67

ABSTRACT

The research “The Problems of Human Trafficking in Begging Exploitation” aimed to study causes and situations of begging problems in Thai society, perspectives on beggar and begging, including the analysis of the precious measurement of begging problems, in order to provide recommendations to tackle the problems of human trafficking in forced begging. Qualitative research was designed to this research and the data was gathered by mixed methods, such as documentary research, key informant interviews, group discussions and field study, to understand the problem. Also, content analysis and descriptive research were used to analyze the gathered data and presented the research results. The research results showed that the problem of human trafficking in forced begging was extremely complicated which linked to the social value of “giving.” The occurred begging phenomenon was motivated by poverty and easy income that formed many groups of beggars both of Thai beggars and beggars from neighbour countries.

การจดการปญหาการคามนษย

ในรปแบบการแสวงหาประโยชน

จากการขอทาน1

ดร.ไพรช บวรสมพงษ 2

1 ไดรบการสนบสนนงบประมาณวจยจากกองทนเพอการปองกนและปราบปรามการคามนษยกระทรวงการพฒนาสงคมและ ความมนคงของมนษย

2 ผชวยศาสตราจารย ภาควชาสงคมวทยา คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

_16-1314(067-090).indd 67 1/13/60 BE 3:18 PM

68

วารสารกระบวนการยตธรรม ปท 9 เลมท 3 กนยายน – ธนวาคม 2559

Moreover, the social point of view in the problem was still “the begging is normal” and “giving is merit making,” the begging problem therefore was repeatedly produced and its impact was wider. Although, the begging was related to human trafficking gangs and transnational organized crime groups, the measurements and solutions were not consistent with the root cause of the problem, for example, to order and control beggars in shelters or to recover them by old-fashion occupational training. The limitation of victim identification was also a cause of ineffective victim protection and offender prosecution. Therefore, the recommendations to combat the human trafficking problem were to start with the process of fact finding in order to screen victims of human trafficking, to lead them and their family to the process of witness protection, and to recover and prepare them for participating in the process of offender prosecution. For conducting all processes, multidisciplinary was needed. In case of people in society, the correct giving concept was needed, so there should be programs to promote understanding and awareness that giving should be correctly done and no need to give money to beggars because Thailand had the social welfare system to take care of every vulnerable group of Thai citizen.Keywords: Human Trafficking, Human Trafficking Combat, Begging Exploitation, Forced Begging

บทคดยอ

การวจยเรอง “ปญหาการคามนษยใน รปแบบการแสวงหาประโยชนจากการขอทาน” มวตถประสงคเพอศกษาถงทมาและสถานการณ ของปญหาขอทานในสงคมไทยมมมองเกยวกบ ขอทานและการขอทาน รวมถงการวเคราะห มาตรการจดการปญหาขอทานเพอน�าไปสการ จดท�าขอเสนอแนะตอการจดการปญหาการ คามนษยในรปแบบบงคบขอทาน การวจยนใชรปแบบการวจยเชงคณภาพ โดยใชวธการเกบขอมลแบบหลายวธการไมวา จะเปนการวจยเชงเอกสาร การสมภาษณผให ขอมลหลก การอภปรายกล ม การลงพนท ภาคสนามเพอท�าความเขาใจเกยวกบปญหา การคามนษยในรปแบบการแสวงหาประโยชน จากการขอทาน และใชการวเคราะหขอมลเชง เนอหาและน�าเสนอขอมลดวยวธการพรรณนา ผลการวจยพบวา ปญหาการคามนษยใน รปแบบการแสวงหาประโยชนจากการขอทาน เปนปญหาทมความสลบซบซอนและเชอมโยง กบคานยมของสงคมวาดวย “การให” ท�าให ปรากฏการณขอทานทเกดขนมหลายลกษณะ ทงทมาจากปญหาความยากจนอนเปนแรง ผลกดนใหตองมาขอทาน หรอแรงดงดดจาก การไดเงนมาโดยงายท�าใหเกดกล มอาชพ ขอทานหรอกลมขบวนการเรขอทานหรอกรณ การเขามาเปนขอทานของชาวตางชาตทหลงไหล มาจากประเทศเพอนบาน ในขณะทมมมองของสงคมเกยวกบปญหา ขอทานยงคงมองวา “การขอทานเปนเรองปกต การใหเปนเรองของความดงาม” ท�าใหปญหา ขอทานยงคงถกผลตซ�าซงปญหาและสราง ผลกระทบในวงกวางเนองจากปญหาขอทาน มความเกยวของกบขบวนการคามนษยและ กระท�าความผดทางอาญาในลกษณะองคกร

_16-1314(067-090).indd 68 1/13/60 BE 3:18 PM

69

Journal of Thai Justice System Vol.3 September - December 2016

อาชญากรรมข ามชาต หากแต วธในการ แกไขปญหากลบมงไปทการจดระเบยบอนเปน มาตรการทมงควบคมและน�าบคคลทมาขอทาน เข ารบการบ�าบดฟ นฟ ฝ กอาชพในสถาน สงเคราะหประกอบกบขอจ�ากดในการคดกรอง และจ�าแนกการเปนผเสยหายจากการคามนษย เพอเขาสกระบวนการคมครองดแล จงท�าให ไมสามารถด�าเนนการปองกนและปราบปราม หรอด�าเนนคดกบขบวนการคามนษยไดอยาง มประสทธภาพ ขอเสนอแนะจากการวจยครงนคอแนวทาง การจดการปญหาการคามนษยในรปแบบการ แสวงหาประโยชนจากการขอทานจ�าเปนตอง เรมจากกระบวนการคนหาขอเทจจรงเพอ จ�าแนก คดกรองผเสยหายเขาสกระบวนการ คมครองการฟนฟและการเตรยมความพรอม ผ เสยหายในการให ความร วมมอในการ ปราบปราม ควบคไปกบการก�าหนดมาตรการ คมครองพยาน รวมถงบคคลในครอบครว ซง ตองท�างานภายใตหลกสหวชาชพ รวมถงการ สรางความเขาใจและความตระหนกร ของ สงคมเกยวกบการใหทานทถกตองทไมจ�าเปน ตองกระท�าผานการใหเงนขอทานเนองจาก ประเทศไทยมระบบรฐสวสดการทดแลใน ทกกลมเปาหมายค�ำส�ำคญ: การคามนษย การตอตานการคา มนษย การแสวงหาประโยชนจากการขอทาน การบงคบขอทาน

บทน�า

ปญหาการคามนษยถอเปนอาชญากรรมทม การจดการททนสมย มเครอขายการท�างานท ครอบคลมทวโลก ท�าใหความเขาใจเกยวกบ

ปญหาการคามนษยแบบเดมทวาบางประเทศ เปนเพยงพนทตนทาง (Source) หรอพนท ทางผ าน (Transit) หรอพนทปลายทาง (Destination) กลายเปนหลายประเทศทวโลก ไดเปนพนทรวม (Share Arena) ของปญหา การคามนษย ขณะทแนวทางการแกไขปญหา ของประเทศไทยทผานมายงคงใชวธการบรหาร จดการดวยระบบราชการทเตมไปดวยระเบยบ ขนตอนทลาชา ไมเทาทนกบการจดการปญหา คามนษยทมความสลบซบซอนและมการจดการ ทเปนระบบและทนสมย(ไพรชบวรสมพงษและ คณะ,2558) ดงนน การจดการปญหาการคามนษย แบบเดมจงยากทจะเกดผลลพธทมประสทธภาพ และสามารถแกปญหาการคามนษยใหหมด ไปจากสงคมไทย ประกอบกบนกคามนษย พยายามหาเหยอจากแหลงใหมๆ มเครอขาย ทกอตงกนอยางดในสถานทปลายทางตางๆ และเปนทแนชดวามการเชอมโยงการท�างาน กนระหวางนกคามนษยและเจาหนาทผรกษา กฎหมาย3ท�าใหบรรดานกคามนษยยงคงไมถก ลงโทษจากอาชญากรรมทตนกระท�า (ภทรยา กจเจรญ อางถงในเนาวรตน พลายนอย และ คณะ,2556)การคามนษยจงเปนอาชญากรรม ทมความเสยงต�าและท�าก�าไรอยางมหาศาล (LucrativeBusiness)และเปน1ใน3ลกษณะ อาชญากรรมทสรางผลตอบแทนทางเศรษฐกจ สงสด (ควบคไปกบการคาอาวธสงครามและ การคายาเสพตด) ประเทศไทยถกจดอนดบใหอยในระดบเทยร3 (Tier 3) ในการจดการปญหาการคามนษยมา ตอเนอง2ป(2557และ2558)โดยกอนหนาน อยในระดบเทยร 2 ทตองจบตามอง (Tier 2 Watchlist)ตอเนองมา4ป(2553-2556)

3 ประเดนดงกลาวถกกลาวถงในรายงาน Tip Report 2013, 2014 ชใหเหนถงปญหาส�าคญในเชงระบบทตองมการออกแบบกลไกและมาตรการในการจดการ

_16-1314(067-090).indd 69 1/13/60 BE 3:18 PM

70

วารสารกระบวนการยตธรรม ปท 9 เลมท 3 กนยายน – ธนวาคม 2559

ซงเปนขอเทจจรงเชงประจกษทไมอาจปฏเสธ ไดวาประเทศไทยประสบปญหาการคามนษย มาอยางตอเนองจนปญหาดงกลาวไดกลายเปน สวนหนงของปญหาสงคมทส�าคญ เชน ความ ยากจนการขาดโอกาสทางการศกษาและอาชพ ทเชอมโยงไปยงคานยม ความเชอของคนใน สงคมเชนขอทานหรอการแสวงหาประโยชนจาก การคามนษยในรปแบบการน�าคนมาขอทาน ท ล วนเก ยวข องกบความเมตตาสงสาร การชวยเหลอท�าทาน อนเปนรากเหงาของ วฒนธรรมทดในสงคมไทยวาดวยการชวยเหลอ ผอนทตกทกขไดยากแตกลบกลายเปนชองทาง ในการแสวงหาประโยชนอนมชอบของนกคามนษย ปญหาการคามนษยมพฒนาการนบตงแต ประเทศไทยกาวเขาสการพฒนาเศรษฐกจแบบ เสร ซงเปนการขบเคลอนประเทศใหกาวไปส สงคมทนนยม การพฒนาดานอตสาหกรรมได สงผลใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคม(OECD, 2015)จากการพงพาอาศยชวยเหลอเกอกลกน ฉนทญาตมตรสการท�าทกอยางใหกลายเปน สนคา(Commodification)และการก�าหนดราคา (PriceTag)อกทงยงสงผลตอการขยายตวของ เมองใหญซงกลายเปนพนททถกคาดหวงถง โอกาสและการยกระดบคณภาพชวตในขณะท

ทองถนชนบทกลายเปนพนทลมสลายทางวถ ชวตและวฒนธรรมอนเนองมาจากคานยมท ยดตดกบการบรโภคนยม(Appadurai,1984) การเตบโตของเมองใหญเปนแรงดงดดให ผคนหลงไหลเขามาทงทเปนแรงงานภายใน ประเทศและแรงงานขามชาต หากแตผ คน เหลานเปนผคนทไรรากเหงาในมหานครใชชวต ภายใตความร สกแปลกแยก (Alienation) แมเศรษฐกจในเมองจะเฟองฟดวยกลไกการ ขบเคลอนของภาคธรกจเอกชน แตมเพยงคน สวนนอยทไดรบผลประโยชน (Duranton and Puga,2013)ความไมเทาเทยมจงปรากฏใหเหน อยทวไปหลายคนตองดนรนดวยการออกเรรอน ขอทาน(DociuandDunarintu,2012)ถงแม แบบแผนการดนรนเพอความอยรอดโดยการผน ตวเองมาเปนขอทานเพอเลยงชพหรอครอบครว จะไมไดรบการยอมรบจากสงคมทวไปแตขอทาน กไดกลายเปนปรากฏการณทเกดขนในพนทตางๆ ทวโลก4,5,6 ทามกลางการเปลยนแปลงของสงคมทเกดขน การแสวงหาประโยชนจากมนษยในลกษณะ การน�าคนมาขอทานหรอการบงคบขอทาน (Beggar Exploitation) ไดเกดขนแพรหลาย ทวโลก7 รวมถงประเทศไทยทมบรบทสงคม

4 โปรดดเพมเตมใน https://www.youtube.com/watch?v=ejFI6JcVsLA&nohtml5=False ทไดน�าเสนอแงมมเกยวกบวถชวตกลมขอทานเดกเรรอนในกรงนวเดล ประเทศอนเดย เพอขอเงนจากผคนทวไป ประเดนทนาสนใจคอสวนหนงของกลมขอทานเปนเดก (หญง) หรอสาววยรนทประสบปญหาครอบครว ไรบาน ยากจน มบตร เขาไมถงสวสดการแหงรฐ การขอทานจงเปนวธหนงทชวยใหด�ารงชวตอยรอดไดในแตละวน อยางไรกด ความยอนแยงของปรากฏการณขอทานกยงคงปรากฏใหเหนในกรณทมกลมคนทยดการขอทานเปนอาชพในการสรางรายไดและความมงคงใหกบตนเอง โปรดดเพมเตมใน https://www.youtube.com/watch?v=UHFmIoC86Ok

5 การขอทานในบางพนทเปนผลกระทบจากความไมมนคงทางสงคม (Social Insecurity) เปนผลพวงจากการเรรอนอพยพยายถนในลกษณะขอทานเรรอนยปซ (Gypsy Begging) ทขอทานตามเมองใหญ โปรดดรายละเอยดเพมเตมในhttps://www.youtube.com/watch?v=bZQE-X6SlsU

6 นอกจากนยงพบปรากฏการณแสวงหาประโยชนจากการแสรงเปนขอทานโดยอางถงปญหาตางๆ เชน ตกรถ ไมมเงนประทงชวต การขอทานในลกษณะขมข การน�าเดกมาเรขอทานเพอขอทรพยสนจากประชาชนทวไป ซงเปนภาพทมกปรากฏในหลายสงคมทวโลกรวมถงสงคมไทย โปรดดเพมเตมใน https://www.youtube.com/watch?v=Wx-o4MXEPGU

7 ภาพการน�าเดกมาแสวงหาประโยชนจากการขอทานสามารถพบเหนไดในหลายสงคม โดยสงทเกดขนควบคกนคอการท�าหนาทเปน ธระจดหา (Providing/ Provider) ของขบวนการนายหนา โปรดดเพมเตมในhttps://www.youtube.com/watch?v=t5-nX_gYHPM และ https://www.youtube.com/watch?v=FOHHeaezDEo ทน�าเสนอสงคมสวเดนทมการน�าเดกจากบลแกเรยมาเรขอทาน

_16-1314(067-090).indd 70 1/13/60 BE 3:18 PM

71

Journal of Thai Justice System Vol.3 September - December 2016

และวฒนธรรมทดงามวาดวย “การให” การ ชวยเหลอเกอกลผทออนดอยกวาซงลวนเปน ปจจยดงดดใหเกดการน�าพาบคคลมาเปน ขอทานทงในลกษณะสมครใจหรอขเขญบงคบ เพอแสวงหาประโยชนโดยกลมนกคามนษยท ด�าเนนการกนอยางเปนขบวนการท�างานเชอมโยง ไปยงเครอขายทงในระดบชมชนเจาหนาทของรฐ รวมถงบคคลในสงคมในฐานะ “ผให” ทท�าให ปรากฏการณขอทานยงด�ารงอยอยางตอเนอง ขอบเขตเนอหาของบทความวจยนตองการ น�าเสนอขอคนพบเกยวกบทมาและสภาพปญหา ขอทานมมมองเกยวกบขอทานและการขอทาน นโยบายและมาตรการการจดการปญหาการคา มนษยในรปแบบการแสวงหาประโยชนจากการ ขอทานและขอเสนอแนะเพอการจดการปญหา การคามนษยในรปแบบการแสวงหาประโยชน จากการขอทาน

วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาสภาพปญหาและขอปรากฏ ตางๆเกยวกบขอทานในบรบทสงคมไทย 2. เพอศกษานโยบายและมาตรการการ จดการปญหาการคามนษยในรปแบบการ แสวงหาประโยชนจากการขอทาน

วธด�าเนนการวจย

วธกำรเกบรวบรวมขอมล 1. การวจยเชงเอกสารดวยการศกษาและ รวบรวมขอมลจากหนงสอ ต�ารา บทความ วารสารงานวจยวทยานพนธสงพมพตางๆ ทเกยวของกบปญหาขอทานและการจดการ

ปญหาขอทาน 2.การสมภาษณผใหขอมลหลก โดยเปน บคคลทท�างานดานการแกไขปญหาขอทานทง ภาครฐและองคกรพฒนาภาคเอกชน ไดแก เจาหนาทมลนธกระจกเงา พนกงานเจาหนาท ต�ารวจในระดบพนทผแทนจากกองบงคบการ ปราบปรามความผดเกยวกบการคามนษยและ ผเชยวชาญจากกองตอตานการคามนษย 3. การอภปรายกลม ระหวางผวจยและ ผแทนหนวยงานทงภาครฐและองคกรพฒนา ภาคเอกชน อนประกอบดวย ผแทนองคกร Friends ผแทนจากส�านกงานพฒนาสงคม และความมนคงของมนษยจงหวดสระแกว เจาหนาทต�ารวจผแทนจากส�านกงานตรวจคน เขาเมอง ผแทนจากสถานคมครองสวสดภาพ ผเสยหายจากการคามนษย(บานศรสราษฎร) 4. การลงพนทภาคสนามจงหวดสระแกว และจงหวดสราษฎรธานเพอสงเกตการณและ ท�าความเขาใจเกยวกบปญหาการคามนษยใน รปแบบการแสวงหาประโยชนจากการขอทาน

กำรวเครำะหขอมล ส�าหรบการวเคราะหขอมลใชการวเคราะห ขอมลเชงเนอหา(ContentAnalysis)โดยการลด สวนขอมล(Datareduction)เพอลดทอนขนาด และปรมาณของขอมลโดยการลงรหส(Coding) จดกลมประเภทขอมล(DataTypology)รวมเปน กลมแบงเปนสวนๆเพอจดหมวดหมของขอมล ตอจากนนจะแสดงขอมลตามประเดนเนอหา ทสอดคล องกนระหว างความหมายและ วตถประสงคการวจยและหาขอสรปและยนยน ผลการสรป (Conclusion and Verification) ดวยการวเคราะหแบบอปนยจากการตความ

_16-1314(067-090).indd 71 1/13/60 BE 3:18 PM

72

วารสารกระบวนการยตธรรม ปท 9 เลมท 3 กนยายน – ธนวาคม 2559

ขอมลทเทยบเคยงกบแหลงขอมลอนๆ (Data Triangulation) โดยน�าเสนอขอมลดวยวธการ บรรยายเชงพรรณนา(DescriptiveAnalysis)

ผลการวจย

4.1 ทมำและสภำพปญหำขอทำนในบรบท สงคมไทย การพฒนาประเทศภายใตนโยบายการ พฒนาเศรษฐกจแบบเสร(LiberalCapitalism) สงผลใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคมและ วฒนธรรมสการบรโภคนยม (Consumerism) วตถ นยม (Mater ia l ism) และทนนยม (Capitalism)ท�าใหชองวางความเหลอมล�าของ การพฒนาไดขยายวงกวางมากขน(Yeh,1989) สภาพของวถ ช วตดงเดมของสงคมไทยซง เปนการพงพาอาศยเกอกลกนฉนทญาตมตร ไดเลอนหายไปกอปรกบกระแสการพฒนาและ การขยายตวของเมองใหญไดท�าใหเกดการ อพยพหลงไหลจากชนบทเขาสเมองเพอสราง โอกาสและการยกระดบคณภาพชวต ขณะท การมชวตอยในเมองของผคนกลายเปนความ รสกแปลกแยก (Alienation) (Shareia, 2015) ขาดทางเลอกในการด�าเนนชวตเมองกลายเปน พนททมผคนอยอาศยเปนจ�านวนมาก หากแต ไรรากเหงาในทางวฒนธรรมและชวตทางสงคม (Matunhu, 2011) ท�าใหเกดการเปลยนแปลง ทงวถชวต แบบแผนทางวฒนธรรมและความ สมพนธทางสงคม โดยเฉพาะหลายกรณทเปน

การยายถนขามชาตทเสยงตอการถกเอารด เอาเปรยบทงดานแรงงานและการเสยงตอการ ตกเปนผเสยหายจากการคามนษยทมแนวโนม ความรนแรงและจ�านวนทเพมมากขน(พทฐกร และคณะ,2554) ด วยสภาพของสงคมท เปลยนแปลงไป ตลอดจนความสลบซบซอนของปญหาสงคม ปญหาขอทานในสงคมไทยเปนปญหาหนงท เกดขนทามกลางพลวตของสงคม ไมวาจะเปน ความยากจนการขาดโอกาสทางการศกษาไมม อาชพ เขาไมถงสวสดการแหงรฐ ไมสามารถ ชวยเหลอตนเองน�าไปสการไรทพงอนเปนผล ท�าใหหลายบคคลและหลายครอบครวผนตวเอง มาเปนขอทานเพอเลยงชพ บางกรณอาจเปน ผ มความพการหรอมความผดปกตทาง รางกายจตใจท�าใหไมสามารถประกอบอาชพ อนได จงต องหาเลยงชพด วยการขอทาน แตปรากฏการณทนาสนใจคอการขอทานทม การด�าเนนการโดยขบวนการทท�าเปนธรกจ ผานกระบวนการลกพาตวหรอลอลวงน�าพาเดก มาเปนขอทาน8 ลกษณะปญหาขอทานเดกในประเทศไทย พบวามขอทานเดกทเปนคนไทยและตางดาว9

โดยเชอมโยงกบการคามนษยในลกษณะการ น�าพาเดกมาแสวงหาประโยชนในรปขอทาน หรอขอทานเดก (Child Beggar Exploitation) ซงมกระจายตวอยแทบทกพนทในประเทศไทย โดยเฉพาะอยางยงในเมองใหญโดยขอทานเดก ดงกลาวมกมาจากประเทศเพอนบานโดยเฉพาะ

8 โปรดดเพมเตมใน ณชชา บรณสงห. (2557) ปญหาขอทานเดก: ผลพวงของการพฒนาทไมสมดล. อางถงใน http://library2.parlia-ment.go.th/giventake/content_nrcinf/nrc2557-article81.pdf

9 ขอมลจากการจดระเบยบขอทานในพนทกรงเทพมหานครเมอวนท 14-20 ตลาคม 2557 ซงเปนการน�ารองการจดการปญหาขอทาน (นโยบายการจดระเบยบคนขอทาน) พบวามจ�านวนขอทานทงสน 240 ราย แยกเปนคนไทยจ�านวน 96 ราย และขอทานตางดาว 144 ราย

_16-1314(067-090).indd 72 1/13/60 BE 3:18 PM

73

Journal of Thai Justice System Vol.3 September - December 2016

จากประเทศกมพชา จากภาพขอทานทปรากฏทงในอดตและ ปจจบนนน สามารถอธบายถงสาเหตของการ ขอทานไดอยางหลากหลายแมบทความนจะมง อธบายขอทานในมตของการตกเปนผเสยหาย จากการคามนษยแตสาระส�าคญของบทความน ตองการน�าเสนอภาพความเขาใจถงสาเหตของ การเปนขอทานภายใตพนฐานแนวคดและ มมมองทแตกตางตามบรบทและสภาพปญหา ของแตละยคสมยเพอชใหเหนองคประกอบของ วตถประสงคและวธการทเขาขายการคามนษย ซงตงแตอดตทผานมาการเปนขอทานมสาเหต จากปญหาดานเศรษฐกจคอความยากจนและ ความลมเหลวในการประกอบอาชพในชนบท เปนแรงผลกดนใหสมาชกในครอบครวอพยพ เขามาหารายไดในเมอง โดยหวหนาครอบครว มกไปรบจางท�างานสวนแมบานทวางงานเดก คนพการและคนชราจะออกไปขอทาน10

ปญหาดานการขาดโอกาสทางศกษากเปน สาเหตหนงทผลกดนใหคนมาขอทานเนองจาก ขาดความรทจะไปประกอบอาชพไดอยางมนคง ท�าใหขาดทางเลอกในการประกอบอาชพ ทงน คนขอทานสวนใหญเคยมอาชพรบจางทวไปท ถกใชแรงงานหนกแลกกบรายไดทไมแนนอน ขาดสวสดการ จงเกดความคดทจะขอทาน เพราะรายไดดโดยไมตองใชความรทกษะหรอ ท�างานหนกอนแสดงใหเหนถงความเกยจคราน กรณนในบางชมชนมคานยมของชมชนและ แรงจงใจในการขอทานอนเนองจากท�ารายไดด โดยไมตองลงทนลงแรงเพยงแตใชความอดทน เทานน ความคดและคานยมเหลานเปนการ

เลยนแบบกนไดภายในชมชนซงแสดงออกผาน คานยมการมวตถทรพยสมบตการขอทานใน ลกษณะนจงเปนปญหาในเรองของวธคดดวย ในมตของสภาพรางกายและจตใจเปนอก หนงสาเหตส�าคญซงจะพบวาขอทานบางรายม สภาพความพการทางกายหรอจตใจประกอบกบ ไมไดรบการฟนฟสมรรถภาพเปนอปสรรคในการ ประกอบอาชพตลอดจนขาดการดแลเอาใจใส จากครอบครวหรอถกครอบครวทอดทง ท�าให ตองออกไปเรร อนขอทานตามทสาธารณะ ซงสะทอนใหเหนถงความลมเหลวของสถาบน ครอบครวและชมชนทไม สามารถดแลผ ท ประสบปญหาได สาเหตประการสดทายคออทธพลของแกงค ขอทานถอเปนประเดนทเชอมโยงกบขบวนการ คามนษยเพราะแสดงถงการใชอ�านาจบบบงคบ กระท�าใหบคคลตกเปนทาสตนดงนนรปแบบ ปญหาขอทานในสงคมไทยปจจบนขอทานมท มาจากการ ขอทานโดยความสมครใจขอพจารณา ส�าคญคอการขอทานโดยปราศจากการบงคบ การลอลวงหรอการชกจงจากผใด สวนใหญ เปนขอทานทเปนผใหญลกษณะเปนครอบครว ขอทาน คนไทยทเปนผสงอายหรอเปนขอทาน ทมความพการอาจจะมกรณเดกขอทานชาวไทย บางบางสวน แตกอยในลกษณะเดกเรรอนท ขอทานเพอประทงชวต สวนอกกลมหนงนนเปนขอทานทเปนกลม ใหญและควรใหความส�าคญในการแกไขปญหา มากทสด คอ ขอทานทเขาสวงจรขอทานโดย การถกชกจงหรอน�าพา และหลายกรณอยใน ขบวนการคามนษยโดยขอทานในกลมนสวนใหญ

10 ภรมย เจรญผล. (2537). ทศนคตของคนไรทพงตอการฝกอาชพในสถานสงเคราะหชายและหญงธญญบร จงหวดปทมธาน. ภาคนพนธ พฒนบรหารศาสตรมหาบณฑต คณะพฒนาสงคม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

_16-1314(067-090).indd 73 1/13/60 BE 3:18 PM

74

วารสารกระบวนการยตธรรม ปท 9 เลมท 3 กนยายน – ธนวาคม 2559

มาจากประเทศเพอนบานและเกอบทกกรณใช เดกเปนเครองมอส�าคญในการเรยกรองความ สงสาร(เอกลกษณหลมชมแข,2556)11ดงนน ประเภทของการเปนขอทานจากวเคราะหสาเหต สามารถแบงขอทานออกเปน3ประเภทไดแก (กองสวสดการการสงเคราะห ฝายสวสดการ คนไรทพง,ม.ป.ป.)(ไพรชบวรสมพงษ,2558) 1. ขอทานชวคราว เพอแกปญหาความ ขดสนทเกดขนเฉพาะหนาอนเปนการขอทานท เกดจากความจ�าเปน (Person inTrouble/ in Needs) คอผประสบปญหาในการด�าเนนชวต ขาดโอกาสและการเขาถงระบบสวสดการหรอ การคมครองทางสงคม สงผลใหไมสามารถ จดการตนเองและชวตครอบครวไดอย าง สมบรณหรอในบางกรณมความยากจนขาด ทพงทงในระดบครอบครวและชมชน จงกลาย เปนแรงผลกดนใหตองออกมาใชชวตดวยการ ขอทาน 2. ขอทานอาชพ เกดจากการไมมความร ดอยโอกาสทางสงคม เกยจคราน ขาดรายได คนขอทานประเภทนมกมความพการชราภาพ เปนจดขายเพอเรยกรองความสงสารจะมรปแบบ การขอทานในลกษณะของการประกอบเปน อาชพ ในบางกรณจะพบวาบคคลเหลานยง สามารถด�ารงชวตไดเหมอนคนปกตทวไปหาก แตมทศนคตหรอคานยมบางอยางในการด�าเนน ชวตทเกยจคราน มองการขอทานวาเปนอาชพ ทสามารถสรางรายไดโดยไมตองออกแรงหรอ ใชความคดในการท�างานดงนนบคคลกลมน จงยดขอทานเปนอาชพ

3. ขอทานโดยอทธพลของแกงคขอทาน เปนรปแบบการขอทานทมววฒนาการจาก การขอทานโดยอาชพมาเปนขบวนการขอทาน กระท�าในรปธรกจ การขอทานในลกษณะทถกบงคบหรอถกแสวงหาประโยชน คอกลมบคคล ทเปนเปาหมายของขบวนการ มกเปนกลมทม ความเปราะบางมฐานะยากจนมขอจ�ากดทาง รางกายหรอจตใจไมสามารถชวยเหลอตนเองได หรอบางกรณอาจเกดจากความสมครใจเปน ขอทานโดยผานการจดหาน�าพาของเอเยนต หรอนายหนาขบวนการคามนษยเพอน�ามาเปน ขอทานและแสวงหาประโยชนจากการขอทาน ของบคคลเหลานนซงถอเปนหนงในรปแบบของ ขบวนการคามนษยโดยมผอ�านวยความสะดวก อยเบองหลงการขอทานวธการคอตอนเชาจะน�า ขอทานไปสงตามสถานทตางๆและมผควบคม เฝาดอยหางๆอาจจะน�าขาวขนมน�าไปใหบาง แลวเกบเงนในกระปองหรอภาชนะทขอไดไป รวบรวมไวพอตกเยนกจะมารบกลบไปยงแหลง พ�านก

4.2มมมองตำงๆเกยวกบ“ขอทำนและกำร ขอทำน” การท�าความเขาใจกบปญหาขอทานผาน การวเคราะหสภาพปญหาและการเปลยนแปลง ของวถชวตผคนในเมองและชนบทดงทกลาว มาเปนการเชอมโยงเพอจะน�าเสนอทมาและ พฒนาการของปญหาขอทานในสงคมไทย นอกจากนยงมมมมองตางๆทมตอขอทานและ การขอทานซงสามารถจ�าแนกไดดงน

11 เอกลกษณ หลมชมแข. (2556). ตตรามนษย…การหลงทางของนโยบายรฐ. ออนไลน สบคนจาก http://www.thaipost.net/ tabloid/170612/58324

_16-1314(067-090).indd 74 1/13/60 BE 3:18 PM

75

Journal of Thai Justice System Vol.3 September - December 2016

“ขอทำน” ในมมมองของกำรชวยเหลอ เกอกล ปญหาขอทานเปนสงทอยควบคกบสงคม ไทยมาเปนเวลานานโดยในอดตการขอทานเปน ทางออกส�าหรบชาวบานในยามประสบภยแลง ซงจะเดนทางไปบอกเลาความทกขยากของตน ใหกบหมบานอนเพอขออาหารมาประทงชวต เพราะสงคมชนบทแบบดงเดมยงมการพงพา สงคมอนและอยรวมกนโดยการแลกเปลยน ผลผลตการขอหรอขอทานจงเปนเรองธรรมดา “สงคมของเขาเหนวาการขอเปนเรองปกตธรรมดา สวนการใหเปนเรองของความดงาม แตการลกขโมยตางหากทเปนความชวผดปกต ในสงคม” 12 ดงขอปรากฏในหมบานภาคอสาน กรณทประสบทพภกขภยจะออกไปขอขาวจาก หมบานใกลเคยง ซงท�ากนเปนธรรมเนยมโดย ไมตองรสกอบอายหรอเปนทต�าหนเพราะถอวา เปนการท�าบญสนทานทอมใจทงผใหและผรบ13

โดยสอดคลองกบความเชอทางพทธศาสนา เกยวกบการใหทานและวธคดเรองการท�าบญ ในทานนยงคงด�ารงมาถงปจจบน “ขอทำน” กบปญหำสงคมทต องได รบ กำรแกไข ทามกลางสงคมทเปลยนแปลงจากการอย อาศยแบบชวยเหลอเกอกลในอดตมาส

ความเปนอตสาหกรรมไดสงผลตอรปแบบการ ขอทานกลาวคอจากการขอขาวในสงคมชนบท เปลยนแปลงไปสการขอเงนในสงคมเมอง ซง ทศนคตของคนในสงคมทมตอการขอทานยงคง แสดงใหเหนถงความสงสาร เนองจากบคคล ทเขาสอาชพขอทานสวนใหญเปนผดอยโอกาส ทางสงคมหรอมสถานะทเปราะบางทางสงคม14 แตในขณะเดยวกน การเปลยนแปลงทาง สงคมท�าใหมชดความคดและมมมองตอขอทาน ทแตกตางไป โดยมองวาการเปนขอทานใน เมองใหญเปนปญหาสงคมเปนกลมคนทขเกยจ เอาเปรยบผอนนาอบอายและสมควรไดรบการ ดถกเหยยดหยามจากบคคลรอบขางสอดคลอง กบการทประเทศไทยรบเอาระบบทนนยมเสร ของตะวนตกมาซ ง เ ชอว าทกคนมโอกาส เทาเทยมกนในสงคม15 ในเมอคนสวนใหญ หาเลยงชพไดจงไมควรมใครขอทานจากผอน อกทงผทขอทานคอบคคลทออนแอ ไมร จก ชวยเหลอตนเอง รบโดยมไดใหสงใดแกสงคม จงสงผลใหประเทศสญเสยก�าลงคนในการ พฒนาเศรษฐกจ และเปนอปสรรคตอการ พฒนาประเทศ “ขอทำน”กบมมมองดำนกฎหมำย สงคมเมองทมการเตบโตทางเศรษฐกจ พรอมๆ กบการลมสลายของวถชวตและ วฒนธรรมในทองถนชนบทสงผลใหมผคนเขาส

12 ศศธร ไชยประสทธ. (2545). วถชวตและเงอนไขการด�ารงชวตของคนจนในหมบานชนบท ภาคเหนอ, เอกสารงานวจยในโครงการพฒนาระบบสวสดการสงคมส�าหรบคนจนและคนดอยโอกาสในสงคมไทย. กรงเทพฯ: สกว., อดส�าเนา.

13 ศภชย ศรหลา, 2534 อางถงใน จฑามณ สมบรณสทธ. (2547). หญงชรา ความจน คนชายขอบ: ชวตรมฟตบาทของหญงชราขอทาน. วทยานพนธศลปะศาสตรมหาบณฑต (สตรศกษา) ส�านกบณฑตอาสาสมคร มหาวทยาธรรมศาสตร.

14 กรมประชาสงเคราะห กองสวสดการสงเคราะห. (2538). สาเหต ปญหา และความตองการของคนเรรอนขอทาน. รายงานการวจย.15 นกายความเชอพวรแทน (Puritan) มความเชอเกยวกบความขยน ความวรยะอตสาหะทจะน�าพาบคคลไปสความส�าเรจ หากเปรยบกบ

ค�ากลาวไทยกคอ “ไมมความยากจนในหมชนทขยน”

_16-1314(067-090).indd 75 1/13/60 BE 3:18 PM

76

วารสารกระบวนการยตธรรม ปท 9 เลมท 3 กนยายน – ธนวาคม 2559

การเปนขอทานมากขนรฐบาลจงไดประกาศใช พระราชบญญตควบคมการขอทานพ.ศ.2484 ทมบทบญญตหามมใหบคคลใดท�าการขอทาน โดยมสาระส�าคญพอสรปไดวา “...หามมใหบคคลใดท�าการขอทาน โดย ลกษณะของการกระท�าทแสดงใหเหนวาเปน การขอทรพยสนของผอน โดยมไดท�าการงาน อยางใด หรอใหทรพยสนสงใดตอบแทน และ ในลกษณะทมใชการขอกนในฐานะญาตพนอง ใหถอวาเปนการขอทาน ทงนเมอสอบสวนแลว วาผทท�าการขอทานนนเปนคนชราภาพหรอ เปนคนวกลจรตหรอเปนคนมโรค ไมสามารถ ประกอบอาชพอยางใด และไมมทางเลยงชพอน ทงไมมญาตมตรอปการะเลยงด กใหพนกงาน เจาหนาทสงตอไปยงสถานสงเคราะห” 16

กฎหมายจงเปรยบเสมอนกรอบทใชควบคม ขอทาน มองขอทานวาเปนผกระท�าความผด (Offender) ตองจบกม และสงตวเขาสถาน สงเคราะห ขณะทบางมมมองกลบมองวา กฎหมายดงกลาวเปนสวนซ�าเตมใหคนขอทาน ถกกดกนถกแบงแยกตองคอยรบการพงพงหรอ ถกประทบตราวาเปนภาระของสงคม ดงนน มมมองของรฐบาลในยคของการ ประกาศใชพระราชบญญตควบคมขอทาน พ.ศ.2498สะทอนใหเหนวาปญหาขอทานเปน ปญหาในเชงปจเจกบคคลทน�าพาความเสอมเสย มาส ประเทศในหลายดาน โดยถอเปนการ เสอมเสยศลธรรม จงท�าใหมองอาชพขอทาน วาเปนการกระท�าผดรปแบบหนง17 การแกไข ปญหาในขณะนนจงมงไปทการจบกมคนเหลาน

ไปและใชการ“สงเคราะหฟนฟสมรรถภาพทง ทางรางกายและจตใจ”มมมองดงกลาวมรากเหงา ทมาจาก“ความขเกยจสนหลงยาว”ของบคคล นนๆ โดยไมไดมองวาขอทานคอสมาชกใน สงคมทประสบปญหาความยากจนและตองการ การฟนฟเยยวยาเพอกลบคนสสงคมหรอมชวต รวมกบผอนในสงคม(SocialRecovery) แมวาทมาและความเขาใจตอปญหาขอทาน จะมการเปลยนแปลงตามยคสมยทแตกตางซง ขอทานในอดตไมใชสงผดปกตหากแตเปนการ ชวยเหลอเกอกลการแบงปนอาหารหรอสงของ แกผทประสบความยากล�าบากมมมองตอการ เปนขอทานจงไมใชปญหาทตองจดการหากแต ปญหาขอทานทเกดขนในปจจบนทวความ ซบซอนสภาพปญหาขอทานในปจจบนไมไดเปน ปญหาในลกษณะของปจเจกบคคล แตมการ จดหา น�าพา และการจดการในลกษณะของ ขบวนการบงคบควบคมใหคนขอทานหรอเพอ แสวงหาประโยชน ซงเปนลกษณะของการกระท�า ความผดฐานคามนษย การด�าเนนการเพอ จดการปญหาในบรบททเปลยนไปจ�าเปนตอง ปรบเปลยนมมมองและแนวคดตอสภาพปญหา เพอน�าไปสการก�าหนดมาตรการการจดการ ปญหาการคามนษยในรปแบบบงคบขอทาน ซงมลกษณะเฉพาะทแตกตางจากปญหาขอทาน ทวไป 4.3 ลกษณะกำรแสวงหำประโยชนจำกกำร ขอทำน การด�าเนนชวตโดยอสระของปถชนทวไปนน ยอมเปนทพงปรารถนาหากการกระท�าเหลานน

16 มาตรา 6, 7 พระราชบญญตควบคมขอทาน พ.ศ. 248417 ณรงค เพชรประเสรฐ. (2546). ความล�าบากในโลกมด: กรณศกษาขอทานและวณพกตาบอด เอกสารงานวจยในโครงการพฒนา

ระบบสวสดการสงคมส�าหรบคนจนและคนดอยโอกาสในสงคมไทย. กรงเทพฯ: สกว.

_16-1314(067-090).indd 76 1/13/60 BE 3:18 PM

77

Journal of Thai Justice System Vol.3 September - December 2016

ไมกอใหเกดความเดอดรอนแกผอน แตกรณ การขอทานแมจะเปนไปดวยเหตผลความจ�าเปน หรอเกดขนดวยความสมครใจ ปราศจากการ บงคบขเขญฝนใจใหท�าโดยเปนการขอทานเพอ การยงชพหรอการอยรอดกตองมมาตรการหรอ แนวทางการจดการปญหาขอทานทเหมาะสม18 สภาพปญหาการขอทานในปจจบนทปรากฏ ตามสถานทตางๆ แมจะสรางความนาเวทนา ใหกบผพบเหน แตกน�ามาสการตงค�าถามทวา ขอทานเหลานขอทานดวยความจ�าเปนหรอไม หรอเปนเพยงการอาศยความนาเวทนาสราง ความสงสารเพอแลกเปลยนเปนจ�านวนเงนจาก ผทพบเหนหรอถกแสวงหาประโยชนในลกษณะ ของการน�าพา บงคบ ฝนใจ เพอใหมาขอทาน ซงเขาขายของการกระท�าความผดฐานคามนษย ดงนนมมมองตอขอทานทปรากฏในสงคม จงไมสามารถตดสนไดจากมมมองใดเพยง มมเดยว หากแตตองพจารณาองคประกอบท เชอมโยงกบคนขอทาน ซงอาจมขบวนการเขา จดการในรปแบบทเปนเครอขายคามนษย ขอคนพบจากการวจยท�าใหเขาใจการคา มนษยในรปแบบการน�าคนมาแสวงหาประโยชน จากการขอทาน โดยสามารถอธบายไดวา“การคามนษยในรปแบบการแสวงหาประโยชน

จากการขอทานอาจเกยวของกบบคคลหรอ กลมบคคล เรมตงแตผมหนาทจดหาไปจนถง บคคลสดทายทเปนผซอหรอผรบตวผเสยหาย โดยบคคลทตกเปนผเสยหายนนตองตกอยใน สภาพการท�างานทถกแสวงหาประโยชนโดย มชอบ และถกขมขโดยถกรดเคนแรงงานอยาง ไมยนยอมพรอมใจ” 19สอดคลองกบบทบญญต มาตรา 6 ในพระราชบญญตป องกนและ ปราบปรามการคามนษยทไดระบถงการกระท�า ทเปนความผดฐานคามนษย20 จงสามารถ วเคราะหไดวา บคคลทถกน�ามาขอทานตอง ตกอยในสภาพทถกแสวงหาประโยชนโดยมชอบ และถกขมขโดยถกรดเคนรายไดจากการขอทาน อยางไมยตธรรม การบงคบใหเปนขอทาน จงเปนชองทางในการแสวงหาประโยชนทาง เศรษฐกจจากตวเงนทเปนรายไดของบคคล ขอทานอนเปนอกหนงรปแบบส�าคญของปญหา การคามนษย ผลการวจยพบวา การคามนษยในรปแบบ การแสวงหาประโยชนจากการขอทานกลาย เปนปรากฏการณทมจ�านวนเพมมากขนเรอยๆ โดยเฉพาะในกลมเปาหมายทเปนเดกหญงชรา คนพการ และทารก ซงถกจดหาจากหมบาน หางไกลมาสเมองใหญทพวกเขาไมคนเคยและ

18 (ราง) พระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. ... วางหลกการไววาเนองดวยปจจบนการขอทานมลกษณะของการแสวงหาประโยชน โดยไมชอบดวยกฎหมายจากผซงอาศยความออนดอยทางรางกาย สตปญญา ความสามารถ หรอสภาพจตใจของบคคลอนอนสงผล ใหเกดความเสยหายและความสงบเรยบรอยของประเทศ กฎหมายดงกลาวจงวางหลกเกณฑทจะควบคมมใหบคคลท�าการขอทาน และก�าหนดแนวทางการสงเสรม คมครองสงเคราะหสวสดภาพผซงขอทาน รวมถงมงจดการกบผหาประโยชนจากผซงขอทาน โดยมชอบดวยกฎหมาย

19 อนเรอน จลกะเศยร. (2553). มาตรการทางกฎหมายในการปองกนและปราบปรามการแสวงหาประโยชนจากการขอทาน. วทยานพนธ หลกสตรนตศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรกจบณฑต.

20 มาตรา 6 ผใดเปนธระจดหา ซอ ขาย จ�าหนาย พามาจากหรอสงไปยงทมด หนวงเหนยวกกขง จดใหอยอาศย หรอรบไวซงบคคล โดยขมข ใชก�าลงบงคบ ลกพาตว ฉอฉล หลอกลวง ใชอ�านาจมชอบ หรอโดยใหเงนหรอผลประโยชนอยางอนผปกครองหรอผดแล บคคลนน เพอใหผปกครองหรอผดแลใหความยนยอมแกผกระท�าความผดในการแสวงหาประโยชนจากบคคลทตนดแล นยาม ความหมายจากการพจารณาขอทานกบการคามนษย

_16-1314(067-090).indd 77 1/13/60 BE 3:18 PM

78

วารสารกระบวนการยตธรรม ปท 9 เลมท 3 กนยายน – ธนวาคม 2559

ไมร เสนทาง ตกอยภายใตการควบคมและ ถกจบตามองไมสามารถหลบหนได ในปจจบน การคามนษยในรปแบบบงคบขอทานเปนประเดน ทส�าคญและก�าลงทวความรนแรงมากขนใน ประเทศไทยเพราะไมไดมเฉพาะคนไทยเทานน ทถกชกน�าเขาส ขบวนการคามนษย หากแตประเทศไทยยงเปนประเทศปลายทางของการเขามาแสวงประโยชนของขบวนการคามนษยในรปแบบบงคบคนมาขอทานโดยน�าพาคนจากประเทศเพอนบานมาบงคบขอทานดวย ปจจบนพบการกระท�าในลกษณะของการคา มนษยรปแบบการบงคบขอทานใน2ลกษณะ21 กลาวคอ ลกษณะทหนงคอกำรน�ำเดกและบคคลทเปน คนไทยมำเพอกระท�ำกำรขอทำน โดยพบวา มการน�าบคคลชาวไทยทเปน ผสงอายหรอคนพการมาเพอกระท�าการขอทาน รวมถงผหญงและเดกเรรอน นอกจากนยงม ขอมลวากลมมจฉาชพมความพยายามลกพา ตวเดกทงในโรงพยาบาลและบาน รวมถงการ เกลยกลอมแมเดกทไมพรอมจะมบตรเพอน�า เดกมาเปนเครองมอในการขอทาน22 ลกษณะทสองกำรน�ำเดกและบคคลจำก ตำงประเทศเขำมำเพอกระท�ำกำรขอทำนใน ประเทศไทย พบวามการน�าเขาหญงและเดกชาวตางชาต จากประเทศเพอนบานมาเพอบงคบใหเปน

ขอทาน แมในเบองตนอาจจะสมครใจลกลอบ เขาเมองโดยผดกฎหมายโดยหวงจะไดงาน สจรตหรออาจจะเปนการสมครใจเขามาขอทาน แตสดทายตองถกกลมบคคลทเปนเครอขาย คามนษยทเปนคนไทยและชาวตางชาตเขามา จดการและเอารดเอาเปรยบในทกดาน และ ถกบงคบใหหารายไดเพอชดเชยเงนทใชในการจดการน�าพาเขาประเทศอยางผดกฎหมาย และอ�านวยความสะดวกเมออย อาศยใน ประเทศไทย23 ซงจากขอมลพบวา ประเทศท หญงและเดกถกน�าพาเขามาเปนขอทานไดแก กลมบคคลทมำจำกประเทศกมพชำ มการคาดประมาณวาขอทานสวนใหญ ในประเทศไทยเปนชาวกมพชาทถกคามายง ประเทศไทย ถกบงคบใหขอทานวนละ 8-12 ชวโมง ถาหาเงนไมไดตามทตองการจะถก ท�าราย เมอบคคลเหลานถกจบกจะถกสงกลบ ประเทศโดยทนท ซงในกรณทเปนเดก พอแม จะพยายามท�าทกวถทางใหเดกไดกลบเขามา ขอทานในประเทศไทยโดยอาจขายเดกใหกบ นายหนาหรอผจดหารายอน24 ส�าหรบเสนทางหลกทนยมมากทสดในการ น�าชาวกมพชาขามพรมแดนมายงประเทศไทย เพอน�ามาบงคบขอทานคอดานตรวจคนเขาเมอง อรญประเทศ จงหวดสระแกว และอ�าเภอ คลองใหญ จงหวดตราด ทงนวตถประสงคใน การคามนษยจากกมพชามายงไทยนนจะเปนไป

21 อนเรอน จลกะเศยร. (2553). อางแลว22 มลนธกระจกเงาและศนยขอมลคนหายเพอตอตานการคามนษย. (2548). “ขอทานเดก...เหยอบรสทธในขบวนการคามนษย” ใน

การศกษากระบวนการของเดกทอยในธรกจขอทานและกระบวนการจดการปญหาขอทานโดยองคกรภาครฐเพอหาแนวทางชวยเหลอ ในประเทศไทย. หนา 6

23 อนเรอน จลกะเศยร. (2553). อางแลว24 ทรงพล พนธวชาตกล. (2547). ความผดฐานคามนษยตามอนสญญาสหประชาชาตเพอตอตานอาชญากรรมขามชาตทจดตง

ในลกษณะองคกร ค.ศ.200 และผลกระทบหากประเทศไทยเขาเปนภาค. หนา 25

_16-1314(067-090).indd 78 1/13/60 BE 3:18 PM

79

Journal of Thai Justice System Vol.3 September - December 2016

เพอการขอทานมากกวาวตถประสงคในรปแบบ อนๆ นอกจากนยงพบในลกษณะของการ เขามาเรขายดอกไม กระดาษทชช ลกอมหรอ หมากฝรง25

กลมบคคลทมำจำกประเทศพมำ มชาวพมาจ�านวนมากทถกน�ามาแสวงหา ประโยชนในประเทศไทย ทงการคาประเวณ มบางสวนทเขามาท�างานเปนขอทานเชนสาม เขามาท�างานกอสราง ภรรยาและลกไปนง ขอทานและดวยเหตทไทยและพมามพรมแดน ตดกนดวยชายแดนยาวถง 1,450 กโลเมตร มบางจงหวดตามแนวชายแดนทถอเปนเมอง ทองเทยวท�าใหมผคนและจ�านวนเงนหมนเวยน ตลอดทงปพนทเหลานจงเปนเปาหมายในการ เขามาท�าธรกจขอทาน ดงขอมลทปรากฏใน รายงานสถานการณปญหาเดกขอทานรอบป255626ทระบวา “...ขาวการจบกมผหญงชาวพมาคนหนง ทจงหวดเชยงใหม โดยผหญงคนดงกลาวนได เชาเดกทารกคนหนง จากครอบครวทมความ ยากจนในประเทศพมา ในราคา 500,000 จาด (ประมาณ 15,000 บาท) โดยมก�าหนดระยะ เวลาในการเชาเดก 3 เดอน ซงแตละวนผหญง คนดงกลาวจะตระเวนพาเดกไปขอทานตาม ตลาดนดและถนนคนเดนในจงหวดเชยงใหม โดยมรายไดเฉลยวนละ 800–2,000 บาท ตอวน”

การเขามาของขอทานชาวพมา พบวาเกอบ ทงหมดเปนการน�าพาเขามาโดยขบวนการทม ความเชยวชาญ รทางหนทไลเปนอยางด จาก สถตการผลกดนและสงกลบคนตางดาวหลบหน เขาเมองและขอทานทถกจบกมพบวาขอทาน ชาวพมาจะกลบเขามาอกเพราะมประสบการณ ในการถกจบกมและลกลอบเขามา27

ส�าหรบเสนทางหลกทใชน�าชาวพมาขาม พรมแดนมายงประเทศไทยเพอน�ามาบงคบ ขอทาน ไดแกท าข เหลก-แมสาย (จงหวด เชยงราย) เปนประตส�าคญทสดส�าหรบการคา เดกและผหญงขามชาต และรฐฉานใต-ปางมะ ผาปายอ�าเภอเมองจงหวดแมฮองสอนรวมทง ฝาง จงหวดเชยงใหม จะเปนกลมทหลบหน สภาวการณละเมดสทธมนษยชนในประเทศ พมา หรอตงใจมาหางานท�าแตถกลอลวงเขาส อาชพขอทาน28

4.3.1 รปแบบและวธกำรในกำรด�ำเนนกำร จดหำคนมำขอทำน จากขอมลเอกสารรายงานการวจย(อนเรอน จลกะเศยร,2553)ระบวาขบวนการคามนษย ในรปแบบบงคบขอทานนนมรปแบบและวธการ ทแตกตางกนไปในการจดหาเดกหญงคนชรา และคนพการเพอน�ามาเปนขอทานโดยสามารถ อธบายตามลกษณะกลมเปาหมายดงน

25 ศบด นพประเสรฐ. (2553). ความมนคงของมนษย: การคามนษยในไทย. ในจลสารความมนคงศกษา ฉบบท 84. กรงเทพฯ: สแควรปรนซ 93 จ�ากด.

26 รายงานสถานการณปญหาเดกขอทานรอบป (2556). 27 มลนธกระจกเงาและศนยขอมลคนหายเพอการตอตานการคามนษย. (2549). การศกษาและส�ารวจเสนทางเดกขอทานในพนท

แมสาย จงหวดเชยงราย – พนทเชยงใหม.” ใน รายงานการศกษาและส�ารวจขอมลเสนทางเดกขอทานในพนทชานแดนและพนท เศรษฐกจ. หนา 17-19

28 แหลงเดม. หนา 22-23

_16-1314(067-090).indd 79 1/13/60 BE 3:18 PM

80

วารสารกระบวนการยตธรรม ปท 9 เลมท 3 กนยายน – ธนวาคม 2559

• กรณน�าเดก หญง คนชรา และคนพการ ทเปนคนไทยมาขอทาน จะเปนไปโดยสมครใจ อนเนองจากปจจยดานเศรษฐกจและไมม ทางเลอกในการประกอบอาชพ หรอการถก ญาตพนองหรอเพอนบานชกชวนและจากการ วางงานตามฤดกาลในชวงหนาแลงของทกป ผสงอายในชนบทมกจะเดนทางไปเมองใหญเพอ ท�าการขอทาน ซงเปนการขอทานในลกษณะ ชวคราว เมอถงฤดท�านากจะกลบไปท�าอาชพ เกษตรกรรม ปจจบนมขบวนการนายหนาเขาไปตดตอ ยนขอเสนอและน�าพาชาวบานมาขอทานใน เมองหลวงโดยเฉพาะอยางยงผสงอายโดยบอก วาเปนงานขายสนคาเลกๆนอยๆเชนพวงมาลย ขายลกอมตามสถานททมผ คนสญจรไปมา พลกพลานเพอหลบเลยงวธการขอทานทถอวา ผดกฎหมาย และปรบเปลยนรปแบบในการ หลอกลวงจากเดมทเคยใชวธการบงคบหรอ ทารณกรรมมาเปนลกษณะของ“ลกจาง”หรอ “หนสวน”โดยมการตกลงสวนแบงรายไดจากการ ขอทานและการอ�านวยความสะดวกซงวธการ ดงกลาวมลกษณะของการพงพาซงกนและกน ท�าใหหาผเสยหายไมไดเพราะผประกอบการ ธรกจขอทานเหลานไดรบความรวมมอจาก ผเสยหาย ท�าใหผบงคบใชกฎหมายไมไดรบ ความรวมมอจากผเสยหายเมอจะด�าเนนการ กบคนกลมน • กรณน�าเขาเดก หญงคนชรา และคนพการจากตางประเทศเพอน�ามาขอทานใน ประเทศพบวาขบวนการคามนษยจะมวธการท หลากหลายซงเกอบทกกรณจะอาศยประโยชน จากความยากจนเปนเครองมอในการจงใจ

วธการไดมาซงตวเดกและหญงเพอน�ามา ขอทานนนมตงแตการลกพาตวการหลอกลวง จนถงการชกชวนโดยตรง เดก คนชราและ คนพการเปนกลมเปาหมายส�าคญเนองจาก สามารถขายไดในราคาสง รวมถงมหญงและ เดกทตงใจจะขอทานมาตดตอกบเอเยนตเอง เนองจากมประสบการณจากคนในหมบานท ไปท�างานเปนขอทานและกลบมาเปนนายหนา ชกชวนเดกและหญงในหมบานตนเองไปท�างาน ขอทานเชนเดยวกบตนเองซงในปจจบนรปแบบ การลกพาตวและการหลอกลวงนนลดลงมาก เนองจากการลกพาตวมโทษหนกประกอบกบม หญงและเดกยากจน โดยเฉพาะชาวกมพชา เตมใจทจะเปนขอทานมากขน

4.3.2 ขบวนกำรน�ำพำคนเขำส กำรเปน ขอทำน การอธบายลกษณะหรอองคประกอบของ ปญหาการคามนษยในรปแบบบงคบขอทานนน สงส�าคญคอการชใหเหนถงกระบวนการท�างาน ของเครอขายคามนษย ซงจากขอมลงานวจย และเอกสารวชาการตางๆพบวาบคคลทเขามา เกยวของกบการขอทานจะเขามาในลกษณะของ การเปนผทคอยควบคมดแลหรอใหการสนบสนน การขอทานใหบรรลเปาหมายโดยผทไมยนยอม กจะถกท�ารายรางกาย บงคบขเขญ ใหกระท�า การขอทาน สวนผทยนยอมหรอสมครใจตอง อยในความควบคมทงสน บคคลทท�างานอย กบขบวนคามนษยรปแบบนกจะไดรบสวนแบง รายไดอยางไมเปนธรรมหรอไมไดรบสวนแบง รายไดเลย ส�าหรบลกษณะของขบวนการคามนษยม

_16-1314(067-090).indd 80 1/13/60 BE 3:18 PM

81

Journal of Thai Justice System Vol.3 September - December 2016

รปแบบแตกตางกนออกไปอาจเปนองคกรเลกหรอ แกงคทท�าธรกจขอทานไปจนถงองคกรขนาดใหญ จนในทสดกลายเปนองคกรอาชญากรรมขามชาต รปแบบของขบวนการคามนษยทมการจดการ

และน�าพาคนมาขอทานเหลานจะมบคคลตางๆ เขามาเกยวของเปนจ�านวนมากโดยสามารถแบง กลมตามวตถประสงคทแตกตางกนดงแผนภาพ ประกอบดงตอไปน

29 โครงการรณรงคยตธรกจเดกขอทาน มลนธกระจกเงา. (2556). รายงานสถานการณปญหาเดกขอทานรอบป 2556. ออนไลน. สบคนจาก http://www.notforsale.in.th/autopagev4/show_page.php?topic_id=1773&auto_id=7&TopicPk=

แผนภำพท1แสดงขบวนกำรคำมนษยในรปแบบบงคบขอทำน

านหยาน

รตส กดเ

นชมชนใ

งยสเมลก

ขบวนการ

านหยาน

/อซบรผ ยาขผ

าหดจผ

ศทเะรปมาข มคบวคผ

รากดจผ

งาทนตศทเะรป ปลายทางประเทศไทย

ขอทาน

แสวงหาประโยชน

มกบจ

ปราบปราม

งอรคมค

4.3.3แนวโนมและควำมรนแรงของสถำนกำรณ ปญหำกำรคำมนษยในรปแบบบงคบคนมำขอทำน จากสภาพปญหาขอทานในสงคมทไดกลาว มาแลวนนพบวากลมขอทานทควรใหความส�าคญ ในการแกไขปญหาอยางเรงดวนคอ ขอทานท เขาสวงจรขอทานโดยการถกชกจงหรอน�าพา ซงหลายกรณอยในขบวนการคามนษย ขอมลรายงานสถานการณปญหาเดกขอทาน ป255629ระบวาขอทานกลมนสวนใหญเปน ขอทานจากประเทศเพอนบาน และเกอบทก กรณใชเดกเปนเครองมอในการเรยกความ นาสงสารถอเปนการแสวงหาประโยชนโดยมชอบ และเขาขายการกระท�าความผดฐานคามนษย

โดยเดกทตกเปนเหยอรอยละ80ยงคงเปนเดก ทมาจากประเทศกมพชาเปนหลก ซงนายหนา คามนษยยงคงใชวธการซอ–ขายหรอเชาเดก จากครอบครวทมความยากจนทอาศยอยตาม แนวชายแดนระหวางไทย–กมพชา ประมาณ 1,500–3,000บาทตอคนเพอน�ามาแสวงหา ผลประโยชนในรปแบบเดกขอทานหรอแสวงหา ผลประโยชนในรปแบบอนๆเชนการน�าเดกมา ถอกลองรบบรจาคเปนตนโดยแตละวนเดกจะม รายไดเฉลยประมาณวนละ 500-1,000 บาท ตอคนสะทอนใหเหนวาการน�าเดกมาขอทานนน สามารถสรางรายไดทสงมากใหกบขบวนการ นายหนาคามนษย รวมไปถงรปแบบของการ

_16-1314(067-090).indd 81 1/13/60 BE 3:18 PM

82

วารสารกระบวนการยตธรรม ปท 9 เลมท 3 กนยายน – ธนวาคม 2559

เชาเดกทารกของขบวนการคามนษยนนทจะม นายทนตระเวนหาเชาทารกจากผปกครองทม ฐานะยากจนเพอมาใชเปนเครองมอในการ ขอทาน30,31

4.4นโยบำยและมำตรกำรกำรจดกำรปญหำ กำรคำมนษยในรปแบบกำรบงคบขอทำน รฐบาลไทยไดใหความส�าคญกบการจดการ ปญหาขอทานอยางจรงจง ทปรากฏชดเจนคอ ในป 2557 ไดมการออกมาตรการจดระเบยบ คนขอทานโดยกระทรวงการพฒนาสงคมและ ความมนคงของมนษย32พบสาเหตหลกของการ ขอทาน ไดแก ฐานะยากจนรายไดไมเพยงพอ ไมมงานท�า สวนขอทานตางดาวนน มขอมล ขอเทจจรงทนาสนใจคอ คนตางดาวบางสวน มบตรอนญาตเขาเมองเปนการชวคราวในฐานะ นกทองเทยวหรอบตรอนญาตเขามาท�างาน แตมากระท�าการขอทานแทนหากแตไมพบกรณ ทเขาขายการคามนษย

จากการลงพนทศกษาปญหา33พบวาอปสรรค ส�าคญในด�าเนนการตามนโยบายและมาตรการ การจดการปญหาการคามนษยในรปแบบการ แสวงหาประโยชนจากการขอทานคอการความ เขาใจเกยวกบปญหาขอทานในรปแบบของ การคามนษย กลาวคอเจาหนาทผทเกยวของ ไมสามารถอธบายไดชดเจนวาเขาขายการคา มนษยหรอไม อยางไร และสวนใหญกมกไม เขาขายกรณการคามนษยหรอการถกแสวงหา ประโยชน34เนองจากตวขอทานมกจะไมใหขอมล ทบงชใหเหนวามการควบคมบงคบ ท�าราย รางกายและแสวงหาประโยชนเนองจากบคคล ทมาขอทานโดยสวนใหญจะมาดวยความสมครใจ การกลาวโทษบคคลอนทอยเบองหลงจงอาจ สงผลตอการกลบเขามาขอทานซ�าอกครงทงน ในกรณทเปนเดกอายต�ากวา 18 นน มความ ชดเจนในระดบหนงวาเดกอย ในภาวะทไม สามารถตดสนใจดวยตนเองได การพบเหน เดกเรรอนหรอขอทานเดกจงเปนขอบงชไดวา

30 ขาวจรง สปรงนวส. (2556). ตร.เชยงใหมจบหญงพมาเชาเดกมาขอทานมรายไดวนละ 2,000 บาท. ออนไลน. สบคนจาก: http:// www.springnews.co.th/local/58784

31 จากขอมลพบวา มการน�าเดกทารกเพศชายวย 10 เดอนชาวพมามานงขอทานจากนกทองเทยว โดยเชามาจากมารดาชาวพมาทม ฐานะยากจนซงจายคาเชาส�าหรบระยะเวลา 3 เดอน เปนเงน 500,000 จาดหรอประมาณ 15,000 บาท ซงแตละวนมรายไดไมต�ากวา 800 บาท หากเปนชวงวนหยดจะไดมากถงวนละ 2,000 บาท เหตการณในครงนเจาหนาทไดมการสอบสวน เพอขยายผลเพราะเชอวา มการท�าเปนขบวนการ โปรดดเพมเตมใน เดลนวส.(2558).จดระเบยบขอทานครงท 3 ทวประเทศ 5 วน. ออนไลน. สบคนจาก http:// www.dailynews.co.th/Content/politics/298238/จดระเบยบขอทานครงท+3+ทวประเทศ+5+วน

32 กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. (2558). ไดด�าเนนการจดระเบยบขอทานในพนทกรงเทพมหานคร 2 ครง เมอวนท 14–20 ตลาคม 2557 และวนท 19–25 พฤศจกายน 2557 โดยมการบรณาการรวมกนกบหนวยงานตางๆ ไดแก ส�านกงาน ต�ารวจแหงชาต กระทรวงสาธารณสข กรงเทพมหานคร และองคกรเอกชนตางๆ ด�าเนนงานจดระเบยบคนขอทาน และพบวาม ผกระท�าผดตามพระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ.2 484 จ�านวนทงสน 431 คน เปนขอทานไทย จ�านวน 190 คน และขอทาน ตางดาว จ�านวน 241 คน และในชวงเดอนมกราคม 2558 ระหวางวนท 26-30 มกราคม 2558 กระทรวงการพฒนาสงคมและ ความมนคงของมนษย ก�าหนดจดระเบยบคนขอทานครงท 3 โดยด�าเนนการจดระเบยบพรอมกนทวประเทศ ผลจากการจดระเบยบ มขอทานเขาสกระบวนการจดระเบยบรวมจ�านวนทงสน 755 คน เปนขอทานคนไทย จ�านวน 560 คน แบงเปนชาย 357 คน หญง 178 คน เดกชาย 17 คน เดกหญง 8 คน และเปนขอทานตางดาว จ�านวน 195 คน แบงเปนชาย 93 คน หญง 59 คน เดกชาย 20 คน เดกหญง 23 คน ดเพมเตมใน พม. เชญหนวยงานทเกยวของประชมซกซอมแผนการด�าเนนงานการจดระเบยบขอทานทวประเทศ. ออนไลน. สบคนจาก http://www.m-society.go.th/ewt_news.php?nid=13242

33 การประชมเชงปฏบตการและการสมภาษณบคคลทท�างานเกยวของกบการจดการปญหาขอทานในสงคมไทย34 ขอมลจากการสมภาษณและการลงพนทภาคสนาม

_16-1314(067-090).indd 82 1/13/60 BE 3:18 PM

83

Journal of Thai Justice System Vol.3 September - December 2016

เดกเหลานมความเสยงทจะถกน�ามาแสวงหา ประโยชนจากขบวนการคามนษยซงจะมรปแบบ ของการน�าพาผานนายหนาจากประเทศตนทาง สงตอมายงพนทเปาหมายโดยจะมคนคอย ควบคมและแสวงหาประโยชน แนวทางในการจดการปญหาการคามนษย ในรปแบบบงคบขอทานจงมรปแบบทซบซอน ตองอาศยการสบสวนขยายผลกอนทจะลงพนท ปฏบตการจบกม รวมถงขนตอนการสอบสวน เพอหาขอเทจจรง จ�าเปนตองอาศยระยะเวลา บคลากรทปฏบตหนาทตองมทกษะในซกถาม พดคยเพอโนมนาวใจทจะน�าไปสการไดรบขอมล ท เป นประโยชนและสามารถขยายผลและ ปราบปรามขบวนการคามนษยทอยเบองหลงได

สรปและอภปรายผล

จากผลการศกษาพบวา การจดการปญหา ขอทานโดยเฉพาะอยางยงการด�าเนนนโยบาย การจดระเบยบขอทานทผานมามกไมพบขอทาน ทตกเปนผเสยหายจากเครอขายขบวนการคา มนษย เนองจากมาตรการการจดปญหายงม ขอจ�ากดในแงของวธการและการบรหารจดการ ทจะน�าไปสการปราบปรามการคามนษยใน รปแบบการแสวงหาประโยชนจากการขอทาน ทงนเพราะกฎหมายทเกยวกบการจดการปญหา คามนษยในรปแบบการแสวงหาประโยชนจาก การขอทานมองปญหาขอทานวาเปนปญหาใน ระดบปจเจกบคคลท�าใหมาตรการทางกฎหมาย เนนทการคมครองและชวยเหลอขอทานภายใต กรอบการจดสวสดการและบรการสงคมทภาครฐ จะจดให มมมองตอปญหาขอทานจงเปนเพยงการ

สงเคราะหดแลชวยเหลอพนฐานดานปจจย4แต ยงไมน�าสการพฒนาและยกระดบคณภาพชวต ของขอทานอยางแทจรงไดถงแมวาประเทศไทย จะมการประกาศใชพระราชบญญตปองกนและ ปราบปรามการคามนษยพ.ศ.2551แตยงพบ ขอทาทายทตองไดรบการพฒนาเพอน�าไปสการ จบกมและปราบปรามขบวนการคามนษย ในรปแบบขอทานคอ การจ�าแนกประเภทของ ขอทานทมาดวยความสมครใจกบขอทานท เกดจากการคามนษยเนองจากขอทานทมาดวย ความสมครใจนนตองคดกรองและสบหาขอมล ใหไดว าพวกเขาเหลานนเผชญปญหาหรอ มความตองการดานใด และหนทางใดจะชวย ยกระดบและพฒนาคณภาพชวตใหดขนโดย ไมตองมาเปนขอทาน บรการสวสดการสงคม ตางๆ จากภาครฐตองตอบสนองตอพวกเขา ในดานใดบางการจดใหมการชวยเหลอคมครอง ฟนฟในสถานสงเคราะหอยางเดยวเพยงพอ หรอไม การออกแบบการชวยเหลอ ฟนฟทจะ น� า ไปส ก ารพฒนา คณภาพ ชว ตภายใน สถานสงเคราะหตองท�าอยางไร และภายหลง ออกจากสถานสงเคราะหตองมระบบการตดตาม ประเมนผลอยางตอเนองโดยความรวมมอ จากทองถนชมชนเพอปองกนการกลบมาเปน ขอทานซ�า นอกจากน การด�าเนนการจดระเบยบคน ขอทาน เปนเพยงมาตรการทมงควบคมและน�า บคคลทมาขอทานเขารบการบ�าบดฟนฟฝกอาชพ ในสถานสงเคราะห หรอในกรณทมภมล�าเนา ชดเจนกจะสงกลบภมล�าเนา ในระยะแรกของ การด�าเนนการภายใตมาตรการดงกลาวปญหา ขอทานไดถกจดการและมจ�านวนทลดนอยลง เนองจากมความเขมงวดกวดขนจากเจาหนาท

_16-1314(067-090).indd 83 1/13/60 BE 3:18 PM

84

วารสารกระบวนการยตธรรม ปท 9 เลมท 3 กนยายน – ธนวาคม 2559

หากแตเมอเวลาผานไปภาพของขอทานกจะ ปรากฏในพนทสาธารณะอกครงวเคราะหไดวา มาตรการการจดการปญหาขอทานทเกดขน ไมสอดคลองกบสภาพปญหาทปรากฏเพราะ ไมไดน�าไปสการจดการทสาเหตของปญหาอยาง แทจรง และประเดนทนาหวงใยคอ มาตรการ ดงกลาวไมไดน�าไปสการจดการปญหาการคา มนษยในรปแบบการบงคบหรอการแสวงหา ประโยชนจากการขอทานโดยเฉพาะอยางยง กรณขอทานเดก ทงนขอมลจากรายงานผลการด�าเนนงาน ปองกนและปราบปรามการคามนษยชใหเหนวา ปญหาส�าคญทไมสามารถน�าไปสการด�าเนนคด กบขบวนการคามนษยไดคอ การไมสามารถ จ�าแนกไดวาบคคลใดคอขอทานทวไปและ ขอทานทเขาขายการคามนษยดงนนสงส�าคญ อนดบแรกคอกระบวนการคดกรองและจ�าแนก ขอทานตองสามารถชใหเหนไดอยางชดเจนวา บคคลใดเปนขอทานทวไป และบคคลใดเปน ขอทานทเขาขายเปนผเสยหายจากการคามนษย ซงกระบวนการเหลานตองมขนตอนปฏบตงาน ทแตกตางทงในสวนของการหาขาวการสบสวน สอบสวนเพอน�าไปสการชวยเหลอคมครองและ ฟนฟขอทานทสอดคลองกบสภาพปญหาอยาง แทจรง นอกจากนในแงของการบญญตและประกาศ ใชกฎหมายทจะน�าไปสการจดการปญหาการ คามนษยในรปแบบการแสวงหาประโยชนจาก การขอทาน สงส�าคญทจะชวยใหการบงคบใช กฎหมายเป นไปอยางมประสทธภาพและ ประสทธผล คอ การก�าหนดมาตรการในการ บรหารจดการทตองมการบรณาการการท�างาน ระหวางหนวยงานทงภาครฐภาคประชาสงคม

ตงแตตนทางทมการเขาไปชกชวน น�าพากลม เสยงเขาสการเปนขอทานโดยใหความส�าคญกบ การใหความร สรางความเขาใจตอความเสยง ทจะตกเปนผเสยหายจากการคามนษยในรปแบบ บงคบขอทาน เปนการเฝาระวงปองกนไมให บคคลตกเปนผเสยหายของขบวนการคามนษย และเมอปรากฏขอทานในพนทสาธารณะตางๆ การด�าเนนการเพอจดการปญหากตองมบงคบใช กฎหมายใหมประสทธภาพโดยเฉพาะอยางยง ขอทานทตกเปนผเสยหายจากการคามนษย ตองมรปแบบและกระบวนการในชวยเหลอ คมครองทแตกตางเพราะผลของการจดระเบยบ ขอทานจงมกสนสดทการส งขอทานเข าส สถานสงเคราะหเพอรบฟนฟฝกอาชพและสง ขอทานเหลานนกลบส ภมล�าเนาอนเปนการ ด�าเนนการทสอดคลองตามพระราชบญญต ควบคมขอทานพ.ศ.2498และขอบงคบกรม ประชาสงเคราะหวาดวยการควบคมและวนย ของสถานสงเคราะหควบคมขอทานพ.ศ.2539 ดวยวธการฟนฟสมรรถภาพคนขอทานในสถาน สงเคราะห เพอใหสามารถประกอบอาชพได ภายหลงพนการสงเคราะห หากแตมาตรการ ดงกลาวยงไมสมฤทธผล เพราะยงมขอทาน ปรากฏอยทวไป และบางรายยงถกควบคมตว เขาสถานสงเคราะหครงแลวครงเลาจงวเคราะห ไดวากฎหมายและการออกมาตรการจดระเบยบ ขอทานขาดความทนสมยและมขอบกพรอง หลายประการ กลาวคอ รปแบบการขอทานท พฒนามาเปนการขอทานเชงธรกจมการแสวงหา ผลประโยชนจากขอทาน หากแตการจดการท ผานมาไมไดน�าไปสการปราบปรามและด�าเนน คดกบกลมบคคลทอยเบองหลงอยางแทจรง ปจจยส�าคญอกประการทเปนตวเรงความ

_16-1314(067-090).indd 84 1/13/60 BE 3:18 PM

85

Journal of Thai Justice System Vol.3 September - December 2016

รนแรงของปญหาการคามนษยในรปแบบบงคบ คนมาขอทานคอการเขาสประชาคมเศรษฐกจ อาเซยนจะสงผลใหเกดการเคลอนยายแรงงาน จากประเทศเพอนบานอยางเสรจงเปนเรองงาย ทผ คนทประสบความทกขยากจะเลอกเขาส วงจรการเปนขอทานในประเทศทเศรษฐกจ ดกวา และบคคลเหลานนกเปนกลมเสยงทจะ ตกเปนผเสยหายของขบวนการคามนษย เมอพจารณาถงประสทธภาพการจดการ ปญหาการคามนษยในรปแบบบงคบคนมา ขอทานพบวาเงอนไขทจะน�าไปสการปราบปราม และด�าเนนคดกบผกระท�าผดจ�าเปนตองไดรบ ความรวมมอจากบคคลขอทาน แตขอเทจจรง กลบพบวาบคคลทมาขอทานและถกแสวงหา ประโยชนมกไมคอยใหความรวมมอในการให ขอมลตอการสบสวนทจะเชอมโยงถงขบวนการ คามนษย ประกอบกบความเชอเรองบญกรรม ของคนในสงคมทท�าใหเมตตาสงสารใหเงน ท�าทานแกขอทานเหลานนเสมอ สงผลให พฤตกรรมขอทานยงคงด�ารงอยตอไปในสงคม ดงนนแนวโนมของสถานการณความรนแรง ของปญหาการคามนษยในรปแบบบงคบคนมา ขอทานหากวเคราะหผานการเปลยนแปลงทาง สงคมในอนาคตกบเขาสประชาคมเศรษฐกจ อาเซยนไปพรอมกบความพยายามในการ จดการปญหาขอทานในปจจบน ซงเปนเพยง การจดระเบยบเพอควบคมคนขอทาน พบวา ตองมการท�าความเขาใจสาเหตทมาของขอทาน ในรปแบบทแตกตางอนจะน�าไปสการออกแบบ มาตรการการจดการอยางเปนระบบ ทงใน กระบวนการปองกนและเฝาระวงการปราบปราม และด�าเนนคดการคมครองและชวยเหลอผเสยหาย ทสอดคลองเหมาะสมและมประสทธภาพมากขน

รวมถงการจ�าแนกขอทานทวไปกบขอทานท ตกเปนเหยอคามนษยและแนวทางในการสราง รวมมอกบขอทานเพอใหขอมลทจะน�าไปสการ จบกมและด�าเนนคดกบขบวนการคามนษยได ตอไป

ขอเสนอแนะจากการวจย

การจดการปญหาขอทานจ�าเปนตองเรมจาก การท�าความเขาใจถงสาเหตทมารปแบบและ ก�าหนดมาตรการทชดเจนซงมขอเสนอแนะดงน 1. การจดการปญหาการคามนษยในรปแบบ การแสวงหาประโยชนจากการขอทานนนตองเรม จากกระบวนการคนหาขอเทจจรง(FactFinding) เพอคดกรองและจ�าแนกวาเขาองคประกอบของ การคามนษยหรอไมรวมถงการรวบรวมขอมล แวดลอมและจดท�าเปนฐานขอมล(ProfileRing) อยางเปนระบบเพอทจะสามารถจ�าแนกไดวา ใครคอขอทานทเป นผ ประสบปญหาความ ยากล�าบาก(PersoninTrouble)และน�าไปสการ คดกรองเพอวนจฉย และก�าหนดรปแบบการ ใหความชวยเหลอทสามารถประสานสงตอไป ยงหนวยงานทเกยวของไดอยางเปนระบบดงนน รปแบบการคดกรองทส�าคญคอการคดกรอง ภายใตมมมองและความรวมมอแบบสหวชาชพ (Multi-Professional Perspective and Co- Agency Cooperation) 2. กระบวนการจดการปญหาขอทานตอง ด�าเนนการใน2ลกษณะคอกรณทเปนขอทาน ทเกดจากภาวะยากล�าบากหรอประสบกบปญหา สงคมโดยตองมการจดท�าแผนใหความชวยเหลอ ในระดบบคคล (Individual Rehabilitation Program (IRP)) ตงแตการใหความชวยเหลอ

_16-1314(067-090).indd 85 1/13/60 BE 3:18 PM

86

วารสารกระบวนการยตธรรม ปท 9 เลมท 3 กนยายน – ธนวาคม 2559

การฟนฟ และการตดตามผลอยางตอเนอง ภายใตกระบวนการท�างานดานสงคมสงเคราะห และการท�างานรวมกบทมสหวชาชพ และ ครอบครวของตวขอทานในกรณทบคคลเหลานน ไมมญาต อาจใชแนวคดเรองกล มใหความ ชวยเหลอกนเอง(Self-HelpGroup)มาใชเปน เครองมอในการฟนฟศกยภาพของบคคลและ กลมภายใตการมสวนรวมของชมชน ดงนน การจดการปญหาขอทานทเกดจากความยาก ล�าบากในลกษณะปจเจกบคคลจ�าเปนตอง ม งสงเสรมศกยภาพและสรางความรวมมอ เตรยมความพรอมใหกบครอบครวและชมชน ในการเขามามสวนรวมแกไขและปองกนปญหา สวนกรณทเปนขอทานทมสวนเกยวของกบ ขบวนการคามนษยตองด�าเนนการตามแนวทาง การจดการปญหาการคามนษยตงแตการสบสวน สบเสาะคนหาขอเทจจรงเพมเตม(Investigation) การคดแยกผเสยหายเพอเขาสกระบวนการฟนฟ และการคมครองผเสยหายพรอมกบการเตรยม ความพรอมผเสยหายในการใหความรวมมอ ในการปราบปราม ซงหากผเสยหายใหความ ยนยอมรวมมอในการเปนพยาน ตองมการ ก�าหนดมาตรการคมครองพยานรวมถงบคคล ในครอบครวของผเสยหายใหมความปลอดภย ในพนทตนทาง 3. ในกรณทพบวาบคคลขอทานเปนผเสยหาย จากการคามนษยจ�าเปนมการก�าหนดแนวทาง การคมครองผเสยหายอยางเปนระบบประยกต ใชหลกการจดการรายกรณเขามาเปนกรอบใน การด�าเนนงานตองใหความส�าคญกบมตตางๆ ของผเสยหายทงดานรางกายจตใจอารมณสงคม และการด�าเนนชวตภายหลงสนสดกระบวนการ ยตธรรม

4. การสรางทศนคตความเขาใจและมมมอง ตอขอทานทถกตองในสงคมไทยผานการสอสาร แนวคดและการท�าความเขาใจใหมเกยวกบ ขอทานเพอผคนในสงคมตระหนกตอปญหาการ ขอทานและการใหทานทถกตองภายใตหลกการ ทวา “การใหเศษเงนเพยงเลกนอย มไดชวยแกไข ปญหาขอทานใหหมดไปได แตอาจเปนการสราง ขอทานมออาชพ” บรรณานกรม

ภำษำไทยกรมประชาสงเคราะหกองสวสดการสงเคราะห. (2538).สำเหตปญหำและควำมตองกำรของ คนเรรอนขอทำน.รายงานการวจย.

ณรงค เพชรประเสรฐ. (2546).ควำมล�ำบำก ในโลกมด: กรณศกษำขอทำนและวณพก ตำบอด.เอกสารงานวจยในโครงการพฒนา ระบบสวสดการสงคมส�าหรบคนจนและ คนดอยโอกาสในสงคมไทย. กรงเทพฯ: ส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย.

ทรงพลพนธวชาตกล. (2547).ควำมผดฐำน คำมนษยตำมอนสญญำสหประชำชำตเพอ ตอตำนอำชญำกรรมขำมชำตท จดตงใน ลกษณะองคกร ค.ศ. 200 และผลกระทบ หำกประเทศไทยเขำเปนภำค. วทยานพนธ นต ศาสตร มหา บณฑต จฬาลงกรณ มหาวทยาลย.

พระรำชบญญตควบคมขอทำนพ.ศ.2484พทฐกรศาสนะสพนธดษฎอายวฒนและมณมย ทองอย.(2554).กระบวนกำรยำยถนขำมชำต ของผยำยถนทตกเปนเหยอกำรคำมนษย.

_16-1314(067-090).indd 86 1/13/60 BE 3:18 PM

87

Journal of Thai Justice System Vol.3 September - December 2016

วารสารวจยมข:ปท1ฉบบท1:เมษายน- มถนายน2554หนา95-110

ภรมยเจรญผล.(2537).ทศนคตของคนไรทพง ตอกำรฝกอำชพในสถำนสงเครำะหชำยและ หญงธญญบร จงหวดปทมธำน. ภาคนพนธ พฒนบรหารศาสตรมหาบณฑตคณะพฒนา สงคมสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

มลนธกระจกเงาและศนยขอมลคนหายเพอการ ตอตานการคามนษย.(2549).กำรศกษำและ ส�ำรวจเสนทำงเดกขอทำนในพนทแมสำย จงหวดเชยงรำย–พนทเชยงใหม.ในรายงาน การศกษาและส�ารวจขอมลเสนทางเดกขอทาน ในพนทชานแดนและพนทเศรษฐกจ. หนา17-19

มลนธกระจกเงาและศนยขอมลคนหายเพอ ตอตานการคามนษย.(2548).“ขอทำนเดก... เหยอบรสทธในขบวนกำรคำมนษย”ในการ ศกษากระบวนการของเดกทอย ในธรกจ ขอทานและกระบวนการจดการปญหาขอทาน โดยองคกรภาครฐเพอหาแนวทางชวยเหลอ ในประเทศไทย.หนา6

(รำง)พระรำชบญญตควบคมกำรขอทำนพ.ศ....ศศธรไชยประสทธ.(2545).วถชวตและเงอนไข กำรด�ำรงชวตของคนจนในหมบำนชนบท ภำคเหนอ, เอกสารงานวจยในโครงการ พฒนาระบบสวสดการสงคมส�าหรบคนจน และคนดอยโอกาสในสงคมไทย.กรงเทพฯ: ส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย . , อดส�าเนา.

ศบด นพประเสรฐ. (2553). ควำมมนคงของ มนษย:กำรคำมนษยในไทย.ในจลสารความ มนคงศกษาฉบบท84.กรงเทพฯ:สแควร ปรนซ93จ�ากด.

ศภชย ศรหลา, 2534 อางถงใน จฑามณ สมบรณสทธ. (2547). หญงชรำ ควำมจน คนชำยขอบ: ชวตรมฟตบำทของหญงชรำ ขอทำน.วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต (สตรศกษา) ส�านกบณฑตอาสาสมคร มหาวทยาธรรมศาสตร.

ส�านกบรการสวสดการสงคม,กรมพฒนาสงคม และสวสดการ. (2557). ผลกำรประชมเชง ปฏบตกำร “ถอดบทเรยนกำรจดระเบยบคน ขอทำน”วนท18พฤศจกายน2557.มปท.

เสาวลกษณวราย.(2548).คนขำมแดน:ชวต และชมชนของขอทำนเขมรในกรงเทพมหำนคร. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขา ภมภาคศกษา บณฑตวทยา มหาวทยาลย เชยงใหม.

อนเรอน จลกะเศยร. (2553). มำตรกำรทำง กฎหมำยในกำรปองกนและปรำบปรำมกำร แสวงหำประโยชนจำกกำรขอทำน.วทยานพนธ หลกสตรนตศาสตรมหาบณฑต บณฑต วทยาลยมหาวทยาลยธรกจบณฑต.

ไพรชบวรสมพงษและคณะ.(2558).กำรจดกำร ปญหำกำรคำมนษยในรปแบบทหลำกหลำย. รายงานการวจย. กรงเทพฯ: โรงพมพ 50 express.

ขอมลออนไลนกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. (2558).พม. เชญหนวยงำนท เกยวของประชมซกซอมแผนกำรด�ำเนนงำน กำรจดระเบยบขอทำนทวประเทศ.ออนไลน. สบคนจาก http://www.m-society.go.th/ ewt_news.php?nid=13242

ขาวจรง สปรงนวส. (2556).ตร.เชยงใหมจบ

_16-1314(067-090).indd 87 1/13/60 BE 3:18 PM

88

วารสารกระบวนการยตธรรม ปท 9 เลมท 3 กนยายน – ธนวาคม 2559

หญงพมำเชำเดกมำขอทำนมรำยไดวนละ 2,000บำท.ออนไลน.สบคนจาก:http:// www.springnews.co.th/local/58784

โครงการรณรงคยตธรกจเดกขอทาน มลนธ กระจกเงา. (2556). รำยงำนสถำนกำรณ ปญหำเดกขอทำนรอบป 2556. ออนไลน. สบคนจาก http://www.notforsale.in.th/ autopagev4/show_page.php?topic_ id=1773&auto_id=7&TopicPk

ณชชา บรณสงห. (2557) ปญหำขอทำนเดก: ผลพวงของกำรพฒนำทไมสมดล. ออนไลน สบคนจากhttp://library2.parliament. go.th/giventake/content_nrcinf/nrc2557- article81.pdf

เดลนวส. (2558). จดระเบยบขอทำนครงท 3 ทวประเทศ5วน.ออนไลน.สบคนจากhttp:// www.dailynews.co.th/Content/politics/ 298238/จดระเบยบขอทานครงท+3+ ทวประเทศ+5+วน

เอกลกษณหลมชมแข.(2556).ตตรำมนษย… กำรหลงทำงของนโยบำยรฐ.ออนไลนสบคน จาก http://www.thaipost.net/tabloid/ 170612/58324

สอออนไลนChildBeggarsinNewDelhi,Indiaออนไลน. สบคนจาก https://www.youtube.com/ watch?v=ejFI6JcVsLA&nohtml5=False

Gypsies begging in Poland 2011ออนไลน. สบคนจาก https://www.youtube.com/ watch?v=bZQE-X6SlsU

Gypsy beggar gangs in Sweden - part 1 ออนไลน.สบคนจากhttps://www.youtube. com/watch?v=t5-nX_gYHPM

Gypsy beggar gangs in Sweden - part 2 ออนไลน.สบคนจากhttps://www.youtube. com/watch?v=FOHHeaezDEo

Gypsy Christian Beggars from Romania Pretend to be Muslims ออนไลน.สบคนจาก https://www.youtube.com/watch?v=Wx- o4MXEPGU

Richest Beggars in Indiaออนไลน. สบคน จาก https://www.youtube.com/watch? v=UHFmIoC86Ok

ภำษำองกฤษAppadurai A. (1984). The Social Life of

Things: Commodities in Cultural Perspective. CambridgeUniversityPress.

Dociu M. and Dunarintu A. (2012). The Socio-EconomicImpactofUrbanization. International Journal of Academic Research in Accounting, Finance and ManagementSciencesVolume2,Special Issue1(2012),pp.47-52

DurantonG.andPugaD.(2013).The Growth of Cities. Cited in Handbook of Economic Growth,Volume2,editedbyStevenN. Durlauf and Philippe Aghion, to be published by Elsevier.

MatunhuJ.(2011).Acritiqueofmodernization and dependency theories in Africa:

_16-1314(067-090).indd 88 1/13/60 BE 3:18 PM

89

Journal of Thai Justice System Vol.3 September - December 2016

Critical assessment. AfricanJournalof HistoryandCultureVol.3(5),pp.65-72, June2011

OECD. (2015) The Metropolitan Century: Understanding Urbanisation and its Consequences. Onlineavailableathttp:// dx.doi.org/10.1787/9789264228733-en

ShareiaB.F.(2015).Theories of Development. International Journal of Language and LinguisticsVol.2,No.1;March2015.

Yeh S.H.K. ( 1989). Understanding Development:ModernizationandCultural Values in “ASIA AND THE PACIFIC Region”UNESCO.

_16-1314(067-090).indd 89 1/13/60 BE 3:18 PM

_16-1314(067-090).indd 90 1/13/60 BE 3:18 PM