13 MAART 2014VOORTGEZET ONDERWIJS

OVER CO-CREATIE, INNOVATIE EN CREATIVITEIT

IN HET VOORTGEZET ONDERWIJS

INSPIRATIEDAG

ART CONNECTION

PROGRAMMABOEKJE

INHOUDSOPGAVE

WelkomProgramma 13 maart 2014

GiveShop

Lezingdoor Merlijn Twaalfhoven, componist en theatermaker

Performancedoor Lucas De Man, artistiek leider Stichting Nieuwe Helden

WorkshopsMuseum of Arte ÚtilDoe-het-zelf archief Er was eens… De collectie nuMU FlipLabCultuur in de SpiegelAltermoderne KunsteducatieGame LerenVerhaallijnen Er was eens… De collectie nuThe Unexpected

Praat mee over deze Inspiratiedag op Twitter: @Kunstbalie, #Inspiratiedag

34

5

6

7

810121416182022

2

WELKOMHartelijk welkom op de vierde editie van de Kunstbalie-inspiratiedag voor het voortgezet onderwijs. Wij zijn verheugd u te mogen ontvangen in het Van Abbemuseum te Eindhoven.

Deze inspiratiedag staat in het teken van co-creatie, innovatie en creativiteit. De drie uitgangspunten lopen als een rode draad door het programma van de dag.

Het onderzoek van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten naar Altermoderne Kunsteducatie was inspiratiebron voor het samenstellen van het programma. De uitgangspunten van Altermoderne Kunsteducatie zijn: leerling-gestuurd, procesgericht en intercultureel – de workshop biedt een introductie.

Het Van Abbemuseum zocht de samenwerking met Kunstbalie om het educatieve project New Radicals onder de aandacht te brengen bij het voortgezet onderwijs in Noord-Brabant. Met New Radicals wil het Van Abbemuseum een structurele bijdrage leveren aan de ontwikkeling van jong creatief talent. Tijdens een presentatie vandaag hoort u meer over dit project.

Vanuit heel Nederland heeft Kunstbalie een aantal prominenten op het gebied van kunst- en cultuureducatie voor u naar Eindhoven gehaald. Van lezing, kunst en performance, tot en met labs en workshops: we nodigen u graag uit te co-creëren, innovatief te zijn en de grenzen van uw creativiteit op te zoeken.

Wij wensen u een goede dag toe!

Team Voortgezet onderwijs Kunstbalie Team Educatie Van Abbemuseum

Lisanne Eblé-Bekman Loes JanssenMarlon van Casteren Marleen HartjesWillem van Bruggen

T 013 4648288 T 040 2381025E lisanne.eble@kunstbalie.nl E lgj.janssen@vanabbemuseum.nl

WillemMarlonLisanne MarleenLoes

PROGRAMMA 13 MAART 2014

Ontvangst met koffie en thee*

James Smith over de GiveShop

Lezing Merlijn Twaalfhoven, componist en theatermaker

Workshops/labs 1Museum of Arte ÚtilDoe-het-zelf ArchiefFlipLabCultuur in de Spiegel

korte pauze*

Ont-Moeten met Lucas De Man

lunch*

Presentatie educatieproject Van Abbemuseum

Workshops/labs 2VerhaallijnenAltermoderne KunsteducatieDoe-het-zelf archiefGame LerenThe Unexpected

plenaire afsluiting met Willem-Jan Renger

borrel*

*Tijdens de ontvangst en de pauzes kunt u uw talent delen in de GiveShop.

4

9:00 uur

9:30 uur

9:45 uur

10:30 uur

11:45 uur

12:00 uur

13:00 uur

14:00 uur

14:15 uur

15:30 uur

16:00 uur

GIVESHOPExperience a heart based society

Bij de GiveShopkomen mensen nietom iets te kopen, maarom iets weg te geven,onvoorwaardelijk en uithet hart. Op Lowlands, Festival GeheimeLiefde en TEDxYouthwas de GiveShop eengroot succes. Voorbeelden van wat

mensen geven zijn: etentjes, logo-ontwerp, boottochtjes, juridisch advies, massages, zelfgebakken appeltaart, piano-concert-bij-je-thuis,enzovoort.

De GiveShop is een initiatief van Giving is All we Have, een organisatiedie nieuw bewustzijn wil creëren bij mensen. Shopmanager JamesSmith vertelt: ‘Met de GiveShop geven we vanuit het hart vorm aaneen nieuwe duurzame samenleving. In een wereld waar iedereen zijnhart in plaats van zijn hoofd volgt, staat onvoorwaardelijke liefde centraal. Door deze onvoorwaardelijkheid te mobiliseren op fysiek niveau, via het geven van talenten, diensten en producten, herinnerenmensen zich weer dat ze een hart hebben.’

Ontdek hoe de GiveShop en het delen van persoonlijke kwaliteiten entalenten ook kan worden ingezet in onderwijssituaties.

James Smith ontdekte de GiveShop eind 2012 bij toeval, toen hij opFacebook een oproep zag voor een shopmanager. Sindsdien vervulthet organiseren van de GiveShop zijn ultieme droom: het creëren vaneen wereld van overvloed in plaats van schaarste.

Informatie: www.givingisallwehave.comContact: james@givingisallwehave.com

5

LEZING MERLIJN TWAALFHOVENWIE NIET DURFT TE FALEN KAN NIET SLAGENOver het waarmaken van artistieke dromen en maatschappelijke idealen

Merlijn Twaalfhoven vond met vallen enopstaan de wegen om grote en somsonmogelijke projecten te realiseren. Zo componeerde hij een muziekstukvoor 1000 zangers uit alle wijken vanAmsterdam en zette een programmavan muziekworkshops op in Syrischevluchtelingenkampen. Hij organiseerdeeen muziekfestival in een Slowaaks zigeunergetto, waar ‘gewone’ Slowakennormaliter niet durven te komen. Een paar honderd Cyprioten zette hij opde daken van hun gedeelde hoofdstadom over de grenzen van de bufferzoneheen een muziekstuk te maken.

Dergelijke projecten zijn het resultaat van een ongewoon en grillig proces waarin ondernemerschap en communicatievaardigheden evenbelangrijk zijn als Merlijns muzikale kwaliteiten.Merlijn Twaalfhoven gaat met u in gesprek over de kenmerken van dekunstenaar in de 21ste eeuw, de uitdagingen waar idealistische jongemensen zich voor gesteld zien en over een strategie om meer te kunnen laten mislukken in het leven.

Merlijn Twaalfhoven is componist, theatermaker en cultureel ondernemer. Behalve op de klassieke podia vonden zijn multidisciplinaire projecten plaats op onconventionele plekken en ging hij de muzikale samenwerking aan met musici in onder meerSyrië, Japan, Palestina en Cyprus. Als lector Popkunst aan de ArtEZhogeschool voor de kunsten onderzocht hij manieren om kunst midden in de samenleving te plaatsen.

Informatie: www.merlijntwaalfhoven.comContact: info@twaalfhoven.net

6

ONT-MOETEN MET LUCAS DE MAN

Lucas De Man is in februari 2013 benoemd tot stadskunstenaar van ’s-Hertogenbosch. In die hoedanigheid gaat hij de stad in om bedrijven, (culturele) organisaties, politiek en inwoners te verbinden.Lucas brengt mensen graag samenmet interviews, gesprekken, lezingenen observaties. Dit zal uitmonden ineen aantal grote stadsprojecten metvoorstellingen, performances en installaties, waarbij het publiek eengrote rol zal spelen. Een van de belangrijkste thema’s voor Lucas isde noodzaak van ontmoeting, nu enin de toekomst. Hij wil de anonimiteitvan de publieke ruimte tegengaan.

Lucas De Man studeerde in 2004 af in Germaanse Talen aan de KU Leuven en rondde de regieopleiding van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten af in 2008. In 2006 richtte hij samenmet twee medestudenten INSTED op, een internationaal netwerkvoor regiestudenten. Lucas De Man is werkzaam als freelance regisseur, acteur en conceptontwikkelaar bij onder meer Het Zuidelijk Toneel, Stichting Nieuwe Helden, Frascati en Toneelgroep Amsterdam. Hij won de Matthijs-prijs en de prijs ‘Jong Theater’ ophet festival Theater Aan Zee in Oostende. Samen met vormgeverPascal Leboucq werd Lucas genomineerd voor de Wijnberg ScenografiePrijs voor de installatie SKETCH.

Informatie: www.stichtingnieuwehelden.nl; www.hzt.nlContact: info@stichtingnieuwehelden.nl

7

WORKSHOP: ’MUSEUM OF ARTE UTIL

ANNIE FLETCHER / LOES JANSSEN10:30 - 11:45

Kunst als middel om de wereld te veranderen

Kan kunst ook bruikbaar zijn? CuratorAnnie Fletcher bespreekt de ideeën achter Museum of Arte Útil, waarna dehanden uit de mouwen worden gestokenen u zelf kunt ervaren hoe het gedachte-goed van deze stroming uw ideeën overwat kunst is opnieuw kan benaderen.

In navolging van het Spaanse kunstcollectief Yomango! gaat u een tasmaken waarmee u gratis kunt shoppen in iedere winkel.

Het Spaanse begrip ‘arte útil’ wordt ruwweg vertaald als ‘useful art’, maarhet reikt verder dan dat: het omvat ook het idee van kunst als een werktuigof instrument. Het Museum of Arte Útil is een plek waar de gebruikswaardeen maatschappelijke functie van kunst centraal staat. Het brengt ruim 200arte útil projecten samen die de afgelopen twee jaar zijn verzameld over de hele wereld, waarbij de rol kunst en de rol van het museum in de samenleving opnieuw worden bevraagd.

Deze projecten ontwikkelen strategieën en methoden die ons gedrag in de samenleving veranderen. Een mooi voorbeeld is Light Therapy Roomvan de Sloveense kunstenares Apolonija Šušteršic waar de workshopplaatsvindt. Deze ruimte is tot stand gekomen i.s.m. Philips Lightning en kan door de gunstige werking van ultramarijn licht de communicatie en sociale interactie stimuleren. Een perfect begin van de dag!

Het Museum of Arte Útil is een initiatief van de Cubaanse kunstenaar TaniaBruguera, ontwikkeld door het Van Abbemuseum en ConstructLab.

Annie Fletcher is conservator Tentoonstellingen bij het Van AbbemuseumLoes Janssen is medewerker bemiddeling (educatie en interpretatie)

Informatie: www.museumarteutil.net; www.vanabbemuseum.nlContact: lgj.janssen@vanabbemuseum.nl

8

AANTEKENINGEN

9

WORKSHOP: DOE-HET-ZELF ARCHIEFCHRISTIANE BERNDES / DIANA FRANSSEN10:30 - 11:45 EN 14:15 - 15:30

Kruip in de huid van een tentoonstellingsmaker

De collectiepresentatie Er was eens…De collectie nu wijdt een verdiepingaan kunst uit de periode 1965-1985;jaren met grote maatschappelijke enculturele veranderingen. Kunstenaarsverzetten zich in die tijd tegen de vercommercialisering van de kunst ende inlijving van hun werk door musea.Kenmerkend zijn de enorme productieen verspreiding van grote hoeveel -heden prenten, pamfletten, posters,kunstenaarsboekjes, foto’s, video’s,films en dia’s. Een ruime keuze uit dit

werk is samengebracht in het Doe-het-zelf archief, een ruimte die het middenhoudt tussen een depot, een bibliotheek en een werk- en studieplek.

Hier kunt u als bezoeker zelf de rekken openschuiven, prenten en foto’sontdekken, en video’s bekijken. In lades en dozen vindt u pamfletten, kleineobjecten of kunstenaarsboekjes. Met het aanwezige materiaal kunt u eenpresentatie maken in de wandvitrine die zich in dezelfde ruimte bevindt. De meest interessante presentaties worden in de aangrenzende gang getoond en regelmatig gewisseld. Het Van Abbemuseum wil op deze manier de kunstwerken uit de depots toegankelijk maken en de bezoeker in de gelegenheid stellen in de huid van de tentoonstellingsmaker te kruipen.

Christiane Berndes is conservator Collectie bij het Van Abbemuseum.Diana Franssen is conservator en Hoofd Onderzoek bij het Van Abbemuseum.

Informatie: www.vanabbemuseum.nlContact: lgj.janssen@vanabbemuseum.nl

10

AANTEKENINGEN

11

PRESENTATIE: MU FLIPLABVIVIAN VAN GAAL10:30 - 11:45

Omgekeerde wereld

Hoe houdt u het bij? Die voortdurende stroomaan nieuwe technologieën, media en tools, en alle nieuwe manieren van creëren, leren en samen werken die erdoor ontstaan. Een nieuwe generatie ‘digital natives’ (mensen die zijn geboren in het digitale tijdperk) draait haar hander niet voor om en experimenteert er gretig op los. Maar hoe zit het met de nieuwsgierige ‘digital immigrant’ en hoe blijft de oudere generatie ‘ingetuned’ op de wereld van morgen?

MU FlipLab, het nieuwe educatieve programmavan MU, zoekt het antwoord op deze vragen door de boel op z’n kop te zetten. FlipLab is

gebaseerd op het idee van de ‘omgekeerde universiteit’, waarbij ouderenvan jongeren leren door intensief met ze samen te werken en van dichtbij te zien wat ze doen en hoe ze dingen aanpakken. Volgens het principe van reverse mentoring leren seniors van juniors, leren leraren van leerlingen,denkers van doeners, bijvoorbeeld over kunst en creatieve tools. De nadrukzal liggen op het verkennen van nieuwe manieren van leren en het met een frisse blik naar de wereld kijken.

Vivian van Gaal is hoofd Publieke Zaken bij kunstruimte MU. Hier ontwikkelt zij onder de noemer Play&Learn nieuwe programma’s met als doel publiek actiever te betrekken bij het kunstprogramma van MU. Een van deze programma’s is het FlipLab. Naast haar werkzaamheden bij MU werkt Vivian als freelance programmamaker voor o.a. festivals, sociaal ontwerp collectief Tante Netty en Woensel Supertoll! Tot 2012 was zij curator van het STRP Art & technology festival.

Informatie: www.mu.nlContact: vivian@mu.nl

12

AANTEKENINGEN

13

WORKSHOP: CULTUUR IN DE SPIEGELFIANNE KONINGS10:30 - 11:45

Spiegelen met Cultuur in de Spiegel

In deze workshopstaan uw eigen lessencentraal. Fianne Konings zal met detheorie van Cultuur inde Spiegel dieper ingaan op de functievan cultuuronderwijs ende door u ingebrachtelessen. Met behulp vande theorie analyseert ugezamenlijk de inhoud

en doelstellingen van uw lessen en denkt u na over mogelijke aanpassingen. Het doel van de workshop is met Cultuur in de Spiegelde eigen kunstvaklessen grondig onder de loep nemen.

Van de deelnemer wordt een actieve inbreng verwacht. Mail vooraf een lesopzet die u wilt bespreken naar fianne@bureaukoningskunst.nl

Fianne Konings is zelfstandig onderzoeker. Als extern promovendusbij de Rijksuniversiteit Groningen onderzoekt ze hoe de bijdrage vanculturele instellingen aan een doorlopende leerlijn cultuuronderwijsversterkt kan worden. Fianne is ook docent kunst & educatie aan demaster kunsteducatie van ArtEZ.

Informatie: www.bureaukoningskunst.nlContact: fianne@bureaukoningskunst.nl

14

AANTEKENINGEN

15

WORKSHOP: ALTERMODERNE KUNSTEDUCATIEMARIKE HOEKSTRA EN OSKAR MAARLEVELD14:15 - 15:30 UUR

In deze workshop zullen onderzoeker Marike Hoekstra en docent OskarMaarleveld de uitgangspunten van Altermoderne Kunsteducatie introdu -ceren. Met activerende werkvormen ervaren de deelnemers de gevolgenvoor de lessen beeldende vorming.Aandacht wordt besteed aan mogelijkestartpunten voor een altermodernwerkproces, aan de consequentiesvoor de didactische relatie tijdens hetwerkproces, en de betekenis voor reflectie en beoordeling.

The Altermodern, een tentoonstelling in de Tate Gallery in Londen(2009), liet de betekenis van globalisering voor de beeldende kunst zien:kunstenaars die zich niet laten beperken door cultuur of afkomst, maar als artistieke nomaden culture landschappen verkennen en zich toe-eigenen.

Geïnspireerd door ideeën over het altermoderne zijn op de Amster-damse Hogeschool voor de Kunsten uitgangspunten ontwikkeld voorAltermoderne Kunsteducatie: beeldende vorming die intercultureel, procesgericht en leerling-gestuurd is. In de onderzoekpublicatie Altermoderne Kunsteducatie: theorie en praktijk (2012) zijn niet alleendie uitgangspunten geformuleerd, maar worden ook projecten beschreven die experimenteerden met deze actuele benadering.

Informatie: www.ahk.nlContact: info@ahk.nl

16

AANTEKENINGEN

17

WORKSHOP: GAME LERENWILLEM-JAN RENGER14:15 - 15:30

Jongeren kunnensoms urenlang intensief en geboeidgamen. Het spelenvan games is niet alleen leuk; de matevan aandacht dieermee gepaard gaat, vergt ookmoeite en hard werken. Gamen iseen manier van onderzoeken en

experimenteren (via trial & error), van informatie verwerken, risico’soverwegen, identificeren met rollen en problemen oplossen die je alsspeler ervaart.

Kun je de betrokkenheid die jongeren laten zien bij het spelen vangames, en hun manier van ervaringsleren, ook gebruiken om hen opschool te enthousiasmeren voor de kunstvakken en tegelijkertijdnieuwe en complexe competenties aan te leren? Een volmondig ja, is het antwoord van Willem-Jan Renger. Hij ontwikkelde ludodidaktiek,een vorm van ontwerpen van leerprocessen die gebruikmaakt van deprincipes en methoden die ten grondslag liggen aan het ontwerpenvan games.

Willem-Jan Renger is programmaleider research & design AppliedGame Design aan de Hogeschool voor de Kunsten, Utrecht. Hij is een gerenommeerd expert in gameprincipes en kijkt hoe je deze principes kunt toepassen in het onderwijs.

Informatie: gi.hku.nlContact: ina.vanderbrug@hku.nl

18

AANTEKENINGEN

19

LAB: VERHAALLIJNEN ER WAS EENS… DE COLLECTIE NUMARLEEN HARTJES14:15 - 15:30

Bekijk de tentoonstelling eens door de ogen van kinderen of juist met eenander perspectief vanuit een hoofd-stand. De tentoonstelling Er was eens...De collectie nu vertelt het verhaal vanhet Van Abbemuseum aan de hand vanruim 600 kunstwerken uit de collectie.Met de Verhaallijnen nodigt het museummensen van buiten het museum uit om hun verhalen en perspectieven

toe te voegen aan de tentoonstelling. Na een korte introductie bezoekt u zelf de tentoonstelling met één vande tools. Heeft u zelf ook een idee voor een verhaallijn? Co-creëer methet Van Abbemuseum en doe mee aan de open call!

Eén van de Verhaallijnen is No Kiddin’ – een audiotour door de ogen van kinderen. Binnen deze Verhaallijn nodigt het museum de bezoekeruit om door de ogen van kinderen naar de collectie te kijken. Kinderen kijken anders, zien andere dingen dan volwassenen en leggen vaak opvallende verbindingen en inspirerende vergelijkingen. Het museumvangt deze manier van kijken in een audiotour. Kinderen van 5 tot 17 jaarvertellen hun verhalen over de kunstwerken. De audiotour begint op de bovenste verdieping, met de meest recente kunstwerken, en neemtde bezoeker mee naar beneden. Naarmate de kunstwerken ouder worden, worden ook de kinderen ouder. Concept: Marleen Hartjes.

Marleen Hartjes werkt voor de afdeling educatie en publieks -bemiddeling in het Van Abbemuseum.

Informatie: www.vanabbemuseum.nlContact: info@vanabbemuseum.nl

20

AANTEKENINGEN

21

WORKSHOP: THE UNEXPECTEDESMÉE OLTHUIS14:15-15:30

... stel je in op wat je niet kunt verwachten...

The Unexpected gaat over creëren, ja zeggen, beschikbaar zijn, out of thebox denken en de grenzen van uw comfortzone opzoeken.

Creativiteit heeft alles te maken met in hoeverre een mens in staat is de zogenaamde vrije speelruimte te betreden, en zich daarin te bewegen, te verhouden, te creëren en te verbinden.Esmée Olthuis houdt zich al vele jarenbezig met muzikale improvisatie binnengroepen. Ze werkt met de meest uiteenlopende groepen mensen: kinderen, jongeren, amateurmusici, professionele kunstenaars, theater -makers, docenten, koorleden,

metselaars enzovoort. Haar stichting KOBRANIE ontwikkelde een visieop improvisatie binnen de muziek en een methode voor gedirigeerdeimprovisatie.

Esmée Olthuis is saxofoniste en wayfinder en heeft haar sporen ruimschoots verdiend binnen zowel het onderwijs als de kunstensector.Ze werkt ook als docent op de Hogeschool voor de Kunsten, Utrecht, bij de opleiding Musician 3.0

Contact: olthuis@xs4all.nl

22

AANTEKENINGEN

23

www.kunstbalie.nlinfo@kunstbalie.nl

www.vanabbemuseum.nlinfo@vanabbemuseum.nl