นวตกรรมชารางจด ขบสารเคมในเลอดเกษตรกร โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลบานหวยยางดง

ตาบลโคกเครอ อาเภอหนองกงศร จงหวดกาฬสนธ

๑. หลกการและเหตผล ๑.๑ ทมาของปญหา

จากนโยบายเรงดวนของกระทรวงสาธารณสข ในการดาเนนงานเกษตรกรปลอดโรค ผบรโภคปลอดภย สมนไพรลางพษ กายจตผองใส ซงเปนรปแบบการบรณาการงานของ ๔ กรมวชาการ ไดแก กรมควบคมโรค กรมวทยาศาสตรการแพทย กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก และกรมสขภาพจต โดยมวตถประสงคเพอใหมการจดบรการดแลสขภาพเกษตรกรทงกายและจตอยางครบวงจร ซงในปจจบนวถการดาเนนชวตของประชาชนสวนใหญทมอาชพเกษตรกร คดเปนรอยละ ๘๐ ของประชากรในประเทศ จากสภาพเศรษฐกจและสงคมยคปจจบนการแขงขนใหไดผลผลตทางการเกษตรเพอใหมกาไรมากทสด ใชระยะเวลาในการผลตนอยลง เกษตรกรจงคดคนหาวธการใหมๆ รวมทงการใชสารเคมเพอเรงผลผลต หรอกาจดศตรพชอยางแพรหลาย เปนผลใหเกษตรกรมความเสยงทจะไดรบสารเคมเขาสะสมในรางกายและตกคางในกระแสเลอดได ซงสารเคมเหลานมทงททาใหเกดพษตอรางกายทนทและสะสมในรางกาย เรมตงแตมอาการเลกนอย จนถงขนรนแรง ไดแก อาการปวดศรษะ วงเวยนศรษะ หนามด ตาลาย ปวดแนนทอง บางรายมอาการรนแรง ไดแก ชก ตบวาย หวใจวายและตายในทสด สารเคมบางชนดทสะสมในรางกายนาน ๆ จะกอพษเรอรงทาอนตรายตอตบ ไต กดภมคมกนในรางกาย ทาใหเกดโรคแทรกซอนแกเกษตรกรไดงาย

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลบานหวยยางดง ไดมการดาเนนงานดแลสขภาพเกษตรกรซงจดเปนกลมแรงงานหลก โดยมการเฝาระวงทางสขภาพของเกษตรกร โดยการคดกรองความเสยงและตรวจหาระดบของเอนไซมโคลนเอสเตอเรสและดาเนนงานเฝาระวงโรคพษจากสารกาจดศตรพช จากผลการดาเนนการเฝาระวงทางสขภาพเกษตรกรปทผานมา โดยเจาะเลอดตรวจคดกรองหาระดบเอนไซมโคลนเอสเตอเรส จานวน ๘๓๕ ราย พบวา เกษตรกรมผลเลอดในระดบทเสยง จานวน ๓๐๙ และไมปลอดภย ๒๐๑ ราย ของเกษตรทไดรบการตรวจทงหมด ซงนบวาเปนปญหาทสาคญตอสขภาพอนามยของประชาชน

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลหวยยางดง ไดเลงเหนถงความสาคญของการแกไขปญหาดงกลาว จงไดจดทานวตกรรมขบลางสารพษในเลอดเกษตรกร โดยการใช สมนไพรรางจด เพอเปนแนวทางในการลดสารเคมกาจดศตรพชใหกบเกษตรกร ๑.๒ สถานการณและขนาดของปญหา

ปญหาสขภาพทเกดขนจากสารพษกาจดศตรพชเปนปญหาสาคญมากสาหรบประชาชนทมอาชพเกษตรกรรม ดงขอมลในป ๒๕๕๗ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลบานหวยยางดง พบวา เกษตรกรทผลการตรวจเลอดอยในเกณฑเสยง จานวน ๓๐๙ ราย และไมปลอดภย ๒๐๑ ราย อนเนองมาจาการใชสารเคมกาจดศตรพช จากจานวนเกษตรกรทตรวจเลอด ๘๓๕ ราย และขอมลผลการตรวจระดบของสารเคมทางการเกษตรในเลอดของเกษตรกรในป ๒๕๕๘ นปรากฏวาเพมสงขน โดยผลการตรวจเกษตรกรจานวน ๔,๒๕๕ คน พบวามเกษตรกรทมสารเคมตกคางในระดบทเสยงจานวน ๑,๙๕๔ ราย คดเปนรอยละ ๖๔.๕๗ ราย และไมปลอดภย จานวน ๘๘๘ ราย คดเปนรอยละ ๒๘.๖๑ ซงพบวาเกษตรกรกลมเสยงมจานวนเพมขน และมแนวโนมทจะเพมขนในทก ๆ ป ถาไมไดรบการเปลยนพฤตกรรม และจากพษภยของสารเคมยงทาใหเกษตรเหลานสามารถเชอมโยงไปสปญหาทเปนผลระยะยาว

เชน ปญหาโรคมะเรง โรคเบาหวาน โรคตอมไรทอ และปญหาอนๆ ซงปจจบนกลายเปนโรคสาคญอนดบตน ๆ ของคนไทย

๒. วตถประสงค ๑. เพอใหประชาชน กลมเสยงและ กลมไมปลอดภย ไดรบการปรบเปลยนพฤตกรรมโดยการใชชารางจด ๒.เพอประยกตใชสมนไพรในทองถนในการดแลสขภาพตนเอง ๓. เปาหมาย กลมทมผลการตรวจหาสารเคมในเลอดอยในระดบเสยงและไมปลอดภย ทประสงคเขารบการขบสารพษ โดยชารางจด จานวน ๓๗๔ ราย ๔. ขนตอนการดาเนนงาน ๔.๑ ตรวจคดกรองหาสารเคมในเลอดเกษตรกรกลมเปาหมายอาย ๑๕ -๖๐ ป ในพนท ๔.๒ จาแนกผลการตรวจคดกรอง ไดแก กลมปกต กลมปลอดภย กลมเสยง และกลมไมปลอดภย ๔.๓ นากลมเสยงและกลมไมปลอดภย เขาสกระบวนการขบพษสารเคมในเลอดเกษตรกร ๔.๔ สรปและประเมนผลการดาเนนงาน

๕. วธการดาเนนงาน ๕.๑ นาใบสมนไพรรางจด มาลางใหสะอาด ๕.๒ นาไปอบทอณหภม ๕๐ องศาเซลเซยส จนแหง ๕.๓ นาสมนไพรอบแหงบดเปนผงแลว บรรจในซองขนาด ๕x ๕ เซนตเมตรปรมาณซองละ ๒กรม ๕.๔ รบประทานครงละ ๒-๓ กรม โดยชงกบนารอน ๑๐๐- ๒๐๐ ซซ วนละ ๒ ครง เชา -เยน กอนอาหารหรอเมอตองการ ดมตดตอกนเปนเวลา วน แลวตรวจเลอดหาระดบโคลนเอสเตอเรสซา ๕.๕ สรปผลการดาเนนงาน การใชชาชงรางจดในการขจดสารเคมในเลอด

๖. รายงานผลการดาเนนงาน ตารางท ๑ สรปผลการตรวจคดกรองหาสารเคมในเลอดเกษตรกร ป ๒๕๕๘

หม บาน ตาบล จานวนทตรวจ(คน)

ผลการตรวจ

ปกต รอยละ ปลอดภย รอยละ เสยง รอยละ ไมปลอดภย รอยละ หมายเหต

๑ โคกเครอ โคกเครอ ๔๒๑ ๑๒ ๒.๘๕ ๑๒๗ ๓๐.๑๗ ๑๘๕ ๔๓.๙๔ ๙๗ ๒๓.๐๔

๒ หนองไมตาย โคกเครอ ๒๔๔ ๗ ๒.๘๗ ๗๗ ๓๑.๕๖ ๑๑๒ ๔๕.๙ ๔๘ ๑๙.๖๗

๓ หวยยางดง โคกเครอ ๓๖๕ ๖ ๑.๖๔ ๑๒๐ ๓๒.๘๘ ๑๖๑ ๔๔.๑๑ ๗๘ ๒๑.๓๗

๔ นางาม โคกเครอ ๑๗๗ ๕ ๒.๘๒ ๕๖ ๓๑.๖๔ ๘๔ ๔๗.๔๖ ๓๒ ๑๘.๐๘

๖ หนองกบ โคกเครอ ๑๕๖ ๑๒ ๗.๖๙ ๓๖ ๒๓.๐๘ ๗๖ ๔๘.๗๒ ๓๒ ๒๐.๕๑

๗ โคกเครอ โคกเครอ ๔๑๑ ๘ ๑.๙๕ ๑๔๑ ๓๔.๓๑ ๑๗๕ ๔๒.๕๘ ๘๗ ๒๑.๑๗

๘ หวยยางดง โคกเครอ ๓๐๑ ๙ ๒.๙๙ ๖๒ ๒๐.๖ ๑๕๔ ๕๑.๑๖ ๗๖ ๒๕.๒๕

๙ หนองกบ โคกเครอ ๓๑๑ ๑๑ ๓.๕๔ ๑๐๙ ๓๕.๐๕ ๑๒๘ ๔๑.๑๖ ๖๓ ๒๐.๒๖

๑๐ หนองกบ โคกเครอ ๑๗๐ ๑๒ ๗.๐๖ ๖๐ ๓๕.๒๙ ๗๔ ๔๓.๕๓ ๒๔ ๑๔.๑๒

๑๑ นาพองพฒนา โคกเครอ ๓๙๘ ๘ ๒.๐๑ ๑๑๖ ๒๙.๑๕ ๑๘๐ ๔๕.๒๓ ๙๔ ๒๓.๖๒

๑๒ ศรสพรรณ โคกเครอ ๔๒๑ ๑๕ ๓.๕๖ ๑๕๔ ๓๖.๕๘ ๑๗๔ ๔๑.๓๓ ๗๘ ๑๘.๕๓

๑๔ หวยยางดง โคกเครอ ๒๐๑ ๔ ๑.๙๙ ๔๔ ๒๑.๘๙ ๑๑๒ ๕๕.๗๒ ๔๑ ๒๐.๔

๑๕ หนองไมตาย โคกเครอ ๑๙๓ ๗ ๓.๖๓ ๔๘ ๒๔.๘๗ ๑๐๑ ๕๒.๓๓ ๓๗ ๑๙.๑๗

๑ คาขาม ดงมล ๒๑๙ ๕ ๒.๒๘ ๔๔ ๒๐.๐๙ ๑๒๓ ๕๖.๑๖ ๔๗ ๒๑.๔๖

๑๓ คาขาม ดงมล ๒๖๗ ๑๑ ๔.๑๒ ๘๗ ๓๒.๕๘ ๑๑๕ ๔๓.๐๗ ๕๔ ๒๐.๒๒

รวม ๔๒๕๕ ๑๓๒ ๓.๑๐ ๑๒๘๑ ๓๐.๑๑ ๑๙๕๔ ๔๕.๙๒ ๘๘๘ ๒๐.๘๗

การเจาะเลอดตรวจคดกรอง จากกลมเปาหมายในการตรวจคดกรองหาสารเคมในเลอดเกษตรกร จานวน คน พบวา ปกต จานวน ๑๓๒ คน ปลอดภย จานวน ๑๒๘๑ คน มความเสยง จานวน ๑๙๕๔ คน และไมปลอดภย จานวน ๘๘๘ คน คดเปนรอยละ ๓.๑๐, ๓๐.๑๑, ๔๕.๙๒, ๒๐.๘๗ ตามลาดบ การใหความร คาแนะนาในการปฏบตตน กลมเปาหมายไดรบการอบรมใหความรในเรองสารเคม ทงวธการใช วธการปองกนและวธการปฏบตต น เ ม อ ไ ด ร บ ส า ร เ ค ม โ ด ย ต ร ง แ ล ะม อ า ก า ร เ ฉ ย บพล น ร อ ย ล ะ ๑๐๐ ขอ ง ก ล ม เ ป า หม า ย

ตารางท ๒ แสดงผลการตรวจสารเคมในเลอดเกษตรกร หลง การขบสารเคมในเลอดระหวางการดมชารางจดและการอบสมนไพร

ว/ด/ป ทตรวจ หมท ตาบล

จานวนกลมเสยงและไม

ปลอดภยทงหมด

จานวนทไดรบการขบสารพษ

วธการขบสารพษ ผลหลงการขบสารพษ วธการขบ

สารพษ ผลหลงการขบสารพษ

เสยง ไมปลอดภย ดมชารางจด ลดลง รอยละ ไมลด อบสมนไพร ลดลง รอยละ ไมลด

โคกเครอ ๑ โคกเครอ ๒๘๒ ๑๘๕ ๙๗ ๒๗๐ ๑๐๑ ๗๖ ๗๕.๒๕ ๒๕ ๑๖๙ ๑๕๗ ๙๒.๙๐ ๑๒ หนองไมตาย ๒ โคกเครอ ๑๖๐ ๑๑๒ ๔๘ ๑๔๗ ๔๖ ๓๔ ๗๓.๙๑ ๑๒ ๑๐๑ ๘๙ ๘๘.๑๒ ๑๒ หวยยางดง ๓ โคกเครอ ๒๓๙ ๑๖๑ ๗๘ ๒๒๖ ๗๐ ๕๓ ๗๕.๗๑ ๑๗ ๑๕๖ ๑๔๒ ๙๑.๐๓ ๑๔ นางาม ๔ โคกเครอ ๑๑๖ ๘๔ ๓๒ ๑๐๓ ๓๒ ๒๒ ๖๘.๗๕ ๑๐ ๗๑ ๖๗ ๙๔.๓๗ ๔

หนองกบ ๖ โคกเครอ ๑๐๘ ๗๖ ๓๒ ๙๕ ๓๖ ๒๖ ๗๒.๒๒ ๑๐ ๕๙ ๕๔ ๙๑.๕๓ ๕ โคกเครอ ๗ โคกเครอ ๒๖๒ ๑๗๕ ๘๗ ๒๔๙ ๑๘๗ ๑๒๓ ๖๕.๗๘ ๖๔ ๖๒ ๕๙ ๙๕.๑๖ ๓ หวยยางดง ๘ โคกเครอ ๒๓๐ ๑๕๔ ๗๖ ๒๑๗ ๖๓ ๕๖ ๘๘.๘๙ ๗ ๑๕๔ ๑๔๓ ๙๒.๘๖ ๑๑ หนองกบ ๙ โคกเครอ ๑๙๑ ๑๒๘ ๖๓ ๑๗๘ ๕๒ ๓๖ ๖๙.๒๓ ๑๖ ๑๒๖ ๑๑๘ ๙๓.๖๕ ๘ หนองกบ ๑๐ โคกเครอ ๙๘ ๗๔ ๒๔ ๘๕ ๔๐ ๓๒ ๘๐.๐๐ ๘ ๔๕ ๔๒ ๙๓.๓๓ ๓

นาพองพฒนา ๑๑ โคกเครอ ๒๗๔ ๑๘๐ ๙๔ ๒๖๑ ๗๖ ๕๕ ๗๒.๓๗ ๒๑ ๑๘๕ ๑๖๘ ๙๐.๘๑ ๑๗ ศรสพรรณ ๑๒ โคกเครอ ๒๕๒ ๑๗๔ ๗๘ ๒๓๙ ๗๗ ๖๑ ๗๙.๒๒ ๑๖ ๑๖๒ ๑๔๘ ๙๑.๓๖ ๑๔ หวยยางดง ๑๔ โคกเครอ ๑๕๓ ๑๑๒ ๔๑ ๑๔๐ ๔๘ ๓๔ ๗๐.๘๓ ๑๔ ๙๒ ๘๖ ๙๓.๔๘ ๖ หนองไมตาย ๑๕ โคกเครอ ๑๓๘ ๑๐๑ ๓๗ ๑๒๕ ๔๑ ๓๑ ๗๕.๖๑ ๑๐ ๘๔ ๗๖ ๙๐.๔๘ ๘

คาขาม ๑ ดงมล ๑๗๐ ๑๒๓ ๔๗ ๑๕๗ ๕๖ ๔๐ ๗๑.๔๓ ๑๖ ๑๐๑ ๘๘ ๘๗.๑๓ ๑๓ คาขาม ๑๓ ดงมล ๑๖๙ ๑๑๕ ๕๔ ๑๕๖ ๔๖ ๓๕ ๗๖.๐๙ ๑๑ ๑๑๐ ๑๐๕ ๙๕.๔๕ ๕

รวม ๒๘๔๒ ๑๙๕๔ ๘๘๘ ๒๖๔๘ ๙๗๑ ๗๑๔ ๗๓.๕๓ ๒๕๗ ๑๖๗๗ ๑๕๔๒ ๙๑.๙๕ ๑๓๕

ผลการขบสารเคมในกระแสเลอดโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลบานหวยยางดง ตาบลโคกเครอ อาเภอหนองกงศร จงหวดกาฬสนธ จากกลมเปาหมายในการตรวจคดกรองหาสารเคมในเลอดเกษตรกร มความเสยง จานวน ๑๙๕๔ คน และไมปลอดภย จานวน ๘๘๘ คน จงไดนากลมเสยงและไมปลอดภยทประสงคจะเขารบบรการขจดสารเคมในเลอด จานวน ๒๖๔๘ ราย เขารบการ Detox โดยแบงออกเปน ๒ กลม คอ กลมท ๑ จานวน ๙๗๑ ราย ใหการดมชาชงรางจด โดยกน เชา – เยน ตดตอกน ๕ วน พบวา การ Detox ดวยวธการกนรางจดอยางเดยว สามารถลดสารเคมในกระแสเลอดใหอยในระดบทลดลง ได รอยละ ๗๓.๕๓ กลมท ๒ จานวน ๑๖๗๗ ราย ใหอบสมนไพร ตดตอกน ๕ วน ๆ ละ ๓๐ นาท ซงพบวา การ Detox ดวยวธอบสมนไพร สามารถลดสารเคมในกระแสเลอดใหอยในระดบปกต ได รอยละ ๑๐๐ ซงสรปไดวากลมเสยงและไมปลอดภย ทเขารบการ Detox โดยวธดมชาชงรางจด สามารถลดสารเคมในกระแสเลอดไดจรง รอยละ ๙๑.๙๕

วเคราะหความสาเรจ จากการจดทาการขจดสารเคมในเลอดโดยใช ชาชงรางจด ไดนารางจดมาทาการกาจดสารเคมในเลอดเกษตรกร โดยมกระบวนการในการจดทาคอ นาใบสมนไพรรางจด มาลางใหสะอาด นาไปอบทอณหภม ๕๐ องศาเซลเซยส จนแหง นาสมนไพรอบแหงบดเปนผงแลว บรรจในซองขนาด ๕ x ๕ เซนตเมตรปรมาณซองละ ๒ กรม รบประทานครงละ ๒-๓ กรม โดยชงกบนารอน ๑๐๐- ๒๐๐ ซซ วนละ ๒ ครง กอนอาหาร ดมตดตอกนเปนเวลา ๕ วน แลวตรวจเลอดซาพบวา ทาใหสามารถขจดสารเคมในรางกายจนอยระดบปลอดภย

ปญหาและอปสรรค ๑. ประชาชนกลมเปาหมายไมมารบการตรวจคดกรองเปนบางสวน ๒. ประชาชนยงตองทางานทตองสมผสสารเคม ขอเสนอแนะ ๑. ประชาสมพนธใหกลมเปาหมายตระหนกถงโทษพษภยของสารเคม และเขารบการตรวจคดกรอง ๒. สงเสรมและสนบสนนใหชมชมปลกรางจดไวในครวเรอน ๓. พฒนาความร อสม.ใหมความร ทกษะ ในการแกไขปญหาสารเคมในเลอดในชมชน สรปสงเคราะหองคความรในการแกไขปญหา ๑. ความรดานแพทยแผนไทย ๒. ความรเรองสมนไพรลางพษ ๓. ความรการจดการความเสยงในการรบสารเคมของเกษตรกร ๔. ความรเรองสารเคมในงานเกษตรกร ๕. ความรในการบรโภคพชผกและผลไม

ภาพกจกรรมการดาเนนงาน

ตรวจคดกรองประชาชน โดย อสม.เชยวชาญทผานการอบรมการตรวจสารเคมในกระแสเลอด จาก รพ.สต.บานหวยยางดง ณ สขศาลาประจาหมบาน

แปรผลและแจงผลการตรวจโดยเจาหนาท จาก รพ.สต.บานหวยยางดง ณ สขศาลาประจาหมบาน

อสม.มอบคมอและใหคาแนะนาการปฏบตตวกรณเปนกลมเสยงและกลมไมปลอดภย

กลมไมปลอดภยจะไดรบบตรสตามผลการตรวจเลอด พรอมคาแนะนาตามบตร

กลมเสยงจะไดรบบตรสตามผลการตรวจเลอด พรอมคาแนะนาตามบตร

ชารางจด

ใหกลมเสยงและกลมไมปลอดภยดมชาชงรางจดซงผลดจากรางจดผลตโดย รพ.สต.บานหวยยางดง โดยใชรางจดจากการสงเสรมการปลกในครวเรอน

ประชาชนกลมเสยงและกลมไมปลอดภยรอรบบรการอบสมนไพรซงหาไดจากในชมชน ท รพ.สต.บานหวยยางดง