Sivil Havacılık Alanında Gelişimin İzini Sürmek: 1984-2013 DönemiLisansüstü Çalışmalar Üzerine Bir Değerlendirme

Akansel YALÇINKAYA1

ABSTRACT:

This study researches the postgraduate theses on civil aviation field written at Turkishuniversities and available in the National Theses Database of Turkish Council of HigherEducation. The research has examined 29‐year period from 1984 to 2013 and found a total of 360postgraduate theses. The data have been analyzed by using content analysis. 50 of 360 thesesare PhD theses and 309 of 360 theses are master degree theses. Some categories used in thiscontent analysis process. Then, results presented according to these categories.Keywords: Civil Aviation, Postgraduate Education, Postgraduate Theses.

ÖZET:

Bu araştırmada ülkemiz üniversitelerinde sivil havacılık alanında yapılmış olan ve YÖK UlusalElektronik Tez Veritabanı’nda yer alan lisansüstü tezler araştırılmıştır. Araştırmanınkapsadığı 1984–2013 yılları arasındaki 29 yıllık zaman diliminde sivil havacılık alanındatoplam 360 lisansüstü tezin yapıldığı tespit edilmiştir. Bu 360 tezin 50’si doktora ve 309’uyüksek lisans tezidir. Araştırma kapsamında veriler, içerik analizi yöntemiyle analizedilmiştir. İçerik analizi sürecinde bazı kategoriler kullanılmıştır. Bulgular ise, söz konusubu kategorilere göre sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: Sivil Havacılık, Lisansüstü Eğitim, Lisansüstü Tezler.

1. Giriş

Bir bilimsel disiplinde ya da belirli bir bilimsel alanda dönem dönem o güne değin yapılmışolan çalışmaların çeşitli özelliklerine göre ele alınarak yapılan bir stok tespitinin (Üsdikenve Pasadeos, 1993:73) ve bir içebakışın (Erdemir, 2009:7) önemli, faydalı ve gerekli olduğuşüphesizdir. Söz konusu bu içebakışın belli aralıklarla yerine getirilmesinin, alana yönelikbeklentileri ve katkıları gündemde tutarak, nitelikli ve yerel bağlamla barışık çalışmalaraışık tutacağı ifade edilmektedir (Erdemir, 2009:7). Bu bağlamda, bir alanda gerçekleştirilenlisansüstü çalışmaların da, söz konusu bu alanda ortaya koyulan makaleler ve bildiriler kadarönemli ve araştırılmaya değer olduğu söylenebilir. Zira belirli dönemlere ilişkin geriye dönükbu tür değerlemelerin yapılması, o ana kadar yapılanları ortaya koyduğu gibi, gelecekteyapılması gerekenlere de ışık tutabilecektir (Benligiray, 2009:196). Bu doğrultuda, yerelsosyal bilimler yazını incelendiğinde, bankacılık, bilgi ve belge yönetimi, eğitim, halklailişkiler, iletişim, pazarlama, psikolojik danışma ve rehberlik, sosyoloji, turizm ile yönetimve organizasyon alanlarındaki lisansüstü çalışmaları ele alan araştırmaların bulunduğu vefakat sivil havacılık ile ilgili yapılan geniş çaplı yazın taraması sonucu bu tarz biraraştırmanın olmadığı söylenebilir.

Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) Ulusal Tez Merkezi’nden elde edilen verilere göre,15.09.2013tarihi itibariyle 232513 yüksek lisans, 59525 doktora, 39125 tıpta uzmanlık ve 1033 sanattayeterlilik olmak üzere toplamda 332196 lisansüstü çalışma bulunmaktadır(https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tureGore.jsp). Bu çalışmanın amacı, söz konusu bu332196 tezin ne kadarının sivil havacılık alanında üretilmiş olduğunu ve söz konusu bu

1 Araş. Gör., Anadolu Üniversitesi Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi, ayalcinkaya@anadolu.edu.tr

tezlerin yıllara, türlere, alanlarına, üniversitelerine ve anabilim dallarına göre nasıl birdağılım gösterdiğini betimsel olarak ortaya koymaktır.

2. İlgili Yazın

Belirli bir alanda yapılmış olan çalışmaların betimsel olarak ortaya konulması, Erdemir(2009)’in vurguladığı üzere o alana ilişkin bir içebakış sağlayacağı gibi; söz konusu buiçebakış lisansüstü çalışmalar bağlamında gerçekleştirildiğinde Erdem (2009)’in vurgulamışolduğu gibi o alanda daha sonra lisansüstü çalışma yapacak kişiler için ilgili alandaki nişaraştırma konularını belirlemede yol gösterici olabilmektedir. Bu bağlamda, daha öncebelirtildiği gibi, sosyal bilimler yazınına bakıldığında bankacılık (Benligiray, 2012), bilgive belge yönetimi (Dilek-Kayaoğlu, 2009; Al ve Doğan, 2012), eğitim (Tavşancıl vd., 2010;Tavşancıl vd., 2012; Şahin vd., 2011; Özenç ve Özenç, 2013; Üstüner ve Cömert, 2008; Öksüzvd., 2011; Kabaca ve Erdoğan, 2007; Erdoğmuş ve Çağıltay, 2009; Şimşek vd., 2008; Tatlı veAdıgüzel, 2012; Evrekli vd., 2011), halkla ilişkiler (Okay ve Okay, 2008), iletişim (Seyhan,2002), pazarlama (Bakır, 2013; Arı vd., 2009a; Arı vd., 2009b), psikolojik danışma verehberlik (Semerci, 1992), sosyoloji (Yanık, 2011; Çıtak, 2006; Yanık, 2006), turizm (Kozak,1998; Kozak, 2011; Kozak ve Akoğlan Kozak, 1995) ile yönetim ve organizasyon (Türker, 2011;Yıldırım ve Morgül, 2013; Benligiray, 2009; Semerciöz, 1994; Armutlu ve Arı, 2010; Semerciözve Dikmenli, 2005) alanlarındaki lisansüstü çalışmaları ele alan araştırmaların bulunduğugörülmektedir. Söz konusu çalışmalara bakıldığında, eğitim ile yönetim ve organizasyonaalanlarında bu içebakışın nicel olarak fazla olduğu ve dönem dönem tekrarlandığıgörülmektedir. Benligiray (2012) bankacılık alanında yapılmış olan lisansüstü tezlere ilişkin yapmış olduğuçalışmasında, 1985-2010 yılları arasında ilgili alanda yapılmış olan 1770 lisansüstü teziincelemiştir. Araştırma sonuçlarına göre, 1985-2010 arasında incelenen 25 yıllık dönemde, 2000ve sonrası yıllarda daha fazla tez yapıldığı belirtilmektedir. Bu dönemde yapılan toplam 1770tezin 660’ı (% 37) 1985-1999 yılları arasındaki 15 yılda yapılmışken, 1110’u (% 63) 2000-2010yılları arasındaki 10 yılda yapılmıştır. Bunun yanında, bazı üniversitelerde diğerlerindendaha fazla lisansüstü tez yapılmıştır. En çok tez yapılan üniversiteler Marmara Üniversitesi(tüm tezlerin % 34’ü), İstanbul Üniversitesi (tüm tezlerin % 17’si) ve Gazi Üniversitesi’dir(tüm tezlerin % 10’u) (Benligiray, 2012:42). Bilgi ve belge yönetimi alanındaki çalışmalardanilkinde Dilek-Kayaoğlu (2009), İstanbul Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü’ndekiaraştırma eğilimlerini, 1967-2008 yılları arasında tamamlanmış lisansüstü tezleri içerikanalizi yöntemiyle incelemeyi amaçlamış; araştırma sonuçlarına göre yazar, son 15 yılda,yapılan lisansüstü tezlerin sayısının en az üçe katlandığını belirtmekle birlikte; incelenentezlerin belirli birkaç alt kategori (örgüt türü, konu ve yöntem açılarından) altındayoğunlaşmasının sorun olarak görülebilecek bir tür dengesizliğe işaret ettiğini ifadeetmektedir. Aynı alanda, Al ve Doğan (2012) ise, Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve BelgeYönetimi Bölümünde tamamlanan lisansüstü tezleri ve söz konusu tezlerin kaynakçalarındakiatıfları incelemişler; sonuç olarak bölümde yılda ortalama dört tez tamamlandığını ve tezlerdeen sık başvurulan araştırma yönteminin betimleme olduğunu ortaya koymuşlardır.

Daha önce de vurgulandığı gibi eğitim alanındaki lisansüstü çalışmaları değerlendiren birçokaraştırma bulunmaktadır. Bu çalışmaları genel olarak sınıflandırmak gerekirse; Tavşancıl vd.(2010) eğitim alanındaki yüksek lisans tezlerindeki veri analiz yöntemlerini; yine Tavşancılvd. (2012) 2000-2008 yılları arasında lisansüstü çalışmalarda incelenen konuları; Şahin vd.(2011) Türkiye’de sosyal bilgiler eğitimi ile ilgili olarak hazırlanmış olan tezlerin1990’dan günümüze kadar farklı kriterlere göre nasıl bir dağılım gösterdiğini; Özenç ve Özenç,(2013) sınıf öğretmenleri ile ilgili 2010-2011 yıllarında yapılan lisansüstü eğitim tezlerininyöntem bölümü açısından incelenmesini; Üstüner ve Cömert, (2008) Eğitim Yönetimi TeftişiPlanlaması ve Ekonomisi anabilim dalındaki lisansüstü tezleri; Öksüz vd., (2011) OndokuzMayıs Üniversitesi Merkez Kütüphanesinde yer alan eğitim bilimleri ile ilgili toplam 209tezi; Kabaca ve Erdoğan (2007) fen bilimleri ve matematik eğitimi alanlarında yapılan yükseklisans ve doktora tezi çalışmalarındaki istatistiksel hataları; Erdoğmuş ve Çağıltay (2009)Türkiye ‘de Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri alanında yüksek lisans ve doktora bölümü olantüm üniversitelerin yayınladığı yüksek lisans ve doktora tezlerini; Karadağ, (2009) Türkiye’de

eğitim bilimleri alanında yapılmış doktora tezlerin tematik dağılımlarını; Şimşek vd., (2008)Türkiye’deki lisansüstü eğitim teknolojisi araştırmalarındaki güncel eğilimleri; Tatlı veAdıgüzel, (2012) 2000-2010 yılları arasında Türkiye’de karşılaştırmalı eğitim üzerinegerçekleştirilen lisansüstü tezlerin incelenerek Türkiye’de gerçekleştirilen karşılaştırmalıeğitim çalışmalarının durumunu ve son olarak Evrekli vd. (2011) 2005-2009 yılları arasındagerçekleştirilen fen eğitimi alanındaki lisansüstü tezlerin; amaç, önem, problem cümlesive/veya hipozteler, sayıltılar-sınırlılıklar ve yöntem bölümlerinin yeterlilik düzeyleri veeksik yönlerini ortaya koymuşlardır.

Lisansüstü çalışmaların incelendiği bir diğer alan ise turizmdir. Bu alanda Kozak’ınçalışmaları göze çarpmaktadır. Bu çalışmalardan birinde Kozak (1998), Türkiye’de turizmalanının gelişimini 1952-1995 yılları arasındaki lisansüstü çalışmaların bibliyometrik analiziile ortaya koymaya çalışmıştır. Bir diğer çalışmasında ise, Kozak (2001) benzer şekilde turizmpazarlaması yazınının gelişimini bibliyometrik olarak 1972-1998 yılları arasındaki lisansüstütezler üzerinden incelemiştir. Son olarak, yine bibliyografik açıdan Kozak ve Akoğlan-Kozak(1995) 1963-1992 yılları arasında Türkiye'de turizm konulu lisansüstü tezlerinincelemişlerdir. Pazarlama alanında da benzer çalışmalar göze çarpmaktadır. Örneğin Bakır(2013) güncel çalışmasında 1994-2012 yılları arasında pazarlama alanında yapılan doktoratezlerini kategorik olarak analiz etmiştir. Buna ek olarak pazarlama alanındaki lisansüstüçalışmaları yöntembilim açısından inceleyen çalışmalar da bulunmaktadır. Arı vd. (2009a),1990-2005 tarihleri arasında yazılan yönetim ve pazarlama alanlarındaki yüksek lisanstezlerini içerik analizi yöntemi ile incelemişlerdir. Yazarlar, araştırma sonunda, incelenen15 yıllık süreç içerisinde, nicel yöntemler kullanılarak yapılan çalışmaların halen ağırlıktaolduğunu; nitel yöntemler ile yapılan çalışmaların ise az sayıda olduğu ve yıllar itibariylede belirgin bir artış göstermediğini belirtmektedirler. Yine Arı vd. (2009b)’nin 1990-2005arasında Gazi Üniversitesi İşletme Bölümü’nde yazılan toplam 106 tezi inceledikleriçalışmalarında, veri toplama aracının büyük çoğunlukla anket olduğunu, analizde betimselistatistiklerin ağırlıkta olduğunu ve tezlerde hipotezlerin kurulma biçimi, hipotez kurulmadanistatistik testlerin yapılması, evren ve örnekleme ilişkin ya hiç açıklama yapılmamış olmasıya da yapılan açıklamalarda yetersizlikler bulunması gibi hatalar olduğunu ortayakoymuşlardır.

Son olarak, yönetim ve organizasyon alanındaki lisansüstü çalışmaları irdeleyen araştırmalarıincelemekte fayda vardır. Türker (2011) yapmış olduğu çalışmada, 2011 yılı içinde tamamlananyönetim ve organizasyon bilim dalındaki 51 lisansüstü tezi süregelen bir metodolojik hataaçısından incelemiştir. Araştırma sonucunda, yazar uygulama ve araştırma nitelemelerininfarklı anlamlarından dolayı bu ayrımın yapılması gerektiğini ve fakat söz konusu 51 tezin7’sinde bu ayrımın yapılmadığını belirtmiştir. Yıldırım ve Morgül (2013) ise, benzer şekildeyöntembilim açısından 2000 yılından başlayarak, 2011 Haziran ayına kadar yazılmış, YÖK tezveri tabanında yayınlanan ve erişim hakkı olan yüksek lisans ve doktora tezlerini kullanılmışolan istatistiksel açıdan analiz etmişlerdir. Yönetim ve organizasyon alanının bir alt disiplini olan insan kaynakları alanındaki gelişimiinceleyen çalışmasında Benligiray (2009), 1983–2008 yılları arasındaki 25 yıllık süreçte insankaynakları yönetimi alanında toplam 2216 lisansüstü tezi içerik analizi yöntemiyle analizetmiştir. Araştırma sonuçlarına ilişkin genel bulgular ise aşağıdaki gibidir (Benligiray,2009:190-194):

İnsan kaynakları yönetimi alanında yapılan tezler 2001 yılından itibaren büyük birartış göstermiştir.

Tezlerin büyük bir kısmı Marmara Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi ve GaziÜniversitesi’nde yapılmıştır.

En çok yüksek lisans tezi Marmara Üniversitesi’nde, doktora tezi İstanbulÜniversitesi’nde yapılmıştır.

Yüksek lisans tezlerinin büyük bir kısmı, doktora tezlerinin ise yarısından çoğu insankaynakları işlevlerine ilişkindir.

İncelenen 25 yıllık dönemde “insan kaynakları ve yönetimi” ve “insan kaynaklarıişlevleri “ ana temalarının bazı alt temalarında diğerlerine göre daha çok tezyapılmıştır.

Semerciöz (1994)’e benzer şekilde, Semerciöz ve Dikmenli (2005)’nin 1995-2004 yılları arasındaİstanbul’daki 4 büyük üniversitede yönetim alanında yazılan doktora tezlerini değerlendirdiğiçalışmada, yazılan 185 tezden 124’ünün nicel olduğu, bu tezlerde de % 41, 9 oranındatanımlayıcı istatistik, % 53, 2 oranında sonuç çıkarıcı istatistik kullanıldığıbelirlenmiştir. Burada sonuç çıkarıcı istatistiklerin daha fazla kullanıldığı gözlense detanımlayıcı istatistiklerin de azımsanmayacak düzeyde olduğu görülmektedir. Araştırmada öneçıkan önemli bir sonuç da çok değişkenli istatistiklerin kullanım oranının çok düşük (%4,8)olmasıdır (Arı vd., 2009b:18-19).Lisansüstü tezlerde yönetim modalarına gösterilen ilgiyi tespit etmeyi amaçlayan Armutlu veArı (2010), YÖK Ulusal Tez Merkezi üzerinden İşletme bilim dalı altında toplam kaliteyönetimi, kalite çemberleri, değişim mühendisliği, kıyaslama, personel güçlendirme ve altısigma konularında yazılan 1986–2008 yılları arasındaki 520 lisansüstü tezleri bibliyometrikolarak analiz etmişlerdir. Araştırma sonucunda, yönetim modaları olarak belirlenen toplam 6konuda yazılan tezlerden, TKY’nin lisansüstü tezler açısından en fazla ilgi gören konu olduğubelirtilmiştir. Ancak kalite yaklaşımı adı altında değerlendirilebilecek diğer 5 konunun,yazılan tezlerde aynı ilgiyi görmediği ifade edilmektedir. Batı’da moda olarak nitelendirilenve araştırma kapsamına alınan konuların tarihler itibariyle tezlerde çalışılmaya başlandığıyıllara bakıldığında 1986 yılında kalite çemberleri ile tezlerde yer almaya başladığını, busıralamayı 1993 yılında TKY, 1996 yılında değişim mühendisliği, 1998 yılında kıyaslama, 1999yılında personel güçlendirme son olarak da 2002 yılında altı sigmanın izlediği görülmektedir(Armutlu ve Arı, 2010:16).

3. Amaç ve Kapsam

Bu çalışmanın amacı, sivil havacılık alanında en çok hangi alanlarda ve bu alanların hangitemalarında lisansüstü çalışmalar yapıldığını ortaya koyarak; sivil havacılık alanınınülkemizdeki akademik gelişiminin izini sürmektir. Bununla birlikte, çalışmanın amaçlarındanbirinin akademik sivil havacılık alanında üretim yapacak yüksek lisans ve doktoraöğrencilerine geçmişte neler yapıldığını ve bugün için hangi alanların ve söz konusu bualanlarda hangi temaların ya da konuların çalışılabileceğini ortaya koyarak; niş alanlarınneler olabileceğinin ortaya koyulmasıdır.

Çalışmada kapsam olarak, YÖK Ulusal Tez Merkezinde yer alan sivil havacılıkla ilgili tezlerbelirlenmiştir. Bu noktada, bir açıklama yapmakta fayda vardır. Çalışma kapsamında incelenensivil havacılık lisansüstü çalışmalardaki sivil havacılıktan kasıt fen bilimleri anlamındakisivil havacılık çalışmaları olmayıp yalnızca sosyal bilimler anlamındaki sivil havacılıkçalışmalarını içermektedir. Farklı bir deyişle, fen bilimleri enstitüsü ya da sağlık bilimlerienstitüsü gibi enstitülerde bitirilmiş olsa dahi konu ve içerik bağlamında sosyal bilimleralanında kategorize edilen çalışmalar veri setine dâhil edilmiştir. Örneğin, konusu havayoluişletmelerinde müşteri ilişkileri yönetimi olan ve fen bilimleri enstitüsü bilgisayarmühendisliği anabilim dalında tamamlanmış olan bir lisansüstü tez, her ne kadar enstitüsü veanabilim dalı açısından fen bilimleri alanında olsa da konu ve içerik açısından sivilhavacılık pazarlaması alanı içinde değerlendirildiğinden veri setine dâhil edilmesi uygungörülmüştür.

4. Materyal ve Yöntem

Çalışmanın amacına ulaşmak için, 4 aşamalı bir süreç ile sivil havacılık alanındaki tezleriçerik analizine tabi tutulmuştur. İlk olarak, tez taramasına temel teşkil edecek sivilhavacılık ile ilgili anahtar kelimeler ülkemizde bu alandaki nadir kaynaklardan biri olan DHMİHavacılık Terimleri Sözlüğü kullanılıp taranarak 44 anahtar sözcük belirlenmiştir. Çevirideyaşanabilecek problemler ve tezlerin bir bölümünü yabancı dilde yazılması sebebiyle anahtarsözcüklerin İngilizce karşılıkları da kayıt altına alınmıştır. Bununla birlikte, lisansüstütezlerin uygulamalarının gerçekleştirildiği havacılık kurum ve kuruluşları da olabileceği gözönünde bulundurularak Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü web sitesinden havacılık işletmelerinin

listeleri taranıp uygun bulunanalar da anahtar sözcük listesine eklenmiştir. Bu aşamada,İkinci aşamada, söz konusu anahtar kelimeler kullanılarak YÖK Ulusal Tez Merkezi web sitesiüzerinden ilgili sözcüklerle taramalar yapılmış ve sonuçlar kayıt altına alınmıştır2. Bunoktada, belirtilmesi gereken bir diğer husus, çalışmanın bu alanda ilk olması ve geniş birbakış açısının yansıtılmak istenmesi nedeniyle hem izinli hem de izinsiz taramada ulaşılabilentüm lisansüstü tezler kayıt altına alınmıştır. Üçüncü aşamada, ülkemizde sosyal bilimselanlamda lisansüstü eğitim veren ve bu alandaki ilk ve tek anabilim dalı olan AnadoluÜniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sivil Havacılık Yönetimi anabilim dalında üretilmişolan lisansüstü çalışmalar detaylı arama seçeneği kullanılarak elde edilmiş ve söz konusu verisetine dâhil edilmiştir. Lisansüstü tezler, tez no, yazar adı, çalışma adı (orijinal veçevirisi), yıl ve tür bilgileri göz önünde bulundurularak kayıt edilmiştir. Son aşamada ise,elde edilen tüm tezler tez no bilgisine göre küçükten büyüğe göre sıralanmış ve tek tekincelenerek mükerrer kayıt olup olmadığı ve daha önce belirtilen ve araştırma kapsamına dâhiledilmeyen alanlardan olup olmadığına göre incelenmiş; mükerrer kayıtlar teke indirilmiş vealan dışı kayıtlarda veri setinden çıkarılarak, 360 lisansüstü tez bilgisinden oluşan kodlamaöncesi veri seti elde edilmiştir.

Veri setindeki çalışmalar Microsoft Excel programı kullanılarak kodlanmış ve yazında da benzerçalışmalarda (Benligiray, 2012; Dilek-Kayaoğlu, 2009; Okay ve Okay, 2009; Bakır, 2013)yapıldığı üzere içerik analizi gerçekleştirilmiştir. İçerik analizi, toplanan verilerin öncekavramsallaştırılması daha sonra da ortaya çıkan kavramlara göre mantıklı bir biçimdedüzenlenmesi ve buna göre veriyi açıklayan temanın saptanmasıdır (Yıldırım ve Şimşek,2005:227). Araştırmada içerik analizi türlerinden ‘kategorik analiz’ kullanılmıştır. Kategorikanaliz, genel olarak belirli bir mesajın önce birimlere bölünmesi ve ardından bu birimlerinönceden saptanmış ölçütlere göre kategoriler hâlinde gruplandırılmasıdır (Tavşancıl ve Aslan,2001:90). Elde edilen veri setindeki çalışmalar isimleri, tam metnine ulaşılabiliyorsa tammetni gözden geçirilerek, eğer ulaşılamıyorsa özeti üzerinden tek tek incelenerek ilgialanları tespit edilmiş ve her çalışmanın tek bir ilgi alanına girmesi sağlanacak şekildekodlanmış, daha sonra aynı kodlama işlemi çalışmanın ilgi alanına göre belirlenen alt alanı,konusu, üniversitesi, enstitüsü ve varsa anabilim ve bilim dalına göre tekrarlanmıştır. Buişlemler sonucunda, analize uygun nihai veri seti elde edilmiştir. İçerik analizi yapılırken,Microsoft Excel programının filtreleme özelliğinden yararlanılmıştır.

Bu noktada son olarak araştırmanın varsayımından bahsetmekte yarar vardır. Öncelikle,araştırmanın veri setinde yer alan lisansüstü çalışmaların veri tabanında tam, eksiksiz vedoğru olarak kayıtlı olduğu varsayılmıştır. Bu bağlamda, lisansüstü çalışmaların, yıl, tür,üniversite, enstitü ve anabilim dalı gibi bilgilerinin doğru olarak girilmiş olduğuaraştırmanın varsayımıdır. Bununla birlikte, 2013 yılı tamamlanmadığı için 2013 yılıtezlerinden yalnızca veri tabanında kayıtlı olanların veri setine dâhil edilmesi araştırmanınönemli bir kısıtıdır. 5. Bulgular

Microsoft Excel programı yardımıyla gerçekleştirilen içerik analizleri sonrası, ortaya çıkanbulgular, lisansüstü tezlerin yılı, türü, alanları, üniversiteleri, enstitüleri ve anabilimdallarına göre sunulacaktır. 5.1. Lisansüstü Tezlerin Yıllarına Göre Dağılımı

Sivil havacılık alanındaki lisansüstü tezlerin yıllık dağılımlarına bakıldığında, bu bağlamdadeğerlendirmeye alınan ilk çalışmanın 1984 yılında İstanbul Üniversitesi sosyal bilimlerenstitüsünde yönetim ve organizasyon alanında yapıldığı görülmüştür. Tezlerin yıllara göredağılımını veren özet grafik aşağıda yer almaktadır.

Şekil 1: Lisansüstü Tezlerin Yıllara Göre Dağılımı

2 YÖK Ulusal Tez Merkezi web sitesine (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/) ulaşılan son tarih: 17.09.2013.

Grafik incelendiğinde, ilk çalışmanın 1984 yılında son çalışmaların ise 2013 yılında yapıldığıgörülmektedir. Yine grafikten görüldüğü üzere, önceki yıllara nazaran 1998 yılında lisansüstüçalışmalarda önemli bir artışın olduğu görülmektedir. 2001 yılı da lisansüstü çalışmalaraçısından önemli bir yıldır; zira bu yıl ve izleyen yıllarda tez sayısında belirli bir seviyekorunmuştur. Yine bu bağlamda, 2010 yılı üretilen 34 lisansüstü çalışma ile incelenen yıllararasında zirve yıl olarak görülmektedir. Son olarak, 2013 yılında 6 lisansüstü çalışmayapıldığı ve fakat bu yılda üretilen çalışmaların tamamının veri tabanına eklenmediği gözönünde bulundurulmalıdır. 5.2. Lisansüstü Tezlerin Türlerine Göre Dağılımı

İncelenen kriterlerden bir diğeri de sivil havacılık alanındaki lisansüstü çalışmalarıntürlerine göre dağılımıdır. Bu bağlamda, lisansüstü çalışmalar doktora, yüksek lisans, sanattayeterlilik veya tıpta uzmanlık gibi lisansüstü tez türlerine göre incelenmiştir. Lisansüstütezlerin türlerine göre dağılımını gösteren grafik aşağıda yer almaktadır.

Şekil 2: Lisansüstü Tezlerin Türlere Göre Dağılımı

Pasta grafiği incelendiğinde, sivil havacılık alanında üretilen 360 tezden 50’sinin doktora,309’unun yüksek lisans ve birinin de sanatta yeterlilik tezi olduğu belirlenmiştir. Sanattayeterlilik çalışması Hacettepe Üniversitesi sosyal bilimler enstitüsünde gerçekleştirilen vekültürel bağlamda havalimanı tasarımını konu alan bir çalışma olduğu için veri setine dâhiledilmiştir. Yüksek lisans tezlerinin nicel fazlalığına karşın; doktora tezlerinin yükseklisans tezlerine oranla düşük düzeyde kaldığı söylenebilir. Özellikle, ülkemizde son yıllardasivil havacılık yükseköğretimi alanında yaşanan hızlı gelişme ve genişleme doktora derecesinesahip nitelikli akademik insan kaynağı ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. 5.3. Lisansüstü Tezlerin Alanlarına Göre Dağılımı

Sivil havacılık alanındaki lisansüstü tezler içerik analizi aşamasında alanlarına görekodlanarak ayrıştırılmıştır. Kodlama, sosyal bilimlerdeki temel alanlara göre yapılmıştır. Bunoktada, özellikle üzerinde durulması gereken husus, sivil havacılık alanının kapsamınınbelirlenmesinde diğer alanların kapsamına girmeyen ve yalnızca sivil havacılık alanındaçalışılabilen konular göz önünde bulundurulmuştur. Böylece hem diğer enstitü veya anabilimdallarında üretilen hem de sivil havacılık yönetimi anabilim dalında üretilen çalışmalar bukapsamda değerlendirilmiştir. Aşağıdaki grafikte, incelenen lisansüstü tezlerin alanlarınagöre dağılımları görülmektedir.

Şekil 3: Lisansüstü Tezlerin Alanlarına Göre Dağılımı

Grafikte görüldüğü üzere, alanlarına göre sivil havacılık çalışmaları incelendiğinde, 145lisansüstü tez ile nicel olarak en fazla sayıda çalışmanın sivil havacılık alanında olduğu; bualanı 91 tez ile yönetim ve organizasyon ile 56 tez ile pazarlama alanlarının izlediğigörülmektedir. Muhasebe-finans alanında 32, iktisat alanında ise 14 lisansüstü tez üretildiğide görülmektedir. Şekil 4: Sivil Havacılık Alanındaki Tezleri Alt Alanlarına Göre Dağılımı

Lisansüstü tezlerden sivil havacılık alanına dâhil olanlar nicel olarak fazla olduğu için bualandaki çalışmalar daha derinlemesine analiz edilebilmek için alt alanlarına ayrılmıştır.Sonuç olarak, sivil havacılık alanındaki 145 lisansüstü tezin hangi alt alanlara ayrıldığıortaya çıkmıştır. Buna göre, sivil havacılık alanında en çok çalışılan konunun hava hukukuolduğu, bunu sırasıyla havacılık tarihi, havacılıkta kaza-kırım, havacılıkta çevresel etkilerve sürdürülebilirlik, havacılık eğitimi ve talep tahmini konularının izlediği görülmektedir.

5.4. Lisansüstü Tezlerin Üniversitelere Göre Dağılımı

Lisansüstü tezlerin gruplandırıldığı bir diğer önemli alan ise tezlerin yapıldıklarıüniversitelerdir. Bu dağılım sivil havacılık alanındaki lisansüstü üretimin üniversitelerbağlamında dağılımını göstermesi bağlamında önem teşkil etmektedir. Bu doğrultuda, aşağıdakigrafik incelendiğinde en fazla lisansüstü tezin Anadolu Üniversitesinde (77) üretildiği; bunuİstanbul Üniversitesi (36), Marmara Üniversitesi (33), Gazi Üniversitesi (32) ve İstanbulTeknik Üniversitesinin (20) izlediği görülmektedir. Nicel olarak en fazla sayıda tezin AnadoluÜniversitesi’nde üretilmiş olması pek şaşırtıcı değildir. Zira ülkemizde bu alanda (sosyalbilimsel sivil havacılık alanında) tek yüksek lisans ve doktora eğitimlerinin verildiği SivilHavacılık Yönetimi Anabilim dalı Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde yeralmaktadır. Bununla birlikte, lisans eğitimi ile lisansüstü eğitimi arasındaki ilişkinin de busonuçta yadsınamaz bir etkisi söz konusudur. Buna ek olarak, Türkiye’nin en önemli sanayimerkezlerinden biri olan Eskişehir’in sanayileşme tarihi içinde havacılığın ayrı bir yeri veönemi bulunmaktadır. 1920’den itibaren askeri havacılığın en önemli birimlerinin Eskişehir’dekonumlandırılması, THY’nin 1933’te ilk uçuşunu Eskişehir’e gerçekleştirmesi, THK’nın İnönü’de1936’da açılan tesislerin genel havacılık faaliyetleri ve eğitimi için önemli bir merkezolması, Türkiye’nin ileri teknoloji üretimi yapan en önemli sanayi kuruluşlarından biri olanTEI’nin 1985’te Eskişehir’de kurulması, Türkiye’nin tüm sivil havacılık faaliyetleri alanındaeğitim veren ilk ve tek yükseköğretim kurumu olan Sivil Havacılık Yüksekokulu’nun 1986’daEskişehir’de kurulmuş olması bu önemin göstergeleridir (Kaya ve Gerede, 2004: 305; Yalçınkaya

ve Adiloğlu, 2012). Marmara Üniversitesi, Gazi Üniversitesi ve İstanbul Üniversitesi gibiüniversitelerdeki sivil havacılıkla ilgili lisansüstü çalışmaların fazlalığı ise, buüniversitelerin İstanbul ve Ankara gibi merkez ve büyük şehirlerde kurulu bulunmaları ileaçıklanabilir. Zira, bu bulguya paralel şekilde Benligiray (2009:192) da benzer birdeğerlendirmede bulunmaktadır.

Şekil 5: Lisansüstü Tezlerin Üniversitelerine Göre Dağılımı

5.5. Lisansüstü Tezlerin Enstitülerine Göre Dağılımı

Sivil havacılık alanındaki lisansüstü çalışmaların yapılmış oldukları enstitülerine göredağılımı incelendiğinde aşağıdaki grafikte yer alan durum ortaya çıkmaktadır. Buna göre, sivilhavacılık alanındaki lisansüstü çalışmaların çok büyük bir bölümü sosyal bilimler enstitüsündegerçekleştirilmiştir. 360 lisansüstü çalışmanın 259’u sosyal bilimler enstitüsündeyapılmıştır. Söz konusu bu 360 çalışmanın 78’i fen bilimleri enstitüsündegerçekleştirilmiştir.

Şekil 6: Lisansüstü Tezlerin Enstitülerine Göre Dağılımı

6. Sonuç

Sivil havacılık eğitimi ve bu alanda gerçekleştirilen lisansüstü çalışmalar bu alana yönelikartan ilginin ve yükseköğretim kurumu sayısının doğal birer göstergeleridirler. Bu çalışmada,sivil havacılık alanındaki lisansüstü çalışmalar betimsel bağlamda içerik analizine tabitutulmuştur. Araştırma sonuçları, sivil havacılık alanındaki en çok lisansüstü çalışmanın 2010yılında yapıldığını; lisansüstü çalışmalarda yüksek lisans çalışmalarının ağırlıkta olduğunu;sivil havacılık alanında en çok çalışılan konunun hava hukuku olduğu ve bu alanda en üretkenkurumun Sivil Havacılık Yönetimi Anabilim dalını bünyesinde barındıran AnadoluÜniversitesi’nin olduğunu göstermektedir. Söz konusu bu bulguların, ileride yapılacak benzer nitelikteki çalışmalara katkı sağlamasıbeklenmektedir. Bununla birlikte, ileride yapılacak çalışmalarda benzer veri setinin farklıkriterlere göre analize tabi tutulması, bunun yanında söz konusu bulguların daha derinlemesineincelenerek yapılacak istatistiksel analizlerle ortaya konan bulguların tekrar sınanmasıplanlanmaktadır.

Kaynakça

Al, Umut ve Tonta, Yaşar (2004), “Atıf Analizi: Hacettepe Üniversitesi Kütüphanecilik BölümüTezlerinde Atıf Yapılan Kaynaklar”, Bilgi Dünyası, 5(2), 19-47.Altınkurt, Lale (2007), Sanat Eğitimi ile İlgili Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi”, Milli EğitimDergisi, 173.Arı, G. Sağlam, Armutlu, Can, Tosunoğlu, N. Güneri ve Toy, B. Yücel (2009a), “Pozitivist vePostpozitivist Paradigmalar Çerçevesinde Metodoloji Tartışmalarının Yönetim ve PazarlamaAlanlarına Yansımaları”. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(2).

Arı, G. Sağlam, Armutlu, Can, Tosunoğlu, N. Güneri ve Toy, B. Yücel (2009b), “NicelAraştırmalarda Metodoloji Sorunları: Yüksek Lisans Tezleri Üzerine Bir Araştırma”, AnkaraÜniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 64(4).Armutlu, Can ve Sağlam Arı, G. Sağlam (2010), “Yönetim Modalarının Yüksek Lisans ve DoktoraTezlerine Yansımaları: Bibliyometrik Bir Analiz. ODTÜ Gelişme Dergisi, 37(1), 1-23.Bakır, Nurettin Ozan (2013), “Pazarlama Alanında Yapılan Doktora Tezlerinin Kategorik OlarakDeğerlendirilmesi (1994 - 2012), Öneri Dergisi, Cilt 10, Sayı 40 (19).Benligiray, Serap (2009), “Türkiye’de İnsan Kaynakları Yönetimi Alanında Yapılan LisansüstüTezler ve Bu Tezlerde İncelenen Temaların Analizi: 1983-2008 Dönemi”, Eskişehir Osmangazi ÜniversitesiİİBF Dergisi, 4(1), 167-197.

Benligiray, Serap (2012), "Araştırmacıların Bankacılık Alanına Bilimsel Katkıları: BankacılıkKonusunda Yapılan Lisansüstü Tezlere İlişkin Bir Araştırma, "Süleyman Demirel Üniversitesi VizyonerDergisi, Cilt: 3, Sayı: 6, s. 26-46.

Çıtak, Fahri (2006), “Üniversitelerin Sosyoloji Bölümleri Dışındaki Fakülte ve BölümlerindeYapılmış Olan Sosyoloji Alanlı Tezlerin Tematik Yorumu (1985–2004)”, Yayınlanmamış YüksekLisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.Dilek-Kayaoğlu, Hülya (2009), “İstanbul Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü’ndeAraştırma Eğilimleri 1967-2008: Lisansüstü Tezlerinin İçerik Analizi”, Türk Kütüphaneciliği, 23(3),535-562.

Erdem, Ferda (2009), “Örgütsel Davranış Araştırmalarında Niş Alanlar Nasıl Belirleniyor?Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Yazını Üzerine Kısa Bir Değerlendirme”, EskişehirOsmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 65-78.Erdemir, Erkan (2009), “Türkiye’de Yönetim/Örgüt Alanının Gelişimi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesiİktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 7-12.Erdoğmuş, Feray U. ve Çağıltay, Kürşat (2009), “Türkiye’de Eğitim Teknolojileri AlanındaYapılan Master ve Doktora Tezlerinde Genel Eğilimler”, Akademik Bilişim 09-XI. Akademik Bilişim Konferansı.Harran Üniversitesi, Şanlıurfa.

Evrekli, Ertuğ, İnel, Didem, Deniş, Huriye ve Balım, A. Günay (2011), “Methodological andStatistical Problems in Graduate Theses in the Field of Science Education”, Elementary EducationOnline, 10(1), 206-218.Kabaca, Tolga ve Erdoğan, Yavuz (2007), “Fen bilimleri, Bilgisayar ve Matematik EğitimiAlanlarındaki Tez Çalışmalarının İstatistiksel Açıdan İncelenmesi”, Pamukkale Üniversitesi EğitimFakültesi Dergisi, 2 (22), 54-63.

Kaya, Ergün ve Gerede, Ender (2004), “Havacılık Faaliyetlerinin Eskişehir’e Ekonomik, Sosyal,Kültürel ve Siyasal Katkıları”, I. Uluslararası Dünden Bugüne Eskişehir Sempozyumu-Siyasal,Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Yapı, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları; No. 1631, EdebiyatFakültesi Yayınları; No.21. s.305-327, Eskişehir.

Kozak, Nazmi (1998), “The Development of Tourism and Hospitality Research in Turkey: AnExamination of Bibliographic Inputs of Dissertations Written Between 1952–1995”, Anatolia, 9(2),117-121.Kozak, Nazmi ve Kozak, M.Akoğlan (1995), "1963-1992 Yılları Arasında Türkiye'de Turizm KonuluLisansüstü Tezlerin Bibliyografik Verileri Üzerine Bir İnceleme", Prof. Dr. Hasan Zafer DoğanAnı Kitabı, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları: 173-180.

Kozak, Nazmi (2001), “Türkiye'de Turizm Pazarlaması Literatürünün Gelişim Süreci: 1972-1999Yılları Arasında Hazırlanmış Lisansüstü Tez Çalışmaları Üzerine Biyo-Bibliyografik Birİnceleme”, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 12 (Bahar): 26-33.

Okay, Aydemir ve Okay, Ayla (2008), “Undergraduate and Graduate Public Relations Education inTurkey: A Quantitative Study of Dissertations Contributions to Public Relations Feld (1984–2007)”, Selçuk İletişim, Ocak, 5–14.Öksüz, Yücel, Barut, Yaşar ve Dicle, Abdullah N. (2011), “Eğitim Bilimleri EnstitüsündeYapılan Tezlerin Çeşitli Yönleriyle İncelenmesi”, Samsun Sempozyumu: Samsun’a Bir Parantez Açıyoruz,(13-16 Ekim 2011), Samsun.

Özenç, Mehmet ve Özenç, Emine. G. (2013), “Sınıf Öğretmenleri İle Yapılan Lisansüstü EğitimTezlerinin Yöntem Bölümü Açısından İncelenmesi”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi.

Semerci, Mahmut (1992), “Türkiye'de 1982-1990 Yılları Arasında Psikolojik Danışma veRehberlik Anabilim Dalında Yapılmış Olan Bilim Uzmanlığı ve Doktora Tezleri İle İlgili BirAbstract Çalışması”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi SosyalBilimler Enstitüsü, Trabzon.

Semerciöz, Fatih ve Dikmenli, Onur (2005), “Yönetim Alanında Yapılan Doktora Tezleri ÜzerineBir Araştırma: 1995-2004 Arasındaki Durum”, 13. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, İstanbul.

Semerciöz, Fatih (1994), “1982-1993 Yılları Arasında Yönetim Konularında Yurt İçinde ve YurtDışında Hazırlanan Doktora Tezleri Üzerine Bir Araştırma”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi,İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.Seyhan, Derya (2002), “Türkiye’deki İletişim Araştırmalarında Eğilimler: Yüksek Lisans TezÇalışmaları Üzerine Bir İnceleme”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.Şahin, Mustafa, Göğebakan, Derya ve Duman, Ruşen (2011), “Türkiye’deki Sosyal Bilgiler EğitimiTezleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Sosyal Bilgiler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 2(2), 96-121.Şimşek, Ali, Özdamar, Nilgün, Becit, Gökçe, Kılıçer, Kerem, Akbulut, Yavuz ve Yıldırım, Yusuf(2008), “Türkiye’deki Eğitim Teknolojisi Araştırmalarında Güncel Eğilimler”, Selçuk ÜniversitesiSosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (19), 439.

Tatlı, Seray ve Adıgüzel, Oktay Cem (2009) “Türkiye’de Karşılaştırmalı Eğitim Üzerine YapılanLisansüstü Tezlerin İncelenmesi”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(1), 143-150.

Tavşancıl, Ezel, Erdem, Devrim, Yalçın, Necati, Yıldırım, Özlem ve Bilican, Safiye (2010),“Examination of Data Analyses Used for Master's Theses in Educational Sciences”, Procedia-Socialand Behavioral Sciences, 9, 1467-1474.Tavşancıl, Ezel, Büyükturan, E. Bağcan ve Özmen, Deniz. T. (2012), “The Subject Areas of Post-graduate Theses Completed at Educational Sciences Between 2000-2008”, Procedia-Social and BehavioralSciences, 46, 5756-5762.

Tavşancıl, Ezel ve Aslan, Esra (2001), Sözel, Yazılı ve Diğer Materyaller İçin İçerikAnalizi ve Uygulama Örnekleri, İstanbul: Epsilon.

Türker, M. Volkan (2011), “Türkiye’de “Yönetim ve Organizasyon” Bilim Dalında ÜretilenLisansüstü Tez Çalışmalarında Süregelen Metodolojik Bir Hata: “Uygulama - AraştırmaAyırımının” Yapılamaması”, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: XXXI, Sayı:II, 261-272.

Üsdiken, Behlül ve Pasadeos, Yorgo (1993), “Türkiye'de Örgütler ve Yönetim Yazını”, Amme İdaresiDergisi, 26(2), 73-93.

Üstüner, Mehmet ve Cömert, Melike (2008), “Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve EkonomisiAnabilim Dalı Lisansüstü Dersleri ve Tezlerine İlişkin Bir İnceleme”, Kuram ve Uygulamada EğitimYönetimi, 55, 497-515.Yalçınkaya, Akansel ve Adiloğlu, Leyla (2012), “Türkiye’de Lisans Düzeyindeki Sivil HavaUlaştırma İşletmeciliği (SHUİ) Eğitim Sisteminin Yapısı ve Analizi”, 3rd InternationalConference on New Trends in Education and Their Implications, 26-28 April, 2012 Antalya-Turkey.

Yanık, Celalettin (2012), Kent Sosyolojisi Alanında Yapılan Tezlerin Değerlendirilmesi, ÇankırıKaratekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2(1): 93-107.

Yanık, Celalettin (2006), “Sosyoloji Bölüm ve Ana Bilim Dallarında Yapılmış Tez ÇalışmalarınınTematik Açıdan Değerlendirilmesi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ ÜniversitesiSosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.Yıldırım, Ali ve Şimşek, Hasan (2005), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara:Seçkin Yayıncılık.Yıldırım, Hakan ve Morgül, Esra N. (2013), Türkiye’de Yönetim ve Organizasyon DisiplinindeYapılan Bilimsel Çalışmalarda Kullanılan İstatistik Analiz Yöntemleri Üzerine Bir İnceleme”,Öneri Dergisi, 10(40), 91-101.

https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tureGore.jsp