YERLEġĠM YERLERĠ NÜFUS

PROJEKSĠYONLARI:

DĠYARBAKIR ÖRNEĞĠ

Dr. Sutay Yavuz

Ankara Üniversitesi

sutayy@gmail.com

7 Mayıs, 2010

TÜİK, ANKARA

İçerik

Yerleşim yerleri nüfus projeksiyonu yapma gereği ve

Diyarbakır örneği

Yöntem:

Nüfusun gelecekteki durumunu tahmin etmek

Senaryolar:

Diyarbakır nüfusu ve bu nüfusu oluşturan dinamikler

önümüzdeki 20 yıl içerisinde nasıl değişebilir?

Projeksiyon çıktıları:

Diğer idari kayıtlarla birlikte değerlendirme

Genel Değerlendirme

YerleĢim yerleri nüfus projeksiyonu yapma

gereği ve Diyarbakır örneği

rojeksiyonlarının hem ulusal hem de yerleĢim

yerleri düzeyinde üretilebilmesi gereği giderek

artmaktadır. Özellikle yerleĢim yerlerine yönelik

nüfus projeksiyonlarının daha güvenilir Ģekilde

üretilmesi doğum,

Sosyal Kalkınma: Göç, eğitim, sağlık, konut, altyapı, sosyal

hizmet ve güvenlik sorunlarıyla mücadele için giderek artan

oranda yerel düzeyde ve çok eksenli stratejik eylem planları

hazırlanmaktadır.

Ekonomik ve Sosyal Entegrasyon Projesi (EKOSEP): Diyarbakır,

Gaziantep, Şanlıurfa ve Erzurum

Eldeki verilerle yerleşim yerlerinin nüfus projeksiyonları ne

şekilde yapılabilir? Projeksiyonlar nasıl kullanılabilir?

Çalışmada örnek uygulama yerleşim yeri olarak Diyarbakır ili ve

bu ilin Merkezi (Büyükşehir Belediyesi sınırları içindeki nüfus)

seçilmiştir.

Diyarbakır Örneği: Nüfus büyüklüğü

değiĢimi, 1950-2009

1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 2000 2008 2009

Nüfus 294 344 402 476 581 651 778 935 1,095 1,363 1,493 1,515

0

200

400

600

800

1,000

1,200

1,400

1,600

Nü

fus B

üyü

klü

ğü

(B

in K

işi)

Türkiye ve Diyarbakır Nüfusu:

ADNKS - 2008

8 6 4 2 0 2 4 6 8

0-4

10-14

20-24

30-34

40-44

50-54

60-64

70-74

80-84

8 6 4 2 0 2 4 6 8

0-4

10-14

20-24

30-34

40-44

50-54

60-64

70-74

80-84

Erkek Kadın Erkek Kadın

Türkiye Nüfus Piramidi

ADNKS 2008

Diyarbakır Nüfus Piramidi

ADNKS 2008

Nüfusun gelecekteki durumunu tahmin etmek

Nüfus DeğiĢimi

Px+1

= Px

+ (Doğumlar – Ölümler) + (Aldığı Göç – Verdiği Göç)

Px+1

= Px

+ Doğal Artış + Net Göç

Nüfus Projeksiyonu Yöntemleri

Matematiksel Demografik

Yöntem

İl Toplam Nüfusu için Demografik Yöntem:

KuĢak BileĢen Yöntemi: Nüfus gelişmesinin öğeleri olan

doğum, ölüm ve göç hareketlerinin gelecekteki

değişimlerini içeren varsayımlara bağlı olarak yapılır.

Merkez (Büyükşehir Belediyesi) Nüfusu Matematiksel Yöntem:

PaylaĢtırma Yöntemi: Yerleşim yeri nüfuslarının bağlı

bulundukları daha üst nüfus büyüklüklerindeki paylarının

doğrusal değişimi

Projeksiyonda kullanılan paket program:

SPECTRUM (DemProj modülü)

Dünyanın bir çok yerinde

planlamacılar ve

araştırmacılar tarafından

nüfus projeksiyonu

yapmak için kullanılan bir

paket programdır.

Farklı varsayımlar altında

alternatifli olarak

projeksiyon yapılmasını

sağlamaktadır.

Temel Nüfus: ADNKS 2008 Diyarbakır Ġl

nüfusu

Ġl toplamı için

Toplam Nüfus 1, 498,542

Erkek 749, 688

Kadın 738, 874

Merkez

( BüyükĢehir Belediyesi

sınırları içindeki) Toplam Nüfus 779, 477

Erkek 405, 730

Kadın 393, 717

Büyükşehir Belediyesi sınırları içindeki nüfus ilin tüm nüfusunun

%52’sini oluşturmaktadır

Senaryo ve Varsayımlar: Doğurganlık ve

Ölümlülük

TDH hızları, Türkiye’deki 1983-2008 arasındaki doğurganlık

azalması eğimine benzer bir eğimde azalacaktır

TDH: 2008 = 3.64 2030 = 2.17

2008 ve 2030 arasında Erkek ve Kadın Doğuşta Yaşam

Beklentilerinin artış eğilimi içinde olacakları öngörülmüştür

DoğuĢta YaĢam Beklentisi (Yıl)

Erkek Kadın

2008 67.8 71.9

2030 71.8 76.1

Göç : Diyarbakır Ġlinde Net Göçler

Nüfus Sayımları’na (1965-2000) ve ADNKS veri tabanına (2007-2008) göre

Diyarbakır Ġlinde Net Göçler

Senaryo ve Varsayımlar: YaĢ grupları ve cinsiyete göre göç edenlerin yüzde dağılımları

Projeksiyonlarda başlangıç yılı için kullanılan göç büyüklüğü, TÜİK

tarafından 2007 – 2008 dönemi için açıklanan NET GÖÇ büyüklüğüdür

Yıllık Net Göç

Büyüklüğü

2007 -2008

E - 7, 735

K - 8, 365

T - 16,100

-25,0

-20,0

-15,0

-10,0

-5,0

0,05-9

10-14

15-19

20-24

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

65-69

70-74

75-79

80+

Erkek

Kadin

%

Net Göçün yaĢ gruplarına yüzde dağılımı

(1995-2000 Sayım dönemi)

Senaryo ve Varsayımlar: NET GÖÇ HIZI

DeğiĢimi

-25.0

-20.0

-15.0

-10.0

-5.0

0.0

5.0

Net

Gö

ç H

ızı (b

ind

e)

S1 S2 S3 S4

Net göç hızında değişimin 4 farklı senaryoda ele alındığı, 4

farklı nüfus projeksiyonu yapılmıştır

Projeksiyon Çıktısı: Ġl Nüfusu (2008-2028)

İl nüfus büyüklüğü tahminleri 2023 yılı için 1.60 ve 1.82 milyon arasında

değişmektedir

1.21.31.41.51.61.71.81.92.02.1

To

pla

m N

üfu

s (m

ilyo

n)

S1 S2 S3 S4

Projeksiyon Çıktısı: Sabit Göç senaryosuna göre Ġl

Nüfusu’nun temel yaĢ gruplarına dağılımı, 2008-2028

Bulgular: Ġl Nüfusu ve ADNKS ile karĢılaĢtırma

Bulgular: Ġl Merkezi Nüfusu ve ADNKS ile

karĢılaĢtırma

2009 yılı için İl merkezi için nüfus projeksiyonundan elde edilen değerler

ADNKS-2009’da açıklanan rakamdan yaklaşık 20 bin kişi daha düşük

Bulgular: Diyarbakır Ġl Merkezinde Okul Öncesi ve

Ortaöğrenim durumu 2008 ve 2013

İl Milli Eğitim Müdürlüğü’nden il merkezindeki eğitim durumuna ilişkin idari

kayıtlara dayalı veri alınabilmektedir

Bulgular: Diyarbakır Ġl Merkezinde Okul Öncesi ve

Ortaöğrenim durumuna iliĢkin Senaryo 1’e dayalı

tahminler 2008 ve 2013

Dokuzuncu Kalkınma Planında Türkiye geneli için okul öncesi dönemde

okullaşma oranının 2013 yılında % 50’ye, ilköğretim ve ortaöğretim döneminde

de %100’e çıkartılması hedeflenmektedir.

Bulgular: Diyarbakır Ġl Merkezinde Doktor, HemĢire ve

Hastane Yatağına iliĢkin iliĢkin tahminler 2008 ve 2013

9.Kalkınma Planında Türkiye geneli için doktor başına düşen kişi

sayısının 658 olması hedeflenmektedir

2003 yılında Türkiye genelinde ebe/hemşire başına düşen nüfus: 574

kişi

9.Kalkınma Planında Türkiye geneli için yatak başına kişi sayısının 335

kişi olması hedeflenmektedir

Genel Değerlendirme: Ġl merkezinde 2009 yılı için

Projeksiyon ve ADNKS farkının nedeni ?

Geçmiş yıllarda ADNKS veri tabanına dahil olmayan kişilerin 2009

yılında sisteme dahil edilmiş olmaları

İzlenim: Bağlar ve Yenişehir ilçelerinde gerçek nüfus büyüklüğü

değişmelerinden daha çok nüfusa kayıtlılıkta yaşanan değişimler

Genel Değerlendirme

Güvenilir ve kapsamlı nüfus projeksiyonlarının yerleşim

yerleri düzeyinde üretilebilmesi gereği giderek artmaktadır.

Nüfus projeksiyonu çalışmalarını geliştirebilmek için ADNKS

ve Nüfus ve Sağlık Araştırmaları gibi veri kaynaklarının yanı

sıra kullanılabilir hayati kayıt istatistiklerin de geliştirilmesi

gerekmektedir.

Yerleşim yerleri düzeyinde nüfus bileşeni diğer idari kayıt

istatistikleri ile birlikte değerlendirilme alışkanlığını

geliştirmeli yani göstergeler üretmeliyiz

Çalışmaya çeşitli şekillerde katkıda bulunan:

Sn. Doç Dr. Sinan Türkyılmaz’a (HUNEE)

Sn.Serdar Nizamoğlu’na

Diyarbakır TÜİK Bölge Müdürlüğü adına Sn. Metin Öcal’a

teşekkürlerimi sunarım

Dr. Sutay Yavuz

Ankara Üniversitesi

sutayy@gmail.com

7 Mayıs, 2010

TÜİK, ANKARA