+ All Categories
Home > Documents > REGD. NO. D. L.-33004/99 - indiaenvironmentportal...6206 GI/2017 (1) REGD. NO. D. L.-33004/99...

REGD. NO. D. L.-33004/99 - indiaenvironmentportal...6206 GI/2017 (1) REGD. NO. D. L.-33004/99...

Date post: 07-Feb-2020
Category:
Upload: others
View: 7 times
Download: 0 times
Share this document with a friend
136
Transcript
  • 6206 GI/2017 (1)

    REGD. NO. D. L.-33004/99

    EXTRAORDINARY

    III—

    PART III—Section 4

    PUBLISHED BY AUTHORITY

    405]

    No. 405] NEW DELHI, FRIDAY, OCTOBER 13, 2017/ASVINA 21, 1939

    स्वास््यपरवारवारययाण मतर्ालय

    (भारतीयखाद्यसुरक्षापरतानप्राधिरण म)

    अधिसचूना

    नईदियली, 12 अकू्तबर,2017

    फा.स.्ए-1(1)/तान/एत.एत.वी/2012.-खाद्यसुरक्षापरतानअधिधनयत,2006(2006ास्खया् क)ािारा 2

    ा उव-िारा (1) ा अवेक्षा े अनुसार, भारतीय खाद्य सुरक्षा पर तान प्राधिरण म ा अधिसूचना स्. फाइल स्. ए-1(1)/

    तान/एतएतवी/2012दिना्6दिस्बर,2016द्वाराखाद्यसुरक्षापरतान(धवक्रयप्रधतषेिपरधनबंिन)स्शोिनधवधनयत,2016

    ाप्रारूवभारतेराजवर,असािारण म,भागIII, ख्डकतेंउनव्यधक्तय सेधजनेउससेप्रभाधवतोोनेास्भावनाीीउसतारीखसे

    धजसोउक्तअधिसूचनातेंयुक्तराजवराप्रधतयााँजनताोउवलब्िरािीगईंीींतीसदिनाअवधिासताप्तीसेवूववआक्षेव

    परसुझावआत्धरतरतेहुएप्राधशतदयागयाीा;

    परउक्तराजवराप्रधतयााँजनताो22दिस्बर,2016ोउवलब्िराईगईीीं;

    परउक्तप्रारूवधवधनयत ाबाबतजनतासेप्रा्तआक्षेव परसुझाव वरभारतीयखाद्यसुरक्षापरतानप्राधिरण म

    द्वाराधवचाररधलयागयाोै;

    अत:,अब,भारतीयखाद्यसुरक्षापरतानप्राधिरण मउक्तअधिधनयतािारा 2ाउविारा (2) ेख्ड (ङ)द्वारा

    प्रित्तशधक्तय ाउवयोगरतेहुए,खाद्यसुरक्षापरतान(धवक्रयप्रधतषेिपरधनबंिन)धवधनयत,2011ापरस्शोिनरनेे

    धलएधनम्नधलधखतधवधनयतबनाताोै,अीावत्:-

    धवधनयत

    1. सध्क्षतनातपरप्रार्भ.- (1) इन धवधनयत ास्धक्षप्तनातखाद्यसुरक्षापरतान (धवक्रय प्रधतषेिपर धनबंिन)प्रीत

    स्शोिनधवधनयत,2017ोै।

  • 2 THE GAZETTE OF INDIA : EXTRAORDINARY [PART III—SEC. 4]

    (2)येराजवरतेंप्राशनातारीखोप्रवृतो गे।

    2. खाद्यसुरक्षापरतान(धवक्रयप्रधतषेिपरधनबंिन)धवधनयत,2011ेअध्याय2ेधवधनयत2.1,उव-धवधनयत2.1.1

    ेतिस्.(1)ालोवदयाजाएगा।

    ववनअग्रवाल, तुखयायववालअधिारी

    [धवज्ञावनIII/4/असा./27क/17]

    ाि्वण म–तूलधवधनयतभारतेराजवर,असािारण म,भागIII, ख्डकतेंअधिसूचनास्खयाफा.स्.2-15015/ 0/2010,तारीख

    1अगस्त,2011द्वाराप्राधशतदएगएीेपरतत्वश्चातधनम्नधलधखतअधिसूचनां द्वारास्शोिनदएगए:

    (i) फा.स्.क/15015/ 0/2011,तारीख8फरवरी,201 ;

    (ii) फा.स्.तान/ओए्डएफ/अधिसूचना(2)/एफ.एस.एस.ए.आई-2016,तारीख2 अगस्त,2016;पर

    (iii) फा.स्.तान/एफए्डवीवी/अधिसूचना(02)/एफ.एस.एस.ए.आई-2016,तारीख2 अगस्त,2016 ।

    MINISTRY OF HEALTH AND FAMILY WELFARE

    (Food Safety and Standards Authority of India)

    NOTIFICATION

    New Delhi, the 12th October, 2017

    F.No. A-1 (1)/Standards/MMP/2012.—Whereas the draft of the Food Safety and Standards (Prohibition and

    Restrictions on sales) Amendment Regulations, 2016 were published as required under sub- section (1) of section 92 of

    the Food Safety and Standards Act, 2006 (34 of 2006), vide notification of the Food Safety and Standards Authority of

    India number F. No. A-1(1)/Standards/MMP/2012 dated 6th December, 2016 in the Gazette of India, Extraordinary,

    Part III, Section 4, inviting objections and suggestions from the persons likely to be affected thereby, before the expiry

    of the period of thirty days from the date on which the copies of the Gazette containing the said notification were made

    available to the public;

    And whereas the copies of the said Gazette were made available to the public on the 22nd

    December, 2016;

    And whereas the objections and suggestions received from the public in respect of the said draft regulations

    have been considered by the Food Safety and Standards Authority of India;

    Now, therefore, in exercise of the powers conferred by clause (e) of sub - section (2) of section 92 of the said

    Act, the Food Safety and Standards Authority of India hereby makes the following regulations further to amend the

    Food Safety and Standards (Prohibition and Restrictions on sales) Regulations, 2011, namely: ̶

    Regulations

    1. Short title and commencement.- (1) These regulations may be called the Food Safety and Standards (Prohibition

    and Restrictions on sales) First Amendment Regulations, 2017.

    (2) They shall come into force on the date of their publication in the Official Gazette.

    2. In the Food Safety and Standards (Prohibition and Restrictions on sales) Regulations, 2011, in chapter 2, in

    regulation 2.1, in sub-regulation 2.1.1, item (1) shall be omitted.

    PAWAN AGARWAL, Chief Executive Officer

    [ ADVT.-III/4/Exty./274/17]

    Note. – The principal regulations were published in the Gazette of India, Extraordinary Part III, Section 4, vide

    number F. No. 2-15015/30/2010, dated the 1st August, 2011, and subsequently amended vide notification numbers-

  • III 3

    (i) F. No. 4/15015/30/2011, dated the 8th February, 2013;

    (ii) F.No. Stds/O&F/Notification(2)/FSSAI-2016, dated the 23rd August, 2016; and

    (iii) F.No. Stds/F&VP/Notification (02)/FSSAI-2016, dated the 23rd August, 2016.

    अधिसचूना

    नईदियली, 12 अक्तूबर,2017

    फा.स.्ए-1(1)/तान/एत.एत.वी/2012.—खाद्यसुरक्षापरतानअधिधनयत,2006(2006ास्खया् क)ािारा

    2 ा उव-िारा (1) ा अवेक्षा े अनुसार, भारतीय खाद्य सुरक्षा पर तान प्राधिरण म ा अधिसूचना स्. फाइल स्. ए-1(1)/

    तान/एतएतवी/2012 दिना्6 दिस्बर,2016द्वाराखाद्यसुरक्षापरतान (खाद्यउत्वाितानपरखाद्यसोयोय)य)स्शोिन

    धवधनयत,2016ाप्रारूवभारतेराजवर,असािारण म,भागIII, ख्डकतेंउनव्यधक्तय सेधजनेउससेप्रभाधवतोोनेास्भावना

    ीीउसतारीखसे धजसोउक्तअधिसूचनातेंयुक्तराजवराप्रधतयााँजनताोउवलब्िरािीगईंीींतीसदिन ाअवधिा

    सताप्तीसेवूववआक्षेवपरसुझावआत्धरतरतेहुएप्राधशतदयागयाीा;

    परउक्तराजवराप्रधतयााँजनताो22दिस्बर,2016ोउवलब्िराईगईीीं;

    परउक्तप्रारूवधवधनयत ाबाबतजनतासेप्रा्तआक्षेव परसुझाव वरभारतीयखाद्यसुरक्षापरतानप्राधिरण म

    द्वाराधवचाररधलयागयाोै;

    अत:,अब,भारतीयखाद्यसुरक्षापरतानप्राधिरण मउक्तअधिधनयतािारा 2ाउविारा(2)ेख्ड(ङ)द्वाराप्रित्तशधक्तय

    ाउवयोगरतेहुए,खाद्यसुरक्षापरतान(खाद्यउत्वाितानपरखाद्यसोयोय)य)धवधनयत,2011ापरस्शोिनरनेे

    धलएधनम्नधलधखतधवधनयतबनाताोै,अीावत्:-

    धवधनयत

    1. सध्क्षतनातपरप्रार्भ.-(1)इनधवधनयत ास्धक्षतनातखाद्यसुरक्षापरतान(खाद्य उत्वाि तान पर खाद्य सोयोय)य)

    तेरोवााँस्शोिनधवधनयत,2017ो।ै

    (2) येराजवरतेंइनेप्राशनातारीखोप्रवृतो गेतीाखाद्यारोबारप्रचाल ो1जुलाई,2018सेइनधवधनयत ेसभी

    प्राविान ाअनुवालनरनाोोगा।

    2. खाद्यसुरक्षापरतान(खाद्यउत्वाितानपरखाद्यसोयोय)य)धवधनयत,2011तें,-

    ()अध्याय1तें,‘’वारभाषाएाँ’’सेस्ब्धितधवधनयत1.2ातिस्खयाएाँ1, ,5,6,10,11,12,15,16,1 ,20,21

    पर2कालोवदयाजाएगा;

    (ख)अध्याय2तें, ‘’डेयरीपरसिशृउत्वाि’’सेस्ब्धितधवधनयत2.1ाजगोधनम्नधलधखतरखाजाएगा,अीावत्:-

    “2.1 डेयरीपरसिशृउत्वाि

    2.1.1 ििूपरिगु्िउत्वाि ेधलएसातायतान

    सातायतान तेंििूपरिगु्िउत्वाि ासवव-सतावेशीवारभाषाएाँपरउवभोक्तां ेधलएप्रस्ताधवतखाद्यविाीअअीवाआगे

    प्रस्स्रण मसेस्ब्धितडेयरीशब्िावलीेउवयोगेतागविशवनदएगएोैं।

  • 4 THE GAZETTE OF INDIA : EXTRAORDINARY [PART III—SEC. 4]

    1. वारभाषाएाँ.-

    () “उबालना, उबलाहुआपरसतानशब्ि”स ेििूेस्ब्ितेंउवयोगदएजानेवरउनसे‘ििूोवायुत्डलीयिाबवरउबलने

    तलगातारगतवरनेाप्रदक्रया’अधभप्रेतो।ै

    (ख) “धतधितिगु्िउत्वाि”सेऐसेउत्वािअधभप्रेतो,ैधजसेउवभोगदएजानेवालेअ्त्यरूवतेंििू,िगु्िउत्वािअीवाििूे

    स्घिअधनवायवरूवसेो :

    वरतुििूसेप्रा्तनदएगएस्घिदसीिगु्िस्घिावूण मवअीवाआ्धशस्ीाननोींलेंगे।धतििगु्िउत्वािेउिाोरण मोैं:

    (i) फलइत्यादिेसाीिीख्ड;

    (ii) फलइत्यादिसेयुक्तआइसक्रात;

    (iii) सुवाधसतदधववतििू;

    (iv) दधववतििूआिाारतवेय।

    (ग) “डेयरीशब्िावली” सेवेनात,अधभनात,प्रती,धचरात्तअीवाअययुधक्तयााँअधभप्रेतोैं,जोप्रत्यक्षत:अीवाअप्रत्यक्षत:

    ििूअीवािगु्िउत्वाि ोस्ेधततअीवाअधभव्य्धजतरतेोैं;

    (घ) “ऊष्ताउवचार” सेवाश्चुरीरण म,अधतवाश्चुरीरण म,धनजवतवन,अधतउच्चतावउवचारअीवाक्वीनअधभप्रेतो;ै

    (ङ) “ििू” से स्वस्ी ििुारू वशु ो वूरी तरो िोोने से प्रा्त आत स्तनीय ्रवव अधभप्रेत ोै, धजसतें, इन धवधनयत तें अयीा

    उवब्धितनोोनेवर,ुछधतलायानगयाोोअीवाउससेुछधनालानगयाोो,परवोखीसतुक्तोो;

    (च) “िगु्िउत्वाि” सेििूेप्रस्स्रण मसेप्रा्तउत्वािअधभप्रेतो,ैधजसतेंिगु्िउत्वािेधलएप्रयोजनतूलिधृससेआवश्यइन

    धवधनयत द्वाराअनुततखाद्यसोयोय)यपरअयस्घिोोसतेोैंपरइनतेंधनम्नधलधखतशाधतलो ,अीावत्:-

    (i) चीज;

    (ii) छेना,धस्म्डििूछेना,वनीर;

    (iii) स्घधनतििू-तीठापरफाा;

    (iv) स्घधनतधस्म्डििू–तीठापरफाा;

    (v) क्रात;

    (vi) िोी,धस्म्डििूिोी,िोी;

    (vii) घी, तक्खनतेल;

    (viii) आइसक्रात;

    (ix) धशशुिगु्िआोार;

    (x) खोया;

    (xi) तलाई;

    (xii) िगु्िव्युत्वनविाीवयीाव्ोेप्रोिीन,ेसीन,लैक्िोजइत्यादि;

  • III 5

    (xiii) धतयआइस,धतयलोली,ुयफा;

    (xiv) ििूवाउडर,धस्म्डििूवाउडर,आ्धशधस्म्डििूवाउडर;

    (xv) प्रस्स्ृतचीज;

    (xvi) सािारण मतक्खनपरसफ़ेितक्खन;

    (xvii) योगिव;

    (xviii) इनधवधनयत तेंधनिावारतदयाजानेवालाअयोईउत्वाि:

    वरतुजबतइनधवधनयत द्वाराधवधनर्िवष्िनदयाजाए,िगु्िउत्वाि तेंऐसाोईविाीवनोो,जोििूतेंनवाया

    जाताोो;

    (छ) “वाश्चरुीरण म,वाश्चुरीृतपरसिशृशब्ि”सेसूक्ष्तजीवाण मुं ोसता्तरनेेधलएवोतावउवचारअधभप्रेतोै,धजसा

    प्रयोजनििूपर्रवविगु्िउत्वाि तेंरोगजनसूक्ष्तजीवाण मुं ,यदिो ,ास्खयाउसस्तरततरनाोैधजसस्तरवर

    वेस्वास्् येधलएब़ा ाखतरानरोजाएाँ।वाश्चुरीरण माअवस्ीाएाँइसप्रारधडजाइनाजाएाँदवेताइोबैक्िेारयत

    टू्यबरुलोधसस (mycobacterium tuberculosis) परोधक्सएयलाबनेट्टी (coxiella burnettii) जीवाण मुं ोप्रभावी

    रूवसेसता्तरसें ।

    ििूेप्रस्गतेंउवयोगदएजानेवरवाश्चुरीरण मसेतात्वयवउसधवशेषप्रदक्रयासेोै,धजसतेंििूेोरण मो

    तसेत6 0Cतगतवदयाजाताोैपरउसेइसतावतानवरतसे 0धतनि तलगाताररखाजाताोैअीवात

    से720Cतावतानतगतवदयाजाताोैपरइसतावतानवरतसेत15सेक्डतलगाताररखाजाताोै,अीवाताव

    परसतयाअयोईतेलजोसूक्ष्तजीवाण मुनाशीप्रभावउत्वनरनेेधलएतावपरसतयेउवयुवक्ततेलेसततुयय

    ोोताोैपरजोवाश्चुरीरण मेतुर्तबािेवलििूवरदएजानेवालेफ्स्फेिेजवरीक्षण मतेनारात्तवारण मातिे,पर

    उसेतुर्तबािििूो40Cअीवाउससेततावतानतठ्डादयाजाताोै;

    (ज) “वुन:सधम्तिििूअीवािगु्िउत्वाि” सेऐसेउत्वािअधभप्रेतो,ैजोवाररधक्षतिगु्िवसापरििूेवसारधोतठोसविाीअतें

    वेयजलधतलारअीवाधतलाएधबनाइसप्रारतैयारदयाजाताोैदअ्त्यउत्वािेवेोीलक्षण मपरिगु्िउत्वािा

    वोीउवयुक्तस्घिनप्रा्तोो,जोउसउत्वािेतानतेंधवधोतोै।वुन:सधम्तिििूेतातलेतेंििूेवसारधोतठोस

    विाीअास्रोतेवलशुधष्तअीवासा््रवििूोो;

    (झ) “वुन:स्घाितििूअीवािगु्िउत्वाि’’सेऐसेउत्वािअधभप्रेतो,ैजोशुधष्तअीवासा््रवििूअीवािगु्िउत्वाि तें,वो

    उवयुक्तजल:ठोसविाीवअनुवातवुन:प्रा्तरनेेधलएउसतारातेंवेयजलधतलारतैयारदयाजाए,धजससेअ्त्य

    उत्वािेवेोीलक्षण मपरिगु्िउत्वािावोीउवयुक्तस्घिनप्रा्तोो,जोउसउत्वािेतानतेंधवधोतोैं।

    (ञ) “रोगाण मुनाशन,रोगाण मुनाधशतपरसतानशब्ि’’सेििूअीवािगु्िउत्वाि ोउतनेसतयतउच्चताविनेाअधभप्रेतोै,

    धजससेवेवाधण मधय)यरूवसेधनजवर्तवतोोजाएाँपरधजससेऐसेउत्वाितैयारोोसें जोसुरधक्षतो परधजनतेंक्षतावतान

    वरसूक्ष्तजीवाण मुउत्वननो ।

    (i) “रोगाण मुनाशन”सेििूअीवािगु्िउत्वाि ेप्रस्गतेंप्रयुक्त दएजानेवरउनसेवो धवशेषप्रदक्रयाअधभप्रेतोै

    धजसतेंििूअीवािगु्िउत्वाि ोसीलब्ििार तेंतसेत115ºCतावतानवर15धतनि तलगातारगतव

    दयाजाताोै,धजससेवेअवनेउत्वािनातारीखसेक्षतावतानवर 0सेअयूनदिन ेधलएवाररधक्षतरो

    सें ;

  • 6 THE GAZETTE OF INDIA : EXTRAORDINARY [PART III—SEC. 4]

    (ii) “अधतउच्चतावतान(यू.एच.िी)रोगाण मुनाशन/उवचार’’सेििूअीवािगु्िउत्वाि ेप्रस्गतेंप्रयुक्तदएजाने

    वरउनसेवोधवशेषप्रदक्रयाअधभप्रेतोैधजसतेंििूअीवािगु्िउत्वाि ोतसेत135ºCतावतानवरए

    सेक्डअीवाउससेअधिसतयतसततप्रवाधोत दयाजाताोैपर दफरउोेंअवूधतअवस्ीातेंवायुद्ध

    िार तेंवैदयाजाताोै,धजससेवेअवनेउत्वािनातारीखसेक्षतावतानवर15सेअयूनदिन ेधलए

    वाररधक्षतरोसें ।

    2. सातायधसधात्.- खाद्यविाीअोऐसीरीधतसेवर्ण मवतअीवावेशदयाजाएदििूपरिगु्िउत्वाि ेधलएअवेधक्षतडेयरी

    शब्िावलीासिीउवयोगोो,धजससेउवभोक्तां ोअसत्जसअीवाभ्रतसेबचायाजासेपरखाद्यारोबारतेंउधचत

    रीधतयााँसुधनधश्चतोोसें ।

    3. डेयरीशब्िावलीाअनुप्रयोग.-

    () सातायअवेक्षाएाँ.-

    खाद्यानातइनधवधनयत ेअनुसारघोधषतदयाजाए।

    (ख) ‘’ििू’’शब्िाप्रयोग-

    (i) ेवल इस उव-धवधनयता ति1ा उव-ति (ङ) तें यीाधनर्िवष्ि अवेक्षाएाँ वूरी रने वालेखाद्यो ‘’ििू’’ ोा

    जाएगा;

    (ii) िगु्िवसाअीवाििूेवसारधोतठोसविाीअअीवािोन ेअ्शाजगोसतायोधजतदएजानेवालेििूोभी

    ‘’ििू’’ोाजासताोै,वरतुसतायोधजतििूािगु्िवसापरििूेवसारधोतठोसविाीवअ्श(जैसीभीधस्ीधत

    ोो)उव-धवधनयत2.1.2(ििूतान)तेंयीाधनर्िवष्ियूनततपरअधिततसीतां ेअनुसारोो।

    (ग) खाद्यतान तेंिगु्िउत्वाि ेनात ाउवयोग. -

    (i) जोउत्वािइनधवधनयत द्वारािगु्िउत्वािेयीाधवधनर्िवष्ितान ाअनुवालनरे,उसेतिनुसारनातदियाजा

    सताोै;

    (ii) उवयुवक्तप्रधवधस(i)ेप्राविान ेोोतेहुएभीस्गतिगु्िउत्वािजबििूसेबनायाजाएपरधजसेवसाअीवा

    प्रोिीनअीवािोन अ्शसतायोधजतदएगएो तोउोेंइनधवधनयत द्वारायीाधवधनर्िवष्िनातदियाजासताो,ै

    वरतुवोस्गततान तेंदिएगएस्घिनस्ब्िीतानिड् ाअनुवालनरे;

    (iii) िगु्िस्घि ेयोजनअीवाधवयोजनसेवारशोधितउत्वािोिगु्िउत्वाितेंदएगएवारशोिनास्वष्िधववरण म

    ितेेहुएस्गतिगु्िउत्वािानातदियाजासताो:ै

    वरतुउत्वािेअधनवायवलक्षण मबनाएरखेजाएाँपरऐसेस्घिनात्तवारशोिनासीताएाँस्ब्धिततान तेंिी

    हुईोोनीचाधोए(उिाोरण मेधलए‘लैक्िोजयूनीृत’ििूअीवािगु्िउत्वाि,‘ोलेस्रोलतुक्त’घीइत्यादि)।

    (घ) वुन:स्घाितपरवुन:सधम्तिििूपरिगु्िउत्वाि ाशब्िावधलय ाउवयोग.-

    वुन:सधम्तिअीवावुन:स्घाितििूअीवािगु्िउत्वाि ेवुन:सधम्तिण मअीवावनु:स्घिनसेबनेोोनेवरििूपरिगु्ि

    उत्वाि ेनातइनधवधनयत तेंस्गतिगु्िउत्वाि ेधलएदिएगएधनिशे ेअनुसाररखेजासतेोैं।

    (ङ) धतििगु्िउत्वाि ेधलएडेयरीशब्िावलीाउवयोग.-उवधवधनयत2.1.1ातिस्.1ाउव-तिस्.(ख)तेंदिएगए

    धववरण म ेअनुरूवउत्वािानात‘’ििू’’अीवािगु्िउत्वािेधलएधवधनर्िवष्िनात,जोभीउवयु्तोो,रखाजासताोै,

    वरतु नात े धनता्तसाीउसतेंलक्षण मउत्वनरने वालेअयस्घि( ) (सुवासारीखाद्य,तसाले,ज़ा ी-बूाियााँपर

  • III 7

    सुवास)ास्वष्िधववरण मिेदियाजाए।

    (च) अयखाद्यउत्वाि ेधलएडेयरीशब्िावलीाउवयोग.-

    (i) उव-धवधनयत2.1.1ातिस्. ाउव-तिस्. (ख), (ग), (घ)पर(ङ)तें दिएगएनात ाउवयोगदयाजा

    सताोैअीवाउनाउवयोगििू,िगु्िउत्वाि अीवाधतििगु्िउत्वाि ालेबंल्गेधलएदयाजासताो।ै

    (ii) जोउत्वािििू,िगु्िउत्वािअीवाधतििगु्िउत्वािनोो,उसेधलएदसीऐसे लेबल,वाधण मधय)यप्रलेख,प्रचार

    सातग्रीाउवयोगनदयाजाएअीवावोधबक्रा-स्ीानवरऐसेअयदसीरूवतेंप्रस्तुतनदयाजाए,धजससेयो

    िावा,तात्वयवअीवासुझावअधभप्रेतोोदवोउत्वािििू,िगु्िउत्वािअीवाधतििगु्िउत्वािोै,अीवाजोउसे

    इनतेंसेदसीएयाअधिउत्वाि सेस्बधरताोो:

    वरतुििूअीवािगु्िउत्वाि ,अीवािगु्िस्घि ,जोउत्वािेलक्षण मउत्वनरनेेधलएअधनवायव

    अ्शोोतेोैं,सेयुक्तउत्वाि ेधलएउनासोीप्रृधतिशावनेेप्रयोजनसे‘’ििू’’शब्ि,अीवादसीिगु्िउत्वािे

    नाताउवयोगदयाजासताो।ै

    वरतुयोपरदििूसेप्रा्तनदएगएस्घिदसीिगु्िस्घिाआ्धशअीवावूण मवस्ीानलेनेे

    धलएआशधयतनो :

    बशतेयोभीदयदिअ्त्यउत्वािििू,दसीिगु्िउत्वािअीवाधतििगु्िउत्वािोप्रधतस्ीाधवतरने

    ेधलएआशधयतोोतोडेयरीशब्िावलीाप्रयोगनदयाजाए:

    वरतुयोभीदधजनउत्वाि तेंििू,अीवाोईिगु्िउत्वाि,अीवािगु्िस्घिो ,वर्तुजोउत्वाि

    ेलाक्षण मीरण मेधलएअधनवायवअ्शनो ,तोडेयरीशब्िावलीाउवयोगेवलस्घि ासूचीतेंदयाजाए।

    इनउत्वाि ेस्ब्ितेंडेयरीशब्िावलीाउवयोगअयप्रयोजन ेधलएनदयाजाए।

    4. आवश्यवोषतत्व ायोजन.-ििूपरिगु्िउत्वाि ोइनधवधनयत ेधनिशे ,धजनतेंलेबंल्गअवेक्षाएाँभीशाधतलोैं,े

    अनुसारधविाधतन,खधनजआदिअधनवायववोषतत्व सेसतृध/वटधसतदयाजासताो।ै

    5. वूवववैक्डखाद्य ालबेंलग्.-इसउव-धवधनयतातिस.् तेंअयीास्वष्िरूवतेंउवब्धितसीताोछो़ा रवूवववैेजब्ि

    ििू,िगु्िउत्वािपरधतििगु्िउत्वाि वरलेबंल्गइनधवधनयत ेअनुसाराजाए।

    6. प्रोबायोािक्सपरप्रीबायोािक्साउवयोग.-डेयरीउत्वाि तेंप्रोबायोािक्सपरप्रीबायोािक्सेउवयोगेधलएखाद्यसुरक्षा

    परतान(खाद्ययास्वास्् यअनवुूर,यूरास्युाियस,धवशेषआोारधवषयउवयोगेधलएखाा़द्य,धवशेषधचदत्सीयप्रयोजन

    ेधलएखाद्य,ृत्यारीखाद्यपरनूतनखाद्य)धवधनयत,2016ेउवब्िलागूो गे।

    7. एजाइत ाउवयोग.-इन धवधनयत ेअ्तगवतििूपरिगु्िउत्वाि ेअलग-अलगतान तेंयीाधवधनर्िवष्िििूपरिगु्ि

    उत्वाि ेप्रस्स्रण मेधलएसुरधक्षतपरउवयुक्तएजाइत ासोायसातग्रीेरूवतेंउवयोगदयाजासताोै।

    2.1.2 ििूेधलएतान

    योतानइसउव-धवधनयताति1तेंयीावारभाधषतििूवरलागूोै।

    1. धववरण म.-

    () “प्रजाधतधचधननतििू”सेऐसाििूअधभप्रेतोै,जोििूपरिगु्िउत्वाि ेसातायतानतेंवारभाधषतोै।इसधवधनयतेअ्तगवतधवधनर्िवष्िप्रजाधतधचधननतििू(अीावत्भैंसाििू,गायाििू,बरीाििू,भे़ा ाििू

    परऊाँ िाििू)ेवसीयपरवसारधोतठोसविाीअाताराति2ाउव-ति(ख)तेंदिएगएस्ब्धितस्घिन

  • 8 THE GAZETTE OF INDIA : EXTRAORDINARY [PART III—SEC. 4]

    ेअनुरूवोोपरउत्वािावाश्चुरीरण म,क्वीन,धनजवतवनअीवाअधतउच्चताववरधनजवतवन/उवचारदयाजा

    सताो।ै

    (ख) “धतधितििू”सेइनधवधनयत ेअिीनधवधनर्िवष्िप्रजाधतधचधननतििू ादसीभीअनुवाततेंधतिण मअधभप्रेतो।ैधतधितििूतेंवसीयपरवसारधोतठोसविाीअातारानीचेति2ाउव-ति(ख)ेअ्तगवतिीगईसारण मी

    तेंदिएगएतानिड् ेअनुरूवोो।उत्वािावाश्चुरीरण म,क्वीन,धनजवतवनअीवाअधतउच्चताववरधनजवतवन/

    उवचारदयाजासताोै।

    (ग) “वूण मवक्रातििू,तानाृतििू,िोडििू,डबलिोडििू,अीवाधस्म्डििू’’सेऐसाउत्वािअधभप्रेतोै,जोगायेििू,भैंसेििूअीवाइनधवधनयत तेंयीाधनर्िवष्िदसीअयप्रजाधतेििू,वुन:स्घाितििू,वुन:सधम्तिििू,

    अीवाइनििू ेदसीअनुवाततेंधतिण म,जोशुधष्तअीवासा््रवििू सेयुक्तअीवारधोतोो,अीवावोिगु्ि

    वसाधजसाति2ाउव-ति(ख)तेंउधयलधखतस्ब्धितवसापरवसारधोतठोसविाीअेप्रधतशतेअनुरूव

    तानारण मरदियागयाोो,सेतैयारदयागयाोो।योसता्गरोेपरििूेधस्ीररोनेवरठोसविाीवनीचे

    नजते।उत्वािावाश्चुरीरण म,क्वीन,धनजवतवनअीवाअधतउच्चताववरधनजवतवन/उवचारदयाजाए।

    2. अधनवायवस्घिनपरगुण मवत्तास्ब्िीघि.-

    () च्चीसातग्री.-

    प्रयुक्तच्चीसातधग्रयााँइसउव-धवधनयताति1तेंिीगईस्ब्धितवारभाषां ेअनुसारो ।

    (ख)स्घिन.-

    धवधभनिेधण मय ेििूनीचेिीगईसारण मीेस्त्भ(क)पर(5)तेंयीाधवधनर्िवष्िििूपरििूेवसारधोतठोसविाीअ

    ाअवेक्षां ेस्वत्ररूवसेअनुरूवो :

    सारण मी

    क्रत

    स्.

    िगु्ििेण मी स्ीानअीवाराय)य

    अीवाक्षेर

    यूनततिगु्िवसा

    (प्रधतशत, ्रवव्यतान

    अनुसार)

    ििूेवसारधोतयूनततठोसविाीव

    (एसएनएफ)

    (प्रधतशत, ्रवव्यतानअनुसार)

    (1) (2) (3) (4) (5)

    1.

    भैंसाििू

    असत

    धबोार

    च्डीगढ़

    दियली

    गुजरात

    ोारयाण मा

    झारख्ड

    तोाराष्र

    तेघालय

    व्जाब

    धसदित

    उत्तरप्रिशे

    उत्तराख्ड

    वधश्चतीब्गाल

    6.0 9.0

    अ्ितानपर

    धनोबारद्वीवसतूो

    आ्ध्रप्रिशे

    अद्ण माचलप्रिशे

    छत्तीसगढ़

    िािरापरनगर

    5.0 9.0

  • III 9

    ोवेली

    गोवा

    ितण मपरिीव

    धोताचलप्रिशे

    जम्तू-श्तीर

    नावि

    ेरल

    लक्षद्वीव

    तध्यप्रिशे

    तधण मवुर

    धतजोरत

    नागालैंड

    ओधडशा

    वुिचु्चेरी

    राजस्ीान

    तधतलनाडु

    तेल्गाना

    धरवुरा

    2. गायाििू सम्वूण मवभारत 3.2 8.3

    3.

    बरीयाभे़ा

    ाििू

    च्डीगढ़

    ोारयाण मा

    ेरल

    तध्यप्रिशे

    तोाराष्र

    व्जाब

    उत्तरप्रिशे

    उत्तराख्ड

    3.5 9.0

    अ्ितानपर

    धनोबारद्वीवसतूो

    आ्ध्रप्रिशे

    अद्ण माचलप्रिशे

    असत

    धबोार

    छत्तीसगढ़

    िािरापरनगर

    ोवेली

    दियली

    गोवा

    ितण मपरिीव

    गुजरात

    धोताचलप्रिशे

    जम्तू-श्तीर

    झारख्ड

    नावि

    लक्षद्वीव

    तधण मवुर

    तेघालय

    धतजोरत

    नागालैंड

    ओधडशा

    वुिचु्चेरी

    3.0 9.0

  • 10 THE GAZETTE OF INDIA : EXTRAORDINARY [PART III—SEC. 4]

    राजस्ीान

    धसदित

    तधतलनाडु

    तेल्गाना

    धरवुरा

    वधश्चतीब्गाल

    4. ऊाँ िाििू सम्वूण मवभारत 2.0 6.0

    5. धतधितििू सम्वूण मवभारत 4.5 8.5

    6. तानाृतििू सम्वूण मवभारत 4.5 8.5

    7. िोडििू सम्वूण मवभारत 3.0 8.5

    8. डबलिोडििू सम्वूण मवभारत 1.5 9.0

    9. धस्म्डििू सम्वूण मवभारत 0.5 सेअनधि 8.7

    10. वूण मवक्रातििू सम्वूण मवभारत 6.0 9.0

    ाि्वधण मयााँ:

    (i) दसीिेण मीेििूाइसउव-तिेअ्तगवतधवधनर्िवष्िअवेक्षां ेउयल्घनतेंधबक्राेधलएआिशेदिजानेवरधतधितििूे

    धलएधनिावारततानिड्लागूो गे।

    (ii) येतानिड्ेवलधबक्राेस्ीानवरलागूो गे।

    3. खाद्यसोयोय)य.-

    ििूतेंोईखाद्यसोयोय)यनोो।

    वरतुइसउव-धवधनयताति1ाउव-तितेंधनर्िवष्िउत्वाि तेंखाद्यसुरक्षापरतान(खाद्यउत्वाितान

    परखाद्यसोयोय)य)धवधनयत,2011तेंधनर्िवष्िैरीओवरखाद्यसोयोय)योोसतेोैं:

    वरतु योपर द धनजवर्तवतििूतें इन धवधनयत ेवारधशष्ि ‘’तेंअनतुत धवधशष्िखाद्यसोयोय)या ेवल

    धनिावारतसीतां तेंदयाजासताो।ै

    4. सि्षू,आधवषपरअवधशष्ि.-

    () उत्वािखाद्यसुरक्षापरतान(स्िषू,आधवषपरअवधशष्ि)धवधनयत,2011ेअनुरूवो ।

    (ख) ििूयूारयााुलतारा700 वीवीएत(ppm)सेअधिनोो।

    5. स्वच्छता. -

    () उत्वािातैयारीपरस्चालनखाद्यसुरक्षापरतान(खाद्यारबाराअनुज्ञावनपररधजस्रीरण म)धवधनयत,2011ा

    अनुसूचीकतें धनर्िवष्िलागूअवेक्षां परखाद्यसुरक्षापरतानअधिधनयत,2006 ेउवब्ि ेअिीनसतय-सतयवर

    धनर्िवष्ितागविशवधसधा्त ेअनसुाराजाए;

    (ख) उत्वािइनधवधनयत ेवारधशष्ि‘ख’तेंिीगईसूक्ष्तजैधवअवेक्षां ेअनुरूवो ।

    6. लेबंल्ग.-

    () वूवववैेजब्िििूेलेबलवरधनम्नधलधखतधववरण मदिएजाएाँ।यदिििूवूवववैेजब्िनोोपरउसेउवभोक्ताोबेचाजाए

    तोऐसीघोषण माििूेउसिारवराजाए,धजससेवोउवभोक्ताोबेचाजारोाोो:

  • III 11

    (i) उव-धवधनयत2.1.2ाति2ाउव-ति(ख)ासारण मीेस्त्भ2ेअनुसारििूािेण मी;

    (ii)उव-धवधनयत2.1.2ाति(1)ेअनुसारउत्वािादयागयाताव-उवचार।

    (ख) दसीििुारूवशुाििू,धतधितििूअीवाधस्म्डििूउवभोक्ताोधबक्राेधलएधबनादसीताव-उवचारेदिएजाने

    वरवूवववैेजब्िििूेलेबलवरििूानातघोधषतदयाजाए;यदिििूवूवव-वैेजब्िनोोतोििूानातउसिारवर

    घोधषत दयाजाएपर धलखाजाए, धजससेवोउवभोक्ताो धबक्रा े धलए दियाजाएगापरउससेवोले ‘च्चा’शब्ि

    धलखाजाए।

    (ग) ऊवरवर्ण मवतलेबंल्गअवेक्षां ेअधतारक्तवूवववैेजब्िििूवरखाद्यसुरक्षापरतान(वैेंज्गपरलेबंल्ग)धवधनयत,

    2011ेउवब्िलागूो गे:

    वरतुस्घि ासूचीउनेउवयोगेअवरोोीक्रतसेनभीघोधषताजासतीोै,क्य दप्रयुक्तस्घि े

    अनुवातोोररोजबिलनेाआवश्यताोोसतीो:ै

    वरतुयोपरदस्घि ासूचीतें‘वुन:तैयार’अीवा‘वुन:सधम्ति’ििूघोधषतदएजानेवरउनेस्घि

    अलग-अलगघोधषतदएजाएाँ।

    7. नतनूाचयनपरधवश्लेषण मवधधत.-

    सतय-सतयवरभारतीयखाद्यसुरक्षापरतानप्राधिरण मद्वाराधनर्िवसवुधस्तातेंवर्ण मवतनतूनेपरधवश्लेषण मेतरीेलागू

    ो गे।

    2.1.3 सुवाधसतििूेधलएतान

    योतानउव-धवधनयताति1तेंयीावारभाधषतसुवाधसतििूवरलागूोोताो।ै

    1. धववरण म.-

    “सुवाधसतििू” सेअधभप्रेतवोउत्वािोैजोििूअीवाििूसेप्रा्तअयउत्वाि अीवािोन परशव रायुक्तअीवारधोत

    खाद्यसुवासारीसातधग्रय ,वोषतीठाार,धस्ीरीार परखाद्यर्ग सधोतअयगैर-डेयरीउत्वाि सेतैयारदया

    जाताो।ैसुवाधसतििूाउव-धवधनयत2.1.1(ििूपरिगु्िउत्वाि ेसातायतान)तेंधवधोततावउवचारदयाजाए।

    सुवाधसतििूशुधष्तअीवासा््रवोोनेवरधनिावारततारातेंवानीडालनेेबािशुधष्तअीवासा््रवअ्शसेसुवाधसतििूा

    अवेक्षां ेअनुरूवउत्वाितैयारोो।

    2. अधनवायवस्घिनपरगुण मवत्तास्ब्िीघि.-

    () च्चीसातग्री.-

    (i) ििू

    (ii) सा््रवपरशुधष्तििू

    (iii) िगु्िवसा,क्रात,तक्खनपरतक्खनतेल

    (iv) वुन:स्घिनअीवावुन:सधम्तिण मतेंउवयोगेधलएवेयजेल

    (ख) अनुततस्घि.-

    (i) शव राअीवाअयवोषतीठाारअीवािोन ;

    ििूपरिगु्िउत्वािपरतावउवचारसेस्ब्धितसातायउवब्ि , डेयरीशब्िावली ेउवयोगस्ब्िीतागविशव धसधात,सूक्ष्त

    वोषतत्व ेयोजनइत्यादिेस्िभवतेंइसतानोििूपरिगु्िउत्वािसातायतानसेसब््धितउव-धवधनयत2.1.1ेसाी

    वढ़ाजाए।

  • 12 THE GAZETTE OF INDIA : EXTRAORDINARY [PART III—SEC. 4]

    (ii) अय गैर-डेयरी स्घिजैसे नि (साबुत, िु़ेा अीवा धवसे), ोोआ े ठोस विाीव, च्लेि, ्फा, फलपर

    वनस्वधतपरउनेउत्वाि,धजनतेंरस,शोरबा,गूिाशाधतलोैं,उनसेव्युत्वनधवधनर्तवधतयााँवाररक्षीविाीव,िाय,

    परिायउत्वािपरिायआिाारतसत्व,शोि,तसाले,्डीतेंि,लवण म,परअयप्राृधतसुवासारीखाद्य

    परसुवास;

    (iii) वेयजल।

    (ग) स्घिन.-

    ििूेतानतेंदएगएउवब्िेअनुसारसुवाधसतििूतेंििूपरििूेवसारधोतठोसविाीवउसीयूनततप्रधतशत

    तेंो ,जोउसििूतेंोोतेोैंधजससेवोतैयारदयागयाोो।

    3. खाद्यसोयोय)य.-

    इसतानतेंशाधतलउत्वाि ेधलएइनधवधनयत ेवारधशष्ि‘’तेंधनिावारतधवधशष्िखाद्यसोयोय)यविाीअा

    धनिावारतसीतातेंउवयोगदयाजासताो।ै

    4. सि्षू,आधवषपरअवधशष्ि.-

    उत्वािखाद्यसुरक्षापरतान(स्िषू,आधवषपरअवधशष्ि)धवधनयत,2011ाअनुवालनरें।

    5. स्वच्छता.-

    () उत्वािा तैयारीपरस्चालनखाद्यसुरक्षापरतान (खाद्यारबार ाअनुज्ञावनपर रधजस्रीरण म) धवधनयत,

    2011ाअनुसूचीकतेंधनर्िवष्िलागूअवेक्षां परखाद्यसुरक्षापरतानअधिधनयत,2006ेउवब्ि ेअिीन

    सतय-सतयवरयीाधनर्िवष्ितागविशवधसधात ेअनुसाराजाए;

    (ख) उत्वािइनधवधनयत ेवारधशष्ि‘ख’तेंिीगईसूक्ष्तजैधवअवेक्षां ेअनुरूवो ।

    6. लेबंलग्.-

    () उत्वािानात‘सुवाधसतििू’ोोगा।

    (ख) वूवववैेजब्िििूेलेबलवरसिाधनम्नधलधखतधववरण मदिएजाएाँपरयदिििूवूवववैेजब्िनोोतोधबक्राेधलए

    दिएगएउत्वािवरधनम्नधलधखतधववरण मभीदियाजाए-

    (i) ििूपरिगु्िउत्वाि ेसातायतानेअनुसारउसििूािेण मीधजससेवोतैयारदयागयाोो;

    (ii)ििूपरिगु्िउत्वाि ेसातायतानेअनुसारउत्वािादयागयाताव-उवचार।

    (ग) ऊवरउधयलधखतलेबंल्गअवेक्षां ेअधतारक्तवूवववैेजब्िउत्वाि वरखाद्यसुरक्षापरतान(वैेंज्गपरलेबंल्ग)

    धवधनयत,2011ेउवब्िलागूो गे।

    7.नतनूाचयनपरधवश्लषेण मवधधत.-

    सतय-सतयवरभारतीयखाद्यसुरक्षापरतानप्राधिरण मद्वाराधनर्िवसवुधस्तातेंवर्ण मवतनतूनेपरधवश्लेषण मेतरीेलागू

    ो गे।

    2.1.4 शुधष्तअीवासा््रवििूतान

  • III 13

    योतानउव-धवधनयताति1तेंयीावारभाधषतशुधष्तििूवरलागूोोताो।ै

    1. धववरण म.-

    शुधष्तििूसेऐसाउत्वािअधभप्रेतोै,जोताविेरअीवाऐसीदसीअयप्रदक्रयासेििूसेवानीोआ्धशरूवसे

    धनालरतैयारदयाजाताोैधजससेसतानस्घिनपरलक्षण म वालाउत्वािप्रा्तोोताो।ैेवलइसतानाति

    2ाउव-ति(ग)तेंिीगईस्घिनात्तअवेक्षां ाअनुवालनरनेेधलएििूेवसीयपरप्रोिीनअ्श ाइस

    प्रारघिा-बढ़ीाजासतीोै,धजᷩससेसतायोधजतदएजारोेििूेव्ोे:ेसीनअनुवाततेंबिलावनोो।

    2. अधनवायवस्घिनपरगुण मवत्तास्ब्िीघि.-

    () च्चीसातधग्रयााँ.-

    i) ििूपरिगु्िउत्वाि,क्रातपरक्रातउत्वाि,िगु्िवसाउत्वाि;

    ii) ेवलइसउव-धवधनयताति1द्वारावरदए गए उत्वाि तें प्रोिीन

    ोसतायोधजतरनेेप्रयोजनेधलएधनम्नधलधखतिगु्िउत्वािअनुतत

    ोैं-

    – “िगु्िारिेंिेि” सेऐसाउत्वािअधभप्रेतोै,जोििू,आ्धशधस्म्डििू,अीवाधस्म्डििूोअत्यधिछानरिगु्ि

    प्रोिीनासा््रवण मरेप्रा्तदयाजाताो;ै

    (ख) अनुततस्घि.-

    – वेयजल;पर

    – सोधडयतक्लोराइड।

    (ग) स्घिन

    उत्वािास्घिनधनम्नधलधखतसारण मीेअनुसारोो:

    तानिड् शुधष्तििू

    शुधष्तआ्धश

    धस्म्डििू

    शुधष्तधस्म्ड

    ििू

    शुधष्तउच्च

    वसाििू

    िगु्िवसा, %, (्रवव्यतान

    अनुसार)

    7.5

    (यूनतत)

    1 सेअधि

    पर7.5सेत

    1.0

    (अधितत)

    15.0

    (यूनतत)

    ििूेठोसविाीव, यूनतत,

    %, (्रवव्यतानअनुसार)

    25.0 20.0 20.0 26.5

    ििूेवसारधोतठोसविाीअ

    तेंप्रोिीन*, यूनतत, %,

    34.0 34.0 34.0 34.0

    ििूपरिगु्िउत्वािपरतावउवचारसेस्ब्धितसातायउवब्ि , डेयरीशब्िावली ेउवयोगस्ब्िीतागविशव धसधात,सूक्ष्त

    वोषतत्व ेयोजनइत्यादिेस्िभवतेंइसतानोििूपरिगु्िउत्वािसातायतानसेसब््धितउव-धवधनयत2.1.1ेसाी

    वढ़ाजाए।

  • 14 THE GAZETTE OF INDIA : EXTRAORDINARY [PART III—SEC. 4]

    तानिड् शुधष्तििू

    शुधष्तआ्धश

    धस्म्डििू

    शुधष्तधस्म्ड

    ििू

    शुधष्तउच्च

    वसाििू

    (्रवव्यतानअनुसार)

    * प्रोिीनअ्श6.38गुण माज्ञातागईुलनाइरोजनोोताोै।

    . खाद्यसोयोय)य.-

    इसतानतेंशाधतलउत्वाि ेधलएइनधवधनयत ेवारधशष्ि‘’तेंधनिावारतधवधशष्िखाद्यसोयोय)यविाी ा

    धनिावारतसीतातेंउवयोगदयाजासताो।ै

    क. स्िषू,आधवषपरअवधशष्ि.-

    उत्वािखाद्यसुरक्षापरतान(स्िषू,आधवषपरअवधशष्ि)धवधनयत,2011ाअनुवालनरें।

    5. स्वच्छता.-

    () उत्वािातैयारीपरस्चालनखाद्यसुरक्षापरतान(खाद्यारबाराअनुज्ञावनपररधजस्रीरण म)धवधनयत,2011ाअनुसूचीकतेंधनर्िवष्िलागूअवेक्षां परखाद्यसुरक्षापरतानअधिधनयत,2006ेउवब्ि ेअिीनसतय-सतयवर

    यीाधनर्िवष्ितागविशवधसधात ेअनुसाराजाए;

    (ख) उत्वािइनधवधनयत ेवारधशष्ि‘ख’तेंिीगईसूक्ष्तजैधवअवेक्षां ेअनुरूवो ।

    6. लेबंलग्.-

    () ति1तेंिीगईवारभाषां परति2ाउव-ति(ग)तेंदिएस्घिनेअनुसारखाद्यानातधनम्नानुसारोोगा–

    (i) शुधष्तििू,अीवा

    (ii) शुधष्तआ्धशधस्म्डििू,अीवा

    (iii) शुधष्तधस्म्डििू,अीवा

    (iii) शुधष्तउच्चवसाििू,परजोउवयुक्तोो:

    वरतुिगु्िवसाअ्श4.0 - 4.5 % (्रवव्यतानअनुसार) ेबीचपरििूेठोसविाीवयूनतत2क% (्रवव्यतान

    अनुसार)ोोनेवर‘’शुधष्तआ्धशधस्म्डििू’’ो‘’शुधष्तअिव-धस्म्डििू’’ोाजासताो।ै

    (ख) ऊवर उधयलधखत लेबंल्ग अवेक्षां े अधतारक्त वूवव वैेजबि् उत्वाि वर खाद्य सुरक्षा पर तान (वैेंज्ग पर

    लेबंल्ग)धवधनयत,2011ेउवब्िलागूो गे ।

    7. नतूनाचयनपरधवश्लेषण मवधधत.-

    सतय-सतयवरभारतीयखाद्यसुरक्षापरतानप्राधिरण मद्वाराधनर्िवसवुधस्तातेंवर्ण मवतनतूनेपरधवश्लेषण मेतरीे

    लागूो गे।

    2.1.5 तीठेस्घधनतििूातान

  • III 15

    योतानइसउव-धवधनयताति1तेंयीावारभाधषततीठेस्घधनतििूवरलागूोोताो।ै

    1. धववरण म.-

    तीठास्घधनतििू,ििूसेवानीोआ्धशरूवसे धनालरपरउसतेंशव राअीवाअयशव रां ेसाीसूक्रोज

    डालरअीवादसीअयप्रदक्रयासेबनायाजाताो,ै धजससेसतानस्घिनपरलक्षण म वालाउत्वािप्रा्तोोताो।ै

    ेवलइसतानाति2ाउव-ति(ग)तेंिीगईस्घिनात्तअवेक्षां ाअनुवालनरनेेधलएििूेवसीय

    परप्रोिीनअ्श अीवािोन ाइसप्रारघिा-बढ़ीाजासतीोै,धजᷩससेसतायोधजतदएजारोेििूेव्ोे:ेसीनअनुवाततेंबिलावनोो।

    2. अधनवायवस्घिनपरगुण मवत्तास्ब्िीघि.-

    () च्चीसातधग्रयााँ.-

    i) ििूपरिगु्िवाउडर,क्रातपरक्रातवाउडर,िगु्िवसाउत्वाि;

    ii) लैक्िोज(सींड्गेधलए);

    iii) प्रोिीनसतायोजनेधलएधनम्नधलधखतिगु्िउत्वािअनुततोैं.-

    – “िगु्िारिेंिेि” सेऐसाउत्वािअधभप्रेतोै,जोििू,आ्धशधस्म्डििू,अीवाधस्म्डििूोअत्यधिछानर

    िगु्िप्रोिीनासा््रवण मरेतैयारदयाजाताोै;

    (ख) अनुततस्घि.-

    – वेयजल;पर

    – शव रा(इसउत्वाितेंप्राय:शव राोसूक्रोजतानाजाताोै,वर्तुसूक्रोजोअयशव रां ेसाीअच्छीउत्वािन

    रीधतय सेधतलारप्रयुक्तदयाजासताो)ै;पर

    – सोधडयतक्लोराइड।

    (ग) स्घिन.-

    उत्वािास्घिनधनम्नधलधखतसारण मीतेंिीगईधवधशधसय ेअनुरूवोो:

    तानिड् तीठास्घधनत

    ििू

    तीठास्घधनत

    आ्धशधस्म्ड

    ििू

    तीठास्घधनत

    धस्म्डििू

    तीठास्घधनत

    उच्चवसाििू

    िगु्िवसा, %, (्रवव्यतानअनुसार)

    8.0

    (यूनतत)

    1.0 सेअधि

    पर8.0सेत

    1.0

    (अधितत)

    16.0

    (यूनतत)

    ििूेठोसविाीव, यूनतत, %,

    (्रवव्यतानअनुसार)

    28.0 24.0 24.0 --

    ििूपरिगु्िउत्वािपरतावउवचारसेस्ब्धितसातायउवब्ि , डेयरीशब्िावली ेउवयोगस्ब्िीतागविशव धसधात,सूक्ष्त

    वोषतत्व ेयोजनइत्यादिेस्िभवतेंइसतानोििूपरिगु्िउत्वािसातायतानसेसब््धितउव-धवधनयत2.1.1ेसाी

    वढ़ाजाए।

  • 16 THE GAZETTE OF INDIA : EXTRAORDINARY [PART III—SEC. 4]

    ििूेवसारधोतठोसविाीव,

    यूनतत, %, (्रवव्यतानअनुसार)

    -- 20.0 -- 14.0

    ििूेवसारधोतठोसविाीअतें

    िगु्िप्रोिीन*, यूनतत, %,

    (्रवव्यतानअनुसार)

    34.0 34.0 34.0 34.0

    * प्रोिीनअ्श6.38 गुण माज्ञातागईुलनाइरोजनोोताोै।

    . खाद्यसोयोय)य.-

    इसतानतेंशाधतलउत्वाि ेधलएइनधवधनयत ेवारधशष्ि‘’तेंधनिावारतधवधशष्िखाद्यसोयोय)यविाी ाधनिावारत

    सीतातेंउवयोगदयाजासताो।ै

    4. सि्षू,आधवषपरअवधशष्ि.-

    उत्वािखाद्यसुरक्षापरतान(स्िषू,आधवषपरअवधशष्ि)धवधनयत,2011ाअनुवालनरें।

    5. स्वच्छता.-

    () उत्वािातैयारीपरस्चालनखाद्यसुरक्षापरतान(खाद्यारबाराअनुज्ञावनपररधजस्रीरण म)धवधनयत,

    2011ाअनुसूची कतें धनर्िवष्िलागूअवेक्षां परखाद्यसुरक्षापरतानअधिधनयत, 2006 ेउवब्ि े

    अिीनसतय-सतयवरयीाधनर्िवष्िअयतागविशवधसधात ेअनुसाराजाए;

    (ख) उत्वािइनधवधनयत ेवारधशष्ि‘ख’तेंिीगईसूक्ष्तजैधवअवेक्षां ेअनुरूवो ।

    6.लबेंल्ग.-

    () ति1तेंिीगईवारभाषापरति2ाउव-ति(ग)तेंदिएगएस्घिनेअनुसारउत्वािानातधनम्नानुसार

    ोोगा:-

    (i) तीठास्घधनतििू, अीवा

    (ii) तीठास्घधनतआध्शधस्म्डििू,अीवा

    (iii) तीठास्घधनतधस्म्डििू,अीवा

    (iv) तीठास्घधनतउच्चवसाििू,जोभीउवयुक्तोो:

    वरतुिगु्िवसाअ्श4.0 - 4.5 % (्रवव्यतानअनुसार) ेबीचपरििूेठोसविाीवयूनतत28% (्रवव्यतान

    अनुसार)ोोनेवर‘तीठास्घधनतआ्धशधस्म्डििू’’ो‘तीठास्घधनतअिव-धस्म्डििू’’ोाजासताो।ै

    (ख) तीठास्घधनतििू,जोधशशुआोारेरूवतेंउवयुक्तनोींोोता,ेलेबलवरउसेधशशुं ोधवलानेोतेुवारवतवने

    ोईधनिशेनो ;

    (ग) ऊवरउधयलधखतलेबंल्गअवेक्षां ेअधतारक्तवूवववैेजब्िउत्वाि वरखाद्यसुरक्षापरतान(वैेंज्गपर

    लेबंल्ग)धवधनयत,2011ेउवब्िलागूो गे ।

    7.नतनूाचयनपरधवश्लेषण मवधधत.-

    सतय-सतयवरभारतीयखाद्यसुरक्षापरतानप्राधिरण मद्वाराधनर्िवसवुधस्तातेंवर्ण मवतनतूनेपरधवश्लेषण मेतरीे

    लागूो गे।

  • III 17

    2.1.6 खोआेतान

    योतानइसउव-धवधनयताति1तेंयीावारभाधषतखोआवरलागूोोताोै।

    1. धववरण म. -

    खोआ,चाोे वोखोआयातावाअीवा दसीक्षेर धवशेषतें लोधप्रय दसीअयनातसे बेचाजाए, से ऐसा उत्वाि

    अधभप्रेतो,ैजो दसीभी दस्त े ििूसे वानीअ्शत: धनालरपरििू े ठोसविाीव डालरअीवाडाले धबना

    धनय्धरतअवस्ीां तेंगतवरेतैयारदयाजाताो।ै

    2. अधनवायवस्घिनपरगुण मवत्तास्ब्िीघि. -

    () च्चीसातधग्रयााँ. -

    ििूपरिगु्िउत्वाि,क्रातपरक्रातवाउडरपरिगु्िवसाउत्वाि।

    (ख) स्घिन. –

    उत्वािनीचेसारण मीतेंिीगईस्घिनस्ब्िीधवधशधसय ेअनुरूवोो:

    योयोधजतता्डअीवायोधजतशव रासेतुक्तोो:

    खोआसेधनालीगईवसाघीेधलएधनिावारतारचिववैययू,वोलेंस्ावैययूपरब्यूिीरो-ारफै्रक्िोतीिररींड्गेतान

    ोवूरारे।

    3. खाद्यसोयोय)य. -

    इसतानतेंशाधतलउत्वाि े धलएइनधवधनयत ेवारधशष्ि ‘’तें धनिावारतधवधशष्िखाद्यसोयोय)यविाी ा

    धनिावारतसीतातेंउवयोगदयाजासताो।ै

    4. स्िषू,आधवषपरअवधशष्ि.- उत्वािखाद्यसुरक्षापरतान(स्िषू,आधवषपरअवधशष्ि)धवधनयत,2011ाअनुवालनरें।

    ििूपरिगु्िउत्वािपरतावउवचारसेस्ब्धितसातायउवब्ि , डेयरीशब्िावली ेउवयोगस्ब्िीतागविशव धसधात,सूक्ष्त

    वोषतत्व ेयोजनइत्यादिेस्िभवतेंइसतानोििूपरिगु्िउत्वािसातायतानसेसब््धितउव-धवधनयत2.1.1ेसाी

    वढ़ाजाए।

    तानिड् खोआ

    ुलठोसविाीव,यूनतत, %, (्रवव्यतानअनुसार) 55.0

    िगु्िवसा,यूनतत, %, (्रवव्यतानअनुसार), शुष्विाीवआिार

    वर

    30.0

    ुलएश, अधितत, %, (्रवव्यतानअनुसार ) 6.0

    अनुतावनीयअम्लता (लैधक्िऐधसडे% ेरूवतें),

    अधितत, %

    0.9

  • 18 THE GAZETTE OF INDIA : EXTRAORDINARY [PART III—SEC. 4]

    5. स्वच्छता.-

    () उत्वािा तैयारीपरस्चालनखाद्यसुरक्षापरतान (खाद्यारबार ाअनुज्ञावनपर रधजस्रीरण म) धवधनयत,

    2011ाअनुसूचीकतेंधनर्िवष्िलागूअवेक्षां परखाद्यसुरक्षापरतानअधिधनयत,2006ेउवब्ि ेअिीन

    सतय-सतयवरयीाधनर्िवष्िअयतागविशवधसधात ेअनुसाराजाए;

    (ख) उत्वािइनधवधनयत ेवारधशष्ि‘ख’तेंिीगईसूक्ष्तजैधवअवेक्षां ेअनुरूवो ।

    6. लेबंल्ग. -

    () उत्वािानात‘खोआ’अीवा‘तावा’अीवादसीक्षेरधवशेषतेंलोधप्रयअयोईनातोो।

    (ख) ऊवर उधयलधखत लेबंल्ग अवेक्षां े अधतारक्त वूवव वैेजब्ि उत्वाि वर खाद्य सुरक्षा पर तान (वैेंज्ग पर

    लेबंल्ग)धवधनयत,2011ेउवब्िलागूो गे ।

    7. नतनूाचयनपरधवश्लेषण मवधधत.-

    सतय-सतयवरभारतीयखाद्यसुरक्षापरतानप्राधिरण मद्वारा धनर्िवस वुधस्ता तें वर्ण मवतनतनूेपर धवश्लेषण म े

    तरीेलागूो गे।

    2.1.7 क्रातपरतलाईातान

    योतानइसउव-धवधनयताति1तेंयीावारभाधषतक्रातपरतलाईवरलागूोोताो।ै

    1. धववरण म. -

    () “क्रात” सेऐसा्रववविाीवअधभप्रेतोैजोतुलनात्तरूवसेवसा-बहुलोोताोैपरधस्म्डििूावसाावायसोोताोै

    तीागायेििू,भैंसेििूअीवाइसधवधनयतेअिीनयीावारभाधषतदसीअयप्रजाधतेििूअीवाउनेधतिण म

    सेभटधतरूवसेवृीक्ृतरेतैयारदयाजाताो।ै

    (ख) “वुन:स्घाितक्रात’’सेऐसाक्रातअधभप्रेतोै,जोिगु्िउत्वाि तेंवेयजलडालरअीवाडालेधबनाउनावुन:स्घिन

    रेप्रा्ताजातीोैपरउससेवोीअ्त्यलक्षण म वालाउत्वािप्रा्तोोताोैजोइसउव-धवधनयताति1ाउव-

    ति()तेंउधयलधखतो।ै

    (ग) “वुन:सधम्तिक्रात” सेऐसाक्रातअधभप्रेतोै,जोिगु्िउत्वाि तेंवेयजलडालरअीवाडालेधबनाउनावुन:सधम्तिण म

    रेप्रा्ताजातीोैपरउससेवोीअ्त्यलक्षण म वालाउत्वािप्रा्तोोताोैजोइसउव-धवधनयताति1ाउव-

    ति()तेंउधयलधखतो।ै

    (घ) “तयैारक्रात” सेऐसािगु्िउत्वािअधभप्रतेो,ैजोक्रात,वनु:सघ्ाितक्रातअीवावनु:सधम्तिक्रातअीवाइनतेंसेदोीं

    ोधतलारउनाउवयुक्तउवचारपरप्रस्स्रण मदयाजाताोै,धजससेधनम्नधलधखतलाक्षधण मगुण मितवप्रा्तो :-

    (i) “वूवव-वैक्ड्रववक्रात”सेऐसा्रवविगु्िउत्वािअधभप्रेतोै,जोसीिेउवभोगेधलएअीवाइनेइसीरूवतेंसीिे

    उवयेागेधलएक्रात,वुन:स्घाितक्रातअीवावुन:सधम्तिक्रात,अीवाइनतेंसेदोींाधतिण म,तैयाररे

    परवैरेप्रा्तदयाजाताो;ै

    ििूपरिगु्िउत्वािपरतावउवचारसेस्ब्धितसातायउवब्ि , डेयरीशब्िावली ेउवयोगस्ब्िीतागविशव धसधात,सूक्ष्त

    वोषतत्व ेयोजनइत्यादिेस्िभवतेंइसतानोििूपरिगु्िउत्वािसातायतानसेसब््धितउव-धवधनयत2.1.1ेसाी

    वढ़ाजाए।

  • III 19

    (ii) “धव्ोंव्ग क्रात” से ऐसा ्रववक्रात, वुन: स्घाितक्रातपर वुन: सधम्तिक्रातअीवा इनतें से दोीं ा धतिण म

    अधभप्रेतोै,धजसाउवयोगधव्ोंव्गेधलएदयाजाताोै।क्रातअ्त्यउवभोक्ताद्वाराउवयोगेधलएआशधयत

    ोोनेवरवोइसप्रारतैयारागईोोधजससेधव्ोंव्गप्रदक्रयातेंआसानीोो;

    (iii) “िाब-वैक्डक्रात” सेऐसाक्रात,वुन:स्घाितक्रातपरवुन:सधम्तिक्रातअीवाइनतेंसेदोींाधतिण मअधभप्रेत

    ो,ैजोदसीिाब-प्रोवलशनिारतेंप्रण मोिीगैससेवैाजातीोैपरजोउसिारसेधनालनेेबािधव्ो़््ा

    क्रातबनजातीो;ै

    (iv) “धव्ो़््ा क्रात” सेऐसा्रववक्रात,वुन:स्घाितक्रातअीवावनु:सधम्तिक्रातअधभप्रेतो,ैधजसतेंधस्म्डिगु्ि-वसा

    वायसाधवघिनदएधबनाोवाअीवाअदक्रयगैसधतलािीगईोो;

    (v) “दधववत/यचडव/खट्टीक्रात” सेऐसािगु्िउत्वािअधभप्रेतो,ैजोक्रात,वुन:स्घाितक्रातअीवावुन:सधम्तिक्रात

    ाउवयुक्तसूक्ष्तजीवाण मुं सेदववनरेप्रा्तदयाजाताोैपरधजससेस््िनसेअीवाउसेधबनावी.एच.

    (pH) ा अवचयन ोो जाता ोै। लेबंल्ग तें (ए) धवधशष्ि सूक्ष्त जीवाण मु(ं ) ा(े) अ्श प्रत्यक्षत: अीवा

    अप्रत्यक्षत:बताएजानेवरअीवाधबक्राेधलएअ्शस्ब्िीिाव तेंअयीाबताएजानेवर,येउत्वाितेंयूनतत

    स्ीाधयत्वातारीखततटजूि,जीवनक्षत,सदक्रयपरधववुलतारातेंरोें।दववनेबािउत्वािातावउवचार

    दएजानेवरजीवनक्षतसूक्ष्तजीवाण मुं स्ब्िीअवेक्षालागूनोींोोगी;

    (vi) “अम्लीृतक्रात”सेऐसािगु्िउत्वािअधभप्रेतो,ैजोक्रात,वुन:स्घाितक्रातअीवावुन:सधम्तिक्रातअीवा

    इनतेंसे दोीं ेसधम्तिण मो स््िनसेअीवाउसे धबनाpHाअवचयनरने े धलएअम्लअीवाअम्ल

    धनयातअीवािोन डालरअम्लीृतदयाजाताो।ै

    (़ा ) “तलाई”सेऐसाउत्वािअधभप्रेतोै,जोिगु्िवसा-बहुलोोताोैपरगायेििू,भैंसेििूअीवाइसधवधनयतेअ्तगवत

    वारभाधषतदसीअयप्रजाधतेििूअीवाउनेसधम्तिण मोउबालरपरठ्डारेतैयारदयाजाताो।ैइसा

    लक्षण मअधवलेय्रवव्यतानोोताोै,जोप्रतुखत:वसापरधवृतप्रोिीनोोतीोैतीाििूोगतवरेठ्डारनेवरबनती

    ो।ै

    2. अधनवायवस्घिनपरगुण मवत्तास्ब्िीघि.-

    () च्चीसातग्री.-

    सभीक्रातें,तैयारक्रातेंपरतलाई.-

    - ििू,धजसाक्रातप्रस्स्रण मसेवोलेया्धरपरभटधतउवचारदयाहुआोोसताोै;

    - इसेअधतारक्त,वुन:स्घिनअीवावुन:सधम्तिण मसेबनीक्रात ेधलए, -

    तक्खन, िगु्िवसाउत्वाि, िगु्ि वाउडर,क्रातवाउडर,परवेयजल।िगु्िउत्वािस्ब्धितखाद्यसुरक्षातान

    अीवाधवधनयत ेअनुरूवोो;

    - इसेअधतारक्त,ति1ाउव-ति(घ)ाप्रधवधसस्खया(ii) से (vi)तेंउधयलधखततैयारक्रात ेधलए;

    वोउत्वािजोतक्खनपरिगु्िवसाउत्वािबनानेेधलएििूपरक्रातोधबलोरिगु्िवसाधनालनेेबाि

    बचताोै(धजसेआततटरवरछाछोाजाताो)ैपरजोसा््रवअीवाफााोोसतीो।ै

    (ख) अनुततस्घि.-

    ेवलनीचेदिएगएस्घि ाउदिष्िप्रयोजन परधनर्िवष्िउत्वाििेण मीेधलएधनिावारतसीतातेंउवयोगदयाजा

    सताो।ैउत्वाि,इसतानतेंअयीाउवब्िोोनेोछो़ा र,ििूतेंनवाएजानेवालेस्घिसेतुक्तोो।

  • 20 THE GAZETTE OF INDIA : EXTRAORDINARY [PART III—SEC. 4]

    ेवलउनउत्वाि ,धजनेधलएधस्ीरीारअीवासा््रव,अीवािोन ,पधचत्यवूण मवोैं(ति िखेें),तेंउवयोगेधलए:

    – ेवलििूअीवाव्ोेसेव्युवनउत्वाि,धजनतें35.0%(्रवव्यतानअनुसार)अीवाउससेअधिदसीभीप्रारा

    िगु्िप्रोिीनोो(ेसीनपरव्ोेप्रोिीनउत्वािपरसा््रवपरइनाोईसधम्तिण म)परिगु्िवाउडर;इनउत्वाि

    ाप्रगाढ़परधस्ीरीारेसतानप्रयोजनेधलएउवयोगदयाजासताोै,वरतुखाद्यसुरक्षापरतान

    (खाद्यउत्वाितानपरखाद्यसोयोय)य)धवधनयत,2011ेअनुसारअनुततधस्ीरीार परप्रगाढ़ ेदसी

    उवयोगोध्यानतेंरखतेहुएइोेंप्रयोजनेधलएआवश्यपर20.0ग्रा/दग्रासेअनधितारातेंोीडाला

    जाए;

    इसेअधतारक्त,ेवलदधववतक्राततेंउवयोगेधलए.-

    – अोाधनरसूक्ष्तजीवाण मुं ास्िािवरयचर;

    इसेअधतारक्त,ेवलदधववतक्रातपरअम्लीृतक्राततेंउवयोगेधलए.-

    – गैर-वशुजातनपरएजाइत सेस््िन दएधबनास्रचनातेंसुिार े धलएअयसुरधक्षतपरउवयुक्तस््िन

    एजाइत;

    – सोधडयतक्लोराइड.

    (ग) स्घिन.-

    उत्वाितें यूनतत10.0प्रधतशत (्रवव्यतानअनुसार)िगु्िवसाोो। दधववतपरअम्लीृतक्रात ोछो़ा रतैयार

    उत्वाि ाअम्लता(लैधक्िअम्लेरूवतें)0.15 %सेअधिनोो।

    3. खाद्यसोयोय)य.-

    इसतानतेंशाधतलउत्वाि ेधलएइनधवधनयत ेवारधशष्ि‘’तेंअनुततधवधशष्िखाद्यसोयोय)यविाीअाेवल

    धनिावारतसीताते


Recommended