garis panduan tahap kesakitan sebagai tanda vital kelima (p5vs)

transcript

PROGRAM KESIHATAN PERGIGIAN KEMENTERIAN KESIHATAN MALAYSIA

JUN 2020

PROGRAM KESIHATAN PERGIGIAN KEMENTERIAN KESIHATAN MALAYSIA

JUN 2020

GARIS PANDUAN P5VS & PENGURUSAN KESAKITAN DI KLINIK PERGIGIANi

i GARIS PANDUAN P5VS & PENGURUSAN KESAKITAN DI KLINIK PERGIGIAN

Hakcipta Hak cipta terpelihara, tiada bahagian dari terbitan ini boleh diterbitkan semula, disimpan dalam apa jua bentuk mekanikal atau elektronik kecuali setelah mendapat kebenaran penerbit. Perpustakaan Negara Malaysia Data Pengkatalogan-dalam-Penerbitan GARIS PANDUAN TAHAP KESAKITAN SEBAGAI TANDA VITAL KELIMA DAN PENGURUSAN KESAKITAN DI KLINIK PERGIGIAN ISBN 978-967-16632-6-4 1. Pain--Measurement--Handbooks, manuals, etc. 2. Vital signs--Handbooks, manuals, etc. 3. Dental care--Handbooks, manuals, etc. 4. Medical protocols--Handbooks, manuals, etc. 5. Government publications--Malaysia. I. Malaysia. Kementerian Kesihatan. Program Kesihatan Pergigian. 616.0472 Diterbitkan oleh Cawangan Kualiti Kesihatan Pergigian Program Kesihatan Pergigian Kementerian Kesihatan Malaysia Aras 5, Blok E10, Kompleks E, Presint 1 Pusat Pentadbiran Kerajaan Persekutuan 62590 Putrajaya Tel : 603 - 88834215 Faks : 603 - 88886133 E-mel : ohd@moh.gov.my Laman Web : http://ohd.moh.gov.my Facebook : www.facebook.com/pergigiankkm Cadangan penulisan rujukan Program Kesihatan Pergigian, Kementerian Kesihatan Malaysia. Garis Panduan Pelaksanaan Tahap Kesakitan Sebagai Tanda Vital Kelima dan Pengurusan Kesakitan di Klinik Pergigian. MOH/K/GIG/2.2020(GU).

GARIS PANDUAN P5VS & PENGURUSAN KESAKITAN DI KLINIK PERGIGIAN ii

ii GARIS PANDUAN P5VS & PENGURUSAN KESAKITAN DI KLINIK PERGIGIAN

ISI KANDUNGAN MUKA SURAT

1.0 PENGENALAN 1

2.0 OBJEKTIF 2

3.0 POLISI TAHAP KESAKITAN SEBAGAI TANDA VITAL KELIMA DI KLINIK PERGIGIAN 2

4.0 POLISI PENGUKUHAN PENGURUSAN KESAKITAN DI KLINIK PERGIGIAN 3

5.0 PENGUKURAN TAHAP KESAKITAN SEBAGAI TANDA VITAL KELIMA (P5VS) 3

5.1 Kaedah Pelaksanaan P5VS 5

5.2 Prosedur Kerja Pengukuran Tahap Kesakitan di Klinik Pergigian 8

5.3 Pemantauan Pelaksanaan P5VS Di Klinik Pergigian 11

6.0 PENGUKUHAN PENGURUSAN KESAKITAN DI KLINIK PERGIGIAN 13

6.1 Panduan WHO Modified Analgesic Ladder bagi Pengurusan Kesakitan 14

6.2 Senarai Ubatan bagi Pengurusan Kesakitan Di Klinik Kesihatan & Klinik Pergigian 15

6.3 Pendekatan Multidisiplin dalam Pengurusan Kesakitan 16

7.0 LATIHAN KEPADA ANGGOTA 17

8.0 PENDIDIKAN MENGENAI KESAKITAN KEPADA PESAKIT 17

9.0 KESIMPULAN 18

Senarai Bahan Rujukan Pelaksanaan P5VS & Pengurusan Kesakitan 19

Skala Kesakitan & Skala FLACC 20

Senarai Jawatankuasa Pembangunan Garis Panduan 25

GARIS PANDUAN P5VS & PENGURUSAN KESAKITAN DI KLINIK PERGIGIANiii

iii GARIS PANDUAN P5VS & PENGURUSAN KESAKITAN DI KLINIK PERGIGIAN

PRA KATA PENGARAH KANAN (KESIHATAN PERGIGIAN) KEMENTERIAN KESIHATAN MALAYSIA

Assalamualaikum Warahmatullahi Wabarakatuh

Tahap kesakitan sebagai tanda vital kelima atau Pain as Fifth Vital Sign (P5VS) telah dilaksanakan di semua hospital Kementerian Kesihatan Malaysia sejak tahun 2009 lagi. Cetusan daripada pelaksanaan P5VS ini, konsep Program Bebas Kesakitan (Pain Free Programme) telah diperkenalkan pada tahun 2011 yang merupakan satu konsep yang melibatkan pelbagai disiplin dalam penjagaan tahap kesakitan pesakit di mana rawatan kesakitan bukan sahaja terarah kepada rawatan farmakologi semata-mata malah melibatkan skop rawatan yang lebih luas dan turut melibatkan rawatan bukan farmakologi.

Dengan perkembangan positif konsep bebas kesakitan ini, adalah wajar ianya diperluaskan kepada semua fasiliti pergigian KKM termasuklah di klinik pergigian. Ini dapat memastikan penjagaan kesihatan pergigian yang menyeluruh dan holistik serta berterusan kepada pesakit di mana-mana fasiliti pergigian.

Justeru itu, saya ingin merakamkan ucapan terima kasih dan tahniah kepada semua yang terlibat dalam penghasilan buku garis panduan ini.

Dengan adanya buku garis panduan ini, diharapkan anggota di klinik pergigian dapat meningkatkan mutu penjagaan pesakit termasuk kualiti pengurusan kesakitan selaras dengan perkembangan dan kemajuan negara dan seterusnya akan meningkatkan kualiti hidup rakyat secara keseluruhan.

Buku garis panduan ini bakal menjadi rujukan lengkap kepada semua pihak yang terlibat dalam melaksanakan program ini. Justeru, saya berharap program ini dapat dilaksanakan dengan jayanya. Syabas dan ribuan terima kasih diucapkan kepada ahli jawatankuasa dan semua yang terlibat dalam menyediakan garis panduan ini. Sekian, terima kasih.

(DR. DOREYAT BIN JEMUN)

GARIS PANDUAN P5VS & PENGURUSAN KESAKITAN DI KLINIK PERGIGIAN 1

1 GARIS PANDUAN P5VS & PENGURUSAN KESAKITAN DI KLINIK PERGIGIAN

1.0 PENGENALAN Kesakitan merupakan salah satu faktor yang menyebabkan pesakit mendapatkan

rawatan di klinik pergigian. Namun, tahap kesakitan setiap pesakit tidak dipantau

secara kuantitatif sepanjang pesakit berada di klinik. Keadaan ini akan menjurus

kepada pengurusan kesakitan yang tidak sempurna kerana kurangnya pengetahuan

dan pengalaman anggota pergigian mengenai tahap kesakitan selain ianya tidak

diberi keutamaan di kalangan anggota pergigian mahupun pesakit.

Berdasarkan Pekeliling Ketua Pengarah Kesihatan Bilangan 9 Tahun 2008 -

Pelaksanaan Tahap Kesakitan Sebagai Tanda Vital Kelima / Pain as 5th Vital Sign,

(P5VS) inisiatif ini telah dilaksanakan secara meluas di hospital seluruh negara.

Rentetan itu, KKM telah memperkenalkan Program Bebas Kesakitan atau Pain Free

Programme (PFP) yang menerapkan konsep Hospital Bebas Kesakitan atau Pain

Free Hospital selaras dengan objektif Declaration of Montreal yang memberi

penekanan kepada peluasan akses dalam pengurusan kesakitan.

PFP merupakan satu initiatif yang menggunakan pendekatan holistik dalam

pengurusan kesakitan. Pendekatan ini meliputi penggunaan teknik penilaian yang

betul, kaedah pengurusan kesakitan dan penglibatan multidisiplin yang sesuai.

Hasil dari impak yang baik dan perkhidmatan kesihatan yang berkualiti dari

pelaksanaan P5VS di hospital, pengukuhan dan perluasan skop P5VS harus

diperluaskan ke semua fasiliti kesihatan di Kementerian Kesihatan Malaysia

termasuk klinik pergigian, sebagaimana surat arahan Ketua Pengarah Kesihatan -

Pengukuhan Skop Pain As 5th Vital Sign dan Pain Free Programme Bagi Fasiliti

Kementerian Kesihatan Malaysia bertarikh 30 Ogos 2017.

Peluasan progam ini di klinik pergigian akan meliputi pelaksanaan pengukuran tahap

kesakitan sebagai tanda vital kelima serta pengurusan kesakitan di klinik pergigian

selaras dengan konsep patient-centred care atau penjagaan berasaskan pesakit.

GARIS PANDUAN P5VS & PENGURUSAN KESAKITAN DI KLINIK PERGIGIAN2

2.0 OBJEKTIF OBJEKTIF UMUM

Meningkatkan kualiti perkhidmatan pergigian melalui amalan pengesanan dan

pengukuran tahap kesakitan sebagai tanda vital kelima (Pain As Fifth Vital Sign) &

pengukuhan pengurusan tahap kesakitan di klinik pergigian.

OBJEKTIF KHUSUS

i. Memupuk kesedaran anggota pergigian dan pesakit mengenai

kepentingan tahap kesakitan.

ii. Meningkatkan pengetahuan anggota pergigian mengenai pengesanan dan

pengurusan awal kesakitan.

iii. Memupuk amalan pengesanan tahap kesakitan menggunakan skala

kesakitan sebagai sebahagian daripada pengambilan tanda vital.

iv. Memperkukuhkan pengurusan kesakitan di kalangan anggota pergigian.

v. Memberi pengetahuan kepada pesakit mengenai tahap dan kaedah

pengukuran kesakitan.

vi. Meningkatkan kepuasan pesakit melalui perkhidmatan yang disediakan di

klinik pergigian.

vii. Memastikan kesinambungan penjagaan pesakit antara fasiliti pergigian

primer, sekunder dan tertier.

3.0 POLISI TAHAP KESAKITAN SEBAGAI TANDA VITAL KELIMA DI KLINIK PERGIGIAN

3.1 Skor kesakitan adalah tanda vital ke-5

3.2 Skor kesakitan dinilai pada semua pesakit

3.3 Alat pengukuran tahap kesakitan mesti digunakan secara konsisten

3.4 Anggota pergigian perlu diberi kesedaran dan dilatih mengenai

pengukuran dan penilaian serta pengurusan kesakitan

3.5 Anggota pergigian perlu memberi perhatian dan respon segera kepada

nilai skor kesakitan pesakit dan menguruskan kesakitan dengan

sewajarnya

4.0 POLISI PENGUKUHAN PENGURUSAN KESAKITAN DI KLINIK PERGIGIAN

4.1 Merawat semua kesakitan sama ada kesakitan akut atau kesakitan

kronik.

4.2 Memastikan pengurusan kesakitan dilakukan secara optima.

4.3 Semua pesakit yang mengalami kesakitan akan dinilai dan dirawat

mengikut kesesuaian berdasarkan analgesic ladder.

4.4 Pengurusan kesakitan melibatkan pasukan pelbagai disiplin

(multidisciplinary team).

4.5 Pengurusan dan perawatan kesakitan akan diberikan secara individu

dengan menggunakan kaedah farmakologi atau bukan farmakologi

seperti tunjuk ajar higin mulut, kaunseling diet, ceramah pendidikan

kesihatan pergigian, rawatan pergigian dan sebagainya.

5.0 PENGUKURAN TAHAP KESAKITAN SEBAGAI TANDA VITAL KELIMA (P5VS)

LOKASI PELAKSANAAN

Peringkat permulaan pelaksanaan Pain As 5th Vital Sign (P5VS) di klinik

pergigian adalah melibatkan semua klinik pergigian yang terletak bersekali

dengan klinik kesihatan. Penetapan ini bagi memudahkan pelaksanaan yang

dirancang secara berperingkat sebelum peluasan secara menyeluruh ke

semua fasiliti pergigian. Lokasi dalam klinik pergigian yang dicadangkan bagi

pelaksanaan pengukuran dan penilaian tahap kesakitan adalah di Bilik

Rawatan namun tertakluk kepada kesesuaian klinik.

PERANCANGAN PELAKSANAAN

Pelaksanaan P5VS akan dilaksanakan secara berperingkat di semua klinik

pergigian yang terletak bersekali dengan klinik kesihatan dan melibatkan

beberapa fasa seperti berikut :

PENGLIBATAN ANGGOTA DALAM PELAKSANAAN P5VS

• Semua anggota pergigian yang terlibat dalam merawat pesakit di klinik

pergigian perlu dilatih mengenai P5VS melalui sesi latihan ToT (Training of

Trainers) atau CDE (Continuing Dental Education).

• Bagi aktiviti kesedaran, ia akan melibatkan semua anggota pelbagai jawatan

yang terlibat secara langsung atau tidak langsung dengan rawatan pesakit

pesakit.

• Manakala aktiviti latihan melibatkan sesi ToT / CDE akan melibatkan pakar

pergigian, pegawai pergigian, juruterapi pergigian dan pembantu

pembedahan pergigian.

• Pelaksanaan P5VS juga akan melibatkan pesakit khususnya dalam sesi

pendidikan mengenai pengenalan P5VS.

2019 2020 2021

Fasa 1 (ujicuba) • 1 klinik pergigian

di setiap negeri dan 1 klinik pergigian bagi setiap kepakaran non-hospital based

Fasa 2 • 3 klinik pergigian

di setiap daerah dalam negeri

Fasa 3 • semua klinik

pergigian di setiap negeri

5.1 Kaedah Pelaksnaan P5VS

5.1.1 Saringan Tahap Kesakitan

• Semua pesakit yang mendapatkan perkhidmatan kesihatan pergigian perlu

disaring tahap kesakitan.

• Saringan skor kesakitan dijalankan ke atas semua pesakit sebelum pesakit

menerima rawatan dan selepas pesakit selesai menerima rawatan.

5.1.2 Pengukuran dan Penilaian Skor Kesakitan Skor kesakitan pesakit boleh diukur dan dinilai dengan menggunakan skala

kesakitan dari 0 hingga 10.

Alat pengukur skor kesakitan / Pain Ruler yang boleh digunakan adalah seperti

berikut :

i. Skala Muka (Face Scale)

• Boleh digunakan untuk pesakit kanak-kanak berumur 4-7 tahun.

• Pesakit akan memberikan skor kesakitan berdasarkan ekspresi ilustrasi muka

dan kerutan dahi pada skala muka yang mewakili tahap kesakitan iaitu dari

tiada kesakitan sehingga kesakitan yang amat sangat.

• Skor kesakitan yang diberikan oleh pesakit menggunakan nombor di setiap

ilustrasi muka.

Rajah 1 : Skala Muka (Face Scale)

ii. Skala Nombor (Numerical Scale)

• Boleh digunakan untuk pesakit kanak-kanak berumur > 7 tahun dan pesakit

dewasa.

• Pesakit akan memberikan skor kesakitan berdasarkan nombor yang terdapat

pada skala ini.

• Skor kesakitan bermula dari skor 0 mewakili tiada kesakitan sehingga skor 10

yang mewakili kesakitan yang amat sangat

iii. Behavioural Pain Assessment Tools (FLACC – Face, Leg, Activity,

Crying and Consolability)

• Boleh digunakan untuk pesakit kanak-kanak berumur 1-3 tahun, kanak- kanak

istimewa dan pesakit berkeperluan khas.

• Pesakit akan dinilai dan diberikan skor kesakitan oleh operator / perawat

berdasarkan kelakuan yang ditunjukkan kesan dari kesakitan yang dialami.

• Pesakit akan dinilai oleh operator / perawat berdasarkan kategori wajah

(face), kaki (leg), aktiviti (activity), tangis (cry) dan kebolehpujukan

(consolability).

Rajah 2 : Skala Nombor (Numerical Scale)

SKALA FLACC

KATEGORI PEMARKAHAN

Tiada ekspresi tertentu di wajah atau dalam keadaan tersenyum

Kadang terlihat muka berkerut, murung, tidak bermaya atau tidak bersemangat

Rahang terkancing, dagu bergetar (pada kadar kerap hingga berterusan)

KAKI Kedudukan biasa atau selesa

Keadaan tidak selesa, resah atau tegang

Menendang-nendang atau membengkokkan kaki

AKTIVITI

Berbaring tenang, berkedudukan biasa, bergerak dengan selesa

Berguling, berganjak depan dan belakang, tegang

Meringkuk, kaku atau mengelupur

TANGIS Tidak menangis (tidur atau terjaga)

Merengek dan kadang berpeluh

Menangis berterusan, berteriak dan teresak-esak, sering mengeluh

KEBOLEHPUJUKAN Tenang

Masih dapat dipujuk dengan sesekali sentuhan, pelukan atau kata-kata sehingga mudah terganggu

Sukar dipujuk

Setiap kategori diberi markah 0 – 2 dengan jumlah keseluruhan 0 – 10

5.1.3 Kategori Kesakitan Berdasarkan Skor

Skor kesakitan boleh diklasifikasikan seperti berikut:

SKOR 0 1-3 4-6 7-10

KATEGORI KESAKITAN

Tiada kesakitan (No Pain)

Ringan (Mild)

Sederhana (Moderate)

Teruk (Severe)

Rajah 3 : FLACC Scale / Behavioural Pain Assessment Tools

5.1.4 Dokumentasi Skor Kesakitan Skor kesakitan pesakit didokumentasikan di dalam kad rawatan pesakit (LP8).

Berikut merupakan tanda vital yang didokumenkan bagi setiap pesakit di klinik

pergigian :

i. Tekanan darah (Blood Pressure, BP)

ii. Kadar nadi (Pulse Rate, PR)

iii. *Suhu (Temperature, T)

iv. *Kadar pernafasan (Respiratoray Rate, RR)

v. Skor kesakitan (Pain Score, PS)

* Tanda vital bagi suhu dan kadar pernafasan direkodkan apabila perlu berdasarkan

justifikasi klinikal

5.2 Prosedur Kerja Pengukuran Tahap Kesakitan di Klinik Pergigian

Bil Tindakan Lokasi Tanggungjawab

1 Mendaftarkan pesakit Kaunter Pendaftaran

PT/PPK/PPP

2 Mengambil tanda vital pesakit (tekanan darah, kadar nadi, suhu, kadar pernafasan) termasuk skor kesakitan sebelum pemeriksaan oleh pegawai pergigian

Lokasi Berkaitan (Bilik rawatan / lokasi saringan bersesuaian)

PP/JP/PPP

3 Mengambil sejarah perubatan pesakit & pemeriksaan mulut

Bilik Rawatan PP/JP

4 Menilai dan mengenalpasti skala tahap kesakitan

Bilik Rawatan PP/JP

5 Merawat dan; atau memberi preskripsi ubat sekiranya perlu

Bilik Rawatan PP/JP*

6 Mengambil semula skor kesakitan selepas rawatan / pengurusan kesakitan

Bilik Rawatan PP/JP

7 Membuat rujukan bagi tujuan pengurusan kesakitan sekiranya perlu mengikut skala kesakitan

Lokasi Berkaitan PP/JP

8 Memberi temujanji untuk pemeriksaan lanjut atau pesakit dirujuk ke hospital

Kaunter Temujanji / Bilik Rawatan

*Nota: Pegawai Pergigian sahaja yang dibenarkan untuk memberi preskripsi ubat

5.2.1 Carta Alir A : Pengambilan Skor Kesakitan & Pengurusan Kesakitan di Klinik Pergigian (Skor Kesakitan 0 hingga 6)

ADAKAH SKOR KESAKITAN <7 ?

Pesakit didaftarkan

Pesakit dipanggil untuk pemeriksaan

AMBIL SKOR KESAKITAN Catat skor di LP8

Mulakan pengambilan sejarah perubatan & pergigian, pemeriksaan dan diagnosis

Pesakit dirawat / diurus berdasarkan diagnosis melalui :

1. Berikan rawatan pergigian

2. Berikan preskripsi ubat (PCM / NSAIDs) dan antibiotik (jika perlu) berdasarkan diagnosis dan justifikasi klinikal

1. Berikan post-op instruction, reassurance, dan nasihat agar pesakit menghabiskan ubat antibiotik yang diberikan

2. Berikan temujanji rawatan susulan (jika perlu) dan pesakit dibenarkan pulang

1. Rujuk ke Pakar Pergigian / Pakar FMS / untuk preskripsi ubat Tramadol jika perlu

dan / atau

2. Berikan surat rujukan ke Pakar Pergigian untuk pengurusan kesakitan selanjutnya

RUJUK CARTA ALIR B

PESAKIT DENGAN SKOR

KESAKITAN

5.2.2 Carta Alir B : Pengambilan Skor Kesakitan & Pengurusan Kesakitan di Klinik Pergigian (Skor Kesakitan 7 hingga 10)

Seperti Carta Alir A

Pesakit dirawat / diurus berdasarkan diagnosis dan justifikasi klinikal melalui

1. Berikan local anaesthetic (LA) di kawasan mengalami kesakitan

dan / atau

2. Berikan preskripsi kombinasi ubat analgesic PCM dan NSAIDs (PCM + NSAIDs). Dos pertama PCM + NSAIDs diberikan sebelum rawatan jika pesakit setuju.

ADAKAH SKOR KESAKITAN <7

Carta Alir B

1. Berikan post-op instruction, reassurance, dan nasihat agar pesakit menghabiskan ubat antibiotik yang diberikan

1. Rujuk ke Pakar Pergigian / Pakar FMS / untuk preskripsi ubat Tramadol jika perlu

dan / atau

2. Berikan surat rujukan ke Pakar Pergigian untuk pengurusan kesakitan selanjutnya

Pesakit dirawat / diurus berdasarkan diagnosis melalui :

1. Berikan rawatan pergigian dan

2. Berikan preskripsi ubat (PCM / NSAIDs) dan antibiotik (jika perlu) berdasarkan diagnosis dan justifikasi klinikal

Seperti Carta Alir A

SEPERTI CARTA ALIR A

PESAKIT DENGAN

SKOR KESAKITAN 0 – 6

5.3 Pemantauan Pelaksanaan P5VS di Klinik Pergigian

a) Klinik yang melaksanakan P5VS perlu memastikan kriteria seperti berikut :

i. Sesi taklimat kesedaran (awareness) diadakan melibatkan semua

anggota di klinik pergigian

ii. Skor kesakitan pesakit dicatatkan di kad rawatan bagi setiap sesi

lawatan

iii. Skala kesakitan samada Skala Muka, Skala Nombor atau Skala

FLACC digunakan di klinik pergigian. Skala ini boleh dipamerkan di

bilik rawatan untuk kegunaan perawat ataupun disimpan di dalam fail.

iv. Carta alir tatacara pengambilan skor kesakitan dan pengurusan

kesakitan di klinik pergigian disimpan di dalam fail atau dipamerkan di

bilik rawatan

b) Pemantauan pelaksanaan dilakukan dengan menggunakan format

penilaian pelaksanaan P5VS mengikut kriteria seperti dibawah:

i. Pemantauan status pelaksanaan P5VS akan dijalankan bermula pada

tahun 2021.

ii. Pemantauan dan penilaian akan dilaksanakan oleh Penyelaras P5VS

peringkat daerah yang dilantik oleh Pegawai Pergigian Daerah.

iii. Aktiviti pemantauan pelaksanaan P5VS perlu dilaksanakan sekurang-

kurangnya satu (1) kali setahun.

iv. Klinik yang memperolehi markah pencapaian 75% dan ke atas

dikategorikan sebagai klinik pergigian yang melaksanakan P5VS.

v. Format penilaian pelaksanaan P5VS di klinik pergigian adalah seperti

di Lampiran 1.

NO KRITERIA PECAHAN MARKAH (%) 1. Pengetahuan mengenai P5VS dikalangan

anggota 40%

2. Dokumentasi skor kesakitan dalam kad rawatan (minima 30 kad)

3. Penggunaan skala kesakitan 10% 4. Carta alir P5VS 10%

JUMLAH MARKAH 100%

LAMPIRAN 1 – FORMAT PENILAIAN PELAKSANAAN PROGRAM P5VS DI KLINIK PERGIGIAN

NO KRITERIA KAEDAH PENGIRAAN JUMLAH MARKAH

1. Pengetahuan mengenai P5VS dikalangan anggota

2. Dokumentasi skor kesakitan dalam kad rawatan

(minima 30 kad)

3. Penggunaan skala kesakitan

Skala Muka / Skala Nombor / Skala FLACC ada di klinik pergigian (dipamerkan / disimpan di dalam fail)

• 10 markah jika ada • 0 markah jika tiada

4. Carta alir P5VS Carta alir Pengambilan Skor Kesakitan dan Pengurusan Kesakitan di Klinik Pergigian ada di lokasi (dipamerkan / disimpan di dalam fail)

• 10 markah jika ada • 0 markah jika tiada

JUMLAH

Bilangan anggota di klinik pergigian yang mengikuti taklimat awareness P5VS

Bilangan anggota di klinik pergigian

Bilangan kad rawatan yang diperiksa

Bilangan kad rawatan yang ada skor kesakitan pesakit sebelum dan selepas rawatan di klinik pergigian

Disediakan oleh :

(Nama Penyelaras P5VS Daerah) Tarikh : Cop rasmi :

Disemak oleh :

(Nama Pegawai Pergigian Daerah) Tarikh : Cop rasmi :

6.0 PENGUKUHAN PENGURUSAN KESAKITAN DI KLINIK PERGIGIAN

6.1 Panduan WHO Modified Analgesic Ladder bagi Pengurusan Kesakitan

WHO Modified Analgesic Ladder untuk Pengurusan Kesakitan di Klinik Pergigian

Pemberian ubat tahan sakit (analgesic) dan kaedah pengurusan kesakitan

bagi pesakit di klinik pergigian boleh dirujuk berpandukan WHO Modified

Analgesic Ladder untuk Pengurusan Kesakitan di Klinik Pergigian seperti di

bawah :

KESAKITAN TERUK (SEVERE)

KESAKITAN TIDAK TERKAWAL

(UNCONTROLLED) Skor 7-10 Rujuk ke hospital

untuk rawatan seterusnya

KESAKITAN SEDERHANA (MODERATE)

1. Local Anesthetic (LA) dan / atau 2. Kombinasi PCM dan NSAIDs (PCM + NSAIDs) PCM 1g X qid + Sodium Diclofenac 50mg X tds / Mefenamic acid 500mg X tds / Ibuprofen 400 mg X qid dan / atau 3. Rawatan pergigian dan / atau 4. Weak Opiod (Tramadol) jika perlu Tramadol 100mg X qid *Strong opiod seperti morphine hanya untuk kegunaan di hospital sahaja

Skor 4-6

KESAKITAN RINGAN (MILD)

1. Rawatan Pergigian dan 2. PCM / NSAIDs selepas rawatan (jika perlu) PCM 1g X qid

atau Sodium Diclofenac 50mg X tds

atau Mefenamic acid 500mg X tds atau Ibuprofen 400 mg X qid

Skor 1-3

1. Rawatan Pergigian dan

2. PCM / NSAIDs selepas rawatan (jika perlu) PCM 1g X qid

atau Sodium Diclofenac 50mg X tds

atau Mefenamic acid 500mg X tds atau Ibuprofen 400 mg X qid

6.1.1 Kaedah penggunaan WHO Modified Analgesic Ladder untuk Pengurusan Kesakitan di Klinik Pergigian

Skor 1 – 6

• Untuk pesakit di klinik pergigian dengan kesakitan ringan dan sederhana (mild to moderate pain), pengurusan kesakitan dimulakan dengan rawatan pergigian yang berkaitan.

• Anestesia setempat (local anesthetic / LA) boleh digunakan semasa rawatan bagi mengurangkan kesakitan.

• Analgesic boleh diberikan (PCM / NSAIDs) selepas rawatan jika

perlu.

Skor 7 – 10

• Untuk pesakit di klinik pergigian dengan kesakitan teruk (severe pain), anestesia setempat (local anesthetic / LA) diberikan di kawasan yang mengalami kesakitan.

• Jika kesakitan tidak berkurangan, kombinasi analgesic PCM dan NSAIDs diberikan sebelum rawatan sekiranya pesakit setuju.

• Selepas kesakitan teruk dapat dikawal dan diuruskan, rawatan

pergigian yang berkaitan boleh diberikan; dan / atau

• Untuk preskripsi Tramadol, pesakit perlu dirujuk ke Pakar Pergigian / Pakar FMS

*Penggunaan morphine di fasiliti pergigian hanya digunakan di peringkat hospital sahaja.

6.2 Senarai Ubatan bagi Pengurusan Kesakitan Di Klinik Kesihatan & Klinik Pergigian

6.2.1 Ubat analgesic yang terdapat di klinik kesihatan

KUMPULAN UBAT NAMA UBAT KATEGORI PRESCRIBER

NON OPIODS 1. Analgesic Paracetamol C 2. NSAIDs Sodium Diclofenac - Tablet B - Gel A - IM (Intramuscular) A/KK Mefenamic acid B lbuprofen B Naproxen Sodium

(Naprosyn, Synflex) A/KK

Ketoprofen (Orudis, Oruvail) - Ketoprofen Transdermal Plaster A - Ketoprofen Gel A Meloxicam (Mobic) A/KK Indomethacin B 3. Cox-2 inhibitor Celecoxib (Celebrex) A Etoricoxib (Arcoxia) A OPIODS 1. Weak Opioid Tramadol - Tablet A/KK - IM (Intramuscular) A - Dihydrocodeine (DF 118) B 2. Strong Opioid Morphine - CR 10mg A - IR (Immediate Release) A* - Morphine Sulphate Tablet (MST) A - Oxycodone A*

ANTINEUROPATHIC AGENT Gabapentin A* STEROID lntraarticular injection Triamcinolone A/KK

6.2.2 Ubat analgesic yang terdapat di klinik pergigian

KUMPULAN UBAT NAMA UBAT KATEGORI PRESCRIBER

NON OPIODS 1. Analgesic Paracetamol C 2. NSIADs Sodium Diclofenac - Tablet B Mefenamic acid B lbuprofen (Brufen) B OPIODS 1. Weak Opioid

Tramadol - Tablet A/KK

6.3 Pendekatan Multidisiplin Dalam Pengurusan Kesakitan

Pengurusan kesakitan adalah satu proses yang melibatkan pelbagai jawatan

profesion yang bersesuaian dan menggunakan pendekatan yang berbeza. Kesemua

anggota mempunyai peranan masing-masing dalam pengurusan kesakitan.

Peranan dan tanggungjawab setiap profesion dalam pengurusan kesakitan adalah

seperti di jadual berikut :

NO PROFESION PERANAN DALAM MENGURANGKAN TAHAP KESAKITAN PESAKIT

1. Pakar Pergigian Menyelaras dan memantau program

serta merawat pesakit secara holistik

2. Pegawai Pergigian /

Juruterapi Pergigian

Menjalankan saringan kesakitan,

mencatatkan skor kesakitan dan intervensi

pengurusan kesakitan

3. Farmasi / Pendidikan

Kesihatan

Melaksanakan pendidikan pesakit tentang

pematuhan pengambilan ubat, fungsi ubat,

alergi dan kesan sampingan

4. Pegawai Pergigian Memberikan rawatan dan preskripsi ubat

yang bersesuaian

NO PROFESION PERANAN DALAM MENGURANGKAN TAHAP KESAKITAN PESAKIT

5. Pembantu Pembedahan

Pergigian / Pembantu

Perawatan Kesihatan

Membantu menjalankan saringan kesakitan,

mencatatkan skor kesakitan dan intervensi

pengurusan kesakitan

6. Pembantu Tadbir / Pembantu

Pembedahan Pergigian /

Pembantu Perawatan

Kesihatan

Menguruskan pendaftaran pesakit

7. LATIHAN KEPADA ANGGOTA

i. Latihan anggota secara berterusan perlu dijalankan bagi memastikan semua

anggota jelas berkaitan kesakitan sebagai tanda vital kelima dan pengurusan

kesakitan di klinik pergigian.

ii. Latihan amali berkenaan P5VS & Pengurusan Kesakitan perlu dijalankan

kepada Pakar Pergigian, Pegawai Pergigian dan Juruterapi Pergigian serta

dilaksanakan secara berkala.

iii. Taklimat kesedaran (awareness) meliputi semua anggota.

8. PENDIDIKAN MENGENAI KESAKITAN KEPADA PESAKIT

Pendidikan yang berterusan khususnya kepada pesakit yang hadir ke klinik dan

umumnya kepada masyarakat adalah penting bagi memastikan kesinambungan

dan kelancaran pelaksanaan P5VS ini. Antara langkah yang boleh dirancang

adalah seperti berikut :

i. Memberi pendidikan mengenai jenis-jenis kesakitan, skor kesakitan dan

modaliti rawatan yang bersesuaian melalui sesi ceramah dan taklimat.

ii. Menyediakan ruang pendidikan (Sudut P5VS / Pain Corner) dan bahan-bahan

pendidikan kesihatan pergigian yang boleh meningkatkan kesedaran dan

kefahaman pesakit mengenai kesakitan.

iii. Penyampaian pendidikan kesihatan pergigian melalui platform media sosial

dan aplikasi multimedia seperti mobile apps, video, persembahan powerpoint

digalakkan.

9.0 KESIMPULAN

Program Kesakitan Sebagai Tanda Vital Kelima / Pain as Fifth Vital Sign

(P5VS) dan Pengurusan Kesakitan di Klinik Pergigian merupakan inisiatif

pemantapan perkhidmatan kesihatan pergigian dan pemerkasaan masyarakat

dalam penjagaan kesihatan. Ianya perlulah menjadi teras dalam pelaksanaan

sebarang usaha bagi meningkatkan kesedaran masyarakat terhadap

penjagaan kesihatan pergigian. Melalui penglibatan bersama ahli masyarakat,

satu sinergi akan terbentuk dalam usaha meningkatkan kualiti perkhidmatan

kesihatan pergigian di negara ini.

SENARAI BAHAN RUJUKAN PELAKSANAAN P5VS & PENGURUSAN KESAKITAN: (Garis panduan dan bahan pendidikan boleh dimuat turun dari portal rasmi KKM di

Penerbitan > Program Bebas Kesakitan)

Garis panduan

i. 2 in 1 P5VS Guideline 2018 (3rd Edition)

ii. PFP Manual 2018 (2nd Edition)

iii. Pain Scale (Ruler) Template Version 2018

Modul latihan bagi P5VS di Klinik Pergigian

i. Our Journey of PFP

ii. Pain free programe and P5VS – The Dental Experience

iii. P5VS 2016 training module for primary cares

iv. Implementing The Pain Free Services in Primary Care

Modul latihan bagi Pengurusan Kesakitan di Klinik Pergigian:

i. RAT approach for Primary Care

ii. Understanding the Pain Ladder and Morphine Protocol for the

Management of Acute Pain and Wound Care

iii. Correct Usage of Pain Management Tool

iv. Pain Free at 93

v. Cancer Pain 2012

vi. Chronic Headache Management

vii. Neck Pain Management

viii. Neuropathic Pain Management

AHLI JAWATANKUASA PEMBANGUNAN GARIS PANDUAN P5VS & PENGURUSAN KESAKITAN DI KLINIK PERGIGIAN

PENASIHAT Dr. Doreyat bin Jemun

Pengarah Kanan (Kesihatan Pergigian)

Kementerian Kesihatan Malaysia

PENGERUSI Dr. Mazlina binti Mat Desa

Pengarah

Bahagian Amalan dan Perkembangan Kesihatan Pergigian

Dr. Norliza binti Mohamed

Pengarah (Mantan, Januari 2018 – Julai 2019)

Bahagian Amalan dan Perkembangan Kesihatan Pergigian

• Dr. Zainab binti Shamdol • Dr. Leslie S. Geoffrey

• Dr. Rozihan binti Mat Hasan @ Husin

• Dr. Misah binti Ramli

• Dr. Nurrul Ashikin binti Abdullah

• Dr. Enny Esdayantey binti Abdul

• Dr. Sharifah Munirah Al-Idrus binti

Syed Jaafar

• Dr. Aminah binti Marsom

• Dr. Norhayati binti Omar

• Dr. Sharifah Maznah binti Wan

Mahmood

• Dr. Kamarul Hisham binti Kamarudin

• Dr. Aswani binti Ahmad

• Dr. Zubaidah binti Mohd Zubir

• Dr. Faizah binti Muhamad Zin

• Dr. Naemah binti Sharifuddin

• Dr. Anith Shazwani binti Adnan

• Dr. Engku Fatin Farhana binti

Che Ku Abdullim

• Dr. Malathy a/p Selvaraju

• Dr. Munirah binti Paiizi

• Dr. Nurhafiza binti Othman

• Dr. Siti Syahirah binti Ridzwan

• Dr. Siti Nur Baiduri binti Mohd

• Dr. Siti Sarah Soraya binti

Mohamad

• Pn. Norliza binti Jamalludin

PENGHARGAAN

Setinggi-tinggi penghargaan dan jutaan terima kasih diucapkan kepada

Ahli-ahli Mesyuarat Teknikal Program Kesihatan Pergigian KKM

Ahli-ahli Mesyuarat Jawatankuasa Dasar dan Perancangan Kesihatan Pergigian KKM

individu-individu yang telah menyumbang secara langsung atau tidak langsung dalam

menjayakan penerbitan buku garis panduan ini.

garis panduan tahap kesakitan sebagai tanda vital kelima (p5vs)

Documents