+ All Categories
Home > Documents > rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli...

rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli...

Date post: 06-Dec-2018
Category:
Upload: phunganh
View: 244 times
Download: 0 times
Share this document with a friend
188
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti humanitarul mecnierebaTa fakulteti inglisuri filologia rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli specifika vs individualoba (inglisur da qarTul enaTa masalaze) filologiis doqtoris (PhD) akademiuri xarisxis mosapoveblad warmodgenili d i s e r t a c i a samecniero xelmZRvaneli: filologiis mecnierebaTa doqtori asoc. profesori: nino daraselia Tbilisi 2015 avtoris stili daculia
Transcript
Page 1: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

universiteti

humanitarul mecnierebaTa fakulteti

inglisuri filologia

rusudan jafariZe

sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli specifika vs

individualoba (inglisur da qarTul enaTa masalaze)

filologiis doqtoris (PhD) akademiuri xarisxis

mosapoveblad

warmodgenili

d i s e r t a c i a

samecniero xelmZRvaneli: filologiis mecnierebaTa doqtori

asoc. profesori: nino daraselia

Tbilisi

2015

avtoris stili daculia

Page 2: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

2

sarCevi

Sesavali......................................................................................................................... 5

Tavi I sinesTeziis raoba da misi lingvisturi realizaciis

zogadi maxasiaTeblebi

1.1. Sesavali................................................................................................................................................... 8

1.2. aRqmiT kategoriaTa tipebi da zogadi daxasiaTeba................................... 10

1.3. sinesTeziis tipebi......................................................................................................................... 13

1.3.1. Tandayolili da xelovnuri sinesTezia............................................................ 16

1.4. I Tavis daskvna............................................................................................................................ ....... 17

II Tavi konceptualuri metafora da sinesTezia

2.1 konceptualuri metaforis raoba..................................................................................... 19

2.1.1. konceptualuri metafora da kultura.................................................................. 20

2.2. sinesTezuri konceptualuri metaforebi Tanamedrove inglisur

da qarTul yofiT metyvelebaSi................................................................................................ 23

2.2.1. emociebis Semcveli sinesTezuri konceptualuri metaforebi

inglisursa da qarTul yofiT metyvelebaSi............................................................... 29

2.3. II Tavis daskvna....................................................................................................... .......................... 36

III Tavi sinesTezuri metaforebi XVI-XVII saukuneebis inglisur

da qarTul poeziaSi

3.1. sinesTezuri metaforebi uiliam Seqspiris SemoqmedebaSi..................... 39

3.2. qveTavis daskvna.................................................................................................................................. 60

3.3. sinesTezuri metaforebi Teimuraz I-s SemoqmedebaSi............................... 62

3.4. qveTavis daskvna................................................................................................................................ .. 89

3.5. III Tavis daskvna....................................................................................................... ........................... 90

Page 3: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

3

IV Tavi sinesTezuri metaforebi XVIII- XIX saukuneebis inglisel da

qarTvel poetTa SemoqmedebaSi

4.1. sinesTezuri metafora besarion gabaSvilis SemoqmedebaSi................ 91

4.2. qveTavis daskvna...................................................................................................................... ............. 104

4.3. sinesTezuri metaforebi uiliam uordsvorTis SemoqmedebaSi...........105

4.4 qveTavis daskvna................................................................................................................................... 108

4.5. sinesTezuri metaforebi jon kitsis SemoqmedebaSi..................................... 109

4.6. qveTavis daskvna................................................................................................................................... 116

4.7. sinesTezuri metaforebi elisabed brauningis SemoqmedebaSi............ 116

4.8. qveTavis daskvna.................................................................................................................................. 128

4.9. sinesTezuri metaforebi grigol orbelianis SemoqmedebaSi..............129

4.10. qveTavis daskvna................................................................................................................................. 135

4.11. sinesTezuri metaforebi nikoloz baraTaSvilis SemoqmedebaSi....135

4.12. qveTavis daskvna................................................................................................................................. 138

4.13. IV Tavis daskvna.............................................................................................. ................................ 138

V Tavi sinesTezuri metaforebi XX saukunis inglisel da qarTvel

poetTa nimuSebSi

5.1. sinesTezuri metaforebi galaktion tabiZis SemoqmedebaSi.................. 140

5.2 qveTavis daskvna...................................................................................................................... ............. 157

5.3. sinesTezuri metaforebi tician tabiZis SemoqmedebaSi............................. 157

5.4. qveTavis daskvna.................................................................................................................................. 162

5.5. sinesTezuri metaforebi uiliam batler ieitsis SemoqmedebaSi.... 162

5.6. qveTavis daskvna....................................................................................................................................166

5.7. sinesTezuri metaforebi robert frostis SemoqmedebaSi....................... 166

5.8. qveTavis daskvna...................................................................................................................... .............. 170

Page 4: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

4

5.9. V Tavis daskvna............................................................................................ ...................................... 170

saerTo daskvna......................................................................................................... .................................... 172

bibliografia................................................................................................................ ................................ 177

Page 5: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

5

Sesavali

winamdebare naSromi ganixilavs sinesTeziasa da sinesTezur metaforas

inglisur da qarTul enaTa da kulturaTa masalaze.

Temis aqtualobas gansazRvravs Semdegi: sinesTeziis movlena da, kerZod,

sinesTezuri metafora naklebad aris Seswavlili rogorc qarTul, aseve

inglisur enaSi. naSromSi warmodgenilia aRniSnuli movlenis

SepirispirebiTi analizi.

naSromis mizania:

1.Seiswavlos sinesTeziis lingvisturi realizaciis Taviseburebebi

inglisur da qarTul enebsa da kulturebSi.

2.daadginos sinesTeziis realizaciis zogadlingvisturi da kulturuli

specifikiT ganpirobebuli ATaviseburebani.

3.gaaanalizos sinesTezuri metaforebi:

a) sxvadasxva epoqis inglisurenovan da qarTul poetur nimuSebSi;

b) Tanamedrove inglisur da qarTul yofiT metyvelebaSi.

naSromis siaxle mdgomareobs SemdegSi:

1.warmodgenilia sinesTeziis SepirispirebiTi kvleva inglisur da

qarTul enaTa da kulturaTa masalaze.

2.dadgenilia sinesTeziis realizaciis zogadlingvisturi da

kulturuli specifikiT ganpirobebuli Taviseburebani inglisursa da

qarTulSi.

3.sinesTezuri metafora gaanalizebulia konceptualuri metaforis

Teoriis TvalsazrisiT.

4.sinesTeziis movlena Seswavlilia rogorc inglisur da qarTul yofiT

metyvelebaSi, aseve sxvadasxva epoqis inglisurenovan da qarTvel poetTa

SemoqmedebaSi.

5.gamovlenilia calkeuli poetis enisTvis damaxasiaTebeli sinesTezuri

aRqma.

naSromis Teoriul safuZvels qmnis Semdegi lingvisturi Teoriebi:

konceptualuri metaforis Teoria (Lakoff & Johnson 1980; Lakoff 1993; Steen &

Gibbs 2004; Steen 2002; Reddy 1979; Yu 2003, 2004; Day 1996; Kovecses 2005, 2008, 2010;

Goatly 2007); semantikuri diferencialebis Teoria (Ginzburg et al. 1979);

Page 6: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

6

naSromebi fsiqologiis sferoSi: (naTaZe 1977; uznaZe 1940, 1956; Hupka et al.

1997); naSromebi sinesTeziaze: (Cytowic 1995, 2002; Baron-Cohen 1996; Martino &

Marks 2001, 2011; Ramachandran & Hubbard 2001, 2003).

naSromSi gamoyenebulia Semdegi kvlevis meTodebi: deskrifciuli,

sityvis komponenturi analizis, SepirispirebiTi da statistikuri

analizis meTodebi.

sakvlev masalad gamoyenebul iqna sxvadasxva epoqis inglisurenovani da

qarTuli literaturis nimuSebi, kerZod:

inglisuri empiriuli masala:

uiliam Seqspiri (1564_1616), 154 soneti, 1 piesa: “Twelfth Night”;

uiliam uordsvorTi (1770_1850), 20 leqsi;

jon kitsi (1795_1821), 51 leqsi;

elisabed brauningi (1806-1861), 15 leqsi;

uiliam batler ieitsi (1865-1939), 15 leqsi;

robert frosti (1874-1963), 20 leqsi;

qarTuli empiriuli masala:

Teimuraz I (1589-1663), 5 leqsi, 5 poema: ,,majama”, ,,wameba qeTevan

dedoflisa”, ,,vard-bulbuliani”, ,,Sami-farvaniani”, ,,Sedareba

gazafxulisa da Semodgomisa”;

besiki (1750_1791), 44 nawarmoebi, 4 poema: ,,aspinZisaTvis”, ,,ruxis brZola”,

,,samZimari”, ,,rZal-dedamTiliani”;

grigol orbeliani (1804_1883), 30 leqsi, 1 poema:,,sadRegrZelo, anu omis

Semdgom Rame lxini, erevnis siaxloves”;

nikoloz baraTaSvili (1817_1845), 35 leqsi, 1 poema:,,bedi qarTlisa”;

galaktion tabiZe (1891_1959), 452 leqsi, 1 poema:,,jon ridi”;

tician tabiZe (1893_1937), 80 leqsi, 5 poema: ,,cxeni angelosiT”, ,,poemidan

,,Tvrameti weli”, ,,rioni _ porti”, ,,roald amundseni”, ,,guldagul”;

akaki wereTeli, 1 leqsi: ,,xatis win”;

ilia WavWavaZe, 1 publicisturi werili: ,,Cveni xalxi da ganaTleba”;

inglisuri internetgazeTebi: “The Times”, “The Guardian” (www.thetimes.co.uk,

www.theguardian.com ).

Page 7: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

7

qarTuli internetgazeTebi: ,,kviris palitra”, ,,alia” (www.alia.ge,

www.kvirispalitra.ge )

naSromis Teoriuli da praqtikuli Rirebuleba:

inglisur da qarTul enaTa masalaze Catarebulma kvlevam gamoavlina

sinesTeziis lingvisturi realizaciis rogorc zogadi, universaluri

maxasiaTeblebi, aseve inglisuri da qarTuli kulturebis specifikiT

ganpirobebuli Taviseburebani. aseve, gamokveTil iqna calkeuli avtoris

SemoqmedebisTvis damaxasiaTebeli sinesTezuri xedva. kvlevis Sedegad

miRebuli daskvnebi SeiZleba gamoyenebul iqnes kognitiuri lingvistikis,

diskursis analizisa da stilistikis Teoriul kursebSi. empiriuli

masalis analizis nimuSebi ki SeiZleba gamoyenebul iqnes praqtikul

saseminaro mecadineobebisas.

naSromis struqtura da moculoba: naSromi Sedgeba Sesavlis, 5 Tavisa

(I Tavi _ ,,sinesTeziis raoba da misi lingvisturi realizaciis zogadi

maxasiaTeblebi”; II Tavi _ ,,konceptualuri metafora da sinesTezia”; III

Tavi _ ,,sinesTezuri metaforebi XVI-XVII saukuneebis inglisur da

qarTul poeziaSi”; IV Tavi _ ,,sinesTezuri metaforebi XVIII-XIX

saukuneebis inglisel da qarTvel poetTa SemoqmedebaSi”; V Tavi _

,,sinesTezuri metaforebi XX saukunis inglisel da qarTvel poetTa

nimuSebSi”), saerTo daskvnisa da bibliografiisagan. sadisertacio

naSromi Seicavs kompiuterulad nabeWdi teqstis 188 gverds.

Page 8: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

8

I Tavi

sinesTeziis raoba da misi lingvisturi

realizaciis zogadi maxasiaTeblebi

1.1.Sesavali

"It is imagination that first

taught man the moral meaning of

color, of contour, of sound, and of

scent. In the beginning of the world it

created analogy and metaphor."—

Charles Baudelaire

rogorc cnobilia, adamianis mier samyaros mTeli sisruliT aRqma da

Secnoba damokidebulia 5 ZiriTad grZnobaze: smena, Sexeba, xedva, ynosva

da gemo. es grZnobebi ara marto samyarosTan urTierTobisTvis

gvWirdeba, aramed yoveldRiuri komunikaciis drosac. sayuradReboa, rom

xSirad yofiT metyvelebaSi aRniSnul aRqmis tipebs warmovadgenT ara

gancalkevebulad, ganyenebulad, aramed Serwymulad, sinesTezurad. maTi

Serwyma xdeba metaforis saSualebiT. metafora xom ,,sensoruli cnebebis

universaluri mTargmnelia.” (Metaphor is a universal translator of sensory concepts.

Heyrman2005) magaliTad, qarTulSi xSirad viyenebT iseT frazebs

rogoricaa: myvirala ferebi, civi xma, tkbili xma, mware mogoneba,

tkbili sizmrebi. inglisur enaSi ki vxvdebiT Semdeg metaforebs: sweet

personality, bright idea, bright future, cool and warm colours, sweet music, frozen silence, bitter

cold, prickly laugh. CamoTvlili magaliTebi aris sinesTezuri metaforis

nimuSebi.

rogorc cnobilia, sinesTezia (berZn. Συναίσθησις_EerTdrouli

SegrZneba, erToblivi grZnoba, TanaSegrZneba) aRqmis iseTi movlenaa,

rodesac erTi grZnobis organos gaRizianebisas misTvis damaxasiaTebeli

specifikuri SegrZnebis paralelurad Cndeba sxva grZnobis organosTvis

Page 9: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

9

damaxasiaTebeli SegrZnebac, mag: ynosviTi aRqmis ferTan dakavSireba,

smeniTi aRqmis ferTan dakavSireba da a.S. (int.wy.: vikipedia)

cnobilia, rom yvela adamiani met-naklebad sinesTezurad aRiqvams

samyaros. es vlindeba enobriv doneze, leqsikuri erTeulebis

saSualebiT. ra ferisaa aso ,,a”? risi gemo aqvs cifrs ,,1”? SeiZleba Tu

ara musikas hqondes rame forma an gemo? Mmsgavs kiTxvebs adamianTa

umetesobisgan pasuxad an kategoriuli ,,ara” an gaoceba mosdevs, arada

es kiTxvebi sruliad bunebrivad JRers im adamianebisTvis, visac

,,sinesTetebs” uwodeben.

am fenomenis amoxsnas cdiloben sxvadasxva dargis mecnierebi.

sinesTezia aris iseTi disciplinebis kvlevis obieqti, rogoricaa:

fsiqologia, neirofsiqologia, lingvistika, fsiqolingvistika.

sinesTezias bevri ramis Tqma SeuZlia fsiqolingvistikaze: kerZod, ris

saSualebas aZlevs ena gonebas da piriqiT _ goneba enas.

sinesTeziis kvlevis zenitad miiCneven XVIII saukunis damlevsa da XIX

saukunis dasawyiss. sinesTeziis nervuli meqanizmebis kvlevaSi CarTulni

arian Semdegi mecnierebi: lorens marksi (Marks 2001, 2011); ramaCandrani da

habardi (Ramachandran and Hubbard 2001, 2003); saimon baron-koeni (Baron-

Cohen1996); citoviCi (Cytowic 1989, 1995); dei (Day 1996). maTi damsaxurebaa,

rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad’’: am niWis mqone

adamianebi xSirad arc ki amxeldnen, rom isini gansxvavebulad

aRiqvamdnen gare samyaros.

cnobili adamianebidan ki sinesTetebi iyvnen: amerikeli fizikosi

riCard feinmeni, romelic Tavis avtobiografiaSi _ ,,ratom gainteresebs

ras fiqroben sxva adamianebi?”(“What Do You Care What Other People Think?”)

aRwers, Tu rogor ferebSi xedavs is gantolebebs; aseve germaneli

kompozitori ludvig van beThoveni, ungreli kompozitori ferenc listi,

rusi kompozitorebi nikoloz rimski-korsakovi da aleqsandre skriabini,

rusi mxatvari vasili kandinski da sxva. kandinski erT-erTi yvelaze

cnobili sinesTetia. is aris avtori Semdegi sityvebisa:,,feri aris

gasaRebi. Tvali aris CaquCi. suli aris pianino Tavisi bevri simiT.

xelovani aris xeli, romelic ama Tu im klaviSis SexebiT iwyebs sulis

Page 10: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

10

rxevas avtomaturad.” ("Colour is the key. The eye is the hammer. The soul is the

piano with its many chords. The artist is the hand that, by touching this or that key, sets

the soul vibrating automatically."(Kandinsky 2011). aionisa da taileris

TvalsazrisiT (Ione, Tyler 2003), kandinskis naxatebi aris melodiuri, maTSi

igrZnoba musika. man mTeli cxovreba gaatara formebisa da ferebis

idealuri kombinaciis ZebnaSi imisaTvis, rom eCvenebina xalxisTvis, Tu

rogor xedavda is samyaros. is cxovrobda ferad da melodiur

samyaroSi, misi kompoziciebi aris swored am samyaros gadmocemis

mcdeloba, rac maT xelovnebis namdvil nimuSebad aqcevs. cnobilia misi

interesi ,,feradi smenis” mimarT. bavSvobidan meviolines, hqonda kargad

ganviTarebuli musikis grZnoba da sakmao gamocdilebac. misi musikaluri

eqsperimenti ,,yviTeli bgera” (“The Yellow Sound”)iyo yvelaze adreuli da

sakmaod didi gamoxmaurebis mqone drama, sadac feri da toni erwymis

erTmaneTs. aseTi warmodgenebi, a. skriabinis ‘’promeTesTan” (1910) erTad,

aris Semoqmedis TviTgamoxatvis inovaciuri xerxi. kandinskim sakuTari

Teoriebi ferebsa da sinesTeziaze gadmosca wignSi _ ,,sulierebis

Sesaxeb xelovnebaSi.” (“Concerning the Spiritual in Art”1911).sazRvargareT

popularuli iyo koncertebi, romlis drosac gamoiyeneboda organi,

romlis klaviSebi bgerebTan erTad garkveul ferebsac

gamoscemda.zogadad, musikaluri tonebi: maJoruli da minoruli

tonalobebi Cveulebriv adamianebSic iwveven ferebTan asociaciebs:

maJorTan akavSireben ufro Ria ferebs, xolo minorTan _ bnel, muq

ferebs.

1.2. aRqmiT kategoriaTa tipebi da zogadi daxasiaTeba

cnobili qarTveli fsiqologis r. naTaZis TvalsazrisiT, modalobebi,

anu informaciis miRebis saxeobani grZnobaTa organoebis saSualebiT,

iyofa ,,maRal” da ,,dabal” SegrZnebebad. ,,maRals akuTvneben

mxedvelobisa da smenis, xolo dabals _ yvela danarCen SegrZnebas.

pirveli oris maRal SegrZnebad aRiarebas safuZvlad udevs Semdegi

Page 11: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

11

mosazrebani: esTetikur aRqmas, romelic maRal, specifikurad adamianur

gancdas warmoadgens, mxolod am ori modalobis _ mxedvelobisa da

smenis SegrZnebebis masala iZleva: xelovnebis nawarmoebis an bunebis

peizaJis aRqma, romelic esTetikuri tkbobis aRmZvrels warmoadgens,

mxolod optikuri an akustikuri SegrZnebis masalas eyrdnoba,

musikaluri nawarmoebi, suraTi, qandakeba, literaturuli nawarmoebi,

peizaJi da a.S. akustikurad an optikurad aRiqmeba. danarCeni modalobebi

esTetikuri aRqmis masalas normaluri adamianisTvis arasdros ar

warmoadgenen. zogierTi avtori am dayofas (maRal da dabal

SegrZnebebad) asabuTebs genetikuri ganviTarebis TvalsazrisiTac: smenis

da mxedvelobis SegrZnebebi sxva modalobebTan SedarebiT genetikurad

ufro maRal safexurs warmoadgenen.” (naTaZe 1977:59)

inglisur saenaTmecniero statiebSi am terminebis _ maRali da dabali

gverdiT gvxvdeba aseve Semdegi terminebi: ,,perceftualuri’’ da

,,konceptualuri” (an ,,kognitiuri”) da es, SesaZloa, aixsneba imiT, rom

aRqma adamianis ufro adreuli unaria da, maSasadame, ufro Canasaxovani

etapi informaciis damuSavebis, vidre semantikuri informaciis aqtivacia

da damuSaveba. (Mroczko-Wasowicz, Nikolic 2014)

ganvixiloT TiToeuli modaloba cal-calke:

SexebiTi anu taqtiluri aRqma

Sexeba sagrZnoblad afarToebs Cvens warmodgenas garemoze, asrulebs

mniSvnelovan rols mis aRqmaSi, masTan adaptaciaSi.

SexebiTi SegrZnebebi mravalnairia: simagre, sirbile, elastiuroba,

siblagve, simaxvile, fxviereba, webovaneba, simSrale, sineste, sisvele da

a.S. Sexeba warmodgenas gviqmnis sagnis sigluvesa Tu xorklianobaze,

sirbilesa Tu simyareze, formaze, zomasa Tu temperaturaze. es

yvelaferi im receptorebis - mgrZnobiare nervuli warmonaqmnebis _

wyalobiT xdeba, romlebic Cvens kanSia "CamontaJebuli".

Sexeba saSualebas gvaZlevs, SevafasoT Cven garSemo arsebuli sagnebis

forma, zoma, zedapiris Tavisebureba, konsistencia, temperatura,

simSrale da sinotive, sivrceSi mdebareoba da gadaadgileba.

Page 12: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

12

ynosviTi anu olfaqtoruli aRqma

aRsaniSnavia, rom ynosva axdens zemoqmedebas sxva modalobis

SegrZnebebze, gansakuTrebiT ki gemoze: saWmlis suni Tavisebur elfers

aZlevs mis gemos.

gemovnebiTi aRqma

gemos SegrZnebaSi sakuTriv gemos modalobis garda monawileobas

iReben ynosvis, temperaturisa da Sexebis modalobebi.

gemos SegrZnebebis mravalgvarobidan gamoyofen oTx ZiriTad Tvisebas:

tkbils, mwares, mJaves da mlaSes.

smeniTi anu audialuri aRqma

smenis saSualebiT vaxerxebT erTmaneTTan urTierTobas. aseve ,,SigniTa

yuri” gvexmareba wonasworobis SenarCunebaSi. r. naTaZis mixedviT

tonebis Tvisebebs aRniSnaven xolme sxva modalobebidan aRebuli

terminebiT: tonis sinaTle (naTeli da bneli tonebi), tonis masiuroba,

savse tonebi, maxvili tonebi da a.S. (naTaZe 1977)

mxedvelobiTi anu vizualuri aRqma

gare samyaroSi sagnebis aRqmis da informaciis miRebis procesi

mxedvelobis saSualebiT xorcieldeba. Tvalis meSveobiT vxedavT sad

mdebareobs da rogoria esa Tu is sagani. aseve misi saSualebiT

aRviqvamT sagnebis ferebs da maT simkveTres.

feris SegrZnebis adamianze zemoqmedebis Sesaxeb r. naTaZe Tavis

naSromSi ,,zogadi fsiqologia” ambobs, rom jer kidev goeTes hqonda

dadasturebuli ferTa aRqmis gavlena adamianis gunebaze. speqtris

ferebisTvis ,,Tbili” da ,,civi” ferebis saxelwodebac, romelic dRes

mecnierul terminebs warmoadgens, pirvelad swored goeTem SemoiRo.

(naTaZe 1977:103)

Page 13: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

13

1.3. sinesTeziis tipebi

sinesTeziisTvis damaxasiaTebeli SegrZnebebi, aris ra uneburi, aRiqmeba

sinesTetis mier rogorc gare samyaros aRqmis ganuyofeli, realuri

nawili. Tanamedrove mkvlevrebi am fenomens pirveli xuTi mgrZnobelobis

unaris Semdeg (mxedveloba, smena, ynosva, Sexeba, gemovneba) uwodeben

meeqvse grZnobas.

msoflios sxvadasxva qveynebis sinesTeturi sazogadoebebis mixedviT,

adamianebSi am movlenis arsebobis gansxvavebuli statistikuri

monacemebi arsebobs. magaliTad, aSS-s sinesTeturi sazogadoebis

mixedviT es fenomeni yovel 30 000 adamianSi mxolod erTi SemTxvevaa,

xolo analogiuri iaponuri sazogadoebis monacemTa mixedviT es movlena

vlindeba yovel 50 000 adamianidan erTSi.

aseve cnobilia, rom sinesTeziis movlena gadadis STamomavlobiT da am

dros SesaZlebelia isic, rom erTsa da imave ojaxSi iyos ori an

ramdenime sinesTeti. magaliTad, cnobil rus mwerals, sinesTets

v.nabokovs deda, meuRle da Svili hyavda am meeqvse grZnobis matareblebi.

specialuri literaturis mixedviT 60-mde sinesTeziis forma arsebobs,

Tumca cotam Tu gauZlo mecnieruli kvlevis kritikas. ar aris zustad

dadgenili, romeli formaa yvelaze gavrcelebuli, magram, rogorc

zogierTi mkvlevari miiCnevs, ferebis meSveobiT bgerebis, sityvebis an

musikis aRqma, anu qromesTezia, sinesTeziis yvelaze xSiri gamovlinebaa.

(Cytowic 1989; Harrison & Baron-Cohen 1997). sxva mecnierebis azriT, ki

sinesTetebis 68%-s aqvs sinesTeziis iseTi forma, rodesac asoebs da

cifrebs ferebSi aRiqvamen. (Day 2005)am movlenis utyuaroba advilad

damtkicda testiT, romelic cnobilma nevrologma vilaianur

ramaCandranma da fsiqologma eduard habardma Caatara: maT qvemoT

mocemul suraTze gamosaxuli ricxvebidan orianebis povna daavales

eqsperimentSi monawileebs: sinesTetebma feris saSualebiT gacilebiT

adre SeZles es, vidre im adamianebma, visac es ,,niWi” ar hqondaT.

Page 14: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

14

(Ramachandran, Hubbard 2001)

yvelaze naklebad gavrcelebul formad asaxeleben aRqmiTi

kategoriebis Semdeg kombinaciebs: smeniT-olfaqtoruls, gemovnebiT-

taqtilurs da taqtilur-olfaqtoruls. leqsikuri erTeulebis gemos

saSualebiT aRqma SedarebiT iSviaTi formaa, am dros adamians sxvadasxva

sityvebis an fonemebis gagonebisas pirSi uCndeba sxvadasxva gemos

SegrZneba. arsebobs aseve asoebis, ricxvebis, dReebis, Tveebis

personifikaciis SemTxvevebic. ser frensis galtonma pirvelad aRmoaCina,

rom arsebobs sinesTeziis iseTi formac, roca ricxvebis sivrculi

ganlageba xdeba mentalur rukaze. bolo monacemebis mixedviT, agreTve

arsebobs am fenomenis gansxvavebuli formebic, romlebic Tavisi

unikalurobiT gansxvavdebian tipuri sinesTezuri formebisgan,

magaliTad, tkivilis feriT aRqma, romelic sinesTeziis sakmaod iSviaTi

formaa. sinesTeziasTan dakavSirebiT erTi ram sagulisxmoa: rogorc

dadginda, sinesTezias axasiaTebs stabiluroba: Tu magaliTisTvis,

adamiani TiToeul musikalur nots specifikuri ferebiT aRiqvams an

TiToeuli aso an cifri masSi yovelTvis erTsa da imave gansakuTrebul

fers aRZravs, es ar xdeba spontanurad da ar aris cvalebadi. es

stabilurad ase aRiqmeba sinesTetis mier. amis gadamowmeba testis

Sedegadac aris SesaZlebeli. (Baron-Cohen, Burt, Smith-Laittan, Harrison, Bolton

1996) Tumca, ar arsebobs universaluri ferebi, romlebzec sinesTetebi

Tanxmdebian asoebis, bgerebis an cifrebis SemTxvevaSi. sinesTeturi aRqma

individualuria da yoveli aso, bgera, noti Tu ricxvi sxvadasxvanairad

aRiqmeba sxvadasxva sinesTetis mier (Cytowic 1989). rac Seexeba meore

Tvisebas, rac sinesTezias axasiaTebs: mas aqvs mimarTuleba. Tu adamiani

konkretul gemos romelime ferSi aRiqvams, es ar niSnavs imas, rom am

Page 15: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

15

feris danaxva aucileblad gamoiwvevs am adamianSi imave gemos. aseT

sinesTezias uwodeben erT mimarTulebians (uni-directional). bevri mecnieri

Tvlida, rom sinesTezuri aRqma yovelTvis erTi mimarTulebiT xdeboda,

(Mills, Boteler, & Oliver 1999). magram axlaxans Catarebulma eqsperimentebma

cxadyo, rom arsebobs SemTxvevebi, rodesac sinesTezuri aRqma ori

mimarTulebiT xdeba (bi-directional), magaliTad, rodesac konkretuli

ricxvi individSi garkveul fers aRZravs da es feri _ am feris

gamomwvev ricxvs. (Gevers, Imbo, Kadosh, Fias, Hartsuiker 2010).

sinesTeziis movlena yovelTvis moiazrebs or komponents: stimuls

(Inducer),rac uSualod iwvevs am Tu im SegrZnebas da pasuxs/reaqcias

(Inductant) am stimulze (Marks 2011). sinesTeziis gamomwvevi stimulebi da

pasuxebi SeiZleba iyos heteromodaluri (gansxvavebuli modalobis

SegrZnebebi) da homomodaluri (erTi da imave modalobis sxvadasxva

ganzomilebebis SegrZnebebi). modalobaSi, rogorc ukve aRiniSna,

igulisxmeba sxvadasxva aRqmis kategoria. magaliTad, sinesTeziis iseTi

movlena, romlis drosac sxvadasxva sityva gansxvavebul ferebSi

aRiqmeba, SeiZleba iyos orive tipis: a) Tuki es sityvebi werilobiTi

formiTaa warmodgenili, maSin homomodaluri sinesTeziis SemTxveva

gvaqvs saxeze, radgan orive stimulic da pasuxic vizualur kategorias

ganekuTvneba; b) xolo, Tu warmoTqmuli sityvebia stimuli, maSin

sinesTezia heteromodaluria, radgan aRqmis ori tipi monawilebs masSi:

rogorc audialuri, aseve vizualuri (Marks 2011).

aRqmis kategoriebis CarTulobis mixedviT ganasxvaveben sinesTeziis or

formas: Zliersa da susts. Zlieri tipis sinesTezur metaforaSi orive _

wyaro da samizne sfero perceftualuria, susti tipi ki warmodgenilia

erTi perceftualuri sferoTi.Ggansxvaveba Zliersa da sust formebs

Soris aris samizne sfero, sxva sityvebiT rom vTqvaT, Zlier sinesTezur

metaforebSi orive-rogorc samizne, ise sawyisi sfero aris

perceftualuri. xolo sust sinesTezur metaforebSi mxolod erTi

perceftualuri sferoa warmodgenili.

aseve, sainteresoa mecnierebis azri sinesTeziis warmoSobasTan da

gamomwvev mizezebTan dakavSirebiT: zogierTi mecnieris azriT,

sinesTeziis fesvebi genetikaSi unda veZeboT (Asher et al. 2009). aseve

Page 16: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

16

amtkicebdnen, rom am movlenis gamovlenis sixSire mdedrobiTi sqesis

warmomadgenelebSi 6-jer ufro maRali iyo, vidre mamrobiT sqesSi (Baron-

Cohen, Burt, Smith-Laittan, Harrison, Bolton 1996) da zogierTi mkvlevari am

proporciam miiyvana im daskvnamde, rom sinesTezia X qromosomiT gadadis.

(Cytowic 1995). Tumca bolo dros Catarebuli kvlevebiT simnerma da misma

kolegebma daadastures, rom am TvalsazrisiT sqesebs Soris gansxvaveba

ar arsebobs (Simner, et al. 2006). arsebobs monacemebi, rom sinesTezia

SeiZleba adamianma SeiZinos sxvadasxva medikamentebis moxmarebis drosac,

magaliTad, iseTi fsiqotropuli wamlebis miRebis Semdeg, rogoricaa

lsd(lizerginuli mJavis dieTilamidi)-naxevradsinTezuri fsiqoaqtiuri

nivTiereba, romelic adamianSi iwvevs halucinaciebs, drois, sivrcis da

cnobierebis Secvlas, ferebis mosmenas, sunis danaxvas, aseve medikamenti

meskulini da sxva halucinogenebi (Sinke et al. 2012). sinesTezia SeiZleba

ganviTardes sxvadasxva nevrologiuri travmebis Sedegadac (Cytowic 1995;

Harrison & Baron-Cohen 1997). bolo dros Catarebulma kvlevebma cxadyo, rom

sinesTeziis gamomuSavebac ki aris SesaZlebeli sxvadasxva varjiSebisa

da treiningebis (Meier & Rothen 2009; Proulx 2010) an hipnozis saSualebiT

(Kadosh et al. 2009).

sinesTeziisadmi interesi 100 welze mets iTvlis. bevri dawerila e.w.

ferad-smeniT sinesTeziaze, bevrs saubroben ferebsa da emociebs Soris

kavSirze da mainc, sinesTezia kvlav rCeba naklebad Seswavlil

movlenad.

1.3.1. Tandayolili da xelovnuri sinesTezia

specialuri literaturis Tanaxmad, sinesTezia yovelTvis iyo

fuZemdebluri principi xelovnebis esTetikuri Semecnebisa da gancdisa.

sinesTezuri xedvis gareSe ar iarsebebda xelovneba. garkveulwilad,

xelovnebis yvela forma sinesTezuria. Tumca, ra Tqma unda, arsebobs

mniSvnelovani gansxvaveba Tandayolil sinesTeziasa da xelovnur

sinesTezias Soris.

Page 17: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

17

1) Tandayolili sinesTezia _ sinesTetis grZnobiTi aRqmisTvis

sinesTezia ganuyofeli nawilia.

2) adamianis mier Seqmnili xelovnuri sinesTezia _ SemoqmedisTvis

sinesTezuri xelovneba Sedegia mxatvruli ganzraxvisa.

Tumca, zogjer Znelia gamijno, sad gadis zRvari am ors Soris.

sinesTezuri asociaciebi da metaforebi enobrivi procesia, maSin,

rodesac sinesTezia, citoviCis mixedviT, mkacrad perceftualuri da

nevrologiuri movlenaa. aqedan gamomdinare, gansxvavebaa sinesTetebis

sinesTeziasa da asociaciur, verbalur sinesTezias Soris, romelic

yvela adamianSia raRac doziT. CemTvis, rogorc filologisTvis,

swored es ukanaskneli warmoadgens interesis sagans imdenad, ramdenadac

sinesTezias ganvixilav metaforasTan kavSirSi, Tumca, rasakvirvelia,

gverds ver avuvli sinesTezias, rogorc nevrologiur movlenas.

sinesTezia, romelic mxolod bolo ramdenime aTeuli welia, rac

aqtualuri kvlevis sagani gaxda, imdenad amoucnobi fenomenia, rom bevri

Teoria, romelic ramdenime wlis win marTebulad miaCndaT, axlaxans

Catarebulma kvlevebma kiTxvis niSnis qveS daayena. (mag. mimarTulebis

sakiTxi da sqesTan dakavSirebuli mosazreba. ix. gv. 16). am fenomenis

mimarT ufro meti SekiTxvebia, vidre calsaxa da amomwuravi pasuxebi.

1.4. I Tavis daskvna:

winamdebare TavSi warmodgenili daskvnebi SeiZleba CamovayaliboT

ramdenime Semajamebel punqtad:

1.rogorc davinaxeT, specialur literaturaSi sinesTeziis fenomeni ar

aris mxolod wminda nevrologiuri da fsiqologiuri movlena, aramed

samyaros aRqmis erT-erTi lingvisturi gamovlinebac.

2. ganasxvaveben orgvar sinesTezias: Tandayolils _ sinesTetebis

sinesTeziasa da Semoqmedi adamianis mier konkretuli mxatvruli

ganzraxvisa da miznebis gamo gamomuSavebul sinesTezias, romelic

TviTgamoxatvis erT-erTi xerxia (xelovnuri sinesTezia). Tumca empiriul

Page 18: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

18

masalaze dakvirvebam cxadyo, rom maT Soris zRvaris gavleba zogjer

rTulia.

3. rogorc ukve aRvniSneT, sinesTeziis movlena yovelTvis moiazrebs or

komponents: stimuls (Inducer), rac uSualod iwvevs am Tu im SegrZnebas da

pasuxs/reaqcias (Inductant) am stimulze.

4. sinesTeziis gamomwvevi stimulebi da pasuxebi SeiZleba iyos

heteromodaluri (gansxvavebuli modalobis SegrZnebebi) da

homomodaluri (erTi da imave modalobis sxvadasxva ganzomilebebis

SegrZnebebi). modalobaSi igulisxmeba sxvadasxva aRqmis kategoriebi.

5. aseve ganasxvaveben ori mimarTulebis mqone sinesTezias:

erTmimarTulebians, rodesac sineTezuri aRqma erTi mimarTulebiT xdeba

da ormimarTulebians, rodesac sinesTezuri aRqma ori mimarTulebiT

xdeba.

6. ganasxvaveben sinesTeziis or formas: Zliersa da susts. Zlieri tipis

sinesTezur metaforaSi orive _ sawyisi da samizne sfero

perceftualuria, susti tipi ki warmodgenilia erTi perceftualuri

sferoTi.Ggansxvaveba Zliersa da sust formebs Soris aris samizne

sfero, sxva sityvebiT rom vTqvaT, Zlier sinesTezur metaforebSi orive-

rogorc samizne, ise sawyisi sfero aris perceftualuri. xolo sust

sinesTezur metaforebSi mxolod erTi perceftualuri sferoa

warmodgenili.

7. modalobebi, anu informaciis miRebis saxeobebi grZnobaTa organoebis

meSveobiT, iyofa ,,maRal” da ,,dabal” SegrZnebebad. maRals akuTvneben

mxedvelobisa da smenis, xolo dabals _ yvela danarCen SegrZnebas.

Page 19: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

19

II Tavi

konceptualuri metafora da sinesTezia

2.1. konceptualuri metaforis raoba

"You don’t see something until

you have the right metaphor to

let you perceive it.”

Robert Stetson Shaw

,,1954 wels robert vinerma, informaciis Teoriis erT-erTma avtorma,

,kibernetikis mamad’ wodebulma, ganacxada: ,ama Tu im sazogadoebis gageba

SeiZleba mxolod im Setyobinebebisa da sakominikacio saSualebebis

mixedviT, romlebic am sazogadoebas ekuTvnis.’ vineris es ganacxadi

arasodes aRmiqvams ise, TiTqos is exeboda satelefono sistemis

adekvaturobasa da mis masStabebs. vineri, upirveles yovlisa, adamianebs

Soris arsebuli komunikaciis bazisur procesebs gulisxmobda.“ (Reddy

1979)

Cveni komunikacia bevrwilad aris damokidebuli xatovan

gamonaTqvamebze. am mxriv metaforas Zalian didi mniSvneloba eniWeba.

Cven verc ki vamCnevT zogjer, Tu ramdenad xSirad mivmarTavT

metaforebs yoveldRiur metyvelebaSi. ratom vaniWebT maT gamoyenebas

aseT upiratesobas? pasuxi arc ise rTulia _ metafora ara mxolod

alamazebs uSinaarso da xSirad arafrismTqmel teqstebs, aramed mas

SeuZlia gadmogvces is, risi pirdapiri/sityvasityviTi mniSvnelobiT

gamoxatvaczogjer rTulia.

metaforis mraval TeoriaTa Soris yvelaze farTodaa gavrcelebuli

,,konceptualuri metaforis Teoria“, romlis avtorebic arian amerikeli

anTropologi da lingvisti jorj leikofi da filosofosi mark

jonsoni. maTi kvlevis siaxle mdgomareobs SemdegSi: ara marto Cveni ena,

aramed azrovnebac mniSvnelovanwilad metaforulia da adamianis

cnebiTi sistema metaforebiTaa gansazRvrul-ganpirobebuli. metic,

metaforuli enobrivi gamonaTqvamis arsebobac mxolod imitomaa

SesaZlebeli, rom adamianis cnebiT kategoriaSi arsebobs metaforebi.

Page 20: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

20

leikofisa da jonsonis azriT, mTeli Cveni konceptosfero Tavisi arsiT

metaforulia. metaforul konceptualizacias eqvemdebareba abstraqtuli

sfero, maT Soris emociuri samyaroc. konceptualuri metafora

gulisxmobs erTi abstraqtuli konceptis gadmocemas ufro konkretuli

cnebiT. konceptualuri sferoebi moicaven or ZiriTad nawils: sawyisi

sfero (source domain), saidanac vqmniT metaforul gamoTqmebs da samizne

sfero (target domain), romlis gagebasac Cven vcdilobT. (Lakoff & Johnson

1980).

metaforis Tanamedrove Teoriebis TvalsazrisiT, metafora aris ara

wminda lingvisturi, aramed azrovnebiTi, kognitiuri movlena. es

gulisxmobs transfers, gadatanas sawyis sferosa (source domain) da

samizne sferoebs (target domain) Soris. Mmag: sweet melodies- am magaliTSi

gemo aris sawyisi, xolo smena _ samizne sfero.Aamis mixedviT

sinesTeziis or formas ganasxvaveben: Zliersa da susts. Zlieri tipis

sinesTezur metaforaSiorive _ wyaro da samizne sfero perceftualuria,

susti tipi ki warmodgenilia erTi perceftualuri sferoTi.Ggansxvaveba

Zliersa da sust formebs Soris aris samizne sfero, es niSnavs imas, rom

Zlieri sinesTezuri metaforebis struqtura moicavs sinesTezur

msazRvrelsa da sazRvruls, maSin rodesac sust formebSi sawyisi

sfero momdinareobs perceftualuri sferosagan. sawyisi sfero unda

iyos perceftualuri, sxvagvarad metafora ver iwodeba sinesTezur

metaforad. sxva sityvebiT rom vTqvaT, Zlier sinesTezur metaforebSi

orive _ rogorc samizne, ise sawyisi sfero aris perceftualuri. xolo

sust sinesTezur metaforebSi mxolod erTi perceftualuri sferoa

warmodgenili (Salzinger 2010).

2.1.1.konceptualuri metafora da kultura

rogorc cnobilia, ,,koncepti aris is, risi saSualebiTac kultura

Semodis adamianis mentalur samyaroSi da amave dros koncepti aris is,

risi saSualebiTac adamiani Tavad Sedis kulturaSi. adamianis azrovneba

ki Suamavalia enasa da kulturas Soris. enis da kulturis urTierTobis

Seswavla SeuZlebelia am Sualeduri rgolis gareSe”. (amirejibi 2005)

Page 21: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

21

konceptualuri metaforis Zala ganisazRvreba misi gaucnobierebeli

gamoyenebiT. leikofis mixedviT, metaforaTa Tvisebaa, rom isini ki ar

qrebian, aramed rCebian adamianTa cnobierebaSi, maTi moqmedebis

logikuri Sedegebi ki Cven mier samyaros aRqmis TaviseburebebSi

vlindeba.

ena konceptualuri sistemaa. is aris modeli, romelsac qmnis iseTi

komponentebi, rogorebicaa: fsiqologiuri, sociologiuri, regionaluri

(demografiuli) da rogorc intralingvisturi, aseve eqstralingvisturi

faqtorebi.

vizualuri aRqmis Sedegad damaxsovrebuli SegrZneba iwvevs

asociacias, qmnis mniSvnelobas da polisemias aviTarebs feris

aRmniSvnel sityvebSi. aRsaniSnavia, rom ama Tu im feris aRmniSvneli

sityva enaSi adamianebis asociaciebis meSveobiT iZens emociur elfers

da, Sesabamisad, axal metaforul mniSvnelobas. (manasiani 2012)

rogorc cnobilia, nebismier enaSi vlindeba rogorc universaluri,

aseve kulturuli specifikiT ganpirobebuli Taviseburebani. radgan ena

aris is sacavi, romelSic inaxeba ama Tu im eris kulturuli

gamocdileba.,,ena ara marto urTierTobis saSualebaa, is aris enis

raobis gamovlenis upirvelesi da umniSvnelovanesi forma. maSasadame, ena

is sferoa, romelSic yvelaze srulad warmoCndeba eris suli, iseve,

rogorc erovnuli xasiaTi da erovnuli kultura.” (berekaSvili 2007:142)

,,TiToeuli ena xasiaTdeba Tavisi midgomiT, Tavisi socialuri

gamocdilebiT. logikuri TiToeul enaSi aris is, rac mas saerTo aqvs

sxva enebTan, rac ,,rCeba igive” yvela sxva enaSi.” (razmaZe 2011)

aRsaniSnavia, rom zogierTi kategoria universaluria sxvadasxva

kulturisaTvis, Tumca, maTi gamoxatulebis konkretuli saSualebebi

SeiZleba gansxvavdebodes. radganac samyaros aRqmasa da Semecnebas

safuZvlad udevs sagnobrivi mniSvnelobis, socialuri stereotipebis,

kognitiuri sqemebis TiToeuli erisaTvis damaxasiaTebeli sistema,

adamianis cnobiereba eTnikurad aris gansazRvruli.

ena, globaluri TvalsazrisiT, universalur-konceptualur sistemas

warmoadgens. am zogad konceptualur sistemaSi sainteresoa Tu rogor

Page 22: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

22

vlindeba ama Tu im erisaTvis damaxasiaTebeli xedva da individualizmi.,

ganvixiloT erT-erTi magaliTi, romelSic vlindeba ferTa

terminologiis specifika, radgan ferTa kategoria ara mxolod

individualuri Taviseburebaa konceptualuri TvalsazrisiT, aramed mas

aqvs universaluri, kacobriobisaTvis damaxasiaTebeli, tradiciuli

niSnebi.

erTi da igive movlena Tavisi arsiT ucvleli, SeiZleba

sxvadasxvagvarad iyos aRqmuli ama Tu im enis mier, mag: aRdgomis wina

paraskevi, romelsac qarTulad iwodeba rogorc ,,wiTeli paraskevi“,

inglisur enaSi moixsenieba 5 sxvadasxva terminiT: ,,Savi paraskevi“ (“Black

Friday”), an ,,kargi paraskevi” (“Good Friday”), ,,didi paraskevi“ (“Great Friday”),

wminda paraskevi (“Holy Friday”), grZeli paraskevi (“Long Friday”). arcerT am

terminSi ar figurirebs wiTeli feri, rac qarTulisTvis amosavali

wertili gaxda, radgan am dRes ufali jvars acves, amitom wiTelma

ferma, rogorc sisxlis simbolom, religiuri datvirTva miiRo.

inglisur kulturaSi ki es dRe Sav ferTan asocirdeba da arc es aris

SemTxveviTi, Tu gaviTvaliswinebT, rom Savi feri umeteswilad cud,

usiamovno emociasTan asocirdeba. rogorc vxedavT, erTsa da imave

movlenis gansxvavebul saxeldebaSi kargad Cans am ori kulturis da am

kulturis matarebeli xalxebis unikaluroba da movlenebis aRqmis

individualizmi.

kulturaTSოrisi asociaciebi aris SeZenili, aTvisebuli da

gansxvavdeba isini uneblie sinesTeziisagan.

asociaciebis SeZenis ori ZiriTadi axsna arsebobs: pirveli varianti

gulisxmobs msgavsebas sityvis konotaciur mniSvnelobasTan (osgudma es

sityva mogvianebiT Secvala sityviT ,,afeqturi” (affective). osgudis

mixedviT saerTo afeqturi mniSvneloba warmoiSva im saerTo

Tvisebebidan, rac bunebaSi da garemoSia, magaliTad, is, rom didi sagnebi

vardnisas ufro dabal xmas gamoscemen, vidre patara zomis sagnebi, didi

cxovelebi ufro dabali, boxi xmiT Rrialeben, vidre patara cxovelebi

da a.S. am debulebis mixedviT asociaciebs Soris msgavseba

mosalodnelia sxvadasxva kulturebs Soris. (Hupka et al. 1997)

Page 23: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

23

meore gziT SeZenili asociaciebi aixsneba rogorc Sedegi cxovrebis

adreul etapze gancdili stimulisa, an rogorc pirobiTi kavSiri

ferebsa da emociebs Soris miTebSi, literaturasa Tu eris kulturaSi.

am kuTxiT Tu vimsjelebT, kulturebs Soris msgavseba ar aris

mosalodneli. e.i. arsebobs emociebi da asociaciebi, romlebic

universaluria da yvela adamianSi arsebobs da emociebi, romlebsac

adamiani cxovrebis manZilze iZens, maSasadame, sxvadasxva kulturaSi

sxvadasxvanairia. (Hupka et al. 1997)

rogorc geronti qiqoZe aRniSnavs: ,,ena aris is saSualeba, socialuri

gamocdilebis damgrovebeli da Semnaxveli iaraRi, uromlisodac yovlad

SeuZlebelia kulturuli winsvla, sazogadoebis urTierToba da

fsiqikuri procesi, SeuZlebelia abstraqtul cnebaTa Sedgena da,

Sesabamisad, azrovnebis ganviTarebac. rogorc humboldti aRniSnavs, ena

aris ara marto Sedegi azrovnebisa, aramed misi mizezic.” (qiqoZe int.wy)

2.2. sinesTezuri konceptualuri metaforebi Tanamedrove inglisur

da qarTul yofiT metyvelebaSi

specialur literaturaSi ganasxvaveben konceptualuri metaforis

ramdenime saxeobas, romelTagan erT-erTi mniSvnelovani tipia e.w.

,,orientaciuli metaforebi’’, romlebic dakavSirebulia sivrceSi

orientaciasTan, mag: ,,zemoT-qvemoT“, ,,SigniT-gareT“, ,,centraluri-

periferiuli“ da a.S.

ganvixiloT konceptualuri metaforis, kerZod ki orientaciuli

metaforis erT-erTi magaliTi: HAPPINESS IS UP_ bedniereba aris zemoT.

samizne sfero bedniereba danaxulia iseTi sawyisi sferos saSualebiT,

rogoricaa simaRle. dakvirvebam cxadyo, rom inglisursa da qarTulSi

arsebobs bednierebis gamomxatveli ramdenime metaforuli gamoTqma:

inglisur enaSi: qarTul enaSi:

1.to be on cloud nine 1.sixaruliT mecxre caze yofna

Page 24: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

24

2.to be in the seventh heaven

3.to be in hog heaven

4.walking on air

5.her spirits are rising 2.amaRlebul ganwyobaze yofna

6.to raise one’s mood

7.to be in high spirits

8.to feel up

9.this flew me up 3.sixaruliT frena

moviyvanoT ramdenime magaliTi inglisuri da qarTuli presidan:

inglisuri magaliTebi:

1.“George W Bush 'in high spirits' after heart surgery to clear blocked artery.“ (The Guardian,

Tuesday 6 August 2013.)

2.“The chairman was on cloud nine,” the manager said. “He’s delighted.“ (The Times, 23 May

2011.)

3.“David Cameron raised the mood at the World Economic Forum in Davos yesterday.“ (The

Times, 27 January 2012.)

4.“Not everyone likes trick or treating and not everyone feels it has a place in the communities in

the UK, but it is now part of our culture and we should expect children to be in high spirits at

that time. (The Times, 28 October 2013.)

5.“I’m very pleased for Podolski because he’s always in high spirits, and he’s a very important

player”. (The Times, 25 August 2013.)

qarTuli magaliTebi:

1.,,sixaruliT mecxre caze davfrinavdi.“ (,,kviris palitra’’,16.05.2011.)

2.,,ukravda Tbilisis big-bendi, feirverkebi da sasiamovno musika

amaRlebul ganwyobas qmnida.“ (,,kviris palitra”, 09.09.2010).

Page 25: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

25

3.,,mec ugonod Semiyvarda Cemi nacnobi ucnobi. bednierebisgan

davfrinavdi.“ (,,kviris palitra”, 04.02.2010.)

konceptualur metaforas _ HAPPINESS IS UP (bedniereba aris zemoT)

upirispirdeba orientaciuli metafora _ SAD IS DOWN (sevda aris

qvemoT). inglisur enaSi aris gamoTqmebi, romlebic gamoxatavs cud

xasiaTze, cud ganwyobaze yofnas da maTSi figurirebs sityva ,,qvemoT“:

To feel down in the dumps, to be in low spirits:

1.“Analyst’s rethink leaves Diageo and Allied in low spirits.”(The Times, January 11, 2005)

2.“Does rugby high jinks put you in low spirits?” (The Times, October 8, 2011.)

3.“How can young people's low spirits be improved?” (The Guardian, 20 March, 2007.)

4.“Despite a dream job, I feel down and can't carry on like this.”(The Guardian, 2 August,

2013.)

unda aRiniSnos, rom qarTulSi ar moiZebna am gamoTqmebis zusti

Sesatyvisebi, Tumca arsebobs idiomebi, romlebSic aSkarad Cans

orientacia: ,,zemodan qvemoT“, magaliTad: cxvirCamoSvebuli,

mxrebCamoyrili, yurebCamoyrili. zmniswini ,,Camo“ kargad miuTiTebs

zemodan qvemoT mimarTulebaze.

zogadad, cnobilia, rom adamiani cdilobs samyaros orpolusiani

struqturebiT aRqmas, radgan im sagnebis umetesoba, romlebTan Sexebac

Cven yoveldRiurad gvaqvs, orobiTi, dapirispirebuli bunebisaa.

magaliTad:

tkbili-mware

TeTri-Savi

kargi-cudi

ganxiluli magaliTebidan kargad Cans, rom simaRle yovelTvis kargTan

asocirdeba, xolo sidable ufro negatiur mniSnelobas atarebs. amasTan

dakavSirebiT cnobilia osgudis, suCisa da tanenbaumis ,,semantikuri

diferencialebis Teoria“; maT Seqmnes skala obieqtis konotaciuri

mniSvnelobis gasazomad. (Ginzburg et al. 1979)

aSkaraa, rom iseT gansxvavebuli struqturisa da semantikis mqone enebSi,

rogoricaa inglisuri da qarTuli, moiZebna bednierebis amsaxveli zusti

Sesatyvisebi. sainteresoa, riT aixsneba es? msgavsi kvleva Caatara

lingvistma zoltan koveCesma sam enaSi: inglisurSi, Cinursa da

Page 26: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

26

ungrulSi da am enebSic bednierebis emocia gagebuli da aRqmulia

erTnairad. koveCesi svams kiTxvas: rogor moxda, rom samma sruliad

gansxvavebuli kulturis enam bednierebis grZnoba erTi da imave

konceptualuri metaforiT axsna?

koveCesis (Kovecses 2002) mixedviT konceptualur metaforasTan

dakavSirebiT ori hipoTeza arsebobs:

1. sxvadasxva enam da kulturam garkveuli movlena SeiZleba erTi da

imave konceptualuri xerxiT axsnas, adamianis sxeulis universaluri

bunebis gamo, radgan adamianis sxeuli erTsa da imave fiziologiur

procesebs gadis.

2. sxvadasxva konceptualuri metaforis arseboba or sxvadasxva enaSi

SeiZleba ganpirobebuli iyos am enebis gansxvavebuli kulturuli

konteqstiT, bunebrivi da fizikuri garemo faqtorebiT.

rogorc wesi, TiToeuli emocia gamoxatulia rigi frazeologizmebiT,

romlebic erTmaneTisgan gansxvavdebian metaforuli modelebiT. es

konceptebi ubralod fantaziis nayofs ki ar warmoadgens, aramed maT

safuZvlad udevs grZnobiTi, sxeulebrivi gamocdileba. e.i. ama Tu im

emociis gamomxatveli gamonaTqvami motivirebulia Cvenive fiziologiiT.

rodesac adamiani bednieria da karg ganwyobazea, sul unda, rom fexze

iyos, moZraobaSia da xSirad xtunviTac gamoxatavs Tavis emocias.

warmoudgenelia bednieri adamiani iyos pasiur, statikur mdgomareobaSi.

qarTul kulturaSi Zalian xSiria bednierebis cnebis asocireba

,,zemosTan“. inglisur enaSi bednierebis aRqma sxva orientaciuli

metaforiTac xdeba: HAPPY IS WIDE _ bedniereba aris farTo (mag: I am

feeling expansive). inglisurisgan gansxvavebiT qarTulSi ar xdeba

bednierebis grZnobis amgvarad aRqma. ufro metic, qarTul enaSi gvaqvs am

frazis sapirispiro gamoTqma: ,,sixarulisagan guli SeekumSa”.

Cveni fizikuri da kulturuli gamocdileba mravali orientaciuli

metaforis safuZvelia. ama Tu im metaforis amorCeva da maT Soris

mTavaris gamoyofaSeiZleba varirebdes kulturidan kulturaSi.

metaforebis fizikuri da kulturuli safuZvlebis gamijvna Zalian

rTulia, radganac mravalTagan erTi konkretuli fizikuri safuZvlis

amorCeva damokidebulia saerTo kulturul fonze.

Page 27: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

27

bednierebis garda simaRlesTan vakavSirebT aseve codnis miRebasa da

ganaTlebul adamians.

miviReT Semdegi saxis konceptualur metafora: codna aris simaRle

(KNOWLEDGE IS HEIGHT), sadac samizne sferos warmoadgens codna,

xolo sawyis sferos _ simaRle.

inglisur enaSi gvaqvs Semdegi gamoTqmebi:

1.“Knowledge is climbing a mountain, the higher you reach, the more you can see and

appreciate.“ (int.wy.: http://www.thequotablecoach.com/knowledge-is-like-climbing-a-

mountain-the-higher-you-reach-the-more-you-can-see-and-appreciate/)

2.“Knowledge is the eye of desire and can become the pilot of the

soul.“(http://www.brainyquote.com/quotes/quotes/w/willdurant122563.html)

3.“Knowledge is the wing wherewith we fly to heaven.“ (int. wy.:

http://www.brainyquote.com/quotes/quotes/w/williamsha118304.html)

qarTul enaSi gvaqvs Semdegi metaforuli gamoTqmebi:

1.,,dadebiTi Sedegebi mosdevs iseT adamianebTan urTierTobasac,

romlebic TavianTi inteleqtiT Tqvenze maRla dganan.’’ (,,alia”, #16.13/15-

02-2010)

2.,,ruseTSi yofnis dros vcdilobdi, gavcnobodi rus inteligencias,

romelic Zalian maRla idga, dauflebuli iyo yovel dargs da win

mihyavda Tavisi mSobliuri mxaris civilizacia.“ (,,kviris palitra”, 18-01-

2010)

3.,,es xalxi nebismier CvenTaganze erTi TaviT maRla dgas da

sakadrisadac dafasebuli unda iyvnen.“ (,,kviris palitra’’, 11-01-2010)

4.,,vinc ki cotaoden mainc iyo kulturis matarebeli, sazogadoebrivad

da gonebrivad maRla mdgari, misTvis ioselianis saxlis karebi

yovelTvis Ria iyo.“(,,kviris palitra”,04-01-2010)

daviT guramiSvilis Segonebac swored amaze miuTiTebs: ,,swavlis Ziri

mware aris, kenweroSi gatkbildebis.“ is faqti, rom swavlis procesi

qvemodan zemoT svlas gulisxmobs, amas adasturebs sityvebi: ,,Ziri” da

,,kenwero”.

codnas simaRlis garda vakavSirebT aseve sinaTlesTanac (KNOWLEDGE

IS LIGHT _ codna aris sinaTle) da piriqiT, umecrebas _ sibnelesTan da

wyvdiadTan. qarTul enaSi gvaqvs sityva ,,ga-naTl-eba“, romelic uSualod

Page 28: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

28

sinaTles ukavSirdeba, analogiuri principiT aris agebuli sityva “en-

light-enment” inglisur enaSi.

inglisuri magaliTebi:

1.“From all of those, he has stored knowledge and wisdom, for he is a player with a brightmind

and brilliant game.”(The Times, 31 May, 2008)

2.“As internationalisation in HE grows, we must do more to steer these bright minds towards

solving regional problems.”( The Guardian, 10 April, 2012)

3.“There is no darkness but ignorance.” (William Shakespeare, “Twelfth Night”)

(int. wy. http://www.brainyquote.com).

qarTuli magaliTebi:

1.„ganaTlebam unda ganfantos misi gonebiTi sibnele.“ (i.WavWavaZe, ,,Cveni

xalxi da ganaTleba”, t, IV, 1987)

2.,,Tu namdvilad guli gvtkiva xalxisaTvis, Tavi viCinoT, rom

sibnele umecrebisa gavfantoT.“ (i.WavWavaZe, ,,Cveni xalxi da ganTleba”

t, IV, 1987)

3.,,cotac unda gavuZloT am sibneles da naTeli gonebis adamianebi

adamianTa gonebaSi naperwkals gaaCenen." (int.wy.

http://blog.mediamall.ge/?id=20435, 13 dekemberi, 2013)

4.,,minda Cveni momavali TaobisTvis eklesia iyos asocirebuli

ganaTlebasTan da ara sibnelesTan, CamorCenilobasTan.“ (,,kviris

palitra’’, 24-05-2013)

5.,,sanTeli Cemi xorcia,

sicocxle - mokle patruqi,

naTeli - Wkua-goneba,

imaTgan gamonaSuqi.“ (a. wereTeli, ,,xatis win“)

(int. wy. http://lib.ge/book.php?author=28&book=1811)

sainteresoa erT-erTi cnobili lingvistis maikl redis (Reddy 1979)

naSromi metaforis TeoriaSi. mas aqvs aRwerili ,,komunikaciis arxTan’’

asocirebuli metaforebi (“Conduit metaphor”). redis azriT ena, romelsac

Cven viyenebT, struqturulad wesrigdeba Semdegi metaforebis

Sesabamisad:

• idea an mniSvneloba aris obieqti; (IDEAS OR MEANINGS ARE OBJECTS)

Page 29: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

29

• enobrivi gamonaTqvami aris konteineri; (LANGUAGE EXPRESSIONS ARE

CONTAINERS)

• komunikacia aris gadacema (gadagzavna). (COMMUNICATION IS SENDING)

adresanti ideebs (obieqtebs) aTavsebs sityvebSi (konteinerebSi) da

agzavnis maT (sakomunikacio arxiT) adresatisken, es ukanaskneli ki

,,amoiRebs’’ ideebs/obieqtebs sityvebisgan/sacavebisagan. redis

warmodgenili aqvs ,,sakomunikacio arxTan“ dakavSirebuli metaforis

magaliTebi:

1.“You know very well that I gave you that idea.“ - ,,Tqvenc kargad iciT, rom me

mogawodeT eg azri“.

2.“It is difficult to put this concept into words.” – ,,me miWirs Cemi azrebis xorcSesxma

sityvebiT.“

3.“The sentence was filled with emotion.” - ,,winadadeba savse iyo emociebiT.“

redis am Teoriis mixedviT sityvebi aris sacavebi: WORDS HAVE

INSIDES AND OUTSIDES. sainteresoa am mxriv qarTulSi sityva ,,Sina-

arsi“, romelic miuTiTebs raRacis SigniT myof arsze.

am Teoriidan gamomdinare, inglisuri ena aRiqvams sityvebs, rogorc

azris, Sinaarsis sacavebs, matareblebs, maTi Sinaarsi damokidebulia

imaze, Tu ramdenad warmatebiT moaxerxa misma mTqmelma maTSi azris

,,Cadeba“. qarTul enaSic gvaqvs Sesabamisi terminebi, romlebic zustad

emTxveva inglisur enaSi arsebul terminebs:

‘’Your words are hollow.”-,,es yvelaferi carieli sityvebia“

,,sakomunikacio arxTan“ dakavSirebuli metaforebi kidev erTxel usvams

xazs imas, Tu ramdenad metaforulia Cveni yoveldRiuri cnebiTi sistema

Tavisi arsiT.

2.2.1. emociebis Semcveli sinesTezuri konceptualuri metaforebi

inglisursa da qarTul yofiT metyvelebaSi

emocias, rogorc fsiqikur movlenas, Zalian rTuli konceptualuri

struqtura aqvs da am struqturis gamovlena mxolod im gamonaTqvamebis

Page 30: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

30

sistematizaciiT SeiZleba, romelTac ama Tu im enis matareblebi

iyeneben. rogorc wesi, TiToeuli emocia gamoxatulia rigi

frazeologizmebiT,romlebic erTmaneTisagan gansxvavdebian metaforuli

modelebiT. eskonceptebi ubralod fantaziis nayofs ki ar warmoadgens,

aramed maTsafuZvlad udevs grZnobiTi, sxeulismieri gamocdileba da

gviCvenebskavSirs ara gamonaTqvamis sityvasityviT mniSvnelobasa da

adamianis fiziologias Soris, aramed swored metaforul naTqvamsa da

fiziologias Soris, e.i. ama Tu im emociis gamomxatveli gamonaTqvami

motivirebulia Cvenive fiziologiiT. vTqvaT, gabrazebis dros xdeba rigi

fiziologiuri cvlileba: Sinagani wneva aiwevs (tvinSi sisxli

auvardeba), xdeba saxisa dakisris gawiTleba (saxeze almuri moekideba)

da sxv. fiziologiis TvalsazrisiT, SiSs Tan axlavs kunTebis tonusis

dacema, guliscemis Sesusteba, sisxlis wnevis daweva, Tvalis gugis

gafarToeba, oflianoba, sisxlis mozRvaveba kunTebSi. SiSi Zlieri

emociaa da SeiZleba fataluri Sedegic ki gamoiwvios. amitom, gasakviri

ar aris misi SesamCnevi gavlena individis aRqmis unarze, azrovnebasa da

qcevaze (amirejibi 2003). davakvirdeT yofiT doneze rogor aRiqvams SiSs

qarTveli adamiani da, SevadaroT SiSis aRweris qarTuli saSualebebi

inglisur saSualebebs.

qarTul enaSi SiSi asocirdeba sicivesTan:

1.FEAR IS COLD:

SiSi aris sicive

1.civma oflma daasxa;

2.tanSi civad scris;

3.(ZarRvebSi) sisxli eyineba;

analogiuri magaliTebi moiZebneba inglisur enaSic:

1..To grow cold with fear;

2.Fear makes his blood freeze;

Page 31: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

31

3.A cold shiver ran down his spine.

sainteresoa aseve brazis gamomxatveli metaforuli gamoTqmebi qarTul

enaSi. brazi Sedarebulia WurWelTan, romelic SeiZleba aivsos an

daicalos. amis gamomxatvelia ,,moTminebis fiala“, ,,Tasi

daecleba/aevseba“, inglisur enaSi – “to keep anger bottled up inside somebody.”

2.ANGER IS FIRE:

sibraze aris cecxli: gacecxlda, cecxli moedo, cecxlis almuri

moedo, aenTo da aS.

1.,,kanonis winaSe daisjebi_meTqi, rom vuTxari, gacecxlda da daiwyo

yvirili.” (,,kviris palitra”)

2.,,kuluarebSi amboben, rom oficrebis dakavebas vladimir vladimiroviCi

saSinlad gaucecxlebia.”(,,kviris palitra”)

1.“She is boiling with anger”.

2.“ His anger is smoldering”.

3.LOVE IS FIRE:

siyvaruli aris cecxli:

1.“siyvaruliT almodebulia”;

2.“siyvaruliT damwvaria”;

3.“siyvaruli guls udagavs”;

4.“gulSi cecxls (als) daunTebs”;

5.“cecxls waukidebs”

6.“siyvarulis/trfobis/eSxis ali swvavs” ;

7.“siyvaruli Caqra”;

8.“Camwvaria”;

Page 32: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

32

9.“(vinmes) eSxiT iwvis”;

10.“iwvis da idagvis”;

11.,,ar SeiZleba im siyvarulis ganeleba, rasac mSobliuri, dedaSviluri

siyvaruli hqvia.”

12.,,male siyvarulic ganelda.’’

13.,,Cvens qveyanas yvelaze metad msaxuri-liderebi sWirdeba, romlebic

sakuTari Tavis ki ara, qveynis siyvaruliT iwvian.’’(,,kviris palitra”)

temperaturasTan dakavSirebul metaforebSi ikveTeba Semdegi saxis

mimarTebebi (tendenciebi):

sasiamovno/keTili aris Tbili (Tbili xma, gulTbili, Tbili Rimili,

Tbili gamoxedva da a.S.) (That warmed my spirits.);

usiamovno/boroti aris civi (civi xma, gulcivi, civi Rimili,

civi/gamyinavi mzera da a.S (Loosing his father put his fire out);

gabrazebuli adamiani aris cxeli (cxel gulze, gacecxlebuli, sibrazis

almuri asdioda, da a.S.);

megobruli/mzrunveli adamiani aris Tbili;

aramegobruli/ aramzrunveli adamiani aris civi;

emociuri kontroli aris civi;

emociuri kontrolis nakleboba aris cxeli;

gemosTan dakavSirebuli metaforuli gamonaTqvamebi mravlad aRmoCnda

orive enis uzusSic:

4.SWEETNESS IS PLEASANT/HAPPINESS:

sitkbo aris sasiamovno/bedniereba:

inglisur enaSi ,,tkbili’’ metaforulad ixmareba Semdeg gamoTqmebTan:

sunTan _ sweet-scented/smell;

garegnobasTan _ sweet face;

xmasTan _ sweet voice/singer/music;

ocnebasTan -sweet dreams;

SurisZiebasTan- sweet revenge;

SeyvarebulTan-sweet-heart;

Page 33: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

33

siamovnebasTan-sweets(taste the sweets of success, enjoy the sweets of life when one is

young);

erTgvari saalerso mimarTvis formaTac gamoiyeneba-Sweet! Honey;

Taflobis TvesTan- honey-moon;

negatiuri konotaciis mqone:

moTafvlasTan- sweet talk;

aragulwrfelobasTan-sugary smile/songs;

5.BITTERNESS IS UNPLEASANTNESS/UNHAPPINESS:

simware aris usiamovneba/ubedureba:

simware inglisur enaSi asocirdeba:

imedgacruebasTan, usiamovno mogonebebTan, usiamovno gamocdilebasTan -

bitter disappointments/memories/experinence;

kamaTTan, CxubTan, mtrebTan- bitter quarrels/disputes/enemies;

qarTul enaSi gvaqvs ara mware, aramed cxare kamaTi. inglisur enaSi

kamaTi maRal temperaturastan asocirdeba, amis dasturia enaSi iseTi

terminis arseboba, rogoricaa hor debate- cxeli kamaTi, qarTul enaSi

kamaTis sicxaresTan dakavSirebac ar aris SemTxveviTi, radgan cxare

saWmlis gasinjvis dros adamians piri uxurs da SeiZleba saxezec

gawiTldes, swored ise, rogorc temperaturis momatebisas xdeba es.

qarTan da did sicivesTan: bitter wind/bitter cold;

Zlier da usiamovno sunTan - bitter smell/odour;

tirilTan da cremlTan-(to weep/shed) bitter tears;

6.SOURNESS IS UNPLEASANTNESS:

simJave aris arasasiamovno:

mJave gemos inglisur enaSi ukavSireben:

suns-sour smell;

arasasiamovno gamometyvelebas- sour expression;

harmoniuli tonalobidan gamosul bgeras- sour note;

usiamovno gamocdilebas/ SegrZnebas- sour experience;

cud xasiaTs- sour temper;

araharmoniulobas –gosour/turnsour;

Page 34: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

34

qarTul enaSi gvaqvs sicxareTan dakavSirebuli Semdegi metaforuli

gamoTqmebi:

cxare dRe adgeba-(To be in a bad condition)did jafasa da SromaSi,

datvirTuli dReebi aqvs;

cxare cremliT tirili-(To cry bitterly), mware cremliT tirili. gadat.

metismeti cremlis Rvra, mwared tirili, qviTini;

cxarobs-(To be angry) guli mosdis, javrobs;

6.COLDNESS IS A LACK OF EMOTION:

sicive aris emociis nakleboba:

inglisur enaSi sicives metaforulad ukavSireben:

gulgril, uemocio misalmebas, mzeras-cold look/stare/welcome/greeting;

uemocio, gulgril adamians-cold-blooded;

arcTu ise saimedo nugeSs-cold comfort;

ugulo adamians-cold-hearted;

SiSis emocias-cold sweat;

iaraRis gareSe warmoebul oms-cold war;

zedmeti emociebis gareSe rameze fiqrs-in the cold light of day

(qarTul enaSi gvaqvs gamoTqma: civi gonebiT msjeloba, fiqri);

qarTulSi vxvdebiT Semdeg magaliTebs:

civma oflma daasxa-Zalze SeeSinda;

civi uaris Tqma-uimedo uari;

gacivebuli kera (cold fireplace) - dangreuli, moSlili ojaxi (desolated

residence);

gulis gaciveba(to cool the heart)-gulis ayra(to give up);

sigrilec emociebis naklebobasTan asocirdeba, magram zogjer mas

dadebiTi konotaciac aqvs:

cool-1.mSvidi

2.aramegobruli, saintereso an mondomebuli.

3. moduri, gansxvavebuli

cool-headed- gawonasworebuli

gulis gagrileba- (to cool the heart)-1.(to give up) gulis acrueba, xalisis

dakargva; 2.( to become calm) damSvideba;

Page 35: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

35

inglisur enaSi yinvasTan dakavSirebuli gamoTqmebic usiamovnebasTan

asocirdeba:

icy-not friendly or kind, showing feelings of dislike or anger;

icy welcome-unfriendly;

icily-said or done in a very unfriendly way;

frosty-(fig)-unfriendly, without warmth of feeling;

frosty welcome/look/reply-unfriendly in a way that suggests that sb does not approve of sth.

7.WARMTH IS PLEASANTNESS/KINDNESS:

siTbo aris siamovneba/sikeTe:

warmth-the state or quality of being enthusiastic or friendly;

warm welcome/reception-enthusiastic,hearty;

warm-blooded-showing feelings, passion;

warm-hearted-kind and affectionate;

gulTbili, Tbili salami, Tbili miReba

8.HEAT IS A LACK OF EMOTIONAL CONTROL:

sicxe aris emociebis siWarbe/ ver gakontroleba:

hot temper-intense,violent(ficxi xasiaTi);

hot-tempered-easily angered;

hot music/jazz-performed with strong rhythms, improvisation,etc.;

hot news-recent(esp.sensational) news;

hot-blooded-passionate;

hot-headed-violent, rash;

hot line-direct line of comminication;

cxel gulze/gaxurebul gulze(to do sth with a hot heart)-aRelvebis, gabrazebis

Jams, afeqtis dros(To do sth when you are angry);

boil(of a person’s feelings)-be very disturbed; to become very angry(informal);

boiling point-(fig) height of excitement, anger,etc.;

gulis aduReba(To boil sb’s heart)-1.sibraluliT avseba, gulis aCuyeba(To feel

pity for sb); 2.(To get angry)-gabrazeba, gajavreba;

gulis moxarSva-gulis mokvla, gulis moSxamva;

mduRarebad icleba-mduRare cremls Rvris;

to burn-(fig) filled with a strong feeling,to feel a very strong emotion or desire;

burning desire/ambition/love-very strong, extreme;

Page 36: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

36

burning issue/question-a very important and urgent problem;

gulis dawva/dadagva/daTuTqva/dadaRva/daSanTva-gulis tkena,

danaRvlianeba, Sewuxeba.

to fire-excite or stimulate;

gacecxleba-gabrazeba;

cecxlis mokideba-gabrazeba, gajavreba, aRelveba;

flame-passion(a flame of anger/enthusiasm); sweetheart(informal);

bednierebis almuri asdis(To burn with happiness)-bednierebisgan ubrwyinavs

saxe(to shine with happiness);

to flare-up-a sudden break out, expression of angry or violent feeling.

rogorc zemoT mocemuli magaliTebidan Cans, sinesTezuri aRqma

gvexmareba ara mxolod SemoqmedebiT sferoSi, aramed yofiT

cxovrebaSic. sinesTezia adamianis yofiTi metyvelebisTvis ganuyofeli

movlenaa. sinesTezuri xedva saSualebas gvaZlevs ara marto

srulyofilad gamovxatoT azri, aramed sinesTezuri xedva Cven Tavad

gvexmareba movlenis siRrmiseulad aRqmaSi. miRebuli informacia Cveni

grZnobebis rac ufro met aRqmiT prizmas gaivlis, miT ufro srulyofil

warmodgenas mogvcems ama Tu im movlenaze. rogorc frensis galtoni

aRniSnavs: “"The only information that reaches us concerning outward events appears to pass

through the avenue of our senses; and the more perceptive the senses are of difference, the larger

is the field upon which our judgment and intelligence can act."(Galton 2004:19)

rogorc davinaxeT, inglisur da qarTul yofiT metyvelebaSi

sinesTezuri konceptualuri metaforebis met-naklebad erTi da igive

nimuSebi gamovlinda, rac imaze miuTiTebs, rom bazisuri konceptualuri

metaforebi adamianis fiziologiuri gamocdilebis Sedegad aris

miRebuli da yvela enaSi umeteswilad msgavs metaforul gamoTqmebs

qmnian.

2.3. II Tavis daskvna:

specialuri literaturisa da uSualod inglisuri da qarTuli

empiriuli masalis Seswavlis safuZvelze dadginda Semdegi:

Page 37: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

37

1.rogorc inglisurSi, aseve qarTul yofiT metyvelebaSi gamovlinda

Semdegi konceptualuri sinesTezuri metaforebi:

1.HAPPINESS IS UP/SAD IS DOWN-bedniereba aris zemoT/sevda aris qvemoT;

2.KNOWLEDGE IS HEIGHT-codna simaRlea;

3.KNOWLEDGE IS LIGHT-codna sinaTlea;

4.FEAR IS COLD-SiSi aris civi;

5.ANGER IS FIRE-sibraze aris cecxli;

6.LOVE IS FIRE-siyvaruli aris cecxli;

7.SWEETNESS IS PLEASANT/HAPPINESS-sitkbo aris sasiamovno/bedniereba;

8.BITTERNESS IS UNPLEASANTNESS/UNHAPPINESS-simware aris

usiamovno/ubedureba;

9.SOURNESS IS UNPLEASANTNESS-simJave aris usiamovno;

10.COLDNESS IS A LACK OF EMOTION-sicive aris emociis nakleboba;

11. WARMTH IS PLEASANTNESS/KINDNESS-siTbo aris siamovneba/sikeTe;

12.HEAT IS A LACK OF EMOTIONAL CONTROL-sicxe aris emociebis

ukontroloba.

2.gamovlenili konceptualuri sinesTezuri metaforebi umeteswilad

efuZnebian adamianis fiziologiur/sxeulismier SegrZnebas, gamocdilebas

da ganxiluli orpolusiani struqturis mqone konceptualuri

metaforebidan: zemoT-qvemoT, sinaTle-sibnele, tkbili-mware/mJave, Tbili/

civi/grili, dadginda, rom simaRle, sinaTle, tkbili da Tbili dadebiT

mniSvnelobasTan asocirdeba, maTi sapirispiro mniSvnelobebi ki

uaryofiT datvirTvas atareben.

3.aseve ganxilul iqna 4 ZiriTadi emocia: siyvaruli, sibraze, SiSi da

bedniereba da maTgan miRebuli konceptualuri sinesTezuri metaforebi.

aRmoCnda, rom orive enaSi siyvarulisa da sibrazis emociebis

metaforizacia temperaturis, kerZod ki cecxlis saSualebiT xdeba, SiSi

civ temperaturasTan, xolo bednierebis gancda ki ,,zemoT” moZraobasTan

aris dakavSirebuli.

4.orientaciuli metaforebis ganxilvisas gamovlinda erTi magaliTi,

romlis analogic ar moipoveba qarTul enaSi:HAPPY IS WIDE_ bednieri

aris farTo.

Page 38: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

38

5.empiriul masalaze dakvirvebam aCvena, rom konceptualuri sinesTezuri

metaforebi efuZnebian kulturul da fizikur gamocdilebas da

SemTxveviT ar warmoiqmnebian. arsebobs garkveuli abstraqtuli cnebebi,

romelTa aRqma da gadmocema met-naklebad saerTo analogiis

safuZvelze xdeba.

6.ganasxvaveben sinesTeziis or formas: Zliersa da susts. Zlieri tipis

sinesTezur metaforaSi orive _ sawyisi da samizne sfero

perceftualuria, susti tipi ki warmodgenilia erTi perceftualuri

sferoTi.Ggansxvaveba Zliersa da sust formebs Soris aris samizne

sfero, sxva sityvebiT rom vTqvaT, Zlier sinesTezur metaforebSi orive-

rogorc samizne, ise sawyisi sfero aris perceftualuri. xolo sust

sinesTezur metaforebSi mxolod erTi perceftualuri sferoa

warmodgenili.

7.komunikaciis arxTan asocirebuli metaforebi inglisursa da qarTulSi

erTi da imave formiT gvxvdeba.

rogorc davinaxeT, gamoikveTa 2 ZiriTadi mizezi, rac ganapirobebs

konceptualuri sinesTezuri metaforebis msgavseba-gansxvavebas

sxvadasxva enebSi:

1.adamianis fiziologiiT ganpirobebuli Taviseburebani;

2.kulturuli da garemo faqtorebi.

Page 39: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

39

III Tavi

sinesTezuri metaforebi XVI-XVII saukuneebis inglisur

da qarTul poeziaSi

3.1. sinesTezuri metaforebi uiliam Seqspiris (1564-1616) SemoqmedebaSi

sinesTeziis erTi gansakuTrebuli Tviseba is aris, rom is uaRresad

metaforulia. rogorc wesi, igi mudmivad ubiZgebs mwerals uCveulo

asociaciebisaken. amis gamo, mwerlebi, romlebic am fenomenis

zegavlenas ganicdian, bevrad ukeTesi metaforuli unariT gamoirCevian,

vidre Cveulebrivi adamianebi. uiliam Seqspirs gamoarCeven misi weris

manerisa da, gansakuTrebiT, metaforebis SemoqmedebiTi gamoyenebis

TvalsazrisiT. arc sinesTezuri metafora gaxlavT gamonaklisi, am

kuTxiTac sakmaod saintereso da mdidari aRmoCnda misi Semoqmedeba.

msoflios udidesi dramaturgis Semoqmedeba poeziiT daiwyo. poezia

misi adreuli Semoqmedebis wamyvani Janria. sonetebi gamoxatavs Seqspiris

msoflaRqmas da mTeli misi SemoqmedebisaTvis damaxasiaTebel mxatvrul

Taviseburebebs. Tumca, es msoflmxedveloba ar aris mSrali

filosofiuri abstraqcia, aramed mxatvrul-esTetikuri fenomeni,

romelsac, bunebrivia, Tan axlavs konkretuli mxatvruli realizaciac

Tematur-siuJeturi xazebis, tropebis sistemis, sakmaod rTuli

stilistur-enobrivi arsenalis saxiT (yiasaSvili 1983). winamdebare

naSromSi empiriul masalad swored sonetebi iqna SerCeuli.

Catarebuli analizis Sedegad 154 sonetidan sinesTezuri metaforis

magaliTebi aRmoCnda 70 sonetSi (79 magaliTi). kvlevis Sedegad

gamovlinda, rogorc gacveTili, uzualuri sinesTezuri metaforis

SemTxvevebi, aseve mwerlis sensoruli aRqmis specifikuri,

individualuri SemTxvevebic, rac kidev ufro TvalSisacemia uzualuri

sinesTezuri metaforebis fonze.

Seqspiris sonetebi, rogorc mosalodneli iyo, sakmaod mdidari masala

aRmoCnda imis gasarkvevad, Tu romeli aRqmis tipebis sinTeziT cdilobs

mwerali gadmosces Tavisi grZnobebi da maTgan romeli tipebi Warbobs

ufro metad. qvemoT moyvanili cxrili warmoadgens sinesTezur

metaforebSi sxvadasxva aRqmiTi kategoriebis gamoyenebis sixSires:

Page 40: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

40

or modalobaze dafuZnebuli sinesTezuri metaforebi:

perceftualuri kategoriebi raode-

noba

procen-

ti

1.vizualuri-gemovnebiTi 17 21,5%

2.audialuri-gemovnebiTi 3 3,8%

3.abstraqtuli-gemovnebiTi 17 21,5%

4.olfaqtoruli-gemovnebiTi 6 7,6%

5.gemovnebiTi-gemovnebiTi 1 1,3%

6.abstraqtuli-vizualuri 7 8,9%

7.vizualuri-taqtiluri 4 5,1%

8.abstraqtuli-taqtiluri 4 5,1%

9.temporaluri-taqtiluri 2 2,6%

10.vizualuri-vizualuri 1 1,3%

11.abstraqtuli-taqtiluri(temperat) 10 12,7%

sam modalobaze dafuZnebuli sinesTezuri metaforebi:

rogorc naSromis I TavSi aRvniSne, sinesTeziis movlena yovelTvis

moiazrebs or komponents: stimuls (Inducer), rac uSualod iwvevs am Tu im

SegrZnebas da pasuxs/reaqcias (Inductant) am stimulze. (Marks 2011).

sinesTeziis gamomwvevi stimulebi da pasuxebi SeiZleba iyos

heteromodaluri (gansxvavebuli modalobis SegrZnebebi) da

homomodaluri (erTi da imave modalobis sxvadasxva ganzomilebebis

perceftualuri kategoriebi raodenoba procenti

1.audialuri-taqtiluri-vizua-

luri 2 2,6%

2.gemovnebiTi-vizualuri-ge-

movnebiTi 1 1,3%

3.temporaluri-vizualuri-taq-

tiluri 1 1,3%

4.abstraqtuli-vizualuri-taq-

tiluri 2 2,6%

perceftualuri kategoriebi raodenoba procenti

1.vizualuri-olfaqtoruli-

gemovnebiTi-taqtiluri 1 1,3%

Page 41: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

41

SegrZnebebi). modalobaSi igulisxmeba sxvadasxva aRqmis kategoriebi. (ix.

gv.10) Seqspiris sonetebSi gamovlenili sinesTezuri metaforebis

umravlesoba warmodgenilia heterogenuri saxiT.

empiriuli masalis statistikurma analizma aseve cxadyo, rom

Seqspiris sonetebSi yvelaze didi sixSiriT gemos SegrZnebebTan

dakavSirebuli metaforebi gvxvdeba. maTi dayofa SeiZleba ramdenime

jgufad konceptualuri metaforebis saxiT:

I.individi aris gemo:

aRniSnul sonetSi sityvaSi “sweet” nagulisxmevia cneba ,,sikarge’’.

soneti #1

1.“Thyself thy foe, to thy sweet self too cruel.”

soneti #4

2.“For having traffic with thy self alone,

Thou of thy self thy sweet self dost deceive.”

soneti #114

3.“To make of monsters and things indigest

Such cherubins as your sweet self resemble.”

zemoT moyvanil striqonebSi igulisxmeba rogorc sikarge, aseve

silamaze.

soneti #126

4.“Who hast by waning grown, and therein showest

Thy lovers withering, as thy sweet self growest.”

soneti #151

5.“Then, gentle cheater, urge not my amiss,

Lest guilty of my faults thy sweet self prove.”

zemoT moyvanil sonetebSi poeti mimarTavs Tavis adresats _

umSvenieres axalgazrda Wabuks, amitom magaliTebSi sityvas ,,sweet” aqvs

lamazis, mSvenieris mniSvneloba.

Page 42: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

42

soneti #8

6.‘’By unions married, do offend thine ear,

They do but sweetly chide thee, who confounds

In singleness the parts that thou shouldst bear.

Mark how one string, sweet husband to another,

Strikes each in each by mutual ordering.”

zemoT moyvanil magaliTSi xdeba simebis personifikacia. rogorc

konteqstidan irkveva, metaforaSi: ,,sweet husband’’(,,tkbili meuRle”)

sakravis simebi da maTi harmoniuli SeTanxmeba, Sexmatkbileba

igulisxmeba.

momdevno sonetSi, sityva “sweet” gamoyenebulia, rogorc mimarTvis

erTgvari forma:

soneti #108

7.“That may express my love, or thy dear merit?

Nothing, sweet boy; but yet, like prayers divine.”

soneti #133

8.“Is't not enough to torture me alone,

But slave to slavery my sweet'st friend must be?”

zemoT mocemul magaliTSi poets monobis cneba gapirovnebuli aqvs da

mas ,,tkbil megobars“ uwodebs.

ramdenime sonetSi tkbili gemos SegrZneba dakavSirebulia sxeulis

romelime nawilTan:

II. sxeulis nawili aris gemo:

soneti #100

1.“Rise, resty Muse, my love's sweet face survey,

If Time have any wrinkle graven there.”

am magaliTSi sityva ,,tkbili“ lamazis mniSvnelobiT aris gamoyenebuli.

Page 43: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

43

soneti #128

2.“How oft when thou, my music, music play’st

Upon that blessed wood whose motion sounds

with thy sweet fingers when thou gently sway’st

The wiry concord that mine ear confounds.”

Tu davakvirdebiT sonetis konteqsts, mivxvdebiT, rom ,,tkbili

TiTebiT“poeti cdilobs xazi gausvas am TiTebiT instrumentze dakrul

sasiamovno melodias.

soneti #145

3.“But when she saw my woeful state,

Straight in her heart did mercy come,

Chiding that tongue that ever sweet

Was used in giving gentle doom.”

zemoT mocemul magaliTSi vxvdebiT gemos kategoriis sinTezs gemos

aRmqmel organosTan-enasTan, romelic aseve dakavSirebulia smeniT

kategoriasTan. rogorc ukve aRiniSna, gemosa da smenis aRqma

erTmaneTTan mWidro kavSirSia. (ix. gv. 41)

rogorc magaliTebis analizma aCvena, saqme gvaqvs sityvis ,,sweet“

polisemiasTan: erT SemTxvevaSi(sweet face) is ,,lamazs“, xolo danarCen

SemTxvevebSi(“sweet finger”, “sweet tongue”) _ ,,sasiamovnos’’ aRniSnavs.

gamovlinda sinesTezuri metaforis ramdenime magaliTi, sadac gemos

kategoria mocemulia smenasTan sinTezSi:

III. xma aris gemo:

soneti #8

1.“By unions married, do offend thine ear,

They do but sweetly chide thee, who confounds

In singleness the parts that thou shouldst bear.”

Page 44: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

44

zemoT mocemul magaliTSi zmnizedis formiT aris warmodgenili

sityva ,,tkbili“ (“sweetly”) da is smeniT kategoriasTan aris

dakavSirebuli.

soneti #73

2.“That time of year thou mayst in me behold

When yellow leaves, or none, or few, do hang

Upon those boughs which shake against the cold,

Bare ruined choirs, where late the sweet birds sang.”

aRniSnul magaliTSic Citebis sasiamovnod mosasmen galobaze

miuTiTebs poeti.

Seqspiris sonetebSi gemos kategoriiT aRqmuli sakmaod bevri cneba

dakavSirebulia araerT fsiqikur SegrZnebasTan, procesTan, romelTagan

umravlesoba warmodgenilia sitkbosTan sinTeziT.

IV. siyvaruli aris gemo

Seqspiris aRqmiT, siyvaruli aris tkbili:

soneti #29

1.“From sullen earth, sings hymns at heaven's gate;

For thy sweet love remembered such wealth brings

That then I scorn to change my state with kings.”

soneti #56

2.“Sweet love, renew thy force; be it not said

Thy edgeshouldblunter be than appetite,

Which but to-day by feeding is allayed,

To-morrow sharpened in his former might.”

soneti #76

3.“O! know sweet love I always write of you,

And you and love are still my argument.”

soneti #79

Page 45: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

45

4.“Whilst I alone did call upon thy aid,

My verse alone had all thy gentle grace;

I grant, sweet love, thy lovely argument

Deserves the travail of a worthier pen.”

soneti #93

5.“But heaven in thy creation did decree

That in thy face sweet love should ever dwell.”

qvemoT moyvanil sonetSi poets gapirovnebuli hyavs siyvarulisa da

siZulvilis grZnobebi, romlebic erTmaneTs ebrZvian da am Widils is

uwodebs qurds, romelic, sabolood, Zarcvavs mas. Zarcva, rogorc

negatiuri konotaciis mqone sityva, kidev ufro negatiur mniSvnelobas

iZens, radgan mocemulia iseT sityvasTan sinTezSi rogoricaa ,,mJave’’:

soneti #35

6.“Such civil war is in my love and hate,

That I an accessory needs must be,

To that sweet thief which sourly robs from me.”

V. Rirseba, saTnoeba aris gemo:

soneti #93

1.“But heaven in thy creation did decree

That in thy face sweet love should ever dwell;

Whate'er thy thoughts, or thy heart's workings be,

Thy looks should nothing thence, but sweetnesstell.

How like Eve's apple doth thy beauty grow,

If thy sweet virtue answer not thy show!”

VI. survili, neba aris gemo:

soneti #135

Page 46: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

46

1.“Whoever hath her wish, thou hast thy Will,

And Will to boot, and Will in over-plus;

More than enough am I that vexed thee still,

To thy sweet will making addition thus.”

VII.fiqri aris gemo:

soneti #30

1.“When to the sessions of sweet silent thought

I summon up remembrance of things past.”

sonetSi #30 aRqmis sami kategoriis sinTezs vxvdebiT:

gemo+smena+abstraqtuli cneba, romelic am mocemul SemTxvevaSi

gonebriv aqtivobas ukavSirdeba.

paralelisTvis sainteresoa am sonetis qarTuli Targmani, romelSic

saerTod ar gvxvdeba sinesTezuri metafora:

,,fiqrTa samyaro ros mouxmobs dReebs gardasuls,

ymawvilkacoba dakarguli momagondeba.“

soneti #71

2.“Nay, if you read this line, remember not

The hand that writ it, for I love you so,

That I in your sweet thoughts would be forgot.”

VIII. pativiscema aris gemo:

soneti #26

1.“To show me worthy of thy sweet respect:

Then may I dare to boast how I do love thee.”

momdevno magaliTSi poets simarTle aRqmuli aqvs rogorc tkbili

ornamenti, rac originaluri ganmartebaa, radgan qarTul enaSic

arsebobs gamoTqma _ mware da tkbili simarTle, magram ara am formiT.

IX. simarTle aris gemo:

soneti #54

Page 47: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

47

1.“O! how much more doth beauty beauteous seem

By that sweet ornament which truth doth give.

Semdegi sinesTezuri metaforebi vizualuri kategoriis gemosTan

sinTeziT aris miRebuli:

X. moxdeniloba aris gemo:

soneti #78

1.“In others' works thou dost but mend the style,

And arts with thy sweet graces graced be.”

XI. silamaze aris gemo:

soneti #106

1.“And beauty making beautiful old rhyme,

In praise of ladies dead and lovely knights,

Then, in the blazon of sweet beauty's best

Of hand, of foot, of lip, of eye, of brow,

I see their antique pen would have expressed

Even such a beauty as you master now.”

erT-erTi moulodneloba, rac Seqspiris sinesTezur metaforebSi

gamovlinda aris is, rom garda pozitiuri abstraqtuli cnebebisa,

rogoricaa siyvaruli, Rirseba, pativiscema, silamaze, simarTle, poets

ramdenime negatiuri konotaciis mqone cnebac sitkbosTan sinTezSi aqvs

warmodgenili, es moulodneloba ki imiT aris gamowveuli, rom rogorc

cnobilia, tkbil gemosTan mxolod sasiamovno SegrZnebebi asocirdeba.

XII. sircxvili aris gemo

soneti#95

1.“How sweet and lovely dost thou make the shame

Which, like a canker in the fragrant rose,

Doth spot the beauty of thy budding name!”

Page 48: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

48

sagulisxmoa, rom qarTulSic sircxvilis cnebas xSirad vukavSirebT

gemos, gvaqvs aseTi gamoTqmac: sircxvili igema/sircxvili Wama. magram

sircxvilis tkbil gemosTan sinTezi ar gvxvdeba.

XIII. pirferoba aris gemo:

poetis azriT, pirferoba aris tkbili:

soneti #42

1.“But here's the joy; my friend and I are one;

Sweet flattery! then she loves but me alone.”

momdevno sonetSipirferoba warmodgenilia rogorc siTxe, romlis

dalevac SeiZleba, Tumca poetis mier gemos dakonkreteba ar xdeba:

soneti #107

2.“O! 'tis the first, 'tis flattery in my seeing,

And my great mind most kingly drinksit up:

Mine eye well knows what with his gust is 'greeing,

And to his palate doth prepare the cup:

If it be poisoned, 'tis the lesser sin

That mine eye loves it and doth first begin.”

XIV. tyuili aris gemo:

soneti #39

1.“O absence! what a torment wouldst thou prove,

Were it not thy sour leisure gave sweet leave,

To entertain the time with thoughts of love,

Which time and thoughts so sweetly doth deceive.”

XV. sikvdili aris gemo:

soneti #54

Page 49: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

49

1.“They live unwoo'd, and unrespected fade;

Die to themselves. Sweet roses do not so;

Of their sweet deaths are sweetest odours made.”

A aRniSnul sonetSi saubaria surnelovani vardebis ,,sikvdilze’’ anu

Wknobaze.

Semdeg magaliTebSi ynosvis SegrZneba dakavSirebulia gemos

SegrZnebasTan:

XVI.suni/haeri aris gemo:

soneti #54

1.“The rose looks fair, but fairer we it deem

For that sweet odour, which doth in it live.”

soneti #54

2.“They live unwoo'd, and unrespected fade;

Die to themselves. Sweet roses do not so;

Of their sweet deaths are sweetest odours made.”

soneti #98

3.“Yet nor the lays of birds, nor the sweet smell

Of different flowers in odour and in hue,

Could make me any summer's story tell.”

soneti #99

4.“The forward violet thus did I chide:

Sweet thief, whence didst thou steal thy sweet that smells,

If not from my love's breath?”

soneti #70

5.“That thou art blamed shall not be thy defect,

For slander's mark was ever yet the fair;

The ornament of beauty is suspect,

A crow that flies in heaven's sweetest air.”

Page 50: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

50

haeri, imis gamo, rom sunTqvasTan asocirdeba, ynosviT kategorias

mivakuTvne.

gvxvdeba sinesTezuri metaforis ramdenime iseTi SemTxvevac, sadac

gemosTan dakavSirebuli SegrZnebis gadmocema xdeba isev gemos

kategoriiT, Sesabamisad aRniSnuli magaliTi warmoadgens homogenuri

sinesTeziis nimuSs:

soneti #118

“As, to prevent our maladies unseen,

We sicken to shun sickness when we purge;

Even so, being full of your ne'er-cloying sweetness,

To bitter sauces did I frame my feeding.”

am magaliTSi poeti saubrobs sitkboze, romlis gemo arasdros iqneba

mosabezrebeli.

gemos kategoria marto tkbili gemoTi ar aris warmodgenili, gvxvdeba

aseve mJave da mware gemoebis aRqmis sxva tipebTan sinTezic. magaliTad,

momdevno sonetebSi poeti mJave gemos drostarebasa da fizikur qmedebas

_ wasvlas ukavSirebs:

XVI. drostareba aris gemo:

XVII. fizikuri qmedeba aris gemo:

soneti #39

“O absence! what a torment wouldst thou prove,

Were it not thy sour leisure gave sweet leave.”

soneti #41

“And when a woman woos, what woman's son

Will sourly leave her till he have prevailed?”

sonetSi #39 poeti wasvlas tkbil gemosTanac akavSirebs.

XVIII. qmedeba aris gemo:

soneti #94

Page 51: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

51

“For sweetest things turn sourest by their deeds;

Lilies that fester, smell far worse than weeds.”

XIX. aryofna aris gemo:

soneti #57

“Nor dare I chide the world without end hour,

Whilst I, my sovereign, watch the clock for you,

Nor think the bitterness of absence sour,

When you have bid your servant once adieu.”

zemoT mocemuli sinesTezuri metafora sainteresoa imdenad,

ramdenadac masSi Tavs iyris gemos orgvari tipi: simware (bitterness) da

mJave gemo (sour), swored maTi sinTeziT aRiqvams poeti aryofnis cnebas.

sainteresoa aseve vizualuri sinesTezuri metaforebi, sadac ufro

metad ferTan dakavSirebuli sinesTezuri metaforebi Warbobs:

I.Zalaufleba aris feri:

poetis mier, Zalaufleba aRqmulia bnel, muq ferebSi:

soneti #100

1.“Spend'st thou thy fury on some worthless song,

Darkening thy powerto lend base subjects light?

Return forgetful Muse, and straight redeem,

In gentle numbers time so idly spent.”

II.siamaye aris feri:

momdevno sonetSi siamaye warmodgenilia mewamuli feriT. poeti ias

uwodebs ,,tkbil qurds” (“sweet thief”), da brals debs mas, rom mohpara

satrfos tkbili surneli:

soneti #99

1.“The forward violet thus did I chide:

Sweet thief, whence didst thou steal thy sweetthat smells,

Page 52: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

52

If not from my love's breath? The purple pride

Which on thy soft cheek for complexion dwells.”

momdevno sonetSi poeti siamayes warmoaCens, rogorc WuWyians, gasvrils.

soneti N#144

,,And would corrupt my saint to be a devil,

Wooing his purity with her foul pride.

And whether that my angel be turn'd fiend

Suspect I may, but not directly tell.”

SeqspirTan zogierTi sinesTezuri metafora savsebiT logikurad JRers,

radganac sxvadasxva Sida Tu gare faqtorebis zemoqmedebis Sedegad

adamianis universalur fiziologiur reaqciebzea dafuZnebuli.

magaliTad: sircxvilis grZnobas poeti siwiTles ukavSirebs, rac

logikuria, radgan siwiTle sircxvilis grZnobis garegnuli

gamovlinebad miiCneva, xolo sasowarkveTilebas TeTr ferad aRiqvams

poeti, rac, aseve damaxasiaTebelia sasowarkveTilebaSi myofi

adamianisTvis, radgan am dros adamians uimedobisagan, romelic SiSisa

da gangaSis grZnobebsac gulisxmobs, feri ekargeba, fiTrdeba. (qarTul

enaSi sityva ,,gafiTreba” modis mcenaris saxelwodebidan ,,fiTri”,

romlis erT-erTi jiSis saxelia ,,TeTri fiTri”):

III. sircxvili aris feri:

IV. sasowarkveTileba aris feri:

soneti #99

“The roses fearfully on thorns did stand,

One blushing shame, another white despair;

A third, nor red nor white, had stol'n of both

And to his robbery had annex'd thy breath.”

V.silamaze aris feri:

qvemoT moyvanil sonetSi, savaraudod, igulisxmeba Seqspiris mistiuri

Savgvremani qalbatoni:

Page 53: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

53

soneti #132

1.“Then will I swear beauty herself is black,

And all they foul that thy complexion lack.”

zemoT mocemuli sinesTezuri metafora homogenuria, radgan masSi

orive sawyisi da samizne sfero erTi da imave aRqmis kategoriiT _

vizualuri kategoriiTaa warmodgenili.

VI.simarTle aris feri:

poetis azriT, WeSmaritebas ar aqvs feri, is ar saWiroebs Seferadebas.

soneti #101

1.“Make answer Muse: wilt thou not haply say,

'Truth needs no colour, with his colour fixed.”

VII.boroteba aris feri:

SeqspirisTvis qali asocirdeba borotebasTan, cdunebasTan:

soneti #144

1.“Two loves I have of comfort and despair,

Which like two spirits do suggest me still:

The better angel is a man right fair,

The worser spirit a woman coloured ill.

To win me soon to hell, my female evil

Tempteth my better angel from my side.

zemoT moyvanil sonetSi poeti kvlav gulisxmobs mis adresats,

Savgvreman qalbatons (Shakespeare’s Dark Lady), am magaliTSi ki misi

,,zneobrivi feri“ igulisxmeba.

momdevno sonetebSi olfaqtoruli sinesTezuri metafora

warmodgenilia ramdenime magaliTiT, sadac ynosva dakavSirebulia

vizualur, taqtilur da gemos kategoriebTan:

soneti #107

Page 54: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

54

1.“Now with the drops of this most balmy time,

My love looks fresh, and Death to me subscribes.”

aRniSnul magaliTi aris sami aRqmis kategoriisgan miRebuli, radgan

dro warmodgenilia rogorc siTxis wveTi, (TIME IS FLUID) romelsac

surneli aqvs, Sesabamisad, is taqtilur kategoriasac SeiZleba

mivakuTvnoT: temporaluri+vizualuri+taqtiluri.

qvemoT moyvanilmagaliTSi haeri, romelic olfaqtorul kategorias

miekuTvneba, dakavSirebulia gemos SegrZnebasTan:

soneti #70

2.“That thou art blamed shall not be thy defect,

For slander's mark was ever yet the fair;

The ornament of beauty is suspect,

A crow that flies in heaven's sweetest air.”

momdevno sonetSi kvamli poets warmodgenili aqvs erTi gansazRvrebiT,

romelic SeiZleba erTdoulad oTx sxvadasxva aRqmiT kategorias

mivakuTvnoT: vizualurs, ynosviTs, gemos da taqtilur kategoriebs,

radgan dampals roca vuwodebT raimes, amas misi danaxvis,Sexebis, gemos

gasinjvis da ynosvis safuZvelze vambobT:

soneti #34

3.“Hiding thy bravery in their rotten smoke?

'Tis not enough that through the cloud thou break.”

yvelaze didi mravalferovnebiT Seqspiris sonetebSi taqtiluri aRqmis

kategoria gvxvdeba, romelic warmodgenilia Semdegi gansazRvrebebiT:

blagvi(blunter), nazi(gentle,tender), civi(cold), Tbili(warm), cxeli(hot),

dampali(rotten), mwife(ripe), basri(sharp):

I.individi aris nazi:

soneti #151

1.“Love is too young to know what conscience is,

Yet who knows not conscience is born of love?

Page 55: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

55

Then, gentle cheater, urge not my amiss,

Lest guilty of my faults thy sweet self prove.”

II.siyvaruli/grZnoba aris nazi:

soneti #10

1.“O! change thy thought, that I may change my mind:

Shall hate be fairer lodged than gentle love?”

soneti #141

2.“Nor are mine ears with thy tongue's tune delighted;

Nor tender feeling, to base touches prone,

Nor taste, nor smell, desire to be invited

To any sensual feast with thee alone.”

poetis aRqmiT, grZnoba aris foladiviT myari, gamobrZmedili:

soneti #112

3.“You are my all-the-world, and I must strive

To know my shames and praises from your tongue;

None else to me, nor I to none alive,

That my steeled sense or changes right or wrong.”

grZnobasTan dakavSirebuli sinesTezuri metaforebi steeled sense, tender

feeling homogenuria, radgan metaforebis orive sfero(sawyisi,samizne)

taqtilur kategorias miekuTvneba.

III. moxdeniloba aris nazi:

soneti #79

1.“Whilst I alone did call upon thy aid,

My verse alone had all thy gentle grace.”

IV. sanaxaoba aris nazi:

soneti #113

Page 56: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

56

1.“Nor his own vision holds what it doth catch;

For if it see the rud'st or gentlest sight.”

mocemul magaliTSi sityva ,,gentlest“ ,,keTilSobilurs’’, ,,keTils’’ niSnavs.

V.dRe aris nazi:

soneti #145

1.“That followed it as gentle day,

Doth follow night.”

VI.sikvdili aris nazi:

soneti #145

1.“But when she saw my woeful state,

Straight in her heart did mercy come,

Chiding that tongue that ever sweet

Was used in giving gentle doom.”

VII. poezia (leqsi) aris nazi (daxvewili):

soneti #81

1.“Your monument shall be my gentle verse,

Which eyes not yet created shall o'er-read.”

VIII.dro aris nazi:

soneti #100

1.“Return forgetful Muse, and straight redeem,

In gentle numbers time so idly spent.”

IX.ganzraxva aris forma:

qvemoT moyvanil sonetSi poeti mimarTavs dros da mis zraxvebs

gamosaxavs rogorc blagvi, aseve basri formebiT:

soneti #115

Page 57: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

57

1.“But reckoning Time, whose million'd accidents

Creep in 'twixt vows, and change decrees of kings,

Tan sacred beauty, blunt the sharp'st intents.”

X.siyvaruli aris forma:

Seqspiris azriT, siyvaruli aris rogorc blagvi formis, aseve basri

formis mqone grZnoba:

soneti #56

1.“Sweet love, renew thy force; be it not said

Thyedge should blunter be than appetite,

Which but to-day by feeding is allayed,

To-morrow sharpened in his former might.”

XI. xma aris forma:

poeti xmas _ gminvas warmogvidgens rogorc basri formis mqones.

(qarTul sityvaSi ,,yurismomWreli” kargad Cans smenisa da Sexebis es

sinesTezuri mimarTeba).

soneti #50

1.“The bloody spur cannot provoke him on,

That sometimes anger thrusts into his hide,

Which heavily he answers with a groan,

More sharp to me than spurring to his side.”

XII.Rame aris forma:

qvemoT mocemul poets Rame warmodgenili hyavs rogorc cicabo formis

mqone. asaki Sedarebulia cxovrebis gzasTan, romelic asakis matebasTan

erTad am gzaze aRmasvlas da TandaTan sinaTlis naklebobas, daRamebas

gulisxmobs.

soneti #63

Page 58: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

58

1.“When hours have drained his blood and filled his brow

With lines and wrinkles; when his youthful morn

Hath travelled on to age's steepy night.”

sainteresoa isic, rom zemoT aRniSnul magaliTSi ikveTeba

orientaciuli metaforis nimuSi: cxovrebis dasasrulisken savali gza

aris zemoT mimarTuli.

I.lpoba, kvdoma aris temperatura:

aRniSnul sonetSi iqmneba kontrasti axalgazrdobasa da siberes Soris,

poetis azriT, sibere sicivesTan asocirdeba, xolo fizikuri uZlureba,

kvdoma _ lpobasTan:

soneti #11

1.“Thou mayst call thine when thou from youth convertest.

Herein lives wisdom, beauty, and increase;

Without this folly, age, and cold decay.”

II.sikvdili aris temperatura:

soneti #11

1.“Which husbandry in honour might uphold,

Against the stormy gusts of winter's day

And barren rage of death's eternal cold?”

metaforis Seswavlis kuTxiT ormagad saintereso aRmoCnda Seqspiris

bolo ori soneti, sadac siyvarulis koncepti warmodgenilia taqtilur

kategoriasTan, kerZod ki temperaturasTan sinTezSi.

III.siyvaruli aris temperatura:

momdevno or sonetSi siyvaruli Sedarebulia cecxlis wakidebasTan,

aalebasTan, mwvel survilTan. Seqspiris azriT, siyvarulis guls

aTbobs:

soneti #153

Page 59: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

59

“And his love-kindling fire did quickly steep

In a cold valley-fountain of that ground;

Which borrowed from this holy fire of Love,

sick withal, the help of bath desired,

And thither hied, a sad distempered guest,

But found no cure, the bath for my help lies

Where Cupid got new fire; my mistress' eyes.”

soneti #154

“The little Love-god lying once asleep,

Laid by his side his heart-inflaming brand,

Whilst many nymphs that vowed chaste life to keep

Came tripping by; but in her maiden hand

The fairest votary took up that fire

Which many legions of true hearts had warmed;

And so the General of hot desire

Was, sleeping, by a virgin hand disarmed.

This brand she quenched in a cool well by,

Which from Love's fire took heat perpetual,

Growing a bath and healthful remedy,

For men diseased; but I, my mistress' thrall,

Came there for cure and this by that I prove,

Love's fire heats water, water cools not love.”

qarTul enaSi arsebobs siyvarulTan dakavSirebuli araerTi gamoTqma,

romelic cecxlTan da mis mwvel ZalasTan asocirdeba. magaliTad:

siyvaruliT almodebulia;

siyvaruliT damwvaria;

siyvaruli guls udagavs;

gulSi cecxls(als) unTebs;

cecxls waukidebs;

siyvarulis/trfobis/eSxis ali swvavs;

siyvaruli Caqra;

Page 60: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

60

Camwvaria;

(vinmes) eSxiT iwvis;

trfobis cecxliT iwvis;

iwvis da idagvis;

rogorc aRmoCnda, inglisur enaSic arsebobs msgavsi gamoTqmebi da is

mosazreba, rom ,,cecxlis’’ meSveobiT ,,siyvarulis“ grZnobis metaforuli

gadmocema mxolod qarTuli eTnospecifikuri movlenaa (amirejibi 2005),

ar aRmoCnda marTebuli.

3.2. qveTavis daskvna:

Seqspiris sonetebis kvlevam sinesTezuri metaforis TvalsazrisiT

cxadyo Semdegi:

1.empiriuli masalis klasifikaciis dros aRmoCnda, rom sinesTezuri

metaforis Seqmnis procesSi monawileobas iRebs aRqmis xuTive tipi:

gemosmieri, taqtiluri, smeniTi, vizualuri da olfaqtoruli.

2.am kategoriebidan SexamebaTa mravalferovnebiT taqtiluri

sinesTezuri metaforebia warmodgenili, Segvxvda Semdegi gansazRvrebebi:

blagvi(blunter), nazi(gentle,tender), civi(cold), Tbili(warm), cxeli(hot),

dampali(rotten), mwife(ripe), basri(sharp).

3.gamoyenebis sixSiriT gemosTan dakavSirebuli sinesTezuri metaforebi

Warboben. yvelaze mcire raodenobiT ki olfaqtoruli kategoria

gvxvdeba, sadac ynosva dakavSirebulia vizualur, taqtilur da gemos

kategoriebTan.

4.Seqspiris sonetebSi gemosTan dakavSirebuli sinesTezuri metaforebis

ganxilvis dros gamovlinda ramdenime tipi, yvelaze TvalSisacemi

aRmoCnda sitkbosTan dakavSirebuli sinesTezuri metaforebi. gemos

saSualebiT, kerZod ki tkbil gemosTan sinTeziT poets warmodgenili

aqvs samizne sferoebis mTeli kaleidoskopi: individi, monoba, sxeulis

nawilebi, xma, siyvaruli, siZulvili, Rirseba, survili, fiqri,

pativiscema, simarTle, eSxi, silamaze, sircxvili, pirferoba, tyuili,

sikvdili, suni. tkbili gemos kategorias raodenobiT bevrad CamorCeba

Page 61: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

61

mJave da mware gemosTan dakavSirebuli sinesTezuri metaforebi, Tumca

mainc gvxvdeba maTi 4 nimuSi.

5.erT-erTi moulodneloba, rac Seqspiris sinesTezur metaforebSi

gamovlinda aris is, rom garda pozitiuri abstraqtuli cnebebisa,

rogoricaa siyvaruli, Rirseba, pativiscema, silamaze, simarTle, poets

ramdenime negatiuri konotaciis mqone cnebac sitkbosTan sinTezSi aqvs

warmodgenili. mag: sircxvili, tyuili, pirferoba da sikvdilis cnebebi.

es moulodneloba ki gamowveulia imiT, rom rogorc cnobilia, tkbil

gemosTan ZiriTadad mxolod karg, sasiamovno SegrZnebebs akavSireben.

6.Seqspirs magaliTebSi gamovlenili vizualuri kategoria ZiriTadad

warmodgenilia feris saxiT.poetis warmosaxvaSi feri SeiZleba hqondes

Semdeg abstraqtul cnebebs: Zalauflebas, siamayes, silamazes,

simarTles, borotebas.

7.aseve analizma cxadyo, rom sinesTezur metaforebSi, iseve rogorc

konceptualur metaforebSi, ,,anasaxi“ (mapping) xdeba abstraqtulidan

ufro konkretulisaken. es tendencia miuTiTebs imaze, rom metaforis es

tipic warmoadgens fiqrisa da kognitiuri procesis Sedegs.

8.sinesTezuri metaforebi, rogorc Cvens yoveldRiur metyvelebaSi, aseve

poeziaSi ,,anasaxis“ erTsa da imave tendencias eqvemdebareba:

abstraqtulidan _ konkretulisaken, rac miuTiTebs imaze, rom rogorc

pirobiTi, aseve axladwarmoqmnili sinesTezuri metaforebis formirebis

procesi emyareba Cvens kulturul da fizikur SegrZnebebTan

dakavSirebul gamocdilebas.

9.is metaforebi, romlebSic ar xdeba abstraqtuli cnebis ufro

konkretuliT gadmocema, SedarebiT ufro rTulad aRsaqmelia da

anomalurad, markirebulad iTvleba, radgan ,,anasaxi“ ar aris

tradiciuli _abstraqtulidan konretulisaken. sinesTezuri metaforebis

aseTi anomaliuri tipi Seqspiris sonetebSi ar aRmoCnda.

10.Seqspiris sonetebSi gamovlenili sinesTezuri metaforebis

umravlesoba warmodgenilia aRqmis kategoriebis orkomponentiani

formiT.

11.Tu marksis klasifikaciiT vixelmZRvanelebT, romelic ganasxvavebs

heterogenur da homogenur sinesTezias, sonetebSi gamovlinda Semdegi

Page 62: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

62

statistikuri suraTi: mxolod oTxi homogenuri sinesTezuri metafora,

gamovlenili metaforebis absoluturi umravlesoba ki warmodgenilia

heterogenuri saxiT.

3.3. sinesTezuri metaforebi Teimuraz I-s (1589_1663) SemoqmedebaSi

Teimuraz I-ma, rogorc poetma, mniSvnelovani wvlili Seitana qarTul

literaturaSi da zegavlena moaxdina mis Semdgom ganviTarebaze. man

SemoiRo qarTul mwerlobaSi sxvadasxva literaturuli Janri:

ganaviTara gabaasebis Janri da daamkvidra majamuri leqsis forma.

Teimurazma Seqmna ramdenime lirikuli Sedevri da amiT erT-erTma

pirvelma saTave daudo aRorZinebis xanis lirikuli poeziis

ganviTarebas. (baramiZe 2010)

Teimuraz I sasuliero Tematikas aniWebda upiratesobas, Tumca mis

poeziaSi saero Tematika sWarbobs. is erT-erTi pirveli iyo, vinc scada

qarTul poeziaSi erovnuli Tematikis Semotana. man sakuTar Tavze iwvnia

cxovrebis ukuRmarToba da imedis gacrueba. Tavisi qveynis umowyalo

rbeva-awiokebis mowme poetisaTvis mTavari kiTxva iyo wuTisoflis raoba.

misi SemoqmedebaSi erT-erTi centraluri adgili uWiravs wuTisoflis

muxanaTobisa da amaoebis Temas, rogorc piradi tragediis, aseve

sazogado bedukuRmarTobis Sedegad gamowveul gancdebs.

Teimuraz I-ma gadmoaqarTula sparsulenovan samyaroSi farTod

gavrcelebuli poemebi da erovnuli suliskveTebiT ganmsWvala isini.

poeti Tavis erT-erT cnobil poemaSi ,,leilmajnuniani“ wers: ,,sparsTa

enisa sitkboman masurva musikobani”. sagulisxmoa, rom misi yvelaze

cnobili fraza swored sinesTezur xedvazea dafuZnebuli.

rogorc empiriul masalaze dakvirvebam cxadyo, Teimuraz pirvelis

poeturi ena sinesTezur metaforebze msjelobisTvis sakmaod did

masalas iZleva. misi 10 nawarmoebidan, romelTagan 4 poemis saxiTaa

warmodgenili(,,wameba qeTevan dedoflisa”, ,,majama”, ,,vard-bulbuliani”,

,,Sami-farvaniani”) 4 leqsia (,,Tamaris saxe daviT garejas”, ,,SvidTa

krebaTaTvis”, ,,anbanT-qebani”, ,,gremis sasaxleze”), xolo 2 gabaasebis

Page 63: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

63

Janris Txzulebas warmoadgens (,,Sedareba gazafxulis da Semodgomisa”,

,,soflis samduravi”), gamovlinda sinesTezuri metaforebi, romlebic

amavdroulad konceptualuri metaforis Teoriis mixedviT iqna

ganxiluli. moxda maTi klasifikacia sawyisi da samizne sferoebis

mixedviT. qvemoT mocemuli cxrili warmoadgens gamovlenil sinesTezur

metaforebSi (79 magaliTi) sxvadasxva aRqmis kategoriebis gamoyenebis

sixSires:

or modalobaze dafuZnebuli sinesTezuri metaforebi:

perceftualurikategoriebi raodenoba procenti

1.abstraqtuli-vizualuri 6 7,6%

2.abstraqtuli-sivrcobrivi 1 1,3%

3.abstraqtuli-gemovnebiTi 12 15,2%

4.audialuri-gemovnebiTi 20 25,3%

5.audialuri-vizualuri 3 3,8%

6.vizualuri-gemovnebiTi 3 3,8%

7.audialuri-sivrcobrivi 2 2,5%

8.abstraqtuli-taqtiluri(temperat) 16 20,3%

9.abstraqtuli-taqtiluri 3 3,8%

10.vizualuri-taqtiluri(temperat) 2 2,%

11.abstraqtuli-woniTi 1 1,3%

sam modalobaze dafuZnebuli sinesTezuri metaforebi:

ganvixiloT isini calcalke:

I.codna aris sinaTle/siwminde:

perceftualuri kategoriebi raode-

noba

procen-

ti

1. abstraqtuli-taqtiluri-gemovne-

biTi-vizualuri 1 1,3%

2. abstraqtuli-vizualuri-taqti-

luri 3 3,8%

3. audialuri-gemovnebiTi-taqtiluri 1 1,3%

4. audialuri-gemovnebiTi-vizualuri 3 3,8%

5. audialuri-taqtiluri-vizualuri 2 2,5%

Page 64: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

64

aRniSnul magaliTSi samizne sfero_abstraqtuli cneba codna

ganxilulia vizualuri aRqmis meSveobiT:

1. ,,RmerTi ars Tavis yovelTa, ig vaqoT, ganvadidoTo,

samni naTelni erTad vTqvaT d mama, Ze, suli wmindoTo,

misis cnobiTa ganvnaTldeT, goneba ganviwmindoTo.“

,,gremis sasaxleze“

mocemul striqonSi poeti konceptualuri metaforiT, romelic aseve

sinesTezuri metaforis nimuSic aris, cdilobs axsnas, rom codna,

romlis saSualebiTac adamiani Seimecnebs RmerTs, aris sinaTle.

sayuradReboa, rom teqstis religiuri Sinaarsidan gamomdinare uflis

Semecnebas avtori gonebis ganwmendasTanac akavSirebs.

II. codna aris simaRle:

codna poetisTvis sulis amaRlebis saSualebac aris, rac aseve

konceptualuri metaforis magaliTia.

samizne sfero _ abstraqtuli cneba swavla warmodgenilia iseTi

sivrcobrivi kategoriiT, rogoricaa simaRle:

1.,,mqonda rame samRTo sibrZne me RvTisagan boZebuli,

swavliT sulTa amaRlebad, sityva Sedgmad boZebuli,

ig moswrafe smenad misad vervin vnaxe moZebuli,

dalpes bevri samRTo wigni miwaSigan modebuli.”

,,Sedareba gazafxulisa da Semodgomisa”

III. a) xma aris gemo:

sasiamovno melodias poeti aRwers gemos aRqmiTi kategoriis

saSualebiT, rogorc wesi, sasiamovno xma, ZiriTadad, sitkbosTan

asocirdeba, rac yurisTvis kargi mosasmenia. poeti samizne sferos _ xma

warmodgenilia iseTi sawyisi sferos saSualebiT, rogoricaa tkbili:

smeniTi+gemovnebiTi

Page 65: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

65

tkbili:

1.,,mgavcocxldebi erT-wel-mkvdari, ra dro mova Seni fasli,

Tavs dagiwyeb Semovlasa, suls amosvlas aRar vacli;

usulsa da tkbilsa xmasa saqebarad Senzed davscli,

Sens Wvretazed samoTxeSi yofasaca me ar gavscvlin.“

,,vard-bulbuliani“

2.,,ar viciT visTvis gaWrila, Tvar igic xelad Tqmulao,

bulbulisagan is ufro am sofliT Sors gasulao,

mTasa da tyesa dafrinavs, ig mosTqvams karg-usulao,

mis xmisa sitkbos Tu viTmca iangariSebs nulao!”

,,Sedareba gazafxulisa da Semodgomisa”

3.,,aq aris bazmis sohbaTi, sufrisa Semkobiloba,

dro axal nergTa yvavilTa, turfa vardisa Sliloba,

bulbulTa bgera, yivili, xma-mWevrad Sewyobiloba,

mutribTa rasti muRami, sasmenelTaTvis tkbiloba.“

,,gremis sasaxleze“

poetis azriT, sasmenelis datkboba SesaZlebelia gamoiwvios sasiamovno

musikam, melodiam an kargad warmoTqmulma leqsma, rogorc es momdevno

magaliTSi Cans:

4.,,ar momewyina layabi, es usargeblo sulisa,

sxvad aras mosaxmarisi, oden Cans sibrZne gulisa;

leqsi Cemi sjobs gvarad da tkbilad sasmenlad yurisa,

maSinc rusTvelsa aqebden, me iman gamagulisa.“

,,majama“

b) musika aris gemo:

1..,,mSeniT Svenis da ixarebs walkoti, baRCa baRado,

Page 66: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

66

RmerTman dagbada yvavilTa Tu ar xelmwifed, raRado?

Seni gayra da Sors yofna aRar damasvi daRado,

musikTa yovlTa utkbosad me Seni qeba vRaRadon! “

,,vard-bulbuliani“

zemoT mocemul magaliTSi rogorc musika aseve qeba warmodgenilia

gemos kategoriiT.

angelozTa galobis sasiamovno xma poetSi tkbil gemos aRZravs:

2.,,dionos brZenman mogviTxra angelozT ganwyobiloba,

ig cxra das-dasi gundoba, ukana anu winoba,

wminda arsobiT xmoba da ig galobisa tkbiloba,

da verc xilva Seni, ver cnoba, verca ras miwdomiloba.”

,,Sami-farvaniani”

momdevno strofSi poetis mier tkbili gemos dakonkreteba xdeba:

Teimuraz pirvels sasiamovnod mosasmeni informacia Sedarebuli aqvs

Saqrisa da Taflis gemosTan:

1. ,,Sami sparsulad sanTelsa hqvian maTisa eniTa,

farvana misTvis mijnurad uTqvams, glax, cremlTa deniTa,

yovlTa mijnurTa usawyle ig survilisa seniTa,

da ig gauleqsavT yurTaTvis Saqrad da Taflad smeniTa.”

,,Sami-farvaniani”

Semdeg striqonSi poeti sasiamovnod metyvelebasac akavSirebs

sitkbosTan:

g) metyveleba aris gemo:

1.,,rom Tqveni sxivni ar miswvTa, ar morCa Suka-dabani,

Sen SemogWvreten myureni, sad sarkmelia da bani,

razomc jer ver Tqven giaxlos, Tvalno, mina da dabani,

Page 67: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

67

vficav, rom yvela gaxdebis Tqma tkbilad, anu da bani.“

,,gremis sasaxleze“

2.,,mTu rasme mkiTxav d daexsen, iyos am Sensa aresa,

amao, tkbili mxmobeli, nu moSli baRis karesa.”

,,vard-bulbuliani”

,,tkbil mxmobels’’ poeti sasiamovnos mosaubres uwodebs.

poeti momdevno strofebSic sasiamovnod mosasmen sityvebs sitkbosTan

akavSirebs:

d) sityva aris gemo:

smeniTi + gemovnebiTi

1.,,mindoda qeba-qebasa sxvanica bevri wamerTo,

ar damacale, sofelo, krulo, moklev da wam erTo,

Sengan dameba goneba, tkbili sityvebi wamerTo,

mindoda cremli zRvaTaTvis Cemi niadag wamerTo.“

,,majama“

2.,,gaaubna erTmaneTsa mola ajam brZenTa-brZenman

bulbuls vardi, vards bulbuli sityva tkbili, ena grZelman,

salxino da salaRobod, sxvad arasme SesaZeman;

mijnurTaTvis gulsa laxvrad Wirsa lxinze dasaZeman.“

,,vard-bulbuliani“

3..,,aw bulbulsa sityva uTxra mqise rame, ar Tu tkbili:

msad me da an vin Sena? d xeli xar da, an SeSlili,

hyef, iZaxi dRiv da Rame, gamikrTebis TvalTa Zili,

saqme xelad agiRia, erTob Zneli, ar advilin.“

,,vard-bulbuliani“

Page 68: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

68

poetis azriT tkbili sityva saaamo azris, sasiamovno mniSvnelobis mqone

saubars niSnavs, romelic yovelTvis dadebiTad aRiqmeba msmenelis

mxridan. jer kidev SoTa rusTaveli werda tkbili sityvis yovlisSemZle

Zalaze:

,,gvelsa xvreliT amoiyvans ena tkbilad moubari.”

e) pasuxi aris gemo:

1.,,ra momagondis igi mze, mdindian cremlni mwareni,

misgan mominda pasuxi tkbilni, ar sawyinareni,

usulod viyav umisod, rac xani waviareni,

man momalxina, visi mZlevs me sufTa are-mareni.“

,,majama“

2.,,vardman ubrZana pasuxi tkbili da ar gamwyralebi:

msityva ixmare msmenelTa sabralod, Sesawyalebi;

mijnurad erTob kargi xar, gulsa gWirs dasabralebi,

mTqmeli xar erTob uebro, xma gaqvs ar dasamalebin.“

,,vard-bulbuliani“

,,xmis sitkbo’’, ,,sasmenelTaTvis tkbiloba’’, ,,tkbilad sasmenlad yurisa”,

,,Tqma tkbilad”, ,,tkbili sityvebi”, ,,pasuxi tkbilni”, ,,tkbili mxmobeli”,

,,xmisa sitkbo”, ,,yurTaTvis Saqrad da Taflad smena”, ,,galobisa

tkbiloba” _ es is frazebia, romelTac poeti iyenebs smeniTi aRqmis

tkbil gemosTan dasakavSireblad. rogorc davinaxeT,isini didad ar

gansxvavdebian erTimeorisagan da arc raime originalobiT gamoirCevian,

es magaliTebi gacveTili metaforebis jgufs miekuTvneba. amis Tqmis

safuZvels iZleva is garemoeba, rom azrobrivad msgavsi metaforuli

gamonaTqvamebis umetesoba Segvxvda Cem mier ganxilul rogorc qarTvel,

aseve inglisel poetebTanac.

Tu sasiamovnod mosasmeni xma da pozitiuri Sinaarsis mqone sityvebi

sitkbosTan asocirdeba, Sesabamisad, tkivilisa da tanjvis gamomxatveli

Page 69: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

69

Zaxili, kvnesa metaforulad mware gemosTan asocirdeba. samizne sfero _

kvnesa avtors warmodgenili hyavs iseTi sawyisi sferoTi, rogoricaa

mware:

mware:

ა) kvnesa aris gemo:

smeniTi+gemovnebiTi

1.,,mra me movsulvar, mas aqeT brunavs am Cemsa aresa,

dafrinavs srula xedaxe, iZaxis, kvnesis mwaresa;

ra gameRviZos, aq vnaxav Cemzedan dambrunvaresa,

pirs ar SeiRebs, ar gavlis gare baRisa karesan.“

,,vard-bulbuliani“

2.,,bulbulman sulTqna sabralod, amoikvnesa mwareni,

cremli dasTxia TvalTagan sisxlis ferisa dareni;

misis sulTqmisa kvamliTa srul dawva igi areni,

viTamc vqva sityva amayi, ig ar Tu samudareni!“

,,vard-bulbuliani“

b) sityva aris gemo:

1.,,bralia, aq ar iZaxdes, kacman gaagdos garesa!

ar daiSala, bulbulsa sityvasa etyvis mwaresa.“

,,vard-bulbuliani“

2.,,bulbulman uTxra: mpir-mzeo, rad agre momiSoreo?

re mwarisa sityviTa gulSi laxvari moreo,

Sens axlos yofnas ar vRirsvar, ekalSi gamagoreo,

aq Sens win Tavsa moviklav, Tu kidev metyvi «Soreo»!

,,vard-bulbuliani“

Page 70: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

70

g) wyevla aris gemo:

poeti wyevlas, rogorc negatiuri arsis mqones, akavSirebs mware

gemosTan:

smeniTi+gemovnebiTi:

1.,,arioz ZaRlman, cud sibrZniT laRman

sworad ara Tqva Ze mamis dared,

petre gankveTa, srul gardikveTa,

orsav cxovrebas dawyevla mwared.”

,,SvidTa krebaTaTvis”

sitkbosTan dakavSirebuli sinesTezuri metaforebisgan gansxvavebiT

smeniTi aRqmis mware gemosTan dakavSirebuli frazebi ar gamoirCevian

mravalferovnebiT: es jgufi warmodgenilia sul sami gamonaTqvamiT:

,,mware sityva”, ,,mware kvnesa” da ,,mware wyevla”.

IV. xma aris gemo da feri:

smeniTi+gemovnebiTi+vizualuri

mocemuli magaliTi sinteresoa im mxriv, rom aq TiTqos iqmneba

sinesTezuri asociaciis jaWvi, radgan Tavmoyrilia grZnobadi aRqmis

sami tipi: smeniTi, gemovnebiTi da vizualuri. simRera, romelic tkbili

gemos asociacias iwvevs, aseve dakavSirebulia ferad aRqmasTan: poetis

xedviT xmas SeiZleba hqondes ara marto gemo aramed feric, Tan

aTasgvari:

1.,,Cems droSi iqnas vardi da zedan bulbulTa xeloba,

erTs-aTasferi Sveneba, meores d danamWreloba,

erTisa uebroba da meoris xelqmna, deloba,

ig mazed tkbilad mRera da xmaaTasferad Wreloba.”

,,Sedareba gazafxulisa da Semodgomisa”

Page 71: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

71

momdevno magaliTSi xmis vizualuri aRqma xdeba: poetis azriT xma

SeiZleba iyos feradi:

V. xma aris feri:

smeniTi+vizualuri

“ucxo var, uamxanago, ar cudi vinme Citia,

iadoni da mercxali - vera xmobs CemTan _ gvritia,

ferad-feradi Cemi xma verc sasmenelman itia,

aw momkla Senman survilman, sakvdavad Semomitia.”

,,vard-bulbuliani”

VI. xma aris gemo da siTxe:

smeniTi+gemovnebiTi+taqtiluri

Semdegi strofi sainteresoa imiT, rom garda gemos kategoriisa poeti

sityvas warmoadgens rogorc siTxis nakads, romelic sworxazovnad

miedineba:

1,,vin xarT gonebis ufali, mTargmneli daRrmobilisa,

modiT sibrZnisa trfialno, smenad sityvisa tkbilisa!

scaniT RaribTa sityvaTa salizRad Sewyobilisa,

da viT nakaduli RarSigan, sworad mideniT milisa.”

,,Sami-farvaniani”

VII. Sexedva aris gemo:

vizualuri+gemovnebiTi

1.,,dauswro pirvel yovelTa yvavilTa mosvla iaman,

mogvarTva suli surneli, igi saynoselma iaman;

Tavmodrekilman simdabliT ar Tavi gaizvia man,

Page 72: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

72

tkbilad Sexedna Tvalman da gulisa karman Riaman.“

,,vard-bulbuliani“

poeti gemos kategoriiT ara marto smeniT, aramed vizualur aRqmasac

gadmoscems. misTvis sasiamovno mzera asocirdeba tkbil gemosTan.

VIII. moZRvreba aris gemo:

abstraqtuli+gemovnebiTi

mocemul magaliTSi poets moZRvreba warmodgenili hyavs tkbili gemos

saSualebiT:

1.,,Ze Tana arsad, sulic mun arsad,

erT bunebad Tqves sam-pirebani,

ganyves, ar gaWres, mtkiced dabeWdes

ig usxeulod martivebani,

yvelam Senerwyva evtuqis Serwyma,

sabelianos Serevnebani,

da ganWres, gankveTes, gardaikveTes,

Cven wina gviyves tkbil moZRvrebani.”

,,SvidTa krebaTaTvis”

mogonebas poeti sinaTles ukavSirebs, radgan sityva ,,naTeli” yovelTvis

kargi konotaciis Semcvelia, vxvdebiT, rom karg, lamaz mogonebebzea

saubari.

IX. mentaluri procesi aris sinaTle:

abstraqtuli+vizualuri

,,mefeni movlen surviliT, Sensa saxesa hmoneben,

Seuracxhyofen mnaTobTa, naTlad ar moigoneben.“

,,Tamaris saxe daviT garejas“

Page 73: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

73

momdevno magaliTSi saubaria madlze, romelic adamianisTvis uxilavia,

poetisTvis ki sinaTlea, romelic adamians ganabrwyinebs. aRsaniSnavia,

rom religiuri gagebiT madli naTelTan aris dakavSirebuli, rac

adamianis sulier sinaTles gulisxmobs.

X. madli aris sinaTle:

abstraqtuli+vizualuri

,,odesme wavdge SiSveli, qed daxriT daymunebuli,

odidgan codviT mosili, ar madliT ganbrwyinebuli,

orgniTve xel-ferx Sekruli, garesknel wardginebuli,

mimelis matli uZilo da cecxli aRtyinebuli.“

,,wameba qeTevan dedoflisa“

XI. ambavi, informacia aris forma:

smeniTi+taqtiluri/vizualuri

,,msulo, gauSvi alagni, Tvalno, daagden budeni,

gulo, saZirkvliT aRmoxe, moirRven gare zRudeni,

tano, ze nuRar marTixar, gidis qve zRvani udeni,

qaro, sad miswvde, miiRe ambavni arsamrudenin.“

,,wameba qeTevan dedoflisa“

poeti ,,ambavis gamrudebaSi” gulisxmobs informaciis Secvlas,

arasworad gadacemas. radgan ambavis ,,gamrudeba’’ SesaZlebelia, ese igi,

is warmodgenilia materiis formiT, romlis Sexebac da danaxvac aris

SesaZlebeli.

XII. sityva aris forma:

momdevno magaliTi warmoadgens sami modalobis sinTezs: audialuris,

taqtilurisa da vizualuris. samizne sfero _ ,,naTqvami’’ warmodgenilia

iseTi sawyisi sferos saSualebiT, romelic erTsa da imave dros or

aRqmiT kategorias SeiZleba mivakuTvnoT: rogorc taqtilurs aseve

Page 74: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

74

vizualurs, radgan sagnis mrudoba dgindeba rogorc saganze SexebiT,

aseve vizualuri aRqmis saSualebiT.

smeniTi+taqtiluri/vizualuri:

,,Semodgomam Tqva: naTqvami Seni mamesma mrudebi,

ara grcxvenian, Seqmnilxar srul tyuilisa budebi?

me var da Cemi haeri simarTlis navTsayudebi?

gazafxuls sustobs yoveli, joxs unda misayudebi.“

,,Sedareba gazafxulisa da Semodgomisa”

araswor, cud namoqmedars poeti TiTqos vizualuradac aRiqvams da

taqtiluradac, radgan aseT saqmes mruds uwodebs:

XIII. saqme/namoqmedari aris forma:

abstraqtuli+vizualuri/taqtiluri

,,lazare wminda, marTali, mariam merme, da marTa,

lavrenti didman, arseni Cemad saSvelad damarTa,

lusimaxom da areTam suls, vvedreb, kargi damarTa,

da longinoz Cemgan naqmarni mrudni saqmeni damarTa.”

,,anbanT-qebani”

Teimurazis SemoqmedebaSi gvxvdeba samyaros sivrcobriv aRqmasTan

dakavSirebuli sinesTezuri metaforis magaliTebic. mniSvnelovan,

yuradsaReb informacias poeti sivrcobrivad aRiqvams da mas ,,Rrmad

gasagon sityvas” uwodebs:

smeniTi+sivrcobrivi

1.,,wmindani orni stefane, ig erTi diakoneo,

warmoTqva grigol niselman sityva Rrmad gasagoneo,

wignebi damaskelisa gvaqvs bevri mosawoneo,

da wamitaneben samoTxes, xels mkidebs wminda vkoleo.”

Page 75: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

75

,,anbanT-qebani”

Semdeg magaliTSic sivrcis ganmsazRvreli termini ,,Rrma” TqmasTan

mimarTebiT aris gamoyenebuli, raSic moiazreba didi mniSvnelobis,

Rrmaazrovani naTqvami. sityva ,,Rrmaazrovanic” swored samyaros

sivrcobrivi aRqmis Sedegad aris miRebuli.

2.,,yvela sofels daemona - didi iyo, gina mcire,

sizmrisagan ufro cudsa ese metad gavikvire,

Rrma rame vTqvi - damekarga, igi vervis movasmine,

aw mec mivyev layabebsa - egeb amiT movalxine.”

,,Sedareba gazafxulisa da Semodgomisa”

sainteresoa, rogor xdeba siyvarulis metaforizacia Teimurazis

SemoqmedebaSi: poeti siyvaruls adarebs cecxlis stiqias, romelic

wvavs da guls udagavs mijnurebs. cecxlTan dakavSirebul uamrav

termins vxvdebiT mis leqsebsa Tu poemebSi, rac iribad siyvarulis

grZnobas ukavSirdeba, magaliTad: ali,dawva, dadagva, danacreba, cecxlis

SekeTeba/dagzneba, cexlis ganeleba, da a.S.

XIV. emocia aris temperatura:

avtors samizne sfero _ abstraqtuli cneba siyvaruli warmodgenili

aqvs iseTi sawyisi sferoTi, rogoricaa cecxli:

abstraqtuli+taqtiluri(temp.)

1.,,Tavman Senman, risxva unda kadrebisa daumalsa,

magram ra vqna, sxivTa cecxlsa srul dauwvavs guli alsa!

dauWrivar almasisa, misdgomia dana Zvalsa,

Tu ar mixsni, Sevdgomilvar majnunisa me, glax, kvalsa.“

,,majama“

2.,,uwyis RmerTman, vera vxedav qveynad Sensa danamgzevsa,

dauwvivar ig uwyalod cecxlsa Sengan danagzevsa,

Page 76: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

76

gulisaTvis dasalaxvrad Cemken wamwam danagzevsa.

xams mivmarTo majnunisa wanavalsa da nagzevsa.“

,,majama“

3.,,moigone siyvaruli SenTvis sulTa ganawir, va,

kacs acxovnebs samarTlis qmna, usamarTlo gana wirva?

glax, laxvari siSorisa aTasi mkra, gan awi rva,

sjobs daagzna siyvaruli davsebuli, da namwir, va.“

,,majama“

momdevno magaliTSi poeti isev siyvarulze miuTiTebs, da amjerad mas

,,survilis cecxls’’ uwodebs, romelsac mwveli Zala aqvs:

4.,,gulo, cecxli survilisa ar daavse, SeukeTe,

me mun damwvi, aw laxvari, mgoni, mogxvdes Sen umkveTe,

gnaxe egre Sen uTmoblad, Tavsa xelqmna Sen ukeTe,

yvela miT hqen, naxe vinme mnaTobTagan Sen ukeTe?“

,,majama“

5.,,guli wamarTvi cnobiTurT, miTxar, nacvali mame ra?

veRara gpove saCemod, gayrisa sevda mamera,

uvardod walkotisaTvis Tvalni rasTvisRa mamera?

damwvi da wyali ar masvi, damwvarsa gulsa mame ra?!”

,,majama“

6.,,vervin naxos misebr, vinc vlos oTxiv yure monakide,

odes gnaxa gavsebuli, mTvare gaxda monakide,

viT ar daswvavs siSorisa gulsa cecxli monakide?

viT, glax, vzido mZime tvriTi, survilisa monakide.“

,,majama“

7.,,anelebdi, nu ukeTeb, gulo, cecxlsa danagzevsa,

Tvar wina giZs mijnurisa xelqmna, ganvla danagzevsa,

Page 77: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

77

ver morCebi daulaxvrad wamwamTagan danagzevsa.

igi miTqvams da mas vityvi: ese sjobso danagzevsa.“

,,majama“

8.,,man erT-dRe ixmo mebaRe xalvaTad Tavis winare,

Tqva: mgkiTxav rasme, miambe, Tvare gyo cremlTa mdinare;

bevr-mraval-gvarad mxmobeli, miTxar, eg Citi vin are?

kvdebis, iwvis da iZaxis, arvis unaxavs mZinare;“

,,vard-bulbuliani“

9.,,mbevrjer minaxavs usulod ekalTa Zirsa mdebare,

gavbedav uTxra: «damarxeT, ra baRSi mova mebare».

ityvis: «cocxalvar, rad mmarxavT»? - gulsa cecxli mwvavs mdebare!»

aw miTxar: - me da es baRi Sens xelT varT, Sen mogebaren.“

,,vard-bulbuliani“

Tu davakvirdebiT, siyvarulis temperaturasTan dakavSireba, ZiriTadad,

gulis organos saSualebiT xdeba, rac ar unda iyos SemTxveviTi, radgan

gulis is organoa, romelic uSualod aris kavSirSi adamianis

emociebTan da grZnobebTan.

10.,,mmibrZane, miTxar marTali d Tvar vikadrebdi me rado!

SenTvis iwvis da enTebis, pirispir gizis mzerado;

Tavsa gevlebis xelqmnili, zed dagWikWikebs mRerado,

aw Senca hkiTxe, giambos, ubrZane- «damkvnes me rado»?”

,,vard-bulbuliani“

11.,,mra gnaxes, gixmes yovelTa yvavilTa uturfesado,

Senad uferad mijnurad, netar, damweres me sado?

egzom moTqma da zaxili, mgoni, meyofis kvnesado,

damwvi, gamxade abedad, Sen iqmen Cemad kvesado!n“

Page 78: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

78

,,vard-bulbuliani“

poetis azriT adamianis mijnuroba siyvarulis cecxlSi gamoidnoba:

12.,,misgan iswaveT yovelTa xeloba, mijnurobani,

siyvarulisa cecxlSigan ig misebr gamodnobani;

mas viTar Tavi gardauc, Tqven miayoleT cnobani,

da TiTi ukaveT yovelTa, vinc ver hqnaT mis odnobani.”

,,Samifarvaniani”

momdevno strofSi poeti trfobis obieqts moixseniebs, rogorc

,,damwvels”, (risi safuZvelic aris zemoT xsenebuli konceptualuri

metafora), xolo misgan naTqvam sityvebs ki simwaris gemo dahkravs.

abstraqtuli+taqtiluri

smeniTi+gemovnebiTi

13. ,,cocxals miuswraT, ismineT ig misi naubarebi,

ras etyvis missa damwvelsa_scnaT sityva misi mwarebi,

sayvarelisa SuqiTa frTani gar Semomwvarebi,

da ucilod mokvdes –damarxeT, Tan miataneT barebi.”

,,Sami-farvaniani”

gasaTvaliswinebelia is faqti, rom poemis mTavari moqmedi piri farvana

etrfis sanTels, romelic nel-nela wvavs mas. metaforulad poeti

farvanas adarebs gamijnurebul adamians, xolo sanTels da mis als -

siyvarulis mwvel Zalas. amitom zemoT mocemul magaliTSi, sadac poeti

metaforulad saubrobs sayvarlis Suqze, masSi sanTlis Suqs

gulisxmobs, xolo sanTlisgan damwvar frTebSi _ siyvarulisgan

damwvar adamians.

poetis xedviT, ara marto siyvaruls aqvs mwveli Zala, aramed Secodebas,

sibralulsac SeuZlia adamians guli daswvas, aqedan gamomdinare,

miviReT Semdegi konceptualuri metafora, romelic poetis sinesTezur

xedvas efuZneba:

Page 79: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

79

XV. emocia aris cecxli

abstraqtuli+taqtiluri:

,,farvana sanTels evleba, Seqmnila misTvis sadaRa,

Wkua da cnoba wasvlia_mas daukargavs sada Ra?

mis meti misad patronad sxva vin undodes, sad aRa?

da mijnurTa misis braliTa guli daswvia sadaR a!”

,,Sami-farvaniani”

poets siyvaruli warmodgenili hyavs aramarto airad (cecxlovan)

mdgomareobaSi, aramed Txevad mdgomareobaSic:

XVI. emocia aris siTxe da gemo:

abstraqtuli+taqtiluri+vizualuri+gemovnebiTi

,,msgavsad sakadrad xel-yofna, netar, viT Zal-aqvs enas miT!

sxvani yofilni xtomiT Tqves, magra Tqvens Suqsa enasmiT,

Sors myofni amad natroben, mogaxlden, - iyvneT enasmiT,

Tqvens siyvarulsa zavebden, ig tkbilad rasme e nasmiT.“

,,gremis sasaxleze“

aRniSnul magaliTSi vxvdebiT 4 aRqmiT kategorias: poets siyvarulis

grZnoba warmodgeniliaqvs siTxis saxiT, rac taqtilur da vizualur

kategorias miekuTvneba erTdroulad, amasTanave poeti miuTiTebs mis

tkbil gemoze.

cecxlisa da siTxis garda poeti siyvaruls adarebs sinaTles, sxivs,

romelsac aseve aqvs wvis Zala:

XVII. emocia aris sxivi/sinaTle:

abstraqtuli+vizualuri

,,misgan gaxdes sul cierni, ar icnobis danacarad,

man damiWra guli wamwmiT, moixmara danac arad,

Page 80: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

80

srulad damwva sxivTa cecxlman, lamis viqmne danacarad.”

,,majama“

momdevno magaliTSi sinesTezuri idiomi gvaqvs saxeze: ,,Savad dgoma”

pirSavad yofnis msgavsad niSnavs Sercxvenas:

XVIII. emocia aris feri:

abstraqtuli+vizualuri

,,ჵdes cani warigragnes, maSin iqces wigni tyavad,

ჵqro qrTamad ar gavides, visac hqondes mosarwyavad,

ჵrigin da nestor, petroz ariozTan idges Savad,

da ჵi me, Tu meca mkiTxon codva Cemgan danaSavad.”

,,anbanT-qebani”

poeti sxvadasxva abstraqtul cnebebs sxvadasxva aRqmis kategoriebiT

gadmogvcems, magaliTad, sinanuls gemos kategorias ukavSirebs, kerZod

ki simwares da es bunebrivicaa, Tu gaviTvaliswinebT imas, rom sinanuli

yovelTvis usiamovno emocias aRZravs:

XIX. emocia aris gemo:

abstraqtuli+gemovnebiTi

,,krulman sofelman Cemi dRe srulad simwariT manana,

Zili ar momca marTalTa, arc sada miTxra man nana,

ros israelTa uwvima RmerTman mwyeri da manana,

moxucebulsa iokims asuli uSo man ana“.

,,soflis samduravi“

XX. urTierToba aris tkbili:

abstraqtuli+gemovnebiTi

momdevno magaliTSi poetis sinesTezuri xedva ori kuTxiT aris

warmarTuli: 1.sityva ,,damwvari’’ isev da isev miuTiTebs imaze, rom

Page 81: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

81

siyvaruls poeti adarebs cecxlis stiqias, romelic anadgurebs adamians;

2.amxanagobis cneba gemos kategoriiT aris warmodgenili:

1. ,,mas argeT rame sawyalsa, damwvarsa, davalebulsa,

mas tkbili amxanagoba avasxeT, davalebulsa;

wyali daasxiT moswrafed mas gulsa davalebulsa,

da xeli daxureT Tvalzedan sakvdavad dalulebulsa.”

,,Sami-farvaniani”

savsebiT logikurad poeti Wirs mware gemos ukavSirebs:

kidev erTi abstraqtuli cneba, romelsac poeti cecxlis meSveobiT

gadmoscems, gaWirvebuli mdgomareobaa:

XXI. rTuli mdgomareoba aris cecxli:

abstraqtuli+taqtiluri

1.,,RmerTo, nu miwyen am cudsa layabsa, midmodebasa,

veRar gauZel Svid zafxul mowyeniT cudad gdebasa,

SeWirvebisa cecxlTa da gulsa saxmilTa debasa,

da moveli Sengan xsnasa da Sensave imedebasa!”

,,Sami-farvaniani”

am magaliTSi siyvarulis cecxliT konceptualizacia xdeba Semdegi

fraziT _ ,,saxmilis modeba’’: saxmili Rumelis cecxls niSnavs, (SaniZe

1986) metaforulad ki siyvarulis cecxls.

poets Wiri da ubedureba warmodgenili hyavs cecxlis saxiT:

XXII. Wiri/ubedureba aris gemo:

gausaZlis sicocxles mware gemos ukavSirebs poeti:

abstraqtuli+gemovnebiTi:

1.,,aman SemSala_ver vxedav qveynad me Sensa daresa,

zogi ram mzesa migigavs da zogi rame mTvaresa,

Page 82: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

82

Senman sxivman da cimcimman Wirsa damaba mwaresa,

da Tavsa gevelebi, nu momklav me Sensa memudaresa.”

,,Sami-farvaniani”

XXIII. Wiri, ubedureba aris cecxli(temperatura):

abstraqtuli+taqtiluri(temp.)

,,Wirni movlen mudam CemTvis dauklebrad ama sala,

moaqvs cecxli mosadeblad, masTan moaqvs amas ala,

almasisa gulsa farad xams da unda amas ala,

amisTvis sjobs es mTvaresa, ar aCnia amas ala.“

,,majama“

XXIV. lxini, bedniereba aris gemo:

abstraqtuli+gemovnebiTi

1.,,turfa xar SvenierebiT, tani migigavs sarosa,

va, SenisTana mijnursa vervin eRirsos arosa,

kaci xams SenTvis gaiWras da lxini gaimwarosa,

tariels qvabsa estumros, majnunTan daemyarosa.“

,,majama“

2.,,maSin gaixmen mefeni mindorad oTaR karavsa,

mutribTa jarni, mgosanni lxinsa gamarTven ar avsa,

bedaurT cxenTa gaabmen mindorTa dasafaravsa,

gardaixdian mejlissa, lxinsa ar gasamwaravsa.”

,,Sedareba gazafxulisa da Semodgomisa”

XXV. adamianis xilva aris cecxli:

vizualuri+taqtiluri(temp.)

poetisTvis adamianis xilva aris cecxlis mokidebis mizezi:

1.,,Tqveni naxva wylulTa CemTa ufro cecxlad moekida,

Page 83: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

83

moiSala brolis sveti, mkerdsa zed gardmoekida,

aRmofrinda suli, sulsa Cemi Tqvens gamoekida,

Tuca ginda cocxal viyo, — kvlavca mnaxe, moe kida.“

,,majama“

sainteresoa poetis bedisadmi damokidebulebac. misi aRqmiT, bedi

SeiZleba daigrixos da mrude forma miiRos. maSasadame, beds is

warmogvidgens, rogorc ganivTebuls, romlis Sexeba da formis aRqmac

SegviZlia:

XXVI. bedi aris forma:

abstraqtuli+vizualuri/taqtiluri

,,damegrixa bedi mrudad, ar veWv, iqmnes danacarad.“

,,majama“

poeti lxinze saubrobs gemos aRqmis kategoriiT da miaCnia, rom

bednierebas da lxins, romelsac Tan ubedureba sdevs, simwaris gemo

dahkravs, anu cudi movlenebis gamo SeiZleba lxinis ,,gamwareba”.

Semdeg strofSi saubari warmodgenilia vizualuri kategoriiT, sityva

,,kaSkaSi” gamoyenebulia zmnizedis formiT:

XXVII. laparaki aris sinaTle:

smeniTi+vizualuri

momdevno strofSi poeti ,,saidumlo serobis” scenas gadmogvcems:

,,nadimad msxdomTa salxinod saqme gavsinjoT surisa,

Tavis sisxls gvasmevs salxinod, esoden CvenTvis surisa,

kaSkaSiT gvetyvis: “maS Tu ar ig Cemi sisxli, hsu risa?

Semamkobeli lxinisa da Zali ususurisa.”

,,majama“

XXVIII. adamiani aris gemo:

vizualuri+gemovnebiTi

Page 84: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

84

poets adamiani warmodgenili hyavs gemos kategoriis saSualebiT, am

konteqstSi gvxvdeba rogorc tkbili, aseve mware gemo:

tkbili:

1.,,Sirazis xanis qebasa ver ityvis brZenTa enani,

mdabali, tkbili, mowyale, aqeben sulad qvenani,

Rirseulia RvTisagan, miTa scavs ZalTa zenani,

sams Tvesa ar gaucxada, amisi hqonda Cenani.“

,,wameba qeTevan dedoflisa“

mware:

1.,,megzoms xans Seni xelqmnili sxvagan sad unda warevdes?

xams, Tumca sxvaTa mijnuri Sens siturfesa warevdes;

Seni mZebneli, glax, SenTvis Tavs unda gaimwarevdes,

Senisa mokrefisaTvis xelsa ekalSi warevdesn.”

,,vard-bulbuliani“

qarTul poeziaSi sikvdilisa da sicocxlis cnebebis metaforizacia

Zalian xSiria. poets sikvdilis abstraqtuli cneba warmodgenili aqvs,

rogorc siTxe, romlis dalevac SeiZleba:

XXIX. sikvdili aris siTxe:

abstraqtuli+taqtiluri

1.,,TviT RmerTi brZanebs, romeli amtkicebs oTxsav yurebsa,

Tvals ar unaxavs misebri, arca Sesvlia gulebsa,

Cans, sikvdilisa sasmliTa arvis uSveben ulebsa,

xorcni aq winad gardiqces, zecas wagvisxmen sulebsa.”

,,Sedareba gazafxulisa da Semodgomisa”

XXX. sikvdili aris gemo:

abstraqtuli+gemovnebiTi

Page 85: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

85

1.,,vis sicocxle mware hqondes, d sikvdili Tqva SoTam tkbilad,

rom xmeleTsa anaTobdes, bolod iqnas ig aCrdilad,

nacvlad brolTa-margaliTta mogvecemis qarva kbilad,

grakis xesa dagvemzgavsneT pirvel norCi, alva zrdila.“

,,Sedareba gazafxulisa da Semodgomisa”

Teimurazis SemoqmedebaSi erT-erTi mTavari Temaa wuTisoflis

simuxTlis, amaoebis da samduravis Tema. am Rrmad filosofiur Temas

kidev ufro sainteresos xdis misi sinesTezuri metaforis WrilSi aRqma.

es sxvadasxva grZnobis kategoriebis saSualebiT xdeba:

XXXI. wuTisofeli/sicoxle aris gemo:

abstraqtuli+gemovnebiTi

1.,,uwyis ufalman, sofeli aravis gauTavdebis,

pirvelad amod Seitkbobs, sayvarlad dauamdebis,

aRar gahyvebis, bolos Jam umuxTlebs, gauavdebis,

me mas vhgmob, vinca miendos, anu vinmc dauzavdebi.“

,,soflis samduravi“

Teimuraz I gaubedurebul sicocxles ,,gamwarebuls” uwodebs, rac imas

niSnavs, rom, mis usiamovno gancdebs poeti ,,simwares’’ ukavSirebs.

2.,,scaniT, sibrZnisa trfialno, Zalni sityvaTa Tqmulisa,

ucebTa arad sandomi, cnobilTa d wamlad gulisa;

me gamimwarda sawuTro, abezar viqmen sulisa,

soflisa avad brunvaman me erTob gamagulisa.“

,,vard-bulbuliani“

3.,,vis sicocxle mware hqondes, d sikvdili Tqva SoTam tkbilad,

rom xmeleTsa anaTobdes, bolod iqnas ig aCrdilad,

nacvlad brolTa-margaliTta mogvecemis qarva kbilad,

Page 86: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

86

grakis xesa dagvemzgavsneT pirvel norCi, alva zrdila.“

,,Sedareba gazafxulisa da Semodgomisa”

4..,,mteric ver gaZlebs uSenod, xar yovlTa mosaxmaria,

moyvare var da mijnuri, nu eWv, rom gageyaria;

sikvdilisagan sicocxle aw Cemi ufro mwarea,

da veRar moviwvdi_aseTi gulsa isari mkaria.”

,,Sami-farvaniani”

wuTisofels poeti ar warmoadgens marto gemos kategoriiT, aramed

cecxlis Tvisebebs miawers mas:

XXXII. wuTisofeli aris cecxli:

abstraqtuli+taqtiluri(temp.)

1.,,me viyav ucxo Raribad raWa hqvian, Tu agara,

ig ramdon rigad sofelman guli cecxliTa dagara,

pirveliTgan da bolomde saqme momirTo ra gvara,

gulsa lxini da niSati srulad samkvidros wamgvara.”

,,Sedareba gazafxulisa da Semodgomisa”

2.,,rad, sofelo, sxva ar daswvi Cemebr, me mqen dasadage?!

glax, laxvari sasikvdine yvela me mkar, dasad age!

damikarge Ze, asuli, Zma ar vici, da sad age?

sxva nayofi maTebr turfa ra aSene da sad age?”

,,Sedareba gazafxulisa da Semodgomisa”

religiur konteqstebSi sibnele ZiriTadad codvian bunebas, xolo

sinaTle da ,,gulis ganaTleba’’ madlis miRebas niSnavs, aqedan

gamomdinareobs Semdegi sinesTezuri konceptualuri metaforebi:

XXXIII.codva aris sibnele/sikeTe, madli aris sinaTle:

Page 87: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

87

abstraqtuli+vizualuri

1.,,xaralampi amfiloqe, didi wminda ikoneli,

xaritonis SewevniTa CemTvis cecxli iyo neli,

xvrisanTeman aRusrulos sulsa Cemsa sawadeli,

da xeman svetman kvarTisaman ganminaTlos guli bneli.”

,,anbanT-qebani”

Tu davakvirdebiT, mivxvdebiT, rom sityvaSi _ ,,guli” poeti gulisxmobs

ara konkretulad adamianis biologiur organos, aramed, zogadad, mis

Sinagan samyaros, gulidan wamosul grZnobebs.

momdevno magaliTSi codvasTan dakavSirebul konceptualur metaforas

vxvdebiT, sadac codva dakavSirebulia simZimesTan. codva amZimebs

adamians, e.i. codva radgan simZimea, adamians zeviT uflisken saval

gzaze siarulSi xels uSlis. es metafora exmianeba jonsonisa da

leikofis konceptualur metaforas, kerZod ki orientaciul metaforas:

kargi aris zemoT/cudi aris qvemoT(GOOD IS UP/BAD IS DOWN)

,,aRmarTa mxsnelman jvari golgoTas, sisxli dasTxia adamis ZvalTa,

aRmosavleTiT misca mamuli, pirvel muniTgan gamonaZalTa,

aRmisubuqen Cemni codvani, Sen gevedrebi zecisa ZalTa

da aRdgomasaca nu damiviwyeb, romeli gviSev_magisa ZalTa.”

,,anbanT-qebani”

mocemul strofSi poets tkbili Rvino Sedarebuli aqvs saRmrTo

ZalasTan, romelic atkbobs adamianis pirs:

abstraqtuli+gemovnebiTi

,,Zili hmarTebso”_vinc naxa, Tqves: ,,Rvino usvams tkbilebi”,

Zalsa samRTosa daetkbo maTi sasa da kbilebi,

Zvel odes eTqva iovels, ar axla danapirebi,

da Zirni aRmofxvres codvisa, brZenTa dauyvnes pirebi.”

Page 88: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

88

,,anbanT-qebani”

XXXIV.ganCineba aris gemo:

vizualuri/smeniTi+gemovnebiTi

poeti gemosTan sinTezSi ganixilavs ganCinebis cnebas. es ukanaskneli

moiazrebs audio-vizualur kategoriebs. radgan sulxan-sabas

ganmartebiT ganCineba aris ,,samarTlis daskvna” (orbeliani 1991 I; 144), is

SeiZleba iyos rogorc vizualuri saxiT warmodgenili, aseve audialuri

saxiTac:

vizualuri/smeniTi+gemovnebiTi

,,haRavses sixaruliTa cxovarni marjvnis mxareman,

havisa mqnelni Tikan hyos ganCinebaman mwareman,

hangariSi qnas codvilTa man wignman matianeman,

da hai, Tu kari damixSas maxvilman motyinareman.”

,,anbanT-qebani”

XXXV. sibnele aris Sexeba:

vizualuri+taqtiluri

1.,,jvari aRmarTes golgoTas, guli SeZrwunda mterisa,

janad gebula samoTxe adamis nebierisa,

jari ra dadges, qalwulo, almuri damxsen bnelisa,

da jojoxeTisa dalewa dastur ars, viTa mtverisa.”

,,anbanT-qebani”

zemoT mocemul magaliTSi poeti saubrobs bnelze, rogorc cecxlze,

romelsac almuri asdis, anu sibnele aris warmodgenili, rogorc

cecxli. Tu konteqsts CavuRrmavdebiT, sadac samoTxeze da jojoxeTzea

saubari, mivxvdebiT, rom poeti sityviT ,,bneli” jojoxeTs gulisxmobs

da almurSi _ jojoxeTis cecxls.

Page 89: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

89

3.4.qveTavis daskvna:

1.dakvirvebam cxadyo, rom Teimuraz I-s poeziaSi samizne sferos saxiT

ZiriTadad gvxvdeba iseTi sakiTxebi, romlebic yvela drosa da yvela

poetTan mudmivi msjelobis Tema iyo, magaliTad: wuTisoflis amaoeba,

sikvdil-sicocxle, adamiani, lxini, bedniereba da ubedureba, sikeTe,

madli da boroteba, sinanuli, siyvaruli da a.S.

2.Teimuraz I-s poeziaSi Warbad vxvdebiT sinesTezuri metaforebis

rogorc orkomponentian _ aRqmis ori sxvadasxva kategoriisgan miRebul

nimuSebs, aseve samkomponentian – aRqmis sami sxvadasxva tipis

sinTezisgan miRebul nimuSebs. Tumca magaliTebis umravlesoba

warmodgenilia orkomponentiani saxiT.

3.sawyisi sfero, umetesad, warmodgenilia gemos kategoriis

(tkbili/mware) saSualebiT da taqtiluri, kerZod ki temperaturis

aRqmiTi kategoriiT. gemos kategoriis saSualebiT ZiriTadad

gadmocemulia Semdegi samizne sferoebi: adamiani, xma, musika, metyveleba,

sityva, pasuxi, kvnesa, wyevla, Sexedva, moZRvreba, Wiri/ubedureba,

lxini/bedniereba, wuTisofeli/sicocxle, ganCineba. Teimurazis poeziaSi

aseve ikveTeba cnebebis formebiT aRqma da amgvarad warmoCena. poeti

formis saSualebiT warmoadgens Semdeg cnebebs: ambavi/informacia,

sityva, saqme/namoqmedari, bedi.

4.poeti aseve mravalferovnad warmoadgens emociebs. emociebi poetis mier

ramdenime saxiT aris warmodgenili: temperaturis, siTxis, gemos,

sinaTlis/sxivisa da feris saxiT.

5..metaforizaciis procesSi CarTulia aRqmis TiTqmis yvela tipi:

gemosmieri, SexebiTi, smeniTi, vizualuri. ar gvxvdeba olfaqtoruli

kategoria.

6.magaliTebSi warmodgenili kategoriebidan raodenobrivad gemosTan,

smenasTan da SexebasTan (temperaturasTan) dakavSirebuli sinesTezuri

metaforebi sWarbobda sxva danarCen kategoriebs.

7.warmodgenili magaliTebis absoluturi umravlesoba warmodgenilia

heterogenuri sinesTezuri metaforebissaxiT.

Page 90: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

90

3.5. III Tavis daskvna:

1.rogorc empiriuli masalis kvlevisas gamovlinda, uiliam Seqspirisa da

Teimuraz I-s Semoqmedeba ara marto uxv masalas iZleva sinesTezuri

metaforebis analizisTvis, aramed sakmaod Ddidi mravalferovnebiTac

gamoirCeva. rogorc SeqspirTan, aseve TeimurazTan gamovlinda

sinesTezuri metaforebis rogorc SedarebiT gacveTili, aseve poetis

individualuri xedvis Sedegad miRebuli metaforebis nimuSebi.

2.Tu Seqspiris Semoqmedebas SevadarebT Teimurazis Semoqmedebas,

SeiZleba xazi gavusvaT ramdenime gansxvavebasa da msgavsebas, rac

sinesTezuri metaforebis analizis dros gamovlinda:

SeqspirTan abstraqtuli cnebebis umetesoba taqtiluri da gemovnebiTi

kategoriiT aris warmodgenili, Teimurazis SemTxvevaSic asea.

Tumca SeqspirTan taqtiluri kategoria sinazis formiT aris

warmodgenili, Teimurazis poeziaSi ki ZiriTadad temperaturazea

aqcenti.

3.rac Seexeba sakvanZo, maradiul Temebs, sicocxlisa da sikvdilis

Tematikas: sinesTeziis saSualebiT sicocxlis metaforizacia ar

gvxvdeba SeqspirTan, magram gvxvdeba TeimurazTan da es gemos

saSualebiTaa warmodgenili.

4.rac Seexeba sikvdilis cnebas, orive poetTan misi dakavSireba xdeba

gemos kategoriasTan. Seqspiri mas gemos, temperaturisa da sunis

sinTeziT gadmoscems, xolo Teimurazi mas Txevad mdgomareobaSi

ganixilavs, romelsac aseve aqvs gemo. aseve, aRsaniSnavia erTi

garemoebac: orive poetTan sikvdils tkbili gemo aqvs.

Page 91: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

91

IV Tavi

sinesTezuri metaforebi XVIII-XIX saukuneebis inglisel da

qarTvel poetTa nimuSebSi

4.1. sinesTezuri metaforebi besarion gabaSvilis (1750_1791) SemoqmedebaSi

besarion gabaSvili (besiki) Zveli qarTuli mwerlobis ukanaskneli

didi warmomadgenelia. emociebis siRrmiTa da gansakuTrebiT sityvis

artistuli flobiT mas badali ar hyavs “aRorZinebis” xanis

literaturaSi. besikis poeturi ena msjelobisTvis did masalas iZleva.

misi leqsebisTvis damaxasiaTebelia kompoziciuri daxvewiloba da

metaforaTa uCveulo gradacia. besikis leqsebSi igrZnoba melodiuroba,

rac kidev ufro sasiamovno elfers matebs mis leqsebs. mis leqsebSi

TiTqos yovel nabijze igrZnoba TviT avtoris poetizirebuli biografia.

aseve misi Semoqmedebis damaxasiaTebeli Tvisebaa dramatuli simZafre.

Tumca, movlenebisadmi aseTi simZafriT damokidebulebas marto mis

poetur enas ver mivawerT, amas ufro safuZvliani axsna aqvs: pirvel

rigSi, mis leqsebSi ikveTeba poetis ukmayofilo damokidebuleba gare

samyarosTan. igi sofels usamarTlobasa da gautanlobas sayvedurobs da

momavalsac sakmaod uimedod Sehyurebs (verulava 2010). aman Tavisi asaxva

hpova poetis SemoqmedebaSi:

“rac moirewa sofelman, veRar davTvale amriTa,

misi simware yoveli guls gardamrTxmian kamriTa”

,,ra miiwera sofelman”

aRiarebulia, rom besiki rusTvelis msgavsad ZiriTadad metaforuli

stilis poetia. dRes misi saxeliTaa cnobili iseTi gavrcelebuli

metaforuli saxeebi, rogoricaa: “sevdis baRi”, “TvalTa isxarni,

mosisxarni”, “Savni SaSvni” (Tvalebi) da sxva SesaniSnavi saxe-metaforebi.

mocemul SemTxvevaSi Cemi interesis sagans sinesTezuri metaforebi

warmoadgens. isini arcTu ise cota raodenobiT gvxvdeba mis

SemoqmedebaSi. besikis 44 leqssa da 4 poemaSi (,,aspiniZisaTvis”, ,,ruxis

brZola”, ,,samZimari”, ,,rZal-dedamTiliani”) sul gamovlinda sinesTezuri

metaforis 43 SemTxveva. qvemoT mocemuli cxrili gamoxatavs gamovlenil

Page 92: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

92

sinesTezur metaforebSi sxvadasxva aRqmis kategoriebis gamoyenebis

sixSires:

or modalobaze dafuZnebuli sinesTezuri metaforebi:

sam modalobaze dafuZnebuli sinesTezuri metaforebi:

"aRorZinebis xanis" sxva poetebisagan gansxvavebiT, romelTa leqsebSic

siyvarulis grZnoba mistikur saburvelSia gaxveuli (sagani siyvarulisa

upiratesad aris RmerTi) besiki amqveyniur, adamianur grZnobebs umReris

da mis leqsebSi uSualo, grZnobad-konkretuli mimarTebani sWarbobs.

(verulava 2010) sxvadasxva emociebis gadmocemas is metaforulad

cdilobs da amisTvis mimarTavs swored iseTi grZnobebis sinTezs

rogoricaa smena, gemo, xedva, Sexeba da misi erT-erTi qvekategoria-

temperatura.

qveynis socialur-politikuri mdgomareobiT Sewuxebuli poeti xSirad

gamoTqvams sayvedurs am wuTisoflis mimarT da uwodebs mas mruds,

Tumca masSi fizikuri simrude ar igulisxmeba, aramed soflis

ukuRmarToba da usamarTloba.

I.sofeli(qveyniereba) aris forma:

perceptualuri kategoriebi raode-

noba

procen-

ti

1. audialuri-vizualuri 1 2,3%

2. abstraqtuli-vizualuri 4 9,3%

3. vizualuri-gemovnebiTi 6 14%

4. abstraqtuli-gemovnebiTi 6 14%

5. audialuri-gemovnebiTi 9 21%

6. taqtiluri+gemovnebiTi 2 4,7%

7. audialuri+taqtiluri(temperat) 2 4,7%

8. temporaluri+gemovnebiTi 2 4,7%

9. abstraqtuli-taqtiluri (temperat) 8 18,6%

perceftualuri kategoriebi raode-

noba

procen-

ti

1.audialuri-vizualuri-taqtiluri 1 2,3 %

2.abstraqtuli-taqtiluri-vizualuri 2 4,7%

Page 93: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

93

abstraqtuli+taqtiluri/vizualuri

aRniSnul magaliTSi abstraqtuli cneba ,,sofeli” realizebulia ori

aRqmis kategoriiT: taqtiluri da vizualuri kategoriiT. mocemuli

konceptualuri sinesTezuri metafora aris heterogenuri, radgan or

sxvadasxva modalobazea dafuZnebuli.

1.,,hoi sofelo pirdamyofelo!

hoi drkuo, cruo! hoi mrudo, cudo!

”hoi, Sensa pirsa vin etrfis, tirsa!

hai, hai, gican, hoi, eSmako zRudo!”

an” ze siT moxval”

poeti wuTisoflis garda bedsac ukavSirebs mrudobas, Tumca arc am

SemTxvevaSi gamoiyeneba mrudi Tavisi pirveladi mniSvnelobiT, is

gadataniT, metaforulad usamarTlo, ukuRmarT beds gulisxmobs.

II.bedi aris forma:

abstraqtuli+taqtiluri/vizualuri

aRniSnul SemTxvevaSic vxvdebiT heterogenur konceptualur sinesTezur

metaforas.

,,svesimrudiTa siodes, siborotiTa stkiodes.”

,,mzeWabuk orbelianzed”

poeti sxvadasxva abstraqtul cnebas gansxvavebuli interpretaciiT

warmogvidgens. magaliTad, ferebis saSualebiT gadmogvcems sevdas, cud

beds da uaryofiT emociebs. es umTavresad Savi feris gamoyenebiT

xdeba:

III.bedi aris feri:

abstraqtuli+vizualuri

1.,,aw gican, gvelo, samoTxiT ganmaZeo,

Page 94: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

94

Savbedo, arsad arao!”

,,bedisadmi”

SavbedSi avtori gulisxmobs avis momaswavebel beds.

2.,,aqa, aqaca aRmzidna Senman siaxlis mxurvalebiTman alman yaribi guli

Cemi da miT mwyevarsa Cvensa aCrdilis fersa bedsa afsindisa umwaresTa

sityvaTa da[ufe]n.”

winasityva, ,,bedisadmi”

aRniSnul magaliTSi poetis mier bedi aRqmulia, rogorc aCrdilis

feris e.i. muqi feris mqone, xolo sityvebi ki mware gemos saSualebiT

aris warmodgenili. sityva ,,afsinda” igive ,,abzinda” balaxovani mcenarea,

romelic Zlieri specifikuri suniTa da mware gemoTi xasiaTdeba.

(int.wy. http://www.ice.ge/new/samkurnalo/samkurnalo_fs.html)

IV. xma aris feri:

smeniTi+vizualuri

1.,,qorTa JRerani xamliT Senaferani.”

,,samZimari”

mocemul magaliTSi qorebis xma aRqmulia rogorc garkveuli

feris_xamlis feris mqone xmad. sulxan-sabas mixedviT, ,,xamli” qoris

fexs hqvia. (orbeliani II 1993:436)

V.nugeSi aris sinaTle/sxivi:

abstraqtuli+vizualuri

1.,,nugeSis sxiviT uxvad mdidaro!

aRlese ena damamSvidaro.”

,,daviT sardlisadmi”

mocemul magaliTSi poets nugeSi, rogorc pozitiuri mniSvnelobis

cneba, warmodgenili aqvs sxivis saxiT, romlis danaxvac aris

SesaZlebeli.

Page 95: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

95

besikis poeziaSi yvelaze produqtiuli aRqmis saxeoba gemos

kategoria aRmoCnda. sakuTari naazrevisa da gancdebis gadmocemas poeti

sxvadasxva gemos sinTeziT cdilobs. es kategoria ZiriTadad oTxi

formiT gvxvdeba: tkbili, mware, mJave da cxare. yvelaze didi

mravalricxovnebiT sitkbosTan dakavSirebuli metaforebi gamovlinda_16

magaliTSi, mware gemo-13 magaliTSi, gamovlinda rogorc mJave gemosTan,

aseve sicxaresTan dakavSirebuli metaforebis TiTo-TiTo magaliTi:

VI. pirovneba aris gemo:

vizualuri+gemovnebiTi:

tkbili/mware

1.,,Senman survilman Camolis guli klde-myari,

pirvel Saqrisa gemo iyav, axla xar mwari:

samarTliani gza daagde, damixSev kari.”

,,me Senma fiqrma mimarinda”

2.,,xan tkbili Zma xar da Tu esreT geZaxos, maT cremlTa eqmnas fonao.”

,,bedisadmi”

3.,,hasraTs veyme kacsa tkbilsa, haronobiT gavemzraxe.”

,,an” ze siT moxval”

tkbil adamianSi moiazreba saTno, gulkeTili, sasiamovno adamiani,

xolo mware adamiani borotad moubar adamians gulisxmobs.

4.,,rZalua gacxarebuli garsa urbenda cemiTa.”

,,rZal-dedamTiliani”

gacxarebuli adamiani gabrazebuls niSnavs. qarTul enaSi cxare

gemosTan mxolod sibrazis emocia asocirdeba.

VII.adamiani sxeulis nawili aris feri:

abstraqtuli+vizualuri:

1.,,Cemsa nugeSsa xeli SemarTe:

Page 96: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

96

vards mamudare, alersi CarTe!

Sav gulsa lxini Sen mousarTe!”

,,sevdis baRs Sevel”

2.,,Sav glax gulo, visTvis iwvi mudamiT?”

,,Sav glax gulo”

3.,,Sav gulo, sad xar, Sen getyvi, vin iyvi jildo Zlevasa!”

,,aspinZisaTvis”

,,Savi guli’’ zemoT mocemul magaliTebSi dadardianebul, damwuxrebul

guls gulisxmobs.

VIII. adamianis organo aris gemo:

abstraqtuli+gemovnebiTi:

1.,,me tkbilis guliT Semogyureb, Sen memalebi _

ginda rom movhkvde Seuyreli, ar gebralebi!

,,me Senma fiqrma mimarinda”

tkbil gulSi igulisxmeba keTili guli.

2.,,Senis bagisa orni mecnes: tkbili da mware;

orkecad Seni siyvaruli Tavs damafare.”

,,me Seni mgone”

tkbili da mware bagis metaforiT poeti siyvarulis simwaresa da

sitkbos gadmoscems. ,,am fenomens is (besiki) sensualur saxes upovis:

bage. bage orpiria: erTi rkaliT sitkbosac da simwaresac mosaltavs.” _

wers am strofis Sesaxeb grigol robaqiZe. (robaqiZe 2009)

IX. niavis qrola aris gemo:

1.audialuri+gemovnebiTi

,,mzis svetis pinCTa niavni tkbil berviT palasinobdis.”

,,aspinZisaTvis”

Page 97: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

97

aRniSnul magaliTSi sityva ,,tkbili” Tavisi mniSvnelobiT sasiamovnos

ekvivalentia. sulxan-sabas ganmartebiT, ,,pinCi” cxviris xvrels, nestos

niSnavs (orbeliani I 1991; 622). Sesabamisad, zemoT mocemul strofSi

poeti mzis personificirebas axdens: is cocxal arsebad aris

warmodgenili, niavi ki metaforulad aRqmulia, rogorc mzis sunTqva.

X. kocna aris gemo:

qvemoT mocemul magaliTebSi ,,tkbili kocna” siyvaruliT, alersiT

kocnas niSnavs.

taqtiluri+gemovnebiTi

1.,,atirdes da Seibrales, maTi Svili tkbilad kocnes.”

,,rZal-dedamTiliani”

2.,,monas molares, misTan mwolares

lalis bagiTa mkocnides tkbilad!”

,,rZal-dedamTiliani”

XI. xma aris gemo:

audialuri+gemovnebiTi

a) tkbili

yvela momdevno magaliTSi sityva ,,tkbili” sasiamovnod mosasmen xmaze

miuTiTebs:

1.,,gvriti yelsa ugarebs,

ar-avxmas augarebs,

SetkbobiT SeRuRunebs,

TvalSebnediT gugarebs.”

,,iadons is evarda”

2.,,dasrulda ese ambavi tkbilad sasmeni rZlebisa.”

,,rZal-dedamTiliani”

Page 98: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

98

3.,,etlis pirman mimzidna Tvissa tkbil xmasa.”

,,etlzed”

4.,,mived, yaribo, uTxar bulbulsa,

mas Sveniersa, tkbil-xma usulsa.”

,,memivxvdi magas Sensa bralebsa”

5.,,kvlaca vecado, safero sityva Sevmzado malua,

tkbilad veubno, yelgdebiT, daulbo gulklde-salua!”

,,rZal-dedamTiliani”

b) mware

simware yovelTvis cud emociasTan asocirdeba: mware oxvrac, glovac

da mware sityvac arasasiamovno mosasmenia.

1.,,sulTqmida, mwared oxrvida, vamis vaebiT mxmobeli.”

,,rZal-dedamTiliani”

2.,,Zamuasa Sevewynare: ZaRluad mTqvis sityviT mware.”

,,an” ze siT moxval”

3.,,miakrbiT karad, sad lomi mwarad

iglovdes, gloviT SeibraleniT.”

,,daviT sardlisadmi”

poets smenis kategoria gemosTan sinTezis garda aRqmuli aqvs

temperaturaTan kavSirSic, misis azriT adamianis mier warmoTqmul

sityvas, ambavs SeiZleba hqondes mwveli Zala, rac imas niSnavs, rom,

rogorc cecxls SeuZlia dawvas da tkivili miayenos adamians, aseve

arasasiamovno sityvam SeiZleba guli mouklas mas:

XII. sityva aris temperatura:

smeniTi+taqtiluri(temperat.)

1.,,bebrisa mis yvedrebaman dacalia igi qali,

Page 99: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

99

sulTa mwveli sityva uTxra, mouTuTqa guli sali.”

,,rZal-dedamTiliani’’

2.,,mis qalis dReni dalivna man yvedrebaman sruladman,

etyvis sakvdavsa sityvasa, cecxli mougzna gulad man.”

,,rZal-dedamTiliani”

XIII. cxovreba aris gemo:

abstraqtuli+gemovnebiTi:

1.,,rZalma gimarcxa, gza dagifarcxa,

Sen gundT Segracxa, tkbilad icxore.”

,,rZal-dedamTiliani”

mocemul konteqstSi ,,tkbilad cxovreba’’ bednierad, uzrunvelad

cxovrebas gulisxmobs.

XIV. wera aris gemo:

vizualuri+gemovnebiTi:

1.,,saCqarod wigni miswera kacman Tavis coleursa:

,,wyromiTa gwer, ar-sitkboTi, wignsa sisxlSi moreulsa.”

,,rZal-dedamTiliani”

gabrazebuli, gamwyrali adamianis werili, cxadia, ver iqneba ,,tkbili”

anu sasiamovnod wasakiTxi. amas rom xazi gausvas, poeti iyenebs

uaryofiT nawilaks ,,ar” da misi saSualebiT gamoxatavs Tavis saTqmels.

XV. sikvdili aris gemo:

abstraqtuli+gemovnebiTi:

a)tkbili

1.,,iwyaro-tkbilebs msmeli klvisa fialsa,

srulmyofi Rvwisa ganvlis naTlis kialsa.”

,,wmidis gio[rgis] Sesxma iabikod”

Page 100: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

100

mocemul magaliTSi poets sikvdili aRqmuli aqvs rogorc tkbili

siTxe, romlis Sesmac fialiT aris SesaZlebeli. rogorc ukve aRiniSna,

msgavs metaforas vxvdebiT Seqspirsa da TeimurazTanac (ix. gverdebi: 47,

82)

b)mware

1.,,Senma gonebam momamsgavsa mileuls mTvares:

sicocxlis nacvlad movinatri sikvdilsa mwares!”

,,tano tatano”

sainteresoa, rom besikTan sikvdilis fenomenis dakavSireba orive

gemosTan gvxvdeba: rogorc sitkbosTan aseve simwaresTanac, imis

gaTvaliswinebiT, Tu risi gadmocema surs poets: rodesac wminda

giorgis wamebaze saubrobs poeti, iq sikvdils tkbilad moiazrebs, xolo

uimedod Seyvarebuli, sasowarkveTili mijnuri mware sikvdilze

saubrobs. sayuradReboa, rom SeqspirTanac sikvdili asocirdeba

gemosTan (ix. gv. 47).

XVI. sicocxle aris gemo:

abstraqtuli+gemovnebiTi

1.,,mag Senma saxem sicocxle xom dagamwarao!”

,,mzeWabuk orbelians”

gamwarebuli sicocxle gawvalebul, ubedur yofas moiazrebs.

XVII. ubedureba/Wiri aris gemo:

abstraqtuli+gemovnebiTi

cud, mZime mdgomareobaSi yofna poetis aRqmaSi mware gemosTan

asociacias badebs:

1.,,etl-mSvenierad moaruli gamsgavse mTvares,

Senis eSyiTa masa Sevstrfi, Rame vvli gares;

ucxo Seviqen cnobisagan, var Wirsa mwares.”

Page 101: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

101

,,me Senma fiqrma mimarinda”

XVIII. dro aris gemo:

temporaluri+gemovnebiTi

poeti drois garkveul monakveTebs: dResa da Rames gemos meSveobiT

aRiqvams: misTvis gamwareba drois usiamovno gatarebas gulisxmobs:

1.,,am dRe-RamiTa da JamiTa daemwareniT!

,,cremlTa isxarni”

2.,,viTa rostom laxtis mqnevi, ketsa xmarobs egre Cqared,

dakris, dakivis, dabneddis, Seuqmodis dResa mwared.”

,,rZal-dedamTiliani”

XIX. emocia aris gemo:

qvemoT moyvanil magaliTSi sevda gadmocemulia mware gemos saSualebiT.

abstraqtuli+gemovnebiTi

poetisTvis sevdas mware gemo aqvs:

1.,,obol-mdarebiT, guldamdnarebiT

sevdas miaxleb samsal-mwarebsa!”

,,rZal-dedamTiliani”

XX. sofeli aris gemo:

abstraqtuli+gemovnebiTi

1.,,rac miiwera sofelman, veRar davTvale amriTa!

odes vityodi eniTa, sisxli SekumSlis damriTa!

misi simware yoveli guls gardamTxmian kamriTa.”

,,ra miiwera sofelman”

XXI. moqmedeba aris gemo:

vizualuri+gemovnebiTi:

1.,,Tu mand iyos TqvenSi uklad,

Page 102: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

102

xreni xvritos mJaved kluklad;

hsjobs aragvzed misvla wunklad,

aqa-iqi Treva kunklad.”

,,mirian batoniSvils”, Sairi, III.

gemos aRqmiTi kategoriis Semdeg raodenobrivad meore adgilzea

temperaturis kategoria, romlis saSualebiTac poeti aRwers siyvarulis

grZnobas da Seyvarebul adamianebs. rogorc ukve aRiniSna, qarTuli

,,aRorZinebis xanis” lirikaSi, siyvaruli mistikasTan asocirdeba,

siyvaruls ar aqvs konkretuli saxe, satrfialo sagani metwilad aris

raRac uxilavi, xelSeuxebi arseba. besikis SemoqmedebaSi ki siyvaruli

yovelTvis grZnobad-konkretuli saxeebiTaa warmodgenili. mkiTxveli

yovelTvis grZnobs mwerlis miwier-amqveyniur gancdebs (caiSvili 1962).

aRsaniSnavia, rom yvela qvemoT moyvanil magaliTSi gvxvdeba is sityvebi,

romlebic cecxls da sicxes ukavSirdeba: ali, wva, dadagva, gagrileba

da gulis cxuneba, rac qmnis Semdeg konceptualur metaforas:

XXII. siyvaruli aris mwveli cecxli/ali:

abstraqtuli+taqtiluri(temperat):

1.,,me tkbilis guliT Semogyureb, Sen memalebi_

ginda rom movhkvde Seuyreli, ar gebralebi!

ramdenis rigiT cecxliT damwvi, miT mWirs Zalebi!

Sensa mijnursa Seni mohklavs cecxlis alebi...”

,,me Senma fiqrma mimarinda”

poeti cecxlis alSi siyvaruls gulisxmobs, romelic ,,wvavs” mijnurs.

2.,,igia Cemi xelmwife

da Cemi damadnobeli.”

,,dedofals anazed”

Page 103: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

103

sityva ,,damadnobeli”, romelic maRal temperaturaze miuTiTebs, aq

gamoyenebulia siyvarulis obieqtis mimarT, romelsac xelmwife_

dedofali ana warmoadgens.

3.,,Cemgan rad unda gagikvirdes_davidagebi!

yovli mijnuri Sen dagiwvavs, miwis mlaxveli!”

,,bulbulis Sursa”

4.,,mRimaris piriT wamepare, damidgi maxe.

ase megona, SemrCeboda eg Seni saxe:

anTebuls cecxlsa Sesawvelad xeli Segaxe.

damwvari mainc Semibrale, besiki naxe!”

,,bulbulis Sursa”

5.,,me Seni mgone, Wirs Semkone, damwvi, mal alo.”

,,me Seni mgone”

6.,,siyvaruls hgoneb guldanamalad,

magram nTebulad gamokrTis alad.”

,,miwurvilobda zamTrisa Jami”

7.,,Senis eSxiT aqvs miss guls cxuneba”

,,miwurvilobda zamTrisa Jami”

8.,,viwvi marad mijnurT eSxSi ridebiT!”

,,Sav glax gulo”

yvela zemoT mocemul magaliTSi muqad aRniSnuli sityvebi calsaxad

miuTiTebs imaze, rom siyvaruli poetis gagebiT aris is emocia, romelic

Tavisi gamovlinebebiT Zalian hgavs cecxlis stiqias.

XXIII. tirili aris Sexeba:

audialuri+vizualuri+taqtiluri:

1.,,qali stirs nazad, xmas awyobs sazad.”

,,rZal-dedamTiliani”

Page 104: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

104

tirili SeiZleba mivaweroT erTdroulad or aRqmiT kategorias:

smeniTs, radgan mas aqvs xma da vizualurs, radgan mas vxedavT

cremlebis saxiT. taqtiluri kategoria ki warmodgenilia sityva ,,nazis’’

meSveobiT. konteqstis gaTvaliswinebiT ,,nazi tirili” Cum, moridebul

tirils SeiZleba niSnavdes. aRniSnuli magaliTi sainteresoa imiT, rom

xdeba sami aRqmis kategoriis sinTezi: audialuris, vizualuris da

taqtiluris.

4.2. qveTavis daskvna:

rogorc davinaxeT, besikis ena uaRresad saintereso gamodga

metaforebis, kerZod ki sinesTezuri metaforebis TvalsazrisiT. daskvnis

saxiT SeiZleba iTqvas Semdegi:

1.empiriuli masalis kvlevisa da analizis safuZvelze gamovlinda

rogorc gacveTili, uzualuri metaforebis magaliTebi, aseve poetis

individualuri xedvis nimuSebi, magaliTad. frinvelebis xmis vizualuri

aRqma: ,,qorTa KJRerani xamliT Senaferani.” niavis qrolvis tkbili gemos

kategoriiT aRqma: ,,mzis svetis pinCTa niavni tkbil berviT

palasinobdis.”

2.Segxvda rogorc orkomponentiani, aseve samkomponentiani sinesTezuri

metaforis nimuSebi, romelTagan sWarbobda orkomponentiani, anu or

modalobaze dafuZnebuli sinesTezuri metaforebi.

3.aRqmis kategoriebidan yvela danarCen kategorias sWarbobda gemovnebiTi

kategoria (25 SemTxveva), raodenobrivad meore adgilzea taqtiluri

kerZod ki temperaturis kategoria (10 SemTxveva). poets gemos saSualebiT

warmodgenili hyavs Semdegi cnebebi: pirovneba, adamianis organo, niavis

qrola, kocna, xma, cxovreba, wera, sikvdili, sicocxle, ubedureba/Wiri,

dro, emocia, sofeli, moqmedeba. temperaturis saSualebiT ki aRqmuli

aqvs Semdegi cnebebi: sityva, siyvaruli.

4.Teimuraz pirvelisa da Seqspirisagan gansxvavebiT, besarion gabaSvilis

poeziaSi TvalSisacemia erTi garemoeba: abstraqtuli cneba _ sikvdili

warmodgenilia Tanadroulad rogorc tkbili, aseve mware gemos

saSualebiT.

Page 105: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

105

4.3. sinesTezuri metaforebi uiliam uordsvorTis (1770-1850) SemoqmedebaSi

sinesTezia, rogorc gansakuTrebulad emociuri aRqmis gamovlineba,

logikurad davakavSire romantizmTan, radgan romantizmi _ es aris

literaturuli mimdinareoba, romlis yuradRebis centrSi eqceva swored

adamianis gancdebi da fiqrebi, intuicia, instinqtebi, radgan grZnobebi

da emociebi ufro gulwrfelad asaxavs adamianis reaqcias konkretul

movlenaze, vidre maTi racionaluri kontroli. sagulisxmoa, rogor

ganmartavs karg poezias uiliam uordsvorTi: "the spontaneous overflow of

powerful feelings" _ ,,poezia-es aris emociebis spontanuri amoxeTqva”. (int.

wy.,http://en.wikipedia.org/wiki/William_Wordsworth)

uiliam uordsvorTis 20 leqsSi 30 sinesTezuri metaforis magaliTi

gamovlinda.

qvemoT mocemuli sqema asaxavs sinesTezuri metaforebis sxvadasxva

saxeobis gamoyenebis sixSires uordsvorTis leqsebSi:

or modalobaze dafuZnebuli sinesTezuri metaforebi:

ganxiluli magaliTebidan modalobebis yvelaze xSir kombinaciebs qmnian

Semdegi wyvilebi: abstraqtuli+taqtiluri, gemovnebiTi+audialuri da

vizualuri+taqtiluri.

I.abstraqtuli+taqtiluri

perceftualuri kategoriebi raodenoba procenti

taqtiluri-abstraqtuli 6 20%

taqtiluri-vizualuri 4 13,3%

taqtiluri-audialuri 1 3,3%

gemovnebiTi-audialuri 5 16,7%

gemovnebiTi-abstraqtuli 3 10%

gemovnebiTi-vizualuri 1 3,3%

vizualuri-abstraqtuli 3 10%

sivrcobrivi-abstraqtuli 1 3,3%

gemovnebiTi-temporaluri 1 3,3%

taqtiluri-temporaluri 1 3,3%

Page 106: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

106

qvemoT moyvanil magaliTSi abstraqtuli cneba fiqri poets

warmodgenili aqvs Semdegi taqtiluri kategoriis saSualebiT _ ,,nazi”:

1.“We leave you here in solitude to dwell

With these our latest gifts of tender thought.”

“A Farewell”

II.audialuri+gemovnebiTi

mocemul magaliTSi tirili gadmocemulia mware gemos saSualebiT:

2.”Dust are our hopes;- I,weeping bitterly.”

“Laodamia”

III.vizualuri+taqtiluri

aRniSnul striqonSi vizualur formas _ peizaJs poeti gadmogvcems

Semdegi taqtiluri kategoriis saSualebiT _ ,,nazi”, rac, rogorc

konteqstidan irkveva, lamazs unda niSnavdes.

3. “Bard of the Fleece, whose skilful genius made

That work a living landscape fair and bright;

Than those soft scenes through which thy childhood strayed.”

“To The Poet John Dyer”

sam modalobaze dafuZnebuli sinesTezuri metaforebi:

qvemoT moyvanili magaliTi 3 modalobis sinTezis nimuSia:

1.“Now, for that consecrated fount

Of murmuring, sparkling, living love,

What have I?”

“A Complaint”

perceftualuri kategoriebi raode-

noba

proce

nti

taqtiluri-vizualuri-abstraqtuli 2 6,7%

audialuri-gemovnebiTi-vizualuri 1 3,3%

vizualuri-abstraqtuli-woniTi 1 3,3%

Page 107: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

107

aRniSnul magaliTSi poets audialuri kategoria _ CurCuli

warmodgenili aqvs Sadrevnis saxiT, romelic erTdroulad ramdenime

aRqmiT kategorias gulisxmobs: taqtilurs rogorc siTxes da

vizualurs, poeti vizualur kategorias kidev ufro ganavrcobs da

umatebs mas sityvas ,,sparkling” – rac kaSkaSs gulisxmobs.

tkbili gemos saSualebiT poets gadmocemuli aqvs Semdegi cnebebi:

I. siamovneba aris gemo:

poetisTvis Rimili aris tkbili:

1.And nothing to my mind a sweeter pleasure brought.”

“Guilt and Sorrow”

II. Rimili aris gemo:

aRniSnul magaliTSi Rimili warmodgenilia tkbili gemos saSualebiT.

1.And often, viewing their sweet smiles, I sighed.”

“Guilt and Sorrow”

III. xma aris gemo:

qvemoT mocemul magaliTSi Citebis sasiamovno galoba poetis aRqmaSi

tkbili gemos asociacias iwvevs:

1.,,The birds are singing in the distant woods;

Over his own sweet voice the Stock-dove broods.”

“Resolution and Independence”

mware gemos poeti ukavSirebs Semdeg cnebebs:

IV. tirili aris gemo:

momdevno magaliTSi tirili, rogorc adamianis sapasuxo reaqcia

umTavresad negatiur movlenaze, aRqmulia mware gemos saSualebiT:

1.”Dust are our hopes;--I, weeping bitterly.”

“Laodamia”

V. simarTle aris gemo:

poetisTvis simarTles aqvs mware gemo (Sdr. qarTul Sesityvebas ,,mware

simarTle”):

1.”But from these bitter truths I must return

To my own history.”

“Laodamia”

VI. zizRi aris gemo:

Page 108: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

108

zizRi, rogorc uaryofiTi emocia, mware gemos iwvevs poetSi:

1.”To me a kingdom! spare the bitter scorn.”

“Laodamia”

2.,,The rough Aetolians smiled with bitter scorn.”

“Upon The Same Event”

VII. tkivili aris gemo:

poetSi meuRlis dakargviT gamowveuli tkivili mware gemos SegrZnebas

aRZravs:

1.,,Yet bitter, oft-times bitter, was the pang

When of thy loss I thought, belovèd Wife!”

“Laodamia”

temperaturasTan sinTezSi poeti warmogvidgens Semdeg cnebebs:

VIII. ugulvebelyofa/uyuradReboba aris temperatura:

poetis mieryuradRebis nakleboba, rogorc gulgrilobis erT-erTi

gamovlineba, civ temperaturad aRiqmeba.

1.,,For worthless brows, while in the pensive shade

of cold neglect she leaves thy head ungraced.”

“To The Poet John Dyer”

IX. brZola aris temperatura:

2. ,,For them whom precept and the pedantry

of cold mechanic battle do enslave.”

“In The Pass Of Killicranky”

poeti zemoT mocemul magaliTSi saubrobs brZolaze, romelsac civi

aRwers temperaturis saSualebiT.

4.4. qveTavis daskvna:

daskvnis saxiT SeiZleba iTqvas Semdegi:

1. uiliam uordsvorTis poeziaSi gvxvdeba rogorc orkomponentiani(or

modalobaze dafuZnebuli, aseve samkomponentiani(sam modalobaze

dafuZnebuli) sinesTezuri metaforebi.

2. metaforaTa absoluturi umravlesoba warmodgenilia heterogenuri

saxiT.

Page 109: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

109

3. gvxvdeba rogorc sitkbosTan, aseve simwaresTan dakavSirebuli

sinesTezuri metaforebi. tkbili gemos saSualebiT poeti gadmoscems

Semdeg cnebebs: siamovneba, Rimili, xma. xolo mware gemo gvxvdeba Semdeg

cnebebTan: tirili, simarTle, tkivili, zizRi, brZola, uyuradReboba.

4.taqtiluri kategoria warmodgenilia temperaturis saxiT. temperaturis

saSualebiT poeti gadmoscems mxolod or cnebas: brZolasa da

uyuradRebobas.

5. ganxiluli magaliTebidan gamoyenebis sixSiriT sWarbobs modalobebis

Semdegi kombinaciebi: abstraqtuli+taqtiluri, gemovnebiTi+audialuri

da vizualuri+taqtiluri.

4.5. sinesTezuri metaforebi jon kitsis (1795_1821) SemoqmedebaSi

jon kitsi lord baironTan da persi biSi SelisTan erTad

romantikosTa meore Taobas miekuTvneba. xanmokle cxovrebis miuxedavad

misi literaturuli moRvaweoba sakmaod nayofieri gamodga, kitsma

moaxerxa Zalian didi gavlena moexdina inglisur literaturaze.

winamdebare naSromSi kitsis SemoqmedebisaTvis damaxasiaTebel

sinesTezur metaforebs ganvixilav konceptualuri metaforis Teoriis

mixedviT.

SemTxveviTobis principiT SerCeuli jon kitsis 50 leqsidan

sinesTezuri metaforis 90 magaliTi gamovlinda. moyvanili sqema asaxavs

jon kitsis poeziaSi gamovlenili sxvadasxva saxeobis sinesTezuri

metaforebis gamoyenebis sixSires:

or modalobaze dafuZnebuli sinesTezuri metaforebi:

perceptualuri kategoriebi raodenoba procenti

gemovnebiTi-taqtiluri 1 1,1%

gemovnebiTi-smeniTi 11 12,2%

gemovnebiTi-vizualuri 11 12,2%

gemovnebiTi-abstraqtuli 10 11,1%

gemovnebiTi-droismieri 1 1,1%

vizualuri-abstraqtuli 3 3,3%

Page 110: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

110

taqtiluri-vizualuri 4 4,4%

taqtiluri-smeniTi 6 6,7%

droismieri-vizualuri 1 1,1%

vizualuri-vizualuri 1 1,1%

vizualuri-sivrcobrivi 1 1,1%

vizualuri-smeniTi 2 2,2%

smeniTi-abstraqtuli 1 1,1%

woniTi-smeniTi 2 2,2%

taqtiluri-abstraqtuli 3 3,3%

sivrcobrivi-abstraqtuli 4 4,4%

rogorc zemoT mocemuli sqemidan vxedavT, yvelaze xSir kategorialur

wyvilebs qmnian Semdegi modalobebi: gemovnebiTi+vizualuri da

gemovnebiTi+smeniTi:

1.gemovnebiTi+vizualuri:

“Pale were the sweet lips I saw.”

“On A Dream”

poets mocemul magaliTSi vizualuri kategoria-tuCebi warmodgenili

aqvs gemosTan sinTezSi.

2.gemovnebiTi+smeniTi:

“The sweet majestic tone of Maro's lyre.”

“Ode To Apollo”

poeti mocemul magaliTSi qnaris melodias tkbili gemos saSualebiT

gadmoscems.

sainteresoa or modalobaze dafuZnebuli sxva magaliTebic. ufro meti

TvalsaCineobisTvis ganvixiloT ramdenime konceptualuri sinesTezuri

metaforis magaliTi kitsis poeziidan:ED

I. sityva aris gemo:

poetisTvis sasiamovno Sinaarsis sityvas tkbili gemo aqvs:

”And whisper one sweet word that I may know.“

“Endymion”: Book IV

II. musika aris gemo:

sasiamovno melodia poetisTvis tkbil gemosTan asocirdeba:

“An echo of sweet music doth create”

Page 111: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

111

“Epistle To John Hamilton Reynolds”

“An echo of sweet music doth create a fear.”

“Epistle To John Hamilton Reynolds”

III. simRera aris gemo:

sasiamovno simRerasac tkbili gemo aqvs poetisTvis:

“Paddles a little tune, and sings,

With dumb endeavour sweetly.”

“A Prophecy: To George Keats In America”

mocemul magaliTSi gaerTianebulia gemosa da smenis kategoriebi.

IV. sicocxle aris gemo:

poeti sicocxles tkbil gemosTan akavSirebs:

1.“At sweet life leaving,

At a touch sweet Pleasure melteth”

“Faery Songs”

2.”Believe, believe, me, dear Endymion,

Were I to weave, with my own fancies,

garlands of sweet life.”

“Endymion”, Book IV.

qvemoT moyvanil magaliTebSi gemos kategoria Serwymulia iseT

abstraqtul kategoriasTan, rogoricaa siamovneba.

V. siamovneba aris gemo:

1.“At sweet life leaving,

At a touch sweet Pleasure melteth”

“Faery Songs”

2.“Trembling or stedfastness to this same voice,

And of three sweetest pleasurings the choice.”

“Endymion”, Book IV.

VI.Sveba aris gemo:

“I should have felt a sweet relief.”

“Fill For Me ABrimmingBowl”

gemos kategoria-tkbili warmodgenilia iseT abstraqtul kategoriasTan

sinTezSi, rogoricaa Sveba.

VII. tkivili aris gemo:

Page 112: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

112

“Oh, the sweetness of the pain!”

“Fragment. Welcome Joy, And Welcome Sorrow”

mocemul magaliTSi fizikuri tkivili gemovnebiTi aRqmis kategoriiT

aris warmodgenili.

VIII. mentaluri procesi aris gemo:

1.“But with a sweet forgetting.”

“In Drear-Nighted December”

mentaluri procesi-daviwyeba-aRqmulia gemos kategoriiT.

2.“The thought thereof is awful, sweet, and holy.”

“Endymion”: Book III

poetis xedviT fiqrs SeiZleba hqondes tkbili gemo.

IX. pirovneba aris gemo:

1.“And thy mother sweet is nigh thee!”

“A Prophecy: To George Keats In America”

2.“I meet not such sweet creatures every day.”

“Ben Nevis: A Dialogue”

X. dasasruli aris gemo:

“And as it reaches each delicious ending.”

“On Leaving Some Friends At An Early Hour”

XI. sevda aris gemo:

“His soul shall taste the sadnessof her might.”

“Ode On Melancholy”

poets sevda warmodgenili aqvs gemos saSualebiT, Tumca gemos ar

akonkretebs.

XII. Cxubi/kamaTi aris gemo:

“Believe, believe me, dear Endymion,

Were I to weave with my own fancies garlands of sweet life,

Thou shouldst be one of all. Ah, bitter strife!”

“Endymion”, Book IV.

XIII. yureba aris gemo:

“Thank the great gods, and look not bitterly;

And speak not one pale word, and sigh no more.”

“Endymion”, Book IV.

Page 113: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

113

XIV. temperatura aris gemo:

poetis aRqmiT sicives mware gemo aqvs.

“To one so friendless the clear freshet yields

A bitter coolness, the ripe grape is sour:

Yet I would have, great gods! but one short hour

Of native air-let me but die at home.”

“Endymion” Book, IV.

XV. sinaze aris siTxe:

“The melting softness of that face”

“Fill For Me ABrimmingBowl”

sinaze aRqmulia rogorc siTxe:taqtiluri-vizualuri

XVI. bedniereba aris feri:

poetisTvis bednierebas mwvane feri aqvs. es aixsneba konteqstis

saSualebiT: poeti saubrobs xis totebze da axsenebs maT sixaruls,

bednierebas mwvanes uwodebs. sityvebSi _ ,,mwvane bedniereba” maTi

foTlebi igulisxmeba:

“In drear nighted December,

Too happy, happy tree,

Thy branches ne'er remember

Their green felicity.”

“In Drear-Nighted December”

XVII. sityva aris feri:

“Thank the great gods, and look notbitterly;

And speak not one pale word, and sigh no more.”

“Endymion”, Book IV.

XVIII. mentaluri procesi aris Sexeba:

poetis azriT, fiqrebi aris nazi:

“I have felt So faint a kindness, such a meek surrender

To what my own full thoughts had made too tender,

That but for tears my life had fled away!”

“Endymion”, Book IV.

XIX. metyveleba aris Sexeba:

Page 114: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

114

“Go, pretty page! and in her ear

Whisper that the hour is near!

Softly tell her not to fear

Such calm favonian burial!”

“Faery Songs”

XX. silamaze aris temperatura:

“Through sapphire warm their stars do never beam:

All is cold Beauty; pain is never done.”

“On Visiting The Tomb Of Burns”

XXI. siCume aris temperatura:

poetisTvis siCume aris yinuliviT civi da gamyinavi:

“This living hand, now warm and capable

Of earnest grasping, would, if it were cold

And in the icy silence of the tomb.”

“This Living Hand”

XXII. SiSi aris temperatura:

poetis mier SiSis grZnoba aRqmulia civi temperaturis saSualebiT:

1.”A cold leaden awe.”

“Endymion”, Book III.

XXIII. Rimili aris temperatura:

poeti uemocia Rimils civs uwodebs:

1.“You say you love, but with a smile cold

Cold as sunrise in September.”

“You Say You Love”

qvemoT mocemuli sqema asaxavs kitsis poeziaSi gamovlenil sam

modalobaze dafuZnebul sinesTezur metaforaTa gamoyenebis sixSires:

sam modalobaze dafuZnebuli sinesTezuri metaforebi:

perceptualuri kategoriebi raode-

noba

pro-

centi

gemovnebiTi-vizualuri-taqtiluri 8 8,9%

gemovnebiTi-abstraqtuli-vizualuri 3 3,3%

taqtiluri-vizualuri-smeniTi 1 1,1%

vizualuri-taqtiluri-temperatura 4 4,4%

Page 115: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

115

vizualuri-sivrcobrivi-vizualuri 1 1,1%

sivrcobrivi-abstraqtuli-vizualuri 2 2,2%

smeniTi-abstraqtuli-gemovnebiTi 1 1,1%

gemovnebiTi-taqtiluri-abstraqtuli 1 1,1%

gemovnebiTi-vizualuri-smeniTi 1 1,1%

gemovnebiTi-abstraqtuli-abstraqtuli 1 1,1%

vizualuri-abstraqtuli-vizualuri 1 1,1%

temperatura-taqtiluri-abstraqtuli 3 3,3%

rogorc sqemidan vxedavT, samkomponentian sinesTezur metaforebSi

yvelaze xSir konbinaciad gvxvdeba gemos, xedvisa da Sexebis

kategoriebi. ganvixiloT erT-erTi aseTi nimuSi:

“The morn was clouded, but no shower fell,

Tho' in her lids hung the sweet tears of May.”

,,Ode On Indolence”

aRniSnul magaliTSi vxvdebiT sam aRqmiT kategorias: gemos, vizualursa

da taqtilurs. poetis azriT, cremli SeiZleba iyos tkbili. sityva

,,cremli’’ (“tear”) SeiZleba aRviqvaT rogorc vizualurad, aseve SexebiT.

kitsis poeziaSi vxvdebiT oTx aRqmiT kategoriaze dafuZnebul sinesTezur metaforasac:

oTx modalobaze dafuZnebuli sinesTezuri metaforebi:

kitsis erT-erT leqsSi, saxelwodebiT “Lines” gamovlinda sinesTezuri

metaforis sakmaod iSviaTi forma, romelic erTdroulad oTxi

modalobis Serwymis Sedegad aris miRebuli, ganvixiloT es magaliTi:

“In ripest quiet, shadows of sweet sounds:

Into my fancy's ear

Melting a burden dear,

How "Love doth know no fulness, nor no bounds."

“Lines”

perceptualuri kategoriebi raodenoba procenti

vizualuri-taqtiluri-gemovnebiTi-

audialuri 1 1,1%

Page 116: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

116

poets smeniTi kategoria _ siCume (‘’quiet”) warmodgenili aqvs rogorc

mwife (“ripest”), rac taqtilur kategoriasTan erTad vizualursac

gulisxmobs, xolo tkbili bgerebi (“sweet sounds”), romlebic miRebulia

gemosa da smeniTi kategoriebis sinTeziT, aseve dakavSirebulia

vizualur kategoriasTan Crdilis (“shadows”) saSualebiT.

Tu gadavxedavT zemoT mocemul cxrils, SevniSnavT, rom yvelaze

maRalprocentul wyvilebSi erT-erTi kategoria aris an gemovnebiTi an

taqtiluri, rac amtkicebs, rom kitsis PpoeziaSi es ori kategoria

sWarbobs sxva aRqmiT kategoriebs.

4.6. qveTavis daskvna:

daskvnis saxiT SeiZleba iTqvas Semdegi:

1.empiriuli masalis kvlevis safuZvelze gamovlinda rogorc

orkomponentiani, aseve sam da oTxkomponentiani sinesTezuri metaforebi.

2. metaforaTa absoluturi umravlesoba warmodgenilia heterogenuri

saxiT.

3. yvelaze xSir kategorialur wyvilebs qmnian Semdegi modalobebi:

gemovnebiTi+vizualuri da gemovnebiTi+audialuri.

4. rogorc magaliTebidan gamovlinda, gemos kategoria erT-erTi yvelaze

produqtiuli aRqmis kategoriaa kitsTan. gemos saSualebiT poeti axdens

Semdegi cnebebis konceptualizacias: sityva, musika, simRera, sicocxle,

siamovneba, Sveba, tkivili, mentaluri procesi: daviwyeba, fiqri;

pirovneba, adamianis organo, dasasruli, sevda.

5. kvlevis safuZvelze dadginda, rom kitsis poeziidan gamovlenili

sinesTezuri metaforebis Seqmnis procesSi monawileobas iRebs yvela

aRqmis kategoria olfaqtoruli kategoriis garda.

4.7. sinesTezuri metaforebi elisabed brauningis (1806_1861)

SemoqmedebaSi

saintereso iqneba sinesTezuri metaforebi rogorc mamakac

romantikosTa SemoqmedebaSi, aseve qal romantikosTa poeziaSi.

Page 117: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

117

elisabed brauningi sakmaod warmatebuli ingliseli romantikosi

poetia. misi leqsebi ramdenime iseTi cnobili mwerlis inspiraciis

wyaroc gaxda, rogoricaa edgar elen po da emili dikinsoni. misi

Semoqmedebis umetesi nawili religiur xasiaTs atarebs. sainteresoa misi

Semoqmedeba sinesTezuri metaforis Seswavlis TvalsazrisiT.

filip boli gvTavazobs saintereso Tvalsazriss mamakac da qal

mweralTa Soris msgavseba-gansxvavebebis Sesaxeb: rogorc viciT,

mamakaci mwerlebis SemoqmedebisTvis damaxasiaTebelia ufro meti

moqmedebebi, ideebi da analizi, qali mwerlebisTvis damaxasiaTebelia

procesis aRwera, aRqma da qveteqstebi. mamakacebi ufro mets saubroben

sagnebze, qalebi ki urTierTobebze. (Ball 2003)

romantikosi qalis Semoqmedeba SeiZleba iyos saintereso ori mizezis

gamo:

1.romantikosi kaci mwerlebis amaRlebuli SegrZnebebi eyrdnoba ufro

gare gamocdilebas, romantikos qalTa SegrZnebebi ki gamowveulia ufro

Rrma introspeqciiT.

2.miCneulia, rom qali ufro midrekilia emociurobisken, ukeTesad

gamoxatavs mis gancdebs da xSir SemTxvevaSi ufro alogikuria vidre

mamakaci, SeiZleba swored es iyos erT-erTi axsna im movlenisa, rom

sinesTeziis SemTxvevebi gacilebiT xSiria qalebSi vidre mamakacebSi.

sainteresoa qali mwerlebis aseTi xedva ramdenad igrZnoba maT poeziaSi,

maTi es emociuri ganwyoba rogor aris gadmotanili metaforebSi da

sinesTezuri metaforis magaliTebze dakvirvebiT, vnaxoT gansxvavdeba

Tu ara maTi xelwera mamakac mweralTa xelwerisagan.

izrael abramovi, niu-iorkis universitetis mkvlevari, ambobs, rom

qalisa da mamakacis mier danaxuli da aRqmuli samyaro gansxvavdeba

erTmaneTisagan: rogorc kvlevebma aCvena, kacebi swrafad amCneven moZrav

sagnebs da patara detalebs, qalebi ki mgrZnobiareni arian ferTa

cvlilebebis mimarT. am movlenis mizezis erT-erT SesaZlo variantad

abramovi asaxelebs imas, rom kacs uZvelesi droidan moyolebuli

dakisrebuli hqonda monadiris funqcia, man ganicada evoluciuri

adaptacia da gamoumuSavda unari, advilad SeamCnios Sors moZravi

obieqti, qals ki ferebis ukeT garCevis unari sakvebad vargisi

Page 118: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

118

mcenareebis gamosacnobad sWirdeboda. aseve damtkicebulia, rom kacebTan

SedarebiT qalebs ufro ganviTarebuli aqvT smena da ynosva. abramovma

Tavis kolegebTan erTad kvlevis Sedegad daamtkica, rom qalebs

SeuZliaT sunebis ukeTesad kategorizacia vidre mamakacebs. (Live Science

Staff 2012) olivier kolignonma, monrealis universitetis

neirofsiqologiis kvlevisa da Semecnebis centrTan erTad

Catarebuli kvlevis Sedegad daadgina, rom qalebs mamakacebTan

SedarebiT ukeT SeuZliaT audialuri, vizualuri da audio-vizualuri

emociebis aRqma da damuSaveba. rogorc aRmoCnda, qalebs emociebidan

yvelaze metad SiSisa da zizRis amocnoba SeuZliaT, rac, rogorc

kolignoni aRniSnavs, adamianis evoluciis istoriiT aixsneba, radgan

SiSi da zizRi ufro TavdacviTi emociebia.

Tumca, Catarebuli kvlevis Sedegad es molodinebi da winaswari

ganwyoba ar dadasturda, rogorc aRmoCnda, qali romantikosis

SegrZnebebi da maTi poeturi gamoxatvis xerxebi ase mkveTrad ar

gansxvavdeba Cven mier ganxiluli sxva danarCeni mamakac poetTa

mxatvruli enisagan, Tumca iseve rogorc yvela poetTan, elisabed

brauningis poeziaSic gamovlinda movlenebisa da zogierTi abstraqtuli

cnebebis misTvis damaxasiaTebeli individuluri xedva.

SemTxveviTobis principiT SerCeul iqna 15 leqsi, yvela maTganSi

aRmoCnda sinesTezuri metaforis sul mcire ori magaliTi (sul 36

magaliTi), rac namdvilad miuTiTebs imaze, rom poetisTvis sinesTezuri

aRqma ar aris ucxo movlena. qvemoT moyvanili cxrili warmoadgens

gamovlenil sinesTezur magaliTebSi aRqmis sxvadasxva kategoriis

gamoyenebis sixSires:

or modalobaze dafuZnebuli sinesTezuri metaforebi:

perceftualuri kategoriebi raode-

noba procenti

1. abstraqtuli+sivrcobrivi 2 5,6%

2. abstraqtuli+taqtiluri 2 5,5%

3. abstraqtuli+gemovnebiTi 1 2,8%

4. vizualuri+taqtiluri (tempe-

rat) 5 13,9%

Page 119: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

119

5. audialuri+taqtiluri 1 2,8%

6. vizualuri+gemovnebiTi 4 11,1%

7. abstraqtuli+taqtiluri(tem-

perat) 1 2,8%

8.abstraqtuli-vizualuri 2 5,6%

9.temporaluri-taqtiluri 1 2,8%

10.audialuri+taqtiluri 4 11%

11.audialuri+gemovnebiTi 3 8,3%

12.audialuri+sivrcobrivi 1 2,8%

13.audialuri+taqtiluri(tempe-

rat) 3 8,3%

14.vizualuri-vizualuri 1 2,8%

15.olfaqtoruli-gemovnebiTi 1 2,8%

sam modalobaze dafuZnebuli sinesTezuri metaforebi:

perceftualuri kategoriebi raodeno-

ba procenti

1. abstraqtuli+taqtiluri+vi-zualuri

2 5,6%

2. audialuri+taqtiluri+vi-zualuri

1 2,8%

3.audialuri+vizualuri+gemov-nebiTi

1 2,8%

ganvixiloT magaliTebi konceptualuri metaforis Teoriis mixedviT.

pirvel jgufSi gavaerTiane emociebi, romlebsac poeti gadmoscems

sxvadasxva aRqmiT kategoriebTan sinTeziT:

I.emocia

1.siyvaruli aris orientacia sivrceSi: siRrme, sigane, simaRle:

abstraqtuli+sivrcobrivi:

1.“How do I love thee? Let me count the ways.

I love thee to the depth and breadth and height.”

“How Do I Love Thee?”, Sonnet 43

mocemul magaliTSi poeti siyvaruls warmoadgens iseT sagnad,

romelsac aqvs sami ganzomileba: siRrme, sigane da simaRle.

2.siyvaruli aris Sexeba:

Page 120: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

120

abstraqtuli+taqtiluri:

“It was thine oath that first did fail,

It was thy love proved false and frail.”

“Change Upon Change”

poeti siyvarulis abstraqtul kategorias taqtiluri kategoriiT xsnis.

misi azriT, siyvarulis grZnoba aris mtvrevadi, myife.

3. zizRi aris gemo:

abstraqtuli+gemovnebiTi:

“O angels, let your flood

Ofbitter scorn dash on me!”

“An Apprehension”

zizRis grZnobas poeti gemos kategorias, kerZod ki simwares adarebs.

4.Rimili aris temperatura:

vizualuri+taqtiluri(temperat):

“Yes, and the heart doth owe thee

More love, dead rose! than to such roses bold

As Julia wears at dances, smiling cold!”

“A Dead Rose”

civi Rimili usiamovno emociasTan asocirdeba. civad gaRimeba

aragulwrfel gaRimebas niSnavs.

5. sicili aris sinaze:

audialuri+taqtiluri:

“She has laughed as softly as if she sighed.”

“A Woman's Shortcomings”

poeti sicilis emocias ukavSirebs taqtiluri kategoriis erT-erT tips:

sinazes.

6. Rimili aris gemo:

vizualuri+gemovnebiTi:

“Go, lady! lean to the night-guitar,

And drop a smile to the bringer;

Then smile as sweetly, when he is far,

At the voice of an in-door singer.”

“A Woman's Shortcomings”

Page 121: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

121

avtoris aRqmaSi Rimili aris tkbili.

7. simSvide aris siTxe:

abstraqtuli+taqtiluri+vizualuri:

“So the Spirits group and close

Round about a holy childhood,

as if drinking its repose.”

“A Child Asleep”

8. tirili aris gemo:

audialuri+vizualuri+gemovnebiTi:

“But the young, young children, O my brothers,

They are weeping bitterly!”

“TheCry Of The Children”

avtors smeniTi kategoria mocemuli aqvs gemosTan sinTezSi. poetisTvis

bavSvebis tirils mware gemo aqvs.

9. emocia aris temperatura:

abstraqtuli+taqtiluri(temperat):

“Ye shall watch while kings conspire

Round the people'ssmouldering fire,

And, warm for your part,

Shall never dare -O shame!”

“A Curse For A Nation”

mocemul konteqstSi xalxis ukmayofileba poets aRwerili aqvs rogorc

cecxli, romlis ara marto temperatura igrZnoba, aramed danaxvac

SeiZleba.

II abstraqtuli cnebebi:

1.axalgazrdoba aris sinaTle:

abstraqtuli+vizualuri:

“Shapes of brightness overlean thee,

Flash their diadems of youth

“On the ringlets which half screen thee.”

“The Dead Rose”

poets cneba ,,axalgazrdoba” warmodgenili aqvs vizualuri kategoriiT,

kerZod, rogorc sinaTle, diadema.

Page 122: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

122

2. axalgazrdoba aris sinaze:

temporaluri+taqtiluri:

“Let them touch each other's hands, in a fresh wreathing

Of their tender human youth!”

“The Cry Of The Children”

3.Rirseba aris siTxe:

abstraqtuli+taqtiluri+vizualuri:

From his slumber, virtue winful

Floweth outward with increase

Dare not bless him! but be blessed

by his peace and go in peace.

“A Child Asleep”

Rirsebis cneba taqtiluri kategoriis saSualebiT aris warmodgenili.

4. dideba aris sinaTle:

abstraqtuli+vizualuri:

poetis aRqmaSi didebas aqvs naTeli, kaSkaSa feri:

“They have never seen the sunshine, nor the glory

Which is brighter than the sun.”

“The Cry Of The Children”

5. adamianoba არის siRrme:

abstraqtuli+sivrcobrivi:

“A curse from the depths of womanhood

Is very salt, and bitter, and good.”

“A Curse For A Nation”

poeti qalobis cnebas miawers erT-erT sivrcobriv ganzomilebas _

siRrmes.

III smena

1.siCume aris nivTi:

audialuri+taqtiluri+vizualuri:

“Softly, softly! make no noises!

Now he lieth dead and dumb

Page 123: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

123

Now he hears the angels' voices

Folding silence in the room.”

“A Child Asleep”

sxvadasxva poetebTan aqamde Sexvedrili asociaciebidan siCumis cneba

yvelaze gansxvavebuli formiT warmogvidgeba elisabedTan. poetis

gagebiT siCume aris is, risi dakecvac aris SesaZlebeli.

2. siCume aris nazi:

audialuri+taqtiluri:

“Love me with thine open youth

In its frank surrender;

With the vowing of thy mouth,

With its silence tender.“

“A Man’s Requirements”

poets smeniTi kategoria dakavSirebuli aqvs taqtilur kategoriasTan.

misi azriT, siCume aris nazi.

3. siCume aris gemo:

audialuri+gemovnebiTi:

“God may pluck them with the silence sweet to gather,

And hold both within His right hand which is strong.”

“The Cry Of The Children”

poetma smeniTi kategoria daakavSira gemos kategoriasTan, kerZod ki

sitkbosTan.

“She trembles her fan in a sweetness dumb,

As her thoughts were beyond recalling.”

“A Woman’s Shortcomings”

4. siCume aris siRrme:

audialuri+sivrcobrivi:

“Our blood splashes upward, O our tyrants,

And your purple shows yo}r path;

But the child's sob curseth deeper in the silence

Than the strong man in his wrath!”

“The Cry Of The Children”

poets smeniTi kategoria _ siCume warmodgenili aqvs rogorc sivrculi

ganzomilebis _ siRrmis mqone.

Page 124: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

124

IV smena

1.xma aris Sexeba:

audialuri+taqtiluri:

“I should fear

Some plait between the brows,

some rougher chime

In the free voice.”

“An Apprehension”

poets xma aRqmuli aqvs taqtiluri kategoriis saSualebiT.

2. xma aris nazi:

audialuri+taqtiluri:

“Two words, indeed, of praying we remember,

And at midnight's hour of harm,

'Our Father,' looking upward in the chamber,

We say softly for a charm.”

“The Cry Of The Children”

avtors smeniTi aRqma dakavSirebuli aqvs taqtilur kategoriasTan _

sinazesTan.

3. xma aris temperatura:

audialuri+taqtiluri(temperat):

“To utter thethoughtinto flame

Which burns at your heart.

This is the curse. Write.”

“A Curse For A Nation”

zemoT mocemul magaliTSi poets smeniTi kategoria warmoTqma

dakavSirebuli aqvs taqtiluri kategoriasTan _ temperaturasTan alis

meSveobiT. poeti fiqrs warmoTqvams cecxlis alSi, romelic mis gulSi

anTia.

4. sityva aris temperatura:

audialuri+taqtiluri(temperat):

“When wise men give you their praise,

They shall praise in the heat of the phrase,

As if carried too far.”

Page 125: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

125

“A Curse For A Nation”

poetis azriT adami

anis mier warmoTqmul frazas SeiZleba hqondes temperatura.

5. xma aris gemo:

audialuri+gemovnebiTi:

“Speak low to me, my Saviour, low and sweet

From out the hallelujahs, sweet and low.”

“Comfort”

poets smeniTi kategoria _ saubari gadmocemuli aqvs gemos

kategoriasTan _ sitkbosTan sinTezSi.

6. musika aris gemo:

audialuri+gemovnebiTi:

'This is the way,' laughed the great god Pan

(Laughed while he sat by the river),

'The only way, since gods began

To make sweet music, they could succeed.”

“ The Musical Instrument”

poets musika warmodgenili aqvs gemos kategoriasTan _ sitkbosTan

sinTezSi.

7. laparaki aris nazi:

audialuri+taqtiluri:

“Do not say

'I love her for her smile—her look—her way

Of speaking gently.”

Sonnet #14

avtors smeniTi kategoria _ laparaki dakavSirebuli aqvs taqtilur

kategoriasTan _ sinazesTan.

8. wyevla aris gemo:

audialuri+gemovnebiTi:

“A curse from the depths of womanhood

Is very salt, and bitter, and good.”

“A Curse For A Nation”

Page 126: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

126

poets smeniTi kategoria _ wyevla mocemuli aqvs gemos kategoriasTan _

simwaresTan da simlaSesTan sinTezSi.

9. sunTqva aris temperatura:

audialuri+taqtiluri(temperat):

“Of its own glory---like the Princess weird

Who, combating the Genius, scorched and seared,

Uttered with burning breath, 'Ho! victory!”

“A Sea-Side Walk”

poetis azriT, adamianis sunTqva, romelic smeniT kategorias

miekuTvneba, SeiZleba iyos mwveli, es ukanaskneli ki taqtilur

kaategorias _ temperaturas miekuTvneba.

V pirovneba

1.pirovneba aris gemo:

vizualuri+gemovnebiTi:

“Love me Sweet, with all thou art,

Feeling, thinking, seeing.”

“A Man’s Requirements”

“Ah, Sweet, be free to love and go!”

“Change Upon Change”

zemoT moyvanil orive magaliTSi poeti sityvebs ,,tkbili” mimarTvis

formad iyenebs.

“Sweet neighbours, whisper low instead,

"This sinner was a loving one.”

“A Year’s Spinning”

poetis azriT mezobels SeiZleba hqondes tkbili gemo.

“Our Father!' If He heard us, He would surely

(For they call Him good and mild)”

“The Cry Of The Children”

avtori ufalTan mimarTebiT iyenebs sityvas “mild” (,,rbili”), rac

taqtilur kategorias miekuTvneba. Tumca am konteqstSi is mSvid,

mowyale pirovnebas niSnavs.

VI adamianis organo

1.adamianis organo aris nazi:

Page 127: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

127

abstraqtuli+taqtiluri:

“If all the gentlest-hearted friends I know

Concentred in one heart their gentleness,

That still grew gentler till its pulse was less

For life than pity,-I should yet be slow.”

“An Apprehension”

poeti megobrebis dasaxasiaTeblad iyenebs sityvas “gentle-hearted”, rac

qarTulad naz, saTuT adamians niSnavs.

2. adamianis organo aris temperatura:

abstraqtuli+taqtiluri(temperat):

“To utterthethoughtinto flame

Which burns at your heart.

This is the curse. Write.”

“A Curse For A Nation”

“For I, a woman, have only known

How the heart melts and the tears run down.”

“A Curse For A Nation”

Tu pirvel magaliTSi poets guli cecxlTan aqvs dakavSirebuli, meore

SemTxvevaSi guli warmodgenili aqvs, rogorc yinulis masa, romelic

TandaTan dneba da cremlebad iRvreba.

VII moZraoba

1.moZraoba aris temperatura:

vizualuri+taqtiluri(temperat):

“Let them feel that this cold metallic motion

Is not all the life God fashions or reveals.”

“The Cry Of The Children”

leqsSi “The Cry Of The Children” poeti cxovrebas, dros adarebs manqanas,

romelic Cqara midis. gadataniTi mniSvnelobiT metaliviT civi moZraoba

SeiZleba iyos drois civi anu usiamovno svla.

2. “Pray then alone, 'O Christ, come tenderly!

By thy forsaken Sonship in the red

Drear wine-press, - by the wilderness out-spread.”

“A Thought For A Lonely Death-Bed”

Page 128: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

128

avtori qristes mosvlas taqtilur kategorias ukavSirebs da masSi

mowyalebiT mosvlas gulisxmobs.

VIII sinaTle

1.sinaTle aris forma:

vizualuri+vizualuri:

“Shapes of brightnessoverlean thee,

Flash their diadems of youth

On the ringlets which half screen thee.”

“A Child Asleep”

poetis azriT sinaTles SeiZleba hqondes forma.

IX suni

1.suni aris gemo:

olfaqtoruli+gemovnebiTi:

“The heart doth recognise thee,

Alone, alone! The heart doth smell thee sweet.”

“A Dead Rose”

poets olfaqtoruli kategoria _ vardis surneli tkbili gemos

kategoriiT aqvs gadmocemuli.

4.8. qveTavis daskvna:

empiriul masalaze dakvirvebam aCvena, rom elisabed brauningis poezia

sinesTezuri metaforebis ara marto mravalricxovnebiT, aramed

mravalferovnebiTac gamoirCeva. sakvlev masalaze dakvirvebis Sedegad

SeiZleba davaskvnaT Semdegi:

1.ganxiluli konceptualuri sinesTezuri metaforebi warmodgenilia

rogorc gacveTili (farTod gavrcelebuli) formiT, mag: civad gaRimeba

(smiling cold), tkbilad gaRimeba (smile sweetly), nazad sicili (laugh softly), nazad

Tqma (say softly, speaking gently), tkbilad saubari (speak sweet), tkbili musika

(sweet music), gulCvili (gentle-hearted), gayinuli gulis molboba (heart melts),

nazad mosvla (come tenderly), mwared qviTini (weeping bitterly), aseve Segvxvda

poetis sinesTezuri aRqmis individualuri SemTxvevebic, mag: poetis mier

Page 129: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

129

siyvarulis cnebis gansxvavebuli metaforuli interpretacia Tavisi

yovlismomcveli sivrcobrivi masStabebiT ar emTxveva arcerT sxva Cem

mier ganxiluli poetebis xedvas.

2.aRmoCenili sinesTezuri metaforebis modalobebSi yvelaze mcire

raodenobiT (mxolod erTi SemTxveva) gamovlinda olfaqtoruli

kategoria.

3.gvxvdeba rogorc orkomponentiani, aseve sami modalobis sinTeziT

miRebuli sinesTezuri metaforebi.

4.magaliTebis umravlesoba warmodgenilia heterogenuri saxiT.

gamovlinda homogenuri sinesTeziis mxolod erTi SemTxveva.

5.sxvadasxva mosazrebebis miuxedavad, romlebic qalisa da mamakacis mier

samyaros gansxvavebuli xedvis unars exeboda, Cem mier Catarebuli

kvlevis Sedegad stilistur doneze ar gamoikveTa sinesTezuri

metaforebis iseTi gansakuTrebuli SemTxvevebi, romlebic mxolod poeti

qalebis aRqmis unars SeiZleba mivakuTvnoT.

4.9. sinesTezuri metaforebi grigol orbelianis (1804-1883) SemoqmedebaSi

romantizmis ganxilvas qarTveli poetebidan grigol orbelianis

poeziiT daviwyeb. XIX saukunis qarTul poeziaSi gr. orbelianma axali

sityva Tqva romantikuli msoflmxedvelobis, am mimdinareobis ZiriTadi

motivebis, Temebisa da stilis damkvidrebis TvalsazrisiT. mis lirikul

leqsebSi sabolood Camoyalibda romantizmi, rogorc mxatvruli meTodi.

poetis 30 leqsidan sul gamovlinda sinesTezuri metaforis 38 magaliTi,

romelTagan Yyvelaze xSir kategorialur wyvils Seadgens Semdegi

modalobebi: gemovnebiTi+audialuri.

1.,,da Rrmad vhmalav gulSi simwaris oxrvas.”

“sadRegrZelo anu, omis Semdgom Rame lxini, erevnis siaxloves”

mocemul magaliTSi poeti audialur kategorias _ oxvras warmoadgens

mware gemosTan sinTezSi.

or modalobaze dafuZnebuli sinesTezuri metaforebi:

Page 130: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

130

sam modalobaze dafuZnebuli sinesTezuri metaforebi:

momdevno magaliTSi erTdroulad sami aRqmiTi kategoriis sinTeziT

aris metafora miRebuli: poeti sikvdilis abstraqtul kategorias

warmoadgens rogorc taqtilur kategorias _ siTxes, romlis daleva da,

maSasadame, vizualurad aRqmac aris SesaZlebeli.

2.„da maSin gina sixaruliT Sevsvam TviT sikvdils.“

,,muxambazi“

grigol orbelianis poeziaSi sinesTezuri metaforebis didi nawili

dakavSirebulia gemos kategoriasTan. ganvixiloT ramdenime magaliTi:

cud mdgomareobaSi yofna aris gemo:

1. ,,ra sasurvel ars sicocxle, vaiT am sofels mosuli,

da samaremdis kvnesiTve uRelsqveS damwarebuli!“

,,misi saxeli kicxviTa...“

2.,, gazafxulis Jams sasurvels

yovli iSvebs, yovli hxarobs!

mxolod Cems guls damwarebuls

xma bulbulis aRar atkbobs.“

perceftualuri kategoriebi raodenoba procenti

taqtiluri-abstraqtuli 8 21%

taqtiluri-taqtiluri 1 2,5%

taqtiluri-vizualuri 3 8%

taqtiluri-audialuri 1 2,5%

gemovnebiTi-audialuri 12 31,6%

gemovnebiTi-droismieri 1 2,5%

gemovnebiTi-vizualuri 4 11%

gemovnebiTi-olfaqtoruli 2 5%

vizualuri-droismieri 1 2,5%

vizualuri-vizualuri 1 2,5%

sivrcobrivi-abstraqtuli 1 2,5%

sivrcobrivi-abstraqtuli-gemovnebiTi 1 2,5%

taqtiluri-vizualuri-abstraqtuli 1 2,5%

taqtiluri-gemovnebiTi-vizualuri 1 2,5%

Page 131: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

131

,,gazafxuli“

3.,,da midis dRe, midis Rame am yofiT!

nu miyureb ase gamwarebulsa.“

,,muSa boqulaZe”

4. vin vadido, vin davswyevlo? — ar vici!

magram CemTvis dRe simwariT Ramdeba...”

,,muSa boqulaZe”

5. moviden... da ra?

sul Cagvamwara...

vai Cvens imeds... vai Tqvens mosvlas!”

,,pasuxi SvilTa”

6.,, gulisa Wmunvis gamqarvels, sicocxlis damatkbobelsa!...

viviwyeb, rac vsvi simware eklians gzaze soflisa!..“

“sadRegrZelo anu, omis Semdgom Rame lxini, erevnis siaxloves”

mentaluri operacia-fiqri aris gemo:

1.,, wver-ulvaSi udrod gaTeTrebuli,

niSania gulSi RrmaTa tkivilTa,

didTa SromaT, RrmaT fiqrebTa mwareTa.“

,,muSa boqulaZe”

cxovreba aris gemo:

1. hsCans ar ici, rom arian Raribnic,

aris sadme simwariTa cxovreba!..”

,,muSa boqulaZe”

xma aris gemo:

1. ,,da guliT oxvra simwaris aRmouteve unebli...

mSvidobiT! vinca damatkbe sicocxlis netarebiTa.”

,,saRamo gamosalmebisa”

2. ,,siSoris nislma mihfara TvalTagan etli mimsrboli,

da guliT oxrva simwaris aRmouteve unebli...“

,,saRamo gamosalmebisa“

sevda aris gemo:

1.‘”Cemda nugeSad, Cemda Svebad sasixarulod,

lxenad glax gulis udrooda mwar damWknarisa.“

Page 132: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

132

,,Cems das efemias”

2. ,,TumcaRa gulSi uzomosa hfaravs simwares.“

,,Cems das efemias”

sainteresoa aseve is faqti, rom poetTan sikvdils ornairad aRqma

xdeba:

1) Txevad mdgomareobaSi:

sikvdili aris siTxe:

1.,,da maSin gina sixaruliT Sevsvam TviT sikvdils”.

,,muzambazi”(nu masmev Rvinos)”

2)gemos saSualebiT:

sikvdili aris gemo:

2. ,,davberdi, beds ver moveswar, daemxo Cemi samSoblo,

guls miklavs uimedoba, saflavs Cavdivar simwariT.“

,,davberdi“

grigol orbelianis poeziaSi aseve sainteresoa bedTan

damokidebuleba. mas poeti ori saxiT warmogvidgens: poetisTvis beds

mware gemo da Savi feri aqvs.

bedi aris gemo:

1. “me ganSorebuls,

sve gamwarebuls

maSin gonebiT Tu damiviwye.

“so... or...”

2.“bedman adre mware fialiT masva”.

“savaTnavas mibaZva”

3. ”aha, sjulisa wigniTa vaxtang sve-damwarebuli.”

“sadRegrZelo anu, omis Semdgom Rame lxini, erevnis siaxloves”

bedi aris feri:

1.,,erTxel mec meWira siamis vardi,

Savman bedman uceb damkra, davvardi.”

,,savaTnavas mibaZva”

grigol orbelianis poeziaSi aseve gvxvdeba magaliTebi, sadac dro da

fiqrebic Savad arian Seferilni:

1.Senis didebis sxiv-moklebuli, aRara hSvenis,

Page 133: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

133

aRar gvibrwyinvis Sav droTa ZaliT, fer waxdenili.”

,,Tamar mefis saxe beTaniis eklesiaSi”

poeti Tamars mimarTavs da Sav droT moixseniebs im dros, rodesac

Temur-lengi da Sah-abasi Semoesia saqarTvelos. maT Semosvlas

qarTvelebma ,,Savi dro uwodes”.

1.,,Savni fiqrni ganstvenen, _mtanjni gulis.”

,,muxambazi(suliT erTno)”

grigol orbelianTan gansakuTrebiT TvalSisacemia erTi garemoeba:

gemos kategoriis Semcveli sinesTezuri metaforebis magaliTebidan

sWarbobs simwaresTan dakavSirebuli sinesTezuri metaforebi. zogadad,

simware cud emociasTan aris dakavSirebuli, rac ase SeiZleba aixsnas:

mware gemos Semcveli saWmlis gasinjvis dros adamiani usiamovno

gamometyvelebas iRebs, xSirad iWyaneba kidec. amitom sulac araa

gasakviri, Tu am kategoriis Semcveli metaforebi mkiTxvelSi usiamovno,

negatiur ganwyobas iwvevs. Tu riT aris ganpirobebuli misi siWarbe

qarTvel poetebTan, amisi axsnac SeiZleba, Tu Cveni qveynis istorias

gadavxedavT: mudmivi ubedurebebisa da gaWirvebis momswre poetebi,

romlebsac guli SestkiodaT Cveni qveynis mdgomareobasa da bedze,

uneblied leqsebSic im simwares gamoxatavdnen, rasac grZnobdnen. maT

leqsebSi kargad igrZnoba es patriotuli suliskveTeba da Cans

,,gamwarebuli“ poetis gancdebi.

sainteresoa poetis damokidebuleba siyvarulis grZnobis mimarT. is am

emocias temperaturis meSevobiT aRwers:

1. ,,ros siturfe, sixaruli

yovelTaTvis aRmoCndebis;

ros umetes trfobis ali

gulsa Sina aRegznebis!“

,,dimit[ri] on[ikaSvil]is dardebi“

2. ,,es ra cecxlSi Cavardnilvar, sada var?

guli mewvis, sasikvdilod mzada var?’’

,,dimit[ri] on[ikaSvil]is dardebi“

3. ,,ra ginda Cemgan, ar damexsnebi?

viwvi, medeba eSxis alebi!“

Page 134: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

134

,,kintos simRera“

4. ,,vai, am cecxlSi rogor gavebi!“

,,kintos simRera“

5. ,,esden xani misTvisa dadaguli?”

,,muxambazi“

6. ,,da sad aRgvenTo pirvelad guls cecxli siyvarulisa"

,,sadRegrZelo anu, omis Semdgom Rame lxini, erevnis siaxloves“

7.,,vai vinca eSxis cecxliT Cemebr gulsa mkvdrada hxedven...“

,,sadRegrZelo anu, omis Semdgom Rame lxini, erevnis siaxloves“

8.,,siyvarulisa aliTa vis CvenSi guli ewodes.“

,,sadRegrZelo anu, omis Semdgom Rame lxini, erevnis siaxloves“

9. ,,magondebis ra mis Rawvzeda xali,

siyvarulis guls megzneba ax, ali!“

,,savaTnavas mibaZva“

10. ,,da miT guls cecxli trfobisa umetes aRmegzneboda.“

,,Rame“

11. ,,frinvidnen Jamni da Cven ki maT frena ara gvsmenies:

esred goneba maradis trfobis als aRuxocies.“

,,Rame“

12. ,,visa Sevhbralde, rom egeb miT guli ganhgrildes?“

,,Cems das efemias“

13. ,,da axlad lampars aRminTebda guls siyvaruli,

romlisa sxivni TviT ekalTa Sehqmiden vardad.“

,,Cems das efemias“

CamoTvlil magaliTebis umravles nawilSi, siyvaruli uSualod

cecxlTan aris dakavSirebuli, maTSi sityva cecxlia naxsenebi, magram

aseve siyvarulis gamomxatvel metaforebSi gamoyenebulia is terminebic,

romlebic Tu pirdapir ara, arapirdapir mainc mianiSneben mis mwvel

Zalaze, aseTebia: trfobis ali, dadaguli, gulis gagrileba, da

siyvarulis lampari.poeti siyvaruls calsaxad cecxlTan aigivebs.

siyvarulis emociis dakavSireba cecxlTan da wvasTan sulac ar aris

SemTxveviTi, am mizezebis axsna isev adamianis fiziologiuri bunebiTaa

SesaZlebeli: medicinaSi dadasturebuli faqtia, rom Seyvarebuli

Page 135: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

135

adamianis gancdebi xSirad iwvevs gulis SekumSvebis sixSiris zrdas, rac

Tvis mxriv, sxeulis temperaturis cvlilebas iwvevs.

4.10. qveTavis daskvna:

daskvnis saxiT SeiZleba iTqvas Semdegi:

1. grigol orbelianis poeziaSi vxvdebiT rogorc orkomponentian, aseve

samkomponentian sinesTezuri metaforebs, romelTagan sWarbobs

orkomponentiani anu or modalobaze dafuZnebuli sinesTezuri

metaforebi.

2. magaliTebis umravlesoba warmodgenilia heterogenuri saxiT.

3. grigol orbelianis poeziaSi poetis bedTan damokidebuleba

warmodgenilia ori saxiT: poetisTvis beds aqvs mware gemo da Savi feri.

4. poetis mier sikvdilis aRqma ornairad xdeba:

1.Txevad mdgomareobaSi:

sikvdili aris siTxe;

2. gemos saSualebiT:

sikvdili aris gemo.

5.gemos kategoriis Semcveli sinesTezuri metaforebis magaliTebidan

Warbobs simwaresTan dakavSirebuli sinesTezuri metaforebi, romelic

patriotul suliskveTebasa da samSoblos bediT damwuxrebuli adamianis

gancdebs gulisxmobs.

6. rac Seexeba poetis mier siyvarulis cnebis aRqmas, is gadmocemulia

Semdegi sinesTezuri konceptualuri metaforiT: siyvaruli aris cecxli.

poeti siyvaruls calsaxad cecxlTan aigivebs.

7. gamoyenebis sixSiriT gamoirCeva Semdegi kategorialuri wyvilebi:

abstraqtuli+taqtiluri da gemovnebiTi+audialuri.

4.11.sinesTezuri metaforebi nikoloz baraTaSvilis (1817_1845)

SemoqmedebaSi

baraTaSvilis Semoqmedeba qarTuli romantizmis mwvervalia. misi

poetika da stili sruliad Seesabameba romantikul poetur azrovnebas.

misi Semoqmedeba gansmWvalulia im sulieri tkiviliT, romlis mizezic

Page 136: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

136

am epoqis erovnul-istoriul sinamdvileSi unda veZeboT. nikoloz

baraTaSvilis 35 leqsidan, romelTagan erTi poemis saxiT aris

warmodgenili (,,bedi qarTlisa”), sul gamovlinda 36 sinesTezuri

metaforis nimuSi. magaliTebis analizis Sedegad dadginda, rom yvelaze

mravalricxovani modalobebis tipebs miekuTvneba abstraqtuli cnebebis

vizualuri aRqma: abstraqtuli+vizualuri

1.„gaswi, merano, Sens Wenebas ar aqvs samZRvari,

da niavs miec fiqri Cemi Savad mRelvari.“

,,mirbis, mimafrens“

mocemul magaliTSi abstraqtuli cneba fiqri, romelic adamianis

mentalur aqtivobas gamoxatavs, poets vizualurad aqvs aRqmuli Savi

feris saSualebiT.

moyvanili sqema asaxavs nikoloz baraTaSvilis SemoqmedebaSi

gamovlenili sinesTezuri metaforebis sxvadasxva saxeobis gamoyenebis

sixSires:

or modalobaze dafuZnebuli sinesTezuri metaforebi:

sam modalobaze dafuZnebuli sinesTezuri metaforebi:

Semdegi sinesTezuri metafora warmoadgens samkomponentiani sinesTezuri

metaforis nimuSs:

perceftualuri kategoriebi raodenoba procenti

taqtiluri-abstraqtuli 7 19%

taqtiluri-vizualuri 5 14%

taqtiluri-audialuri 1 3%

gemovnebiTi-audialuri 3 8%

gemovnebiTi-abstraqtuli 5 14%

gemovnebiTi-vizualuri 4 11%

vizualuri-abstraqtuli 8 22%

vizualuri-vizualuri 1 3%

vizualuri-audialuri 1 3%

perceftualuri kategoriebi raodenoba procenti

vizualuri-taqtiluri-vizualuri 1 3%

Page 137: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

137

1.,,kvlav ciuri cecxli garmoisare,

naberwkalni eSxisa momayare.“

,,Cems varskvlavs“

mocemul magaliTSi poets adamianis vizualuri gamoxatuleba _

silamaze, eSxi warmodgenili aqvs, rogorc taqtiluri kategoria _

cecxli, romelsac SeuZlia naperwklebis yra. naperwkali, rogorc

cecxlis gamovlineba SeiZleba vizualurad aRiqvas adamianma.

vnaxoT, rogor aRiqvams poeti siyvaruls:

1.,,SeviSrob cremlsa, WirT manelebels,

gulsa daviwvav dasanacrebels,

da missa ferflsa, viTa sakmevels,

Sevswirav satrfos, Cemsa salocvels!’’

,,SeviSrob cremlsa...“

2.,,Sens TvalebSi vsWvret samoTxesa

da maTi mWvreti viwvi cecxliTa!”

,,ros bednier var SenTan yofniTa...”

3.,,nu moaridebT siymawviles trfobisa alsa!“

,,CemT megobarT“

4.,,esreT idumal, magram Zlierad, daitanjebis marad mijnuri,

Tu mas namdvilad egznebis gulsa trfialebisa cecxli ciuri.“

,,Cinari“

yvela ganxiluli poetis msgavsad, nikoloz baraTaSvilic siyvaruls

cecxls ukavSirebs.

poets Wiri mware gemos meSveobiT aqvs gadmocemuli, xolo sicocxles

tkbil gemos adarebs.

1.,,moZulebuli sicocxle myisve kvaladca damatkbobs.

magram mswrafladve gaxSirdnen mwareni Wirni gulisa.“

,,damqrola qarman sastikman...“

iseve rogorc grigol orbelianTan, nikoloz baraTaSvilTanac gvxvdeba

bedisa da fiqrebis Sav ferTan dakavSireba:

1. ,,ar daiCnioT Savis bedis mswraflni laxvarni

da Seupovrad warixoceT cremlnica mwarni.“

Page 138: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

138

,,CemT megobarT“

2.„da niavs miec fiqri Cemi Savad mRelvari.“

,,mirbis, mimafrens“

3. ,,da Seupovrad mas hune Tvisi Savis bedis win gamouqroldes!”

,,mirbis, mimafrens”

Savi feris bedSi, poeti samSoblos savalalo mdgomareobas gulisxmobs,

xolo Sav fiqrSi ki masTan dakavSirebul Tavis sevdian, dardian

fiqrebs.

4.12. qveTavis daskvna:

daskvnis saxiT SeiZleba iTqvas Semdegi:

1.empiriul masalaze dakvirvebis Sedegad gamovlinda rogorc

orkomponentiani, aseve samkomponentiani sinesTezuri metaforebi.

2. gamovlenili magaliTebis umravlesoba warmodgenilia heterogenuri

saxiT.

3.gamoyenebis sixSiriT gamoirCeva Semdegi wyvilebi:

abstraqtuli+taqtiluri da abstraqtuli+vizualuri.

4.n. baraTaSvilTan, iseve rogorc yvela ganxilul poetTan, siyvarulis

aRqma xdeba cecxlis meSveobiT.

5.rogorc davinaxeT, nikoloz baraTaSvilis Semoqmedeba ganmsWvalulia

samSobloze fiqriTa da misgan gamowveuli sevdiT. amis erT-erTi

gamoxatulebaa is, rom Semdegi cnebebis _ bedisa da fiqris gadmocema

poetis mier Savi feris saSualebiT xdeba. es ki, rogorc ukve aRvniSneT,

ar aris SemTxveviTi.

4.13. IV Tavis daskvna:

XVIII-XIX saukuneebis poetebis sinesTezuri metaforis nimuSebis

analizis Sedegad gamovlinda Semdegi tendenciebi:

1.rogorc aRorZinebis xanis poetTan besarion gabaSvilTan, aseve

romantikosebTan: grigol orbelianTan da nikoloz baraTaSvilTan ufro

aqtualuria samSoblos Tema da kargad Cans qveynis savalalo

mdgomareobiT gamowveuli poetebis gancdebi. swored am patriotul

Page 139: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

139

motivebze Seqmnil leqsebSi gamovlinda mware gemosTan dakavSirebuli

metaforebi. sagulisxmoa isic, rom ganxiluli poetebidan samive maTgani

Sav ferTan akavSirebs samSoblos beds, fiqrebs da damwuxrebul guls.

imave mizezs SeiZleba mieweros isic, rom grigol orbelianisa da

nikoloz baraTaSvilis leqsebSi bedi da fiqri Sav ferTan aris

dakavSirebuli.

2.patriotuli Tematikis garda, grigol orbeliansa da nikoloz

baraTaSvilTan gamoikveTa kidev erTi saerTo tendencia: orive poetTan

siyvaruli cecxlTan asocirdeba.

3.rac Seexeba qal romantikoss - elisabed braunings, masTan SevxvdiT

siyvarulis cnebis saintereso interpretacias, romelic SeiZleba poetis

individualur xedvas mivaweroT.

4.rac Seexeba inglisel romantikos poetebs, maTi Semoqmedeba

mravalferovania, ar ikveTeba erTi romelime Tematika.

5.sxvadasxva mosazrebebis miuxedavad, romlebic qalisa da mamakacis mier

samyaros gansxvavebuli xedvis unars exeboda, Cem mier Catarebuli

kvlevis Sedegad elisabed brauningis poeziaSi stilistur doneze ar

gamoikveTa sinesTezuri metaforebis iseTi gansakuTrebuli SemTxvevebi,

romlebic mxolod poeti qalebis aRqmis unars SeiZleba mivakuTvnoT.

6.yvela ganxilul poetTan sWrbobs heterogenuri sinesTezuri

metaforebi.

7.ganxilul poetTa SemoqmedebaSi gamovlinda rogorc uzualuri

sinesTezuri metaforebi, aseve calkeuli poetis aRqmisaTvis

damaxasiaTebeli individualuri SemTxvevebic.

Page 140: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

140

V Tavi

sinesTezuri metaforebi XX saukunis inglisel da qarTvel poetTa

nimuSebSi

5.1 sinesTezuri metaforebi galaktion tabiZis (1891-1959) SemoqmedebaSi

sainteresoa simbolisti poetis galaktion tabiZis Semoqmedeba

sinesTezuri metaforebis Seswavlis TvalsazrisiT. galaktioni _ es

saxelic xom TviTon metaforas warmoadgens. rogorc mixeil kveselava

aRniSnavs ,,galaktioni iseTi poetia, romlis SegrZnebaTa yvela organo

smeniT STabeWdilebas iRebs. bgera misTvis feric aris da surnelebac.”

es sityvebi swored galaktionis sinesTezur xedvaze miuTiTebs. misi

Semoqmedeba feradovnebiT da melodiurobiT gamoirCeva. gansakuTrebiT

xazi unda gaesvas galaktionis poeturi ferweris musikalurobas.

(kveselava 1977)

rogorc ukve aRiniSna, sinesTeziis mravalgvari kategorizacia

arsebobs, magram aRqmis tipebis CarTulobis mixedviT ganasxvaveben 2

saxis sinesTezias: ori aRqmis tipis sinTezze dafuZnebulsa da orze

meti aRqmis tipisgan miRebul sinesTezias. Sesabamisad, SegrZnebebis

aseTi sinTezis Sedegad viRebT metaforebs, romlebic ori, sami an

iSviaTad oTxi aRqmis komponents Seicavs. am sami tipidan galaktionis

poeziaSi pirveli tipis sinesTeziis SemTxvevebi ufro mravlad

moiZebneba, vidre danarCeni tipebis nimuSebi. ufro meti

TvalsaCinoebisTvis moviyvan sinesTezuri metaforis magaliTebs,

romlebic sxvadasxva aRqmis tipis sinTezis Sedegad aris miRebuli.

magaliTebi dajgufebulia sawyisi sferos aRqmis tipis mixedviT.

ganvixiloT sami aRqmis tipisgan miRebuli sinesTezuri metaforis

magaliTi:

momdevno magaliTebi warmoadgens orkomponentiani sinesTezuri

metaforis nimuSebs:

I.gemo

audialuri+gemovnebiTi:

1.,,veluri cekva, TasTa wkriali,

Page 141: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

141

mowyenil kacTaAxarxari mware

melodiuri gaZafuli xma,

xan sinanulis hangi mgznebare.”

,,getera”

aRniSnul magaliTSi samizne sfero ,,xarxari” warmodgenilia iseTi

sawyisi sferos saSualebiT, rogoricaa ,,mware”.

samizne sfero aris is sityva(xSirad abstraqtuli), risi axsnac surs

poets, amas wyaro sferos saSualebiT axerxebs.

2. ,,yovel dRes gulis tkiviliT vxvdebi

da veTxovebi mware qviTiniT”

,,sad?”

3. ,,ra gveSveleba, - momZaxda marad

gamwarebuli xma SuaRamis.”

,,erTxel Sen dahxven Cemgan karebi”

4. ,,moRalatis cxare taSi

da orpiris nugeSi,

mezizReba rogorc maSin,

rogorc siWabukeSi!”

,,moRalatis cxare taSi”

7. ,,grigali rom mwared stvenda

da Cqarobda sisxlis RvarSi.”

,,rogorc cxenosanTa jari”

8. ,,Tavs arwivebis dagvesxa gundi

mware wiviliT.”

,,arwivebis Tavdasxma haeroplanze”

9. ,,misTvis vferavdi mravaljer Cangebs,

rom mxolod mtrisTvis dametkbo smena?”

,,qalaqi wyalqveS”

10. ,,kvlav momesmis eg xma tkbili

dahkar grZnobiT dairasa,

Tu xar saqarTvelos Svili,

nu momakleb mag tkbil xmasa’’

Page 142: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

142

,,Sexvedra”

II.Sexeba

abstraqtuli-taqtiluri:

1.,,aseTia nazi bedi,

bedi rCeul feris;

sicocxleSi TeTri gedi

mxolod erTxel mReris.”

,,mova... magram rodis?”

audialuri-taqtiluri

2.,,unazesi ismis xma sakravebis

baRebs iqiT, sadRac, gadaSorebiT.”

,,laJvard caze dRea TeTri kravebis”

3. ,,xan nazi, rogorc Tolias kvnesa,

xan mwveli rogorc satanis qnari”

,,getera”

vizualuri-taqtiluri:

3. ,,mova xolme da dajdeba civ samaris gaSlil qvaze,

dardiT aris gaJRenTili misi uRvTo silamaze.’’

,,mesaflave”

abstraqtuli_taqtiluri

4. ,,da xmaliviT basri grZnoba

aris fuZe axal xanis.”

,,mSobliuro Cemo miwav!”

III.temperatura

Sexebas, rogorc aRqmis erT-erT tips, gamoeyo qvejgufi ,,temperatura”,

romelsac miekuTvneba Semdegi metaforebi:

smeniTi_taqtiluri(temperat):

1.,,civ da miusafari mdumarebis gareSe”

,,lurja cxenebi”

2. ,,es mwuxareda mwveli zuzuni

mihyveba fiqrebs nislSi da qarSi.”

,,avdris molodini”

Page 143: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

143

es magaliTebi amave dros aris personifikaciis nimuSebic.

IV.ynosva

olfaqtoruli_audialuri:

1.,,magram luqaxsnil relikviebis

exla daluqva mas eZneleba

da surneleba maTi iebis

esmis, viT mZafri saSineleba”

,,daluqul foliantTan”

empiriul masalaze dakvirvebis Sedegad, romelic moicavs galaktionis

453 leqsis 200 magaliTs, gamovlinda Semdegi kategorialuri wyvilebi:

or modalobaze dafuZnebuli sinesTezuri metaforebi:

perceftualuri kategoriebi raodenoba procenti

woniTi-vizualuri 4 2%

woniTi-abstraqtuli 6 3%

woniTi-smeniTi 2 1%

gemovnebiTi-abstraqtuli 19 9,5%

gemovnebiTi-smeniTi 16 8%

gemovnebiTi-vizualuri 9 4,5%

gemovnebiTi-temporaluri 2 1%

sivrcobrivi-abstraqtuli 14 7%

sivrcobrivi-temporaluri 3 1,5%

sivrcobrivi-vizualuri 4 2%

sivrcobrivi-taqtiluri 1 0,5%

smeniTi-abstraqtuli 5 2,5%

smeniTi-vizualuri 6 3%

smeniTi-smeniTi 1 0,5%

smeniTi-temporaluri 1 0,5%

smeniTi-olfaqtoruli 1 0,5%

temporaluri-vizualuri 9 4,5%

temporaluri-abstraqtuli 2 1%

temporaluri-ynosviTi 1 0,5%

temperatura-vizualuri 3 1,5%

temperatura-abstraqtuli 4 2%

Page 144: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

144

gamovlenil magaliTebSi sWarbobs modalobaTa Semdegi Sexamebani: ab-

straqtuli+vizualuri (13%); abstraqtuli+gemovnebiTi (9,5%); gemovnebi-

Ti+audialuri (8%).

momdevno magaliTebi warmoadgens samkomponentiani sinesTezuri

metaforis nimuSebs:

1.,,Ramis wyvdiadSi me Semomesma,

surneli nazi, Tvalgapobili,

grigalma civma da uSoresma

karTan moigdo avtomobili.”

,,saaxalwlo efemera”

E aRniSnul sinesTezur metaforaSi CarTulia aRqmis sami tipi: smena _

,,Semomesma”, ynosva _ ,,surneli” da Sexeba _ ,,nazi”.

momdevno magaliTSi sami aRqmis tipis sinTezia mocemuli:

abstraqtuli+vizualuri_taqtiluri(temperat):

2.,,civi ocneba Sxefavs auzis,

Cveni droc isev rusTavels elis.”

,,Cveni dro isev rusTavels elis”

qvemoT mocemuli sqema asaxavs samkomponentiani sinesTezuri

metaforebis gamoyenebis sixSires galaktionis poeziaSi:

sam modalobaze dafuZnebuli sinesTezuri metaforebi:

perceftualuri kategoriebi raodenoba procenti

gemovnebiTi-abstraqtuli-siv-

rcobrivi 1 0,5%

smeniTi-abstraqtuli-vizua- 3 1,5%

temperatura-smeniTi 4 2%

temperatura-temporaluri 1 0,5%

taqtiluri-smeniTi 2 1%

taqtiluri-vizualuri 4 2%

taqtiluri-abstraqtuli 5 2,5%

vizualuri-vizualuri 2 1%

vizualuri-abstraqtuli 26 13%

Page 145: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

145

luri

smeniTi-vizualuri-smeniTi 1 0,5%

taqtiluri-abstraqtuli-vi-

zualuri 5 2,5%

taqtiluri-vizualuri-smeni-

Ti 5 2,5%

taqtiluri-temperatura-ab-

straqtuli 4 2%

taqtiluri-smeniTi-

olfaqtoruli 1 0,5%

taqtiluri-vizualuri-dro-

ismieri 1 0,5%

taqtiluri-vizualuri-vizua-

luri 1 0,5%

vizualuri-smeniTi-vizualu-

ri 1 0,5%

vizualuri-vizualuri-

olfaqtoruli 1 0,5%

vizualuri-vizualuri-ab-

straqtuli 1 0,5%

vizualuri-taqtiluri-siv-

rcobrivi 1 0,5%

Semdegi sinesTezuri metafora sainteresoa imiT, rom oTxi aRqmis

kategoriaa masSi warmodgenili:

,,ara Tu wlebi gadeSva tydomad,

wamic ki gatyda da rekavs cxared...”

nu miatoveb leqss uTvistomod -

drois, epoqis da sivrcis gareT.”

,,nu miatoveb leqss uTvistomod”

poets wami ganivTebul mdgomareobaSi aqvs warmodgenili, romelic

tydeba, Sesabamisad is miekuTvneba erTdorulad or kategorias:

temporalurs da vizualurs, mas poeti audialur da gemovnebiT

Tvisebebsac miawers -,,rekavs cxared”.

Page 146: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

146

oTx modalobaze dafuZnebuli sinesTezuri metaforebi:

perceftualuri kategoriebi raodenoba procenti

taqtiluri-temperatura-vizualuri-

abstraqtuli 1 0,5%

gemovnebiTi-temporaluri-smeniTi-vi-

zualuri 1 0,5%

gansakuTrebiT sainteresoa galaktion tabiZis Semoqmedeba ferebis

aRqmis TvalsazrisiT, radgan Cem mier ganxilul arc erT poetTan ar

gamovlinda ferebis aseTi siuxve. mixeil kveselavam galaktions ,,ferebis

bulbulic” ki uwoda, rogorc erT dros konstantine gamsaxurdiam-

lado gudiaSvils (kveselava 1977). empiriuli masalis Seswavlis dros

mravlad gamovlinda sinesTezuri metaforis iseTi magaliTebi, romlebic

sxvadasxva aRqmis kategoriebis ferebTan Serwymis Sedegad aris

miRebuli. ganvixiloT isini konceptualuri metaforis Teoriis mixedviT:

qvemoT mocemul magaliTSi poezia aRqmulia rogorc Savi feris mqone:

I. poezia aris feri:

,,aCrdils Tanaziars marad saSineli

dasdevs ganwirulTa Savi poezia”

,,saubari edgarze”

poeti bunebis movlenebs: qars, qaris qrolas, grigals, Tovls-

sxvadasxva ferebiT aRiqvams:

II. qrola aris feri:

1.,,Tbilisis zeca mowamea im SekrTomisa,

iyo axali qrolvis ferebi”

,,Tbilisis zeca mowamea”

poetis azriT, qaris qrolas SeiZleba hqondes feri, Tumca mocemul

SemTxvevaSi ar xdeba feris dakonkreteba.

Page 147: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

147

2.,,cxenTa Sejibrebaze Cemi lurja cxenebi

hqrodnen efemeruli da feradi qarebiT.”

,,efemera”

pirveli magaliTis msgavsad aRniSnul magaliTSic ar xdeba

konkretuli feris gamorCeva, poetis azriT qari feradia.

wina magaliTebisgan gansxvavebiT momdevno magaliTSi poeti TeTri

feriT aRiqvams qars:

3.,,dadga TeTri qarebi,

daiTovla mTa-bari.”

,,TeTri qarebi”

4.,,msoflio guguniT mihqrian zvirTebi,

msoflio morevi grigalis feria.”

,,kosmiuri orkestri”

5.,,me Zlier miyvars iisfer Tovlis

qalwulebiviT xididan fena,

mwuxare grZnoba civi sisovlis

da siyvarulis ase moTmena.”

,,Cems samSobloSi me movvle mxolod

udabno lurjad naxaverdebi.”

,,Tovli”

zemoT moyvanili magaliTi sainteresoa imdenad, ramdenadac SeiZleba

gaxdes kamaTis sagani. erTi SexedviT, iisferi Tovli mxolod simbolur

datvirTvas atarebs, radgan poeti tragikuli simZafriT aRwers mis

sulier mdgomareobas da ,,iisferi Tovli” da zamTris sicive

simbolurad dakavSirebulia im sevdasTan, romelic satrfos ganSorebiT

aris gamowveuli. lurjad naxaverdebi udabnoc lirikuli gmiris

martoobaze mianiSnebs. metafora yovelTvis asociaciebis alogikur,

uCveulo formebs gulisxmobs. amiT aris is saintereso. Sesabamisad

Page 148: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

148

iisferi Tovli metaforaa, radgan poets Tovli uCveulo, ararsebuli

feriT hyavs warmodgenili, magram rogorc mogvianebiT Tovlis fifqis

eleqtronuli mikroskopiT Seswavlis dros aRmoCnda Tovlis

kristalebs marTlac molurjo-momwvano-moiisfro feri aqvT. Tumca

galaktions es ver ecodineboda 1916 wels, rodesac leqsia dawerili.am

mecnieruli siaxlis GgaTvaliswinebiT iisferi Tovlis metaforulobac

SeiZleba sakamaTo gaxdes, miuxedvad imisa, rom Tovlis garegnul

mxareze da ferze es siaxle gavlenas ver moaxdens.

aseve mocemuli metaforebis siRrmiseuli analizis Semdeg davinaxavT,

rom isini simboloebis garda sinesTezuri metaforis nimuSebsac

warmoadgenen. aRniSnul metaforebSi sawyisi da samizne sfero erTi da

igive perceftualuri sferoTi-vizualuri sferoTia warmodgenili da

ferebis sinTezi ar xdeba sxva romelime aRqmis kategoriasTan. amis gamo

msgavsi metaforebi homomodalur sinesTezur metaforebs miekuTvnebian.

amave dros aRniSnuli metaforebi susti sinesTeziis formad iTvleba,

radgan maTSi mxolod erTi perceftualuri sferoa warmodgenili.

sinesTeziis aseTive formas warmoadgens ,,udabno lurjad naxaverdebi”.

momdevno magaliTSi Cans, rom poetisTvis angelozebis suli cisferi

feris asociacias iwvevs:

III.suli aris feri:

,,Sen suli gqonda ise keTili,

oh! serafimis cisferi suli!”

,,avdris molodini”

Page 149: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

149

Ramis guguni poetisTvis Savi ferisaa, es, savaraudod, Ramis

Seferilobis gamoa gamowveuli:

IV.xma aris feri:

,,CemTvis ucxoa siTeTris rkali

da naTeliviT aris aSkara,

iudas saxe, kaenis landi

da Rameebis Savi guguni”

,,rogor ebrZodnen zarebs zarebi”

yvelaze didi siWreliT ocnebis fenomenia warmodgenili, romelsac

galaktionTan zogjer Wreli feri aqvs, zogjer lurji ialqnebiT aris

warmodgenili, xolo zogjer ki saerTod feri aqvs dakarguli:

V.ocneba aris feri:

1. ,,Rirda Tu ara sxva sicocxleze

ocneba Cumi da fermixdili?”

,,mas gaxelili darCa Tvalebi”

2.,,es ocneba aris Wreli

fiqri bneli Ramisa.”

,,aRar aris menestreli”

3.,,da poeziis naTeli droSiT

ixaverdeba ocneba Wreli.”

,,saaxalwlo efemera”

4. ,,TeTri ocneba mTvlemare zRvas gadaswolia.”

,,TeTri ocneba”

5.,,Tu sizmarma viT Seisxa cidan camde FrTebi,

da gaSala ocnebaTa lurji ialqnebi.”

,,mTawmindis mTvare”

Page 150: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

150

sainteresoa aseve sizmris ferebi galaktionTan. isic feradia zogjer,

an ocnebis msgavsad – lurji:

VI.sizmari aris feri:

1.,,me xom sxva var, dRe cismare

maxvils vferavdi;

Sen ki gqonda dReT sizmari

ferad-feradi”

,,ferad-feradi”

2.,,Tovs, aseTi dRis xarebam lurji

da daRaluli sizmriT damTova.”

,,Tovli”

galaktionisTvis adamianis mentaluri qmedeba-mogoneba xan lurji

Fferisaa, xan ki feradi.

VII. mogoneba aris feri:

1.,,Zili megoneba: uceb qaosidan

mTvarem amozida lurji mogoneba.”

,,es mSobliuri qaria”

2.,,miyvars am xmis gagoneba,

radgan verraTi

ver wavSale mogoneba

ferad-feradi.”

,,ferad-feradi”

poets cxovreba Rvinis ferTan aqvs Sedarebuli, Tumca gaurkvevelia

konkretulad romeli feri igulisxmeba:

VIII.cxovreba aris feri:

,,cxovreba Cemi uankares Rvinis feria,

igi elvarebs, sabolood daSreba vidre.”

Page 151: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

151

,,cxovreba Cemi”

poetisTvis dRes TeTri Seferiloba aqvs:

IX.dRe aris feri:

,,TeTri dReebis isev ise mihyveba dasi,

ar momwyindeba sadRegrZelod avwio Tasi.”

,,cxovreba Cemi”

galaktionisTvis imedi feradia:

X.imedi aris feri:

,,sad odesme meocnebe afrebiT,

aTasferi imediT da zafrebiT”

,,meocnebe afrebiT”

sainteresoa aseve sityva ,,eqscesi”, romelic poets lurj ferTan

sinTezSi aqvs mocemuli:

XI.eqscesi aris feri:

,,gavacureT sadRac navi savse lurj eqscesebiT”

,,mainc davimsaxure”

poetisTvis haersac ki feri aqvs, romelsac realurad feri ara aqvs.

misTvis lurjia haeri da Tan abreSumi. es taqtilur kategoriasac

gulisxmobs. anu poets haeri ara marto vizualurad aqvs aRqmuli,

aramed TiTqos exeba kidec mas. meore magaliTSi ki haeri zRvis fers

aris Sedarebuli, anu isev lurji feria masSi nagulisxmebi.

XII.haeri aris feri:

1.,,sarkofagidan dgeba mumia.

ra siCumea, haeri lurji abreSumia”

,,sasaflaoni”

2.,,is waiyvana ocnebam misma,

sadac haeri zRvis ferisaa.”

Page 152: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

152

,,is waiyvana ocnebam misma”

poetis aRqmiT mentaluri procesi-fiqri TeTri feris aris:

XIII.fiqri aris feri:

,,ifanteba TeTri fiqrebi,

iferfleba xelnaweri.”

,,Tovli iyo iribi,almaceri”

sakmaod uCveuloa Semdegi magaliTi, romelSic poeti mTebis trials

lurj ferSi aRiqvams:

XIV.triali aris feri:

,,lurji trialiT brunavden mTebi

da iryeoda laJvardi broli.”

,,me ara erTxel mqonia frTebi”

galaktioni Crdilsac ki feradad aRiqvams:

XV.Crdili aris feri:

Semiyvarda eg xma tkbili

bedisweramdi,

sad ar damdevs misi Crdili

ferad-feradi.”

,,ferad-feradi”

dro poetisTvis an uferoa, an elvare da wiTeli:

XVI.dro aris feri:

1.,,magram wigni mainc darCa

vaJisa da asulis,

rogorc sarke, rogorc farCa

drois fergadasulis”

,,warwera wignze ,,manon lesko’’

2.,,es weli CemTvis aris kandeli

Page 153: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

153

ufro elvare, badri, wiTeli”

,,rusTaveli parizSi”

poeti SeTqmulebaze saubrobs, rogorc fermkrTal movlenaze:

XVII. SeTqmuleba aris feri:

,,SiSis zars scemda poezia ufrore metad,

vinem fermkrTali SeTqmuleba ajanyebisTvis”

,,rad uwodeben saqarTvelos mgosanTa mxares”

ubedoba poetisTvis Savi ferisaa:

XVIII.ubedoba aris feri:

,,Tu ver aCenda siTbo-simSvides

zamTari civi, zamTari avi,

Tu gadacqerda kidiTi-kides

Sav ubedobis varskvlavi Savi.”

,,sad ellinelTa mTaa – gimmeti”

poeti sikvdilis gzas vardisfer fers ukavSirebs, rac Zalian uCveulo

aRsaqmelia, radgan sikvdilis cneba, Cveulebriv, negatiur emocias

aRZravs xolme:

XIX.sikvdili aris feri:

,,Tu rogor vgrZnob,

rom sulisTvis, am zRvam rom aRzarda,

sikvdilis gza arra aris vardisfer gzis garda.”

,,mTawmindis mTvare”

gvxvdeba magaliTebi, sadac poetis mier ar aris naxsenebi konkretuli

feri, Tumca esa Tu is movlena naTel an bnel tonalobaSi aris

warmodgenili:

I.emocia aris bneli:

Page 154: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

154

,,da poeziis, viT bediswera,

bnel mwuxarebiT icvala JRera.”

,,istoriis axali gverdi”

poeti momdevno magaliTebSi mwuxarebas da cud zraxvebs bnel

tonalobaSi aRiqvams. qarTul enaSi xSiria, rodesac bnels cud,

negatiur mniSvnelobasTan akavSireben. amis magaliTia qarTuli xalxuri

balada: ,,leqsi vefxisa da moymisa”. masSi vkiTxulobT:

,,Cems Svils gzad vefxvi Sahyria,

gajavrebuli, tiali,

Cem Svils – xmliT, imas - totiTa,

dRe daubneldaT mziani.”

mocemul konteqstSi kargad sCans, rom ,,mzis dabneleba” ubedurebas,

mwuxarebas niSnavs.

II. zraxva aris bneli:

,,Rrmaa gulis ziani, daibind(n)en zraxvebi.”

,,megobars”

dadebiTi konotaciis Semcvel cnebebs poeti naTel ferebSi aRiqvams.

magaliTad: imedi, sixaruli, genia, yrmoba.

III.frena aris naTeli:

,,fiqro naTel frenis,

Tu mona xar, mona isev-

sakuTari rwmenis.”

,,idea”

aRniSnul magaliTSi poeti frenas naTel ferad aRiqvams.

IV. imedi aris naTeli:

momdevno magaliTSi imedi aRqmulia naTel, mocimcime Suqad:

Page 155: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

155

1.,,oRond vxedavdeT Cven win momavals -

erTi imedis Suqs mocimcimes”

,,Cemi gulia dRes es Savi zRva”

2.,,estrada naTel imedaT badebs

aSlil voltornebs da pianinos”

,,isev efemera”

mkrTali salami gaubedav misalmebas niSnavs. simkrTalec Suqisa da

feris erT-erTi Tvisebaa.

V. salami aris mkrTali:

,,megobrebSi me yvelaze adre

fiqrSi myof qals axalgazrdam mkrTali

salami da Taiguli vkadre da vigrZeni mSvenieri qali.”

,,erTxel saRamoTi”

poetis azriT, dros SeiZleba hqondes Saravandedi:

VI. dro aris naTeli:

,,es weliwadi da es saaTi

Saravandedi aris mTel droTa”

,,rusTaveli parizSi”

momdevno magaliTSi poeti saxels brwyinvalebas ukavSirebs:

VII. saxeli aris naTeli:

,,rusTavelisas kvlav vaxsenebT

saxels brwyinvales”

,,rad uwodeben saqarTvelos mgosanTa mxares”

poetisTvis genia aris naTeli:

VIII.genia aris naTeli:

,,Tu ver gaiges wminda

Page 156: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

156

genia dReTa mnaTi

arc maTi dafna minda,

arc taSiscema maTi.”

,,saubari talRebTan”

iseve rogorc imeds, sixarulsac SuqTan akavSirebs poeti:

IX. sixaruli aris Suqi:

,,caze varskvlavi unda gabrwyindes,

Suqi gabrwyindes did sixarulis”

,,sad ellinelTa mTaa-gimmeti”

poetisTvis yrmoba, rogorc adamianis yvelaze sanukvari asaki, mogizgize

SuqTan asocirdeba:

X.yrmoba aris Suqi:

,,viT ar vadido Suqi yrmobis mogizgizesi -

medgrad rom iyav, gulo Cemo,

ai, mizezi!”

,,1950”

galaktions miaCnia, rom qarTlis bedi unda iyos naTeli, romelic

gamobrwyindeba da gamoaSuqebs:

XI.bedi aris Suqi:

,,amoZravdes mTa da qedi,

gamobrwyindes qarTlis bedi”

,,mesxeT-javaxeTi”

naTel xmaSi poeti sasiamovnod mosasmen xmas gulisxmobs:

XII.xma aris naTeli:

,,vesaubrebi axlac aragvs, rogorc Tavis Tavs,

xma medgari aqvs da naTeli, qceuli wkirad,

im xmaTagani, arvis win rom qeds ara xrian,

Page 157: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

157

ufro naTelixdeba is xma aragvis pirad...”

,,xelSekruleba, dadebuli erTxel aragvTan”

rogorc empiriuli masalis analizma gviCvena, galaktionis poeziaSi

ferebis ZiriTadad orgvari dasaxeleba Warbobs: poetisTvis an Wreli da

feradia konkretuli movlena, an lurji feris.

5.2. qveTavis daskvna:

daskvnis saxiT SeiZleba iTqvas Semdegi:

1.galaktion tabiZis SemoqmedebaSi gvxvdeba rogorc ori, aseve sami da

oTxi aRqmis kategoriiT miRebuli sinesTezuri metaforebi. maT Soris

yvelaze xSiria orkomponentiani sinesTezuri metaforebi.

2.gamovlenili magaliTebis umravlesoba heterogenuria.

3.sWarbobs modalobaTa Semdegi Sexamebani: abstraqtuli+vizualuri (13%);

abstraqtuli+gemovnebiTi (9,5%); gemovnebiTi+audialuri (8%).

4.galaktionis poeziaSi gamovlinda olfaqtoruli kategoriis Zalian

iSviaTi gamovlineba, radgan is warmodgenilia erTdroulad or _ smeniT

da taqtilur kategoriebTan sinTezSi (,,me Semomesma surneli nazi”)

5.galaktioniseuli sikvdilis aRqma radikalurad gansxvavdeba sxva

poetTa xedvisagan da mkveTrad gamoirCeva misi originalurobiT: poeti

sikvdilis gzas vardisfer ferSi aRiqvams da amiT TiTqos arRvevs

sikvdilis arsebul stereotips, romelic yovelTvis negatiur

ganwyobilebas gulisxmobs.

6.rogorc empiriuli masalis analizma gviCvena, galaktionis poeziaSi

ferebis ZiriTadad orgvari dasaxeleba Warbobs: poetisTvis an Wreli da

feradia konkretuli movlena, an lurji feris.

5.3. sinesTezuri metaforebi tician tabiZis (1893-1937) SemoqmedebaSi

tician tabiZe _ simbolisti poeti, ,,cisferyanwelTa” moZraobis erT-

erTi damaarsebeli. mis poetur nawarmoebebSi vxvdebiT qarTuli

simbolizmisaTvis damaxasiaTebel TiTqmis yvela Temasa da motivs.

Page 158: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

158

tician tabiZis 25 leqsSi gamovlinda sinesTezuri metaforis 15

magaliTi, romelTagan sixSiriT gamoirCeoda Semdegi kategorialuri

wyvilebi: abstraqtuli+taqtiluri da abstraqtuli+gemovnebiTi.

or modalobaze dafuZnebuli sinesTezuri metaforebi:

I.abstraqtuli+taqtiluri:

1.“gvTuTqavs axali grZnoba damwveli,

sulisdgma axal adamianis.”

,,samSoblo”

aRniSnul magaliTSi poeti grZnobas temperaturis saSualebiT aRiqvams,

romelic wvavs adamians.

iseve rogorc grZnoba, mogonebac SeiZleba iyos poetisTvis mwveli:

2.,,ramdeni unda gavides weli,

es mogoneba ar iyos mwveli?”

,,da beladobas. telman, gavalebs”

momdevno magaliTSi vxedavT, rom poeti fiqrsac temperaturis

saSualebiT gadmoscems:

3. ,,me ra maqvs axla, ra meqneba, an ra mebada,

var uzrunveli da titveli mTa Savnabada,

da Tu mawuxebs, _ mxolod fiqri gulis damwveli.”

,,soRanluRidan”

poetSi karmeni vnebasTan da cxel temperaturasTan asocirdeba:

perceftualuri kategoriebi raodenoba procenti

taqtiluri-abstraqtuli 5 33,3%

taqtiluri-vizualuri 2 13,2%

taqtiluri-audialuri 1 6,7%

gemovnebiTi-abstraqtuli 3 20%

gemovnebiTi-vizualuri 1 6,7%

audialuri-vizualuri 1 6,7%

vizualuri-abstraqtuli 1 6,7%

Page 159: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

159

4. ,,aRar axarebs axal toledos

karmenis cxeli vnebis sicili.”

,,dao dolores, Zmebo, gaskebo”

momdevno magaliTSi mentaluri procesi-mogoneba warmodgenilia

taqtiluri kategoriis saSualebiT:

5.,,ise nazia es mogoneba,

rogorc demonis frTebis Sexeba.”

,,ananurTan”

yvela zemoT mocemul magaliTSi abstraqtuli cnebebi mocemulia

taqtilur kategoriasTan sinTezSi.

ganvixiloT yvelaze gavrcelebuli kategorialuri wyvilebis meore

jgufi:

II. abstraqtuli+gemovnebiTi:

momdevno magaliTebSi abstraqtuli cnebebi warmodgenilia gemos

kategoriis saSualebiT.

poetisTvis SurisZieba mware gemos Semcvelia:

1.,,qarTveli jarebi Cavlen erevanSi

mware iqneba Cveni revanSi.”

,,frontebze”

ocnebas tkbili gemo aqvs poetisTvis:

2. ,,me vin maRirsebs rusTvelis saxels

magram ocneba mainc tkbilia.”

,,orpiri”

sicocxles tkbili gemos saSualebiT aRiqvams poeti:

3.,,maS, gamarjveba, tkbilo sicocxlev,

davrCebiT erTad Cven ganuyrelni.”

Page 160: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

160

,,maS, gamarjveba”

Zilis cneba sitkbosTan asocirdeba poetisTvis:

4.,,ufro tkbilia dilaze Zili,

Tvalis gaxela rom gezareba.”

,,gelis kolxida axal orfeoss”

ticianTan aseve vxvdebiT gemosa da xmis aRqmis kategoriebis sinTezs.

mware xma mwuxare, sevdian JReradobas gulisxmobs, xolo tkbili sityva

da xma, sasiamovnod mosasmen informacias niSnavs:

III.gemovnebiTi+audialuri:

1. ,,vici giyvarvar, ase mwared mitireb arRans,

vici, giyvarvar, rom ar ginda mokvdes Tamari.”

,,mearRneebi da poetebi”

2. ,,TviTon unda sce Sens Tavs pativi,

Torem tkbil sityvas xalxi ar dasdevs.”

,,guldagul”

ticianTan vxvdebiT sxvadasxva cnebebis sivrcobrivi aRqmis

SemTxvevebsac:

1. Senc xom cxovrebis grigali gwewavs,

orives dagvrCa uZiro sevda.”

,,isia nazarovas”

aRniSnul magaliTSi uZiro sevda uzomo, zRvargadasul

mwuxarebas niSnavs.

poetis azriT silamazes ar aqvs farglebi, anu misi sircobrivi

sazRvrebi ar arsebobs:

2. ,,da vxvdebi axla, rom silamazes,

aRar hqonia qveynad sazRvari.”

,,santimentaluri mogzauroba”

ticianis SemoqmedebaSi Segvxvda ferTan dakavSirebuli sinesTezuri

metaforebis xuTi SemTxveva, sadac abstraqtuli cnebebi aRqmulia

vizualurad:

Page 161: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

161

iseve rogorc galaktionisTvis, ticianisTvisac negatiuri mniSvnelobis

mqone cnebebi Savi feri aris:

1. ,,bevrs CaeSala Savbneli zraxva,

da wavuxdineT bevrsac naxtomi.”

,,somxeTSi”

2. ,,Zvirfaso, gaxsovs Savi zRapari,

dae, erT wuTad gamoiqrolebs.”

,,samSoblo”

poets naTel ferebSi aqvs warmodgenili dadebiTi Sinaarsis Semcveli

Semdegi cnebebi: mizani, azri da imedi:

1. ,,sxva romel qveynis mgosans eqneba

mizani, azri ufro naTeli.”

,,somxeTSi”

2. ,,apokalipsis TeTri imedi,

gza Soreuli qimeria, qaldea, JRali kavkasi,

saqarTvelos beds mxolod cxeniT Tu daewevi.”

,,cxeni angelosiT”

3. ,,amxanagebo, vTqvaT is simRera,

rac xalxs imedis sxivebiT mosavs.”

,,somxeTSi”

sam modalobaze dafuZnebuli sinesTezuri metaforebi:

ganvixiloT samkomponentiani sinesTezuri metaforis magaliTi:

1. ,,es wvima mware, es TqeSi, mexi ver SemaCerebs.“

,,es wvima mware“

mocemul magaliTSi sami perceftualuri sferoa mocemuli: wvima

rogorc taqtiluri da vizualuri kategoria da mware, rogorc

gemovnebiTi aRqmis kategoria.

perceftualuri kategoriebi raodenoba procenti

gemovnebiTi-vizualuri-audialuri 1 6,7%

Page 162: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

162

5.4. qveTavis daskvna:

daskvnis saxiT SeiZleba iTqvas Semdegi:

1. tician tabiZis poeziaSi sixSiriT gamoirCeoda Semdegi

kategorialuri wyvilebi: abstraqtuli+taqtiluri(33,3%) da

abstraqtuli+gemovnebiTi(20%):

2. aseve Segvxvda sxvadasxva cnebebis rogorc vizualur, aseve gemos

kategoriasTan sinTezi.

3. Segvxvda xuTi iseTi SemTxvevac, sadac abstraqtuli cnebebi

vizualurad, kerZod ki feris saSualebiT iqna warmodgenili.

5.5. sinesTezuri metaforebi uiliam batler ieitsis (1865-1939) poeziaSi

ieitsi miCneulia XX saukunis inglisurenovani poeziis umniSvnelovanes

warmomadgenlad. mis Semoqmedebas axasiaTebs simbolizmi da aluziuri

metyveleba. misi sityvebis pirvelad mniSvnelobaTa miRma isaxeba ufro

Rrma mniSvnelobis azrebi. ieitsis poeziaSi aRmoCnda sinesTezuri

metaforis 12 SemTxveva. qvemoT movemul cxrilSi mocemulia

gaanalizebul magaliTebSi gamovlenili sxvadasxva aRqmis kategoriebis

gamoyenebis sixSire:

or modalobaze dafuZnebuli sinesTezuri metaforebi:

perceftualuri kategoriebi raodenoba procenti

1.vizualuri-taqtiluri 2 16,7%

2. temporaluri+vizualuri 1 8,3%

3. abstraqtuli+taqtiluri 2 16,7%

4. audialuri+taqtiluri 1 8,3%

5. abstraqtuli-sivrcobrivi 1 8,3%

6. audialuri+sivrcobrivi 2 16,7%

sam modalobaze dafuZnebuli sinesTezuri metaforebi:

perceftualuri kategoriebi raodenoba procenti

abstraqtuli+taqtiluri+vizua- 3 25%

Page 163: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

163

ganvixiloT TiToeuli magaliTi konceptualuri metaforis Teoriis

mixedviT:

I.Sexedva aris Sexeba:

vizualuri+taqtiluri:

poetis azriT, adamianis gamoxedva SeiZleba iyos nazi.

”When you are old and grey and full of sleep,

And nodding by the fire, take down this book,

And slowly read, and dream of the soft look.”

Your eyes had once.”

“When You Are Old”

SuadRe poetis warmosaxvaSi mewamuli ferisaa, xolo SuaRame ki

cimcimebs.

II. dRis periodi aris feri:

temporaluri+vizualuri:

There midnight's all a glimmer, and noon a purple glow,

And evening full of the linnet's wings.”

“The Lake Isle Of Innisfree”

poets sisavse warmodgenili hyavs siTxis saxiT, romelic Caedineba

gonebaSi:

III. sisavse aris siTxe:

abstraqtuli+taqtiluri+vizualuri:

1.“Such fullness in that quarter overflows

And falls into the basin of the mind

That man is stricken deaf and dumb and blind.”

“A Dialogue of Self and Soul”

poets sitkbo warmodgenili hyavs siTxis saxiT, romelic Caedineba

mkerdSi:

luri

Page 164: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

164

2.“When such as I cast out remorse

So great a sweetness flows into the breast

We must laugh and we must sing.”

“A Dialogue of Self and Soul”

momdevno magaliTSi poeti ocneba warmodgenilia rogorc nivTi,

romelsac SeiZleba Seexo, mocemul SemTxvevaSi fexi daabijo nazad.

IV.ocneba aris Sexeba:

abstraqtuli+taqtiluri:

“I would spread the cloths under your feet:

But I, being poor, have only my dreams;

I have spread my dreams under your feet;

Tread softly because you tread on my dreams.”

“He Wishes For The Cloths Of Heaven”

aqamde ganxilul magaliTebs Soris musikis gansxvavebul aRqmas vxvdebiT

ieitsTan. gamovlenil da Seswavlil poetur nimuSebSi musikis sxvadasxva

grZnobis kategoriebiT aRqma mravlad Segvxvda, magram poets musika

warmodgenili aqvs rogorc basri sagani, romelmac SeiZleba Wrilobac

ki miayenos adamians.

VI.musika aris Sexeba:

audialuri+taqtiluri:

“No matter what disaster occurred

She stood in desperate music wound,

Wound, wound, and she made in her triumph.”

“A Crazed Girl”

poetis aRqmiT, sibnele aris siTxe, romelic wveTavs, anu mas vizualuri

aRqma taqtiluri mgrZnobelobasTan kombinirebiT aqvs gadmocemuli.

sainteresoa aseve Zilis cnebis poetiseuli aRqma. poeti mas taqtiluri

kategoriiT warmoadgens, rogorc qvis msgavs movlenas.

VII.sibnele aris Sexeba:

Page 165: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

165

vizualuri+taqtiluri:

VIII.Zili aris Sexeba:

abstraqtuli+taqtiluri:

“The darkness drops again; but now I know

That twenty centuries of stony sleep

Were vexed to nightmare by a rocking cradle.”

“The Second Come”

gvxvdeba Zilis cnebis iseTi sinesTezuri aRqmis SemTxvevac, sadac

Zili warmodgenilia simaRlis ganzomilebiT.

IX.Zili aris simaRle:

abstraqtuli+sivrcobrivi:

“When I clamber to the heights of sleep,

Or when I grow excited with wine,

Suddenly I meet your face.”

“A Deep-Sworn Vow”

poetis azriT fics aqvs sivrculi ganzomileba, kerZod ki siRrme.

SesaZlebelia, rom poeti Rrma ficSi gulis siRrmes gulisxmobdes.

X.fici/aRTqma aris siRrme:

audialuri+sivrcobrivi:

“Others because you did not keep

That deep-sworn vow have been friends of mine.”

“A deep-Sworn Vow”

dabali xma dasturia imisa, rom adamianebi xmebs vyofT maRal da dabal

tonalobebad.

poets gulis siRrmeSi esmis tbis xma.

Page 166: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

166

“I hear lake water lapping with low sounds by the shore;

While I stand on the roadway, or on the pavements grey,

I hear it in the deep heart's core.”

“A Dialogue Of Self And Soul”

arc siyvarulis cnebaa gamonaklisi poetisTvis, masac gansxvavebuli

interpretaciiT gvawvdis poeti. misTvis siyvaruls gaaCnia forma da es

forma mrudi, uswormasworoa.

XI.siyvaruli aris forma:

abstraqtuli+vizualuri+taqtiluri:

“O love is the crooked thing,

There is nobody wise enough

To find out all that is in it.”

“Brown Penny”

5.6. qveTavis daskvna:

miuxedavad sinesTezuri metaforebis simcirisa, uiliam batler ieitsis

leqsebi sakmaod gansxvavebuli poeturi xedviTa da cnebebis poetisTvis

damaxasiaTebeli individualuri metaforuli aRqmiT gamoirCeva. mag:

1.siyvarulis cnebas gansxvavebuli interpretaciiT gvawvdis poeti.

misTvis siyvaruls gaaCnia forma da es forma mrudi, uswormasworoa.

2.aseve gansxvavebuli saxiT aRiqvams poeti musikasac: ieits is

warmodgenili aqvs, rogorc basri sagani, romelmac SeiZleba Wrilobac

ki miayenos adamians.

3. poeti sainteresod warmoadgens Zilis cnebasac. misi xedviT, Zili

SeiZleba iyos qvasaviT magari da hqondes simaRlec.

5.7.sinesTezuri metaforebi robert frostis (1874_1963) SemoqmedebaSi

robert frosti miCneulia meoce saukunis erT-erT udides amerikel

poetad. misi Semoqmedebis ZiriTadi Temaa adamianis arsebobis sakiTxi,

Page 167: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

167

aseve individis martosuloba indiferentul samyaroSi. misi

Semoqmedebidan ganxilul iqna 20 leqsi, romelSic gamovlinda

sinesTeziis 11 SemTxveva. qvemoT mocemuli cxrili warmoadgens

gamovlenil sinesTezur metaforebSi aRqmis sxvadasxva kategoriebis

gamoyenebis sixSires:

or modalobaze dafuZnebuli sinesTezuri metaforebi:

perceftualuri kategoriebi raodenoba procenti

1. abstraqtuli+gemovnebiTi 2 18,2%

2. vizualuri+olfaqtoruli 1 9,1%

3. temporaluri+vizualuri 1 9,1%

4. vizualuri+taqtiluri 1 9,1%

5. abstraqtuli+vizualuri 2 18,2%

6. vizualuri+audialuri 1 9,1%

7. audialuri+woniTi 1 9,1%

8. abstraqtuli+taqtiluri 1 9,1%

9. abstraqtuli+olfaqtoruli 1 9,1%

ganvixiloT TiToeuli magaliTi konceptualuri metaforis Teoriis

mixedviT:

I. survili aris gemo:

abstraqtuli+gemovnebiTi:

poetis azriT, survils SeiZleba hqondes gemo:

1.”Some say the world will end in fire,

Some say in ice.

From what I’ve tasted of desire

I hold with those who favour fire.”

“Fire And Ice”

II. sibnele aris suni:

vizualuri+olfaqtoruli:

Page 168: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

168

frostis ganxiluli leqsebidan yvelaze saintereso da mniSvnelovani

aRmoCnda Semdegi magaliTi:

“In fetid darkness still to live and run --

And all for nothing it had ever done

Except forget to go in fear perhaps.”

“A Brook In The City”

aRniSnuli sinesTezuri metaforis SemTxveva sayuradReboa imis gamo,

rom masSi erTad Tavs iyris olfaqtoruli da vizualuri aRqmis

kategoriebi. poeti sibneles miawers suns, rac sinesTezuri metaforis

Zalian iSviaTi nimuSia.

III. drois dayovneba aris feri:

temporaluri+vizualuri:

IV. fizikuri qmedeba aris Sexeba:

vizualuri+taqtiluri:

sainteresoa, rom poeti foTlis xeze Seyovnebas yavisfer ferSi

aRiqvams, xolo xidan mis Camovardnas _ nazad:

“A tree beside the wall stands bare,

But a leaf that lingered brown,

Disturbed, I doubt not, by my thought,

Comes softly rattling down.”

“A Late Walk”

V.fiziologiuri mdgomareoba aris forma:

abstraqtuli+vizualuri:

poeti SimSilis grZnobas aRiqvams rogorc gamxdars.

“I see the callus on his soul

The disappearing last of him

And of his race starvation slim,

Oh years ago - ten thousand years.”

“A Cliff Dwelling”

VI.Suqi aris xma:

vizualuri+audialuri:

Page 169: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

169

rogorc viciT, Suqs ar SeiZleba hqondes xma, Tumca poetis azriT,

sinaTle SeiZleba iyos Cumi:

“Where now he sat, concerned with he knew what,

A quiet light, and then not even that.”

“An Old Man’s Winter Night”

VII. smena aris wona:

audialuri+woniTi:

momdevno leqsSi poeti axsenebs ,,mZime sunTqvas”, rac ar aris cocxali

metafora, radgan is yoveldRiur mertyvelebaSic xSirad Segvxvedria.

“The log that shifted with a jolt

Once in the stove, disturbed him and he shifted,

And eased his heavy breathing, but still slept.”

“An Old Man’s Winter Night”

VIII. emocia aris xedva:

abstraqtuli+vizualuri:

avtori sasowarkveTilebis grZnobas TiTqos xedavs da uwodebs mas

daxeuls, dafleTils:

“The birds have less to say for themselves

In the wood-world’s torn despair.”

“A Line-Storm Song”

IX. emocia aris gemo:

abstraqtuli+gemovnebiTi:

poets tkivili gemos saSualebiT aqvs warmodgenili:

“And the sweet pang it cost me not to call

And tell you that I saw does still abide.”

“A Dream Pang”

X. emocia aris Sexeba:

abstraqtuli+taqtiluri

XI. emocia aris suni:

Page 170: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

170

abstraqtuli+olfaqtoruli

momdevno magaliTSi siZulvilis grZnoba mocemulia or sxvadasxva

mdgomareobaSi: siTxisa da sunis saxiT:

“Then paused again and either drank or smelt—

With loathing, for again it turned to fly.”

“A Considerable Speck”

5.8. qveTavis daskvna:

1. empiriuli masalis kvlevis Sedegad dadginda, rom robert frostis

SemoqmedebaSi sinesTezuri metaforebidan yvelaze didi

mravalferovnebiT emociebia aRwerili:

1. emocia aris suni

2. emocia aris Sexeba

3. emocia aris gemo

4. emocia aris xedva

2.ganxilul magaliTebSi gamovlinda olfaqtoruli kategoriis erTi

SemTxveva, sadac poets sibnele aRqmuli aqvs sunis SegrZnebiT.

3. magaliTebis umravlesoba warmodgenilia heterogenuri saxiT, rac

sxvadasxva aRqmis kategoriebis sinTezs gulisxmobs..

4.empiriuli masalis analizis safuZvelze gamovlinda mxolod

orkomponentiani sinesTezuri metaforebi.

5.9. V Tavis daskvna:

daskvnis saxiT SeiZleba iTqvas Semdegi:

a)galaktionis Semoqmedeba sakmaod didi mravalferovnebiT aris

warmodgenili: gvxvdeba rogorc ori, aseve sami da oTxi aRqmis

kategoriiT miRebuli sinesTezuri metaforebi. maT Soris yvelaze

xSirad gvxvdeba vizualuri da audialuri kategoriebi. aRqmis tipis

Page 171: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

171

CarTulobis mixedviT yvelaze xSiria orkomponentiani sinesTezuri

metaforebi.

2.gamovlenili magaliTebis umravlesoba heterogenuria.

3.sWarbobs modalobaTa Semdegi Sexamebani: abstraqtuli+vizualuri (13%);

abstraqtuli+gemovnebiTi (9,5%); gemovnebiTi+audialuri (8%).

4.galaktionis poeziaSi gamovlinda olfaqtoruli kategoriis Zalian

iSviaTi gamovlineba, radgan is warmodgenilia erTdroulad or _ smeniT

da taqtilur kategoriebTan sinTezSi (,,me Semomesma surneli nazi”)

5.galaktioniseuli sikvdilis aRqma radikalurad gansxvavdeba sxva

poetTa xedvisagan da mkveTrad gamoirCeva misi originalurobiT: poeti

sikvdilis gzas vardisfer ferSi aRiqvams da amiT TiTqos arRvevs

sikvdilis arsebul stereotips, romelic yovelTvis negatiur

ganwyobilebas gulisxmobs.

6.rogorc empiriuli masalis analizma gviCvena, galaktionis poeziaSi

ferebis ZiriTadad orgvari dasaxeleba Warbobs: poetisTvis an Wreli da

feradia konkretuli movlena, an lurji feris.

b) tician tabiZis poeziaSi gamovlinda Semdegi tendenciebi:

1. sixSiriT gamoirCeoda Semdegi kategorialuri wyvilebi:

abstraqtuli+taqtiluri da abstraqtuli+gemovnebiTi:

2. aseve Segvxvda sxvadasxva cnebebis rogorc vizualur, aseve gemos

kategoriasTan sinTezi.

3. Segvxvda xuTi iseTi SemTxvevac, sadac abstraqtuli cnebebi

vizualurad, kerZod ki feris saSualebiT iqna warmodgenili.

g)miuxedavad sinesTezuri metaforebis simcirisa, uiliam batler ieitsis

leqsebi sakmaod gansxvavebuli poeturi xedviT da cnebebis poetisTvis

damaxasiaTebeli individualuri metaforuli aRqmiT gamoirCeva. mag:

1. siyvarulis cnebas gansxvavebuli interpretaciiT gvawvdis poeti.

misTvis siyvaruls gaaCnia forma da es forma mrudi,

uswormasworoa.

2.aseve gansxvavebuli saxiT aRiqvams poeti musikac: ieits is

warmodgenili aqvs rogorc basri sagani, romelmac SeiZleba

Wrilobac ki miayenos adamians.

Page 172: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

172

3. poeti sainteresod warmoadgens Zilis cnebasac. misi xedviT,

Zili SeiZleba iyos qvasaviT magari da hqondes simaRlec.

d)empiriuli masalis kvlevis Sedegad dadginda, rom robert frostis

SemoqmedebaSi sinesTezuri metaforebidan yvelaze didi

mravalferovnebiT emociebia aRwerili:

1. emocia aris suni

2. emocia aris Sexeba

3. emocia aris gemo

4. emocia aris xedva

2.ganxilul magaliTebSi gamovlinda olfaqtoruli kategoriis erTi

SemTxveva, sadac poets sibnele aRqmuli aqvs sunis SegrZnebiT.

3. magaliTebis umravlesoba warmodgenilia heterogenuri saxiT, rac

sxvadasxva aRqmis kategoriebis sinTezs gulisxmobs..

4.empiriuli masalis analizis safuZvelze gamovlinda mxolod

orkomponentiani sinesTezuri metaforebi.

saerTo daskvna:

naSromSi warmodgenili daskvnebi SeiZleba CamovayaliboT ramdenime

Semajamebel punqtad:

1.rogorc inglisurSi, aseve qarTul yofiT metyvelebaSi gamovlinda

Semdegi konceptualuri sinesTezuri metaforebi:

I.HAPPINESS IS UP/SAD IS DOWN-bedniereba aris zemoT/sevda aris qvemoT;

II.KNOWLEDGE IS HEIGHT-codna simaRlea;

III.KNOWLEDGE IS LIGHT-codna sinaTlea;

IV.FEAR IS COLD-SiSi aris civi;

V.ANGER IS FIRE-sibraze aris cecxli;

VI.LOVE IS FIRE-siyvaruli aris cecxli;

VII.SWEETNESS IS PLEASANT/HAPPINESS-sitkbo aris sasiamovno/bedniereba;

Page 173: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

173

VIII.BITTERNESS IS UNPLEASANTNESS/UNHAPPINESS-simware aris

usiamovno/ubedureba;

IX.SOURNESS IS UNPLEASANTNESS-simJave aris usiamovno;

X.COLDNESS IS A LACK OF EMOTION-sicive aris emociis nakleboba;

XI. WARMTH IS PLEASANTNESS/KINDNESS-siTbo aris siamovneba/sikeTe;

XII.HEAT IS A LACK OF EMOTIONAL CONTROL-sicxe aris emociebis

ukontroloba.

2.aRmoCnda, rom gamovlenili konceptualuri sinesTezuri metaforebi

umeteswilad efuZnebian adamianis fiziologiur/sxeulebriv SegrZnebas,

gamocdilebas da ganxiluli orpolusiani struqturis mqone

konceptualuri metaforebidan: zemoT-qvemoT, sinaTle-sibnele, tkbili-

mware/mJave, Tbili/civi/grili, dadginda, rom simaRle, sinaTle, tkbili

da Tbili dadebiT mniSvnelobasTan asocirdeba, maTi sapirispiro

mniSvnelobebi ki uaryofiT datvirTvas atareben.

3.aseve ganxilul iqna 4 ZiriTadi emocia: siyvaruli, sibraze, SiSi da

bedniereba da maTgan miRebuli konceptualuri sinesTezuri metaforebi.

aRmoCnda, rom orive enaSi siyvarulisa da sibrazis emociebis

metaforizacia temperaturis, kerZod ki cecxlis saSualebiT xdeba, SiSi

civ temperaturasTan, xolo bednierebis gancda ki ,,zemoT” moZraobasTan

aris dakavSirebuli.

4.orientaciuli metaforebis ganxilvisas gamovlinda erTi magaliTi,

romlis analogic ar moipoveba qarTul enaSi: HAPPY IS WIDE-bednieri

aris farTo.

5.magaliTebze dakvirvebam aCvena, rom konceptualuri sinesTezuri

metaforebi efuZnebian kulturul da fizikur gamocdilebas da

SemTxveviT ar warmoiqmnebian. arsebobs garkveuli abstraqtuli cnebebi,

romelTa aRqma da gadmocema met-naklebad saerTo analogiis

safuZvelze xdeba sxvadasxva enaSi.

6.rogorc davinaxeT, gamoikveTa 2 ZiriTadi mizezi, rac ganapirobebs

konceptualuri sinesTezuri metaforebis msgavseba-gansxvavebas

sxvadasxva enebSi:

a)adamianis fiziologiiT ganpirobebuli Taviseburebani;

b)kulturuli da garemo faqtorebi.

Page 174: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

174

7.sinesTezuri metaforebi, rogorc Cvens yoveldRiur metyvelebaSi, aseve

poeziaSi ,,anasaxis“ erTsa da imave tendencias eqvemdebarebian:

abstraqtulidan _ konkretulisaken, rac miuTiTebs imaze, rom rogorc

pirobiTi, aseve axladwarmoqmnili sinesTezuri metaforebis formirebis

procesi emyareba Cvens kulturul da fizikur SegrZnebebTan

dakavSirebul gamocdilebas.

8.is metaforebi, romlebSic ar xdeba abstraqtuli cnebis ufro

konkretuliT gadmocema, SedarebiT ufro rTulad aRsaqmelia da

anomalurad, markirebulad iTvleba, radgan ,,anasaxi“ ar aris

tradiciuli_abstraqtulidan konretulisaken. sinesTezuri metaforebis

aseTi anomaliuri tipi Cven mier ganxilul arcerTi poetTan ar

aRmoCnda.

9.gamovlenili metaforebis didi umravlesoba warmodgenilia

heterogenuri saxiT, anu maTi umravlesoba sxvadasxva aRqmis kategoriaTa

sinTeziT aris miRebuli.

10.ganxiluli magaliTebis umravlesoba ori modalobis sinTezzea

dafuZnebuli, Tumca gvxvdeba samkomponentiani da iSviaTad

oTxkomponentiani sinesTezuri metaforebic.

11.inglisursa da qarTulSi gamovlinda rogorc universaluri

sinesTezuri konceptualuri metaforebi, aseve unikaluri, ama Tu im

poetisTvis damaxasiaTebeli individualuri aRqmis SemTxvevebic,

romelic nawilobriv mocemuli qveynis politikur-socialur-

kulturuli mdgomareobiT aris nakarnaxevi.

12.poetis individualuri xedva gamovlinda Seqspiris poeziis ganxilvis

drosac. moulodneloba, rac Seqspiris sinesTezur metaforebSi

gamovlinda aris is, rom garda pozitiuri abstraqtuli cnebebisa,

rogoricaa siyvaruli, Rirseba, pativiscema, silamaze, simarTle, poets

ramdenime negatiuri konotaciis mqone cnebac sitkbosTan sinTezSi aqvs

warmodgenili. mag: sircxvilis, tyuilis, pirferobisa da sikvdilis

cnebebi. es moulodneloba ki gamowveulia imiT, rom rogorc cnobilia,

tkbil gemosTan ZiriTadad mxolod karg, sasiamovno SegrZnebebs

akavSireben.

Page 175: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

175

13.naSromSi XVI-XVII saukuneebis poezia ganxilulia Seqspirisa da

Teimuraz I-s Semoqmedebis magaliTze. interess iwvevs am ori poetis

damokidebuleba sikvdil-sicocxlis TemasTan dakavSirebiT. sinesTeziis

saSualebiT sicocxlis metaforizacia ar gvxvdeba SeqspirTan, magram

gvxvdeba TeimurazTan da es gemos saSualebiTaa warmodgenili. rac

Seexeba sikvdilis cnebas, orive poetTan misi dakavSireba xdeba gemos

kategoriasTan. Seqspiri mas gemos, temperaturisa da sunis sinTeziT

gadmoscems, xolo Teimurazi mas Txevad mdgomareobaSi ganixilavs;mas

aseve aqvs gemo. aseve, aRsaniSnavia erTi garemoebac: orive poetTan

sikvdils tkbili gemo aqvs.

14. qarTveli poetebis – grigol orbelianisa da nikoloz baraTaSvilis

poeziis ganxilvis dros TvalSisacemi gaxda erTi garemoeba: orive

poetTan SeiniSneboda bedisa da fiqrebis savi feriT gadmocema, rac

ixsneba poetebis patrioruli ganwyobiT da im pesimizmiT, romelic maT

samSoblos savalalo socialur-politikuri mdgomareobis gamo

daeuflaT.

15.gamovlinda ramdenime abstraqtuli cneba, romelic met-naklebad

msgavsi formiT iyo warmodgenili sxvadasxva poettan. erT-erTi aseTi

cneba aris siyvaruli. misi dakavSireba ZiriTadad cxel temperaturasTan

–cecxlTan xdeba. Tumca siyvarulis gansxvavebuli interpretaciaa

vxvdebiT Semdeg or poetTan: uiliam batler ieits siyvaruli

uswormasworo, mrudi fromiT, xolo elisabed braunings sam

ganzomilebaSi hyavs warmodgenili.

16.inglisursa da qarTulSi gamovlinda igive tendencia, rac evropul

enebSi: aRqmis kategoriebidan yvelaze nakleb produqtiuli

olfaqtoruli aRqmis kategoria aRmoCnda.

17.ynosvasTan dakavSirebuli magaliTebis simciris miuxedavad,

galaktionis poeziaSi SevxvdiT yvelaze saintereso magaliTs, sadac

olfaqtoruli kategoria erTdroulad or_smeniT da taqtilur

kategoriasTan sinTezSia mocemuli.

18.galaktioniseuli sikvdilis aRqma radikalurad gansxvavdeba sxva

poetTa xedvisagan da mkveTrad gamoirCeva misi originalurobiT: poeti

sikvdilis gzas vardisfer ferSi aRiqvams da amiT TiTqos arRvevs

Page 176: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

176

sikvdilis arsebul stereotips, romelic yovelTvis negatiur

ganwyobilebas gulisxmobs.

19.ferTan dakavSirebuli sinesTezuri metaforebis yvelaze didi

raodenoba aRmoCnda galaktion tabiZis poeziaSi. rogorc empiriuli

masalis analizma gviCvena, galaktionis poeziaSi ferebis ZiriTadad

orgvari dasaxeleba Warbobs: poetisTvis an Wreli da feradia

konkretuli movlena, an lurji feris.

20.tician tabiZis poeziaSi warmodgenili ferTa tonalobebi daemTxva

galaktionis ferTa distribucias.

21.miuxedavad sinesTezuri metaforebis simcirisa, uiliam batler ieitsis

leqsebi sakmaod gansxvavebuli poeturi xedviT da cnebebis poetisTvis

damaxasiaTebeli individualuri metaforuli aRqmiT gamoirCeva. ieitsma

Semdegi cnebebi-siyvaruli, musika, Zili, - yvela poetisgan gansxvavebuli

sinesTezuri interpretaciiT warmogvidgina.

22.rogorc empiriul masalaze dakvirvebam cxadyo, sinesTezuri

metaforebi, erTi SexedviT, UaRqmis kategoriebis uCveulo kombinaciebs

efuZneba, magram xSir SemTxvevaSi maT siRrmiseul analizs mivyavarT

garkveul logikamde. umetesad es logika adamianis fiziologiiT aris

nakarnaxevi. Tumca gvxvdeba poetis individualuri aRqmis iseTi

SemTxevevbic, romelic arc kulturiTa da arc fiziologiiT ar aris

nakarnaxevi da aRqmis kategoriebis sruliad alogikuri Sexamebaa saxeze.

maTi ,,gaSifvris”, dekodirebis siZnele kidev ufro sainteresos xdis

aseT sinesTezur metaforebs da ucxo ,,aromats” matebs maT.

23.inglisur da qarTul poetur da yofiT metyvelebaSi gamovlenilma

sinesTezur metaforaTa nimuSebma aCvena, rom sinesTezia, ara marto

poetis SemoqmedebiTi wvis nayofia, aramed yofiTi metyvelebis

ganuyofeli atributi. sinesTezuri metaforebi azris sruli sisavsiT

gadmocemas emsaxureba.

24.inglisur da qarTul sinesTezur metaforaTa analizma gamoavlina,

rom rogorc erT aseve meore enaSi maTi formirebis procesi saerTo

kanonzomierebebs emyareba, Tumca zogjer maTi dekodirebis procesi

gulisxmobs ama Tu im enisTvis damaxasiaTebeli kulturul-socialuri

konteqstis codnas.

Page 177: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

177

25.rac Seexeba, ama Tu im poetisTvis damaxasiaTebel individualuri

xedvis Sedegad miRebul sinesTezur metaforebs, maTi aRqma zogjer

rTulia, radgan ar aris advili gamoicno im metaforis mniSvneloba,

romlebic poetis SemTxeviT asociaciebzea agebuli, Tu gaviTvaliswinebT

im faqtsac, rom isini xSirad cdiloben gadauxvion damkvidrebul

stereotipebs da axali sityva Tqvan TavianTi axladSeqmnili

metaforebiT, romlebic Semdeg mkvidrdeba xolme mocemul enaSi.

gamoyenebuli literatura:

1. amirejibi 2004:amirejibi, r. ,,sibrazis semantikis Semcveli

frazeologizmebi qarTulSi”, enaTmecnierebis sakiTxebi, #2, 2004.

2. amirejibi 2003:amirejibi, r. ,,SiSis semantikis Semcveli

frazeologizmebi qarTulSi, enaTmecnierebis sakiTxebi, #2, 2003.

3. amirejibi:amirejibi, r. ,,siyvarulis konceptis metaforizacia

qarTulSi”,

http://www.icgl.org/Linguistic/siyvarulis_konceptis_metaforizacia_qarTulSi.pdf

4. bainduraSvili 1971:ainduraSvili, a. ,,saxeldebis eqsperimentuli

fsiqologia”, Tbilisis universitetis gamomcemloba, Tb. 1971,

5. baramiZe MCMXXXIV:baramiZe, al. jakobia, g. Teimuraz pirveli,

qarTuli klasikuri mwerloba, TxzulebaTa sruli krebuli,

federacia MCMXXXIV, tfilisi.

6. baramiZe 2010:baramiZe, al. ,,Teimurazis lirikis mTavari motivebi”

2010. https://burusi.wordpress.com/2010/02/18/teimuraz-i-3/

7. berekaSvili 2007:berekaSvili, T. ,,erovnuli ena, erovnuli

kultura, erovnuli suli”, saqarTvelos parlamentis erovnuli

biblioTeka, Jurnali ,,semiotika”, #2, 2007.

http://www.nplg.gov.ge/gsdl/cgi-bin/library.exe?e=d-01000-00---off-0period--00-1--0-

10-0--0-0---0prompt-10--..-4----4---0-1l--11-en-10---10-preferences-50--00-3-help-00-

Page 178: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

178

0-00-11-1-0utfZz-8-00-0-11-1-0utfZz-8-

00&a=d&c=period&cl=CL1.47&d=HASH0172ca7c6c1f9ed3c49bbb85.2.5

8. verulava 2010:verulava, T. ,,besarion gabaSvili_cxovreba,

Semoqmedeba”, burusi, 2010.

https://burusi.wordpress.com/2010/02/18/besik-gabashvili-2/

9. TuTberiZe:TuTberiZe, r. ,,emociuri cneba brazis SedarebiTi

kvleva inglisur, qarTul da rusul enebSi”, spekali, #5.

http://www.spekali.tsu.ge/index.php/ge/article/viewArticle/5/48

10. kveselava 1977:kveselava, m. ,,poeturi integralebi”, ,,sabWoTa

saqarTvelo”, Tbilisi, 1977.

11. kikvaZe 2012:kikvaZe, T. metafora-komunikaciis eqspresiuli

saSualeba, gamomcemloba ,,ganaTleba“, 2012, N1(4).

http://www.spekali.tsu.ge/index.php/ge/article/viewArticle/5/48

12. laSqaraZe 1977:laSqaraZe, d.,,Teimuraz pirvelidan nikoloz

baraTaSvilamde”, gamomcemloba ,,sabWoTa saqarTvelo, Tbilisi,

1977.

13. manasiani:manasiani, g. ,,SemoqmedebiTi midgoma ferTa nominaciis

procesSi da feris aRmniSvneli sityvebis mniSvnelobis zRvari”,

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

universitetis humanitarul mecnierebaTa fakultetis

recenzirebadi eleqtronuli bilingvuri samecniero Jurnali

,,spekali” #4, ISSN 1987-8583.

14. merabiSvili 2003:merabiSvili, i. ,,galaktionis enigmebi”,

saqarTvelos baironis sazogadoeba, Tbilisi, 2003.

15. naTaZe 1988:naTaZe, m, naTaZe, g. ,,ra aris tropi da rogor aixsneba

mis cvlaSi epoqebis svla”, dasavleT evropis literatura (XX

saukune), Tbilisi, 1988.

16. naTaZe 1977:naTaZe, r. ,,zogadi fsiqologia”, Tbilisis

universitetis gamomcemloba, Tb. 1977.

17. poetis ..... 1948: poetis biblioTeka, besiki, sabWoTa biblioTeka,

,,sabWoTa mwerali”, Tbilisi, 1948.

18. omiaZe 1998:omiaZe, T. ,,paralingvistika da metyvelebis Tanmxleb

saSualebaTa aRwera enaSi”, avtoreferati, saqarTvelos

Page 179: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

179

mecnierebaTa akademia, arn. Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis

instituti, Tbilisi, 1998.

19. JRenti 1989:JRenti, d, besikis ena, Tbilisis universitetis

gamomcemloba, Tbilisi, 1989.

20. razmaZe 2011:razmaZe, d. ,,ena rogorc kulturis fenomeni”,

kulturaTSorisi komunikaciebi, # 14, 2011.

http://www.nplg.gov.ge/gsdl/cgi-bin/library.exe?e=d-01000-00---off-0period--00-1--0-

10-0--0-0---0prompt-10--..-4----4---0-1l--11-en-00---10-help-50--00-3-1-00-0-00-11-1-

1utfZz-8-00-0-11-1-0utfZz-8-

10&a=d&cl=CL1.27&d=HASH0119424302965bd37cee71af.3.3

21. robaqiZe 2009:robaqiZe, gr. ,,besiki”, burusi, 2009.

https://burusi.wordpress.com/2009/05/29/%E1%83%92%E1%83%A0%E1%83%98%E

1%83%92%E1%83%9D%E1%83%9A-

%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%98%

E1%83%AB%E1%83%94-

%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98/

22. rusTaveli 1986:rusTaveli, S. ,,vefxistyaosani” a. SaniZis

leqsikoniT, ,,merani”, Tbilisi, 1986.

23. tabiZe 1982:tabiZe. g, ,,rCeuli’’, gamomcemloba ,,merani’’, Tbilisi,

1982;

24. tabiZe 1985:tabiZe, t. ,,leqsebi, poemebi, proza, werilebi”, Tbilisi,

,,merani”, 1985.

25. uznaZe 1940:uznaZe, d. ,,zogadi fsiqologia”, saqarTvelos ssr

mecnierebaTa akademiis gamomcemloba, Tbilisi, 1940.

26. uznaZe 1956:uznaZe, d. ,,saxeldebis fsiqologiuri safuZvlebi”,

Sromebi, t. I, Tbilisi, 1956.

27. qarTveli ...... 1978: qarTveli romantikosebi, msoflio

literaturis biblioTeka, sabWoTa saqarTvelo, Tbilisi, 1978

28. SavlaZe 2005:SavlaZe, T. _,,sinesTeturi unikaliebi sxvadasxva

kulturaTa enaSi”, saenaTmecniero Ziebani, gamomcemloba

,,qarTuli ena”, tomi XIX. gv 234-239, Tbilisi, 2005.

29. SevardnaZe 1984:SevardnaZe, p. ,,poeturi xatis memkvireobiToba:

uiliam batler ieitsi”, eseebi Tanamedrove sazRvargareTul

Page 180: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

180

literaturaSi. n. yiasaSvilis redaqciiT. Tbilisis universitetis

gamomcemloba, Tbilisi, 1984.

30. caiSvili 1962:caiSvili sargis, besiki, gamoCenil adamianTa

cxovreba, saqarTvelos ssr sabavSvo da axalgazrdobis

literaturis saxelmwifo gamomcemloba nakaduli, 1962.

31. canava 2009:canava, r. ,,metafora”, SoTa rusTavelis qarTuli

literaturis instituti. seria: literaturaTmcodneoba,

literaturis institutis gamomcemloba, 2009.

32. WavWavaZe 1987:WavWavaZe, i. publicisturi werilebi, ,,Cveni xalxi da

ganaTleba” IV tomi, gamomcemloba ,,sabWoTa saqarTvelo”,

Tbilisi, 1987;

33. jorbenaZe 1997:jorbenaZe, b. ,,ena da kultura”, Tbilisi, 1997.

34. joxaZe 2008:joxaZe, l. ,,mxatvruli teqsti rogorc stilistur-

konceptualuri sistema”, Tbilisi, 2008.

35. Asher 2009:Asher, J. E. “A Whole-Genome Scan and Fine-Mapping Linkage

Study of Auditory-Visual Synesthesia Reveals Evidence of Linkage to

Chromosomes 2q24, 5q33, 6p12, and 12p12.” The American Journal Of Human

Genetics. 2009. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2668015/

36. Ball 2003:Ball, Ph. “Computer program detects author gender”, Nature, Published

online 18 July 2003 | Nature | doi:10.1038/news030714-13

http://www.nature.com/news/2003/030714/full/news030714-13.html

37. Baron-Cohen 1996-:Baron-Cohen, S., “Is There a Normal Phase of Synaesthesia in

Development?” Psyche, 2(27), Departments of Experimental Psychology &

Psychiatry, University of Cambridge , 1996.

http://hstrial-tridenttechnical.homestead.com/BaronCohen1996.pdf

38. Browning: Browning, B. E. Poems, http://www.poemhunter.com/elizabeth-barrett-

browning(Retrieved: 5.07.2012)

39. Callejas 2001:Callejas, C. B., “Synesthetic Metaphors in English” University of

Page 181: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

181

California at Berkeley & International Computer Science Institute, Berkeley, 2001.

http://www.icsi.berkeley.edu/ftp/pub/techreports/2001/tr-01-008.pdf

40. Campen 1997:Campen. C. V., “Synesthesia and Artistic Experimentation”, The

Netherlands, Psyche, 3(6), 1997. http://www.theassc.org/files/assc/2290.pdf

41. Cytowic 1995:Cytowic. R. E., Synesthesia: Phenomenology And

Neuropsychology, A Review of Current Knowledge, Psyche, 2(10), USA, 1995.

http://www.theassc.org/files/assc/2346.pdf

42. Cytowic 2002:Cytowic. R .E, Touching Tastes, Seeing Smells-and Shaking Up Brain

science-M.D, Cerebrum, 2002;

43. Day 1996:Day. S, Synaesthesia and Synesthetic Metaphors, 1996;

44. Frost: Frost, R. Poems, http://www.poemhunter.com/robert-frost (Retrieved:

25.06.2012)

45. Galton 2004:Galton, F.”Inquiries into Human Faculty and its Development”,

2004.

http://www.gutenberg.org/files/11562/11562-h/11562-h.htm

46. Gevers et al. 2010:Gevers. W. et al. Bidirectionality in synesthesia: Evidence from

a multiplication verification task. Ghent University, Belgium, University College

London, UK. 2010. http://users.ugent.be/~iimbo/EP10.pdf

47. Ginzburg 1979:Ginzburg, R, S. Khidekel, S. S. Knyazeva, G. Y. Sankin, A. A.

A Course in Modern English Lexicology, Moscow Vyssaia Skola, 1979, pp. 259-260.

http://www.bsu.by/Cache/pdf/229523.pdf

48. Goatly 2007:Goatly, A. “Metaphor And Ideology”, Lingnan University, Hong-Kong,

2007.

https://periodicos.ufsc.br/index.php/desterro/article/viewFile/13485/12367

Page 182: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

182

49. Harrison & Baron:Cohen 1997-Harrison, J. E., and Baron-Cohen, S. "Synaesthesia: a

Review of Psychological Theories”, Synaesthesia: Classic and Contemporary

Readings; Cambridge, Massachusetts: Blackwell. pp. 109 - 122.

50. Heer 2000:Heer. J, “ A Review of Synesthesia”, Psych 127: Cognitive Neuroscience,

University of California, Berkeley, 2000.

http://homes.cs.washington.edu/~jheer/files/2000-Synesthesia-Psych127.pdf

51. Heyrman 2005:Heyrman, H. Art and Synesthesia: in search of the synesthetic

experience, 2005;

52. Hupka 1997:Hupka. R, Zaleski. Z, Otto. J, Reidl. L, Tarabrina. N, The Colours Of

Anger, Envy, Fear,AndJealousy. A Cross-Cultural Study. Journal Of Cross-Cultural

Psychology, Vol. 28 No. 2, March, 1997

53. Ione & Tyler 2003:Ione. A, and Tyler. Ch, Neurohistory And the Arts-Was

Kandinsky a Synesthete?, Journal of the History of the Neurosciences, 2003, vol.12,

No.2, pp,223-226;

54. Cohen Kadosh et al. 2009:Cohen Kadosh, R, Henik, A. Catena, A. Walsh,V. and

Fuentes, L. J. “Induced Cross-Modal Synaesthetic Experience Without Abnormal

Neuronal Connections.” Psychological Science; vol. 20(2): 258 – 265.

http://www.daysyn.com/CohenKadoshetal2009b.pdf

55. Kandinsky 1986:Kandinsky.W, “Concerning the Spiritual in Art”- (New York: Dover

Publications)1986;

56. Keats: Keats, J. Poems, http://www.poemhunter.com/john-keats/(Retrieved:

20.06.2012)

57. Kovecses 2005:Kövecses, Z. “Metaphor in culture. Universality and Variation in the

Use of Metaphor”, Cambridge: Cambridge University Press, 2005.

Page 183: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

183

58. Kovecses 2008:Kovecses, Z. “Metaphor and Emotion”, Eotvos Lorand University,

Budapest, Hungary, 2008.

59. Kovecses 2008:Kovecses, Z. “The Conceptual Structure of Happiness”, Studies across

Disciplines in the Humanities and Social Sciences 3, Helsinki: Helsinki Collegium for

Advanced Studies. pp.131-143. 2008.

60. Kovecses 2008:Kovecses, Z. “Universality and Variation in the Use of Metaphor”,

Selected Papers from the 2006 and 2007 Stockholm Metaphor Festivals., eds. N-L.

Johannesson and D.C. Minugh, 51-74, Stockholm: Department of English, Sockholm

University, 2008.

61. Kovecses 2010:Kovecses, Z. “Metaphor and Culture”, Acta Universitatis Sapientiae,

Philologica, 2, 2(2010) 197-220.

62. Lakoff 1980:Lakoff, G. & M. Johnson,“Metaphors We LiveBy”, Chicago: The

University of Chicago Press, 1980;

63. Lakoff 1993:Lakoff, G. “The Contemporary Theory of Metaphor, Metaphor and

Thought”, Ortony, Andrew (ed.), (2nd edition), Cambridge University Press, 1993.

64. Marks 2011:Marks, E.L., “Synesthesia,Then and Now”,Intellectica, 2011/1, 55, pp. 47-

80.

65. Martino & Marks 2001:Martino, G. and Marks, E. L., Synesthesia: Strong and Weak–

American Psychological Society, 2001;

66. Meier & Rothen 2009:Meier, B.& Rothen, N. “Do Synesthetes Have A General

Advantage In Visual Search And Episodic Memory. A Case For Group Studies”,

Journal “PLOS ONE”, 4(4), 2009.

http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0005037

Page 184: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

184

67. Mills, Boteler & Oliver 1999:Mills, C. B., Boteler, E.H., Oliver, G.K. “Digit

Synaesthesia: A Case Study Using A Stroop-Type Test”, Cognitive Neuropsychology,

16(2), 181-191, Goucher College, Abltimore, USA, 1999.

http://www.daysyn.com/millsetal1999.pdf

68. Mroczko:Wasowicz, Nikolic 2014:Mroczko-Wasowicz, A. Nikolic, D. “Semantic

mechanisms may be responsible for developing synesthesia”, Equal Opportunity

Research Publishing, Open Access Journal, Frontiers In Human Neuroscience, 8: 509,

2014.

69. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4137691/

70. Orlandatou 2009:Orlandatou, K., Synesthesia And Art, March, 2009;

71. Palmer et al. 2013:Palmer. S.E., Schloss. K. B., Xu, Z., & Prado-Leon. L. R., Music–

color associations are mediated by emotion. Proc Natl Acad Sci USA. 2013 May 28;

110(22), Published online 2013 May 13.

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3670360/

72. Proulx 2010:Proulx, Michael J. “Synthetic synaesthesia and sensory

substitution.” Consciousness and Cognition; vol. 19: 501-503, 2010.

http://webspace.qmul.ac.uk/mproulx/Proulx2010ConsCog1.pdf

73. Ramachandran & Hubbard 2001:Ramachandran V. S. and Hubbard E. M.

Synesthesia, A window Into Perception,

Thought and Language”, Journal of Consciousness studies, 8, No.12, 2001, pp 3-34.

http://www.imprint.co.uk/rama/synaesthesia.pdf

74. Ramachandran & Hubbard 2003:Ramachandran V. S. and Hubbard E. M. Hearing

Colours, Tasting Shapes, Scientific American, 2003.

http://cbc.ucsd.edu/pdf/SciAm_2003.pdf

75. Reddy 1979:Reddy, M. J. “The Conduit Metaphor, A Case of Frame Conflict in Our

Page 185: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

185

Language about Language”, pp. 284-324. Cambridge, Cambridge University Press,

1979.

http://www.colorado.edu/linguistics/courses/LAM5430/5430e_reserves/Conduit_Metaph

or.pdf

76. Salzinger 2010:Salzinger, J. ”The Sweet Smell of Red - An Interplay of

Synaesthesia and Metaphor in Language”, 2010.

http://www.metaphorik.de/sites/www.metaphorik.de/files/journal-

pdf/18_2010_salzinger.pdf

77. Shakespeare: Shakespeare, W. Sonnets. (Retrieved: 2013 January)

www.shakespeares-sonnets.com;

http://www.aura.ge/101-poezia/893-uiliam-sheqspiri--sonetebi.html

78. Shen & Cohen 1998:Shen, Y.& Cohen, M. “How come silence is sweet but sweetness

is not silent: a cognitive

account of directionality in Poetic synaesthesia”, Language and Literature. Vol. 7(2).

123-140, 1998.

79. Shen 1995:Shen, Y. "Cognitive Constraints on Directionality in the Semantic

Structure of Poetic VS. Non-Poetic Metaphors”, Tel Aviv University,Poetics. 23, 255-

274, 1995.

80. Simner et al. 2006:Simner, J., Mulvenna, C., Sagiv, N., Tsakanikos, E., Witherby, S. A.,

Fraser, C.,. Ward, J. “Synaesthesia: The prevalence of atypical cross-modal

experiences”, Perception, 35,1024–1033, 2006.

81. Sinke et al. 2012:Sink et al. ,,Genuine and drug- induced synesthesia: A Comparison”,

Consciousness And Cognition, 21(2012), 1419-1434.

http://www.daysyn.com/Sinkeetal2012.pdf

Page 186: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

186

82. Steen 2001:Steen, G. Towards a procedure for metaphor identification, Free University

Amsterdam, The Netherlands, Language and Literature 2001, 11(1);

83. Steen &Gibbs 2004:Steen, G. & Gibbs, R. “Questions about Metaphor in Literature”,

European Journal of English Studies, 2004, Vol. 8. No. 3, pp. 337-354.

84. Su 2002:Su, L, I, W. What Can Metaphors Tell Us About Culture, Language And

Linguistics, 2002.

85. Wordsworth: Wordsworth, W. Poems, http://www.poemhunter.com/william-

wordsworth/poems(Retrieved: 15.06.2012)

86. Yeats: Yeats, W. Poems, http://www.poemhunter.com/william-butler-yeats/(Retrieved:

10.01.2015

87. Yu 2003:Yu, N.Synesthetic metaphor: A cognitive perspective, journal of Literary

Semantics. Volume 32, Issue 1, Pages 19–34, February, 2003;

88. Yu 2004:Yu, N. “The eyes for sight and mind”, Department of Modern Languages,

Literatures, and Linguistics, University of Oklahoma, Journal of Pragmatics 36 (2004)

663–686

89. Yu 2012:Yu, X. “On the Study of Synesthesia andSynesthetic Metaphor”, Journal of

Language Teaching and Research, Vol. 3, No. 6, pp. 1284-1289, November, 2012.

1. inglisuri internetgazeTebi: “The Times”, “The Guardian”

(www.thetimes.co.uk, www.theguardian.com ).

2. qarTuli internetgazeTebi: ,,kviris palitra”, ,,alia” (www.alia.ge,

www.kvirispalitra.ge )

Page 187: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

187

gamoyenebuli vebgverdebi:

1. http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%94%E

1%83%A1%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90

(sinesTeziis ganmarteba)

2. http://www.wassily-kandinsky.org/wassily-kandinsky-quotes.jsp

(kandinskis citata,Wassily Kandinsky, Biography, Paintings, and Quotes,

2011 www.wassily-kandinsky.org.

3. http://biblioteka.litklubi.ge/view-nawarmoebi.php?id=11210(g.qiqoZis citata,

,,erovneba, eri da esTetikuri kultura”)

4. en.m.wikipedia.org/ (u. uordsvorTis citata)

blogebi:

1. http://blog.mediamall.ge/?id=20435 (konceptualuri metaforis magaliTi)

qarTulenovani leqsikonebi:

1. barnabiSvili 1996:barnabiSvili, l. English-Georgian Phraseological

Dictionary, 1996

2. orbeliani 1991:orbeliani, s-s. leqsikoni qarTuli, I tomi,

saqarTvelos mecnierebaTa akademia, ,,merani”, Tbilisi, 1991.

3. orbeliani 1993:orbeliani, s-s. leqsikoni qarTuli, II tomi,

saqarTvelos mecnierebaTa akademia, ,,merani”, Tbilisi, 1993.

4. papaskiri 2011:papaskiri, v. frazeologiuri leqsikoni (sityvaTa

myari SeTanxmebani), saqarTvelos teqnikuri universiteti, 2011

Page 188: rusudan jafariZe sinesTezuri metafora: lingvo-kulturuli ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/rusudan_jafaridze.pdf · rom sinesTezia aRar miiCneva ,,samarcxvino gadaxrad¶¶:

188

5. WabaSvili 1989:WabaSvili, m. ucxo sityvaTa leqsikoni, gamomcemloba

ganaTleba, 1989.

6. samkurnalo mcenareebis eleqtronuli leqsikoni:

http://www.ice.ge/new/samkurnalo/samkurnalo_fs.html

inglisurenovani leqsikonebi:

1. Hornby 1982:Hornby, A S. Oxford Advanced Learner’s Dictionary, Oxford Advanced

Dictionary of Current English, Oxford University Press, New 8th

Edition, 2010.

2. Hornby 1982:Hornby, A S. Oxford Advanced learner’s Dictionary of Current English,

Oxford University Press, 1982.

3. The Merriam-Webster Dictionary, New York: G. & C. Merriam co., 1974.

4. thefreedictionary.com


Recommended