1

ها فیزیکیسازمان ساختار

کتاب هشتم فصلسازمان تئوری

بازدار : – امین ارایهعباسدهبان

2

دهه اواخر دهه 1920در اوایل در 1930و هاتورن مطالعاتبررسی برای میو التون رهبری به الکتریک وسترن کارخانه

کار نیروی وری بهره بر فیزیکی محیط در تغییر .تاثیر شد انجامآزمایش : انجام و برای منتقل همجوار اتاق دو به را کارگران

کردند روشنایی مشاهده دادند افزایش وری را .بهره یافت افزایشآنچه برخالف که کردند مشاهده و دادند کاهش را روشنایی سپس

وقتی حتی یافت می افزایش همچنان وری بهره داشتند انتظار که. بود شده کمتر خود اولیه میزان از روشنایی که

تاریخچه

3

گیری نتیجه

ناشی وری بهره افزایش که کردند گیری نتیجه پژوهشگراناز

جایگاه ) دادن و کارگران به ویژه توجه اجتماعی اثراتاجتماعی

. ) نادیده خود اولیه فرضیه بنابراین بود همکارانشان میان واالبررسی به و عملکرد گرفتند بر اجتماعی پرداختند.اثرات

فیزیکی ساختار اثرات ساختن اهمیت بی باعث رودایدها این. شد آن مطالعه عدم و وری بهره بر

4

هومنز (Gorge homans )جورجکردند ثبت هاتورن پژوهشگران که اجتماعی اثرات که کرد بیان

فضای به کارگران زیرا بود، فیزیکی ساختار در تغییر از ناشی . استدالل شدند منتقل سرپرستانشان نگاه از دور ای جداگانه

هومنزکارگران این به نسبت مدیریت دغدغه جدید، ساختار که اینست

. ، فیزیکی ساختار بنابراین کرد نمادین را های ویژه پویایی.( social dynamics)اجتماعی بود کرده ایجاد را

پس به فیزیکی ساختار مفهوم هومنز مجدد تفسیر رغم علیزمینه

. فرد مانند پژوهشگرانی خوشبحتانه شد سپرده سازمان نظری. دادند قرار توجه مورد را پژوهش این ساندستروم اریک و استیل

5

فیزیکی ساختار تعریف

بین فیزیکی روابط فیزیکی عناصر ساختار سازمان یکرا آن

. دهد می نشان

فیزیکی مکان عناصر و ها ساختمان شامل سازمان یکاستقرار

ها، حتی آن و دکوراسیون تجهیزات، و اثاثه و اسبابجسم

. است ها انسان

6

فیزیکی ساختار گانه سه های جنبه

سازمانی (ORGANIZATIONAL GEOGRAPHY)جغرافیای

( واحدها ( LAYOUTچیدمان

( دکور و ( DESIGN AND DECORطرح

7

فیزیکی ساختار ی گانه سه های جنبه

سازمانی جغرافیای) ها ) مکان

واحدها چیدمان) ها ) ساختمان

دکور و طرح) سبک)

بحث موضوعات دیگر با آن ارتباط و فیزیکی ساختارسازمانی برانگیز

ارتباطاتنیروی کارگیری به

انسانینقل و حمل

تعاملهماهنگیتعارضکنترل

درون جایگاهسازمانی

ذهنی تصویرهویت

8

سازمانی -1 جغرافیای

در که است فیزیکی موجودیتی زمان سازمان و .فضا دارد وجود

آنجا در که است زمین روی موجود نقاط همه سازمان جغرافیای. کند می هدایت و اجرا را خود کار و کسب سازمان،

مکان از ای مجموعه ، سازمان یک توسط شده اشغال فضایهای

معمولی نقشه یک استناد به که دهد می شکل را هم به مرتبط. شود می توصیف

9

سازمان جغرافیای اهمیت

در ها سازمان که مواردی در سازمان جغرافیای اهمیت چه اگراز صرفنظر ولی است، تر واضح کنند، می فعالیت مکان چندین

نظر از سازمان یا باشد کوچک چقدر سازمان مکان اینکهفضاییحد چه شمول تا ها ( self-contained)خود سازمان همه است،

. هستند روبرو جغرافیا برانگیز بحث و مهم موضوعات با

ها : دوخانواده مثال جغرافیای و هوایی خطوط مسیر نقشه

10

مسیر نقشههوایی

می صورت آنجا در کار و کسب فرایندهای که هایی مکانگیرد

11

خانواده جولی

خانواده مارتا

12

جغرافیایی توزیع

روی پیش را هایی فرصت و مسائل جغرافیایی توزیعها سازمان

. عنوان به مارتا و جولی های خانواده درمورد دهد می قرارمثال

مختلفی های فرصت و تلفنی، : مسائل مکالمات هزینه مانندمیان هماهنگی بحران، زمان در متقابل حمایت به دسترسی

فرهنگی تاثیرات معرض در گرفتن قرار زمانی، های افقو ...

. است صادق ها سازمان برای امر همین

13

جغرافیایی توزیع

دسترسی ، مشتریان به ها ستاده تحویل ، سازمان به اولیه مواد عرضهبازار ) کار، نیروی بازارها با مجاورت نقل و حمل مختلف های راه به

) و نقل و حمل ارتباطات، هزینه و سرعت کننده مصرف و عرضه. اند جغرافیایی توزیع با مرتبط موضوعات از مسافرت

و شهرگرایی گرایی، صنعتی جمعیت، تراکم طبیعی، منابع و اقلیم جو،گوناگون نژادی های اقلیت و مختلف نژادهای با افراد حضور عدم یا حضور

و...فعالیت های مکان توصیف برای که هستند جغرافیایی های ویژگی از

. است مفید ، سازمان

14

انجام های جنبه بر تواند می ، جغرافیایی های مکان ویژگیهای . بکارگیری در موفقیت مثال عنوان به بگذارد تاثیر کار و کسب

انسانی نیروی

جغرافیایی های ویژگی به احتماال که سازمان های دیگرجنبهاز : عبارتند شوند می مربوط شرکت سازمان ذهنی تصویر

(Corporate image )سازمانی و ( Organizational identity)هویت

15

سازمان -2 داخلی ی نقشه

و فیزیکی اشیاء فضایی چیدمان به سازمان داخلی ی نقشهفعالیت

. جانمایی بیانگر داخلی نقشه گویند می مکان یک در انسان هایخصوصا های اشیاء جایگاه و اثاثه بزرگ قطعات و دیوارها

است. کاری

سازمانی استقرار مکان در که ساختمان زمانی یک از وجودبیشاز نیز هم، به نسبت ها ساختمان مکانی های موقعیت دارد

ویژگی. است داخلی نقشه های

16

سازمان داخلی ی نقشه در مهم نکات

مناطق در خاص های گروه و ها مکان در افراد قراردادنفضایی

. است ساختمان یک داخلی نقشه کلیدی های جنبه از خاص،

های ومکان کاری های وجایگاه کاری فضاهای تعیین مثال، برایهای اتاق و ها استراحتگاه بوفه، مانند مشترک استقرارامکانات

. کنند می ایفا نقش سازمان داخلی نقشه در همگی کنفرانس

17

هماهنگی ی نحوه و ارتباطی ی شیوه سازمان، داخلی ی نقشه . داخلی نقشه دهد می قرار تاثیر تحت را ها گروه و افراد

سازمانشایعات مانند ارتباطات غیررسمی های کانال گیری شکل بر

تاثیردارد.

: هماهنگی و سازمان داخلی نقشه بین ی رابطه برای مثالاتومبیل مونتاژ الزامات خط به توجه با باید کاری های جایگاه که

. شود طراحی وظیفه

18

مونتاژاتومبیل خط مثال

فرایند در را اختالالتی و کارایی عدم شود طراحی ضعیف اگر. آورد خواهد وجود به تبدیل

هماهنگی که کند می موضوع این فهم به کمک مونتاژ خط مثالسازمان داخلی ی نقشه از سازمان یک در کاری های فعالیت

. شود می متاثر

کارکنان و مدیریت مختلف سطوح کارکنان برای ها هماهنگی این . است صادق هم غیرمدیریتی کارکنان و فنی ی هسته

19

اداری های ساختمان داخلی نقشه

به : توجه با داخلی نقشه اداری های ساختمان در بودن باز (Openness)میزان( دسترسی (Accessibilityقابلیت( بودن (Privacyخصوصی

. شود می توصیف

20

اداری دفاتر انواع

باز در دیوارهای: دفاتر بدون و های کوتاه فایل از یا و هستندقابلیت تا کنند می استفاده طبیعی درختان یا ای قفسه

دسترسی . کنند محدود را کاری ها حوزه

خصوصی های: دفاتر در دیوار دارای و کامل و هستند بلند. ببندند را در دهند می ترجیح که اوقاتی در توانند می افراد که

)دفاتر حصار دسترسی: (Bullpen officesبدون میزان بیشترینکاری های جایگاه فیزیکی بین موانع .هیچگونه ندارد وجود

21

دکور -3 و طرح

یک امکانات و تشکیالت معماری سبک به دکور و طرح. گویند می سازمان

کف دیوار، حالت و سقف ، نور مبلمان، نما، سردر،ساختمان،

و آوری فن یا هنری مظاهر فرم، و رنگ از در... استفادهاین

. کند می ایفا نقش فیزیکی ساختار از جنبه

22

سازمان دکور و طرح تحلیل زمان در

درونی هم و بیرونی مظاهر نمای دیگر هم و دفاتر ها، کارخانه. دهید قرار نظر مد را سازمان کاری های مکان

سازمان محیط شده طراحی معماری بر فقط عبارتی بهمتمرکز

ها ساختمان ظاهر نشده ریزی طرح های جنبه به بلکه نشوید،و

. کنید توجه نیز سازمان امکانات دیگر

23

فیزیکی ساختار شناختی زیبا دامنه

دامنه توانند می فیزیکی ساختارهای زیباشناختی نظر ازاز ای

بخش الهام و زیبا دلپذیر، تحمل، قابل نشان زشت، رادهد.

طرح با مرتبط فیزیکی عناصر که زمانی حتی حال این بادکور و

از مهمی های نشانه ، ندارند عرضه برای فرهنگ چیزیسازمان

ذهنی و .تصویر دارد سازمان از خارج افراد برای آن

24

ذهنی تصویرهای

از ذهنی تصویر و چند پایین اجاره آن های ساختمان که سازمانیمبلمان

دارد قیمتی شود :ارزان ایجاد است ممکن

کم هزینه استراتژی به تعهد

است ناآگاه اش فیزیکی ظاهر به نسبت سازمان

ندارد اش فیزیکی ظاهر به نسبت ای دغدغه سازمان

فیزیکی ساختار به نسبت رویکرد دوسازمان در

فیزیکی ی جنبه درک برای سازمان پردازان نظریهمی قرار بررسی مورد را رویکرد دو ها، سازمان

دهند:

مدرنیست یا رفتاری رویکرد

نمادین رویکرد

مدرنیست یا رفتاری رویکردو • اطالعات برای یی ها محدودیت و ها فرصت که چارچوبی

می فراهم وابسته هم به های فعالیت هماهنگی و ها ایدهکند.

شکل • بین رابطه بر مکتب این در مطالعات تمرکز کانونهای فعالیت دهنده انجام افراد رفتار و سازمان یک فیزیکی

. است استوار ها فضا این درون کاریتوانند • نمی ها انسان چون که است این آن اساسی ایده

رفتارشان ، ببیند را ها اتاق کف یا بزنند قدم دیوارها درون. شود می داده شکل سازمان فیزیکی محیط طرح وسیله به

حفظ • و دهنده شکل را فیزیکی ساختار رفتاری رویکرد. داند می فعالیتها دهنده نظم نوعی و کننده

و ساختمان داخل نقشه بین رابطه ارزیابی برای راه یکیک تخصیصی کاری فضای بین فاصله ،سنجش تعامل

. است دیگری تا کارگر

فیزیکی محیط طرح وسیله به سازمانها افراد رفتار. شود می داده شکل سازمان

مستقیم تعامل فرصت ← بیشتر افراد بین فاصله هرچهکمتر

کم فیزیکی موانع با باز دفاتر ارتباطات ← محیط و تعاملبیشتر

نمادین رویکردو • شود می منبعث ها تفسیری نگاه از که نمادین رویکرد

  و نمادها غنی ماخذ فیزیکی ساختارهای که است مدعیباشد می فرهنگی نمایش برای مهمی کانال

نظام • حافظ و دهنده ،شکل سازمان فیزیکی ساختارتا کند می کمک سازمان اعضای به که است معنايی

می انجام کاری چه و هستند؟ کسی چه کنند مشخصدهند؟

شده • خود های سازمان تجلی ها ساختمان ، زمان گذر درسازمان مورد در را آنچه تا رساند می یاری افراد به و

. بسازند ، کنند می احساس و اندیشند می

به برای گشاده بازوی دو با واتیکان در پیترو سن میدانمومنان آغوشکشیدن

) ( انوشیروان مجسمه دو با عدالت نماد تهران دادگستری کاخعدالت بانوی و دادگر

) دریا ) و کشتی نماد کشتیرانی و بنادر سازمان

شرطیشدن م • كليسا زيرا یاعضا كنند رفتار كليسا در چگونه دانند

هاي طريق یواكنش از دادن ،عالمت زدن زانو همچون   فيزيك ساختار عنصر اين به نسبت را آنها غيره و یدستان

است یشرط .كردهسازمان • شرط ها نماد بروز رفتار یموجب شود شدن می

شرط نوع اين شرط یكه به اشاره نمادين یشدن شدندارد.

برا • افراد كشيدن افراد یصف كه فروشگاه يك از خريدرفتارها گير در خودكار كه یبصورت شوند مي مطلوب

م مثال اين مشتريان یدر ساير يا خوان پيش تواندكنند عمل نماد .بعنوان

شرط • رفتار ايده پيوند یاهميت در نمادين شدهفيزيك ساختار بين ها یناآگاهانه روال ریكا یعادی و

بزرگ بخش كه زندگ یاست را یاز سازمانها روزانهم .دهد یشكل

در • مرد يا زن يك توسط كار لباس پوشيدن ديگر مثالنوع به و كار هنگام در متوجه یمنزل را خانواده افراد

و یم كه كار یكنند انجام مشغول نبايد یفعال و است.ی و یبرا كرد ايجاد مزاحمت

گیری شکل فیزیکیو ساختارهویت

یی ها پیام و هستند عالئمی بیانگر ، فیزیکی ساختار اجزای

می ابالغ زیر موارد قالب در سازمان های توانایی مورد در

کنند :

فردی هویت و جایگاه

گروه هویت و قلمرویی مرزهای

هویت و شرکت از ذهنی تصویر

سازمانی

فردی هویت و جایگاه

اتاق • ،اندازه مبلمان خصوص ، كيفيت و بودن یممتاز

ب معموال اتاق بستگ هبودن فرد معموال یهويت و دارد

اجتماع مراتب سلسله ف یفاصله طريق از صله اافراد

فيزيك یمكان یها اشيا ساير م یو ابالغ و .یبيان گردد

نشانه • حذف طریق از کنند می تالش ها سازمان برخی

را افراد سازمان درون جایگاه سنتی طور به که های

. دهند کاهش را ها جایگاه ،تفاوت دهند می نشان

هویت و قلمرویی مرزهایگروه

متنوع یقلمروي یمرزها• دامنه طريق اجزا یاز یاز

يا یفيزيك مختلف اماكن و ،درها،ساختمانها ديوارها نظير

. یتزيين یطرحها كردن مشخص است رويت قابل غيره و

فيزيك ساختارها ی قلمروها یوضعيت یدرون

م یبارز ی،مرزها یفيزيك ايجاد نمادين یرا بصورت كه كند

گروهاي م یبا اشغال را ها فضا اين م یكه داده پيوند یكنند

گروه هويت باشند تر مشخص مرزها هرچه مشخص یشود

م .باشد یتر

فرهنگ • خرده رو ظهور دو قلمروها كردن مشخص و یها

م سكه . یيك آياهويت كه نيست مشخص البته باشند

مرزها یقو م یموجب . یمشخص هردو يا بلعكس يا شود

م اثر هم .یبر گذارند

بررس • اين یعلت ساختار با آن رابطه و گروهها هويت

تواناي اين پيوند اين شناخت كه م یاست افراد به یرا

م چه كه وچگونه ودهد نمايند تغيير به اقدام زيرا ، قع

قو یبرخ گروه هويت است نياز وبرخ یاوقات یشود

م گروه تضعيف به نياز .یاوقات باشد

و شرکت از ذهنی تصویردرون •هویتسازمانی خاص مكانی با پيوند در گروه هويت كه جاهائی در

از تری كلی ايده با سازمان خود ، گيرد می شكل سازمان. كند می پيدا ارتباط مكان

نقاط • ديگر يا ويژه ساختمان يك طريق از غالبا امر اينمدخل يك يا چشمه يك مجسمه، يك نظير مرجع فيزيكی

. شود می نمادين اصلی ورودی

به هویتسازمانی :• را خود چگونه سازمان اعضای. کنند می تصور سازمان یک عنوان

• : شرکت از ذهنی از تصویر دیگران تصورات به اشاره. دارد سازمان

هویت • ندارد لزومی مورد دو این در ها نگاه تعدد دلیل بهو سازگار یکدیگر با شرکت از ذهنی تصویر و سازمانی

. باشد منسجم،طرح : • برجسته معماری اجزای که زمانی اولینز ولی

شرکت ،پیشینه شرکت معرف استاندارد ،نشانه محصولبه یکدیگر کردن تکمیل جهت در متحدالشکل های لباس وتاثیر تحت را سازمانی منش و ،اعتبار شوند طراحی دقتتقویت را راهبردی انداز چشم نمادین طور به و داده قرار

. کند می

ذهن • سازمان یتصوير هويت اج یو از ساختار زمنبعث اانواع یفيزيك معرض در استنباط یشركت یها ازقرار یديگر یتفسير نظر مد طراحان كه آنچه از غير

م قرار اند .یداشته گيرد به • باز دستان با مسيح مجسمه و نوتردام دانشگاه مثال

به تفسيرو بهشت یسو فرد ع فوتباليستها گل ینوان كهاست نموده باز را خود دستان و است خوشحال و .زده

مدرنیسم پستها • مدرن پست در برانتقادات فضا موضوعات راندن نظریه حاشيه

اجتماع های اجتماع . دمتمرکزن یروابط پردازان نظريه به یو راكنند مي متهم فضا گرفتن مورد ناديده در آنها پردازی نظریه به که ،

. زند می آسیب اجتماعی فرآیندهای و نهادها

ها • فيزيك یاجتماع یساختار بهم یو اند آنقدر از تنیده هيچكدام كهديگر بدون نميتوانند .یآنها كنند عمل

سازی • روشن و معنا زدایی طبیعت خواهان ها مدرنیست پستفیزیکی های ساختار ،درون معانی طریق آن از که هستند هایی فرآیند

. شوند می داده جای

شكن • شالوده طريق از م یفضا یتصوير یفقط شده توان یساختهها استفاده سو و .ی ابهامات كرد برمال را قدرتمندان نادرست

و • غالب اجتماعی روابط ، تولید فرایند فیزیکی ،ساختار جا این درنوسازی طریق از کارگران و مالکان مراتب سلسله درون را مغلوب ( که زمانی هر در آن برابر در مقاومت بردن بین از و موجود وضعیت

. ) کرد سازماندهی کردند می کار آالت ماشین

شما توجه از تشکر با