รายงาน ของ
คณะกรรมาธการขบเคลอนการปฏรปประเทศ ดานเศรษฐกจ
สภาขบเคลอนการปฏรปประเทศ
เรอง “การปฏรประบบการรองรบนวตกรรมทางการเงน”
๑๐/๑๓ /สปท. ส ำนกกรรมำธกำร ๑
ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ปฏบตหนำทส ำนกงำนเลขำธกำรสภำขบเคลอนกำรปฏรปประเทศ
สารบญ รายงานของคณะกรรมาธการขบเคลอนการปฏรปประเทศ
ดานเศรษฐกจ เรอง “การปฏรประบบการรองรบนวตกรรมทางการเงน”
1. แผนการปฏรป 1 - หลกการและเหตผล - ผลลพธทคาดหวงจากการปฏรป - ความจ าเปนในการปฏรป
2. วธการปฏรป ๖ - วสยทศนการปฏรป - สภาพแวดลอมและสถานการณในปจจบน - ความเชอมโยงระหวางสถาบนการเงนกบ Fin Tech - ประเภทการสรางสรรคนวตกรรมทางการเงน - พฒนาการทคาดหวงใหเกดขนในอนาคต - ประโยชนทจะไดรบจากการปฏรป
3. แนวทางการปฏรป 1๕ - การสราง Digital Infrastructure - การท างานเชงรกกบ Innovation Enablers - การปรบปรงกฎหมายและกฎระเบยบ - การพฒนาบคลากรดานนวตกรรมทางการเงน
๔. ขอเสนอเชงนโยบาย ๒๐ - การมกฎหมายทมความสมดลระหวางการคมครองขอมลสวนบคคลกบการ
สงเสรมใหเกดระบบนเวศทเออตอการพฒนานวตกรรมทางการเงน
- การประสานความรวมมอของหนวยงานก ากบดแลเพอขบเคลอนนโยบายรวมกน
- ค าสงทางการบรหารเพอการปฏรปนวตกรรมทางการเงน - การก าหนดเปาหมายและวดผลสมฤทธของการปฏรประบบเพอรองรบ
นวตกรรมทางการเงน
รายงานของคณะกรรมาธการขบเคลอนการปฏรปประเทศ ดานเศรษฐกจ
เรอง “การปฏรประบบการรองรบนวตกรรมทางการเงน”
๑. แผนการปฏรป
๑.๑ หลกการและเหตผล ระบบการเงนของประเทศไทยเปนกลไกขบเคลอนการพฒนาเศรษฐกจและสงคม และ
มพฒนาการอยางตอเนอง สรางความมนคงและสงเสรมการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศมาเปนล าดบ การปรบปรงกฎระเบยบโดยหนวยงานก ากบดแลในระบบการเงนภายหลงวกฤตการณทางเศรษฐกจ ในประเทศไทย เมอ พ.ศ. ๒๕๔๐ ท าใหระบบการเงนของประเทศไทยเขมแขง ในชวงวกฤตเศรษฐกจโลก เมอ พ.ศ. ๒๕๕๑ ระบบการเงนของไทยมภมคมกนและตานทานความผนผวนทเกดอยางรวดเรวและรนแรง ในชวงดงกลาว ระบบการเงนของไทยมบทบาทส าคญในฐานะเปนแหลงเงนทนของประเทศ ภาครฐและภาคเอกชนเปลยนวกฤตใหเปนโอกาส เหนไดจากการขยายกจการของภาคเอกชนไปในตางประเทศ ทงในระดบภมภาคและระดบโลก การลงทนในโครงสรางพนฐาน โดยพงพาเงนทนในประเทศมากขน
ระบบการเงนของประเทศไทยยงเผชญความทาทาย จากรายงาน World Economic Forum ชใหเหนจดออนหลายประการ เชน ความพรอมและตนทนของบรการทางการเงน การเขาถงเงนก การระดมทนผานตลาดทน เปนตน ปจจยเหลานจะสงผลตอขดความสามารถของภาคเศรษฐกจจรงในระยะยาว โดยเฉพาะ ในภาวะทการแขงขนในดานการคาและการลงทนจากตางประเทศมความรนแรงมากยงขนทกขณะ และ ในภาวะเศรษฐกจในประเทศของไทยเตบโตในอตราทชาลงกวาในอดต
พฒนาการของเทคโนโลยรดหนาไปอยางรวดเรวและเขาสธรกจหลายภาคสวน และก าลงเรมเขามามบทบาทในระบบการเงนอยางหลกเลยงไมได เทคโนโลยท าใหหลายธรกจพลกโฉมไปอยางรวดเรว เชน เทคโนโลยการถายภาพ การบนทกภาพและเสยง การขนสง เปนตน เทคโนโลยจะเปนตวเรงใหเกด การเปลยนแปลงในระบบการเงนหลายมต เชน การเชอมโยงและเขาถงไดอยางกวางขวางสงผ ลให ภาคประชาชนและภาคธรกจเขาถงผใหบรการทางการเงนไดสะดวกยงขน การท าใหกระบวนการใหบรการและการปฏบตงานเปนไปอยางมประสทธภาพ เปนอตโนมตมากขน และมตนทนต าลง และทส าคญเปนอยางยง คอ เทคโนโลยท าใหเกดนวตกรรมและบรการใหมทไมเคยปรากฏมากอน
การเปลยนแปลงทางประชากร (Demographic Change and Aging Society) ยงเปนอกปจจยทขบเคลอนใหเกดการเปลยนแปลงของการใหบรการทางการเงน เนองจากความตองการและรปแบบของความตองการในสนคา ผลตภณฑ การน าเสนอ และวธการเขาถงบรการดงกลาวของกลมลกคาจะม ความแตกตางไปจากเดมอยางมนยส าคญ
ระบบและการบรการทางการเงนของประเทศไทยจะเผชญการแขงขนทรนแรงจากผใหบรการ มากขน เนองจากขอจ ากดการเคลอนยายเงนทนทนอยลง เงนทนเคลอนยายไดอยางเสรมากขน ประกอบกบความกาวหนาทางเทคโนโลยท าใหภาคประชาชนและภาคธรกจมทางเลอกของบรการทางการเงนมากขน โดยไมจ ากดเพยงเฉพาะในประเทศของตนเทานน เนองจากผใหบรการทางการเงนในตางประเทศสามารถใหบรการไดโดยไมจ าเปนตองเขามาตงส านกงานในประเทศไทยเพอใหบรการอกตอไป เชน PayPal ของสหรฐอเมรกา Alipay ของจน เปนตน นอกจากน ยงรวมไปถงผใหบรการรายใหมทอยนอกอตสาหกรรม การเงนดวย เชน Facebook, Google เปนตน
๒
หลายประเทศใหความส าคญตอเทคโนโลยทางการเงนอยางจรงจง เชน องกฤษ สหรฐอเมรกา ออสเตรเลย สงคโปร โดยมการขบเคลอนจากทงภาครฐทตองการสนบสนนใหเกดอตสาหกรรมเทคโนโลยทางการเงนขนในประเทศและตงเปาหมายใหประเทศตนเปนศนยกลางของเทคโนโลยทางการเงน ในขณะทในบางประเทศภาคเอกชนเปนตวตงตวตในการพฒนานวตกรรมทางการเงน
แผนภมท 1 มลคาเงนลงทนทงหมดใน Fintech startups
ทมา : KPMG. The Pulse of Fintech, Q2 2016
ถาหากประเทศไทยไมปฏรประบบการเงนเพอรองรบเทคโนโลยทางการเงน ระบบการเงนของประเทศจะออนแอลง เทคโนโลยทางการเงนท าใหผใชบรการมทางเลอกมากขน เลอกบรการทเหมาะกบ ความตองการของตน และเขาถงไดอยางมประสทธภาพ หากระบบการเงนในประเทศไมสามารถตอบสนองความตองการได จะท าใหผใหบรการจากตางประเทศเขามามบทบาทมากขน จะมเหลอผใชบรการจ านวนนอยทยงใชบรการอย ซงจะกระทบทางลบไมเพยงตอภาคการเงนเทานน แตจะสงผลใหภาคเศรษฐกจจรงของไทยทตองอาศยเงนทนออนแอลงไปดวย ขยายวงกระทบการจางงานทงในภาคการเงนกวาสองแสนต าแหนงและภาคเศรษฐกจจรงอกหลายลานต าแหนง น าไปสปญหาทางสงคมเกดชองวางและความเหลอมล ามากขน สนคลอนความมนคงและการพฒนาอยางยงยนของประเทศอยางหลกเลยงไมได
ในทางกลบกน เทคโนโลยทางการเงนจะสรางโอกาสใหกบประเทศไทย ภาครฐและภาคเอกชนควรรวมมอกนฉกฉวยโอกาสน ดวยการปฏรประบบการเงนเพอรองรบเทคโนโลยทางการเงน ชวงชงต าแหนงการเปนผน าทางการเงนในระดบภมภาคจากความไดเปรยบและทนเดมของไทยเมอเทยบกบประเทศ เพอนบานในหลายมต เชน (๑) ตลาดผใชบรการทางการเงนในประเทศมขนาดใหญ ทงประชาชนในประเทศ และนกทองเทยวทเดนทางเขามาในประเทศไทย (๒) ภาคเศรษฐกจจรงทแขงแกรงทงภาคการผลตและ ภาคบรการขนาดใหญทประกอบการในประเทศไทย และการขยายกจการของผประกอบการไทยไปในระดบภมภาคและระดบโลก ตลอดจนผประกอบการจากตางประเทศทเขามาตงฐานการผลตและศนยกลางบรหารในประเทศไทยเพอขยายกจการในภมภาค (๓) พฒนาการและความแขงแกรงของระบบการเงน เมอเทยบกบประเทศเพอนบานบางแหงทเพงเรมตนพฒนาระบบการเงนของประเทศ
๓
ประเทศไทยมศกยภาพในการกาวขนมาเปนผน าระบบการเงนในระดบภมภาค เทคโนโลยทางการเงนจะเตบโตไดอยางกาวกระโดดเมอสามารถเขาถงตลาดทมขนาดใหญพอสมควรในระยะเวลาไมนานนก หวใจส าคญ คอ การประหยดจากขนาด (economy of scale) ซงประเทศไทยมคณลกษณะดงกลาว เมอเทยบกบประเทศอนในภมภาค กอปรกบการทเงนทนสามารถเคลอนยายไดอยางเสรและการใชเทคโนโลยของไทยไดจากทกมมโลก การกาวขนเปนผน าดานระบบการเงนของไทยในภมภาคมความเปนไปไดสง หากภาครฐและภาคเอกชนรวมมอกนการวางแผนและมการบรหารจดการทด เทคโนโลยทางการเงนเปนองคประกอบหนงในเศรษฐกจกระแสใหมทจะสรางนวตกรรม สรางงาน สรางคน และสรางอนาคตของประเทศทมนคง มงคง และยงยน สอดคลองกบทศทางไทยแลนด ๔.๐ ของรฐบาล
๑.๒ ผลลพธทคาดหวงจากการปฏรป การปฏรประบบการรองรบนวตกรรมทางการเงนน เกดจากความรวมมอของหลายภาคสวน ทงหนวยงานภาครฐ ผก ากบดแล ภาคธรกจ และผเชยวชาญดานเทคโนโลย โดยมจดมงหมายเพอสนบสนนใหระบบการเงนไทยมการพฒนานวตกรรมทางการเงนทน าเสนอผลตภณฑและบรการทหลากหลาย (Innovative Products & Services) เขาถงผบรโภคไดทวถง โดยผใหบรการสามารถใหบรการอยางมประสทธภาพ มมาตรการบรหารความเสยงและคมครองผใชบรการทเหมาะสม ดวยการใชเทคโนโลย ทางการเงน (FinTech) ใหม ๆ อนจะน าไปสการยกระดบการแขงขนและการเตบโตอยางยงยนของ เทคโนโลยทางการเงน (FinTech) ไทย อนจะเปนประโยชนสงสดแกทกภาคสวน ทงระบบการเงน ผใชบรการ ผใหบรการ และผก ากบดแล ส าหรบระบบการเงนไทยโดยรวม การปฏรปนจะชวยใหเกดสภาพแวดลอม (Ecosystem) ทสงเสรมใหเกดความรวมมอในการพฒนานวตกรรมทางการเงนอยางยงยน และผลกดนใหมโครงสรางพนฐาน (Infrastructure) หรอ Application Programming Interface (APIs) กลาง ทกอใหเกดประโยชนรวมกนและลดการลงทนทซ าซอน รวมทงสงเสรมใหมบคลากร ทงผ ใชบรการ ผใหบรการ และผก ากบดแล ทมความร ความเขาใจในหลกการ ประโยชนและความเสยงของเทคโนโลยใหม ๆ และสามารถน าเทคโนโลยนนมาประยกตใชดวยความเชอมนอยางปลอดภย กอใหเกดผลตภณฑและบรการใหม ๆ ทหลากหลาย และสามารถเขาถงผบรโภคไดในวงกวาง (Financial Inclusion) นอกจากน เทคโนโลยทางการเงนจะชวยใหผใหบรการและผก ากบดแลมฐานขอมล (Big Data) ทจะน าไปใชประโยชนในการเสนอบรการ พจารณาความเสยงและผลตอบแทนทเหมาะสม รวมทงการก ากบดแลในเชงนโยบายตอไป เพอยกระดบการแขงขนและการเตบโตอยางยงยนของภาคการเงนไทย
ส าหรบผใชบรการ การปฏรปดานเทคโนโลยทางการเงนจะชวยใหผใชบรการสามารถเขาถงบรการทางการเงนไดอยางสะดวก รวดเรว ทกททกเวลา โดยผบรโภคตองไดรบขอมลทเพยงพอตอการตดสนใจเลอกใชบรการทหลากหลาย ในราคาทเปนธรรม รวมทงมความรความเขาในในการใชบรการนวตกรรม ทางการเงนไดอยางปลอดภย (Financial Literacy)
ส าหรบผใหบรการ การปฏรปนมงหวงใหผใหบรการไทยสามารถเตบโตไดอยางยงยน และแขงขนไดทงในประเทศและในระดบภมภาค ผใหบรการตองพฒนาและปรบตวไดอยางตอเนองและรวดเรว และสามารถน าเทคโนโลยใหม ๆ มาเพมประสทธภาพในการด าเนนงานและน าเสนอบรการหรอผลตภณฑใหตรงตาม ความตองการของลกคา นอกจากน ผใหบรการควรน าเทคโนโลยมาชวยในการบรหารความเสยง และการปฏบตให เปนไปตามหลกเกณฑของราชการใหมประสทธภาพย งขน (Regulatory Technology : RegTech) รวมทงผใหบรการตองดแลใหกจการมธรรมาภบาลทดดวย
๔
ส าหรบผก ากบดแล การปฏรปนสนบสนนใหผก ากบดแลเขาไปมสวนรวมกบภาคธรกจมากขน มการก ากบดแลในเชงรก (Proactive Approach) โดยการน าเทคโนโลย เชน Big Data/Data Analytics มาชวยในการก าหนดนโยบายหรอหลกเกณฑการก ากบดแลทเหมาะสม ไมเปนอปสรรคหรอเพมตนทน ในการพฒนานวตกรรมทางการเงน รวมทงปรบปรงกระบวนการก ากบตรวจสอบใหมประสทธภาพ ยดหยน และรวดเรวมากขน ทงน หวใจในการก ากบดแลยงคงใหความส าคญกบการคมครองผใชบรการหรอผบรโภค การสงเสรมนวตกรรมทางการเงน และการดแลเสถยรภาพของระบบการเงน
๑.๓ ความจ าเปนในการปฏรป
๑) อนดบขดความสามารถในการแขงขนของประเทศไทยอยในภาวะชะงกงนตอเนองหลายป โดยรายงานของ World Economic Forum พ.ศ. ๒๕๕๘-๒๕๕๙ จดใหประเทศไทยอยในอนดบท ๓๒ จากทงหมด ๑๔๐ ประเทศ ตามหลงประเทศเพอนบานในอาเซยนทงสงคโปรและมาเลเซย ในขณะทอนโดนเซย เวยดนาม และฟลปปนสมพฒนาการอยางรวดเรว ทงน ระดบพฒนาการของระบบการเงนเปนปจจยกดดน ปจจยหนงตออนดบขดความสามารถในการแขงขนของประเทศ
ตารางท ๑ อนดบขดความสามารถในการแขงขนของประเทศในบางดาน โดย World Economic Forum พ.ศ. ๒๕๕๘-๒๕๕๙
หวขอ ไทย สงคโปร มาเลเซย อนโดนเซย เวยดนาม ฟลปปนส
อนดบรวม ๓๒ ๒ ๑๘ ๓๗ ๔๖ ๕๖
สภาพแวดลอมเศรษฐกจมหภาค ๒๗ ๑๒ ๓๕ ๓๓ ๖๙ ๒๔
พฒนาการของระบบการเงน ๓๙ ๒ ๙ ๔๙ ๘๔ ๔๘
ความพรอมดานเทคโนโลย ๕๘ ๕ ๔๗ ๘๕ ๙๒ ๖๘
ขนาดตลาด ๑๘ ๓๕ ๒๖ ๑๐ ๓๓ ๓๐
นวตกรรม ๕๗ ๑๘ ๒๐ ๓๐ ๗๓ ๔๘
• Anywhere Anytime AnyDevices
•
• • •
•
•
• RegTech / ( )
• / •
“Customer Centric + Agile” “Accessible: 3 A”
• Ecosystem
• Infrastructure/APIs • Big Data)
•
• &
Digital Talent •
“Innovative Financial System”
“Proactive approach - RegTech”
• (Proactive Approaches) - : RegTech/ Big Data/Data Analytic
•
•
• : 1 2 3
๕
ตารางท ๒ อนดบขดความสามารถในการแขงขนของบางประเทศในดานพฒนาการของระบบการเงน
หวขอ ไทย สงคโปร มาเลเซย อนโดนเซย เวยดนาม ฟลปปนส
บรการทางการเงนพรอมใชงาน ๒๗ ๘ ๑๗ ๔๕ ๑๐๓ ๔๑
บรการทางการเงนมตนทนไมสง ๓๔ ๗ ๑๒ ๔๐ ๑๑๕ ๔๒
การระดมทนผานตลาดทน ๒๐ ๘ ๑๓ ๓๔ ๔๘ ๒๙
การเขาถงเงนกไดงาย ๒๓ ๔ ๒ ๑๕ ๘๘ ๓๐
ธรกจเงนรวมลงทน ๓๓ ๓ ๒ ๑๗ ๔๖ ๓๙
ความแขงแกรงของธนาคาร ๓๑ ๕ ๔๓ ๗๔ ๑๒๔ ๔๗
กฎเกณฑของตลาดหลกทรพย ๓๓ ๓ ๒๐ ๖๑ ๑๐๘ ๓๙
สทธในทางกฎหมาย ๙๓ ๑๗ ๒๔ ๘๐ ๒๔ ๙๓
๒) ความตองการของผใชบรการทางการเงนทซบซอนและหลากหลายมากขน ปจจบนประชาชนจ านวนมากยงไมสามารถเขาถงบรการทางการเงนไดซงสงผลตอการครอบคลมทางการเงน (financial inclusion) ซงเปนปญหาส าคญของประเทศ เชน การใหสนเชอ การโอนเงน และการช าระเงน ยงเขาถงไดยากโดยเฉพาะในพนทหางไกลทยงไมมสาขาของธนาคารเพยงพอ ขณะทจ านวนผทเขาถงบรการ ในตลาดทนยงอยในวงจ ากด กลมประชาชนทเขาไมถงบรการทางการเงนเหลานขาดโอกาสทจะเขาถงบรการทางการเงน และแหลงเงนทนเพอประกอบธรกจซงเปนอปสรรคตอการพฒนาประเทศ และสรางความเหลอมล าในเชงเศรษฐกจและการเงน ในทางกลบกนอตราการเขาถงเทคโนโลยดจทลในประเทศไทยกลบเพมสงขนอยางกาวกระโดด ปจจบนมจ านวนหมายเลขโทรศพทมอถอสงถง ๘๒ ลานเลขหมาย ซงมากกวาจ านวนประชากร ขณะทจ านวนผใชบรการโซเชยลมเดยสงถง ๓๘ ลานคน หรอคดเปนรอยละ ๕๖ ของจ านวนประชากร แนวโนมดงกลาวเปนโอกาสส าคญทโทรศพทมอถอ อนเทอรเนต และโซเชยลมเดย จะกลายเปนเครองมอส าคญ ทจะน ามาประยกตใชเพมการเขาถงบรการทางการเงนของประชาชนได
บรบททางเศรษฐกจในปจจบนตางจากอดตมาก อตราดอกเบยเงนฝากของธนาคารพาณชยต ากวาอตราเงนเฟอและเขาใกลศนยทกขณะจากเดมทอตราดอกเบยอยในระดบสง บรบททางสงคมทเปลยนแปลงไป ครอบครวไทยเปลยนจากการเปนครอบครวขยายเปนครอบครวเดยว ประเทศไทยจะเขาสสงคมสงวย ในอนาคตอนใกล ประชากรวยแรงงานจะมสดสวนนอยลง ผสงอายจะตองดแลตนเองมากขน ความกาวหนาทางการแพทยท าใหประชาชนมอายขยเฉลยยนยาวขน ประชาชนมวถการใชชวตทตางไปจากอดต ความตองการในการบรโภคสนคาและบรการมมากขน ความตองการในความสะดวกสบายและมลกษณะความเปนเฉพาะบคคลมากขน สงผลใหความตองการบรการทางการเงนมมากขนและซบซอนยงขนดวย ปจจยเหลานเปนแรงขบเคลอนใหเกดพฒนาการของเครองมอทางการเงนอยางมากมาย
๓) การปรบตวของผใหบรการทางการเงนใหตอบโจทยความตองการของผใชบรการ ทหลากหลาย ปจจบนผใชบรการทางการเงนมทางเลอกมากขน ผใหบรการทางการเงนจ าเปนตองปรบตว ใหทนตอความตองการของผใชบรการอยางทนการณ เพอลดความเสยงดานการแขงขนเชงกลยทธกบคแขงและปองกนการสญเสยฐานลกคา ซงจะกระทบตอความยงยนของกจการในระยะยาว
๖
๔) โครงสรางพนฐานไมรองรบเทคโนโลยทกาวหนาอยางรวดเรว ปจจบนโครงสรางพนฐานของระบบการเงนแบบเดมยงไมรองรบพฒนาการของฟนเทค เชน การใชขอมลจ านวนมาก (big data – volume, variety, velocity and veracity) มาชวยในการพฒนานวตกรรมทางการเงน เนองจากขอมล ทางการเงนยงเขาถงไดยากและอยในวงจ ากด เชน ขอมลของสถาบนการเงน หรอเครดตบโร นอกจากน การท าธรกรรมของสถาบนการเงนในประเทศไทยสวนใหญยงคงใชกระดาษเปนหลกฐาน เนองจากโครงสรางพนฐานทางการเงนยงไมรองรบวธการอเลกทรอนกสในการท าธรกรรมทงหมด รวมทงการเชอมโยง ดานการเงนระหวางไทยกบตางประเทศยงไมเปนไปตามมาตรฐานสากล ท าใหมตนทนสง ยงไมเปน straight through processing และมความยงยากในการเชอมโยงกบตางประเทศ ๕) กฎเกณฑและการก ากบดแลเพอรองรบการพฒนาและการใชนวตกรรมใหม ๆ ปจจบนยงไมมแนวทางการก ากบดแลผประกอบการทใชนวตกรรมใหม ๆ มาใหบรการทางการเงน เนองจากรปแบบ การใหบรการของผประกอบการฟนเทคมลกษณะทหลากหลายและแตกตางจากบรการทางการเงน แบบดงเดม บางธรกจยงไมมกฎหมายรองรบ รวมทงบรษทฟนเทคเกดใหมทใหบรการไมไดถกจดใหอย ในหมวดหมของสถาบนการเงนแบบดงเดม จงไมไดด าเนนธรกจอยภายใตกฎเกณฑและการก ากบดแล แบบเดยวกบสถาบนการเงนการก ากบดแลบางสวนซ าซอนและไมสอดคลองกนระหวางแตละหนวยงานทก ากบ ท าใหเกดความยงยาก เสยงตอการเกดขอผดพลาดจากการด าเนนการ (Operational Risk) และมตนทน ในการด าเนนการสง นอกจากน จ าเปนตองมการปรบเปลยนและพฒนารปแบบและวธการก ากบดแล เชน ตองปรบมาใชเทคโนโลยประกอบในการก ากบดแลนอกเหนอจากการก ากบดแลดวยคน เปนตน รวมถงหนวยงานทางการและภาครฐควรเขาสนบสนนอยางจรงจงเพอขบเคลอนใหเกดการเขาสตลาดและยกระดบการแขงขนของผประกอบการทใชนวตกรรมใหม ๆ ในระดบภมภาคดวย
๖) เสถยรภาพทางการเงนและการบรหารความเสยง กรอบกตกาทใชอยในปจจบน ยงไมสงเสรมใหเกดความสมดลระหวางการสงเสรมการพฒนาและการแขงขนของนวตกรรมทางการเงนใหม ๆ กบการคมครองผใชบรการ เพอใหเกดเสถยรภาพทางการเงน ไดอยางเตมศกยภาพ รวมถงการสราง ความเชอมนในระบบการเงนใหสงขน โดยภาครฐและเอกชนควรรวมกนพฒนากรอบ กตกา การบงคบใช และรวมกนลงทนในการบรหารความเสยงดานเทคโนโลยและดานการเงน
๒. วธการปฏรป
๒.๑ วสยทศนการปฏรป เทคโนโลยและนวตกรรมทางการเงนไดเขามาเปลยนแปลงระบบการเงนอยางรวดเรว และม
แนวโนมทจะววฒนาการไปอยางมากในอนาคตอนใกล การคาดเดารปแบบของโครงสรางระบบการเงน ทจะเปลยนแปลงไป รวมถงผลกระทบทจะเกดขนกบระบบการเงนและเศรษฐกจของประเทศอาจท าไดยาก เปาหมายของการปฏรปเพอสรางสภาพแวดลอม (Ecosystem) ทสงเสรมใหเกดนวตกรรมทางการเงนเพอใหการเขาถงและบรการทางการเงนเปนไปอยางกวางขวาง มประสทธภาพ มเสถยรภาพและปลอดภย ซงจะสนบสนนกระตนใหเกดขน ไดแก เวทการแขงขนอยางเทาเทยม (Level Playing Field) จตวญญาณการเปนผประกอบการ (Entrepreneurial Spirit) และวสยทศนทพรอมจะแขงขนในระดบสากล (International Aspiration) ปจจยดงกลาวขางตนนจะท าใหเกดผประกอบการไทยทมความแขงแกรง และมการสรางสรรคนวตกรรมทางการเงนอยางกวางขวาง
๗
๒.๒ สภาพแวดลอมและสถานการณในปจจบน บรบทการแขงขนในระบบการเงนในปจจบนมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและรนแรง
โดยเหนไดจาก (๑) การมผประกอบการ FinTech รายใหมเกดขนพรอมนวตกรรมทไมเคยมมากอน (๒) สถาบนการเงนดงเดมจดตงบรษทเพอเฟนหาและพฒนานวตกรรม (๓) ภาคธรกจประเภทอนในประเทศเขามาแขงขน เชน โทรคมนาคม การคาปลก เปนตน (๔) สถาบนการเงนและภาคธรกจในตางประเทศเขามาแขงขน เชน Ant Financial และ Google เปนตน (๕) บรษทผเชยวชาญเทคโนโลยเสนอนวตกรรมใหผประกอบการน าไปตอยอด และ (๖) ผประกอบการรวมมอกนในหลายรปแบบ เชน พนธมตร รวมลงทน ซอกจการ เปนตน
แผนภาพท 1 Ecosystem ของนวตกรรมทางการเงน
Common Digital Infrastructures
Domestic Startups in FinTech Domestic Startups in Other Business
Foreign Startups in FinTech Foreign Startups in Other Business
Domestic Incumbents in Financial Sector
Domestic Incumbentsin Other Business
Foreign Incumbentsin Other Business
Foreign Incumbents
In Financial Sectors
Payment Network <Utility X>
Trading Platform <Utility Y>
Relatively limited access to necessary resources
More access to necessary resources
<Utility A> <Utility Z>
๘
แผนภาพท 2 รปแบบการใหบรการทางการเงนในปจจบน
ทมา : World Economic Forum
ทงน จากบทบาทของเทคโนโลยทางการเงนดงกลาว ท าใหเกดการเปลยนแปลงรปแบบของบรการทางการเงนของสถาบนการเงนทกประเภท ทงในภาคธนาคาร ประกน และตลาดทน โดยมตวอยางของบรการทางการเงนรปแบบใหม ดงน
บรการทางการเงนแบบเดม บรการทางการเงนแบบใหมดวย FinTech
Investment Management
• การใหค าแนะน าในการลงทนโดยผานเจาหนาท• ชองทางสงค าสงซอขายออนไลน
• การใชคอมพวเตอรชวยใหค าแนะน าในการลงทน (Robo-advisor)
Capital Raising
• การระดมทนผานตลาดหลกทรพย • การระดมทนจากคนจ านวนมาก (Crowd funding) โดยไมผานตวกลาง เชน ธนาคาร ตลาดหลกทรพย ตลาดตราสารหน
Insurance
• การท าประกนแบบเดมทมลกษณะ one-size-fits-all คดอตราเบยประกนภย จากขอมลสถต และคาเ ลย และความคมครองมลกษณะเปนมาตรฐาน
• การท าประกนโดยใชขอมลเ พาะบคคลประกอบ เชน ลกษณะการใชชวต การใชจาย เปนตน
• การท าประกนทครอบคลมความคมครองใหมๆ เชน self-driving vehicles หรอ drones เปนตน
Payment & Settlement
• การช าระเงนดวยธนบตร • Digital wallet, blockchain, online payment
Deposit &Lending
• การกเงนผานธนาคาร • การกเงนระหวางประชาชนกนเอง (Peer-to-peer lending)
๙
๒.๓ ความเชอมโยงระหวางสถาบนการเงนกบ FinTech การรวมมอกน (Collaboration) ระหวางสถาบนการเงนและ Fintech startups จะชวย
ยกระดบการใหบรการและพฒนาระบบธรกจการเงน การพฒนาของเทคโนโลยและนวตกรรมทางการเงนท าใหเกดผประกอบการขนในอตสาหกรรมการเงน สงผลใหมการแขงขนทสงขนในการพฒนาบรการ ทางการเงนทหลากหลายและโมเดลธรกจใหมทตอบสนองความตองการของประชาชนมากขน จากจดเดน ทแตกตางกนแตละดานของสถาบนการเงนกบ FinTech เชน จดเดนดานความคลองตวของธรกจ (Agility) และความเชยวชาญดานเทคโนโลยเฉพาะดาน ( Innovation) ในการสรางนวตกรรมการเงนใหม ๆ ของFinTech ทจะชวยยกระดบบรการทางการเงนไปอกขน ขณะทสถาบนการเงนมฐานลกคาทกวาง มโครงสรางของระบบทงดานบคคลากร องคความร และเงนทนทเขมแขง และทส าคญอกอยางหนง คอ มความเชอมนจากลกคา การรวมมอระหวางกนจะชวยยกระดบธรกจการเงนของประเทศและท าใหลกคาไดรบประโยชนผานบรการและผลตภณฑทมประสทธภาพ สงผลใหเกดการพฒนาของระบบการเงนของประเทศโดยรวม ดงนน การสรางสภาพแวดลอมโดยมระบบสนบสนนใหเกดการท างานรวมกนระหวางสถาบนการเงนและ Fintech startups จงเปนหนงบทบาทส าคญทภาครฐควรใหความส าคญ
แผนภาพท 3 ความเชอมโยงระหวางสถาบนการเงนกบ FinTech
๒.๔ ประเภทการสรางสรรคนวตกรรมทางการเงน 1) นวตกรรมทสรางสรรคจากผประกอบการ (Entrepreneur-led Innovations) ซงเปน
นวตกรรมทผประกอบการเหนโอกาสแลวจงน ามาสรางใหเกดเปนผลตภณฑใหมเพอตอบโจทยความตองการของลกคา หรอพฒนาบรการทมอยเดมใหมประสทธภาพ รวดเรว และชวยลดตนทน ซงภาครฐจะมสวนเขามาชวยสนบสนนใหเกดนวตกรรมทมากขนดวยการสรางความเขมแขงของ startup เชน การสงเสรมความรและการสนบสนนแหลงเงนทน
2) นวตกรรมทสรางสรรครวมกนของอตสาหกรรม (Industry Common Solutions) เกดขนจากการรวมระดมความคดเพอก าหนดปญหาทตองแกไขหรอสรางระบบเพอการพฒนาในอนาคต เปนการยกระดบการใหบรการและพฒนาธรกจ ตวอยางเชน การใชระบบจายเงนอเลกทรอนกสแทนการใชเงนสดจะชวยลดตนทนของธนาคารในการบรหารเงนสดและสามารถลดคาธรรมเนยมในการใหบรการ
๑๐
แกประชาชนได ในสวนของตลาดทน การปรบกระบวนการท างานจากการใชคน และเอกสารเปนหลก (paper-based) มาเปนกระบวนการทางอเลกทรอนกส (electronic-based) หรอกระบวนการยนยนตวตน E-KYC (Know Your Customer) ซงภาครฐจะมสวนเขามาชวยน าทางใหเกดนวตกรรมทเพมประสทธภาพและลดตนทนของระบบ
3) นวตกรรมทสรางสรรคจากความเปนไปไมได (The Impossible) ซงเกดขนจากการสรางนวตกรรมทผประกอบการเหนโอกาสแตเนองจากด าเนนการใหบรการหรอพฒนาผลตภณฑเหลานน ยงตดปญหาเรองกฎระเบยบ ดงนน เพอสนบสนนการสรางนวตกรรมประเภทน ภาครฐอาจจะเปดสนามทดลอง เชน การผอนคลายกฎระเบยบส าหรบผประกอบการเพอทดลองพฒนาระบบและนวตกรรม เปนตน
แผนภาพท 4 ประเภทของการสรางสรรคนวตกรรมทางการเงนและบทบาทของภาครฐ
๒.๕ พฒนาการทคาดหวงใหเกดขนในอนาคต
แผนภาพท 5 พฒนาการทคาดหวง
Entrepreneur-led
Innovations
Industry
Common
Solutions
The
Impossible
startup
1
2
3
๑๑
1) การสราง Business & Technical Digital Infrastructure
- ศนยกลางการจดเกบฐานขอมลภาครฐ (Government Data) ทถกตอง ครบถวน พรอมใช (central place for all government data) และเปดใหทกภาคสวนสามารถใชขอมลภาครฐ ทไมเปนความลบ (non-sensitive data) โดยอตโนมต (by default) และไมมคาใชจาย หรออาจมคาใชจายในอตราทเหมาะสม สงนจะชวยสนบสนนใหภาคเอกชนสามารถสรางสรรคนวตกรรมใหม ผลตภณฑใหม และธรกจใหม สามารถตอบสนองความตองการของประชาชนไดดยงขน นอกจากน ภาครฐตองเปดใหม การตรวจสอบผลและตนทนของการจดเกบและการใชขอมลได เพอเปนขอมลใหภาครฐปรบปรงประสทธภาพการจดการขอมล และกระตนการใชขอมลเพอน าไปตอยอดใหเกดนวตกรรมใหมมากยงขน
- ศนยกลางการจดเกบฐานขอมลระหวางกลมธรกจ (Cross-industry Data Pool) ทครอบคลม พรอมใช และใหทกภาคสวนเขาถงไดดวยตนทนทต า และสามารถแชรขอมลระหวางกนได บนหลกการวาขอมลเปนของตวลกคามใชผจดเกบขอมล เชน KYC data pool เปนฐานขอมลดานการพสจนตวตนและรจกลกคา เพอใหผประกอบธรกจสามารถดงขอมลไปใชได ไมซ าซอนขอมลของการตรวจสอบสถาบนและบคลากรในตลาดการเงน เพอใหหนวยงานก ากบดแลท างานไดรวดเรวขน เปนตน
- โครงสรางพนฐานกลาง (Common Utilities) ทสามารถตอบสนองความตองการรวมกนของกลมคนตาง ๆ ในธรกจการเงน กอใหเกดประสทธภาพทเพมขน ลดความซ าซอนของการด าเนนงาน และลดตนทนของผประกอบธรกจและระบบในระยะยาว รวมถงลดตนทนการด าเนนการเกยวกบ Regulatory และ Compliance โดยโครงสรางพนฐานกลางนตองมความปลอดภย โปรงใส สามารถเขาถง ไดสะดวก สงเสรมการแขงขนทเปนธรรม สามารถเชอมโยงกบตางประเทศได และไดมาตรฐานสากล ทงน โครงสรางพนฐานกลางอาจมความเปน natural monopoly จงตองดแลใหมการค านงถงการเขาถงบรการไดอยางเทาเทยมและราคาทเหมาะสม ตลอดจนการไมปดกนทางกฎหมาย เพอเปดโอกาสใหม operator มาเสนอบรการเดยวกนไดเชนกน ตวอยางเชน (1) Fund Settlement เพออ านวยความสะดวกแกผลงทนในหนวยลงทน ใหบรหารจดการหนวยลงทนไดอยางสะดวก สามารถเปรยบเทยบผลประกอบการและคณสมบต รวมถงสามารถสบเปลยนกองทนไดอยางสะดวก และ (2) Distributed Ledger Technology (DLT) ซงชวยใหกระบวนการซอขายหลกทรพยงายขนตลอดทงสาย (value chain) ตงแตการซอขายจนถงการช าระและ สงมอบหลกทรพย นอกจากน สามารถน า DLT ไปประยกตใชในโครงสรางพนฐานอน ๆ ไดอกมาก เปนตน
- การเชอมโยงกนระหวางภาคธรกจและ FinTech โดยเปดใหม Interoperability และ Open Application Programming Interface (Open API) กลาวคอ ความสามารถในการสอสารและแลกเปลยนขอมลและสารสนเทศระหวางระบบทอาจจะมโปรแกรมและโครงสรางของขอมลทแตกตางกน ไดอยางมประสทธภาพและปลอดภย โดยทยงรกษาความหมายและเปาหมายของขอมลเดมไว อยางถกตอง โดยไมเปลยนแปลง รวมทงเปดใหม open API ซงจะเปนชองทางเชอมตอใหระบบตาง ๆ สามารถท างานรวมกนได ท าให FinTech สามารถเขาถงขอมลลกคาและระบบไดงายและสะดวกขน ชวยให FinTech สรางระบบใหม ๆ ทสามารถตอบสนองความตองการของประชาชนไดตรงจดมากขนและสรางมลคาเพมใหกบธรกจได ตลอดจนเปนระบบทสามารถเชอมโยงกบตางประเทศได
๑๒
แผนภาพท 6 ภาพทคาดหวงในอนาคต (Envisioned Future Stage)
แผนภาพท 7 ตวอยางโครงสรางพนฐานกลางทใชรวมกนในระดบประเทศ (Common Infrastructure)
ทมา : Industry News, Strategy Analysis (PwC 2016)
Domestic
Startups in FinTechDomestic Startupsin Other Business
Foreign Startupsin FinTech
Foreign Startups in Other Business
Do
me
sti
c In
cu
mb
en
ts in
F
ina
nc
ial S
ec
tor
Do
me
stic
Inc
um
be
nts
in O
the
r Bu
sin
es
s
Fo
reig
n In
cu
mb
en
tsin
Oth
er B
us
ine
ss
Fo
reig
n In
cu
mb
en
ts
In F
ina
nc
ial S
ec
tors
Business Digital Infrastructures
Government Data
Cross-Industry Data Pool
Big Data and Data Analytics
Fraud Prevention and Detection
Product Distribution
Electronic KYC
Cyber Security
Electronic Document and Signature
Business Registration
Electronic Identity
Credit Bureau
Regulatory &
Compliance Reporting
Network and Connectivity
Anti-money Laundering
…
Artificial Intelligence
Technical Digital Infrastructures
Payment
Electronic Account Opening
๑๓
2) การปรบปรงกฎหมายและกฎระเบยบ เนองจากภาคการเงนมความเชอมโยงกบเสถยรภาพของระบบเศรษฐกจอยางมาก ดงนน
กฎหมายในภาคการเงนในปจจบนจงมระดบความเขมงวดสง ซงสะทอนถงความระมดระวงตอความมนคงของสถาบนและระบบการเงน ประกอบกบกฎหมายและกฎเกณฑบางเรองเขยนไวในอดต จงยงไมไดรองรบพฒนาการทางธรกจหรอเทคโนโลยรปแบบใหม ท าใหนวตกรรมใหม ๆ ในภาคการเงนเกดไดยาก เพราะตดกรอบกฎหมายกฎเกณฑเดม ดวยเหตน การจะขบเคลอนใหเกดนวตกรรมไดอยางมประสทธภาพจ าเปนตองมการปรบปรงและจดใหมกฎหมายใหมทสอดรบกบทศทางในอนาคตได ตวอยางเชน
- การมกฎหมายและกฎเกณฑท เปน Innovation Facilitation เพอรองรบ FinTech โดยควรมความยดหยนสามารถรองรบนวตกรรมและธรกจการเงนประเภทใหม ๆ ทจะเกดขนอยางตอเนองในรปแบบทอาจคาดไมถง ควรเอออ านวยใหผประกอบธรกจสามารถคดคนแนวทางในการท าธรกจ รปแบบใหมทเปนประโยชนตอผใชบรการไดในเวลาทรวดเรว ทนตอสภาพการณทเปลยนแปลงตลอดเวลา โดยไมตดกรอบกฎหมาย ตลอดจนใหโอกาสในการทดลองรปแบบธรกจใหมไดในขอบเขตทตกลงกน เพอใหทง 2 ฝายไดมโอกาสเรยนร โดยฝงธรกจสามารถทดลองความเปนไปไดในรปแบบธรกจใหม สวนฝงผก ากบดแลมเวลาในการท าความเขาใจรปแบบธรกจใหม เพอใหสามารถปรบกฎเกณฑก ากบดแลใหสอดคลองได รวมถงเออใหผประกอบธรกจมตนทนและภาระดานกฎเกณฑทต าลง
- การม Digital and Electronic Laws ในระดบประเทศ ทสามารถรองรบ Digital Age ในมตตาง ๆ เพอสรางความนาเชอถอ รองรบการแขงขน และเอออ านวยใหธรกรรมทางอเลกทรอนกสสามารถท าได เชน การรองรบการรจกลกคา (Know Your Customer : KYC) และการพสจนตวตนทาง biometrics หรออเลกทรอนกส หรอ (AML/CDD) การรบรองธรกรรมทางอเลกทรอนกส (e-Signature) การท าธรกรรมของผถอหนทางอเลกทรอนกส (e-proxy, e-voting) การรองรบการใช Cypto-currency ในระบบ Payment & Settlement เพอใหระบบการเงนมประสทธภาพมากขน การรองรบผลทางกฎหมายของเทคโนโลย Blockchain เปนตน นอกจากน ยงรวมถงการมกฎหมายทเกยวของกบการจดเกบและแชรขอมล (เชน privacy law, data portability) โดยควรมอบสทธใหกบ Client หรอบคคลทวไป ซงเปนเจาของขอมลทแทจรง (มใชผทจดเกบ) ในการสงมอบและแชรขอมลตนเองแกผประกอบธรกจรายใดกได หากเจาตวยนยอม โดยผทจดเกบขอมล ตองรบท าการสงมอบขอมลนน ๆ เมอถกรองขอจากเจาของขอมล โดยไมสามารถปฏเสธหรอประวงเวลาได ขณะเดยวกน ขอมลทมไดมการเปดเผยชอบคคล ควรพจารณาใหสามารถเปดเผยได หากพจารณาแลว เหนวาจะสรางประโยชนตอสงคมและเศรษฐกจโดยรวม นอกจากน กฎหมายควรรองรบหรอสงการ (หากจ าเปน) ใหมการเชอมโยงของระบบปฏบตการ (Open API) ของหนวยงานและผประกอบธรกจตาง ๆ เพออ านวยความสะดวกแกผใชบรการเปนส าคญ
- การคมครองลขสทธและทรพยสนทางปญญา (Intellectual Property Rights) ของผสรางนวตกรรมใหม ๆ ใหเปนไปอยางเหมาะสมและเปนธรรม
- การจงใจทางภาษ (Tax Incentive) ทเอออ านวยและเปนเครองมอผลกดนและสงเสรม การพฒนาและขบเคลอนการปฏรประบบการเงนเพอรองรบนวตกรรมทางการเงนใหม ๆ โดยนโยบายทมความส าคญตอการพฒนา ไดแก (1) การวจยพฒนา (R&D) ในดานทเกยวของกบเทคโนโลยและนวตกรรม (2) การสราง infrastructure ในดานตาง ๆ (3) การประกอบธรกจทรองรบนวตกรรมทางการเงนของผเลน รายเลก และ (๔) การดงดด talent ในอตสาหกรรมจากทงในและตางประเทศ
๑๔
3) การท างานเชงรกกบ Innovation Enablers สรางพนธมตรกบธรกจ สถาบนวจยมหาวทยาลย ผเชยวชาญเทคโนโลย
- ภาคเอกชนทงในประเทศและตางประเทศจดตง Innovation Lab เพอเรงสรางนวตกรรม ไมเปนศนยรวมฐานขอมลทางความร สามารถถายทอด แบงปนขอมลสนบสนนไปสหนวยงานทตองการ การสนบสนนไดทนทวงท รวมไปถงการท าการศกษาและวจยรวมกน ในหวขอทเปนประโยชนกบทกฝาย
- การม Accelerator Program ทดงดดใหผมประสบการณทางธรกจเขารวมลงทน ในกจการชวงเรมตน (Startup) ไดรวมประเมนความเปนไปไดทางธรกจ ใหค าแนะน าเพอสรางสนคาและบรการขนต าทตอบโจทยผใชบรการ (minimum viable product) และรวมบรหารกจการ เพอเพมโอกาสประสบความส าเรจของนวตกรรมทสรางขน
- การมศนย Co-working Space เพอชวยลดตนทนดานสถานท และสงเสรมการสรางเครอขายระหวางผประกอบธรกจ รวมถงสงเสรมการเขาถงขอมลและเทคโนโลยเพอใชในการทดลองสรางนวตกรรม
4) การสราง talent pool ทพฒนาจากภายในประเทศและดงดดทกษะทจ าเปนจากตางประเทศ
- การสราง talent pool ทพฒนาจากภายในประเทศ ประการส าคญอนดบแรก คอ ภาครฐจะตองมความเขาใจและพรอมเปดรบนวตกรรมใหม ๆ ตระหนกถงความส าคญ ตลอดจนประโยชนอนจะไดรบจากเทคโนโลยนน ๆ ประการถดไป คอ การสงเสรมทางดานการศกษา (เชงปฏบต) เพอสรางบคลากรใหตอบสนองตอความตองการทมตอทกษะ ฝมอในดานนวตกรรม ทงยงเปนการเตรยมพรอมรองรบ และแสดงออกใหเหนวาประเทศไทยมความพรอม และมศกยภาพทจะผลตบคลากรทมความรความสามารถ พรอมปฏบตงานได รวมตลอดถงการปลกฝงใหบคคลากรม entrepreneur spirit มความคดร เรม กลาทดลองท าสงใหม ๆ กลาทจะลมเหลวและลกได อนจะน าไปสการน าสงเหลานนมาใชปรบปรง ยกระดบ และตอยอดกระบวนการท างานในอตสาหกรรมตาง ๆ ใหเปนทประจกษทงในตลาดแรงงานในประเทศและตางประเทศ ประการสดทาย เมอภาครฐใหการสนบสนนผลกดนทงใน ดานนโยบายและบคคลากรแลว คอเรองคาตอบแทนและการพฒนาฝกอบรม ใหมความทดเทยมและแขงขนไดทงในกลมภาครฐและเอกชนรวมไปถงตางประเทศดวย จงจะเปนสงจงใจใหสามารถรกษาบคคลากรสวนนไวในประเทศตอไปได
- การดงดดทกษะทจ าเปนจากตางประเทศโดยเ พาะอยางยง digital talent เปนสงทตองด าเนนการตอหลงจากทประเทศมบคลากรทมความรความสามารถในดานนวตกรรมอนจะสามารถเรยนร และพรอมส าหรบการถายทอดความรทจ าเปนจากตางประเทศได ซงการจะดงดดทกษะทจ าเปนจากตางประเทศมาไดนน จ าเปนตองสรางสงทโดดเดนกวาประเทศอน ๆ เพอทจะสามารถจงใจแรงงานตางประเทศทมทกษะใหเขามาในประเทศได โดยความตองการพนฐานแลวจะตองอ านวยความสะดวกในดาน working permit, permanent residency, การยกเวนภาษ, สวสดการ ตลอดจนความสะดวกสบายอน ๆ
๒.๖ ประโยชนทจะไดรบจากการปฏรป เทคโนโลยทางการเงนจะเปนแรงขบเคลอนส าคญของระบบการเงนในอนาคต โดยจากรายงาน
ของ World Economic Forum เทคโนโลยทางการเงนจะสงผลกระทบและสรางประโยชนตอโครงสรางระบบการเงนและผบรโภคใน ๗ แนวทาง ดงน
๑) เพมประสทธภาพดานโครงสรางพนฐานและลดตนทนโดยรวม (streamlined infrastructure) ๒) การปรบขนตอนการท างานทมคณคาใหเปนอตโนมต (automation of high value activities)
๑๕
๓) การลดขนตอนงานของตวกลาง (reduced intermediation) ๔) การน าขอมลมาใชประโยชนในเชงกลยทธ (strategic role of data) ๕) การสรางผลตภณฑทเหมาะสมกบกลม (niche specialized products) ๖) การท าใหผบรโภคมอ านาจตอรองมากขน (customer empowerment) ๗) การสนบสนนการสรางและบมเพาะพนธมตรทางธรกจ (foster business partnership)
เพอความรวมมอในการสรางนวตกรรมของผประกอบการรายใหญและรายเลก
จากแนวโนมดงกลาวจะท าใหเกดผลกระทบตอแรงงานในภาคการเงน โดยการท าใหระบบและขนตอนการท างานเปนอตโนมตและลดขนตอนงานของตวกลาง จงกระทบตอแรงงานในสวนงานปฏบตการซงจะถกแทนทดวยเทคโนโลย เปนตน สถานการณดงกลาวอาจสงผลกระทบตอเศรษฐกจและสงคม จากการวางงาน จงมความจ าเปนทจะตองเตรยมมาตรการรองรบโดยการพฒนาทกษะแรงงานในภาคการเงนใหมความสามารถท างานทมมลคาสง (high value activities) เชน การใหค าปรกษาลกคา หรอการให บรการทตองอาศยความเชยวชาญ เปนตน นอกจากน ยงตองพฒนาบคลากรใหมทกษะในการสรางและประยกตใชเทคโนโลยในภาคการเงน เพอพฒนาผลตภณฑและบรการทางการเงนใหตอบสนองผบรโภคและประชาชนไดอยางเหมาะสมยงขน
๓. แนวทางการปฏรป
แนวทางการปฏรประบบการรองรบนวตกรรมทางการเงน จ าเปนตองอาศยความรวมมอของทงภาครฐและเอกชน โดยใหภาครฐมบทบาทเปนผน าขบเคลอนการระดมสมองรวมกบภาคเอกชน เพอระบ common vision & pain point ในอตสาหกรรม และ priority ประเดนทตองเรงแกไข โดยประกอบไปดวยกรอบการท างาน 4 สวนหลก ไดแก
3.1) การสราง Digital Infrastructure ๑) Business Infrastructure - การพฒนาโครงสรางพนฐาน Government Data ทเปดใหผมสทธสามารถเขาถง
ขอมลของภาครฐและน าไปใชพฒนานวตกรรม เชน ฐานขอมลทะเบยนราษฎร ทดน การปราบปราม การฟอกเงน เปนตน
- การพฒนาโครงสรางพนฐาน Cross-industry Data Pool เพอใหสามารถน ามาใช ในการวเคราะหเชงลกขามอตสาหกรรมได เชน การจดเกบประวตการรกษาพยาบาลของประชาชน เพอการรกษาระหวางโรงพยาบาลและการค านวณเบยประกน เปนตน
- การพฒนาโครงสรางพนฐานทเปน Common Utility ตามความตองการทางธรกจ เพอเพมประสทธภาพและลดตนทนทางธรกจ เชน Electronic-KYC, Electronic-account opening, regulatory reporting, licensing registration, fraud & financial risk detection เปนตน
๒) Technical Infrastructure - การพฒนา Cyber Security ส าหรบ National Critical Infrastructure ของ
ประเทศ และสรางกลไกเพอใหเกดการประสานความรวมมอระหวางภาครฐและเอกชน สงเสรมการสรางบคลากรดาน Cyber Security และผลกดนใหการปฏบตทมมาตรฐานทงในภาครฐและเอกชน
- การสงเสรมการใช Electronic document and signature ในการท าธรกรรม เพอลดคาใชจาย เพมความรวดเรวและแมนย า แกไขปญหาและขอจ ากดทางกฎหมาย โดยอาจใหหนวยงาน
๑๖
ของรฐเปนผน ารองการใช Electronic Document and Signature ในการท าธรกรรม โดยสวนหนงของ การพฒนาอาจจ าเปนตองสรางมาตรฐานและเครอขายหรอ Ecosystem เพอสงเสรมและสนบสนนใหม การลงทนในธรกจทใหบรการดาน Public Key Infrastructure (PKI) มารองรบ
- การพฒนาโครงสรางพนฐานเพอรองรบการท า Digital Identity เพอเพมความนาเชอถอในการยนยนตวบคคลในโลก Cyber ลดตนทน เพมความแมนย า และลดการปลอมแปลงตวตน (Fraud Prevention)
- การสงเสรมการลงทน การวจย และการพฒนาเทคโนโลยในสาขา Artificial Intelligence (AI) โดยสนบสนนภาคเอกชนใหลงทนใน AI Technology สงเสรมการผลตหรอน าเขาบคลากรในสาขา AI เพอลดตนทนและเพมประสทธภาพ ท าใหองคกรขนาดกลางและขนาดเลกสามารถเขาถงและใชประโยชนได
- การสงเสรมการลงทน การวจย และการพฒนาเทคโนโลย Big Data Platform and Analytics สงเสรมการเผยแพรความร และการพฒนาบคลากร เพอลดตนทนและเพมประสทธภาพใหองคกรขนาดกลางและเลกสามารถเขาถงและใชประโยชนได
- การพฒนา Network and connectivity ท าใหโครงขายเขาถงงาย ตอเอกชน และบคคลทวไป มงเพมคณภาพและพฒนามาตรฐานใหกลไกการเชอมตอและ Protocol ตาง ๆ เปนมาตรฐานทสากลรองรบ โดยการน ามาตรฐานมาใชเพอใหทกฝายสอสารเปนภาษาเดยวกน เพอลดตนทนของทกฝาย และอ านวยการท าธรกรรมกบตางประเทศ เชน Universal Interconnect Services ทใชเชอมตอแตละ innovator ทงในและตางประเทศใหสอสารเปนภาษาเดยวกน เชน การใช ISO 20022 ส าหรบ การช าระเงน เปนตน
3.2) การปรบปรงกฎหมายและกฎระเบยบ (Rules and Regulations)
๑) การออกและปรบปรงกฎหมายและกฎเกณฑของภาครฐ (New Rules/regulations Issuance)
ในปจจบนภาคธรกจในตลาดทนทงผประกอบการปจจบนและผประกอบการรายใหมเรมน านวตกรรม (innovation) ใหม ๆ โดยเฉพาะในดานเทคโนโลยทางการเงน (FinTech) มาใหบรการตอผลงทนอยางแพรหลาย และมแนวโนมทจะเพมขนอยางรวดเรวในอนาคต เชน การซอขายดวย algorithmic trading การใช algorithm ชวยในการใหขอมลหรอค าแนะน าการลงทน การวางแผนการลงทน และบรหารจดการลงทน (robo- advisor) เปนตน ซงผใหบรการเหลานมทงผทพรอมจะใหบรการ และผทยงไมมนใจและตองการทดสอบแนวคดกบลกคาจรง ดงนน การมกฎเกณฑและกฎหมายทยดหยนและสอดรบกบทศทางในอนาคตจงเปนปจจยส าคญเพอสงเสรมการสรางนวตกรรมใหเกดขน ไดแก
- การผลกดนใหการท าธรกรรมทางอเลกทรอนกสมผลตามกฎหมาย (Digital and Electronic Laws) เชน การท า KYC, การท า account opening และการลงนาม signature ในรปแบบ electronic เปนตน โดยเฉพาะ electronic signature ใหมผลบงคบทางกฎหมายตามกรณตวอยาง การตความของศาล
- การลดกฎเกณฑทเปนอปสรรคตอการเขาท าธรกจ (Barrier-to-entry Reduction) เชน กฎหมายรองรบการท าธรกรรม Crowd Funding และ Peer to Peer Lending ไดแก
(1) ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย เรอง ก าหนดอตราดอกเบยส าหรบธรกรรม กยมเงน และความคลองตวในการเคลอนยายทนจากตางประเทศมาลงทนใน Startup ไทย
๑๗
(๒) กฎหมายบรษทขอมลเครดตแหงชาต (NCB) เชน ขยายประเภทสมาชก NCB ใหครอบคลมผใหบรการ Peer to Peer Lending
(3) กฎหมาย Escrow Agent ใหเพมหนาทของ Escrow Agent ทดแลเงน (เพม Players) - การจดท า Regulatory Sandbox ดวยโครงสรางกฎหมายในปจจบน ผใหบรการ
Innovative Financial Services จะตองมาขอรบใบอนญาตการประกอบธรกจตามหลกเกณฑปกต จงเทากบเปนการปดกนการเกดของผใหบรการทจะเปนประโยชนกบผลงทน เนองจากขาดความพรอมในการปฏบตตามกฎเกณฑ ดงนน regulatory sandbox จงเปนกลไกทจะชวยใหผใหบรการทยงไมพรอมประกอบธรกจ หรอยงไมมนใจในรปแบบการประกอบธรกจของตน สามารถทดสอบนวตกรรมทน าเทคโนโลยทางการเงน (FinTech) มาใชในการใหบรการกบลกคาจรงภายใตขอบเขตทจ ากดผลกระทบตอลกคา โดยไมมอปสรรคจากตนทนดานกฎเกณฑทสง รวมถงเปน การเปดพนทใหแกผทสนใจสามารถสมครเขาทดสอบการใหบรการใน regulatory sandbox ไดตามกระบวนการทส านกงานคณะกรรมการก ากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย หรอธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.) ก าหนด
ทงน หลกเกณฑการก ากบดแลการประกอบธรกจปจจบนออกแบบมาเพอธรกจ แบบดงเดม (traditional type ซงใชคนเปนหลกในการใหบรการ) ยงมความไมเหมาะสม และปดกน การพฒนาดาน FinTech innovation เชน ทนจดทะเบยนช าระแลวอาจสงเกนความจ าเปนส าหรบรปแบบ ทใช FinTech และขอก าหนดเกยวกบระบบงานหรอบคลากรในการประกอบธรกจยงไมเหมาะสมกบ รปแบบการประกอบธรกจดงกลาว เปนตน ส านกงานคณะกรรมการก ากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย (ก.ล.ต.) จงจะออกหลกเกณฑชวคราว (temporary regulation) ทเหมาะสมกบการประกอบธรกจทหลากหลายในขอบเขตจ ากดมาทดลองใชกอนในระยะเวลาสน ๆ เชน 18 เดอน เปนตน เพอไมใหภาคธรกจตองรอกระบวนการแกไขหลกเกณฑซงมขนตอนและใชระยะเวลานาน โดยส านกงานจะน าขอเสนอแนะของ ภาคธรกจในการปฏบตตามหลกเกณฑดงกลาวมาใชออกหลกเกณฑถาวรตอไป
ส าหรบดานระบบสถาบนการเงน ธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.) กน าแนวทาง regulatory sandbox มาใช เพอสงเสรมการพฒนา FinTech ใหตอบสนองความตองการของลกคาไดหลากหลาย เพมการเขาถงบรการทางการเงน ดวยความสะดวก รวดเรว ดวยตนทนการใหบรการทเหมาะสม
ผสมครเขารวมทดสอบนวตกรรมอาจเปนสถาบนการเงน ผประกอบธรกจ เทคโนโลยทางการเงน (FinTech) หรอผทมความช านาญดานเทคโนโลย ซงตองการเสนอนวตกรรมทน าเทคโนโลยใหมมาสนบสนนการใหบรการทางการเงนแกผบรโภค ภายใตสภาพแวดลอมของการประกอบธรกจจรงทจ ากดขอบเขต กลมลกคาเปาหมาย และชวงเวลาในการทดสอบ เพอจ ากดความเสยหายทอาจเกดขน โดย ธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.) จะพจารณาการก ากบดแลทเกยวของใหยดหยนตามความเหมาะสมและความจ าเปนแลวแตกรณ ทงน ธรกรรมหรอนวตกรรมทน ามาทดสอบใน regulatory sandbox ของ ธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.) นน ตองเปนธรกรรมทอยภายใตขอบเขตการก ากบดแลของธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.) ไดแก การกยมเงนการช าระเงน หรอธรกรรมทางการเงนอนทธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.) เหนชอบ
แนวทาง regulatory sandbox นจะชวยใหผเขารวมสามารถเรมทดสอบนวตกรรมกบลกคาจรงไดเรวขน อกทงยงเปนกลไกทชวยสนบสนนการเรยนร และแลกเปลยนประสบการณรวมกนระหวางผใหบรการทางการเงนและผก ากบดแล อนจะน าไปสการออกหรอปรบปรงนโยบายการก ากบดแล ทเหมาะสมตอไป
๑๘
- การจดท า Virtual Sandbox กรณผใหบรการทตองการทดสอบบรการกบขอมลจรง แตยงไมพรอมจะใหบรการกบลกคาจรง ส านกงานคณะกรรมการก ากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพยจะสงเสรมใหเกดระบบขอมลทพรอมใช เชน fund factsheet / prospectus ทเปน machine readable และประสานงานทางดานขอมลกบหนวยงานหรอสมาคมตาง ๆ เพอใหผใหบรการเขาถงและสามารถน าขอมลไปใชในการทดสอบได
- การจด data protection level ทเหมาะสม เพอสงเสรมการสรางนวตกรรมควบคกบ การคมครองขอมลผบรโภค และผลกดนใหสามารถน าขอมลไปใชในเชงวเคราะหไดหากเปนรายการ ท ไมมการระบตวตน โดยใหมกฎหมายเกยวกบขอมลสวนบคคล และกฎหมาย market conducts เชน การบรหารจดการขอมลส าคญและประเดนเชงจรยธรรมการใชขอมล เปนตน
๒) การคมครองทรพยสนทางปญญา การใหความคมครองทรพยสนทางปญญา (Intellectual Property Rights) ในนวตกรรม
ทสรางขนอยางเหมาะสมและเปนธรรม ๓) แรงจงใจดานภาษ
นโยบายสรางแรงจงใจดานภาษ (Tax Incentive) ถอเปนสวนส าคญทจะชวยกระตนใหเกดการท าธรกรรมเพอสรางสรรคนวตกรรมในระบบการเงนไทย ตวอยางเชน
- การใหแรงจงใจดานภาษ (Tax Incentive) แกผประกอบการ ทพฒนาการวจยและการพฒนา (R&D) และใชเทคโนโลยและนวตกรรม (technology/innovation) เพอท าธรกจ
- การใหแรงจงใจดานภาษ (Tax Incentive) แกผลงทน ทลงทนในวสาหกจเรมตน เชน ภาษก าไรจากเงนลงทนในหลกทรพย ภาษเงนไดบคคลธรรมดา และภาษมลคาเพม เปนตน
3.3) การท างานเชงรกกบ Innovation Enablers ๑) Innovation Lab - การสงเสรมการจดตง Innovation Lab เพอเรงสรางนวตกรรมใหเกดขน ทงจาก
ภาคเอกชนในประเทศและตางประเทศ เชน กรณของ MAS ในสงคโปร ทรฐบาลสนบสนนเงนคดเปนรอยละ 50 ของเงนเดอนของเจาหนาททปฏบตงานใน Innovation Center เปนตน
๒) Accelerator Program - การดงดดผมประสบการณทางธรกจใหเขารวมลงทนในกจการชวงเรมตน (Startup)
โดยประเมนความเปนไปไดทางธรกจ ใหค าแนะน าเพอสรางสนคาและบรการขนต าทตอบโจทยผใชบรการ (minimum viable product) และรวมบรหารกจการ เพอเพมโอกาสประสบความส าเรจ
๓) Co-working Space - การสรางศนย Co-working Space เพอชวยลดตนทนดานสถานท และสงเสรม
การสรางเครอขายระหวางผประกอบธรกจ - การสงเสรมการเขาถงขอมลและเทคโนโลย เพอใชในการทดลองเพอสรางสรรคนวตกรรม
3.4) การพฒนาบคลากรดานนวตกรรมทางการเงน (FinTech Talent Development) ๑) หลกสตรนวตกรรมทางการเงน (FinTech Course)
หลกสตรมาตรฐานดานการพฒนานวตกรรมทางการเงน มวตถประสงคหลกเพอพฒนาทรพยากรบคคลภายในประเทศใหมความพรอมส าหรบการเปนผใชงานและการเปนผพฒนานวตกรรม
๑๙
ทางการเงน โดยแบงความเขมขนของเนอหาออกเปน ๓ หลกสตร ตามความรพนฐานดานการเงนและ ความเขาใจในเทคโนโลยของผเรยน ดงน
- หลกสตรท 1 ส าหรบบคลากรในตลาดการเงน เพอสนบสนนแนวคดเรองการประยกตใชเทคโนโลยในการพฒนาบรการทางการเงนปจจบนใหมประสทธภาพมากขน หรอการสรางสรรคบรการใหมภายใตการดแลของสถาบนการเงนตนสงกด โดยมลกษณะเปนหลกสตรแบบกระชบ เฉพาะเจาะจงส าหรบ แตละประเภทของนวตกรรมทางการเงน เชน Retail Investment, Robo-advisor, Crowd Funding, Peer to Peer Lending, InsurTech, Crypto-Currency เปนตน
- หลกสตรท ๒ ส าหรบบคลากรในภาคเทคโนโลย เพอสรางพนฐานความรในดานการเงนและความเขาใจเกยวกบนวตกรรมทางการเงนรปแบบใหม ตลอดจนโอกาสและช องทางทเหมาะสม ในการท างานในสายนวตกรรมทางการเงน โดยมรปแบบเปนหลกสตรแบบสมบรณและตอเนอง เรมตงแตความร พนฐานของบรการทางการเงน เทคโนโลยจ าเปนทอย เบองหลงการพฒนานวตกรรม จนถง ความนาสนใจของนวตกรรมทางการเงนในแตละประเภท
- หลกสตรท ๓ ส าหรบบคคลทวไปทสนใจรวมถงนกเรยนนกศกษา เพอสรางความเขาใจ ในการใชงานนวตกรรมทางการเงนรปแบบใหม และปพนฐานความรในการเปนผประกอบการดานนวตกรรมทางการเงน โดยแบงหลกสตรออกเปน ๒ ระดบเนอหา คอ ความรเบองตนในนวตกรรมทางการเงน และหลกสตรยอยส าหรบนวตกรรมทางการเงนแตละประเภท
สมาคมฟนเทคประเทศไทยเปนผรบผดชอบในการด าเนนงาน โดยคาดหวงผลส าเรจจากหลกสตร ท ๑ ภายในป พ.ศ. ๒๕๖๐ ผานความรวมมอจากสมาคมธนาคารไทย สมาคมบรษทหลกทรพยไทย สมาคมบรษทจดการลงทน สมาคมประกนชวตไทย เพอใหการเรยนในหลกสตรดงกลาวสามารถใชยนประกอบการตอใบอนญาตทเกยวของได สวนหลกสตรท ๒ และ ๓ จะมการประสานงานกบหนวยงาน ทเกยวของใหไดผลส าเรจภายในป พ.ศ. ๒๕๖๑
๒) โครงการหองทดลองนวตกรรมทางการเงนในมหาวทยาลย (University FinTech Lab) หองทดลองนวตกรรมทางการเงนในมหาวทยาลยเปนโครงการตอยอดจากหลกสตรนวตกรรมทางการเงน (FinTech Course) โดยมหาวทยาลยทใหความสนใจเขารวมโครงการสามารถจดสรรทรพยากรทมอย รวมกบเงนทนสนบสนนจากภาครฐ และการสนบสนนดานทรพยากรบคคลจากสมาคม ฟนเทคประเทศไทย เพอเปดโอกาสใหกบนกศกษาทตองการพฒนานวตกรรมทางการเงนไดเขาถงทรพยากรทจ าเปน โดยโครงการทมศกยภาพจะไดรบการผลกดนใหด าเนนการตอเนองเพอผลส าเรจอยางเปนรปธรรม ผาน Accelerator และ Incubator ในล าดบถดไป ผลส าเรจทคาดหวง คอ การจดตงหองทดลองนวตกรรมทางการเงนในมหาวทยาลย อยางนอย ๓ แหง ภายในป พ.ศ. ๒๕๖๑ และกระตนใหเกดนวตกรรมทางการเงนทใชไดจรงซงมตนก าเนดมาจากหองทดลองน อยางนอย ๓ โครงการภายในป พ.ศ. ๒๕๖๓
๓) การรบนกศกษาฝกงานในสาขาการพฒนานวตกรรมทางการเงน (FinTech Internship Program)
การประสานระหวางสถาบนการเงนทตองการรบนกศกษาเพอท างานหรอฝกงานกบมหาวทยาลยทตองการสงเสรมใหนกศกษามความเขาใจเกยวกบการประกอบอาชพในสาขาน ทงน ในอนาคตอนใกล สถาบนการเงนในประเทศอาจเผชญปญหาเรองการสรรหาและพฒนาบคลากรดานนวตกรรมทางการเงน ในขณะทนกศกษาจบใหมสวนมากยงไมมความเขาใจท เ พยงพอเกยวกบการท างาน ในอตสาหกรรมการเงนและนวตกรรมทางการเงน สมาคมฟนเทคประเทศไทยสามารถแกไขปญหาดงกลาว
๒๐
โดยการท าหนาท เปนตวกลาง โดยจดใหมการประชาสมพนธ เก ยวกบการฝกงานอยางท วถง ในแตละมหาวทยาลยทเขารวมโครงการ ควบคกบการสอนในหลกสตรนวตกรรมทางการเงนส าหรบนกศกษา (FinTech Course) โดยคาดหวงผลส าเรจในการฝกงานจรงของนกศกษาภายในป พ.ศ. ๒๕๖๑
๔) การแลกเปลยนความรดานนวตกรรมทางการเงน (FinTech Knowledge Sharing) นวตกรรมทางการเงนเปนเรองทตองไดรบการตดตามในระดบนานาชาต เพอเปดมมมอง
ใหรอบดานเกยวกบพฒนาการใหม ซงอาจสงผลกระทบมายงผบรโภคภายในประเทศในเวลาอนรวดเรว ดงนน การจดเวทเพอใหผประกอบการในระดบนานาชาตมาน าเสนอนวตกรรมและโมเดลทางธรกจ ในประเทศไทยจงเปนเรองทจ าเปนอยางยง โดยหนวยงานภาคทางการซงรวมถงหนวยงานก ากบดแลระบบการเงนทงระบบควรรวมกนจดเวทดงกลาวเปนประจ าทกไตรมาส โดยคาดหวงใหเกดขนตอเนองเรมตงแต ป พ.ศ. ๒๕๖๐ นอกจากน ในระดบภายในประเทศเอง การแลกเปลยนความรดานนวตกรรมทางการเงนระหวางภาคการศกษา (Academic) และผประกอบการ (Practitioners) เปนเรองทจ าเปนมากเชนกน ดงนน สมาคมฟนเทคประเทศไทยจะประสานกบภาคการศกษาและผประกอบการเพอจดตงชองทาง ความรวมมอระหวางกนใหเปนรปธรรมภายในป พ.ศ. ๒๕๖๑
๕) การเรงพฒนาบคลากรโดยอาศยองคความรทจ าเปนจากตางประเทศ (Talent Import) การสงเสรมนโยบายทด งดดบรษทและบคลากรท มความช านาญและมนวตกรรม
ดานเทคโนโลยจากตางประเทศ โดยเฉพาะกลม digital talent ใหเขามาท างานในไทย เชน การใหสทธพเศษดาน Working Permit/Visa, Tax Incentive และ Expat Benefit Program เปนตน ซงการน าเขาเทคโนโลย อปกรณ และองคความรทจ าเปนดงกลาวจากตางประเทศ จะชวยเรงขบเคลอนใหเกดการสรางนวตกรรมใหมในไทยไดอยางรวดเรว
๔. ขอเสนอเชงนโยบาย
การปฏรประบบการรองรบนวตกรรมทางการเงนใหเกดผลทรวดเรวและเปนรปธรรม จ าเปนตองผลกดนผานกลไกทส าคญทประกอบดวย 4 สวนหลก ไดแก
4.1) การมกฎหมายทมความสมดลระหวางการคมครองขอมลสวนบคคลกบการสงเสรมใหเกดระบบนเวศทเออตอการพฒนานวตกรรมทางการเงน
ขอมลคอหวใจส าคญของการพฒนาให เกดนวตกรรมทางการเงน ( FinTech) ปจจบนผประกอบการมการบรหารจดการใหไดมาซงขอมลและสารสนเทศ ดวยการรวบรวม จดเกบ รวมถงการใชหรอเผยแพรขอมลสวนบคคลของผใชบรการทางการเงนอยางแพรหลาย ซงจ าเปนอยางยงตอการสรางสรรคนวตกรรมทางการเงน
อยางไรกด การน าขอมลลกคาไปใชนน ผประกอบการจะตองค านงถงการคมครองขอมล สวนบคคล (data privacy) ของลกคาดวย เพอมใหละเมดขอมลสวนบคคลซงเปนสทธขนพนฐานส าคญ ในความเปนสวนตว (privacy right) ของประชาชนทตองไดรบการคมครอง อนจะท าใหประชาชนมความมนใจในการท าธรกรรมทางอเลกทรอนกส
ปจจบนมกฎหมายเฉพาะหลายฉบบทก าหนดหลกเกณฑในการคมครองขอมลสวนบคคลทอย ในความดแลของหนวยงานของรฐ เชน พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. 2540 ประกาศคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกส เรอง แนวนโยบายและแนวปฏบตในการรกษาความมนคงปลอดภยดานสารสนเทศของหนวยงานของรฐ พ.ศ. 2553 และประกาศคณะกรรมการธรกรรม
๒๑
ทางอเลกทรอนกส เรอง แนวนโยบายและแนวปฏบตในการคมครองขอมลสวนบคคลของหนวยงานของรฐ พ.ศ. 2553 ซงออกตามพระราชกฤษฎกาก าหนดหลกเกณฑและวธการในการท าธรกรรมทางอเลกทรอนกสภาครฐ พ.ศ. 2549 ดงนน การก าหนดขอบเขตการใชบงคบ รวมทงหลกเกณฑในการคมครองขอมล สวนบคคล ภายใตรางพระราชบญญตคมครองขอมลสวนบคคล พ.ศ. .... ทจะมผลบงคบใชนน ควรพจารณาความเชอมโยงกบกฎหมายอนทเกยวของเพอมใหเกดความซ าซอนหรอขดหรอแยงกน ซงจะกอใหเกดปญหาในทางปฏบต
นอกจากน การพจารณาก าหนดบทบญญตและกฎเกณฑภายใตพระราชบญญตคมครองขอมลสวนบคคลฯ ควรค านงถงความสมดลระหวางการคมครองขอมลสวนบคคลของเจาของขอมล และ การสงเสรมสนบสนนภาคธรกจใหสามารถน าขอมลไปใชประมวลผลหรอวเคราะห เพอใหเกดระบบนเวศทเออตอการพฒนานวตกรรมทางการเงนใหตอบโจทยความตองการไดดยงขน และเปนประโยชนตอผใชบรการทางการเงน โดยกฎหมายดงกลาวควรมหลกการส าคญทระบในบทบญญต เชน
- การใหสทธแกเจาของขอมลสวนบคคลในการยนยอมและไมยนยอมใหขอมล รวมถง การรองขอ ใหมการโอนขอมลสวนบคคล (right to data portability) จากผใหบรการในปจจบนไปยง ผใหบรการรายอนได เพอใหเจาของขอมลสวนบคคลมทางเลอกในการใชบรการไดสะดวกและหลากหลายยงขน
- การก าหนดหนาทและความรบผดชอบของผใชขอมล ขอบเขตและวตถประสงคของการน าขอมลไปใช รวมถงหลกการทจะเปดเผยขอมลตอบคคลทสาม
- การก าหนดใหผ ใหบรการมมาตรการในการรกษาความลบตลอดชวงการใชขอมล เชน มผตรวจสอบวาการใชขอมลเปนไปตามกฎหมาย รวมถงการใหท าลายขอมลสวนบคคลเมอพนก าหนดระยะเวลาการเกบรกษา ยกเวนการจดเกบขอมลไวเพอประโยชนในการด าเนนคดในอนาคต
- ในกรณทผใหบรการลบหรอแปลงขอมลเพอมใหสามารถระบตวบคคล (anonymisation) และมมาตรการเพยงพอทท าใหมนใจวาไมสามารถระบตวตนยอนกลบได (re-identification) โดยใหจดวาเมอไมสามารถระบตวตนไดแลว สมารถน าขอมลดงกลาวไปใชไดโดยไมถอวาเปนการละเมด เพอประโยชนตอผใหบรการในการพฒนาสนคาและบรการ มฉะนนจะเปนอปสรรคตอการพฒนานวตกรรม
- การเปดโอกาสใหเกดการใชและเคลอนยายขอมล (free flow of personal data) ระหวางผลตภณฑ ระหวางบรษทในเครอ ระหวางอตสาหกรรม (cross-industry) และระหวางประเทศ ดวยการน าโครงสรางพนฐาน เชน open data, open API และการน า big data มาใช เพอประโยชนในการพฒนาบรการและสนคาทหลากหลาย ครบวงจร และชวยลดตนทนของผใหบรการ
4.2) การประสานความรวมมอของหนวยงานก ากบดแลเพอขบเคลอนนโยบายรวมกน หนวยงานก ากบดแลทง 3 แหง ไดแก ธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.) ส านกงานคณะกรรมการ
ก ากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย (ก.ล.ต.) และส านกงานคณะกรรมการก ากบและสงเสรมการประกอบธรกจประกนภย (คปภ.) ควรประสานการท างาน เพอขบเคลอนนโยบายทเชอมโยงกน โดยรวมกนก าหนดนโยบาย สงเสรม และแกไขประเดนทเปนอปสรรคตอการพฒนานวตกรรมทางการเงน เพอใหการพฒนาและก ากบดแลในภาพรวมเปนไปในทศทางเดยวกนและมเอกภาพ
๒๒
4.3) ค าสงทางการบรหารเพอการปฏรปนวตกรรมทางการเงน ๑) ดาน Cyber security ควรก าหนดใหหนวยงานภาครฐปฏบตตามมาตรฐาน ISO 27001
ซงมขอก าหนดเรองความมนคงและความปลอดภยของขอมลเปนพนฐานขนต า โดยแตละหนวยงาน ควรพจารณามาตรฐานและมาตรการอนเพมเตมเพอใหเพยงพอตอการบรหารความเสยง อยางไรกด ประเดนดาน cyber security ถอเปนหวใจส าคญในการสรางความนาเชอถอใหกบระบบความมนคงและความปลอดภยของขอมล ดงนน ควรก าหนดใหมหนวยงานทมความเชยวชาญเขามารบผดชอบดาน cyber security โดยตรง
๒) การเปดเผยขอมลในรปแบบทระบบคอมพวเตอรสามารถอานคาและใชงานตอได (Machine-readable) นวตกรรมดานการบรการทางการเงนสวนใหญใชกระบวนท างานทเปนอตโนมต โดยมคอมพวเตอรท างานแทนคน ดงนน ขอมลทภาครฐเปดเผยตองอยในรปแบบทงายตอการน าไปใชงานดวยระบบคอมพวเตอร ซงในปจจบนขอมลบางประเภทและประกาศตาง ๆ โดยสวนใหญเอกสารทออกจากภาครฐยงอยในรปแบบเอกสาร PDF หรอรปภาพ เชน ขอมลการฟอกเงนของส านกงานปองกนและปราบปราม การฟอกเงน ขอมลความผดมลฐานของกรมต ารวจ ขอมลคดลมละลายของกรมบงคบคด เปนตน ท าให ไมสามารถน าไปใชงานตอไดทนท เปนอปสรรคทส าคญตอการพฒนานวตกรรมบรการทางการเงน ทงนภาครฐอาจพจารณาจดใหม portal กลางทรวบรวมขอมลทภาครฐเผยแพร เชนเดยวกบทประเทศองกฤษจดใหมขน
๓) การใหบรการภาครฐในรปแบบดจ ทล เ พอลดการใชกระดาษ (paperless) เชน การออกใบอนญาตหรอการคดลอกส าเนาเอกสารทางราชการควรใชระบบอเลกทรอนกส รวมถงการใหสงตอขอมลในรปแบบดจทลภาครฐทนาเชอถอระหวางกนได
๔) การสราง portal กลางเพอจดเกบขอมลของบคคลโดยสมครใจ เพอใหประชาชนเขาไปกรอกขอมลสวนบคคลและใหความยนยอมหนวยงานทตนอนญาตเขาถงขอมลสวนบคคลของตนเองได โดยระบบจะตองมความมนคงและนาเชอถอ ทงน ประชาชนจะไดรบการยนยนตวตนไดจาก portal กลางน ซงจะน าไปสการตอยอดการใหบรการของภาครฐและหนวยงานตาง ๆ แกประชาชนทสะดวก ไมซ าซอน และมประสทธภาพมากขน
4.4) การก าหนดเปาหมายและวดผลสมฤทธของการปฏรประบบเพอรองรบนวตกรรมทางการเงน การก าหนดเปาหมายและวดผลตามแผนการปฏรประบบเพอรองรบนวตกรรมทางการเงน
ในภาพใหญ สามารถพจารณาไดจากผลประเมนการเขาถงบรการทางการเงนอยางทวถงของประชาชน (Financial Inclusion) โดยประชาชนสามารถเขาถงผลตภณฑทางการเงนและใชบรการทางการเงน ขนพนฐานทตอบสนองความตองการของตนได โดยมตนทนทเหมาะสม
นอกจากน ควรพจารณาจากมลคาเงนทลงทนเพอพฒนานวตกรรมทางการเงนและลงทนในเทคโนโลยทางการเงน จ านวนรายการธรกรรมของนวตกรรมทางการเงนในรปแบบตาง ๆ ตลอดจนการลดตนทนการท าธรกรรมทางการเงน เปนตน
