KULTURA JĘZYKA,

JĘZYK KULTURY

Ewa Borkowska

KULTURA JEST BARDZO WAŻNA

birds of a feather: flamboyance together! adorned

with a trio of our favorite feathered friends--matched

with a sporty bucket shape--our flamingo pippa

makes a case for making a statement (argument do

złozenia oswiadczenia).

Julian Tuwim

Spóźniony słowik (Mr Nightingale is late)

Płacze pani Słowikowa w gniazdku na akacji,Bo pan Słowik przed dziewiątą miał być na kolacji,Tak się godzin wyznaczonych pilnie zawsze trzyma,A już jest po jedenastej - i Słowika nie ma!

Crying is the Nightingale in her ash-tree nestSince her husband Mr N was to come to restHe has always been in time for all meals a dayAnd tonight is after time and he's been away

Wszystko stygnie: zupka z muszek na wieczornej rosie,Sześć komarów nadziewanych w konwaliowym sosie,Motyl z rożna, przyprawiony gęstym cieniem z lasku,A na deser - tort z wietrzyka w księżycowym blasku.

All is cold: the soup of flies made of late eve dewSix mosquitoes filled with sth in the valleys' stewButterfly grilled and spiced with forest thickened shadeAnd the sweet breeze layer'd-cake in the moonlight glade

Może mu się co zdarzyło? może go napadli?Szare piórka oskubali, srebrny głosik skradli?To przez zazdrość! To skowronek z bandą skowroniątek!Piórka - głupstwo, bo odrosną, ale głos -majątek!Maybe sth happen'd to him? Maybe he was caught?

Maybe he was feather-stripped, silver voice was wrought

No! it may be skylarks' envy that delay has caused;

Feathers? Nonsense, they will grow but the voice is lost

Nagle zjawia się pan Słowik, poświstuje, skacze...Gdzieś ty latał? Gdzieś ty fruwał? Przecież ja tu płaczę!A pan Słowik słodko ćwierka: "Wybacz, moje złoto,Ale wieczór taki piękny, ze szedłem piechotą!"

Suddenly Mr N appears, with bemusing whistle; She laments and he hops cheerful: Could you to me listen?

And he sweetly twitters to her: Forgive me my Dear

But the night has been so lovely and I was strolling here.

.Frank Stokes:

You can wipe out an entire generation, you can burn their

homes to the ground and somehow they'll still find their way

back. But if you destroy their history, you destroy their cultural

achievements and it's as if they never existed. That's what

Hitler wants and that's exactly what we are fighting for.

General Eisenhower issued a historic command on December 29, 1943 that

included the following (after the US soldiers landed in Italy):

Today we are fighting in a country which has

contributed a great deal to our cultural inheritance, a

country rich in monuments which by their creation

helped and now in their old age illustrate the growth

of the civilization which is ours. We are bound to

respect those monuments as far as war allows. If we

have to choose between destroying a famous

building and sacrificing our own men, then our men’s

lives count infinitely more, and the buildings must go.

But the choice is not always so clear-cut as that. In

many cases the monuments can be spared without

any detriment to operational needs. Nothing can

stand against the argument of military necessity. This

is an accepted principle.

Prof. Jan Miodek: „Był to program pana Miodek”Ludzie nie życzą sobie odmiany nazwisk, a tymczasem nazwiska odmieniają się przez przypadki, tak polskie, jak i obce, np. Johna Kennedy’egoProf. Miodek: „Pan jest właścicielem swojego nazwiska tylko w mianowniku liczby pojedynczej, pozostałymi przypadkami rządzi gramatyka”.W kościele: „Msza Św. w intencji Iwona Xinska”-niechlubnyprzykład ignorancjiA związek zgody?- rzeczownik z przymiotnikiem, a związek rządu? -czasownik rząda od rzeczownika odpowiedniej formy przypadkowej. A oboczności w odmianie rzeczownika? Sędzia, oko, oczy, oka, itp

Dorothy Leigh Sayers (1893-1957)--

ang, pisarka, tłumaczka Dantego,

komentatorka literatury, autorka

powieści kryminalnych

==gdy miała 6 lat ojciec (pastor kościoła

anglik.) zaczął ją uczyć języka

łacińskiego

==tłumaczka Boskiej Komedii i Pieśni o

Rolandzie, zachwyt nad średniowieczem

== esej "Zagubione narzedzia uczenia"

("The Lost Tools of Learning", 1947)

Sayers w swoim eseju dowodziła, iż struktura

trivium odpowiada strukturze umysłu młodego

człowieka i w sposób naturalny wpisuje się w rozwój

intelektualny. Gramatyka to uczenie języka, jego

mechanizmów i w konsekwencji systemu wyrażania

myśli, a także poznawanie kultury przez ten język

opisanej; najodpowiedniejszym do tego celu

językiem jest łacina lub greka. Dialektyka to okres,

gdy dziecko zaczyna zadawać pytania „dlaczego?" i

wówczas przychodzi czas na uczenie

argumentowania, spierania się i uzasadniania.

Wreszcie retoryka, czyli umiejętność

komunikowania się i przekonywania.

Książka Rogera Scrutona „Kultura jest wazna” (Zysk i Spółka, Poznań, tłum. 2010)--rzecz o kulturze i edukacji; --poświęcona kondycji i miejscu kultury w zachodnim świecie; --roli edukacji w kształtowaniu tożsamości społeczeństwa i jego trwaniu;

--diagnozy kultury, która pod wpływem oddziaływania mediów, rynku, polityki, ale także nauki ulega głębokim przeobrażeniom-- opisuje relacje kultury ze strukturą społeczną, religią, edukacją inaturą.

Oswald Spengler i tradycją niemiecka-- rozróżnienie kultury od cywilizacji (niem. Kultur – Zivilization), w którym pojęcie kultury odnoszone jest do symboli i wartości, natomiast cywilizacji do struktury społeczeństwa.

Wg Scrutona: KULTURA definiowana wąsko jako „wartość, której nie musi podzielać każdy członek społeczności i która otwiera serca, umysły i zmysły jej posiadaczy na spuściznę intelektualną i artystyczną” (Spengler, s. 15).

Kultura jest wytworem konkretnej cywilizacji i może osiągać różny, wyższy lub niższy, poziom rozwoju.

Kultura wysoka---sztuka, literatura i filozofia, które „wytrzymały próbę czasu” i „wytworzyły trwały system toposów znanych ludziom wykształconym”.

Takie pojmowanie kultury sprzeciwia się coraz powszechniejszemu szerokiemu i multikulturalistycznemu pojmowaniu kultury, uznającemu, że wszystkie kultury są tak samo wartościowe, i że każda ma swoją wewnętrzną aksjologię i że nie wolno do ich waloryzacji stosować zewnętrznych kryteriów

Spengler—”choć kultura jest wytworem i wytworzycielemelit”, to jednak „jej sens tkwi w uczuciach i aspiracjach wspólnych dla wszystkich” (s. 15) Kultura stanowi cenne źródło ocen ludzkich zachowań, pewien rodzaj wiedzy emocjonalnej pokazującej, co należy czuć w konkretnych sytuacjach oraz jest ważnym czynnikiem kształtowania moralnego.

Roger Scruton --o dźwiekach-- w Przewodniku po filozofii dla inteligentnych (ss.148ff)

„Dźwięki (według Scrutona) nie są rzeczami, ani

wlasnosciami rzeczy, to sa zdarzenia, ktore pozostają

w związku przyczynowo-skutkowym z innymi

zdarzeniami"....”Dźwięk powstaje , ale nie jest

własnoscią czegokolwiek. Jest samoistny i mozemy go

slyszec nie wiedząc nic o jego przyczynach …”

Nie wiemy nic o przyczynach dzwieku; jest zdarzeniem, w ktorymnie uczestnicza rzadne przedmioty--jest "zdarzeniem czystym". Dzwiek to nie slowo, dopiero gramatyka przekształca go w słowo, pelniace okreslona role: przymiotnika, rzeczownika, itp.Nasza wiedza o gramatyce muzyki podobnie jak o gramatyce języka rodzinnego, jest niewyartykułowana. Znajduje ona wyraz nie w teoriach, lecz w aktach rozpoznania. Dźwięki muzyczne slyszymy w przestrzeni własciwej muzyce.

Paul Celan (1920-1970),

rumuński poeta z Bukowiny, żydowskiego

pochodzenia---pisze po niemiecku

tesknota za Bukowina, za ziemią ojczysta; dla

poety poczatek,"Brunnen„-- to źródło, hologram

ciemności, specyficzny oksymoron, jak w

poemacie „Fuga śmierci", jak "czarne mleko", z

jednej strony źródlo życia, pokarm, ale z drugiej

pesymistyczny kolor czarny, śmierci, jakby w

początek życia (mleko symbolizuje dzieciństwo,

dziecko) wpisana była śmierć; poeta kochający

Bukowinę, a równocześnie świadomy zagłady

"shoa", w poezji wypowiada swoje "non

possumus", non passaran.

So bist Du den geworden

wie ich dich nie gekannt:

dein Hertz schlägt allerorten

in einem Brunnenland,

wo kein Mund trinkt und keine

Gestalt die Schatten säumt,

wo Wasser quillt zum Scheine

und schein wie Wasser schäumt.

Du steigst in alle Brunnen

du schwebst durch jeden Schein.

Du hast ein Spiel ersonnen

das will vergessen sein

J. Felstiner, Paul Celan. Poet, Survivor, Jew (New Haven and London: Yale

University Press, 1995), s. 61. Poemat nie jest przetłumaczony na język polski,

cytuję z książki Felstinera. W wolnym przekładzie mojego autorstwa:: nast. slide

Stałeś się takim, jakim Cię nie znałem/

Twoje serce bije tam, gdzie znajduje się

źródło/

Gdzie żadne usta nie piją, a kształty nie

pozostawiają cieni,

gdzie woda mieni się w słońcu, a słońce mieni

się w wodzie./

Powstajesz w każdym źródle, przebiegasz

każde światło, wywołujesz grę, która pragnie

zapomnienia.

Scruton mówi o „kulturze odrzucenia”—kultura jest oskarżana za to, że --jest źródłem społecznej opresji, że tłamsi i prześladuje naturę (Z. Freud), --jest rodzajem przemocy symbolicznej (P. Bourdieu), --fałszywym euro-logo-fallo-centrycznymdyskursem ukrytej władzy (M. Foucault).

Kultura w ujęciu wielu współczesnych intelektualistów to „wytwór martwych, białych, europejskich samców”, zbędny i niebezpieczny.

Przeciwnicy kultury upatrują w niej źródeł zniewolenia patriarchalnymi, przestarzałymi formami życia społecznego, z których należy czym prędzej wszystkich uciśnionych wyzwolić, jak to chciałoby uczynić wielu ideologicznych protagonistów Antonia Gramsciego, twórcy nowej lewicy. CF: Camille Paglia i jej „Seksualne persony”

Scruton: Kultura dostarcza pewnej ważnej dla człowieka wiedzy, która uczy, co należy czuć w różnych sytuacjach.

A obecnie??? Na aktualną kondycję kultury silnie wpłynęła rewolucja informacyjna i medialna. Pojawienie się komputera i Internetu doprowadziło do, jak to określa autor, „rozpraszania ucha” i „rozpraszania oka”, czego efektem jest rozpraszanie myśli (jak w baroku, „dysocjacja wrażliwości” )

Dziś: Nieustanny szum informacyjny zakłóca zdobywanie wiedzy o świecie i zagłusza najważniejsze pytania człowieka: o sens, o prawdę, o dobro i zło. Bierne korzystanie z mediów prowadzi do masowego „programowania ignorancji”. Mimo że ludzie mają obecnie więcej wolnego czasu niż kiedyś, spędzają go w sposób bezrefleksyjny. Zanik umiejętności kontemplacji, która według Arystotelesa była podstawową funkcją wolnego czasu, jako ważnej czynności pomagającej odpowiedzieć człowiekowi na zasadnicze egzystencjalne i metafizyczne pytania: po co żyć? jak żyć? jest spowodowany erozją kultury ( i to przekłada się na KULTURE JEZYKA).

Media, a przede wszystkim telewizjawykształciły u ludzi postawę „pasywizmu”, która eliminuje zaangażowanie będące immanentną cechą kontemplacji (uwagi, skupienia). Zob. Thomas Jefferson—zrezygnował z czytania prasy i płacenia na nią podatków, na rzecz czytania filozofów, w:Richard Weaver-- Idee mają konsekwencje (Chicago, 1946) tłum. na język polski 2010

Edukacja!!!Koncentrowanie się na praktyczności wiedzy i jej związkach z codziennym życiem powoduje, że treści kultury ogólnoludzkiej, klasycznej są pomijane albo marginalizowane.G.G.Byron, „Manfred”:

Mistrzynią mędrca winna by być troska;

Wiedza jest męką; bo im więcej wiemy,

Bardziej czujemy tę nieszczęsną prawdę:

Że drzewo życia nie jest drzewem wiedzy.

Jam filozofią zbadał, jam przeniknął

Źródła mądrości i cudów tej ziemi.

Czuję, że mógłbym zawładnąć tym wszystkim,

Że mógłbym podbić mą siłą - a jednak

Nie dość mi na tym. …….

J. Ratzinger w wykładzie 2009 (potem):

--„Z pewnością miłość „przekracza” wiedzę i dlatego

zdolna jest więcej dostrzec niż sama myśl (por. Ef

3,19), niemniej jednak w dalszym ciągu jest to miłość

Boga, który jest logosem. Skutkiem tego,

chrześcijański kult jest logike latreia [rozumna służba

Bogu], kultem w zgodzie z wiecznym Słowem i naszym

rozumem (por. Rz 12,1)

--rozumna służba Bogu (Słowu, a słowa to JEZYK) –rationabile obsequium, λογικὴ λατρεία (logiké latreía)-rozumna służba Drugiemu---proces edukacji—

uczenie/kultura języka=służba Innemu

Według Scrutona cele edukacji, które w panujących ideologiach kształcenia są nakierowane na interes ucznia, powinny w większym stopniu dbać o interes [służbę]społeczeństwa, ponieważ tym, co je podtrzymuje przy życiu we względnej harmonii i równowadze, jest właśnie kultura.

Nowy relatywizm współczesnej humanistyki --na uniwersytetach, gdzie idee Adorna, Horkheimera, Habermasa, Foucaulta, Rorty’ego, Derridy i Barthesa zyskały sobie wielu entuzjastów (Allan Bloom, Umysł zamknięty, Warszawa 1997).

Obecne w wielu wyższych uczelniach uczeni reprezentujący tzw. postępowe prądy myślowe zaangażowani są w dekonspirowanie i dekonstruowanie dziedzictwa ludzkiej kultury. Ich zadaniem jest wykazywanie, że kultura to nic innego jak ukryta forma władzy nad człowiekiem i spisek przeciwko jego wolności (religia).

Scruton ---przeciw rynkowi i uniwersytetom, które (według niego) szerzą nihilizm aksjologiczny i kwestionują kulturowy dorobek ludzkości jako zakonspirowany przejaw władzy elit nad masami.

Polityczna poprawność, która pojawia się na wydziałach humanistycznych i społecznych, nie ma nic wspólnego z wolnością myśli. Jest nową formą światopoglądowego zniewolenia, która odrzuca kategorię prawdy jako podstawowej idei badań naukowych.

A SZTUKA? Czym jest sztuka? Jakie są jej podstawowe kryteria? Jeżeli dziś wszystko może być sztuką, to może sztuka przestała istnieć? Happening i performance --wyrafinowane koncepty zazwyczaj z aktualnym społecznie ideologiczno-politycznym przesłaniem niż świadectwem wrażliwości estetycznej na piękno. Sztuka to także sposób widzenia świata. Jej dzieła stanowią przedmiot ludzkiej percepcji i nie jest to wcale obojętne, w jaki sposób ten świat jest postrzegany: „przez pryzmat zainteresowania estetycznego widzimy świat taki, jaki się naprawdę wydaje…”. Poszukiwanie taniej sensacji, obrazoburcza prowokacja czy obsceniczność psują estetyczną wrażliwość odbiorcy i często nie mają nic wspólnego ze sztuką. (zob. William Blake)

BIBLIOTEKA. Jednym z podstawowych sposobów uczestnictwa w kulturze jest czytelnictwo. Z badań Biblioteki Narodowej wynika, że w 2010 roku żadnego kontaktu z książką nie miało 44% Polaków (do tej kategorii zaliczono także poradniki, albumy i książki w Internecie), a sporadyczny (1–6 książek) 32% (w Czechach i we Francji taki kontakt z książką miał miejsce odpowiednio u 83% i 69% respondentów).

Kultura wysoka nie interesuje dwóch trzecich badanych, którzy nie bywają w muzeum, teatrze, na wystawie lub koncercie muzyki poważnej (i nie tylko klasycznej--NOSPR Katowice).

Biblioteki Babel Jorge Luisa Borgesa,

opowiadanie w zbiorze pt. Fikcje.

Borges –biblioteka-- na obraz i podobieństwo

wszechświata; biblioteka totalna, która jest

potężnym, niekończącym się księgozbiorem,

który zawiera teoretycznie wszystko, ale w

którym praktycznie nie można nic znaleźć.

Umberto Eco zaczyna zastanawiać się nad

tym, jaka jest funkcja dzisiejszej biblioteki.

Dawniej, -gromadzenie zbiorów. Dbano, aby teksty

nie uległy zniszczeniu i zapomnieniu. W czasach

benedyktyńskich, bracia przepisywali księgi,

upatrując w tej metodzie szansę na

upowszechnienie czytania i przechowywanie

tekstów ksiąg.

Dziś, w kilkaset lat po Gutenbergu, biblioteki

zwolnione są z roli strażnika unikalnych zwojów.

Książki, wydawane w kilkutysięcznych

egzemplarzach, z łatwością docierają do rąk

spragnionych słów czytelników. Wobec tego,

należy ponowić pytanie – po co biblioteka w ogóle

jest, a jeśli jest potrzebna, jaka powinna być?

Dobry przykład negatywnego wzorca (Umberto Eco)

Traktowanie czytelnika za wroga, zniechęcanie do czytania,

maksymalne wydłużanie czasu pomiędzy zamówieniem a

dostarczeniem książki, całkowite zamknięcie biblioteki w

weekendy i na czas posiłków.. – to tylko niektóre „zalecenia”

z całej litanii życzeń, które powinni spełniać źli bibliotekarze.

-– poprzez „dobry przykład negatywnego wzorca” pisarz

przeniósł nas do najgorszych bibliotek, w jakich dane nam

było przebywać.

- –wzorzec ten wzięli sobie do serca i zaadoptowali na

własne potrzeby niektórzy nasi urzędnicy…

--Sterling Library w Yale i uniwersyteckiej biblioteki w

Toronto-zdaniem Eco to dwie „biblioteki na miarę”, choć

daleki jest od nazwania ich idealnymi.

Neuroza kserokultury

U.Eco nie tylko snuje wspomnienia. Podejmuje też ważne i

niepopularne tematy, jak kradzieże i niszczenie książek.

Dotyka też problemu kopiowania dzieł, nazywając to

zjawisko „kserokulturą”.

„Kserokultura =zniknięcie pojęcia prawa autorskiego” –

„wydawnictwa naukowe publikują (…) książki ze

świadomością, że będą one kopiowane”. Do czego to może

prowadzić? W najgorszym wypadku do sytuacji, w której

wydawanie książek wartościowych nie będzie opłacalne,

dzieła będą zatem wydawane wyłącznie na potrzeby

bibliotek. Bibliotek –– w których nie będziemy przebywać po

to, by obcować z książką. Całą energię i czas spożytkujemy

tylko na jej kopiowanie, a nie przeczytanie – konkluduje

pisarz.

Jaka powinna więc być biblioteka na miarę

człowieka?

**Taka, do której przychodzimy z radością, bo chce

nam się tu spędzać wolny czas.

**Taka, w której możemy napić się pysznej kawy

(Umberto nie miał zapewne na myśli kawy z

automatu), czytając w wygodnej kanapie.

**Taka, jak Museum of Modern Art, gdzie „można

pójść do kina, przejść się po ogrodzie, obejrzeć

posągi i zjeść obiad z dwóch dań”.

Tak pisał o bibliotece Umberto Eco, nie wiedząc, że

trzydzieści lat później ulubionym miejscem

spędzania wolnego czasu dla tysięcy ludzi staną się

centra i galerie handlowe…

Kultura jest samoświadomością cywilizacji, która determinuje obraz świata.

Kultura a religia---J. Ratzinger, Regensburg, 12.IX 2009

„Myślę o latach wstecz, gdy po miłym okresie wFreisinger Hochschule, zacząłem uczyć na uniwersyteciebońskim. Było to w roku 1959, w dniach staregouniwersytetu, który składał się z normalnychprofesorów…”Raz w semestrze był dies academicus, gdy profesorowie z każdego wydziału pojawiali się przed studentami całego uniwersytetu, umożliwiając prawdziwe doświadczenie universitas.

Kiedyś na uczelni---głębokie poczucie spójności wewnątrz świata rozumu nie było zakłócone, nawet gdy doniesiono, że jeden z kolegów powiedział coś dziwnego o naszym uniwersytecie: że ma dwa wydziały (2 wydz. Teologii) poświęcone czemuś, co nie istnieje: Bogu. --Wyzwanie do dociekania? Dyskusji? Rozmowy? Ważne dla filologa, krytyka literatury, języka kultury, języka obcegoFILOLOGIA (Nietzsche)=sztuka złotnicza i koneserstwo SŁOWA; poeta jako jubiler SŁOWAKultura słowa to kultura JęzykaMozliwość tworzenia słów neo-logizmów, np. Richard Kearney i „ana-theism”= ana „przed”, ale i „po”, Deaus Absconditus i Deus Adventurus;Nazarena, Niewiasta z Nazareth,

Bardzo dziwna scena milczącego

"zwiastowania" czyli początku życia, Słowo:

poczniesz i porodzisz syna, a Maria

odpowiada milczącym: "fiat voluntas tua".

Młoda kobieta na obrazie Messiny, nie aniol,

tylko młoda niewiasta. Jest postacią bez tła,

żadnych głębi, promieni światła, żadnych

kolumn, żadnych kwiatów: lilii, żadnego nieba

lub aureoli, tylko ona i my, a przynajmniej

teraz, przez chwile…..

Maria zmieszala sie na te słowa i rozważała, co

miało znaczyć to pozdrowienie, byla "zatrwozona i

zamyslona" (dialogizomai, dielogizeto, rozwaza,

bierze pod uwage wszelkie powody decyzji);

Twarz Maryi z obrazu: pomiedzy TAK i NIE, to

zawahanie, jakby stala na progu, "ku" a

rownocześnie "w tył". Stale jakas linia

demarkacyjna, pomiędzy światłem i cieniem,

iluminacją a ciemnością, przed nią pulpit a na nim

księga, z jedną uniesioną kartką, ale zarazem

zamykajacą sią jakby w "momencie

anateistycznym". Ana-theos, po Bogu i przed

Bogiem, zbyt wcześnie ale i zbyt późno.

Maria z Nazaretu

Nazaret (hebr. נצרת, Nacerat; arab. الناصرة, An-

Nasira) – największe miasto i stolica

administracyjna Dystryktu Północnego w Izraelu

Nazaret jej [Marii] domem, a pochodzi od słowa

"nasar"= utrzymywac w sekrecie, jak w Ks.

Izajasza 48:6:6 Tyś słyszał i widział to wszystko;

czy więc ty tego nie przyznasz?

Od tej chwili ogłaszam ci rzeczy nowe,

tajemne i tobie nieznane.

Hebr.== netser , a "shoot" or "sprout."

Trzy opisane wyżej postacie otoczone są przez grające i śpiewające anioły. Ubrania, instrumenty i podłoga są pokazane nadzwyczaj szczegółowo. Hymnały z tej epoki zawierały instrukcje dotyczące wyrazu twarzy, jaki należało przybrać, wydobywając konkretną nutę podczas śpiewu – stąd w wyniku szczegółowej analizy historycy sztuki byli w stanie określić, jaką nutę śpiewa każdy z aniołów. Nawet organy, przy których siedzi św. Cecylia zostały namalowane w takich szczegółach, że nowocześni muzykolodzy byli w stanie odtworzyć grającą kopię tych organów. Patrząc na niezwykle ekspresyjne twarze śpiewających aniołów, odnosi się wrażenie, że jest to śpiew polifoniczny, doskonale zharmonizowany ze sceną Adoracji Baranka Mistycznego (w srodkowej scenie). Na uwagę zasługuje brak skrzydeł u aniołów, co może wynikać z chęci przedstawienia jak największej liczby tych istot na ograniczonej przestrzeni.

https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hymna%C5%82&action=edit&redlink=1https://pl.wikipedia.org/wiki/Cecylia_z_Rzymuhttps://pl.wikipedia.org/wiki/Muzykologiahttps://pl.wikipedia.org/wiki/Polifonia

Emily Dickinson (1830-1886) : I never saw a moor

I never saw a moor, I never saw the sea;

Yet know I how the heather looks, And what a wave must be.

I never spoke with God, Nor visited in heaven;

Yet certain am I of the spot As if the chart were given.

Nie widziałam nigdy wrzosowisk

ani morskich przestrzeni...

Cóż stąd! Wiem, jak wygląda wrzos

i jak fala się mieni.

Nigdym nie rozmawiała z Bogiem,

nie odwiedzałam raju,

a żywię taką pewność

jak ci, co mapy mają.

tłum. Kazimiera Iłłakowiczówna

Nie widziałam nigdy Wrzosowiska –

Nie widziałam nigdy Oceanu –

A wiem, jak Wrzos wygląda – z bliska –

I czym jest Grzmot Bałwanów.

Nie rozmawiałam z Bogiem –

Nie bywałam w Zaświatach –

A przecież znam do Nieba drogę,

Jakby istniała Mapa –

tłum. Stanisław Barańczak

Oko zaduma, pod wpływem czarownejPotęgi dźwięków.Stąd to poeci mówią, że OrfeuszPociągał drzewa, kamieni i fale;Bo nie ma rzeczy tak martwej, tak twarde]I tak burzliwej, żeby jej naturyMuzyka zmienić chwilowo nic mogła.Człowiek, harmonii nie mający w sobie,Którego współdźwięk tonów nie porusza,Zdolny jest zdradzić cię, oszukać, złupić.Umysł u niego ciężki jak mgła nocna,A serce czarne jak Ereb. Nie ufajNikomu z takich. — Słuchajmy muzyki. (W.Shakespeare, The Merchant of Venice, act V)