- PB -

April 2014

ArchiDoc NewsUitgave van de Archief- en documentatiedienst van de Directie-generaal Oorlogsslachtoffers

- PB -

ArchiDoc NewsUitgave van de Archief- en documentatiedienst van de Directie-generaal Oorlogsslachtoffers

- PB -

De persoonlijke Dossiers van Marie-Céline De DorloDot

Marie-Céline de Dorlodot (zie Archidoc News nr. 1) werkt vanaf juni 1940 voor de Belgische Dienst voor Repatriëring. Op het eind van de oorlog wordt ze voor het Belgisch Commissariaat voor Repatriëring hoofd van de Belgische missie voor opzoekingen in Frankrijk en wordt ze eveneens lid van de Belgische militaire missie voor repatriëring in Frankrijk. In 1955, wanneer de opzoekingsopdrachten in het buitenland worden stopgezet, behoudt ze een verbindingsbureau in Parijs en krijgt ze een opzoekingsopdracht bij de International Tracing Service te Arolsen, in Duitsland.

Bij haar overlijden in 1997 wordt de DG Oorlogsslachtoffers legataris van de dossiers die zij samenstelde tijdens haar opdracht in Parijs.

Om een antwoord te kunnen geven op de vragen van families en instellingen over Belgische burgers die in de loop van de oorlog zijn verdwenen, doorzoekt ze archieven, bedrijven, gevangenissen, kampen, enz.

- PB -

De persoonlijke Dossiers van Marie-Céline De DorloDot

Door haar opdracht heeft ze vrije toegang tot de documenten. Het resultaat van de opzoekingen verstuurt ze naar de DG Oorlogsslachtoffers, die ze archiveert in de DDO-dossiers (Dienst Documentatie en Opzoekingen). Tegelijk legt Marie-Céline de Dorlodot ook een persoonlijk archief aan. Voor elk Belgisch slachtoffer dat in Frankrijk is geweest en waarover ze opzoekingen heeft gedaan, maakt ze een dossier aan.

De archieven geven ons informatie over de Belgen die op het Franse grondgebied stierven of verdwenen of er werden gehospitaliseerd, geïnterneerd, gedeporteerd, veroordeeld, gefusilleerd of begraven. De archieven bevatten ook informatie over talrijke Duitse Joden van wie de kinderen via België in Frankrijk terechtkwamen en daar werden geïnterneerd om vervolgens gedeporteerd te worden via het verzamelkamp van Drancy. De dossiers werden aangevuld met kopieën van akten van de burgerlijke stand, internerings- of deportatieattesten, ontgravingsverslagen en verwijzingen naar de originele documenten. De 10.432 dossiers werden geïnventariseerd en gecodeerd door onze vrijwilligster Annie Sliwka en kregen een nieuw klassementsnummer. Ze werden ook verpakt in mappen en dozen die geschikt zijn voor de bewaring van archieven. Ze kunnen op dezelfde manier worden geraadpleegd als de persoonlijke DDO-dossiers (zie http://warvictims.fgov.be/nl/research/rules.htm).

Foto: privé verzameling

- PB -

De archieven van de DG Oorlogsslachtoffers bevatten de registers “AL” en “BAL”. Wegens de aantasting ervan, zijn deze registers nu verpakt in zuurvrije kartonnen dozen. De versleten bladzijden wijzen erop dat de registers in het verleden intensief zijn gebruikt. Aanvankelijk door de Duitse diensten die ze hebben aangemaakt en vervolgens door onze voorgangers van de dienst Archieven.

Aan de hand van deze registers kan men zich een globaal beeld vormen van de processen die de Duitse bezetter heeft gevoerd tijdens de Tweede Wereldoorlog, in de meeste gevallen tegen leden van het Belgisch verzet. De beschuldigden verschenen voor een Duitse militaire rechtbank, een “Kriegsgericht”, die afhing van een plaatselijke Feldkommandantur, of van een Oberfeldkommandantur voor de ernstigere vergrijpen. De zwaarste straffen, zoals langdurige opsluiting of de doodstraf,

De registers allgeMeine liste (al) en Bestätigung unD aufheBungsliste (Bal)

- PB -

moesten bekrachtigd worden door de hoogste bevelhebber van het Duitse bezettingsleger in België, commandant Alexander von Falkenhausen.

De correspondentie tussen Von Falkenhausen en de militaire rechtbank werd oorspronkelijk bewaard in zeven gewone postregisters, de “Allgemeine Liste” (“AL”). Later gebruikten zijn diensten een afzonderlijk register, de “Liste über Bestätigung und Aufhebung von Urteilen” (“BAL”) – lijst van bekrachtigingen en vernietiging van vonnissen. Dat register telde uiteindelijk drie volumes.

In het register “BAL” ontbreken de vonnissen die werden uitgesproken door de rechtbanken van de Luftwaffe. Die behoorden immers niet tot de bevoegdheden van Von Falkenhausen. Daarom kwamen de bekrachtigingen van deze vonnissen uit Berlijn, waar Göring het opperbevel voerde over de luchtmacht.

Foto: voorbeeld van register SVG-DOS

- 10 -

Het register bevat belangrijke aanwijzingen met betrekking tot de processen die werden gevoerd tegen de beschuldigden: de verantwoordelijke “(Ober-) Feldkommandantur” en het volgnummer van het proces, de datum waarop het proces plaatsvond, de namen van medeplichtigen en de uitgesproken straf werden erin vermeld. Vervolgens werden ook de datum waarop de uitspraak werd voorgelegd aan Von Falkenhausen en diens advies vermeld. Over het algemeen bekrachtigde hij de uitspraak, maar in sommige gevallen liet hij de straf voorlopig uitstellen of beval hij het proces over te doen.

In de registers wordt vaak de volgende standaardformule gebruikt: “onvoldoende bewijzen voor een veroordeling op het bezette grondgebied”. Die verwees in bedekte termen naar de gevangenentransporten onder de codenaam “Nacht-und-Nebel”. De beschuldigden werden niet berecht in België, maar werden naar Duitsland overgebracht om daar te worden berecht. Tegelijk werden alle contacten met de familie verbroken. Ook wanneer de gevangenen nadien werden geëxecuteerd, werden hun verwanten niet op de hoogte gebracht.

In juli 1944 kreeg de pas geïnstalleerde “Zivilverwaltung” de bevoegdheid om in laatste aanleg advies te geven over de vonnissen van de krijgsraden. Von Falkenhausen werd opzij gezet en de processen die zonder enige twijfel nog

- 11 -

plaatsvonden tijdens de zomer van 1944, werden niet langer ingeschreven in de registers AL en BAL.

Na de oorlog werden alle gegevens uit de registers opgenomen in de individuele dossiers van de DG oorlogsslachtoffers. Deze registers vormen echter nog steeds een unieke informatiebron met betrekking tot de procedures die door de bezetter in België werden gebruikt. Zo laten ze bijvoorbeeld zien met welke andere personen een gevangene werd berecht. Maar voor alles leveren ze het pijnlijke bewijs van de manier waarop de commandant naar eigen willekeur straffen, ook de doodstraf, kon laten uitvoeren of gratie kon verlenen. Die juridische onzekerheid gaat in tegen elke opvatting van een onafhankelijke rechtspraak of van het recht om in beroep te gaan en is een uitstekend voorbeeld van wat de bezetting werkelijk heeft betekend.

- PB -

De begunstigden van dit statuut, dat werd ingesteld bij het koninklijk besluit van 12 april 1990, zijn de mannen van zestien tot vijfendertig jaar die gehoor hebben gegeven aan de oproep die de Regering in mei 1940 heeft gedaan om zich vanaf 10 mei 1940 bij de rekruteringscentra van het Belgisch leger (RCBL) in Frankrijk te voegen.

Zij moeten minsten tien dagen van de woonplaats afwezig zijn geweest en er wordt geen rekening gehouden met afwezigheden van de woonplaats na 10 september 1940.

De aanvragers moeten het bewijs leveren van hun hoedanigheid van RCBL-er en van de periode die ze zo doorbrachten. De aanvragers kunnen zelf bewijsstukken bezorgen, maar

Mannen Die ziCh Bij De rekruterings- Centra van het BelgisCh leger heBBen gevoegD (r.C.B.l.)

statuten van nationale erkentelijkheiD

- PB -

ook de archieven van de DG Oorlogsslachtoffers bevatten waardevolle historische stukken die als bewijs kunnen dienen: alfabetische lijsten van aanwezigheid in bepaalde kampen, fiches betreffende het medisch onderzoek dat de gerepatrieerden ondergingen bij hun terugkeer, officiële verklaringen van kampcommandanten, burgemeesters van de woonplaats in Frankrijk of werkgevers, treintickets, medische attesten en hospitalisatiefiches van personen die in Frankrijk werden verzorgd of gehospitaliseerd, individuele getuigenissen van repatriëringen die bedoeld waren om in de stations omgeruild te worden tegen gratis treintickets, …Net als voor de andere statuten van nationale erkenning, is er voorzien in nationaliteitsvoorwaarden en uitsluitingsgronden (personen die vrijwillig voor de vijand hebben gewerkt, collaborateurs en strafrechtelijk veroordeelden).

De aanvragen tot het bekomen van dit statuut moesten ten laatste op 30 april 1991 zijn ingediend.

Bij de wet van 26 januari 1999 werd de termijn voor het indienen van de aanvragen eenmalig heropend gedurende een jaar.

De personen aan wie het statuut werd toegekend, hebben een erkenningskaart ontvangen en mogen de bijhorende medaille dragen. De toekenning van het statuut heeft echter geen financiële gevolgen en geeft geen recht op een ander statuut.

statuten van nationale erkentelijkheiD

Foto: medaille van het statuut R.C.B.L., SVG-DOS

- PB -

Archidoc News kan online worden geraadpleegd op de pagina “publicaties” van de website van de DG Oorlogsslachtoffers http://warvictims.fgov.be.

Indien u een exemplaar van Archidoc News wenst te ontvangen, kunt u zich inschrijven via e-mail op het e-mailadres archidoc@minsoc.fed.be, per fax op het nummer 02/528.91.75 of per brief op het volgende adres: FOD Sociale Zekerheid, DG Oorlogsslachtoffers, Archidoc News, Luchtvaartsquare 31, 1070 Brussel. Deze Newsletter is voortaan enkel beschikbaar in elektronisch formaat1.

insChrijvingen

1De abonnees die Archidoc News nog steeds op papier ontvangen, zullen het verder op papier blijven ontvangen.

- 14 -

- PB -

- PB -

FOD Sociale ZekerheidLuchtvaartsquare 311070 BrusselTel: 02/528.91.00Fax: 02/528.91.75E-mail: archidoc@minsoc.fed.beWebsite: http://warvictims.fgov.be

Hebben aan deze editie meegewerktGert De Prins, Marie Lejeune, Alexandra Matagne, Julien Schreiber, Sylvie Vander Elst, Heidi Vanhoudt

OpmaakService Communication, SPF Sécurité sociale

VertalingVertaaldienst, FOD Sociale Zekerheid

Verantwoordelijke uitgeverClaire Barette - april 2014