c a l a n d An n i c i a l C l f M o de Ratlarda Analjezi ... · Nonsteroidal Antiinflamatuvar...

Journal of Clinical and Analytical Medicine52 | Journal of Clinical and Analytical Medicine1

Journal o

f C

linic

al and Analytical Medicine

Ratlarda Analjezi ve Anestezi

Sorumlu Yazar Fuumlsun Eroğlu Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Tıp Fakuumlltesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı 32260 Ccediluumlnuumlr Isparta Tuumlrkiye T +90 2462112085 E-Mail eroglufusunhotmailcom

Deney hayvanlarının araştırma ve testlerde kullanımı ile ilgili en temel endişe bilimsel girişimlerin potansiyel olarak ağrı acı ve ızdıraba yol accedilmasıdır Ağrı lsquogerccedilek veya potansiyel doku hasarına bağlı hoşa gitmeyen duyusal ve duygusal deneyimrsquo olarak tanımlanır Ağrı deney hayvanlarının katlanması gereken en oumlnemli sorunlarından biri olabilir ve mutlaka uygun bir şekilde giderilmesi veya hafifletilmesi gerekmektedir Bu nedenle ratlarda ağrının tanınması bilinmeli ve muumlmkuumln olduğunca giderilmelidir

Potansiyel Ağrının Farkında Olmak Ağrı ve sıkıntının değerlendirilmesi ile ilgili sorun ağrının spesifik goumlstergelerinin eksik olması ve değerlendirme sisteminin doğasının subjektif olmasıdır Pratikte veteriner hekimlerin cerrahi geccediliren kuumlccediluumlk memelilere nadiren analjezik verilmektedir bunun nedeni ise ağrı tanınmasının zorluğuna eksikliğine ve uygun ilacın bilinmemesidir 28 enstituuml ve 137 kişi ile yapılan bir ankette katılanların 97rsquosi girişim sırasında ya da bunun bir sonucu olarak hayvanlarda acı sıkıntı rahatsızlık veya ağrıya neden olabileceğini bildirmişlerdir Uygulamada yan etkilerin tespit edilmesindeki oumlnemli problemlerin hayvanların ağrı sıkıntı ve rahatsızlıklarının gizlenmesi yeni başlayan ağrının tespiti ile ilgili sorunlar insan oumlznelliği alışkanlıklar ve suumlre kısıtlaması olarak bildirilmiştir [1]Geceleri hareketli olan ratlarda ağrı ile ilişkili davranışlar guumln boyunca veya akşam ortaya ccedilıkmayabilir Bu tuumlr davranışların geceleri ccedilok daha belirgin olmasına rağmen ccedilok az sayıda laboratuar gece boyunca hayvanları izler Bu nedenle de ratlarda ağrının tanınması atlanabilir

Ağrının Nesnel Değerlendirilmesi Hayvanların ağrısının değerlendirilmesi ile ilgili olarak Skorlama kağıtları ve Goumlrsel Analog Skalası (VAS) kullanılmaktadır Skorlama kağıtları ağrı rahatsızlık sıkıntı ve diğer klinik bulgular ile ilişkili davranışları ciddiyetine goumlre sayısal puanlar ile değerlendirir Denek hayvanlarının ağrısı doğrudan oumllccediluumllemediğinden indirek ağrı oumllccediluumlmleri daha ccedilok oumlnemsenmiştir Potansiyel ağrı acı veya sıkıntının goumlstergeleri olarak en sık kullanılan klinik bulgular ağlama yuumlz ifadesi davranış ve duruş ses ve gıda-su alımının azalması kilo değişiklikleri ile hiperventilasyondur (Tablo 1) Morton ve Griffiths

insanlarda kullanılan VASrsquonın hayvanlarda da ağrı ve sıkıntının değerlendirilmesinde kullanılmasını oumlnermişlerdir [2] VAS lsquoağrı yokrsquo ve lsquoen koumltuuml ağrırsquo gibi terimler kullanarak tanımlanan iki nokta arasındaki hattın puanlanmasıyla değerlendirilir

Ağrı Acı ve Sıkıntı Youmlnetiminin Goumlzden Geccedilirme Yavru ratlarla EEG ile yapılan bir ccedilalışmada 5-7 guumlnluumlk veya daha genccedil sıccedilan yavrularının ağrı algılamalarının olası olmadığı ağrı algılama yeteneklerinin postnatal yaşlarının 12-14 guumln ve 21-22 guumlnleri arasında yavaş yavaş geliştiği bildirilmiştir [3] Ratlarda anneden erken ayrılmanın nosisepsiyon uumlzerine etkileri olduğu saptanmıştır Duumlşuumlk yoğunlukta ağrılı uyaranda doğal yetişenle yetişmeyen arasında analjezik youmlnetimi accedilısından fark saptanmazken yuumlksek yoğunlukta ağrılı uyaranda anlamlı farklılık saptanmıştır Termal uyarana karşı morfinin oluşturduğu analjezi anne yanında yetişmeyen ratlarda daha az etkili bulunurken buprenorfinin analjezik etkisi daha belirgin olmuştur [4]

Ratlarda Analjezik Kullanımı Eğer bir işlem insanda ağrıya neden olursa hayvanlarda da ağrıya neden olacağı kabul edilir Analjezik uygulamasında ccedileşitli farklı youmlntemler insan uumlzerinde geliştirilmiştir ve bunlar laboratuar hayvanlarında da sık olarak kullanılmaktadır Analjeziklerin etki suumlresine bağlı olarak tekrarlanan dozları gerekebilir ve bu tekrarlar hayvanları sıkıntıya sokarken uygulama yolu da ek ağrıya neden olabilir Bu oumlzellikle kısa etki suumlreli ilaccedillarda sorun olabilir Bu sorunlar daha az stresli yollar (oral gibi) ve uzun etkili preparatların kullanılmasıyla ccediloumlzuumllebilir Uzun suumlreli ağrı tedavisi iccedilin iccedilme suyuna analjezik konabilir buprenorfinin iccedilme suyuna suumlrekli uygulanmasının ratlarda etkili olduğu goumlsterilmiştir [5] Buprenorfinin suumlrekli verilmesi toleransa neden olabilir Sublingual buprenorfinin tatlandırılmış jel iccedilerisinde oral yoldan kullanımı oumlnerilmektedir [6]

Fuumlsun Eroğlu Hasan Erol Eroğlu

Tablo 1 Potansiyel ağrı acı veya sıkıntının goumlstergeleri

Objektif bulgular

Vuumlcut ağırlığı gıda-su tuumlketimi vuumlcut ısısı (telemetrik veya termometre ile oumllccediluumllmuumlş) deneysel değişkenler (telemetrik kalp hızı EEG gibi)

Davranış Normal ve uyandırılan davranış enjeksiyon sahasında irritasyon ses değişikliği diş gıcırdatma kıvranma tremor letarji alışılmışın dışında saldırgan davranışlar kafes arkasında kalma

Salgılar Burun akıntısı tuumlkruumlk salgılama salya akıtma porfirin boyanma

Hareket Sarsak-zor yuumlruumlme ataksi

Fizik muayene bulguları

Solunum hızı değişikliği hiperventilasyon goumlzlerin donukluğu tuumlmoumlr uumllserasyonu tahmini vuumlcut ısısı (dokununca serin soluk kırmızı ekstremiteler) yara enfeksiyonu işaretleri

Postuumlr Dinlenme postuumlruumlnde değişiklik rahat pozisyonu arama

Cilt Piloereksiyon saccedil kaybı cilt rengi sarkık cilt (dehidratasyon)

Diğer Gıda ve su tuumlketiminde değişiklik hareketle ağrı varlığı

Journal of Clinical and Analytical Medicine 53


| Journal of Clinical and Analytical Medicine


2

Normal hayvanlarda analjeziklerin kullanılması oumlnerilen ağrı indeksi uumlzerine olumlu bir etkisinin olmadığının bilinmesi oumlnemlidir Bu nedenle analjezikler sadece hayvanlarda ağrı acı varlığında uygulanmalıdır Analjeziklerin uygunsuz kullanımı zararlı olabilir bu guumlccedilluuml ajanlar uygulanırken sadece gerekli olduğunda kullanmanın oumlnemli olduğu bilinmelidir

Ratlarda Sık Kullanılan Analjezikler Opioidler En oumlnemli etki yeri santral sinir sistemi (SSS)rsquodir Analjezi sedasyon solunum depresyonu gastrointestinal motilitede azalma bulantı kusma endokrin ve otonom sinir sistem fonksiyonlarında değişikliklere neden olur Laboratuar hayvanlarında anestezi oumlncesi opioid agonistlerinin uygulanması sıklıkla oumlnerilir Preoperatif opioid uygulanması cerrahi anesteziye ulaşmak iccedilin gerekli anestezik dozunu azaltırken aynı anda postoperatif analjezik ihtiyacını da azaltır

Morfin Morfin (doğal) ve hidromorfon (yarı sentetik) micro- reseptoumlr agonistidir aynı farmakolojik oumlzellikleri taşırlar SSS uumlzerinde doğrudan etki ile analjezi sağlarlar 2-6 saat gibi kısa etki suumlreli ağrı azaltmada kullanılan ajanlardır Morfin (64 mgkg) ve hidromorfonun (16 mgkg) yavaş salınımlı oral preparatları ratlarda kullanılmış ve daha ileri ccedilalışmalarla desteklenmesi gerektiği bildirilmiştir [7]

Buprenorfin Laboratuar hayvanlarında postoperatif analjezi iccedilin yaygın olarak kullanılmaktadır Yarı sentetik parsiyel micro- reseptoumlr agonisti ve kappa reseptoumlr antagonistidir Sınırlı bir solunum depresyonu yapar Plazma yarılanma oumlmruuml ve reseptoumlrden yavaş ayrılmasına bağlı olarak etki suumlresi (6-12 saat) morfin veya petidinden daha uzundur [8] Uumlccedil farklı derecede cerrahi girişim geccedilirecek ratlarda nalbufin veya buprenorfin uygulaması gıda-su tuumlketimi ve vuumlcut ağırlığı uumlzerinde cerrahinin depresan etkilerini azalttığı goumlsterilmiştir [9] Ratlarda 001-005 mgkg subkutan (sc) tek doz genellikle yeterli postoperatif analjezi sağlamaktadır [10] Boumlylece guumlnde bir kez ya da alternatif guumlnler şeklinde uygulanabilir Son yıllarda buprenorfinin jel şeklinde oral kullanımı (05 mgkg) ratlarda analjezi sağlamada popuumller bir youmlntem haline gelmektedir Oral Buprenorfinin 1 ve 2 mgkg dozlarının artrit oluşturulan ratlarda ağrı moduumllasyonunu sağladığı 2 mgkg dozun (12 saat ara ile) akut ağrıyı oumlnlemede etkin olduğunu oral yolun uygulamada pratik olduğu ve iştah kilo ve davranışsal cevaplar uumlzerine etkisinin minimal olduğu bildirilmiştir [11] İccedilme suyuna eklenen 0056 mgmL dozun da analjezide etkinliği bildirilmiştir [12]

Nonsteroidal Antiinflamatuvar İlaccedillar (NSAİİ) NSAİİ verilmesinin inflamatuar sistem uumlzerinde oumlnemli etkileri yanı sıra ameliyat sonrası iyileşmeye de katkısı vardır Fenilbutazon asetaminofen ve aspirin gibi ilaccedillar bazı durumlarda faydalı olabilir Cerrahinin gıda-su alımını ve vuumlcut ağırlığı uumlzerine olan etkileri ratlarda opioid analjezikler buprenorfin ve guumlccedilluuml bir NSAİİ olan carprofen tarafından azaltıldığı goumlsterilmiştir ama cerrahinin lokomotor aktivite uumlzerine olan etkileri NSAİİrsquodan etkilenmemiştir

Aspirin Kas ağrısını rahatlatmak iccedilin daha etkindir Visseral ağrıyı rahatlatmak iccedilin minimal etkiye sahiptir Aspirin ile devamlı tedavi kısa suumlreli tedavi sonrasında goumlzlenmeyen mide ve bağırsak uumllserasyonuna yol accedilabilir Daha duumlşuumlk uumllserojenik etkili meloksikam gibi diğer NSAİİ oral yoldan etkilidir ve 7 guumln boyunca guumlvenli tedavi sağlayabilir Karaciğer transplantasyonu

ameliyatında jelatin iccedilerisinde verilen oral 100 mgkg aspirin yeterli analjezi sağlamıştır [13] Benzer cerrahilerde ratlarda oral carprofen ve ketoprofen etkisizken 5 mgkg sc verilen doz etkili bulunmuştur [14]

Noumlroleptanaljezikler Barbituumlratları veya inhalasyon anestezik ajanları kullanmaksızın SSSrsquode depresyon analjezi yapan ilaccedillardır Minimal analjezi immobilizasyon gerektiren minor diagnostik ve cerrahi girişimlerde kullanılması uygundur Narkotik (fentanil) ve trankilizan (droperidol) kombinasyonu olan İnnovar-Vet total bilinccedil kaybı olmaksızın analjezi ve derin sedasyon durumu oluşturur Ratlarda derin sedasyon ve analjezi gereken cerrahi girişimler iccedilin uygundur Bu esnada işitsel uyarılarına yanıt verebilir ccedilimdiklemeye yanıt yoktur Maksimum analjezi 30-40 dk devam eder

Lokal Anestezi ve Lokal Anestezikler Lokal anestezi vuumlcudun sınırlı bir alanda duyu kaybıdır Nosiseptif afferent liflerde iletimi engelleyen maddelerin kullanımını gerektirir Uygun yoğunluk ve miktarda verilmesi ağrıyı olabildiğince seccedilici engeller diğer duyular bozulmadan kalır Lokal anestezinin ratlarda kullanım endikasyonları ccedilok azdır Lokal anestezik enjeksiyonuna goumlre operatif girişimin ağrısı daha fazla değilse lokal anestezik kullanılmayabilir Uzun suumlreli girişimlerde lokal anestezikler kullanılmaz Lokal anesteziklerin guumlvenli ve uygun kullanımı hayvanın ağırlığıyla kullanılan ilaccedil ilacın yoğunluğu ve uygulama tekniğiyle değişir Lokal anestezikler birccedilok teknikle verilebilir deri altına enjeksiyon (infiltrasyon blokajı) insizyondan uzak yumuşak dokulara enjeksiyon (alan blokajı) veya doğrudan doğruya sinir goumlvdesinin kılıfına komşu alana enjeksiyon (iletim bloğu) Epidural veya spinal anestezi vertebral kanala epidural yada subaraknoid mesafeye lokal anestezikler enjekte edilerek yapılır Sistemik toksisiteden sakınmak iccedilin lokal anestezikler kan damarlarına enjekte edilmemelidir Ağrı tedavisinde de lokal anesteziklerden yararlanılır Yaygın olarak kullanılan lokal anestezikler prokain lidokain ve bupivakaindir Lidokainin insizyon yerine lokal infuumlzyonu gerekli genel anestezik miktarını azaltabilir Lokal anestezikler iccedilerisinde uzun etki suumlresi nedeniyle bupivakain sık tercih edilir Uzun suumlreli ağrı kontroluumlnde bupivakainin başarısızlığı hayal kırıklığı yaratmıştır Opioidler veya NSAİİ kontrendike olduğunda bu alternatif analjezik kullanılabilir Ratlarda epidural yoldan uygulanan bupivakain ve buprenorfin kombinasyonunun analjezik etkisi morfine benzer bulunmuştur [15]

AnesteziAnestezi ağrı ve diğer uyarıcıların SSSrsquode algılanmasının engellendiği geri doumlnuumlşuumlmluuml ve kontrol edilebilir bir durumdur Anestezi sadece cerrahi iccedilin değil herhangi bir potansiyel ağrılı ya da ccedilok stresli girişimler iccedilin de yaygın olarak kullanılmaktadır Cerrahi şiddetli ağrı ve acının potansiyel bir nedenidir Bu nedenle cerrahi işlemlerde iyileştirmeler hayvan refahını geliştirme uumlzerinde oumlnemli bir etkisi olabilir Anestezi tekniğinin seccedilimi uygulanacak cerrahi işlemin tipine ve suumlresine araştırmacının deneyimine ve deneyin amacına bağlıdır Hem etik hem de bilimsel nedenlerden dolayı ratların ağrı ve huzursuzluğu ortadan kaldırılmalı yada en aza indirilmelidir Hayvanın alındığı odadan girişim odasına taşınmasında korku ve stres de duumlşuumlnuumllmelidir Denekler farklı bir yere taşınırlarsa en az uumlccedil guumln yeni yerlerine alışmaları beklendikten sonra anesteziye

Journal of Clinical and Analytical Medicine54




3

alınmalıdır İlaccedil uygulaması yapılmadan oumlnce her hayvan ayrı ayrı tartılmalı ilaccedil dozları vuumlcut ağırlıklarına goumlre bireysel olarak hesaplanmalıdır Hayvan girişim sonrası yaşayacaksa fizyolojik olarak normale veya anormal olarak tanımlanan duruma olabildiğince hızlı doumlnmesi gereklidir Bu bilimsel amaccedil yetersiz anestezi bilgisiyle sekteye uğrar Ağrı korku ve ızdırap kontrol edilemeyen değişkenler olabilir

Preoperatif Accedillık Ratlar genellikle ameliyat oumlncesi gece accedil bırakılır aslında 2 saatlik accedillık yeterlidir Uzamış yiyecek ve su yoksunluğu hayvanda huzursuzluğa neden olur Gece boyunca tek besin maddesi olarak iccedilme suyuna şeker eklenmesi yararlıdır

PremedikasyonAnestezik madde verilmeden oumlnce gerekli anestezik dozunu azaltan anestezi veya cerrahinin istenmeyen bazı etkilerini oumlnlemek iccedilin kullanılan ilaccedillardır Bu ilaccedillar korku ve endişeyi azaltmak verilecek toplam anestezik dozunu azaltmak daha rahat induumlksiyon sağlamak anesteziden daha rahat ccedilıkmayı sağlamak analjezi sağlamak bronşiyal ve tuumlkruumlk sekresyonunu azaltmak vazovagal refleksi bloke etmek amacıyla kullanılır

Trankilizan ve Sedatifler Trankilizasyon hastanın gevşediği veya ccedilevresiyle ilgisiz olduğu davranış değişikliği durumudur Sedasyon hastanın uyanık fakat sakin olduğu ılımlı santral depresyondur Deney esnasında hayvan ellendiği zaman anksiyete ve stresi azaltırlar Fenotiazinler (asetilpromazin) klorpromazin promazin Hayvanları sakinleştirir ve tutulmasını kolaylaştırır Sedasyon ameliyat sonrası da devam ettiği iccedilin anesteziden ccedilıkışı rahatlatır Analjezik etkiye sahip değildir fakat opioidlerin etkisini guumlccedillendirir Bradikardi ve hipotansiyona neden olur Solunum hızını minimum olarak azaltır Butirofenonlar droperidol azaperon fluanizon Fenotiazinlere benzer fakat daha guumlccedilluumlduumlr Noumlroleptanaljezik kombinasyonu yapmada yaygın kullanılan bir preparattır Motor aktiviteyi azaltır hipotansiyona neden olur Solunum hızını hafifccedile artırır Barbituumlratlar Duumlşuumlk dozlardaki sodyum pentobarbital sedatif ve premedikasyon amaccedillı kullanılabilir Yuumlksek dozu anestezi yapar Benzodiazepinler Diazepam guumlccedilluuml trankilizan kas gevşetici ve antikonvuumllzan etkisi nedeniyle yaygın olarak kullanılan bir ilaccediltır İnsanlardan farklı olarak hayvanlarda uyku verme etkisi minimaldir Hiperaljezi oluşturduğundan postoperatif sedasyon iccedilin kullanılmaz Kloral hidrat Sedatif-hipnotiktir Anestezik dozlarda bile zayıf analjezik oumlzelliklere sahiptir Ksilazin Sedatif ve analjezik etkili santral etkili alfa 2-adrenerjik reseptoumlr agonistidir SSSrsquoni deprese eder Cerrahi anestezi yapmak iccedilin ketamin ile birlikte yaygın olarak kullanılır Belirgin bradikardi kardiyak debide azalma emezis ve termoreguumllasyonda depresyona neden olur Piyasada Rompun (20 mgmL) olarak bulunmaktadır Suda eriyebilir ve presipite olmadan ketamin soluumlsyonu ile karıştırılabilir Deksmedetomidin Santral ve periferik sinir sistemine etkili guumlccedilluuml selektif alfa-2 adrenoseptoumlrler agonistidir Yapılan bir ccedilalışmada 025 mgkgdk deksmedetomidin suumlrekli infuumlzyonu ratlarda halotanın MAK değerini izoflurana goumlre belirgin şekilde azalttığı saptanmıştır 1 MAK halotan veya izofluran anestezisi ile derin bradikardi ve 1 MAK izofluran ile anestezi edilmiş daha şiddetli hipotansiyon meydana gelir [16] Narkotik Analjezikler Morfin buprenorfin metadon fentanil bu

gruba dahil olup sedasyon ve belirgin analjezi oluştururlar Antikolinerjikler Atropin yaygın kullanılan bir preparattır Bronşiyal ve tuumlkuumlruumlk salgısını azaltmak iccedilin kullanılır Damar Yolu Ratlarda kan oumlrneği alınması strese neden olabilir ratların taşınması tutulması işlemin invaziv niteliği gibi Ratlardan kan alırken anestezi kullanılması oumlnerilmiştir Ratlardan kan oumlrneğinin juguler ponksiyonla alınmasının periorbital delinme ve kuyruk ven ponksiyonu ile karşılaştırıldığında CO2 anestezine goumlre izofluranın kan basıncında daha az artış oumlrnekleme sırasında vuumlcut ısısı değişimlerinin daha az olması ve postoperatif daha hızlı derlenmeye neden olduğundan tercih edilmesi gereken anestezik olduğu bildirilmiştir [17] Ratlardan kan oumlrneği farklı teknikler kullanılarak alınabilir orbital yol kuyruk veni kuyruktan kesi safen ven ponksiyonu sublingual ven kraniyal vena kava ccedilok ccedileşitli yollar oumlnerilmektedir Anesteziyi İzleme Monitorizasyon Anestezinin derinliği dikkatlice izlenmelidir Ratlarda geniş intraoperatif monitorizasyon rutin olarak kullanılabilir Telemetrik Sistem Bu sistem peritoneal kaviteye yerleştirilen kuumlccediluumlk radyo telemetri vericisi ile kafes altına yerleştirilen bir alıcıdan oluşan bir multiplexer ve bilgisayar tabanlı veri toplama sistemidir [18] Alıcıdan gelen sinyaller multiplexer tarafından birleştirilir saklanır ve bilgisayar tarafından analiz edilir Telemetrik basınccedil sinyalleri (mutlak basıncı) bir ortam basınccedil monitoumlruuml ile atmosferik basınccedil değişikliklerine goumlre otomatik olarak duumlzeltilir Sistolik diyastolik ve ortalama kan basıncı ve kalp hızı iccedilin radyo telemetri sistemi doğru ve guumlvenilir bir monitorizasyon youmlntemidir Serbestccedile hareket eden ratlarda radyo telemetri yerleştirilerek fizyolojik değişkenlerin oumllccediluumlmuumlnuumln daha verimli daha guumlvenilir ve şimdiye kadar literatuumlrdeki oumllccediluumlm tekniklerine goumlre daha az emek gerektirir Kan basıncı Hayvan modellerinde telemetri youmlntemi ile bilinccedilli ve serbestccedile hareket eden ratlarda suumlrekli kan basıncı izleme olanağı sağlayan bir youmlntemdir Ratlarda telemetri kullanarak ccedilalışma saatleri ve ccedilalışma olmayan guumlnlerde elde edilen kan basıncı değerlerinde oumlnemli fark olduğu goumlsterilmiştir [19] Ratlarla ccedilalışırken kan basıncı oumllccediluumlmlerin yorumlanmasında bu fark goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır Kan gazı Paratrend 71 sensoumlr gibi intravaskuumller fotokimyasal kan gazı ve pH sensoumlrlerindeki oumlnemli gelişmeler kan gazının suumlrekli oumllccediluumllmesine imkan sağlamıştır Bu sensoumlr yaklaşık 05 mm ccedilapında ve 20 gauge kanuumll ile intravaskuumller yerleştirilebilir Ratlarda gaz değişiminin izlenmesinde faydalı olduğu kabul edilebilir bir doğrulukla pO2 pCO2 ve pH değerlerine ulaşılabildiği bildirilmiştir

Sıvı ve Kan ReplasmanıBirccedilok anestezik kalbe ve damarlara etkili olup kalp debisini ve kan basıncını azaltır Sıvı tedavisi intravenoumlz (iv) intraperitoneal (ip) veya sc verilebilir Anestezi esnasında 5-10 mLkg saat hızında sıvı verilmelidir

Endotrakeal Entuumlbasyon (ETE)Ratlarda solunum desteği gereken işlemlerde ETE buumlyuumlk oumllccediluumlde yardımcı olmaktadır Ratların oral ETErsquou ccedilok zor olarak kabul edilir bunun nedenleri oral kavite ve glottisin dar olması epiglot vokal kordların ve trakeanın goumlruumlntuumllenmesindeki zorluk ve anestezi altında bile larinksin hareketli olmasıdır Ratların ETErsquonu iccedilin ccedileşitli teknikler geliştirilmiştir Ama ccediloğu oumlzel beceri gerektirir oumlrneğin koumlr oral trakeal entuumlbasyon veya ayrıntılı ve oumlzel tasarlanmış donanım minyatuumlr laringoskop fiberoptik laringoskop veya otoskop gibi [2021] Bu youmlntemlerin





4

ccediloğu yuumlksek bir başarısızlık oranı ile ilişkilidir ve orofaringeal veya endotrakeal hasar vermeden başarılı entuumlbasyon sağlamak iccedilin oumlnemli bir uygulama gerektirir Dahası endotrakeal aerosol ilaccedil dağıtımı iccedilin tuumlp duvarları uumlzerinde aerosol yoğunlaşma veya birikimi azaltmak iccedilin buumlyuumlk tuumlpler gereklidir Bu tuumlp ve trakea arasında sıkı teması sağlar bu da uygulama sırasında hava veya aerosol kaybını oumlnler Nispeten basit entuumlbasyon ccedilok ince bir kanuumll kullanılarak yapılabilir ancak bu youmlntem sadece endotrakeal damlatılma iccedilin geccedilerlidir trakeal travma ve kanama meydana gelebilir Komplike ekipman olmadan basit bir youmlntem tarif edilmiştir bu youmlntemle ratların trakeası iccediline oldukccedila geniş bir tuumlp yerleştirilir ayrıca bu tuumlp ilaccedil uygulama imkanı da sağlar [22] Denekler yatar pozisyonda 30deg eğimle tahtaya bağlı metal bir ccedilerccedileveye uumlst kesici dişler tarafından askıya alınmıştır Daha buumlyuumlk bir eğim kullanarak karın ağırlığının oumln diyafragma boumllgesinde derinleşme meydana getirilir bu da solunum yolunun gerilmesi ve trakea luumlmeninde hafif bir kısıtlama ile sonuccedillanır Larinks farinks ve trakeanın duumlz bir ccedilizgi uumlzerinde olabilmesi iccedilin boynun altına 15 cm ccedilapında bir silindir yerleştirilir Duumlz cımbız kullanılarak ağız accedilık tutulur bu dili duumlz tuttar Trakea 12 voltluk yuumlksek yoğunluklu lamba ışığı kullanılarak perkuumltan transilluumlminasyon tarafından goumlruumlntuumllenir Bu şekilde ses telleri ve trakea luumlmeni accedilıkccedila goumlruumllebilir Entuumlbasyon iccedilin polietilen tuumlp iccedilin değiştirilmiş 16 gauge iğne stile gibi kullanılır İğne kısaltılmıştır (kateterden 3 mm daha kısa) Kateter distal ucu 30ordm accedilıyla ccedilapraz kesilir aşağıdaki manevra kullanılarak yerleştirilir entuumlbasyonun ağzın sağ tarafından yapılması durumunda tuumlpuumln ucu sağa doğru konumlandırılmış olması gerekir Tuumlpuumln ucu ses telleri arasına ilerletilir Giriş tamamlanmadan oumlnce tuumlp ekseni boyunca 90deg doumlnduumlruumlluumlr boumlylece tuumlpuumln ucu doğrudan trakeal luumlmenin iccediline girer Ratlarda yerleştirmeyi doğrulamak iccedilin ventilatoumlr cihazı yardımıyla 16 gauge İV kateter ve modifiye 18 gauge epidural iğne kullanarak koumlr oral ETE da tarif edilmiştir [23] Buumltuumln bu yeni ETE youmlntemlerine rağmen ccedileşitli komplikasyonlar gelişebilir ETE girişimleri ile faringeal delinme yanlışlıkla oumlzofageal entuumlbasyon laringeal spazm ve travma gibi oumlnemli komplikasyonlar meydana gelebilir Ratlarda ETE tekniği goumlz oumlnuumlne alındığında başlıca zorluklar laringeal accedilılışın ccedilok sınırlı oluşundan kaynaklanır Laringeal accedilılış 15 mm ccedilapında oumllccediluumllmuumlştuumlr bu nedenle ccedilıplak goumlzle hatta uygun aydınlatmayla bile goumlrmek zor olabilir Daha guumlvenli ve basit olan videoendoskopik tekniği de geliştirilmiştir (Resim

1) [24] Videoendoskopi ile goumlruumlntuuml kalitesi korunarak oumlnemli oranda buumlyuumltme sağlar Yapılan işlemin kaydedilme avantajının yanı sıra tekniği oumlğrenme suumlresinin de kısa olduğu bildirilmiştir

Airway-Havayolu Aleti Genel anestezi sırasında hava yolunun youmlnetimi iccedilin gelişmiş bir duumlzeneğe ihtiyaccedil vardır Bunun iccedilin bir havayolu aleti tasarlanmıştır Bu aletin insanlar iccedilin geliştirilen laringeal maske (LMA) ile bazı benzerlikleri vardır ama aletin maske kısmı oumlzellikle kuumlccediluumlk laboratuar hayvanları iccedilin tasarlanmıştır Ayrıca aletin oumlzofageal uzantısı vardır ve LMArsquonın aksine maske ile ilgili şişirilebilen bir manşeti yoktur Tavşanlarda kullanılan bu aletin ratlar iccedilin de uygulanabileceği belirtilmektedir (Resim 2) [25] Ambu-balon ve Kuhn-sisteminin oumlzelliklerini birleştiren kendi kendini şişme oumlzelliği olan minyatuumlr balon-maske cihazı yapılmıştır Bu balon-maske cihazı ratlarda anesteziye bağlı apne sırasında trakeotomi tarafından guumlvenli bir hava yolu sağlanıncaya kadar havalandırmaya izin vermektedir (Resim 3) [26]

Mekanik VentilasyonBirccedilok anestezik beyinde solunum merkezinde doğrudan depresyon yapar ve ventilasyonu azaltır Eğer solunum desteği mekanik ventilasyonla verilecekse bunun iccedilin bir mekanik

Resim 2 Kuumlccediluumlk laboratuar hayvanları iccedilin bir airway aleti (25)

Resim 1 Laringofarenks goumlruumlntuumlsuuml Epiglot oumlnde kıvrılmış durumda ve aritenoidler (A) goumlruumllebiliyor laringeal luumlmen (L) ve arkada laringofarenks (D) izleniyor (24)

Resim 3 Aletin 300 grsquolık bir Sprague-Dawley ratlarında kullanımı (26)





5

ventilatoumlr gereklidir Mekanik ventilasyon torakotomi veya diyafragmektomi yapılmadıkccedila nadiren gereklidir Anestezi fazla verilmişse yardımcı olabilir Denek entuumlbe edilmemişse deneğin ağzı kapatılacak burnuna lastik huni veya yuumlze lastik huni konularak ventilasyonu sağlanacaktır (midenin fazla şişmesine neden olabilir) Tansiyon aletinin lastik puvarına birkaccedil santimetre uzunluğunda takılan yuvarlak lastik bu işi goumlrebilir Ratların genellikle 6 mL tidal voluumlm ile yaklaşık dakikada 70 frekans ile havalandırılması yeterlidir

Genel AnesteziGenel anestezi insanlarda ağrılı uyarıda bile uyandırılamayan ilaca bağlı ve ilacın etki suumlresi boyunca hastada geccedilici ve geri doumlnuumlşluuml bilinccedil kaybı olarak tanımlanmaktadır [27] Genel anestezinin komponentleri ise analjezi amnezi ağrılı uyaranlara karşı hareketsizlik ve kas gevşemesidir İnsanlarda anestezi sırasında farkındalığın oumlnlenmesi iccedilin volatil anesteziklerin 13 kat MAK ile ventile edilirken opioidler ve nitroumlz oksit ile desteklenmesi oumlnerilmektedir [28]

Genel Anestezinin Evreleri Klasik eter anestezisine goumlre genel anestezinin 4 evresi vardır Evre I Analjezi veya istemli hareketlerin evresidir İlacın verilmeye başlanmasından bilincin kaybolmasına kadar suumlrer Evre II Deliryum veya istemsiz hareketler goumlruumlluumlr Bilinccedil kaybının başlamasından solunumun duumlzenli hale geccedilinceye kadar olan doumlnemdir Evre III Cerrahi anestezi doumlnemidir Cerrahi anestezi cerrahinin ağrısız rahat yapılabilmesi iccedilin belirli derecede kas gevşemesinin beraberinde olduğu bilinccedilsizlik durumudur Evre IV Aşırı derecede SSS depresyonuyla tanımlanır devamında oumlluumlm ortaya ccedilıkar

Anestezik verme yolları İntraperitoneal yol Ratlarda en sık kullanılan dozaj yollarından birisi ip yoldur Bu tekniğin nispeten buumlyuumlk voluumlmlerin uygulanabilmesi emilimin hızlı olup oral veya iv yollar uygunsuz olduğunda kullanılabilme avantajları vardır Enjeksiyonu diğer pek ccedilok parenteral uygulama yolları ile karşılaştırıldığında gerccedilekleştirmesi ccedilok kolaydır Bu teknikte başarısızlık da goumlzlenmiştir başarısızlık oranları değişkendir ve ccedileşitli faktoumlrlere bağlıdır Nitekim ip enjeksiyonlar lsquobir kara kutu iccediline enjeksiyonursquo olarak tarif edilmiştir Emilimdeki değişiklikler yanlış yere enjeksiyon ve altta yatan dokuların parietal ve visseral peritonun tahriş sorunları dikkate alınmalıdır Karın boşluğunda enjeksiyonun yapıldığı yere bağlı olarak ilacın emilimi oumlnemli oumllccediluumlde değişebilir İntraperitoneal sodyum pentobarbitone (04 mLkg) genellikle ratlarda anestezi ve oumltanazi iccedilin kullanılır İntratrakeal yol İntratrakeal uygulama bir chamber-kamara aracılığıyla veya sadece burun yoluyla uygulanabilir Anestetize ratlar trakeaya yerleştirilen bir kanuumll aracılığıyla nefes alabilir Ekzale edilen ajan miktarı tespit edilemediğinden akciğerlerde tutulan ilaccedil miktarının tespit edilmesi muumlmkuumln değildir Rat gibi laboratuar hayvanlarının intratrakeal inhalasyon iccedilin akciğere dağılan ilaccedil miktarı ve ekzalasyon miktarının kesin hesaplanmasını sağlayan yeni bir youmlntem tanıtılmıştır Orotrakeal olarak kanuumllize edilen ratlar bir aerosol dağıtıcı sistem kullanılarak sabit bir oranda havalandırılmışlardır [29] Bu youmlntem akciğerlerde kalan ilaccedil miktarının etkin bir şekilde hesaplanmasına olanak verir

İntravenoumlz AnesteziklerUygulanmasında alete gereksinimi olmadığı iccedilin farklı bir ayrıcalığa sahiptir Kullanımı ccedilok basittir Anestezik etkiyi sonlandırmak iccedilin ilaccedil metabolize olmalı itrah edilmeli veya başka bir ilaccedilla ortadan kaldırılmalıdır Ratlarda sıklıkla ip sc veya im yollar uygulanmaktadır Ancak anestetik dozun hayvanın bireysel ihtiyaccedillarını karşılamak iccedilin ayarlama yapılmasına izin vermez Yuumlksek doz oranları iyileşme suumlresini geciktirir Bu sorunlar anestezik rejimin tamamen yada kısmen belirli antagonist ilaccedillar kullanılarak veya duumlşuumlk dozlarda farklı ilaccedil kombinasyonları ile azaltılabilir Sufentanil (10-50 microgkg) ve medetomidin (150-300 microgkg) kombinasyonundan 15 veya 20 mLkg ip ve sc uygulanmış revers iccedilinse butorfanol (02 mgkg) ve atipamezol (05 mgkg) kullanılmasının ratlarda etkili bir teknik olduğu ve sc uygulamanın ip yoldan daha etkili olduğu goumlzlenmiştir [30] İntraperitoneal sodyum pentobarbital iccedilin oumllduumlruumlcuuml dozun ratların birkaccedil albino suşlarının pigmentli suşları ile karşılaştırıldığında anlamlı duumlşuumlk olduğu sodyum pentobarbital iccedilin duyarlılığın genetik olarak albino rat kromozom 1 lokusuna bağlı olduğu goumlsterilmiştir [31] Ratların bazı saf suşları arasında analjeziklerin antinosiseptif etkisinde farklılıklar olduğu goumlsterilmiştir [3233] Buprenorfinin analjezik etkinliğinde yine suşlara bağlı farklılıklar saptanmıştır Buprenorfinin aksine yine parsiyel agonist olan nalbufin ise suşların hiccedil birisinde analjezi sağlayamamıştır [34] Barbuumltiratlar Zayıf analjezik etkiye sahip olup duumlşuumlk dozlarda hiperaljezi yaparlar Pentobarbiton (Pentobarbital) Laboratuar hayvanlarında ip veya iv olarak ccedilok yaygın kullanılır Kilogram başına mg olarak verilecek doz hesaplanmalı dozun yarısı verilmeli cerrahi anestezisi oluncaya kadar titre edilmelidir 40 mgkg dozu induumlksiyon sırasında eksitasyona neden olur suumlresi doz ile doğrusal değildir ve ccedilok değişkendir deneklerin ccediloğu zararlı uyaranlara karşı yanıtı korur derlenme yavaştır analjezi ise minimal ağrılı işlemler iccedilin yeterlidir Yan etkileri ortaciddi kompanse olmayan respiratuar asidoz kan basıncında orta derecede depresyon kalp hızında hafif yuumlkselmedir hiccedil bir denekte oumlluumlm saptanmamıştır

Tiyopenton İntravenoumlz enjeksiyonu takiben hızlı ve duumlzguumln anestezi yapar Kısa etki suumlresine sahiptir Hesaplanan dozun yarısı suumlratle kalanı yavaş olarak iv verilmelidir Piyasada Pentotal olarak bulunmaktadır

Ketamin Zayıf anestezik ve analjeziktir disosiyatif anesteziye neden olur Diğer kemirgenlere goumlre ratlarda tek başına ketamin genellikle daha etkilidir ama kas gevşemesi zayıf analjezisi ise tutarsız bulunmuştur İntramuskuumller (im) iv ve ip yollarla verilebilir Maksimum etkiye 10 dk iccedilinde ulaşır ve 30-40 dk boyunca suumlrer Tam derlenme 15 saat suumlrer Tek başına kullanıldığı zaman kas rijiditesi goumlruumllebilir Bunu engellemek iccedilin daima ksilazin veya diazepam gibi sedatiflerle birlikte verilmesi gereklidir Cerrahi muumldahaleye bağlı olmaksızın spontan hareketlere neden olur Cerrahi dozda solunum depresyonu yapabilir Aşırı miktarda bronşiyal sekresyon yapması nedeniyle ketamin uygulaması oumlncesinde premedikasyon olarak atropin kullanılmalıdır Ketaminksilazin laboratuar hayvanlarında cerrahi anestezi iccedilin yaygın olarak kullanılan bir ilaccedil kombinasyonudur Ratlarda ketamin ksilazin karışımı ip 8012 mgkg verildiğinde 2-4 dk iccedilerisinde muumlkemmel sedasyon ve gevşeme sağlar ama analjezi tutarsızdır kas gevşemesi sağlamaz [35] Başlıca avantajı





6

kardiyopulmoner fonksiyonu artırmasıdır geniş bir emniyet marjı ile im verilebilir Başlıca dezavantajları kas tonusunu arttırması titreme ve hatta tonik-klonik konvuumllsiyonlara salivasyonda belirgin bir artışa neden olmasıdır Tuumlrler ve bireyler arasında cevapta geniş varyasyonlara neden olması yine dezavantajlarındandır Ketaminin endotoksemi sırasında inflamasyon uumlzerine doza bağımlı etkiler yarattığı bilinmektedir Subanestetik dozda ketamin anti-inflamatuar etki goumlsterir buumlyuumlk dozlarda iseinflamatuvar yanıtları artırabilir [36] 05 mgkg dozlarda ketamin bağırsak ve serumda endotoksine bağlı NF-kB ve TNF-alfa aktivasyonunu durdurur Bir başka deneysel modelde tedavi oumlncesi 10 mgkg ketamin deneysel endotoksemiye gelişen sitokin yanıtı tamamen kaldırmıştır Tedavi sonrası ketamin uygulaması ise ratlarda endotoksine bağlı şokda sitokin salınımını sadece orta derecede azaltmıştır [37] Ratlarla yapılan inflamatuar ccedilalışmalarda anesteziye analjezik takviyesi ve sitokin yanıtında en az değişiklik elde etmek iccedilin uygun goumlruumllen ketamin dozu 10 mgkgrsquodır Deneysel endotoksemide bağırsak mikrodolaşımı ccedilalışmalarında kullanmak iccedilin pentobarbital ve ketamin uygun bir kombinasyondur

Noumlroleptanestezi Guumlccedilluuml narkotik analjezik ve sedatiftrankilizan bir aradadır Noumlroleptanestezi kombinasyonu belirgin analjezi yapar iv ip ve im verilebilir Etki naloksanla geri doumlnduumlruumllebilir Oumlncesinde atropin oumlnerilir İnnovar-Vet fentanil (04 mgmL) ve droperidol (20 mgmL) iccedileren ticari olarak bulunabilen bir preparattır Fentanilfluanizon Hipnorm adıyla etorfinasepromazin İmmobilon LA adıyla yurt dışında bulunmaktadır Hipnorm anestezisi esnasında ratlarda spontan hareket olduğu bunun cerrahi veya ağrılı işleme bağlı olmadığı bildirilmiştir [38]

Diğer Anestezik Ajanlar Kloral Hidrat Kloral hidrat duumlşuumlk dozlarda hipnotik ancak yuumlksek dozlarda anestezik ajandır Ratlarda anestezinin cerrahi evresi iccedilin ip dozu 300-400 mgkgrsquodır Anestezi hızlı başlangıccedillıdır suumlresi dozla doğrusal ilişkilidir ağrılı uyarılara yanıt minimaldir hızlı ve kolay derlenme sağlar orta ve belirgin ağrılı işlemler iccedilin yeterli analjezi sağlar Yan etkileri ise ağır kompanse olmayan solunumsal asidoz şiddeti doza bağlı kan basıncı ve kalp hızı depresyonudur oumlluumlm bildirilmemiştir Yuumlksek konsantrasyonlarda kloral hidrat ile ratlarda mukoza yaralanmaları adinamik ileus ve peritonit bildirilmiştir Literatuumlrde bildirilen daha duumlşuumlk dozlar (30-35 mgkg) hipnotik dozlarıdır ve cerrahi girişim iccedilin uygun değildir Kloral hidratın duumlşuumlk konsantrasyonlarda kullanıldığı ccedilalışmalarda dalak kapsuumlluumlnuuml iccedileren ılımlı-orta iltihap saptanmıştır Bu dezavantajlarına rağmen kloral hidrat hala akut ve kronik araştırma protokollerinde cerrahi anestezik olarak kullanılır

Alfa-Kloraloz Genel kullanım amaccedillı oumlzellikle survival cerrahi girişimlerde oumlnerilmez Zira induumlksiyon zamanı uzun uygunsuz hazırlanmışsa analjezik oumlzelliklerin kaybı ve derlenmenin uzaması soumlz konusudur

Uumlretan Mutajenik ve karsinojeniktir Bu ilacın verilmesinden sonra fare sıccedilan ve tavşanlarda yuumlksek insidansta akciğer tuumlmoumlruuml gelişir Alternatif ajan kullanılabilecekse uumlretan kullanılmamalıdır Rat iccedilin dozu ip 780 mgkgrsquodır Anestezi hızlı başlar suumlresi uzundur (+ 24 saat) ağrılı uyaranlara yanıt minimaldir analjezi orta ve belirgin ağrılı işlemler iccedilin yeterlidir

derlenme geccediltir 1200-1500 mgkg dozda oumlluumlm oranı yuumlksek ( 25) olduğu iccedilin tavsiye edilmez Yan etkileri solunum kompansasyonlu metabolik asidoz hiperventilasyon doza bağlı orta dereceli kan basıncı ve kalp hızı depresyonudur

İnhalasyon Anestezikleri Birccedilok inhalasyon anesteziklerinin alet ve apareyleri kuumlccediluumlk laboratuar hayvanlarının gereksinimlerine goumlre yapılmamıştır bu nedenle kuumlccediluumlk laboratuar hayvanlarında iv maddeler daha yaygın kullanılmaktadır Laboratuar Hayvan Anestezi Sistemleri (VetEquip Pleasanton CA USA) ile denek hayvanlarına anestezi verilebilir Kemirgen anestezi protokolleri kullanım kolaylığı ve ccedilok sık yapılan işlemlerin kısalığı nedeniyle anestezi idamesinde gevşek oturan yuumlz maskeleri ile rutin olarak geri solumasız (yarı accedilık) anestezi devrelerinin kullanılmasını iccedilermektedir Standart kemirgenlerde kullanılan geri solumasız anestezi devrelerinde oumlnemli oumllccediluumlde anestezik atık gaz sızıntısı olduğu bildirilmiştir Geleneksel kemirgen yuumlz maskesine yapılan hızlı basit ve ekonomik bir modifikasyon ile atık gaza maruz kalmayı oumlnemli oumllccediluumlde azaltabileceği bildirilmiştir [39] Laboratuar hayvanlarında metoksifluran halotan ve izofluran en sık kullanılan inhalasyon anestezikleridir İnhalasyon anestezikleri anestezinin oluşturulması ve devamında veya iv induumlksiyondan sonra anestezinin devamı iccedilin kullanılabilir İnhalasyon anesteziklerinin bilinen konsantrasyonlarda verilebilmesi iccedilin karmaşık ve pahalı aletlere gereksinim vardır Fakat metoksifluran goumlreceli olarak basit bir aletle verilebilir İnhalasyon anestetiklere kronik maruziyet aynı yerde ccedilalışan personelin bazı organlarında hasara neden olabilir Bu nedenle bu maddelerin kullanıldığı alanların iyi havalandırılması oumlnerilir Etkilerinin kolaylıkla geri doumlnduumlruumllebilmesi inhalasyon anesteziklerinin temel avantajıdır Anestezinin derinliği kolaylıkla değiştirilebilir Metoksifluran uzun yıllar boyunca kuumlccediluumlk hayvanların veterinerlik ve araştırmaları iccedilin inhalasyon anesteziği olarak kullanılmıştır Duumlşuumlk buhar basıncı ve yuumlksek kan ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuuml pek ccedilok basit cerrahi girişim iccedilin burundan damla şeklinde kullanımı metoksifluranı standart anestezik haline getirmiştir 1999 yılında ilaccedil uumlretimi durdurulunca halotan ve izofluran hayvan araştırmalarında kullanılan ortak inhalasyon anestezikleri haline gelmiştir Her ikisinin de etkileri araştırılmış hem anestezi hem de yan etkiler accedilısından metoksiflurana tercih edilmiştir [40] Metoksiflurandan daha yuumlksek buhar basıncı ve daha duumlşuumlk kan ve doku ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuuml olduğundan bunların kullanımı sırasında dozajı kontrol etmek iccedilin hassas vaporizatoumlr gerekir aksi takdirde oumlluumlmcuumll doza hızla ulaşılabilir Metoksiflurana alternatif olarak izofluran uygulaması iccedilin accedilık sistem tasarlanmıştır bu sistemin basit guumlvenli ve daha ucuz olduğu bulunmuştur [41] Opioidlerin insanlarda ve hayvanlarda inhalasyon anesteziklerin MAK değerini azalttığı biliniyor Morfin ccedileşitli inhalasyon anesteziklerin MAK değerini azaltır Ratlarda halotanın MAK değeri sufentanil ile 90 alfentanil ile 48 kadar azalır [42] Preoperatif buprenorfin halotanın MAK değerini azaltır ve insanlarda trakeal entuumlbasyona ve cerrahi insizyona hemodinamik yanıtları zayıflatır Buprenorfin ve morfin ratlarda izofluranın MAK değerinde azalmaya neden olmuştur [43] İnhalasyon anestezik ajanları hayvanlarda yaygın olarak elektroensefalografi (EEG) etkisini inceleyen ccedilalışmalarda kullanılmaktadır Halotan izofluran sevofluran ve desflurandan daha az EEG depresyonuna neden olur Eter Aşırı derecede yanıcı ve patlayıcı olması ve alternatif





7

inhalasyon anesteziklerin olması nedeniyle kullanımı azalmıştırKarbondioksit (CO2)rsquoin anestezik etkisi Karbondioksitin anestezik etkisi anestezi derinliği ile ilişkili olarak hızla beyin omurilik sıvısında asidoz meydana gelmesinden kaynaklanır 40-45 CO2rsquoin uzun suumlreli solunması apneye ve daha sonra kardiyak arreste neden olur Karbondioksit anestezisi insanlarda rutin olarak kullanılmıştır ve ccedilok tatminkar olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Ancak potent inhalasyon anesteziklerin kullanımı yerleşince bu youmlntem artık insanlarda kullanılmamaktadırKarbondioksit yaygın olarak hayvan oumltenazisi iccedilin kullanılır Karbondioksit ile kısa suumlreli anestezi ccedilalışmaları hızlı bir başlangıccedil cerrahiye toleransın iyi ve hızlı iyileşme suumlrekli olarak rapor edilmektedir CO2O2 gaz karışımının kullanılması induumlksiyon fazını iyileştirdiği ve asfiksiyi azalttığı ama oksijen takviyesi iccedilin hiccedilbir avantajı olmadığı da bildirilmektedir [44] Karbondioksit kaynağı olarak sadece CO2 kullanımı onaylanmamıştır ccediluumlnkuuml bilinmeyen CO2 konsantrasyonlarına ulaşır Karbondioksitin molekuumller ağırlığı ortam havasından daha yuumlksek olduğundan anestezi kuumlccediluumlk bir kamarada uygulanabilir Ancak oumllccediluumlmler kamaradaki manipulasyonların CO2 konsantrasyonunda belirgin azalmaya neden olduğunu ve oumlnceden belirlenmiş gaz konsantrasyonunu korumak iccedilin goumlreceli olarak buumlyuumlk bir kamara gerektirdiğini goumlstermiştir Kamaranın oumlnceden sabit bir gaz akışı ile oumlrneğin 10 Ldk doldurulduğunda CO2 konsantrasyonunun plusmn 5 aralığında sabit tutulduğu accedilıktır Ratlarda 20 O2 ile birlikte 80 CO2 inhalasyonu kısa suumlreli kabul edilebilir bir anestezi sağlamaktadır [45]

Kas GevşeticilerBilinccedil kaybı olmaksızın noumlromuumlskuumller kavşakta veya spinal sinapslarda kas tonusunu azaltan ilaccedillardır Trakeal entuumlbasyon gerektiği zaman kullanılabilir Kullanıldığı zaman solunumun kontrolluuml olması gerekir Kas gevşeticilerin anestezik ve analjezik etkileri yoktur bu nedenle tek başlarına kullanımı uygun değildir Depolarizan kas gevşeticilerden suumlksinilkolin depolarizan olmayan kas gevşeticilerden atrakuryum cis-atrakuryum vekuronyum mivakuryum kullanılabilir

Anesteziklerin İmmun Sistem Uumlzerine Etkisi Bazı anestezikler dinlenme durumunda bağışıklık sistemini moduumlle eder Bu tuumlr anestezik ilaccedilların perioperatif etkileri bazı hastalıkların proinflamatuar ve antiinflamatuar dengesini bozabilir [46] Tuumlmoumlr buumlyuumlmesi veveya enfeksiyonlar uumlzerine anestezik ilaccedilların arttırıcı etkisi vardır Ayrıca kuumlccediluumlk laboratuar hayvanlarında en sık kullanılan bazı anestezik ilaccedillar orta dereceliden şiddetliye kadar doku hasarına yol accedilabilir Pentobarbital yuumlksek pH değeri nedeniyle şiddetli doku reaksiyonuna yol accedilar Uumlretan mezenterik vaskuumller bir osmotik zehirlenmeye veya kimyasal peritonite neden olabilir Ketaminksilazin im verildiği zaman ratlarda kas nekrozu gibi ciddi doku reaksiyonlarına neden olur Tribromoethanol (Avertin) verildiği zaman karın iccedili organların karın kas duvarında nekroz ve serozit ile yuumlksek mortalite oranlı oumlluumlmcuumll peritonit tarif edilmiştir Kloral hidrat uygulandığı zaman konsantrasyonuna bağlı olarak karın iccedili organları tahriş eder Kloral hidrat 400 kgmg gibi yuumlksek dozda verildiği zaman dalak kapsuumlluumlnde iltihaba mide uumllseri şiddetli adinamik ileus peritonit ve oumlluumlme neden olduğu bildirilmiştir [47] Tribromoethanol ketaminksilazin kloral hidrat pentobarbital ve uumlretan anestezisinin ratların bazal bağışıklık durumuna zayıf fakat anlamlı etkileri vardır Opioidlerin in vivo immuumln reguumllasyon uumlzerine etkisi vardır

Termoreguumllasyon Hayvanlar anestezi altında sıklıkla hipotermiktir Zira soğuk gazların inhalasyonu vuumlcut boşluklarının oda havasına maruz kalması ve normal termoreguumllatoumlr mekanizmaların ve davranışların kaybı soumlz konusudur Hipotermi solunum ve kardiyak fonksiyon dahil tuumlm fizyolojik fonksiyonları deprese eder anesteziklerin metabolizması yavaşlar ve derlenmenin uzamasına neden olur Bunların hepsi anesteziden oumlluumlme katkıda bulunabilir Vuumlcut sıcaklığı 37o Crsquonin altına duumlştuumlğuuml zaman hayvan hipotermik olarak duumlşuumlnuumlluumlr 35o Crsquonin altına duumlşerse destek tedavisi olmadan vuumlcut sıcaklığı normale geri doumlnemez Isı kaybını oumlnlemek iccedilin soğuk yuumlzeyler kapatılır ortam havasının da ısısı korunmalıdır Hipertermi daha az goumlruumlluumlr fakat fazla ısı uygulanması sıcak cerrahi lambalar ve genetik olarak predispoze hayvanlarda malign hipertermi goumlruumllebilir İntravenoumlz sıvı vererek veya ayak ve deriye su uygulayarak hipertermi tedavi edilir Vuumlcut ısısı oumlzellikle kuumlccediluumlk ve genccedil hayvanlarda korunmalıdır Anestezi esnasında ve derlenme doumlneminde termometre kullanarak vuumlcut sıcaklığı oumllccediluumllmelidir

Anestezinin Kan Şekeri Uumlzerine Etkisi Beslenen ratlarda pentobarbital anestezisi sonrası erken doumlnemde kan şekerinde hafif ve kısa suumlreli artış olduğu bildirilirken beslenmemiş ratlarda boumlyle bir etki bulunmamıştır [48] Opioidlerin insanlarda ve hayvanlarda hiperglisemiye neden olduğu bilinmektedir Hipnorm anestezisinin glukoz metabolizması uumlzerine etkileri vardır beslenen ratlarda kan şekerini arttırırken beslenmemişlerde değiştirmez metabolik ccedilalışmalarda dikkate alınmalıdır [49]

Anestezi DerinliğiRefleksler Aşağıdaki refleksler anestezi derinleşirken sırayla kaybolur Palpebral refleks Goumlz kapaklarına dokunma goumlzde kırpışmaya neden olur Goumlzlerini kırpıyorsa anestezi hafiftir Ccedilimdikleme Refleksi Ayak parmağını ccedilimdikleme ağrıya neden olur Hayvan ayağını ccedilekiyorsa anestezi hafiftir yeterince derin değildir Ayağını ccedilekmiyorsa ağrıyı algılamamaktadır Korneal Refleks Pamukla veya iplikle korneaya dokunma goumlz kırpmaya neden olur Hayvan kornea refleksini kaybetmişse anestezi ccedilok derindir Kas tonusu Bir sedatif yokluğunda ketamin gibi kateleptik bir ilaccedil almadıkccedila anestezinin derinliği azalırken kas tonusu da azalır Kas tonusunu test etmek iccedilin alt ccedilene veya ekstremiteler ccedilekilir Rijit tonus anestezi derinliğinin yeterli olmadığını goumlsterir Kardiyovaskuumller fonksiyonu ve vuumlcut sıcaklığını izlemek Hayvanın anestezisi derinleşirken solunum ve kardiyak debi azalır kanın oksijenazasyonu ve doku perfuumlzyonu bozulur Sonuccedilta kan basıncı ve sıcaklık azalır Bunun gibi kalp atım sayısında ve kan basıncında artma hayvanın ağrı hissettiğini ve anestezinin hafiflediğini goumlsterir Anestezik Doz Aşımının Goumlstergeleri Nabız hissedilemeyecek kadar zayıftır kan basıncı azalır kalp ritim bozuklukları goumlruumllebilir Kapiller yeniden dolma suumlresi uzar solunum yavaş ve duumlzensizdir deri rengi soluk veya siyanotik olabilir Kardiyovaskuumller SSS kas-iskelet gastrointestinal ve okuumller refleksler oldukccedila azalır veya yok olur Anestezik Doz Aşımında Yapılacak İşlemler Oksijenle mekanik olarak ventilasyon iv veya ip olarak izotonik sıvıların verilmesi vuumlcut sıcaklığını artırmak iccedilin ısıtma varsa antidotun verilmesi Anestezi derinliğinin EEG ile değerlendirilmesi Anestezi veya hipnozun derinliği SSS depresyonunun ilerleyen suumlreklilik goumlsteren ve uyarılara azalmış yanıtını ifade eder Geleneksel olarak kullanılan klinik belirtilere ek olarak anestezi derinliğini





8

yeterli guumlvenlikte saptamak iccedilin objektif oumllccediluumlmlere gerek vardır EEG anestezi derinliğini değerlendirmek iccedilin kullanılan en yaygın noumlrofizyolojik araccedil olmuştur Tiyopental izofluran veya propofol gibi bazı anestezik ajanlar klinik konsantrasyonlarda bile EEGrsquode daha belirgin suumlpresyona neden olurlar [50] Anestezi Sırasında Dikkat Edilmesi GerekenlerGoumlz merhemi kullanarak goumlzlerin kuruması oumlnlenir Cerrahi temizleme soluumlsyonlarıyla goumlzuumln temasından kaccedilınmalı kuumlccediluumlk pamuk spanccedil veya bant ile goumlzler kapatılmalıdır

Anesteziden Derlenme İzofluran veya barbituumlrat verilerek anestezi uygulanan ratlarda analjezik ve destekleyici sıvıların postoperatif erken başlanmasının (4-5 saat) gerekli olduğu ve izofluran anestezisinin daha erken derlenmeye neden olduğu sonucuna varılmıştır Barbituumlrat anestezisi ile ilişkili olarak uzun suumlren anestezi suumlreleri ve redistribuumlsyon sorunlarının birleşerek hipotermi ve gıda-su tuumlketimi azaltan metabolik etkilere neden olmuştur

Kaynaklar1 Hawkins P Recognizing and assessing pain suffering and distress in laboratory animals a survey of current practice in the UK with recommendations Lab Anim 2002 36378-952 Morton DB Griffiths PHM Guidelines on the recognition of pain distress and discomfort in experimental animals and an hypothesis for assessment Veterinary Record 1985 116431-6 3 Diesch TJ Mellor DJ Johnson CB Lentle RG Electroencephalographic responses to tail clamping in anaesthetized rat pups Lab Anim 2009 43224-314 Dickinson AL Leach MC Flecknell PA Influence of early neonatal experience on nociceptive responses and analgesic effects in rats Lab Anim 2009 4311-65 Liles JH Flecknell PA A comparison of the effects of buprenorphine carprofen and flunixin following laparotomy in rats Vet Pharmacol Ther 1994 17(4)284-906 Peckow C Buprenorphine Jell-O recipe for rodent analgesia Synapse 1992 2535-67 Leach MC Bailey HE Dickinson AL Roughan JV Flecknell PA A preliminary investigation into the practicality of use and duration of action of slow-release preparations of morphine and hydromorphone in laboratory rats Lab Anim 2010 4459-65 8 Bullingham RES McQuay HJ Moore A Bennett MRD Buprenorphine kinetics Clin Pharmacol Ther 1980 28667-72 9 Liles JH Flecknell PA The effects of surgical stimulus on the rat and the influence of analgesic treatment Br Vet Journal 1993 149515-2510 Ilbaumlck NG Siller M Staringlhandske T Effects of buprenorphine on body temperature locomotor activity and cardiovascular function when assessed by telemetric monitoring in rats Lab Anim 2008 42149-6011 Volker D Bate M Gentle R Garg M Oral buprenorphine is anti-inflammatory and modulates the pathogenesis of streptococcal cell wall polymer-induced arthritis in the lewSSN rat Lab Anim 2000 34423-9 12 Jessen L Christensen S Bjerrum OJ The antinociceptive efficacy of buprenorphine administered through the drinking water of rats Lab Anim 2007 41185-96 13 Jablonski P Howden BO Oral buprenorphine and aspirin analgesia in rats undergoing liver transplantation Lab Anim 2002 36134-43 14 Flecknell PA Roughan J Stewart R Use of oral buprenorphine (rsquobuprenorphine jellorsquo) for postoperative analgesia in rats a clinical trial Lab Anim 1999 33l69-7415 Morimoto K Nishimura R Matsunaga S Mochizuki M Sasaki N Epidural analgesia with a combination of bupivacaine and buprenorphine in rats J Vet Med A Physiol Pathol Clin Med 2001 48303-1216 Rioja E Santos M Taboada FM AIbancovichi J Tendillo FJ Cardiorespiratory and minimum alveolar concentration sparing effects of a continuous intravenous infusion of dexmedetomidine in halothane or isoflurane-anaesthetized rats Lab Anim 2006 409-1517 Toft MF Petersen MH Dragsted N Hansen AK The impact of different blood sampling methods on laboratory rats under different types of anaesthesia Lab Anim 2006 40261-74 18 Kramer K Voss HP Grimbergen JA Mills PA Huetteman D Zwiers L et al Telemetric monitoring of blood pressure in freely moving mice a preliminary study Lab Anim 2000 34272-8019 Schreuder MF Fodor M van Wijk JAE Delemarre-van de Waal1 HA Weekend versus working day differences in telemetric blood pressure in male Wistar rats Lab Anim 2007 4186-9120 Proctor E Fernando AR Oro-endotracheal intubation in the rat British Journal of Anaesthesia 1973 45139-42 21 Costa DL Lehmann JR Harold WN Drew RT Transoral tracheal intubation of rodents using a fiberoptic laryngoscope Laboratory Animal Science 1986

36256-6122 Lizio R Westhof A Lehr CM Klenner T Oral endotracheal intubation of rats for intratracheal instillation and aerosol drug delivery Lab Anim 2001 35257 60 23 Cheong SH Lee KM Yang YI Seo JY Choi MY Yoon YC Blind oral endotracheal intubation of rats using a ventilator to verify correct placement Lab Anim 2010 44278-8024 Clary EM OrsquoHalloran EK de la Fuente SG Eubanks S Videoendoscopic endotracheal intubation of the rat Lab Anim 2004 38158-6125 Imai A Eisele PH Steffey EP A new airway device for small laboratory animals Lab Anim 2005 39111-5 26 Schumacher J Dendorfer A Binkowski K Klotz KF A miniature self-inflating bag-mask ventilator for rats Lab Anim 2003 37360-2 27 American Society of Anesthesiologists Task Force on Intraoperative Awareness Practice advisory for intraoperative awareness and brain function monitoring Anesthesiology 2006 104847-64 28 Sandin RH Enlund G Samuelsson P Lennmarken C Awareness during anaesthesia a prospective case study Lancet 2000 355707-1129 Lizio R Marx D Nolte T Lehr CM Sarlikiotis AW Borchard G et al Development of a new aerosol delivery system for systemic pulmonary delivery in anaesthetized and orotracheal intubated rats Lab Anim 2001 35261 7030 Hedenqvist P Roughan JV Flecknell PA Sufentanil and medetomidine anaesthesia in the rat and its reversal with atipamezole and butorphanol Lab Anim 2000 34244-51 31 Shearer D Creel D Wilson CE Strain differences in the response of rats to repeated injections of pentobarbital sodium Lab Anim Sci 1973 23662-4 32 Cook CD Barrett AC Roach EL Bowman JR Picker MJ Sex-related differences in the antinociceptive effects of opioids importance of rat genotype nociceptive stimulus intensity and efficacy at the m opioid receptor Psychopharmacology 2000 150430-42 33 Terner JM Lomas LM Smith ES Barrett AC Picker MJ Pharmacogenetic analysis of sex differences in opioid antinociception in rats Pain 2003 106381-91 34 Avsaroglu H van der Sar AS van Lith HA van Zutphen LFM Hellebrekers LJ Differences in response to anaesthetics and analgesics between inbred rat strains Lab Anim 2007 41337-44 35 Green CJ Knight J Precious S Simpkin S Ketamine alone and combined with diazepam or xylazine in laboratory animals a 10 year experience Lab Anim 1981 15163-70 36 Sun J Li F Chen J Xu J Effect of ketamine on NF-kappa B activity and TNF-alpha production in endotoxin-treated rats Annals of Clinical Laboratory Science 2004 34181-637 Taniguchi T Shibata K Yamamoto K Ketamine inhibits endotoxin-induced shock in rats Anesthesiology 2001 95928-32 38 Clowry GJ Flecknell PA The successful use of fentanylfluanisone (lsquoHypnormrsquo) as an anaesthetic for intracranial surgery in neonatal rats Lab Anim 2000 34260-4 39 Smith JC Bolon B Isoflurane leakage from non-rebreathing rodent anaesthesia circuits comparison of emissions from conventional and modified ports Lab Anim 2006 40200-940 Kenna JG Jones RM The organ toxicity of inhaled anesthetics Anesthesia Analgesia 1995 81 (Suppl 6) S51-S66 41 Itah R Gitelman I Davis C A replacement for methoxyflurane (Metofane) in open-circuit anaesthesia Lab Anim 2004 38280-542 Lake CL DiFazio CA Moscicki JC Engle JS Reduction in halothane MAC comparison of morphine and alfentanil Anesthesia and Analgesia 1985 64807-1043 Criado AB Gomez de Segura IA Tendillo FJ Marsico F Reduction of isoflurane MAC with buprenorphine and morphine in rats Lab Anim 2000 34252-944 Working Party Report Recommendations for euthanasia of experimental animals Part L Lab Anim 1996 30293-316 45 Kohler I Meier R Busato A Neiger-Aeschbacher G Schatzmann U Is carbon dioxide (CO2) a useful short acting anaesthetic for small laboratory animals Lab Anim 1999 33155-6146 Hunter JD Effects of anaesthesia on the human immune system Hospital Medicine 1999 60658-63 47 Fleischman RW McCracken D Forbes W Adynamic ileus in the rat induced by chloral hydrate Laboratory Animal Science 1977 27238-43 48 Lang CH Bagbyi GJ Hargrove DM Hyde PM Spitzer JJ Alterations in glucose kinetics induced by Pentobarbital anaesthesia American Journal of Physiology 1987 1253E657-63 49 Johansen O Vaaler S Jorde R Reikeras O Increased plasma glucose levels after Hypnormreg anaesthesia but not after Pentobarbitalreg anaesthesia in rats Lab Anim 1994 28244-8 50 Otto KA EEG power spectrum analysis for monitoring depth of anaesthesia during experimental surgery Lab Anim 2008 4245-61





2

Normal hayvanlarda analjeziklerin kullanılması oumlnerilen ağrı indeksi uumlzerine olumlu bir etkisinin olmadığının bilinmesi oumlnemlidir Bu nedenle analjezikler sadece hayvanlarda ağrı acı varlığında uygulanmalıdır Analjeziklerin uygunsuz kullanımı zararlı olabilir bu guumlccedilluuml ajanlar uygulanırken sadece gerekli olduğunda kullanmanın oumlnemli olduğu bilinmelidir

Ratlarda Sık Kullanılan Analjezikler Opioidler En oumlnemli etki yeri santral sinir sistemi (SSS)rsquodir Analjezi sedasyon solunum depresyonu gastrointestinal motilitede azalma bulantı kusma endokrin ve otonom sinir sistem fonksiyonlarında değişikliklere neden olur Laboratuar hayvanlarında anestezi oumlncesi opioid agonistlerinin uygulanması sıklıkla oumlnerilir Preoperatif opioid uygulanması cerrahi anesteziye ulaşmak iccedilin gerekli anestezik dozunu azaltırken aynı anda postoperatif analjezik ihtiyacını da azaltır

Morfin Morfin (doğal) ve hidromorfon (yarı sentetik) micro- reseptoumlr agonistidir aynı farmakolojik oumlzellikleri taşırlar SSS uumlzerinde doğrudan etki ile analjezi sağlarlar 2-6 saat gibi kısa etki suumlreli ağrı azaltmada kullanılan ajanlardır Morfin (64 mgkg) ve hidromorfonun (16 mgkg) yavaş salınımlı oral preparatları ratlarda kullanılmış ve daha ileri ccedilalışmalarla desteklenmesi gerektiği bildirilmiştir [7]

Buprenorfin Laboratuar hayvanlarında postoperatif analjezi iccedilin yaygın olarak kullanılmaktadır Yarı sentetik parsiyel micro- reseptoumlr agonisti ve kappa reseptoumlr antagonistidir Sınırlı bir solunum depresyonu yapar Plazma yarılanma oumlmruuml ve reseptoumlrden yavaş ayrılmasına bağlı olarak etki suumlresi (6-12 saat) morfin veya petidinden daha uzundur [8] Uumlccedil farklı derecede cerrahi girişim geccedilirecek ratlarda nalbufin veya buprenorfin uygulaması gıda-su tuumlketimi ve vuumlcut ağırlığı uumlzerinde cerrahinin depresan etkilerini azalttığı goumlsterilmiştir [9] Ratlarda 001-005 mgkg subkutan (sc) tek doz genellikle yeterli postoperatif analjezi sağlamaktadır [10] Boumlylece guumlnde bir kez ya da alternatif guumlnler şeklinde uygulanabilir Son yıllarda buprenorfinin jel şeklinde oral kullanımı (05 mgkg) ratlarda analjezi sağlamada popuumller bir youmlntem haline gelmektedir Oral Buprenorfinin 1 ve 2 mgkg dozlarının artrit oluşturulan ratlarda ağrı moduumllasyonunu sağladığı 2 mgkg dozun (12 saat ara ile) akut ağrıyı oumlnlemede etkin olduğunu oral yolun uygulamada pratik olduğu ve iştah kilo ve davranışsal cevaplar uumlzerine etkisinin minimal olduğu bildirilmiştir [11] İccedilme suyuna eklenen 0056 mgmL dozun da analjezide etkinliği bildirilmiştir [12]

Nonsteroidal Antiinflamatuvar İlaccedillar (NSAİİ) NSAİİ verilmesinin inflamatuar sistem uumlzerinde oumlnemli etkileri yanı sıra ameliyat sonrası iyileşmeye de katkısı vardır Fenilbutazon asetaminofen ve aspirin gibi ilaccedillar bazı durumlarda faydalı olabilir Cerrahinin gıda-su alımını ve vuumlcut ağırlığı uumlzerine olan etkileri ratlarda opioid analjezikler buprenorfin ve guumlccedilluuml bir NSAİİ olan carprofen tarafından azaltıldığı goumlsterilmiştir ama cerrahinin lokomotor aktivite uumlzerine olan etkileri NSAİİrsquodan etkilenmemiştir

Aspirin Kas ağrısını rahatlatmak iccedilin daha etkindir Visseral ağrıyı rahatlatmak iccedilin minimal etkiye sahiptir Aspirin ile devamlı tedavi kısa suumlreli tedavi sonrasında goumlzlenmeyen mide ve bağırsak uumllserasyonuna yol accedilabilir Daha duumlşuumlk uumllserojenik etkili meloksikam gibi diğer NSAİİ oral yoldan etkilidir ve 7 guumln boyunca guumlvenli tedavi sağlayabilir Karaciğer transplantasyonu

ameliyatında jelatin iccedilerisinde verilen oral 100 mgkg aspirin yeterli analjezi sağlamıştır [13] Benzer cerrahilerde ratlarda oral carprofen ve ketoprofen etkisizken 5 mgkg sc verilen doz etkili bulunmuştur [14]

Noumlroleptanaljezikler Barbituumlratları veya inhalasyon anestezik ajanları kullanmaksızın SSSrsquode depresyon analjezi yapan ilaccedillardır Minimal analjezi immobilizasyon gerektiren minor diagnostik ve cerrahi girişimlerde kullanılması uygundur Narkotik (fentanil) ve trankilizan (droperidol) kombinasyonu olan İnnovar-Vet total bilinccedil kaybı olmaksızın analjezi ve derin sedasyon durumu oluşturur Ratlarda derin sedasyon ve analjezi gereken cerrahi girişimler iccedilin uygundur Bu esnada işitsel uyarılarına yanıt verebilir ccedilimdiklemeye yanıt yoktur Maksimum analjezi 30-40 dk devam eder

Lokal Anestezi ve Lokal Anestezikler Lokal anestezi vuumlcudun sınırlı bir alanda duyu kaybıdır Nosiseptif afferent liflerde iletimi engelleyen maddelerin kullanımını gerektirir Uygun yoğunluk ve miktarda verilmesi ağrıyı olabildiğince seccedilici engeller diğer duyular bozulmadan kalır Lokal anestezinin ratlarda kullanım endikasyonları ccedilok azdır Lokal anestezik enjeksiyonuna goumlre operatif girişimin ağrısı daha fazla değilse lokal anestezik kullanılmayabilir Uzun suumlreli girişimlerde lokal anestezikler kullanılmaz Lokal anesteziklerin guumlvenli ve uygun kullanımı hayvanın ağırlığıyla kullanılan ilaccedil ilacın yoğunluğu ve uygulama tekniğiyle değişir Lokal anestezikler birccedilok teknikle verilebilir deri altına enjeksiyon (infiltrasyon blokajı) insizyondan uzak yumuşak dokulara enjeksiyon (alan blokajı) veya doğrudan doğruya sinir goumlvdesinin kılıfına komşu alana enjeksiyon (iletim bloğu) Epidural veya spinal anestezi vertebral kanala epidural yada subaraknoid mesafeye lokal anestezikler enjekte edilerek yapılır Sistemik toksisiteden sakınmak iccedilin lokal anestezikler kan damarlarına enjekte edilmemelidir Ağrı tedavisinde de lokal anesteziklerden yararlanılır Yaygın olarak kullanılan lokal anestezikler prokain lidokain ve bupivakaindir Lidokainin insizyon yerine lokal infuumlzyonu gerekli genel anestezik miktarını azaltabilir Lokal anestezikler iccedilerisinde uzun etki suumlresi nedeniyle bupivakain sık tercih edilir Uzun suumlreli ağrı kontroluumlnde bupivakainin başarısızlığı hayal kırıklığı yaratmıştır Opioidler veya NSAİİ kontrendike olduğunda bu alternatif analjezik kullanılabilir Ratlarda epidural yoldan uygulanan bupivakain ve buprenorfin kombinasyonunun analjezik etkisi morfine benzer bulunmuştur [15]

AnesteziAnestezi ağrı ve diğer uyarıcıların SSSrsquode algılanmasının engellendiği geri doumlnuumlşuumlmluuml ve kontrol edilebilir bir durumdur Anestezi sadece cerrahi iccedilin değil herhangi bir potansiyel ağrılı ya da ccedilok stresli girişimler iccedilin de yaygın olarak kullanılmaktadır Cerrahi şiddetli ağrı ve acının potansiyel bir nedenidir Bu nedenle cerrahi işlemlerde iyileştirmeler hayvan refahını geliştirme uumlzerinde oumlnemli bir etkisi olabilir Anestezi tekniğinin seccedilimi uygulanacak cerrahi işlemin tipine ve suumlresine araştırmacının deneyimine ve deneyin amacına bağlıdır Hem etik hem de bilimsel nedenlerden dolayı ratların ağrı ve huzursuzluğu ortadan kaldırılmalı yada en aza indirilmelidir Hayvanın alındığı odadan girişim odasına taşınmasında korku ve stres de duumlşuumlnuumllmelidir Denekler farklı bir yere taşınırlarsa en az uumlccedil guumln yeni yerlerine alışmaları beklendikten sonra anesteziye





3












4












5












6












7











8









3












4












5












6












7











8









4












5












6












7











8









5












6












7











8









6












7











8









7











8









8





Date post:	11-Sep-2019
Category:	Documents
Upload:	others
View:	1 times
Download:	0 times

c a l a n d An n i c i a l C l f M o de Ratlarda Analjezi ... · Nonsteroidal Antiinflamatuvar...

Documents