คณะอนกรรมการคดเลอกชมชน องคกร หนวยงานและจงหวดคณธรรม คณะกรรมการสงเสรมคณธรรมแหงชาต

กรมการศาสนา ศนยคณธรรม (องคการมหาชน)

กระทรวงวฒนธรรม โทรศพท 0 2209 3732-3 โทรสาร 0 2202 9628

Email : nmpc.dra@gmail.com Website : http://nmpc.dra.go.th

คมอการประเมน องคกร ชมชน อ าเภอและจงหวดคณธรรม

ภายใตแผนแมบทสงเสรมคณธรรมแหงชาต ฉบบท ๑ (พ.ศ. 2559-2564)

คมอการประเมน องคกร ชมชน อ าเภอและจงหวดคณธรรม

คมอการประเมน องคกร ชมชน อ าเภอและจงหวดคณธรรม

คมอการประเมน องคกร ชมชน อ าเภอและจงหวดคณธรรม

คมอการประเมน องคกร ชมชน อ าเภอและจงหวดคณธรรม

คมอการประเมน องคกร ชมชน อ าเภอและจงหวดคณธรรม

คมอการประเมน องคกร ชมชน อ าเภอและจงหวดคณธรรม

คมอการประเมน องคกร ชมชน อ าเภอและจงหวดคณธรรม

ค ำน ำ

รฐบาลไดใหความส าคญกบการเสรมสรางและพฒนาศกยภาพทนมนษย เพอใหคนไทยเปนพลเมองทมคณภาพและคณธรรม ดงนน เพอให การสงเสรมคณธรรมจรยธรรมของประชาชน เปนผลสมฤทธ รฐบาลจงไดประกาศใชแผนแมบทสงเสรมคณธรรมแหงชาต ฉบบท ๑ (พ.ศ.๒๕๕๙-๒๕๖๔) ซ ง เปนแผนระดบชาต ดานการสง เสรมคณธรรมอยางเปนระบบฉบบแรกของไทยท เปดโอกาส ใหทกภาคสวนไดมสวนรวมปลกฝงคณธรรม สรางคานยม และจตส านกทดใหแกประชาชน โดยเนนการสรางความเขมแขงจากภายใน และใชคณธรรมน าการพฒนาเพอสรางสงคมไทยใหมคณธรรมเปนรากฐาน ผานกลไกความรวมมอของทกภาคสวนทเกยวของในแตละมต เพอรวมกนขบเคลอนประเทศไปขางหนา รวมสราง “สงคมคณธรรม” ตงแตตนน า กลางน า และปลายน า คอ การพฒนาทตรงตามความตองการ ของประชาชนในชมชนสามารถแกปญหาไดสอดคลองกบความตองการของประชาชน สงผลใหประชาชน มความสข มรายไดเพยงพอกบการด ารงชวต ไรซงคดความตาง ๆ เปนสงคมทสงบสข เปนการพฒนาประเทศทยงยน

เพอเปนการกระตนใหทกภาคสวนไดขบเคลอนการสงเสรมคณธรรมใหเปนไปในทศทางเดยวกน คณะกรรมการสง เสรมคณธรรมแหงชาตจ งไดแตงต งคณะอนกรรมกา รคดเลอกชมชน องคกร หนวยงานและจงหวดคณธรรมขน โดยมรฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม (นายวระ โรจนพจนรตน) เปนประธาน เพอก าหนดแนวทางการคดเลอกองคกร ชมชนอ าเภอและจงหวดคณธรรม ซงไดผาน ความเหนชอบจากคณะกรรมการสงเสรมคณธรรมแหงชาตเรยบรอยแลว กรมการศาสนาและศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ในฐานะฝายเลขานการคณะกรรมการสงเสรมคณธรรมแหงชาต จงได รวบรวมแนวทาง การคดเลอกองคกร ชมชนอ าเภอและจงหวดคณธรรม เพอใหภาคสวนตางๆทเกยวของใชเปนแนวทางและคมอในการด าเนนการคดเลอกองคกร ชมชนอ าเภอและจงหวดคณธรรม ตอไป

คณะอนกรรมการคดเลอกชมชน องคกร หนวยงานและจงหวดคณธรรม

คณะกรรมการสงเสรมคณธรรมแหงชาต กรมการศาสนา

ศนยคณธรรม (องคการมหาชน) กระทรวงวฒนธรรม

สารบญ

หนา

ค าน า

สารบญ

บทน า 1

องคกรคณธรรม 3

ชมชนคณธรรม 11

อ าเภอคณธรรม 24

จงหวดคณธรรม 32

ขนตอนและระยะเวลาในการด าเนนงานคดเลอกองคกร ชมชน อ าเภอและจงหวดคณธรรม 40

“การคดเลอกองคกร ชมชน อ าเภอและจงหวดคณธรรม”

ภายใตแผนแมบทสงเสรมคณธรรมแหงชาต ฉบบท ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙ - ๒๕๖๔)

บทน า ตามทรฐบาลพลเอกประยทธ จนทรโอชา นายกรฐมนตรไดก าหนดยทธศาสตรชาตในระยะ ๒๐ ป

โดยมเปาหมายการพฒนาประเทศสความมนคง มงคง และยงยน โดยก าหนดเปนโมเดลพฒนาประเทศไทย ๔.๐ ขบเคลอนเศรษฐกจดวยปญญา สรางความเขมแขงจากภายใน เชอมโยงเศรษฐกจไทยสโลก สรางคนใหเปนมนษยทสมบรณ และสรางสงคมไทยใหเปนสงคมทเกอกลและแบงปน ภายใตหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เนนการพงพาตนเอง พงพากนเองและรวมกลมอยางมพลง ผานกลไกภาคประชารฐทงภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสงคมและภาคประชาชน โดยมเปาหมายหลก คอ แกไขความยากจนของประชาชน ผลกดนใหประชาชนมรายไดเพมขน ใหประเทศหลดพนจากการเปนประเทศทอยในกบดกรายไดปานกลาง และคนในชาตไดรบการพฒนาใหเปนคนด มคณธรรม จรยธรรมมจตส านกค านงถงประโยชนของชาตเปนส าคญ

โดยก าหนดภาพอนาคตไทยในอก ๒๐ ปขางหนา จะเปนประเทศทพฒนาแลว คนไทยในอนาคต จะตองมศกยภาพในการรวมกนพฒนาประเทศ สามารถปรบตวรองรบบรบทการพฒนาในอนาคต มความพรอม ทงกายใจ สตปญญา มทกษะในการวเคราะหอยางมเหตมผล มการเรยนรตลอดชวต มภมคมกนตอการเปลยนแปลง มจตส านกวฒนธรรมทดงามและคณคาความเปนไทย มคณธรรมจรยธรรม มวนย มความรบผดชอบตอสงคม มความรกชาตและสถาบนพระมหากษตรย ซงเปนรากฐานทมนคงของชมชน องคกร สงคมและประเทศชาต จงไดประกาศใชแผนแมบทสงเสรมคณธรรมแหงชาต ฉบบท 1 (พ.ศ. 2559–2564) อนเปน แผนสงเสรมคณธรรมฉบบแรกของไทย เมอวนท 12 กรกฎาคม 2559 เพอพฒนาประเทศใหมความสมดล ทงดานวตถและจตใจ โดยมแนวคดให “คณธรรมน าการพฒนา” พรอมทจะกาวไปส “สงคมคณธรรม” ตามยทธศาสตรชาต ๒๐ ป โดยเนนการพฒนาศกยภาพคนตลอดชวงชวต ควบคไปกบการปฏรปทส าคญทงในสวนของการปรบเปลยนคานยมและวฒนธรรม เพอให คนมความดอยใน ‘วถ’ การด าเนนชวตและมจตส านกรวม ในการสรางครอบครวทเขมแขงอบอน และสราง “สงคมคณธรรม”ทนาอย เปน “สงคมคณธรรมทมนคง มงคง ยงยน” ตลอดจนใหมการบรณาการท างานรวมกบภาคสวนตางๆ ใชพลงจากภาคประชารฐ มาเปนกลไกส าคญ ในการเสรมสรางใหครอบครว ชมชน สงคม เกดความเขมแขงอยางยงยน

เพอเปนการรบสนองนโยบายของรฐบาล นายวระ โรจนพจนรตน รฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม ไดใหความส าคญกบการสงเสรมใหประชาชนเปนคนดมคณธรรม พรอมไปกบการสงเสรมพฒนาตอยอดทน ทางวฒนธรรมสเศรษฐกจสรางสรรค ตามแผนแมบทสงเสรมคณธรรมแหงชาต ฉบบท ๑ โดยก าหนดกรอบ การใชมตทางศาสนา ศลปะและวฒนธรรม เพอสรางคนดและสงคมด สรางรายไดและความมงคงจากทนและทรพยากรทางวฒนธรรม รวมทงการเสรมสรางภาพลกษณ เกยรตภมไทย และความสมพนธอนดกบตางประเทศ โดยรวมมอกบทกกระทรวง ทกจงหวด ทกภาคสวน เกดเปน “ชมชนคณธรรมนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” ขนทวประเทศ

- ๒ - นอกจากน เพอใหบรรลผลตามแผนแมบทสงเสรมคณธรรมแหงชาต ฉบบท ๑ อนเปนภาพรวม

ของประเทศในการขบเคลอนของทกมต เพอให “คนไทยอยดมสขเปนอนาคตไทยในปจจบนและอก ๒๐ ปขางหนา” โดยเฉพาะในป 2561 เปนปแหงการเปลยนผาน ซงรฐบาลมงหวงทจะสงเสรมใหคนไทยทกคนเปน “ไทยนยม” ทนยมท าแตสงทดงามและความถกตอง มคณธรรมจรยธรรม เปนคนด และเปนคนเกง ภายใตโครงการไทยนยมยงยน ทเนนการพฒนาประเทศสความยงยนใน ๙ เรอง อาท คนไทยรกกนมสญญาประชาคม ผกใจไทยเปนหนง คนไทยไมทงกน เมองไทยนาอย วถไทยวถพอเพยง รสทธหนาท ฯลฯ ดงนน เพอตอบรบ ตอความสนใจและความตองการของประชาชนทวประเทศทตองการพฒนาคณภาพชวตใหดขนในทกพนท

คณะกรรมการสงเสรมคณธรรม ไดมอบหมายใหคณะอนกรรมการคดเลอกชมชน องคกร หนวยงานและจงหวดคณธรรม โดยมนายวระ โรจนพจนรตน รฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม เปนประธานอนกรรมการ ยกรางหลกเกณฑการคดเลอกองคกร ชมชน อ าเภอและจงหวดคณธรรม เพอประกาศยกยองใหเปนหนวยงานตนแบบ จงไดมการก าหนดเปาหมายในการพฒนาคณธรรมใน ๔ กลมเปาหมาย ไดแก องคกร ชมชนอ าเภอและจงหวดคณธรรม และก าหนดใหมกระบวนการในการพฒนาคณธรรม แบงออกเปน ๓ ระดบ คอ ระดบสงเสรมคณธรรม ระดบคณธรรม และระดบคณธรรมตนแบบ โดยมหลกเกณฑการประเมนองคกร ชมชน อ าเภอและจงหวดคณธรรมทเปนมาตรฐานกลาง ทสามารถบงบอกถงกระบวนการในการพฒนาคณธรรมทไดมาตรฐาน เกดการเปลยนแปลงในเชงพฤตกรรมของประชาชนจนเปนทประจกษ เพอมงสเปาหมายเดยวกน คอ ประเทศชาตมความมนคง มงคง ยงยน ประชาชนมความสขบนพนฐานของความพอเพยงและสมานฉนทรวมไทยเปนหนงเดยว ซงเกณฑการประเมนในกลมเปาหมายตางๆ ไดปรากฏรายละเอยดอยในเอกสารฉบบนแลว

องคกรคณธรรมองคกรคณธรรม

ภายใตแผนแมบทสงเสรมคณธรรมแหงชาต ฉบบท ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙ – ๒๕๖๔) ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

๑. เปาหมายของการพฒนาองคกรคณธรรม เพอใหองคกรมบทบาทและสามารถในการสรางคนดเพอสงคมด สงเสรมใหคนในองคกร

มทศนคต วธคด และการประพฤตปฏบตทสะทอนการมคณธรรม จรยธรรม และคานยมทดเหมาะกบสงคมไทยมากขน และองคกรมคณคาและประสทธภาพ ประสทธผลในการด าเนนกจการ เนองจากสมาชกขององคกร มคณธรรมมากขน

๒. ความหมาย ระดบ และประเภทขององคกรคณธรรม ๑) ความหมาย องคกรคณธรรม คอ องคกรหรอหนวยงานทผน าและสมาชกขององคกรแสดงเจตนารมณ และมงมนด าเนนการสงเสรมคณธรรมในองคกร และเปนองคกรทมสวนรวมสรางสงคมคณธรรม โดยมการบรหารจดการองคกรตามหลกคณธรรม ธรรมาภบาล หรอหลกการบรหารกจการบานเมองทด สงเสรมสนบสนนใหสมาชกในองคกรยดมนคณธรรมเปนฐานในการด าเนนชวตและปฏบตงาน และมสวนรวมรณรงคสงเสรมคณธรรมใหกบประชาชน ชมชน หรอเครอขายขององคกรคณธรรม ๒) ระดบขององคกรคณธรรม องคกรคณธรรมแบงออกเปน ๓ ระดบ คอ ระดบท ๑ องคกรสงเสรมคณธรรม คอ องคกรทแสดงเจตนารมณ จะพฒนาเปนองคกรคณธรรม โดยมการก าหนดเปาหมายในการพฒนาคณธรรม มแผนการด าเนนการพฒนาองคกรคณธรรม มการจดกลไกผรบผดชอบ มการจดกจกรรมสงเสรมคณธรรม ซงผลการด าเนนงานอาจเกดขนบางสวน แตผลการเปลยนแปลงเชงพฤตกรรมของคนหรอปญหาเชงคณธรรมทลดลงอาจยงไมเหนผลชดเจน ระดบท ๒ องคกรคณธรรม คอ องคกรสงเสรมคณธรรมทมกระบวนการพฒนาองคกรคณธรรม ทไดมาตรฐานขององคกรสงเสรมคณธรรม และมการจดระบบภายในองคกรทเออตอการพฒนาองคกรคณธรรม และมการบรหารจดการใหสามารถบรรลตามเปาหมายทวางไว ท าใหเกดการเปลยนแปลงเชงพฤตกรรมของคนในองคกร และสงผลกระทบใหการท าความดเพมขน ปญหาเชงคณธรรมลดลง และมแนวโนมจะเกดการพฒนาทตอเนอง เกดความยงยนได ระดบท ๓ องคกรคณธรรมตนแบบ คอ องคกรคณธรรมทด าเนนการประสบความส าเรจ ทงในกระบวนการพฒนาและการเปลยนแปลงพฤตกรรมของคนทสะทอนการมคณธรรม คนมความสข องคกร มคณภาพและคณธรรมเชงประจกษ มองคความรสามารถถายทอดและเปนแหลงเรยนรใหกบองคกรตาง ๆ ได

- 4 -

๓) ประเภทขององคกร สามารถแบงกลมประเภทหนวยงาน องคกรตามลกษณะของกลไกประชารฐ

กลมองคกรภาครฐ เชน สวนราชการ รฐวสาหกจ องคกรอสระตามรฐธรรมนญ องคการมหาชน และองคกรในก ากบของรฐ เปนตน

กลมองคกรภาคธรกจ เอกชน เชน บรษท หางราน โรงงาน สถานประกอบการ ธนาคาร เปนตน กลมองคกรภาคประชาสงคมและชมชน เชน องคกรชมชน กลม สมาคม มลนธ องคกร

พฒนาเอกชนและองคกรสาธารณะประโยชน เปนตน

๓. หลกการสงเสรมและพฒนาองคกรคณธรรม นอมน าหลกการทรงงานในพระบาทสมเด จพระปรมนทรมหาภมพลอดลย เดช มาเปนหลกการดงน

๑) ระเบดจากขางใน เปนหวใจส าคญทสด ตองใหเกดจากความตระหนกมงมนตงใจ มเปาหมายเดยวกนของผน าและสมาชกขององคกร หากท าโดยถกบงคบหรอท าตามกระแสนโยบายไมตงใจจรง จะไมเกดผลหรอไมยงยน

๒) ท าแบบองครวม ตองท าพรอมกนทงระบบ ทกระบบขององคกรโดยใหประสานสอดแทรก ไปกบการบรหารและการท างานปกตขององคกร โดยไมแยกออกมาเปนโครงการหรอกจกรรมเดยว ๆ ทขาดความเชอมโยงกบระบบใหญขององคกร

๓) ท าตามหลกความจรง ตองท าจากสภาพความจรงขององคกร โดยมการศกษาปญหาและตนทนความดขององคกรใหเปนระบบ แลวลงมอท าตามล าดบขน แกปญหาทจดเลกกอน ท าใหงายไมตดยดต ารา การเรยนรจากทอนเปนเพยงแนวทางมาปรบใชใหเหมาะกบองคกรของตน

๔) การมสวนรวม ตองสรางโอกาสใหทกคนในองคกรมสวนรวม เพราะเปาหมายส าคญของการสงเสรมคณธรรมคอการท าใหคนมจตส านกและพฤตกรรมทสะทอนการมคณธรรมมากขนจงตองใหทกคนเปนพลงรวมกนขบเคลอน

๕) ท าความดเพอความด ตงใจพฒนาองคกรคณธรรมเพอสรางองคกรทด สรางคนดเพอสงคมด มงประโยชนสวนรวมโดยไมมเปาหมายเคลอบแฝงเพอประโยชนอน

๔. กระบวนการพฒนาองคกรคณธรรม

ตองด าเนนการตามหลกการทง ๕ ขอ ตาม ๙ ขนตอนดงน ๑) ท าใหทกคนตกลงใจรวมกน โดยเฉพาะผน าองคกรวาตองแสดงเจตนารมณชดเจนวา

จะรวมกนสรางองคกรของตนใหเปนองคกรคณธรรม

๒) คนหาความจรงขององคกร โดยส ารวจวเคราะหปญหาดานคณธรรมขององคกรท พง

ประสงคและไมพงประสงคและปญหาทตองการแกไขและคนในองคกรวามอะไรบาง และคนหาตนทนความด

หรอตนทนทเออตอการแกไขปญหา

- 5 -

๓) ตงเปาหมายการเปลยนแปลงรวมกน เพอคนพบพฤตกรรมทพงประสงคและพฤตกรรม

ทไมพงประสงคหรอ “ปญหาทอยากแก ความดทอยากท า” แลวใหก าหนดคณธรรมหลกรวมกนขององคกร ท า

ใหทกคนเขาใจคณธรรมเปาหมายทจะเปลยนแปลงตรงกน

๔) ก าหนดวธการและกลไกในการปฏบตงาน จดใหมแผนปฏบตการ วธส าคญในการ

ด าเนนการและก าหนดผรบผดชอบทชดเจนแตละกจกรรม รวมถงแนวทางการท างานรวมกนของฝายตาง ๆ ให

มประสทธภาพ และอาจจดท าขอเปนตกลงของคนในองคกร

๕) ลงมอปฏบตจรงใหเปนวถชวต การพฒนาคณธรรมมเปาหมายคอการเปลยนแปลงทคน

จงตองลงมอปฏบตตามขอตกลงอยางสม าเสมอตอเนองจนกลายเปนวถในการด าเนนชวตและปฏบตงาน

๖) ถอดบทเรยนเพอสรางความร ตองจดใหมกระบวนการสรปบทเรยนจากการปฏบตของ

ผมสวนไดเสยเพอคนหา เรยนรเงอนไขปจจย ของความส าเรจ ปญหาและแนวทางแกไข และสกดเปนความร

ขององคกร มการจดระบบการตดตามประเมนผลแบบมสวนรวมทมงเสรมพลงผปฏบตงานมากกวาการวดตาม

ตวชวดเชงปรมาณ โดยไมใหความส าคญกบการเรยนรและการเปลยนแปลงของคน การจดการความรจะ

น าไปสการพฒนามาตรฐานองคกรคณธรรม

๗) สรางกจกรรมชนชมยกยอง คณธรรมเปนเรองนามธรรมเหนผลการเปลยนแปลงชา

จงตองมกระบวนการใหก าลงใจ ยกยองเชดช ตองท าใหคนเหนผลส าเรจทเกดขนระหวางการพฒนาองคกร

คณธรรม

๘) สรางเครอขายคณธรรม งานทยากตองการพลงของเครอขายในการขบเคลอนตอง

เชอมโยงกนเปนเครอขายองคกรคณธรรมเพอใหก าลงใจ ถายทอดความร พฒนานโยบายรวมกน เชนเครอขาย

โรงเรยนคณธรรม โรงพยาบาลคณธรรม ทองถนคณธรรม ธรกจคณธรรมฯ

๙) ประเมนผลลพธผลกระทบ ตองมระบบและกลไกการประเมนเพอใหเหนผลลพธ

การเปลยนแปลงทเกดขนทงเชงปรมาณและคณภาพ มความรทจะน าไปยกระดบขยายผล หรอรปญหา

อปสรรคและน าไปสการแกไข โดยมทงการประเมนตนเองจากภายในและประเมนจากองคกรภายนอก รวมทง

เปดเผยผลการประเมนแกสมาชกขององคกรและตอสาธารณะ

๕. คณธรรมทควรสงเสรมในองคกรคณธรรม การสงเสรมคณธรรมใหเกดผลทดตองเลอกประเดนคณธรรมทสอดคลองกบปญหา และความตองการของคนในแตละองคกร อยางไรกตามจากผลการวจยท าโพลและประเมนวเคราะหสถานการคณธรรมจากประชาชนและผเกยวของแลว คณะกรรมการสงเสรมคณธรรมแหงชาตไดเลอกคณธรรม พอเพยง วนย สจรต จตอาสา เปนคณธรรมส าคญทจะรณรงคใหเกดขนในสงคมไทยในชวงตนของแผนแมบทสงเสรมคณธรรมแหงชาต

- 6 -

พอเพยง หมายถง ความพอเพยงในการด าเนนชวตแบบทางสายกลาง มเหตมผลใชความร ในการตดสนใจอยางรอบคอบ มความพอประมาณพอด ไมเบยดเบยนตนเอง สงคม และสงแวดลอม ไมประมาทสรางภมคมกนทด รเทาทนการเปลยนแปลง วนย หมายถง การยดมนและรบผดชอบในหนาทของตน ทงวนยตอตนเองในการผลกดนชวต ใหกาวหนา วนยตอองคกร สงคม ปฏบตตามจรยธรรมจรรยาบรรณและเคารพตอกฎหมาย สจรต หมายถง ความซอตรง ความซอสตยสจรตยดมน ยนหยดในการรกษาความจรง ความถกตองความเปนธรรมทงปวง นอกจากตนเองจะเปนคนซอตรงแลว ตองกลาปฏเสธการกระท าทไมซอตรง ไมซอสตยของบคคลอนทจะท าใหสวนรวมเกดความเสยหาย จตอาสา หมายถง การเปนผทใสใจตอสงคมสาธารณะและอาสาลงมอท าอยางใดอยางหนง ทมใชหนาทของตน ดวยความรก ความสามคค เพอประโยชนของผอน ของสงคม ของประเทศชาตโดยมไดหวงผลตอบแทน ท าความดเพอความด เอออาทรตอคนรวมสงคมท าอยางสม าเสมอจนเปนนสย ทงน คณธรรมแตละดานจะเชอมโยงไปสคณธรรมดานอนๆ การสงเสรมคณธรรมทงสดานน จงไมเปนการบงคบ องคกรควรเลอกสงเสรมคณธรรมใดทเหมาะสมกบสถานการณขององคกร

๖ .ตวชวดและเกณฑการประเมนองคกรคณธรรม การวดองคกรคณธรรมเปนกระบวนการส าคญ ทเนนการใชเครองมอใหแตละองคกรส ารวจ

ความกาวหนา และผลการด าเนนงานน าไปสการพฒนาใหดยงขน โดยเปนการวดเทยบกบตนเองกอนและหลงด าเนนการ และเทยบกบมาตรฐานกลางทก าหนดเพอยกระดบองคกรใหดขน อกทงตองพจารณาในมตของความสขของผเขารวมการพฒนาคณธรรม แมผลการแกปญหายงไมเกดแกคนท าดมมากขนกคอเปนการลดปญหาคณธรรมไปได

องคประกอบตวชวดและเกณฑการประเมนองคกรคณธรรม อาจแบงเปน ๑๙ ตวชวด ๓ ระดบ คอ ระดบท ๑ องคกรสงเสรมคณธรรม ระดบท ๒ องคกรคณธรรม ระดบท ๓ องคกรคณธรรมตนแบบ ดงน

การประเมนองคกรคณธรรม เกณฑการใหคะแนน

รวม ๒ ๑ ๐

การประเมนระดบท ๑ องคกรสงเสรมคณธรรม

๑ ) อ ง ค ก ร ม ก า ร ป ร ะ ก า ศ ข อ ต ก ล ง ( เ จตนารมณ/ธรรมนญ/ปฏญญา ) ร ว มก น ขอ งผ บ ร ห า ร และสมาช ก ในองคกรทจะพฒนาให เปนองคกรคณธรรม

จ านวนสมาชกองคกรทงฝายบรหารและสมาชกในองคกรทกระดบอยางมการประกาศขอตกลงรวมกนเปนทางการหรอเปนลายลกษณอกษรไมนอยกวา ๕๐ % ของจ านวนสมาชกในองคกร

จ านวนสมาชกองคกรทงฝายบรหารและสมาชกในองคกรทกระดบอยางมการประกาศขอตกลงรวมกนเปนทางการหรอเปนลายลกษณอกษร ๒๐-๕๐ %ของจ านวนสมาชกในองคกร

นอยกวา ๒๐%หรอไมมการปฏบต

- 7 -

การประเมนองคกรคณธรรม เกณฑการใหคะแนน

รวม ๒ ๑ ๐

๒) องคกรมการก าหนดคณธรรมเปาหมาย “ปญหาทอยากแก” และ“ความดทอยากท า” ทสอดคลองกบปญหาคณธรรมขององคกร หรอคณธรรม ๔ ประการ พอเพยง วนย ส จ ร ต จ ต อ าส า เ ช น ก า ร ใ ช ว ส ดส านกงานอยางประหยด มาปฏบตงานตรงเวลา การบรการดวยความโปรงใส จดจตอาสาชวยเหลอสงคม ฯลฯ

จ านวนสมาชกองคกร ไมนอยกวา ๕๐% มการก าหนดคณธรรมเปาหมาย“ปญหาทอยากแก” และ“ความดทอยากท า” เพอแกไขปญหาขององคกร ครอบคลมทง ๔ คณธรรม อยางนอย ๓-๕ เรอง

จ านวนสมาชกองคกร ๒๐-๔๙% รวมก าหนดคณธรรมเปาหมาย“ปญหาทอยากแก” และ“ความดทอยากท า”เพอแกไขปญหาขององคกร ครอบคลมทง ๔ คณธรรม อยางนอย ๑-๒ เรอง

นอยกวา ๒๐%หรอไมมการปฏบต

๓) องคกรมการจดท าแผนการด าเนนงานดานสงเสรมคณธรรม และจดบคลากร/ทมงาน/ผรบผดชอบการด าเนนงานสงเสรมคณธรรมในองคกรตามประเดนคณธรรมเปาหมายองคกร

- มการแผนการขบเคลอนคณธรรมขององคกรแบบ มสวนรวมจากทกฝาย ในองคกร -มการมอบหมาย แตงตงบคคลหรอหนวยงานรบผดชอบการด าเนนงานทชดเจนเปนลายลกษณอกษร

- มการแผนการขบเคลอนคณธรรมขององคกรแบบมสวนรวมจากทกฝายในองคกรและมการมอบหมายบคคลหรอหนวยงานรบผดชอบการด าเนนงาน แตไมเปนลายลกษณอกษร

ไมมการปฏบต

การประเมนระดบท ๒ องคกรคณธรรม

๔) องคกรมผลส าเรจการด าเนนงาน/กจกรรมสงเสรม คณธรรมในองคกรตามคณธรรมเปาหมาย และแผนงานทก าหนดเปนระบบและตอเนองมากขน

มผลส าเรจจากการด าเนนงาน/กจกรรมสงเสรมคณธรรมในองคกรตามตวชวดทก าหนดไวในแผนสงเสรมคณธรรมขององคกร ไมนอยกวา ๕๐%

มผลส าเรจจากการด าเนนงาน/กจกรรมสงเสรมคณธรรมในองคกรตามตวชวดทก าหนดไวในแผนสงเสรมคณธรรมขององคกร ระหวาง ๒๐-๔๙%

นอยกวา ๒๐ %หรอไมมการปฏบต

๕) องคกรมการจดระบบตดตาม รายงานประเมนผลและ จดกจกรรมรณรงคแลกเปลยนเรยนรเพอพฒนา ปรบปรง แกไขการด าเนนงานสงเสรมคณธรรมในองคกรอยางตอเนอง

- มการจดระบบตดตามประเมน และรายงานผลกจกรรม - จดกจกรรมรณรงคใหเกดการแลกเปลยนเรยนรรวมกนในของสมาชกทกระดบ ในองคกรอยางตอเนอง - จดสภาพแวดลอมใหเหมาะกบการสงเสรมคณธรรมในองคกร

- มการจดระบบตดตามประเมน และรายงานผลกจกรรม - จดกจกรรมรณรงค แลกเปลยนเรยนรของสมาชกองคกรในบางโอกาส

ไมมการปฏบต

- 8 -

การประเมนองคกรคณธรรม เกณฑการใหคะแนน

รวม ๒ ๑ ๐

๖) องคกรมกระบวนการยกยอง เชดช การท าความดหรอบคคลผมคณธรรมในรปแบบตางๆ เชน บคคลคณธรรม โครงการดเดนดานสงเสรมคณธรรม สวนงานดเดนดานคณธรรม ฯลฯ

มการจดกจกรรมประกาศยกยองเชดช บคคลคณธรรม ตามคณธรรมเปาหมายทงภายในองคกรและมกระบวนการยกยองเชดชภายนอกองคกรดวย

มการจดกจกรรมประกาศยกยองเชดชบคคลคณธรรม เฉพาะภายในองคกร

ไมมการปฏบต

การประเมนระดบท ๓ องคกรตนแบบคณธรรม

๗) องคกรมผลส าเรจการด าเนนงานขององคกรตาม “ปญหาทอยากแก” และ “ความดทอยากท า” ตามคณธรรมพอเพยง วนย สจรต จตอาสา เพมมากขน

มผลส าเรจจากการด าเนนกจกรรมการสงเสรมคณธรรมแบบมสวนรวมจากทกสวนงานในองคกร ตามตวชวดในแผนสงเสรมคณธรรมทองคกรก าหนด ไมนอยกวา ๘๐ %

มผลส าเรจจากการด าเนนกจกรรมการสงเสรมคณธรรมแบบมสวนรวมจากทกสวนงานในองคกร ตามตวชวดในแผนสงเสรมคณธรรมทองคกรก าหนด ไมนอยกวา ๖๐ %

มผลส าเรจจากการด าเนนงานตามตวชวด นอยกวา ๖๐ %

๘) องคกร มการเพมประเดนคณธรรมเปาหมาย ในมตการน าหลกศาสนา และหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาก าหนดเปนปญหาทอยากแก ความดทอยากท า เพมเตมจากคณธรรมอน ๆ อยางชดเจน

นอกเหนอจากผลส าเรจในการด าเนนงานตามตวชวดคณธรรมเปาหมายทก าหนด องคกรไดมการก าหนดประเดนคณธรรมเพอด าเนนการเพมเตมครบทง ๒ มต คอ การน าหลกศาสนา และหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

นอกเหนอจากผลส าเรจในการด าเนนงานตามตวชวดคณธรรมเปาหมายทก าหนด องคกรไดมการก าหนดประเดนคณธรรมเพมเตมเพยงมตใด มตหนงคอการน าหลกศาสนาหรอหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

ไมมการปฏบต

๙) องคกรมองคความรจากการด าเนนงานองคกรคณธรรม สามารถเปนแหลงเรยนรและถายทอดขยายผลไปสองคกรอนได

-มองคความรจากการด าเนนงานองคกรคณธรรมทงในภาพรวมและองคความรครบทกกจกรรมทด าเนนการ -สามารถเปนแหลงเรยนร และถายทอดขยายผลไปสองคกรอนได

-มองคความรจากการด าเนนงานองคกรคณธรรมเฉพาะบางกจกรรม -สามารถเปนแหลงเรยนร และถายทอดขยายผลไปสองคกร อนได

- มการด าเนนงานแตไมมการถอดองคความรเพอเผยแพร

- 9 -

เกณฑการประเมนผลคะแนนและระดบ ดงน

ระดบท ๑ องคกรสงเสรมคณธรรม เกณฑการประเมน ตองมการด าเนนงานทกขอ (ระดบท ๑) คะแนนรวม ไมนอยกวา ๓ คะแนน (ผานระดบท ๑) ระดบท ๒ องคกรคณธรรม เกณฑการประเมน ตองมการด าเนนงานทกขอในระดบท ๑ และระดบท ๒ คะแนนรวมไมนอยกวา ๖ คะแนน (ผานระดบท ๒) ระดบท ๓ องคกรคณธรรมตนแบบ เกณฑการประเมน ตองมการด าเนนงานทกขอในระดบท ๑ ระดบท ๒ และระดบท ๓ คะแนนรวมไมนอยกวา ๙ คะแนน ( ผานระดบท ๓)

ทงน แตละองคกรสามารถปรบเพมหวขอหลกเกณฑการใหคะแนนเพอการประเมนองคกร ทสอดคลองกบบทบาท ภารกจขององคกรตามความเหมาะสม เพอใชใหเกดประโยชนในการปฏบตงาน และการประเมนผลการด าเนนงานทมธรรมาภบาล

๗. ประโยชนจากการพฒนาองคกรคณธรรม การพฒนาองคกรใหเปนองคกรคณธรรมจะกอใหเกดประโยชนมากมายหลายระดบ ดงน

ระดบบคคลและครอบครว เมอสมาชกขององคกรมคณธรรมเปนฐานในการด าเนนชวตมากขนยอมสงผลดตอคนนนเปนคนด ความสมพนธและการยอมรบจากคนอนมากขน ท างานไดมประสทธภาพมากขน ท าใหคณภาพชวตทด เปนคนเกง คนด มความสข และสงผลตอครอบครวดขนเปนครอบครวอบอน เขมแขง

ระดบองคกร เมอองคกรมการบรหารทมคณธรรมและธรรมาภบาล มสมาชกทมคณธรรม จะท าใหองคกรมภาพลกษณทดในสงคม เปนตนทนหรอคณคาเพมในการด าเนนกจการ คณภาพการท างานของสมาชกดขนท าใหประสทธผลขององคกรเพมขน ตนทนนอยลง เพมความสามารถในการแขงขน

ระดบชาต ประเทศมองคกรคณธรรม ทมบทบาทและความสามารถในการสรางคนดใหกบสงคมมากขน ประชาชนสวนใหญทกชวงวยไดรบการปลกฝงสงเสรมคณธรรม ท าใหอยรวมกนอยางสมานฉนทสนตสขเปนสงคมคณธรรม และยงเพมความสามารถในการแขงขนของประเทศเพมขน

ระดบนานาชาต ประเทศไทยจะมภาพลกษณทดและเกดความรวมมอในการพฒนา ดานตาง ๆ กบนานาชาตเพมขน

๘. บทบาทขององคกรคณธรรม แมหวใจความส าเรจของการพฒนาองคกรคณธรรมคอ “การระเบดจากขางใน” ของแตละองคกร แตการมองคกรภายนอกเขาไปชวยสงเสรมสนบสนนการพฒนาดานคณธรรม เปนเรองทด จะชวยใหเกดผลด และขยายผลกวางขวาง ควรมบทบาทการเปนผสนบสนนมากกวาการสงการหรอไปท าแทน โดยบทบาทขององคกรผสงเสรมทส าคญมดงน

- 10 -

๑) สนบสนนขอมลองคความรและการจดการความรและการเรยนร ๒) สนบสนนการเชอมโยงประสานงานขององคกรทเกยวของและการสรางเครอขาย

ความรวมมอ ๓) สนบสนนก าลงใจการชนชมยกยอง การใหรางวล ๔) สนบสนนงบประมาณและเอออ านวยการด าเนนงาน ๕) สนบสนนการพฒนานโยบายและการแกปญหาของระบบราชการเพอใหเออตอการพฒนา

องคกรคณธรรม

ชมชนคณธรรมชมชนคณธรรม ภายใตแผนแมบทสงเสรมคณธรรมแหงชาต ฉบบท ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙ - ๒๕๖๔)

๑. เปาหมายของการพฒนาชมชนคณธรรม ความมนคงของประเทศชาตจะเกดขนอยางยงยนไดนน เกดจากการทสถาบนหลกของชาต

คอ สถาบนชาต สถาบนศาสนา และสถาบนพระมหากษตรยของประเทศมความมนคง ดงนน การสงเสรม ใหชมชนคณธรรมเปนกลไกส าคญในการน าพาชาตสความมนคง มงคง ยงยน ชมชนคณธรรมตองตงเปาหมายหลกทส าคญ คอ มชมชนทไดรบการพฒนาใหสมดลทงทางดานวตถและจตใจ มคนทมความพรอมทงทางกาย ใจ สตปญญา มความเปนสากล มคณธรรม เปนฐานแหงการพฒนา การด าเนนงานชมชนคณธรรมจงตองมการเชอมรอยระหวางสถาบนหลกของชาต สถาบนศาสนา และสถาบนพระมหากษตรย ในขณะเดยวกนตองสงเสรมใหคนในชมชนมวฒนธรรมความเปนไทยทเขมแขง มศาสนาเปนเครองยดเหนยวจตใจ และมศาสตรพระราชา เปนแนวทางในการด าเนนชวตทถกตองดงาม จะท าใหเกดเปนพลงความดทจะชวยขบเคลอนและพฒนาประเทศใหเจรญกาวหนาเปนสงคมคณภาพและสงคมคณธรรมทอยเยนเปนสขอยางมนคงและยงยน

๒. ความหมายของชมชน ชมชน หมายถง ชมชนทอยรวมกนเปนหมบานอยางเปนทางการตามพระราชบญญต ลกษณะปกครองทองท พทธศกราช 2457 และแกไขฉบบท ๑๒ หรอเปนชมชนทอยรวมกนโดยธรรมชาต หรอตามความสนใจ เพอท ากจกรรมรวมกนโดยมระบบความสมพนธทไมเปนทางการไมมการบงคบบญชา และอาจมวฒนธรรมทแตกตางหลากหลาย

๓. ระดบของชมชนคณธรรม ชมชนคณธรรมแบงออกเปน ๓ ระดบ ดงน ระดบท ๑ ชมชนสงเสรมคณธรรม คอ ชมชนทแสดงเจตนารมณและด าเนนการ ตามกระบวนการพฒนาชมชนคณธรรม ซงผลการด าเนนงานมพฒนาการเกดขนเพยงบางสวน โดยจะมการพฒนาตอยอดเปนล าดบ ๆ ไป เชน การมระบบ กลไก กจกรรมสงเสรมคณธรรม แตผลการเปลยนแปลง เชงพฤตกรรมของคนในชมชนยงไมเปนทประจกษ การพฒนาชมชนหรอปญหาเชงคณธรรมอาจยงไมลดลง ระดบท ๒ ชมชนคณธรรม คอ ชมชนสงเสรมคณธรรมทมกระบวนการพฒนาชมชนคณธรรมทไดมาตรฐาน และผลของการด าเนนงานท าใหเกดการเปลยนแปลงเชงพฤตกรรมของคนในชมชนทสงผลกระทบใหความดเพมขน ปญหาเชงคณธรรมลดลง และมแนวโนมจะเกดการพฒนาทตอเนอง เกดความยงยนได

ระดบท ๓ ชมชนคณธรรมตนแบบ คอ ชมชนคณธรรมทด าเนนการสงเสรมคณธรรม จนประสบความส าเรจในเชงประจกษ ทงในดานกระบวนการพฒนาและการ เปลยนแปลงพฤตกรรมของคน ในชมชนทสงผลในเชงบวก มการท าความดเพมขน ปญหาเชงคณธรรมลดลง และมแนวโนมเกดการพฒนา ทตอเนอง เกดความยงยน ท าใหคนในชมชนมความสข มองคความรสามารถถายทอดและเปนแหลงเรยนรใหกบชมชนอนได

- ๑๒ -

๔. หลกการสงเสรมและพฒนาชมชนคณธรรม

หลกการพฒนาชมชนคณธรรมน าชาตมนคง มงคง ยงยน โดยนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช บรมนาถบพตร มาเปนนโยบายหลกของการด าเนนงานเพอใหเกด “ชมชนคณธรรม” เรมจากการเปดพนทในชมชน วด ศาสนสถาน ใหเปน ศนยการเรยนรทงภาคทฤษฎและภาคปฏบตในงานดานศาสนา ศลปะ วฒนธรรม ภายใตหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เพอสงเสรมใหคนในชมชนพงพาตนเอง พงพากนเอง รวมกลมอยางมพลง ใชชวตพออย พอกน พอเพยง มเหตผล มภมคมกนทเหมาะสม ตามสภาพของชมชนและวฒนธรรมในทองถน รวมทงเปนศนยกลางการจดกจกรรมเทดทนสถาบนพระมหากษตรย กจกรรมทางศาสนาสงเสรมคณธรรมจรยธรรม ตลอดจนเปนศนยกลางการถายทอดภมปญญาทองถน จากการมสวนรวมและความเสยสละของคนในชมชน ทจะรวมขบเคลอนใหชมชนคณธรรมกาวส “สงคมคณธรรม” ซงเปนจดมงหมายทส าคญของแผนแมบทสงเสรมคณธรรมแหงชาตฉบบท ๑ คอ การเสรมสรางสงคมใหมคณธรรมความด เปนสงคมทประกอบดวย คนมคณธรรม ครอบครวมคณธรรม องคกร/หนวยงานมคณธรรม ชมชนมคณธรรม ทกภาคสวนมคณธรรม ในทกระดบ สงคมนนยอมเปนสงคมทมคณธรรมดวย เนองจากความดงามทงหลายทเกดขนในสงคมไทย เกดจาก การทคน ครอบครว องคกร/หนวยงาน ชมชนและสงคม มหลกธรรมทางศาสนา และความเชอความศรทธา เปนเครองยดเหนยวจตใจ สามารถน ามาใชในชวตประจ าวนไดอยางมความสข โดยด ารงชวตตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง และตามวถวฒนธรรมและขนบธรรมเนยมประเพณทดงาม มความเอออาทรซงกนและกน เปนสงคมทดงามและอยเยนเปนสข เปนสงคมแหงความพอเพยงและสนตสข

หลกการเสรมสรางชมชนคณธรรมทสามารถพงพาตนเองได โดยมบาน วด/ศาสนสถาน โรงเรยน/ราชการหรอภาคประชารฐ รวมกนด าเนนการตามหลกการ ดงน ๑) น าสถาบนชาต ศาสนา พระมหากษตรย และศาสตรพระราชาเปนแกนหลกทส าคญ ในการพฒนาคน เสรมสรางใหชมชนเกดความเขมแขงอยางยงยน ๒) นอมน าหลกการทรงงาน “ระเบดจากขางใน” “เขาใจ เขาถง พฒนา” มาเปนหลกการ ในการปฏบตงานในพนท โดยใหคนในชมชนมความสมครใจ และเขาใจแกนแทของการพฒนาชมชน ภายใตวถถน วถไทย เพอสรางชมชนใหเขมแขงดวยหลกธรรมทางศาสนา หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง และวถวฒนธรรมทดงาม ๓) น าหลกการ ๓ ประสาน คอ บาน วด/ศาสนาสถาน โรงเรยน/ราชการ หรอนโยบายประชารฐ เปนแนวทางในการขบเคลอนการด าเนนงานของชมชน ๔) สนบสนนใหมการเชอมโยงขบเคลอนงานของชมชนในระดบตาง ๆ โดยใชหลกการ มสวนรวมจากทกภาคสวนในพนท ในลกษณะทให “รวมคด รวมท า รวมรบประโยชน” อยางเปนระบบและเปนรปธรรม โดยตองสรางเวทเปดโอกาสใหทกคนในชมชนมสวนรวม เพราะเปาหมายส าคญของการสงเสรมคณธรรมคอคนมจตส านกและพฤตกรรมทสะทอนการมคณธรรมมากขน จงตองใหทกคนรวมพลงรวมกนขบเคลอนและใหทกภาคสวนบรณาการความรวมมอท าแบบองครวม คอ ท าทงระบบ ทกระบบของชมชนและประสานสอดแทรกกบการบรหารและการพฒนาชมชนดานตาง ๆ ไมแยกออกมาเปนโครงการหรอกจกรรมเดยว ๆ ทขาดความเชอมโยงกบระบบใหญของชมชน ๕) ใหคนในชมชนน าทนทางวฒนธรรม ความหลากหลายทางทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมมาเสรมสรางมลคาเพมทางเศรษฐกจใหแกชมชน

- ๑๓ -

๖) ใชกระบวนการคมบานในการพฒนา ใหเขาถงและใกลชดชาวบานเพอใหการพฒนาชมชนเปนไปอยางมประสทธภาพและสงผลตอการพฒนาจตใจของคนในชมชนใหเกดความเขมแขงอยางยงยน ๗) มการขยายภาคเครอขาย โดยใชหลกการชมชนแบบเครอญาต และสรางชมชนคณธรรมตนแบบ Best Practice ใหการยกยองเชดช พฒนายกระดบใหเปนตวอยางเพอเปนแหลงเรยนรในพนท ๕. พฤตกรรมของคนในชมชน คนในชมชน มพฤตกรรมในขอปฏบตหลก ๓ ประการทสามารถสมผสได คอ ๑) ยดและปฏบตตามหลกธรรมทางศาสนาของแตละศาสนา รวมทงความเชอทตนเคารพนบถอ โดยน าหลกคณธรรมมาบรณาการกบการด าเนนชวต เพอเปนแนวทางในการประพฤตปฏบตตน ไดอยางถกตอง เชน ศาสนาพทธใหรกษาศล ๕ หรอปฏบตตามหลกค าสอน ความศรทธา ความเชอทดงาม ทตนเองนบถอ ๒) มการนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง มาเปนหลกในการพฒนาคณภาพชวต ใหสามารถด าเนนชวตอยางมนคงบนพนฐานของการพงพาตนเอง พงพากนเอง ความพอมพอกน การรจกพอประมาณ และการค านงถงความมเหตผลโดยยดหลกทางสายกลาง ๓) มการด ารงชวตตามวถวฒนธรรมไทย มความเอออาทร เกอกลกน มขนบธรรมเนยมประเพณทดงามและมการถายทอดภมปญญาของทองถนสการปฏบตในชวตประจ าวนของคนในชมชน

๖. กระบวนการพฒนาชมชนคณธรรม การสรางใหเกดเปนชมชนคณธรรม มกระบวนการส าคญตอเนอง ๗ ขนตอน ทสามารถ น าไปปรบใชกบทกชมชน ซงในกระบวนการตาง ๆ น เปนการด าเนนการตามโครงการ/งาน/กจกรรม โดยมการมอบหมายงานใหกบทกภาคสวนในพนทรวมกนด าเนนงาน ดงน ๑) เกดจากความคดรเรมของสมาชกในชมชน โดยเฉพาะผน าชมชน เชน ผน าศาสนา ก านน ผใหญบาน ปราชญชาวบาน ซงเปนทเคารพและศรทธาของคนในชมชน โดยผคดรเรมจะมงมนขบเคลอนชมชน จากปญหาหรอเรองทอยในความตองการ ความสนใจของสมาชกในชมชนทตองการยกระดบคณภาพชวตใหดยงขน ดวยการมองหาสงทเปน “จดรวม” และสามารถน ามาก าหนดเปน “อตลกษณชมชน” ทตรงกบความสนใจ ความตองการของชมชน ๒) คนหาความจรงของพนท คนในชมชนรวมกนส ารวจขอมลคนหา อตลกษณทโดดเดน ของตน ตลอดจนทบทวนตนทนทางสงคม (ตนทนความด) ท งดานคน องคกร ภมปญญา วฒนธรรม สงแวดลอม พรอมทงประเมนวเคราะหปญหาของชมชนดานตาง ๆ โดยเฉพาะดานคณธรรม จดท าเปนแผนสงเสรมพฒนาชมชนคณธรรมใหคนในชมชน สรางชมชนทด สรางคนดเพอรวมสรางสงคมคณธรรมโดยไมมเปาหมายเคลอบแฝงเพอประโยชนอน ซงจะไมเกดผลทแทจรงหรอไมยงยน โดยด าเนนการตามหลกความจรง ตองท าจากสภาพความจรงของชมชนทมการศกษาขอมลอยางเปนระบบโดยถองแทแลวจงท าตามล าดบขน ของการแกปญหาโดยเรมทจดเลกกอนเพอใหงายตอการด าเนนงานและเกดผลในทางปฏบต

- ๑๔ -

๓) ตงเปาหมายการเปลยนแปลงรวมกน เพอคนหาพฤตกรรมทพงประสงคและพฤตกรรม ทไมพงประสงคหรอ “ปญหาทอยากแก ความดทอยากท า” ซงจะท าใหทกภาคสวนเหนเปาหมายรวมกน และก าหนดรปธรรมความส าเรจหรอตวชวดทจะท าไดจรงในเปาหมายแตละดาน ในขนนจะสามารถรจกเจาภาพงานแตละดานชดเจน ๔) สรางกลมแกนน าเพอการเปลยนแปลง สรางกระบวนการปรกษาหารอของผน าชมชน ทมความตงใจพฒนาชมชนคณธรรม เพอใหเปนกลมรเรมกอการด โดยมทงผน าธรรมชาตและผน าทางการ ๕) แสวงหาทมงาน ทเปนนกคด นกพฒนา มารวมเปนทมงานในการด าเนนงาน เชน เปนคณะกรรมการทปรกษา และคณะกรรมการด าเนนงาน โดยมองคประกอบของกลมบคคล ประกอบดวย ๓ ฝาย อนไดแก บคลากรทางศาสนาในชมชน ผบรหาร คร บคลากรทางการศกษา เจาหนาทของรฐทประจ าในทองถน และเครอขายภาคธรกจ เอกชนทสามารถใหความมอในดานตาง ๆ ได ๖) ด าเนนงานแบบรวมคด รวมท า โดยก าหนดใหมเนอหาสาระใน ๓ องคประกอบทส าคญ อนไดแก ประการแรก น าหลกธรรมค าสอนทางศาสนาทเนนใหคนในชมชนยดมนในคณธรรมทชมชนนบถอ

คณธรรมทกอใหเกดความสามคค ปรองดอง และคณธรรมทกอใหเกดความเอออาทรตอเพอนมนษย ประการทสอง การด าเนนชวตตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ดวยการด ารงชวตอยอยางพอเพยง อนรกษธรรมชาตและสงแวดลอม อยางมเหตผล และภมคมกน ประการทสาม ด าเนนชวตอยางมอตลกษณของวฒนธรรมไทย รกษาสบสานและสรางสรรควฒนธรรมเพอสรางมลคาเพมทางเศรษฐกจ ๗) วธการขบเคลอน (๑) ลงมอปฏบตจนเปนวถชวต ชมชนปฏบตตามขอตกลงอยางสม าเสมอตอเนองจนเปนวถชวตของประชาชนและการพฒนาชมชน (๒) ถอดบทเรยนเพอสรางความร ชมชนน าความกาวหนาทเกดขนมาสการ ถอดบทเรยน ประเมนผลสงท เกดขน เพอแกไขปญหาอปสรรคและขยายความส าเรจนนไปสชาวบาน ใหกวางขวาง และน าไปสการจดการความร ผลตเปนองคความรในรปแบบตาง ๆ หรอสอสาร ถายทอดแลกเปลยนระหวางชมชน (๓) ชนชมยกยองใหปรากฏแกสาธารณชน เนองจากคณธรรมเปนเรองนามธรรมเหนผลการเปลยนแปลงชา ดงนน เมอเหนความส าเรจกจดใหมการชนชม ยกยอง เพอใหก าลงใจ รวมทงสอสารเผยแพรผลงานตอสาธารณะใหเปนทประจกษ (๔) สรางและแสวงหาเครอขายคณธรรม งานสงเสรมคณธรรมเปนงานทยากตองการพลงของเครอขายในการขบเคลอน โดยมการเชอมโยงกนเปนเครอขายชมชนคณธรรมเพอใหก าลงใจ ถายทอดความร และพฒนานโยบายรวมกน (๕) จดท าแผนงานพฒนาชมชน และก าหนดกจกรรม โดยก าหนดบทบาทหนาทและมอบหมายภารกจ การลงมอปฏบตตามภารกจทไดก าหนดไวในแผนงาน ตลอดจนท าการประชาสมพนธเผยแพร และการเตรยมพฒนากลไก เชอมโยงความรวมมอ (๖) ประเมนผลลพธผลกระทบ ตองมระบบและกลไกในการประเมนเพอให เหนผลลพธ มการประเมนผลและตดตามผลการปฏบตงาน มทงการประเมนภายใน และประเมนจากภายนอก มการปรบปรงและพฒนางานใหดมคณภาพมากทสด ตลอดจนการสรปผลความกาวหนาและขยายผลงาน ไปสชมชนอนทสนใจ รวมทงเปดเผยผลการประเมนแกคนในชมชนและสาธารณชน

- ๑๕ -

๗. คณธรรมทสงเสรมในชมชนคณธรรมทเปนจดเนนในป ๒๕๖๑

หลกคณธรรมทสอนใหคนประพฤตปฏบตเปนคนดของสงคมหรอเปนไปตามครรลอง คลองธรรมนน มหลากหลาย หากมการน าหลกคณธรรมมาเปนแกนกลางในการแกไขปญหาชมชน ชมชนควรเลอกประเดนคณธรรมทสอดคลองกบสภาพปญหา และความตองการของคนในแตละชมชน เพอเปนการนอมน าพระราชด ารสในพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช และจากการประเมนสภาพบรบทเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมไทยในปจจบน คณะกรรมการสงเสรมคณธรรมแหงชาตจงไดคดเลอกคณธรรมตามพระราชด ารส “พอเพยง วนย สจรต จตอาสา” เปนคณธรรมทจะรณรงคเชญชวน ในปพทธศกราช ๒๕๖๐-๒๕๖๑ ใหเกดขนในสงคมไทย โดยก าหนดไวเปนแนวนโยบายของการด าเนนงาน ตามแผนแมบทสงเสรมคณธรรมแหงชาต มรายละเอยดดงน

พอเพยง หมายถง ความพอเพยงในการด าเนนชวตแบบทางสายกลาง มเหตมผลใชความร ในการตดสนใจอยางรอบคอบ มความพอประมาณพอด ไมเบยดเบยนตนเอง สงคม และสงแวดลอม ไมประมาทสรางภมคมกนทด รเทาทนการเปลยนแปลง

วนย หมายถง การยดมนและรบผดชอบในหนาท และการกระท าของตน ทงวนยและ ความรบผดชอบตอตนเองในการผลกดนชวตใหกาวหนา วนยและความรบผดชอบตอครอบครว องคกร สงคม ปฏบตตามจรยธรรมจรรยาบรรณและเคารพตอกฎหมาย

สจรต หมายถง ความซอตรง ความซอสตยสจรตยดมน ยนหยดในการรกษาความจรง ความถกตอง ความเปนธรรมทงปวง นอกจากตนเองจะเปนคนซอตรงแลว ตองกลาปฏเสธการกระท า ทไมซอตรง ไมซอสตยของบคคลอนทจะท าใหสวนรวมเกดความเสยหาย

จตอาสา หมายถง การเปนผทใสใจตอสงคมสาธารณะและอาสาลงมอท าอยางใดอยางหนงอนมใชหนาทของตน ดวยความรก ความสามคค เพอประโยชนของผอน ของสงคม ของประเทศชาต โดยมไดหวงผลตอบแทน ท าความดเพอความด เอออาทรตอคนรวมสงคมท าอยางสม าเสมอจนเปนนสย

ทงน การคดเลอกหลกคณธรรมไปปรบใชในการพฒนาคณภาพชวตของคนในชมชน ไมเปนการบงคบชมชน สามารถคดเลอกสงเสรมคณธรรมทเหมาะสมกบสภาพบรบทเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมของชมชน โดยอาจใหความส าคญกบคณธรรม พอเพยง วนย สจรต จตอาสา ขอใดขอหนง หรอน ามาปฏบตทง ๔ ขอ ภายใตคณธรรมทง ๔ ขอ หรออาจมคณธรรมอน ๆ ทส าคญส าหรบชมชน ซงชมชนสามารถน ามาสงเสรมใหเกดเปนชมชนคณธรรมได

- ๑๖ -

๘. ตวชวดและเกณฑการประเมน “ชมชนคณธรรม”

ชมชนคณธรรม เปนชมชนทอยรวมกนเปนหมบานอยางเปนทางการตามพระราชบญญต ลกษณะปกครองทองท พทธศกราช ๒๔๕๗ และแกไขฉบบท ๑๒ หรอเปนชมชนทอยรวมกนโดยธรรมชาต มระบบความสมพนธทเปนและไมเปนทางการ ไมมการบงคบบญชา มวฒนธรรมท เหมอนหรอแตกตางหลากหลาย อาจมบทบาทภารกจในการท ากจกรรมเฉพาะดานตามความสนใจและประโยชนเฉพาะกลม การประเมนผลการพฒนาชมชนคณธรรม จงมความละเอยดออนตองค านงถงบรบททแตกตางกน อยางไรกตาม การเปนชมชนคณธรรมตนแบบจ าเปนตองมตวชวดทเปนพฤตกรรมบงชในเชงประจกษในลกษณะทเปนมาตรฐานกลางของชมชนคณธรรมตนแบบ ซงในแตละพนทจ าเปนตองมมาตรฐานกลางเดยวกนทสามารถน ามาประเมนชมชนตาง ๆ ไดทงหมด เพอใหเปนทยอมรบจากบคคลทวไปวาชมชนนนเปนชมชนคณธรรมตนแบบทแทจรง

เกณฑการประเมนชมชนคณธรรม แบงการประเมนออกเปน ๒ สวน คอ

๑) การประเมนผลลพธจากพฤตกรรมของคนในชมชนทเปลยนแปลง เปนเปาหมาย ของความส าเรจของการพฒนาชมชนคณธรรมตนแบบทพสจนไดและมองเหนไดอยางเดนชด และสามารถอธบาย “คณลกษณะของชมชนคณธรรมตนแบบ” ไดอยางชดเจน ๒) การประเมนกระบวนการพฒนาชมชนคณธรรม เปนการประเมนกระบวนการทเปนฐานใหเกดพฤตกรรมการเปลยนแปลงของคนในชมชน โดยเนนพนทเปนฐานในการประเมน ซงกระบวนการดงกลาวเกดจากการบรณาการการท างานในทกภาคสวนของส านกงานวฒนธรรมจงหวดรวมกบภาคเครอขาย ในภาคประชารฐในพนท อนเปนกจกรรมสงเสรมพฒนาชมชนคณธรรมในมตทหลากหลาย เพอเสรมสรางชมชนใหเปนชมชนคณธรรมตนแบบ ท มการพฒนาในทกดานโดยเฉพาะการเตมเตมในดานศาสนา หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง และวถวฒนธรรมทดงามของชาต ทงน เพอใหคนในชมชนมชวตทดขน และมความสขอยางยงยน

เกณฑการใหคะแนน โดยแบงเกณฑการใหคะแนนเปน ๓ ระดบ ตาม “แบบประเมนชมชนคณธรรม” ดงน

ระดบท ๑ ชมชนสงเสรมคณธรรม มการด าเนนการในทกขอของระดบท ๑ ผานเกณฑการประเมนคะแนนรวมไมนอยกวา ๓ คะแนน (ผานระดบท ๑)

ระดบท ๒ ชมชนคณธรรมมการด าเนนการในทกขอของระดบท ๑ และระดบท๒ ผานเกณฑการประเมนคะแนนรวมไมนอยกวา ๖ คะแนน (ผานระดบท ๑ และดบท ๒)

ระดบท ๓ ชมชนคณธรรมตนแบบ มการด าเนนการในทกขอของระดบท ๑ระดบท ๒และระดบท๓ ผานเกณฑการประเมนคะแนนรวมไมนอยกวา ๙ คะแนน (ผานระดบท ๑ ระดบท ๒ และระดบท ๓) ในกรณทชมชนไดคะแนนนอยกวา ๓ คะแนน ใหจดไวในกลม “ ชมชนทเขารวมโครงการ”

- ๑๗ -

การประเมนชมชนคณธรรม เกณฑการใหคะแนน

รวม ๒ ๑ ๐

ประเมนระดบท ๑ ชมชนสงเสรมคณธรรม (ขอ ๑-๓) การประเมนกระบวนการพฒนาชมชน ๑) ชมชนมผน าและคนในชมชนเหนพองรวมกน

ประกาศขอตกลง (ธรรมนญ เจตนารมณ) ทจะพฒนาชมชนใหเปนชมชนคณธรรม

จ านวนครวเรอน ๘๐% ขนไป ทรวมประกาศขอตกลงโดยท าเปนลายลกษณอกษร

จ านวนครวเรอน ๕๐-๗๙% ทรวมประกาศขอตกลงโดยท าเปนลายลกษณอกษร

ต ากวา ๕๐% หรอไมมการปฏบต

๒) ชมชนรวมกนก าหนดเปาหมาย “ปญหาทอยากแก” จ านวน ๓-๕ เรอง เชน ปญหาสงเสพตด ปญหาทางเศรษฐกจ ปญหาอาชญากรรม ปญหาสงแวดลอม ปญหาความยากจน ปญหาทางสงคม ปญหาการทะเลาะววาท การเลนการพนน การลกขโมย การมหนสน รายไดไมเพยงพอ การเกบออมเงน การท าบญชครวเรอน การจดการกบขยะ การจดการกบน าเนา ฯลฯ และรวมกนก าหนดเปาหมายใน “ความดทอยากท า” จ านวน ๓-๕ เรอง เชน การเทดทนสถาบนชาต ศาสนา และพระมหากษตรย การปฏบตตามคณธรรม พอเพยง วนย สจรต จตอาสา หรอคณธรรมอน ๆ ลด ละ เลกอบายมข ฯลฯ

จ านวนครวเรอน ๘๐% ขนไป รวมก าหนดเปาหมายใน “ปญหาทอยากแก” และ“ความดทอยากท า” ครอบคลมคณธรรม พอเพยง วนย สจรต จตอาสา

จ านวนครวเรอน ๕๐-๗๙% รวมก าหนดเปาหมายใน “ปญหาทอยากแก” และ“ความดทอยากท า” ครอบคลมคณธรรม พอเพยง วนย สจรต จตอาสา

ต ากวา๕๐%หรอไมมการปฏบต

๓) ชมชนรวมกนจดท าแผนพฒนาสงเสรมคณธรรมของชมชนเกยวกบปญหาทอยากแก และความดทอยากท า ซงเปนความตองการของคนในชมชนเพอประโยชนสขของชมชน (การระเบดจากขางใน)

จ านวนครวเรอน ๘๐%ขนไป มสวนรวม ประชมประชาคม จดท าแผนพฒนาสงเสรมคณธรรมของชมชนโดยมการมอบหมายผรบผดชอบชดเจน

จ านวนครวเรอน ๕๐-๗๙% มสวนรวม ประชมประชาคม จดท าแผนพฒนาสงเสรมคณธรรมของชมชนโดยมการมอบหมายผรบผดชอบชดเจน

ต ากวา ๕๐% หรอไมมการปฏบต

- ๑๘ -

การประเมนชมชนคณธรรม เกณฑการใหคะแนน

รวม ๒ ๑ ๐

ประเมนระดบท ๒ ชมชนคณธรรม(ขอ ๑-๖) การประเมนกระบวนการและพฤตกรรมทเปลยนแปลง ๔) ความส าเรจของชมชนตามแผนพฒนา

สงเสรมคณธรรมโดยชมชนมการจดกจกรรมแกไขปญหาของชมชน และมการสงเสรมการท าความดเทดทนสถาบนชาต ศาสนา และพระมหากษตรย และปฏบตตามคณธรรม พอเพยง วนย สจรต จตอาสาหรออน ๆ ตามทระบไวในแผนฯ จากการมสวนรวมของคนในชมชนและไดรบการสนบสนนทรพยากรและหรอเงนทนจากหนวยงานภาคประชารฐ ในพนท ท าใหคนในชมชนมพฤตกรรม ทเปลยนแปลงไป เชน ไมมการทะเลาะววาท ไมลกขโมย ไมเลนการพนน มการเกบออมเงน มรายไดเพม ฯลฯ

บรรลผลตามตวชวด ในแผนพฒนาสงเสรมคณธรรมของชมชน อยางนอย ๔๐ % ของแผน

บรรลผลตามตวชวด ในแผนพฒนาสงเสรมคณธรรมของชมชน ๒๐-๓๙% ของแผน

นอยกวา ๒๐% หรอไมมการปฏบต

๕) ชมชนมการตดตามประเมนผลส าเรจ เพอทบทวน ปรบปรง แผนพฒนาสงเสรมคณธรรมของชมชนใหมคณภาพและบรรลผล

มการประเมน ผลส าเรจและจดท าแผนพฒนาสงเสรมคณธรรมของชมชนฉบบปรบปรงและรายงานผล

มการประเมน ผลส าเรจและ รายงานผล

ไมม

๖) ชมชนมการประกาศยกยองเชดชบคคล ผท าความดและหรอบคคลผมคณธรรม ในชมชนและหรอบคคลอนทท าความดใหกบชมชน

มการประกาศ ยกยองเชดชบคคลผท าความดและหรอบคคลผมคณธรรม ในชมชนและหรอบคคลอนทท าความดใหกบชมชนอยางตอเนอง

มการประกาศ ยกยองเชดชบคคลผท าความดและหรอบคคลผมคณธรร มในชมชนและหรอบคคลอนทท าความดใหกบชมชน

ไมม

- ๑๙ -

การประเมนชมชนคณธรรม เกณฑการใหคะแนน

รวม ๒ ๑ ๐

ประเมนระดบท ๓ ชมชนคณธรรมตนแบบ (ขอ ๑-๙) การประเมนกระบวนการและพฤตกรรมทเปลยนแปลง

๗) ความส าเรจของชมชนบรรลผลตามแผนพฒนาสงเสรมคณธรรมโดยชมชนมการจดกจกรรมแกไขปญหาของชมชนท าใหปญหาของชมชนไดรบการแกไข และมการสงเสรมการท าความดเทดทนสถาบนชาต ศาสนา และพระมหากษตรย และปฏบตตามคณธรรม พอเพยง วนย สจรต จตอาสาหรออน ๆ ตามทระบไวในแผนฯ จากการมสวนรวมของคนในชมชนและไดรบการสนบสนนทรพยากร และหรอเงนทนจากหนวยงานภาคประชารฐในพนท ท าใหคน ในชมชนมพฤตกรรมทเปลยนแปลงไป ในทางทดขน เชน ไมมการทะเลาะววาท ไมลกขโมย ไมเลนการพนน ไมยงเกยวกบ สงเสพตด มการเกบออมเงน มรายไดเพม ฯลฯ ท าใหคนในชมชนมความสข

บรรลผลตามตวชวด ในแผนพฒนาสงเสรมคณธรรมของชมชน ๘๐-๑๐๐% ของแผน และคนในชมชน ๘๐% มความสข

บรรลผลตามตวชวด ในแผนพฒนาสงเสรมคณธรรมของชมชน ๕๐-๗๙ % ของแผนและคนในชมชน ๕๐-๗๙ % มความสข

นอยกวา ๕๐% หรอไมมการปฏบต

๘) ชมชนมการก าหนดกจกรรมสงเสรมคณธรรม เพมเตม ใน ๓ มต คอ การน าหลกธรรม ทางศาสนา หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงและวถวฒนธรรมทดงาม มาแกปญหาของชมชน และบมเพาะคณธรรมความดทอยากท า

มการจดกจกรรมเพมเตมจนครบ ทง ๓ มต

มการจดกจกรรมเพมเตมเพยง ๑–๒ มต

ไมมการปฏบต

๙) ชมชนมองคความรจากการเปนชมชนคณธรรมตนแบบ สามารถเปนแหลงแลกเปลยนเรยนรถายทอด เพอขยายผลไปสชมชนอน

เปนศนยเรยนร เปดเวทขยายผล ใหเกดชมชนสงเสรมคณธรรมใหม อยางนอย ๔ ชมชน

เปนศนยเรยนร เปดเวทขยายผล ใหเกดชมชนสงเสรมคณธรรมใหม อยางนอย ๓ ชมชน

ไมมการปฏบต

รวมคะแนน

- ๒๐ -

๙. ประโยชนจากการเปน “ชมชนคณธรรม”

การพฒนาชมชนใหเปนชมชนคณธรรมได กอใหเกดประโยชนตอตนเอง ครอบครว ชมชน สงคม ประเทศชาต และนานาชาต ดงน

ประโยชนตอตนเองและครอบครว คนในครอบครวรจกพฒนาตวเองและมความตระหนกทจะน าหลกธรรมค าสอนทางศาสนา หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง และวถวฒนธรรมอนดงาม ไปประยกตใชในชวตประจ าวน ตามแนวทางของการสงเสรมคณธรรม โดยไดประกอบศาสนกจหรอบ าเพญสาธารณะประโยชนใหมคณคาตอตนเอง ครอบครวและสงคม รจกการปฏบตตามระเบยบวนยของหมคณะ รจกระวงตว ควบคมตว วางตวไดเหมาะสม เปนการท าใหคณภาพชวตดขน มความสขทางใจ มความรก ความสามคค เปนทยอมรบของบคคลอน สงผลใหมความสขในชวต ทแทจรงและครอบครวอบอนเขมแขง

ประโยชนตอชมชนและสงคม คนในชมชนมคณธรรม ทกสาขาอาชพสามารถอยรวมกนไดอยางมความสข ท าใหชมชน มการรวมกลมอยางมคณธรรม เปนการใชทนทางสงคมทมอยในสงคมใหเกดประโยชนตอคนในชมชน ท าใหชมชนเปนแหลงบมเพาะความด ความเลอมใสศรทธาในศาสนาและสบสานวฒนธรรมอนดงามของไทย เกดการบรณาการความรวมมอและสงเสรมสนบสนนบทบาทของภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชน ใหมามสวนรวมในการสรางเสรมความดในทกชมชน ทกครอบครว เพอสรางภมคมกนใหกบคนในชมชน กอเกดเปนความรก ความสามคค และความเอออาทรตอกนในชมชน ท าใหสงคมไทยเปนสงคมแหงสนตสข ทยงยน

ประโยชนตอประเทศชาต เปนการสรางประเทศไทยใหมความเขมแขง มนคง มงคง ยงยน ปลอดจากพษภยทจะมา บอนท าลายชาต ซงจะกอใหเกดประโยชนทางตรงตอชมชน และเกดประโยชนทางออมตอการพฒนาประเทศ ทมคณธรรมเปนพนฐานของทกมตในการครองชวตทตองการความสขทแทจรง และยงเปนการสราง ความผกพนอนดระหวางเพอนมนษย กอเกดความปรองดอง สมานฉนท เปนสงคมคณธรรมทมเอกลกษณ และเปนภาพลกษณอนโดดเดนของไทยทสามารถเพมขดความสามารถในการแขงขนใหกบประเทศชาต

ประโยชนตอนานาชาต การเปนชมชนคณธรรม สงคมคณธรรม ซงเปนศนยรวมคนดของชาต เปนภาพลกษณทด สามารถสรางชอเสยงใหกบประเทศชาต ท าใหเปนทรจก เปนทไวเนอเชอใจของนานาประเทศ ทสงผลใหเกดความรวมมอระหวางประเทศในเชงเศรษฐกจและสงคมมากยงขน

- ๒๑ -

๑๐. บทบาทของหนวยงานทเกยวของในการขบเคลอนชมชนคณธรรม

หวใจของความส าเรจในการขบเคลอนและพฒนาชมชนคณธรรมคอ “การระเบดจากขางใน” ของแตละชมชน แตการมหนวยงานภายนอกเขาไปชวยสงเสรมสนบสนนการพฒนาดานคณธรรม เปนเรองทด จะชวยใหการด าเนนงานชมชนคณธรรมประสบผลส าเรจ เกดประสทธภาพและสมฤทธผล สามารถขยายผล ในแนวกวาง จงมการก าหนดบทบาทหนาทของหนวยงานทเกยวของ เพอใหมการบรณาการประสานความรวมมอกบทกภาคสวนทงภาคคณะสงฆ ภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาสงคม ดงน

๑๐.๑ บทบาทของส านกงานวฒนธรรมจงหวดหรอหนวยงานในพนท บทบาทภารกจ การด าเนนการ การขบเคลอน ชมชนคณธรรม ในพนท

๑) ใหส านกงานวฒนธรรมจงหวดน า “แบบประเมนชมชนคณธรรม”ไปประเมนชมชนในสงกดกระทรวงวฒนธรรมทมอยแลวในขณะน และจดอนดบตามระดบชนของชมชนทแบงเปน ๓ ระดบ คอ ระดบท ๑ เปนชมชนสงเสรมคณธรรม ระดบท ๒ เปนชมชนคณธรรม และระดบท ๓ เปนชมชนคณธรรมตนแบบ รวบรวมรายชอรายงานผลตอกระทรวงวฒนธรรม เพอกระทรวงวฒนธรรมจะจดสรรงบประมาณเพอพฒนาชมชนใหเกดความยงยนตอไป สวนในกรณทชมชน ไดคะแนนนอยกวา ๓ คะแนน ใหจดไวในกลม “ชมชนทเขารวมในโครงการ” เพอใหการสงเสรมในโอกาสตอไป

๒) ใหส านกงานวฒนธรรมจงหวดน า “แบบประเมนชมชนคณธรรม” ไปประเมนชมชนของหนวยงานอนทมอยแลวและประสงคจะเขารวมเปน “ชมชนคณธรรม”ตามแผนแมบทสงเสรมคณธรรมแหงชาตฉบบท ๑ โดยใหจดอนดบตามระดบชนของชมชนทแบงเปน ๓ ระดบ และรวบรวมรายชอรายงานผลตอหนวยงานทเขารวมและกระทรวงวฒนธรรม

๓) ใหส านกงานวฒนธรรมจงหวดน า “แบบประเมนชมชนคณธรรม” ไปเผยแพรและเชญชวนใหชมชนในพนททยงไมเคยไดรบการสงเสรม แตประสงคจะสมครเขารบการประเมน เพอรบการสงเสรมใหเปนชมชนคณธรรมหรอเปนชมชนคณธรรมตนแบบ อนเปนการขยายผลส “ชมชนใหมๆ” ในพนทใหมเพมขน ตามตวชวดในแผนแมบทสงเสรมคณธรรมแหงชาตฉบบท ๑

๔) ใหส านกงานวฒนธรรมจงหวด น าโครงการ กจกรรมสงเสรมคณธรรม ในการพฒนาชมชนคณธรรมของกระทรวงวฒนธรรมและของหนวยงานอนบรรจลงในแผนปฏบตการสงเสรมคณธรรมระดบจงหวดและใหการสนบสนนตามบทบาทภารกจ

๕) ใหส านกงานวฒนธรรมจงหวดหรอหนวยงานในพนททสนใจ สนบสนนขอมล องคความรและการจดการความรและการเรยนรใหกบชมชนตางๆ ในมตของหนวยงานนน ๆ

๖) ใหส านกงานวฒนธรรมจงหวด สนบสนนการเชอมโยงประสานงานระหวางหนวยงาน ทเกยวของและรวมสรางเครอขายความรวมมอภายในชมชนนนๆ

๗) ใหส านกงานวฒนธรรมจงหวดสนบสนนก าลงใจดวยการชนชมยกยอง ใหรางวลแกชมชนทผานเกณฑการประเมนเปนชมชนคณธรรม

๘) ใหส านกงานวฒนธรรมจงหวดหรอหนวยงานในพนทสนบสนนทรพยากร งบประมาณและเอออ านวยการด าเนนงานของชมชน

๙) ใหส านกงานวฒนธรรมจงหวดสนบสนนใหมการจดท าแผนพฒนาสงเสรมคณธรรมของชมชน เนนความดทอยากท าและปญหาทอยากแกใหกบทกชมชน

๑๐) ใหส านกงานวฒนธรรมจงหวดหรอหนวยงานในพนทเปนตวชน าทศทาง และแนวโนมของการพฒนาชมชนใหชาวบานไดตระหนกถงผลประโยชนทชมชนจะไดรบและความกาวหนาของชมชน รวมทงชวตความเปนอยทดขนของชาวบาน

- ๒๒ - บทบาทภารกจ การด าเนนการ การเผยแพรประชาสมพนธสรางภาพลกษณทดใหกบชมชนคณธรรม

๑) ใหส านกงานวฒนธรรมจงหวดหรอหนวยงานในพนท ชวยท าหนาทเปนผน าขาวสาร ขอมล ผลงานจากชมชนออกสสาธารณชน โดยผานสอมวลชน

๒) ใหส านกงานวฒนธรรมจงหวดหรอหนวยงานในพนท เปนตวกลางในการสรางปฏสมพนธระหวางสอมวลชนกบชาวบานใหเกอกลซงกนและกน

๓) ใหส านกงานวฒนธรรมจงหวดหรอหนวยงานในพนทท าหนาทประชาสมพนธหรอปกปองชมชนหรอผลประโยชนใหกบชมชน

๔) ใหส านกงานวฒนธรรมจงหวดหรอหนวยงานในพนท สรางโลกทศนของชาวบานใหกวางขนโดยไมมอคตตอการเผยแพรขาวสารของสอมวลชน

๕) ใหส านกงานวฒนธรรมจงหวดหรอหนวยงานในพนทเปนตวชวยในการกรองขาวทจะน าเสนอตอสอมวลชน

การตดตามประเมนผล

ใหส านกงานวฒนธรรมจงหวดหรอหนวยงานในพนท ใหค าชแนะและชวยเหลอในการตดตามประเมนผลส าเรจของชมชนในสงกดของตน เพอทบทวน ปรบปรงแผนของชมชนใหม และรวมจดท ารายงานผลเสนอกระทรวงวฒนธรรมและกระทรวงตนสงกด

๑๐.๒ บทบาทของชมชน (บาน) บทบาทภารกจ การด าเนนการ การด าเนนการเพอพฒนาชมชนใหเปนชมชนคณธรรม

๑) ผน าชมชนเปนแกนน า หรอผแนะน า ชแนวทาง เปนแบบอยางในการด าเนนกจกรรมโดยมความเสยสละ มจตอาสา

๒) สงเสรมใหมการรวมตวเปนประชาคม รวมคด รวมท า รวมพฒนา เนนการมสวนรวมของคน ในชมชน ประกาศขอตกลงรวมกน

๓) สมาชกในชมชนมหนาทสนบสนนใหความชวยเหลอ รวมมอ สงเสรมและมสวนรวมในกจกรรมเกยวกบการขบเคลอนชมชนดวยพลงบวร

๔) สมาชกในชมชนรวมกนจดท าแผนพฒนาสงเสรมคณธรรมของชมชน ๕) สมาชกในชมชนด าเนนการตามแผนพฒนาสงเสรมคณธรรมของชมชนโดยก าหนดเปาหมายความ

ดทอยากท าและปญหาทอยากแก รวมทงสงเสรมคณธรรมใน ๓ มต คอ ศาสนา ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงและวถวฒนธรรม

๖) ประกาศยกยองคนท าดและผมคณธรรม ๗) ผน ารวมกบสมาชกในชมชนตดตามประเมนผลแผนพฒนาสงเสรมคณธรรมของชมชนและจดท า

รายงาน ๘) สมาชกในชมชนรวมสรางชมชนใหเปนแหลงแลกเปลยนเรยนรคณธรรมตนแบบ

- ๒๓ -

๑๐.๓ บทบาทของวด/ศาสนสถาน บทบาทภารกจ การด าเนนการ การสงเสรมสนบสนนใหเกดชมชนคณธรรมในพนท

๑) เปนศนยรวมศรทธาสรางชมชนใหเขมแขง

๒) เปนแกนหลกรเรมสงเสรมคณธรรมในเชงรก เชน ใหลด ละเลกอบายมข

๓) เปนผน าในการประสานความรวมมอภาคเครอขายในชมชน รวมทงภาคประชารฐในพนท ใหมารวมจดกจกรรมสงเสรมคณธรรมพฒนาชมชนใหมคณธรรม

๑๐.๔ บทบาทของโรงเรยน/ราชการ บทบาท/ภารกจ การด าเนนการ การสนบสนนชมชนคณธรรม ในพนท

๑) รวมกบวด/ศาสนสถานเปดเวทประชาคมรวมจดท าแผนพฒนาสงเสรมคณธรรมของชมชน

๒) ถายทอดองคความรทางวชาการใหคนในชมชน เชน เศรษฐกจพอเพยง ประเพณ

๓) จดท าหลกสตรทองถน เกยวกบภมปญญาไทย วฒนธรรมประเพณ ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงส าหรบชาวบาน

๔) สงเสรมการจดกจกรรมของชมชน โดยสนบสนนทรพยากร งบประมาณ จตอาสา ประชาสมพนธ

๕) ชวยก ากบตดตามผลการด าเนนงานของชมชนอยางตอเนอง

๑๐.๕ บทบาทของกระทรวงตางๆ บทบาท/ภารกจ การด าเนนงาน

ใหการสนบสนน

และรวม

ขบเคลอนชมชน

คณธรรมในพนท

กบหนวยงานอน

๑) ใหการชวยเหลอหรอเตมเตมในกจกรรมตางๆ ภายใตความรบผดชอบของหนวยงานแกชมชนคณธรรมในพนท

๒) จดท า MOU กบหนวยงานในระดบกระทรวงเพอเสรมหนนใหการพฒนาชมชนคณธรรมมความเขมแขง

๓) แจงเวยนแนวขอปฏบตในMOU ใหกบหนวยงานในสงกดทอยภมภาคทวประเทศเพอใหด าเนนการตามแนวทางดงกลาวเพอใหด าเนนไปในทศทางเดยวกน

๔) น าโครงการ กจกรรมสงเสรมคณธรรม ในการพฒนาชมชนคณธรรมของหนวยงานอนบรรจลงในแผนปฏบตการสงเสรมคณธรรมระดบกระทรวงและใหการสนบสนนตามบทบาทภารกจ

เสรมสรางชมชน

คณธรรมในมต

ของหนวยงานตาม

บทบาทหนาท

๑) ใหมการจดท าแผนสงเสรมคณธรรมระดบกระทรวงโดยบรรจแผนพฒนาชมชนในมตของหนวยงานในพนทอยางหลากหลาย

๒) ก าหนดใหมการพฒนาชมชนในมตของหนวยงานทกป เชน พฒนาชมชนพอเพยง ซงอาจเตมเตมในมตของศาสนาและวฒนธรรมโดยเวยนแจงใหกระทรวงอนๆ ไดรบทราบเพอจะไดรวมเขาไปสงเสรมในมตของกระทรวงนนๆ

๓) สรปผลการด าเนนงานในการพฒนาชมชนใหคณะกรรมการสงเสรมคณธรรมแหงชาตรบทราบเพอน าเสนอครม.ตอไป

- ๒๔ -

อ ำเภอคณธรรม ภายใตแผนแมบทสงเสรมคณธรรมแหงชาต ฉบบท ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙ - ๒๕๖๔)

๑. เปาประสงคของการสงเสรมอ าเภอคณธรรม เพอพฒนาใหอ าเภอคณธรรมเปนกลไกหนงในการขบเคลอนคณธรรมเชงพนทของจงหวด ทมการสงเสรมคณธรรม เปนเปาหมายและมความรวมมอกนอยางเปนระบบของเครอขายประชารฐ ประกอบดวยภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสงคม ภาคประชาชน และสถาบนศาสนา สามารถสงเสรมคณธรรมใหกบประชาชน พฒนาองคกรคณธรรม ชมชนคณธรรม ไดสอดคลองกบภมสงคมของอ าเภอ และปฏบตภารกจอน ๆ ตามแนวทางขบเคลอนแผนแมบทสงเสรมคณธรรมแหงชาตไดบรรลเปาหมายและน าไปสการขยายผล

๒. ความหมายและระดบของอ าเภอคณธรรม ๑) ความหมาย อ าเภอคณธรรม คอ อ าเภอทมกระบวนการสนบสนน สงเสรมใหราชการสวนภมภาค ราชการสวนทองถน ภาคประชาสงคม ภาคธรกจ ฝายศาสนา และทกภาคสวนของอ าเภอ เขามามสวนรวม ในการด าเนนกจกรรม หรอโครงการในการพฒนา ความดงาม /(Moral Projects) ในรปแบบตางๆ โดยมหลกส าคญในการท างานรวมกน ทเรยกวา คณธรรมรวมหรอ อตลกษณ (Moral Identity) ซงเกดจากการมสวนรวม และสมครใจ รวมถงการเปดพนทในการเชอมโยงประสานงานจากทกภาคสวน ในการท างานและขบเคลอนไปดวยกน

๒) ระดบของอ าเภอคณธรรม อ าเภอคณธรรม แบงออกเปน ๓ ระดบ คอ ระดบท ๑ อ าเภอสงเสรมคณธรรม คอ อ าเภอทมการแสดงเจตนารมณจะพฒนาใหเปนอ าเภอคณธรรม โดยมการก าหนดเปาหมายรวม ในการพฒนาคณธรรมระดบอ าเภอ มแผนการด าเนนการสงเสรมคณธรรมในภาพรวมของอ าเภอทสอดคลองกบนโยบายดานคณธรรมของจงหวด และแนวทางแผนแมบทสงเสรมคณธรรมระดบจงหวด โดยเฉพาะการพฒนาองคกรและชมชนคณธรรม มการประสานความรวมมอของเครอขายประชารฐ ทงภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสงคม ภาคประชาชน รวมทงสถาบน ทางศาสนา มการจดกลไกผรบผดชอบภารกจตาง ๆ และจดโครงการ กจกรรมสงเสรมคณธรรมทงระดบเครอขายและระดบอ าเภอ แตผลการด าเนนงานอาจยงไมปรากฏชดเจน

ระดบท ๒ อ าเภอคณธรรม คอ อ าเภอสงเสรมคณธรรม ทมกระบวนการพฒนาคณธรรม ในชมชนและองคกรของเครอขายประชารฐผานกจกรรมทหลากหลาย มการจดระบบและสภาพแวดลอมตาง ๆ ใหเออตอการพฒนาคณธรรม และมการบรหารจดการใหสามารถบรรลตามเปาหมายและแผนงานทก าหนดไว เกดการมสวนรวมอยางกวางขวางของเครอขายประชารฐ สงผลใหเกดรปธรรมตนแบบองคกรคณธรรม ชมชนคณธรรมทหลากหลายและไดมาตรฐาน ครอบคลมไปทวอ าเภอ ประชาชนมคณธรรมเปนฐานส าคญ ในการด าเนนชวต มการประพฤตปฏบตทสะทอนการมคณธรรมมากขน คนท าดมากขน ปญหาเชงคณธรรม ในระดบอ าเภอลดลง และมแนวโนมการพฒนาทตอเนอง เกดความยงยนได

- ๒๕ -

ระดบท ๓ อ าเภอคณธรรมตนแบบ คอ อ าเภอคณธรรมทด าเนนการประสบความส าเรจ ทงในกระบวนการพฒนา และผลของการพฒนา ท าใหเกดองคกรคณธรรม ชมชนคณธรรม ทมการด าเนนการไดมาตรฐานเชงประจกษ ครอบคลมทวทกภาคสวนทกพนท ปญหาส าคญทเกดจากพฤตกรรมการขาดคณธรรมของคนในอ าเภอลดลงอยางเหนไดชดเจน และพฤตกรรมทสะทอนการมคณธรรมของประชาชนในอ าเภอ เพมมากขน มองคความรทสามารถถายทอด และเปนแหลงเรยนรใหกบอ าเภออน ๆ ได

๓. หลกการสงเสรมและพฒนาอ าเภอคณธรรม นอมน าหลกการทรงงานในพระบาทสมเด จพระ ปรมนทรมหาภมพลอดลย เดช มาเปนหลกการ ดงน ๑) ระเบดจากขางใน ถอเปนหวใจส าคญทสด ตองใหเกดจากความตระหนกและมงมนตงใจ มเปาหมายเดยวกนของผวาราชการจงหวด นายอ าเภอ และเครอขายประชารฐในจงหวด หากท าโดยถกบงคบหรอท าตามนโยบายโดยไมตงใจจรง จะไดผลนอยหรอไมยงยน ๒) ท าแบบองครวม ตองท าพรอมกนทงระบบ ทกระบบของอ าเภอ โดยใหสอดแทรกเรองการสงเสรมคณธรรม การพฒนาองคกรคณธรรม ชมชนคณธรรมไปควบคกบการพฒนาตามยทธศาสตร ดานคณธรรมของจงหวดทสงตอมายงระดบอ าเภอ การบรหารจดการของอ าเภอและงานของเครอขายตาง ๆ โดยไมแยกออกมาเปนโครงการหรอกจกรรมเดยวทขาดความเชอมโยงกบระบบของอ าเภอ

๓) ท าตามหลกความจรง ตองท าจากสภาพตามจรงของแตละอ าเภอ โดยมการศกษาขอมลทงปญหาและตนทนความดภายในอ าเภอใหชดเจน แลวลงมอท าตามล าดบขน เรมแกปญหาจากจดเลกกอน ท าใหงายไมตองยดกบต าราหรอวชาการมากเกนไป การเรยนรจากท อนเปนเพยงแนวทางมาปรบใชใหเหมาะสมกบอ าเภอของตนเอง

๔) การมสวนรวม ตองจดระบบใหเครอขาย องคกร และผมสวนไดเสยเปนพลงรวมของการพฒนา มโอกาส บทบาท และความรบผดชอบในการรวมกนพฒนาอ าเภอคณธรรมในทกขนตอน ตงแตการวเคราะหปญหา ก าหนดเปาหมาย ด าเนนการ และรบผดชอบตอความส าเรจ เปนภาพรวมกนเขาไมผลกออก

๕) ความพอด ตองท าใหเกดความพอดระหวางการสงเสรมใหเครอขายตางๆ พฒนาองคกรคณธรรม ชมชนคณธรรม ตามหลกการระเบดจากขางใน และสอดคลองกบบรบทของแตละเครอขายกบการทตองขบเคลอนใหสอดคลองกบทศทางและเปาหมาย ยทธศาสตรการพฒนาของชาต หากใหความส าคญดานใดมากไปอาจไมส าเรจหรอไมยงยน

๔. กระบวนการสงเสรมและพฒนาอ าเภอคณธรรม

เปนแนวคดทไดจากการบรรยายของ ศาสตราจารยเกยรตคณ นายแพทยเกษม วฒนชย องคมนตร ซงเปนแนวทางในการด าเนนการ หนวยงานคณธรรมมาประยกตเขากบการขบเคลอนในการด าเนนการอ าเภอคณธรรม โดยสรปเปนแนวทางในการด าเนนการอ าเภอคณธรรม เปน “ ๖ ป” ๖ ขนตอน ดงน

- ๒๖ -

๑) ปลก ผบรหารระดบสง น านโยบายนายอ าเภอ องคกรปกครองสวนทองถน หวหนาสวนราชการ ภาคประชาคม ภาคธรกจรวมถงฝายศาสนา รวมกนด าเนนการจดตงเปนคณะกรรมการในการขบเคลอนอ าเภอคณธรรม และประกาศหรอด าเนนการใหเปนนโยบายหลกของอ าเภอ รวมถงการปลก ใหทกภาคสวน มการตนตว เรยนร และท าความเขาใจรวมกน ผานกระบวนการตาง ๆ เชน การประชม การจดสมมนา การประชมเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (work shop) และการศกษาดงาน เปนตน

๒) ประมวล รวมกนแสวงหาพฤตกรรมของคนในอ าเภอจากการสอบถามไปยงกลมตาง ๆ ใหครอบคลมพฤตกรรมทพงประสงคทอยากใหคนในอ าเภอมพฤตกรรมดงกลาว และพฤตกรรมทไมพงประสงคทไมตองการใหคนอ าเภอเปน เพอจะน ามาก าหนดเปนพฤตกรรมหลก ใหคนในอ าเภอประพฤตปฏบตตาม “อตลกษณ” ทยดมน

๓) เปลยน เปลยนพฤตกรรมพงประสงคและไมพงประสงคในขอสองเปนอตลกษณ หรอ หลกคณธรรม ทจะเปนพนฐานในการท างานรวมกนในสงคมตอไป เปาหมายของอตลกษณตองการใหคน มคณธรรม โดยการตระหนกถงคณธรรมทจะชวยใหคนหรอองคกรเกดความสข เปนทยดเหนยวจตใจ เมอมคณธรรมยดเหนยวแลวกรวาจะตองปฏบตและมพฤตกรรมอะไรทควรกระท าสะทอนตวตนออกไป มความเขาใจตรงกนยอมรบเปนพฤตกรรมบงชรวมกน

๔) แปลง แปลงคณธรรม หรออตลกษณดานคณธรรม เปนพฤตกรรมบงช หรอ พฤตกรรมทจะสงเสรมใหเกดในอ าเภอและหนวยงาน หรอมการรวมกลมระหวางหนวยงานรวมจดท าโครงงานคณธรรม (Moral Projects) จากแนวคด “ปญหาทอยากแก ความดทอยากท า” ซงจะไดเปนประเดนปญหารวมกน ในการแกปญหารวมกน

๕) ประกาศ มการประกาศ และปฏญาณในสงทไดจดท ารวมกน ในการขบเคลอนอ าเภอคณธรรม โดยทกฝายเขารวม รวมถงการจด “ตลาดนดความด” ซงเปนเวทชนชม แลกเปลยน เรยนร เชอมโยง ใหเหนถงโครงงานคณธรรมทแตละฝายไดรวมมอ ด าเนนการ รวมถงการมกจกรรมเรองเลา ความดทสอดคลองกนกบอตลกษณของอ าเภอ

๖) ประเมนผล จากการตดตามผลของโครงงานคณธรรมในประเดนตางๆ การด าเนนการ ถงพฤตกรรมบงชทไดประกาศ จากความสขของประชาชน จากความพงพอใจของประชาชน จากความส าเรจในการแกปญหาตางๆ ผานทางการด าเนนรวมกนจากคณะกรรมการขบเคลอนอ าเภอคณธรรมไดมาจาก ทกภาคสวนดงไดกลาวมาแลว

๕. คณธรรมทควรสงเสรมในอ าเภอคณธรรม

การสงเสรมคณธรรมใหเกดผลทดตองเลอกประเดนคณธรรมทสอดคลองกบปญหา และ ความตองการของคนในจงหวด อยางไรกตามจากผลการวจยท าโพลและประเมนวเคราะหสถานการณคณธรรมจากประชาชนและผเกยวของแลว คณะกรรมการสงเสรมคณธรรมแหงชาตไดเลอกคณธรรม พอเพยง วนย สจรต จตอาสา เปนคณธรรมส าคญทจะรณรงคใหเกดขนในสงคมไทยในชวงตนของแผนแมบทสงเสรมคณธรรมแหงชาต

- ๒๗ -

พอเพยง หมายถง ความพอเพยงในการด าเนนชวตแบบทางสายกลาง มเหตมผลใชความร ในการตดสนใจอยางรอบคอบ มความพอประมาณพอด ไมเบยดเบยนตนเอง สงคม และสงแวดลอม ไมประมาทสรางภมคมกนทด รเทาทนการเปลยนแปลง

วนย หมายถง การยดมนและรบผดชอบในหนาทของตน ทงวนยตอตนเองในการผลกดนชวตใหกาวหนา วนยตอองคกร สงคม ปฏบตตามจรยธรรมจรรยาบรรณและเคารพตอกฎหมาย

สจรต หมายถง ความซอตรง ความซอสตยสจรตยดมน ยนหยดในการรกษาความจรง ความถกตองความเปนธรรมทงปวง นอกจากตนเองจะเปนคนซอตรงแลว ตองกลาปฏเสธการกระท า ทไมซอตรง ไมซอสตยของบคคลอนทจะท าใหสวนรวมเกดความเสยหาย

จตอาสา หมายถง การเปนผทใสใจตอสงคมสาธารณะและอาสาลงมอท าอยางใดอยางหนง ทมใชหนาทของตน ดวยความรก ความสามคค เพอประโยชนของผอน ของสงคม ของประเทศชาตโดยมไดหวงผลตอบแทน ท าความดเพอความด เอออาทรตอคนรวมสงคมท าอยางสม าเสมอจนเปนนสย

ทงน คณธรรมแตละดานจะเชอมโยงไปสคณธรรมดานอนๆ การสงเสรมคณธรรมทงสดานนจงไมเปนการบงคบ จงหวดควรเลอกสงเสรมคณธรรมใดทเหมาะสมกบสถานการณของอ าเภอ และควรสอดรบกบนโยบาย/ยทธศาสตรดานคณธรรมของจงหวด

๖. เกณฑประเมนอ าเภอคณธรรม ๑) การประเมนการพฒนาอ าเภอคณธรรม มวตถประสงคหลกเพอเปนการสรางเกณฑกลาง

ทใชเปนเครองมอในแตละอ าเภอ เพอใหเกดการสอบทานและพฒนาประสทธภาพใหดยงขน และเปนเครองมอ

กลางในการประมวลภาพรวมของกระบวนการและผลของการพฒนาจงหวดคณธรรมทวประเทศ นอกจาก

เกณฑประเมนกลาง แตละอ าเภออาจเพมเตมประเดนทอ าเภอเหนวาเหมาะสมได

ทงนการประเมนการพฒนาอ าเภอคณธรรมมความละเอยดออน ตองใชไปทางบวกทไมท าให

จงหวดรสกวามเครองมอชวยมากกวาถกกดดนจากการประเมนและเปรยบเทยบผลระหวางกน ซงตองเขาใจ

บรบททแตกตางกนของแตละอ าเภอ

๒) ระดบการประเมนอ าเภอคณธรรม แบงออกเปน ๓ ระดบคอ

ระดบท ๑ อ าเภอสงเสรมคณธรรม

ระดบท ๒ อ าเภอคณธรรม

ระดบท ๓ อ าเภอคณธรรมตนแบบ

๓) ประเดนการประเมนอ าเภอคณธรรม ประกอบดวย

การประเมนกระบวนการพฒนาอ าเภอคณธรรม เปนการประเมนกระบวนการ และการท ากจกรรมทส าคญเพอใหเกดพฒนาเปนอ าเภอคณธรรม

การประเมนผลลพธหรอความส าเรจจากการพฒนาอ าเภอคณธรรมทแสดงใหเหนถงการเปลยนแปลงเชงประจกษทเกดขน

- ๒๘ -

๗. ตวชวดและเกณฑการประเมนอ าเภอคณธรรม การวดระดบอ าเภอคณธรรมเปนกระบวนการส าคญ ทเนนการแปลงนโยบายและยทธศาสตร

การสงเสรมคณธรรมระดบจงหวดสการปฏบตในทกภาคสวนในระดบอ าเภอดวยกระบวนการมสวนรวม โดย

เปนการวดเทยบกบตนเองกอนและหลงด าเนนงานตามกระบวนการสงเสรมอ าเภอคณธรรม ไดในระยะหนง

แลวควรมการประเมนตามเกณฑคณธรรมเปาหมายทจงหวดก าหนดไว เพอแกไข ปรบปรง พฒนายกระดบ

สการเปนจงหวดตนแบบการสงเสรมคณธรรมไดในทสด เพอน าไปสการขยายผลการขบเคลอนไปยงอ าเภอ

คณธรรมอน ๆ ตอไป โดยมการก าหนดตวชวดและเกณฑการประเมนอ าเภอคณธรรมในระดบตาง ๆ ดงน

การประเมนอ าเภอคณธรรม เกณฑการใหคะแนน

รวม ๒ ๑ ๐

ประเมนระดบท ๑ (ขอ ๑-๓) อ าเภอสงเสรมคณธรรม

๑) อ าเภอมการประกาศขอตกลงรวมกน (เจตนารมณ/ธรรมนญ/ปฏญญา) ระหวางอ าเภอกบหวหนาสวนราชการ ผแทนหนวยงาน องคกรเครอขายประชารฐในพนทอ าเภอ ทจะพฒนาเปนอ าเภอสงเสรมคณธรรม

จ านวนหนวยงาน/ สวนราชการระดบอ าเภอ องคกร เครอขายประชารฐ ในอ าเภอ ๕๐% ขนไป รวมประกาศขอตกลง โดยท าเปนลายลกษณ อกษร

จ านวนหนวยงาน/ สวนราชการระดบองคกร เครอขายประชารฐ ในอ าเภอ ๒๐-๔๙% รวมประกาศขอตกลง โดยท าเปนลายลกษณ อกษร

ต ากวา ๒๐% หรอไมมการปฏบต

๒) อ าเภอมการก าหนดคณธรรมเปาหมาย “ปญหาทอยากแก” และ “ความดทอยากท า” รวมกนในอ าเภอ และมการจดท าแผนปฏบตการสงเสรมคณธรรมของอ าเภอ ทสอดคลองกบนโยบายดานคณธรรมของจงหวด

- จ านวนหนวยงาน/ สวนราชการระดบอ าเภอ องคกร เครอขายประชารฐ ในอ าเภอ ๕๐% ขนไป รวมก าหนดคณธรรมเปาหมาย “ปญหาทอยากแก” และ “ความดทอยากท า” และรวมจดท าแผนสงเสรมคณธรรมระดบอ าเภอ เพอแกไขประเดนปญหาของอ าเภอครอบคลมคณธรรม พอเพยง วนย สจรต จตอาสา

- แผนการขบเคลอนคณธรรมของอ าเภอมความสอดคลองกบนโยบาย ดานคณธรรมของจงหวด

จ านวนหนวยงาน/ สวนราชการระดบอ าเภอ องคกร เครอขายประชารฐ ในอ าเภอ ๒๐-๔๕% ขนไป รวมก าหนดคณธรรมเปาหมาย “ปญหา ทอยากแก” และ “ความดทอยากท า” และรวมจดท าแผนสงเสรมคณธรรมระดบอ าเภอ เพอแกไขประเดนปญหาของอ าเภอครอบคลมคณธรรม พอเพยง วนย สจรต จตอาสา

ต ากวา ๒๐% หรอไมมการปฏบต

- ๒๙ -

การประเมนอ าเภอคณธรรม เกณฑการใหคะแนน

รวม ๒ ๑ ๐

๓ ) อ าเภอมการจดตงคณะกรรมการ หรอคณะท างานในการด าเนนงานสงเสรมคณธรรมของอ าเภอทมสวนรวมจากเครอขายประชารฐ และสอดคลองกบนโยบายจงหวด

มการมอบหมาย แตงตงคณะกรรมการ/คณะท างาน ในระดบอ าเภอเพอรบผดชอบหรอด าเนนงาน/กจกรรมสงเสรมคณธรรม ตามแผนสงเสรมคณธรรมของอ าเภอเปนลายลกษณอกษร ทมองคประกอบครบ ทกภาคสวนตาม (ประชารฐ)

มการมอบหมาย แตงตงคณะกรรมการ/คณะท างานในระดบอ าเภอเพอรบผดชอบหรอด าเนนงาน/กจกรรมสงเสรมคณธรรม ตามแผนสงเสรมคณธรรมของอ าเภอเปนลายลกษณอกษร ทมองคประกอบไมครอบคลมภาคสวนตาม (ประชารฐ)

ไมมการปฏบต

ประเมนระดบท ๒ (ขอ ๔-๖) อ าเภอคณธรรม

๔) มการด าเนนงาน/กจกรรมตามคณธรรมเปาหมาย “ปญหาทอยากแก” และ “ความดทอยากท า” ของอ าเภอ จนเกดผลส าเรจในการด าเนนงาน ตามตวชวดของแผนสงเสรมคณธรรม ทก าหนดไวเพมขน

บรรลผลตามตวชวดของแผนสงเสรมคณธรรมทก าหนดไว ไมนอยกวา ๕๐% เชน จ านวนชมชนคณธรรม องคกรคณธรรม และเครอขายประชารฐ ทเขารวมขบเคลอนในระดบอ าเภอ ไมนอยกวา ๕๐% ปญหาทถกก าหนดเปนเปาหมาย มสถตลดลงหรอหมดไป ฯลฯ

บรรลผลตามตวชวดของแผนสงเสรมคณธรรม ทก าหนดไว ๒๐-๔๙%

นอยกวา ๒๐ %หรอไมมการปฏบต

๕) แผนการสงเสรมอ าเภอคณธรรมไดรบการบรรจเปนสวนหนงของยทธศาสตรจงหวด และเกดการ บรณาการการท างานจากทกภาคสวนตามกลไกประชารฐ

- แผนการสงเสรมอ าเภอคณธรรมไดรบการบรรจเปนสวนหนงของยทธศาสตรจงหวด และสามารถผลกดนจนไดรบการจดสรรงบประมาณจงหวด/อ าเภอ/จากหนวยงานทเกยวของในการด าเนนงานตามแผน

- แผนการสงเสรมอ าเภอคณธรรมไดรบการบรรจเปนสวนหนงของยทธศาสตรจงหวด - ไมไดรบการจดสรรงบประมาณจากจงหวด/อ าเภอ/จากหนวยงานทเกยวของในการด าเนนงานตามแผน

ไมมการปฏบต

๖) อ าเภอมการประกาศยกยอง เชดช ผ ท าความดหร อบคคล ชมชน องคกร คณธรรมมากขน

มกจกรรมประกาศยกยอง เชดชผท าความด และบคคล ผมคณธรรม องคกร ชมชนคณธรรม ครบทกมตของเปาหมายคณธรรมในระดบอ าเภอ

มกจกรรมประกาศยกยองเชดชบคคล/องคกร/ชมชนคณธรรมเพยงสวนใดสวนหนง

ไมมการปฏบต

- ๓๐ -

การประเมนอ าเภอคณธรรม เกณฑการใหคะแนน

รวม ๒ ๑ ๐

ประเมนระดบท ๓ (ขอ ๗-๙) อ าเภอคณธรรมตนแบบ

๗) ผลส าเรจการด าเนนงานของอ าเภอคณธรรมตาม “ปญหาทอยากแก” และ “ความดทอยากท า” ครอบคลม ๔ คณธรรม พอเพยง วนย สจรต จตอาสา อยางชดเจนเพมมากขน

มผลส าเรจจากการด าเนนงาน/กจกรรมสงเสรมคณธรรม ในระดบอ าเภอตามตวชวดทก าหนดในแผนสงเสรมคณธรรมของอ าเภอไมนอยกวา ๘๐%

มผลส าเรจจากการด าเนนงาน/กจกรรมสงเสรมคณธรรม ในระดบอ าเภอ ตามตวชวดทก าหนดในแผนสงเสรมคณธรรมของอ าเภอไมนอยกวา ๕๐%

นอยกวา ๕๐%หรอไมมการปฏบต

๘) อ าเภอมการก าหนดกจกรรม/ประเดนคณธรรมเปาหมายเพมเตมมากขน ในมตการน าหลกศาสนา และหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการด าเนนการทนอกเหนอจากตวชวดคณธรรมเปาหมายเดม“ปญหาทอยากแก”และ “ความดทอยากท า” ทก าหนด (พอเพยง วนย สจรต จตอาสา)

สามารถน าประเดนการสงเสรมคณธรรม ใน ๒ มต คอ ๑) การน าหลกศาสนา และ ๒) หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง มาด าเนนการครบทง ๒ มต อยางเปนรปธรรมเพมเตมนอกเหนอจากตวชวดตามแผนสงเสรมคณธรรมเดม ทอ าเภอก าหนด

สามารถน าประเดนการสงเสรมคณธรรมใน ๒ มต คอ ๑) การน าหลกศาสนา และ ๒) หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง มาด าเนนการไดเพยงมตใด มตหนง ทนอกเหนอจากตวชวดตามแผนสงเสรมคณธรรมเดมทอ าเภอก าหนด

ไมมการปฏบต

๙) อ าเภอมองคความร จากกระบวนการพฒนาอ าเภอคณธรรม ชมชนคณธรรม และองคกรคณธรรม ในพนทของอ าเภอทไดรบการพฒนา มผทสามารถเปนวทยากรถายทอดความร และมความพรอมในการเปนแหลงเรยนรจาก อ าเภออน ๆ ได

- มองคความรจากการด าเนนงานอ าเภอคณธรรมทงในภาพรวมของอ าเภอและองคความรการขบเคลอนชมชน องคกรคณธรรม - สามารถเปนแหลงเรยนร และมวทยากรถายทอดขยายผลไปสอ าเภออนได

-มองคความรจากการด าเนนงานอ าเภอคณธรรมเฉพาะบางกจกรรม

- มการด าเนนงาน แตไมมการถอดองคความร เพอเผยแพรขยายผล

- ๓๑ -

เกณฑการประเมนผลคะแนนและระดบ ดงน

ระดบท ๑ อ าเภอสงเสรมคณธรรม เกณฑการประเมน ตองมการด าเนนงานทกขอ (ระดบท ๑) คะแนนรวม ไมนอยกวา ๓ คะแนน (ผานระดบท ๑) ระดบท ๒ อ าเภอคณธรรม เกณฑการประเมน ตองมการด าเนนงานทกขอในระดบท ๑ และระดบ ท ๒ คะแนนรวมไมนอยกวา ๖ คะแนน (ผานระดบท ๒) ระดบท ๓ อ าเภอคณธรรมตนแบบ เกณฑการประเมน ตองมการด าเนนงานทกขอในระดบท ๑ ระดบท ๒ และระดบท ๓ คะแนนรวมไมนอยกวา ๙ คะแนน (ผานระดบท ๓)

จงหวดคณธรรมจงหวดคณธรรม ภายใตแผนแมบทสงเสรมคณธรรมแหงชาต ฉบบท ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙ - ๒๕๖๔)

๑. วตถประสงคการสงเสรมจงหวดคณธรรม เพอพฒนาใหเกดจงหวดตนแบบทมการขบเคลอนคณธรรม เปนเปาหมายและมความรวมมอกนอยางเปนระบบของเครอขายประชารฐ ประกอบดวย ภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสงคม ภาคประชาชนและสถาบนศาสนา สามารถสงเสรมคณธรรมใหกบประชาชน พฒนาองคกรคณธรรม ชมชนคณธรรม ไดสอดคลองกบภมสงคมของจงหวด และปฏบตภารกจอนๆ ตามแนวทางขบเคลอนแผนแมบทสงเสรมคณธรรมแหงชาต ไดบรรลเปาหมายและน าไปสการขยายผล

๒. ความหมายและระดบของจงหวดคณธรรม ๑) ความหมาย จงหวดคณธรรม คอ จงหวดทผวาราชการจงหวดและผแทนเครอขายประชารฐ แสดงเจตนารมณ และมงมนด าเนนการสงเสรมคณธรรมในองคกรของเครอขายประชารฐ ชมชน และประชาชนใหเปนองคกรคณธรรม ชมชนคณธรรม สงผลใหประชาชนมคณธรรมเปนฐานในการด าเนนชวตและการประพฤตปฏบต ทสะทอนการมคณธรรมมากขน อยรวมกนเปนสงคมสนตสข ๒) ระดบของจงหวดคณธรรม จงหวดคณธรรม แบงออกเปน ๓ ระดบ คอ ระดบท ๑ จงหวดสงเสรมคณธรรม คอ จงหวดทแสดงเจตนารมณจะพฒนาใหเปนจงหวดคณธรรม โดยมการก าหนดเปาหมายรวม ในการพฒนาคณธรรมระดบจงหวด มแผนการด าเนนการสงเสรมคณธรรมในภาพรวมของจงหวด ตามแนวทางแผนแมบทสงเสรมคณธรรม โดยเฉพาะการพฒนาองคกรและชมชนคณธรรม มการประสานความรวมมอของเครอขายประชารฐ ทงภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสงคม ภาคประชาชน รวมทงสถาบนทางศาสนา มการจดกลไกผรบผดชอบภารกจตางๆ และจดโครงการ กจกรรมสงเสรมคณธรรมทงระดบเครอขายและระดบจงหวด แตผลการด าเนนงานอาจยงไมปรากฏชดเจน ระดบท ๒ จงหวดคณธรรม คอ จงหวดสงเสรมคณธรรม ทมกระบวนการพฒนาคณธรรมในชมชนและองคกรของเครอขายประชารฐผานกจกรรมทหลากหลาย มการจดระบบและสภาพแวดลอมตางๆ ใหเออตอการพฒนาคณธรรม และมการบรหารจดการใหสามารถบรรลตามเปาหมายและแผนงานทก าหนดไว เกดการมสวนรวมอยางกวางขวางของเครอขายประชารฐ สงผลใหเกดรปธรรมตนแบบองคกรคณธรรม ชมชนคณธรรมทหลากหลายและไดมาตรฐาน ครอบคลมไปทวจงหวด ประชาชนมคณธรรมเปนฐานส าคญ ในการด าเนนชวต มการประพฤตปฏบตทสะทอนการมคณธรรมมากขน คนท าดมากขน ปญหาเชงคณธรรมลดลง และมแนวโนมการพฒนาทตอเนอง เกดความยงยนได ระดบท ๓ จงหวดคณธรรมตนแบบ คอ จงหวดคณธรรมทด าเนนการประสบความส าเรจทงในกระบวนการพฒนา และผลของการพฒนา ท าใหเกด อ าเภอคณธรรม องคกรคณธรรม ชมชนคณธรรม ทมการด าเนนการไดมาตรฐานเชงประจกษ ครอบคลมทวทกภาคสวนทกพนท ปญหาส าคญทเกดจากพฤตกรรมการขาดคณธรรมของคนในจงหวดลดลงอยางประจกษ และพฤตกรรมทสะทอนการมคณธรรมของประชาชนในจงหวดเพมมากขน มองคความรทสามารถถายทอด และเปนแหลงเรยนรใหกบจงหวดอนๆ ได

- ๓๓ -

๓. หลกการสงเสรมและพฒนาจงหวดคณธรรม นอมน าหลกการทรงงานในพระบาท สมเด จพระปรมนทรมหาภมพลอดลย เดช มาเปนหลกการ ดงน ๑) ระเบดจากขางใน ถอเปนหวใจส าคญทสด ตองใหเกดจากความตระหนกและมงมนตงใจ มเปาหมายเดยวกนของผวาราชการจงหวด และเครอขายประชารฐในจงหวด หากท าโดยถกบงคบหรอท าตามนโยบายโดยไมตงใจจรง จะไดผลนอยหรอไมยงยน ๒) ท าแบบองครวม ตองท าพรอมกนทงระบบ ทกระบบของจงหวด ลงสระดบอ าเภอ โดยใหสอดแทรกเรองการสงเสรมคณธรรม การพฒนาองคกรคณธรรม ชมชนคณธรรมไปควบคกบการพฒนาตามยทธศาสตรจงหวด การบรหารจดการของจงหวด และงานของเครอขายตางๆ โดยไมแยกออกมาเปนโครงการหรอกจกรรมเดยวทขาดความเชอมโยงกบระบบของจงหวด

๓) ท าตามหลกความจรง ตองท าจากสภาพตามจรงของแตละจงหวด โดยมการศกษาขอมลทงปญหาและตนทนความดภายในจงหวดใหชดเจน แลวลงมอท าตามล าดบขน เรมแกปญหาจากจดเลกกอน ท าใหงายไมตองยดกบต าราหรอวชาการมากเกนไป การเรยนรจากท อนเปนเพยงแนวทางมาปรบใชใหเหมาะสมกบจงหวดของตนเอง

๔) การมสวนรวม ตองจดระบบใหเครอขาย องคกร และผมสวนไดเสยเปนพลงรวมของการพฒนา มโอกาส บทบาท และความรบผดชอบในการรวมกนพฒนาจงหวดคณธรรมในทกขนตอนตงแตการวเคราะหปญหา ก าหนดเปาหมาย ด าเนนการ และรบผดชอบตอความส าเรจ เปนภาพรวมกนเขาไมผลกออก

๕) ความพอด ตองท าใหเกดความพอดระหวางการสงเสรมใหเครอขายตางๆ พฒนาองคกรคณธรรม ชมชนคณธรรม ตามหลกการระเบดจากขางใน และสอดคลองกบบรบทของแตละเครอขายกบการทตองขบเคลอนใหสอดคลองกบทศทางและเปาหมาย ยทธศาสตรการพฒนาของชาต หากใหความส าคญดานใดมากไปอาจไมส าเรจหรอไมยงยน

๔. กระบวนการสงเสรมพฒนาจงหวดคณธรรม แบงเปน ๙ ขนตอน ดงน

๑) รวมกลมผน าการเปลยนแปลง : โดยการประสานแกนน าจากเครอขายประชารฐทมหนาทความรบผดชอบและเชอมนวาคณธรรมความดจะเปนฐานส าคญของการพฒนา เปนบคคลทมประสบการณ ในการท างานจรง หรอมความมงมนอยากสรางสงคมคณธรรม ซงอาจเปนประชาชน ประชาสงคม ผน าศาสนา ภาคเอกชน และขาราชการกได โดยไมตดยดกบต าแหนงเพยงอยางเดยว เชญชวนคนเหลานมารเรม รวมมอ และขยายวงออกไป

๒) คนหาความจรงของพนท : รวมกนประเมนสถานการณของจงหวดเกยวกบปญหาดานคณธรรม ธรรมาภบาลของคนและองคกร คนหาคณคา หรอตนทนทจะแกปญหา และพฒนาคณธรรมความด ทงระดบบคคล ระดบหนวยงานองคกร รวมถงคนหาตวอยาง ตนแบบของความส าเรจเพอน ามายกระดบ ตอยอดขยายผล

- ๓๔ -

๓) เชอมโยงประสานพลง : สรางความสมพนธ ความรวมมอขององคกรและเครอขายคณธรรมความด ทกระดบ ทกประเภทของเครอขายประชารฐ จดกระบวนการแลกเปลยนเรยนร ขยายเครอขายใหครอบคลมมากทสด และสรางสญลกษณทแสดงตวตนและพลงของขบวนเครอขายคณธรรม เชน ธงคณธรรม เปนตน

๔) พฒนากลไกการขบเคลอน ประชา+รฐ : ตงคณะท างานทเปนกลไกทมาจากบคคลหนวยงานองคกรทหลากหลาย ยดหยนคลองตว เหมาะสมกบสถานการณและบรบทของแตละจงหวด โดยยดหลกการ มสวนรวม ประสทธภาพ และความสขในการท างานรวมกน กลไกการท างานอาจแตงตงอยางเปนทางการจากผวาราชการจงหวด หรอเปนกลมประสานงานทเหมาะสมกได และอาจมการเปลยนแปลงกลไกการท างานเปนชวง ๆ ตามความเหมาะสมกบสถานการณทมการประเมนรวมกน

๕) สรางเปาหมายการเปลยนแปลงรวมกนในจงหวด : บรณาการ ยกระดบจากงานของแตละองคกรเครอขายทท าอยแลวสการสรางเปาหมายการเปลยนแปลงรวมกน คอ การสรางสงคมคณธรรมในระดบจงหวด โดยจดกระบวนการมสวนรวม รวมคด รวมก าหนดรปแบบกลาง ใหไดเปาหมาย ปญหาทอยากแก ความดทอยากท า แผนงาน กจกรรม และตวชวดความส าเรจรวมกน

๖) ปฏบตการตามแผน : ลงมอปฏบต ตามแผนงาน โครงการ กจกรรม ทไดวางแผนรวมกน โดยเนนการมองคการคณธรรม ชมชนคณธรรม การรณรงคคณธรรมแกประชาชน ซงหวใจส าคญอยทตองมงไปสผลลพธ ทคนมความประพฤตปฏบตทสะทอนการมคณธรรมเพมขน กจกรรมเปนเพยงเครองมอ บางครงการด าเนนกจกรรมอาจไดผลนอย แตผเกยวของเกดการเรยนรคณธรรมกจะน าไปสการปรบปรงการพฒนาเพมประสทธภาพ ของงานในอนาคตตอไป การปฏบตงานนนหมายรวมถงในเครอขาย และงานรวมของจงหวดคณธรรม

๗) พฒนาเพอความมนคง ยงยน : การท างานตองยกระดบงานใหกาวหนาอยเสมอ ตรวจสอบวา ผลทเกดขนน าไปสการสรางสงคมคณธรรมในจงหวดไดมากนอยเพยงใด จะมการปรบปรงใหดขน เรวขนอยางไร เมอท าไดดแลวตองขยายผลการด าเนนงานโดยการจดการความรทเกดขน จดท าสอรณรงคเผยแพร

๘) สรางขาย ขยายผล : เปนการยกระดบการท างานเครอขายสระดบจงหวด เปนการรวมพลงขบเคลอนสงคมคณธรรมระดบประเทศ โดยจดใหมการแลกเปลยนเรยนร พฒนาองคความรและนวตกรรมรวม และยกระดบสงทไดคนพบไปสนโยบายสาธารณะ เพอใหสงคมเกดการตนตว และการปฏบตอยางแพรหลาย

๙) การประเมนผลลพธผลกระทบ ตองมระบบและกลไกการประเมนเพอใหเหนผลลพธการเปลยนแปลงทเกดขน ทงเชงปรมาณและคณภาพเปนระยะทงการประเมนตนเองและจากองคกรภายนอก รวมถงเปดเผยผลการประเมนแกผเกยวของ

๕. คณธรรมทควรสงเสรมในองคกรคณธรรม การสงเสรมคณธรรมใหเกดผลทดตองเลอกประเดนคณธรรมทสอดคลองกบปญหา และความตองการของคนในจงหวด อยางไรกตามจากผลการวจยท าโพลและประเมนวเคราะหสถานการ ณคณธรรมจากประชาชนและผ เกยวของแลว คณะกรรมการสงเสรมคณธรรมแหงชาตไดเลอกคณธรรม พอเพยง วนย สจรต จตอาสา เปนคณธรรมส าคญทจะรณรงคใหเกดขนในสงคมไทยในชวงตนของแผนแมบทสงเสรมคณธรรมแหงชาต

- ๓๕ -

พอเพยง หมายถง ความพอเพยงในการด าเนนชวตแบบทางสายกลาง มเหตมผลใชความร ในการตดสนใจอยางรอบคอบ มความพอประมาณพอด ไมเบยดเบยนตนเอง สงคม และสงแวดลอม ไมประมาทสรางภมคมกนทด รเทาทนการเปลยนแปลง

วนย หมายถง การยดมนและรบผดชอบในหนาทของตน ทงวนยตอตนเองในการผลกดนชวตใหกาวหนา วนยตอองคกร สงคม ปฏบตตามจรยธรรมจรรยาบรรณและเคารพตอกฎหมาย

สจรต หมายถง ความซอตรง ความซอสตยสจรตยดมน ยนหยดในการรกษาความจรง ความถกตองความเปนธรรมทงปวง นอกจากตนเองจะเปนคนซอตรงแลว ตองกลาปฏเสธการกระท าท ไมซอตรง ไมซอสตยของบคคลอนทจะท าใหสวนรวมเกดความเสยหาย

จตอาสา หมายถง การเปนผทใสใจตอสงคมสาธารณะและอาสาลงมอท าอยางใดอยางหนง ทมใชหนาทของตน ดวยความรก ความสามคค เพอประโยชนของผอน ของสงคม ของประเทศชาตโดยมไดหวงผลตอบแทน ท าความดเพอความด เอออาทรตอคนรวมสงคมท าอยางสม าเสมอจนเปนนสย

ทงน คณธรรมแตละดานจะเชอมโยงไปสคณธรรมดานอนๆ การสงเสรมคณธรรมทงสดานนจงไมเปนการบงคบ จงหวดควรเลอกสงเสรมคณธรรมใดทเหมาะสมกบสถานการณของจงหวด

๖. เกณฑการคดเลอกจงหวดสงเสรมคณธรรม (ขยายผล)

จงหวดคณธรรมเปนอยางไร : จงหวดคณธรรมคอจงหวดทประชาชน องคกร หนวยงาน เครอขายทท างานสงเสรมคณธรรม

ความดตาง ๆ ทมอย มความตนตว กระตอรอรน ทจะพฒนาการท างานดานคณธรรมของตนใหดขนมากขน เปรยบเสมอนการ “สรางบาน” แตละหลงใหเขมแขงพรอมกบการเชอมโยงประสานพลงกบองคกรเครอขายอน ๆ เพมขน เชน เครอขายโรงเรยนคณธรรม เชอมโยงงานกบ ชมชน องคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) โรงพยาบาลคณธรรม เปนตน และมกระบวนการยกระดบการท างานระหวางเครอขายมาสความรวมมอทมเปาหมายทางยทธศาสตรเพอการเปลยนแปลงรวมกน คอ การขบเคลอน “จงหวดคณธรรม” ตามบรบททเหมาะสมกบจงหวดของตนเอง เปรยบเสมอนการ “แปงเมอง” ใหมนคงยงยน

แนวคดการพฒนาจงหวดคณธรรม ในฐานะเปนจงหวดคณธรรมน ารอง เปนการพฒนาตนแบบ (Prototype) ดวยรปแบบการเพมคนด เครอขายด องคกรด ชมชนด ใหกบบานเมอง ทเรยบงาย ไมตองอบรมชแจงมาก เนน ททท (ท าทนท) ดวยความรวมมอรวมใจของคนในสงคม โดยผสมผสานกบกระบวนการท าแผนของสวนราชการ (การบรหารแผนยทธศาสตรคณธรรม ๔.๐) แนวคดน ไมไดมงท าใหเปนจงหวดทไมมปญหาเรองคณธรรม ซงถาหากท าไดดยงๆขนไป ปญหาทางดานสงคม ทเกดจากฐานคณธรรม ความด กจะลดลง และเพมในดานคนด องคกรด ชมชนดมากขนไดดวย

- ๓๖ -

๗. เกณฑประเมนจงหวดคณธรรม ๑) การประเมนการพฒนาจงหวดคณธรรม มวตถประสงคหลกเพอเปนการสรางเกณฑกลาง

ทใชเปนเครองมอในแตละจงหวด เพอใหเกดการสอบทานและพฒนาประสทธภาพใหดยงขน และเปนเครองมอกลางในการประมวลภาพรวมของกระบวนการและผลของการพฒนาจงหวดคณธรรมทวประเทศ นอกจากเกณฑประเมนกลาง แตละจงหวดอาจเพมเตมประเดนทจงหวดเหนวาเหมาะสมได

ทงนการประเมนการพฒนาจงหวดคณธรรมมความละเอยดออน ตองใชไปทางบวกทไมท าใหจงหวดรสกวามเครองมอชวยมากกวาถกกดดนจากการประเมนและเปรยบเทยบผลระหวางกน ซงตองเขาใจบรบททแตกตางกนของแตละจงหวด

๒) ระดบการประเมนจงหวดคณธรรม แบงออกเปน ๓ ระดบคอ ระดบท ๑ จงหวดสงเสรมคณธรรม ระดบท ๒ จงหวดคณธรรม ระดบท ๓ จงหวดคณธรรมตนแบบ

๓) ประเดนการประเมนจงหวดคณธรรม ประกอบดวย

การประเมนกระบวนการพฒนาจงหวดคณธรรม เปนการประเมนกระบวนการ และการท ากจกรรมทส าคญเพอใหเกดพฒนาเปนจงหวดคณธรรม

การประเมนผลลพธหรอความส าเรจจากการพฒนาจงหวดคณธรรมทแสดงใหเหนถงการเปลยนแปลงเชงประจกษทเกดขน

๘. ตวชวดและเกณฑการประเมนจงหวดคณธรรม การวดระดบจงหวดคณธรรมเปนกระบวนการส าคญ ทเนนการกระบวนการแปลงนโยบาย

และยทธศาสตรการสงเสรมคณธรรมระดบจงหวดสการปฏบตในทกภาคสวนดวยกระบวนการมสวนรวม โดยเปนการวดเทยบกบตนเองกอนและหลงด าเนนงานตามกระบวนการสงเสรมจงหวดคณธรรม ไดในระยะหนงแลวควรมการประเมนตามเกณฑคณธรรมเปาหมายทจงหวดก าหนดไว เพอแกไข ปรบปรง พฒนายกระดบสการเปนจงหวดตนแบบการสงเสรมคณธรรมไดในทสด เพอน าไปสการขยายผลการขบเคลอนไปยงจงหวดคณธรรมอนๆ ตอไป โดยมการก าหนดตวชวดและเกณฑการประเมนจงหวดคณธรรมในระดบตางๆ ดงน

การประเมนจงหวดคณธรรม เกณฑการใหคะแนน

รวม ๒ ๑ ๐

การประเมนระดบท ๑ จงหวดสงเสรมคณธรรม

๑ ) จ ง ห ว ด ม ก า ร ป ร ะ ก า ศ ข อ ต ก ล ง (เจตนารมณ/ธรรมนญ/ปฏญญา) โดย ผวาราชการจงหวดและผแทนเครอขายประชารฐ วาจะพฒนาเปนจงหวดสงเสรมคณธรรม

จ านวนสวนราชการ หนวยงานในสงกดจงหวดจากทกภาคสวน ไมนอยกวา ๕๐ % ทรวมประกาศขอตกลงจะขบเคลอนจงหวดสงเสรมคณธรรม อยางเปนลายลกษณอกษร

จ านวนสวนราชการ หนวยงาน ในสงกดจงหวดจากทกภาคสวน ๒๐-๔๙% ทรวมประกาศขอตกลงจะขบเคลอนจงหวดสงเสรมคณธรรม อยางเปนลายลกษณอกษร

มการประกาศขอตกลงรวมกนของ ทกภาคสวน โดยไมมลายลกษณอกษร

- ๓๗ -

การประเมนจงหวดคณธรรม เกณฑการใหคะแนน

รวม ๒ ๑ ๐

๒) จงหวดมการก าหนดคณธรรมเปาหมายของจงหวด “ปญหาทอยากแก”และ “ความดทอยากท า” และมการจดท าแผนปฏบตการสงเสรมคณธรรมของจงหวด

- มการก าหนดคณธรรมเปาหมาย“ปญหาทอยากแก” และ“ความดทอยากท า” เพอแกไขปญหาของจงหวด - มแผนการขบเคลอนคณธรรมของจงหวด

มการก าหนดคณธรรมเปาหมาย “ปญหาทอยากแก” และ“ความดทอยากท า”เพอแกไขปญหาของจงหวด

ไมมการปฏบต

๓ ) จงหวดมการจดตงคณะกรรมการ หรอคณะท างานในการด าเนนงานสงเสรมคณธรรมของจงหวดทมสวนรวมจากเครอขายประชารฐ

มการมอบหมาย แตงตงคณะกรรมการ/คณะท างานรบผดชอบการด าเนนงานสงเสรมคณธรรมตามแผนงานสงเสรมคณธรรมของจงหวด ทชดเจนเปนลายลกษณอกษร

มการมอบหมาย แตงตงคณะกรรมการ/คณะท างานรบผดชอบการด าเนนงานสงเสรมคณธรรมตามแผนงาน สงเสรมคณธรรมของจงหวด แตไมมลายลกษณอกษร

ไมมการปฏบต

๔ ) จงหวดมการถายทอดภารกจดานการสงเสรมคณธรรมไปในระดบอ าเภอเพอด าเนนการตามคณธรรมเปาหมายของจงหวด

จงหวดมการถายทอดภารกจไปยงอ าเภอ และอ าเภอมการขบเคลอนคณธรรมมากกวา ๕๐% ของจ านวนอ าเภอในจงหวดนนๆ

จงหวดมการถายทอดภารกจไปยงอ าเภอ และอ าเภอมการขบเคลอนคณธรรมมากกวา ๒๐-๔๙ % ของจ านวนอ าเภอในจงหวดนนๆ

จงหวดมการถายทอดภารกจ ไปยงระดบอ าเภอ และอ าเภอไมไดด าเนนการหรอด าเนนการไมถง ๒๐% ของจ านวนอ าเภอ ในจงหวดนน ๆ

การประเมนระดบท ๒ จงหวดคณธรรม

๕) มการด าเนนงานตามคณธรรมเปาหมาย “ปญหาทอยากแก” และ“ความดทอยากท า”ของจงหวดจนเกดผลส าเรจในการด าเนนงานตามแผนการขบเคลอนคณธรรมทก าหนดไวเพมขน

มการด าเนนงาน/กจกรรมสงเสรมคณธรรมในจงหวดตามแผนการขบเคลอนคณธรรมทก าหนดไว ไมนอยกวา ๕๐% เชน จ านวนชมชนคณธรรม องคกรคณธรรม อ าเภอคณธรรม และเครอขายประชารฐทเขารวมขบเคลอนจงหวดคณธรรม ไมนอยกวา ๕๐% ปญหาทถกก าหนดจะแกไขมสถตลดลงหรอหมดไป ฯลฯ

มการด าเนนงาน/กจกรรมสงเสรมคณธรรมในจงหวดตามแผนการขบเคลอนคณธรรมทก าหนดไว ไมนอยกวา ๒๐%

นอยกวา ๒๐ %หรอไมมการปฏบต

- ๓๘ -

การประเมนจงหวดคณธรรม เกณฑการใหคะแนน

รวม ๒ ๑ ๐

๖) แผนการขบเคลอนจงหวดคณธรรมและไดรบการบรรจเปนยทธศาสตรจงหวดจนเกดการบรณาการ การท างานจากทกภาคสวน

-สามารถบรณาการแผน การขบเคลอนจงหวดคณธรรม ไดรบการบรรจเปนยทธศาสตรจงหวด - มการจดสรรงบประมาณจงหวดหรอจากหนวยงานทเกยวของในการด าเนนงานจงหวดคณธรรมตามแผน

สามารถบรณาการแผนการขบเคลอนจงหวดคณธรรมคณธรรมไดรบการบรรจเปนยทธศาสตรจงหวด

ไมมการปฏบต

๗) จงหวดมการยกยอง เชดช บคคล ชมชน องคกร อ าเภอคณธรรม มากขน

มการจดกจกรรมประกาศยกยองเชดชบคคล องคกร ชมชน อ าเภอคณธรรม ครบทกมตในระดบจงหวด

มการจดกจกรรมประกาศยกยองเชดชบคคล องคกร ชมชน อ าเภอคณธรรม ในสวนใดสวนหนง

ไมมการปฏบต

การประเมนระดบท ๓ จงหวดคณธรรมตนแบบ

๘) ผลส าเรจการด าเนนงานของจงหวดคณธรรมตาม “ปญหาทอยากแก ความด ทอยากท า” เพมมากขนและมประเดนคณธรรมในมตการน าหลกศาสนา และหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาก าหนดเปนคณธรรมเปาหมายเพมเตมการขบเคลอน ๔ คณธรรมอยางชดเจน

มผลส าเรจจากการด าเนนงาน/กจกรรมสงเสรมคณธรรมในจงหวดตามแผนการขบเคลอนคณธรรมทก าหนดไวไมนอยกวา ๘๐%

มผลส าเรจจากการด าเนนงาน/กจกรรมสงเสรมคณธรรมในจงหวดตามแผนการขบเคลอนคณธรรมทก าหนดไวไมนอยกวา ๕๐%

นอยกวา ๕๐ %หรอไมมการปฏบต

๙) จงหวดมการเพมประเดนคณธรรมเปาหมาย ในมตการน าหลกศาสนา และหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาก าหนดเปนปญหาทอยากแก ความดทอยากท า เพมเตมจากคณธรรมอนๆ อยางชดเจน

นอกเหนอจากผลส าเรจการด าเนนงานตามแผนงานทจงหวดก าหนด สามารถด าเนนการประเดนคณธรรมครบทง ๒ มต คอการน าหลกศาสนา และหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

นอกเหนอจากผลส าเรจการด าเนนงานตามแผนงานทจงหวดก าหนด มการด าเนนงานในประเดนคณธรรมเพยงมตใด มตหนงคอการน าหลกศาสนา หรอหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

ไมมการปฏบต

๑๐) จงหวดมองคความร การพฒนาจงหวดคณธรรมในระดบจงหวดและเครอขาย มผทสามารถเปนวทยากรถายทอดความรได และมความพรอมในการเปนแหลงเรยนรจากจงหวดอนๆ ได

-มองคความรจากการด าเนนงานจงหวดคณธรรมทงในภาพรวมของจงหวด และองคความรจากการขบเคลอนชมชนคณธรรม องคกรคณธรรม อ าเภอคณธรรม -สามารถเปนแหลงเรยนร และมวทยากรถายทอดขยายผลไปสองคกรอนได

-มองคความรจากการด าเนน งานจงหวดคณธรรมเฉพาะบางกจกรรม -สามารถเปนแหลงเรยนร และถายทอดขยายผลไปสองคกร อนได

- มการด าเนนงานแตไมมการถอดองคความรเพอเผยแพร

- ๓๙ -

เกณฑการประเมนผลคะแนนและระดบ ดงน

ระดบท ๑ จงหวดสงเสรมคณธรรม เกณฑการประเมน ตองมการด าเนนงานทกขอ (ระดบท ๑) คะแนนรวม ไมนอยกวา ๔ คะแนน (ผานระดบท ๑) ระดบท ๒ จงหวดคณธรรม เกณฑการประเมน ตองมการด าเนนงานทกขอในระดบท ๑ และระดบ ท ๒ คะแนนรวมไมนอยกวา ๗ คะแนน (ผานระดบท ๒) ระดบท ๓ จงหวดคณธรรมตนแบบ เกณฑการประเมน ตองมการด าเนนงานทกขอในระดบท ๑ ระดบท ๒ และระดบท ๓ คะแนนรวมไมนอยกวา ๑๐ คะแนน (ผานระดบท ๓)