www.hazar.org

AZERBAYCAN CUMHURBAŞKANLIĞI

SEÇİMLERİ, 2013BÜLENT ARAS

HAZAR STRATEJI ENSTITÜSÜ SIYASET VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MERKEZI

Azerbaycan C

umhurbaşkanlığı S

eçimleri, 2013

3

Prof. Dr. Bülent Aras, hâlen Sabancı Üniversitesi öğretim üyesi ve

HASEN Bilim ve Uzmanlar Kurulu Başkanı’dır. 2009-2013 yılları arasında

Dışişleri Bakanlığı Stratejik Araştırmalar Merkezi (SAM) Başkanlığı ve

Diplomasi Akademisi Başkanlığı’nı yürütmüştür. Dışişleri Bakanı Ahmet

Davutoğlu’nun akademik danışmanıdır.

Bülent Aras, Boğaziçi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde

1994 yılında lisans eğitimini, 1999 yılında da doktorasını tamamlamıştır.

Doktora çalışmalarını sürdürürken 1998 yılında Indiana Üniversitesi’nin

Avrasya Çalışmaları Bölümü’nde, 2003 yılında Oxford Üniversitesi St.

Anthony’s College’de, 2004 yazında ise Paris merkezli Avrupa Birliği

Güvenlik Çalışmaları Enstitüsü’nde araştırmacı olarak yer almıştır. 2010

yılında St. Anthony’s College Türkiye Çalışmaları Bölümü’nde Kıdemli

Misafir Profesör olarak görev yapmıştır. Dışişleri Bakanlığı’na katılmadan

önce İstanbul Teknik Üniversitesi İnsani ve Sosyal Bilimler Bölümü’nde

görev yapmıştır. 2009 ve 2010 yıllarında Sabah gazetesinde dış politika

alanında köşe yazarlığı yapmıştır.

Bülent Aras’ın yurt içi ve yurt dışında basılmış 13 kitabı bulunmaktadır.

Makaleleri ve verdiği pek çok ders gazetelerde yer almış ve Farsça, Rusça

ve Arapça gibi dillere çevrilmiştir. Uzmanlık alanları; Türk Dış Politikası,

Orta Asya, Kafkasya ve Ortadoğu olan ve bu konularda pek çok kuruma

danışmanlık yapmış olan Bülent Aras, akademik çalışmalarını geniş bir

alanda sürdürmeye devam etmektedir.

Yayıncı:Hazar Strateji Enstitüsü

Tasarım&Prodüksiyon:İnfomag Yayıncılık

Ebulula Mardin Caddesi, 4.Gazeteciler Sitesi A-8/1 1. Levent - İstanbulTel: (212) 324 55 15 Faks: (212) 324 55 05

Yazışma Adresi:Veko Giz Plaza, Maslak Meydan Sok., No:3 Kat:4 Daire:11-12 Maslak, 34298 Şişli-İstanbul-TÜRKİYE

Telefon: +90 212 999 66 00

Fax:+90 212 99 66 01

Web:www.hazar.org

Aze

rbay

can

Cum

hurb

aşka

nlığ

ı Seç

imle

ri, 2

013

4

Azerbaycan’da 9 Ekim 2013 tarihinde

Cumhurbaşkanlığı seçimi gerçekleşecek.

Cumhurbaşkanı İlham Aliyev karşısın-

da, muhalefetin önemli bir bölümünün

desteğini alan Cemil Hesenli ve diğer

adaylar seçimde yarışacaklar. Seçimlerle

Azerbaycan’ın siyasi, ekonomik ve dış po-

litika süreçleri halkın onayına sunulacak.

Azerbaycan yönetimi seçimlerin adil ve

eşit bir ortamda yapılması ve uluslararası

gözlemciler tarafından izlenmesi için çaba

harcamaktadır. Muhalefet siyasi yapıya

güvensizliğini sürdürmektedir. Cumhur-

başkanlığı seçimleri ülkenin siyasi yapısı,

siyasi rejim dinamikleri, demokratikleş-

menin seyri ve Azerbaycan’ın gelecekte

izleyeceği politikalar ile ilgili önemli

ipuçları verecektir.

GIRIŞ

Ekim ayında yapılacak olan Cumhur-

başkanlığı seçimleri Azerbaycan siyasi

hayatında 2013 yılının en önemli hadi-

sesidir. Bu seçim aynı zamanda ülkenin

bağımsızlık sonrası siyasal yönetim süreci

ile ilgili fikir vermesi açısından önemli

olacaktır. Sovyetlerin dağıldığı yıllarda

sancılı bir süreçte bağımsızlığını kaza-

nan Azerbaycan’ın, kısa bir süre sonra

Ermenistan’la savaş neticesinde Dağlık

Karabağ ve yedi rayonu işgal altında

kalmıştır. Savaşın maddi hasarı, göçmen-

ler, ekonomik sorunlar ve siyasi istikrar,

Azerbaycan’ın bağımsızlık sonrası karşı

karşıya kaldığı birtakım sorunlardır.

Haydar Aliyev dönemi (1993-2003) ülkede

istikrarın tesis edildiği, komşu ülkelerle

ilişkilerde bir dengenin sağlandığı ve

ülkenin zengin yeraltı kaynaklarına ilk ya-

tırımların yapıldığı yıllar olmuştur. İlham

Aliyev dönemi, kendinden önceki dönem-

de tesis edilen istikrar ve erken altyapı

girişimleri üzerine modern Azerbaycan’ın

inşa edildiği yıllar olmuştur.

Seçim atmosferinde Azerbaycan yöneti-

minin ülkeye getirdiği siyasal standart-

lar, ekonomi yönetimi ve dış politika

performansının tartışılması doğal bir

durumdur. Bu yazıda Azerbaycan’daki

siyasi ortam, İlham Aliyev döneminde

siyasi gelişmeler, mevcut durumun

Azerbaycan ve ilgili aktörler için anlamı

ve Azerbaycan’da seçim sonrası durum

üzerine ipuçları ele alınacaktır. Sovyet

sonrası ülkelerin yaşadığı dönüşüm süre-

ci ve benzer kaderi paylaşan coğrafyanın

dinamikleri göz önüne alınarak bir analiz

yapılacaktır. Ancak bir istisna söylemin-

den kaçınmak için bölge dinamiklerini

arka plana almakla birlikte, siyasal

süreçleri uluslararası standartlar ve

kendi bağlamında gelişim seyri içerisin-

de değerlendiren kapsamlı bir tartışma

yapılmaya çalışılacaktır.

AZERBAYCAN SIYASAL SISTEMI

Sovyet sonrası dönemde, eski Sovyet

cumhuriyetleri ile ilgili çalışmalar

genelde rejim tipleri ve rejim değişik-

liği üzerinde odaklanmıştır. Açıklama

potansiyeli daha yüksek bir çerçeve

siyasal rejim dinamikleri üzerinde

odaklanarak elde edilebilir. Azerbaycan

siyasal sistemi, kademeli olarak değişik

düzeylerde meritokratik nitelik kazanma

çabasında olan yüksek düzeyli himayeci

bir yapıya sahiptir. Azerbaycan siyasal

sisteminin bağımsızlıktan günümüze

seyri önce merkezi bir siyasi güç oluştur-

mak, gücün etrafında toplandığı iktidar

yapısını muktedir kılmak, toplumu bu

iktidarın etrafında toplamak, iktidarın

toplandığı merkezi meritokratik kriterle

oluşturulan elit ağları ile yeniden inşa

etmek ve topluma doğru genişlemektir.

Paralel diğer süreç ise ekonomik gelişme

ve büyüme ile toplumun refah düzeyini

artırmak, ülkede siyasal rejimin sahipli-

ğini üstlenecek, sağlıklı siyasal tercih ve

ÖZET

Azerbaycan C

umhurbaşkanlığı S

eçimleri, 2013

5

taleplerin ortaya çıkacağı bir orta sınıfın

şekillenmesi çabalarıdır. Azerbaycan

siyasal sisteminin dinamikleri açısın-

dan bakıldığında liderliğin 1993 yılında

Ebülfez Elçibey’den Haydar Aliyev’e,

2003 yılında ise İlham Aliyev’e iki kere el

değiştirmesi görece sorunsuz yaşanmış-

tır. Güçlü bir liderden yönetimi devral-

manın kendi başına zorlukları ihmal

edilmemelidir. Ülkenin siyasi, ekonomik

ve kültürel ortamı zorlu süreçlere şahit

olmuştur. Bölgesel ortam bu şartları

kolaylaştırıcı bir etki oluşturmanın ol-

dukça uzağında kalmıştır. 1990’lı yılların

başından, Gürcistan-Rusya sorununa

bölgesel dengeler yönetimleri zorlayacak

şekilde cereyan etmiştir. Azerbaycan

siyasi liderliği devlet inşası, ortak millet

anlayışının tesisi, siyasi ve ekonomik

reform süreçleri, bir milyonun üzerinde

göçmenin sorunları, petrol ve doğal gaz

kaynaklarının çıkarılması ve taşınması

projeleri, yeraltı kaynaklarından elde

edilen gelirlerin etkin şekilde kullanımı

gibi konularla güçlü bir merkezi yapıyla

başa çıkılabileceği düşüncesindedir.

Ermenistan’la savaş, Dağlık Karabağ

ve civarındaki Azerbaycan toprakla-

rının işgali ülkede 1990’lı yıllarda bir

varoluşsal tehdit atmosferinin ha-

kim olmasına yol açmıştır. Bu tehdit

algısında şekillenen siyasi ortam güçlü

bir Cumhurbaşkanı’ndan yana anaya-

sal süreç ile rejimin yasal çerçevesini

belirlemiştir.1 Lider etrafında toplanan

siyasal iktidar meşruiyetini zor şartlar

altında ülkeyi ayakta tutma, reforme

edip dönüştürme gibi hedefleri yönetim

performansıyla sağlamaya çalışmaktadır.

Her ne kadar güçlü bir iktidar yapısının

ihtiyacı yok gibi görülse de, Azerbaycan

iktidar yapısı için halk nezdinde yüksek

oranda popülerliği muhafaza etmek

önemlidir.

Rejim tipi tanımlamalarının anlaşılma

açısından sağladığı kolaylık, rejimin

dinamiklerini anlama ve gelişme potan-

siyelini gözlemleyememe riskiyle birlikte

düşünülmelidir. Demokratikleşmenin

bitmeyen bir süreç olduğu, Azerbaycan

özelinde süreç içerisinde gelişmenin

ivme kazandığı göz ardı edilmemelidir.

Demokratikleşmenin istikrar, güvenlik,

ekonomik gelişme benzeri dinamikler-

le etkileşimi ülkeden ülkeye farklılık

göstermektedir ve her ülkeye uyan tek

EKIM AYINDA YAPILACAK

OLAN CUMHURBAŞKANLIĞI

SEÇIMLERI AZERBAYCAN

SIYASI HAYATINDA 2013 YILININ EN

ÖNEMLI HADISESIDIR.

1 Henry E. Hale, “Regime Cycles: Democracy, Autocracy, and Revolution in Post-Soviet Eurasia,” World Politics, Vol.58, No.1 (October 2005), p. 73

Modern Azerbaycan siyasi, ekonomik ve kültürel anlamda gelişmesini hızla sürdürmektedir.

Aze

rbay

can

Cum

hurb

aşka

nlığ

ı Seç

imle

ri, 2

013

6

durulacaktır. Daha spesifik olarak bu

seçimlerin ele alınması 2013 Cumhurbaş-

kanlığı seçimlerine uzanan süreç, güçlü

iktidar yapısının seçimleri yönetme tarzı

ve seçimler ile siyasi sistem arasındaki

ilişkiyi anlamak için faydalı olacaktır.

Nitekim 2013 seçimleri ile ilgili tercihler

ve son tahlilde demokratikleşme trend-

lerine bakmak için geçmişten günümüze

seçimlerdeki süreklilikler ve değişimleri

anlamak gereklidir.

Azerbaycan Parlamento seçimleri 5 yılda

bir yapılmakta, 125 koltuk seçim bölge-

lerinde çoğunluk sistemiyle en fazla oyu

alan aday tarafından doldurulmaktadır.

2002 yılında yapılan referanduma kadar

25 üyenin nispi temsille seçimine izin ve-

ren yarı-nispi seçim sistemi yürürlüktey-

di. Yapılan değişiklikle güçlü partilerin

avantajlı olduğu çoğunluk sistemi (majo-

rity vote) benimsenmiştir. 2005 seçimleri

yeni sistemin ilk uygulaması olmuştur.

2010 seçimleri %50 civarındaki oy verme

oranı ve sonuçları itibarıyla önceki

seçimden bir sapma göstermemiştir. Bu

seçimde Yeni Azerbaycan Partisi (YAP)

69 milletvekili ile en fazla koltuğa sahip

olmuştur. Çoğunluğu YAP ile birlikte

hareket eden 46 bağımsız aday parla-

mentoya girebilmiştir. Bu seçimlerde

Müsavat Partisi ve Azerbaycan Halk

Partisi milletvekili çıkaramamıştır.

125 koltuklu Parlamento’da muhalefet

sadece 10 milletvekili çıkarmıştır. Birleşik

bloklar olarak seçime giren muhalefet,

zayıf örgütlenme ve kendi arasındaki

bölünmüşlükle iktidarın karşısında etkili

bir görüntü sunamamıştır. Muhalefet

partileri başarısızlıklarını toplanma

ve ifade hürriyeti, kampanya süresi ve

imkanlarının kısıtlılığına bağlamakta-

dır. Nitekim muhalefet partileri seçim

sonuçlarına ciddi itirazlar dile getirmiş,

Azerbaycan Seçim Komisyonu ve Anaya-

sa Mahkemesi’ni seçimleri yenilemeye

ve uluslararası kamuoyunu duyarlılığa

davet etmişlerdir. Cumhurbaşkanı Aliyev

seçimlerin özgür ve adil gerçekleşti-

rildiğini dile getirmiştir. Azerbaycan

bir formül bulunmamaktadır. Demokra-

tikleşme tartışmaları ekseri çoğunlukla

sergilenen performansı ve demokra-

tikleşme çabalarını yetersiz olarak

resmetmektedir. Ancak bu literatürün

en önemli eksikliği tartışmaları farklılık

gösterecek bağlamlara oturtmaması,

süreçlerin gelişim seyrini, demokrasinin

alt yapısı, kurumları ve işleyişini bir gele-

cek perspektifiyle dikkate almamasıdır.2

Azerbaycan siyasal sisteminin dinamikle-

ri açısından bakıldığında demokratikleş-

menin ivme kazanabileceği bir dönemde

olduğu ve 2013 seçimlerinin öneminin

büyük ölçekte bu ivmenin ortaya koyul-

masıyla ilişkili olduğu söylenebilir.

AZERBAYCAN’DA SEÇIMLER

Azerbaycan’da ilk Parlamento seçim-

leri 1995 yılında, Cumhurbaşkanlığı

seçimleri ise 1991 yılında gerçekleşmiştir.

Azerbaycan’da siyasal sistem dinamikleri

üzerinden 2013 seçimlerinin analizi,

süreci ortaya koyması açısından önceki

seçimlerin dikkate alınmasını gerekli kıl-

maktadır. Siyasal sistemin ortaya çıktığı

yapının tavrı ve yaklaşımı, dönüşme ve

adaptasyon imkanı ve gelişme potan-

siyelinin ortaya konması için önceki

iki seçime bakılacaktır. Bu çalışmada

2010 Parlamento seçimleri ve 2008

Cumhurbaşkanlığı seçimleri üzerinde

AZERBAYCAN SIYASAL SISTEMININ

DINAMIKLERI AÇISINDAN

BAKILDIĞINDA DEMOKRATIKLEŞMENIN

IVME KAZANABILECEĞI BIR

DÖNEMDE OLDUĞU VE 2013 SEÇIMLERININ

ÖNEMININ BÜYÜK ÖLÇEKTE BU

IVMENIN ORTAYA KOYULMASIYLA

ILIŞKILI OLDUĞU SÖYLENEBILIR.

2 David Collier ve Steven Levitsky, “Democracy with Adjectives: Conceptual Innovation in Comparative Research,” World Politics, Vol.49, No.3 (April 1997), pp 430-451; Ross E. Burkhart ve Michael S. Lewis-Beck, “Comparative Democracy: The Economic Development Thesis,” The American Political Science Review, Vol. 88, No. 4 (December 1994), pp. 903-910.

Azerbaycan halkı sandık başında.

Azerbaycan C

umhurbaşkanlığı S

eçimleri, 2013

7

Merkezi Seçim Konseyi yerli ve uluslara-

rası gözlemcilerin raporları ve şikayetler

neticesinde 46 sandıkta yapılan oylamayı

geçersiz saymıştır.3 Anayasa Mahkemesi

bu sandıkların iptalinden kaynaklanan

usulsüzlüğün seçim sonuçlarını etkileme-

diği görüşü ile genel seçim sonuçlarını

onaylamıştır.

2008 Cumhurbaşkanlığı seçimi 2005

ve 2010 Parlamento seçimlerine benzer

bir atmosferde gerçekleşmiştir. Ancak

2008 seçimlerinde oy kullanma %75.1 ile

muhalefetin öngörüsünü ve Parlamento

seçimleri oranını geçmiştir. Bu oran

%71.3 ile gerçekleşen 2003 Cumhurbaş-

kanlığı seçimlerini geride bırakmıştır. Ül-

kede asıl yetkinin Cumhurbaşkanlığı’nda

toplandığı ve Parlamento’nun iktidar

partisi tarafından kontrol edildiği

düşüncesi Cumhurbaşkanlığı seçimine

asıl ilginin yönelmesine sebep olmuştur.

Ağustos 2008’de Müsavat Partisi, Halk

Cephesi Partisi, Liberal Parti, Vatandaş

ve Kalkınma Partisi ve Azerbaycan Halk

Forumu ortak bir muhalefet işbirliği

bloğu oluşturmuşlardır. Bu bloğu oluştu-

ran partiler, 2008 seçimlerini iktidarın

baskısı, özgür medyanın olmaması ve

seçime hile karıştırılacağı iddiaları ile

boykot etmişlerdir. Bloğun stratejisi seçi-

me katılım oranını düşürmek ve seçimin

meşruiyetini sorgulanır hale getirmekti.

Ancak bu çekilme oy kullanma oranını

düşürmemiş, muhalefetin strateji ve

planlama eksikliğinin bir örneğini teşkil

etmiştir. Aliyev istikrar içinde büyüme

sloganı ile hareket ederken, muhalefet

bir alternatif öne sürememiştir. Aliyev

karşısında tecrübesiz ve tanınmayan

adaylar açık farkla seçimde Aliyev’in

gerisinde kalmışlardır. Seçimlerin

arkasından 2005’te olduğu gibi kitlesel

protestolar gerçekleşmemiştir.

Azerbaycan seçimleri ile ilgili uluslara-

rası gözlemcilerin vardığı sonuç gözle

görülür bir hilenin olmadığı, şikayetlerin

dikkate alındığı, seçimlerin uluslararası

standartlara uyumu için çaba harcandığı

yönünde olmuştur.4 Azerbaycan seçim-

lerini başta Avrupa Güvenlik ve İşbirliği

Teşkilatı olmak üzere, Azerbaycan’ın

davetiyle çok sayıda bağımsız yabancı

gözlemci ve Azerbaycan içinden yerel

gözlemciler izlemektedir. Merkezi Seçim

Komisyonu, bölgesel seçim kurullarını

ve sandık kurullarını oluşturmaktadır.

Adayların kendilerini ifade etmeleri için

kamu televizyonunda eşit oranda tanı-

tım, belirlenmiş bölgelerde propaganda

yapma imkanları tanınmaktadır. Seçim-

lerde az sayıda usulsüzlük yapıldığı ve

bu usulsüzlüklerin kanuni yollardan çö-

züldüğü tespit edilmektedir. Azerbaycan

seçimleri üzerine yapılan analizler her

bir seçimin Azerbaycan’ı demokrasiye

yakınlaştıran bir etki yaptığıdır.5

Azerbaycan seçimleri ile ilgili değer-

lendirmelerin negatif tarafında ise üç

iddia bulunmaktadır. İlk iddia şekil

şartları açısından ve görünürde adil

ve eşit görünen seçimlerin, toplanma

özgürlüğünden medya sansürüne

tedbirlerle aslında bu niteliklere sahip

olmadığıdır. İkinci iddia ise seçim

komisyon ve kurullarının iktidar partisi

ve yandaşları tarafından belirlendiği,

bu durumun seçimlerin yapılmasından

sayıma kadar olan süreci gölgelediğidir.

Üçüncüsü ise muhalefetin sürekli canlı

tuttuğu seçimlerin asla özgür ve eşit

yapılmayacağına dair güvensizlik orta-

mıdır. Azerbaycan’da siyasal hayatın ve

sistemin geleceği ile ilgili bu karamsar

tablo muhalefete seçim başarısızlığı için

mazeret teşkil etmektedir. Ancak bu id-

diaların oluşturduğu karamsar tablonun

giderilmesi uluslararası standartlarda

seçimlerin gerçekleşmesi için gerek-

lidir. Azerbaycan yönetiminin şeffaf,

sorgulanabilir ve sorumlu bir yaklaşımla

muhalefetin iddialarına cevap verme

istekliliği ülkede seçimlerin kalitesi ve

demokrasinin geleceği ile ilgili perspek-

tifi ortaya koyması açısından önemlidir.

Azerbaycan seçimleri ile ilgili ulusla-

rarası değerlendirmelerin bu iddialar

etrafında şekilleneceği söylenebilir. Tüm

adaylara şans verilmesini öngören, ba-

ğımsız ve eşit rekabet şartları öngören

AZERBAYCAN, KENDI PETROL VE GAZINI DIŞ

PAZARLARA ULAŞTIRMAK

IÇIN BATILI ŞIRKETLERI IKNA ETMEK ZORUNDA

KALMADAN “OYUN KURUCU” BIR ÜLKE OLMAYI

HEDEFLEMEKTEDIR.

3 Bkz. Azerbaycan Merkezi Seçim Komisyonu, http://www.msk.gov.az

4 Ahmet Kara "The Parliamentary Elections in Azerbaijan, November 2005 and May2006,"Electoral Studies, Vol. 26, No. 3 (September 2007), pp. 720-724.

5 M. Turgut Demirtepe, “The 15 October 2008 Presidential Elections: The Consolidation of Ilham Aliyev’s Power in Azerbaijan,” USAK Yearbook of International Politics and Law, Vol. 2, (2009), pp. 363-377.

Aze

rbay

can

Cum

hurb

aşka

nlığ

ı Seç

imle

ri, 2

013

8

düzenlemelerin hayata geçmesi seçim-

ler ile ilgili değerlendirmeleri tümüyle

değiştirebilir.

ALIYEV DÖNEMINDE AZERBAYCAN

İlham Aliyev döneminde Azerbaycan’da

temel gelişmelerin ekonomi, dış politika

ve eğitim alanlarında gerçekleştiği

söylenebilir. Azerbaycan’da bu süreç

içerisinde makroekonomik performans

genel olarak sürekli gelişme yönünde

seyretmiştir.6 Azerbaycan Devlet Petrol

Fonu (SOFAZ) ile sosyal ve istikrar

sağlayıcı harcamalar finanse edilmeye

çalışılmıştır. Özel sektörün GSYİH payı

sürekli artmış, bunda enerji yatırımla-

rının önemli katkısı olmuştur. Yabancı

yatırım miktarı aynı şekilde 1996’dan

itibaren önemli oranda artmıştır.

1994-2001 arasında nüfus sadece 550 bin

artmışken, sonraki 10 yılda 1 milyona

yakın nüfus artışı gerçekleşmiştir. Bu

artışın, refahtaki genel iyileşmenin bir

sonucu olduğu iddia edilebilir.7 2002-

2011 yılları arasında işsizlik oranı %10

düzeyinden %5 gibi makul bir düzeye

inmiştir. Ortalama üretim indeksleri,

üretimin yapısal dönüşüm geçirdiğini

göstermektedir. Ülkedeki büyümenin

motor gücü sanayideki büyüme oranla-

rıdır. Bu sektörde, bağımsızlıktan beri

yaşanan en yüksek büyümenin olduğu

2006’da gerçekleşen %50’lik genişleme

(aynı yıl yıllık büyüme oranı %35 ile yine

rekor bir rakama ulaşmıştır) bu konuda

bir fikir verebilir. Ekonomik büyüme,

2012’de, 2011’deki %0,1’lik cılız büyümeyi

aşarak %2.2’ye ulaşmıştır. 2013 ve 2014

yıllarına yönelik büyüme tahminleri

sırasıyla %3.1 ve %4.8 düzeyini işaret

etmektedir.8

Azerbaycan’ı, geçiş ekonomileri içerisinde,

yatırım düzeyi en cazip ülkelerden birisi

haline getiren bu ekonomik gelişme “pet-

rol” ve “doğal gaz” üretimindeki artıştır.

Nitekim 2002-2011 yılları arasında ülkede

petrol ve doğal gaz üretimi yaklaşık üç

kat artış göstermiştir. Aynı dönemde,

büyüme rakamlarının yüksek seyrine

rağmen, fiyat istikrarı korunabilmiştir.

Kolektif ve devlet çiftlikleri olan Sovyet

mirası tasfiye edilmiş ve yeni toprak mül-

kiyeti tesis edilmiştir. GSYİH’nin %75’i,

tarımsal üretimin %98’i, sanayi üretimi-

nin %50’si ve perakende ticaretin %99’u

özel sektör tarafından gerçekleştiril-

mektedir. Özelleştirmede istikrarsız bir

süreç yaşansa da performansı ekonomik

gelişmeyi hızlandırmakta ve gelir düzeyi-

ne olumlu etkide bulunmaktadır.9

Avrupa’ya Hazar gazını ulaştırma projesi

olan Güney Gaz Koridoru etrafında

geçen hareketli bir dönemin ardından,

Kars-Tiflis-Bakü demiryolu ve Trans

Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı (TANAP)

fikrinin ortaya çıkması ile Azerbaycan’ın

enerji gelirlerini, bölgesel enerji güven-

liğini sağlayacak şekilde kullanmaya

başladığı anlaşılmıştır. 7 milyar dolarlık

yatırım maliyeti olan TANAP Projesi’nde

Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi’nin (SO-

CAR) payının %80 olması, hem Nabucco

gibi çok uluslu projelerdeki hantallığı ve

karar alma süreçlerinde yaşanan tıkan-

maları aşmayı, hem de Azerbaycan’ın

doğal gazını “daha çok” Türkiye toprak-

larını kullanarak hayata geçirme niyetini

göstermektedir.10 Bu düzlemde Azerbay-

can, kendi petrol ve gazını dış pazarlara

ulaştırmak için Batılı şirketleri ikna

etmek zorunda kalmadan “oyun kurucu”

bir ülke olmayı hedeflemektedir. SOCAR

şirketi, büyük bir devlet tekeli olarak

Azerbaycan ekonomisinde yönlendirici

bir işleve sahip olmanın yanında ulusla-

rarası bir yatırımcı profiline sahiptir.

Azerbaycan Devlet Petrol Fonu’nun

ulus aşırı ekonomik faaliyetleri dikkat

çekmektedir. 2001’de kurulan ve petrol

gelirlerinin adaletli gelir dağılımının te-

sisi amacıyla kullanılmasını öngören bu

fon, 34 milyar dolarlık muazzam bir bü-

yüklüğe ulaşmıştır. 2013 içerisinde, 600

milyon dolarlık yabancı hisse satın alımı

ve SOCAR projelerine 1.5 milyar dolar

6 Azerbaycan ekonomisi ile ilgili bölüm Mehmet Dikkaya’nın katkıları ile yazılmıştır.

7 Ina Ganguli, “Migration in Azerbaijan: The Transition to a Destination Country?”, http://www.irex.org/system/files/Ganguli.pdf

8 Bkz. Asya Kalkınma Bankası, http://www.adb.org

9 Mehmet Dikkaya, Orta Asya ve Kafkasya: Dönüşüm Süreci ve Uluslararası Ekonomi Politik (İstanbul: Beta, 2009), s. 255.

10 Mehmet Dikkaya, “Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı Projesi (TANAP): Türkiye İle Azerbaycan’ınYeniDansı,”http://www.usgam.com/tr/index.php?l=807&cid=844&konu=16&bolge=7(15.07.2013).

Azerbaycan C

umhurbaşkanlığı S

eçimleri, 2013

9

katkıda bulunma, 12 ton altın alımı yapa-

rak altın rezervlerini 30 tona ulaştırma

gibi faaliyetler planlayan fon, 2012’nin

ilk dokuz ayında Azerbaycan bütçesine 9

milyar dolar transfer etmiştir.11

Ülkeyi ilgilendiren Hollanda Hastalığı

(Dutch disease) tartışmalarına gelin-

ce, 2013’te büyümenin büyük kısmı-

nın enerji dışı alanda gerçekleşeceği

tahmin edilmektedir. Asya Kalkınma

Bankası’na göre, pek çok sektördeki

yapısal reformlar, enerji dışı büyümeye

atıfta bulunmaktadır. Özellikle bilgi

teknolojileri temelli olarak 2008’den beri

gözle görülür bir petrol dışı gelişmenin

yaşandığı söylenebilir.12 2013’te petrol

dışı sektörlerin toplamdaki payını %18’e

ulaştırma konusunda yoğun bir çaba

sarf edilmektedir.13 Nitekim 2003-2012

yılları arasında, petrol dışı ihracat 4.5 kat

artmış ve 2003’teki 374 milyon dolarlık

düzeyden 1,674 milyar dolara yükselmiş-

tir.14

Dinamik dış ticaret yapısı, ihracatın

coğrafi kompozisyonunu çeşitlendirerek

ülkenin 2000’den beri sürekli dış ticaret

fazlası vermesini sağlamıştır. Bu eksende

en büyük dış ticaret fazlası yaklaşık 24

milyar dolarla 2011’de ortaya çıkmıştır.

Dış ticarette ana ekseni Rusya, Kaza-

kistan ve Ukrayna gibi geleneksel ticari

ortaklar ile Türkiye başta olmak üzere

AB ve ABD pazarları oluşturmaktadır.

Azerbaycan-Türkiye dış ticareti sürekli

gelişme trendi göstermekte, ticari akım-

ları, petrol dışı sermaye akımları da güç-

lü bir şekilde izlemekte ve desteklemek-

tedir. Rusya, Çin, Ukrayna ve Kazakistan

dışında ülkenin temel ithalat ortakları

AB ve ABD’dir. Azerbaycan, gözlemci üye

olduğu Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ)

tam üyeliği konusunda somut adımlar

atmaya çalışmaktadır. Komşuları Gür-

cistan ve Ermenistan’ın üye olduğu DTÖ

ile Azerbaycan’ın Ağustos 2013 itibarıyla

katılım müzakereleri devam etmektedir.

Azerbaycan ekonomisinin en önemli so-

runu bölgesel gelişmişlik farklılıklarının

devam etmesidir. Ekonomik göstergeler-

deki olumlu hava, bölgesel gelişmişlik

farklılıklarının giderilmesini sağlayama-

mıştır. Nüfus, altyapı, eğitim düzeyi ve

sağlık hizmetleri gibi konularda bölgesel

dengesizlikler mevcuttur. Bakü’de ko-

numlanmış sanayi diğer bölgelere,

11 Lada Evgrashina, “Azeri Oil Fund to Spend $1 Bln on Property Abroad”, http://www.cnbc.com/id/100652676

12 Gulgiz Dadashova, “ADB Sees Non-oil Sector as Azerbaijan’s Major Driver of Growth in 2013”, http://www.azernews.az/business/54819.html

13 Arthur Bayhan, “Azerbaijan’s Growth Perspectives and Non-oil Sector Competitiveness,” Todays Zaman, 13 January 2013.

14 Vüsal Qasımlı ve Zaur Veliyev, 2003-2012-ci İllerde Azerbaycan Respublikasının Sosial-İqtisadi Göstericileri (Bakü, SAM, 2013), s. 16.

Aze

rbay

can

Cum

hurb

aşka

nlığ

ı Seç

imle

ri, 2

013

10

nitelikli iş gücü ve altyapı ile desteklene-

rek kaydırılmalıdır. Çeşitlendirilen sanayi

üretimi, yükselen Azerbaycan’ın istikrarlı

ve sürdürülebilir kalkınma döngüsünü

tamamlamasını sağlayacaktır.15

Ekonomideki kayda değer gelişme yanın-

da, Azerbaycan dış politikası tek taraflı,

kriz eksenli ve korkulardan beslenen

psikoloji ve pratiğinden bu süreçte uzak-

laşmıştır. Azerbaycan yeni bir dış politika

perspektifi benimsemiş, bu yaklaşımla

çok taraflı, aktif, dinamik bir dış politi-

kaya geçiş sağlanmıştır. İlham Aliyev’in

öncülüğündeki dönem Azerbaycan için

dış politikada ciddi meydan okumala-

rın olduğu bir zaman dilimi olmuştur.

Haydar Aliyev, Elçibey döneminden dev-

raldığı işgal, bölgesel gerilim ve uluslara-

rası izolasyon çıkmazından Azerbaycan’ı

kurtararak, dış politikanın bir denge

ekseninde yeniden şekillenmesini sağ-

lamıştır. İlham Aliyev’in devraldığı dış

politika bölge güçlerine eşit mesafede,

Karabağ konusu ve Azerbaycan’ın toprak

bütünlüğüne endeksli bir çerçevedeydi.

Aliyev bu altyapı üzerine çok boyutlu bir

dış politika inşa etmiştir.

Azerbaycan için öncelik bölgesel ve ulus-

lararası ortamı Azerbaycan’ı önemli bir

aktör olarak kabul edecek ve dış politika

önceliklerini hayata geçirmesine uygun

hale gelecek şekilde dönüştürmektir. Ali-

yev yönetimi başlangıçta Azerbaycan’ın

siyasi ve ekonomik ilişkiler geliştirdiği

ülkelerle Azerbaycan’ın dış politika

öncelikleriyle ilgili farkındalık oluşturma

yönünde ilişki geliştirmeye yönelmiş-

tir. Bölgesel güçlerle ilişkilerde denge

siyaseti benimsenmiş, Azerbaycan’ın

komşularıyla iyi ilişkiler kurma siyaseti

güdülmüştür. İkinci aşamada Avrupa

Konseyi gibi Batılı kurumlarla ilişkiler

geliştirilmiş, uluslararası kurumlar

nezdindeki etkinlik artırılmıştır. Üçüncü

aşamada başta Asya ülkeleri olmak üzere

Azerbaycan’ın dış politika ve ticaret

ilişkileri çeşitlendirilmiştir. Son olarak

ise Aliyev yönetimi petrol ve doğal gaz

projeleri ve boru hatları siyasetinde be-

lirleyici rol oynayan bir politikayı hayata

geçirmiştir.

Tüm bu süreçlerde Azerbaycan dış poli-

tikası dinamik bir diplomatik anlayış be-

nimsemiştir. Azerbaycan’ın işgal altında-

ki toprakları, yeraltı kaynaklarının etkin

ve verimli değerlendirilmesi merkezinde

olmak üzere çok boyutlu bir diplomasi

tarzı geliştirmiştir. Azerbaycan kısa ve

orta vadeli stratejik ortaklıklar geliştir-

mekte, hızlı manevra kabiliyeti ile önle-

yici diplomasi ve enerji politikalarında

oyun kurucu rolü oynayabilmektedir.

Azerbaycan diplomasisinin dönüşümü

Dışişleri Bakanlığı yapısının reforme

edilmesi ve diplomatların eğitimine

verilen önemle sağlanmıştır.

Aliyev döneminde diğer bir kayda değer

gelişim alanı eğitim olmuştur. Bir mil-

yona yakın mülteci, hızlı nüfus artışı ve

kalifiye eleman ihtiyacı, Azerbaycan’da

eğitime yatırımı gerekli kılmıştır.

Ülkede eğitim altyapısı ciddi şekilde

yenilenmiş, Sovyet dönemi mirası

modern bir eğitim anlayışı ve pratiği ile

değiştirilmiştir. Devlet Petrol Fonu’ndan

yurtdışında eğitim için kaynak har-

canmış, çok sayıda Azerbaycanlı genç

Amerika, AB ülkeleri, Türkiye ve Rusya

Federasyonu’nda eğitim görmüştür.

Aliyev döneminin güçlü devlet yapısı

etrafında halka doğru genişleyen meri-

tokratik halkaların oluşumunda eğitim

seferberliği sonucunda yetişen kadrolar

anahtar rol oynamaktadır.

2013 SEÇIMLERI

2013 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin

Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in üçüncü

dönem yeniden seçilmesi ile sonuçlana-

cağı, ilgili tüm taraflar açısından şüphe

götürmez bir durumdur. Uluslararası

medyanın seçimlere ilgi göstermemesi

büyük oranda bu kanaatin bir sonucu-

dur. Azerbaycan yönetimi, uluslararası

gözlemcilerin bu seçimi izlemelerine

büyük önem vermektedir. Bu amaçla

yabancı gözlemciler için ortam uygun

AZERBAYCAN IÇIN ÖNCELIK BÖLGESEL

VE ULUSLARARASI ORTAMI

AZERBAYCAN’I ÖNEMLI BIR

AKTÖR OLARAK KABUL EDECEK

VE DIŞ POLITIKA ÖNCELIKLERINI

HAYATA GEÇIRMESINE UYGUN HALE

GELECEK ŞEKILDE DÖNÜŞTÜRMEKTIR.

15 Elman Muradov,“Azerbaycan ve Almanya’nın Bölgesel Kalkınma Politikalarının Karşılaştırmalı Analizi,” Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, Vol.5, No.1 (2012), pp. 108-109.

Azerbaycan C

umhurbaşkanlığı S

eçimleri, 2013

11

hale getirilmekte ve 1000 civarında ulus-

lararası gözlemci beklenmektedir.16

Azerbaycan Milli Seçim Komisyonu

toplam 10 adayın üyeliğini kabul etmiş-

tir. Bu adaylar Cumhurbaşkanı İlham

Aliyev, İgbal Ağazade, Zahid Oruc, Güd-

ret Hasanguliyev, Hafiz Hacıyev, Ferec

Guliyev, Araz Elizade, Cemil Hesenli,

İlyas İsmayılov ve Serdar Celaloğlu’dur.17

Muhalefet, seçimlere giden süreçte,

geçmişte olduğundan daha fazla birlikte

hareket etme zorunluluğu hissetmek-

tedir. İçtimai Palata adı verilen bir

şemsiye yapılanma, dinamik ve canlı bir

muhalefet oluşturma, sürekliliği olan

ortak bir strateji belirleme, seçimler-

de avantajlı bir konuma ulaşma gibi

hedeflerle çalışmalar yapmaktadır.

Muhalefetin itici gücü Müsavat Partisi

ve Azerbaycan Halk Cephesi Partisi’dir.

Nitekim geniş bir katılım ile oluşturulan

Milli Şura seçimlere tek aday ile girme

konusunda kararlılığını göstermiştir.

Muhalefetin en önemli açmazı önceki

seçimlerde aldıkları düşük oylar, az

sayıda temsilci ile Parlamento’da yer al-

maları ve nüfusun çok küçük bir oranını

çalışmalarında arkalarında mobilize

edebilmeleridir. 2005 Parlamento seçim-

leri eski Sovyet coğrafyasında renkli

devrimlerin cereyanı sırasında gerçek-

leşmesine rağmen, muhalefet sokaklara

ancak birkaç on bin insan dökebilmiştir.

Gürcistan, Ukrayna ve Kırgızistan’la

karşılaştırınca, oldukça zayıf kalan

protestolar ve seçimlerdeki açık ara

mağlubiyet, Azerbaycan muhalefetini

uluslararası ilgiden yoksun bırakmıştır.

Azerbaycan siyasi sistemi ve seçim-

leri üzerine analizlerde, muhalefetin

kronik bir bölünme, bir arada hareket

edememe ve vizyonsuzluğu üzerinde

durulmaktadır. 2003’ten bu yana güçlü

Aliyev yönetimi, seçimden seçime hare-

ketlenen muhalefet karşısında hemen

hiç zorlanmadan seçimleri kazanmıştır.

Muhalefet, Aliyev iktidarının gücü ve se-

çim stratejileri üzerine odaklanmış, bir

anlamda başarısızlığına kılıf hazırlama

çabası içinde olmuştur. Ciddi bir yapısal

dönüşüm içerisinde olan ülkenin siyasal,

sosyal ve ekonomik sorunları, dış politi-

ka gündemini araçsallaştırılabilecek bir

muhalefet oluşturulamamıştır.

2013 seçimlerinde muhalefet üç temel

strateji üzerinden hareket etmektedir.

Birincisi kamu yönetimi üzerinden

halkta oluşan tepkiyi siyasi bir kanala

çekmek ve bu hoşnutsuzluk üzerinden

muhalefet yapmaktır. Muhalefet bu

konuda aslında öncü rol oynamaktan

ziyade, ülkede halkın bazı kamu yöneti-

cilerine yönelik tepki ve protestolarını

arkasına almaya çalışmıştır. Kamu

yönetimi sorunları ve bazı yöneticilerin

görevlerini kötüye kullanmaları muha-

lefetin iktidara karşı kullanabileceği

alanlar olarak düşünülmektedir. İkincisi

ise Aliyev’e karşı karizmatik bir aday

çıkarma stratejisidir. Bir süredir Azer-

baycan muhalefeti içerisinde kendini

ifade eden Rüstem İbrahimbeyov’un

öne çıkarılması, ünlü yönetmenin Aliyev

karşısında etkili bir aday olabileceği

düşüncesine dayanmaktadır. Üçüncü

strateji ise etkili uluslararası mahfillerin

Azerbaycan’ın tek demokratikleşme im-

kanı olarak muhalefetin desteklenmesi

yönünde ikna edilmesidir. Azerbaycan

seçimleri ile ilgili muhalif analizler

demokratikleşme yönünde başta ABD

DEVLET PETROL FONU’NDAN

YURTDIŞINDA EĞITIM IÇIN

KAYNAK HARCANMIŞ, ÇOK SAYIDA

AZERBAYCANLI GENÇ AMERIKA,

AB ÜLKELERI, TÜRKIYE VE

RUSYA FEDERAS-YONU’NDA EĞITIM

GÖRMÜŞTÜR.

FEREC QULIYEV

SERDAR CELALOĞLU

HAFIZ HACIYEV

ILYAS ISMAYILOV

ARAZ ELIZADE

ILHAMALIYEV

CEMIL HASANLI

QUDRET HASANGULIYEV

IQBAL AGAZADE

ZAHID ORUC

16 “Azerbaijan Willing to Collaborate with OSCE ODIHR in Elections – FM,” TODAY.AZ, 30 Ağustos 2013.

17 Bkz. Azerbaycan Merkezi Seçim Komisyonu, http://www.msk.gov.az

Adaylıkları Azerbaycan Milli Seçim Komisyonu tarafından kabul edilen isimler.

Aze

rbay

can

Cum

hurb

aşka

nlığ

ı Seç

imle

ri, 2

013

12

ve AB’den olmak üzere, uluslararası

toplumdan Azerbaycan yönetimi üze-

rinde baskı kurmasını talep etmektedir.

İbrahimbeyov’un adaylığı düşüncesinin

bir sebebi de Rusya ve ABD irtibatları

ve uluslararası ünü ile ilgi çekebile-

cek olmasıdır. Nitekim İbrahimbeyov,

Amerika ziyaretinde Amerikan Dışişleri

Bakanlığı ve Kongre üyeleri ile görüşe-

rek seçim sürecinde desteklerini talep

etmiştir.18

Azerbaycan muhalefeti, 2013 Cumhur-

başkanlığı seçimine daha uzun soluklu

ve hazırlıklı bir görünüm arz etmek-

tedir. Ancak üç stratejinin de seçim

kazanmaya odaklı, kısa vadeli strate-

jiler olduğu söylenebilir. Muhalefetin

kazanması durumunda demokrasinin

tesis edileceği düşüncesi somut proje ve

yaklaşımlardan uzak, retorik bir iddia-

dır. Kamu yönetimi, reform, ekonominin

yönetimi üzerine alternatif projeler

ortaya atılmamıştır. Muhalefetin seçim

öncesi ittifakı ne ölçüde koruyabileceği

de şüphelidir. İbrahimbeyov’un seçilme-

si durumunda bir geçiş yönetimi olacağı

ve ülkenin yeni yönetime hazırlanması

işlevi göreceği mesajı, güçlü bir muhalif

lider çıkarma fikri ile çelişmektedir.19

Nitekim İbrahimbeyov çifte vatandaş-

lığı başta olmak üzere seçimlere girme

kriterlerini karşılamadığı için adaylığı

Milli Seçim Kurulu tarafından onaylan-

mamıştır. Ancak Milli Şura bu duruma

hazırlıklı olduğunu daha önceden Cemil

Hesenli’nin muhtemel adaylığını duyu-

rarak bildirmişti. Hesenli, Milli Şura’nın

kararıyla seçimlerde muhalefetin ortak

adayıdır.

Azerbaycan iktidar partisi YAP seçim-

lerde İlham Aliyev’i aday olarak göster-

miştir. Aliyev’in iki Cumhurbaşkanlığı

dönemindeki performansıyla ülkede

yaptıklarının üçüncü dönem seçilmesi

için yeterli olacağı düşünülmektedir.

Azerbaycan’da muhalefetin yeterli

toplanma ve ifade hürriyeti bulunduğu,

hür ve adil bir seçim yapılması için tüm

imkanların kullanılacağı söylenmekte-

dir. Azerbaycan yönetimi muhalefetin

mesnetsiz bir baskı propagandası yap-

tığını, seçimlerin uluslararası standart-

lara uygun bir atmosferde geçeceğini

öne sürmektedir. Aliyev yönetiminin

seçim sürecini üç strateji ile yürüteceği

gözlemlenmektedir.

18 “Azerbaijani Opposition Leader Seeks Support In Washington,” RFE/RL, 14 Haziran 2013, http://www.rferl.org/content/azerbaijan-opposition-leader-rustam-ibragimbekov-seeks-washington-support/25017630.html

19 Sevil Nuriyeva, “Azerbaycan Seçime Doğru,” Star, 8 Temmuz 2013.

AZERBAYCAN YÖNETIMI,

ULUSLARARASI GÖZLEMCILERIN

BU SEÇIMI IZLEMELERINE BÜYÜK ÖNEM

VERMEKTEDIR.

2008 Cumhurbaşkanlığı seçimleri sonrası Azerbaycan halkının sevinç gösterisi.

Azerbaycan C

umhurbaşkanlığı S

eçimleri, 2013

13

Birinci strateji Aliyev yönetiminin

iktidar performansı üzerinden siyasi

bir söylem üretmektir. Bu söylem esas

itibarıyla ülkede ciddi bir reform ve

yeniden yapılanma sürecinin devam

ettiği, Aliyev yönetiminin başarıyla

bu süreci yönettiği, mevcut sorunlara

ciddiyetle eğildiği ve onların çözümü

için süre istediği söylemleri üzerin-

den seçmenlerin desteğini kazanmak

anlamına gelmektedir. Seçim yaklaş-

tıkça yolsuzluk ve rüşvetle mücadeleye

yapılan vurgu bu stratejinin sonucudur.

İkinci strateji muhalefetin dağınıklığı,

somut ülke sorunları ile ilgili düşünce-

leri olmadığı, reaksiyoner ve yıkıcı bir

tarzları olduğundan çıkışla muhalefetin

alternatif teşkil edemeyeceği söylemi

üzerinden, muhalefeti seçimde mağlup

etmektir. Muhalefetin ülkenin kaza-

nımlarını görmediği, Azerbaycan ile

ilgili çok kötü bir resim sunduğu, dış

bağlantılardan medet umarak iktidara

gelme hırsında oldukları YAP çevreleri

tarafından dillendirilmektedir. Üçüncü

strateji ise Azerbaycan’ın bölgesel enerji

denkleminde artan ağırlığı ve başarılı

dış politikası, Azerbaycan yönetimini

bölge ülkeleri ve uluslararası aktörler

nezdinde önemli bir konuma getirmesi

üzerinden oluşturulmaktadır. Yönetim

bu konumu vazgeçilmez bir pozisyona

taşımaya kararlıdır. 2012 yılında ABD

Dışişleri Bakanı Clinton’ın ziyareti

sırasında Azerbaycan’ın önemine yaptığı

vurgu ve muhalefetin beklentisine

rağmen haklar ve özgürlükler bahsine

girmemesi bu pozisyonu güçlendirmiş-

tir.20

Aliyev yönetiminin icraatları üzerinden

seçim yarışına girme tercihi önceki iki

dönemde yaptıkları karşılığında halkın

desteğini alacaklarına olan güvenden

kaynaklanmaktadır. Halihazırda yürü-

tülen projelerin başlı başına seçmeni

ikna edecek unsurlar içerdiği, sergilenen

performansla muhalefetin tüm iddia ve

vaatleriyle başa çıkılacağı düşünülmek-

tedir. Azerbaycan’da ortaya çıkmaya

başlayan orta sınıfın siyasal desteğinin

kendi dinamikleri ve tercihleri ile ortaya

çıkacağına dair algı bu seçimde test

edilecektir. Azerbaycan yönetimi yeni

orta sınıfın kendisini destekleyeceğine,

dış politika, ekonomi ve eğitim başta

olmak üzere yürüttükleri projelerin bu

destekle devam edeceğine dair inançları-

nı ortaya koymaktadırlar.21 Muhalefetin

etrafında şekillendiği Milli Şura dağılma

emareleri gösterirken, Aliyev’e destek

için gençlerin oluşturduğu “Benim Cum-

hurbaşkanım” hareketi güçlenerek çeşitli

faaliyetler yürütmektedir.

GÖZLEMLER VE TAVSIYELER

Azerbaycan, 2013 seçim sürecine kadar

istikrar, kalkınma ve siyasal sistemin

gelişimini hedefleyen önemli adımlar

atmıştır. Dış politikada uzun süredir de-

vam eden denge siyaseti yerini kendine

modern dünyada etkili bir yer arayan

siyasete bırakmıştır. Azerbaycan, bölge-

20 Zaur Shiriyev, “Clinton's Visit to the Caucasus,” Today’s Zaman, 12 Haziran 2012.

21 Bkz. Elnur Aslanov, “Azerbaijan’s Place in the World,” Economist, 14 Eylül 2013.

MUHALEFETIN ETRAFINDA

ŞEKILLENDIĞI MILLI ŞURA DAĞILMA

EMARELERI GÖSTERIRKEN,

ALIYEV’E DESTEK IÇIN GENÇLERIN OLUŞTURDUĞU

“BENIM CUMHURBAŞKANIM”

HAREKETI GÜÇLENEREK

ÇEŞITLI FAALIYETLER

YÜRÜTMEKTEDIR.

“Benim Cumhurbaşkanım” kampanyası kısa sürede gençler arasında büyük ilgi topladı.

Aze

rbay

can

Cum

hurb

aşka

nlığ

ı Seç

imle

ri, 2

013

14

sinde etkili bir konuma ulaştıktan sonra

daha geniş çerçevede enerji güvenliği

bağlamında oyun kurucu bir pozisyon

elde etmiştir. Bu yeni yaklaşımın genel

hatları ile tercihini Batıdan yana yaptığı

söylenebilir. Eski Sovyet coğrafyası ve

Güney Kafkasya kriterleri ile bakıldığında

kayda değer bir başarı söz konusudur. Bu

durum Azerbaycan’ın kendini görmek

istediği gelişmişlik düzeyine erişmek için

gerekli altyapıyı vaat etmektedir. Aliyev

döneminde eğitim, sağlık, kentleşme gibi

konularda atılan adımlar, petrol gelirleri

ile inşa edilen ekonomi ve petrol sonrası

ekonomik dönem ile ilgili faaliyetler, eği-

tim ve sağlık gibi insani gelişmişliği sağ-

layan alanlarda reformlar ülkeyi yeni bir

eşiğe getirmiştir. Bir yandan elit halkaları

ile topluma doğru genişleyen devlet yapı-

sı, diğer yandan bir orta sınıf teşkil ederek

toplumsal düzeyde gelişme trendini sahip-

lenecek bir taban oluşturma politikaları

bu altyapının köşe taşlarıdır. Gelinen yeni

eşikte daha ileri bir refah düzeyi, sürdü-

rülebilir kalkınma, uluslararası normlar,

evrensel hak ve özgürlükler hedeflenme-

lidir. Azerbaycan yönetiminde bu gelecek

perspektifine ulaşılacağına dair bir inanış

vardır. Bu inancın pekişmesi, güçlü bir

özgüven ve toplumu arkasına alan bir

sinerjinin ortaya çıkması ile olacaktır.

Azerbaycan’ın demokratikleşme yönünde

kaydedeceği mesafe doğrudan olumlu

katkı ile bu süreci güçlendirecektir.

Azerbaycan’ın 2013 seçimleri sonrasında

karşı karşıya kalacağı gündem kayda

değer ekonomik gelişmişliği sağlayan

bir ülke olarak siyasi rejimi rafine hale

getirmek, toplumsal taleplere duyarlı iyi

yönetişimin tesisini sağlamak olacaktır.

Demokratikleşme, sonu olmayan bir

süreçtir ve iyi yönetişimde çıtayı yük-

seltmek için anlamlı ve yapıcı bir yoldur.

Azerbaycan için siyasal açılma, ekonomik

gelişmişliği pekiştirecek, Azerbaycan hal-

kını ülkenin kalkınma projeleri arkasında

mobilize edecek, uluslararası toplum

nezdinde önemini ve güvenilirliğini artı-

racaktır. Azerbaycan için yıkıcı rekabetin

yaşanacağı ve ülkenin kaçınılmaz olarak

geriye gideceği gerilim siyaseti yapma

imkanı ortadan kalkmıştır. Bu tercihi

yapanların kısa sürede tarihe mal olacağı

açıktır. İktidar ve muhalefetiyle 2013

seçim atmosferinde bu kritik eşiği geçip

yepyeni bir perspektif ve enerjiyle daha

rafine siyasi ve ekonomik reformların

yapılması tek perspektif olarak ülkenin

ufkunda yer almaktadır.

“ASAN hizmeti” sayesinde vatandaşlar birçok belgeyi birkaç dakika içinde alabilmektedir.

www.hazar.org