Doing Business-ի

ա նա տո միանՀա մաշ խար հա յին բան կի և Մի ջազ գա յին ֆի նան­սա կան կոր պո րա ցիա­յի Doing Business 2013 զե­կույ ցում հար կա յին վար­չա րա րու թյան ցու ցա նի­շով Հա յաս տա նը թեև 44 կե տով ա ռա ջըն թաց է ար ձա նագ րել, սա կայն շա րու նա կում է զի ջել այն պի սի երկր նե րի, ինչ­պի սիք են Սու դա նը կամ Աֆ ղանս տա նը։ Ե թե Աֆ­ղանս տա նում վճար վող հար կե րի տա րե կան քա­նա կը 20 է, ո րոնց վճար­ման վրա գոր ծա րա րը ծախ սում է 275 օր, իսկ Սու դա նում 42 վճա րում­նե րը 180 ժամ են պա հան­ջում, ա պա Հա յաս տա նում 13 վճա րում ե րը գոր ծա­րար նե րից 380 ժամ են խլե լու։

Doing Business 2013 հեր թա­կան տա րե կան զե կույ ցում գոր ծա րա րու թյամբ զբաղ­վե լու դյու րի նու թյան ցու­ցա նի շով Հա յաս տա նը 185 երկր նե րի շար քում դիր­քը բա րե լա վել է միան­գա մից 18 կե տով (32­րդը՝ նա խորդ տար վա 50­րդ ­ի դի մաց), ին չը գոր ծա դի­րը լուրջ ցու ցա նիշ է գնա­հա տել։ Ե րեկ կա ռա վա րու­թյան նիս տին վար չա պետ Տիգ րան Սարգս յա նը հայ­տա րա րել է, թե Հա յաս­տա նն ի վի ճա կի է Dooing Business­ի վար կան շա յին սանդ ղա կում հայտն վել ա ռա ջին քսան յա կում, նույ­նիսկ՝ տասն յա կում։

2010թ. նո յեմ բե րին Տիգ­րան Սարգս յա նը հայ­տա րա րում էր, թե Սերժ Սարգս յա նի նա խընտ րա­

Սերժ, Տիգ րան, Հ րայր, ի՞նչ եք մտա ծում«Ժա ռան գու թյուն» կու սակ­ցու թյան ա ռաջ նորդ Րաֆ­ֆի Հով հան նիս յա նը հայ­տա րա րու թյուն է տա րա­ծել Ավստ րա լիա յի Նոր Հա­րա վա յին Ո ւելս նա հան գի օ րենս դիր մարմ ի կող­մից Լեռ նա յին Ղա րա բա ղի Հան րա պե տու թյու նը և ն րա հայ բնակ չու թյան ինք նո­րոշ ման ի րա վուն քը ճա նա­չող բա նաձևի ըն դուն ման կա պակ ցու թյամբ:

Հա ղոր դագ րու թյու նում մաս նա վո րա պես աս ված է. «Ավստ րա լիա յի ա մե նա մեծ նա հան գի օ րենս դիր խոր­հուր դը ճա նա չեց Լեռ նա յին

Ղա րա բա ղի Հան րա պե տու­թյու նը: Դա շատ ա վե լին է, քան երբևէ ա րել է Հա յաս­տա նի Հան րա պե տու թյու­նը ի րա վա կան ա ռու մով: Ու­րախ եմ միայն, որ Ավստ­րա լիա յի կա ռա վա րու թյու նը հա կա սահ մա նադ րա կան չի հա մա րել օ րենս դիր մարմ­նի կող մից նոր պե տու թյան ճա նա չու մը: Սերժ, Տիգ րան, Հ րայր, ի՞նչ եք մտա ծում»:

Ավստ րա լիա յի Հայ ազ­գա յին կո մի տեի կայ քի հա­ղորդ մամբ՝ հոկ տեմ բե րի 25­ին ըն դուն ված բա նաձևը Ավստ րա լիա յի Հայ ազ գա յին կո մի տեի՝ ա միս ներ տևած

աշ խա տան քի արդ յունքն է: Նա հան գի խորհր դա րա­նը կոչ է ա րել Ավստ րա լիա­յի իշ խա նու թյուն նե րին պաշ­տո նա պես ճա նա չել ԼՂՀ­ն և հա րա բե րու թյուն ներն ամ­րապն դել երկ րի ու նրա քա­ղա քա ցի նե րի հետ:

Ավստ րա լիա յի Հայ ազ գա­յին կո մի տեի տնօ րեն Վա­չե Ղահ րա ման յա նի խոս քով՝ այս արդ յուն քը հաղ թա նակ է բո լոր նրանց հա մար, ով­քեր շա րու նա կում են ճնշված մալ բռնի վար չա կար գե րի կող մից: n

Սու տը՝ քա ղա քա­կան կա տե գո րիախմբագրական

էջ 2 ›››

Հե ռուս տա բա­նա վե ճի մա սինՍու րեն Մա նուկ ան, տե սա կետ

էջ 2 ›››

Քա ղա քա գի­տա կան վեր լու­ծու թյուն և պ րագ մա տիզմԼևոն Զու րաբ յա նը և Նի կոլ Փա շին յա նը՝ նա խա գա հա կան ընտ րու թյուն նե րի մա սին

էջ 3 ›››

Ցո րե նը պետբ յու ջե չի մտելՄաք սա յի նը աչք է փա կել հա մաշ խա րհա յին շու կա յում գնե րի ա ճի վրա

էջ 4 ›››

Եր ջան կու թյու նը հա վա սա րու­թյան մեջ էՌո բերտ Ս կի դելս կին՝ Project Syndicate­ի համար

էջ 5 ›››

Moody’s­ը հան գիստ է ԱՊՀ­ի հար ցումԱ ռա ջի կա մե կու կես տա րում տա րա ծաշր ջա նին դե ֆոլ տա յին բռնկում չի սպառ նում

էջ 6 ›››

Գինը՝ 100 դրամ

ԿիզաԿետում

Ֆոտ

ոլուր

| № 135 (204), ուրբաթ, հոկտեմբերի 26, 2012 թ., www.civilnet.am

Կա ռա վա րու թյունն ըն դա ռա ջել է «Հա նա Տ րանս» ըն­կե րու թյա նը (պատ կա նում է Հա յաս տա նի նա խա գահ Սերժ Սարգս յա նի զար միկ Նա րեկ Սարգս յա նին) և 950 հազ­ով վեր ջի նիս վա ճա ռել 502 քմ մա կե րե սով «Հա րավ կով կաս յան եր կա թու ղի» ըն կե րու թյան նախ­կին հյու րա նո ցի շեն քը և 0,29 հա մա կե րե սով հո ղա­մա սը Վար դե նի սում։ Շու կա յի ներ կա գնե րով՝ նմա նա­տիպ շի նու թյուն ձեռք բե րե լու հա մար «Հա նա Տ րանս» ըն կե րու թյու նը պետք է վճա րեր 18 մլն։

Կա ռա վա րու թյան ե րեկ վա ո րոշ ման հիմ ա վոր ման մեջ նշվում է, որ «Հա նա Տ րան սը» գրու թյամբ դի մել է է ներ գե տի կա յի և բ նա­կան պա շար նե րի նա խա­րա րու թյա նը՝ տե ղե կաց նե­լով, որ Լեռ նա յին Ղա րա­բա ղում արդ յու նա հան վող ած խի հում քով Երևա նի ջէ­կի տա րած քում նա խա տե­

սում է ջուր­ած խա յին վա­ռե լի քի ար տադ րու թյան կազ մա կեր պում։ Այդ ծրագ­րի շրջա նա կում տա րե կան շուրջ 2 հազ. տոն նա ա ծուխ է տե ղա փոխ վե լու ԼՂՀ­ից մինչև Վար դե նի սի եր կա­թու ղա յին կա յա րան, որ տե­ղից էլ՝ եր կա թու ղով մինչև Երևան։ «Ել նե լով աշ խա­տան քի կազ մա կերպ ման

անհ րա ժեշ տու թյու նից՝ ըն­կե րու թյու նը խնդրել է Գե­ղար քու նի քի մար զի Վար­դե նիս քա ղա քում գտնվող եր կաթգ ծի նախ կին հյու­րա նո ցի շեն քը ՀՀ օ րենսդ­րու թյամբ սահ ման ված կար գով օ տա րել ըն կե րու­թյա նը»,– նշված է հիմ ա­վոր ման մեջ։

Ո րոշ ման հիմ ա վո րու­մից երևում է, որ «Հա նա Տ րան սին» նախ կին հյու­րա նո ցի օ տա րու մը բա­վա կան բարդ գոր ծըն թաց է ան ցել։ Նախ՝ այն հան­վել է Հա րավ կով կաս յան եր կա թու ղուն փո խանց­ված կոն ցե սիոն ակ տիվ­նե րից (սկզբնա կան ար ժե­քը՝ 1,8 մլն) և փո խանց վել

տրանս պոր տի և կա պի նա­խա րա րու թյա նը, վեր ջինս էլ շի նու թյու նը հանձ նել է է ներ գե տի կա յի և բ նա կան պա շար նե րի նա խա րա րու­թյա նը։ Է ներ գե տի կա յի նա­խա րա րու թյու նը, իր հեր­թին, նախ կին հյու րա նո ցի ու կից հո ղա մա սի շու կա յա­կան գնա հա տու մը պատ­վի րել է «Կ ռունկ» ըն կե րու­թյա նը։ Ակ տի վը գնա հատ­վել է 950 հազ.։

Ան շարժ գույ քի կա­դաստ րի պե տա կան կո մի­տեի տվյալ նե րով՝ օ գոս­տո սին Վար դե նի սում բազ­մաբ նա կա րան շեն քի 1 քմ շու կա յա կան գի նը կազ­

Քա րած խա յին կոմ բի նա ցիա ներՆախ կին հյու րա նո ցը նա խա գա հի զար մի կին օ տար վել է

շու կա յա կա նից 20 ան գամ ցածր գնով

ISSN

1829-331X

9771829

331002

12204>

տ ն տ ե ս ա կ ա ն օ ր ա թ ե ր թ

էջ 4 ›››էջ 3 ›››

րաֆ ֆի Հով հան­

նիս յան. «դա

շատ ա վե լին է,

քան երբևէ ա րել

է Հա յաս տա նի

Հան րա պե տու­

թյու նը ի րա վա­

կան ա ռու մով»։

| № 135 (204), ուրբաթ, հոկտեմբերի 26, 2012 թ.

2 | ՏեսանկյունՀե ռուս տա բա նա վե ճի մա սին

Ա վարտ վեց ԱՄՆ­ի նա խա գա­հի թեկ նա ծու նե րի ե րեք բա­նա վե ճե րից բաղ կա ցած շար­

քը: Ընդ հա նուր կար ծիք կա, որ եր կու եզ րա փա կիչ բա նա վե ճե րում գոր ծող նա խա գահ Բա րաք Օ բա ման հաղ թեց իր հան րա պե տա կան հա կա ռա կորդ Միթ Ռոմ իին:

Շատ հա ճախ բա նա վե ճում ա ռա­վե լու թյան հա սած թեկ նա ծուն հե տա­գա յում հաղ թում է նաև ընտ րու թյուն­նե րում: Ընդ հան րա պես, նա խընտ­րա կան ո րո շիչ բա նա վե ճը չա փա­զանց կարևոր խոր հուրդ ու նի նաև ԱՄՆ­ի քա ղա քա կան ա ռաս պե լա բա­նու թյան հա մար: Եր կիրն իր ամ բողջ քա ղա քա կան պատ կե րագ րու թյու նը վերց րել է Հին Հ ռո մից՝ Կա պի տո լիու­մը, Սե նա տը և այլ ատ րի բուտ ներն ու խորհր դա նիշ նե րը: Բ նա կա նա բար, չպետք է մո ռաց վեր նաև հռո մեա կան ա մե նա սիր ված զբաղ մունք նե րից մե­կը՝ հռե տո րու թյու նը:

Ք.ա. 1­ին դա րում՝ Ցի ցե րո նի ժա մա­նա կաշր ջա նում, հռե տո րա կան ար­վես տը Հ ռո մում հա սել էր զար գաց­ման գա գաթ նա կե տին: Հենց Հ ռո մում մշակ վե ցին հռե տո րա կան ար վես տի կա նոն նե րը: Դ րանց հա մա ձայն՝ յու­րա քանչ յուր հռե տո րա կան ճա ռի հա­մար վերջ նա կան նպա տակ պետք է լի ներ հետև յա լը. docere՝ սո վո րեց­նել, հա ղոր դել, movere՝ դրդել, կրքեր արթ նաց նել, delectare՝ զվար ճաց նել:

ԱՄՆ­ի նա խա գա հա կան բա նա վե­ճե րը այս ե րեք պա հանջ նե րին հա մա­պա տաս խա նում էին: Ե րեք բա նա վե­ճե րում էլ կային պայ քար, կրքեր և հե­տաքր քիր լու ծում եր: Ի հար կե, յու րա­քանչ յուր թեկ նա ծո ւի հետևում ու ժեղ թի մեր են կանգ նած, և բա նա վե ճի ըն թաց քում բարձ րաց վող բո լոր թե­մա նե րը ման րակր կիտ մշակ վում են:

Թեկ նա ծու նե րը ստա նում են նա խօ­րոք նա խա պատ րաստ ված փաս տե րի, հա կա ռա կոր դի դեմ ուղղ ված հա կա­փաս տարկ նե րի և նույ նիսկ խայ թոց­նե րի ու կա տակ նե րի մի ամ բող ջու­թյուն: Սա կայն նույ նիսկ այս դեպ քում բա նա վե ճը եր կու ան հա տա կա նու­թյուն նե րի մե նա մարտ է:

Քեթ լին Ջեյ մի սո նը և Դեյվիդ Բերդ­սե լը ի րենց «Նա խա գա հա կան բա­նա վեճ. տե ղե կաց ված ըն տրա զանգ­վա ծի ստեղծ ման մար տահ րա վե­րը» (Kathleen Jamieson, David Birdsell, Presidential Debates: The Challenge of Creating An Informed Electorate) գրքում հստակ նշում են այն բո լոր գոր ծա ռույթ նե րը, որ ի րա կա նաց նում են հե ռուս տա բա նա վե ճե րը.

Ա) Ընտ րող նե րին հնա րա վո րու թյուն են տա լիս ո րո շա կի տպա վո րու թյուն ստա նալ այն մա սին, թե ինչ պես են թեկ նա ծու նե րը գնա հա տում ստեղծ­ված ի րա վի ճա կը և ինչ պես են մտա­դիր գոր ծել նա խա գահ դառ նա լու դեպ քում:

Բ) Թույլ են տա լիս գնա հա տել քա­ղա քա կան գոր ծիչ նե րի խառն ված քը, գի տե լիք նե րը, հա ղոր դակց ման ու նա­կու թյունն ու անձ նա կան ո րակ նե րը:

Գ) Ա վե լաց նում են հե տաքրք­րու թյունն ընտ րա կան գոր ծըն թա­ցի նկատ մամբ և ա պա քա ղա քա կան ընտ րող նե րի մի մա սին մղում ընտ­րա տե ղա մաս գնա լուն:

Գո յու թյուն ու նի նաև չկողմ ո րոշ­ված ընտ րող նե րի «ձայ նե րի սա ռեց­ման» տե սու թյու նը: Չ կողմ ո րոշ ված­նե րը վերջ նա կան ո րո շում կա յաց նե­լու հա մար սպա սում են հե ռուս տա­բա նա վե ճին: Հենց այս պատ ճա ռով բա նա վե ճի մաս նա կից նե րը հիմ ա­կա նում դի մում են չկողմ ո րոշ ված ընտ րող նե րին և խու սա փում հե ռուս­տա բա նա վե ճի ժա մա նակ գա ղա փա­րա խո սա կան այն կար գա խոս նե րից, ո րոնք ա ռատ օգ տա գործ վում են հա­

վա տա րիմ կու սա կից նե րի հետ հան­դի պում ե րի ժա մա նակ:

Սա կայն, ի րա կա նում, հե ռուս տա­բա նա վե ճե րը բախ տո րոշ կա րող են լի նել միայն այն դեպ քում, երբ եր կու թեկ նա ծու նե րի վար կա նի շնե րը գրե­թե հա վա սար են կամ շատ մոտ: Ընդ ո րում՝ մեկ սխալ խոսքն այդ ժա մա­նակ կա րող է ճա կա տագ րա կան դառ­նալ: Օ րի նակ՝ 1976թ. գոր ծող նա խա­գահ Ջե րալդ Ֆոր դը սխալ կա ռու ցեց իր խոս քը, և ս տաց վեց, որ «Արևել­յան Եվ րո պա յում խորհր դա յին գե րիշ­խա նու թյուն չկա»: Ին քը՝ Ֆոր դը, հե­տա գա յում պատ մում է, որ բա նա վե­ճի թո հու բո հում չի էլ նկա տել թույլ տված սխա լը, սա կայն հե ռուս տա­դի տո ղի աչ քում այն դար ձել էր իբրև մի ջազ գա յին ի րա վի ճա կի վե րա բեր­յալ վտան գա վոր ան տեղ ա կու թյան վկա յու թյուն: Ջիմի Քար տե րը հաղ­թում է ընտ րու թյուն նե րը նաև Ֆոր դի այս լեզ վա կան սայ թաք ման շնոր հիվ:

Ա մեն դեպ քում, հե ռուս տա բա նա­վե ճե րը ա մե րիկ ան քա ղա քա կան ա վան դույ թի ան կապ տե լի մասն են: 1960թ. Ջոն Քեննե դի – Ոի չարդ Նիք­սոն «պատ մա կան» չորս բա նա վե­ճե րից հե տո Գեր մա նիան, Շ վե դիան, Ֆին լան դիան, Ի տա լիան և Ճա պո­նիան հե ռուս տա բա նա վե ճե րը պար­տա դիր դարձ րե ցին պե տա կան բարձ րա գույն պաշ տոն նե րի հա վակ­նորդ նե րի հա մար:

Հա յաս տա նում նման ի րա դար ձու­թյուն տե ղի է ու նե ցել մեկ ան գամ՝ 2003թ., երբ մեկ սեն յա կում լրագ­րող նե րի հար ցե րի շուրջ բա նա վի ճե­ցին Ռո բերտ Քո չար յանն ու Ս տե փան Դե միրճ յա նը: Դ րա նից ա ռաջ և հե տո կա յա ցած ընտ րու թյուն նե րի ըն թաց­քում, ի հար կե, անց կաց վել են բա նա­վե ճեր մի շարք թեկ նա ծու նե րի միջև, սա կայն գոր ծող նա խա գա հը, որ պես կա նոն, խու սա փել է նման ֆոր մա­տում իր ծրա գի րը ներ կա յաց նե լուց: n

Ար դա րու թյան սե րուն դըՀայկ Խա նում յան

ԽՍՀՄ փլու զու մից և ար ցախ յան պա տե րազ մի ա վար տից հե տո

եր կու տաս նամ յակ է ան ցել: Մե ծա­ցել է նոր սե րունդ, որն ամ բող ջո­վին մտա ծում և դա տում է այլ կերպ: Որ պես կա նոն, վեր ջին հար յու րամ­յակ նե րում մարդ կու թյան պատ մու­թյան մեջ ցնցող ի րա դար ձու թյուն­նե րից քսան տա րի անց ա ռա ջա­նում է նոր սե րունդ, ո րը հե ղա փո­խա կան փո փո խու թյուն ներ է բե րում հա սա րա կու թյա նը:

Երկ րորդ աշ խար հա մար տից քսան տա րի անց՝ 1960­ա կան նե րին, Եվ­րո պա յում ա ռա ջա ցավ նոր սե րունդ՝ սկիզբ դնե լով ու սա նո ղա կան հայտ­նի շար ժում ե րին, ո րոնց նպա տա­կը պայ քարն էր սո ցիա լա կան ա նար­դա րու թյուն նե րի, իմ պե րիա լիզ մի, ա վան դա կան հա սա րա կու թյան դեմ: Սո ցիա լա կան Եվ րո պան հենց այս շար ժում ե րի արդ յունքն էր:

60­ա կան նե րին Հա յաս տա նում ևս ու սա նո ղա կան մի ջա վայ րում պայ­քար սկսվեց Ցե ղաս պա նու թյան մո­ռաց ման դեմ: ԵՊՀ բա նա սի րա կա նի ու սա նող Վի գեն Բա բա յանն իր վեց ըն կեր նե րի հետ հղա նում է 1965թ. Ցե ղաս պա նու թյան 50­րդ տա րե լի ցի կա պակ ցու թյամբ Երևա նում 50­հա­զա րա նոց ցույց կազ մա կեր պե լու գա­

ղա փա րը: 1962թ. ե րի տա սարդ նե րը ձեր բա կալ վում են և աք սոր վում Սի­բիր, սա կայն «յո թի խորհր դի» ստեղ­ծած կա ռույ ցը հա ջո ղեց նում է ցույց կազ մա կեր պել և, որ պես արդ յունք, եր կու տա րի անց ու նե նալ Ծի ծեռ նա­կա բեր դի հու շա հա մա լի րը: Դ րա նից քսան տա րի անց Ծի ծեռ նա կա բեր դը կա ռու ցող նե րի որ դի նե րը զեն քը ձեռ­քին ա զա տագ րե լու էին Ար ցա խը:

Ե րի տա սար դու թյու նը պայ քա րե լու հատ կու թյուն ու նի: Ա մեն պայ քար իր էու թյամբ հանգ չող մեկ այլ պայ քա րի շա րու նա կու թյունն է: Հենց դրա նով է մի գու ցե պայ մա նա վոր ված քսա նամ­յա ժամ ե տը: Գա ղա փար նե րը հա­սու նա նում են, ի րա գործ ման ճա նա­պարհ բռնում, լճա նում, ա պա գա լիս են նոր գա ղա փա րա կիր ներ, ո րոնք փոր ձում են լճա ցու մից դուրս բե րել հա սա րա կու թյու նը ինչ­որ ժա մա նակ անց մի նոր լճաց ման տա նե լու հա­մար: Այս պես շա րու նակ:

Հա յաս տա նի քա ղա քա կան կան­քում տի րող լճա ցում այս տրա մա­բա նու թյան մեջ է: «Ըն թա ցիկ» սերն դի վառ ներ կա յա ցու ցիչ նե րը, որ քսան տա րի ա ռաջ պայ քա րում էին ար դա­րու թյան հա մար, հի մա ա նար դա րու­թյան ցայ տուն խորհր դա նիշ ներն են, ճահ ճա ցած հա մա կար գի բա ցիլ նե րը:

Հա յաս տա նում այժմ հա սու նա նում է նոր սե րունդ, որ ակ տիվ է, պա­

հան ջող, վեր ջին ժա մա նակ նե րում՝ նաև հաղ թե լու ու նակ: Ե րի տա սարդ այս սե րուն դը, որն ա ռա վել ար տա­հայտ վում է քա ղա քա ցիա կան ակ տի­վիստ նե րի գոր ծու նեու թյան տես քով, պայ քա րող ե րի տա սար դու թյան վառ օ րի նակ է: Դեռ ա միս ներ ա ռաջ կա­յին կար ծիք ներ, որ քա ղա քա ցիա կան այս խմբե րը կփոր ձեն կու սակ ցա կա­նաց վել, պայ քա րել դա սա կան քա ղա­քա կան ե ղա նակ նե րով: Սա կայն նոր սերն դի այս տե սա կը մեր ժեց կու սակ­ցա կա նու թյու նը, հար ցե րը լու ծե լու այլ սխե մա ներ գծեց: Կու սակ ցա կա նա ցում տե ղի չու նե ցավ, և Հա յաս տա նում մա­յիս յան ընտ րու թյուն ներն ըն թա ցան գա ղա փա րա կան ու սկզբունք նե րի պայ քա րի բա ցա կա յու թյան պայ ման­նե րում, ա ռա վե լա գույնս գոր ծի դրվե­ցին ընտ րա կա շառքն ու հա սա րա կա­կան կար ծի քի ա պօ րի նի մա նի պուլ ա­ցիա յի այլ ձևեր՝ հաս տա տե լով ներ­կա յիս հա մա կար գի լճաց ման փաս տը:

Ար դա րու թյան հա մար պայ քա րից քսան տա րի անց նոր սե րուն դը պայ­քար է սկսել ար դա րու թյան հա մար: Այլ մե թոդ նե րով: Նոր տրա մա բա­նու թյամբ: Մեր ժե լով գոր ծող հա մա­կար գե րը: Որ պես զի հաղ թի: Ու լճա­նա ժա մա նա կի ըն թաց քում: Որ հե­տո ի րեն հաղ թեն: Նոր սե րունդ նե րը: Նոր մե թոդ նե րով ու ժխտե լով նախ­կին նե րին: n

Մինչ է ներ գե տի կա յի և բ նա կան պա շար նե րի նա խա րար Ար մեն Մով սիս յա նը ար դեն քա նի ա միս է, ինչ տար բեր մի­ջո ցա ռում ե րի ժա մա նակ Հա յաս տան ա ռաք վող գա զի գնի վե րա բեր յալ շա րու նա կում է պնդել, թե թան կա ցում­ներ չեն ե ղել, որ բա նակ ցու թյուն նե րը դեռ շա րու նակ վում են, և Հա յաս տա նը նախ կի նի նման ռու սա կան գա զը ձեռք է բե րում 180 դո լա րով, Պե տա կան ե կա մուտ նե րի կո մի տեի հրա պա րա կած թվե րը հեր թա կան ան գամ հա կա ռակն են փաս տում. այս տար վա եր րորդ ե ռամս յա կի կտրված քով Ռու սաս տա նից ներկր վող գա զը ձեռք է բեր վել 244 դո լար մաք սա յին ար ժե քով:

Կա ռա վա րու թյա նը բո լո րո վին պետք չէ մե ղադ րել, որ ռու սա կան գա զի գի նը բարձ րա ցել է: Կա ռա վա րու թյու­նը թերևս բնակ չու թյու նից ոչ պա կաս շա հագրգռ ված է, որ հան րա պե տու թյան ա ռանց այն էլ բարդ սո ցիալ­տնտե սա­կան վի ճա կում տե ղի չու նե նա այն պի սի կարևոր ապ րան­քի թան կա ցում, ինչ պի սին գազն է: Ա վե լին՝ կա ռա վա րու­թյունն ա մե նա քիչ շա հագրգռ վածն է, որ ընտ րա կան և նա­խընտ րա կան տա րում նման բան տե ղի ու նե նա, ո րը կա­րող է է՛լ ա վե լի վնա սել իշ խա նու թյուն նե րի վար կա նի շին:

Հենց այս վեր ջին՝ քա ղա քա կան նկա տա ռում է, որ Հա­յաս տա նի իշ խա նու թյուն նե րի մոտ գե րիշ խում է: Գա­զի թան կաց ման մա սին լու րը հնա րա վո րինս թաքց նե լով բնակ չու թյու նից՝ իշ խա նու թյուն նե րը փոր ձում են դի վի­դենդ ներ ստա նալ կամ առն վազն չկորց նել նա խա գա հա­կան ընտ րու թյուն նե րից ա ռաջ: Թերևս է ներ գե տի կա­յի և բ նա կան պա շար նե րի նա խա րա րը այն դեմ քը չէ, որ ա ռանց վերևից ցու ցում ստա նա լու՝ հրա պա րա կա յին ստեր, թե Հա յաս տա նը գա զը գնում է 180 դո լա րով: Ա սել են՝ այդ պես կա սես և վերջ:

Հա յաս տա նի իշ խա նու թյուն նե րի մե ծա գույն պրոբ լե­մը հենց դա է, որ պե տու թյան և ազ գի հա մար կարևո րա­գույն խնդիր նե րը պայ մա նա վո րում են քա ղա քա կան, կու­սակ ցա կան և նեղ անձ նա կան շա հե րով: Ըստ մեր տե­ղե կու թյուն նե րի՝ կա ռա վա րու թյու նը գա զի թան կա ցու մը բնակ չու թյան բո լոր շեր տե րի հա մար սուբ սի դա վո րե լու է «Հայ Ռուս գա զարդ» ըն կե րու թյու նում իր 20 տո կոս բաժ­նե մա սի շուրջ կե սը ռու սա կան «Գազպ րո մին» փո խան ցե­լու մի ջո ցով: Մինչ դեռ, ա ռողջ քա ղա քա կան մի ջա վայ րի և շու կա յա կան տնտե սու թյան պայ ման նե րում, այդ սուբ սի­դա վո րու մը պետք է տե ղի ու նե նա բնակ չու թյան խո ցե լի խա վե րի հա մար:

Բայց սա չէ կարևո րը: Կարևորն ու մտա հո գիչն այն է, որ հեր թա կան ան գամ ո րո շ մարդ կանց կու սակ ցա կան­անձ նա կան շա հե րին է զո հա բեր վում պե տա կան շա հը:

Մի բան, որ տե ղի ու նե ցավ 2008թ. նա խա գա հա կան և 2009թ. Երևա նի քա ղա քա պե տի ընտ րու թյուն նե րի վատ անց կաց ման արդ յուն քում, երբ դա դա րեց վեց «Հա զա րամ­յա կի մար տահ րա վեր» ծրա գի րը, և 2011թ. խորհր դա րա­նա կան ընտ րու թյուն նե րի արդ յուն քում, երբ ա նո րոշ ժա­

մա նա կով հե տաձգ վեց Եվ րա միու թյան դո նոր նե­րի հա մա ժո ղո վը: n

Խմ բագ րա կա նը չի պայ մա նա վո րում թեր թի այլ հատ ված նե րում նո րու թյուն նե րի ընտ րու թյունն ու լու սա բա նու մը:

Այս է ջում հրա պա րակ վող մյուս կար ծիք նե րը կա րող են չհա մընկ նել խմբագ րու թյան դիր քո րոշ մա նը:

Սու րեն մա նուկ ան

Լույս է տեսնում 2011թ. սեպտեմբերի 21­ից:

Հիմադիր և հրատարակիչ՝«Սիվիլիթաս» հիմադրամ, վկայական` 03Ա080303, տրվ. 20.05.08թ.

Հասցե՝ ք. Երևան, Հյուսիսային պողոտայի 1

Հեռ.՝ +37410 500 119, էլ. փոստ՝ info@civilnet.am

Գլխավոր խմբագիր՝ Կարեն Հարությունյան

Թողարկման պատասխանատու՝ Մարատ Յավրումյան

Վաճառք և բաժանորդագրություն՝ +374 10 500119, +374 55 026249

Գովազդ և մարքեթինգ՝ +374 55 441351

Մեջբերումեր անելիս հղումը «Օրակարգ»­ին պարտադիր է:

Թերթի հոդվածների մասնակի կամ ամբողջական

հեռուս տա ռադիո ընթերցում առանց «Օրակարգ»­ին հղման արգելվում է:

Նյութերը չեն գրախոսվում և հեղինակներին չեն վերադարձվում:

Գովազդների և R տառով հրապարակվող

նյութերի բովանդա կության համար խմբագրությունը

պատասխանատվություն չի կրում:

Տառատեսակը՝ Էդիկ Ղաբուզյանի

Հրատարակության 2­րդ տարի

Ստորագրված է տպագրության՝ 25.10.2012թ.

Տպաքանակը՝ 2000

Օրաթերթը տպագրվում է «Տիգրան Մեծ» հրատա րակ չու թյան

տպարանում, ք.Երևան, Արշակունյաց 2:

տ ն տ ե ս ա կ ա ն օ ր ա թ ե ր թ

Սու տը՝ քա ղա քա կան կա տե գո րիա

Խմբագրական

№ 135 (204), ուրբաթ, հոկտեմբերի 26, 2012 թ. |

3|

Քա ղա քա գի տա կան վեր լու ծու թյուն և պ րագ մա տիզմԼևոն Զու րաբ յա նը և Նի կոլ Փա շին յա նը՝ նա խա գա հա կան ընտ րու թյուն նե րի մա սին

Հա սա րա կա կան և լ րատ վա կան շրջա նակ նե րում չեն դա դա րում խո սակ ցու թյուն ներն ու վեր լու­ծու թյուն նե րը, որ ա մե նա խո­շոր ընդ դի մա դիր միա վո րու մը՝ Հայ ազ գա յին կոնգ րե սը, կանգ­նած է պա ռակտ ման եզ րին: Ըստ այդմ՝ պա ռակտ ման գոր ծըն թա­ցը սկսվում է այն պատ ճա ռով, որ ՀԱԿ­ի ներ սում չի հա ջող վում միաս նա կան դիր քո րոշ ման հան­գել ա ռա ջի կա նա խա գա հա կան ընտ րու թյուն նե րի, ա վե լի շուտ՝ նա խա գա հի թեկ նա ծո ւի հետ կապ ված: Վեր լու ծու թյուն նե րի և քն նա դա տու թյուն նե րի ա լի քը իր պի կին հա սավ այն բա նից հե­տո, երբ օ րերս ՀԱԿ հա մա կար­գող Լևոն Զու րաբ յա նը հայ տա­րա րեց, որ ՀԱԿ­ի և ԲՀԿ­ի հա մա­գոր ծակ ցու թյան շնոր հիվ հնա­րա վոր է կան խել իշ խող ռե ժի մի վե րար տադ րու թյու նը:

Ազ գա յին ժո ղո վում Սի վիլ Նե թի թղթակ ցի այն հար ցին, թե հա­մա գոր ծակ ցու թյան հնա րա վո­րու թյու նը միայն իր տե սա կետն է, թե նաև ՀԱԿ­ի, Զու րաբ յա նը պա տաս խա նեց. «Ո՛չ, ի հար կե: Ե թե մենք խո սում ենք Կոնգ րե սի կող մից ըն դուն ված ո րո շում ե րի մա սին, ա պա կոնկ րետ տար բեր քա ղա քա կան ու ժե րի հետ հա­մա գոր ծակ ցու թյան վե րա բեր յալ քաղ խորհր դում ե ղել են քննար­կում եր, և քաղ խոր հուր դը ա մեն կոնկ րետ հա մա գոր ծակ ցու թյան ծրագ րի վե րա բեր յալ իր կար ծի­քը հայտ նել է: Այն, ինչ ես ա սել եմ, ըն դա մե նը քա ղա քա գի տա­կան վեր լու ծու թյուն է: Ես ա սել եմ, որ գո յու թյուն ու նի այս պի սի քա ղա քա կան ի րա վի ճակ Հա յաս­տա նում, գո յու թյուն ու նեն այս քա ղա քա կան ու ժե րը, նրանք ու­նեն այս հնա րա վո րու թյուն նե­րը, և ա սել եմ, որ այս հնա րա վո­

րու թյուն նե րի հա մադր ման դեպ­քում հնա րա վոր է հաս նել Սերժ Սարգս յա նի հրա ժա րա կա նին: Դա իմ կար ծիքն է»:

Իսկ հար ցին, թե այդ հա մա­գոր ծակ ցու թյան ուղ ղու թյամբ ար դեն կան կոնկ րետ քայ լեր՝ բա ցի քաղ խորհր դի քննար կում­նե րից, և բա նակ ցու թյուն ներ վար վո՞ւմ են ԲՀԿ­ի հետ, Զու րաբ­յա նը պա տաս խա նեց. «Ես հաս­կա նում եմ հան րու թյան ան համ­բե րու թյու նը այս հար ցում, բայց հա վա տա ցած ե ղե՛ք, որ մենք թա քուն ոչ մի բան չենք պա հե­լու: Ե թե ինչ­որ բան ու նե նանք զե կու ցե լու հան րու թյա նը, ան մի­ջա պես դա կա նենք»: Լևոն Զու­րաբ յա նը չի ժխտում, որ ՀԱԿ­ի և ԲՀԿ­ի ներ կա յա ցու ցիչ նե րի միջև, ե թե ոչ բա նակ ցու թյուն­ներ, ա պա շփում եր գո յու թյուն ու նեն, ո րոնց արդ յունք նե րը, սա­կայն, դեռևս հրա պա րակ ման են­թա կա չեն:

ՀԱԿ հա մա կար գո ղի քա ղա քա­գի տա կան վեր լու ծու թյան հիմ­նա կան ընդ դի մա խոս նե րից մե­կը ՀԱԿ­ի ներ սում Նի կոլ Փա շին­յանն է, ո րը հայ տա րա րել էր, որ անհ նար է հա մա րում՝ Կոնգ րե­սը սա տա րի ԲՀԿ թեկ նա ծուին: Լևոն Զու րաբ յա նը այս հար ցի քննար կու մը ա նի մաստ է հա­մա րում, քա նի որ օ րա կար գում նման ծրա գիր չկա: «ՀԱԿ­ում որևէ քա ղա քա կան ուժ՝ ո՛չ Լևոն Տեր­ Պետ րոս յա նը, ո՛չ 15 կու սակ­ցու թյուն նե րից որևէ մե կը, նման հարց չի բարձ րաց րել, որ մենք հի մա քննար կենք: Դա ա նի մաստ քննար կում է: Ն ման ծրա գիր ոչ ոք չու նի»,– ա սում է Զու րաբ յա նը:

Լևոն Զու րաբ յա նի քա ղա քա­գի տա կան վեր լու ծու թյու նը մեր­ժող Նի կոլ Փա շին յա նը իր հեր­թին ցան կու թյուն չի հայտ նում

քննար կել տե սա կան հա մա գոր­ծակ ցու թյան հնա րա վո րու թյու նը: Սի վիլ Նե թի հետ զրույ ցում Փա­շին յանն ա սում է. «Ես պրակ տիկ քա ղա քա կան գոր ծիչ եմ և չէի ցան կա նա տե սա կան հար ցե րի շուրջ զար գաց նել տե սու թյուն­ներ: Ինչ վե րա բե րում է Սերժ Սարգս յա նին ա ռա ջի կա ընտ րու­թյուն նե րում պար տու թյան մատ­նե լու խնդրին, ես կար ծում եմ, որ իս կա պես դա կարևոր խնդիր է Հա յաս տա նի Հան րա պե տու­թյան հա մար: Կա րե լի է քննար­կել այդ խնդի րը լու ծե լու տար բե­րակ ներ, սցե նար ներ: Ս ցե նարնե­րից մե կը կա րող եմ ա սել՝ Լևոն Տեր­ Պետ րոս յա նը ա ռա ջադր­վում է նա խա գա հի թեկ նա ծու, և բո լոր նրանք, ով քեր ու զում են Սերժ Սարգս յա նին պար տու թյան մատ նել, հա մախմբ վում են Տեր­ Պետ րոս յա նի թեկ նա ծու թյան շուրջ: Եվ, ինչ պես 2008թ., ա ռա­ջարկ ված բա նաձևով ՀԱԿ­ին և Լևոն Տեր­ Պետ րոս յա նին օգ տա­գոր ծում են որ պես գոր ծիք Սերժ Սարգս յա նի հան ցա գործ իշ խա­նու թյու նից ա զատ վե լու հա մար»:

«Սերժ Սարգս յա նին հե­ռաց նե լու հա մա տեքս տում

ՀԱԿ­ի կող մից ԲՀԿ թեկ նա ծո­ւին պաշտ պա նե լու հե ռան կա րը Դուք չե՞ք դի տար կում» հար ցին Նի կոլ Փա շին յա նը պա տաս­խա նում է. «Ցան կա ցած խնդիր պետք է դի տար կել պրագ մա­տիզ մի դաշ տում: ՀԱԿ­ի քաղ­խոր հուր դը պետք է կա յաց նի նմա նա տիպ ո րո շում, ա սենք՝ պաշտ պա նել այլ կու սակ ցու­թյան, ա ռա ջադր ված որևէ թեկ­նա ծո ւի: Ես կա րող եմ ա սել, որ դա գործ նա կա նում հնա րա վոր չէ, քա նի որ ՀԱԿ­ի քաղ խորհր­դում ո րո շում նե րը կա յաց վում են կոն սեն սու սով, և հ նա րա­վոր չէ, որ այդ պի սի ո րո շում կա յաց վի: Կոնգ րե սը կոն սեն­սուս ու նի միայն մեկ թեկ նա­ծո ւի շուրջ. դա Լևոն Տեր­ Պետ­րոս յանն է»:

Հար ցին՝ ե թե այ նո ւա մե նայ­նիվ Կոնգ րե սը ո րո շի սա տա րել

ԲՀԿ թեկ նա ծո ւին, Նի կոլ Փա շին­յա նը պա տաս խա նում է. «Ն ման ո րո շում լի նել չի կա րող: Ով քեր ցան կա նում են տա պա լել Սերժ Սարգս յա նի ռե ժի մը, թող հա­վաք վեն Լևոն Տեր­ Պետ րոս յա նի շուրջ»:

Դի տարկ մա նը, որ ե թե Լևոն Տեր­Պետ րոս յա նը ո րո շի չա ռա­ջադր վել, Փա շին յանն ա սում է, որ ե թե Հա յաս տա նում բո լոր այն քա ղա քա կան ու ժերն ու գոր ծիչ­նե րը, ով քեր ու զում են, որ Սերժ Սարգս յա նը ա ռա ջի կա ընտ­րու թյուն նե րում պար տու թյան մատն վի, պետք է ջան քեր գոր­ծադ րեն, որ Տեր­ Պետ րոս յա նը ա ռա ջադր վի: «Ես հրա ժար վում եմ քննար կել Լևոն Տեր­ Պետ րոս­յա նի չա ռա ջադր ման տար բե րա­կը»,– եզ րա փա կեց նա: n

Օվ սան նա Գևորգ յան, Դե րե նիկ Մալ խաս յան

Օրակարգ

Ֆոտ

ոլուր

մել է 36 հազ., ին չը նշա նա կում է, որ 502 քմ մա կե րե սով շի նու­թյուն ձեռք բե րե լու հա մար «Հա­նա Տ րան սը» պետք է վճա րեր 18 մլն, այ նինչ վճա րել է մոտ 20 ան գամ քիչ։

Սա ա ռա ջին դեպ քը չէ, երբ կա ռա վա րու թյու նը «օ ժան դա­կում է» «Հա նա Տ րանս» ըն կե­րու թյա նը։ Այս տար վա փետր վա­րին կա ռա վա րու թյու նը ո րո շում է ըն դու նել ներդ րու մա յին ծրագ­րի շրջա նա կում «Հա նա Տ րանս» ըն կե րու թյան հա մար 300 մլն­ը գե րա զան ցող ապ րանք նե րի ներ մուծ ման դեպ քում ե րեք տա­րով հե տաձ գել ա վե լաց ված ար­ժե քի հար կի վճա րու մը։ Հար կա­յին ար տո նու թյունն ըն կե րու թյու­նը ստա ցել է 1,9 մլրդ ­ով 40 SCANIA ինք նա թափ ավ տո մե քե­նա նե րի ձեռք բեր ման հա մար։

Ու շագ րավ է, որ Պե տա կան ե կա մուտ նե րի կո մի տեն ո րո­շա կի մտա վա խու թյուն ներ է ու­նե ցել ըն կե րու թյա նը հար կա յին

ար տո նու թյուն ներ տրա մադ րե­լու ա ռու մով։ Ըստ ՊԵԿ­ի՝ ըն­կե րու թյու նը ստեղծ վել է 2011թ., ուս տի հնա րա վոր չէ պատ կե­րա ցում կազ մել վեր ջի նիս նա­խորդ տա րի նե րի տնտե սա կան գոր ծու նեու թյան արդ յունք նե­րի մա սին, ին չը բարձ րաց նում է ռիս կայ նու թյան աս տի ճա նը:

Կա ռա վա րու թյան ե րեկ վա ո րոշ ման հիմ ա վո րու մը լույս է սփռում Երևա նի ջէ կում Մա ղա­վու զի քա րած խով և ջուր­ած­խա յին տեխ նո լո գիա յով է լեկտ­րաէ ներ գիա յի ար տադ րու թյան ո րոշ ման րա մաս նե րի վրա։ Մա­ղա վու զի քա րած խի հան քա վայ­

րը շա հա գոր ծում է «Է ներ գիա պլուս» ըն կե րու թյու նը, է լեկտ­րաէ ներ գիան ար տադ րե լու է «Երևան ՋԷԿ»­ը, սա կայն հում­քը Երևան տե ղա փո խե լու ու, ինչ­պես պարզ վեց կա ռա վա րու թյան ե րեկ վա ո րոշ ման հիմ ա վո րու­մից, նաև ջուր­ած խա յին վա ռե լի­քի ար տադ րու թյունը կազ մա կեր­պե լու է «Հա նա Տ րան սը»։ Վեր­ջինս «քա րա ծուխ­է լեկտ րաէ ներ­գիա» սխե մա յում ըստ էու թյան ստանձ նում է կրկնա կի միջ նոր դի ֆունկ ցիա, ինչն ար հես տա կա նո­րեն բարձ րաց նե լու է վերջ նա կան ար տադ րան քի գի նը։ n

Ա.Չ.

‹‹‹ էջ 1

Լևոն Զու րաբ յան.

«այն, ինչ ես ա սել

եմ, ըն դա մե նը

քա ղա քա գի տա­

կան վեր լու ծու­

թյուն է»:

Նի կոլ Փա շին յան. «Ես հրա ժար վում եմ քննար կել Լ ևոն Տեր­

Պետ րոս յա նի չա ռա ջադր ման տար բե րա կը»:

Քա րած խա յին կոմ բի նա ցիա ներՆախ կին հյու րա նո ցը նա խա գա հի զար մի կին օ տար վել է

շու կա յա կա նից 20 ան գամ ցածր գնով

Սա ա ռա ջին դեպ­

քը չէ, երբ կա ռա­

վա րու թյու նը

«օ ժան դա կում է»

«Հա նա Տ րանս»

ըն կե րու թյա նը։ gov.am

| № 135 (204), ուրբաթ, հոկտեմբերի 26, 2012 թ.

4 |

Ցո րե նը պետբ յու ջե չի մտելՄաք սա յի նը աչք է փա կել հա մաշ խա րհա յին շու կա յում գնե րի ա ճի վրա

Հա յաս տա նի ցո րե նի և ալ ու րի շու կա յի գե րիշ խող նե րը հա մաշ­խար հա յին շու կա յում գնե րի ա ճի պայ ման նե րում «է ժան» ցո րե­նի տեղ են ա րել, ին չի հետևան քով պետբ յու ջեն $2,5 մլն ­ի վնաս է կրել։ Եր րորդ ե ռամս յա կում հա մաշ խար հա յին շու կա յում ցո րե­նը թան կա ցել է 26%­ով, Հա յաս տան ներկր ված ցո րե նի մաք սա յին մի ջին ար ժեքն այս ըն թաց քում բարձ րաց ել է ըն դա մե նը 5%­ով։

Պե տա կան ե կա մուտ նե րի կո մի­տեի (ՊԵԿ) տվյալ նե րի հա մա­ձայն՝ այս տա րի Հա յաս տան է ներկր վել 390 հազ. տոն նա ցո­րեն՝ 1 տոն նան $257 մի ջին մաք­սա յին ար ժե քով։ Եվ սա այն դեպ քում, երբ ան ցած տար վա ինն ա միս նե րին ներկր ված ցո րե­նի ծա վա լը կազ մել է 276,5 հազ. տոն նա, իսկ 1 տոն նա յի մի ջին մաս քա յին ար ժե քը՝ $254։ Ու շագ­րավ է, որ այս հուն վար­սեպ­տեմ բե րին ա վե լի շատ ցո րեն է ներկր վել, քան ամ բողջ 2011թ. (ընդ հա նուր առ մամբ՝ 356 հազ. տոն նա)։

Հիմք ըն դու նե լով ՊԵԿ­ի տվյալ նե րը՝ հա մաշ խար հա յին շու կա յում 1 տոն նա ցո րենն այս տար վա ինն ա միս նե րին ան­ցած տար վա նույն ժա մա նա կա­հատ վա ծի հա մե մատ թան կա ցել է $3­ով կամ 1,2%­ով։ Սա կայն ե թե ան ցած տար վա հուն վար­սեպ տեմ բե րին ցո րե նի հա մաշ­խար հա յին մի ջին գի նը կազ մել է $220/1 տոն նա, այս տար վա ինն ա միս նե րին՝ $240/1 տոն նա։ Ս տաց վում է, որ հա մաշ խար­հա յին շու կա յում և մաս նա վո­րա պես Ռու սաս տա նում ցո րե նի գնի 9% բարձ րաց ման պայ ման­նե րում Հա յաս տա նի մաք սա վոր­

ներն ար ձա նագ րել են գնե րի ըն­դա մե նը 1,2% աճ։

Մ յուս ու շագ րավ փաստն այն է, որ այս տար վա եր րորդ ե ռամս­յա կում Հա յաս տան է ներկ րվել 181 հազ. տոն նա ցո րեն՝ $264/1 տոն նա մի ջին մաք սա յին ար ժե­քով։ Սա այն դեպ քում, երբ Ռու­սաս տա նի Հա րա վա յին դաշ նա­յին շրջա նում, որ տե ղից և հիմ­նա կա նում ներկր վում է ցո րե նը, հու լիս­սեպ տեմ բեր ժա մա նա­կա հատ վա ծում եր րորդ տե սա կի ցո րե նի նվա զա գույն մի ջին գի նը ե ղել է $230/1 տոն նա (հու նի սի 3­ին), ա ռա վե լա գույ նը՝ $290/1 տոն նա (սեպ տեմ բե րի վեր ջին)։ Ե թե եր րորդ ե ռամս յա կում ցո­րե նը Ռու սաս տա նում թան կա­ցել է 26%­ով, ա պա նույն ժա մա­նա կա հատ վա ծում Հա յաս տան ներկր ված ցո րե նի մաք սա յին ար ժեքն ա վե լա ցել է ըն դա մե նը 5%­ով։

Ե թե հաշ վի առ նենք, որ 1 տոն­նա ցո րե նի ներկր ման տրանս­պոր տա յին ծախ սե րը տա տան­վում են $70­100­ի սահ ման նե­րում (տրանս պոր տա յին ծախ սե րը նե րառ վում են մաք սա յին ար ժե­քում), ա պա ստաց վում է, որ հայ գոր ծա րար նե րը Ռու սաս տա նում 1 տոն նա ցո րե նը գնել են առն վազն

$194/1 տոն նա գնով։ Ցո րե նի նման գին Ռու սաս տա նում չի ե ղել։

Ընդ ո րում՝ սա ա ռա ջին դեպքը չէ, երբ Հա յաս տան ներկր­ված ցո րե նի մաք սա յին ար ժե քը զգա լիո րեն ա վե լի ցածր է հա­մաշ խար հա յին շու կա յում մի­ջին գնե րից։ Տն տե սա վա րող ներն ա մե նայն հա վա նա կա նու թյան ներ կա յաց նում են կեղծ հա շիվ­ապ րան քագ րեր՝ ցո րե նի ձեռք­բեր ման ցածր գնով, իսկ մաք սա­յին ծա ռա յու թյուն նե րը պար զա­պես աչք են փա կում դրա վրա։

Հա յաս տա նում ցո րե նի ալ ու­րի շու կա յի մոտ 82%­ը կենտ րո­

նաց ված է եր կու՝ պատ գա մա վոր Սամ վել Ա լեք սան յա նի «Ա լեքս Գ րիգ» (շու կա յում մաս նա բա ժի­նը՝ 47,3%) և «Մա նա նա Գ րեյն» (մաս նա բա ժի նը՝ 34,4%) ըն կե րու­թյուն նե րի ձեռ քում։

Հա յաս տա նում ցո րենն ա զատ­ված է մաք սա տուր քից, սա­կայն ներկ րո ղը սահ մա նին վճա­րում է ԱԱՀ (դրույ քա չա փը՝ 20%), ո րի հաշ վարկ ման հա մար հիմք է ըն դուն վում մաք սա յին ար ժե­քը։ Հիմք ըն դու նե լով Ռու սաս­տա նում ցո րե նի մի ջին գի նը եր­րորդ ե ռամս յա կում, ինչ պես նաև Հա յաս տան ներկր ված ցո րե նի

մաք սա յին ար ժեքն ու ծա վալ նե­րը՝ միայն ԱԱՀ­ի մա սով մո տա­վոր հաշ վարկ նե րով պետբ յու ջե չի մուտ քագր վել $2,5 մլն։

Ու շագ րավ է, որ թեև Հա յաս­տան ներկ րվել է է ժան ցո րեն, ալ ու րը վեր ջին ե ռամս յա կում թան կա ցել է մոտ 10%­ով, հա­ցամ թեր քը՝ միայն սեպ տեմ բե­րին ան ցած տար վա նույն ամս­վա հա մե մատ՝ 7,1%­ով։ Բո լոր այս թան կա ցում ե րը տնտե սա­վա րող նե րը հիմ ա վո րել են հա­մաշ խար հա յին շու կա յում գնե րի ա ճով։ n

Ա. Չ.

կան ծրագ րի կարևոր կե տե րից մե կը Doing Business­ի ցու ցա նի­շով աշ խար հի պե տու թյուն նե րի ա ռա ջին տասն յա կում տեղ գրա­վելն է։

Տիգ րան Սարգս յա նը նշել է, որ ան կախ գրանց ված ցու ցա նի­շից, ին չը բա վա կա ն լուրջ ա ռա­ջըն թաց է, դեռ շատ ա նե լիք­ներ կան։ «Ընդ հան րա պես, այս ին դեք սը չա փա զանց կարևոր է, և դուք նկա տել եք, որ բազ­մա թիվ երկր նե րի ղե կա վար ներ այս ին դեք սը պա հում են ի րենց անձ նա կան հսկո ղու թյան տակ, ո րով հետև այն ամ փոփ ձևով նկա րագ րում է բիզ նես մի ջա­վայ րը, թե այս կամ այն երկ­րում բիզ նես սկսե լու, բիզ նե­սով զբաղ վե լու հա մար ինչ պի սի ի րա կան ի րա վի ճակ է ստեղծ վել և ոչ թե օ րենսդ րա կան­նոր մա­տի վա յին, այլ ի րա կան»,– ա սել է վար չա պե տը։

Ըստ վար չա պե տի՝ կա ռա վա­րու թյան խնդիր նե րը հետև յալն են. նախ՝ փոքր և մի ջին բիզ նե­սին մա տուց վող ծա ռա յու թյուն­նե րը, մաս նա վո րա պես՝ ջուր­ և գա զա մա տա կա րա րում, աղ բա­հե ռա ցում, է լեկտ րաէ ներ գիա։ Ն րա խոս քով՝ փոքր և մի ջին բիզ նե սի հա մար այս բեռն անհ­րա ժեշտ է թեթևաց նել։ Երկ րորդ խնդի րը մաք սա զերծ ման գոր­

ծըն թացն է, մաս նա վո րա պես՝ ար տա քին առև տուրն ու Հա յաս­տա նից ապ րանք նե րի ար տա հա­նու մը մինչև ա ռա ջին նա վա հան­գիստ։ «Այդ տե սա կե տից նույն­պես մենք շատ խո ցե լի ենք, ո րով հետև փաս տա ցի ու սում ա­սի րու թյուն նե րը, որ Հա մաշ խար­հա յին բան կը հրա պա րա կում է, ցույց են տա լիս, որ պա հանջ վող տե ղե կանք նե րի քա նա կով դեռևս

զի ջում ենք մեր հարևան նե րին»,– ա սել է վար չա պե տը՝ հա վե լե­լով, թե անհ րա ժեշտ է վե րաց նել տար բեր տի պի փաս տաթղ թե րի պա հան ջը։ Տիգ րան Սարգս յա նի խոս քով՝ նոր մա տի վա յին դաշ­տի ու սում ա սի րու թյու նը ցույց է տա լիս, որ նման փաս տաթղ թե­րը չպետք է գե րա զան ցեն հին գը, այ նինչ ի րա կա նում դրանց թի վը շատ ա վե լի մեծ է։

Ըստ վար չա պե տի՝ ապ րան­քը մինչև Փո թի հասց նե լը բա­վա կան թանկ է, ին չը պայ մա նա­վոր ված է նաև Հա յաս տա նի տա­րած քում ծախ սա տա րու թյամբ։ Ն րա խոս քով՝ մեկ կոն տեյ նե րի հա մար խոս քը $1,8 հազ­ը գե­րա զան ցող գու մա րի մա սին է, ո րից միայն $300­350­ը մաք սա­յին բրո քեր նե րի ծա ռա յու թյան գինն է։

Զի ջում ենք Ռո ւան դա յին

Հա յաս տա նը զե կույ ցում 42 կե տով բա րե լա վել է դիր քե­րը «Է լեկտ րաէ ներ գիա յի ստա­ցում» են թա ցու ցի չով՝ զբա ղեց­նե լով 101­րդ տե ղը. այ դու հան­դերձ զի ջում է ոչ միայն հարևան Վ րաս տա նին (50­րդ տեղ) ու Թուր քիա յին (68­րդ տեղ), այլև մի շարք աֆ րիկ ան երկր նե րի։ Օ րի նակ՝ Գա նան այդ են թա ցու­ցի չով զբա ղեց րել է 63­րդ տե­ղը, Նա մի բիան՝ 87­րդը, Բոտս­վա նան՝ 90­րդը, Տան զա նիան՝ 96­րդը։

Հա յաս տա նը 44 կե տով բա­րե լա վել է դիր քե րը նաև «Հար­կե րի վճա րում» են թա ցու ցի չով՝ զբա ղեց նե լով 108­րդ տե ղը, թեև կրկին շա րու նա կում է զի­ջել Վ րաս տա նին (33­րդ տեղ), Ադր բե ջա նին (76­րդ), Թուր­քիա յին (80­րդ)։ Նույ նիսկ նման

ա ռա ջըն թա ցի պայ ման նե րում Հա յաս տա նը զի ջում է Ռո ւան­դա յին (25­րդ տեղ), Աֆ ղանս­տա նին (94­րդ), Սու դա նին (101­րդ), Ե թով պիա յին (103­րդ)։ Հա­յաս տա նում հար կե րի վճար ման հա մար գոր ծա րար նե րը տա րե­կան կտրված քով 120 ժամ ա վե­լի են ծախ սում, քան Եվ րո պա յի և Կենտ րո նա կան Ա սիա յի երկր­նե րում (մի ջին ցու ցա նի շը՝ 260 ժամ)։

«Սահ մա նա յին առև տուր» են թա ցու ցի չով Հա յաս տա­նը նույնպես հետ նա պահ նե րի թվում է (107­րդ տե ղ), ան ցած տար վա հա մե մատ ան գամ 1 կե­տով հե տըն թաց է ար ձա նագր­վել։ Հա յաս տա նի նման ցածր դիր քը, սա կայն, պայ մա նա վոր­ված է ոչ թե ցա մա քա յին և շր­ջա փակ ման մեջ գտնվող երկ իր լի նե լու հան գա ման քով, այլ ներ­քին ըն թա ցա կար գե րով։

Այս պես, ե թե Տն տե սա կան հա­մա գոր ծակ ցու թյան և զար գաց­ման կազ մա կեր պու թյան երկր­նե րում ար տա հա նող նե րից պա­հանջ վում է չորս փաս տա թուղթ և տա սը օր, ա պա Հա յաս տա նում փաս տաթղ թե րի թի վը հինգն է, իսկ ժա մա նա կը՝ 13 օր։ Ներ մուծ­ման դեպ քում ցու ցա նիշ ներն ա վե լի մեծ են՝ հա մա պա տաս­խա նա բար՝ ութ փաս տա թուղթ և 18 օր։ n

Ար մե նակ Չա տին յան

Փողեր

PanA

RMEN

IAN

‹‹‹ էջ 1

custom

s.am

Doing Business-ի ա նա տո միանԶե կույ ցը նվազ ոգևո րիչ է հա մե մա տու թյան մեջ

այս հուն վար­

սեպ տեմ բե րին

ա վե լի շատ ցո րեն

է ներկր վել

(390 հազ. տոն­

նա), քան ամ բողջ

2011թ. (ընդ հա նուր

առ մամբ՝ 356

հազ. տոն նա)։

«Սահ մա նա յին առև տուր» են թա ցու ցի չով Հա յաս տա նը նույն պես հետ նա պահ նե րի

թվում է (107­րդ տե ղ), ան ցած տար վա հա մե մատ ան գամ 1 կե տով հե տըն թաց է ար­

ձա նագր վել։

№ 135 (204), ուրբաթ, հոկտեմբերի 26, 2012 թ. |

5|

Եր ջան կու թյու նը հա վա սա րու թյան մեջ է

Ռո բերտ Ս կի դելս կի

Բու թա նի թա գա վո րը ցան կա­նում է մեզ բո լո րիս եր ջա նիկ դարձ նել։ Կա ռա վա րու թյուն նե­րը, ա սում է նա, պետք է նպա­տա կադր վեն ա ռա վե լա գույ նի հասց նել ոչ թե ի րենց ժո ղովր դի հա մա խառն ներ քին արդ յուն­քը (ՀՆԱ), այլ հա մա խառն ազ­գա յին եր ջան կու թյու նը։ Արդ յոք եր ջան կու թյան վրա կա տար վող այս շեշ տադ րու մը նշա նա կում է տե ղա շա՞րժ, թե՞ այն պար զա­պես վա ղան ցիկ ընդ հա նուր հե­տաքրք րու թյուն է։

Հեշտ է հաս կա նալ, թե ին չու կա ռա վա րու թյուն նե րը չպետք է շեշ տը դնեն տնտե սա կան ա ճի վրա, երբ պարզ վում է, որ դրան հաս նելն այդ քան դժվար է։ Եվ­րո գո տում այս տա րի ա ճի ակն­կա լիք ընդ հան րա պես չկա։ Բ րի տա նիա յի տնտե սու թյու­նը կրճատ վում է։ Հու նաս տա­նի տնտե սու թյու նը կրճատ վել է տա րի ներ շա րու նակ։ Ակն կալ­վում է, որ նույ նիսկ Չի նաս տա­նի տնտե սա կան ա ճը կդան դա­ղի։ Ին չո՞ւ չհրա ժար վել ա ճից և վա յե լել այն, ինչ ու նենք։

Ան կաս կած, այս տրա մադ րու­թյուն նե րը կանց նեն, երբ տնտե­սա կան ա ճը վե րա կանգն վի, ին­չը վաղ թե ուշ տե ղի կու նե նա։ Այ դու հան դերձ, տե ղի է ու նե­ցել ա ճի նկատ մամբ մո տեց ման ա վե լի խո ր տե ղա շարժ, ին չը կա րող է ա ճը պա կաս կարևոր ու ղե ցույց դարձ նել ա պա գա­յում՝ հատ կա պես հա րուստ երկր նե րում։

Ա ճին հե տա մուտ լի նե լու ձգտու մը թու լաց նող ա ռա ջին գոր ծո նը մտա հո գու թյունն էր ա ճի կա յու նու թյան վե րա բեր յալ։ Արդ յոք մենք կա րո՞ղ ենք շա­րու նա կել ա ճել նախ կին տեմ­պե րով՝ ա ռանց վտան գե լու մեր ա պա գան։

Երբ 1970­ա կան նե րին մար­դիկ սկսե ցին խո սել ա ճի «բնա­կան» սահ մա նա փա կում ե րի մա սին, նրանք նկա տի ու նեին պա րե նի և բ նա կան չվե րա­կանգն վող պա շար նե րի վե րա­հաս սպա ռու մը։ Վեր ջին տա րի­նե րին քննարկ ման ա ռար կա են դար ձել ած խած նա յին ար տա նե­տում ե րը։ Ինչ պես ընդգծ վում է հա մաշ խար հա յին տնտե սու թյան վրա կլի մա յի փո փո խու թյան ազ դե ցու թյան մա սին «Ս տեր նի ու սում ա սի րու թյու նում», այ սօր մենք պետք է ա ճի հար ցում ո րո­շա կի զո հա բե րու թյան գնանք, որ պես զի վստահ լի նենք, որ վա ղը բո լորս չենք տա պակ վի։

Ու շագ րավ է, որ այս քննարկ­ման տա բու թե մա նե րից մե­կը բնակ չու թյունն է։ Որ քան քիչ մարդ, այն քան քիչ է վտան գը, որ մենք կբարձ րաց նենք երկ­րագն դի ջեր մաս տի ճա նը։ Սա­կայն ի րենց բնակ չու թյան թվա­քա նա կի նվազ ման հետ հա մա­կերպ վե լու փո խա րեն հա րուստ երկր նե րի կա ռա վա րու թյուն­

ներն ա վե լի ու ա վե լի շատ մար­դիկ են կլա նում, որ պես զի ցածր մա կար դա կի վրա պա հեն աշ­խա տա վար ձե րը և այդ պի սով ա վե լի ա րագ ա ճեն։

Բո լո րո վին վեր ջերս ի հայտ ե կած մտա հո գու թյունն ու շադ­րու թյուն է հրա վի րում ա ճի հիաս թա փեց նող արդ յունք նե­րի վրա։ Շա րու նակ ա վե լի շատ մարդ է հաս կա նում, որ տնտե­սա կան աճն ան պայ մա նո րեն չի բարձ րաց նում բա րե կե ցու թյան մեր զգա ցու մը։ Հետևա բար՝ ին­չո՞ւ շա րու նա կել ա ճել։

Այս հար ցի հիմ քը դրվել է ո րոշ ժա մա նակ ա ռաջ։ 1974թ. տնտե­սա գետ Ռո բերտ Իսթր լի նը հրա­պա րա կեց հայտ նի հե տա զո­տու թյուն՝ «Արդ յոք տնտե սա­կան ա ճը բա րե լա վո՞ւմ է մար դու կան քը. ո րոշ էմ պի րիկ ա պա­ցույց ներ» վեր նագ րով։ Հա մադ­րե լով մեկ շնչին բա ժին ընկ նող ե կա մու տը և մի շարք երկր նե­րում եր ջան կու թյան մա կար դա­կը՝ նա ապ շե ցու ցիչ եզ րա կա­ցու թյան հան գեց. հա վա նա բար՝ ոչ։

Ե կամու տի բա վա կան ցածր մա կար դակ (այն քան, որ քան անհ րա ժեշտ է հիմ ա կան պա­հանջ նե րը բա վա րա րե լու հա­մար) ու նե ցող նե րի շրջա նում Իս թեր լի նը բա ցա հայ տեց, որ որևէ փո խա դարձ կապ չկա եր­ջան կու թյան և մեկ շնչին բա ժին ընկ նող ՀՆԱ­ի միջև: Այլ կերպ ա սած՝ ՀՆԱ­ն կեն սա բա վա րար­վա ծու թյու նը չա փե լու ոչ բա վա­րար մի ջոց է:

Այս բա ցա հայ տու մը հա մալ­րեց եր ջան կու թյու նը չա փե լու այ լընտ րան քա յին ցու ցա նիշ ներ մշա կե լու ջան քե րը: 1972թ. եր­կու տնտե սա գետ ներ՝ Վի լիամ Նորդ հաու սը և Ջեյմս Թո բի­նը, ներ կա յաց րին չափ ման նոր սկզբունք, ո րը նրանք ան վա նե­ցին «Զուտ տնտե սա կան բա րե­կե ցու թյուն», ո րը ստաց վում է, երբ ՀՆԱ­ից հան վում են «վատ» արդ յունք նե րը, օ րի նակ՝ աղ տո­տու մը, և գու մար վում ոչ շու կա­յա կան գոր ծո ղու թյուն նե րը, ինչ­պի սին է, օ րի նակ, ժա ման ցը: Ն րանք ցույց տվե ցին, որ ա վե լի շատ ա զատ ժա մա նակ ու նե ցող և պա կաս աշ խա տող հա սա րա­կու թյունն ու նի այն քան բա րե կե­ցու թյուն, որ քան այն հա սա րա­կու թյու նը, ո րում աշ խա տան քը շատ է (հետևա բար՝ շատ է նաև ՀՆԱ­ն), իսկ ա զատ ժա մա նա­կը՝ քիչ:

Եր ջան կու թյան չափ ման ա վե­լի վեր ջին շրջա նի բա նաձևե րում փորձ է ար վել նե րա ռել «կան քի ո րա կի» ցու ցիչ նե րի ա վե լի լայն շրջա նակ: Խն դիրն այն է, որ կա­րե լի է չա փել մա տե րիա յի, բայց ոչ կան քի ո րա կը: Թե «կան քի բա վա րար վա ծու թյան» ո րոշ ցու­ցա նիշ նե րի մեջ ինչ պես են հա­մակց վում ո րակն ու քա նա կը, ա վե լի շատ բա րո յա կան հարց է, քան տնտե սա գի տա կան, հետևա բար՝ զար մա նա լի չէ, որ շատ տնտե սա գետ ներ կառ չում

են «բա րե կե ցու թյան» չափ ման ի րենց քա նա կա կան մե թո դին:

Սա կայն ա ճի շուրջ քննարկ­ման վրա սկսել է ազ դել նաև մեկ այլ եզ րա կա ցու թյուն. միև նույն երկ րում աղ քատ նե րը պա կաս եր ջա նիկ են, քան հա րուստ նե րը: Այլ խոս քով՝ ե կա մուտ նե րի անհ­րա ժեշտ ցածր մա կար դա կից վեր մարդ կանց եր ջան կու թյան մա կար դա կը ո րոշ վում է ոչ այն­քան նրանց բա ցար ձակ ե կամու­տով, որ քան այլ՝ ինչ­որ հաշ­վե տու խմբի ե կա մուտ նե րի հետ հա մե մա տու թյան մեջ: Մենք շա­րու նակ մարդ կա յին մեր խում բը հա մե մա տում ենք այլ խմբե րի հետ՝ նրանց նկատ մամբ զգա լով վե րա դաս կամ ստո րա դաս՝ ան­կախ մեր ե կամ ուտի մա կար դա­կից. բա րե կե ցու թյու նը կախ ված է ա վե լի շատ նրա նից, թե ինչ­պես են բաշխ վում ա ճի պտուղ­նե րը, քան դրանց բա ցար ձակ գու մա րից:

Այլ կերպ ա սած՝ կան քի բա­վա րար վա ծու թյան հա մար կարևոր է ոչ թե մի ջին ե կամու­տի, այլ կոնկ րետ մեկ մար դու ե կամու տի ա ճը: Վերց նենք տա­սը մար դուց բաղ կա ցած բնակ­չու թյուն (օ րի նակ՝ գոր ծա րան), որ տեղ գոր ծա դիր տնօ րենն ստա նում է տա րե կան $150.000, իսկ մա ցած ի նը՝ բո լոր աշ խա­տող նե րը, ստա նում են յու րա­քանչ յու րը տա րե կան $10.000: Այս տա սը մար դու ե կամու տի մի ջի նը կազ մում է $25.000, սա­կայն նրանց 90%­ն ս տա նում է տա րե կան $10.000. ե կա մուտ նե­րի նման բաշխ վա ծու թյան պայ­ման նե րում զար մա նա լի կլի ներ, ե թե ա ճը բարձ րաց ներ շար քա­յին քա ղա քա ցու բա րե կե ցու թյան զգա ցու մը:

Սա ան հիմ օ րի նակ չէ: Հա­րուստ հա սա րա կու թյուն նե րում վեր ջին ե րեք տաս նամ յակ նե­րում մի ջին ե կա մու տը կա յուն աճ է ար ձա նագ րել, սա կայն մեկ մար դու դեպ քում այն լճա ցել է կամ նույ նիսկ նվա զել: Այլ խոս­քով՝ կոնկ րետ փոք րա մաս նու­թյուն (շատ փոքր փոք րա մաս­նու թյուն Միաց յալ Նա հանգ նե րի և Բ րի տա նիա յի նման երկր նե­րում) տի րա ցել է ա ճից ստաց­վող օ գու տի մեծ մա սին: Այս պի­սի դեպ քե րում մենք ցան կա նում ենք ոչ թե ա վե լի շատ աճ, այլ ա վե լի շատ հա վա սա րու թյուն:

Ա վե լի շատ հա վա սա րու թյու­նը ոչ միայն կստեղ ծի գո հու նա­կու թյան զգա ցում, ո րը գա լիս է ա վե լի շատ ա պա հո վու թյու­նից և ա վե լի լավ ա ռող ջու թյու­նից, այլ նաև բա վա րար վա ծու­թյան զգա ցում, ո րը գա լիս է ա վե լի շատ ա զատ ժա մա նակ ու նե նա լու, ըն տա նի քի և ըն կեր­նե րի հետ ա վե լի շատ ժա մա­նակ անց կաց նե լու, շրջա պա տից ա վե լի շատ հար գան քի ար ժա­նա նա լու և կեն սա կեր պի ընտ­րու թյան ա վե լի շատ հնա րա­վո րու թյուն ներ ու նե նա լու շնոր­հիվ: Մեծ ան հա վա սա րու թյու­նը մեզ ստի պում է ա վե լի շատ ցան կա նալ ապ րանք ներ, քան մենք կցան կա նա յինք հա կա ռակ դեպ քում՝ շա րու նակ մեզ հի շեց­նե լով, որ մենք ա վե լի քիչ ու­նենք, քան մեր կող քի նը: Մենք ապ րում ենք հա սա րա կու թյու­նում, որ տեղ մար դիկ ա մեն ինչ ա նում են ի րենց ու զա ծին հաս­նե լու հա մար, որ տեղ «տուր բո­լից քա վոր ված» հայ րիկ ներն ու «վագր» մայ րիկ նե րը և՛ ի րենք ի րենց, և՛ ի րենց ե րե խա նե րին շա րու նակ դրդում են «ա ռաջ անց նել» մյուս նե րից:

19­րդ դա րի փի լի սո փա Ջոն Ստ յո ւարտ Միլն ա վե լի քա ղա­քա կիրթ տե սա կետ ու ներ. «Խոս­տո վա նում եմ, որ հմայ ված չեմ կան քի այն կա տա րե լա տի պով, ո րը շա րու նա կում են պաշտ պա­նել նրանք, ով քեր կար ծում են … որ մյուս նե րին տրո րե լը, ճզմե­լը, ար մունկ նե րով հրմշտե լը և միմ յանց կրունկ նե րը կոխկր տե­լը (ո րոնք էլ կազ մում են հա սա­րա կա կան կան քի գո յու թյուն ու­նե ցող ձևը) մարդ կու թյան հա­մար ա մե նա ցան կա լի կեն սա­կերպն է… Մարդ կա յին բնու թյան լա վա գույն վի ճակն այն է, երբ թեև ոչ ոք աղ քատ չէ, բայց նաև ոչ ոք չի ցան կա նում ա վե լի հա­րուստ լի նել և ոչ էլ որևէ պատ­ճառ ու նի վա խե նա լու, որ կա րող է հետ շպրտվել ի րենց ա ռաջ մղել ցան կա ցող նե րի գոր ծադ­րած ջան քե րի արդ յուն քում»:

Այ սօր այս դա սը կորս ված է տնտե սա գետ նե րի մե ծա մաս նու­թյան հա մար, սա կայն ոչ Բու թա­նի թա գա վո րի կամ շա տե րի հա­մար, ո րոնք ըն դու նել են քա նա­կա պես չափ վող հարս տու թյան եզ րա գի ծը: n

Project­syndicate.org

Project Syndicate

WTI BrenT նավթ

385

395

405

415

425

25.04 25.07 25.10

7000

7800

8600

25.04 25.07 25.10

490

510

530

25.04 25.07 25.10

11,80

12,50

13,20

25.04 25.07 25.10

210

250

290

330

370

25.04 25.07 25.10

1,20

1,27

1,34

25.04 25.07 25.10

70

95

120

25.04 25.07 25.10

1500

1600

1700

1800

25.04 25.07 25.10

Տվյալները վերցված են 25.10, Երևան, ժ. 16:00

աղբյուրը՝ ՀՀ ԿԲ, Bloomberg և Forex

US$/bbl.

US$/t oz.

US$/tonne

US$/tonne

եվրո/դոլար

պղինձ (LME)

ցորեն (cBT)

ռուբլի/դրամ

եվրո/դրամ

դոլար/դրամ

ՀՀ կբ coMex ոսԿի 100

7884 14.3p 0.18%

323.98 0.83q 0.25%

405.25 0.30q 0.07%

527.31 2.81p 0.54%

12.99 0.08p 0.62%

1.299 0.00p 0.19%

86.56 0.83p 0.97%108.79 0.94p 0.87%

1712.3 1.3p 0.07%1713.9 12.3p 0.72%

ա վե լի շատ մարդ է հաս կա նում, որ տնտե սա կան աճն ան պայ մա նո րեն չի բարձ րաց­

նում բա րե կե ցութ յան մեր զգա ցու մը:

Ռո բերտ Ս կի դելս կին քա ղա քա կան տնտե սու թյան պրո ֆե սոր է

Ո ւո րո ւի քի հա մալ սա րա նում:

| № 135 (204), ուրբաթ, հոկտեմբերի 26, 2012 թ.

6 |

Հի փո թե քա յին կրքերBank of America-ին $1 մլրդ -ի հայց է

սպառ նումԱՄՆ­ի իշ խա նու թյուն նե րը $1 մլրդ ­ի հայց են ներ կա յաց­րել Bank of America­ի դեմ՝ վեր ջի նիս մե ղադ րե լով ա մե­րիկ ան հի փո թե քա յին խո շո­րա գույն ըն կե րու թյուն նե րի՝ Fannie Mae­ի և Freddie Mac­ի դեմ հի փո թե քա յին խար դա­խու թյուն նե րի մեջ։

Դա տա խա զու թյան վար կա­ծի հա մա ձայն՝ Countrywide հի­փո թե քա յին ըն կե րու թյու նը, ո րը 2008թ. ձեռք է բեր վել Bank of America­ի կող մից, մեղ մաց րել է վար կա վոր ման պայ ման նե րը և մեծ ծա վա լի ռիս կա յին փո խա­ռու թյուն ներ տրա մադ րել:

Ըստ դա տա խա զու թյան՝ սա Countrywide­ի դեմ ներ կա յաց­ված քա ղա քա ցիա կան ա ռա ջին հայցն է:

Ընդ ո րում՝ սա բան կի նկատ­մամբ ա ռա ջին մե ղադ րան քը չէ։ 2011թ. վեր ջին ԱՄՆ­ի իշ խա նու­թյուն նե րը Bank of America­ին մե­ղադ րել են ռա սա յա կան խտրա­կա նու թյան մեջ, ո րի հետևան­քով, ըստ ար դա րա դա տու թյան

նա խա րա րու թյան, տու ժել է ա վե լի քան 200 հազ. աֆ րոա մե­րի կա ցի և լա տի նա մե րի կա ցի։

Պաշ տո նա կան վար կա ծի հա­մա ձայն՝ Countrywide­ի հի փո­թե քա յին ստո րա բա ժա նու մը աֆ րոա մե րիկա ցի նե րին և լա­տի նա մե րի կա ցի նե րին եվ րո­պա կան ար տա քի նով վար կա­ռու նե րի հա մե մատ վար կերն ա վե լի բարձր տո կո սադ րույք նե­րով է տրա մադ րել:

Բանկն այս մե ղադ րանք նե րը չի մեկ նա բա նել, սա կայն հա մա­ձայ նել է հա ճա խորդ նե րին որ­պես փոխ հա տու ցում $335 մլն վ ճա րել: n

Ծ խե լը վնա սում է բիզ նե սինԱվստ րա լիան հրա ժար վում է ծխա խո տա գոր ծա կան ակ տիվն ե րում ներդ րում ե րից

Ավստ րա լիա յի կեն սա թո շա կա յին պե տա կան Future Fund հիմ­նադ րա մը մտա դիր է մա սամբ կամ ամ բող ջու թյամբ վե րա նա յել ծխա խո տա գոր ծա կան ըն կե րու թյուն նե րի ար ժեթղ թե րում կա­տար ված մոտ $227,5 մլն ­ի ներդ րում ե րը: Այս մա սին տե ղե կաց­րել է հիմ ադ րա մի ղե կա վար Մարկ Բու ջեր սը։

Future Fund­ը վե րահս կում է $83 մլրդ ­ի ակ տիվն եր։ Հիմ ադ­րա մի հաշ վեկշ ռում են այն պի­սի ըն կե րու թյուն նե րի բաժ նե­տոմ սեր, ինչ պի սիք են ա մե րիկ­յան Philip Morris­ը, Lorillard­ը և բ րի տա նա կան British American Tobacco­ն: Բուր ջե սը հրա ժար­

վել է խոս տո վա նել, որ ներդ­րում ե րի վե րա նայ ման ո րո­շում ըն դուն վել է հա սա րա կա­կան ճնշման ներ քո:

Ավստ րա լիա յի կա ռա վա րու­թյու նը ծխե լու դեմ ակ տիվ քա­ղա քա կա նու թյուն է վա րում։ Օ գոս տո սի կե սին երկ րի Գե­րա գույն դա տա րա նը սահ մա­նադ րա կան է ճա նա չել օ րեն­

քը, ո րը ծխա խո տա գոր ծա կան ըն կե րու թյուն նե րին ար գե լում է ծխա խո տը փա թե թա վո րել բրեն դա յին տու փե րում։ Օ րեն քի հա մա ձայն՝ ծխա խո տը պետք է ար տադր վի միա տե սակ, մուգ կա նաչ գույ նի տու փե­րով, ո րոնց վրա պետք է պատ­կեր ված լի նեն ծխե լու բո լոր հետևանք նե րը, օ րի նակ՝ ծխող մար դու թո քե րը:

Ըստ ծխա խո տա գոր ծա­կան ըն կե րու թյուն նե րի՝ Ավստ­րա լիա յում ըն դուն ված օ րեն­քը խախ տում է ի րենց հե ղի նա­կա յին ի րա վունք նե րը: Ծ խա խո­

տի ե րեք խո շոր ար տադ րող ներ՝ Philip Morris­ը, British American Tobacco­ն և բրի տա նա կան

Imperial Tobacco­ն, դա տա կան հայց են ներ կա յաց րել երկ րի իշ­խա նու թյուն նե րի դեմ: n

մեծ փողեր

Էջը պատրաստեց Լիլիթ Միքայելանը

Moody’s­ը հան գիստ է ԱՊՀ­ի հար ցումԱ ռա ջի կա մե կու կես տա րում տա րա ծաշր ջա նին դե ֆոլ տա յին բռնկում չի սպառ նում

Ա ռա ջի կա մեկ­մե կու կես տա րում ԱՊՀ երկր նե րի ըն կե րու թյուն նե­րը (բա ցա ռու թյամբ ֆի նան սա կան կազ մա կեր պու թյուն նե րի) ըն­թա ցիկ վար կա նիշ նե րը պահ պա նե լու ա մե նա մեծ հա վա նա կա նու­թյունն ու նեն՝ եվ րո պա կան մյուս տա րա ծաշր ջան նե րի հա մե մատ: Այս պի սի եզ րա կա ցու թյուն է պա րու նա կում մի ջազ գա յին վար­կան շա յին Moody’s գոր ծա կա լու թյան CIS Corporates: 2012 Review & 2013 Outlook զե կույ ցը։

Ըստ գոր ծա կա լու թյան՝ կա յու­նու թյու նը պայ մա նա վոր ված է ԱՊՀ երկր նե րում ՀՆԱ­ի հաս տա­տուն ա ճով և հում քի ու նավ թի բարձր գնե րով: Moody’s­ի փոր­ձա գետ նե րի կար ծի քով՝ վեր ջին տա րի նե րին ԱՊՀ վար կանշ ված ըն կե րու թյուն նե րի մեծ մա սը վե­րա կանգ նել է ֆի նան սա կան կա­յու նու թյու նը հիմ ա կա նում հում­քի և նավ թի բարձր գնե րի շնոր­հիվ, ինչն ամ րապն դել է 2013թ. մակ րոտն տե սա կան թու լաց մա­նը և շու կա նե րի տա տա նո ղա կա­

նու թյա նը դի մա կա յե լու նրանց հնա րա վո րու թյուն նե րը:

2012թ. սեպ տեմ բե րի 30­ի դրու թյամբ ԱՊՀ միայն 5 ըն կե­րու թյուն է ու նե ցել վար կա նի շի «բա ցա սա կան» կան խա տե սում, կամ վար կա նի շը դրված է ե ղել վե րա նայ ման՝ հնա րա վոր ի ջեց­մամբ: ԱՊՀ ըն կե րու թյուն նե րից վար կա նիշ ու նի 71­ը: Ընդ ո րում՝ մեկ տար վա ըն թաց քում ոչ մի դե ֆոլտ չի ար ձա նագր վել, և ա ռա ջի կա 12 ամ սում գոր ծա կա­լու թյու նը ԱՊՀ­ում վար կա նիշ նե­

րի ի ջեց ման ցու ցա նի շի էա կան աճ, վար կան շա յին բա ցա սա կան գոր ծո ղու թյուն ներ կամ «դե ֆոլ­տա յին բռնկում» չի ակն կա լում:

Գոր ծա կա լու թյան կան խա­տես մամբ՝ հա մաշ խար հա յին տնտե սու թյան ա ճի տեմ պի դան­դա ղու մը բա ցա սա կան ազ դե ցու­թյուն կու նե նա լեռ նա հան քա յին, մե տա ղա գոր ծա կան և նավ թա­քի միա կան ո լորտ նե րի վրա: Սա­կայն այս սցե նա րը պար տադ րա­բար բա ցա սա կան վար կան շա­յին գոր ծո ղու թյուն ներ չի են թադ­րի, քա նի որ ԱՊՀ է մի տենտ նե րը վար կու նա կու թյան կա յուն ցու­ցա նիշ ներ ու նեն:

ԱՊՀ ըն կե րու թյուն նե րի շրջա­նում պահ պան վում է նաև ի րաց­վե լիու թյան բա վա կան բարձր մա կար դակ, թեև այն կա րող է վատ թա րա նալ, ե թե ճգնա ժա­

մը Եվ րո պա յում խո րա նա, կամ ոչ բա րեն պաստ ի րա դար ձու­թյուն նե րը աշ խար հում դո մի նո յի է ֆեկտ ստեղ ծեն: Ն ման զար գա­ցու մը կա րող է հան գեց նել զար­գա ցող շու կա նե րում ֆի նան սա­կան մի ջոց նե րի և ԱՊՀ երկր նե­րում վար կա վոր ման կրճատ ման: Ըստ գոր ծա կա լու թյան՝ 2013թ.

ԱՊՀ երկր նե րի հա մար կշա րու­նա կի բարդ մալ մուտ քը պար­տա տոմ սե րի շու կա:

ԱՊՀ կոր պո րա տիվ վար կա­նիշ նե րը B կամ ա վե լի բարձր մա կար դա կում են, ին չը կար ճա­ժամ ետ հե ռան կա րում են թադ­րում է դե ֆոլ տի փոքր հա վա նա­կա նու թյուն։ n

Ա մե նափնտր վող Google-ըLinkedIn-ը կազ մել է աշ խար հի

ա մե նագ րա վիչ գոր ծա տու նե րի ցան կըԱ մե րիկ ան LinkedIn սոց ցան ցը, ո րը մաս նա գի տա ցած է հիմ­նա կա նում գոր ծա րար կա պե­րի ո րոն ման և հաս տատ ման բնա գա վա ռում և շուրջ 100 մլն օգ տա տեր ու նի, կազ մել է 200 երկ րի 150 բիզ նես ո լոր տի ա մե նագ րա վիչ ըն կե րու թյուն­նե րի վար կա նի շը:

Աշ խա տանք ո րո նե լիս ա մե նագ­րա վի չը բարձր տեխ նո լո գիա կան ըն կե րու թյուն ներն են։ Ծ րագ­րա յին ա պա հով ման մշակ մամբ զբաղ վող ըն կե րու թյուն ներն ա մե նից շատ են ներ կա յաց­ված LinkedIn­ի վար կա նի շում՝ Google­ի գլխա վո րու թյամբ:

Ըն կե րու թյուն նե րի հայտ նի բրենդ լի նե լը ևս ն պաս տում է նրանց բարձր վար կա նի շին, թեև այն հան գու ցա յին գոր ծոն չէ:

Ս պա ռո ղա կան ապ րանք նե­րի ա մե նա հայտ նի ար տադ րող­նե րը՝ ա մե րիկ ան PepsiCo­ն, Coca­Cola­ն, Nike­ը և Disney­ը ևս վար կա նի շի ա ռա ջին հո րի­զո նա կան նե րում են: Ա ռա ջա­տար նե րի շար քում է նաև մաս­

նա գի տա կան ծա ռա յու թյուն ներ մա տու ցող մի ջազ գա յին Deloitt ըն կե րու թյու նը:

Վար կա նի շում ըն կե րու թյուն­նե րի զբա ղեց րած տե ղի հար­ցում ո րո շիչ չէ նրա մեծ լի նե լը: LinkedIn­ի ցան կում բա վա կան շատ են անդ րազ գա յին կոր պո­րա ցիա նե րը, սա կայն ըն կե րու­թյուն նե րի 50%­ի աշ խա տա կից­նե րի թի վը չի գե րա զան ցում 7 հազ­ը:

Վար կա նի շում ընդգրկ ված

ա մե րիկ ան ըն կե րու թյուն նե­րի մեծ մա սը գլխա մա սեր ու նեն Սան Ֆ րան ցիս կո յում, Ն յու Յոր­քում և Չի կա գո յում:

Աշ խա տանք ո րո նող նե րի հա­մար ա մե նագ րա վիչ ըն կե րու­թյուն նե րի լա վա գույն տասն­յա կը, ըստ LinkedIn­ի, հետև­յալ տես քն ու նի. Google; Apple; Microsoft; Facebook; Unilever; General Electric; Pepsico; P&G; 9. McKinsey & Company և The Coca­Cola Company։ n

Ըստ Moody’s­ի՝

աՊՀ ըն կե րու­

թյուն նե րը ըն թա­

ցիկ վար կա նիշ նե­

րի պահ պան ման

ա մե նա բարձր

հա վա նա կա նու­

թյունն ու նեն։sat1.de

Bank of America­ն հի փո թե քա յին վար կե­

րը տրա մադ րել է ըստ ռա սա յա կան

պատ կա նե լու թյան։

alarab

iya.ne

t

Ըստ LinkedIn սոց ցան ցի՝ աշ խար հի ա մե նագ րա վիչ գոր ծա տուն Google­ն է:

wom

ansday.com

ավստ րա լիա յի

կեն սա թո շա կա յին

պե տա կան հիմ­

նադ րա մը վե րա­

նա յե լու է ծխա խո­

տա գոր ծա կան

ըն կե րու թյուն նե րի

ար ժեթղ թե րում

կա տար ված

ներդ րում ե րը։telegrap

h.co.uk

№ 135 (204), ուրբաթ, հոկտեմբերի 26, 2012 թ. |

7|

Բ ժե զինս կին է լի շախ մատ է խա ղումԿամ նա խա գա հա կան ընտ րար շա վը ար ջի ծա ռա յու թյուն է մա տու ցում

ԱՄՆ-ի ար տա քին քա ղա քա կա նու թյա նըՆա խա գա հա կան մրցար շա վը ցույց է տա լիս, թե ին չու է Միաց յալ Նա հանգ նե րի հա մար այդ քան դժվար ռա ցիո նալ ար տա քին քա­ղա քա կա նու թյուն ի րա կա նաց նել, բրի տա նա կան Financial Times պար բե րա կա նի հա մար գրած իր հոդ վա ծում վստա հեց րել է ա մե­րի կա ցի հայտ նի քա ղա քա գետ, ԱՄՆ­ի նախ կին նա խա գահ Ջի մի Քար տե րի ազ գա յին անվ տան գու թյան հար ցե րով խորհր դա կան Զ բիգնև Բ ժե զինս կին։

Ընտ րու թյուն նե րի շի կա ցած մթնո լոր տում ան հաղ թա հա րե լի գայ թակ ղու թյուն է ա ռա ջա նում՝ ար տա քին քա ղա քա կան բարդ մար տահ րա վեր նե րին պար զեց­ված լու ծում եր ա ռա ջար կել, իր գա ղա փա րը պար զա բա նել է Բ ժե զինս կին։

Այս պես՝ Ռոմ ին հայ տա րա րել է, թե նա խա գա հու թյան ա ռա ջին իսկ օ րը կպատ ժի Չի նաս տա նին «ար ժու թա յին մա նի պուլ ա ցիա­յի» հա մար։ Ն ման ար տա քին քա­

ղա քա կա նու թյու նը, թե լադր ված քա ղա քա կան պայ քա րի այս րո­պեա կան նկա տա ռում ե րով, կա­րող է աշ խար հը ներ քա շել քաո­սի մեջ, կար ծում է Բ ժե զինս կին։ «Գա ղա փա րը, թե ԱՄՆ­ը ու նակ է ե րաշ խա վո րել Իս րա յե լի ա պա­գան՝ Մեր ձա վոր Արևել քի վզին նոր աշ խար հա կարգ փա թա թե­լով ու նոր ե ռան դով «ժո ղովր­դա վա րու թյուն» ար տա հա նե­լով Սի րիա և Ի րան, վտան գա վոր պատ րանք է»,– ընդգ ծել է նա։

Բ ժե զինս կիի կար ծի քով՝ այ սօր ԱՄՆ­ի ին տեր վեն ցիան Սի րիա­յում կամ Ի րա նի դեմ ռազ մա կան գոր ծո ղու թյուն նե րը կպայ թեց­նեն ամ բողջ Մեր ձա վոր Արևել­քը։ Արդ յուն քում կբարձ րա նան նավ թի գնե րը, ին չը կվնա սի Եվ­րո պա յի տնտե սու թյա նը և կ խո­րաց նի տա րա ձայ նու թյուն նե րը Եվ րա միու թյու նում։

Ռու սաս տա նը եվ րո պա ցի նե­րին կա ռա ջար կի է ներ գա կիր նե րի զեղ չեր՝ Ուկ րաի նա յում ու Վ րաս­տա նում ռու սա կան աշ խար հա քա­ղա քա կան նկրտում ե րի նկատ­մամբ հար գա լից վե րա բեր մուն քի դի մաց։ Ընդ ո րում՝ ռազ մա վա րա­կան հա մա գոր ծակ ցու թյու նը կա­րող են ամ րապն դել Մոսկ վան ու Պե կի նը. չէ՞ որ Չի նաս տանն ար­դեն դժգոհ է Ռոմ իի շուր թե րից հնչող սպառ նա լիք նե րից, նա­խազ գու շաց րել է Բ ժե զինս կին։

Բ ժե զինս կին ԱՄՆ­ի հա ջորդ նա խա գա հին ար տա քին քա ղա­քա կան իր օ րա կարգն է ա ռա­ջար կել։ Ն րա կար ծի քով՝ Միաց­յալ Նա հանգ նե րին հար կա վոր է՝

ա) Ռու սաս տա նին ու Չի նաս­տա նին ակ տի վո րեն ներգ րա վել Սի րիա յում կրա կի դա դա րեց ման գոր ծըն թա ցում;

բ) խստաց նել պատ ժա մի­ջոց ներն Ի րա նի նկատ մամբ

և հ րա պա րա կավ խոս տա­նալ, որ Միաց յալ Նա հանգ­նե րը կպա տաս խա նի Թեհ րա­նի ցան կա ցած սպառ նա լի քին մեր ձա վո րարևել ան ցան կա­ցած պե տու թյա նը, նե րառ յալ՝ Իս րա յե լին, ճիշտ այն պես, ինչ­պես կպա տաս խա ներ իր դաշ­նա կից նե րին ուղղ ված ԽՍՀՄ սպառ նա լիք նե րին;

գ) բա ցա հայտ և ե ռան դուն կեր պով ա ջակ ցել Եվ րո պա յի քա ղա քա կան հա մախմբ վա ծու­թյա նը՝ կրկին ըն դու նե լով Ատ­լանտ յան խար տիա;

դ) բարձր մա կար դա կով ռազ­մա վա րա կան երկ խո սու թյուն սկսել Չի նաս տա նի նոր ղե կա­վա րու թյան հետ՝ ամ րապն դե­լով թե զը, որ ԱՄՆ­ը և Չի նաս­տա նը շա հագրգռ ված չեն 20­րդ դա րի պա տե րազմ ե րի կրկնու­թյան մեջ։ n

Հա րա վաֆ րիկ ա նը դեռ եր կար է հիշ վե լու

Իս րա յե լի հրեա նե րի մեծ մա սը կողմ է երկ րում ա պար տեի դին

Հա մա ձայն Իս րա յե լում անց կաց ված վեր ջին հար ցում ե րի՝ հա­կաա րա բա կան ու ուլտ րաազ գայ նա կան տրա մադ րու թյուն նե րը կի սում է երկ րի հրեա բնակ չու թյան զգա լի մա սը։

Հարց ման մաս նա կից նե րի 59%­ը կար ծում է, որ հրեա նե րը պետք է ա ռա վե լու թյուն ու նե նան ա րաբ­նե րի նկատ մամբ պե տա կան պաշ տոն ներ ստանձ նե լիս։ 49%­ը պնդում է, որ պե տու թյու նը պետք է ա վե լի լավ վե րա բեր վի իս րա­յել ցի հրեա նե րին, քան իս րա յել­ցի ա րաբ նե րին (ո րոնք կազ մում են երկ րի բնակ չու թյան մոտ 20%­ը)։ 42%­ը չի ցան կա նում ապ րել ա րաբ նե րի հետ նույն շեն քում։ Եվս 42%­ը չի ցան կա նում, որ իր ե րե խան ա րաբ նե րի հետ նույն դա սա րա նում սո վո րի։ Հարց ված­նե րի 1/3­ը կողմ է, որ օ րենսդ­րա կան մա կար դա կում իս րա յել­ցի ա րաբ նե րին ար գել վի քվեար­կել խորհր դա րա նա կան ընտ րու­թյուն նե րում (դրանք գլխա վոր ընտ րու թյուն ներն են երկ րում)։

Հարց ված հրեա նե րի 38%­ը կողմ է Հոր դա նան գե տի Արևմտ­յան ա փի բռնակց մա նը։ Ե թե նման միա վո րում տե ղի ու նե­նա, ա պա ըստ հարց ման մաս­նա կից նե րի 69%­ի՝ պա ղես տին­ցի նե րը չպետք է ու նե նան ձայ նի ի րա վունք։

«Հե տա զո տու թյու նը ցույց է տա լիս, որ իս րա յել ցի հրեա նե­րի 1/3­ից մինչև կե սը ցան կա­նում է ապ րել երկ րում, ո րը պաշ­

տո նա պես ու բա ցա հայտ խտրա­կա նու թյուն է կի րա ռում իր ա րաբ քա ղա քա ցի նե րի նկատ մամբ։ Էլ ա վե լի զգա լի մե ծա մաս նու թյու­նը կցան կա նար ապ րել ա պար­տեիդ կի րա ռող երկ րում, ե թե Իս­րա յե լը բռնակ ցեր Պա ղես տի նը»,– գրում է իս րա յե լա կան Haaretz պար բե րա կա նը։

Ա պար տեի դի գա ղա փա րին չեն ընդ դի մա ցել նաև հարց ման մաս­նա կից նե րը. նրանց 39%­ը կար­ծում է, որ Իս րա յե լը ա պար տեիդ է կի րա ռում «ո րո շա կիո րեն», ևս 19%­ը կար ծում է, որ ա պար տեի­դը կի րառ վում է «զգա լիո րեն»։

Հարց ված նե րի գրե թե կե սը գտնում է, որ իս րա յել ցի ա րաբ­նե րին հարկ է տե ղա փո խել Պա­ղես տին, իսկ 1/3­ը՝ որ Իս րա յե լի ա րա բա կան քա ղաք նե րը պետք է անց նեն Պա ղես տի նի ի րա վա­սու թյան ներ քո՝ Հոր դա նան գե տի Արևմտ յան ա փի հրեա կան բնա­կա վայ րե րի դի մաց։

Օր թո դոքս հրեա ներն ա րաբ նե­րի նկատ մամբ է՛լ ա վե լի ար մա­տա կան են տրա մադր ված. նրանց 70%­ը կողմ է ա րաբ նե րի քվեար­կու թյան ի րա վուն քի օ րենսդ րա­կան սահ մա նա փակ մա նը, 95%­ը՝ ա րաբ նե րի խտրա կա նու թյա նը աշ խա տա վայ րում։ n

ան տիան ջա տո ղա կան շան տաժ

Իս պա նիան սպառ նա ցել է շոտ լան դա ցի նե րին ա ռանց Եվ րո պա յի թող նել

Մ տա հոգ ված տա րած քա յին ամ բող ջա կա նու թյան պահ­պան մամբ՝ Իս պա նիան ան ջա­տո ղա կան տրա մադ րու թյուն­նե րի վար կա բեկ ման ար շավ է սկսել ոչ միայն երկ րի ներ­սում, այլև Եվ րո պա յում։ Իս­պա նիա յի արտ գործ նա խա րար Խո սե Մա նո ւել Գար սիա­ Մար­գա լիոն շոտ լան դա ցի նե րին նա խազ գու շաց րել է, որ Մեծ Բ րի տա նիա յից ան կա խա նա լու դեպ քում ստիպ ված են լի նե­լու կրկին անց նել Եվ րա միու­թյանն ան դա մակ ցե լու ամ բողջ գոր ծըն թա ցով։

Մեծ Բ րի տա նիա յից ան կա խաց­ման եր կար սպաս ված հան րաք­վեն (նա խա տես ված է 2014թ.) կա րող է թանկ նստել հպարտ շոտ լան դա ցի նե րի վրա։ Խո սե Մա նո ւել Գար սիա­ Մար գա լիո­յի խոս քով՝ ան կա խա նա լու դեպ­քում Շոտ լան դիան ստիպ ված է լի նե լու կլի նի կրկին ան դա մակ­ցել ԵՄ­ին՝ անց նե լով բյու րոկ­րա տա կան բո լոր գոր ծըն թաց նե­րը, ո րոնք սահ ման ված են ան­դա մակ ցու թյան հայտ ներ կա­յաց րած մյուս երկր նե րի հա մար։

Չ նա յած ԵՄ ան դա մակ ցու­թյունն ար գե լա փա կե լու մա սին Մադ րի դի ուղ ղա կի հայ տա րա­րու թյուն նե րի բա ցա կա յու թյա նը՝ իս պա նա ցի քա ղա քա կան գործ­չի տո նում թաքն ված սպառ նա­լիք է հնչել։

Է դին բուր գում նմա նա տիպ մեկ նա բա նու թյուն նե րին լուրջ են վե րա բեր վում։ «Շոտ լան դիան ԵՄ­ի մի մասն է, իսկ շոտ լան­դա ցի նե րը՝ ԵՄ քա ղա քա ցի ներ։ Ոչ մի նա խադր յալ չկա, որ երկ­րի ան կա խու թյու նը որևէ կերպ կփո խի այս դրույթ նե րը։ Շոտ­լան դիան կժա ռան գի նույն պի սի ի րա վունք ներ ու պար տա վո րու­թյուն ներ, ինչ պիսին և Միաց յալ

Թա գա վո րու թյու նը՝ ի րա վա հա­ջոր դու թյան հիմ քով»,– հայ տա­րա րել է Շոտ լան դիա յի կա ռա­վա րու թյան պաշ տո նա կան ներ­կա յա ցու ցի չը։ Այ դու հան դերձ, խորհր դատ վու թյան հա մար Է դին բուր գը դի մել է մաս նա­գետ նե րի օգ նու թյա նը։

Այս պայ ման նե րում հաղ թա­թուղ թը, այ նո ւա մե նայ նիվ, Իս­պա նիա յի ձեռ քում է։ Գո յու թյուն ու նեն մի ջազ գա յին հա տուկ կոն­վեն ցիա ներ, ո րոնք ար գե լում են երկր նե րի մաս նակ ցու թյու նը մի­ջազ գա յին պայ մա նագ րե րին ի րա վա հա ջոր դու թյան հիմ քով։ Այս պի սին է Մաաստ րիխ յան հա­մա ձայ նա գի րը։ Միակ բա ցա ռու­թյու նը թերևս ՄԱԿ­ն է։ Այլ կերպ ա սած՝ Միաց յալ Թա գա վո րու­թյան կազ մից դուրս գա լու դեպ­քում ԵՄ­ին Շոտ լան դիա յի ան դա­մակ ցու թյան գոր ծըն թա ցը կնա­խա ձեռն վի նո րո վի, ին չի հա մար կպա հանջ վի բո լոր երկր նե րի հա­վա նու թյու նը՝ ազ գա յին խորհր­դա րան նե րի հե տա գա վա վե րաց­մամբ։ Սա կա րող է եր կար տևել։

Իս պա նիա յի արտ գործ նա խա­րա րի հայ տա րա րու թյունն ա ռա­ջին հեր թին նա խազ գու շա ցում է «սե փա կան ան ջա տո ղա կան­

նե րին»։ Մադ րի դը ցան կա նում է ցույց տալ Կա տա լո նիա յին, որ նման տրա մադ րու թյուն նե րը ա ղե տա լի հետևանք ներ կա րող են ու նե նալ։

Կա տա լո նիա յի շուրջ ի րադ րու­թյու նը, սա կայն, էա պես տար­բեր վում է շոտ լան դա կա նից։ Ինք նա վար այս շրջա նի բնա­կիչ նե րի մոտ 50%­ը կողմ է ան­կա խաց մա նը, սա կայն շան սերն այս տեղ մեծ չեն։

Իս պա նիա յի գոր ծող Սահ մա­նադ րու թյունն ար գե լում է ան­կա խու թյան ուղ ղա կի հան րաք­վե նե րը։ Ա վե լին՝ Մադ րիդն այս հար ցում ծայ րա հեղ կոշտ դիր­քո րո շում ու նի։ Իշ խա նու թյուն նե­րը պաշ տո նա պես հայ տա րա րել են, որ կա ռա վա րու թյունն օգ տա­գոր ծե լու է հնա րա վոր բո լոր մի­ջոց նե րը՝ Կա տա լո նիա յի ան կա­խա ցու մը կան խե լու հա մար։

Միան շա նակ չեն նաև իս պա­նա ցի զին վո րա կան նե րի մեկ­նա բա նու թյուն նե րը։ «Ան կա խու­թյուն Կա տա լո նիա յի հա մա՞ր։ Միայն իմ ու իմ զին վոր նե րի դիա կի վրա յով»,– բրի տա նա­կան Independent­ը մեջ բե րում է Իս պա նիա յի բա նա կի գնդա պետ Ֆ րան ցիս կո Ա լա մա նի խոս քը։ n

աշխարհ

Էջը պատրաստեց Սյուզաննա Հովհաննիսյանը

Իս պա նիա յի

արտ գործ նա խա­

րա րի հայ տա րա­

րու թյունն ա ռա ջին

հեր թին նա խազ­

գու շա ցում է «սե­

փա կան ան ջա տո­

ղա կան նե րին»։ m24

digital.com

Իս րա յել ցի նե րի

մեծ մա սը կցան­

կա նար ապ րել

ա պար տեիդ կի­

րա ռող երկ րում։ indy

bay.org

Բ ժե զինս կին ամՆ­ի հա ջորդ նա խա գա­

հին ար տա քին քա ղա քա կան իր օ րա­

կարգն է ա ռա ջար կել։

wordp

ress.com

| № 135 (204), ուրբաթ, հոկտեմբերի 26, 2012 թ.

8 |

Ոչ այն քան բնո րոշ Բեթ հո վե նինՄան չես թե րի հա մալ սա րա նում կա տար վել է կոմ պո զի տո րի մինչ այժմ ան հայտ պիե սը

Ման չես թե րի հա մալ սա րա­նի պրո ֆե սոր Բա րի Կու պե րը Լ յուդ վիգ վան Բեթ հո վե նի մինչ այժմ ան հայտ պիես է հայտ­նա բե րել: Ս տեղ ծա գոր ծու թյու­նը Pange lingua կա թո լի կա կան հիմ ի հա մար եր գե հո նա յին ե րաժշ տու թյուն է, որն ա ռա­ջին ան գամ կա տար վել է ե րեկ հա մալ սա րա նում։

Կու պե րը են թադ րում է, որ պիե­սը ստեղծ վել է մոտ 1820թ.: Ըստ ա մե նայ նի՝ այն հո րին վել է էրց­հեր ցոգ Ռու դոլֆ Ավստ րիա ցու հա մար և կա տար վել նրան Օ լո­մու ցի ար քե պիս կո պոս օ ծե լու ա րա րո ղու թյան ժա մա նակ:

Պար տի տու րը գտնվել է Բեթ հո­վե նի՝ 2010թ. լույս տե սած սևագ­րե րում: Հ րա տա րա կու թյու նը պատ րաս տած պրո ֆե սոր Ո ւիլ ամ Դ րաբ կի նի խոս քով՝ նո տա նե րում ինք նու րույն ստեղ ծա գոր ծու թյուն նա չի նկա տել և պիեսն ըն դու­

նել է որ պես վար ժու թյուն կոնտ­րա պունկ տում: Կու պե րի խոս­քով՝ հիմ ը Բեթ հո վե նին ոչ այն­քան բնո րոշ ստեղ ծա գոր ծու թյուն է: «Ե թե չտես նեի Բեթ հո վե նի ձեռ­քով գրված այս պար տի տու րը՝ կոմ պո զի տո րի ուղ ղում ե րով, եր­բեք չէի հա վա տա, որ նա է հո րի­նել հիմ ը»,– ա սել է պրո ֆե սո րը:

Բա րի Կու պե րը Բեթ հո վե­նի ստեղ ծա գոր ծու թյուն նե­րի ճա նաչ ված մաս նա գետ է: 1980­ա կան նե րին նա Բեթ հո վե­նի սևագ րե րի հի ման վրա գրել է «Տաս նե րորդ սիմ ֆո նիան», ո րը կոմ պո զի տորն իբր ցան­կա ցել, սա կայն չի հասց րել հո­րի նել: n

մշակույթ

Հայ կա կան մշա կույ թին հա տուկ է ճգնա կե ցու թյու նըՀոկ տեմ բե րի 25­ին ա վարտ վեց «Գ րա կան տա պան­2012» մի ջազ­գա յին եր րորդ փա ռա տո նը: Փա ռա տո նի ա վե լի քան 30 եվ րո պա ցի մաս նա կից նե րը, ո րոնք ներ կա յաց նում էին աշ խար հի շուրջ եր կու տասն յակ երկր նե րի ժա մա նա կա կից գրա կա նու թյու նը, հնա րա վո­րու թյուն ու նե ցան բա ցա հայ տե լու Հա յաս տա նը՝ պատ մամ շա կու­թա յին ժա ռան գու թյամբ ու գրա կան զար գա ցում ե րով: Փա ռա­տո նի վեր ջին օ րը ռուս գրող, ճա նա պար հորդ, կեն սա բան ու մի­ջազ գա յին մշա կու թա յին նա խագ ծե րի հա մա կար գող Ի գոր Սի դը «Օ րա կար գին» պատ մել է Հա յաս տա նից իր տպա վո րու թյուն նե րի մա սին ու ներ կա յաց րել իր մար դա բա նա կան տե սու թյու նը։

— Դուք բազ մա թիվ մշա կու­թա յին մի ջո ցա ռում ե րի և փա ռա տո նե րի նա խա ձեռ նող եք. ին չո՞վ էր ա ռանձ նա նում «Գ րա կան տա պա նը»։

—  Ես Հա յաս տան եմ ե կել ոչ միայն իմ ստեղ ծա գոր ծու թյուն­նե րը ներ կա յաց նե լու նպա տա­կով: Ինձ հե տաքրք րում էր նաև այս խո շոր նա խա գի ծը։ Խո շոր ոչ միայն գրող նե րի քա նա կի և ո րա­կի, այլև ներ կա յու թյան խո րու թյան ա ռու մով:

Ես քսան տա րի ա ռաջ եմ սկսել փա ռա տո ներ կազ մա կեր պել և կու զե նա յի գո ղա նալ ձեր փա­ռա տո նի գա ղա փար նե րից մե կը՝ ա մե նօր յա շրջա գա յու թյուն նե րը երկ րով։ Ձեզ մոտ կա րե լի է տես­նել քրիս տո նեու թյան և մ շա կույ թի ա ռա վել մա քուր տե սա կը: Հ րա­շա լի է, երբ տա ճա րում շքե ղու­թյան տար րեր կան, ո րոնք օգ նում են աչ քին հաս կա նալ, թե որ քան կարևոր է այդ ա մե նը: Բայց շքե­ղու թյան, մի քիչ աչք ծա կող ոս կու բա ցա կա յու թյունը, իմ կար ծի քով, Աստ ծո, երկն քի հետ շփման ա մե­նաբ նա կան ձևն է: Ինձ թվում է, որ ձեր քա րե տա ճար նե րը, ո րոնք, ինչ պես Գե ղար դում, օ րի նակ, ժայ ռից են, լա վա գույնն են երկն­քի հետ շփվե լու հա մար։

— Փա ռա տո նի մաս նա կից­նե րը պետք է հա յաս տան­յան ի րենց տպա վո րու թյուն­նե րը ներ կա յաց նեն գրա­կան աշ խա տան քի տես քով։ Դուք ի՞նչ եք գրե լու։

—   Ա ռա ջի նը, ինչը ցնցեց ինձ Հա յաս տա նում, եր կու տա րի ա ռաջ

էր, թարգ մա նիչ նե րի հա մա ժո ղո­վին։ Եվ ա մե նաու ժեղ տպա վո­րու թյու նը բա ցա սա կան էր:

Ես նա վաս տի եմ, ե ղել եմ էքս­պե դի ցիոն կեն սա բան։ Հա յաս­տանն իմ կան քում ա ռա ջին պե­տու թյունն էր ա ռանց ծո վի: Դա ցնցում էր։ Ես մտա ծում էի՝ Աստ­ված իմ, ինչ պես են նրանք այս­տեղ ապ րում: Չէ՞ որ ծո վա յին սահ մա նը ընդ հա նուր սահ ման է ամ բողջ աշ խար հի հետ։ Այն պի­սի զգա ցո ղու թյուն էր, որ քեզ նից ինչ­որ բան են կտրել։

Ո րոշ մշա կու թա յին տա րածք­ներ, ո րոնք երբևէ ելք չեն ու­նե ցել դե պի ծով, հա վա նա բար ա վե լի բնա կան են հա մա րում ցա մա քա յին մե կու սա ցու մը: Շա­րու նակ այդ մա սին էի մտա ծում ու հաս կա ցա, որ դրա մեջ ճգնա­կե ցու թյան տարր կա:

Այն, որ Հա յաս տա նը չի փոր ձում ելք գտնել դե պի ծով, հա մա կերպ­վում է ահ ռե լի այդ կորս տի հետ, խո նար հու թյան նշան է: Ես սկսե­ցի այդ ճգնա կե ցու թյու նը տես նել շրջա պա տող բո լոր երևույթ նե­րում և ա ռա ջին ան գամ մտա ծե ցի այն մա սին, որ հայ կա կան այ բու­բե նը ևս հա գե ցած է ճգնա կե ցու­թյամբ: Հա յե րեն տա ռե րը նման են միմ յանց: Մ տա ծում ես՝ ինչ­պես են նրանք տար բե րում։ Բայց չէ՞ որ տար բե րում են: Դա լրա ցու­ցիչ լա րում է ստեղ ծում: Ի մաս տը քո ղարկ ված է, պետք է ո րո շա կի ջանք գոր ծադ րել այն հաս կա նա­լու հա մար, և դ րա նում էլ եմ ես ճգնա կե ցու թյուն տես նում:

Ես սա չեմ կա պում ծո վի բա­ցա կա յու թյան հետ, մի գու ցե դա

պար զա պես մտա ծե լա կեր պին բնո րոշ բան է՝ այս մշա կույ թին հա տուկ է ինք նա դաս տիա րա­կու թյու նը ինք նա լար ման և ինք­նա կենտ րո նաց ման մի ջո ցով:

— Մի քա նի օր ա ռաջ Դի­լի ջա նում, հե տո Երևա նում Դուք ներ կա յաց րիք Ձեր տե սու թյու նը, ո րով զբաղ­վում եք 90­ա կան նե րի կե­սից։ Ին չի՞ մա սին է այն։

— Փա ռա տո նի ա ռա ջին օ րը՝ «Կ լոր սե ղա նի» ժա մա նակ, ես պատ մե ցի զոո սո ֆիա յի մա սին: Դա գե ղար վես տա կան տեքս­տե րում կամ ար վես տի այլ տե­սակ նե րում կեն դա նի նե րի կեր­պար նե րի մի ջո ցով փո խանց վող ի մաստ նե րի ըն թերց ման ձև է: Զոո սո ֆիան ա վե լի մեծ գա ղա­փա րի մաս է, ո րը ես նոր մար­դա բա նու թյուն եմ ան վա նում: Այն դեռևս չի կա յա ցել, ո րոն ման շրջա նում է:

Նոր մար դա բա նու թյու նը պի­տի միա վո րի հնա րա վոր տար­բեր վե րա բեր մունք նե րը ի րա կա­նու թյան և մի ֆե րի նկատ մամբ։ Պի տի նկա րագ րեմ մարդ կու­թյան պատ մա կան զար գաց ման հիե րար խիան։

Երբ մեր ա ռա ջին փա ռա տոնն էինք կազ մա կեր պում 1993թ.՝ Ժա մա նա կա կից մշա կույ թի Բոս­ֆոր յան հա մա ժո ղո վը Տուզ լա կղզում և Կեր չում, մենք սկսե­ցինք հաս կա նալ, որ փոր ձում ենք ժա մա նա կա կից ա ռաս պել­ներ ստեղ ծել:

Կեր չը գա վա ռա կան քա ղաք է, բայց այն շատ հե տաքր քիր է հնէա բա նա կան տե սանկ ու նից: Մենք հաս կա նում էինք, որ մեր հիա նա լի հին Կեր չի հան դեպ հե­տաքրք րու թյուն ա ռա ջաց նե լու հա մար չպետք է շեշ տենք նրա հետ կապ ված ան տիկ շրջա նի փաս տե րը: Մեր խնդիրն էր հա­վա քել հան ճար նե րի և ն րանց հետ քննար կում եր կազ մա կեր­պել, օ րի նակ, ան տիկ շրջա նը պոստ մո դեր նիզ մի, ա վան գար դի լույ սի տակ: Այդ ժա մա նակ կգո­յա նա նոր ա ռաս պել այդ քա ղա­քի կամ Տուզ լա կղզու մա սին, և այն մարդ կու թյան հա մար աշ­խար հի քար տե զի վրա ա վե լի վառ կվառ վի, քան նախ կի նում:

—  Այ սինքն՝ ա ռաս պե լը դառ նո՞ւմ է բրենդ։

—  Ա յո՛, պար զա պես բրենդն ա վե լի նեղ հաս կա ցու թյուն է: Այ­

սօր մարդ կու թյունն ա վե լի շատ է հա վա տում ա ռաս պել նե րին, քան ճշգրիտ տե ղե կատ վու թյա­նը: Ե թե նա յենք մեր ե րի տա սար­դու թյա նը, կտես նենք, որ հա մա­կարգ չա յին խա ղե րում, որ նրանք խա ղում են, ա վե լի հա ճախ են հան դի պում վի շապ ներ, մո գու­թյուն, քան 15 տա րի ա ռաջ, երբ գլխա վոր հե րոս նե րը ռո բոտ ներն ու տիե զե րագ նաց ներն էին: Ի՞նչ է կա տար վում: Մենք ա ռաս պել ենք ու զում:

— Հա յաս տա նում հան դի­պե ցի՞ք հա մա խոհ նե րի։

— Ես մեծ հույս ու նեմ, որ Ղ րի մի մեր հա ջորդ փա ռա տո նին Հա յաս տա նից որևէ մե կը կգա: Ես այս տեղ մեծ փո խըմբռ նում զգա­ցի և հույս ու նեմ, որ կա մուրջ ներ կկա ռուց վեն, գու ցե օ դա յին, քա­նի որ ծո վով դեռևս հնա րա վոր չէ Հա յաս տա նից հաս նել այն երկր­ներ, որ տեղ ես գոր ծում եմ: Այս­տեղ մշա կու թա յին մտա ծո ղու­թյան պատ մա կան խո րու թյու նը շատ մեծ է: Հա յաս տա նը այն քիչ երկր նե րից է, ո րոնք հի շա տակ­վում են Աստ վա ծաշն չում, դրա­նից ա վել ինչ կա րե լի է ա սել: nԶ րու ցեց Մա րիա Հով սեփ յա նը

Չի նա կան իշ խա նու թյուն նե րը

ո րո շել են «Մո Յա նի զբո սայ գի»

կա ռու ցելՉի նա կան իշ խա նու թյուն նե րը մտա դիր են $107 մլն հատ կաց­նել «Մո Յա նի զբո սայ գի» կա ռու ցե լու հա մար: Զ բո սաշր ջու թյա ն կենտ րո նը կկա ռուց վի Գաո մի վար չա կան շրջա նում, որ տեղ ծնվել է գրա կա նու թյան այս տար վա Նո բել ան մրցա նա կի դափնե կի րը:

Զ բո սայ գի կա ռու ցե լու մտահ ղաց­ման հե ղի նակ նե րին ո գեշն չել է «Կար միր գաոլ ան» ֆիլ մը, ո րը նկա րա հան վել է Մո Յա նի հա մա­նուն գրքի հի ման վրա: Հայտ նի է, որ զբո սայ գում կա ճեց նեն գաոլ­յան, ին չի հա մար հատ կաց վել է շուրջ 650 հեկ տար հող:

Իշ խա նու թյուն ներն ար դեն հայ տա րա րել են, որ մտա դիր են ա ճեց նել այս հա ցազ գին, չնա յած տե ղա ցի գյու ղա ցի ներն այն ոչ ե կամ տա բեր են հա մա րել։ Նա­խագ ծի մաս է կազ մում նաև Մո

Յա նի հայ րա կան տան վե րա­կա ռու ցու մը, որ տեղ ապ րում է գրողն իր հոր հետ: «Ձեր որ դին և Ձեր տունն այժմ պատ կա նում են ոչ միայն Ձեզ, այլև չի նա կան հա սա րա կու թյա նը»,– հայ տա րա­րել են չին պաշ տոն յա նե րը։

Գ րո ղը հեր քել է իր տու նը զբո­սաշր ջու թյան կենտ րո նի վե րա­ծե լու մա սին լու րե րը: Գաո միում ար դեն գոր ծում է գրո ղի թան­գա րա նը, ո րի 5 հազ. գիրք հաշվ­վող հա վա քա ծո ւի մեծ մա սը նվի րա բե րել է Մո Յա նը: n

ման չես թե րի հա մալ սա րա նի պրո ֆե սոր Բա րի Կու պե րը Լ յուդ վիգ վան Բեթ հո վե նի

մինչ այժմ ան հայտ պիես է հայտ նա բե րել:

nytimes.com

«Հա յաս տա նում

շատ մեծ է մշա­

կու թա յին մտա ծո­

ղու թյան պատ մա­

կան խո րութ յու­

նը». Ի գոր Սիդ։