Ondernemingsnummer  472217675Erkend door het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming – instellingsnummer

941

ACADEMIEJAAR 2013-2014

Schoolmanagement en Kwaliteitszorg

Les 3

• 1. het begrip ‘cultuur’• 2. cultuur van een organisatie• 3. Schoolcultuur• 4. Belang van de schoolcultuur• 5. Cultuurverandering…

Culture is the way we do things around here.

schoolcultuur

• 1.Waargenomen gedragsregels

• 2.Groepsnormen• 3.Expliciete waarden• 4.Formele filosofie• 5.Spelregels• 6.Klimaat • 7.Veronderstelde

vaardigheden• 8.Denkwijzen• 9.Gedeelde zingeving• 10.Symbolen

• Organisatiecultuur/ schoolcultuur heeft in de (zowel oudere als recentere) literatuur vele verwante begrippen. We noemen bijvoorbeeld de filosofie, missie en visie van een organisatie, het organisatieklimaat en de sfeer, de stijl en de identiteit van de organisatie.

Verwante begrippen

• Artefacts, visible organizational structures and processes

(wat ik zie ….)

• Espoused values, strategies, goals, philosophies

(wat ik lees ….)

• Basic underlying assumptions, unconscious, taken for granted beliefs, perceptions, thoughts and feelings

(wat men denkt, aanneemt…)

• De dagelijkse omgang tussen leerkrachten en leerlingen - het waarneembare gedrag- kenmerken een bepaalde cultuur.

- Het aanspreken van leerkrachten met 'u' en 'meneer' of 'meester' geeft een ander cultuurbeeld dan het tutoyeren van leerkrachten door de leerlingen. - Hetzelfde geldt voor het in de rij naar binnen gaan van klassen (groepen) versus het naar binnen gaan van een hele massa leerlingen tegelijk.

• Hier manifesteert de cultuur zich in het gedrag; in Scheins terminologie de artefacten.

De organisatiecultuur van scholenArtefacts, visible organizational structures and processes

Dit niveau van ideeën vindt men veelal in het officiële schoolwerkplan. Voorbeelden hiervan zijn (1) "de school besteedt ruime aandacht aan sociale vorming"; (2) "de school vindt multicultureel onderwijs belangrijk" en (3) "het onderwijs is gericht op een ononderbroken ontwikkelingslijn van kinderen".

Deze ideeën zijn toetsbaar aan het gedrag: doet men ook werkelijk wat men beweert?

De organisatiecultuur van scholen“Espoused values": waarden en normen van de school , 'de officiële filosofie van de school'. Deze waarden en normen zijn bewust, men weet dat het zo behoort. Het schoolteam heeft dit vastgelegd, verankerd.

Aannames in het onderwijs:

• “De leerling staat centraal”• De leerkracht doet er toe• Pesten op school, dat kan niet• Het gaat in de school om de totale ontwikkeling van de kinderen:

hoofd, hart, handen…• Kinderen zijn nu mondiger dan vroeger…• Als je het huiswerk afschaft heb je nooit genoeg tijd om de stof

door te werken". • ………………………………

Basic underlying assumptions, unconscious, taken for granted beliefs, perceptions, thoughts and feelings

• er is overdracht; cultuur wordt aangeleerd: socialisatie;

• cultuur veroorzaakt gecoördineerd handelen; daardoor ontstaat een zekere ….

• structurele stabiliteit (misschien nog wel het meest essentiële van cultuur….)

Karakteristieken van de cultuur van een organisatie

• Schoolculturen zijn vast te leggen door middel van het onderzoeken van gedragingen ("zo doen wij dat") en belevingen van praktijken, voorts door het onderzoeken van de waarden en normen (attitudes) die men hanteert ten opzichte van het onderwijs ("dat vinden wij": de officiële filosofie van de school) en ten slotte, voor zover communiceerbaar, het achterhalen van de aannames.

Mijn school is (was) een ……..

Cultuur als metafoor

• Staessens

• Familieschool

• Professionele instelling

• Living apart together

• Met als schoolhoofd:

• “grootvader”

• “architect”

• “figurant”

Cultuur als metafoor

• Devos

• Regelgerichte school

• Vakgerichte school

• Leerlinggerichte school

• De regelgerichte school: «In dit type school krijgen de leerkrachten alleen zeggenschap over de methoden en de handboeken die ze gebruiken. De school is sterk bureaucratisch en hiërarchisch. De schoolleiding voert vooral uit wat van bovenaf is opgelegd en formuleert geen eigen schooldoelen. Er is geen overleg tussen de directie en de leerkrachten, noch tussen de individualistische leerkrachten onderling. In vernieuwingen en ouderparticipatie zien ze bedreigingen.»

• De vakgerichte school: «Dit type school richt zich meer op de afnemende klant: de werkgevers van de oud-leerlingen en het vervolgonderwijs. Naar de behoeften van de leerlingen zelf wordt amper gevraagd. Ook hier individualistische leerkrachten, die wel mee oordelen over het onderwijsaanbod. De besluitvorming blijft verder vooral een zaak van de directie.»

• De leerlinggerichte school: «Hier werken leerkrachten en directie beter samen. De directie betrekt de leerkrachten actief in een groter deel van het schoolbeleid: de missie en visie, de aankoop van didactisch materiaal, de verdeling van het lestijdenpakket, de bijscholingen, de evaluatienormen, reglementen, onderwijsvernieuwingen De school ontwikkelt een eigen beleid en richt dat op de leerlingen. Zij peilt naar de behoeften van leerlingen en ouders.»

Mijn school is (was) een ……..

Belang van schoolcultuur

Denk aan:• Wat leraren effectief doen in de klas.• (Nieuwe) leraren• Bij invoeren van vernieuwing…• Optreden van leerkrachten t.a.v. leerlingen• Aanpak binnen bepaalde leergebieden• Ouders • Leerlingen

Schoolcultuur in verandering

• Waar zitten belangrijke sleutelposities in verband met schoolcultuur?

Bepaalt de leider de cultuur?

Of bepaalt de cultuur het leiderschap?

Schoolcultuur in verandering…

Beïnvloedt een schoolreglement de cultuur?

Of beïnvloedt de schoolcultuur het reglement

Schoolreglementen en regelduidelijkheid

• Veel geboden & verboden?

• Participatief of directief?

• …

Schoolcultuur in verandering…

Beïnvloedt een schoolwerkplan de cultuur?

Of beïnvloedt de schoolcultuur het schoolwerkplan?

Schoolcultuur in verandering…

Beïnvloedt een visie op leerbegeleiding de cultuur?

Of beïnvloedt de schoolcultuur de leerbegeleiding in een school?

Schoolcultuur veranderen

• Wat kan een schoolteam doen om verandering in de schoolcultuur in beweging te brengen?

Schoolcultuur veranderen

Schoolcultuur benaderen en onderzoeken ?Hoe?- Beperkte werkgroep? - Artefacten: wat zien we? - Vastgelegde waarden en normen - Aannames: Wat denken we?

Schoolcultuur veranderen

Schoolcultuur benaderen en onderzoeken ?Hoe?- Collegiale visitatie? zie artikel www.dhosgent.be Paul Cautreels, Peter Van Petegem (UAntwerpen)

Collegiale visitatie?

- Teams van leerkrachten- bezoeken elkaar- verzamelen informatie- over de kwaliteit van de school en

haar inspanningen om deze te verbeteren

- geven hierover een oordeel- doen aanbevelingen in dit verband

Bronnen voor vaststellingen

Volgen van een leerling Observeren in de klassen Gesprekken en vergaderingen Leerlingenwerk Documenten

Beoordeling Maakt duidelijk wat het team denkt over de vaststellingen Is een weergave van de kennis van de

teamleden over leren en onderwijzen Geeft antwoord op vragen zoals:

“Hoe goed…?” Geeft de stem weer van het team Van belang bij: formuleren van

conclusies, het schrijven van het rapport, en het nemen van beslissingen

‘Het is belangrijker te weten wat je ziet, dan te zien wat je al weet’.

Een conclusieportretteert de school op het moment van de visitatie Vereist bewijzen vanuit

minstens twee bronnen Maakt het denken van het

team helder en duidelijk Vereist consensus binnen het

team

Criteria voor conclusies Een conclusie moet:

Accuraat zijn Belangrijk zijn Het oordeel van het team weergeven In de tegenwoordige tijd geformuleerd zijn

Een conclusie = een beschrijving

+ een oordeel

De drie focusdomeinenHet leren van de leerlingen

Het onderwijzen

Het door de school ondersteunen van het leren en onderwijzen

Stappen

Bij de start: De eerste indrukken

In de school: Vaststellingen + beoordeling

In het teamlokaal: Voorlopige conclusies

Eindconclusies

`

`

ENKELE ‘UITKOMSTEN’ - “Het was schitterend om te zien hoe een

groep leerkrachten in drie dagen uitgroeide tot een team dat op professionele wijze leerde observeren, vaststellingen maken en conclusies formuleren. En dit met maar één doel: de school verder helpen en motiveren om het leren van de leerling te bevorderen!”

- “Het samen voortdurend stilstaan bij de vraag: ‘Wat zijn de voorwaarden voor goed onderwijs?’ én de constante zelfreflectie i.v.m. het eigen professioneel werk.”

CONTACT OF MEER INFO? paul.cautreels@ua.ac.be Cautreels, P., & Van Petegem, P. (2006). Ik zie,

ik zie wat jij niet ziet. Collegiale visitatie als hefboom voor schoolontwikkeling. Mechelen, Wolters Plantyn.

Van Petegem, P., & Cautreels, P. (2008). Shadowing van leerlingen: een zelfevaluatie-activiteit die het kerngebeuren op school in de schijnwerper plaatst. KIO, afl. 18, april, Mechelen, Wolters.

Van Petegem, P., & Cautreels, P. (2008). Hoe beter ik kijk, hoe meer ik zie: reflectieve analyse van leerlingenwerk door leraren. KIO, afl. 20, december, Mechelen, Wolters.

Cultuurmanagement =

GeleidelijkheidPCDA

Professionalisering van leerkrachten Werner Bosman DPB-Gent 37

Cultuur management: de weg van de geleidelijke verandering

1. Uitdagen huidige overtuigingen

4. Observeren veranderingen/ verbeteringen 2. Ontwikkelen nieuwe kennis/vaardigheden

3. Aanbrengen kleine veranderingen

Cultuurmanagement =

Afleren

Van gewoontes, onbespreekbaarheden, vanzelfsprekendheden, …

Wat kan deze cursus betekenen voor mijn PGE?

Veel succes