Delier in de palliatieve fase
Adriaan LemstraAlbert Event 20 maart 2013
Delier in de palliatieve fase
• Kenmerken
• Diagnostiek
• Delier protocol
• Behandeling
Kenmerken Delier
• Ernstige neuropsychiatrische aandoening met een acuut begin en een wisselend beloop.
• Gevolg van cerebrale ontregeling door een lichamelijke aandoening of bij gebruik van (genees-) middelen.
• Prevalentie 30%, in terminale fase tot 90 %
• 50 % delieren in palliatieve fase reversibel
• Bewustzijnsstoornis• Verandering cognitieve functies• Ontwikkelt zich in korte tijd en
fluctueert in het verloop van de dag• Gevolg van een somatische
aandoening of medicatie/intoxicatie
Delier criteria DSM IV
Bewustzijnsstoornis
• Verminderde helderheid, ‘wegzakken’
• Aandacht– Alertheid– Vasthouden aandacht– Verdelen aandacht– Verplaatsen aandacht
DD Bewustzijnsstoornis
• Hypoactief Delier
• Uitputting
• Sedatie door medicatie (morfine)
• Reactieve somberheid/depressie
DD: onrust
Oorzaken onrust:• Pijn• Angst• Benauwdheid• Hyperactief Delier
Cognitieve functiestoornis
• Oriëntatie• Geheugen• Denken • Waarneming
Beloop Delier
• Acuut begin– Dementie meer sluipend begin
• Wisselend beloop– Kenmerkend voor delier– In terminale fase vaak irreversibel
Beloop Delier
• Verminderde wilsbekwaamheid• Complicaties
– Vallen– Verwijderen sonde/infuus/catheter
• Verlies van contact met familie• De helft herinnert delier als nare
periode• 30 % overlijdt binnen een maand
Delier: oorzaken
• Postoperatief• Koorts, infecties, zuurstoftekort,
bloedarmoede• Elektrolyten: hyponatriëmie,
hypercalciëmie• Morfine en opiaten• Hersenmetastasen• Alcoholonttrekking
Protocol Delier
• Signaleren risicofactoren + gerichte interventies (preventie)
• Risicoprofiel vaststellen + bij verhoogd risico gericht observeren (vroegdetectie)
• Uniforme en adequate diagnostiek en behandeling
• <75 jaar: psychiatrie: • >75 jaar: geriatrie:
Risicoprofiel Delier
• delier in de voorgeschiedenis en/of verward voor opname3 punten
• cognitieve verstoringen: geheugenproblemen, CVA, contusio 3 punten
• ADL afhankelijkheid 3 punten• leeftijd > of = 70 1 punt• koorts > 38,5 graden 1 punt• hardhorendheid en/of slechtziendheid 1 punt• gebruik alcohol ( >4 eenheden p.d.) en/of drugs 1 punt• medicatie: sedativa, psychofarmaca en/of opiaten 1 punt• psychiatrie in de voorgeschiedenis 1 punt• ingreep onder narcose 1 punt
totaal
• bij score van 3 of meer: starten met Delirium Observatie Schaal (DOS schaal) i.v.m. verhoogd risico op delier gedurende 3 dagen
Behandeling Delier
• Diagnostiek en behandeling onderliggende aandoening
• Verpleegkundige interventies: – desoriëntatie– visuele en gehoorsstoornissen– angst/hallucinaties etc.
• Medicatie
Medicatieschema haldol
Ernst delirium /Specifieke omstandigheden
Dosering haloperidol per 24 uur(evaluatie dagelijks)
Co-medicatie
Licht tot matig ernstig delirium. (pt is gedesoriënteerd, wisselend alert maar wel coöperatief, blijft in bed en verwijdert geen sonde e.d.)
0,5 – 2,5 mg 2x daags oraal
Bij onrust die niet reageert op haldol: 0,5 mg lorazepam tot 3 ddBij slaapstoornis 0,5 mg lorazepam a.n. of temazepam/ loramet
Ernstig delirium. (pt is motorisch onrustig met mogelijk valgevaar, ernstig psychotisch, minder coöperatief en minder corrigeerbaar)Bij malabsorptie altijd parenteraal
2,5-10 mg intramusculair (pijnlijk!) of intraveneus 2x daags, maximaal 20 mg per dag.
Bij onrust die niet reageert op haldol: lorazepam oraal, i.m. of i.v., 0.5 tot 1mg 3 ddBij slaapstoornis hoogste dosering an.
Delirium met extreme angst en onrust, interfererend met de medische behandeling. (onmiddellijk ingrijpen noodzakelijk, gevaar voor pt en/of omgeving)
5 mg haloperidol intraveneus, iedere 30 minuten herhalen tot maximaal 20 mg per dag.
Per keer 2 mg lorazepam Toevoegen
Alternatieven haloperidol
• Bij M. Parkinson: – Clozapine
• Bij onvoldoende reactie of EPS bij haloperidol:– Olanzapine, quetiapine
• Bij dementie Exelon
