Μουσειογραφική Μελέτη: Το Εργοστάσιο Ξυστρή ως σύμβολο και η αξιοποίηση του ΜΩΡΑΙΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: Δρ. ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ

Α.Τ.Ε.Ι. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΤΜΗΜΑ ΜΟΥΣΕΙΟΛΟΓΙΑΣ ΜΟΥΣΕΙΟΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΕΚΘΕΣΕΩΝ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ

ΜΕΘΟΔΟΣ – ΠΡΟΣΣΕΓΓΙΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΡΩΤΗ:

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΕΥΤΕΡΗ:

ΤΟ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΞΥΣΤΡΗ ΩΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΡΙΤΗ:

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΡΙΤΙΚΗ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

ΠΑΡΑΘΕΜΑ 1Ο Η ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΊΟΥ ΚΡΗΤΗΣ

ΠΑΡΑΘΕΜΑ 2Ο ΚΑΤΟΨΗ ΤΟΥ ΕΚΤΕΛΟΥΜΕΝΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ

Στην παρούσα μουσειογραφική μελέτη εξετάζονται τα δεδομένα, οι συνθήκες και οι

πρακτικές που περικλύουν την εκμετάλλευση των βιομηχανικών καταλοίπων του

εργοστασίου της εταιρίας «ΕΛΑΙΟΥΡΓΙΑ ΠΥΡΓΟΥ Α.Ε.» γνωστού και ως

εργοστασίου Ξυστρή, επωνυμία αποδοσμένη από το όνομα του ιδρυτή του.

Η εξέταση αυτού του θέματος είναι αναγκαία την δεδομένη χρονική στιγμή λόγω των

τρεχουσών επεμβατικών πρακτικών στον χώρο του εργοστασίου. Το επιστημονικό

ενδιαφέρον της εργασίας εγκειτε στην παρουσίαση των δεδομένων και των κοινών

πρακτικών για την εκμετάλλευση των βιομηχανικών καταλοίπων στον ελλαδικό χώρο.

Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της εξέτασης της περίπτωσης του εργοστασίου Ξυστρή που

συσσωρεύει ευρέως διαδεδομένες πρακτικές για τα ελληνικά πρότυπα στον χώρο αυτό.

Το πρακτικό ενδιαφέρον προκύπτει από δύο βασικούς παράγοντες και αναπτύσσεται

σε δύο στάδια. Ο πρώτος παράγοντας που καθιστά την μελέτη αυτή πόλο πρακτικού

ενδιαφέροντος, είναι η

χρόνια επίδραση που

άσκησε το εργοστάσιο

ελαιουργίας στην τοπική

κοινωνία, σε μια περίοδο,

μάλιστα (αρχές 20ου αιώνα

μέχρι το τέλος του ίδιου

αιώνα), που αποτέλεσε την

κατεξοχήν κορύφωση της

βιομηχανικής ανάπτυξης

στην περιοχή. Ο δεύτερος

παράγοντας είναι η χωρική

έκταση της περιοχής του

εργοστασίου που καλύπτει

ένα μεγάλο τμήμα του

βόρειου άκρου της πόλης

του Πύργου και βρίσκεται σε κομβικό

σημείο, τόσο για την είσοδο στην πόλη, όσο

και για την περαιτέρω ανάπτυξη του πολεοδομικού ιστού της. Τα δύο στάδια

ανάπτυξης του πρακτικού ενδιαφέροντος, επικεντρώνονται στις, είτε άμεσα, είτε

μετέπειτα, κοινωνικές και αρχιτεκτονικές επεμβάσεις στο ήδη υπό εκμετάλλευση

κτίριο. Το πρώτο στάδιο αφορά την σύγχρονη τοπική κοινωνία που μέσω της άρρηκτης

σύνδεσης της ιστορίας της με αυτήν του εργοστασίου και της ομήλικης ανάπτυξής της,

οφείλει να γνωρίζει και να αντιμετωπίζει κριτικά και ενεργητικά τις επεμβάσεις που

ήδη λαμβάνουν και θα λάβουν μέρος στον χώρο του εργοστασίου. Το δεύτερο στάδιο

σχετίζεται με την αντίδραση της επιστημονικής κοινότητας και αρμόδιων οργανισμών,

όπως το ελληνικό τμήμα της Διεθνούς επιτροπής για την διατήρηση της βιομηχανικής

Εικόνα 1 Η υψικάμινος του εργοστασίου εξείχε ανάμεσα στον αστικό ιστό την νύχτα

κληρονομιάς1, απέναντι στις επεμβατικές και μη αναστρέψιμες διαδικασίες οι οποίες

λαμβάνουν χώρα στην έκταση του εργοστασίου. Η συμβολή αυτή μπορεί να

μετουσιωθεί και με την ενδεχόμενη μελλοντική συνέχιση των εργασιών με σωστικό

πλέον χαρακτήρα και διαφορετική προσέγγιση.

Η ανάλυση του θέματος πραγματώνεται στα

πλαίσια τριών θεματικών αξόνων. Ο πρώτος

θεματικός άξονας εξετάζει την ιστορική

συμπόρευση του εργοστασίου της εταιρίας

«ΕΛΑΙΟΥΡΓΙΑ ΠΥΡΓΟΥ Α.Ε.» και της πόλης

του Πύργου μελετώντας παράλληλα και τα

αρχιτεκτονικά στοιχεία του εργοστασίου, καθώς

και τις κοινωνικές συγκυρίες ανάπτυξής τους. Ο

δεύτερος θεματικός άξονας, επικεντρώνεται στον

συμβολικό και πολιτιστικό χαρακτήρα του

εργοστασίου, προχωρώντας στην αποδόμηση των

στοιχείων της δομής του, ως πολιτιστική

αναπαράσταση. Στον τελευταίο θεματικό άξονα

παρουσιάζονται οι προτάσεις2 αξιοποίησης του

εργοστασίου Ξυστρή. Οι προτάσεις αυτές

αναλύονται κυρίως ως προς την λογική που

διέπεται η κάθε πρόταση σε σχέση με τον

συμβολισμό του εργοστασίου, ως μνημείο, και

την διατήρηση των βιομηχανικών στοιχείων του.

Δευτερευόντως, εξετάζεται η χρησιμότητα των

προτεινόμενων αναδιαρθρώσεων σε κοινωνικό

επίπεδο και η, έως τώρα, κριτική που τους έχει

γίνει σε δημόσιο βήμα3.

1 Η Διεθνής επιτροπή για την διατήρηση της βιομηχανικής κληρονομιάς- TICCIH (The

International Committee for the Conservation of Industrial Heritage) διατηρεί τμήμα

στην Ελλάδα από το 1992 και σύμφωνα με την δήλώση της: «προώθησε σε συνεργασία

με κρατικούς και επιστημονικούς φορείς, σημαντικά έργα διάσωσης και ανάδειξης των

μνημείων της βιομηχανικής κληρονομιάς της χώρας. Σήμερα, η υπόθεση της προστασίας

των μνημείων έχει εισέλθει σε μία δύσκολη εποχή κατά την οποία ο πολιτισμός δεν

αξιολογείται ως δημόσιο αγαθό αλλά βάσει της εμπορικότητάς του. Το Ελληνικό Τμήμα

του TICCIH, αξιοποιώντας την 14χρονη εμπειρία του και τη συνεργασία του με το

Διεθνές TICCIH και το ΙCOMOS συνεχίζει να συμβάλλει με τις παρεμβάσεις του στην

ευαισθητοποίηση όλων μας για την προστασία και την ανάδειξη της Βιομηχανικής

Κληρονομιάς, ως πολιτιστικού αγαθού στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής

Κληρονομιάς.»

2 Βλ. Παράθεμα 1ο και 2ο

Εικόνα 2 Η υψικάμινος αποτελούσε σύμβολο της παρουσίας του εργοστασίου, και τώρα η μή ύπαρξη της συμβολίζει την απουσία του

Εικόνα 3 Η πύλη της εισόδου στο χώρο του εργοστασίου από την νοτιοδυτική πλευρά του

ΜΕΘΟΔΟΣ-ΠΡΟΣΣΕΓΓΙΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ

Ο ιδιάζων χαρακτήρας της κατάστασης του αντικειμένου μελέτης καθώς και η χρόνια

εγκατάλειψη οδήγησαν στην ύπαρξη περιορισμένων πληροφοριών σχετικά με τα

ιστορικά δεδομένα και τις συνθήκες λειτουργίας του εργοστασίου. Η παρούσα μελέτη

βασίστηκε σε ατομική επιθεώρηση, συλλογή προσωπικών μαρτυριών, μελέτη των

πρακτικών του δήμου καθώς και της πρότασης αξιοποίησης του των βιομηχανικών

καταλοίπων 4 σε συνεργασία του Δήμου Πύργου με το Πολυτεχνείο Κρήτης Δρ.

Αμαλίας Κωστάκη. Πριν την συγγραφή της παρούσας μελέτης προηγήθηκε έρευνα για

σχετικές βιβλιογραφικές πηγές με την βιομηχανική ανάπτυξη στον Πύργο, και πιο

συγκεκριμένα με την ίδρυση και λειτουργία του εργοστασίου Ξυστρή . Κάθε

προσπάθεια ανεύρεσης βιβλιογραφικών πηγών επέβη άκαρπη καθώς σύμφωνα με

ενημέρωση από την βιβλιοθήκη του Πύργου όλα τους τα αρχεία καταστράφηκαν στην

περίοδο της κατοχής. Η μη ύπαρξη ύστερων βιβλιογραφικών πηγών προδίδει την

αδιαφορία για την ιστορία του συγκεκριμένου εργοστασίου και για τα κατάλοιπα

βιομηχανικής κληρονομιάς γενικότερα.

4 Βλ. παράθεμα 1ο

ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΡΩΤΗ:

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Στην πρώτη ενότητα παρατίθεται αρχικά το ιστορικό ανάπτυξης του εργοστασίου και

δευτερευόντως γίνεται μια επισκόπηση των κοινωνικών δεδομένων του αστικού και

αγροτικού περιβάλλοντος που δημιούργησαν την ανάγκη ύπαρξης του και που

μετέπειτα το κατέστησαν μη απαραίτητο για την κοινωνία με αποτέλεσμα την

πτώχευση της εταιρίας και την νομική και πολιτική ανάμειξη για τον καθορισμό της

μοίρας των καταλοίπων του. Το εργοστάσιο της εταιρίας "ΕΛΑΙΟΥΡΓΙΑ ΠΥΡΓΟΥ"

ή "ΕΛΑΙΟΥΡΓΙΑ ΞΥΣΤΡΗ" όπως την γνωρίζουν οι περισσότεροι κάτοικοι του νομού

Ηλείας ξεκίνησε να ανοικοδομείται και να λειτουργεί την δεκαετία του ’20.

Η συνολική έκταση που κάλυπταν οι ανεγερθήσες εγκαταστάσεις του εργοστασίου

ήταν 34.000 τ.μ., στις παρυφές της πόλης του Πύργου και πιο συγκεκριμένα στο βόρειο

άκρο της πόλης επί της οδού Ερυθρού Σταυρού κατά μήκος των σιδηροδρομικών

γραμμών. Ιδρυτές του εργοστασίου ήταν τα αδέρφια Ξυστρή, πρόγονοι του μετέπειτα

δημάρχου Μιχάλη Ξυστρή και

με το τέλος της ανοικοδόμησης

του λειτούργησε, ως

πυρηνελαιουργείο 5 και

σαπωνοποιείο, ενώ στα πλαίσια

της έκτασης του εργοστασίου

λειτούργησε και μία μονάδα

παραγωγής ασβέστη. Ήδη από

την αρχή της λειτουργίας του,

στο εργοστάσιο δούλεψε

μεγάλος αριθμός κατοίκων του

νομού κάθε ηλικίας. Συχνό

φαινόμενο αποτέλεσε η

εργασία εφήβων κατά του

θερινούς μήνες προκειμένου να βοηθήσουν οικονομικά τους γονείς τους.

Το εργοστάσιο λειτούργησε σε όλη την διάρκεια του μεσοπολέμου καθώς και κατά την

διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου και της κατοχής με σαφώς μικρότερο

εργατικό δυναμικό και με δύo προσωρινές διακοπές λειτουργίας. Τα μεταπολεμικά

χρόνια λόγω της μείωσης της αποδοτικότητας της παραδοσιακής σαπωνοποιίας το

εργοστάσιο μετατράπηκε σε κονσερβοποιία τομάτας και αναπτύχθηκε η παραγωγή

πελτέ. Στις αρχές της δεκαετίας του '90 σταμάτησε τη λειτουργία του και περιήλθε στην

ιδιοκτησία της Εθνικής Τράπεζας.

5 Πυρηνέλαιο ονομάζεται το προϊόν που λαμβάνεται από το υπόλειμμα του κυρίως ελαιόλαδου μετά από

επεξεργασία του πυρήνα του ελαιόκαρπου.

Δεδομένου ότι ο πυρήνας της ελιάς περιέχει μίγμα πυρηνελαίου (~5%), πυρηνοξύλου (~45%) και νερού (~50%), το

πρώτο στάδιο παραγωγής είναι η ξήρανση σε κυλινδρικά ξηραντήρια με σκοπό την αφαίρεση της μεγαλύτερης

ποσότητας του περιεχόμενου νερού. Το πυρηνέλαιο απομακρύνεται στο δεύτερο στάδιο με εκχύλιση με εξάνιο,

διθειάνθρακα ή τριχλωροαιθυλένιο και στη συνέχεια με απόσταξη του μίγματος, από όπου λαμβάνεται το

πυρηνέλαιο.

Εικόνα 4 Κενό ανάμεσα στα δύο βασικά κτηριακά συγκροτήματα του εργοστασίου, με εμφανή τα απομεινάρια της σιδηροδρομικής γραμμής

Οι κτιριακές του εγκαταστάσεις, κτίρια παραγωγής, αποθήκες, μεταλλικές δεξαμενές,

δείχνουν την παραγωγική δυνατότητα και τους τομείς στους οποίους

δραστηριοποιήθηκε η επιχείρηση, αποτελώντας ένα σημαντικό κομμάτι της

βιομηχανικής ιστορίας της περιοχής. Το ιστορικό φορτίο αυτό αποτελεί και την

γενεσιουργική δύναμη του συμβολισμού και των πολιτισμικών του δεδομένων.

Το εργοστάσιο ιδρύθηκε και πρωτολειτούργησε την περίοδο του μεσοπολέμου, η

χρονική στιγμή ανάπτυξης του δεν ήταν διόλου τυχαία και αυτό διαφαίνεται από την

αύξηση των ανεγερθέντων βιομηχανιών εκείνη την δεκαετία σε ολόκληρη την χώρα.

Σε αυτήν, την μη συμβαδίζουσα χρονικά με τον υπόλοιπο ανεπτυγμένο κόσμο,

βιομηχανική έξαρση, οδήγησαν τρείς καθοριστικοί παράγοντες: Ο πρώτος παράγοντας

ήταν το γεγονός ότι ολόκληρη η οικονομική ζωή στην χώρα προσπαθούσε να

επαναπροσδιορίσει την λειτουργία και τους στόχους της με βάση τα διεθνή δεδομένα,

αναδυόμενη από μία δεκαετία πολέμων και οικονομικού μαρασμού. Ο δεύτερος

παράγοντας ήταν παραδόξως η συμβολή της μικρασιατικής καταστροφής6, που μέσω

της εισροής στην ελληνική κοινωνία πλήθους μεταναστών που κατείχαν γνώση και

εξειδίκευση από τις πόλεις των παραλίων, οδήγησε στην αναβάθμιση των δυνατοτήτων

του μέσου όρου της εργατικής δύναμης της χώρας με αποτέλεσμα την τοποθέτηση

οικονομικών κεφαλαίων στις δευτερογενείς παραγωγικές μονάδες και κυρίως στην

βιομηχανία. Ο τρίτος και τελευταίος

παράγοντας ήταν η επικέντρωση της

κυβέρνησης Βενιζέλου στην

βελτίωση των εργασιακών

συνθηκών και την κατοχύρωση των

εργατικών δικαιωμάτων 7 με

αποτέλεσμα την συμπόρευση με τα

δυτικοευρωπαϊκά πρότυπα και την

αύξηση της παραγωγικότητας.

Παρά το πολύ ευμετάβλητο πολιτικό

σκηνικό της Ελλάδας το υπόλοιπο

του 20ου αιώνα, το εργοστάσιο

κατάφερε να επιβιώσει

προσαρμοζόμενο στις απαιτήσεις τις

τοπικής και μη κοινωνίας. Μετά την

μεταπολίτευση και με τις αλλαγές

στις κοινωνικές ανάγκες που

επακολούθησαν, η εταιρία

δυσκολευόταν να αντιμετωπίσει τις

οικονομικές δυσπραγίες της και

κατέφυγε επανειλημμένα στον

τραπεζικό δανεισμό προκειμένου να

εξασφαλίσει την επιβίωση της. Η

οικονόμική κατάρευση φαινόταν όλο και περισσότερο στον ορίζοντα των οικονομικών

αναλύσεων της εταιρίας με την πτώχευση να επέρχεται ως επι μακρών αναμενόμενο

τέλος.Μετά την πτώχευση της Ελαιουργίας Πύργου Α.Ε. όπως προαναφέρθηκε το

6 Βουρνάς Τάσος, Ιστορία της Νεώτερης και Σύγχρονης Ελλάδας, εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2006, τόμος Α΄, 7 Βουρνάς Τάσος, Ιστορία της Νεώτερης και Σύγχρονης Ελλάδας, εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2006, τόμος Α΄,

σύνολο των κτιριακών εγκαταστάσεων πέρασε στην Εθνική τράπεζα έπειτα από

κατάσχεση λόγω οικονομικών οφειλών προς αυτήν.

Από την στιγμή που το εργοστάσιο πέρασε στην ιδιοκτησία της εθνικής τράπεζας

υπήρξαν έντονες δημόσιες τοποθετήσεις που υπερασπίζονταν το σενάριο εξαγοράς και

αξιοποίησης του από τον δήμο Πύργου.

Οι δημόσιες παροτρύνσεις αυξάνονταν σε αριθμό με το πέρας του χρόνου οδηγώντας

τις εκάστωτε δημοτικές αρχές στην έκφραση επίσης αυξανόμενου ενδιαφέροντος.

Ενδεικτικό είναι ότι έπειτα από συνέλευση του δημοτικού συμβουλίουμε και με

απόφαση του, ο δήμος στις 27-02-2001 χαρακτήρισε το ακίνητο του πρώην

εργοστασίου Ξυστρή, ως χώρο πρασίνου.

Έπειτα από αυτή την κίνηση και με το πέρας λίγων χρόνων οι δημόσιες φωνές που

υποστήριζαν την ανάγκη να περάσει το Ξυστρή στην ιδιοκτησία του δήμου ώστε να

αξιοποιηθεί καταλήλως εντάθηκαν. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι: το άρθρο της

Κικής Κολοβέρου στην εφημερίδα Πρωινή στις 21-05-2008 στην στήλη της «επι της

Ουσίας» και τιτλοφορημένο «Μη χαθεί η ευκαιρία», η επιστολή του κ. Παναγιώτη

Κανελόπουλου στις 18-05-2008 καθώς και η ανοιχτή επιστολή του Δημάρχου προς

τους δημοτικούς συμβούλους για την έγκριση της εξαγοράς. Βασικό πρόβλημα στην

συνεχόμενη μη έγκριση του, από το δημοτικό συμβούλιο, ήταν η έλειψη των

απαραιτήτων υπογραφών, οπου την τελευταία περίοδο έιχε φτάσει στο σημείο της

ανάγκης για μία μοναδική υπογραφή. Εν τέλει και έπειτα από δικαστική διαμάχη

σχετικά με την δυνατότητα εξαγοράς του εργοστασίου από τον δήμο, ο δήμος Πύργου

προχωράει στον τραπεζικό δανεισμό και στην επακόλουθη αγορά του χώρου του

πρώην εργοστασίου στις 17-10-2008 έναντι του ποσού του ενός εκατομμυρίου

τετρακοσίων πενήντα χιλιάδων ευρώ. Σε σύντομο χρονικό διάστημα ο δήμος

προχώρησε στην αναζήτηση τρόπων αξιοποίησης του χώρου και κατέλειξε το 2010

στην συμφωνία εκπόνησης μελέτης8 από το πολυτεχνείο Κρήτης με επικεφαλή την

αρχιτέκτονα Δρ. Αμαλία Κωτσάκη.

Εικόνα 5 Η επιταγή με την οποία αγόρασε ο δήμος Πύργου των χώρο του εργοστασίου απο την Εθνική τράπεζα

8 Βλ. παράθεμα 1ο

Η μελέτη αυτή εκπονήθηκε και παρουσιάστηκε στο κοινό 9 . Παρά την ισχυρή

χρηματοδότηση από πλευράς του δήμου για την εκπόνηση της μελέτης το έργο τελικά

ανατέθηκε στον Ηλειό αρχιτέκτονα Αριστείδη Φιλιππόπουλο10.

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Με την είσοδο από την μεταλλική πύλη ο επισκέπτης βρισκόταν στο κέντρο ενός

δρόμου με πικροδάφνες, που στόλιζαν περιμετρικά το εσωτερικό του τειχίσματος και

δημιουργούσαν έναν καλαίσθητο δρόμο. Μπροστά στο σημείο θέασης που

προαναφέρθηκε έστεκε ένα κτίριο με δύο κλειστές γωνίες οπού είχε γυάλινο περίβλημα

και χειροποίητα τοποθετημένο μεταλλικό σκελετό. Τόσο στο εσωτερικό του όσο και

σε διάσπαρτη διάταξη στο χώρο υπήρχαν οριζόντιες και κάθετες δεξαμενές. Η γραμμή

παραγωγής του πελτέ ξεκινούσε από αυτό το κτίριο, όπου γινόταν η διαδικασία

βρασμού του πελτέ, ο οποίος στην συνέχει οδηγούνταν στις δεξαμενές για αποθήκευση.

Στον χώρο υπήρχε μεγάλη πληθώρα κτιρίων που χρησιμοποιούνταν κυρίως για την

διαδικασία του πυρηνέλαιου και του πελτέ καθώς και για την μεταφορά τους. Η έξοδος

των παραγόμενων υλικών γινόταν μέσω δύο σιδηροδρομικών γραμμών που

εισέρχονταν στον χώρο του εργοστασίου. Στην βορειοδυτική μεριά του οικοπέδου

έστεκε το εργοστάσιο ασβέστη με την υψικάμινο του. Στον χώρο δίπλα από τις γραμμές

υπήρχε μία μεγάλου μεγέθους γεφυροπλάστιγγα οπού χρησιμοποιούταν με σκοπό την

ανύψωση των φορτίων για την εναποθέτηση τους στα οχήματα. Οι υψηλές δεξαμενές

που στέκουν ακόμη χρησιμοποιούνταν για την αποθήκευση αρχικά του πυρηνέλαιου

και μετέπειτα του πελτέ. Τα βασικά κτήρια ήταν με βάση μεταλλικό σκελετό και συχνά

με περίβλημα τσιμέντου, διώροφα ή τριώροφα και διέφεραν από τα μικρότερης

κλίμακας στέγαστρα. Στον χώρο υπήρχαν και τέσσερα μεταλλικά κιβωτιόσχημα

κτίσματα που στέγαζαν μηχανήματα.

9 Στην Τρίτη ενότητα αναλύονται οι δημόσιες κριτικές που έλαβε η μελέτη. 10 Βλ. παράθεμα 2ο

ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΕΥΤΕΡΗ:

ΤΟ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΞΥΣΤΡΗ ΩΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ

ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

Στην παρούσα ενότητα εξετάζεται η συμβολική διάσταση του εργοστασίου μέσω της

παρουσίασης του ως πολιτιστική αναπαράσταση. Στην συνέχεια γίνεται ανάλυση των

στοιχείων της δομής του με βάση τόσο την πρότερη κατάσταση του εργοστασίου όσο

και τα στοιχεία διαχρονικότητας του συμβολισμού αυτού.

Η αναφορά στον συμβολισμό και στην διαχρονική του υπόσταση θα ήταν καλό να

συνοδευτεί από μια σύντομη ανάλυση του όρου της μνήμης. Οι ιστορικές καταβολές

του όρου της μνήμης ανιχνεύονται ήδη στην θεογονία του Ησίοδου με αναφορές στην

μνημοσύνη ως θεοποιημένη μορφή11 της μνήμης. Η μνημοσύνη στο επικό αυτό ποίημα

παρουσιάζεται ως μητέρα των Mουσών 12 , προστάτιδων των τεχνών και των

γραμμάτων. Η συμβολική υπόταση της συγγένειας αυτής είναι ξεκάθαρη, αναδεικνύει

δηλαδή την συμβολή της μνήμης ως μήτρα των πολιτισμικών δεδομένων. Η

εννοιολογική συγγένεια αυτή δεν περιορίζεται στην γέννηση των ίδιων των στοιχείων

του πολιτισμού αλλά επεκτείνεται ως καθοριστικός παράγοντας στην μορφή που θα

πάρουν οι επιτελεστικές διαδικασίες. Στόχος δηλαδή οποιασδήποτε πολιτιστικής

αναπαράστασης είναι να βασιστεί στις εμπειρίες του αποδέκτη ανακαλώντας στην

μνήμη σχετικές αναμνήσεις η γνώσεις και να «χτίσει» πάνω σε αυτές με μία

κονστρουκτιβιστική προσέγγιση13 νέες εμπειρίες. Σε αυτό το σημείο τοποθετείται ο

όρος του μνημείου ως πηγή ερεθισμάτων για την έναρξη αυτής της διαδικασίας με

πρωταρχικό σκοπό την πρόκληση του ενδιαφέροντος του αποδέκτη. Αυτό

επιτυγχάνεται μέσω της σωστής τοποθέτησης των πολιτιστικών στοιχείων δομής στα

κατάλληλα σημεία της διαδικασίας παραγωγής

εμπειριών και κατ’ επέκταση αναμνήσεων.

Πριν την επιμέρους ανάλυση στα στοιχεία

δομής του εργοστασίου ως πολιτιστική

αναπαράσταση κρίνεται σκόπιμο να

ξεκαθαριστεί ότι το είδος των πολιτιστικών

αναπαραστάσεων στο οποίο το εντάσσουμε

είναι αυτό του εκθεσιακού σχεδιασμού. Αυτή η

κατηγοριοποίηση επιτυγχάνεται μέσω της

απόδοσης του συμβολικού και μνημειακού

χαρακτήρα που αρμόζει στο εργοστάσιο,

11 Η μνημοσύνη άνηκε στους Τιτάνες και ήταν κόρη της Γαίας και του Ουρανού. Βιβλιογραφική παραπομπή: Ησίοδος, Θεογονία, 54 (με βάση την αρχαία πρωτότυπη απόδοση) 12 Ησίοδος, Θεογονία, 915 (με βάση την αρχαία πρωτότυπη απόδοση) 13 Η κονστρουκτιβιστική προσέγγιση εγκειτε τόσο στην ανάκληση της μνήμης και στην επανεξέταση των εμπειριών (όπως αναφέρεται παραπάνω) αλλά επεκτείνεται και στην μετάλλαξη των ήδη αποκτηθέντων γνώσεων ώστε να καταστεί συμβατή η πρόσληψη νέων νοημάτων

Εικόνα 6 Μηχανήματα που σχετίζονται με την τυποποίηση και συσκεύαση του πελτέ.

οδηγώντας άμεσα στην αποδόμηση των στοιχείων που απαρτίζουν την παρούσα

επιτέλεση του ιστορικού του φορτίου.

Τα στοιχεία της δομής της αναπαράστασης στην συγκεκριμένη περίπτωση

απαρτίζονται από την θεματική, τα επιλεγμένα δεδομένα, το σκηνικό, τα μέσα, το

σενάριο και τον στόχο.

Θεματική της Αναπαράστασης: ως θεματική της αναπαράστασης προβάλλεται η

δευτερογενείς όψη ενός μνημείου βιομηχανικής κληρονομιάς, ουσιαστικά σε

υποθετικό σενάριο αξιοποίησης των κτιριακών εγκαταστάσεων με επίκεντρο την

ανάδειξη των πολιτισμικών δεδομένων του. Η επικέντρωση αυτή πραγματώνεται μέσω

της υποθετικής σεναριακής απόδοσης που πρόκειται να αναλυθεί στην συνέχεια με

βασικό στόχο την ενίσχυση της συλλογικής μνήμης.

Επιλεγμένα δεδομένα: Τα επιλεγμένα δεδομένα της παρούσας πολιτιστικής

αναπαράστασης είναι τα βιομηχανικά κελύφη, κυρίως αποδοσμένα σε ελλειπτική

μορφή με βάση την υποθετική προσέγγιση τους ως φορείς συμβόλων και εξεταζόμενα

σε χρονικό πλαίσιο πριν την πρόσφατη επέμβαση και κατεδάφιση μεγάλου μέρους

αυτών 14 . Παρότι η διαδικασία της αναχρονιστικής εξέτασης υποβαθμίζει την

πρακτικότητα της μελέτης, είναι τουλάχιστον ανεύθυνο να μιλάμε για προσέγγιση του

εργοστασίου ως πολιτιστική αναπαράσταση χωρίς να συμπεριλαμβάνουμε τα

προσφάτως κατεδαφισμένα κελύφη καθώς και την υψικάμινο, τα οποία φέρουν το

μεγαλύτερο μέρος της συμβολικής φύσης του εργοστασίου15.

Σκηνικό: Το σκηνικό είναι τόσο εσωτερικό όσο και εξωτερικό και είναι σταθερό ως

προς την χωρική τοποθέτηση καθότι η διαδικασία της αφήγησης διαμορφώνεται σε

συγκεκριμένους χώρους. Η χρονική τοποθέτηση του σκηνικού βρίσκεται σε πρώτο

επίπεδο σε ένα πρόσφατο παρελθόν αλλά σε δεύτερο και κυρίως επίπεδο και σε ένα μη

πραγματοποιήσιμο πλέον μέλλον καθότι η επεμβάσεις που έχουν γίνει στα κελύφη

είναι μη αναστρέψιμες. Ως απόρροια το σκηνικό είναι είτε σταθερό είτε κινητό

ανάλογα με το υπο ποια διάσταση εξετάζεται (χωρική ή χρονική).

Μέσα: Τα μέσα χρησιμοποιούνται για την μετάδοση συγκεκριμένων μηνυμάτων και

βρίσκονται σε άμεση συνάρτηση με την σεναριακή στρατηγική. Πιο συγκεκριμένα

απαιτείται ένας διαχωρισμός των μέσων με βάση τα δύο χρονικά επίπεδα του σκηνικού.

Στην περίπτωση του πρόσφατου παρελθόντος, τα μέσα περιορίζονται σε τμήματα των

ήδη υπαρχόντων κτιρίων όπως τα μηχανήματα που περιέχουν, τα χρώματα και τα υλικά

καθώς και η ασήμαντη προσθήκη λουκέτων στις μισογκρεμισμένες αυλόπορτες. Στην

περίπτωση της ιδεατής και πλέον μη πραγματοποιήσιμης αξιοποίησης τα μέσα θα

περιείχαν μεταξύ άλλων: Εισαγωγικά κείμενα ενημέρωσης της ιστορίας και της

πρότερης χρήσης των κτιρίων, τόσο στον προαύλιο χώρο όσο και σε κάθε κέλυφος

ξεχωριστά με την δομή διαφορετικών θεματικών ενοτήτων, λεζάντες και πολυμεσικές

εφαρμογές ως υποστηρικτικό υλικό στα μηχανήματα και τις δεξαμενές και εμψυχωτές

που θα αναπαριστούν την διαδικασία παραγωγής πυρηνελαίου και τοματοπελτέ.

14 Η αρχή της κατεδάφισης έγινε τον Απρίλιο του 2013 15 Βλ. εικόνα 1 για τον τρόπο που η υψικάμινος συμβόλιζε την αρμονική σύνδεση με τον αστικό ιστό

Σενάριο: Η ανάπτυξη του σεναρίου πρέπει να έχει επίσης διττή φύση καθότι

η υπόσταση του διαχωρίζεται στην πραγματική ροη και στην ιδανική αφήγηση.

Στην εξέταση της πραγματικής σεναριακής αφήγησης, τα ίδια τα δεδομένα και

η εικόνα της εγκατάληψης καθιστούν την απόδοση εν μέρει ανούσια αλλά και

αθέλητα δραματοποιημένη. Στην εξέταση της ιδανικής παρουσίασης με τα

μέσα που προαναφέρθηκαν το σενάριο καθίσταται προκαθορισμένο

επιτρέποντας την ελεύθερη διέλευση στον χώρο και την διαφορετική

ερμηνευτική προσέγγιση δίνοντας έτσι την αίσθηση του μη καθορισμένου. Η

παρουσίαση πρέπει να είναι απαραιτήτως ελλειπτική καθότι η παράθεση των

επιλεγμένων δεδομένων και η ενίσχυση τους από την έντονη χρήση μέσων

διάδρασης και σύγχρονης μουσειακής προσέγγισης ήδη εγκυμονούν τον

κίνδυνο να αφαιρέσουν την πρωτοκαθεδρία των εργοστασιακών καταλοίπων

στην διαδικασία παραγωγής μηνυμάτων. Η σεναριακή αφήγηση πρέπει να

πραγματώνεται μέσω της δραματοποίησης τοποθετώντας το συναίσθημα ως

εναρκτήριο παράγοντα πρόκλησης ενδιαφέροντος, ενώ οι αναπαραστάσεις των

διαδικασιών

δύνανται να

αφηγηθούν

πλασματικές

ιστορίες

προκειμένου να

αποδοθεί το

γενικότερο πλαίσιο

στον αποδέκτη.

Αυτό επιτυγχάνεται

μέσω της μεθόδου

της χρήσης της

επινόησης για την απόδοση της πραγματικότητας.

ΣΤΟΧΟΣ: Ο στόχος της συγκεκριμένης πολιτιστικής αναπαράστασης είναι η

προβολή των μηνυμάτων που φέρει το εργοστάσιο και η ιστορική καταγραφή

του. Ως προς την ανάδραση είναι κυρίως έμμεση μέσω κριτικής και στοχεύει

στην ενεργοποίηση του δέκτη και η μετατροπή του σε αποδέκτη, προσδίδοντας

στο εργοστάσιο μια μόνιμη κοινωνική αναγνώριση τόσο σε τοπικό όσο και σε

εθνικό επίπεδο.

Εικόνα 7 Θέα τμήματος του εργοστασίου και του έξωθεν δρόμου απο τις δεξαμενές αποθήκευσης όπως ήταν το 2009

ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΡΙΤΗ:

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ

ΚΡΙΤΙΚΗ

Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται οι δύο βασικές προτάσεις αξιοποίησης των

βιομηχανικών καταλοίπων καθώς και του περιβάλλοντα χώρου του εργοστασίου

Ξυστρή. Οι δύο βασικές προτάσεις είναι η μελέτη που εκπονήθηκε από το πολυτεχνείο

Κρήτης με τίτλο: ΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΛΑΣΗ του ιστορικού συνόλου που αποτελείται από

το Μανωλοπούλειο Νοσοκομείο, το εργοστάσιο Ξυστρή, τα κτήρια του ΟΣΕ και

σύνδεση με το κέντρο του Πύργου Ηλείας και η πρόταση αξιοποίησης του κ. Αριστείδη

Φιλιππόπουλου.

ΜΕΛΕΤΗ ΚΩΤΣΑΚΗ

Στην πρώτη περίπτωση υπεύθυνη της έρευνας ήταν η Διδάκτωρ του πολυτεχνείου

Κρήτης Αμαλία Κωτσάκη και προέβλεπε την ανακατασκευή- βελτίωση όλου του

βορειοδυτικού άκρου της πόλης. Πιο συγκεκριμένα για την περίπτωση του Ξυστρή

προβλεπόταν δημιουργία θεματικού πάρκου με τίτλο «Πάρκο της Γης» το οποίο θα

αποτελούσε έναν πολυχώρο πολιτισμού με έντονη την ύπαρξη πρασίνου και θα στέγαζε

και την δημοτική λαϊκή αγορά. Το σχέδιο περιελάβανε Μουσείο Διατροφής και

Γαστρονομίας, αίθουσες γευσιγνωσίας, κλειστή αγορά προϊόντων από όλη την Ελλάδα

καθώς και θόλο πλανηταρίου, καθιστώντας τον Πύργο την πρώτη πόλη στην

Πελοπόννησο που θα κατέχει τέτοιων διαστάσεων έργο.

Από αρχιτεκτονικής προσέγγισης η μελέτη πρότεινε την διατήρηση των βασικών

αρχιτεκτονικών στοιχείων του εργοστασίου, όπως τα κεντρικά κτίρια, η υψικάμινος

και το κτίριο εισόδου, τοποθετώντας δίπλα τους έναν θόλο μοντέρνας αρχιτεκτονικής

στον οποίο θα στεγαζόταν το πλανητάριο. Μπροστά από το μουσείο προβλεπόταν μία

στοά που θα στέγαζε και τμήμα από τα απομεινάρια της παλιάς σιδηροδρομικής

γραμμής. Στην μελέτη αυτή προβλεπόταν δαπάνες για την συντήρηση τόσο της

υψικαμίνου όσο και της καμινάδας. Η υψικάμινος διατηρούταν αυτούσια έπειτα από

επέμβαση για την εξασφάλιση της στατικότητας της. Διάσπαρτες στον χώρο θα

παρέμεναν οι δεξαμενές του παλαιού εργοστασίου ώστε να δημιουργούν συνεχώς την

ατμόσφαιρα της βιομηχανικής φύσης του, δίπλα από το μουσείο θα υπήρχε μάλιστα

περιτριγυρισμένο από δεξαμενές ένας χώρος υπαίθριας έκθεσης. Οι βοηθητικοί

χώροι απαρτίζονταν από παιδότοπους, παρκινγκ, βιβλιοθήκη, γραφεία διοίκησης

πλανηταρίου, τρία κτήρια τουαλετών, χώρους για καταστήματα προς ενοικίαση,

σκηνή θεατρικών και μουσικών δρώμενων με μεγάλη χωρητικότητα κοινού, φουαγιέ,

εκδοτήριο εισιτηρίων εισόδου στον χώρο, διάσπαρτα στέγαστρα καθώς και μεγάλο

αριθμό κήπων, ελαιώνων και οπωρώνων.

Πληροφορίες μελέτης

Ονοματεπώνυμο μελετητή: Αμαλία Κωτσάκη (υπεύθυνη μελέτης), Πανίτα

Καραμανέα, Νίκος Πατσαβός, Δημήτρης Ρότσιος, αρχιτέκτονες

Ιδιότητα-Τίτλοι σπουδών: Αμαλία Κωτσάκη (υπεύθυνη μελέτης), δρ αρχιτέκτων

ΕΜΠ, επικ. καθηγήτρια Τμ. Αρχιτεκτόνων Πολυτεχνείου Κρήτης.

Πανίτα Καραμανέα, αρχιτέκτων ΕΜΠ, και αρχιτέκτων τοπίου Βαρκελώνη, λέκτορας

Τμ. Αρχιτεκτόνων Πολυτεχνείου Κρήτης

Πατσαβός Νίκος, αρχιτέκτων ΑΠΘ, εντεταλμένος επικ. καθηγητής Αρχιτεκτονικής

Σχολής Πανεπιστημίου Frederic, Λευκωσία Κύπρος

Δημήτρης Ρότσιος, αρχιτέκτων ΑΠΘ, M.Arch ΕΜΠ, εντεταλμένος επίκουρος

καθηγητής Τμ. Αρχιτεκτόνων Πολυτεχνείου Κρήτης

Τίτλος project : ΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΛΑΣΗ του ιστορικού συνόλου που αποτελείται

από το Μανωλοπούλειο Νοσοκομείο, το εργοστάσιο Ξυστρή, τα κτήρια του ΟΣΕ

και σύνδεση με το κέντρο του Πύργου Ηλείας.

Περιληπτική περιγραφή project (έως 100 λέξεις) : Σκοπός της μελέτης ήταν η

τόνωση η της οικονομίας και του πληθυσμού μέσα από την απόδοση

υπερτοπικότητας στην πόλη με άξονα την «πράσινη ανάπτυξη» και την ανάδειξη του

αγροτοβιομηχανικού χαρακτήρα της. H πρόταση περιλαμβάνει χρήσεις γής μαζί με

τον σχεδιασμό του βιομηχανικού συγκροτήματος Ξυστρή που μετατρέπεται σε

θεματικό «Πάρκο της Γής» (Μουσείο Διατροφής και Γαστρονομίας, μόνιμη λαϊκή

αγορά, αίθουσες γευσιγνωσίας, κλειστή αγορά τοπικών προϊόντων από όλη την

Ελλάδα ), την επανάχρηση του νεοκλασσικού Μανωλοπούλειου Νοσοκομείου ως

Κέντρο Τεχνών και Πολιτισμού, αλλά και ενός δικτύου αστικού πρασίνου που θα

συνδέσει το βόρειο άκρο με το κέντρο της.

Τελικά η συγκεκριμένη πρόταση δεν έγινε πραγματικότητα ,για λόγους που κατά

προσωπική εκτίμηση δεν εμπίπτουν στην μελέτη αυτή, αλλά στερήσαν από τον Πύργο

ένα έργο πολιτιστικής φύσης που ξεκάθαρα θα απέδιδε στην πόλη την μοναδικότητα

και την ουσιαστική πολιτιστική υπόσταση, που έχει τόσο πολύ ανάγκη.

Στην συνέχεια παρουσιάζεται η υπο πραγματοποίηση πρόταση του αρχιτέκτονα

Αριστείδη Φιλιππόπουλου συνοδευόμενη από ελάχιστες πληροφορίες για το σκεπτικό

της κατασκευής, οι οποίες δόθηκαν προφορικά από τον ίδιο τον αρχιτέκτονα καθώς και

οι προαναφερθείσες επεμβάσεις στα πλαίσια της εφαρμογής της. Στην συνέχεια

παρατίθεται η δημόσια κριτική της καθώς και η θέση του συγγραφέα της παρούσας

μελέτης.

ΠΟΛΥΧΩΡΟΣ ΠΡΩΗΝ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟΥ ΞΥΣΤΡΗ Α. ΦΙΛΙΠΠΟΠΟΥΛΟΥ

H αρχιτεκτονική πρόταση που κατέθεσε στο δήμο Πύργου ο αρχιτέκτονάς Αριστείδης

Φιλλιππόπουλος, της οποίας έχει ξεκινήσει ήδη η πραγματοποίηση, είναι σαφώς

απλούστερη της

μελέτης του

Πολυτεχνείου

Κρήτης.

Η μελέτη προβλέπει

την δημιουργία

δημοτικής αγοράς

μεγάλης έκτασης,

χώρων πρασίνου και

αναψυχής, ένα

μεγάλο υπαίθριο

πάρκινγκ, παιδική

χαρά και υπαίθριο

θέατρο. Η

πραγματοποίηση του

σχεδίου ξεκίνησε τον

Απρίλιο του 2013 με

την κατεδάφιση ενός

μεγάλου μέρους του

εργοστασίου. Στην

κατεδάφιση αυτή,

ισοπεδώθηκε πλήρως το κτίριο της εισόδου αφήνοντας στην θέση του μία μεγάλων

διαστάσεων τρύπα που αποτελεί σήμερα λίμνη λάσπης εως ότου κατασκευαστεί. Την

Τρίτη 12 Νοεμβρίου του 2013 ξεκίνησε η δημοπρασία πληθώρας αντικειμένων που

βρέθηκαν στον χώρο του εργοστασίου. Ανάμεσα στα αντικείμενα που

δημοπρατήθηκαν ήταν δυο φορτηγά που έφεραν το λογότυπο της εταιρίας, δυο

φορτωτές, ένα όχημα, πέντε δεξαμενές, μηχανήματα επεξεργασίας και συσκευασίας

αγροτικών προϊόντων, τέσσερις ανοξείδωτες χύτρες και μάζα από χαλύβδινα

αντικείμενα προερχόμενα από το στέγαστρο του κτιρίου που κατεδαφίστηκε και λοιπα

εξαρτήματα. Το έργο προβλέπει την μη κατεδάφιση δύο κτιρίων του παλιού

εργοστασίου και την περίφραξη του με σκοπό κάποια μετέπειτα χρήση τους, χωρίς

όμως να προβλέπει οποιαδήποτε δαπάνη διατήρησης τους.

Ή θέση του υπεύθυνου αρχιτέκτονα είναι ότι δεν χρειάζεται περαιτέρω δημιουργία

πολιτιστικών χώρων στην Πόλη του Πύργου και θεωρεί άσκοπη την συζήτηση περι

αξιοποίησης του εργοστασίου καθώς δεν έχει κάποια ιδιαίτερη σημασία στην παρούσα

κοινωνία. Συνοψίζοντας την θέση του πρέπει να προβληθεί η άποψη ότι το

συγκεκριμένο βιομηχανικό κατάλοιπο δεν έχει συμβολική υπόσταση και μπορεί να

αξιοποιηθεί πολύ καλύτερα αν ο χώρος του αποσυνδεθεί με το παρελθόν.

Η κριτική που έχει δεχθεί η πραγματοποίηση του παρόντος σχεδίου ποικίλει τόσο ως

προς τον τομέα αξιοποίησης του όσο και σε σύγκριση με την μελέτη του πολυτεχνείου

Κρήτης. Συγκριτικά είναι αρκετά πιθανόν να στοιχήσει λιγότερο στον δήμο και στα

προγράμματα ΕΣΠΑ, δεν παύει όμως να είναι ένα πολυδάπανο έργο, του οποίου η

πραγματοποίηση διέπεται από ένα κλίμα «κεκλεισμένων των θυρών». Στην παρούσα

μελέτη παρατίθεται η πιο έντονη κριτική που έχει δεχθεί και η οποία αφορά την πλήρη

απάρνηση του πολιτιστικού του χαρακτήρα.

Ο Ακτινολόγος Γιάννης Μπούρης εξέφρασε την αντίθεση του στην πραγματοποίηση

της παρούσας μελέτης δημοσίως μέσω του άρθρου του στην εφημερίδα Πατρίς στις

28/03/2013 με τίτλο «Πύργος: Το εργοστάσιο Ξυστρή ως παρόν και ως μέλλον».

Βασική του θέση αποτελεί η διατήρηση του βιομηχανικού χαρακτήρα του εργοστασίου

και της πολιτιστικής του υπόστασης ενώ παρότι δεν συμφωνεί πλήρως με το σχέδιο της

μελέτης του Πολυτεχνείου Κρήτης, προασπίζεται την εφαρμογή του έναντι του

παρόντος σχεδίου. Η κύρια αντίθεση του κ. Μπούρη στο υπο εφαρμογή σχέδιο είναι η

κατεδάφιση του κτιρίου της εισόδου16 καθώς και της υψικαμίνου. Σε προσωπική επαφή

με τον κύριο Μπούρη φάνηκε η απογοήτευση του από την τροπή που έχει πάρει η

διαδικασία και η έλλειψη θέλησης για περαιτέρω ενασχόληση του με το θέμα.

Ως επίλογος στην μελέτη του εργοστασίου Ξυστρή παρατίθεται απόσπασμα από το

προαναφερθέν άρθρο οπου ο κ. Μπούρης αναφέρει μεταξύ άλλων: ‘Προσπάθησα 2-3

χρόνια τώρα να επιστήσω την προσοχή των πολιτικά αρμοδίων στη σοβαρότητα του

εγχειρήματος και την προσαρμογή του στις νέες συνθήκες, γιατί το 2013 δεν είναι 2009.

Διαπιστώνω ότι οι λόγοι μου έπεσαν στο κενό, αμφιβάλλω δε αν οι δημοτικοί σύμβουλοι

που ενέκριναν το σχέδιο γνωρίζοντάς το σε βάθος μπορούν να μετρηθούν στα δάκτυλα

του ενός χεριού. Η μελέτη έπρεπε να έχει παρουσιαστεί στους δημοτικούς συμβούλους

και στους πολίτες πριν προωθηθεί με χρονικά εκβιαστικό τρόπο για έγκριση. Άλλωστε

στο παρελθόν ανάλογες πρακτικές οδήγησαν σε καταστροφικά αποτελέσματα και ο νοών

νοείτω.

Για τελευταία φορά λέω ότι, αν δεν μπορεί να αναθεωρηθεί η μελέτη στο σύνολό της,

τουλάχιστον ας μην καταστραφεί το ύφος και η αισθητική του συνόλου του εργοστασίου

με την κατεδάφιση του ημιστεγασμένου χώρου από βιομηχανική σιδηροκατασκευή, η

διατήρηση άλλωστε του οποίου προβλεπόταν όχι τυχαία από τη μελέτη Κωτσάκη, και την

αντικατάστασή του από κτήριο-κουτί 1000 τμ. Αν θεωρείται αναγκαία η κατασκευή νέου

κτηρίου ας τοποθετηθεί σε άλλο σημείο του χώρου, πίσω από τα υπάρχοντα κτήρια.’

Η μνήμη αποδομείται και η βιομηχανική υπόσταση του εργοστασίου χάνεται, το

τραγικό έγκειτε στην μη αναστρέψιμη φύση της επέμβασης. Προσωπική άποψη μου

είναι ότι οι αρμόδιοι θα ήταν καλό να κοιτάξουν την διατήρηση των προσφάτων

16 Φωτογραφία Εξωφύλλου

φορέων μνήμης και όχι μόνο των αρχαίων καθότι, δημιουργείται μια ιστορική

ασυνέχεια η οποία δυστυχώς ενισχύεται από την έλλειψη σχετικών πηγών. Το

πραγματικά οδυνηρό είναι ότι δεν θα δοθούν πλέον τα διδάγματα που δύναται να

μεταδώσει το συγκεκριμένο εργοστάσιο και η ανάμνηση του θα περιέλθει στην

κατηγορία των πραγματείων κοινωνικής λήθης. Χωρίς να φέρω την οποιαδήποτε

πρόθεση να εξυμνήσω ένα εργοστάσιο στο οποίο μόχθησαν και έδωσαν την ζωή τους

άνθρωποι, η ίδια η διάλυση του είναι ένα πλήγμα στην ιστορική μελέτη.

Ένα σχετικό απόφθεγμα που αποδίδεται στον Θουκυδίδη λέει: ‘Η ιστορία είναι

φιλοσοφία μέσω παραδειγμάτων.’

Και ένα ερέθισμα για δημιουργική φιλοσοφία και πρόοδο πέρασε πλέον στα

απολεσμένα της Ιστορικής καταγραφής.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΙΣΤΟΓΡΑΦΙΑ

Επίσημος Ιστότοπος TICCIH

ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ Δρ. ΑΜΑΛΙΑΣ ΚΩΤΣΑΚΗ

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΠΥΡΓΟΥ

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΜΟΝΟΜΕΛΟΥΣ ΕΙΣΑΓΓΕΛΙΚΟΥ

ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΗΛΕΙΑΣ

ΠΡΩΙΜΗ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΠΑΤΡΙΣ ΗΛΕΙΑΣ

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΠΡΩΤΗ Τεύχος 27-05-08 σ.10 «Ανοιχτή

Επιστολή» Φ Δημόπουλος

ΗΣΙΟΔΟΥ, ΘΕΟΓΟΝΙΑ

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΗΛΕΙΑ ΤΩΡΑ

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΓΙΑΝΝΗ ΜΠΟΥΡΗ

ΒΟΥΡΝΑΣ ΤΑΣΟΣ, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΕΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ

ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ, ΑΘΗΝΑ 2006,

ΤΟΜΟΣ Α ,́

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

Στο προσωπικό της Δημοτικής Βιβλιοθήκης

Πύργου για την βοήθεια τους στην αναζήτηση

βιβλιογραφικών πηγών

Στις συναδέλφους και φίλες Λίνα Οικονόμου

και Μαριάνα Πιστικίδη για την βοήθεια τους

στις φωτογραφικές εξορμήσεις και στις

συνεντεύξεις.

Στους πολλούς ανθρώπους που είτε λίγο είτε πολύ

είχαν συνυπάρξει με το εργοστάσιο Ξυστρή και ήταν

πρόθυμοι να μοιραστούν τις εμπειρίες και τις

απόψεις τους

Ιδιαίτερες Ευχαριστίες:

Στον κύριο Γιάννη Μπούρη για την μεγάλη

βοήθεια του

ΠΑΡΑΘΕΜΑ 1ο

Το παράθεμα 1 βρίσκεται σε ξεχωριστό

αρχείο που ονομάζεται

Ξυστρή Παρ1

Παράθεμα 2ο – Κάτοψη του υπο

πραγματοποίηση σχεδίου