5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
1/46
oda
dr. Nelly Al Audhah, M.Sc
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
2/46
CESTODACIRI-CIRI UMUM
Cacing dewasa hidup di saluran usus danlarva di jaringan vertebrata &
invertebrata.
Bentuk badan pipih dorsoventral,memanjang seperti pita, bersegmen(proglotid >>> dewasa (berisi reproduksi
& ) Tdk mempunyai alat cerna
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
3/46
Cestoda
Tubuh t.a. skolek (ujung bgn anterior ygberubah menjadi alat pelekat >>> kait-kait & alat isap) , leher dan strobila
Hermafrodit Reproduksi : Ovipar Kadang-kadang berbiak dalam bentuk
larva Infeksi umumnya oleh larva dalam kista.
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
4/46
Sifat-s i fat umum cestoda
Badan cacing dewasa terdiri dari:
1. Skolek (kepala >>> alat utk melekat,
dilengkapi dgn batil isap/lekuk isap)
2. Leher (tempat pertumbuhan badan)
3. strobila (badan yg trdr segmen-segmen(proglotid)
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
5/46
Cestoda
Sistem reproduksi: Hermaprodit
Telur dilepaskan bersamaproglotid/tersendiri melalui lubang uterus)
Embrio di dlm telur (onkosfer >> embrioheksakan)
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
6/46
Infeksi :
1. menelan larva infektif2. Menelan telur
Klasifikasi
Ordo PSEUDO PHYLLIDEA1. Diphyllobothrium latum
2. Diphllobothrium (Spirometra) mansoni
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
7/46
2. Ordo CYCLOPHYLLIDEA
Taenia saginata penting di Indonesia
Taenia solium
Hymenolepis nana Hymenolepis diminuta
Dipylidium caninum
Echinococcus granulosus tidak penting di Indonesia E. multilocularis
Multiceps spp.
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
8/46
Phylum : Plathyhelminthes
Kelas Ordo Famili Genus Spesies
Cestoda Pseudophylidea Diphylobothriidae Diphylobothrium D. latumD. mansoni/
Spirometra
mansoni
(Diphylobothrium
binatang
Cyclophyli
idea
Taeniidae Taenia T. saginata
T. solium
Echinococcus E. granulosus
E. multilocularisMulticeps M. multiceps
Hymenolepididae Hymenolepis H. nana
H. diminuta
Dilepididae Diphylidium D. caninum
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
9/46
Morfologi cacing dewasa dan larva Cestoda
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
10/46
Ordo Pseudophyllidea
Diphyllobothrium latum
Hospes :
H. definitif : manusia
H. Reservoir : anjing, anjing hutan, beruang
Penyakit : difilobotriasis
Penyebaran Geografik : Amerika, Eropa,
dan Afrika (Madagaskar)
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
11/46
Morfologi dan Siklus Hidup
Cacing dewasa:
Panjang sampai 10 meter, t.a. 3000-4000 proglotid.
Skolek : seperti sendok, mempunyai dua lekuk isap
Proglotid : Lebar lebih panjang dari panjangnya
Lubang uterus di bagian tengah proglotid
Mempunyai lubang uterus Uterus panjang berkelok-kelok membentuk
roset.
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
12/46
CACING DEWASA
Diphyllobotrium latum
PANJANG : 3 - 10 mPROGLOTID : LEBAR >PANJANG
JML : 3000 - 4000
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
13/46
SKOLEKS Diphyl lobo thr ium latum
BENTUK:
SEPERTI SENDOK
ALAT ISAP :
SEPERTI CELAH 2 BH
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
14/46
Telur :
Mempunyai operkulum
Sel-sel telur
Menetas dalam airkorasidium Memerlukan 2 hospes perantara
Hospes perantara I : Cyclopsdan Diaptomus
Berisi larva PROCERCOID
Hospes Perantara II : ikan salem
Berisi larva PLEROCERCOID atau SPARGANUM
D hid D l t
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
15/46
Daur hidup D. latum
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
16/46
TELUR Diphy l lobothr ium latum
TELUR :
45-70 PUNYA OPERKULUM
TAK ADA HEK EMBRIO
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
17/46
Morfologi D. latum
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
18/46
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
19/46
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
20/46
Rekapitulasi dari morfologi D. latum
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
21/46
Cara infeksi :
makan ikan mentah yang mengandung
larva pleroserkoid
Patolog i dan gejala kl in is
Tidak menimbulkan gejala berat
Cacing di permukaan usus halusmenimbulkan anemia hiperkrom makrositer
Bila jumlah cacing besarobstruksi usus
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
22/46
Diagnosis Menemukan telur dalam tinja
Atau proglotid keluar bersama tinja
Pengobatan
Atabrin dalam keadaan perut kosongdisertai pemberian Na-bikarbonas.
Epidemiologi
tidak ditemukan di Indonesia.
Masak ikan dengan sempurna.
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
23/46
Hymeno lepis nana
(dwarf tapeworm)
Hospes : Manusia dan tikus
Penyakit : himenolepiasis
Penyebaran geografik : kosmopolit
Morfo log i dan daur h idup
Merupakan cacing pita terkecil
Pjg 25 mm-40 mm dan lebar 1 mm
Ukuran strobila berbanding terbalik dgn jmlcacing di dlm hospes
Skolek bulat kecil, dgn 4 batil isap & rostellum
pendek & berkait-kait
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
24/46
Bgn leher pjg & halus
Strobila dimulai dgn proglotid immatur
(sangt pendek & sempit), lebih kedistallebih lebar & luas.
Ujung distal strobila membulat
Telur keluar bersama proglotid yg hancur,berbentuk lonjong (30-47 )
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
25/46
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
26/46
H. nana
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
27/46
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
28/46
Proglotid H. nana
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
29/46
Patologi dan Gejala Klinis
Cara infeksi : Tertelan telur
Autoinfeksi interna
Umumnya tanpa gejala
Jumlah cacing yang besariritasi mukosa
Yang sering timbultoksemia umum
Infeksi berat pada anak kecilkeluhanneurologi yang gawat.
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
30/46
Diagnosis
Menemukan telur dalam tinja
Pengobatan : Atabrine, bitionol,prazikuantel dan niklosamid.
Epidemiologi : Sering pada anak-anak < 15 tahun Kontaminasi dengan tinja tikus
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
31/46
Hymeno lepis dim inu ta
Hospes : Tikus dan manusia
Penyakit : himenolepiasis diminuta
Penyebaran : kosmopolit
Patologi dan gejala klinis : tanpa gejala, infeksikebetulan >>> menelan cistiserkoid (dlm serangga)
Diagnosis :
Menemukan telur dalam tinjaKadang-kadang cacing dapat keluar spontan
setelah purgasi.
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
32/46
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
33/46
Morfologi H.diminuta
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
34/46
Hymenolepis nanadan H. diminuta
H. Nana H. diminuta
Panjang 25 40 mm 20 60 cm
Skoleks Rostelum + kait Rostelum tanpa kait
Telur Lonjong, 30-47
Mempunyai 4-8 filamenpada kedua kutub
Agak bulat,
60-79 Tanpa filamen.
Hospes
perantara
- Pinjal tikus,
kumbang tepung,
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
35/46
Perbandingan morfologi H. nana& H. diminuta
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
36/46
Dipy l id ium caninum
Hospes : Anjing , kucing, rubah dan kadang-kadang manusia (dlm lumen usus)
Hospes perantara : pinjal Ctenocephalides canis
Ctenocephalides felis
Penyebaran : kosmopolit
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
37/46
Morfologi dan Siklus Hidup
Panjang kira-kira 25 cm
Skoleks berbentuk belah ketupat, 4 batilisap, rostelum dan kait-kait.
Proglotid : seperti tempayan, tiap proglotidmempunyai dua set alat reproduksidualubang kelamin pada kedua sisi.
Telur : berkelompok dalam satu kapsul @15-25 butir.
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
38/46
Habitat : rongga usus halus
Cara infeksi : tertelan kutu (pinjal)
anjing/kucing yang mengandung Cysticercoid
Dlm usus oleh enzim pencernaan cistiserkoid
pecah >>> cacing muda keluar >> melekat dipermukaan vilus usus halus >>> 25 hr tumbuh
mjd. Dewasa.
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
39/46
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
40/46
Siklus hidup D. caninum
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
41/46
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
42/46
Proglotid Dipylidium caninum
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
43/46
Patologi dan Gejala Klinis
Manusia merupakan hospes kebetulan(accidental).
Tidak menimbulkan gejala Kebanyakan mengenai anak-anak < 8 thn.
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
44/46
Diagnosis, Pengobatan,
Diagnosis : menemukan proglotid yangbergerak aktif atau kapsul berisi telur
dalam tinja.
Pengobatan :
Drug of choiceniklosamid
prazikuantel
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
45/46
Epidemiologi dan Pencegahan
Eradikasi pinjal
Mengobati hewan-hewan piaraan yang
terinfeksi. Jangan bergaul erat dgn anjing sebagai
sumber infeksi
A h tik t i
5/28/2018 Cestoda Umum Pseudophyllidea d Latum d Mansoni
46/46
Ayo perhatikan materi
selanjutnya !!!