bae arira. A kotugo reighikakara aindae buku jokáda gembenaaminda, nu jo ya terae arira.

20 Genembo mave setiri ningidoeregefena aimi, resira, “Avori! Gekabekári: na nemokena yari dae er-ena,” nu aminge resira. A kotugo,nunda jovereghe furari da sifo aindaeuju use, na eminge resena, “Avori,aminge! Bajari Iesu, fu!”

21 Bajari Iesu nunda sonemba, neisambukena evovodae irare!

Avori, nanda geka tano eviri.


Recommended