Linguistic Researches In The Holy Quran, Vol. 7, No. 1, 2018

Stylistics of Surah Waqa’a on the Basis of Linguistic Analysis

Parviz Azadi*, Soheila Nikkh

Assistant Professor, International University of Imam Khomeini, Qazvin,

Iran

MA graguated International University of Imam Khomeini, Qazvin, Iran

Abstract

Stylistics is a branch of linguistics whose main use is in the literary aspect

of texts. The change of style is one of the prominent features of the Holy

Quran, and stylistics can be used as a tool for understanding the structure

and style of the Quran. In this research, based on linguistic analysis, three

levels of phonetic, lexical, and grammatical approaches to the stylistics of

Surah have been addressed. There are linguistic features in the text of the

Holy Quran which, at different levels of the language, change the style of

the verses. One of the elements that have the greatest function in Surah's

stylization is the element of repetition. Repetition fan with various functions

at the levels of letters, words and sentences has occurred. Also, elements

such as contradiction, reference, conditional sentences, marvelous

sentences, osmotic sentences, and marvelous sentences change the sense of

audience based on the particular purpose of each verse. Light variation has

been affected by various factors in Surah Waqa’a, which can be attributed to

intrinsic and extrinsic factors such as textures. In addition, the change of

style is proportional to the meaning and purpose of the verses, and by

applying the linguistic and rhetorical elements, the style of speech has

changed according to the present audience and the particular purposes of the

verses. Stylistic changes such as the personality and number of verbs, the

intention of the audience, the change in the order of the letters, the change in

the tone and style of the verses, has resulted in the proportionality of the

content and the style of the verses.

Keywords: Stylistics, Quran, Surah Waqa’a, Phonetic level, Leaf level,

Grammar level.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

*Corresponding Author

های زبانشناختی قرآن پژوهشپژوهشی -فصلنامه علمیدو

1397( بهار و تابستان 13شماره پیاپی )، اول، شماره هفتمسال

05/12/96تاریخ پذیرش: 06/09/96تاریخ دریافت:

65–86: صص

نویسنده مسئول*

‌یزبان‌لیواقعه‌براساس‌تحل‌ۀسور‌یشناس‌سبک‌

‌‌2کخواهین‌لایسه‌،*‌1یآزاد‌زیپرو

، قزوین، ایرانینیامام خم یالملل نیدانشگاه ب ،یاسلام قاتیدانشکده علوم و تحقاستادیار، -1azadiparviz@ut.ac.ir

، قزوین، ایرانینیامام خم یالملل نیدانشگاه ب ی،اسلام قاتیدانشکده علوم و تحق، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد -2nikkhah.st@gmail.com

‌چکیده

مت نن اس ت یادب ۀآن در جنب ۀاست که کاربرد عمد شناسی زباناز علم ای شاخه شناسی سبک

یب را یچنن ابزار شناسی است از سبک میبرجسته در قرآن کر های یژگیاز و یکیسبک رییتغ

در س ه س یزبان لیپژوهش براساس تحل نی در اشند یفهم ساختار و سبک قرآن استفاده م

در ای یزب ان ه ای یژگ ی وشند یم یواقعه بررس ۀسنر شناسی سبک یو دستنر یواژگان ،ییآوا

ش ند یم اتی س بک در آ ریی سبب تغ یزبان وجند دارد که در س نح مختلف میمتن قرآن کر

سنره داشته است، به عنصر تکرار اش اره سازی کارکرد را در سبک نیشتریکه ب یازجمله عناصر

مختلف در س نح حروف، کلمات و جم تت ر داده اس ت ی فن تکرار با کارکردهاشند یم

و هیجم تت اس م ،یجم تت تععب ،یمانند تضاد، س ع،، جم تت ش ر یعناصر نیهمچن

راتیی تغکن د یدگرگ نن م هی احساس مخا ب را براساس هدف خاص هر آ یجمتت تععب

ب ه عنام ل مل ه واقع ه ر داده اس ت ک ه از آن ج ۀدر سنر یعنامل گنناگنن ریتحت تأث یسبک

سبک متناس ب ب ا رییتغ ن،یبرا عتوهشند می اشاره بافت و متن مانند هم متنی و برون متنی درون

س بک س خن را ،یو عناصر بتغ یزبان های یژگیاست و با به کار بردن و اتیمعنا و اهداف آ

تف ات مانند ال یسبک راتییدگرگنن کرده است تغ ات،یبراساس حال مخا ب و اهداف خاص آ

در ریی و بسامد ح روف، ب ا تغ نشیدر چ رییدر شخص و عدد فعل، التفات در مخا ب کتم، تغ

شده است اتیآ یانیسبب تناسب محتنا و سبک ب ات،ین و سبک آلح‌

های‌كلیدی‌واژه

یس دستنر ،یس واژگان ،ییواقعه، س آوا ۀقرآن، سنر ،شناسی سبک

1397( بهار و تابستان 13) یاپیسال هفتم، شماره اول، شماره پ، «قرآن یشناخت زبان یها پژوهش» یپژوهش یدوفصلنامه علم 66

مقدمه

شناس ی زب ان مثابۀ یک متن، منضنع علم قرآن به

است؛ اما باید تنجه داش ت، ق رآن ی ک م تن ع ادی

اب زار در بای د چ نن های زبانی نیست؛ بنابراین دانش

شناس ی خدمت م العه و فهم قرآن قرار بگیرد س بک

است که ک اربرد عم دۀ آن در شناسی زبانای از شاخه

شناس ی دیگ ر، س بک عبارتی جنبۀ ادبی متنن است به

م العۀ جنبۀ عا فی زبان است که دلایل انتخاب ی ک

سبک خاص و راب ۀ آن با معن ای م دن ن ر ننیس نده

های زب ان ر سبک یکی از ویژگیشند تغیی بررسی می

ده د در است که در س نح مختل ف زب انی ر م ی

دلی ل تن نع منض نع و تک رار آن در ق رآن ک ریم ب ه

ه ای مختلف ی ب رای بی ان های مختل ف، س بک سنره

منضنعات به کار رفته است؛ بنابراین تغییر س بک در

س نح مختل ف زب انی، ف راوان ر داده اس ت ای ن

های مکی نمند بیشتری دارد س نرۀ سنرهتغییرات در

ای مک ی اس ت ک ه از انس عام ب الا و واقع ه، س نره

آهن ب ندن آی ات، از ن م دلی ل کنت اه همچن ین ب ه

خاصی برخ نردار اس ت در ای ن پ ژوهش براس اس

تحلیل زبانی در سه س آوایی، واژگانی و دس تنری

شند شناسی سنرۀ واقعه بررسی می سبک

پیشینۀ تحقیق

در مس یر رش د و 21شناسی از اوایل ق رن سبک

، شناس ی زب ان شکنفایی ق رار گرف ت و ب ا تح نلات

شناس ی در شناسان نیز به آن تنجه کردن د س بک زبان

ایران نیز پیش ینۀ نلانی ن دارد و ب رای اول ین ب ار،

شناس ی آن را محمدتقی بهار ب ا ت ألیف کت اب س بک

ات قرآن ی نی ز گذاری کرد؛ بنابراین عرصۀ م الع پایه

شناسانه محدودی را داراست های سبک پژوهش

ه ایی ک ه در ای ن زمین ه انع ام ش ده نامه از پایان

شند: های زیر اشاره می است، به نمننه

ش ناختی در س نرۀ انع ام بررس ی س بک

ش(، سمانه قتوند، دانشگاه شیراز 1391)

شناس ی س نرۀ تنب ه بررس ی س بک

دانش گاه تربی ت ش(، فرشته بهرامی ان، 1392)

مدرس

« ی »شناس ی س نرۀ مبارک ه س بک

الله بنایی، دانشگاه اراک ش(، فت 1393)

شناس ی س نرۀ ح از س ه س بک

ش(، 1394من ر)زب انی، ادب ی و فک ری( )

الله مرادی کتنلا، دانشگاه ایتم آیت

شناس ی ق رآن ک ریم مقالاتی نیز در زمین ۀ س بک

شند: اشاره میهای ذیل ننشته شده است که به نمننه

شناس ی س نرۀ م ریم )ع( س بک

ش(، محم د خاق انی اص فهانی، 1389)

محمدجعفر اصغری، لسان مبین

از دی دگاه « ع ب »بررس ی س نرۀ

ش(، 1393شناسی گفتمانی میشل فنک ن ) سبک

ه ای محمد جرفی، عب اد محم دیان، پ ژوهش

قرآنی ادبی

ومض ات لس لنبیۀ ف ی س نرۀ ال رحمن

اص فهانی، م ریم ق(، محم د خاق انی 1433)

ها جلیلیان، بحنث فی اللغۀ العربیۀ و آداب

67 یزبان لیواقعه براساس تحل ۀسنر یشناس سبک

شناس ی برخی مقالات نیز هستند که عننان س بک

ن نعی در آن به ک ار نرفت ه اس ت؛ ام ا ش ینۀ ک ار ب ه

شناسی است: سبک

س ازی در س نرۀ زدایی و برجسته آشنایی

ش(، هنمن ناظمیان، زب ان 1393مبارکه واقعه )

و ادبیات عربی

شناس ی ق رآن ی نی ز در زمین ۀ س بک های کتاب

ه ای ذی ل کریم تألیف شده اس ت ک ه نمنن ه

شند: معرفی می

ش(، 1390شناس ی ق رآن ک ریم ) س بک

حس ین عب دالر نف، ترجم ه پروی ز آزادی،

دانشگاه امام صادق )ع(

شناس ی اعع از بتغ ی ق رآن س بک

ش(، محم دکریم ک ناز، ترجم ۀ 1386)

سیدحسین سیدی، سخن

س نابپ پژوهش ی منض نع مش اهده چنانچ ه در

ه ای مختلف ی انع ام شناسی در س نره شند، سبک می

شده است؛ اما در سنرۀ واقعه صنرت نگرفت ه اس ت

های مشابهی هم ک ه در س نرۀ واقع ه انع ام پژوهش

ای از منض نع پ ژوهش گرفته اس ت، ن اظر ب ه جنب ه

ای که نباید از آن غافل بند، این اس ت ک ه است نکته

ش دن ب ا دلی ل مناج ه اسی قرآن کریم، ب ه شن در سبک

ای وج ند ه ای عم ده ای ض عف رش ته پژوهشی میان

دارد پژوهشگران زب ان و ادبی ات ع رب بیش تر آث ار

ان د شناس ی قرآن ی را انع ام داده م رتبب ب ا س بک

دلی ل، بیش تر جنب ۀ ادب ی دارد و کمت ر وارد هم ین به

برخ ی ان د در های معرفتی آیات ش ده محتنا و بحث

ها، ب ا تنج ه ب ه ض عف در رویک رد تفس یری، نمننه

ها ذوقی است و چندان روش مند ها و تحلیل برداشت

نیست تنها اثر مهمی که نزدیک ب ه پ ژوهش حاض ر

شناسی قرآن کریم از حس ین عب دالر نف است، سبک

است که هم دارای جنبۀ زبانی و ادب ی غن ی اس ت و

دلایل س بکی و هم با رویکرد تفسیری و تسلب بیشتر

تحلیل آن بیان شده است اگرچه این اث ر گ ام مهم ی

شناسی و قرآن ک ریم برداش ته در راستای پینند سبک

هایی از این قبی ل است؛ ولی هننز الگنیی در پژوهش

نیس ت و نیازمن د روشمندس ازی بیش تری اس ت

همچنین تحلیل زبانی ای ن کت اب چ ارچنب و ن م

کمی ل و ترس یم روش روش مندی ن دارد؛ بن ابراین ت

های پیش ین در اث ری تحقیپ با الگنگرفتن از پژوهش

شند، مستقل ضروری است در این پژوهش سعی می

ویژه تفس یر، ی بهم العات قرآن ۀدر حنز شناسی سبک

تا گ امی م رثر ب رای روشمندس ازی شند سازی یبنم

ای در حنزۀ علنم قرآن باشد رشته های میان پژوهش

(Stylistics)شناسی سبک

ازن ر لغنی، واژه سبک برگرفت ه از زب ان عرب ی

کردن ت و نق ره و ذوب»است که در اصل به معنای

ق، 1414من نر، اس ت )اب ن « در قال ب ریخ تن آنه ا

ب ه style( معادل انگلیسی واژه سبک، 438، ص10ج

ای ب ا ن نک فل زی ب رای ننش تن روی معنای وس یله

(Webster, 1972, p.1810)ص فحات ن رم اس ت

اص تحی است که در زب ان عامیان ه ک اربرد « سبک»

وی ژه در دارد و همچن ین اص تحی در هن ر و ب ه

(Burke, 2014, p.11)م العات ادبی است

1397( بهار و تابستان 13) یاپیسال هفتم، شماره اول، شماره پ، «قرآن یشناخت زبان یها پژوهش» یپژوهش یدوفصلنامه علم 68

ه ای متف اوتی با تنجه به اینکه رویکردها و نگاه

شناسی وجند دارد، تع اریف متف اوتی نسبت به سبک

تعری ف از آن ص نرت گرفت ه اس ت برخ ی در

ها و شگردهای زب انی شناسی به بررسی گزینش سبک

1یس تریک متأکید دارند مانند جنسف ش ناس )س بک

عب ارت اس ت از یشناس س بک : »گنی د که می چک(

اس تفاده از یه ا ه ا و روش ینشگ ز یبررس

ه ا، یب ایی شناخت ز یفرازبان و شگردها ،شناسی زبان

ب ه یکه در ارتباط کتم یخاص یصناعات و شگردها

برخی دیگ ر (92، صش1391 ی،)فتنح « رود یکار م

به نقش زب ان در تعری ف خ ند اش اره دارن د؛ ب رای

شناسی روش ی از سبک»گنید: می2یمپسننس نمننه پل

تحلیل متنی است ک ه در آن زب ان از جایگ اه برت ری

برخ ی ب ه (Simpson, 2004, p.2)« برخنردار است

ای خ اص اش اره اندیش ه شناسی در بیان کاربرد سبک

شناسی را بررس ی ابزاره ای ، سبک3دارند: شارل بالی

هایی خ اص آن داند که زبان برای بیان اندیشه بیان می

( برخ ی 36ش، ص1386بن دد )ک ناز، را به کار م ی

دیگ ر از ننیس ندگان ب ه تحلی ل س بکی و تنص یف

شناسی تأکید دارن د: پیت ر هدف و تأثیرات آن با سبک

و « بیان زبانی مش خص »مشخصۀ سبک را ،4وردونک

شناسی را تحلیل چنین بیانی و تنص یف ه دف سبک

(Burke, 2014, p518)کن د و تأثیرات آن تلق ی م ی

شناس ی ای از زب ان شناس ی را ش اخه برخی نیز س بک

از یا ش اخه یشناس س بک»کنن د: معرف ی م ی

1 Josef Mistrik 2 Paul Simpson 3 Charles Bally 4 Peter Verdonk

را یمتن نع زب ان یه ا یژگ یشناسی اس ت ک ه و زبان

یرا ب را یقناع د ،و در ت تش اس ت ندک می یبررس

از یاجتم اع یه ا گروه ایاشخاص ژهیو یها نشیگز

ج نرج (Crystal, 2008, p460) « زبان ف راهم کن د

شناس ی شناس ی را بخش ی از زب ان سبک 5ویلیام ترنر

نر کن د و ب ه داند که تننع در زبان را بررسی می می

زب ان در عمده، نه منحص را،، ب ه کاربرده ای پیچی ده

( 220ش، ص1392ادبیات مع نف اس ت )قاس می،

شناس ی ک ه گ اهی س بک »گنید: می 6یا میشل برک

ش ند م الع ه و شناسی ادب ی نی ز خنان ده م ی زبان

نر انحص اری، تحلیل متنن است، که اگرچه ن ه ب ه

« ب ه تحلی ل و م الع ه مت نن ادب ی اختص اص دارد

(Burke, 2014, p.1) نی ل م ک و دا 7لسلی جف ری

شناس ی ای از زب ان شناس ی را ش اخه س بک 8اینت ایر

دانند که در ارتباط با تحلیل روش مند از س بک در می

های مختلف چ نر با تنج ه زبان است و اینکه سبک

,Jeffries; McIntyre)به این عنامل، متن نع هس تند

(2010, p.1

ه ای مه م ه ای ف نق ویژگ ی با بررسی تعری ف

یشناس سبکشند: یف، استخراج میشده در تعار ارا ه

یو ش گردها و ص ناعات یزب ان یه ا نشیگ ز یبررس

برخ نردار یا ژهیاز نقش و در آن زبانو خاص است

اس ت ک ه یانی ب یابزارها یبررس یشناس سبک .است

ع توه ب ر رود و م ی خاص به کار ییها شهیاند یبرا

.کن د را تنصیف میآن راتیثأهدف و ت یسبک لیتحل

5 George William Turner 6 Michael Burke

7 Lesley Jeffries 8 Daniel McIntyre

69 یزبان لیواقعه براساس تحل ۀسنر یشناس سبک

شناسی است ک ه عم ده از زبان یا شاخه یشناس سبک

.مت نن اس ت ی، در جنب ه ادب کاربرد آن، نه منحص را،

یبخ ش ع ا ف ۀم الع شناس ی دیگر، س بک عبارت به

نیب ۀو راب انی انتخاب رز ب لیکه دلا زبان است

کند را بررسی می انشیو سبک ب ندهیگن

ساختار کلی سورۀ واقعه

سنرۀ واقعه با ترتی ب مص حف کن ننی پنع اه و

ششمین سنره و براساس ترتیب نزول، ب پ روای ات

(، 63، ص1404مختل ف، چه ل و چه ار )زنع انی،

ی ا (136، ص1ق، ج1415)معرف ت، چه ل و ش ش

، 2ش، ج1377چه ل و هش تمین )خرمش اهی،

( سنره است بپ ن ر مشهنر سنرۀ واقع ه 1254ص

، 9ش، ج1372ی، آی ه اس ت ) برس 96دارای

( س نرۀ واقع ه در مک ه ن ازل ش ده اس ت 321ص

(، البت ه برخ ی مانن د 199، ص9ق، ج1422)ثعلب ی،

را م دنی ذک ر ک رده اس ت 82و 81زمخشری آی ۀ

(؛ ام ا در ک ل ای ن 455، ص4ق، ج1407)زمخشری،

اتفاق ن ر وجند دارد ک ه س نرۀ واقع ه مک ی اس ت،

ای ب ر ن ه های ذکرشده در سنره، قری همچنین منضنع

بندن آن است مکی

ساختار موضوعی سورۀ واقعه

ای ک ه م رح در س نرۀ واقع ه، اول ین مس له

شند، مس له مع اد و آخ رت اس ت و مخا ب آن می

کسانی است که در وقنع قیامت شک داشتند، مش رک

ق ب، کردن د )س ید بندن د و ق رآن را تک ذیب م ی

ش دن ( س پ ب ه س ه دس ته3459، ص6ق، ج1412

کند و سرننشت هری ک مردم در روز قیامت اشاره می

کند در پی آن در برابر منک ران از آنان را تنصیف می

ه ایی ق درت خ دا را در آف رینش معاد، ب ا اس تدلال

ت رین ده د و ب ه مه م انسان از آبی پس ت نش ان م ی

پردازد که آفرینش آن از جان ب خ دا نیازهای بشر می

دا و مس له تنحی د را ترتیب ربنبیت خ این است و به

سنگندخنش ه، گیری کار با به 75کند در آیه اثبات می

زن د بندن قرآن م ی مهر تأییدی بر ارجمندی و گرامی

( ک ه ای ن قس م و ج ناب 320، ص1382)نی نورث،

قسم در قبال منکران است که قرآن را تکذیب کردن د

پنداش تند و آن را سخن کاهن ی ا س خن معن نن م ی

( س پ در پ ی 3471، ص6ق، ج1412)س یدق ب،

اثبات اص ل تنحی د، مع اد و ق رآن ب ه ص حنه م ر

ک ج ز خداون د، روح را ب ه کند که ه ی اشاره می

گردان د و پ از آن ب ه س ه ب دن محتض ر برنم ی

کن د و شدن سرننشت روح محتض ر اش اره م ی دسته

جمل ه ب ا تص دیپ و ام ر ب ه تس بی خداون د پای ان

ر کل ی س نره، پینس تگی ب ین پذیرد ترسیم ساختا می

کن د و تناس ب ب ین اجزای مختلف کتم را آشکار می

ده د ب رای ه ا را در نگ اه کل ی نش ان م ی منض نع

شدن پینستگی و ارتباط بین آی ات در س نرۀ مشخص

واقعه ساختار کلی س نره در قال ب نم نداری ترس یم

شند: می

1397( بهار و تابستان 13) یاپیسال هفتم، شماره اول، شماره پ، «قرآن یشناخت زبان یها پژوهش» یپژوهش یدوفصلنامه علم 70

ساختار موضوعی سورۀ واقعه )بخش اول( یک:شمارۀ نمودار

شرا

خورا

زو )همسر(

خورا

خورا

موق یت

زو

موق یت

موق یت

شرا

71 یزبان لیواقعه براساس تحل ۀسنر یشناس سبک

نمودار شمارۀ دو: ساختار موضوعی سورۀ واقعه )بخش دوم(

زراعت آتش آ منی

تصویرسازی از صحنه مر

ناتوانی بشر در باز رداندن رو

ا ات قدرت خدا

اصحا یمین

مقربین

نتی ه پایانیم ال سوره

تو ید

نیمکذ نیال ال

1397( بهار و تابستان 13) یاپیسال هفتم، شماره اول، شماره پ، «قرآن یشناخت زبان یها پژوهش» یپژوهش یدوفصلنامه علم 72

تحلیل زبانی سورۀ واقعه

های سبکی سنرۀ واقع ه در ویژگیر این مرحله د

شند و سه س آوایی، واژگانی و دستنری تحلیل می

هرجا که تغییری در سبک و در س نح مختلف زبانی

این بر شند عتوه و تحلیل می ارزیابیروی داده است،

در یک بررسی کلی، تغییرات س بکی ک ه در س نح

مختلف آیات قرآنی ر داده است، با سایر آی ات در

ت ر در ک ل خانناده و در س حی وس ی، های هم سنره

شند تا در فهم محتنای قرآن کریم، ت بیپ و تحلیل می

آن 2و باف ت منقعی ت 1م تن آیات و ارتبا ی که با هم

دارد، دلایل این تغییرات مشخص شند

3سطح آوایی

ای، آی ه آهن آیات، منس یقی پای ان تنجه به ن م

نج ه ب ه تنجه به معانی ح روف، ص فات ح روف، ت

های سبکی است سع، و تنازن آوایی ازجمله ویژگی

ها گیرد این ویژگی که در س آوایی مدن ن ر قرار می

ب ندن آن، کنت اهی و در سنرۀ واقعه با تنجه به مک ی

ای برخنردار است بندن آیات از اهمیت ویژه آهنگین

فن تک رار بیش ترین ک ارکرد را در ایع اد منس یقی و

ن سنره دارد تکرار در س نح مختلف تنازن آوایی مت

ه ای آم دن زیب ایی های متننع منجب پدید و به شکل

بتغی مانند جناس و سع، شده است چینش حروف

با تکرار حروفی که دارای صفت نرم ی در ادا اس ت،

کند نناز تنلید می ، آوایی نرم و گنش«مزن»مانند واژه

شدنی تا انتقال معنا را برای مخا ب محسنس و درک

کند همچنین تکرار حروفی که دارای ص فت س ختی

ب ا معن ای آن م رتبب « واقع ۀ »در ادا است، مانند واژه

1 Co-text 2 Context of Situation 3 Phonological level

مانن د - ب نده اس ت و ابزاره ای انتق ال معن ی

کند تر می را غنی -تصنیرپردازی

توصیف قیامت )معاد(

ک ه ( 6-1واقع ه: ) در آیات مربنط ب ه قیام ت

تص اویر هنلن اکی از مع انی آی ات در ذه ن ش کل

حروف شدت، ت راکم بیش تری نس بت ب ه گیرد می

دارد ازن ر صفات جه ر و 4حروف رخنت و بینابین

نیز بیشتر دارای حروف معهنر است؛ بنابراین 5هم

کن د و تص اویری ک ه از آوایی سخت و تند ایعاد می

ش ند و د، با صدا ترکیب میآی معنای آیات به ذهن می

دهد کیفیت درک معنا را در ذهن مخا ب افزایش می

مس ع، ب نده و دارای 6ت ا 1ای ن، آی ات ب ر ع توه

در 6ص نعت تص دیرآهن خاص ی اس ت ض رب

بسن ت+ »و « رجنت+ رجن ا »، «وقعت+ واقعه»های واژه

ر داده اس ت ک ه تک رار 5و 4، 1در آی ات « بسن ا

من، یقدرت و معنا یمعنا : شدت بهنینابیصفت شدت، رخنت و ب 4

یمعنا صنت در تلفظ حرف است رخنت صفت مقابل آن، به انیجر

ن،ینابیصنت در تلفظ حرف است و حروف ب انیو جر یو نرم یسست

.دو صفت قرار دارد نیا انهیم

: همزه، ج، د، ت، ک، ق، ط، بدهیشد حروف

رخ نت: ه، ح، ، ،، ش، س، ص، ،، ز، ،، ث، ذ، یدارا حروف

ف

و( ،یخنت: ل، ن، ر، ع، م )شدت و ر نیب حروفنف در تلف ظ ح رف را جه ر نداشتن انیصفت جهر و هم : جر 5

نف در تلفظ حرف گفته انیبرختف آن به جر زی هم نندگنی یم

ای معه نر ،هم باش د ایصفت جهر یدارا ی که به حروفشند یم

:است ریبه شرح ز و شند یمهمنس گفته م

معهنر: هم زه، ب، ج، د، ذ، ر، ز،،، ط، ،، ع، ،، ق، ل، م، حروف

ی ن، و،

مهمنس: ث، ح، ش، ، ص، س، ک، ه ، ف، ت حروفان د ی ا دو لفظ که باهم جناس دارند یا از هم مش تپ ش ده تصدیر: 6

یکی در آغاز کتم و دیگری در پایان آن تکرار شند که ،یکسانی دارند

الصدر گنیند رد الععر علی به آن

73 یزبان لیواقعه براساس تحل ۀسنر یشناس سبک

نحنی، سبب تنازن آوایی، نحنی و حروف و ساختار

انسعام منسیقیایی متن آیات شده است

، 2و 1 هی در آ(: 1)واقع ه:« هذا وقع ت الناقع ا»

ص فت جه ر یکه دارا «قاف»و «نیع»، «واو» حروف

ص نرت آش کار تلف ظ ب ه است، تکرار شده است که

آورد و یرا به ارتعاش در م یصنت یها شند و تار یم

رساند یرا به گنش م امتیوقنع ق م،یع یمانند بانگ

جمل ه ح روف انفع اری و دارای از «ت»و «ق اف»

شدت در تلفظ اس ت ب ه ن ر آواشناس ان در تلف ظ

گ ذرد؛ ام ا تاره ای هنا از حنع ره م ی «قاف» حرف

آورد هنا به انتهای حل پ صنتی را به ارتعاش در نمی

ش ند و م ی رسد و در آنعا حب نزدیک به دهان می

شند و صدای انفعاری هنا ناگهان به بیرون پرتاب می

( 112ش، ص1378نی ا، کن د )س تنده شدید ایعاد می

تک رار ش ده هی چه ار ب ار در آ «ت»سه بار و « قاف»

معنای خش ننت، س ختی و « قاف»آوای حرف است

کن د ک ه ب ا معن ای ش دید و وق نع انفعار را القا م ی

ی ی آوا متناس ب اس ت و انفعاری روز قیام ت ک امت،

کند یم یرا تداع نیها و زم ق عه شدن کنه ق عه هیشب

ه ایی ک ه در ق رآن ب ر قیام ت و این، نام بر عتوه

حنادث آن دلالت دارند، بیشتر از ح روف معه نر و

(،9:)تغ ابن «تغابن»انفعاری تشکیل شده است مانند

«ۀواقع »(، 6)نازع ات: « راجفۀ» (،33)عب :« الصاخۀ»

ب ار در 70ک ه « ۀامیق»و (1:)قارعه «ۀقارع»(، 1:)واقعه

ب ه « ۀالناقع »که از تلف ظ واژه ییآواقرآن آمده است

است ک ه ب الا ب رده ش ده یمانند جسم ،دیآ یدست م

کن د و پ از آن انت ار یاست و س پ س قنط م

و منفع ر بیفت د نیب ه زم دیشد یرود که با صدا یم

لف ظ ( همچن ین، 126ق، ص1423)س یدق ب، ش ند

یکه در خند دارد، جسم ییبا فراز و فرود آوا «قعۀوا»

و پ از رود م یک ه ب الا کش د ب ه تص نیر م یرا

و « وا» ی نلان یدگیافتد کش یم نیگرفتن بر زم اوج

به دنبال آن قاف مکسنر که از حروف ش دت اس ت،

نی اکند میبه تصنیر اضافه را نییجهت افتادن به پا

در قرآن مشاهده امتیق یها نام ریسادر ییآوا یژگیو

: الص اخةۀ و ال امن ۀ و القارع ۀ و الحاقة ۀ و ش ند م ی

ها دارای س اختار ( این نام382ق، ص1427)یاسنف،

صرفی یکسان است و با ویژگی آوایی خ اص خ ند،

کن د ب ر مفه نم قیام ت و ح نادث آن دلال ت م ی

( 171ق، ص1420الصغیر، )علی

توصیف اصحاب یمین

)واقع ه: «لبک ارا هنفععلنا* إنشاء هنإنا لنشأنا»

ب ار 10« ن نن »(: در این دو آیه کنت اه ح رف 35-36

تکرار شده است که منجب تنازن آوایی در این آیات

ویژه در حال ت مش دد به« ننن»شده است غنةه حرف

( 64تا، ص شند )انی ، بی صدا میشدن سبب آهنگین

تلفظ روان و آسان و صدای غنة ه حاص ل از ت نالی و

تکرار ننن، با ایعاد منسیقی، تصنیر آفرینش حنریان

بهشتی را همراهی و مفه نم آن را در ذه ن مخا ب

« ن نن »ای ن، آوای ح رف بر کند عتوه تر می محسنس

م، 1998معن ای ل اف ت، آرام ش، زیب ایی )عب اس،

م، 1998(، مهرب انی و ص میمیت )عب اس، 260ص

ه ای حنری ان کند ک ه ب ا ویژگ ی ( را القا می250ص

بهشتی متناسب و هماهن است

توصیف اصحاب شمال

* حم نموی م ن وظ ل * مویس منمو وحم یف

* ماله ی ش رب * فشاربنن میمن الحم هعلی فشاربنن

(: در منس یقی 56-42)واقع ه: نیال دة نمی نزلهم هذا

درونی آیات هماهنگی ظری ف و دقیق ی ب ین مفه نم

ش ند ها دیده م ی آیات و چینش حروف و آوای واژه

1397( بهار و تابستان 13) یاپیسال هفتم، شماره اول، شماره پ، «قرآن یشناخت زبان یها پژوهش» یپژوهش یدوفصلنامه علم 74

نر برجس ته ب ه « هاء»و « حاء»در این آیات حروف

به معنای آب جنش ان « حمیم»تکرار شده است واژۀ

حاص ل « حم یم »از دودی است که « یحمنم»است و

( در چنین 336، ص2ق، ج1430شند )مص فنی، می

تص نیری ک ه ننش یدنی آن آب جنش ان اس ت و

اش دودی دا، است، آنچه پیش از همه به ذه ن سایه

فرسایی اس ت شند، حرارت و گرمای اقت متبادر می

دهد ای ن معن ا تابی سنق می که انسان را به رن و بی

ش ند آوای ح رف م ی در چینش حروف نیز مشاهده

ب ر معن ای ارتع اش، ننس ان و آش نب دلال ت « هاء»

« ح اء »( و آوای حرف 28م، ص1998کند )عباس، می

م، 1998کند )عب اس، معنای حرارت و گرما را القا می

( که این معانی با ح رارت آب جنش انی ک ه 182ص

و دودی که بر آنان س ایه « اصحاب الشمال»ننشیدنی

معنا است همجهت و انداخته، هم

(: واژۀ 52)واقع ه: لآکل نن م ن ش عرو م ن زق نمو

اثی ر، ای سخت و گل نگیر )اب ن به معنای لقمه« زقةنم»

( و بلعی دن چی زی م تعفن و 306، ص2ش، ج1367

( آوای واژۀ 380ق، ص1412پلی د اس ت )راغ ب،

کن د ک ه چیزی خشن، خاردار و تیز را القا می« زقنم»

رود، چ ه لم ش ند در آن ف رو م ی ها اگر با دست

برسد به اینکه خنرده شند و گلن را با خارهای خ ند

، 6ق، ج1412پ اره و زخم ی کن د )س یدق ب،

ازجمل ه ح روف ش دید و « ق اف »( حرف 3465ص

ص نرت مش دد آم ده معهنر است که در این واژه به

است وسبب سختی بیشتر در تلفظ واژه شده اس ت و

معن ا متناس ب و ه م « زق نم »با س ختی و منفنرب ندن

است سپ سکننی ک ه در م یم وج ند دارد، س بب

ش ند ها و حب هنا در داخل دهان می شدن لب بسته

کن د ک ه ب ا معن ای و حالتی شبیه به خفگی القا م ی

خنرد و راه گلنیش ب ا شدن کسی که زقنم را می خفه

ش ند تناس ب بندن آن بسته می بندن و خاردار متعفن

( 380ق، ص1427اسنف، دارد )ی

بودن قرآن اثبات وحیانی

تن رون ن ذ حی * ولن تم فلنلا إذا بلغت الحلقنم

دادن محتضر ب ه (: در این آیات، جان84و 83)واقعه/

تصنیر کشیده شده است که ا رافیانش عاجز و ناتنان

نگرن د ح روف ان د و م ر او را م ی کنارش نشسته

نر ک ه در ای ن آی ات ب ه « ح اء »و « غ ین »، «همزه»

ای تکرار شده است، ازجمل ۀ ح روف حلق ی برجسته

نیز مخرجش قسمت انتهایی زبان « قاف»است حرف

( تنالی و 74تا، ص و نزدیک به حلپ است )انی ، بی

ه ای مختل ف تکرار حروف حلقی که در آن قس مت

ب ا (، 101ش، ص1378نی ا، حلپ درگیر است )س تنده

شدن ب ه م ر رسیدن جان به حلقنم که کنایه از نا ل

(، متناسب و 139، ص19ق، ج1417 با بایی، است )

معن ای « ق اف »معنا اس ت همچن ین آوای ح رف هم

کن د )عب اس، سختی، جداشدن و بندآمدن را الق ا م ی

( این خناصی که از حرف حلقی در 144م، ص1998

گیر اس ت و های حلپ در تلفظ این آیه تمامی قسمت

های مختلف حل پ، رس یدن ج ان عبنر هنا از قسمت

نیز با سختی « قاف»کند حرف به گلنگاه را ترسیم می

دادن و جداش دن روح از ب دن، و خفگی لح ه ج ان

آهن است آوا و هم هم

( و 83)واقعه: « الحلقنم فلن لا إذا بلغت»در آیات

(، تغیی ر س بک در 26)قیامت: « التراقی کت إذا بلغت»

ب ه وج ند آم ده « تراق ی »و « حلق نم »جایگزینی واژۀ

و 52، 50، 43با آیات « حلقنم»ای آیه است واژۀ پایان

متن آوایی تشکیل داده است که براساس سع، هم 75

در ایع اد ت نازن آوای ی س نره س هیم اس ت « وم-»

75 یزبان لیواقعه براساس تحل ۀسنر یشناس سبک

، «تراق ی»دیگ ر، در باف ت منقعی ت واژه از رف

ص نرت گرفت ه « ق اف»و « راء»آرای ی ب ا ح رف واج

، «ف راق »، «راق»، «فاقرۀ»، «باسرۀ»است واژگانی مانند

« تراق ی »م تن آوای ی واژه چنن ه م « مساق»و « ساق»

« حلق نم »ج ای واژۀ کند و به کار رفتن آن به عمل می

را تحت تأثیر قرار داده است

گانه روح سرنوشت سه

وجنۀ وریحان ین * فروحکان من المقرب فأما إن»

(: در این آی ات روح از دس ته 89و 88)واقعه: « یمونع

ه ایی ک ه در انت ارش ه ایی از نعم ت مقربان نشانه

ها احساس راوت، ت ازگی بیند خند واژه است را می

، 6ق، ج1412کن د )س یدق ب، و ل اف ت را الق ا م ی

ب ار تک رار 4، «ن نن »بار تک رار ح رف 7 (،3472ص

، آوایی نرم و متی م «حاء»و دو بار تکرار « راء»حرف

کند که معناه ای رحم ت، ل اف ت، زیب ایی، ایعاد می

(، پنی ایی، ش ادابی 260م، ص1998آرام ش )عب اس،

م، 1998( و صمیمیت )عباس، 85م، ص1998)عباس،

کند ( را القا می266ص

1سطح واژگانی

هایی که در یک متن ب ا مرل ف گ زینش واژهننع

ان د، شنند، با بس امدی ک ه در م تن ب ه ک ار رفت ه می

ه ای دهندۀ ننع سبک، اندیشه ننیسنده و ویژگی نشان

( در ای ن 250، ص1391آن اس ت )رک: فت نحی،

س ، تنجه به معنای لغنی و کاربردی واژگان مهم و

ینی ساز شده است نحنۀ گزینش واژگان، همنش سبک

م تن و جانشینی کلمات، تنجه به تنازن واژگانی و هم

شده و همچنین میزان بسامد هر واژگانی در واژه بحث

هایی است واژه در سنره و در کل قرآن از دیگر نمننه

که در این س مدن ن ر قرار گرفته است

1 Lexical level

توصیف قیامت )معاد(

ب ر معن ای « وق ، »از ریشه « واقعه»واژۀ «: واقعه»

ف ارس، و افت ادن چی زی دلال ت دارد )اب ن س قنط

« وق ، »( در قرآن هرج ا ریش ه 134، ص6ق، ج1404

به کار رفته است، بیشتر به معنای عذاب و سختی ب ه

در « واقعه( »880ق، ص1412کار رفته است )راغب،

های روز قیامت است، چنانچه دارای قرآن یکی از نام

نی ز « قارع ۀ »، «حاق ۀ »، «غاش یۀ »های دیگری مانند نام

( مش تقات 115، ص19ق، ج1417هست ) با بایی،

چهار بار در س نرۀ واقع ه ب ه ک ار رفت ه « وق،»ریشۀ

واژی با هم در ارتباط هستند و است که ازن ر ساخت

با ایعاد جناس اشتقاق در س بتغی سبب انس عام

متن واژگانی واژگانی فراگیر در سنره شده است و هم

ول سنره به وجند آورده است فراگیر برای آیه ا

توصیف سابقون

ب ه معن ای « نع م»از ریش ه « نع یم»واژۀ «: نع یم»

نعم ت ف راوان و خنش ی زن دگی اس ت )راغ ب،

( مفس ران و علم ای لغ ت 815، ص1ق، ج1412

گذارن د؛ فرق نم ی « نعمۀ»معمنلا، بین این واژه و واژه

ام ا ب ا بررس ی باف ت آی اتی ک ه ای ن دو واژه در آن

اده شده است، به تفاوت ای ن دو واژه پ ی ب رده استف

به کار رفته است، « نعمۀ»شند هرجا در قرآن واژه می

های دنینی و تم امی مص ادیپ آن ب ه در بافت نعمت

نمنن ه ک اربرد ای ن واژه در 53کار رفته است ک ه در

قرآن کریم یک استثناء هم وجند ندارد اما هرجا واژۀ

، در باف ت مف اهیم معن نی و به کار رفته است« نعیم»

های مربنط به آخرت به کار رفته است در این نعمت

الش ا ی، نمننه هم هی استثنایی وج ند ن دارد )بن ت

( 250ش، ص1376

1397( بهار و تابستان 13) یاپیسال هفتم، شماره اول، شماره پ، «قرآن یشناخت زبان یها پژوهش» یپژوهش یدوفصلنامه علم 76

ب ه « لول»از ریش ۀ « لونل»واژه «: آخ ر»و « لونل»

ق، 1421ابت دای ه ر چی زی دلال ت دارد )ازه ری،

ر براب ر د «لخ ر »از ریش ۀ «آخر»( واژۀ 328، ص15ج

( 70، ص1، ج1404ف ارس، اس ت )اب ن« لونل»

دارای تق دم زم انی « آخ ر »و «لونل»دیگ ر، عب ارت ب ه

ازن ر ترتیب زم انی مق دم «لونل»نسبت به هم هستند

( 190، ص1ق، ج1430اس ت )مص فنی، «آخ ر »بر

درب ارۀ اول و آخ ر مفس ران ن ره ای مختلف ی بی ان

های پیشین و آخ رین اند برخی اولین را به امت کرده

ان د؛ ام ا را به امت حضرت محمد )ص( تفسیر ک رده

برانگی ز اس ت، تفس یر آنچ ه ب ین ای ن ن ره ا تنج ه

مصداقی و روایی این آیه است ک ه معی ار تعی ین اول

و آخر را زمان ظهنر استم و ام ت حض رت محم د

؛ 458، ص4ق، ج1407ان د )زمخش ری، )ص( گرفت ه

« اول»( یا اینکه ه م 121، ص19ق، ج1417 با بایی،

را مربنط به زمان ظهنر اس تم و بع د از « آخر»و هم

، 29ق، ج1420کنن د )فخ ر رازی، آن تلق ی م ی

( براساس پژوهشی که اخیرا، دربارۀ ای ن آی ه 392ص

بن دی زم انی اول ین و صنرت گرفت ه اس ت، تقس یم

گی ری در خی رات دلیل اینکه روحیۀ سبقت آخرین، به

گیرد، آثار تربیتی آی ه را نی ز از ب ین را از مخا ب می

ب رد مف اهیم اول، آخ ر و همچن ین ک ل ای ن م ی

گانه مردم، پنیا است و در ه ر زم انی بندی سه تقسیم

مقربان، اص حاب یم ین و اص حاب ش مال مص ادیپ

-145، ص1391خ ند را دارن د )م ی ، و همک اران،

147 )

ب ه معن ای «لثم»از ریشۀ «تأثیم»مصدر «: أثیمت» -

ق، 1420دادن گناه به دیگری اس ت )حمی ری، نسبت

سنره واقعه، اش اره ب ه ای ن 25( در آیۀ 182، ص1ج

گنیند که معنا است که بهشتیان به یکدیگر سخنی نمی

ای در آن نباشد و نیز ب ه یک دیگر نس بت گن اه فایده

دهند نمی

( 25)واقعه:« تأثیما،لا یسمعنن فیها لغنا، ولا »آیات

( دارای 35)نب ا:« ذابا،لا یس معنن فیه ا لغ نا، ولا ک »و

تفاوت ک ه مص در ساختار ترکیبی یکسان است، بااین

ش ده « أثیم ا، ت»ج ایگزین مص در « ذابا،ک »ای آی ه پایان

متن آوایی واژگ ان دلیل هم است این تغییر سبکی به

ای در سنرۀ نبأ روی داده است صنعت سع، آیه پایان

در سنره نبأ یکی از عناص ر آوای ی اس ت ک ه س بب

انسعام آوایی سنره شده است قافیه اصلی در س نره

آی ه از آن دارای س ع، 17نبأ مصنت بلند آ است که

«ذابا،ک »متن آوایی انتخاب واژۀ است که این هم« با»

را تحت تأثیر قرار داده است تا تنازن آوایی در س

ب راین، تک رار ریش ۀ ع توه متن حاص ل ش ند کتن

( س بب 28)نب ا: « ک ذابا اتن ا یوکذبنا بآ»در آیه « کذب»

تنازن واژگانی بین دو آیه شده است و در کنار عنامل

آوایی، سبب انسعام متن در سنره نبأ شده است

توصیف اصحاب شمال

به معنای شتر تش نه ی ا زمین ی « هیم»واژۀ «: هیم»

ف ارس، بلعد )ابن خشکی آب را میاست که از شدت

ب ه بیم اری ش بیه « هی ام»( واژۀ 26، ص6ق، ج1404

ش ند ک ه ش تر ب ه آن مب تت بیماری استسقاء گفته می

اش رف ، خ نرد، تش نگی ش ند و هرچ ه آب م ی م ی

، 14ق، ج1415می رد )آلنس ی، شند ت ا آنک ه م ی نمی

( در تصنیرهای هنری قرآن کریم، تنها جنب ه 146ص

بی جسمانی و غریزی حینانات ب ه زش تی زشت و ق

شند برای مث ال راه و روش و کردار کافران تشبیه می

شند، نس بت ب ه وقتی حال یا عملی به س تشبیه می

له زدنش ب ه س بب شند؛ بلکه له وفاداریش تشبیه نمی

تشنگی مدن ن ر است یا در تشبیه به الا،، ن ه ص بر و

77 یزبان لیواقعه براساس تحل ۀسنر یشناس سبک

ت )یاس نف، مقاومتش، بلکه حم اقتش م دن ن ر اس

(؛ بن ابراین تش بیه اعم ال ی ا 231و 229ق، ص1427

اح نال ک افران ب ه حینان ات، در مق ام ت نبی و

دهن دۀ زش تی اعم ال آن ان اس ت و هم ناره نش ان

های منفی و زشت آن ان، در ای ن س ن از آی ات جنبه

( در آیۀ 156ش، ص1393شند )ناظمیان، گر می جلنه

اص حاب ش مال سنرۀ واقعه نیز، تشنگی و ع ش 55

شند ای تشبیه می ، به شتر تشنه«زقةنم»به دلیل خنردن

که دارای بیماری استسقاء است همچنین به کار رفتن

ص یغه جم ، در ای ن آی ه ب ر ق ب و زش تی تص نیر

افزاید و صحنۀ هنلن اک گروه ی از ش تران را ب ه می

کش د ک ه از ش دت تش نگی س رگردانند و تصنیر می

ق، 1427شند )یاس نف، ب نمیننشند، سیرا هرچه می

( 233-232ص

ب ه معن ای ه ر « ن زل »از ریشۀ « نزل»واژه «: نزل»

غذا و ننشیدنی اس ت ک ه ب رای پ ذیرایی از میهم ان

( 417، ص5ق، ج1404ف ارس، ش ند )اب ن آم اده م ی

ب ار در س نرۀ واقع ه ب ه ک ار 4« نزل»مشتقات ریشه

دو بار برای نیز دو بار و در هر« نزل»رفته است واژه

منکران و مک ذبان مع اد ب ه ک ار رفت ه اس ت )واقع ه

( س بک بی ان ق رآن ک ریم در تنص یف 93و 56/56

عذاب جهنمی ان ب ه ای ن ص نرت اس ت ک ه بع د از

های دردناک و خلپ تصاویر زش ت و تنصیف عذاب

نر غی ر منت ره زننده از حالات اصحاب شمال، ب ه

دار و عن ه سبک سخن از لحن تند تنبیخی به لحن ی

ه ذا ن زلهم »دهد و ب ا تعبی ر آمیز تغییر سبک می کنایه

( به این تنص یفات هنلن اک 56/56)واقعه « نیالدة نمی

ش ده ه ای آم اده دهد درواق، تعبی ر ع ذاب خاتمه می

زدن اصحاب شمال به پذیرایی، ننعی تمسخر و عن ه

( وجه دیگ ر 464، ص4ق، ج1407است )زمخشری،

در این است ک ه « نزل»تغییر سبک و کاربرد واژه این

این آیه و آی ات قب ل از آن، ک ه ب ه تنص یف اح نال

اصحاب شمال در آخرت اختصاص یافت ه اس ت، ب ه

نهاد با تنصیف اصحاب یم ین ننعی در تقابل و برابر

بهتر از هر تعبیر تند « نزل»قرار دارد؛ بنابراین، تعبیر به

و زش تی ح ال اص حاب و ت نبیخی دیگ ری، ش دت

ده د و شمال را در قیاس با اصحاب یمین نش ان م ی

آی ا »کند که این پرسش را در ذهن مخا ب ایعاد می

شده برای سابقنن و اصحاب یمین بهت ر پذیرایی آماده

است یا پذیرایی که برای اصحاب شمال تدارک یافت ه

«است

دلایل چهارگانه بر توحید

ی ابر یا ابر روشن و ی ا به معنا« مزن»واژۀ «: مزن»

( 406، ص13ق، ج1414من نر، زا است )ابن ابر باران

« للنتم لنزلتمنه م ن الم زن لم نح ن المنزل نن »در آیۀ

تنانس ت واژگ ان م ی ، «مزن»جای واژۀ (، به69)واقعه:

ب ه معن ای اب ر « بع اق »مترادف دیگ ری مانن د واژۀ

ق رار بگی رد؛ ام ا - (570، ص1ق، ج1420)حمیری،

در انسعام « ننن»و « زای»با تنالی حروف « مزن»واژۀ

منسیقیایی آیه نقش داشته و متناسب با باف ت آوای ی

دارای حروف شدید « بعاق»که واژۀ آیه است درحالی

و انفعاری است و هی تناس ب آوای ی و منس یقیایی

آوای ( 322ق، ص1427کنر ندارد )یاسنف، با آیه مذ

ب ر پراکن دن، افش اندن، حرک ت و « زای»ح رف

( 139م، ص1998ش دن دلال ت دارد )عب اس، ج اری

نیز معنای رحم ت، ل اف ت و آرام ش را « ننن»حرف

( این مع انی ک ه 260م، ص1998کند )عباس، القا می

شند، با ص دای ری زش ب اران، از آوای کلمات القا می

ان و آرامش بندن بار شدن آن، رحمت حرکت و جاری

معنی است آن متناسب و هم

1397( بهار و تابستان 13) یاپیسال هفتم، شماره اول، شماره پ، «قرآن یشناخت زبان یها پژوهش» یپژوهش یدوفصلنامه علم 78

1سطح دستوری

دو اب زار بس یار مه م در تحلی ل 3و نح ن 2صرف

تغیی رات نح نی، ش ند های متن محسنب م ی سبک

آورد دو ترکی ب های سبکی را به وجند می دگرگننی

متم ایز ازن ر س اختاری معناه ای متف اوتی را الق اء

تغییراتی ک ه در ( 105، ص1390کند )عبدالر نف، می

کن د آید، سبک را دگرگ نن م ی واژه پدید می ساخت

تنجه به ریشه و معناهای مختلف مش تقات ی ک واژه

واژه را با تنجه ب ه محت نای آی ات که انتخاب ساخت

ده د التف ات، تق دیم و ت أخیر، تحت تأثیر ق رار م ی

ه ای حذف، تک رار، ن دا و اس تفهام ازجمل ه ویژگ ی

ش ند ن س بررس ی م ی نح نی اس ت ک ه در ای

همچنین تنجه به تغیی رات دس تنری مانن د تغیی ر در

های فاعل و حروف ربب، جمتت اسمیه و فعلیه، اسم

ای در تحلی ل تغیی رات س بکی در مفعنل، نقش عمده

این س دارد

توصیف قیامت )معاد(

و « اذا»بندهایی ک ه ب ا های مکی، خنشه در سنره

ه ا و اتفاق ات معمنلا، به ص حنه شنند، آغاز می« ینم»

مربنط به قیام ت اش اره دارن د ک ه س اختاری تقریب ا،

بن دها تنش ی در آهنگین و غنی دارند در این خنش ه

شند که این تنش، اغلب در ادامه آیات، آغاز ایعاد می

شند؛ اما در کند و رف، می با جناب شرط، فروکش می

6ت ا 1بندها مانند س بکی ک ه در آی ات برخی خنشه

شند سنرۀ واقعه وجند دارد، جناب شرط م رح نمی

مان د مش ابه ای ن و در حالت تعلیپ و تنش باقی م ی

سنرۀ تک نیر 3تا 1بندهای تعلیقی را در آیات خنشه

1 Grammatical Level 2 Morphology 3 Syntax

,Neuwirth)بین یم س نرۀ انف ار م ی 4تا 1و آیات

2004, v4, p.468)

نم ذ یف»( و 1)واقع ه: « وقع ت الناقع ۀ إذا»آیات

( در ساختار نحنی یکس انی 15)حاقه:« وقعت الناقعۀ

تنه ا وج ه تم ایز در تغیی ر س بکی .به کار رفته است

ر داده اس ت « ینم ذ »و « اذا»است که میان ظ رف

س نرۀ 15متن واژگانی در آی ه این تغییر سبکی به هم

قه چهار بار در سنره حا« ینم ذ»گردد واژۀ حاقه برمی

( که با ایع اد ت نازن، 18-15تکرار شده است )حاقه:

زنعیرۀ واژگ انی در ای ن آی ات ایع اد ک رده اس ت

بار در س نرۀ واقع ه تک رار ش ده 4نیز « اذا»درمقابل،

در « اذا»(؛ بنابراین گ زینش 83و 1،4،47است )واقعه:

در سنرۀ حاقه سبب انس عام و « ینم ذ»سنرۀ واقعه و

ر دو سنره شده است تنازن واژگانی در ه

(: کاربرد اسم فاع ل 2)واقعه:« لنقعتها کاذبۀ ی ل»

جای مصدر از اقسام معاز لغنی است ک ه لف ظ در به

رود ) اهرخ انی، اش ب ه ک ار م ی غیر معنای حقیق ی

ج ای مص در سنره واقعه، به 2( در آیۀ 41، ص1383

ب ه ک ار رفت ه اس ت « کاذب ۀ »، اس م فاع ل «تک ذیب »

( دلی ل ای ن تغیی ر 400، ص2ق، ج1410زرکش ی، )

نس بت « واقع ۀ »از اسم فاعل « کاذبۀ»سبکی به تبعیت

ب ا 2ای اس ت و در آی ه آیه شند که واژۀ پایان داده می

سع، ایعاد کرده است 3و 1آیات

گانه های سه سرنوشت گروه

4س نرۀ واقع ه ص نعت ترص ی، 9و 8در آی ات

آوایی، واژگ انی و نح نی منجب تنازن در سه س

قافی ه وزن و ه م ها ه م شده است که در آن همه واژه

نیز دارای ساختار نحنی یکسان 41و 27است آیات

وزن و ه ا ه م ترصی،: صنعتی است که در ی ک عب ارت هم ۀ واژه 4

قافیه باشد هم

79 یزبان لیواقعه براساس تحل ۀسنر یشناس سبک

، اس م «واو»است تکرار حرف عا ف ه 9و 8با آیات

س بب انس عام و « اص حاب»و واژه « م ا»اس تفهام

استحکام زنعیرۀ واژگ انی در نل ای ن آی ات ش ده

است:

منۀیالم + لصحاب + ما+ منۀیالم + صحابل+ ف

(8)واقعه:

ۀ+ لصحاب + المشأم + ما المشأمۀ و + لصحاب +

(9)واقعه:

نیمیال+ لصحاب + ما + نیمیال+ لصحاب + و

(27)واقعه:

الشةمال + لصحاب + ما + الشةمال + لصحاب+ و

(41)واقعه:

مرب نط ب ه اص حاب 27و 8، در آی ۀ «م ا»واژه

س عادت اس ت و دارای کارکرده ای بتغ ی تع یم

نم ایی و (، ب زر 240، ص5ق، ج1422ع ی ه، )اب ن

ایعاد شگفتی در مخا ب است که با همین سبک نی ز

ق، 1412اصحاب شقاوت را ذکر کرده اس ت )ق ب،

27و 8اوتی که در اس تفهام آی ات ( تف3463، ص6ج

وجند دارد، ننعی تقاب ل معن ایی و 41و 9با استفهام

حدی تضاد ایعاد کرده است حال اصحاب سعادت به

انگی ز و زیب ا اس ت ک ه ب ا اس تفاده از ادات ش گفت

ناپ ذیر نش ان داده اس ت و ، آن را وصف«ما»استفهام

ن مخا ب را به ادامۀ آی ات ک ه تنص یف اح نال آن ا

کند درمقابل حال اصحاب است، ترغیب و تشنیپ می

ح دی ب ه« م ا»ش قاوت را ب ا آوردن ادات اس تفهام

کن د ک ه انگی ز معرف ی م ی ناپ ذیر و رع ب تحم ل

مخا ب ف راز و 9و 8شدنی نیست در آیات وصف

فرودی در لذت تعسم حال اصحاب سعادت و رعب

و وحشت حال اص حاب ش قاوت احس اس و ن نعی

کن د ت ا ب ه ید و ترس را در آدمی ایع اد م ی تقابل ام

ن ادامۀ آیات تهیی و تشنیپ شند کرد دنبال

توصیف سابقون

المقرب نن )واقع ه لول ک * والسابقنن الس ابقنن

برخی هر 10در آیه « سابقنن»(: دربارۀ تکرار 10-11:

دو را یکی گرفته و دوم ی را تأکی د ب ر اول ی تفس یر

(، عتم ه 133، ص14ق، ج1415ان د )آلنس ی، ک رده

سابقنن اول را سابقنن ب ه خی رات و س ابقنن دوم را

سابقنن ب ه رحم ت تفس یر ک رده اس ت ) با ب ایی،

، اسم فاعل از «مقرةبنن»( واژۀ 116، ص19ق، ج1417

باب تفعیل است در قرآن کریم هرگاه ب ه نزدیک ان و

مانن د خنیش اوندان اش اره ش ده اس ت، تع ابیری

( و 214)ش عرا: « نیاق رب» ،(2/83)بق ره « یالقرب یذ»

( به کار رفت ه اس ت ای ن در 22)ننر: « یالقرب ااولن»

بندن خدا حالی است که در قرآن کریم وقتی به نزدیک

)بق ره: « قری ب »به بندگان اشاره شده است، از تع ابیر

( 85، واقعه: 16)ق: « اقرب»( و 50، سبا:61، هند: 186

ای از بن دگان اده شده است؛ اما در نزدیکی دستهاستف

« مق رةب »خاص و فرشتگان نسبت به خدا، اسم فاعل

، واقع ه: 172، نس اء: 45عم ران: به کار رفته است )آل

ج ای تم امی ب ه « مقرةبنن»(؛ اما دلیل گزینش واژۀ 88

در این آیه و آیات مشابه را باید « قرب»مشتقات ریشۀ

نرکه ذکر ش د ای ن د؛ هماندر معنای آن جستعن کر

واژه برای نزدیکی بندگان خاص و فرشتگان نسبت به

خدا به کار رفته است این نزدیکی نزدیک ی فیزیک ی

نیس ت و ام ری معن نی اس ت و چ نن انس ان ب رای

شدن به خدا باید از ریپ اکتسابی ب ا پیم ندن نزدیک

انتخاب « تقرةب»مسیر بندگی به او نزدیک شند، صیغه

( 121، ص19ق، ج1417است ) با بایی، شده

1397( بهار و تابستان 13) یاپیسال هفتم، شماره اول، شماره پ، «قرآن یشناخت زبان یها پژوهش» یپژوهش یدوفصلنامه علم 80

إن »و (12: )واقع ه «النع یم جن ات فی»در آیات

( ب ا دو تغیی ر 17) نر: « ونع یمو جن ات المتقین ف ی

« نع یم »سبکی مناج ه هس تیم در س نرۀ واقع ه واژۀ

الیه آمده است؛ اما در س نرۀ صنرت معرفه و مضاف به

تغییر سبک داده است ک ه ب ا واو صنرت نکره نر به

ع ف شده اس ت ه ر دو س اختار « جنةات»عا فه بر

نحنی در قرآن کریم تکرار شده است دلیل این تغییر

متن ی سبکی هم به بافت منقعی ت و ه م عنام ل ه م

ه ای ه ای معرف ه ک ه واژه ش ند اس م نسبت داده می

، «من ۀ المی»اند، مانند واژگان ای در همان سنره آیه پایان

و « ونل ین الأ»، «المقرةب نن»، «الس ابقنن »، «المش مۀ»

س نرۀ واقع ه و همچن ین 14تا 8در آیات « الآخرین»

( 54)واقع ه: « الحمیم»(، 53)واقعه: « الب نن»های واژه

م تن م تن دس تنری و ه م (، ه م 55)واقعه: « الهیم»و

12در آی ه « النع یم »ه ا( واژۀ آوایی )در برخی نمنن ه

این، تغییر سبکی ذکرشده بر عه هستند عتوهسنرۀ واق

به تنازن نح نی در عب ارات مش ابهی ک ه در ه ر دو

شند در س نرۀ نر سنره آمده است، نسبت داده می

« نعیم»صنرت نکره آمده است؛ بنابراین واژۀ ها به واژه

و «لرل ر»ه ای ص نرت نک ره آم ده اس ت و واژه ب ه

نع یم محس نب متن دستنری ب رای واژه هم« مکننن»

در « المکن نن »و « لرل ر ال»ش ند درمقاب ل واژگ ان می

صنرت معرفه آمده است؛ بنابراین واژۀ سنرۀ واقعه به

م تن صنرت معرفه آم ده اس ت ت ا ه م نیز به« النعیم»

باشد « المکننن»و « لرلرال»های دستنری واژه

)واقعه: « مایأثولا ت لغنا هایف سمعننیلا »در آیات

( ک ه دارای 11)غاش یۀ: « ۀ،ی لاغ ه ا یلا تسم، ف»( و 25

تشابه در ساختار نحنی است، تغییر س بک از مص در

صنرت گرفته اس ت ای ن « لاغیۀ»به اسم فاعل « لغنا»

تغییر سبکی به این دلیل به وجند آمده است که بافت

در سنره غاشیۀ براس اس اس م 11آوایی منقعیت آیه

« ه »ای اس ت ک ه براس اس س ع، آی ه پایانواژگان

، «خاش عۀ»، «ۀیغاش »ه ای انس عام یافت ه اس ت واژه

، «راض یۀ »، «ناعم ۀ »، «آنیۀ»، «حامیۀ»، «ناصبۀ»، «عاملۀ»

م تن واژگ انی و متن آوایی، ه م هم« جاریۀ»و « عالیۀ»

است و انس عام و « لاغیۀ»متن دستنری برای واژه هم

را در آی ات س نره تنازن در س نح مختل ف زب انی

کند غاشیه برقرار می

توصیف اصحاب یمین

حرف جر/ع ف + اسم جامد/اسم جم ، + اس م

و ل و »، «س درو مخض ند یف »مفعنل/صفت مش بهه:

وفاکه ۀو »، «مس کنبو وم اء »، «مم دود وظل»، «منضند

(: در 34و 32 28)واقع ه: « مرفنع ۀو وفرشو»و « رۀوکثی

این آیات، تکرار ساختار دستنری یکسان، ع توه ب ر

انسعام و ت نازن آوای ی، ت نازن دس تنری ب ه وج ند

، «م اء »، «ظ لة »، « ل »ه ای جام د آورده است اسم

در « س در »به اسم جام د « فرش»و اسم جم، « فاکهۀ»

اینک ه ن نعی ب ر ع ف ش ده اس ت و ع توه 28آیۀ

ی ی ایع اد ک رده اس ت، س بب آهن و تنازن آوا ن م

و پینستگی در بین آیات شده است انسعام

: )واقع ه « * لا مق نعۀو ولا ممننعۀو رۀویوفاکهۀو کث»

: ایعاز یکی از ش گردهای قرآن ی اس ت ک ه (32-33

معانی زیاد را در الفاظی کنتاه و آهنگین جم ، ک رده

ه ای نهسنرۀ واقعه، تمام عی نب می 33است در آیۀ

دنیا را از مینه بهشتی اصحاب یمین نفی کرده است تا

و نبی تم ام ع ،یبهش ت های نعمتمخا ب بداند در

کام ل در آن یرف، ش ده اس ت و ل ذت ییاینناقص دن

ج احظ، ) کن د ینم دی آن را تهد یآف ات یاست و ه

( ق ، و من، در این آیه ه م ب ه 42، ص3ق، ج1424

ه ای دنی نی ی برای مینهفساد مینه اشاره دارد که منع

81 یزبان لیواقعه براساس تحل ۀسنر یشناس سبک

دن است و به هر عامل خارجی ک ه انس ان را از خ نر

( همچن ین 497صق، 1427مینه من، کند )یاس نف،

ه ا، س ختی ب ندن می نه کننده منانعی مانند فص لی نفی

ه ای درخت ان باش د چیدن مینه و خارداربندن ش اخه

( 123، ص19ق، ج1417) با بایی،

توصیف اصحاب شمال

ک ه مرب نط ب ه 40ت ا 27در سنرۀ واقعه، آی ات

56تا 41تنصیف احنال اصحاب یمین است، با آیات

که مربنط به تنصیف اح نال اص حاب -سنره واقعه

شمال است در برابرنهاد مفهنمی است )عبدالر نف،

روشنی از راحت ی و ( این تقابل سایه78ش، ص1390

نیز روشنایی سختی، شیرینی و تلخی، سردی و داغی و

و تاریکی ایعاد کرده است و عتوه بر ارتباط مفهنمی

که در اجزای کتم ایع اد ک رده اس ت، س بب ت نازن

واژگانی و دستنری نیز شده است

دستوری در سورۀ واقعه جدول شمارۀ یک: برابرنهاد مفهومی

اصحاب شمال اصحاب یمین

﴾41﴿ ولصحاب الشةمال ما لصحاب الشةمال ﴾27﴿ نیمیما لصحاب ال نیمالی ولصحاب

﴾42﴿ مویسمنمو وحم یف ﴾28﴿ سدرو مخضند یف

﴾43﴿ حمنمویوظل من ﴾30﴿ وظل ممدود

ل ن ا تراب ا وع ام ا ل ذا متن ا وکن ا قنلننیوکاننا »

(: در این آیه نقل قنل از منکران 47)واقعه: « لمبعنثنن

صنرت گرفته است که در کل قرآن کریم ب ه مرات ب

ع اما، و رفاتا،وقالنا ل إذا کنا »تکرار شده است در آیۀ

(، ب ا تغیی ر 49)اس راء : « دی دا، ل إنا لمبعنث نن خلق ا، ج

« ع ام»، «تراب»سبک واژگانی و دستنری در سه واژه

« ع ام »و « ت راب »مناج ه هس تیم معن ای « رفات»و

ب ه « رف ت »ب از ریش ه « رف ات »روشن است؛ اما واژۀ

ق ع ه ش دن اس ت معنای خرد و ریزش دن ی ا ق ع ه

« ع ام»( هرج ا واژۀ 359، ص1ق، ج1412)راغ ب،

مقدم ب ر آن « تراب»است، واژۀ « تراب»ژۀ همنشین وا

همنش ین واژه « ع ام»آم ده اس ت؛ ام ا هرج ا واژۀ

شده است، بر آن مقدم شده است دلی ل ای ن « رفات»

ش دن جس م انس ان تغیی ر س بک در مراح ل تعزی ه

ه ای ن رم ب دن تعزی ه شند ابتدا قسمت جستعن می

رس د ماند به ن ر م ی ها باقی می شند و استخنان می

همنشین است، اش اره « ع ام»با « تراب»آیاتی که واژۀ

ش دن اج زای ن رم ب دن به این مرحله باشد که خ اک

ها است و در آن مرحله مقدم بر از بین رفتن استخنان

مان د؛ ام ا بع د از خاک و استخنان از جسم باقی م ی

ش ند سالیان دراز اس تخنان نی ز خ رد و تعزی ه م ی

مق دم ب ر « ع ام »سراء ک ه سنرۀ ا 49بنابراین در آیه

مان دن است، به این دلیل است که مرحله باقی« رفات»

ش دن استخنان از جسد انسان، مقدم بر خرد و تعزی ه

ها است استخنان

م ن * لآکل نن الضال نن المک ذةبنن هالی إنکم ثم»

-51)واقع ه: «مالهی شرب زق نمو فشاربنن من شعرو

(: در این آیات ک ه ن اظر ب ه خ نراک و ننش یدنی 55

اصحاب شمال است، جم تت اس میه ب ه ک ار رفت ه

اس ت جمل ۀ اس میه دارای تأکی د و ثب نت بیش تری

، 1ق، ج1421نسبت به جملۀ فعلی ه اس ت )س ین ی،

(؛ بنابراین ک ارکرد تأکی دی دارد و گرچ ه ب ا 588ص

1397( بهار و تابستان 13) یاپیسال هفتم، شماره اول، شماره پ، «قرآن یشناخت زبان یها پژوهش» یپژوهش یدوفصلنامه علم 82

دوام هم دلالت دارد؛ برخی قرا ن دیگر بر استمرار و

کن د )هاش می، اما در اصل بر ثبنت فعل دلال ت م ی

دیگر، هرکدام از ای ن ( از رفی62و 56ش، ص1381

آیات، با اسم فاعل شروع ش ده اس ت و اس م فاع ل

وقتی بر فعل منجند عاقلی مانند انس ان دلال ت کن د،

ش، 1374ش ند )مک ارم، ارادی و اختیاری انع ام م ی

اساس در این آیات به دلی ل ب ه راین( ب181، ص19ج

کار رفتن جمله اسمیه، ب ر خ نردن و آش امیدن اه ل

دوز تأکید شده است و همچن ین ب ر ثب نت و دوام

این خنردنی و ننشیدنی ناگنار دلالت دارد

س نرۀ واقع ه، 55ت ا 51ای ن در آی ات ب ر عتوه

التفاتی از غیبت به خ اب ص نرت گرفت ه اس ت در

کن د ک ه اص حاب داوند به پیامبر امر میاین آیات، خ

نر مس تقیم به« الضال نن المکذةبنن»شمال را با تعبیر

مخا ب قرار دهد این التف ات ب رای ت نبی منک ران

معاد است و بدیهی است که خ اب مستقیم، شدت و

ق، 1417تأکی د بیش تری ب ر ت نبی دارد ) با ب ایی،

( 132، ص19ج

ه بر توحیددلایل چهارگان

رون د قرآن ی در ای ن آی ات ب ا ک اربرد اس تفهام

یاب د ک ه ادامه م ی 72و 69، 64، 59انکاری در آیات

دارای ساختار نحنی یکسان است که هم منکران معاد

ت رین کند و هم با ارجاع به مه م و تنحید را تنبی می

های بشری و از ریپ تک رار آوا و س اختار نیازمندی

مخا ب را برای پذیرش تنحی د اقن اع نحنی یکسان،

برآن، تکرار همزۀ استفهام، حرف ع ف کند عتوه می

، تنازن واژگ انی «نحن»و « لنتم»ضمایر منفصل و « مل»

تنازن آوایی و نحنی به وج ند آورده اس ت در کنار

69، 64، 59نکته دیگری که در ساختار نح نی آی ات

ب ه بش ر وجند دارد، این است که هرج ا عم ل 72و

شند، فعل و هرجا همان عمل ب ه خ دا نسبت داده می

رود ش ند، اس م فاع ل ب ه ک ار م ی نس بت داده م ی

( 162ش، ص1393)ناظمیان،

بودن قرآن اثبات وحیانی

در این آیات، ب ا تغیی ر س بک و تغیی ر لح ن ب ا

ک ردن سنگندخنش ه ب ا س اختار نح نی م رح

گ اه مناجه هستیم ک ه ب ه جای « ف+لا+اقسم+ب+ »

برانگی ز ای ن شند نکته تنج ه ستارگان سنگند یاد می

کن د، معم نلا، ب ه است که کسی که س نگند ی اد م ی

خنرد که در بافت گفت ارش وج ند امنری سنگند می

ت ر ها و ام نر معم نلا، ع الی ندارد؛ بلکه ناظر به پدیده

( در ای ن آی ه نی ز 288ش، ص1381است )ننینرت،

« جایگ اه س تارگان »نمی ای به پدیده نع سنگندخنشه

م رح شده است در سبک سنگندهای قرآنی عبارات

کاررفته بیشتر انگیزشی است که نه تنها عقل و خرد به

گیرد؛ بلکه احس اس و عنا ف مخا ب را به کار می

( ت ا وی را 297انگی زد )همانع ا، ص او را ه م برم ی

برای پذیرش پاس سنگند آماده کند

(: در آی ه 75)واقع ه : « بمناق، الن ع نم فت لقسم »

ش ند در ای ن به جایگاه ستارگان سنگند ی اد م ی 75

آیه التف ات در ع دد ش خص گنین ده س خن، از اول

شخص جم، ب ه اول ش خص مف رد ص نرت گرفت ه

است این تغیی ر س بک ب ه ای ن دلی ل اس ت ک ه در

خنردن، متکلم وحده تأکی د بیش تری نس بت ب ه قسم

الغی ر دارد؛ بن ابراین خداون د قس م را ب ه م ،م تکلم

، 20ق، ج1417خندش نسبت داده اس ت ) با ب ایی،

ای را نس بت ب ه که هی شک و ش بهه ( تاجایی22ص

ب ندن و ارجمن دی ق رآن جناب قس م ک ه وحی انی

است باقی نگذارد

83 یزبان لیواقعه براساس تحل ۀسنر یشناس سبک

گیری نتیجه

های زبانی قرآن کریم در س نح آوای ی، ویژگی

ساز هس تند و س بب تغیی ر سبکواژگانی و دستنری

(، 3شنند عناصری مانند تضاد )واقعه: سبک آیات می

-51(، جمتت اس میه )واقع ه: 34-32سع، )واقعه:

(، جم تت ام ری 4و1(، جمتت شر ی )واقع ه: 55

(، 91و 51(، جمتت خ ابی )واقع ه: 96و19)واقعه:

(، جم تت دارای 86و 47جم تت س نالی )واقع ه:

( 9و 8( و جم تت تععبی)واقع ه: 75)واقعه: سنگند

احساس مخا ب را براساس هدفی خ اص دگرگ نن

کن د در س نرۀ واقع ه، عناص ری مانن د تک رار و م ی

س ازی و تغیی ر التفات بیش ترین ک ارکرد را در س بک

ای فض ای کل ی سبک دارد التفات در س نح گسترده

ده سنره را به چندین لایۀ معنایی و گفتاری تقسیم ک ر

است التفات در شخص و عدد افعال، التفات در زمان

فعل و التفات در مخا ب سبب تغیی ر لح ن و س بک

آیات شده است

فن تکرار نیز به دلایل مختلفی در س نره ر داده

ش ند: ها اش اره م ی است که از آن جمله به این نمننه

ای خ اص، تک رار واژه ،تکرار ح روف دارای ش دت

ی یکسان برای ایعاد تنازن در ه ر تکرار ساختار نحن

سه س آوایی، واژگ انی و دس تنری برابرنه اد نی ز

ک ردن س زایی در دگرگ نن عنصری است که نقش ب ه

دارد گانه مردم در آخ رت سبک بیان حال اصناف سه

متنی نی ز در دگرگ ننی س بک آی ات ت أثیر عنامل هم

ای دارد همچنین تغییر سبک در س نح مختل ف ویژه

وی ژه باف ت نی، کامت، متناسب ب ا باف ت آی ات ب ه زبا

منقعیت آیات است لحن خاصی که یک بافت خاص

در سنره دارد، به کار رفتن واژگان را تحت تأثیر قرار

دهد می

تغییر سبک متناسب با معنا و اهداف آیات اس ت

ه ای نر که ذکر شد، با به کار ب ردن ویژگ ی و همان

ک سخن را براس اس ح ال زبانی و عناصر بتغی، سب

مخا ب و اهداف خاص آیات دگرگنن ک رده اس ت

تغییرات سبکی مانند التفات در شخص و ع دد فع ل،

التفات در مخا ب ک تم، تغیی ر در چی نش و بس امد

حروف، برای تناسب محتنا و سبک به کار رفته است

کتابنامه

قرآن کریم1

المع انى ف ى روح » ،ق(1415سیدمحمند ) ،آلنسى 2

تحقی پ: عل ى عب دالبار ،«تفسیر الق رآن الع یم

دارالکتب العلمیه :روتیع یۀ، ب

النهای ۀ ف ی »ش(، 1367) اثیر، مبارک بن محم د ابن3

، محقپ/ مصح : ن احى، «غریب الحدیث و الأثر

محمند محمد/ زاو ، اهر احمد، چ ا چه ارم،

قم: مرسسه م بنعاتی اسماعیلیان

المح رر ق(، 1422ه، عب دالحپ ب ن غال ب ) ع ی ابن 4

، بیروت: دارالکتب یزالکتاب العز یرتفس یف یزالنج

العلمیه

معع م » ،ق(1404ف ارس، احم د ب ن ف ارس ) اب ن 5

محقپ/ مصح : هارون، عبدالس تم ،«مقایی اللغۀ

مکتب الاعتم الاستمی: محمد، قم

لس ان » ،ق(1414من نر، محم د ب ن مک رم ) اب ن 6

دار صادر :روتی)چا سنم(، ب « العرب

،«تهذیب اللغۀ» ،ق(1421ازهر ، محمد بن احمد ) 7

دار احیاء التراث العربی :روتیب

:، الق اهرۀ «ۀی الاصنات الغن» ،تا( ی)ب میابراه ،یان 8

مکتبۀ نهضۀ مصر

1397( بهار و تابستان 13) یاپیسال هفتم، شماره اول، شماره پ، «قرآن یشناخت زبان یها پژوهش» یپژوهش یدوفصلنامه علم 84

،ش(1376الش ا ى، عا ش ۀ عب د ال رحمن ) بن ت 9

:تهران ،یصابر نیترجمه حس ،« اععاز بیانى قرآن»

شرکت انتشارات علمى و فرهنگى

ابناس حاق احم د ب ن اب راهیم ،ثعلبى نیش ابنر 10

،« الکشف و البیان ع ن تفس یر الق رآن » ،ق(1422)

دارإحی اء :روتی تحقیپ: ابنمحم د ب ن عاش نر، ب

التراث العربی

، «ننای الح»ق(، 1424) ج احظ، عم رو ب ن بح ر 11

-ننی : عینن سند، محمد باس ل، بی روت حاشیه

دارالکتب العلمی ه، منش نرات محم د عل ی لبنان:

بیضنن

ش م » ،ق(1420حمی ر ، نش نان ب ن س عید ) 12

)چ ا « العلنم و دواء ک تم الع رب م ن الکل نم

اول(، محقپ/ مص ح : اری انى، م ه ر ب ن عل ى/

، عبدالله، ینسف محمد/ عمر ، حسین بن عب دالله

رالفکر دا :دمشپ

دانشنامه ق رآن » ،ش(1377) نیبهاءالد ،یخرمشاه 13

دیانتشارات دوستان و ناه :تهران ،«یپژوه و قرآن

،ق(1412راغ ب اص فهانى، حس ین ب ن محم د ) 14

:روتی ب )چ ا اول(، «مف ردات للف ا، الق رآن»

دارالقلم

البرهان ف ی » ،ق(1410، محمد بن عبدالله ) زرکشى 15

دارالمعرفۀ :روتیب ،« علنم القرآن

الکش اف ع ن » ،ق(1407زمخش ر ، محم ند ) 16

دار :روتی )چا سنم(، ب « حقا پ غنامض التنزیل

الکتاب العربی

،«ت اری الق رآن » ،ق(1404ابن عب دالله ) زنعانى، 17

من مۀ الاعتم الاستمى :تهران

یق یت ب یبررس» ،ش(1378محمدرضا ) ا،ین ستنده 18

مس لم راس تار ی، و«یو آواشناس دی علم تعن انیم

زنیرا :تهران ،یرضا

الإتق ان ف ی عل نم » ،(1421) نیالد جتل ،ین یس 19

یدارالکتاب العرب :روتیچا دوم، ب ، «القرآن

یف »ق( 1412) سید بن ق ب بن ابراهیم ش اذلی 20

ق اهره، - روتی )چ ا هف دهم( ب «ظتل القرآن

دارالشروق

ق( 1423) ق ب ب ن اب راهیم ش اذلی س ید ب ن 21

)چ ا چه اردهم( «الق رآن یمش اهد القیام ۀ ف »

القاهرۀ، دارالشروق

المی زان »ق(، 1417) با ب ایى، سیدمحمدحس ین 22

دفت ر )چ ا پ نعم(، ق م: « ف ى تفس یر الق رآن

قم ۀعلمی ۀمدرسین حنز ۀانتشارات استمى جامع

فناص ل بتغت و "ش( 1383، جناد ) اهرخانى 23

یتهران، جهاد دانشگاه " قرآن

معم ، » ،ش(1372 برس ى، فض ل ب ن حس ن ) 24

)چ ا س نم(، تحقی پ: « البیان فى تفس یر الق رآن

انتشارات ناصر خسرو :تهران محمدجناد بتغى،

خص ا ص الح روف » ،م(1998عب اس، حس ن ) 25

اتحاد الکتاب العرب :، دمشپ«ها العربیۀ ومعانی

یشناس س بک» ،ش(1390) نیحس عب دالر نف، 26

دانش گاه :تهران ،یآزاد زیترجمه پرو ،«میقرآن کر

امام صادق )ع(

الص نت » ،ق(1420) نیمحمدحس ر،یالص غ یعل 27

:روتی لبن ان، ب ،ی، بع ۀ الاول «القرآن یف یاللغن

یدارالمنر العرب

یشناس س بک» ،ش(1391محم ند ) ،یفت نح 28

انتش ارات :ته ران ،«ها ها و روشکردیها رو هین ر

سخن

85 یزبان لیواقعه براساس تحل ۀسنر یشناس سبک

مف اتی » ،ق(1420فخ رراز ، محم د ب ن عم ر ) 29

دار احی اء الت راث :روتی )چا س نم(، ب « الغیب

العربی

دگاهی از د یسبک ادب» ،ش(1392) اءیض ،یقاسم 30

ریکب ریسسه انتشارات امرم :تهران ،«یشناس زبان

یشناس س بک» ،ش(1386) میمحم د ک ر ،ک ناز 31

:ته ران ،یدیس نیترجمه حس ،«قرآن یاععاز بتغ

انتشارات سخن

التحقیپ فى کلم ات » ،ق(1430) مص فن ، حسن 32

دارالکت ب :روتی )چا س نم(، ب «القرآن الکریم

العلمیۀ

،ش(1391پ اییز و زمس تان و همک اران ) ،ی م 33

، «نیمن الآخ ر لیو قل نیثلۀ من الاول هیآ یبررس»

،یرض ن یدانشگاه علنم اس تم ،یقرآن یها آمنزه

( 150تا 135)صص 16شماره

،«نمنن ه ریتفس » ،ق(1374مکارم شیراز ، ناصر ) 34

.دارالکتب الإستمیۀ :تهران

التمهید فی علنم » ،ق(1415) یمعرفت، محمدهاد 35

مرسسۀ النشر الاستمى :)چا دوم(، قم «القرآن

ش(، 1393 ناظمی ان، ه نمن )به ار و تابس تان 36

مبارک ه ۀس ازی در س نر زدایی و برجسته آشنایی»

، ش ماره ده م زبان و ادبیات عرب ی معله ، «واقعه

( 166تا 139)صص

،ش(1381نیم ه اول ) ک ایآنعل ،ننی نرت 37

و اس تعارات ری: تص او نیهنر در د یها خاستگاه»

ترجمه: ابنالفض ل ،«یسنر مک - نیآغاز اتیدر آ

6ش ماره ،باشناختیز یهنر و معمارمعله ،یحر

(308تا 285صص )

ریتص او » ،ش(1382نیمه دوم ) کایآنعل ،ننینرت 38

ترجم ه: ،«یسنر مک نیآغاز اتیو استعارات در آ

،باشناختیز یهنر و معمارمعله ،یابنالفضل حر

( 332تا 319 صص) 9شماره

)چا «جناهر البتغۀ»ش( 1381احمد ) ،یهاشم 39

مرک ز :ح نزه، ق م دیاز اسات یپنعم( محقپ: جمع

قم هیحنزه علم تیریمد

یف ۀی دراس ات فن» ،ق(1427احم د ) اس نف، ی40

یدارالمکتب :، دمشپ«میالقرآن الکر41. Burke, Michael. (2014), The Routledge

Handbook of Stylistics, Routledge. 42. Crystal, David. (2008), A Dictionary of

Linguistics and Phonetics (6th edn), Oxford, Blackwell.

43. Neuwirth, Angelika. (2004), Rhetoric and the Qur’an, in The Encyclopaedia of the Qurān, Jane Dammen McAuliffe, Leiden – Boston, Brill.

44. Jeffries, Lesley; McIntyre, Daniel. (2010),

Stylistics, Cambridge University Press. 45.Simon and Schuster. (1972), Webster's New

Twentieth Century Dictionary (2th edn), New World Dictionaries.

46. Simpson, Paul. (2004), Stylistics: A Resource Book for Students, Routledge, London.

1397( بهار و تابستان 13) یاپیسال هفتم، شماره اول، شماره پ، «قرآن یشناخت زبان یها پژوهش» یپژوهش یدوفصلنامه علم 86