Sağlık Bilişiminin Oluşumu Esnasında Geçirdiği Değişim ve Kapsamının Ne Olduğu ve Gelecekte Neleri Kapsayacağı Üzerine bir Derleme Yasin Keleş / 02.06.2014 Giriş; Sağlık bilişimi deyince bu alanda çalışan insanların aklına birden fazla farklı tanım gelebilir. Bunun çeşitli sebepleri var. Öncelikle biraz geçmişe yolculuk yapalım 10 yıl öncesinde sağlık bilişimi kelimelerinden daha çok tıp bilişimi kelimelerini konuşuyorduk. Bunun birçok sebebi olabilir bunlardan birisi tıp alanındaki gelişmelerin arkasında bu alandaki teknolojik gelişmeler ile çok yoğun beslenmesi ve tıp alanındaki cihazların yoğun şekilde hayatımıza girmesi olarak düşünebiliriz. Bunlara ek olarak o zamanlar tip bilişimini destekleyen akademisyenlerin çoğunlukta olması ve bu kişilerin genel itibari ile diş hekimi, eczacı, hemşirelik ve istatistik alanlarında uzmanlığı olup bu alana biraz daha farklı bir pencereden bakıyor olmalarını da ekleyebiliriz. Bu tanım bir süre sektörü götürdü fakat daha sonrasında akademisyenlerin bakış açılarının dışında farklı bir dünyanın geliştiği de görülünce tıp bilişimi tabiri yerini daha kapsayıcı olan sağlık bilişimine bırakmaya başladı. Tanımlamalardan yola çıkarak sizlere farklılıkları, bugün sağlık bilişiminin geldiği noktayı ve geleceği noktayı çeşitli makalelerin desteği ve kendi görüşlerim ile aktarmaya çalışacağım Tanımlamalar Öncelikle bu alandaki tanımları inceleyerek konunun biraz daha detaylarına inmek istiyorum. Tıp Bilişimi sözcüğü, her ne kadar, doğrudan Tıp alanında kullanılan bilişim teknolojilerini çağrıştırsa da, aslında hastasına ait kayıtları kâğıda ilk aktaran hekim kadar eskidir. Bilişim sözcüğü, bilgi ve iletişim sözcüklerinin birleştirilmesi ile türetilmiş olup, bilginin anlamlı bir formatda dolaşımını ve paylaşımını ifade etmektedir. J.H van Bemmele göre ise Tıbbi Bilişim Bilgisayar bilimi ile değişik Tıp disiplinleri arasında bir kesişim kümesinde yer almaktadır. Bu bağlamda, Tıp Bilişimini tıp alanındaki bilgilerin üretimi, toplanması, değerlendirilmesi, analizi, saklanması, işlenmesi, sunulması ve arşivlenmesi süreçlerinin tamamı ile ilişkilendirmek mümkündür. Bu tanımlamalardan bazıları, kronolojik sıra ile aşağıda verilmiştir:
Transcript
Sağlık Bilişiminin Oluşumu Esnasında Geçirdiği Değişim ve KapsamınınNe Olduğu ve Gelecekte Neleri Kapsayacağı Üzerine bir Derleme
Yasin Keleş / 02.06.2014
Giriş;
Sağlık bilişimi deyince bu alanda çalışan insanların aklına birden fazla farklı tanım gelebilir. Bunun çeşitli sebepleri var. Önceliklebiraz geçmişe yolculuk yapalım 10 yıl öncesinde sağlık bilişimi kelimelerinden daha çok tıp bilişimi kelimelerini konuşuyorduk. Bunun birçok sebebi olabilir bunlardan birisi tıp alanındaki gelişmelerin arkasında bu alandaki teknolojik gelişmeler ile çok yoğun beslenmesi ve tıp alanındaki cihazların yoğun şekilde hayatımıza girmesi olarak düşünebiliriz. Bunlara ek olarak o zamanlar tip bilişimini destekleyen akademisyenlerin çoğunlukta olması ve bu kişilerin genel itibari ile diş hekimi, eczacı, hemşirelik ve istatistik alanlarında uzmanlığı olup bu alana biraz daha farklı bir pencereden bakıyor olmalarını da ekleyebiliriz.
Bu tanım bir süre sektörü götürdü fakat daha sonrasında akademisyenlerin bakış açılarının dışında farklı bir dünyanın geliştiği de görülünce tıp bilişimi tabiri yerini daha kapsayıcı olan sağlık bilişimine bırakmaya başladı. Tanımlamalardan yola çıkarak sizlere farklılıkları, bugün sağlık bilişiminin geldiği noktayı ve geleceği noktayı çeşitli makalelerin desteği ve kendi görüşlerim ile aktarmaya çalışacağım
Tanımlamalar
Öncelikle bu alandaki tanımları inceleyerek konunun biraz daha detaylarına inmek istiyorum.
Tıp Bilişimi sözcüğü, her ne kadar, doğrudan Tıp alanında kullanılanbilişim teknolojilerini çağrıştırsa da, aslında hastasına ait kayıtları kâğıda ilk aktaran hekim kadar eskidir. Bilişim sözcüğü, bilgi ve iletişim sözcüklerinin birleştirilmesi ile türetilmiş olup,bilginin anlamlı bir formatda dolaşımını ve paylaşımını ifade etmektedir. J.H van Bemmele göre ise Tıbbi Bilişim Bilgisayar bilimiile değişik Tıp disiplinleri arasında bir kesişim kümesinde yer almaktadır. Bu bağlamda, Tıp Bilişimini tıp alanındaki bilgilerin üretimi, toplanması, değerlendirilmesi, analizi, saklanması, işlenmesi, sunulması ve arşivlenmesi süreçlerinin tamamı ile ilişkilendirmek mümkündür.
Bu tanımlamalardan bazıları, kronolojik sıra ile aşağıda verilmiştir:
Allan H. Levy, 1977 senesinde Tıbbi Bilişim'in ilgi alanını "...sağlık hizmetlerindeki bilgi ve verilerin elde edilmesi, analizive dağıtımındaki sorunlar ve onların çözümleri" olarak belirlemiştir.
Morris F. Collen'ın, 1977 senesindeki tanımı "Tıbbi Bilişim, bilgisayar teknolojisinin tıbbın tüm alanlarına (tıbbi tedavi, tıp eğitimi ve tıbbi araştırmalar) uygulanmasıdır" şeklindedir.
Jan van Bemmel'in 1984 senesindeki tanımına göre, "Tıbbi Bilişim, Sağlık bilimlerindeki uygulamalardan elde edilen bilgi ve tecrübenin, iletişim ve bilgi işlem alanlarına teorik ve pratik olarak uygulanmasıdır."
Donald A. B. Lindberg 1987 senesinde "Tıbbi Bilişim, otomatik bilgi sistemlerinin, biomedikal ve sağlık hizmetlerine, bilimsel ve teorikolarak uygulanmasını, biomedikal bilgilerin, saklanmaları, erişimi, ve nihai olarak, zor vakalarda ve acil durumlarda sorunların kolaycave hızla çözülmesini sağlar." tanımını yapmıştır.
British Medical Informatics Society (Britanya Tıbbi Bilişim Derneği):
“Sağlık hizmetlerini yaygın olarak sunabilmek için, varolan bilgininpaylaşımını ve kullanımını sağlayacak araçların, becerilerin ve bilincin tümü" ve "Son yıllarda, dünya çapında akademik çevrelerce takip edilen ve geliştirilen, bilgi sistemlerinin sağlık hizmetlerine uygulanma yöntemlerini araştıran ve öğreten bir bilim dalı; sağlık, bilişim, psikoloji, epidemiyoloji ve mühendisliğin buluştuğu nokta." olarak tanımlanmıştır.
Bu son tanımı aklımızda tutalım önemli ve aslında bir sonraki gelişim sürecine ışık tutan bir yapıdan bahsediyor.
Diğer bir tanım ise yine tıp bilişimini hedefliyor.
Tıp Bilişimi sağlık – özellikle Tıp Bilimi ile Bilişim Teknolojilerinin birleştiği bir alandır. Yurtdışında 1960’lı yıllardan sonra ortaya ayrı bir bilim dalı olarak ortaya çıkmıştır. Çağımıza adını veren “bilgi” çağında, özellikle son 10 yıldır çok hızla ilerleyen Bilişim Teknolojileri (Donanım + Yazılım + İletişim)
ile ivme kazanmıştır. Sağlık hizmetlerinin daha etkin, kaliteli ve ucuz verebilmesini sağlamakla kalmayıp ayrıca araştırma ve eğitim alanlarında yeni olanaklar ve yöntemler sunmaktadır.
Tıp ve BilgisayarlarBilgisayarlar tıpta veri toplama ve yorumlama aşamalarında kullanılırlar. Ayrıca yeni tıbbi bilgi birikiminin oluşmasına yardımcı olurlar. En önemlisi veri, bilgi ve birikim – Hepsi bilgisayar ortamında saklanabilir (Dijital/Sayısal olarak)
Evet buraya kadar tanımlamalara baktığınız da aslında ilk olarak dijitalleşme ile başlayıp daha sonra verinin medikal ve non medikal alanlarda oluştuğu yerlerde kayıt edilmesine ve bundan sonra toplanabilmesine uzanan yolculuğunu aktarıyor. İlerleyen zamanlardaki tanımlar ise verinin ortak bir havuzda toplanması ve karar vericilere ulaştırılmasını istiyor.
Şimdi Sağlık bilişimi tanımlarında neler göreceğiz bakalım.
Sağlık Bilişimi disiplinler arası bir alan olup diş hekimliği, eczacılık, hemşirelik ve sağlık bilimleriyle birlikte bilgisayar bilimini, mühendisliğini, bilişim yönetimini, biyoistatistiği ve matematiği birleştirmektedir. Bu farklı disiplinleri anlamak ve keşfetmek, hem kavramsal hem de pratik altyapı bilgisi gerektirmektedir. Sağlık Bilişiminin yaygınlaştırılmasının, hastalıkların tedavisi, sağlığın korunması, sağlık bilimleri ve eğitimi, ilaç araştırmaları, klinik/tıbbi karar verme ve sağlığın geri kazandırılması gibi karmaşık problemlerin çözümünde önemli bir etken olarak değerlendirilmektedir.
Bilgisayar sistemleri ve teknolojileri; sağlığın modern uygulamalarında, etkili yönetim ve eğitiminde, ilaç ve klinik araştırmalarında önemini gittikçe artırmaktadır. İyi yetiştirilmiş araştırmacı, eğitmen, biyomedikal yöneticisi ve bilişim eğitmeni ihtiyacını gidermek için, Bilişim Enstitüsü Sağlık Bilişimi Anabilimdalında yüksek lisans eğitimi verilmektedir. Eğitim, sağlık sektöründe çalışanların iş durumları göz önüne alınarak Uzaktan Eğitim sistemiyle yapılmaktadır.
Sağlık Bilişimi, araç olarak bilişim teknolojilerini kullanarak Tıp pratiğinde ortaya çıkan bilgi yönetimi gereksinimine cevap vermeye çalışır ve klinik karar destek sistemlerinin tasarımından, gerekli yazılım ve donanım araçlarının geliştirilmesine kadar geniş bir yelpazede çalışma alanı içerir. Bu çerçevede yer alan konu ve alt disiplinler şöyle sıralanabilir:
1. Veri, bilgi (elde edilmesi, saklanması vb.)2. Kodlama sistemleri3. Veri işleme4. Veri tabanı yönetim sistemleri5. Telekomünikasyon sistemleri (Teletıp uygulamaları)6. Tıbbi sınıflandırma sistemleri (Snomed, ICD-10 vb.)7. Hasta kayıt sistemleri, elektronik hasta kayıtları8. Biyosinyal analizleri (EKG yorumlayan yazılımlar vb.)9. Tıbbi Görüntüleme sistemleri ( USG, MRG vb.)10. Görüntü işleme ve analiz yöntemleri11. Klinik bilgi sistemleri12. Toplum hekimliği bilgi sistemleri13. Hemşirelik bilgi sistemleri14. Karar destek sistemleri15. Sağlık bilgi sistemleri (halk sağlığı, birinci basamak bilgi sistemleri)16. Hastane bilgi sistemleri (idari ve finansal uygulamalar)17. Bilgi sistemleri güvenliği
Bütün bu ilgi alanları içerisinde Sağlık Bilişimi;
Tıp alanında kullanılan bilgi ve iletişim teknolojilerini anlamaya;
Mevcut bilgi ve iletişim teknolojilerinin gelişimine katkıda bulunmaya;
Bu katkıyı sağlayacak yöntem ve ilkeleri oluşturmaya;
ve sağlanan gelişmeleri kurumlar ve bireyler açısından değerlendirmeye odaklanır. Gelişen bilişim teknolojileri ışığında sağlıkta bilişimin konuları artmakta, bu da Sağlık Bilişimini sürekli olarak ilgi olanı ve uygulama alanları genişleyen bir konumasokmaktadır.
Bu tanımdan gördüğümüz kadarı ile artık sağlık bilişimi kavramı belirginleşip verinin oluştuğu yerin de ötesinde tüm bir sağlık kuruluşunu hedefleyen hatta sağlık sektörünün sisteminin tamamı içinveri toplayıp onları değerlendirerek karar vericilere doğru şekilde iletmeyi hedefleyen bir tanıma geçtik.
Evet bu tanımdan sonra yeni tanımlar yapmaya gerek kalmadan işler hızlanmaya başlıyor artık sağlık bilişimi alanına; bilişim teknolojileri, biyomedikal, biyoistatistiki nanoteknoloji, biyoteknoloji, tele- teknoloji..vb. gibi bir çok alan girmeye başlıyor.
Bu alanlar gelişimi ve sağlık sektöründeki varlıkları ve etkileri bizim yeni bir tanım ortaya koymamızı gerektirmektedir. Bu tanım aslında sağlık bilişimi alanındaki tüm disiplinlerin ortak olarak
sahiplenecekleri ve geçmişteki gelişmeleri de içerisine alacak kapsamda olmalıdır.
Sağlık Bilişimi, artık kendi içerisinde sağlık hizmetini alan hastanın bakımı ve tedavisi ile bunu sağlayan sağlık kuruluşlarının kendi içerisindeki tüm iş süreçleri ile aralarındaki geçen tüm süreçte etkin bir rol oynamaya başlamıştır. Bunun yanı sıra bu ikilinin bağlı olduğu regülasyonlar ile aralarındaki tıbbı ve mali ilişiklerin yönetiminde ülke sağlık yönetimindeki sistemlerinin yönetimine katkı sağlamaya kadar yol almıştır. Tüm bunları yaparkenkendi içerisinde yeni alanlar ve kavramlar oluşturmaya da devam etmiştir. Sağlık kuruşlarının kendi iç süreçlerinde bulunan tüm disiplinler için geliştirilen donanım ve yazılımlar sektöre has bir dizayn ve geliştirmeler ile akıllı hastane yaklaşımı yapılmaktadır. Bunun yanı sıra kuruluşun dış mekan ve tesis yönetiminden bina içerisindeki mekanik ve teknik sistemlerin hasta odaklı bir yönetim anlayışı ile tasarlanması da yine sağlık sektörüne özel olan yeşil hastane yaklaşımı ile yapılmaktadır.
Hekim, hemşire ve diğer çalışanlardan hastaya, diğer regülasyonlara kadar uzanan verinin yolculuğunun tamamen elektronik ortamda olması ise yine kağıtsız hastane yaklaşımı ile olmaktadır.
Tüm bunların kapsamını dijital hastane olarak tanımlıyorum. Şuna inanıyorum ki biyoteknoloji ve robot teknolojileri ile birlikte giyilebilir teknolojilerin gelişmesi ile çok farklı tanımlarda ortaya koyarak dijital hastane boyutlarını geliştirmeye devam edeceğiz.
Yukarıda bahsettiğim kavramlardan Yeşil Hastane hakkında çok detaylıca bir bilgi aktarmak istiyorum.
Yeşil hastane
İlk hedefimiz yeşil hastaneler. Çünkü sürdürülebilir bir gelecek için buna ihtiyacımız var. İçinde yaşadığımız bu dünyada kendimiz ve kurumlarımız için ekolojik ve ekonomik uyumu sağlamalıyız. Sürdürülebilir bir dünya ve sürdürülebilir bir sağlık altyapısı kurmanın gerçekten çok zor olduğu aşikâr. Yeşil hastane konsepti, enerji tasarrufu sağlanması ve karbon gazı emisyonunun azaltılmasından çok daha fazlasını ifade eder.Yeşil hastane konsepti kurumlarımızda verimlilik optimizasyonu gibi çok önemli konuyu sağlamamıza ve kaliteyi artırmamıza yardımcı olacaktır.
Öncelikle bir hastanenin yeşil hastane konseptine dâhil edilebilmesi için gereken standartları inceleyelim. Bu noktada uluslararası alanda kabul görmüş tanımlar şunlardır:
BREEAM nedir? (1)
BRE Environmental Assessment Method (BREEAM) ilk olarak 1990’daİngiltere’de oluşturulan, daha sonra dünyanın birçok ülkesinde ve özellikle Avrupa ülkelerinde benimsenmeye başlanmış bir yeşil bina sertifikasyon sistemidir.
BREEAM Seviyeleri:Pass ≥30Good ≥45Very Good ≥55Excellent ≥70Outstanding ≥85Türkiye’de uygulanabilecek BREEAM sistemleri şunlardır:BREEAM Europe Commercial / Offices Ticari ve ofis binaları.BREEAM Europe Commercial / Industrial Endüstriyel yapılar, fabrikalar.BREEAM Europe Commercial / Retail Alışveriş merkezleri ve mağazalar.BREEAM International Bespoke Diğer kategorilerde yer almayan, okul, konut vb. yapılar
LEED nedir? (2)
LEED, Amerikan Yeşil Binalar Konseyi tarafından geliştirilmiş yeşil bina değerlendirme sistemlerinin genel adıdır. Tüm LEED değerlendirme sistemlerinde, binaların yapım ve/veya kullanımları sırasında, 5 farklı çevresel etki kategorisindeki performansları değerlendirilerek yapılan puanlama sonucunda 4 farklı seviyeden sertifikalanabilmektedir. LEED sertifikası 1998’den beri verilmektedir. İlk çıkarıldığından beri çok sayıda değişikliğe uğramıştır ve halen gelişen teknoloji ve
pazar durumuna göre geliştirilmektedir. Şu anda kullanılmakta olan
LEED değerlendirme sistemleri şunlardır:
LEED for New Construction and Major Renovations (NC): Yeni inşaedilecek veya kapsamlı bir tadilattan geçecek ticari ve/veya çok katlı (4-6 katın üzerinde) konut binaları için geliştirilmiş LEED değerlendirme sistemidir. Projenin tasarım ve inşaat aşamaları sertifikalanır, işletme dönemini kapsamaz.
LEED Existing Buildings Operations and Maintenance (EBOM): Mevcut binaların değerlendirildiği LEED sistemidir. Bu sistem çoğunlukla bakım ve işletme politikaları açısından binayı değerlendirir.
LEED for Core & Shell (CS): Binanın iç mekânlardaki inşaat faaliyetlerinin kiracılara bırakıldığı ticari binaların değerlendirilmesinde kullanılan LEED sistemidir.
LEED for Retail: Bankalar, restoranlar, süpermarketler, perakende mağazalar tek ya da zincir olarak değerlendirilebilmektedir. Mağazanın içinde bulunduğu binanın mülkiyet durumuna göre proje LEED Retail-NC ya da LEED Retail-CI olarak değerlendirilebilir.
LEED for Commercial Interiors (CI): Retail grubu haricinde kalan iç mekan projelerini kapsayan LEED değerlendirme sistemidir. Özellikle core & shell olarak yapılmış binalarda kiralanan ofisler için uygun bir sistemdir. Kolay uygulanması bakımından tercih edilebilir. Başvuru sahibi firmanın binanın tümüne yönelik değişikliklerde söz sahibi olmaması ön şartlar arasındadır.
LEED for Homes: 4 kata kadar olan tüm konut binaları bu sistem ile değerlendirilebilirler. 4-6 kat arası olan konutlar belirlifarklılıklarla bu sistem ile değerlendirilirler. ABD dışındaki LEED for Homes projeleri henüz pilot başvuru olarak kabul edilmektedir.
LEED for Schools: K-12 okul binalarının yeni inşaatı ve/veya kapsamlı yenilemeleri için uygun olan değerlendirme sistemidir.
LEED for Healthcare: Hastaneler, klinikler, huzurevleri, tıbbi eğitim ve araştırma merkezleri gibi sağlık yapılarının özellikleri dikkate alınarak geliştirilmiş değerlendirme sistemidir.
LEED for Neighbourhood Development(ND): Binalar yerine mahalleler bir bütün olarak değerlendirilir. Başvuru şartları ve sertifikasyon süreci diğer LEED değerlendirme sistemlerindenoldukça farklıdır.
Yeşil bina ve sertifika sistemleri dünü bugünü ve geleceği (3)
Günümüzün en büyük problemleri olan küresel ısınma, çevre kirliliği ve doğal kaynakların tüketilmesi gibi sorunlar ile birlikte çevreye duyarlı, ekolojik, sürdürülebilirlik vs. gibi kavramları sıklıkla duyuyoruz. Buna paralel olarak çevre dostu bina yapımına ilgi artmış ve yapılar için çevreye duyarlı alternatiflerden biri olan “yeşil mimari” veya “yeşil bina” kavramı önem kazanmıştır. Temelleri 1851 yılında Londra’da inşaedilen Crystal Palace ile atılmış ve 1970 yılındaki enerji krizi ile öne çıkmış olan yeşil mimari, 1990’lı yılların başında “yeşil binalar” olarak standardizasyona kavuşmuş ve sertifikalandırılmıştır. 1970’de Stockholm Konferansı’nda temelleri atılan sürdürülebilir kalkınma söylemi, 1987’de Birleşmiş Milletler çalışma raporunda ortaya çıktı ve tüm dünyada çevresel hareketleri etkiledi. Başta Avrupa ülkeleri olmak üzere birçok devlet bu politikaları destekledi. BirleşmişMilletler Çevre ve Kalkınma Komisyonu’nun 1987 yılı tanımına göre; “İnsanlık, gelecek kuşakların gereksinimlerine cevap verme yeteneğini tehlikeye atmadan, günlük ihtiyaçlarını temin ederek, kalkınmayı sürdürülebilir kılma yeteneğine sahiptir.”
Günümüzde “sürdürülebilirlik” birçok gelişmiş ülkenin kalkınma planının bir parçası haline gelmiştir. Eski yöntemlerle yapılanher inşaat, doğanın var olan yapısını biraz daha bozmaktadır. Dolayısıyla bugün doğa dostu denilen yapı teknolojisi ve yaklaşımı, yarının standardı olacaktır. Yeşil yapı demek, bina ve kullanıcılarının bina ömrü boyunca; doğaya, iklime ve insan sağlığına verdikleri zararları minimalize edecek şekilde bina tasarlamak ve inşa etmek anlamına gelmektedir. Bu, sadece yapı teknolojisini ilgilendiren bir konu değildir. Yeşil bina
yapımında alınacak bazı kararlar, yapıların tasarım sürecinin en başında verilmeli ve yeşil bina standartları ile projelendirilmelidir. Tasarımda dikkate alınmayan yeşil bina prensipleri, ileride kullanma maliyetlerini yükseltecektir. Basit ve yenilikçi bir çözümle yapım maliyetleri optimize edilebilir ve sonucunda çevre ile uyumlu bir yapılanma gerçekleştirilebilir.
Yeşil bina, arazi seçiminden başlayarak tüm yaşam döngüsü çerçevesinde değerlendirilmeli, bütüncül ve sosyal sorumluluk anlayışıyla tasarlanmalıdır. İklim verilerine ve o yere has koşullara uygun, ihtiyacı kadar tüketen, yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanan, doğal ve atık üretmeyen malzemelerin kullanılmasına katılımı teşvik eden, ekosistemlere duyarlı yapılar olmalıdır. Sürdürülebilirlik daimi olma yeteneği olarak da adlandırılabilir. Bu binaların uygulanmasında ve tasarımında dikkat edilen konular şunlardır:
• Harfiyatın en aza indirilmesi ve atık malzemelerin kullanılmasına yönelik tasarım yapılması• Yüksek teknoloji• Doğal ışık ile aydınlatmayı binanın içinde olabildiğince kullanabilecek bir mimari• Etkili yalıtım sistemleri ile enerji tasarrufunun sağlanması,ses ve ısı yalıtımının oluşturulması• Bina çevresinde az su tüketen bitki türleri ile peyzaj yapılması• Yeşil çatı. Çatıya yağan yağmur suyunun tekrar kullanımı• Atık malzemelerden dönüştürülerek üretilen yapı malzemelerinin kullanılması• Bina içi hava kalitesi, ısıtma, soğutma ve havalandırma sistemi çözümleri• Ofislerde harekete duyarlı sensörleri havalandırma ve ışıklandırma• Güneş kollektörlerinin sıcak su ihtiyacını karşılaması, güneşenerjisinden bina ısıtmasının bir kısmının karşılanması
• Binanın kendi elektriğini üreten sistemlerin kurulması• Yeraltı ısı kaynağının kullanılması• Yeşil binalar özel araç kullanımının azalması için mümkün olduğunca metro ve otobüs gibi toplu taşıt araçlarının bulunduğu bölgelere yakın yerlere inşa edilmektedir.
Binaların dünyada enerjinin yaklaşık üçte birini kullanması, ekolojik sorunlarda yapı sektörünün büyük oranda rol oynadığının farkına varılması, yeşil bina gibi oluşumların resmi anlamda çevrenin korunmasını garanti altına alacak çabaları yaygınlaştırdı. Bu çerçevede sertifikasyon sistemleri doğdu. Ülkemizde Türk Standartları Enstitüsü (TSE) ulusal bir sertifika sistemi üzerinde çalışmalar yapıyor. Buna biraz sonradetaylı değineceğim. Fakat başta LEED ve BREEAM olmak üzere değerlendirme sistemleri için sertifika alanında çalışan pek çok şirket ve STK bulunmaktadır.
Binaların çevresel değerlendirme metotları, diğer bir deyişle yeşil bina sertifikaları (LEED, BREEAM ve DGNB gibi sertifikaları), bina bazındaki projelerin çevre üzerindeki etkilerini ve doğal kaynakları korumadaki duyarlılıklarını ortaya çıkarmada ölçülebilir bir referansın olmasına olanak sağlayan bir tür sertifikasyon sürecini içeren derecelendirme sistemleri olarak tanımlamak mümkündür. Uluslararası sertifikalardan bazıları şunlardır:• BEES (Building for Environmental and Economic Sustainability)• BREEAM (Building Research Establishment Environmental Assessment Method)• CASBEE (Japonların devlet destekli oluşturulan sertifikası)• DGNB (German Sustainable Building Council)• ECO-QUANTUM (simülasyon bazlı bir model)• ECOPROFILE (var olan büro binaları için)• GBC (Green Building Challenge)• GREENSTAR (LEED ve BREEAM ölçütleri incelenerek, Avustralya Yeşil Bina Konseyi tarafından oluşturuldu)• LCAid (Yaşam döngüsü analizine dayalı)
• LEED (Leadership in Energy and Environmental Design)• SBtool (Sustainable Building Tool-Canada).
Ülkemizde mevcut durum ve gelecek öngörüleri
Ülkemizde yeşil bina üretmek isteyen fakat standartların denetimlerini yapmak için astronomik ücretler isteyen yurtdışındaki kuruluşlara karşı bir çözüm arayışı başladı. Bu çözüm arayışı kapsamında çevreci konut üretmek isteyen Türk müteahhitlerin sesini dinleyen TSE, “yeşil bina sertifikası” verme yolundaki çalışmasını tamamladı. TSE bu sertifikayı “Güvenli Yeşil Bina” olarak hizmete sunacak. TSE Ürün Belgelendirme Merkez Başkanlığı liderliğinde “Güvenli Yeşil Bina Sertifikası” hazırlanmasına TÜGİAD Ankara Şubesi, Maden Tetkik Enstitüsü, İller Bankası, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu, TOKİ, Ankara Üniversitesi gibi çok sayıda kuruluş destek verdi.
Yangından engelli dostu yaşama; iç mekân hava kalitesinden hırsızlığa karşı güvenliğe kadar çok sayıda ana başlık altındaki çalışmalarını olgunlaştıran TSE yetkilileri, yurt dışında benzer belgeler veren firmalardan farklı olarak deprem kuşağındaki Türkiye şartlarını dikkate alarak belgeye güvenliğide eklediklerini bildirdiler. Yetkililer yaşam kalitesinin her geçen yıl arttığına işaret ederek artık çevreye duyarlı, geri dönüşümü çok daha fazla, tasarruflu, aynı zamanda sağlıklı binaların ülkemizde de hızla yükseldiğine dikkati çektiler. Yeşil bina sertifikasını TSE’nin vermesi sayesinde hem daha ekonomik belge sahibi olunacak, hem de ciddi miktarda dövizin yurtta kalması sağlanmış olacaktır.
Hâlihazırda yeşil bina konsepti ile ülkemizde çeşitli büyük inşaat şirketlerinin yapmış olduğu örnekler bulunmakta ve yaygınlaşmaya başlamış durumdadır. Yeşil hastane olarak İstanbul ve diğer büyük şehirlerde yapılması düşünülen veya yapılan projelerde kısmen yeşil hastane özellikleri taşıyan hastaneler oluşmuştur. Önümüzdeki dönemde ülkemizde mevcut kamuhastane birliklerindeki fiziksel dönüşüm ve şehir hastanelerinin yeşil hastane konsepti ile yapılacak olması bizler için müthiş bir fırsattır. Bu durum, özel sektör ve
mevcut kamu kurumlarını da olumlu yönde motive edip bu alanda büyük bir hareketin başlamasına vesile olacaktır.
Yeşil hastane konseptinin getireceği faydalar
Yeşil bina sertifikasyonu binaların geleneksel binalardan farklı olarak, uyulması zorunlu kanun ve yönetmeliklerin üzerinde bir performans sağlayacak şekilde tasarlanmalarını gerektirir. Bu sayede binalarda kalite, enerji etkinliği, su tasarrufu, çevreye duyarlılık ve iç ortam kalitesi artar. Yeşilbina sertifikasyon sistemi; tasarım ve inşaat sürecinde çeşitliulusal ve uluslararası standartları eşik değer olarak alır, başvuran binaların bu standartlara göre benzerleriyle karşılaştırılmasına olanak tanır. Böylece sertifikalı bina benzerleri arasından öne çıkar. Uluslararası önem kazanmış olanyeşil bina sertifikaları, binanın uluslararası sertifikalı binalar listelerinde yer alarak tanınmasını, böylece değerinin artmasını sağlar. Bugün pek çok uluslararası şirket, yurt dışı ofislerinin veya mağazalarının sertifikalı binalarda yer almasını tercih etmektedir.
Yeşil bina sertifikasyon sistemleri binanın çevresel performansını puan sistemiyle değerlendirirken çeşitli hesaplama yöntemleri ve standartlar uygulanır. Böylece bir binadaki iyileştirme ya da tasarım stratejilerinin çevresel ya da ekonomik etkileri farklı açılardan bir bütün olarak baştan ölçülebilir, yapılacak yatırımlar buna göre değerlendirilebilir.
Sağlık alanında detaya inersek, bir sağlık tesisinde kullanılanfarklı ısıtma, havalandırma, klima (HVAC) sistemleri ile ilgilikafeterya, hasta odaları, tecrit odası vb. farklı gereksinimlermevcuttur. Bu gereklilikler arasında havanın işlenmesi ve isteğe bağlı sıcaklık, nem ve basınç kontrolü vardır. Örneğin ameliyathanelerde yüksek miktarda şartlandırılmış edilmiş hava dolaşımı gerektirir ve bu durum yüksek enerji tüketimine yol açar. Bu nedenle, kullanılmayan ameliyathanelerde hava akışı önemli ölçüde azaltılmalıdır. Optimum sonuçlar bina otomasyonu ve kontrol sistemine entegre edilmiş olarak otomatik değişim sağlamak üzere hareketi saptayan detektörle elde edilir. Aynı
zamanda kayıtlı çalışma saatleri istatistiksel amaçlar için de kullanılabilir.
Bilişim sistemleri açısından bakarsanız fiziksel 200 sunuculuk bir yapıyı, sanallaştıra kullanarak ve konsolidasyonlar yaparaksadece bir kabin içerisinde 15 sunucu ile yönetebilirsiniz. Aynı zamanda veri merkezinizin altyapısı tamamen yeşil bilişim (Green IT) konsepti ile tamamladığınızda toplamda % 60’lara varan enerji ve CO2 salınımı ile yönetimsel tasarruflar sağlayabilirsiniz. Buna ilaveten 5000 kullanıcısı olan bir büyük hastaneyi düşünün toplamda her bir kullanıcı için vereceğiniz enerji verimliliğine sahip bilgisayarlar ve tıbbi teknoloji alanına giren medikal cihazları düşündüğünüzde yapacağınız yatırım çok kısa sürede kendisini çıkaracağı gibi yeni yatırımlarınız içinde ciddi bir kaynak oluşturacaktır.
Burada gördüğümüz sorun, çok hızlı gelişen bilişim teknolojilerinin çok hızlı ve uyum içerisinde insan hayatını çok daha fazla kolaylaştıracak ve bina yönetimi genelinde birçok alanda tasarruf sağlanmasını sağlayacak şekilde konumlandırılmasındaki gecikmedir. Bu gecikmenin sebeplerine baktığımızda ilk yatırım maliyetlerinin yüksek olması ve birçokmimar ve inşaat mühendisinin bu alanda çok daha az duyarlı olupgelişen teknolojileri yeterince takip etmemesidir. Dolayısı ileyatırım sahibini doğru şekilde bilgilendirilmediği için baştan bu yatırımlara karar verilmesi güç oluyor.
Bilişim dünyasındaki teknolojik gelişmeler ve inovasyonun inşaat sektörüne ve yine üretilen bina ve binalar içerisinde üretilecek hizmetlere uyarlanması zaman alıyor olsa da dünyanınçeşitli ülkelerinde bu konuda başarılı çalışmalar yapılmaktadır. Bunlara bir örnek vermek gerekirse Almanya’da Bremerhaven/Reinkenheide Klinik Merkezi 120 alanda yapmış olduğu bina yönetimi optimizasyonu ile enerji oranında %25 tasarruf, CO2emisyonunda 4130/ton azalma tasarrufu sağlamıştır.Bu sayede 26 Haziran 2008’de, Alman Çevre ve Doğa Koruma Cemiyeti tarafından “Enerji Verimliliği Yüksek Hastane” kalite mührü ile ödüllendirilmiştir. (5)
Singapur’da bulunan her biri 16 katlı yaklaşık 50 metre uzunluğundaki süper ağaçların etrafında bitkiler sarmalanarak
bir ağaç havası verilmiş ve güneş enerjisinin fotovoltaik hücreleri sayesinde üzerinde 200’den fazla bitkiyi beslemektedir. Aynı zamanda tuttuğu enerjiyi kendisi gece aydınlatmada kullanabiliyor, gündüzleri de havalandırma amaçlı görev yapıp aynı zamanda yağmur suyunu biriktirerek etrafındakibirçok ağacı ve doğal parkı sulama işlevini de görmektedir. Yapımı ise tamamen geri dönüşümlü malzemeden oluşmaktadır (4).
Maliyet açısından faydaları
Yatırım ve maliyet açısından bakıldığında da yeşil binalara yapılan yatırımların uzun vadede yatırımcıya geri döndüğünü söyleyebiliriz. 2008 yılında ABD’de yayımlanan sektör raporlarına göre tasarım maliyetlerinde binanın ne kadar yeşil tasarlandığına göre yüzde 1 ile yüzde 20 arası bir artış gözlendiği belirtilmiştir. Bir binanın yeşil bina unvanını alması için tasarımı, yapım sistemi ve yapı malzemelerinde seçici davranılması, maliyetlerin artacağını düşündürmektedir. Fakat binanın prestij ve değerinin artması ile enerji tüketimindeki tasarruf göz önüne alındığında artan maliyet karşısında kazandırdıklarıyla önemini yitirir. Özellikle mimaritasarım sürecinde doğru karar ve ilkeler ile bina değeri yükseltilebileceği gibi maliyetler de optimumda tutulabilir. Yeşil binaların giderek önem kazanması ve yaygınlaşması ile tercih edilme önceliği de artacaktır. İlk yapım maliyetlerinin yüzde 5 - 10 arasında artırdığı tahmin edilen yeşil binaların enerji tasarrufunda yüzde 50 – 70’e varan tasarruf sağladığı gözlenmektedir. Uzun dönemde yeşil binalar, işletme maliyetlerinin düşük olması ile önemli kazanımlar sunmaktadır. Yeşil binalar yeşil olmayan binalara göre yaklaşık olarak yüzde30 veya 50 gibi ciddi oranlarda enerji tasarrufu sağlamaktadır.
Tüm bu saydığımız olumlu özelliklerine rağmen yeşil binalar birçok olumsuz eleştiriye de maruz kalmaktadır. Bu eleştiriler lüks oteller, kumarhaneler vs. ile birlikte kullanılan sürdürülebilirlik kavramının gerçekçi olmadığı ve abartıldığı yönündedir. Ayrıca her yeşil binanın tasarımının göze hoş görünmediği de eleştiriler arasında sayılabilir.
Dijital hastane - yeşil hastane hedefine varmak için uzun bir yolumuz var ama bu yola adım atmış olmamız bile yolu yarılamış olduğumuzu gösterir.
Bu yazının girişinde Dijital Hastane olma hedefine giden 3 aşamadan bahsettik bunlardan ilki Yeşil Hastane olmak. Birçok tanım ve gelişmelerden haberdar ettik. Şimdi bunları çok genel bir yol haritası şeklinde özetlersek Dijital Hastane olmak içinöncelikli hedeflerimiz;
Yeşil Hastane Akıllı Hastane Kâğıtsız Hastane olmaktı.
Yeşil Hastane olmak için yapmamız gerekenleri özetlersek;
Öncelikle kurum içerisinde bu vizyonu en üst düzeyde tüm çalışanlara aktarmalısınız.
Bu vizyonu, misyon olarak kabul edecek kurum içerisinden ve kurum dışından takviye ile (danışmanlık olabilir) bir takım oluşturmalısınız
Kurum içerisindeki oluşturulan bu takım ile planlamaların yapılıp eğitimlerin alınmasını sağlamalısınız.
Yeni yapılan kurumunuzu yeşil hastane olabilmesi için yeşil bina olarak tasarlamalı veya mevcut olan kurumunuzunyeşil binaya dönüştürmek için yapılacakların listesi çıkarmalısınız.
Yeşil hastane hedefi için yeşil bina olarak tasarladığınızkurumunuzu tüm yönleri ile check ettirmeli ve yazıda bahsettiğimiz ilgili kurumlar ile irtibata geçerek süreklidenettirmeli ve onaylarını almalısınız.
Yeşil Hastane olmanın ilk kısmı olan Yeşil bina tasarımından sonra kullanılacak teknolojik cihazlarında aynı şekilde yeşil enerji kullanan ve yeşil bilişim ürünlerinden oluşmasını sağlamalısınız.
Sağlık kuruluşu olarak oluşturduğunuz bu yapının bozulmaması için çeşitli indikatörler ile her alanı takip ederek ölçme ve değerlendirme yapmalısınız
Bu alanda gelişmeleri sürekli takip ederek güncel durumu sorgulamaları sürekliliği sağlamalısınız.
Kurum genelinde işletme ve toplam sahip olma maliyetlerinesağladığı ciddi oranlardaki tasarrufu sürekli izlemeli ve motivasyon aracı olarak kullanmalısınız.
Sürekliliği sağladıktan sonra bu alanda kurum içerisinden gelecek önerileri değerlendirmek için kurulacak bir sistemile çalışanlarında katkısını almalı ve onların sürekli bu işin parçası olmasını sağlamalısınız.
Devamında yine yukarıda bahsetmiş olduğum Akıllı Hastane kavramı hakkında da detaylı bilgi paylaşmak istiyorum.
Akıllı Hastane (Smart Hospital) Adımları;
Akıllı Hastane adımlarını oluşturan olmazsa olmaz 4 ana
bileşeni sıralarsak;
1. Akıllı Bina 2. Akıllı Medikal Teknolojiler3. Akıllı Yazılım Mimarileri4. Akıllı Yönetim Modelleri
Bunları birer başlık şeklinde sunmaktan ziyade size bir akış içerisinde Dijital Hastane hayal ettirerek her adım hakkında bilgiler vermeyi istiyorum.
Hepimizin aklında mükemmel bir dijital hastane mutlaka vardır. Eminim benim size şu anda hayal ettirmeye çalışacağım hastaneden daha mükemmelini düşünenlerde aramızda çıkacaktır. Fakat belli bir düzen içerisinde ve bir sonraki yazımıza da yeterli seviyede hayal kalacak şekilde size bir hastane hayal ettirmeye çalışacağım.
Hastaneden içeri girdiğiniz de sizi akıllı telefonunuzdan, cebinizdeki hastanenin size vermiş olduğu akıllı karttan (smartcard) veya daha önce üzerinize yerleştirilen zararsız bir çipten veya uzaktan yüz tanıma sistemleri ile sizi tanısın ve resepsiyondaki kişi ile iletişiminizdeki harcadığınız zaman %70oranında aşağı çeksin, fakat daha sağlıklı bir iletişim kurarak
en az zaman ile hedefinize yönlenmiş olun ve resepsiyonda yaşayabileceğiniz bir iletişim kargaşası sizi huzursuz etmesin.
Hemen arkasından akıllı telefonunuza düşen bir uyarı mesajı ile hastaneyi uçtan uca telefonunuzda görebileceğiniz 3D-Mapping teknolojisinin kullanıldığı bir uygulama indiriyorsunuz. Bu sayede hastanede ulaşmak istediğiniz noktayısize tarif eden bir asistan ile yolculuğa çıkıyorsunuz. Bir noktaya kadar geldiniz ve emin olamadınız. İşte o anda size karşıdan gülümseyen ve her sorunuza cevap verecek olan bir Holografik Hastane Hostesi ile karşılaşıyorsunuz. Hastane hakkında akıllı telefonunuzdan emin olmadığınız konuyu danışıp ek olarak gitmek istediğiniz hekimin anlık olarak uygun olup olmadığını sordunuz. Uygun cevabını alıp ilerliyorsunuz. Ya da bir şekilde sarkan bir randevudan dolayı 20dk lık bir gecikmeden haberdar olup kafeteryaya gidip akıllı kart (smart card) ınızı okutup para ödemeden bir kahve alıyorsunuz. Arkasından araya önemli bir iş görüşmenizi yine kurum içerisinde yüksek hızdaki Wi-Fi teknolojisi üzerinden ücretsiz yazılım kullanarak hallediyorsunuz. Vaktiniz geldiğinde hizmetinizi almak için hekimin odasına geçip muayenenizi olduğunuzda kısa sürede bir operasyon geçirmeniz gerektiği söyleniyor. Bu konuda size tüm bilgilerinizi kişisel sağlık kayıtlarınızın olduğu hastane ile sizin aranızda anlaşması olanözel bulut bilişim uygulaması ile akıllı telefonunuzdan ulaşacağınız bir yere gönderiliyor. Buna alternatif olarak cebinizde bulunan akıllı kart (smart card) ınıza aktarılıyor. Buna rağmen hekiminiz ile birlikte görüş almak istediğiniz diğer hekimin bilgilerini paylaşarak hekiminizin odasında bulunan bilişim altyapısı ile dünyanın herhangi bir yerindeki konsültasyon istediğiniz hekime ulaşıp karşılıklı konferans ve bilgi paylaşımı yapıyorsunuz. Bu sayede kişisel sağlık kaydınızın ister aynı hastane ortamında ister daha sonra kendi ortamınızda güncel şekilde farklı hastane veya hekimler ileridepaylaşarak onlardan aldığınız görüşler ile çok kısa sürede operasyon kararınızı verebiliyorsunuz.
Bu karardan sonra internet üzerinden ameliyat randevu tarihinizi alarak kişisel sağlık kaydınız olduğu bulut bilişim sistemine işliyorsunuz. Operasyon günü geldiğinde aracınız ile
otoparka girerken akıllı kartınızı okutup kaç gün kalacağınızı otopark yönetim sistemine bildiriyorsunuz ve sizin aracınızı o süre zarfında sürekli tanıdığı için tekrar kapıda tanıma yapmasına gerek olmadan refakatçiniz giriş çıkış yapabiliyor. Sizin için hazırlanan odanıza çıktığınızda yine akıllı kartınızile odaya giriyorsunuz sizi karşılayan bir Smart TV ve IP TV sistemi ile karşılaşıyorsunuz. Size özel alınan bilgiler ışığında hazırlanma sırasında ortamın ışıklandırması akıllı ışıklandırma sistemleri sayesinde sizi sakinleştirici ve ameliyata hazırlama noktasında değişim gösteriyor. Aynı zamandaodanızda bulunan IP TV içerisinden hastaneye ait medikal ve medikal olmayan eğitici içerikler ile olacağınız ameliyat ve sonrası hakkında bilmeniz gerekenler size anlatılıyor ve elektronik ortamda onayınız alınıyor.
Ameliyathanede girdiğinizde ailenizin ameliyatı izlemesinde izin verdiyseniz mobil cihazlarından sizi online olarak izleyebiliyorlar, içeride tüm akıllı medikal teknolojilerin entegre olduğu bu sisteme akıllı yazılım mimarileri bileşenlerinden olan HBYS, LIS, PACS, Critical Care..vb sistemlerden ameliyat öncesinde yapılan tahlil ve tetkikler ileçektirdiğiniz tüm filmler yine sistemi vasıtası ile gösteriliyor. Bu sayede hekim dikkatini bir noktada toplayarak konsantrasyonunu sağlayabiliyor. Hekimin üzerindeki akıllı medikal teknolojiler ile donatılmış elbise sayesinde ameliyat esnasındaki diğer cihazlara verdiği tüm komutlar cihazlar ile direk iletişime geçmesini sağlıyor. Ellerini kullanmadan yazılımlara hükmedebiliyor ve yazması gereken ameliyat raporununormal konuşarak anlık olarak hastane bilgi sistemi içerisindeki alana yazı olarak aktarılmasını sağlayabiliyor. Busayede hastasının ameliyatına yani olması gereken ana işe odaklanabiliyor. Aynı zamanda ameliyathanede bulunan yine akıllı bina özelliklerinden olan yönetilebilir iklimlendirme sistemleri sayesinde ortamdan herhangi bir enfeksiyon alma veyasterilliğin bozulması gibi riskler ile karşılaşmadan ameliyatınızı oluyorsunuz. Yine IP kamera sistemleri ile saatlerce kapı önünde beklemek zorunda kalmayıp yakınlarınızın sizinle aynı zamanda dışarı çıkıp sizi karşılamasına olanak sağlanıyor.
Klinik süreçlerinizin takip edildiği alandaki yatağınıza döndüğünüzde hareket kısıtlarınız göz önünde bulundurularak size akıllı yazılımlar içeren akıllı bir cihaz veriliyor. Bu cihaz sayesinde ile birlikte akıllı bina özelliklerinden birisiolan akıllı oda (Smart Room) içerisindeki fiziksel her şeyi kontrol etmeye başlıyorsunuz. Yatağınız, camlarınızın perdeleriniz, tüm ışıklandırma sistemi ile havalandırma sisteminiz ve ameliyat sonrası eğlence ve bilgilenme amaçlı kullandığınız Smart TV ve IP TV tamamını bu sistem sayesinde yerinizden kalkmadan yönetebiliyorsunuz. Ameliyat sonrası ilerleyen zamanlarda kendi diyetinize uygun şekilde seçmek istediğiniz yemekleri yine bu ekran üzerinde belirleyip siparişedebiliyorsunuz. Siz bunları yaparken medikal bakımınızı sürdürmekte olan hekim ve hemşireler odanıza girdiğinde kolunuzda RF-ID sistemleri ile tasarlanmış akıllı medikal teknolojiler ile sizinle tedavi planını eşleştirerek sizin içinbelirlenen tedavi ve bakımı size doğru şekilde uygulayabiliyorlar. Her ilaç uygulamasında kolunuzdaki teknoloji sizin sistemdeki tedavi planınız ile hemşirenin size uygulayacağı ilaçları eşleştirerek doğrulama yapıyor. Aynı zamanda yine akıllı yazılım mimarileri sayesinde size uygulananilaçların arasındaki etkileşimi veya size özel bir etkileşim veya alerji konusunda hekimi uyarıp alternatif ilaçlar sunabiliyor. Bu sayede sizde elinizdeki tüm akıllı bina bileşenlerinin çıktılarından sonuna kadar faydalanmış oluyorsunuz. Tüm bunları yaparken elinde herhangi bir cihaz olmadan yine akıllı medikal teknolojiler içerisinde saydığımız giyilebilir teknolojik elbise ile yapıyor. Ellerini kullanmadansesli komutlar ve gözlerindeki gözlük sayesinde sizin için tutması gereken tıbbı kayıtları gerçekleştirebiliyor.
Evet, tüm bu aktardıklarım aslında bir kurgunu ötesinde geliştirilmiş ve bir kısmını birkaç süreci karşılayacak şekildebir kısmını da azı bileşenlere tek başına rastlamamız mümkündür. Burada kurmuş olduğumuz Dijital Hastane konsepti için sağlık ve bilişim teknolojilerinden; RF-ID, Smart Card, veMobile, intelligent software, Digital Signage, Giyilebilir teknolojilerin getirdiği çözümleri aslında sadece sağlık bilişiminin değil, inşaat, elektrik, elektronik ve Telekom alanındaki ciddi gelişmelerin bir eseridir.
Akıllı Hastane Faydaları!
Akıllı hastanelerin faydalarını saymakla bitiremeyiz ama en çokön plana çıkan Ölüm oranlarında azalma, Risk bazlı ölüm oranında %7 azalma, Ortalama teşhis oranında %40 iyileşme, Hastanelerdeki yatış süresinde %22 azalma, Kaynakların daha efektif kullanımı ve verimliliğin %60’lara varan oranda artışı gibi faydalarının yanı sıra klinisyenlerin ve klinik hemşireliğe ayrılan vaktin ciddi oranda artması ile hemşirelik ve klinik hekimlik eğitimlerine sağlanan bilgilerin çok ciddi oranda artması sağlanmıştır. Bunun yanı sıra hastaların ameliyat sonrası akıllı hastane de hizmet almanın vermiş olduğuemniyet duygusu sebebi ile iyileşme oranlarında %30 civarında bir iyileşme farklılığı gözlemlenmiştir.
Yatırım ve maliyet açısından bakıldığında da akıllı bina yatırımları diğerlerine göre en fazla %10 civarında fazla maliyete neden olabilir. Fakat Avrupa da yapılan araştırmalardabinaların ortalama kullandığı enerji toplamın %40 ını oluşturuyor. Burada Hastane binalarına baktığımız kendi enerji maliyetlerini akıllı bina tasarımları ile %20 oranlarına çekebilir. Bunun yanı sıra verimlilik konusunda ciddi bir artışta söz konusudur. Bununla ilgili bilgileri zaman, para, insan kaynağı ve enerji tasarrufu olarak altı kırılımları ile detaylandırdığımızda farklı oranlar çıkacaktır. Fakat buradaki en büyük fayda Akıllı hastanelerde insan ve bina güvenliği içintüm önlemlerin alınmış olması olacaktır. Bu sayede zaten insan hayatını kurtarma misyonu olan sağlık kuruluşlarının en güvenilir yer olması durumuna gerçekten hizmet etmiş olacak teknolojiler bütününü akıllı hastaneler sayesinde kullanmış olacağız.
Ülkemizde mevcut durum ve gelecek öngörüleri
Ülkemizde akıllı hastane hedefleyen birçok kurum ve kuruluş var. Genelde sıfırdan yaptıkları binalar içerisinde bahsettiğimiz teknolojileri uygulamak istiyorlar, fakat ülkemizde bu teknolojileri yurtdışından transfer eden şirketlerin henüz çok olmaması ve olanlarında yeteri derecede
bilgi ve deneyime sahip olmaması kurumlara bu konuda ya geri adım attırıyor ya da projeleri dondurulmasına sebep oluyor. Bu tarz projelerde inşaat aşamasındaki dizayn çok önemli o nedenlebaştan faydalarını tartışılıp inşaat projesi ile birlikte başlatılmalıdır.
Yıllardır sağlık kuruluşlarımızın dijital hastanelere dönüşmesini misyon edinmiş ve bunu sektörün vizyonu haline getirmeye çalışıyorum. Bu meselenin gerçekleşmesi için öncelikle birlikte çalıştığımız tüm paydaşların bu hayali tüm detayları ile ortak bir amaç olarak benimsemesi gerektiğini düşünüyorum.
Geleceği çok beklemeyeceğimizi düşünüyorum. Biz teşhisi koyduktan sonra çok pratik yolar ile tedaviyi hızlı şekilde gerçekleştirebilme kabiliyeti olan bir milletiz. Bu noktada da teşhis konduğuna göre çok hızlı ilerlemeler sağlayabiliriz. Buna mikro planda bakarsak kurumlarında ihtiyaçları ve gidişatıbu yönde hızla ilerlediğimizi gösteriyor.
Geçtiğimiz yazıdan bugüne kadar olan sürede sağlık bilişimi alanındaki gelişmeler şahsım ve benim gibi sağlık bilişimine gönül vermiş birçok meslektaşımı heyecanlandırmış ve sevindirmiştir. Yıllardır üzerinde heyecanla çalışarak markalaştırmış olduğumuz Dijital Hastane hedefinin bakanlığımıztarafından benimsenip ülkemizdeki kamu kuruluşlarının bir hedefi haline getirilmesi çıktığımız yolun doğruluğunu göstermiştir.
Buna karşılık uluslararası STK ların bilgi ve deneyimlerinin ithal edilmeye çalışılması ve standartlarının hedef olarak konulması her ne kadar AB entegrasyonu açısından pozitif bir adım olarak görünse de kendi özgüvenimiz noktasında daha çok motivasyona ihtiyacımızın olduğunu da göstermiş oldu. Burada yapılan işbirliklerin bize katacağı faydaları göz ardı etmeden alabildiğimiz tüm bilgi birikimini almalı fakat kendi ülkemizinçalışma şekillerini de dikkate alarak kendi bilim adamlarımızınve sağlık bilişim profesyonellerimizin desteği ile standartlarıyeniden yazmalıyız.
Bu duruma benzer bir süreci kalite alanında yaşayıp oradan kendi öz kalite sistemimizi kurarak bir denetim sistemi haline getirmeyi başardık. Artık ülkemizde kalite alanında ciddi bir bilgi ve birikim oluşmuş durumdadır. Bu bilgi birikimin hem ülke içerisinde hem de bu alanda bizden geride olan ülkelere aktarılmasını konuşmaktayız. Bunun gibi şimdi ve günü geldiğinde Sağlık Bilişimi alanında da edindiğimiz bilgi birikimini, kendi bilim adamlarımızın ve sağlık bilişimi profesyonellerinin ortaya koyacağı akıl teri ile oluşan ürünleri yine bu alanda gelişmekte ve gelişmeyi istemekte olan ülkelere aktarılmasını konuşmaya başlıyoruz ve konuşacağız.
Akıllı Hastane olmak için yapmamız gerekenleri özetlersek;
Öncelikle kurum içerisinde bu vizyonu en üst düzeyde tüm çalışanlara aktarmalısınız.
Bu vizyonu, misyon olarak kabul edecek kurum içerisinden ve kurum dışından takviye ile (danışmanlık olabilir) bir takım oluşturmalısınız
Kurum içerisindeki oluşturulan bu takım ile planlamaların yapılıp eğitimlerin alınmasını sağlamalısınız.
Yeni yapılan kurumunuzu akıllı hastane olabilmesi için akıllı bina olarak tasarlamalı veya mevcut olan kurumunuzun akıllı binaya dönüştürmek için yapılacakların listesi çıkarmalısınız.
Akıllı Hastane olmak için hastanenin gelecekteki 30 yılınıdüşünerek bir altyapı kurmalısınız dolayısı ile yapacağınız altyapı şu anda çok yüksek maliyetlere çıkıyorgibi görünse de kısa zaman içerisinde üzerine kurduğunuz akıllı teknolojiler ile kendi yatırımını çıkaracaktır.
Sağlık kuruluşu olarak oluşturduğunuz bu yapının bozulmaması için çeşitli indikatörler ile her alanı takip ederek ölçme ve değerlendirme yapmalısınız.
Akıllı teknolojilerin izlenmesi ve raporlanması çok önemlidir. Bu nedenle bunu sürekli yapmalı ve gerekli bakım onarım işlerini de periyodik olarak yapmalısınız.
Kurum genelinde işletme ve toplam sahip olma maliyetlerinesağladığı ciddi oranlardaki tasarrufu sürekli izlemeli ve motivasyon aracı olarak kullanmalısınız.
Sürekliliği sağladıktan sonra bu alanda kurum içerisinden gelecek önerileri değerlendirmek için kurulacak bir sistemile çalışanlarında katkısını almalı ve onların sürekli bu işin parçası olmasını sağlamalısınız.
Son olarak yolculuğu Kâğıtsız Hastane hakkında bilgiler ile noktalamak isterim.
Kâğıtsız Hastane Adımları;
Öncelikle verinin yolculuğundaki başlangıç ve bitiş noktası arasındaki tüm istasyoları önceden tanımlanmalıdır. Hasta odaklı yaklaşım ile yola çıkarak oluşturulan bu sistem ile hastaya hizmet veren tüm süreç ve rol sahiplerinin süreçlerininçeşitli bilişim teknolojileri kullanılarak tamamen elektronik ortamda tutulmasının sağlaması oalcaktır.
Tabiiki bu süreçte hekim, hemşire başta olmak üzere süreç sahipleri ve akış içerisinde rol alan her kişinin kendi bilişimkullanım seviyesi değişecek olup buna uyum sağlaması için gerekli eğitim ve ihtiyaçlar sağlanmalıdır.
Burada hastadan alınan tüm bilgileri elektronik ortamda alınmasından hastaya uygulanacak tedavilerin tamamen elektronikortamda order edip takip edilmesine ve hastanın kendi medikal süreçleri ile ilgili tüm bilgileri yine elektronik ortamda alabilmesine kadar giden bir süreçtir. Buna ilave olarak mali ve tıbbı süreçleri ilgilendiren tüm regülasyon ve resmi kurumların da aynı şekilde oluşan tüm bilgileri elektronik ortamda temin etmesi zorunluluğu doğacaktır. Bunu tek başına sağlık hizmeti veren bir kuruluşun %100 olarak yapması mümkün değildir. Bu nedenle tüm kamu kuruluşlarının ve ilgili regülasyonların bu değişime adapte olması gerekmektedir.
Sağlık kuruluşu özelinde biraz daha detay verecek olursak kullanıcıların dahil oldukları süreçler için mobil çözümler üretmek. Hastalar ile iletişimde giyilebilir ve mobil teknolojiler kullanarak kâğıtsız ortamda verilerin toplanmasınısağlamak. Aynı zamanda üretilen tüm bu verilerin sağlık kuruluşunda yetkilendirilmiş kişiler ve hastanın yetkilendireceği kişilerin her yerden her an bilgiye erişimin sağlanması olacaktır.
