การสืบพันธุ์ (Reproduction)

การสบพนธ (Reproduction)

• การสบพนธ (Reproduction) หมายถง การใหก าเนดลกหลานทคลาย หรอ เหมอนบรรพบรษ

• การสบพนธแบบไมอาศยเพศ(Asexual reproduction) เปนการสบพนธท ไมมการรวมตวของเซลลสบพนธ (sex cells) เพศผ-เพศเมย

• การสบพนธแบบไมอาศยเพศ มหลายแบบ 1. การแบงออกเปน 2 สวน (Binary fission) 2. การแตกหนอ (Budding) 3. การสรางสปอร (Sporulation)

การสบพนธ (Reproduction)

• การสบพนธ (Reproduction) หมายถง การใหก าเนดลกหลานทคลาย หรอ เหมอนบรรพบรษ

• การสบพนธแบบไมอาศยเพศ(Asexual reproduction) เปนการสบพนธท ไมมการรวมตวของเซลลสบพนธ (sex cells) เพศผ-เพศเมย

• การสบพนธแบบไมอาศยเพศ มหลายแบบ 4. การงอกใหม (Regeneration) 5. พารทโนเจเนซส (Parthenogenesis) 6. การหกเปนสวน ๆ (Fragmentation) 7. สายสบพนธของไวรส หรอเฟจ (Replication = การจ าลองตวเอง )

การสบพนธแบบไมอาศยเพศ (Asexual Reproduction)

1. การแบงออกเปน 2 สวน (Binary fission) – เรมโดยนวเคลยสคอย ๆ ยดยาวออกแลวคอย ๆ คอดเขาหากนจน

ขาดออกจากกน – จากนนผนงเซลลจะเรมคอดตามจนตดกน และขาดออกจากกน – การสบพนธแบบนพบในสงมชวตพวกโพรทสตเซลลเดยว เชน

แบคทเรย อะมบา พารามเซยม ยกลนา(โพรโทซว) – แตโพรทสตบางชนดแบงเปน 2 เซลลแลวเซลลทไดจะไมแยกออก

จากกน แตจะตดกนเปนกลม ๆ เชนตะไครน า (โพรโทคอคคส) หรออาจตดเปนสายยาว เชน เทาน า (spirogyra) เมอจ านวนมากพอจงแยกออกจากกนภายหลง


2. การแตกหนอ (Budding)

– เปนการสบพนธทพบไดในสงมชวตหลายชนด

– ซงจะเกดขนตามบรเวณผนงเซลลรอบนอก โดยบรเวณผนงเซลลดงกลาวจะมการแบงเซลลแบบ mitosis เพมจ านวนขนเรอย ๆ จนเปนตมยนออกมา (โดยจะไมเกดซ ากบผนงเซลลต าแหนงเดม) ซงอาจตดอยหรอหลดออกจากเซลลแมหรอตวแมกได เชนยสต (ขณะทอาหารอดมสมบรณ)

– อาจพบการสบพนธแบบนในสตวหลายเซลล เชน ไฮดรา ฟองน า แหน ตนตายใบเปน


3. การสรางสปอร (Sporulation) – กระบวนการเรมโดยเซลลทจะสรางสปอรมการแบงนวเคลยสหลายครง

จนไดนวเคลยสมากมาย

– ตอมามโพรโทพลาสซมมาหม มผนงหนาเกดขนกลายเปนสปอรซงทนตอสภาพแวดลอมไมเหมาะสมไดด ผนงเซลลเดมกลายเปนอบสปอร (Sporangium) เมอแกจะแตกออกสปอร (spore) กจะปลวไปยงทตางๆ

– เมออยในสภาวะแวดลอมทเหมาะสมจะงอกเปนเสนใย (hypha หรอhyphae) ตอไป พบในยสต (อาหารขาดแคลน) เหด รา มอส เฟรน ราเมอก โพรโทซวบางชนด (พลาสโมเดยม)หรอเชอไขจบสน)

การสรางสปอรของแบคทเรย (ไมเปนการสบพนธ)


4. การงอกใหม (Regeneration) – การสรางสวนของรางกายสวนทขาดหายไปขนมาใหมใหครบเหมอนเดม – พบในสตวบางชนดเชน พลานาเรย ไฮดรา ดอกไมทะเล (sea anemone) ดาวทะเล

– พชบางชนดสามารถงอกตนใหมจากสวนของล าตนเดมหรอจากรากใตพนดน หรอเหนอพนดน เชน สตรอเบอรร

– พวกวชพชตาง ๆ เชน ผกตบชวารวมทงพชทมความส าคญทางเกษตรกรรม และพชสวนครว เชน ออย ขง ขา สบปะรด มนฝรง มนเทศ (บางชนด)สามารถตดบางสวนไปปลก จะขยายพนธงายและรวดเรวมาก ซงเรยกวธดงกลาวนวา การงอกแพรพนธพช(Vegetative reproduction)


4. การงอกใหม (Regeneration) หมายเหต การงอกใหม (Regeneration) ของสงมชวตบางชนด เชน จงจกทหางขาด ก งขาหลดไปสามารถสรางสวนหางและขาใหครบได แตจ านวนตวสงมชวตไมเพมขนจงไมถอเปนการสบพนธ จดเปนการงอกใหมเพอชวยซอมแซมสวนทขาดหายไปใหครบ


5. พารทโนเจเนซส (Parthenogenesis) คอกระบวนการเจรญพฒนาของไขกลายเปนตวออนโดยไขไมไดรบการปฏสนธ เชน ผง ตวตอ (wasps) เพศผ – ไขทไมถกปฏสนธ จะเจรญเปนเพศผ [Drone = ผงเพศผ มโครโมโซมเพศ = XO สรางสเปรมไดโดยการแบงเซลลแบบ mitosis]

– ไขทถกปฏสนธ จะเจรญเปนเพศเมย [มโครโมโซมเพศ = XX สรางไข

โดยการแบงเซลลแบบ meiosis]

– ผงราชน (Queen) จะรบสเปรมจากผงเพศ ผ (drone) เพยงครงเดยวแลวเกบไวในถง ซงตอกบทอสบพนธ ทปากถงมกลามเนอคลายลน (muscular value) คอยปด-เปดปากถง ถาตองการลกเพศเมยลนทปากถงจะเปดใหสเปรม + ไข เพศเมย ถาตองการลกเพศผ ลนจะปด ไขไมถกปฏสนธ parthenogenesis ผงเพศผ


5. พารทโนเจเนซส (Parthenogenesis) – อธบายเพมเตม

• ไขทไดรบการปฏสนธเปนผงเพศเมย(Queen หรอ Workers ) (2 n) • ไขทไมไดรบการปฏสนธเจรญเปนผงเพศผ (n) หรอ Drone (โดรน) • ผงเพศเมย จะมถงเกบอสจเพอเอาไวผสมกบไขทเจรญเตมท เรยกถงนวา สเปอรมาทกา(spermatheca)

• ผงเพศผจะตายหลงการผสมพนธเพราะอวยวะเพศยงตดอยกบเพศ เมย และดงใหอวยวะภายในของเพศผ ฉกขาดและตายในทสด


6. การหกเปนสวน ๆ (Fragmentation) – จดเปนการสบพนธแบบไมอาศยเพศ แตละสวนทขาดออกจากกนจะเจรญและเพมจ านวนเซลลขน จนมลกษณะเหมอนเดม เชน สาหรายสายยาว ๆ พยาธตวตด ดาวทะเล

การสบพนธแบบไมอาศยเพศของเฟจ (Asexual Reproduction of Bacteriophage)

7. สายสบพนธของไวรส หรอเฟจ (Duplication = การจ าลองตวเอง ) – ไวรสเปนอนภาค (particle) ขนาดเลกทไมประกอบดวยเซลลไมสามารถเจรญ นอกเซลลของสงมชวต (host = ผถกอาศย) ทงนเพราะไมมเอนไซมของตวเอง ไมม metabolism ของตวเอง แตสามารถเพมจ านวนไดเมอเขาไปอยในเซลลของสงมชวต (ผถกอาศย = Host)

– กระบวนการเรมโดยไวรส จะใชสวนหาง (fiber) เกาะทผนงเซลลของแบคทเรยแลวปลอยเอนไซมยอยผนงจากนนจงปลอยสารพนธกรรม (DNA หรอ RNA) เขาสเซลลแบคทเรยมการจ าลอง DNA มากขน มการสรางโปรตนทเปนสวนหวและสวนหาง จากนนแตละสวนจะรวมตวกนเปนไวรสมากมาย

– ตอมาผนงเซลลของแบคทเรยจะถกท าใหสลายตวจนแตกออก ไวรสกจะกระจายออกไปและสามารถไปบกรก (infect) เซลลแบคทเรยอน ๆ ไดอก

การสบพนธแบบสลบ (Metagenesis)

• แมงกระพรน มเพศแยกกน มรปรางคลายรม [ลกษณะนเรยกวา เมดซา (medusa) เมอสเปรมวายเขาปฏสนธกบไขในเพศเมย จะไดไซโกตซงเจรญแบงตวมาเรอย ๆ (ภาพ)

• จนไดตวออนทมขนรอบตว (ภาพ) เรยกวาพลานลา (planula) ซงไดจากการสบพนธแบบอาศยเพศ ซงจะวายน าออกจากแม หาทเกาะและเจรญขนเปนรปทรงกระบอก (polyp) ยดยาวขน (ภาพ) และมการแตกหนอเปนสวน ๆ (ภาพ) เรยกระยะนวาสโตรบลา (strobila) แตละสวนทหลดออกมาจะเจรญเปนตวออน (เรยกวา อไฟรา = ephyra) ซงจะเจรญเปนตวเตมวยตอไป (ทงชวงอาศยเพศและแตกหนอมโครโมโซม = 2n เทานน ไมมชวง = n)

การโคลน (Cloning)

• โคลนนง (cloning) สตว เกดขนตนทศวรรษท 50 โดยนกชววทยาชาวอเมรกน 2 คนคอ โรเบรต ดบบลวบรกส ( R.W. Briggs) และ โทมส เจคง (T.J. King) แหงสถาบนวจยมะเรงในฟลาเดลเฟย ทดลองการโคลนโดยใชกบ เปนผ รเรมท าการโคลนดวยวธการถายโอนนวเคลยส (Nuclear transfer

• วนท 22 ก.พ. 2540 นกวทยาศาสตรชาวสกอต เอยน วลมต(Ian Wilmut) ไดท าการโคลนแกะส าเรจจ านวน 9 ตว โดยเฉพาะแกะตวหนงชอ ดอลล

การสบพนธแบบอาศยเพศของสตว (Sexual Reproduction)

1. Conjugation

2. Fertilization

3. Hermaphrodite


1. Conjugation

(คอนจเกชน) หมายถง การสบพนธแบบอาศยเพศของสงมชวต โดยการมาจบคกนเพอแลกเปลยนนวเคลยส หรอสารทางกรรมพนธซงกนและกน โดยดไมออกวาตวใดเปนเพศผ เพศเมย และเซลลสบพนธกมลกษณะคลาย ๆ กน เชน พารามเซยม สาหรายบางชนด เชอราบางชนด และแบคทเรยบางชนด ฯลฯ

– เซลลสบพนธทมลกษณะคลายกนเรยกวา Isogamete


2. Fertilization(การปฏสนธ)

หมายถง การรวมกนของนวเคลยสของสเปรม และนวเคลยสของไข(ซงเปนเซลลสบพนธของสตวเพศผและเพศเมย ซงมความแตกตางกน)

3. Hermaphrodite(เฮอรมาโฟรไดท) หรอ Monoecious

หมายถง สตวทเปนกระเทย มอวยวะเพศทง 2 เพศอยในตวเดยวกน แตไมสามารถผสมกนเองภายในตว ตองผสมขามตว เนองจากไขและอสจเจรญไมพรอมกน เชน ไสเดอนดน หอยนางรม พลานาเรย ไฮดรา สวนพยาธตวตด (สามารถผสมภายในตวเองได) เปนสตวทมอวยวะสบพนธเพศผและเพศเมยในตวเดยวกน ถงเกบสเปรมจากตวอนเรยก Spematheca ถาเกบของตวเอง เรยก Seminal vesicle

T. saginata ม 1,000-2,000 proglottids แตละปลองมเซลลไขประมาณ 100,000 ฟอง T. solium ม 1,000 proglottids แตละปลองมเซลลไขประมาณ 60,000 ฟอง

การสบพนธของคน

1. การสรางเซลลสบพนธของสตวเพศผ (Spermatogenesis)

• อวยวะทท าหนาทสรางอสจ คออณฑะ (testis)

• ภายในอณฑะจะประกอบดวยหลอดสรางอสจ (seminiferous tubules) ประมาณ 1,000 หลอด/ 1 ขางโดยระหวางการเกดอวยวะสบพนธจะมกลมเซลลชอ ไพรมอรเดยล เจอรมเซลล (primordial germ cell) เปนกลมเซลลเรมแรกทเคลอนทเขามาอยในหลอดสรางอสจของอณฑะ มการแบงตวแบบ mitosis 2-3 ครง ไดเซลลทเรยกวา สเปอรมาโทโกเนย (spermatogonia) มากมาย


2. สเปอรมาโทโกเนย (spermatogonia) จะมการจ าลองโครโมโซมอกเทาตว พรอมทจะแบงตวแบบ meiosis เรยกเซลล นวา สเปอรมาโทไซตระยะแรก(primary spermatocyte) ซงจะแบงตวแบบ meiosis ขนท 1 ไดสเปอรมาโทไซตระยะท 2 (secondary spermatocyte)

3. สเปอรมาโทไซตระยะท 2 แบงตวแบบ meiosis ขนท 2 ตอไป จะไดสเปอรมาตด (spermatid) ซงจะเจรญตอไปเปนตวอสจโดยการสลด cytoplasm ทง


• อธบายเพมเตม

– ทสวนหวของสเปรมจะม Acrosome ซงเปลยนแปลงมาจาก Golgi bodies จงมเอนไซม อยดวย (hyaluronidase) ทสวนระหวางสวนหวกบ Middle piece จะม centriole 2 อน และทสวนกลางม mitochondria เรยงตวเปนเกลยวรอบ ๆ หลอด microtubules เพอสรางพลงงานใหแกเซลลอสจ]


การสรางเซลลสบพนธของสตวเพศเมย (Oogenesis)

อวยวะทท าหนาทสรางไข (Ovum หรอEgg) คอรงไข (Ovary)

1. โดยเรมจากกลมเซลลในรงไขทเรยกวา ไพรมอรเดยล เจอรมเซลล (primordial germ cell) มการแบงตวแบบ mitosis หลายครง จนไดเซลลจ านวนมาก เรยกวา โอโอโกเนยม (oogonium หรอ oogonia )

2. ตอมาเซลลโอโอโกเนยม จะมการจ าลองโครโมโซมและ DNA ขนอกเทาตว ขยายขนาดใหญขนและพรอมทจะแบงเซลลแบบ meiosis เรยกวา ไพรมารโอโอไซต (primary oocyte) หรอ โอโอไซตขนท 1



3. ตอมาจะแบงเซลลแบบ meiosis I ไดเซกนดารโอโอไซต (secondary oocyte) ซงมขนาดใหญและโพลารบอดขนท 1 (first polar body) ซงมขนาดเลก

4. และจะมการแบงเซลลแบบ meiosis II (เมอถกปฏสนธ) เซลลขนาดใหญ 1 เซลลเรยกวา โอโอทด (ootid) ซงจะเจรญตอไปเปนไข (ovum) สวนเซลลขนาดใหญ 3เซลล เรยกวาเซกนดารโพลารบอด (secondary polar body) ตอมาจะสลายไป



• หมายเหต – เดกหญงแรกเกดมเซลลไขอยแลวในระยะ primary oocyte (ขน prophase I)

– เซลลไขทตกจากรงไขของเพศหญงอยในระยะ secondary oocyte (ขน metaphase II)

– 1 Oogonium แบงตวเสรจจะไดเซลลไขเพยง 1 เซลลเทานน (3 Polar bodies ฝอสลายไป)

ระบบสบพนธเพศชาย (Male Reproductive System)

• สรปแผนผงทางเดนของอสจ

• Seminiferous tubule vasa efferentia epididymis (หลอดเกบตวอสจ) vas deferens (ทอน าอสจ) urethra (ทอปสสาวะ) หลงออกสภายนอกรางกาย


• สรปโครงสรางและหนาทระบบสบพนธเพศชาย 1. Seminal vesicle (ตอมสรางน าเลยงตวอสจ) หนาทสรางน าอาหาร

ส าหรบเลยงตวอสจ มความส าคญตอการเคลอนไหวของตวอสจ

2. Vas deferens (หลอดน าตวอสจ) หนาท ล าเลยงอสจออกภายนอกรางกาย เปนทางใหตวอสจออกทางทอปสสาสะ เปนต าแหนงทถกผก ตดเมอท าหมน

3. Penis (องคชาต,ลงค) หนาท เปนทางผานของน าปสสาวะ เพอขบออกนอกรางกาย เปนอวยวะทใชรวมเพศ เปนทางผานตวอสจออกนอกรางกาย


• สรปโครงสรางและหนาทระบบสบพนธเพศชาย 4. Epididymis (หลอดเกบตวอสจ) หนาท สรางอาหารมาเลยงตวอสจ เปนท

พกของตวอสจ 6 สปดาหจนอสจแขงแรง 5. Testis (อณฑะ) หนาท สรางตวอสจ สรางฮอรโมนเพศชาย(Testosterone) 6. Scrotum (ถงหมอณฑะ) หนาท ปรบอณหภมใหเหมาะสมตอการสรางอสจ

= 34 C 7. Cowper s gland (ตอมคาวเปอร) หนาท สรางสารหลอลน ขณะเกดการ

กระตนทางเพศ 8. Prostate gland (ตอลกหมาก) หนาท หลงสารทเปนเบสออน ๆ เขาทอ

ปสสาวะเพอท าลายฤทธกรดใหเหมาะสมกบตวอสจ


ขอควรทราบเพมเตมเสรมประสบการณ 1. ชายบางคนมลกอณฑะเลอนลงมาในถงอณฑะ (scrotum) เพยงขาง

เดยว ชาวบานเรยกวาทองแดง(Cryptorchidism) อาจเปนหมนหรอยงคงมลกไดเหมอนกน

2. ผชายปกตจะมการหลงน าอสจ (semen) ออกมาประมาณ 2 – 4 ลบ.ซม. ในการรวมเพศแตละครง มอสจประมาณ 180 – 500 ลานเซลล [ใน semen 1 ลบ.ซม. ปกตจะมอสจประมาณ 70 ลานเซลล ถามต ากวา 30 ลานเซลล มโอกาสเปนหมนได]


ขอควรทราบเพมเตมเสรมประสบการณ • อสจ ตงแตเรมสรางจนตายจะอยใน epididymis และใน Vas deferens มอายประมาณ 40 วน เมออยในปกมดลกเพอรอการผสมกบเซลลไข มอายอยไดประมาณ 2 วน [แตจะมชวตอยไดประมาณ 1 ชม. เมอออกมาภายนอกรางกายแลว]

• น าอสจ (semen) ประกอบดวย sperm หรอ spermatozoa น าเลยงอสจจากตอมลกหมากและตอมเซมมนอล (Prostatic fluid และ Seminal fluid) รวมทงสารเมอก (mucous) ชวยหลอลน(จากตอมคาวเปอร)


• สรปสาระความรเพมเตม (ความผดปกตของตอมลกหมากเพศชาย) – ตอมลกหมากอกเสบ หมายถง การตดเชอหรอการอกเสบทตอมลกหมาก ซงพบไดในผชายทกวย โดยแบงออกเปนชนดเฉยบพลนและชนดเรอรงดงน

1. ตอมลกหมากอกเสบเฉยบพลน เกดจากเชอแบคทเรย โดยมกจะแสดงอาการทรนแรงและเกดขนทนทพรอมทงมไขสง หนาวสน ปสสาวะขนหรอเปนเลอดรวมดวย

2. ตอมลกหมากอกเสบเรอรง แบงออกเปน 2 ชนดคอ 1.)ชนดตดเชอแบคทเรย ซงเปนการอกเสบซ าซากของตอมลกหมากและ 2.)ชนดไมไดตดเชอแบคทเรย ซงเปนการอกเสบของตอมลกหมากทพบไดบอยทสดประมาณ 90 % ของผ ปวยตอมลกหมากอกเสบเรอรงไมไดเกดจากการตดเชอแบคทเรย ดงนนยาปฏชวนะจงใชไมไดผลกบผ ปวยกลมน


• โรคของตอมลกหมากมอะไรบาง 1. ตอมลกหมากอกเสบ พบไดในผชายทกวย

2. ตอมลกหมากโต พบบอยในผชายสงอาย 50 ปขนไป

3. มะเรงตอมลกหมาก สวนใหญพบในผชายสงอาย 50 ปขนไป

ระบบสบพนธเพศหญง (Female Reproductive System)

• รงไข (Ovary) มอย 2 ขางซายขวาของมดลก อยลกเขาไปในองเชงกราน มเยอยดรงไขใหตดกบผนงชองทอง (เยอนเรยกวา mesovarium ส าหรบเยอทยดลกอณฑะเรยกวา mesorchium) ขนาดของรงไขประมาณ หวแมมอ หนก 2 – 3 กรม รงไขมหนาทส าคญ 2 อยาง คอ...สรางไขและฮอรโมนเพศหญง [หญงทถกตดรงไขออกขางหนงกยงมโอกาสมบตรได และมวงจรประจ าเดอนตามปกต]


• ขอควรทราบเพมเตม 1. รงไขของเดกหญงแรกเกด จะมไขทยงไมเจรญเตมท คออยในระยะโอ

โอไซตระยะแรก (primary oocyte) ประมาณ 4 แสนเซลล โอโอไซตนจะมกลมเซลล เรยกวา เซลลฟอลลเกล (follicular cell) หมอยคลายถง เรยกรวมกนวาฟอลลเกล (follicle)

2. จ านวน Oocytes จะลดลงตามวย และเมอหมดประจ าเดอน กไมมโอโอไซตทสามารถเจรญเตบโต และไมมการตกไขอก


• ขอควรทราบเพมเตม 4. ทอน าไขหรอปกมดลก (Oviduct หรอ Fallopian tube) อย 2 ขาง

ของมดลก ปลายหนงมลกษณะเปนกรวยปากแตร ไขทสกและหลดออกจากรงไขจะผานเขาไปในทอน าไขหรอปกมดลก เปนระยะทางประมาณ 10 ซม. (โดยอาศยการหดและการคลายตวของทอน าไขและการโบกของขนทเซลลบรเวณภายในทอน าไข) เพอรอการปฏสนธ

5. ชองคลอด (Vagina) เปนสวนหนงของทอน าไข ซงเปลยนแปลงไปใหเหมาะสมเพอรบ penis ของเพศชายพนในมเยอเมอกอย (แตไมมตอมอย) เยอนจะขบสารออกมาชวยหลอลนในขณะรวมเพศ ปกตภายในชองคลอดมสภาวะเปนกรด


• ขอควรทราบเพมเตม

6. มดลก (Uterus) ถอวาเปนอวยวะทชวยในการสบพนธ เปลยนแปลงมาจากสวนลางของทอน าไข เพอท าหนาท....เปนทเจรญเตบโตของทารก มดลกมต าแหนงอยขางหลงของกระเพาะปสาวะ มเนอเยอ 3 ชน คอ

1. เนอเยอชนนอก (serosa) เปนเยอบบาง ๆ

2. เนอเยอชนกลาง

3. เนอเยอชนใน (endometrium) มลกษณะคลายฟองน า


• ขอควรทราบเพมเตม

6. มดลก (Uterus)

1. เนอเยอชนนอก (serosa) เปนเยอบบาง ๆ

2. เนอเยอชนกลาง (myometrium) เปนกลามเนอเรยบหนา 2 ชน มความยดหยนสง สามารถขยายตวไดหลายเทาในระหวางตงครรภ และจะบบตวใหทารกคลอดออกมา

3. เนอเยอชนใน (endometrium) มลกษณะคลายฟองน า เปนชนทมการสรางรก (placenta) เปนแหลงแลกเปลยนกาซ และอาหารใหแกเอมบรโอ ผนงชนนจะมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลาในขณะทยงสามารถมลกได (เกดการมประจ าเดอน = menstruation)


• ขอควรทราบเพมเตม 7. เพศหญงแมวาจะม Oocytes อยในรงไขหลายแสนเซลลแตแรก แตจะ

มโอโอไซตเพยง 400 เซลลเทานน(จากรงไขขางละ 200 เซลล ) ทเจรญเปนไขทสมบรณหรอเตบโตเตมทและตกเขาสปกมดลกในชวงทมรอบประจ าเดอน สวน oocytes ทเหลออยจะฝอสลายไป

8. ประจ าเดอน (menses) คอ ผนงมดลก (endometrium) ทสลายตวลอกหลดออกมา ประกอบดวยเยอเมอก เลอด และของเสยจากเซลลของเยอบมดลก

การมประจ าเดอนหรอรอบเดอน (Menstrual cycle)

• Menstrual cycle แบงเปน 4 ระยะ คอ 1. ระยะกอนตกไข (Follicle stage) เรมมประจ าเดอน ------- ตกไขกนเวลา

13 – 15 วน

2. ระยะตกไข (Ovulation stage) ไขออกจากรงไข ระหวางวนท 13 – 15 วน

3. ระยะหลงตกไข (Corpus luteum stage) หลงจากตกไข จนถงวนมประจ าเดอนใชเวลา13 – 15 วน

4. ระยะมประจ าเดอน (Menstruation flow stage) ประมาณ 4 – 5 วน

• ฮอรโมนเกยวของ FSH, Estrogen, LH, Progesterone ตามล าดบ

การมประจ าเดอนหรอรอบเดอน (Menstrual cycle)

• สรปความรตามแผนภาพ

1. ในรอบวงจรมประจ าเดอน จะมฮอรโมน LH, FSH และ Estrogen มากทสดประมาณวนท14 ของรอบวงจรประจ าเดอน

2. ฮอรโมน progesterone จะมมากทสดประมาณวนท 21 ของรอบวงจรประจ าเดอน (ระหวางมประจ าเดอนจะมระดบต าเชนเดยวกบ estrogen)

3. ในขณะทรงไขมการตกไข (ovulation) รางกายจะมฮอรโมน LH และ estrogen สง

4. ขณะทผนงมดลกเจรญหนาขน ปรมาณฮอรโมน progesterone จะมปรมาณสงทสด

การปฏสนธ (Fertilization)

• การปฏสนธ (Fertilization) หมายถง.... กระบวนการในการรวมกนของนวเคลยสของสเปรม(อสจ) กบนวเคลยสของไข ไดเซลลทเรยกวา ไซโกต (zygote = 2n) เกดขน

• การปฏสนธ (Fertilization) ม 2 แบบ คอ

1. การปฏสนธภายนอกรางกาย (External fertilization)

2. การปฏสนธภายในรางกาย (Internal fertilization)


1. การปฏสนธภายนอกรางกาย (External fertilization) มกพบในพวกสตวทออกลกเปนไข (oviparous = โอวพาลส) เชน ปลา, กบ, ก ง, ป, หอย และสตวน าอน ๆ ฯลฯ

2. การปฏสนธภายในรางกาย (Internal fertilization) เปนการปฏสนธของพวกสตวบก โดยตวผจะปลอยสเปรมเขาไปในระบบสบพนธของเพศเมย เกดการปฏสนธกนขน เชน สตวเลอยคลาน สตวปก และสตวเลยงลกดวยน านม (ซงมกออกลกเปนตว เรยกสตวพวกนวา ววพารส (Viviparous)

ขนตอนการปฎสนธของอสจกบเซลลไข


อธบายเพมเตม

o สารหมเซลลไข = Follicle cells

o เยอหมเซลลไขชนนอก = Vitelline membrane

o เยอหมเซลลไขชนใน = Egg membrane

• อสจจะกระตนใหเซลลไขปลอยสาร (enzyme) ออกมาแทรกระหวางเยอ 2 ชน เยอวเทลลน แยกออกหางเกดเปน Fertilization membrane (เยอดานขวาลาง) ปองกนการปฏสนธโดยอสจหลาย ๆ ตว

การตงครรภ และการคลอด

การตงครรภ และการคลอด

• การหาวนตงครรภ – หาวนตกไข วนท 14 ของรอบเดอน (วนท 1 + 13 = วนท 14)

– วนตงครรภ วนท 14 + 7 (คอวนท 21 ของรอบเดอน)

• การหาวนคลอดบตร – ใหนบยอน 3 เดอน เขยนวนแรกทมประจ าเดอนครงหลงสด บวกดวย 7 – เชน

ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. 58

10 ก.ค. คลอด 17 เม.ย. 59

25 ก.ค. คลอด 2 พ.ค. 59

การเกดฝาแฝด (Twins)

1. แฝดรวมไขหรอแฝดแท (Indentical twins หรอ Monozygotic twins) เกดจากไขเซลลเดยว สเปรมตวเดยว เกดการแบงตว

2. แฝดตางไข หรอแฝดเทยม (Dizygonic twins หรอ Fratenal twins) เกดจากเซลลไขคนละเซลล สเปรมคนละตว ลกอาจมเพศเหมอนกนหรอตางกนกได

ตารางสรปการผสมเทยมวธตาง ๆ ทส าคญ

วธ สงทน าไปใส ต าแหนงทใสเขาไป ต าแหนงการปฏสนธ

ปากมดลก

มดลก ทอน าไข ทอน าไข

หอง ปฏบตการ

1. ไซโกต - - + - +

2. ตวออน - + - - +

3. ตวออน - - + - +

4. อสจ + ไข - - + + -

5. อสจฉดเขาไข - + - - +

ตารางสรปการผสมเทยมวธตาง ๆ ทส าคญ

อธบายตารางการผสมเทยมแบบตางๆ

• วธท 1 คอ ZIFT (Zygote Intra Fallopian Transfer)

• วธท 2 คอ IVF (In Vitro Fertilization)

• วธท 3 คอ Embryo transfer

• วธท 4 คอ GIFT (Gamete Intra Fallopian Transfer)

• วธท 5 คอ ICSI (Intra Cytoplasmic Sperm Injection)

ผงมโนมต แสดงขนตอนการถายฝากตวออน การเหนยวน าใหไขตกหลายใบพรอมกนจากแมพนธทด

ตรวจสอบเพศแลวถายฝาก

ใหตวแมรบ

ไดลกแฝดเหมอนจากไขใบเดยว

ไดลกททราบเพศตงแตอยในทอง

เพมจ านวนลกจากแมพนธทมสายพนธด

ถายฝากโดยตรง

ท าการชะลางและเกบไขทผสมแลว

ท าการผสมไขกบอสจ-ในมดลกจรงหรอในหลอด

ผาแบงเอมบรโอแลวถายฝาก

การเจรญเตบโตของคนระยะหลงคลอด • อธบายเพมเตม

1. ศรษะเจรญชากวาแขน-ขามาก

2. สมอง เปนอวยวะทใชเวลาในการเจรญสนทสด

3. หวใจ มแบบแผนการเจรญคลายสมอง (ในชวง 0 – 5 ป) แตหลง 5 ป จะมแบบแผนการเจรญคลายกบรางกาย

4. การเตบโตของสวนตาง ๆ ของรางกายของคนจะไมเทากน ขณะเปนตวออน (fetus = ฟตส)ขนาดของศรษะจะใหญประมาณ ½ ของรางกาย แตสวนขาจะสนมากแตเมอเจรญมากขน สวนขาจะเรมยดยาวขนอยางรวดเรว สวนศรษะเจรญชา จงท าใหขาและล าตวไดสดสวนกนมากขนภายหลงคลอด


5. สมองของคน จะมการเตบโตอยางรวดเรวระหวาง 0 – 5 ป (เชนเดยวกบหวใจ) แตสมองในระยะหลงอาย 5 ป ไปแลวจะมการเตบโตนอยมาก สวนหวใจและรางกายจะมอตราการเตบโต ทมความสมพนธกนคอเปนแบบเดยวกน พบวาเมอน าหนกของรางกายเพมมากขน น าหนกของหวใจกจะเพมขนดวยและจะสงเกตเหนวา จะเพมอยางรวดเรวขณะยางเขาสวยรน (อาย 12 – 13 ขวบ)

6. ระบบประสาท (สมอง และไขสนหลง) เปนระบบแรกทเจรญพฒนาขนในเอมบรโอ


7. จากการศกษารายงานพบวา เดกในครรภในระยะ 2 – 3 เดอนกอนคลอด และในระยะ 6 เดอนหลงคลอด ถาขาดสารอาหารจ าเปน จะสงผลท าใหสมองพฒนาชา จ านวนเซลลของสมองนอยเนองจากเซลลประสาทแบงตวนอยลง ตองเรงแกไขโดยการเพมสารอาหารในระยะเวลาดงกลาว มฉะนนจะแกไขไมได

การเจรญเตบโตของคนระยะหลงคลอด

ตารางสรปลกษณะการเปลยนแปลงทส าคญของเอมบรโอในชวงอายตาง ๆ

ชวงเวลานบจากการปฏสนธ

ลกษณะการเปลยนแปลงของเอมบรโอ

24 ชวโมง ไซโกต เจรญเปนเอมบรโอระยะ 2 เซลล 3 วน เอมบรโอมลกษณะกอนกลม (morula) 7 วน เอมบรโอ (blastocyst) เกด chorion ฝงตวทผนงมดลก

2 สปดาห สรางรก เดอนท 1 เกดการมวนตวของ neural tube เปนระบบประสาท

(เมอเรมสปดาหท 4)

ตารางสรปลกษณะการเปลยนแปลงทส าคญของเอมบรโอในชวงอายตาง ๆ

ชวงเวลานบจากการปฏสนธ

ลกษณะการเปลยนแปลงของเอมบรโอ

เดอนท 2 เกดการสรางอวยวะตาง ๆ เอมบรโอสนสดเรยกวาฟตส (fetus) เมอยางสปดาหท 9 (เพศคลายกน)

เดอนท 3 อวยวะเพศภายนอกเจรญด บอกเพศทารกได (ฟตสเจรญอยางรวดเรวคลายคนมากขน

เดอนท 4 ฟตสเจรญอยางรวดเรว ขายาวมากขน ใบหนากวางออก อวยวะเพศเหนชดเจน

เดอนท 5 การเจรญเตบโตเรมลดลง ศรษะพฒนาชาลง ระบบประสาท กลามเนอเจรญด หวใจเรมเตน

ตารางสรปลกษณะการเปลยนแปลงทส าคญของเอมบรโอในชวงอายตาง ๆ ชวงเวลานบจาก

การปฏสนธ ลกษณะการเปลยนแปลงของเอมบรโอ

เดอนท 6 ผวหนงเหยวยน บางใส ลมตาและปดตาได ปอดพองออก (ถาคลอดระยะนมกตายหลงคลอด)

เดอนท 7 ระบบประสาทสมบรณขน ปอดและหลอดลมพฒนาขน หายใจไดเองบางแลว ไขกระดกสรางเลอดแทนมาม (โอกาสรอด 10 % ถาคลอดระยะ 7 เดอน)

เดอนท 8 ผวหนงเรมตง ผมยาว เลบมอยาว รมานตาสามารถตอบสนองตอตอแสง เดกชายอณฑะจะเคลอนลงสถงอณฑะ

เดอนท 9 ระยะครบก าหนดคลอด ไขมนใตผวหนงสมบรณขน (น าหนกทารกประมาณ 3,400 กรม)

การเจรญเตบโตของคนระยะหลงคลอด

• หมายเหต 1. การคลอด เกดขนเมอทารกครบก าหนด 38 สปดาห หรอ 280 วน

(หลงมประจ าเดอนครงสดทาย )

2. ลกษณะเดนของระยะฟตส คอทารกจะเจรญอยางรวดเรวอาย 9 สปดาห มน าหนกประมาณ 8 กรม แตเมออาย 38 สปดาห น าหนกเพมเปน 3,400 กรม ศรษะเจรญชาลง จาก 50% เหลอ 25% ของความยาวของทารก และเมอเปนผใหญสวนศรษะเทากบ 10 – 15 % ของความสงของรางกาย

ประชากรกบการคมก าเนด

• การคมก าเนด (Birth control) หมายถง.... การปองกนทจะไมใหเกดการมครรภขนมา ซงอาจควบคมในขนตอนใดขนตอนหนงตอไปน

1. การปองกนไมใหมการสรางเซลลสบพนธ (gametes)

2. หากมการสรางเซลลสบพนธ กปองกนไมใหเกดมการปฏสนธ

3. หากมการปฏสนธ กปองกนไมให embryo มการฝงตวทผนงมดลก


• การคมก าเนดในเพศชาย 1. การคมก าเนดถาวร

a) ท าหมนชาย (Vasectomy) โอกาสในการคมก าเนด 100%

2. การคมก าเนดชวคราว

a) ใสถงยางอนามย (โอกาส 85 %)

b) นบระยะปลอดภย (โอกาส 70 %)

ประชากรกบการคมก าเนด • การคมก าเนดในเพศหญง

1. การคมก าเนดถาวร • ท าหมนหญง (Tubal ligation)

a) ท าหมนเปยก โอกาส 100 % b) ท าหมนแหง โอกาส 100 %

2. การคมก าเนดชวคราว a) ใสถงยางอนามยแบบหญง (โอกาส 85 % ) b) กนยาคมก าเนด (โอกาส 99.5 %) c) ใสหวง (IUD โอกาส 90 % ) d) ฉดยาคมก าเนด (โอกาส 99.5 %) e) ฝงใตผวหนง (โอกาส 99.5 %)


หมายเหต การท าแทง (Criminal abortion) 1. ถอวาเปนอนตรายตอหญงผนนมาก อาจถงขนเสยชวตถาท าไมถกวธ

2. เปนการท าลายชวตทมบาปและกรรมตดตว

แบบทดสอบวดความรอบร-เตรยมสอบ

1. จากภาพ โครงสรางของอวยวะดงกลาวคออะไร • 1……………………………………….

2……………………………………….

3……………………………………….

4………………………………………. 5……………………………………….

6……………………………………….

7………………………………….…….

•

Urinary bladder

Seminal vesicle

Prostate gland Urethra Vas deferen

Epididymis Seminiferous tubules


1. จากภาพ โครงสรางของอวยวะดงกลาวคออะไร • 8……………………………………….

9……………………………………….

…………………………………………

………………………………………….

Testis

Cowper gland

Cowper gland Bulbourrthal เมอก (Mucous)

แบบทดสอบวดความรอบร-เตรยมสอบ 2. จากภาพ โครงสรางของอวยวะดงกลาวคออะไร A………………………………………

B………………………………………

C………………………………………

D……………………………………… E……………………………………….

.

Seminiferous tubule

Rete testis

Vas efferent

Epididymis Vas deferen


2. จากภาพ 3.Spermatogenesis 1………………………………………

2………………………………………

3………………………………………

4……………………………………… 5……………………………………….

6……………………………………….

F

A B

C

D

E

1.

3.

4.

2.

5.

Germ cell (Primordial) = 2n Spermatogonium (2n)

Primary spermatocyte (2n)

Secondary spermatocyte (n) Spermatid (n)

6.

Sperm (Spermatozoa) = n


2. จากภาพ 3.Spermatogenesis A………………………………………

B………………………………………

C………………………………………

D……………………………………… E………………………………………. ………………………………………..

F……………………………………….

F

A B

C

D

E

1.

3.

4.

2.

5.

Mitosis

Growth

Meiosis I

Meiosis II Differentiation Maturation Metamorphosis

Spermatogenesis

แบบทดสอบวดความรอบร-เตรยมสอบ • 4. ก าหนดให

1. Germ cell 2. Spermatogonium 3. Primary spermatocyte 4.Secondary spermatocyte

5. Spermatid

ทดสอบ I. เซลลชนดใดแบงตวแบบ mitosis………………………………..

II. เซลลชนดใดแบงตวแบบ meiosis……………………………….

III. เซลลชนดใดมการ growth…………………………………………….

IV. เซลลชนดใด differentiation…………………………………….

1 , 2

5

3 , 4

2


5.Oogenesis A………………………………………

B………………………………………

C………………………………………

D……………………………………… E………………………………………. ………………………………………..

F

A

C

E

Mitosis 2-3 ครง

Meiosis I

Meiosis II

Oogenesis Growth จ าลอง DNA Chromosome สงเคราะหโปรตน

A 1.

2.

3.

4. 5.

6.

7.

8.

3. B C

D

E


5.Oogenesis 1………………………………………

2………………………………………

3………………………………………

4……………………………………… 5………………………………………. 6……………………………………….

7……………………………………….

8……………………………………….

F

A

C

E

Primordial germ cell (2n)

Oogonium (2n)

Primary oocyte (2n)

Secondary oocyte (n) Secondary oocyte (n)

A 1.

2.

3.

4. 5.

6.

7.

8.

3. B C

D

E

Ootid เจรญเปน Ovum (egg) = n

First polar body (n)

Second polar bodies (n)

แบบทดสอบวดความรอบร-เตรยมสอบ 6. ทดสอบชววทยา

– กระบวนการ Spermatogenesis ของเพศชายใชเวลา ...........วน

– กระบวนการ Oogenesis ของเพศหญงใชเวลา .............. วน

– อณฑะ, รงไข เกดจากเนอเยอชนใด.............................................

–Germ cell เกดจากเนอเยอชนใด.................................................

74

Endoderm

25-28

Mesoderm

แบบทดสอบวดความรอบร-เตรยมสอบ 7. ภาพ โครงสรางและกระบวนการทเกดขนสรปกระบวนการส าคญ เกดทใด?

A.Ovulation……………………..

B.Fertilization …………………..

C.Implantation……… ………… D.Pregnancy……………………

E.Menstruation ………………… F.Cleavage……………………….

1. Ovary 2 และ 3 Oviduct หรอ Fallopian tube 4. Uterus (cavity) 5. Endometrium 6.Cervix 7. Vagina

1

2

5 5

5 2 , 3

แบบทดสอบวดความรอบร-เตรยมสอบ 7. ภาพ โครงสรางและกระบวนการทเกดขนสรปกระบวนการส าคญ เกดทใด?

G. Blastocyte……………………..

H. Gastrula …………………….…

I. Tubal ligation ……… ………….

5

5

2 , 3

1. Ovary 2 และ 3 Oviduct หรอ Fallopian tube 4. Uterus (cavity) 5. Endometrium 6.Cervix 7. Vagina

Date post:	08-Feb-2023
Category:	Documents
Upload:	khangminh22
View:	0 times
Download:	0 times

การสืบพันธุ์ (Reproduction)

Documents