Meme Mortho oto yumudho omikolodhOOWil ik i OOki intU' Moshindonsakuphi ,yaNanso,oh
Omawiliko gomapangelonosho wo guompangu dhopa-muthigululwakalo oya kalaiinima yaalumentu. Oshili wokuty a aaw iliki y.o p amuthig ulu -lwakalo oyendji oyo aalumentu.Ihe haayhe. Heike Beckerokw a kundatahana naMemeMartha lileka, ngoka e,lie le nja e ne ne mO ngandj e ra.
MuDesemba 1995 Meme Marthal i l e k i r o k w a l i a u l i k w a u n i n g eelenga.lyoshikandjo shaKalondomOngandjera. Onkee okwa ningiomukiintu gwotango, konimayoomvLrla odhlndj i . okuni ngaelenga mondjokonona yaNga-nd je r r . Manga uuko lon i inautameka, Ongand.jera olwindji oyalelwa kaakwani i lwa aaki intu. Shikaosho naana sha li ngaaka nomomu-mvothele 19, uuna, pandjokononayopakana, Ongandjera oyo ya lioshilongo oshinankondo mOwa-mbo ayihe.
Meme Martha, ngaashi ha itha-nwa pomukunda. okwa vuleiwamOngandjera. Momumvo I 948
okwa ningi gumwe gwomaaka-dhona mboka ya piti ur-rlongipOseminali pOkahao. Pethimbonclyoka Oseminali ndjika oyaw i l i k w l r k E t u m o l y a S u o u r i .
Uule woomvula. Meme Marthaokwa kala omulongi omunedhinamoshigwana. Kakele kiilonga yeyopaithano, Meme Martha okwal<ala wo mooproyeka dhaakiintunaandhoka clhehumokomeho.Okuza kesiku ooproyeka ndhika
dha totwa, okwa kala omukwata-kanithi gwooproyeka mbali pomu-kunda gwilwo. Ooproyeka ndhikaodhOraata yAakiintu yoSWAPOpamwe noshikunino shaanonapehala mpoka.
Konima sho elenga lyaKalondolya hulitha, Meme Martha okwapenzelwa mo muulongi. Onkeeokwa ningi oye elenga lyoshi-kandjo shoka momurnvo 1994.
elenga unene .omolwomukal<rgwopai legwokugandjaoonkondokaakiintu."Okwa l i ku
uvitike kutya aakiintr-r nztya kuthewo oshitopolwa". Okwa t i .kutyaomukwani ilwa gwaNga-ndj erirJaf-et MLrnkundi okwa li wo anyanyLrki lwa ela.ngeko lye, ongele-l rga cnene. E lungeko ndyok i r o ly t rningi lwe i t re moshlgongi shaawil ik iyopashigwana ya hogololwa mokamwa kala wo bmukwani i lwa.
Tr rngo. Merne Mrr r th r ku l i lnyanyukilwa elangeko lye. Ota
Meme Martha (kolu lyo) e l ina Kornel ia lyambo
Okwa ti kutya..,,t;,,.,;, okwa ni4gi
dhimbulukwa sho a l i ta dhi ladhi lakutya iilonga mbyoka iteyi vulu."Ongomukiintu onda li ndi uvitendi i i pevi . Ishewe onda l i ndakulLrpa nale nokukala niilonga yatya ngaaka. Iilonga mbyoka oyindjioshoka oyi na sha nokungaunganaantu".
Kashona nakashona elensa ndikaepe olya igili le. Nena otaliiyapulaoshi longa shika.
Meme Martha oku na omadhila-dh i lo omanene kombinga yuuwi -liki. Ota ti kutya: "OmLrwilikiomwaanawa oye ngoka e naekwathano ewanawa naantu yenoha kuthapo omikundu nomukalogwombili". Oku na wo okukalashiler ta ningi ashike omapukoomashona. Omuwiliki oku naokukala ta vulu okugundjilikaoshihomo nokwaahuvitombi l i . kwaholoka po oshoka aantu oye uvitenayi. Kape na omuwiliki e holeokutukaner, a dhina aantu nenge keena evul iko. Omuwil ik i ota kalaomwiinayi ngele ye mwene ohaningi i in ima mbyoka ina hala yiningwe kaantu. Onkee omuwil ik i a
wo omake noompadhi dhawongele taa ya mo taa zi kuudhanopondje.
6. Popyeni. Oshoka okumwenakaku shi aluhe okuzimina.Omasiku gamwe gkumwena ohaku eta eiuvonayi nenge okwaa-heneteselelo.
7. Gandja omalombwelo ga yela.nawa nomukalo, newi nelakaewanawa. Ino hepeka omunii-longa gwoye gwomegumbonoku mu gandagula.
8. Nyolitha omuniilonga gwoyekOkomisi yEgameno lyOpanka-lamwenyo nosho wo kOshikethashOkufuta Aaniilonga [mboka ya.monen'e iiponga miilongal.
9. Kutha okambo kedhina "Condi-tions of Employment Relatingto Domestic Workers. A GuideforEmployers" kEhanlanolyAaniilonga yOmegumbolyaNamibia. .
10. Tya "Tangi". Okukala omunii-longa gwomegumbo kashi shinaana oshilonga oshipu. Olwi-ndji oshithigu noonkondo.
Konluniilonga:1. Ninga oonkundathana: oshoka
kape na oveta ndjoka ya nga-mbeka oondjambi oonshona; ouna okukambadhala u popyenawa opo u mone ofuto ombwa-nawa.
2. Popya uukwashili kombingayiilonga mbyoka ho vulu oku-longa. Kutya oshilonga shontu-mba ku shi shi kashi shi uunku-ndi andola. Otashi keelele opowaa ka pewe omausama konima.
3. Ngele ku uviteko omalombwelogomugandji gwiilonga gwoye,mu pula e ku fatululile nawa.
4. Omugandj i gwi i longa gwoyqkeshi omuleshi koomwenyodhaantu. Tashi t i . ngele ou naoproblema, yi popya, oshokaotayi vulu yi ku etele uupya-kadhi miilonga yoye. Onkee, yipopya komugandji gwiilongapamwe oteyi kutha po.
5. Ino tila okutinda. Ino longithwauule woowili dhontumba oshali,ino longithwa olutaima luvulithe uule wootundi ndhokadhu uthwa, ino longithwa omasi-
ku gomafudho gopashigwananenge Osondaha (nando otofutwa). Tashi ti, ngele ou uvitekutya owa pitikilwa koveta wukale wa vululukwa po esikulyontumba, ihe omugandjigwiilonga gwoye ote ku pula wumu kwathe, tinda okulonga esikundyoka. Oshoka ou na uuthe-mba okutinda. Omikalo omiwa-nawa dhopaantu otadhi ulikekutya oto vulu okutinda pwaa nauumbanda kutya oto tidhwamiilonga yoye we yi pumbwanoonkondo.
6. Kala wa longa nawa iilongayoye mbyoka wa kutilwa-' okulonga moshikunino, iilonga
. yomegumbo, okuteleka nosho-tuu. Ngele owa dhimbululakutya, omugandji gwiilonga .okwa gwedhako kiilonga yoyeiilonga yimwe kaaya li popetameko, mu dhimbuluthaneifupipiko kutya iilonga mbyo-ka hayo wa li wa kutilwa peta-meko. Ngele oye ku pumbwalela u longe iilonga mbika yagwedhwako konima, ya pula ye
. kri futile iilonga mbyoka. Oku-kwathela ashike inaku kwate-lwamo miilonga mbika. Ihenando ongaaka, inashi ningaondjigilile ye ku pule wu kwa-thele ashike ngoye ito futwa.Ngele oye shi ig i l i le. pulaomugandji gwiilonga gwoye opoa lundulule okontraka yoye akwatelemo i i longa mbyoka ye e
. ku futilb iilonga mbyoka.7. Ngele'oho longo omasiku ge
vu l i the pugaa l i kehe osh iw ike .. nena pula omugandji gwiilonga
r gwole e ku nyolithe kOkomisiyEgameno lyOpankalamwenyo.Shika osho uuthemba woye.Ishewe kashi na mbudhi kutyaoho longo ootundi dhi thikepeni, kala naana wa takamithaopo omugandj i gwi i longa gwoyea kale e ku nyolitha kOshikethashOkutufa Aaniilopga Iuund yamonene oshiponga miilongal.
8. Dhiladhila okuninga oshilyoshEhangano lyAaniilonga .yOmegumbo lyaNamibia (ano,Namibian Domestic Workers
Union). Ngele owa hala oku-ndjoina ehangano ndika, lo-mbwela omugandji gwoyegwiilonga ngaaka.
9. Konga okambo kedhina "Condi-tions of Employement Relatingto Domestic Workers" ebo kalesha nawa nuukeka.
10. Tya "Tangi" unene tuu ngeleowa pewa sha oshali. Oshokaomugandji gwoye gwiilonga okushi ngiika aantu oyendji mbokataa vulu okulanda po iinimambyoka to pewa oshali. )K
yatsikila okuza kepandja 29tya ngaaka ita gandja oshiholelwaoshaanawa".
Meme Martha oku shi shi kutyaaantu yomoshikandjo she otaye muyambidhidha. Ihe ota ti kutyaopwa kala wo mboka inaa halaokuwili-kwa komukiintu. "Yamweoye wete kutya inashi opala ya kaletaa wilikwa komukiintu".
Onkee okwa mono omaudhigumpaka naampeyaka. Nando Iongaaka okwa simanekwa kaantumoshikandjo she. Aalumentuoshinima shi il i. "Aalumentuyamwe ohaa yambidhidha ndje. Iheyamwe oye wete kutya osha opukaokukala taa wilikwa komukiintu,unene tuu aagundjuka".
Ongelenga enene, Meme Marthaota wilike wo omalenga omashona(ano, oomwene yomikunda) moshi-kandjo she. Ota ti kutya ogendjigomolnalenla 13 moshikandjo sheoge mu simaneka.
"Kandina uudhigu okulongapamwe nayo. Omalenga omashonagowala inaga hala. Omalenga gaaliogo ashike omadhigu okulonganago. Nago wo oga tameka ngaakaokushendja, ihe shika otashi kuthaethimbo. Kashi shi oshipu".
Nando ope na omaudhigu ngaka,Meme Martha oku uvitilb oshilo-nga she uuntsa. Onkee ota kumikeaakiintu yalwe ya ninge wo omale-nga gopamuthi gululwakalo. Otadh i ladh i la ku tya ond jambi nd jokaonene miilonga ye, otayi zi mokuu-va nawei oshoka ota kwatheleaantll, naantu oya pandula. "Aantuove hole ndie". *