ÂØ·¸ÈÒʵÃ�§Ò¹ÇԨѢͧ»ÃÐà·Èä·Â ¡ÒþѲ¹Ò¤Ø³¤‹Ò¤ÇÒÁËÅÒ¡ËÅÒ·ҧªÕÇÀÒ¾(¾.È. 2555-2559)áÅÐâ»Ãá¡ÃÁ·ÃѾÂҡêÕÇÀÒ¾ÀÒÂ㵌Ἱ¡ÅÂØ·¸�¡ÒÃÇÔ¨ÑÂáÅоѲ¹Ò ÊÇ·ª.ÃÐÂзÕè 2 ¾.È. 2554-2559(Strategic Planning Alliance II: SPA II)

โดย ฝายบรหารคลสเตอรและโปรแกรมวจย

สำนกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต

ยทธศาสตรงานวจยของประเทศไทยการพฒนาคณคาความหลากหลายทางชวภาพ(พ.ศ. 2555-2559)และโปรแกรมทรพยากรชวภาพ ภายใตแผนกลยทธการวจยและพฒนา สวทช.

ระยะท 2 พ.ศ. 2554-2559

(Strategic Planning Alliance II: SPA II)

ISBN: ....

พมพครงท 1 ตลาคม 2554

จำนวนพมพ 500 เลม

สงวนลขสทธ พ.ศ. 2554 ตาม พ.ร.บ.ลขสทธ พ.ศ. 2537

โดย ฝายบรหารคลสเตอรและโปรแกรมวจย

สำนกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต

ไมอนญาตใหคดลอก ทำซำ และดดแปลง สวนใดสวนหนงของหนงสอฉบบน

นอกจากไดรบอนญาตเปนลายลกษณอกษรจากเจาของลขสทธเทานน

Copyright © 2011 by:

National Science and Technology Development Agency

Ministry of Science and Technology

3

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

การวจยและพฒนาความหลากหลายทางชวภาพ เปนงานทสำนกงานพฒนาวทยาศาสตรและ เทคโนโลยแหงชาต (สวทช.) ใหความสำคญ เนองจากเปนรากฐานทสำคญในการพฒนาเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมของประเทศ ประเทศไทยตงอยในพนททมความหลากหลายทางชวภาพสง จงมโอกาส และความไดเปรยบทจะนำทรพยากรชวภาพมาพฒนาตอยอด และเพมมลคาใหสงขน หลายประเทศให ความสำคญกบการพฒนาคณคาความหลากหลายทางชวภาพ สวนหนงเพอเปน “ตนทนทางธรรมชาต” สรางสมดลทางธรรมชาตและสงแวดลอม ลดภยพบตจากธรรมชาตททวความรนแรง อกสวนหนงเปน “ฐานทรพยากร” นำมาวจยและพฒนาเพอใชประโยชนทางเศรษฐกจ สรางรายไดอยางยงยน

สำนกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (สวทช.) จงไดสนบสนนการวจยและพฒนา ความหลากหลายทางชวภาพอยางตอเนอง โดยรวมกบสำนกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) จดตง โครงการพฒนาองคความรและศกษานโยบายการจดการทรพยากรชวภาพในประเทศไทย หรอ โครงการ BRT (Biodiversity Research and Training Program) ในป พ.ศ. 2539 เพอทำหนาทสนบสนนการวจย และพฒนาบคลากรดานความหลากหลายทางชวภาพ สวทช. สนบสนนโครงการ BRT รวมแลว 15 ป นบวาเปนการสนบสนนโครงการวจยทยาวนานตอเนอง ผลการดำเนนงานของโครงการ BRT ไดกอ ผลกระทบในวงกวาง นอกจากเปดเผยคณคาทรพยากรชวภาพทมอยอยางหลากหลายในประเทศไทยแลว ไดสรางกระแสตนตวในแวดวงนกวจยชววทยาพนฐานและการใชประโยชน เกดกลมเครอขาย การขยายตว ของความร มการพฒนาโครงสรางพนฐาน เกดนกวจยรนใหมเขาไปเพมและทดแทนบคลากรในหนวยงานภาครฐและเอกชนอยางตอเนอง

นอกจากโครงการ BRT สวทช. ไดบรรจงานวจยความหลากหลายทางชวภาพเขาในแผนกลยทธ (Strategic Planning Alliance : SPA) ของสวทช. ทมงบรณาการใหเกดผลกระทบตอการพฒนาเศรษฐกจและ สงคมของประเทศไทยสงสด ในรปแบบการบรหารคลสเตอรและโปรแกรมวจย (Cluster and Program Management Office : CPMO) ทงในระยะท 1 (SPA I) พ.ศ. 2549-2553 ตอเนองมาจนถงแผน การดำเนนงานกลยทธระยะท 2 (SPA II) พ.ศ. 2554-2559 ภายใตการดำเนนงานของโปรแกรมทรพยากร ชวภาพ คลสเตอรทรพยากร ชมชนชนบท และผดอยโอกาส พรอมทงจดทำแผนงานวจยโปรแกรม ทรพยากรชวภาพ (พ.ศ. 2554-2559) ของ สวทช. เพอใหสอดรบกบการดำเนนงานของโครงการ BRT มงเนนการพฒนาคณภาพชวตและระบบนเวศ นำองคความรไปบรหารจดการ ตอยอดใชประโยชนทงใน ทางเศรษฐกจ สงคม ชมชนทองถน และสงแวดลอม โดยเฉพาะอยางยงสนบสนนการประเมนผลกระทบ ทางดานสงแวดลอม (EIA) จากโครงการขนาดใหญ และการรบมอกบการเปลยนแปลงทรพยากรชวภาพ และระบบนเวศ การเกดภยพบตตางๆ อนเนองมาจากการเปลยนแปลงสภาวะภมอากาศ (climate change) ทเปนปญหาสำคญของโลก

คำนำ

4

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

แผนงานวจยโปรแกรมทรพยากรชวภาพของสวทช. (พ.ศ. 2554-2559) เปนสวนหนงของเอกสาร “ยทธศาสตรงานวจยของประเทศไทย “การพฒนาคณคาความหลากหลายทางชวภาพ (พ.ศ. 2555-2559)” ท สวทช. จดทำขน โดย สวทช. ไดรบมอบใหเปนเจาภาพหลกในการจดทำยทธศาสตรวจย การพฒนาคณคาความหลากหลายทางชวภาพของประเทศ ทงน ความหลากหลายทางชวภาพเปนหนง ในสบสามเรองทถกหยบยกมาเปนกรอบนโยบายและยทธศาสตรการวจยของชาต พ.ศ. 2555-2559 และ เปนเรองทไดรบการพจารณาใหเปนแผนงานวจยเรงดวน ตามเปาหมายการจดการงบประมาณ เพอพฒนา ประเทศของคณะอนกรรมการศกษาการจดหารายไดเขาประเทศในคณะกรรมาธการการพฒนาเศรษฐกจ สภาผแทนราษฎร ทใหมการบรณาการงานวจยของหนวยงานตางๆ เพอเสนอของบประมาณรายจาย ประจำป พ.ศ. 2555 ใหสอดคลองกบแผนงานวจยเรงดวนตามยทธศาสตรงานวจยของชาต ป พ.ศ. 2555 ถง พ.ศ. 2559 เพอนำทรพยากรชวภาพมาสรางมลคาเพมใชในการพฒนาเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ของประเทศอยางยงยน

สวทช. ขอขอบคณหนวยงานตางๆ ไดแก สกว., วช., กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช, กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง, สำนกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, กรม ประมง, หนวยวจยฟนฟปา มหาวทยาลยเชยงใหม, สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย องคการพพธภณฑวทยาศาสตรแหงชาต และสถาบนการศกษาตางๆ ทไดเออเฟอขอมลดานความหลากหลาย ทางชวภาพทเกยวของกบการจดทำยทธศาสตรของประเทศไทย “การพฒนาคณคาความหลากหลายทาง ชวภาพ” มา ณ ทน

สวทช. หวงเปนอยางยงวา เอกสารยทธศาสตรงานวจยของประเทศไทย “การพฒนาคณคาความ หลากหลายทางชวภาพ” น จะสนบสนนใหหนวยงานตางๆ เหนเปาหมายและทศทางการดำเนนงานดาน ความหลากหลายทางชวภาพในประเทศไทย เพอรวมกนผลกดนงานวจยใหไปในทศทางเดยวกน ชวยกน สรางคณภาพชวตและระบบนเวศทด ดแลรกษาความหลากหลายทางชวภาพเปนฐานในการสรางชมชน เขมแขง สรางความมนคงทางชวภาพ สงเสรมการพฒนาเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมของประเทศ อยางยงยน

(นายทวศกด กออนนตกล) ผอำนวยการ สำนกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต กรกฎาคม 2554

5

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

สารบญ

บทสรปผบรหาร 7

บทท 1 ความหลากหลายทางชวภาพ : ผลกระทบดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม 11

บทท 2 สถานภาพความหลากหลายทางชวภาพในประเทศไทย : บทวเคราะหจดแขงและ 19

จดออนความหลากหลายทางชวภาพในประเทศไทย

บทท 3 ยทธศาสตรงานวจยของประเทศไทย : การพฒนาคณคาความหลากหลายทางชวภาพ 45

(พ.ศ. 2555-2559)

บทท 4 โปรแกรมทรพยากรชวภาพ สำนกงานพฒนาวทยาศาสตรและ 61

เทคโนโลยแหงชาต (พ.ศ. 2554-2559)

เอกสารอางอง 73

7

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

บทสรปผบรหาร

ความหลากหลายทางชวภาพเปนปจจยพนฐานสำคญในการดำรงชวตของมนษย สรางความสมดล ทางธรรมชาตและสงแวดลอม ประเทศไทยตงอยใน hotspot ทเรยกวา “Indo-Burma” ทถกจดอนดบ ใหอยในพนททมความหลากหลายทางชวภาพทมความสำคญสงสด 8 อนดบแรกของโลก และเปนประเทศ ทมความหลากหลายทางชวภาพตอหนวยพนทสงเปนอนดบรองจากประเทศเอกวาดอร ประมาณวา ประเทศไทยมความหลากหลายของชนดสงมชวตราวรอยละ 10 ของโลก

ประเทศไทยมการสงสมภมปญญาทเกยวของกบการใชประโยชนจากความหลากหลายทางชวภาพ มายาวนาน โดยเฉพาะการใชประโยชนจากสมนไพรทงในรปของอาหารและยารกษาโรคหลายรปแบบ รวมถงการใชจลนทรยในอาหารหมกดอง อยางไรกด ยงเปนรปแบบการใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพโดยตรงและมมลคาไมสง

ในขณะเดยวกน พนทปาไมของประเทศไทยถกทำลายอยางตอเนอง สงผลใหเกดนำทวม ภยแลง และภยธรรมชาตบอยครงและรนแรงมากขน ทรพยากรทางทะเลและชายฝงลดความอดมสมบรณลง การแกไขปญหาเหลานตองใชความรและบคลากรหลายดาน จงมการจดตงแหลงทนสนบสนนการวจย ความหลากหลายทางชวภาพขนาดใหญของประเทศขนในป พ.ศ. 2539 คอ โครงการพฒนาองคความร และศกษานโยบายการจดการทรพยากรชวภาพในประเทศไทย (โครงการ BRT) ทำใหเกดการขยายตว ของความร มการพฒนาโครงสรางพนฐาน เกดนกวจยรนใหมทเขาไปเพมและทดแทนบคลากรใน หนวยงานภาครฐและเอกชนอยางตอเนอง

ตงแตมการจดตงโครงการ BRT เปนตนมา งานวจยความหลากหลายทางชวภาพไดเคลอนส การวจยในระดบสงขน มลกษณะเปนสหวทยาการ เรมมการนำเทคนคใหมมาใชในการศกษาชววทยา เชงประชากรซงเปนองคความรทยงมอยนอย การศกษาทลกลงไปในดานพนธศาสตรนำไปสความเขาใจใน ววฒนาการของสงมชวตแตละกลม เกดการขยายฐานความรออกไปอยางมาก มงานวจยเชงพนท และ เชงเนอเรอง งานวจยนเวศวทยาระยะยาว และงานวจยทตอยอดสการใชประโยชนทมความซบซอนและ มมลคาเพมทสงขน เชน การใชจลนทรยและเอนไซมในอาหารสตว เกดผลกระทบตอเศรษฐกจและสงคม โดยเฉพาะดานการเกษตรและอาหารซงเปนจดแขงของประเทศไทย เพมศกยภาพในการแขงขนของ ประเทศไทยในอนาคตโดยเฉพาะตลาดทใหความสำคญกบการผลตทเปนมตรตอสงแวดลอม ผลการวจย ไดพฒนาใหเกดธรกจชมชน เชน การผลตไรนำนางฟาทดแทนไขอารทเมยทตองนำเขากวา 500 ลานบาทตอป หรอในกรณอาหารพนบาน มการใชหวเชอบรสทธในกระบวนการผลตอาหารพนบาน ทำให ผลตภณฑมคณภาพสมำเสมอ มความปลอดภย ลดระยะเวลาในการหมก เชน การใชหวเชอบรสทธใน การหมกนำปลาลดระยะเวลาในการหมกจาก 18 เดอน เหลอเพยง 11 เดอน ไดผลตภณฑทเหมาะสมกบตลาดสงออก

8

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

ไมเพยงแตงานวจยไดตอยอดสการใชประโยชนดานเศรษฐกจ ยงมผลงานวจยดานสงแวดลอม ทงการตดตามการเปลยนแปลงระบบนเวศระยะยาวเพอศกษาผลกระทบจากสภาวะโลกรอน และการฟนฟ ทรพยากรชวภาพ ธนาคารโลกประเมนวาการอนรกษและฟนฟทรพยากรชวภาพ ชวยใหชมชนไดใช ประโยชนจากทรพยากรชวภาพคดเปนมลคาระหวาง 1-4 ลานบาทตอชมชนตอป นอกจากน งานวจยได สรางโอกาสในการเพมจำนวนสงมชวตเฉพาะถนหรอการอนรกษสงมชวต สงผลใหเกดความยงยนของ ระบบนเวศ และสนบสนนธรกจทองเทยวไทยทมลคาสงถงกวา 0.72 ลานลานบาทตอป

อยางไรกด ความสามารถดานความหลากหลายทางชวภาพของประเทศถอวายงอยในชวงทกำลง ตงตว แมนกอนกรมวธานไทยมความสามารถเทยบเทานกวจยตางชาตในบางสาขา แตยงมจำนวนนอย และในดานชววทยาเชงประชากรและระบบนเวศยงขาดแคลนทงในเชงปรมาณและความเชยวชาญ ในดาน ความสามารถเชงบรหารจดการการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากทรพยากรชวภาพยงออนแอ รวมทงขาดโครงสรางพนฐานโดยเฉพาะอยางยงสถาบนวจยสำหรบเปนแหลงในการผลตผลงานวจย เปนแหลงสราง/พฒนา/สนบสนนเสนทางนกวจยอาชพดานความหลากหลายทางชวภาพทยงยน

แมมการกระตนการศกษาความหลากหลายชวภาพในชวงทผานมา และประสบผลสำเรจเปนอยางมาก แตหากเปรยบเทยบกบความหลากหลายทางชวภาพของประเทศทยงไมถกคนพบ และยงไมไดนำมา พฒนาตอยอดในแงใชประโยชนนบวาหางไกลจากเปาหมาย อกทงยงมแรงกดดนจากแนวโนมการเปลยน แปลงของโลกในมตตางๆ ซงมความเชอมโยงกนและสรางผลกระทบสงตอความหลากหลายทางชวภาพ ของประเทศ ยทธศาสตรงานวจยของประเทศไทย การพฒนาคณคาความหลากหลายทางชวภาพ จงม เปาประสงคและกรอบแนวคดพนฐาน ดงน

1. ใหความสำคญเทาเทยมกนระหวางการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนในการมสวนรวมใน การบรหารจดการทรพยากรชวภาพ การดำรงความหลากหลายทางชวภาพและรกษาความ สมดลของระบบนเวศและสงแวดลอม การสรางความมนคงของเศรษฐกจชวภาพทงระดบ ชมชนและธรกจ ทงน บนพนฐานการสรางความเขมแขงและภมคมกนจากการวจยและพฒนาดานความหลากหลายทางชวภาพ

2. มงสรางองคความรและความสามารถดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยในการพฒนาคณคาความ หลากหลายทางชวภาพ

3. สงเสรมใหไทยเปนศนยกลางการวจยความหลากหลายทางชวภาพในระดบภมภาค และระดบ โลกในบางสาขา

4. ผนกกำลงรวมกบหนวยงานพนธมตรในการสรางและบรหารจดการความรและงานวจยเพอ การใชประโยชนและการอนรกษความหลากหลายทางชวภาพทยงยน

5. การอนวตตามกลยทธ “ไอจ-นาโงยา” ภายใตอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ เพอลดอตราการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ และธำรงรกษาบรการจากระบบนเวศ

9

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

เพอใหสอดคลองกบยทธศาสตรงานวจยของประเทศไทย สวทช. ไดจดทำแผนงานวจยโปรแกรม ทรพยากรชวภาพ ตามแผนกลยทธระยะท 2 (Strategic Planning Alliance II : SPA II) พ.ศ. 2554-2559 ภายใตการบรหารจดการคลสเตอรและโปรแกรมวจย มภารกจในการสนบสนนงานวจยและพฒนาดาน ความหลากหลายทางชวภาพ เพอสรางองคความรใหม พฒนาเทคนค และเครองมอในการอนรกษ ฟนฟ และลดผลกระทบจากสภาวะโลกรอนตอความหลากหลายทางชวภาพ โดยมเปาหมายเพอการอนรกษ สรางมลคาเพม และพฒนาการใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพ โปรแกรมมแผนงานหลก 3 แผนงาน

แผนงานท 1 การสรางองคความรใหมทเชอมโยงกบระบบนเวศ แผนงานท 2 การพฒนาเทคนค และเครองมอ เพอการอนรกษ ฟนฟ และลดผลกระทบจาก

สภาวะโลกรอนตอความหลากหลายทางชวภาพ แผนงานท 3 การใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพเชงเศรษฐกจและสงคม

การฟนฟระบบนเวศทเสอมโทรมเพอเพมคณภาพชวตและ สงแวดลอม

ยทธศาสตรท 3:

การเพมคณคา/ใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพ สำหรบ ชมชนและอตสาหกรรม

ยทธศาสตรท 4:

การพฒนาฐานขอมลความหลากหลายทางชวภาพ การบรหาร จดการและสงเคราะหความร

ยทธศาสตรท 5:

นโยบายการบรหารจดการความหลากหลายทางชวภาพยทธศาสตรท 6:

การประเมนสถานภาพความหลากหลายทางชวภาพของ ประเทศไทย

ยทธศาสตรท 1:

การศกษาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทมผลกระทบตอ ความหลากหลายทางชวภาพและระบบนเวศทมความเปราะบาง เพอการอนรกษและฟนฟ

ยทธศาสตรท 2:

โดยมระยะเวลาในการดำเนนงาน 5 ป (พ.ศ. 2555-2559) ประกอบดวยยทธศาสตร 6 ยทธศาสตร ไดแก

11

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

บทท 1:ความหลากหลายทางชวภาพ : ผลกระทบดานเศรษฐกจ สงคม

และสงแวดลอม

ความหลากหลายทางชวภาพ (biological diversity หรอ biodiversity) มความหมายกวางขวาง และลกซงมากกวาคำวา สงมชวต (life) แตพอสรปไดวา หมายถงคณสมบตของสงมชวตทหลากหลาย ตงแตระดบพนธกรรมหรอยน (gene) ระดบชนดหรอสปชส (species) จนถงความหลากหลายของ สงมชวตเชงนเวศวทยา (ecological community) ความหลากหลายทางชวภาพเปนผลจากกระบวนการ เปลยนแปลงววฒนาการ (evolutionary changes) ตามกาลเวลาและตามสภาวะสมดลธรรมชาตในถน อาศย (habitat) ทหลากหลายรปแบบ

ความหลากหลายทางชวภาพเปนคำใหมสำหรบผไมคนเคยกบวชาการดานชววทยา แตในชวงระยะ 10 ปทผานมา มการสอสารเรองดงกลาวมากขนโดยเฉพาะในกลมคนทสนใจธรรมชาต คณคาของพช สมนไพร ความหลากหลายของพนธไมและพนธสตวเศรษฐกจ ตลอดจนสงมชวตขนาดเลกพวกจลนทรย และเหดราอนๆ ทมอยมากในปาเขตรอนทกภาคของประเทศไทย ทสำคญทสดคอความสำคญของความ หลากหลายทางชวภาพตอสมดลของระบบนเวศ

ความสมดลทางธรรมชาตและสงแวดลอม

ชมชนเขมแขงศลปวฒนธรรม

แหลงเรยนรแหลงทองเทยว

แหลงพนธกรรมเศรษฐกจ

ทอยอาศย

อาหาร

ยารกษาโรค

ความหลากหลายทางชวภาพ

เครองนงหม

12

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

ทผานมามนษยไดประโยชนจากคณคาความหลากหลายทางชวภาพอยางมาก ไมวาอาหาร เครอง นงหม ทอยอาศย และยารกษาโรค ความหลากหลายทางชวภาพเปน “สนทรพย” ทนำมาพฒนาตอยอด และเพมมลคาใหสงขน หลายประเทศใหความสำคญกบการพฒนาคณคาความหลากหลายทางชวภาพ สวนหนงดแลรกษาไวเปน “ตนทนทางธรรมชาต” สรางสมดลทางธรรมชาตและสงแวดลอม อกสวนหนง นำมาวจยและพฒนา เพอใชประโยชนทางเศรษฐกจ สรางรายไดทยงยน ในชวงหลายทศวรรษทผานมา ประเทศทมเทคโนโลยสงนำทรพยากรชวภาพไปพฒนาตอยอด ตวอยางเชน

ประมาณรอยละ 30 ของยาแผนปจจบนมาจากสงมชวต โดยเฉพาะพชและจลนทรย เชน ควนน แอสไพรน มมลคา 15.5 พนลานเหรยญสหรฐ หรอ 620 พนลานบาท (ออมบญ, 2547)

ไซโคลสปอรรน (Cyclosporine) ไดจากราในดน อทยานแหงชาตประเทศนอรเวยเมอป พ.ศ. 2512 เปนยาขายดตดอนดบ 33 ของโลก ยอดขาย 1.2 พนลานเหรยญสหรฐ หรอ 48 พนลานบาทตอป (Mulongoy and Chape, 2004)

เอนไซม Taq หรอ DNA polymerase คนพบจากจลนทรยทอทยานแหงชาตเยลโลวสโตน สหรฐอเมรกา ในป พ.ศ. 2509 ใชงานดานเทคโนโลยชวภาพทางการแพทย เกษตรและอตสาหกรรมอนๆ คดเปนมลคา เชงพาณชยมากกวา 200 ลานเหรยญสหรฐ หรอ 8 พนลานบาทตอป (Mulongoy and Chape, 2004)

ใยแมงมมมคณสมบตเหนยวแตนมกวาวสดธรรมชาตอนใดในโลก นกวทยาศาสตรประสบความ สำเรจในการโคลนยนทผลตใยแมงมมจากแมงมมใสในแพะ ใหแพะผลตนำนมทมโปรตนเชนเดยวกบใย แมงมม มศกยภาพนำมาใชในอตสาหกรรมโครงสรางและการแพทย เชน เสอเกราะกนกระสน (Nexia Biotechnologies Inc, 2003) เทคโนโลยดานนพฒนากาวหนาจนสามารถโคลนยนสรางใยแมงมมเขาไป ในตวไหม ใหสรางรงไหมทมคณสมบตเชนเดยวกบใยแมงมม (www.macroevolution.net)

ความหลากหลายทางชวภาพกบผลกระทบทางเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมของประเทศ จากตวอยางขางตน เหนไดวา ประเทศทมความหลากหลายทางชวภาพสงถงแมไดเปรยบในการม ฐานทรพยากรชวภาพทหลากหลายเพอการพฒนา แตถาปราศจากเทคโนโลยตอยอด ผลตอบแทนทาง เศรษฐกจอยในวงจำกด หรออาจทำใหทรพยากรหมดไป ตวอยางเชน การใชสมนไพรจากพชในปา ถาไมม เทคโนโลยการขยายพนธหรอนำมาปลกแทนการเกบจากปา ทำใหสมนไพรนนๆ สญพนธ ดงปรากฏใน หลายๆ ตวอยาง

ประเทศไทยมสภาพแวดลอมเอออำนวยใหสงมชวตกำเนด อยอาศย และแพรกระจายพนธ คาดวา ประเทศไทยมความหลากหลายของชนดสงมชวตราวรอยละ 10 ของโลก ประกอบดวยพนธพชประมาณ 10,000 ชนด นก 980 ชนด สตวเลยงลกดวยนม 300 ชนด สตวเลอยคลานและสตวสะเทนนำสะเทนบก 490 ชนด ปลา 2,800 ชนด และจลนทรย 150,000 ชนด การมแหลงทรพยากรชวภาพทอดมสมบรณ เพมโอกาสในการสรางคณภาพชวตและสงแวดลอมทดใหแกประชาชน ผนวกกบการสงสมภมปญญาท เกยวของกบการใชประโยชนจากความหลากหลายทางชวภาพมายาวนาน เชน การใชประโยชนจาก สมนไพรในรปอาหารและยารกษาโรค การใชจลนทรยในอาหารหมกดอง เปนตน ทำใหประเทศไทยม ศกยภาพในการเพมมลคาทางเศรษฐกจใหกบทรพยากรชวภาพ โดยเฉพาะดานการเกษตรและอาหารทเปน จดแขงของประเทศไทย รวมทงเพมศกยภาพในการแขงขนของประเทศไทยในอนาคตโดยเฉพาะตลาด ทใหความสำคญกบการผลตทเปนมตรตอสงแวดลอม (green and clean economy) การใช ทรพยากรธรรมชาตทดแทนการใชสารเคม การพฒนาเทคโนโลยเพอการอนรกษและใชประโยชนจาก ความหลากหลายทางชวภาพจงมความจำเปนเรงดวน เพราะเปน “ตนทนทางธรรม” ทสำคญในการพฒนา ประเทศ สรางผลกระทบเชงเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ในดานตางๆ ดงน

13

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

ก. ดานเกษตร

ภาคเกษตรมสดสวนในผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) รอยละ 11 ของ GDP รองรบแรงงานมากถงรอยละ 44 ของ แรงงานทงหมด ในป พ.ศ. 2553 สนคาเกษตรและอตสาหกรรมเกษตร มมลคาสงออกรวมกนมากกวา 1 ลานลานบาท (www.moc.go.th) ความหลากหลายทางชวภาพมศกยภาพทจะนำมาพฒนาภาคเกษตร ใหเขมแขงยงขน เปนตนวา การนำพนธพชหรอสตวพนเมองททนทาน ตออากาศรอน หรอ โรคทองถนมาปรบปรงพชและสตวสายพนธการคา ใหทนตออากาศรอนหรอโรคตางๆ การผลตสารชวภาพจากสมนไพร การใชจลนทรยควบคมศตรพชแทนการใชสารเคม แตละปประเทศไทย นำเขาสารเคมกำจดศตรพชไมตำกวา 16,000 ลานบาทตอป ปจจบนมการผลตและจำหนายผลตภณฑสารชวภาพโดยบรษทไทย เชน บรษทแอพพลายเคม บรษท ทเอฟไอ กรนไบโอเทค บรษท อะโกรไบโอเมท เปนตน ในดานการเพาะเลยงสตวนำ ประเทศไทย ตองนำเขาอารทเมยปละกวา 500 ลานบาท จากการคนพบไรนำ นางฟา ทเปนสงมชวตชนดใหมของโลก นำไปสการพฒนาการ

ภาพแสดงความหลากหลายทางชวภาพของสงมชวตทคาดวาจะมในประเทศไทย

จลนทรย 150,000 ชนด

พช 10,000 ชนด

สตวเลอยคลานและสะเทนนำสะเทนบก 490 ชนด

ปลา 2,500 ชนด

นก 980 ชนด

สตวเลยงลกดวยนม 300 ชนด

14

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

เพาะเลยงไรนำ เปนธรกจชมชนทดแทนการใชอารทเมย มรายไดไมตำกวา รายละ 8,000 บาทตอเดอน (สำนกงานกองทนสนบสนนการวจย, 2549) หรอธรกจกลวยไมทเรมตนจากการนำกลวยไมออกจากปาสการเพาะเลยง เนอเยอ ในป 2553 ประเทศไทยมรายไดจากการสงออกกลวยไม 2,700 ลานบาท (www.ops3.moc.go.th)

ข. อาหาร

อาหารพนบานในระยะแรกเปนการผลตเพอการบรโภคในครวเรอน ตอมามการยกระดบคณภาพ ทำใหอาหารพนบานเปนสนคาทนำรายได กลบสชมชน สถาบนอาหารประเมนวาอตสาหกรรมอาหารพนบานมมลคาทางเศรษฐกจไมนอยกวา 18,000 ลานบาทตอป มอตราการเตบโตรอยละ 10 การใชหวเชอจลนทรยบรสทธในกระบวนการผลตอาหารพนบาน ทำให ผลตภณฑมคณภาพสมำเสมอ มความปลอดภย ลดระยะเวลาการหมก เชน การใชหวเชอ (กลาเชอ) หรอเอนไซมจากจลนทรย ในการหมกนำปลาลดระยะเวลาการหมกจาก 18 เดอน เหลอเพยง 11 เดอน ลดตนทนการผลตนำปลา ปจจบนนำปลาถอเปนสนคาสงออกสำคญ ป พ.ศ. 2553 มมลคาสงออกประมาณ 1,000 ลานบาท (www.customs. go.th) นอกจากนำปลาแลว ยงมการใชหวเชอในการผลตแหนม ทนอกจาก ใหผลตภณฑทมคณภาพสมำเสมอแลว ยงควบคมเชอกอโรคในคน ทอาจ ปนเปอนมากบวตถดบทใชผลตดวย

สมนไพรนอกจากใชเปนยายงเปนอาหารเสรม จากแนวโนมเรอง สขภาพทเปลยนจากการรกษามาสการปองกน ผลตภณฑอาหารเพอสขภาพ เขามามบทบาทในชวตประจำวนเพมขน ทำใหตลาดอาหารสขภาพเตบโต ขน ในป พ.ศ. 2551 ตลาดอาหารสขภาพภายในประเทศไทยมมลคากวา 8,000 ลานบาท (www.grad.chu.ac.th)

ค. อาหารสตว

มาตรการทไมใชภาษของประเทศคคา โดยเฉพาะขอกำหนดหาม นำเขาสนคาทมสารปฏชวนะตกคาง เปนแรงผลกดนใหผผลตอาหารสตว ปรบเปลยนมาใชจลนทรย/เอนไซมผสมในอาหารสตวเศรษฐกจหลาย ประเภท เชน สกร โคนม ไก และสตวนำเพอใหสตวมภมคมกนและไม จำเปนตองใชสารปฏชวนะ กนอาหารไดมากขนทำใหอตราแลกเนอสง ในป พ.ศ. 2551 ประเทศไทยนำเขาเอนไซมทงสน 1,107 ลานบาท (www.customs.go.th) ปจจบน บรษทไทยมศกยภาพในการพฒนาเอนไซมทม คณสมบตเทยบเทาเอนไซมในเชงการคา เชน บรษทเอเซย สตาร แอนมอล เฮลท จำกด บรษท ไมโครอนโนเวต สมาคม Animal Health Product ประเมนวาป พ.ศ. 2550 ตลาดอาหารเสรมชวภาพของสตวเศรษฐกจมมลคาไมนอยกวา 3,500 ลานบาทตอป โดยเปนผลตภณฑอาหารเสรมชวภาพของสกรประมาณ 1,500 ลานบาท

15

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

ง. ดานสขภาพและการแพทย ประเทศไทยใชสมนไพรมานาน สมนไพรนอกจากมคณคาทางดาน สขภาพ ยงมคณคาทางวฒนธรรม เพราะเปนภมปญญาทสบทอดมาจาก บรรพบรษ มลคาตลาดสมนไพรในประเทศประมาณ 48,000 ลานบาท ตอป นบวามขนาดเลกมาก เมอเทยบกบมลคาการคาขายผลตภณฑ สมนไพรในตลาดโลกทสงถงปละ 4.4 ลานลานบาท ทงทไทยมศกยภาพ ในการพฒนาผลตภณฑสมนไพร ดวยความหลากหลายทางชวภาพทม พชสมนไพรใชเปนวตถดบมากกวา 13,000 ชนด (ศนยวจยกสกรไทย, 2548) ผลตภณฑสมนไพรนบเปนหนงในสนคาเกษตรทมแนวโนมขยายตว มโอกาสทไทยจะกาวขนเปนศนยกลางการผลตผลตภณฑสมนไพรของ เอเชย และมบทบาทสำคญในฐานะเปนประเทศผสงออกผลตภณฑ สมนไพรอนดบตนๆ ของโลก อยางไรกตามผลตภณฑสมนไพรไทยยง ตองการแรงผลกดนจากภาครฐและภาคเอกชนทเกยวของ ตงแตการวจย ความตองการของตลาด การสงเสรมการปลกในเชงพาณชย กระบวนการ ผลตททนสมย และการประชาสมพนธใหผบรโภคทงในประเทศและ ตางประเทศรบรถงสรรพคณอนเปนเอกลกษณของผลตภณฑสมนไพรไทย รวมไปถงการวจยและพฒนาผลตภณฑสมนไพรไทย เพอเปนขอมลอางองถงสรรพคณของสมนไพรตางๆ ทมสวนสำคญอยางมากตอการขยายตลาดทงในและตางประเทศ

จ. สงแวดลอม ปาไมเปนทรพยากรชวภาพทมผลกระทบตอสภาวะโลกรอน เปนแหลงดดซบกาซเรอนกระจกทสำคญ กลไกการคาคารบอนเปดโอกาส ใหมการสนบสนนเงนทนจากการฟนฟปาขนาดใหญ เพอสรางแรงจงใจ ในการปลกปา ประเทศทมโครงการปลกปาในรปแบบทใหความหลากหลาย ทางชวภาพ ไดรบการสนบสนนเงนทนจากโครงการ REDD+ (Reducing Emissions from Deforestation and Forest Degradation in developing countries) ประเทศไทยมพนทอกประมาณ 1.4 ลานเฮคแตร ทตองการฟนฟ (ประมาณรอยละ 2.8 ของพนททงหมด) ถาพนทดงกลาว ไดรบการฟนฟจนกลายเปนปาสมบรณ จะไดรบผลตอบแทนทงหมด 185 ลานตนคารบอน คดเปนมลคามากกวา 310,000 ลานบาท (คำนวณ จากตลาดการคาคารบอนท 12 ยโรตอเมตรกตนคารบอนไดออกไซด หรอราว 1,700 บาท ตอเมตรกตนคารบอน) นอกจากการใชปาในการดดซบคารบอนแลวชมชนยงใชประโยชน จากปา ธนาคารโลกประเมนวา ชมชนไดรบประโยชนคดเปนมลคาระหวาง 1-4 ลานบาทตอชมชนตอป หรอประมาณ 75,000-300,000 ลานบาทตอป (World Bank, 2004)

16

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

ช. การทองเทยว

ความหลากหลายทางชวภาพเปนแรงดงดดใหนกทองเทยวทงไทย และตางชาตเดนทางไปสมผสธรรมชาตทมความเปนเอกลกษณของแตละพนท การทองเทยวถอเปนแหลงสรางรายไดทสำคญของชมชนและประเทศ การ อนรกษความหลากหลายทางชวภาพชวยสนบสนนธรกจทองเทยวไทยทม มลคาสงถง 0.72 ลานลานบาท (รายงานรายไดประชาชาต (NI) ดาน การทองเทยว กระทรวงการทองเทยวและกฬา, 2552)

การศกษาโลมาสชมพ (Sousa genesis) ในพนทอทยานแหงชาต หาดขนอม-หมเกาะทะเลใต ตงแตป พ.ศ. 2549 เปนตนมา สรางความตนตว ใหชมชนและประชาชนในการทองเทยวชมโลมาสชมพ สรางอาชพในการนำ เทยวโลมาสชมพแกกลมทองเทยวเชงอนรกษโลมาบานแหลมประทบ อ.ขนอม จ.นครศรธรรมราช ระหวาง ป พ.ศ. 2549-2552 มจำนวนเทยวเรอทออกพา นกทองเทยวไปชมโลมาสชมพถง 1,927 เทยว สรางรายไดใหชมชน 1,541,600 บาท เทยบกบชวงป พ.ศ. 2547-2548 มเรอนำเทยวเพยง 151 เทยวเทานน (ขอมลจากกลมทองเทยวเชงอนรกษโลมาบานแหลมประทบ อ.ขนอม จ.นครศรธรรมราช)

นโยบายและยทธศาสตรดานความหลากหลายทางชวภาพ ความหลากหลายทางชวภาพถกบรรจในวาระสำคญของประเทศและของโลก ดงตวอยางตอไปน

1. เปาประสงคการพฒนาแหงสหสวรรษ (Millennium Development Goals) ไดรบ ความเหนชอบในการประชมสดยอดแหงสหสวรรษขององคการสหประชาชาต (UN Millennium Summit) ในป ค.ศ. 2000 ประกอบดวยเปาประสงค 7 ขอ โดย 1 ใน 7 ขอ คอการดแลสงแวดลอมใหดำรงอยอยางยงยน

2. อนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ (Convention on Biological Diversity) เปนความตกลงดานสงแวดลอมระหวางประเทศทครอบคลมประเดนตางๆ ไดแก การอนรกษ ความหลากหลายทางชวภาพ การใชประโยชนอยางยงยน และการแบงปนผลประโยชนทไดจากการใช ทรพยากรพนธกรรมอยางเทาเทยมและเปนธรรม โดยมประเทศทใหความเหนชอบอนสญญานแลว 191 ประเทศ ประเทศไทยไดใหสตยาบนตออนสญญาความหลากหลายทางชวภาพเมอวนท 31 ตลาคม พ.ศ. 2546 และมผลบงคบใชเมอวนท 29 มกราคม พ.ศ. 2547 ประเทศไทยเปนประเทศภาคอนสญญาฯ ในลำดบท 188

3. แผนกลยทธ ไอจ-นาโงยา 2011-2020 (Aichi-Nagoya Strategic Plan) การประชมสมชชา ภาคอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ สมยท 10 ทเมองนาโงยา ประเทศญปน เมอวนท 18-29 ตลาคม พ.ศ. 2553 ทผานมา ไดปรบแผนกลยทธเพอลดการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพอนเปน รากฐานทสำคญของระบบนเวศ โดยไดรบรองแผนกลยทธ ไอจ-นาโงยา ทตงเปาหมายไววา “ภายในป

16

ยทธศาส

ตรวจยแล

ะพฒนาอ

ตสาห

กรรมมนสำป

ะหลง

17

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

ค.ศ. 2050 ความหลากหลายทางชวภาพ ไดรบความนยมในคณคา ไดรบการฟนฟ และถกใชอยางชาญฉลาด เพอธำรงรกษาบรการจากระบบนเวศ เพอผดงพนพภพทสมบรณพนผลใหยงยนและเพออำนวยผลประโยชน ทสำคญยงใหแกผคนทงโลก”

ทงนแผนกลยทธ ไอจ-นาโงยา 2011-2020 ประกอบดวยกลยทธตางๆ 5 กลยทธ ดงน

กลยทธ ก. แกไขมลเหตรากฐานของการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ โดยหยบยกความหลากหลายทางชวภาพใหเปนกระแสหลกในภาครฐและภาคประชาสงคม

กลยทธ ข. ลดแรงกดดนโดยตรงตอความหลากหลายทางชวภาพ และสงเสรมการใชประโยชน อยางยงยน

กลยทธ ค. เพอปรบปรงสถานภาพความหลากหลายทางชวภาพ โดยเฝาระวงรกษาความหลากหลาย ของระบบนเวศ ชนดพนธ และพนธกรรม

กลยทธ ง. เพมพนผลจากความหลากหลายทางชวภาพ และบรการจากระบบนเวศตอคนทงปวง

กลยทธ จ. เพมพนการอนวตอนสญญาโดยมการวางแผนอยางมสวนรวม จดการความร และ การพฒนาสมรรถนะ

4. นโยบาย มาตรการ และแผนการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพ อยางยงยน พ.ศ. 2551-2555 สำนกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ในฐานะ ฝายเลขานการอนกรรมการอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ ไดยกรางนโยบาย มาตรการ และแผนการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยน พ.ศ. 2551-2555 โดยกำหนด กลยทธ มาตรการ และแนวทางปฏบตใหสอดคลองกบแผนกลยทธของอนสญญาฯ โดยกำหนดวสยทศนวา ประเทศไทยเปนหนงในประเทศผนำในการอนรกษ และการใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพ อยางยงยน และพฒนากาวหนาในการศกษาและวจยความหลากหลายทางชวภาพ โดยมเปาหมายสำคญ เพอลดอตราการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพลงอยางมนยสำคญ สามารถธำรงรกษาระบบนเวศ ประเภทตางๆ ชนดพนธ แหลงพนธกรรมทสำคญ และคมครององคประกอบความหลากหลายทางชวภาพทเกยวของไวไดอยางยงยน

5. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559) ทกำลงเตรยมการ อยในขณะน มยทธศาสตรทกลาวถงการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยน เปน ยทธศาสตรหนงทนำประเทศไปสการพฒนาตามแนวทาง “เศรษฐกจพอเพยง” และ “สรางภมคมกนให กบการพฒนาประเทศไทย”

6. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบบท 10 (พ.ศ. 2550-2554) ในยทธศาสตรท 5 ยทธศาสตรการพฒนาบนฐานความหลากหลายทางชวภาพ และการสรางความมนคงของฐานทรพยากร และสงแวดลอม เพอเสรมสรางความอดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาตและคณคาความหลากหลายทาง ชวภาพ ควบคกบการรกษาคณภาพสงแวดลอมใหเปนฐานทมนคงของการพฒนาประเทศ และการดำรงชวต ของคนไทยในปจจบนและอนาคต รวมทงสรางกลไกการรกษาผลประโยชนของชาตอยางเปนธรรม และ ยงยน

7. กรอบนโยบายการวจยแหงชาต พ.ศ. 2551-2554 สำนกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต ในยทธศาสตรท 4 กลาวถงการเสรมสรางและพฒนาทนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

8. กรอบนโยบายเทคโนโลยชวภาพของประเทศ พ.ศ. 2547-2554 เปาหมายหลกท 5 ใช เทคโนโลยชวภาพเปนปจจยหลกสำคญของเศรษฐกจพอเพยง มงเนนการอนรกษและใชทรพยากรชวภาพ ทมความเดน หรอจำเพาะในแตละพนท โดยใชเทคโนโลยชวภาพตอยอดภมปญญาทองถน เพอการเพม ความหลากหลายของผลตภณฑ

19

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

บทท 2 :สถานภาพความหลากหลายทางชวภาพ

ในประเทศไทยบทวเคราะหจดแขงและจดออน

ความหลากหลายทางชวภาพในประเทศไทย

จดแขงความหลากหลายทางชวภาพในประเทศไทย

1. ความหลากหลายตอหนวยพนทสง ทรพยากรชวภาพเปนทนทางธรรมชาตพนฐานทสำคญตอการพฒนาเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม เมอเปรยบเทยบจำนวนชนดพนธตอหนวยพนท เอกวาดอรเปนประเทศทมจำนวนชนดพนธตอพนทสงสด โดยในพนท 100,000 ตารางกโลเมตร พบพชและสตวจำนวน 8,703 ชนด รองลงมาไดแก ประเทศไทย และอนโดนเซย พบจำนวน 2,655 ชนด และ 1,930 ชนด ตามลำดบ ขณะทสหรฐอเมรกามจำนวนสง มชวตตอพนทนอยทสดในประเทศทนำมาเปรยบเทยบโดยมเพยง 234 ชนดตอพนท 100,000 ตาราง กโลเมตร เทานน

ตารางท 1 : ความหลากหลายของชนดสงมชวตของบางประเทศตอพนท (ทมา : http:// earthtrends.wri.org) หนวย : 100,000 ตารางกโลเมตร

ประเภทสงมชวต เอกวาดอร ไทย อนโดนเซย องกฤษ อนเดย บราซล จน

สหรฐ อเมรกา

สตว 133 58 35 42 13 7 5 5

นก 591 189 84 228 36 20 12 9

พชทมทอลำเลยง 7,552 2,262 1,542 663 568 660 336 202

สตวเลอยคลาน 163 66 39 7 16 8 4 4

สตวครงบกครงนำ 167 20 15 5 7 8 4 3

ปลา 96 60 214 174 175 6 4 11

รวม 8,703 2,655 1,930 1,118 814 708 365 234

20

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

2. ตงอยในพนททมความหลากหลายทางชวภาพทมความสำคญสงสด 8 อนดบแรก ของโลก

ประเทศไทยอยใน hotspot ทเรยกวา “Indo-Burma” ถกจดอนดบใหเปนพนททมความหลากหลายทางชวภาพทสำคญสงสด 8 อนดบแรกของโลก โดยมเกณฑทใชในการจดอนดบ ไดแก จำนวนของพชและสตวเฉพาะถน จำนวนของพชและสตวเฉพาะถนตอพนท และจำนวนชนดพนธทถก คกคามเนองจากการสญเสยแหลงทอยอาศย

ภาพ World Hot Spot Area: พนททความหลากหลายทางชวภาพสง (ทมา : Myers et al., 2000)

ประเทศไทยมลกษณะภมประเทศทอยระหวางเขตหมาลายนซงมอากาศเยนทางเหนอ กบเขต แหลมมาเลเซยทางใตซงมลกษณะเปนปาชนเขตรอน (Tropical Rain Forest) จงมความหลากหลาย ทางชวภาพสง องคการอาหารและการเกษตร (FAO) รายงานวา พรรณไมวงศยาง (Dipterocapaceae) ในประเทศไทยมสดสวนถงรอยละ 65 ของจำนวนพรรณไมวงศยางทงหมดในเขตเอเชยตะวนออกเฉยงใต ในขณะท ประเทศอนๆ เชน เมยนมาร อนเดย มพรรณไมดงกลาวอยประมาณรอยละ 30-40 เทานน

3. มภมปญญาทองถนทพรอมพฒนาตอยอด

บรรพบรษไทยและปราชญชาวบานเรยนร และใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพ ตามวฒนธรรม ทองถนและภมปญญาไทย มการสงสมองคความรและประสบการณเปนวถชวตทสบทอดตอเนองกนมา ยาวนาน โดยเฉพาะการใชประโยชนจากสมนไพรทงในรปของอาหารและยารกษาโรคหลายรปแบบ ภาคเหนอ ของไทยมการนำพช 1,647 ชนด มาใชประโยชน เปนพชสมนไพร 892 ชนด และพชอาหาร 984 ชนด (ยศ และคณะ, 2547) ชาวบานไดเรยนรการถนอมอาหาร โดยนำมาหมก เปนการใชประโยชนจาก จลนทรย เชน ปลารา แหนม เปนตน ภมปญญาทองถนเหลานเปรยบเสมอนลายแทงขมทรพย มผตง

SucculentKaroo

MadagascarCape Floristic

Province

Sundaland Wallacea

SouthwestAustralia

New Zealand

New Caledonia

Western Ghats and Sri Lanka

Indo-BurmaPolynesia

Micronesia

W, AfricanForests

CentralChile

Polynesia/Micronesia

Mesoamerica

South-CentralChina

PhilippinesMediterranean

Basin

Caucasus

Caribbean

CaliforniaFloristicProvince

Brazil’sCerrado

Brazil’sAtlanticForests

TropicalAndes

Choco/Darien/WesternEquador

Eastern Arc &Coastal Forests ofTanzania/Kenya

21

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

ภาพแสดงโปรแกรมการวจยและพฒนาของโครงการ BRT

ขอสงเกตวา นกวจยทเขาไปคนหาพนธกรรมจากพชในปาเขตรอนมโอกาสพบสารพนธกรรมทนำมาพฒนาใหเกดประโยชนมเพยงรอยละ 1 เทานน แตถานกวจยไดขอมลเบองตนหรอ “ลายแทงแหงปญญา” จาก ภมปญญาทองถนแลว โอกาสพบสารพนธกรรมทนำมาใชประโยชนในเชงพาณชยมมากกวารอยละ 84

จากพนฐานของภมปญญาทองถน หากนำวทยาศาสตรและเทคโนโลยสมยใหมมาพฒนาตอยอด ดงเชนการวจยใชหวเชอจลนทรยในการผลตแหนม การใชเอนไซมหรอจลนทรยในการหมกนำปลา เพอเรง ระยะเวลาการผลต ชวยเพมโอกาสและศกยภาพในการใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพมากขน

4. มแหลงทนสนบสนนการวจยความหลากหลายทางชวภาพขนาดใหญของประเทศ : โครงการพฒนาองคความรและศกษานโยบายการจดการทรพยากรชวภาพใน ประเทศไทย (โครงการ BRT)

โครงการพฒนาองคความรและศกษานโยบายการจดการทรพยากรชวภาพในประเทศไทย หรอ โครงการ BRT (Biodiversity Research and Training Program) จดตงขนในป พ.ศ. 2539 โดยการ สนบสนนทนรวมกนระหวางสำนกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (สวทช.) และสำนกงาน กองทนสนบสนนการวจย (สกว.) มเปาหมายหลกเพอใหทนวจยและพฒนาบคลากรดานความหลากหลายทางชวภาพ งบประมาณเรมตนในการดำเนนการทงสน 577 ลานบาท เปนเวลา 5 ป (พ.ศ. 2539-2544) นบวาเปนโครงการขนาดใหญในเวลานน และขยายเวลาดำเนนงานมาจนถงป พ.ศ. 2554 ประมาณรอยละ 60 ของโครงการดานความหลากหลายทางชวภาพทงหมดของประเทศไดรบการสนบสนนจากโครงการ BRT (Cunningham and Hutacharern, 2004) ผลการดำเนนงานทำใหเกดกระแสตนตวในแวดวง นกวจยชววทยาพนฐาน เกดกลม เครอขาย ขบเคลอนใหเกดการขยายตวของความร มการพฒนา โครงสรางพนฐาน เกดนกวจยรนใหมทเขาไปเพมและทดแทนบคลากรในหนวยงานภาครฐและเอกชน อยางตอเนอง

โครงการ BRT ประกอบดวยโปรแกรมการวจยและพฒนาในดานตางๆ ดงน

โปรแกรม 1 การจดระบบสงมชวต (Systematics) โปรแกรม 2 ชววทยาเชงประชากร (Population biology) โปรแกรม 3 นเวศวทยา (Ecology) โปรแกรม 4 เศรษฐกจ สงคม และภมปญญาทองถน (Socio-economics and traditional knowledge) โปรแกรม 5 การบรหารจดการขอมล (Data management) โปรแกรม 6 การใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพ (Utilization of bioresources) โปรแกรม 7 นโยบายการจดการวจย (Policy research)

22

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

นอกจากโปรแกรมดงกลาวแลว สำนกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาตสนบสนน การดำเนนงานในอก 2 โปรแกรมทเกยวเนอง ไดแก โปรแกรมทรพยากรชวภาพ และโปรแกรมวจย พฒนา และถายทอดเทคโนโลยเพอพฒนาชมชนและชนบท

ตารางท 2 : สรปผลการดำเนนงานโครงการ BRT (พ.ศ. 2539-2553) จำนวน

1) การตพมพบทความในวารสารวชาการ (เรอง) 911

นานาชาต 797

ภายในประเทศ 114

2) นกศกษา ป.โท และ ป.เอก (คน) 639

3) การตพมพบทความในการประชมวชาการและอนๆ (เรอง) 253

4) หนงสอวชาการและกงวชาการ (เรอง) 88

5) จำนวนสงมชวตชนดใหมของโลก (ชนด) 653

6) จำนวนตวอยางตนแบบ (Type Specimens) (ตวอยาง) >3,500

7) จำนวนตวอยางอางอง (Reference Collection) (ตวอยาง) >30,000

8) สทธบตรและอนสทธบตร 12

9) ถายทอดเทคโนโลยใหภาคเอกชน 2

10) งานวจยทนำไปใชเชงสาธารณะประโยชน (เรอง) 50

11) สารเคมใหมและผลตภณฑจากจลนทรย (เอนไซม) 90

12) นทรรศการ (เรอง) 100

* ขอมล ณ 30 กนยายน 2553

จดออนความหลากหลายทางชวภาพในประเทศไทย 1. ทรพยากรธรรมชาตถกทำลายในอตราทเพมขน

ในชวง 40 ปทผานมา พนทปาไมของไทยถกทำลายไปถง 67 ลานไร ในป พ.ศ. 2551 มพนท ปาเหลอเพยงรอยละ 33 ของพนทประเทศ การลดลงของพนทปาสงผลใหเกดนำทวม ภยแลง และภย ธรรมชาตบอยครงและรนแรงมากขน ทรพยากรทางทะเลและชายฝงลดความอดมสมบรณลง อตราการจบ สตวนำลดลง 3 เทา แหลงปะการงและหญาทะเลตกอยในสภาพเสอมโทรม อตราการสญพนธของสงมชวต เพมขน ปจจบนมรายชอสตวและพนธพชในบญชใกลสญพนธถง 684 ชนด (สำนกงานคณะกรรมการ พฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2552)

23

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

เมอเปรยบเทยบกบนานาประเทศโดยเทยบเคยงจากดชนชวดการดำเนนการดานสงแวดลอมหรอ Environmental Performance Index (EPI) ทพฒนาโดยมหาวทยาลย Yale กบมหาวทยาลย Columbia การจดทำ EPI มจดมงหมายสรางมาตรฐานในการชวดผลงานของประเทศตางๆ เกยวกบการดำเนนการ ดานสงแวดลอมโดยอาศยขอมลสำคญ 25 หวขอ เชน รปแบบการทำประมง การปลอยกาซ คารบอนไดออกไซด ความอดมสมบรณของปาไม คณภาพของนำทใชดมกน สงแวดลอมของประเทศท เกอกลตอมนษย จำนวนชนดของตนไมและสตว เปนตน ในป พ.ศ. 2551 ประเทศไทยมคา EPI อยในอนดบท 53 จากจำนวน 159 ประเทศ กลมประเทศสแกนดเนเวยใหความสำคญกบการดแลสงแวดลอมมคะแนน EPI สง ขณะทประเทศในกลมเอเชยทกำลงพฒนาและมการเตบโตทางเศรษฐกจสง กลบใหความสำคญ ในการดแลสงแวดลอมไมมากนก เชน เวยดนามและจน มคะแนน EPI อยในอนดบท 76 และ 105 ตามลำดบ

2. สถานภาพการสำรวจพนธพช สตว และจลนทรย : ควรดำเนนการใหเสรจสน กอนสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ

การสำรวจพนธพช สตว และจลนทรยในประเทศไทยมความกาวหนาอยางมากหากเทยบกบเมอ 20-30 ปทแลว โครงการ BRT สนบสนนการวจยดานนเปนเงนงบประมาณเกอบ 100 ลานบาท (รายงานประจำปโครงการ BRT, 2548) ทำใหเรงอตราการสำรวจชนดพนธของประเทศไทย เชน การศกษา พชในโครงการศกษาพรรณพฤกษชาตของประเทศไทย (Flora of Thailand) โดยหอพรรณไม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มความกาวหนาในอตราเรง 2 เทา จากเดมในป พ.ศ. 2513- 2539 มอตราการศกษาพชเฉลย 65.1 taxa ตอป มาเปน 143 taxa ตอป ในป พ.ศ. 2540-2551 (ทมา : กองกานดา ชยามฤต) ทำใหการศกษาพชในวงศใหญๆ ทมศกยภาพในเชงเศรษฐกจ ดำเนนการ เสรจเรยบรอย ไดแก วงศเปลา วงศอบเชย วงศกอ อยางไรกตามยงมงานวจยสำรวจพชอกรอยละ 40 ของพชทมอยในประเทศไทยทตองดำเนนงานใหเสรจสนเพอเปนฐานขอมลในการศกษาตอยอดในอนาคต

เชอราจดเปนทรพยากรชวภาพทใชประโยชนในทางเศรษฐกจมากทสดชนดหนง การสำรวจราใน ประเทศไทย เรมขนมากวา 100 ป ในชวงพ.ศ. 2544-2538 (93 ป) มการคนพบราชนดใหมของโลก 122 สปชส จากการสนบสนนของโครงการ BRT ในชวง พ.ศ. 2539-2548 (10 ป) มการตพมพราชนดใหม ของโลกทพบในประเทศไทยถง 153 สปชส ปจจบนการสำรวจราดำเนนการอยางตอเนองในศนย พนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต มราทจดเกบรกษาไวแลวถง 40,000 ตวอยาง ครอบคลม เกอบทกระบบนเวศ รวมทงมการนำไปใชประโยชนในดานตางๆ

24

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

1000000

100000

10000

1000

100

10

11901 1911 1921 1931 1941 1951 1961 1971 1981 1991 2001

กอน BRT

เมอม BRT

อนาคต ?

กอน BRT (1902-1995) เมอม BRT (1996-2005) อนาคต

ระยะเวลา 93 ป

ตพมพราชนดใหม122 new species

ระยะเวลา 10 ป

ตพมพราชนดใหม153 new species

http://www.unep.orgคาดวาประเทศไทยมราทงหมด 150,000 ชนด แต

พบแลวเพยง 6,000 ชนด (4%) ดงนนจงมราอกกวา140,000 ชนดทยงรอการคนพบ และ...

ภาพเปรยบเทยบอตราการคนพบราชนดใหมของโลก กอนและหลงจากมโครงการ BRT

ทมา : สายณห สมฤทธผล, 2552

สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย สำรวจและรวบรวมชนดพนธสาหราย นำจดขนาดเลกไปแลวถงรอยละ 46 ของชนดทคาดวามในประเทศไทย

เมอเปรยบเทยบกบประเทศอนในการสำรวจชนดของแมลง ประเทศไทยยงลาหลง ประมาณวา ประเทศไทยมแมลงมากกวา 100,000 ชนด แตทราบชอประมาณ 12,000 ชนด การรจกชอของแมลงนอย ทำใหขอมลความหลากหลายทางชวภาพของแมลงในประเทศไทยมนอยมาก ทงๆ ทประเทศไทยเปน ประเทศเกษตรกรรม มความเกยวของกบแมลงไมทางตรงกทางออม แมลงจงเปนกลมทตองทมเทใหกบการสำรวจมากขน เชนเดยวกบสตวไมมกระดกสนหลงกลมอนๆ มขอมลนอยเชนกน เชน กลมแมงปอง แมงมม สวนไสเดอนดนมนกวจยศกษาวจยเพมเตมจนพบไสเดอนพนธไทยเกอบ 100 ชนด (ทมา : สมศกด ปญหา, 2553 ตดตอสวนตว) ทมศกยภาพในการใชประโยชน อกกลมหนงทมขอมลนอยมาก คอ สตวทะเล

ผลการสำรวจชนดพนธส งมชวตทำใหคนพบสงมชวตชนดใหมของโลก ตงแตป พ.ศ. 2540 เปนตนมา นกวจยไทยโดยการสนบสนนของโครงการ BRT คนพบสงมชวตชนดใหมของโลก 653 ชนด (ทมา : โครงการ BRT, 2553 ตดตอสวนตว) หรอมอตราการคนพบฉลยสปดาหละ 1 ชนด ชใหเหนถงความรำรวยทรพยากรชวภาพของไทย และโอกาสในการนำทรพยากรชวภาพไปใชประโยชน ตวอยางเชน ไรนำนางฟา สงมชวตชนดใหมของโลกทคนพบในป พ.ศ. 2541 ถกนำมาใชประโยชน พฒนาเปนสตวเศรษฐกจ สามารถขายไขและตวแชแขง สงออกนอกประเทศ

25

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

ตารางท 3 : ความหลากหลายทางชวภาพของประเทศไทย

ทมา : โครงการ BRT, 2554

แมมความหลากหลายทางชวภาพสง แตจากตารางท 3 พบไดวา สดสวนทศกษาแลว เมอเทยบกบ ทคาดวาจะม นบวายงนอย ตวอยางเชน รามการศกษาเพยงรอยละ 6 ของทคาดวาม พชทมการศกษามาก แตยงมกวารอยละ 40 ทตองศกษาเพมเตม นอกจากน ความเสอมโทรมของทรพยากรปาไมหรอทะเล ทำใหอตราการสญพนธเพมขน ซงอาจไมทนกบความสามารถในการสำรวจ และคนพบสงทเคยมอย

3. สถานภาพองคความร : ขาดงานวจยนเวศวทยา

นเวศวทยาเปนศาสตรทศกษาความสมพนธระหวางสงมชวต และระหวางสงมชวตกบสงแวดลอม ทโยงใยกนเปนสายใยแมงมม ความสมพนธดงกลาวเกดขนตงแตระบบเลกๆ ทเรยกวาถนอาศย (habitat) หรอบานของสงมชวต ไปจนถงระบบทใหญขนเรยกวา ระบบนเวศ เปนการรวมเอาบานหรอถนอาศย เลกๆ ทประกอบกนจนเปนระบบใหญ ระบบนเวศมลกษณะเฉพาะทแตกตางกนไป เชน ระบบนเวศนำจด ระบบนเวศทรพยากรทางทะเลและชายฝง ระบบนเวศเขาหนปน ระบบนเวศปาไม เปนตน การทำความ เขาใจกบระบบนเวศเหลานตองศกษาเชอมโยงกนทงทางชวภาพและกายภาพ โดยมศาสตรทเกยวของ เชน ทางชวภาพตงแตการศกษาชวประวต (life history) พฤตกรรม (behavior) การแพรกระจายทางภมศาสตร (geographical distribution) การออกดอกออกผล (phenology) พลวตของประชากร (population dynamics) การตดตามประชากรระยะยาว (long-term monitoring) ปฏสมพนธระหวางสงมชวต (species interaction) ไปจนถง การศกษาปจจยทางกายภาพของระบบนเวศ เชน การหมนเวยนของ สารอาหาร การไหลเวยนของนำ ตะกอนดน พลงงาน เปนตน วชาการตางๆ เหลานเกยวพนกนเปนระบบ โยงใยสงมชวตและสงแวดลอมเขาดวยกน ตงแตระบบเลกๆ ในบาน ไปจนถงระบบทใหญระดบโลก ตวอยางเชน ปญหาสภาวะการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของโลก เกดขนตงแตระดบทองถน (local climate change) สะสมจนกลายเปนปญหาสภาวะโลกรอนระดบโลก (global climate change)

ภายใตการสนบสนนของโครงการ BRT (พ.ศ. 2539-2548) มการตพมพผลงานวจยในระดบ นานาชาตมากถง 456 เรอง เปนผลงานดานอนกรมวธานและการจดทำบญชรายชอสงมชวต (inventory) ถงรอยละ 58 สวนผลงานการใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพมเพยงรอยละ 18 ในขณะทงานดาน นเวศวทยาและสงแวดลอม ดานพฤตกรรมและปฏสมพนธระหวางสงมชวตมนอยมาก (Baimai and Brockelman, 2007) ทำใหขาดขอมลเชงลกทนำไปสการแกไขปญหาสงแวดลอม การลดลงของ ความหลากหลายทางชวภาพ และการดแลรกษาระบบนเวศ

ประเภทสงมชวตจำนวนทศกษาแลว

(ชนด)จำนวนทคาดวาม

(ชนด)สดสวนทศกษาแลว/

จำนวนทคาดวาม (%)

แบคทเรย 1,600 20,000 8

รา 8,800 150,000 6

สาหราย 2,300 5,000 46

แมลง 12,000 105,000 11

สตวไมมกระดกสนหลง (ไมรวมแมลง)

10,400 82,000 13

สตวมกระดกสนหลง 4,200 5,000 84

พชทมทอลำเลยง 6,100 10,000 61

26

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

ตวอยางงานวจยนเวศวทยาในประเทศไทยทศกษาวจยมายาวนาน เชน แปลงศกษานเวศวทยา ระยะยาวทมอสงโต อทยานแหงชาตเขาใหญ แปลงศกษาดงกลาวไดเกบขอมลทางดานกายภาพและ ชวภาพมาแลวไมตำกวา 15 ป ผลการวเคราะหขอมลทำใหทราบวา การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ทำใหตนกลาของสเสยดเทศ และเงาะปาลดลง สงผลกระทบตอการขยายตวของปา เนองจากพชทงสอง ชนดเปนอาหารสำคญของชะน สตวปาผแพรกระจายเมลด (รายงานประจำปโครงการ BRT, 2552)

แปลงวจยความหลากหลายทางชวภาพถาวรมอสงโต อทยานแหงชาตเขาใหญ ไดรบการยอมรบจากวง วชาการวาเปนแปลงศกษานเวศวทยาถาวรทดทสดแหงหนงของประเทศไทย มขนาดพนท 30 แฮกแตร เดมเปน ททำวจยของนสตนกศกษาปรญญาโทและปรญญาเอก หลงจากไดรบการสนบสนนจากโครงการ BRT ในป พ.ศ. 2539 งานในแปลงวจยไดขยายตวอยางรวดเรว มการศกษาทงจำนวนและขนาดตนไมในแปลงตงแต ขนาด 1 ซม. ขนไป จนถงตนไมขนาดมากกวา 10 ซม. รวมทงการศกษาประชากร พฤตกรรม และอาหาร ของชะน นอกจากนน ยงใชโปรแกรมสำเรจรป และระบบเทคโนโลยภมสารสนเทศ (GIS) เขามาชวยเกบ ขอมลอยางเปนระบบ ขอมลจากการสะสมระยะยาวมากกวา 15 ป ไดเรมเขามาบงชสภาวะโลกรอนได เชน การเจรญเตบโตของกลาเงาะปา และสเสยดเทศทเปลยนแปลงไป ในชวงทแปลงวจยความหลากหลายทาง ชวภาพถาวรมอสงโต กำลงดำเนนไปไดอยางมนคงนน งานวจยนเวศวทยาสตวปา ไดเรมเขามาสมทบ เชน การศกษาชววทยานกปรอดโองเมองเหนอ ไกฟาหญาลอ หมหมา หมขอ เปนตน ทำใหงานวจยแตกแขนงออก อยางรวดเรว ลาสดมงานวจยนเวศวทยาของรา เชน การศกษาเชอราแมลงทเขาทำลายแมงมม การศกษาเชอรา ทกอใหเกดโรคแกตนอบเชย เปนตน ปจจบนแปลงศกษาวจยถาวรมอสงโตไดรวมอยในเครอขายแปลงศกษา พลวตปาทวโลกของ Center for Tropical Forest Science (CTFS) แหงสถาบนสมธโซเนยน

สถานการณทเกยวเนองกบการวจยนเวศวทยา ทเหนผลกระทบไดอยางชดเจน เชน ปญหาเถาวลยในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน ไดกลายเปนปญหาใหญ จนเกดภาวะปาลม เถาวลยปกคลมผนปาใน อทยานแหงชาตแกงกระจาน จงหวดเพชรบร กนพนทกวา 3 แสนไร สงผลกระทบอยางรนแรงตอตนไม ใหญและสตวปาทกชนด พนทโลงสองขางถนน ตงแตหนวยพทกษอทยานฯเขาสามยอดถงหนวยพทกษ อทยานฯ บานกราง ระยะทาง 15 กโลเมตร ทเคยเปนทงหญาพชอาหารสตว ปาดบแลง และปา เบญจพรรณถกเถาวลยนานาชนดปกคลมรกทบ สงผลใหสตวปาขาดแคลนพชอาหาร เรอนยอดและกงกาน ตนไมถกเถาวลยปกคลมโอบรดอยางหนาแนนจนยนตายและหก โคน เนองจากตนไมถกเถาวลยแยงนำ อาหารและแสงสวาง ในทสดเถาวลยยดครองพนทไดอยางถาวร ตนไมทถกเถาวลยปกคลมออนแอลงไป เรอยๆ ถกโรคพชและแมลงศตรทำลายซำเตม นอกจากการสญเสยไมยนตนทมคณคาหลายชนดแลว ยง สญเสยไมพนลาง เชน สมนไพร ลกไม พชอาหารและสญเสยแหลงอาศยและแหลงอาหารของสตวปา เชน ชางปา นกกาฮง (โครงการศกษาวจยผลกระทบเถาวลยรกรานในอทยานแหงชาตแกงกระจาน กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช, 2553)

27

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

ระบบนเวศนำจด ไดแก แมนำ ลำคลอง หนอง บง มความสำคญตอการทำมาหากนของคนไทย มาชานาน แมนำเจาพระยามความยาวถง 380 กโลเมตร เปนเสนเลอดใหญทหลอเลยงคนทงประเทศ มพนธปลาถง 329 ชนด หนงในพนทชมนำของไทยทสำคญ เชน บงบอระเพด จ.นครสวรรค เปน เสนทางบนผานของนกอพยพมากกวา 20,000 ตว นกประมาณ 187 ชนดทำรงบรเวณน มปลาอก 150 ชนดทอาศยในบงบอระเพด ชมชนโดยรอบมรายไดเฉลยจากการจบปลา 11,460 บาทตอป จบปลาได ประมาณ 400-500 ตนตอป (world bank, 2004) ระบบนเวศนำจดปจจบนไดเสอมโทรมไปมาก มการปลอยนำเสยลงสแมนำลำคลอง การจบปลาแบบไมถกวธ สารเคมจากการเกษตร จงจำเปนตองเรง ศกษาระบบนเวศนำจดทงระบบ เพอหาแนวทางในการฟนฟบนฐานความรดานนเวศวทยา

การศกษาปลาในแหลงนำภาคตะวนออก ภาคใต และภาคตะวนตก โดย ศ.เฟดเดอรค วเลยม เอช บมช สาขาวชาวทยาศาสตรสงแวดลอม โครงการบณฑตศกษา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยบรพา พบขอมลการกนอาหารของกลมปลาหนาดน ปลาแตละชนดมชวงเวลากนอาหารแตกตางกน ทำใหปลาหลายชนดสามารถ อยรวมกนในบรเวณเดยวกน ในดานแหลงทอยอาศยกบปรมาณความดกไข พบวา ปลาชนดเดยวกน แตอยตาง ระบบนเวศกน มความดกไขตางกน เชน ปลาในวงศปลาจงจก ในภาคใตปลามความดกไขมากกวาภาค ตะวนตก แหลงทอยอาศยทเปลยนแปลงไปทำใหปลาหลายชนดจำนวนนอยลง เชน ปลาคอ Nemacheilus

masyae ทชอบอยตามพนทรายนำไหลแรง หายากมากขน เนองจากถนทอยอาศยเปลยนแปลงไป

งานวจยนเวศวทยาจำเปนตองเกบขอมลอยางตอเนองทงดานกายภาพและชวภาพ เปนงานหนก ทตองอาศยทงกำลงคนและเครองมอททนสมย ยทธศาสตรการวจยความหลากหลายทางชวภาพควรเนน งานวจยดานนในอนาคต เพราะยงมระบบนเวศอกมากมายทงระบบนเวศในนำจด ระบบนเวศเกษตร ระบบ นเวศทรพยากรทางทะเลและชายฝง ทกำลงเสยงตอการถกทำลายอนเนองมาจากปญหาการเปลยนแปลง สภาพแวดลอมและการบกรกอนเนองมาจากการขยายตวทางเศรษฐกจ อกทงยงตองสรางบคลากรนกวจย นเวศวทยาทเปนคนไทยใหมากขน เนองจากการดำเนนงานดานนเวศวทยาในประเทศไทยสวนใหญ ดำเนนการโดยนกวจยตางชาต (สมโภชน, 2548)

28

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

4. ดานการพฒนาบคลากร : ขาดนกวจยนเวศวทยา และเสนทางอาชพนกวจย นเวศวทยาระยะยาว

การสรางนกวจยรนใหมเพอทดแทนคนรนเกาททยอยเกษยณอายราชการ เพอใหเพยงพอกบความตองการนกวจยในการพฒนาประเทศ ไดเปนวาระหรอปญหาใหญสำหรบประเทศไทย ในขณะนมการสราง นกวจยในประเทศไทยทงสายพนฐานและสายประยกตมาตลอดระยะเวลา 20 ป ทผานมา แตปรมาณ นกวจยยงไมเพยงพอตออตราความกาวหนาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยของประเทศ

ในชวง 15 ปทผานมา โครงการ BRT ลงทนไมนอยกวา 70 ลานบาท สรางนกศกษาประมาณ 600 คน ทำใหบคลากรนกอนกรมวธานในประเทศไทยเพมขนเมอเทยบกบเมอ 20-30 ป ทแลวทประสบ ปญหาการขาดแคลนนกวจยชววทยาอยางมาก ในป พ.ศ. 2545 ประเทศไทยมนกอนกรมวธาน 277 คน ใน 49 หนวยงาน ในจำนวนนเปนนกอนกรมวธานพช 82 คน สตวไมมกระดกสนหลง 70 คน สตวมกระดกสนหลง 47 คน จลนทรย 51 คน แพลงคตอน 10 คน สาหราย 9 คน ปรสต 6 คน โปรโตซว 2 คน ในป พ.ศ. 2553 จำนวนนกอนกรมวธานเพมเปน 497 คน (http://chm-thai.onep.go.th/ BioExpert.Web/Default.htm) เมอเทยบกบนกนเวศวทยา พบวามอยเพยงไมกคนเทานนในประเทศไทย อกทงนกวชาการทมประสบการณมอายมากขน

สงทเปนอปสรรคสำหรบผทสำเรจการศกษาใหมและนกวจยดานความหลากหลายทางชวภาพโดย เฉพาะดานนเวศวทยาคอการขาดการสนบสนนเขาสสายอาชพรวมถงความกาวหนาในสายงาน (career path) ทงนเนองจากไมมสถาบนวจยรองรบการทำงานเปนนกวจย โดยเฉพาะนกวจยนกนเวศวทยา ระยะยาว

5. การอนรกษและฟนฟทรพยากรชวภาพและระบบนเวศ : ขาดการพฒนาเทคนคและเทคโนโลยททนสมย รวดเรวและมประสทธภาพ

ประเทศไทยมพนทอนรกษทางบก 88,450 ตร.กม. และพนทอนรกษทางทะเลประมาณ 6,231 ตร.กม. (world bank, 2004) จากปญหาการบกรกทำลายปาอยางตอเนอง กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ใหความสำคญกบแนวคด REDD+: Reducing Emission from Deforestation and Forest Degradation in Developing Countries หรอ การลดการปลดปลอยกาซเรอนกระจกจากการทำลายปา และการเสอมของปาในประเทศกำลงพฒนา ทสอดคลองกบการสนบสนนงานวจยการฟนฟปา โดยโครงการ BRT ทเลอกใชพรรณไมทองถนฟนฟปา เสรมกบการกำจดวชพช การใสปย การคลมโคนตนและการตดกง เรงรดการกลบคนของตนกลาทงอกเองตามธรรมชาต และเพมความหนาแนนของพรรณไมใหมากขน สามารถฟนฟปาเสอมโทรมใหคนความหลากหลายทางชวภาพไดภายใน 7 ป ปจจบนมพนทปาเสอมโทรม อกประมาณ 1.4 ลานเฮคแตรทตองการการฟนฟ (ขอมลจากหนวยวจยฟนฟปา มหาวทยาลยเชยงใหม)

29

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

หนวยวจยฟนฟปา มหาวทยาลยเชยงใหม ภายใตการสนบสนนของโครงการ BRT พฒนาเทคนคและวธการฟนฟปาดบเขาในภาคเหนอ โดยใชพรรณไมทองถน เรงการฟนตวของปาภายใน 7 ป จากรายงานวจยพบวา หลงจากปลกปา 6 ป ไมคอรไรซา (Mycorrhizas) เพมขนจาก 6 สปชส เปน 21 สปชส ไลเคนเพม 2 เทา มนกเพมขนจาก 30 ชนด เปน 87 ชนด จากการปลกพช 30 ชนด ภายใน 8 ป เพมเปน 72 ชนด พบสตว เลยงลกดวยนมกลบเขามาในพนท เชน ชะมด หมหรง เกง ลน หมปา โครงการนไดรบความสนใจจากหนวยงาน หลายแหง ไดเปดใหบรการฝกอบรมและสาธตวธการฟนฟปา มการขยายผลรวมกบหนวยงานของรฐและองคกร พฒนาเอกชน เชน

- นำองคความรทไดรวมกบกองทพบกและ IUCN ในการฟนฟปา 9,000 ไรใน 9 หมบานทบานแมสะลอง จ.เชยงราย

- ขยายผลไปฟนฟปาดบชนทราบตำในปาทางภาคใต ซงเปนทอยของนกแตวแรวทองดำ รวมกบ Bird Conservation Society

- ขยายผลรวมกบ Western Forest Complex for Elephants ในการทำ Forest Corridors เพอลด ความขดแยงระหวางคนกบชางในพนทเขตรกษาพนธสตวปาสลกพระ จ.กาญจนบร

หนวยวจยสาหรายและหญาทะเล มหาวทยาลยสงขลานครนทร หาดใหญ ภายใตการสนบสนนของโครงการ BRT สำรวจสาหรายสกล Halimeda ในประเทศไทย พบ 8 ชนด ชนดทนาสนใจคอ สาหรายใบมะกรด (Halimeda macroloba) กระจายทวไปในฝงอาวไทยและอนดามน สามารถนำมาลดผลกระทบจากสภาวะ โลกรอนได เนองจากดดซบกาซคารบอนไดออกไซด ไดถง 2,400 ตนตอเฮคแตรตอป ดกวาตนไม 5 เทา (ใชในการสงเคราะหแสง 600 ตนตอเฮคแตรตอป และทเหลออก 1,800 ตนตอเฮคแตรตอปใชในการสราง แคลเซยมคารบอเนต) เมอสาหรายใบมะกรดตาย สวนของแคลเซยมคารบอเนตทสะสมไวกลายเปนเมลดทราย ประมาณ 109.5 ตนตอเฮคแตรตอป จากการศกษา Halimeda macroloba ในประเทศไทย พบวา คาเฉลย ปรมาณการสะสมแคลเซยมคารบอเนตของ Halimeda macroloba บรเวณอาวตงเขน จงหวดภเกต คดเปน รอยละ 67.87 มลลกรมตอตน (Sinutok et al., 2008) สาหรายใบมะกรดมการเจรญเตบโตทรวดเรวมาก ในแตละวนสาหรายใบมะกรดชนด Halimeda macroloba สราง segment ใหมประมาณ 2-3 ปลอง หรอม อตราการเจรญเตบโตเทากบ 2-3 segment ตอตนตอวน (Sinutok et al., 2008)

2 ป 7 ป 8 ป

0 ป

30

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

ปาชายเลนของไทยมความสำคญทางดานความหลากหลายทางชวภาพระดบโลก เนองจากเปน แหลงทอยอาศยของชนดพนธพช พนธสตวตางๆ มากมายหลายชนด อยระหวางระบบนเวศบกกบระบบนเวศทะเล พนทปาชายเลนประสบปญหาการบกรกทำลายและเสอมโทรมเชนเดยวกน จากเดมเคยมพนท 3,680 ตร.กม. ในป พ.ศ. 2504 เหลอเพยง 2,400 ตร.กม. ในป พ.ศ. 2545 (world bank, 2004) ความเสอมโทรมดงกลาว ทำใหแหลงอนบาลสตวนำลดนอยลง สงผลกระทบตอรายไดของเกษตรกรและคณภาพชวต ธนาคารโลกประเมนมลคาความสญเสยทางเศรษฐกจของปาชายเลนในป พ.ศ. 2549 ไวท 12,000 ลานบาท (world bank, 2006)

ผลผลตทไดจากชายฝงทะเลของประเทศไทยมบทบาทสำคญในภาคการประมงและการเพาะเลยงสตวนำชายฝง ในปพ.ศ. 2546 มการจบสตวนำ 2.7 ลานตน ในขณะทผลผลตจากการเพาะเลยง สตวนำชายฝงเทากบ 0.7 ตน เมอคดรวมผลผลตทไดจากทง 2 แหลง มมลคาประมาณ 112,000 ลานบาท ปจจบนกจกรรมการเพาะเลยงสตวนำชายฝงเตบโตอยางตอเนอง ขณะทไมสามารถขยายพนทเพอทำนากงไดอกตอไป และปรมาณสตวนำในธรรมชาตยงไดรบภยคกคาม (world bank, 2006)

ปะการงฟอกขาว กำลงเปนปญหาใหญในทะเลไทย มรายงานปะการงรอยละ 90 ตายเนอง มาจากสภาวะโลกรอนและกจกรรมของมนษย ทำใหอตสาหกรรมการทองเทยวในประเทศไทยทมมลคา 0.72 ลานลานบาทมความไมยงยน มลคาความเสยหายทเกดขนจากการเสอมโทรมของแนวปะการงใน แตละป ธนาคารโลกไดประเมนไวท 340 ลานบาท (world bank, 2006) การประกาศพนทคมครอง ทางทะเลเปนรปแบบการบรหารจดการทประสบผลสำเรจในระดบทนาพอใจ อยางไรกตามปะการงทอยในบรเวณดงกลาว เพยงรอยละ 6.8 เทานนทมการบรหารจดการแบบพนทคมครองทางทะเลทด (world bank, 2006)

นกวชาการจากภาควชาวทยาศาสตรทางทะเล จฬาลงกรณมหาวทยาลย เกบตวอยางและทดลองเพาะ ขยายพนธปะการงดวยวธการสบพนธแบบอาศยเพศ สำเรจเปนคณะแรกของประเทศ เมอเปรยบเทยบอตรา การรอดของปะการงในธรรมชาตกบวธการน พบวาอตรารอดของปะการงในธรรมชาตคอนขางตำมาก คาดวา อยทประมาณไมเกนรอยละ 0.01 ขณะทวธการเพาะขยายพนธปะการงดวยวธนมอตราการปฏสนธมากกวา รอยละ 95 อตราการลงเกาะรอยละ 50-75 และอตรารอดภายหลงการเลยงเปนเวลา 6 เดอนรอยละ 40-50 (การเสวนาการฟนฟปะการงไทยภายใตสภาวะวกฤตสภาวะสงแวดลอมโลก วนท 28 มกราคม พ.ศ. 2554

ทจฬาลงกรณมหาวทยาลย)

31

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

การกดเซาะชายฝงเปนปญหาสงแวดลอมททาทายเปนอนดบตนๆ ประเทศไทยเผชญกบการกดเซาะ ในอตราทมากกวา 1-5 เมตรตอป หากคดเปนอตราการสญเสยพนทโดยรวมแลว อยท 2 ตารางเมตรตอป คดเปนมลคามากกวา 6,000 ลานบาท (world bank, 2006) มรายงานวาในฝงอาวไทยมการกดเซาะ ชายฝงในระดบรนแรงมากกวา 5 เมตรตอป กนพนท 180.9 กโลเมตร สวนพนทชายฝงทะเลในฝงอนดามน เกดขนนอยกวาชายฝงทะเลดานอาวไทยโดยพนททมการกดเซาะรนแรงในอตราเฉลยมากกวา 5 เมตรตอป ใน 5 จงหวด คอ ระนอง ภเกต กระบ ตรง และสตล และพนททมอตราการกดเซาะปานกลางเฉลย 1–5 เมตรตอปใน 6 จงหวด ไดแก ระนอง พงงา ภเกต กระบ ตรง สตล (http://dmcr.go.th)

ปญหาเหลานลวนตองการการศกษาวจยอยางจรงจงและลกซง รวมทงสรางความสามารถใน การบรหารจดการ และการพฒนาเทคโนโลยในการอนรกษและฟนฟททนสมย รวดเรว และมประสทธภาพ ใหทนการเสอมโทรมทเกดขนอยางรวดเรว นกวทยาศาสตรจากจฬาลงกรณมหาวทยาลยใชแบบจำลอง เพอนคคด (ComMod) ประกอบดวย แบบจำลองพหภาค (ABM) และการประชมเชงปฏบตการเพอ จำลองสถานการณรวมกน (Participatory Simulation Workshop) เพอจดการทรพยากรหอยหลอด อยางยงยนรวมกบชมชนประมงหอยหลอด การทดสอบการจดการพบวา การหมนเวยนพนทบางสวน เพอหามจบหอยหลอดรวมกบระบบโควตาเปนแนวทางการจดการทดทสดตอประชากรหอยหลอด (Worrapimpong, 2010)

ป พ.ศ. 2552 วกฤตดอนหอยหลอดในรอบ 30 ป พบความหนาแนนหอยนอยกวา 1 ตวตอตารางเมตร นกวจย คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ภายใตการสนบสนนของโครงการ BRT พฒนาแบบจำลองเพอน คคด (ComMod) ประกอบดวย แบบจำลองพหภาค และการประชมเชงปฏบตการเพอจำลองสถานการณ รวมกน (Participatory Simulation Workshop) เพอจดการทรพยากรหอยหลอดอยางยงยน การทดสอบ การจดการพบวา การหมนเวยนพนทบางสวนเพอหามจบหอยหลอดรวมกบระบบโควตาเปนแนวทาง การจดการทดทสดตอประชากรหอยหลอด กลมอนรกษดอนหอยหลอด ประกอบดวยชาวประมงและประชาชนในพนท ดำเนนการกำหนดเขตพนทดงกลาวเปนอาณาเขตประมาณ 20 ไรเศษ บนสนดอนทรายทเปน แหลงทอยของหอยหลอดตงแตเดอนตลาคม พ.ศ. 2552 พบวาหลงจากมเขตอนรกษ ประชากรหอยหลอดม แนวโนมฟนคนสภาพ โดยมความหนาแนนเพมขนจาก 1 ตวตอตารางเมตรในเดอนสงหาคม พ.ศ. 2552 เปน 6-10 ตวตอตารางเมตรในเดอนตลาคม พ.ศ. 2553

ดชนชวดความสำเรจ กอนการดำเนนงาน(สงหาคม พ.ศ. 2552)

หลงการดำเนนงาน(ตลาคม พ.ศ. 2553)

1. ความหนาแนน (ตวตอตารางเมตร) 1 6-10

2. จำนวนผเกบหอยหลอด (คนตอวน) 20-30 60-100 คนตอวน

3. ราคาขาย (บาทตอกโลกรม) 55-60 55-60

4. ปรมาณทจบไดตอวน (กโลกรมตอคน) 2.5 7-10

5. รายไดเฉลย (บาทตอคนตอวน) 130 500

Me Him/HerEnvironmentGoal

Representation

CommunicationI know

how to do

Actions

Perceptions

Environment Objects in environment

Communication

แผนผงการทำงานของแบบจำลองเพอนคคด

32

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

ในตางประเทศมการพฒนาเทคโนโลยการฟนฟปาทรวดเรว เชน การใชวธโปรยเมลดพนธพชจาก อากาศ และมวธการตรวจวดปรมาณคารบอนทกกเกบเหนอผนปาอเมซอนไดอยางรวดเรว โดยการใช satellite image รวมกบ airborne light detection and ranging ซงมความรวดเรว แมนยำ เปนทยอมรบของโครงการ REDD (Asner et al., 2010) ท Great Barrier Reef ประเทศออสเตรเลย และ Moorea, French Polynesia ไดตดตงเซนเซอรตดตามตรวจวดสภาพแวดลอมทางกายภาพใตทะเล แบบ real time ซงเปนเทคโนโลยใหมเชอมโยงเซนเซอรเปนเครอขาย สามารถตดตามสภาพแวดลอมใต ทะเลผานโทรศพทสมารทโฟน และอนเตอรเนต ทำใหตดตามปรากฏการณปะการงฟอกขาวไดทนทวงท

6. การพฒนาชมชนทองถนบนฐานชวภาพ : ตองการวทยาศาสตรและเทคโนโลย เพอการพฒนาทยงยน

การสรางชมชนเขมแขงเปนหวใจสำคญของการพฒนาอยางยนยนบนฐานเศรษฐกจพอเพยง ประเดนดงกลาวจงมการสนบสนนใหประชาชนมสวนรวมในการสงวน บำรงรกษา และใชประโยชนจาก ทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพอยางสมดล รวมทงมสวนรวมในการสงเสรม บำรง รกษา และคมครองคณภาพสงแวดลอมตามหลกการพฒนาทยงยน

ชมชนใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพมานานแลว ทงทางตรงและทางออม ประโยชนทางตรงไดแกการเกบของปา เชน เหด ผก สมนไพร หรอการทองเทยวพนทธรรมชาตทสวยงาม สวนประโยชนทางออม ชมชนใชประโยชนในเชงการสรางสมดลทางสภาพแวดลอม เชน การควบคมอากาศใหเปนไปตามฤดกาล การควบคมวฏจกรของนำ การควบคมกระบวนการกดเซาะหนาดน การรกษาชนตะกอน การสรางดน และ การรกษาวฏจกรของสารอาหารในระบบนเวศ ความหลากหลายทางชวภาพเปนเสมอนหลกประกนให ประชาชนและชมชนทองถนดานความมนคงทางอาหารและสงแวดลอม

World Bank (2004) รายงานมลคาทางเศรษฐกจจากการเกบของปาจากแหลงธรรมชาตเพอ บรโภคในครวเรอนและเพอคาขาย ทบานทงยาว จ.ลำพน ในระยะเวลา 1 ป มมลคา 998,492 บาท หรอประมาณ 1 ลานบาทตอป ถาประเทศไทยม 70,000 – 80,000 หมบาน มลคาการใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพในชมชนมมากถง 75,000-300,000 ลานบาทตอป ลกษณะการใชประโยชนเชนน ชวย ใหผมรายไดนอยอยไดอยางพอเพยง หากมการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพสงผลกระทบตอผม รายไดนอยทนท

33

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

รายการอาหารปา

มลคา(บาท)

รายการอาหารปา

มลคา(บาท)

ไขมดแดง 282,300 ผกหวาน 80,020

กบ-เขยด-ปลา 46,340 เหดถอบ 164,940

งสง 1,000 เหดรวม 80,000

แมงมน 4,000 เหดโคน 38,200

แมงปอง 20,000 เหดปโล 30,877

แมงมม 20,920 เหดหลม 63,170

ตะขาบ 33,600 เหดขมน 22,800

ผเสอ 43,790 หนอไม 940

ตอ-แตน 11,880 ผลไมปา 17,825

ผกรวม 34,000 ใบตองตง 1,890

มลคารวมทงสน (บาท) 998,492 ตอป

เกอบ 30% เปนผลผลตทไดจากไขมดแดงตามดวยเหดตางๆ และผกหวาน

ใชบรโภคในครวเรอน 70% และนำไปขาย 30%

รายไดนอกระบบหรอทไมเปนทางการ

นอกคาของ จดพ (GDP)

ใน 70,000-80,000 หมบานทวประเทศ

มอยางตำหมบานละ 1-4 ลานบาท

เปนเงนอยางตำ75,000-300,000

ลานบาทตอปหรออยางนอย 7.3-29%

ของงบประมาณทงหมดป 2547

หรอประมาณ 1.14-4.6%ของคา (GDP) ของประเทศ

ขอมลการใชประโยชนจากความหลากหลายทางชวภาพ

ปาชมชนบานทงยาว จ.ลำพนมคาเทากบ 998,492 บาทตอปหรอประมาณ 1 ลานบาทตอป

ดวยเหตน การนำวทยาศาสตรและเทคโนโลยมาศกษาวจยทรพยากรชวภาพใหเกดการใชประโยชน อยางยงยน รวมกบการบรหารจดการของชมชนอยางเปนระบบ เปนเรองทมความจำเปนเรงดวน เพอสราง ความเขมแขงของชมชนบนฐานทรพยากรชวภาพ งานวจยดงกลาวยงมนอยมาก ทผานมามเพยงการสำรวจ และรวบรวมภมปญญาทองถนเปนสวนใหญ เชน มหนงสอทรวบรวมภมปญญาทองถนถง 257 เลม และ รายงานการวจยอกเปนจำนวนมาก (โสฬส, 2548) ซงเปนฐานความรดานภมปญญาทประเมนคณคา มได ฐานความรเหลาน หากไดรบการพฒนาตอยอด จะสรางการใชประโยชนอยางยงยนใหแกชมชน อกทงเปนชองทางการพฒนาธรกจขนาดกลางและขนาดยอม (SMEs) โดยใชฐานความรทองถนและ เทคโนโลยชวภาพ เชน การเพาะเลยงไกฟาพญาลอ (สำนกงานพฒนาเศรษฐกจจากฐานชวภาพ (องคการมหาชน), 2552) การพฒนานำผกเชยงดา นำวานหางจระเข และนำผกหวานบานทมสารตาน อนมลอสระ (สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย, 2552) การผลตไขไรนำนางฟาและตวแชแขง (สำนกงานกองทนสนบสนนการวจย, 2549)

34

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

บานบาลาและเจะเดง จ.นราธวาส เปนหมบานอนรกษและใชประโยชน จากทรพยากรชวภาพอยางยงยนภายใตการปฏบตงานรวมกนระหวาง ชมชน กบหนวยปฏบตการวจยรวมทางธรรมชาตวทยาปาพร และปา ดบชนฮาลา-บาลา จากการสำรวจพนธไมปาในพนทไดขยายผลมาเปน การพฒนาอาชพและความเปนอยของชมชน เชน สนบสนนการปลก ไมดอก พชกนได และพชสมนไพรทไดจากการเพาะเลยงเนอเยอ เชน ดาหลาขาว ดาหลาแดง กระชายปา กระทอเหลอง นอกจากนนยง ไดแปรรปอาหารจากพชปาเปนผลตภณฑของชมชน เชน ชาดาหลา นำดาหลา (รายงานประจำปศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต, 2552)

กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช มสถานเพาะเลยงสตวปาในทกภมภาค รวม 23 แหง เพาะเลยงพอแมพนธสตวปาชนดตางๆ รวมทงไกฟาทกชนด เพอสงเสรมและสนบสนนการเพาะเลยงสตวปา เชงพาณชยตามกรอบเจตนารมณของ พ.ร.บ.สงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2535 เพอเปนแนวทางในการเพาะเลยงไกฟาสำหรบมอใหมและ ผทเลยงอยแลวใหไดผลดยงขน สำนกงานพฒนาเศรษฐกจจากฐาน ชวภาพ (องคการมหาชน) ไดตอยอดการเพาะเลยงไกฟาในเชงธรกจ ชมชน ขยายผลใหกวางขวาง สนบสนนการฝกอบรมและใหคำแนะแก ผประกอบการรายใหม และขยายผลไปสการสรางแผนธรกจจากทรพยากร ชวภาพทมศกยภาพ เชน ไผ ปลาสวยงาม ธรกจการใชสมนไพรใน การเลยงสตว (www.bedo.or.th)

สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย พฒนาผลตภณฑ อาหาร เครองดม และยาจากสมนไพรและพชพนบานทมรายงานสาร ตานอนมลอสระ เชน นำผกเชยงดา นำวานหางจระเข นำผกหวานบาน และพฒนาครมทาผวจากเหดแครง เจลแกปวดเมอยจากสมนไพรสตร ลกประคบ ผงอบสมนไพรรวม ครมแกปวดขอจากไพลและขง ผลตภณฑ บำรงตบจากสมนไพรรวม ผลตภณฑปองกนโรคกระเพาะอาหารจากกลวย เจลแตมสวจากบอระเพดพงชาง นำยาบวนปาก นำยาปายปาก ครมพอกหนา และครมขดหนาจากไพล ตลอดจนศกษาการฟนฟฤทธ ทางเภสชวทยาของยาตำรบประสะไพล (www.tistr.or.th/ )

ป พ.ศ. 2541 คนพบไรนำนางฟา สงมชวตชนดใหมของโลกและสตว เศรษฐกจตวใหม การเพาะเลยงไรนำนางฟาเพอจำหนายเปนอาหาร สำหรบสตวนำ เกดเปนธรกจ SME สรางรายไดประมาณ 8,000 บาทตอเดอน ปจจบนเปนสนคาสงออกตางประเทศ ทงไขและตวแชแขง (สำนกงานกองทนสนบสนนการวจย, 2549)

35

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

7. การใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพในเชงพาณชย : ตองพฒนาเทคโนโลยขนสงอยางตอเนอง

ในระยะ 10 ป ทผานมาประเทศไทยมตวอยางการใชประโยชนจากสงมชวต โดยเฉพาะอยางยง จลนทรยและสาหราย เปนสงมชวตทถกนำมาพฒนาโดยใชเทคโนโลยชวภาพมากทสด เชน

จลนทรย งานวจยเทคโนโลยชวภาพเพอใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพในประเทศไทย โดย เฉพาะจลนทรยมความกาวหนาอยางมาก งานสวนใหญดำเนนการโดยศนยศนยพนธวศวกรรมและ เทคโนโลยชวภาพแหงชาต ซงมพรอมทงผเชยวชาญ เครองมอและหองปฏบตการททนสมย ตอบสนอง นโยบายของรฐบาลในการพฒนาดานการแพทย อตสาหกรรมอาหารและอตสาหกรรมเกษตร ตวอยางเชน

ดานอตสาหกรรมอาหาร (คน และสตว) นกวจยคดแยกจลนทรยทมประสทธภาพในการยอยวสด เหลอใชทางการเกษตร นำไปเปนอาหารสกร โดยรวมกบบรษทเอกชนผผลตอาหารสตว ผลการศกษา ประสทธภาพของจลนทรยเสรมในอาหารสกร พบวาสกรดดซมและยอยสลายสารอาหารตางๆ ไดดขน ม อตราแลกเนอดขน สขภาพแขงแรง ลดตนทนอาหาร ยาปฏชวนะ และลดการนำเขาจลนทรยและ ผลตภณฑจากจลนทรยจากตางประเทศได ปจจบนเกดการรวมทนระหวาง สวทช. มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร และบรษทเอกชน ในการจดตงโรงงานผลตจลนทรยอาหารสตว

การประยกตใชจลนทรยในอตสาหกรรมอาหารหมกดอง โดยการผลตตนเช อจลนทรยท ม ประสทธภาพชวยใหกระบวนการหมกมความสมำเสมอ ไดผลตภณฑตามตองการลดการปนเปอนของเชอ กอโรค เชน การผลตจลนทรยผงใชเปนตนเชอแหนมจากเดมทใชหวเชอเปนของเหลว ทำใหกระบวนการ หมกแหนมสะดวกขน การผลตซอวเปรยว ไดหวเชอจลนทรยททำใหกระบวนการผลตซอวเปรยวมความ สมำเสมอ ผลผลตสงขน

ดานอตสาหกรรมการเกษตร รา Beauveria bassiana BCC2660 เปนเชอราทำลายแมลงทม ประสทธภาพสงในการกำจดเพลยออนลกทอ เพลยกระโดดสนำตาลในระดบหองปฏบตการ ควบคมเพลย แปงมนสำปะหลง การใชจลนทรยจากธรรมชาตในการควบคมแมลงศตรพชเหลานชวยใหเกษตรกรลด การใชสารเคม ลดการนำเขา ลดการปนเปอนของยาฆาแมลงในสงแวดลอม และผลตผลทางการเกษตร สงผลดตอสขภาพของเกษตรกรและผบรโภค

ดานสขภาพและการแพทย เนนการวจยสารออกฤทธทางชวภาพเพอรกษาโรค เชน วณโรค มาลาเรย ไวรสเรม และโรคทเกดจากเชอรา เปนตน ทผานมาคดคนวธการตรวจหาปรมาณสาร Artemisinin ซงเปนสารตานเชอมาลาเรย ในตนชงเฮา ไดอยางรวดเรวและถายทอดใหบรษท Artemisinin & Farming International Group จากประเทศฝรงเศส

ศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต สรางความสามารถและการพฒนาเทคโนโลย เพอการใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพ โดยพฒนาเทคโนโลยการคนหายนจากสงแวดลอมโดยตรง (Metagenomic Technology) ประสบความสำเรจในการสกดดเอนเอจากแหลงธรรมชาตทมระบบนเวศ เฉพาะตว เชน บอนำพรอน ดนจากปาพร ลำไสปลวก กระเพาะกระบอ พฒนาการตรวจสอบเอนไซม อยางรวดเรวทมประสทธภาพดกวาเดมถง 60 เทา ทำใหพบยนกำหนดการสรางเอนไซมทยอยเสนใยพช นำมาพฒนาใชในอตสาหกรรมการผลตอาหารสตว เชน การผลตเอนไซมเพนโตซาเนส ถายทอดเทคโนโลย ใหบรษท เอเชย สตาร แอนมล เฮลธ จำกด

36

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

สาหราย สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย ศกษาวจยสาหรายเพอการใช ประโยชนอยางยงยน

ดานการเกษตร นำสาหรายมาผลตปยชวภาพ เชน การผลตปยชวภาพจากสาหรายสเขยว แกมนำเงน ใชในนาขาว ลดการใชปยเคมลงได ประมาณรอยละ 20-30 การใชสาหรายนำจดทผลตสาร พอลแซกคาไรดชวยในการปรบโครงสรางดน ใชในการอนรกษและฟนฟสภาพดนเพาะปลกในสวนตางๆ ของประเทศทกวารอยละ 50 อยในสภาพเสอมโทรม ถายทอดเทคโนโลยใหบรษทอลโกเทค

ดานอาหาร พฒนาผลตภณฑจากสาหรายพนบาน “สาหรายเหดลาบ” เพาะเลยงสาหรายเหดลาบ และผลตภณฑอาหารตางๆ รวมทงตอยอดงานวจยและพฒนาสการถายทอดเทคโนโลยการผลตสาหราย ไขหนแกเอกชน เพอผลตในเชงการคาภายใตชอ “สาหรายมกหยก”

ภาคอตสาหกรรมการผลตส พฒนาวธทดสอบมาตรฐานผลตภณฑสอมลชนทาภายนอกททนทาน ตอสาหราย (มอก. 2321-2549) และใชสาหรายทแยกได 4 สายพนธ เปนสายพนธมาตรฐานของ ประเทศไทยเพอใชในการทดสอบ นำไปสการสรางงานบรการทดสอบแกอตสาหกรรมสและวสดอนๆ ม รายไดปละกวา 600,000 บาท อตสาหกรรมผลตสประหยดคาใชจายในการสงตวอยางสไปทดสอบในหองปฏบตการในตางประเทศทงในสงคโปร ยโรปและอเมรกา ปละนบ 10 ลานบาท

ดานพลงงาน เครอขายวจยพลงงานชวภาพจากสาหรายขนาดเลกแหงประเทศไทย (คพท.) ประกอบดวย บรษท ปตท. จำกด (มหาชน), สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย, ศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต จฬาลงกรณมหาวทยาลย มหาวทยาลยมหดล และ มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร ทำการศกษาวจยสาหรายทผลตนำมน เพอเปนแหลงพลงงานทางเลอกในอนาคต

นอกจากจลนทรยและสาหราย ขางตนแลว ประเทศไทยยงมทรพยากรชวภาพอกมาก ทตองการ การพฒนาเทคโนโลยชวภาพ นบวาเปนกาวทสำคญของประเทศไทยในการใชประโยชนจากทรพยากร ชวภาพทมอยหลากหลายอนเปนจดแขงของประเทศ งานวจยดานนบางเรองยงอยในระดบหองปฏบตการ บางเรองอยในระดบกงอตสาหกรรม จงตองการการพฒนาเทคโนโลยและโครงสรางพนฐานอกมาก รฐบาล ควรมนโยบายและทมเทใหกบงานนอยางจรงจง จะทำใหประเทศไทยพฒนาเศรษฐกจและอตสาหกรรมไดอยางยงยน

37

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

8. โครงสรางพนฐาน : ควรยกระดบคณภาพ/มาตรฐานเพอเปนฐานการตอยอด

ก. แหลงเกบตวอยางอางองและพพธภณฑธรรมชาตวทยา

โครงสรางพนฐานสำคญดานความหลากหลายทางชวภาพ ไดแก หอพรรณไม/พพธภณฑ พพธภณฑ ธรรมชาตวทยา สวนพฤกษศาสตร/พพธภณฑ และคลงตวอยางอางอง โครงสรางพนฐานดงกลาว เปนแหลงศกษาคนควาวจย แหลงเรยนร และแหลงทองเทยว ประเทศไทยมหอพรรณไม 13 แหง พพธภณฑธรรมชาตวทยา 2 แหง และสวนพฤกษศาสตร 5 แหง เมอเปรยบเทยบกบบางประเทศ เชน จน ฝรงเศส และเยอรมน พบวามมากกวาประเทศไทยอยางนอย 10 เทาตว และมตวอยางทเกบไวในหอ พรรณไม/พพธภณฑมากกวาไทย 10-20 เทาตว (Global Biodiversity Outlook, 2006) สะทอนวา ประเทศไทยยงเปนรองดานโครงสรางพนฐาน

ประเทศตางๆ ใหความสำคญตอการสงเสรมการวจย เกบรวบรวมและรกษาจลนทรย เชน ประเทศญปน แมไมไดตงอยในเขตรอนชน แตใหการสนบสนนงบประมาณแกสถาบน NITE (National Institute of Technology and Evaluation) อยางตอเนองปละ 20 พนลานเยน (www.nbrc.nite.go.jp) และ Riken Bioresource Center 30 พนลานเยนในป พ.ศ. 2551 (www.jcm.riken.go.jp) นอกจากน ยงมประเทศทมความกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยอนๆ ทใหความสำคญและจดตงศนยเกบ รกษาจลนทรย เชน สหรฐอเมรกา (www.atcc.org) องกฤษ (www.cabi-bioscience.org) และจน (www.im.ac.cn)

ตารางท 4 : แหลงเกบรกษาจลนทรยและจำนวนจลนทรยของประเทศไทยเปรยบเทยบกบบางประเทศ

ทมา: www.wdcm.nig.ac.jp/statistics.html (July, 2009)

ประเทศ จำนวนจลนทรย(สายพนธ)

จำนวนแหลงเกบจลนทรย

บราซล 37,737 53

ไทย 42,541 58

เกาหล 67,572 14

จน 71,516 20

องกฤษ 81,202 18

สหรฐอเมรกา 209,276 21

38

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

ปจจบนประเทศไทยมจำนวนแหลงเกบจลนทรยทงสน 58 แหง (ตารางท 4) ทงหมดเปน การดำเนนงานตามวตถประสงคของแตละหนวยงาน จงถอวาประเทศไทยยงไมมหนวยเกบรกษาจลนทรย ระดบชาต เปนเพยงการรวมมอกนเปน “เครอขายศนยเกบรกษาจลนทรยแหงประเทศไทย” หรอ Thailand Network on Culture Collection (TNCC) ในรปแบบของศนยเสมอน (virtual center) ขณะนมจลนทรยทเกบไวในเครอขายประมาณ 45,000 ตวอยาง ประกอบดวย 4 หนวยงาน ไดแก หนวยเกบรกษาจลนทรยเฉพาะทาง ศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต (BCC) หนวยเกบ รกษาจลนทรยทางการแพทย กรมวทยาศาสตรการแพทย (DMSC) หนวยเกบรกษาจลนทรยทาง การเกษตร กรมวชาการเกษตร (DOA) และศนยจลนทรย สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหง ประเทศไทย (TISTR) อยางไรกด มการจดทำมาตรฐานในการเกบรกษาจลนทรยและขอมลรวมกน รวมทง การจดทำเอกสารการใหบรการสายพนธ ทตรวจสอบและตดตามการนำจลนทรยไปใชทสอดคลองกบ อนสญญาความหลากหลายทางชวภาพ โดยเฉพาะเรองการแบงปนผลประโยชน

ตวอยางแหลงเกบจลนทรย

1) ศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต รเรมใหม การจดตงหนวยเกบรกษาจลนทรย (BIOTEC Culture Collection, BCC) ในป พ.ศ. 2539 ปจจบน (2553) มจำนวนจลนทรยเกบรกษา ไวมากกวา 4 หมนสายพนธ จากการสงสมประสบการณในการบรหาร ทำให BCC ไดรบการแตงตงจากกรมทรพยสนทางปญญาเปนหนวย สำหรบการเกบจลนทรยเพอการจดสทธบตร นอกจากน BCC ใหบรการ จลนทรยเพอนำไปใชในการวจยและพฒนา รวมทงการขอใชสทธนำไป ผลตเปนผลตภณฑ อาท อาหารสตว ชวนทรยควบคมแมลงศตรพช แกหนวยงานภาครฐ 120 หนวยงาน ภาคเอกชน 55 หนวยงาน

BCC ไดกาวไปสการสรางความรวมมอกบตางประเทศ เชน ความรวมมอ กบศนยเกบจลนทรยจากประเทศในแถบอาเซยน รวมทงญปน เกาหล และจน จำนวนทงสน 12 ประเทศ ในดานงานวจยและการใชประโยชน ทรพยากรจลนทรยอยางยงยน การรวมเปนคณะทำงานในการจดทำ ฐานขอมลจลนทรยสำหรบสมาชกประเทศอาเซยน 12 ประเทศ รวมถงการไดรบเชญใหชวยจดตง culture collection ท University Putra Malaysia –UPM (ทมา : วนเชญ โพธาเจรญ)

2) คลงสาหรายทมหาวทยาลยเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม และ สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย มจำนวน รวมกนมากกวา 10,000 ตวอยาง เปนตวแทนของภมภาคเอเชย ตะวนออกเฉยงใต คลงตวอยางดงกลาวใหบรการนกวชาการ นกวจย และนสตนกศกษา ในการนำตวอยางทเกบไดไปเปรยบเทยบ ถอวาเปน

สมบตอนลำคาของประเทศและทรงคณคาทางวชาการของโลก

จากการสำรวจชนดพนธพช สตว และจลนทรย ทำใหเกดการสะสมตวอยางตนแบบ (type specimens) และตวอยางอางอง (reference collection) จากเดมทตวอยางตนแบบ และตวอยาง อางองสวนใหญอยในตางประเทศ ถาตองการศกษาหรอดเปรยบเทยบ ตองเดนทางไปตางประเทศ หลงจากมการศกษาความหลากหลายทางชวภาพในประเทศไทยอยางจรงจง ทำใหเกดตวอยางตนแบบ (type specimens) มากกวา 3,500 ตวอยาง และคลงตวอยางอางอง (reference collection) ทง จลนทรย สาหราย แพลงกตอน และไลเคน พช และสตว รวมทงฟอสซล รวมแลวไมนอยกวา 30,000 ตวอยาง

39

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

คลงตวอยางบางแหงถอเปนคลงเกบตวอยางระดบภมภาคและระดบโลก เชน คลงเกบตวอยาง แหงของรา BIOTEC Bangkok Herbarium (BBH) ซงเปนสถานทเกบตวอยางแหงของราทำลายแมลง มากกวา 15,000 ตวอยาง ทมปรมาณมากทสดในประเทศไทยและในโลก คลงสาหรายเพอการใหบรการ สายพนธ และเพอการอางองทมหาวทยาลยเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม และสถาบนวจย วทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย จำนวนกวา 10,000 ตวอยาง ถอวาเปนตวแทนของภมภาค เอเชยตะวนออกเฉยงใต เปนตน

การสะสมตวอยางอางอง ทำใหเกดพพธภณฑธรรมชาตวทยาในสถาบนการศกษา เชน พพธภณฑ หอยทากไทย จฬาลงกรณมหาวทยาลย พพธภณฑเตาไทย จฬาลงกรณมหาวทยาลย พพธภณฑมด มหาวทยาลยเกษตรศาสตร พพธภณฑบางแหงทมอยกาวไปสความเปนสากล เชน พพธภณฑสรนธร ภกมขาว จ.กาฬสนธ เปนแหลงรวบรวมฟอสซลและศกษาบรรพชวนทใหญทสดในเอเชยตะวนออกเฉยงใต พพธภณฑสถานธรรมชาตวทยา 50 พรรษา สยามบรมราชกมาร ในมหาวทยาลยสงขลานครนทร พพธภณฑพชทเปนสากล 7 แหง หรอบางแหงเกดขนเพราะมผลงานวจยทมคณคาในระดบโลก เชน การคนพบฟอสซลหมาหม ในเหมองถานหนแมเมาะ จ. ลำปาง ทำใหการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย สรางพพธภณฑเหมองถานหนแมเมาะ จ.ลำปาง เพออนรกษตวอยางทขดคนพบได พพธภณฑเหลานเปน แหลงเรยนรและแหลงทองเทยวทมคณคา

การเกดพพธภณฑและการสะสมตวอยางอางอง ทำใหเกดปญหาขาดแคลนผดแลทมความรและ ความเชยวชาญ รวมทงการพฒนาระบบการเกบรกษาตวอยางทเปนสากล ในหลายพพธภณฑมผดแลการ เกบรกษาตวอยางเพยง 1-2 คน หรอแทบไมมเจาหนาทประจำ อกทงมตวอยางมากมายทใหเกบและดแล หากไมดแลไดทนเวลา ตวอยางอาจสญเสยคณคาได นอกจากนน ยงมปญหาเรองงบประมาณทตองนำมาสนบสนนอยางตอเนอง

ข. ฐานขอมล

สำนกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จดทำกลไกการเผยแพรขอมลขาวสาร ความหลากหลายทางชวภาพ (clearing-house mechanism; CHM) เผยแพรขอมลขาวสาร การดำเนนงานของประเทศตามโปรแกรมงานในประเดนหวขอสาระสำคญ (thematic programme) ตามระบบนเวศหลกของโลก ไดแก ระบบนเวศภเขา ปาไม แหลงนำในแผนดน พนทแหงแลงและกงชน เกษตร ทะเลและชายฝง และเกาะ และประเดนทเกยวของกบหลายเรอง (cross-cutting issues) เชน ชนดพนธตางถน กลยทธทวโลกสำหรบการอนรกษพช ความรตามธรรมเนยมประเพณ และภาคธรกจกบ ความหลากหลายทางชวภาพ เปนตน นอกจากนน ยงมการตดตามประเมนสถานภาพความหลากหลาย ทางชวภาพในพนทวกฤตทางความหลากหลายทางชวภาพ (biodiversity hotspots) การรวบรวมขอมล ความหลากหลายทางชวภาพรายจงหวดผานทาง http://chm-thai.onep.go.th และการจดทำศนยขอมล ความปลอดภยทางชวภาพของประเทศไทย สำหรบเปนกลไกการแลกเปลยนขอมล

40

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

สำนกงานพฒนาเศรษฐกจจากฐานชวภาพ (องคการมหาชน) ไดจดทำระบบเครอขายฐานขอมล ความหลากหลายทางชวภาพระดบประเทศ http://www.thaibiodiversity.org/ ไดรวบรวมขอมล เกยวกบสงมชวตตางๆ ขาวสารเกยวกบความหลากหลายทางชวภาพ และชองทางเศรษฐกจจากความ หลากหลายทางชวภาพ

ประเทศไทยยงมฐานขอมลเกยวกบสมนไพรทสำคญ เชน

- หนวยบรการฐานขอมลสมนไพร มหาวทยาลยมหดล เปนหนวยใหบรการฐานขอมลสมนไพร มเปาหมายพฒนาฐานขอมลสมนไพรใหมขอบเขตครอบคลมงานวจย สรรพคณทางยา การใช ประโยชนในดานอนๆ จากหนงสอ บทความวชาการ ตำรายาทงไทยและตางประเทศ ฐานขอมล สมนไพรทสำคญ ไดแก

- ฐานขอมล PHARM เปนฐานขอมลทเปนแหลงความรดานเภสชวทยา ฤทธทางชวภาพ หรอองคประกอบทางเคมของพช ป พ.ศ. 2551 มขอมลทจดเกบในระบบคอมพวเตอรในฐาน PHARM ทงสน 570,607 รายการ

- ฐานขอมลสรรพคณ แบงเปนขอมลสรรพคณพชเดยวปจจบนม 56,482 รายการ และสรรพคณ ตำรบ 29,765 รายการ

- ฐานขอมลเฉพาะทาง เชน ก) ฐานขอมลสมนไพรทมการใชในผตดเชอ ผปวยเอดส ข) ฐานขอมลสมนไพรพชเศรษฐกจ ค) ฐานขอมลสมนไพรในการผลตสตว ง) ฐานขอมลสรรพคณ ทสำนกงานคณะกรรมการอาหารและยาใหขนทะเบยนยาแผนโบราณ จ) ฐานขอมลประสทธผล และความปลอดภยของสมนไพรบางชนดทขนทะเบยนเปนยาแผนโบราณและผลตภณฑ เสรมอาหาร ฉ) ฐานขอมลความปลอดภยของสมนไพรทมการขนทะเบยนยาแผนโบราณ ช) ฐานขอมลพชพษและฤทธไมพงประสงค และ ซ) ฐานขอมลงานวจยสมนไพรในคน

ฐานขอมลทดำเนนการอยในประเทศไทย สวนใหญใหขอมลเกยวกบชนดพนธ บรเวณทพบ และ สถานะ หรอขอมลการใชประโยชน ในทางตรงขามขอมลดานนเวศวทยาของสงมชวตทสมพนธโยงใยกบ สงมชวตอน หรอกบสงแวดลอม มอยจำกด

ค) โครงสรางพนฐานงานวจยการใชประโยชน : ฐานรองรบการวจยตอยอด

การใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพมหลากหลายรปแบบ เชน ยาปจจบนหลายชนดมาจาก จลนทรย พช การใชประโยชนจากทรพยากรมทงสมยใหมและการใชในรปแบบดงเดม ดงเชนกรณของ อาหารหมกดองทมการใชเชอธรรมชาต ตอมาผบรโภคใหความสนใจดานความปลอดภยจงมการใชหวเชอ (starter culture) ในกระบวนการหมก ประเทศเกาหลมความกาวหนาถงขนการทำ genome sequence จลนทรยทใชในการหมกกมจซงเปนอาหารประจำชาตของเกาหล

หนวยวจยดานความหลากหลายทางชวภาพสวนใหญกระจายอยในสถาบนการศกษาหนวยงานของรฐ เชน กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง กรมปาไม กรมวชาการเกษตร กรมประมง สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย และสำนกงาน พฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต เปนตน ตวอยางโครงสรางพนฐานเพอรองรบการวจยพฒนา ตอยอดและนำทรพยากรชวภาพไปใชประโยชน ทสำคญไดแก

- หนวยปฏบตการเทคโนโลยทรพยากรชวภาพ ณ ศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพ แหงชาต มงเนนงานวจยทเกยวของกบจลนทรย ประกอบดวยกลมงานวจยตงแตการสำรวจ เกบตวอยางจลนทรยจากธรรมชาต การจำแนกและการแยกชนดของจลนทรยใหบรสทธ การจดเกบรกษาเชอสายพนธจลนทรยบรสทธทแยกได การนำไปใชประโยชน โดยการคดหา

41

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

เอนไซมทมความสำคญตอภาคอตสาหกรรม และการศกษาหาสารออกฤทธทางชวภาพดวย ความรวดเรว เพอนำไปใชประโยชนในการพฒนาเปนยาใหม จากความเชยวชาญของหอง ปฏบตการตรวจหาสารออกฤทธทางชวภาพ หนวยปฏบตการเทคโนโลยทรพยากรชวภาพ จงเปนแกนกลางจดตงเครอขายการวจยหาสารออกฤทธทางชวภาพของประเทศ (Bioresources Research Network : BRN) ทประกอบดวย 21 มหาวทยาลย

- โครงสรางพนฐานดานเทคโนโลยการหมกระดบอตสาหกรรม (Fermentation Core Facilities) ณ มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร จฬาลงกรณมหาวทยาลย และ สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย เพอรองรบการพฒนาผลตภณฑจลนทรย ตนแบบ/กระบวนการผลตในระดบกงอตสาหกรรม

9. ระบบบรหารจดการทรพยากรชวภาพ : ขาดกลไกดแลและแบงปนผลประโยชนทเปนมาตรฐานสากล

ประเทศทพฒนาแลวเลงเหนวาการบรหารจดการความหลากหลายทางชวภาพเปนกลไกสำคญ ในการนำไปสการใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพอยางยงยน จงมกลไกการบรหารจดการทเขมแขงเมอ เปรยบเทยบกบประเทศทกำลงพฒนา ประเทศไทยใชหลกการบรหารจดการทรพยากรชวภาพทองกรอบ กฎหมายนานาชาต โดยเฉพาะอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพมาพฒนาและตราเปน พระราชบญญตทรพยากรชวภาพสำคญ 2 ฉบบ ไดแก พ.ร.บ. คมครองพนธพช พ.ศ. 2542 พ.ร.บ. คมครองและสงเสรมภมปญญาการแพทยแผนไทย พ.ศ. 2542 นบวาพชเปนทรพยากรชวภาพทมกฎหมาย และมาตรการควบคมดแลการเขาถงและแบงปนผลประโยชนทคอนขางครบถวน อยางไรกตามยงตอง เพมเตมในประเดนการเกบรกษาและแลกเปลยนฐานพนธกรรมพช และการใชประโยชนจากพนธพชปา สำหรบจลนทรยและสตวมเฉพาะการกำกบดแลการเขาถงเพยงบางชนดแตยงขาดกลไกแบงปน ผลประโยชน (รายงานประจำป 2551, สำนกงานพฒนาเศรษฐกจจากฐานชวภาพ (องคการมหาชน))

การศกษาสถานภาพการจดการการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพใน องคกรวจยและพฒนาในประเทศไทย โดย ดร.ธนต ชงถาวร และคณะ จากศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลย ชวภาพแหงชาต ศกษาสถานภาพปจจบนและผลกระทบจากการใชกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปน ผลประโยชนในองคกร ทมผลบงคบใชในประเทศไทยไดแก พระราชบญญตคมครองพนธพช พ.ศ. 2542 ซงเปนกฎหมายทกำกบดแลการเขาถงทรพยากรชวภาพพชเปนหลก ผลการศกษาพบวา ปจจบนองคกรวจย และพฒนาสวนใหญไมดำเนนการตามกฎระเบยบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากร ชวภาพ สาเหตนามาจากเปนเรองใหม มคนเขาใจนอย แมแตหนวยงานทกำกบดแลกฎระเบยบยงไมเขาใจและ ไมสามารถกำหนดแนวปฏบตทชดเจนได (ธนต, 2552)

ในระหวางทยงไมมกฎหมายเฉพาะและกลไกแบงปนผลประโยชนสำหรบจลนทรย ซงเปนทรพยากรชวภาพทไทยมความอดมสมบรณและความหลากหลายสง เพอ

หลกเลยงเหตการณททรพยากรชวภาพจลนทรยจะถกนำไปใชโดยบคคล อนอยางไมเหมาะสม ซงอาจนำไปสกรณโจรสลดทางชวภาพ และเพอ ใหเกดความเปนธรรมในการใชทรพยากรจลนทรย ศนยพนธวศวกรรม

และเทคโนโลยชวภาพแหงชาต พฒนาแนวนโยบายเกยวกบการเคลอนยาย ทรพยากรชวภาพและกำหนดเปนแนวปฏบตและใชเปน เอกสารทางกฎหมายทเรยกวา “นตกรรมสญญา” ควบคมใหบคลากรของศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาตตลอดจนบคคลททำงานรวมดานการใชประโยชน

42

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

จลนทรยดำเนนการบรหารจดการทรพยากรชวภาพอยางเหมาะสม (สอดคลองกบกฎหมายตางๆ ท เกยวของ) และบนพนฐานทเปนธรรม ปจจบนศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาตใช 2 เครองมอหลก คอ สญญาวาดวยการรบฝากทรพยากรทางชวภาพ (Material Acquisition Agreement หรอ MAA) และสญญาวาดวยการโอนถายวสดทางชวภาพ (Material Transfer Agreement หรอ MTA) ทำให MTA เปนแมแบบใหหลายหนวยงานวจยและพฒนาในประเทศไทยนำไปปรบใช

การประชมสมชชาภาคอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ สมยท 10 (COP10) เมอวนท 18-29 ตลาคม พ.ศ. 2553 เพออนรกษพนธพชและสตวทวโลกทเมองนาโงยา ประเทศญปน รบรองพธสารนาโงยา วาดวยการเขาถงทรพยากรพนธกรรมและการแบงปนผลประโยชนทเกดขนจากการใชประโยชนทรพยากร พนธกรรมอยางเทาเทยมและยตธรรม เพอใชเปนกฎหมายระหวางประเทศในการแบงปนผลประโยชนจาก การใชประโยชนทรพยากรพนธกรรมอยางเทาเทยมและยตธรรม โดยใหมการเขาถงและถายทอดเทคโนโลย

อยางเหมาะสม

10. นโยบายดานความหลากหลายทางชวภาพเนนอนรกษและใชประโยชน เรมม ยทธศาสตรการวจยระดบชาต แตไมม งเนนการวจยเชงลกทสำคญ เชน นเวศวทยา

สำนกงานนโยบายและแผนการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จดทำนโยบายและ แผนการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพตงแตป พ.ศ. 2541 ปจจบนอยในชวง การดำเนนงานตามนโยบาย มาตรการดานความหลากหลายทางชวภาพฉบบท 3 (พ.ศ.2551-2555) ประกอบดวย 5 กลยทธ คอ กลยทธเพอการคมครององคประกอบความหลากหลายทางชวภาพ การสนบสนนการใชประโยชนจากความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยน การลดการคกคามความ หลากหลายทางชวภาพ การสงเสรมการวจย การฝกอบรม การใหการศกษา การสรางความตระหนก และสงเสรมการเชอมโยงเครอขายเรองความหลากหลายทางชวภาพ และการเสรมสรางสมรรถนะใหแก ประเทศในการดำเนนงานตามความตกลงระหวางประเทศทเกยวกบความหลากหลายทางชวภาพ พรอมทง กลไกการบรหารแผนไปสการปฏบตของหนวยงานตางๆ และการตดตามประเมนผล

เปนครงแรกทกำหนดใหความหลากหลายทางชวภาพเปนหนงในยทธศาสตรหลกในการพฒนา ประเทศของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 10 (ป พ.ศ.2550-2554) รวมทงมการบรรจ ประเดนความหลากหลายทางชวภาพเปน 1 ใน 5 ยทธศาสตรหลกภายใตนโยบายและยทธศาสตร การวจยของชาต (พ.ศ. 2551-2553) ทมงเนนการพฒนาองคความรและฐานขอมลความหลากหลาย ทางชวภาพ ภมปญญาทองถน และการพฒนาเพอการใชประโยชนอยางยงยน การบรหารจดการและ ใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมโดยชมชนทองถนมสวนรวม การวจยเพอสรางจตสำนก และเผยแพรความรความเขาใจเกยวกบศกภาพของทรพยากรทองถนและการใชทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอม การพฒนาระบบฐานขอมลและระบบการพยากรณเตอนภยสถานการณทางธรรมชาต ทง การวจยเพอพฒนาประสทธภาพการบรหารจดการดานสงแวดลอม และการวจยเพอแกไขปญหาการกดกนทางการคาจากการใชมาตรการทางสงแวดลอม เพอนำไปสการพฒนาทสมดลและยงยน

จากภาพรวมนโยบายความหลากหลายทางชวภาพทไดกลาวมาขางตน ใหความสำคญกบประเดน การอนรกษและใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพ และการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอม ขณะทยทธศาสตรการวจยและพฒนาไมมงเนนการวจยเชงลกในระดบสงมชวตและระบบ นเวศ การวจยและพฒนาเทคโนโลยสมยใหมในการสรางองคความรเพอการอนรกษและใชประโยชน ความหลากหลายทางชวภาพในลกษณะการสรางมลคาเพมทใชเทคโนโลยขนสงและการพฒนาบคลากร วจยยงมนอย อกทงไมมการกำหนดผรบผดชอบหรอแหลงทนวจยเปนการเฉพาะ

43

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

สรปสถานภาพการสรางความสามารถ ดานความหลากหลายทางชวภาพของไทย ทศทางการพฒนาเศรษฐกจโลกมงสการปรบเปลยนจากการขบเคลอนการพฒนาเศรษฐกจใน ฐานะผรบการถายทอดเทคโนโลยไปสผสรางเทคโนโลยและนวตกรรม เนองจากเปนพนฐานการเตบโตทาง เศรษฐกจทมเสถยรภาพและยงยน สถานภาพการดำเนนงานความหลากหลายทางชวภาพของประเทศไทยทสำคญ สรปไดดงน

• นกอนกรมวธานมความสามารถเทยบเทานกวจยตางชาตในบางสาขา แตในการศกษาเชง ประชากรและระบบนเวศยงขาดแคลนทงในดานปรมาณและความเชยวชาญ รวมทงขาด การสนบสนน/พฒนาเสนทางอาชพนกวจย

• ประเทศไทยมความหลากหลายทางชวภาพและภมปญญา ภมปญญาสวนใหญอยในลกษณะทฝงอยในตวบคคล ขาดการบนทก ถายทอด และนำไปพฒนาตอยอด

• ขาดองคความรและการพฒนาเทคโนโลยและเครองมอททนสมย รวดเรว และมประสทธภาพ ในการอนรกษ ฟนฟ และลดผลกระทบจากสภาวะโลกรอนตอสงมชวตในขณะทระบบนเวศ กำลงถกทำลายอยางรวดเรว

• ความสามารถในเชงบรหารจดการการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากทรพยากร ชวภาพยงออนแอ

• พพธภณฑธรรมชาตวทยา แหลงตวอยางอางอง และศนยเกบรกษาจลนทรยและสาหราย ยงขาดนโยบายและเงนทนระยะยาวในการดแลรกษา ขาดภณฑรกษทมความรความเชยวชาญ ในการเกบรกษาตวอยาง

• ประเทศไทยขาดแคลนโครงสรางพนฐาน และการพฒนาเทคโนโลยเพอรองรบการวจยเพม มลคาจากทรพยากรชวภาพระดบอตสาหกรรม

จากการทโครงการ BRT ทอาจกลาวไดวา เปนโครงการสนบสนนการวจยดานความหลากหลาย ทางชวภาพทใหญทสด ไดดำเนนการมาแลวกวา 10 ป มการประเมนโดยผเชยวชาญ (มาล, 2548) โดยมความเหนสรปดงตอไปน

• มความสำเรจนาพอใจสงใน การสรางความตนตว/ความเขมแขงในวงวชาการ และเรมมบทบาท ในเชงยทธศาสตร มบทเรยนหลากหลายดานบรหารจดการโครงการทเปนประโยชน

• การวจยโดยการกำหนดหวขอวจยมจำกด รวมทงการพฒนาโครงการและเครอขายในเชงรก และบรณาการยงจำกดอยในวงการศกษาวจยเปนสวนใหญ ขาดผประสานงานดานทสำคญ

• ภาพความไมแนนอนของอนาคตโครงการ เปนจดออน ทางเลอกอนในการสนบสนนการ ดำเนนงานวจยและพฒนาความหลากหลายทางชวภาพ มแนวนโยบาย ดงน

ก. ผลกดนให เกดสถาบนวจยและพฒนาความหลากหลายทางชวภาพแห งชาต หรอองคกรลกษณะอน เพอเปนแกนกลางและเชอมโยงองคความร ทงในระดบภมภาค และระดบโลก

ข. สนบสนนหรอระดมทนใหเกดชดโครงการวจยสำคญๆ ทจำเปนและตองดำเนนการระยะยาว เชน การศกษาความหลากหลายทางชวภาพเชงพนททเออตอการมสวนรวมของผม สวนไดสวนเสย

45

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

บทท 3 :ยทธศาสตรงานวจยของประเทศไทย

การพฒนาคณคาความหลากหลายทางชวภาพ

(พ.ศ. 2555-2559)

แนวโนมการเปลยนแปลงของโลก ดานเศรษฐกจ สงคมและการเมอง มผลกระทบและแรงกดดน ตอนโยบายและการบรหารจดการความหลากหลายทางชวภาพของประเทศตางๆ อาท

- ภาวะโลกไรพรมแดน ทำใหเกดการเคลอนยายทน เทคโนโลย สนคาซงรวมถงทรพยากรชวภาพ ระหวางประเทศตางๆ ทำไดโดยเสร ผลกดนใหเกดการแสวงหาพนธกรรมของสงมชวตนอกประเทศตนเอง การอางกรรมสทธผานขอตกลงทางการคา สงผลกระทบกบความหลากหลายทางชวภาพของประเทศ เจาของ

- กระแสความตองการของผบรโภค ใหความสนใจ/ความสำคญตอสขภาพและสงแวดลอม สงผล ตอสนคาและบรการ เชน การทองเทยว ทตองปรบเปนมตรกบสงแวดลอมมากขน

- การเปลยนแปลงระบบนเวศและสภาวะโลกรอน เรงการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ ขณะเดยวกนทรพยากรชวภาพและระบบนเวศเปนเครองมอ (tools) ทางธรรมชาตทดดซบกาซคารบอน ไดออกไซดและลดสภาวะโลกรอน เปนดชนบงชทางชวภาพ (biological indicator)

- การรกขององคกรระดบชาต เชน IUCN, CBD ในสถานการณทประเทศไทยขาดผเชยวชาญ เฉพาะในบางกลมสงมชวต ไมสามารถรองรบแผนการประเมนสถานภาพของ IUCN (The World Conservation Union) และมชาวตางชาตเขามาทำวจยในหลายรปแบบเพมขน

- ความเชอมโยงของความหลากหลายทางชวภาพในภมภาคตางๆ ของโลกไมสามารถปดกน ดวยเขตพรมแดนหรอกฎหมายระหวางประเทศ แตจดการใหเกดประโยชนรวมกนไดดวยความรวมมอ และการเจรจาตอรอง ในสวนเกยวของกบสทธ (รวมถงสทธในทรพยสนทางปญญา) การแบงปนผล ประโยชน และความรวมมอในเวทภมภาคและเวทโลก

46

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

การนำวทยาศาสตรและเทคโนโลยมาพฒนาคณคาความหลากหลายทางชวภาพอยภายใตกรอบ แนวคดพนฐานทสำคญคอ

1. ใหความสำคญเทาเทยมกนระหวาง การเสรมสรางความเขมแขงของชมชนในการมสวนรวม ในการบรหารจดการทรพยากรชวภาพ การดำรงความหลากหลายทางชวภาพและรกษาความ สมดลของระบบนเวศและสงแวดลอม การสรางความมนคงของเศรษฐกจชวภาพทงระดบ ชมชนและธรกจ ทงน บนพนฐานการสรางความเขมแขงและภมคมกนจากการวจยและพฒนาดานความหลากหลายทางชวภาพ

2. มงสรางองคความรและความสามารถดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยในการพฒนาคณคา ความหลากหลายทางชวภาพ

3. สงเสรมใหไทยเปนศนยกลางการวจยความหลากหลายทางชวภาพในระดบภมภาค และระดบ โลกในบางสาขา

4. ผนกกำลงรวมกบหนวยงานพนธมตรในการสรางและบรหารจดการความรและงานวจยเพอ การใชประโยชนและการอนรกษความหลากหลายทางชวภาพทยงยน

5. การอนวตตามกลยทธ “ไอจ-นาโงยา” ภายใตอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ เพอลดอตราการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ และธำรงรกษาบรการจากระบบนเวศ

การวเคราะห SWOT (จดออน จดแขง โอกาส และภาวะคกคาม)

จดแขง- ตงอยในพนทมความหลากหลายทางชวภาพ

สำคญสงสด 8 อนดบแรกของโลก

- มการสะสมภมปญญาพรอมพฒนาตอยอด

จดออน- มยทธศาสตรการวจยระดบชาตดานความ

หลากหลายทางชวภาพเนนอนรกษและใช ประโยชน แตขาดการวจยเชงลกทสำคญ เชน นเวศวทยา และการพฒนาเทคโนโลย

- ระบบบรหารจดการทรพยากรชวภาพ เชน การเขาถงทรพยากรชวภาพและแบงปนผลประโยชนยงไมสมบรณ จำกดความรวมมอในการพฒนาตอยอดการใชประโยชน

โอกาส- มการสรางองคความรและพฒนาบคลากร

อยางตอเนองมาไมนอยกวา 15 ป ภายใต การสนบสนนของทนโครงการ BRT

- ชมชนทองถนมความตระหนกเรองความ หลากหลายทางชวภาพมากขน

ภาวะคกคาม- ยงมสงมชวตชนดใหมๆ รอการคนพบ แต

จำนวนสงมชวตใกลสญพนธมอตราเพมขน รวมทงการลดลงของพนทปา และทรพยากร ชายฝงทะเล

- การเปลยนแปลงระบบนเวศและสภาวะ โลกรอน

47

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

กรอบยทธศาสตรการพฒนาคณคาความหลากหลายทางชวภาพ (พ.ศ. 2555-2559) มเปาหมายดงน1. รกษาถนอาศย (habitat) และระบบนเวศทมความสำคญและเปราะบางใหคงไวซงความ

หลากหลายทางชวภาพ โดยการอนรกษและฟนฟ

2. ใชวทยาศาสตรและเทคโนโลยเพอเพมคณคาความหลากหลายทางชวภาพดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม

3. เพมพนองคความรและขอมลความหลากหลายทางชวภาพของประเทศ เพอการกำหนดนโยบาย การบรหารจดการความหลากหลายทางชวภาพระดบชาตและนานาชาต

กรอบยทธศาสตรการพฒนาคณคาความหลากหลายทางชวภาพ ประกอบดวย ยทธศาสตรตางๆ ดงน

ยทธศาสตรท 1 การประเมนสถานภาพความหลากหลายทางชวภาพของประเทศ

ยทธศาสตรท 2 การศกษาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทมผลกระทบตอความหลากหลายทางชวภาพ และระบบนเวศทมความเปราะบางเพอการอนรกษและฟนฟ

ยทธศาสตรท 3 การฟนฟระบบนเวศทเสอมโทรมเพอเพมคณภาพชวตและสงแวดลอม

ยทธศาสตรท 4 การเพมคณคา/ใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพสำหรบชมชนและ อตสาหกรรม

ยทธศาสตรท 5 การพฒนาฐานขอมลความหลากหลายทางชวภาพ การบรหารจดการและสงเคราะห ความร

ยทธศาสตรท 6 นโยบายการบรหารจดการความหลากหลายทางชวภาพ

48

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

ยทธศาสตรท 1การประเมนสถานภาพความหลากหลายทางชวภาพของประเทศ

เปาหมาย

ประเทศไทยเปนศนยกลางเกบรวบรวมตวอยางสงมชวตชนดใหมของโลกทพบในประเทศและใน เขตเอเซยตะวนออกเฉยงใต เพอเปนแหลงศกษา อางองและเปรยบเทยบ สำหรบผทตองการจด ระบบสงมชวตทถกคนพบในทตางๆ ของโลก

ขอมล inventory หรอ check list ของสงมชวตทพบในประเทศ เพอการอนรกษ และใชประโยชน เชน การประเมนผลกระทบสงแวดลอมในการลงทนโครงการขนาดใหญทอาจกระทบตอความ หลากหลายทางชวภาพ

ประมาณการวาประเทศไทยมความหลากหลายทางชวภาพคดเปนรอยละ 10 ของความหลากหลาย ทางชวภาพของโลก แตอตราการคนพบสงมชวตชนดตางๆ ของประเทศไทยยงนบวาตำ นอกจากสงมชวต ชนดใหมๆ ทรอการคนหาแลว ยงมพชและสตวทพบแลวและมรายชออยในบญชใกลสญพนธถง 684 ชนด จงจำเปนตองมการทำบญชรายชอสงมชวต (inventory) เพอประเมนสถานภาพของสงมชวตทมการคนพบ มาแลว รวมทงคนหาสงมชวตชนดใหมๆ เพอเพมบญชจำนวนสงมชวตในประเทศ เพอการอนรกษและ ใชประโยชน รวมทงเปนขอมลของประเทศในการปฏบตตามพนธะสญญาตางๆ ทประเทศไปลงนาม กอน ความหลากหลายทางชวภาพของประเทศหมดไป

ในระหวางป พ.ศ. 2539-2553 โครงการ BRT สนบสนนการพฒนากำลงคนดานอนกรมวธานของ สงมชวต ทำใหคนพบสงมชวตชนดใหมของโลกถง 653 ชนด จากฐานกำลงคนทเพมขน การสำรวจและ คนพบสงมวตชนดใหมของโลกในประเทศนาจะเพมขนอยางมนยสำคญ

การสำรวจความหลากหลายทางชวภาพในประเทศไทย ดำเนนการมานานกวา 100 ป แตใน ยคแรกๆ เปนการสำรวจโดยชาวตางชาตเปนสวนใหญ เชน ชาวเดนมารกทมาสำรวจเชอรา และกลวยไม มการนำตวอยางทคนพบ กลบไปเกบไวในพพธภณฑพช (herbarium) ของประเทศตนเอง ดงนนถา นกอนกรมวธานรนหลงมการคนพบสงมชวตใหมๆ ตองนำตวอยางใหมกลบไปเปรยบเทยบกบตวอยางใน พพธภณฑพชทมระบบจดเกบทเปนมาตรฐานและสามารถใชอางองได ตวอยางพพธภณฑพชทเกบพนธพช ทสำคญของประเทศไทย เชน หอพรรณไม กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช และทสวน พฤกษศาสตรสมเดจพระนางเจาสรกต พพธภณฑพชดงกลาวควรยกระดบใหเปนหนวยเกบระดบชาต มการจดทำระบบขอมลใหไดมาตรฐาน นอกจากพพธภณฑพชทเกบตวอยางแหงแลว ยงควรมทเกบ สายพนธสงมชวตทมชวต เพอใชประโยชนในการเกบรวมรวมสายพนธพชในรปทยงมชวต มประโยชน อยางมากในการปรบปรงพนธพชเศรษฐกจใหมคณสมบตตามตองการ

49

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

แนวทางการดำเนนงาน:

ศกษาและจดระบบสงมชวต โดยเฉพาะสงมชวตชนดใหมของโลก (new species) ในกลมทม ถนกำเนดหรอพบเฉพาะถนในพนทประเทศไทย (endemic species) กลมทมศกยภาพในการใชประโยชน และกลมทยงมการศกษานอยและมการคนพบไมมาก

พฒนาระบบจดเกบตวอยางทไมมชวต (herbarium) เพอการเปรยบเทยบและอางองใหไดมาตรฐาน สากล รวมทงการจดเกบในรปทมชวต เชน หนวยเกบรวบรวมสายพนธจลนทรย เพอการใช ประโยชน หนวยเกบเมลดพนธพชพนเมอง เปนตน

ประเมนคณสมบตของสงมชวตทจดเกบไวเพอนำไปใชประโยชน เชน คณสมบตของขาวพนเมองททนตอศตรพช เพอนำไปใชในการปรบปรงพนธขาวเศรษฐกจทไมทนตอศตรพช

จดทำขอมลสงมชวตทคนพบแลว การกระจายตว (distribution) เพอการตดตามและใชประโยชน ในระดบตางๆ

สงเสรมความรวมมอกบประเทศเพอนบาน ในการศกษาความหลากหลายทางชวภาพในพนท รอยตอของประเทศ

50

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

ยทธศาสตรท 2การศกษาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทมผลกระทบตอความหลากหลายทางชวภาพและระบบนเวศทมความเปราะบางเพอการอนรกษและฟนฟ

เปาหมาย

ประเทศไทยมพนทปาและพนทชายฝงทะเลเพอการกกเกบคารบอนเพมขน ลดปรมาณคารบอน ไดออกไซดในบรรยากาศ

ธำรงไวซงความอดมสมบรณของระบบนเวศทเปน hotspot ของโลกเพอการใชประโยชนของ ชมชนและการทองเทยว เชน อทยานแหงชาตเขาใหญ อทยานแหงชาตหมเกาะทะเลอนดามน เปนตน ระบบนเวศทมความจำเพาะ เชน ปาพรโตะแดง จงหวดนราธวาส ปาเมฆ เขานน ดอยอนทนนท

ความหลากหลายทางชวภาพหมายถงความหลากหลายของชนดสงมชวต ความหลากหลายใน ระดบพนธกรรมและระดบประชากรในสงมชวตชนดเดยวกน เปนทยอมรบวาระบบนเวศทมความหลาก หลายในระดบตางๆ สง ระบบยงมเสถยรภาพมากขน ทงนเพราะในระบบนเวศหนงๆ มความสมพนธ ระหวางสงมชวตในลกษณะหวงโซอาหาร การขาดไปซงสงมชวตหนงๆ อาจกระทบสงมชวตอนในหวงโซ อาหารนน ระบบนเวศทมความหลากหลายทางชวภาพสง มเสถยรภาพหรอสมดลระบบทดกวาระบบทม ความหลากหลายทางชวภาพตำ เนองจากความหลากหลายชวภาพทสง มหวงโซอาหารทเชอมโยงกนเปน ใยแมงมม (food web) สามารถเชอมโยงระหวางหวงโซอาหารตางๆ ได นอกจากความสมพนธระหวาง สงมชวตแลว ชนดของสงมชวตยงขนกบสภาวะแวดลอมในระบบนเวศนนๆ ระบบนเวศแตละแหงจงม คณสมบตของความหลากหลายเฉพาะตว ทเปลยนแปลงไปดวยปจจยทางสภาวะแวดลอมทงจากธรรมชาต และการกระทำโดยมนษย การทระบบนเวศแตละแหงมคณสมบตเฉพาะตวและมความสลบซบซอน จงตองมการศกษาเพอใหเขาใจในแตละระบบและสหสมพนธตางๆ รวมทงการตดตามในระยะยาว เพอ การจดการไดอยางทนทวงท เชน การเกดการฟอกขาวของปะการง เปนตน

การศกษาการเปลยนแปลงทเกดขนในประชากรหรอในกลมสงมชวต ในแตละระบบนเวศ มเปาหมายหลก 2 ประการคอ 1. การหาขอมลหรอการทำความเขาใจการเปลยนแปลงทเกดขนของ ประชากรทมความสมพนธกบระบบนเวศ 2. การตรวจสอบผลกระทบทเกดจากการรบกวนโดยกจกรรม มนษย สภาวะโลกรอน หรอภยธรรมชาต การศกษาดงกลาวตองหาตวชวดการเปลยนแปลงและตดตาม ในพนทระยะยาว การศกษาการตอบสนองของสงมชวตทไดรบผลกระทบจากสภาวะดงกลาว หาเทคนค และเครองมอในการวจยเพอการอนรกษ ฟนฟทรพยากรชวภาพและระบบนเวศ รวมถงแนวทางลด ผลกระทบจากสภาวะโลกรอน

51

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

แนวทางการดำเนนงาน : ศกษาองคความรของระบบนเวศในประเทศไทย จดตงแปลงศกษานเวศวทยาระยะยาวโดยกำหนด

พนทเปาหมายทมผลกระทบตอการพฒนาประเทศ เชน การทองเทยว (พนทแนวปะการง) การประกอบอาชพ (ปาชายเลน) การปองกนภยพบต (พนทชมนำ) รวมถงพนททไดรบการขน ทะเบยนเปนมรดกโลก เปนตน

ศกษาหาตวชวดหรอ bioindicator ทบงบอกถงความแขงแรงหรอความออนไหวของระบบนเวศ นนๆ ตวชวดทดควรมความจำเพาะตอระบบนเวศวทยาแตละแหง รวมทงตรวจวดไดตงแตระบบเรมประสบปญหา (early warning) เพอการแกไข เยยวยาอยางทนทวงท

พฒนาเทคนคและเครองมอในการอนรกษ ฟนฟ และลดผลกระทบจากสภาวะโลกรอนตอสงม ชวต เชน เทคนคการฟนฟปา เทคนคการสำรวจทางไกล เทคนคการตรวจวดปรมาณคารบอน อยางรวดเรว การสำรวจทางอากาศ ความรทางสถต และการสรางแบบจำลองเพอการคาดการณในอนาคต

พฒนากำลงคนทางดานนเวศวทยา รวมทงการจดทำหลกสตรทเปนสหสาขาวชา ทงนกำลงคน ของประเทศดานดงกลาวมนอยมาก ทำใหขาดการศกษาระบบนเวศของไทย ในชวง 20 ป

52

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

ยทธศาสตรท 3การฟนฟระบบนเวศทเสอมโทรมเพอเพมคณภาพชวตและสงแวดลอม

เปาหมาย

เรงฟนฟพนทปาเสอมโทรม 1.4 ลานเฮคแตร เพอเพมพนทสเขยวและเกบกกคารบอน

ฟนฟและซอมแซมทรพยากรทางทะเล (แนวปะการง) ทรพยากรชายฝง เพอเพมแหลงกำเนด อาหาร และสนบสนนการทองเทยวเชงนเวศ

ฟนฟและดแลพนทชมนำ เพอเตรยมรบมอสภาวะแลงและลดภยพบตทเกดจากอทกภย

ระบบนเวศทมความหลากหลายทางชวภาพ นอกจากถกใชเปนปจจย 4 ของมนษยแลว ยงม ความสำคญในการสงเสรมคณภาพชวตและสงแวดลอม เชน การใชเปนแหลงทองเทยว แหลงดดซบ คารบอนไดออกไซด รวมทงเปนแหลงกำเนดอาหาร และทหลบภยของสงมชวตทเปนอาหารของชมชน เชน ปาชายเลน อยางไรกด การขยายตวทางเศรษฐกจ และการใชทรพยากรอยางไมระมดระวง ทำใหเกด การเสอมโทรมหรอทำลายทรพยากร ปจจบนประเทศไทยเหลอพนทปารอยละ 33 ของพนททงหมด ของประเทศ อตราการจบสตวนำลดลง 3 เทา แหลงปะการง หญาทะเลอยในสภาพเสอมโทรม อตราการ สญพนธสงมชวตเพมขน ปรากฏการณการฟอกขาวและการถกทำลายของปะการงในหมเกาะภาคใตของ ประเทศ นำไปสการปดพนทเกาะ กระทบอตสาหกรรมการทองเทยว ปาเสอมโทรมทมพนท 1.4 ลานเฮคแตร ทำใหเสยระบบดดซบคารบอนในปรมาณถง 185 ลานตนตอป ปรมาณดงกลาวสามารถใชในการซอขายคารบอนคดเปนมลคาถง 310,000 ลานบาท

แมการฟนฟระบบนเวศเกดขนไดตามธรรมชาต แตตองใชเวลานาน ความเขาใจในระบบนเวศ แตละระบบ (ยทธศาสตรท 2) นำไปสการเลอกใชชนดทรพยากรชวภาพทเหมาะสมกบพนท ผนวกกบ การใชเทคโนโลยทเหมาะสม ทำใหการฟนตวของระบบนเวศมความรวดเรวขน เชน เทคนคการปลกปะการง การเพมพนทหญาทะเล จากการพฒนาเทคนคการปลกปาของหนวยวจยฟนฟปา มหาวทยาลยเชยงใหม พบวา ภายในเวลา 6 ป มนกเพมขนจาก 30 เปน 87 ชนด พชจากทปลกเรมตน 30 ชนดเปน 72 ชนด และมสตวเลยงลกดวยนมกลบเขามาในพนท จากปญหาทเพมขนและรายแรงขน เชน การเซาะกรอนของ แผนดนตงแตจงหวดสมทรปราการถงบรเวณเพชรบร ตองการการพฒนาเทคโนโลยการปลกปาชายเลนท ทนตอกระแสนำทแรง การคนพบสงมชวตใหมทมศกยภาพในการรกษาสมดลของสภาวะแวดลอม เชน สาหรายใบมะกรดทดดซบคารบอนไดถง 2,400 ตนตอเฮคแตรตอป นำไปสการพฒนาเทคโนโลยการขยายพนทสาหรายดงกลาว เพอเพมการดดซบคารบอน

53

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

แนวทางการดำเนนงาน : พฒนาเทคโนโลยเพอใชในการฟนฟระบบนเวศตางๆ ทงนตองมบรณาการระหวางเทคโนโลย

เปนตนวา เทคโลยการปลกปา การบรหารจดการทรพยากรดนและนำ เทคโนโลยภมสารสนเทศ และเทคโนโลยไอท เปนตน

ดำเนนการฟนฟระบบนเวศเสอมโทรม หรอกำลงไดรบผลกระทบ ทงน การเลอกเทคโนโลย โดย เฉพาะชนดความหลากหลายทางชวภาพตองใหเหมาะสมกบพนท (หลกเลยงสงมชวตตางถน หรอ ทจะมผลกระทบตอสงมชวตในระบบนเวศเดม)

เสรมสรางความรวมมอ ผนกการดำเนนงานฟนฟระหวางรฐ เอกชน ชมชน และโรงเรยน เพอใหดำเนนการอยางตอเนอง มการตดตามผลอยางใกลชด

54

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

ยทธศาสตรท 4: การเพมคณคา/ใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพสำหรบชมชนและอตสาหกรรม

เปาหมาย :

ชมชนใชเทคโนโลยตอยอดเพอเพมมลคาทรพยากรชวภาพ และเพอการใชอยางยงยน

เกดอตสาหกรรมชวภาพเพอการผลตผลตภณฑทเปนมตรตอสงแวดลอม เพอความมนคงทาง อาหารและพลงงาน

การศกษาวจยความหลากหลายทางชวภาพทผานมา มองคความรเกดขนมากมาย แตการนำ ผลงานวจยไปใชในการอนรกษและจดการเพอประโยชนตอวถชวตและชมชนยงมนอย แผนพฒนาเศรษฐกจ และสงคมแหงชาตฉบบท 10 พ.ศ. 2550–2554 บรรจเรองการบรหารจดการความหลากหลายทางชวภาพ เปนยทธศาสตรหลกโดยมความเชอมโยงกบคณภาพสงแวดลอม ชมชน และความมนคงทางอาหาร

มการศกษาจำนวนมากทแสดงถงผลกระทบทางเศรษฐกจทชมชนไดรบจากการใชทรพยากรชวภาพ ไมวาจากปาหรอทรพยากรชายฝงทะเล ตวอยางเชน รายงานของ world bank ทประมาณวาชมชนตางๆ ในประเทศไทยใชประโยชนจากความหลากหลายทางชวภาพในแตละป มมลคาถง 75,000-300,000 ลานบาท อยางไรกด การใชประโยชนเหลานพงพาทรพยากรทมอยในธรรมชาตโดยตรง ถาการนำไปใชไมสมดลกบการขยายจำนวนตามธรรมชาต ทำใหปรมาณทรพยากรลดนอยลง หรออาจสญพนธเชนกรณท พบในกลวยไมปา หรอสมนไพรหลายชนด การใชเทคโนโลยในการขยายพนธนอกถนกำเนด นอกจาก ชวยเพมปรมาณใหเพยงพอตอการใชงาน โดยไมเกดผลกระทบตอระบบนเวศ ยงมประโยชนใน การปรบปรงพนธใหมความหลากหลายมากขน สงสำคญอกอยางหนง คอ ทรพยากรธรรมชาตขนอยกบ ฤดกาล ปจจบน ชมชนเรมรจกการเพมมลคาของทรพยากร เพอใหมบรโภคหรอจำหนายระยะนานขน เชน กรณเหดโคน หรอเหดเผาะ ทมการยดอายการเกบโดยการแปรรป หรอ แชแขง ความเขาใจในวงจรชวต ของเหดทมคณคาทางเศรษฐกจเหลาน อาจนำไปสการเพมจำนวนในธรรมชาต หรอการเพาะเลยงในเชง การคา เชนเดยวกบเหดหลายชนดททำสำเรจมาแลว

จลนทรยถอเปนฐานทรพยากรทสำคญของประเทศไทย เนองจากมศกยภาพในการใชประโยชนหลากหลาย และมการใชในรปแบบดงเดมมาพอสมควร เชน อาหารหมกดอง ปย หรอการบำบดนำเสย การพฒนาเทคโนโลยการเพาะเลยงจลนทรย และการนำไปใชประโยชนในรปแบบทควบคมได นำไปส การเกดอตสาหกรรมชวภาพ ทเปนความตองการของสงคมปจจบนในการลดการใชสารเคม

55

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

แนวทางดำเนนงาน: รวบรวมขอมลการใชประโยชนความหลากหลายชวภาพของชมชน (ภมปญญา) เพอหาแนวทาง

การนำเทคโนโลยไปใชตอยอดเพอเพมมลคาทรพยากร รวมทงใหเกดการใชอยางยงยน

สนบสนนการวจยดานการประเมนคณคาทรพยากรชวภาพ ในเชงนเวศวทยาบรการ (ecological services) และเชงสนทนาการ เพอนำไปสการจดทำแผนปฏบตการทรพยากรชวภาพทองถน ใหเปนแหลงพกผอนของชมชนและการทองเทยวอยางยงยน เชน การจดทำแผนแมบทชมชนบน ฐานทรพยากรชวภาพท อ.ขนอม จ.นครศรธรรมราช

สนบสนนการวจย การถายทอดเทคโนโลย การประยกต/ตอยอดภมปญญา โดยชมชนสามารถ เขาถงเทคโนโลยทมความเหมาะสมกบสภาพทองถน และปรบใชอยางมประสทธภาพ เชน การเพาะเลยงเนอเยอเพอการขยายพนธพชทองถน การแปรรปผลผลตจากปา เชน ผลไมปา เปนตน

สนบสนนขอมลวทยาศาสตรและการวจยในระดบ preclinical study เพอสนบสนนอตสาหกรรม สมนไพรไทยใหขนทะเบยนรบรองจากองคการอาหารและยา เพอเตรยมการเปดตลาดเสรการคาอาเซยนในป พ.ศ. 2558

สงเสรมการพฒนาเทคโนโลยชวภาพเพอนำจลนทรยไปใชประโยชนดานตางๆ เชน เกษตร อาหารสตว พลงงาน และ สงแวดลอม

56

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

ยทธศาสตรท 5การพฒนาฐานขอมลความหลากหลายทางชวภาพ การบรหารจดการและสงเคราะหความร

เปาหมาย :

คลงความร และแหลงอางองขอมลวชาการความหลากหลายทางชวภาพระดบทองถน (Local Biodiversity Information) และระดบชาต (National Biodiversity Information)

มระบบเครอขายเชอมโยงฐานขอมลความหลากหลายทางชวภาพ เพอเปนเครองมอการบรหาร จดการทรพยากรชวภาพและระบบนเวศของหนวยงานกำกบดแล รวมถงสนบสนนการดำเนนงานของรฐภายใตกรอบอนสญญาและพนธกรณตางๆ

ความพรอมระบบขอมลเพอการอนวตตามอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพและ พนธะกรณตางๆ

ชมชนทราบขอมลทรพยากรทองถน เกดความตระหนกในการปกปองดแลทรพยากรชวภาพและ สงแวดลอม

แนวทางดำเนนงาน: พฒนาระบบฐานขอมลเพอการสบคนและใหบรการขอมลผานทางอนเทอรเนต

จดการความรจากงานวจยใหเปนระบบและระเบยบ รวมถงการสงเคราะหความรเพอยกระดบให เปนความรเหมาะสำหรบการใชงานในแตละระดบ/กลมเปาหมาย

เผยแพรขอมลทางดานความหลากหลายทางชวภาพในรปแบบตางๆ เพอสรางความร ความตระหนก ใหกบสงคม

57

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

ยทธศาสตรท 6นโยบายการบรหารจดการความหลากหลายทางชวภาพ

เปาหมาย :

ประเทศไทยมนโยบายการจดการความหลากหลายทางชวภาพ มระเบยบ/กฏเกณฑการเขาถง ทรพยากรชวภาพและการแบงปนผลประโยชน

บคคลากรมความสามารถในการเจรจาตอรองความรวมมอ ภายใตกรอบอนสญญาตางๆ ทงใน ระดบนานาชาต ระดบประเทศ หรอระดบองคกร เพอใหเกดความรวมมอในลกษณะทไดรบ ประโยชนเทาเทยมกน

ประเดนสำคญในอนสญญาความหลากหลายทางชวภาพ คอ การใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพ ทประกอบดวย การเขาถงทรพยากรชวภาพ การถายทอดเทคโนโลย และการแบงปนผลประโยชน ประเทศ ทมทรพยากรอดมสมบรณ มกเปนประเทศทกำลงพฒนา สวนประเทศทพฒนาแลวมเทคโนโลย และ ตองการเขาถงทรพยากร ประเดนการถายทอดเทคโนโลย และการแบงปนผลประโยชน มกเปนปญหา ขดแยง และอปสรรคในการเจรจาตอรอง ทำใหประเทศเจาของทรพยากรสญเสยโอกาสในการใชประโยชน จากทรพยากร รวมถงประชากรโลก ทอาจรอคอยการคนพบตวยาหรอสารออกฤทธใหมๆ

แนวทางดำเนนงาน: สนบสนนการสรางความสามารถในการวจยเชงนโยบาย (policy research) งานวจยการบรหาร

จดการ (biodiversity management research) และการวจยเพอประเมนผลกระทบดานความ หลากหลายทางชวภาพ (biodiversity impact assessment) โดยการสรางเครอขายพนธมตร ระหวาง นกวชาการ ชมชน และหนวยงานกำกบดแล

การวจยนโยบายดานความหลากหลายทางชวภาพ เนนเชงกฎหมาย สงคมและเศรษฐศาสตร ในขณะนมพลวตดานกฎหมายนานาชาตทเกยวของกบความหลากหลายทางชวภาพอยางมาก เชน พธสารนาโงยาวาดวยการเขาถงและการใชประโยชนทรพยากรพนธกรรม ซงสงผลกระทบตอหลายภาคสวนในประเทศไทย

58

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

การประเมนผลกระทบทเกดขนจากงานวจยพฒนา ตามยทธศาสตรการพฒนาคณคาความหลากหลายทางชวภาพ พ.ศ. 2555-2559 ในการประเมนผลกระทบทเกดขนจากงานวจย นอกจากดผลงานทคาดวาจะไดรบแลว (output) ยงตองดวาผลทไดถกนำไปใชงานหรอมการถายทอดเทคโนโลยไปสผใชหรอไม จงตองมการประเมนผลลพธ (outcome) และสวนทสำคญทสดในภาพรวม คอ ผลงานนนกอใหเกดผลกระทบในเชงกวาง คอ มการขยาย การใชงานหรอกอใหเกดผลกระทบทางดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม มากนอยเพยงไร ในสวนน ขอยกตวอยางบางผลงานทคาดวาจะเกดขน เพอคาดการณผลกระทบทจะได โดยการประเมนดาน เศรษฐกจเปนสวนสำคญ เนองจากมผลกระทบโดยตรงกบชวตความเปนอยของประชาชน

การฟนฟระบบนเวศทเสอมโทรมเพอเพมคณภาพชวตและสงแวดลอม ปจจบนประเทศไทยม พนทปาเสอมโทรมทตองการการฟนฟประมาณ 1.4 ลานเฮคแตร เครองมอและเทคนคททนสมย ชวยในการฟนฟปาเสอมโทรมดงกลาวใหเรวขน 2 เทา นอกจากการเพมพนทปา/พนทสเขยว ทเปนแหลงทรพยากรทใชในการเปนแหลงอาหารตามปกตหรอเปนทพกผอนหยอนใจแลว ปจจบน ปญหาโลกรอนหรอการเพมขนของคารบอนไดออกไซดในบรรยากาศ เปนปญหาทตองไดรบการ แกไขอยางรบดวน การใชพนทปาเปนทดดซบปรมาณคารบอนไดออกไซดไดรบการยอมรบวาเปน วธการทมประสทธภาพและมคาใชจายทเหมาะสม นอกจากนการปลกปา ยงไดประโยชนจากการคา คารบอน เชน จากโครงการ REDD+ จากการคำนวณการฟนฟปา 1.4 ลานเฮคแตร มมลคา ทไดจากการคาคารบอนประมาณ 310,000 ลานบาท (คำนวณจากตลาดการคาคารบอน โดยคดท 12 ยโรตอเมตรกตนคารบอนไดออกไซด หรอในราว 1,700 บาทตอเมตรกตนคารบอน) หากมการฟนฟปาเพยง 10,000 ไร มลคาทไดจากการคาคารบอนประมาณ 350 ลานบาท

นอกจากการใชปาเปนทกกเกบคารบอนแลว พนทชายฝงทะเลเปนอกแหลงหนงทมศกยภาพ ในการใชพช คอ สาหรายทะเลเปนแหลงกกเกบคารบอน จากการคนพบสาหรายใบมะกรดใน พนทฝงอนดามน และฝงอาวไทยถง 8 สายพนธ ทำใหประเทศไทยมศกยภาพในการลดปรมาณ คารบอนไดออกไซดในนำทะเล เนองจากสาหราย สามารถดดซบกาซคารบอนไดออกไซด ไดถง 2,400 ตนตอเฮคแตรตอป ดกวาตนไม 5 เทา

ประเทศไทยมรายไดจากการทองเทยวในแตละปไมนอยกวา 0.72 ลานลานบาท แหลงทองเทยว ทสำคญของประเทศไทยแหลงหนงคอหมเกาะในภาคใต เชน หมเกาะสรนทร กจกรรมทสงเสรม ธรกจการทองเทยวคอการดำนำดปะการง จากปญหาการฟอกขาวของปะการง ทำใหตองมการปด เกาะเพอใหปะการงฟนตว จากการใหสมภาษณของผประกอบกจการทองเทยวของหมเกาะ สรนทรพบวาสญเสยรายไดวนละ 4 ลานบาท ดงนน ถาคำนวนจากฤดการทองเทยวประมาณ 4-5 เดอนจะทำใหสญเสยรายไดจากการทองเทยวหมเกาะสรนทรคดเปนมลคาปละประมาณ

59

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

600 ลานบาท ความรทเกยวของกบระบบนเวศวทยา และการฟนฟปะการงฟอกขาวชวยบรรเทาการสญเสยดงกลาว

อาหารสตวเปนตนทนสำคญในการผลตสตว อาหารสตวทมคณภาพตองใหอตราการแลกเนอสง เชน มการเตมเอนไซมในสวนผสมเพอชวยใหสตวใชวตถดบในอาหารไดอยางมประสทธภาพ เอนไซม ทใชในอาหารสตว เกอบทงหมดมาจากการเพาะเลยงจลนทรย ในแตละปมการนำเขาเอนไซม อาหารสตวไมตำกวา 1,000 ลานบาท การคนหาจลนทรยจากประเทศไทยเพอการผลตเอนไซม อาหารสตวสงเสรมอตสาหกรรมการผลตเอนไซมและลดการนำเขาเอนไซมจากตางประเทศ รวมทงการใชอาหารของสตวมประสทธภาพมากขน

จากปญหาสารตกคางในเนอสตว เชน การใชยาปฏชวนะ ทำใหมความสนใจการใชสารเสรมใน อาหารสตว (feed additives) เพอชวยเรงการเจรญเตบโตและสรางภมคมกนในสตว ลดการใช ยาปฏชวนะ เชน การใชจลนทรยโปรไบโอตก ในปหนงๆ ผลตภณฑอาหารเสรมชวภาพของสกรมมลคาประมาณ 1,500 ลานบาทตอป

ในแตละปมการนำเขาสารเคมกำจดศตรพช (แมลง รา) ไมนอยกวา 10,000 ลานบาทตอป ในป พ.ศ. 2553 มการระบาดของเพลยแปงในไรมนสำปะหลง สญเสยผลผลตไปประมาณ 5 ลานตน มลคาประมาณ 15,000 ลานบาท การทดลองใชจลนทรยบวาเรยรวมกบการบรหาร จดการนำ พบวานอกจากควบคมการระบาดของเพลยแปงแลว ยงทำใหผลผลตตอไรมนสำปะหลง เพมขน การระบาดของเพลยกระโดดสนำตาลในนาขาวในป พ.ศ. 2553 ทำใหสญเสยผลผลต ขาวมลคา 11,000 ลานบาท การใชจลนทรยบวาเรย ชวยควบคมการระบาดของเพลยกระโดด สนำตาล ทดแทนการใชสารเคม

61

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

บทท 4 :โปรแกรมทรพยากรชวภาพสำนกงานพฒนาวทยาศาสตรและ

เทคโนโลยแหงชาต (พ.ศ. 2554-2559)

โปรแกรมทรพยากรชวภาพ ภายใตการบรหารจดการคลสเตอรและโปรแกรมวจย สำนกงาน พฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต มภารกจในการสนบสนนงานวจยและพฒนาดานความ หลากหลายทางชวภาพ เพอสรางองคความรใหม พฒนาเทคนค และเครองมอในการอนรกษ ฟนฟ และลดผลกระทบจากสภาวะโลกรอนตอความหลากหลายทางชวภาพ โดยมเปาหมายเพอการอนรกษ สรางมลคาเพม และพฒนาการใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพ ในระหวางป พ.ศ. 2554-2559 โปรแกรมมแผนงานหลก 3 แผนงาน ดงน

แผนงานท 1 การสรางองคความรใหมทเชอมโยงกบระบบนเวศ

แผนงานท 2 การพฒนาเทคนคและเครองมอ เพอการอนรกษ ฟนฟ และลดผลกระทบจากสภาวะ โลกรอนตอความหลากหลายทางชวภาพ

แผนงานท 3 การใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพเชงเศรษฐกจและสงคม

62

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

การกำหนดกรอบแผนงานวจยและพฒนาในโปรแกรมทรพยากรชวภาพ ของ สวทช. ทง 3 แผนงาน มความสอดคลองกบยทธศาสตรงานวจยการพฒนาคณคาความหลากหลายทางชวภาพของประเทศไทย พ.ศ. 2555-2559 ดงน

แผนงานท 1: การสรางองคความรใหมทเชอมโยงกบระบบนเวศ สอดคลองกบยทธศาสตรท 1: การประเมนสถานภาพความหลากหลายทางชวภาพของประเทศ และยทธศาสตรท 5: การพฒนา ฐานขอมลความหลากหลายทางชวภาพ การบรหารจดการ และสงเคราะหความร

แผนงานท 2: การพฒนาเทคนค และเครองมอ เพอการอนรกษ ฟนฟ และลดผลกระทบจากสภาวะ โลกรอนทมตอความหลากหลายทางชวภาพ สอดคลองกบยทธศาสตรท 2: การศกษาการ เปลยนแปลงสภาพภมอากาศทมผลกระทบตอความหลากหลายทางชวภาพและระบบนเวศทม ความเปราะบาง เพอการอนรกษและฟนฟ และยทธศาสตรท 3 การฟนฟระบบนเวศทเสอมโทรม เพอเพมคณภาพชวตและสงแวดลอม

แผนงานท 3: การใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพเชงเศรษฐกจและสงคม สอดคลองกบยทธศาสตร ท 4: การเพมคณคาและใชประโยชนจากความหลากหลายทางชวภาพ สำหรบชมชนและ อตสาหกรรม

แผนงานวจยโปรแกรมทรพยากรชวภาพ ของ สวทช. ทง 3 แผนงานมงเนนการนำความรไปสการบรหาร จดการทตอบสนองตอปญหาในพนทและระบบนเวศ และการวางแผนงานรวมกบภาครฐเพอใหเกดนโยบาย การอนรกษและใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพในพนทอยางสงสดและยงยน ซงสอดคลองกบยทธศาสตร ท 6 นโยบายการบรหารจดการความหลากหลายทางชวภาพ

การพฒนาเทคนคและเครองมอเพออนรกษ & ฟนฟ &

ลดโลกรอน

แผนงานท 1 : การสรางองคความรใหมทเชอมโยงกบระบบนเวศ- ชนดพนธ วงจรชวต

ชววทยาเชงประชากร- ปฎสมพนธระหวางสงมชวต- ชนดพนธทเปนประโยชนตอมนษย

สงแวดลอมและระบบนเวศ

การใชประโยชนเชงเศรษฐกจและสงคม

องคความรใหมเพอการอนรกษ

และใชประโยชน

แผนงานท 2 : การพฒนาเทคนค และเครองมอเพออนรกษ & ฟนฟ & ลดโลกรอน- ผลกระทบจากสภาวะโลกรอนตอสงมชวต- การฟนฟ การอนรกษ

ลดผลกระทบจากสภาวะโลกรอน / สงแวดลอม

- ดชนชวด / สญญาณเตอนภยทางชวภาพ- แปลงวจยนเวศวทยาระยะยาว- การฟนฟปา / สงมชวตทกกเกบคารบอน- ปะการงฟอกขาว- การจดการพช / สตวปาใกลสญพนธ

แผนงานท 3 : การใชประโยชนจาก ทรพยากรชวภาพเชงเศรษฐกจและสงคม- อาหารเสรมสำหรบคน / สตว- เอนไซมสำหรบอตสาหกรรมอาหาร /

อาหารสตว- พฒนากระบวนการผลตและคดกรอง ในระดบอตสาหกรรม- สงเสรมการเพาะเลยง การปรบปรงพนธ- จลนทรยสำหรบควบคมศตรพช

63

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพยทธศาส

ตรวจยแล

ะพฒนาอ

ตสาห

กรรมมนสำป

ะหลง

4.1 เปาหมายและกลยทธโดยรวมของโปรแกรม ทรพยากรชวภาพ สวทช.

เปาหมาย : สรางองคความรและบรหารจดการทรพยากรชวภาพใหเกดการอนรกษและใชประโยชนอยางยงยน

พฒนาเทคนคและเครองมอในการวจยความหลากหลายทางชวภาพ เพอการอนรกษ ฟนฟ และลดผลกระทบจากสภาวะโลกรอน

กลยทธ : สนบสนนการวจยเนนการศกษาชววทยา นเวศวทยา และการตดตามประชากรสงมชวตและสง

แวดลอมในระยะยาว

พฒนาเทคนค เทคโนโลย และเครองมอทเหมาะสมในการอนรกษและฟนฟ ลดผลกระทบจาก สภาวะโลกรอนตอสงมชวต รวมทงการสรางมลคาเพมจากทรพยากรชวภาพทองถน

พฒนาเครอขายวจยและชดโครงการวจยเชงพนท (area-based) ในพนททมระบบนเวศทเปราะบาง

พฒนาบคลากรนกวจยรนใหมในสาขาทขาดแคลน

พฒนาระบบการจดการความร และเครอขายทเหมาะสมในการบรหารจดการทรพยากรชวภาพ

สรางพนธมตรกบภาครฐและเอกชน เพอเชอมโยง ถายทอดความร เทคโนโลย และหรอผลตภณฑ ตนแบบสการวจยและพฒนาตอยอดในเชงพาณชยหรอการผลตระดบชมชน รวมทงการบรหาร จดการสงแวดลอมและการทองเทยวเชงอนรกษ

4.2 เปาหมายสำคญของโปรแกรม (Wildly Important Goals : WIGs)

กลมเปาหมาย (Target group) : ชมชน ภาครฐ ภาคเอกชน นกวจย เกษตรกร ผประกอบการภาคอตสาหกรรม

1. ฐานขอมลทรพยากรชวภาพและองคความรใหมทเชอมโยงกบระบบนเวศ และสงเสรม

ใหนำองคความรไปบรหาร จดการใหเกดการอนรกษและใชประโยชน

2. ระบบนเวศทเปราะบางตอผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและสภาวะ

แวดลอม ไดรบการศกษาวจย อนรกษ และฟนฟ

3. สรางมลคาเพมจากทรพยากรชวภาพ เพอนำไปสการใชประโยชนเชงเศรษฐกจและสงคม

64

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

แผนงานท 1การสรางองคความรใหมทเชอมโยงกบระบบนเวศ

เปาหมาย : ไดฐานขอมลทรพยากรชวภาพและองคความรใหมทเชอมโยงกบระบบนเวศ และสงเสรมใหนำองคความรไปบรหารจดการใหเกดการอนรกษและใชประโยชน

แนวทางการดำเนนงาน : สนบสนนการวจยชววทยาเชงประชากร วงจรชวต ปฏสมพนธระหวางสงมชวต และการจดระบบสง

มชวตในกลมทยงขาดแคลนความร กลมทมศกยภาพในการใชประโยชน และกลมทมความสำคญตอมนษยและระบบนเวศ

ประเมนคณสมบตของสงมชวตทจดเกบไวเพอนำไปใชประโยชน เชน คณสมบตของจลนทรยทผลต เอนไซมในเชงเศรษฐกจ สารออกฤทธทางชวภาพเพอควบคมแมลงศตรพช เปนตน

จดกลม ประเภท และสรางฐานขอมลการแพรกระจายสงมชวต (distribution) เพอการตดตาม และใชประโยชนในระดบตางๆ

ผลงานสงมอบ (Flagship/Wigs) : ฐานขอมลการแพรกระจายสงมชวต ชนดใหมของโลก ชนดทหายาก และใกลสญพนธ รวมทงทม

ศกยภาพในการใชประโยชน ไมตำกวา 50,000 ขอมล

เกดแหลงเรยนรและธรกจการทองเทยวจากทรพยากรชวภาพไมนอยกวา 10 แหง ประชาชนและ เยาวชนไดเรยนรทรพยากรชวภาพไมนอยกวา 10,000 คนตอป

65

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

แผนงานท 2การพฒนาเทคนค และเครองมอ เพอการอนรกษ ฟนฟ และลดผลกระทบจากสภาวะโลกรอนตอความหลากหลายทางชวภาพ

เปาหมาย : พนทปาและพนทชายฝงทะเลเพอการกกเกบคารบอนเพมขน ลดปรมาณคารบอนไดออกไซดใน

บรรยากาศ

ฟนฟและซอมแซมทรพยากรทางทะเล (แนวปะการง) ทรพยากรชายฝงทะเล เพอเพมแหลงกำเนด อาหาร และ สนบสนนการทองเทยวเชงนเวศ

ตวชวด (bioindicator) เพอใชตดตามการเปลยนแปลงของระบบนเวศทมความออนไหว ตอการ เปลยนแปลงสภาพภมอากาศและสภาพสงแวดลอม

แนวทางการดำเนนงาน : ศกษาองคความรของระบบนเวศในประเทศไทย จดตงแปลงศกษานเวศวทยาระยะยาวโดยกำหนด

พนทเปาหมายทมผลกระทบตอการพฒนาประเทศ เชน การทองเทยว (พนทแนวปะการง) การประกอบอาชพ (ปาชายเลน) การปองกนภยพบต (พนทชมนำ) รวมถงพนททไดรบการขน ทะเบยนเปนมรดกโลก เปนตน

ศกษาหาตวชวดหรอ bioindicator ทบงบอกถงความแขงแรงหรอความออนไหวของระบบนเวศ นนๆ ตวชวดทดควรมความจำเพาะตอระบบนเวศวทยาแตละแหง รวมทงตรวจวดไดตงแตระบบเรมประสบปญหา (early warning) เพอการแกไข เยยวยาอยางทนทวงท

พฒนาเทคนคและเครองมอในการอนรกษ ฟนฟ และลดผลกระทบจากสภาวะโลกรอนตอสงมชวต เชน เทคนคการฟนฟปา เทคนคการสำรวจทางไกล เทคนคการตรวจวดปรมาณคารบอนอยางรวดเรว การสำรวจทางอากาศ ความรทางสถต และการสรางแบบจำลองเพอการคาดการณในอนาคต รวมทง การบรณาการงานวจยกายภาพ (เทคนคและเครองมอตางๆ ททนสมย) กบการวจยทางชวภาพ

สรางเครอขายการวจย โดยเฉพาะกบกระทรวงทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม รวมทงสราง นกวจยรนใหมดานนเวศวทยา

66

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

ผลงานสงมอบ (Flagship/Wigs) : ฟนฟปาพนท อ.อมกอย และพนท อ.ฝาง จ.เชยงใหม ในโครงการพระราชดำรสมเดจพระเทพฯ

จำนวนรวม 100 ไร และเทคนคใหมในการฟนฟปา

เพมพน และอนรกษพนททรพยากรชวภาพชายฝงทะเลทสำคญ เชน หญาทะเลทเกาะลบง จ.ตรง และท อ.ขนอม จ.นครศรธรรมราช สาหรายใบมะกรด ท อ.ขนอม จ.นครศรธรรมราช ทสามารถ ดดซบคารบอนไดออกไซดในนำทะเล

องคความรเกยวกบการปรบตวของสงมชวตและระบบนเวศตอการเปลยนแปลงสงแวดลอม และสภาวะ โลกรอน ทมความสำคญตอการทองเทยว เชน ปะการงทเกาะราชาใหญ จ.ภเกต การประกอบอาชพ เชน ปาชายเลน อ.ขนอม จ.นครศรธรรมราช หญาทะเลท จ.ตรง และพนททมความสำคญตอ การทองเทยวและมรดกโลก เชน อทยานแหงชาตเขาใหญ

67

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

แผนงานท 3การใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพในเชงเศรษฐกจและสงคม

เปาหมาย : ผลตภณฑเอนไซมจากจลนทรยสายพนธตางๆ เพออตสาหกรรมอาหารและอาหารสตว ปยชวภาพ

และผลตภณฑใชปองกนกำจดศตรพช

เทคโนโลยใหมในการปรบปรงพนธและการเพาะเลยง เพอการใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพใน ชมชนอยางยงยน

แนวทางการดำเนนงาน: รวบรวมขอมลการใชประโยชนความหลากหลายชวภาพของชมชน (ภมปญญา) เพอหาแนวทางการ

นำเทคโนโลยไปใชตอยอดเพอเพมมลคาทรพยากร รวมทงใหเกดการใชประโยชนอยางยงยน

สนบสนนการวจยดานการประเมนคณคาทรพยากรชวภาพ ในเชงนเวศวทยาบรการ (ecological services) และเชงสนทนาการ เพอนำไปสการจดทำแผนปฏบตการทรพยากรชวภาพทองถน ใหเปนแหลงพกผอนของชมชนและเพอการทองเทยวอยางยงยน เชน การจดทำแผนแมบทชมชน บนฐานทรพยากรชวภาพท อ.ขนอม จ.นครศรธรรมราช

สนบสนนการวจย การถายทอดเทคโนโลย การประยกต/ตอยอดภมปญญา โดยชมชนสามารถ เขาถงเทคโนโลยทมความเหมาะสมกบสภาพทองถน และปรบใชอยางมประสทธภาพ เชน การเพาะเลยงเนอเยอเพอการขยายพนธพชทองถน การแปรรปผลผลตจากปา เชน ผลไมปา เปนตน

สงเสรมการพฒนาเทคโนโลยชวภาพเพอนำจลนทรยไปใชประโยชนดานตางๆ เชน เกษตร อาหารสตว พลงงาน และ สงแวดลอม

ผลงานสงมอบ (Flagship/Wigs) : ผลตภณฑเอนไซมจากจลนทรยสายพนธตางๆ เพออตสาหกรรมอาหารและอาหารสตว ปยชวภาพ

และผลตภณฑใชปองกนกำจดศตรพช ไมตำกวา 5 ผลตภณฑ

ไดองคความรและเทคโนโลยใหมในการเพาะเลยง ปรบปรงพนธ เพอการใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพในชมชนอยางยงยน ไมตำกวา 5 เรอง

68

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

การประเมนผลกระทบทคาดวาจะเกดจากการดำเนนงานของ โปรแกรมทรพยากรชวภาพ

แผนงาน / กจกรรม

แผนงานท 1

- การสรางองคความรใหมทเชอมโยงกบระบบนเวศ

ผลทเกดขน

ขอมลทรพยากรชวภาพระดบทองถนและประเทศทถกคนพบ รวมถงขอมลคณสมบตทนำไปสการ •ใชประโยชน

ผลกระทบ

การคนพบสงมชวตใหมรวมถงคณสมบตของสงมชวต เพมโอกาสการใชประโยชนดานตางๆ ดงม •ตวอยางทผานมาเชน การคนพบไรนำนางฟาชนดใหมของโลกในป พ.ศ. 2541 นำไปสการเพาะเลยง

ไรนำนางฟาของเกษตรกร มรายไดไมตำกวา 8,000 บาทตอรายตอเดอน ไรนำนางฟา สามารถ

นำไปใชเปนอาหารสตวนำ ทดแทนอารทเมยทมมลคาการนำเขาปละ 500 ลานบาท

การคนพบตนเปลานอยสมนไพรไทยและสารออกฤทธทางชวภาพ “เปลาโนทอล” นำไปสการพฒนา •ยารกษาโรคกระเพาะอาหารออกมาเปนผลตภณฑชอ เคลเนกซ โดยบรษทซงเกยว จำกด กอใหเกด

การลงทนในประเทศไทยสรางผลตอบแทนกลบคนประเทศไทยมลคาปละ 160 ลานบาท หรอ

การพฒนาอาหารเสรมและผลตภณฑเวชสำอางจากกวาวเครอโดยบรษทเนทรา มมลคาทางการตลาด

ประมาณ 2,000 ลานบาท

การพบโลมาสชมพ ทำใหเกดกลมทองเทยวเชงอนรกษโลมา บานแหลมประทบ อ.ขนอม •จ.นครศรธรรมราช ระหวางป พ.ศ. 2549-2552 มจำนวนเทยวเรอทออกพานกทองเทยวไปชมโลมา

สชมพถง 1,927 เทยว ราคาเทยวละ 800 บาท สรางรายไดใหชมชน 1,541,600 บาท

ฐานขอมลทรพยากรระดบพนททเชอมโยงระบบนเวศ ถกนำไปใชในการประเมนผลกระทบทางดาน •สงแวดลอม (EIA) เพอเปนขอมลชวยตดสนใจการลงทนโครงการขนาดใหญ เชน การสราง

ทาเรอนำลกใน อ.ขนอม อาจกระทบตอสงมชวตทเปนชนดเฉพาะถนคอโลมาสชมพ อาจตองอพยพ

โลมาสชมพออกจากพนทดงกลาวเพอไมใหเกดการสญเสยจากการถกรบกวน หรอกรณการสราง

เขอนแมยม ควรนำตนทนผลกระทบทางสภาพแวดลอมและระบบนเวศเขาไปคดเปนตนทนในการ

กอสรางเขอน โดยพบวา มลคาของปาสกแมยม หากคดในชวงเวลา 50 ป ดวยอตราสวนลดรอยละ

5 มลคาของปาในรปแบบทรพยากรชวภาพจะอยในชวง 770-2,500 ลานบาท ในแงเปนแหลงดดซบ

คารบอนจะอยในชวงระหวาง 50-900 ลานบาท และสำหรบการเปนแหลงทองเทยวเชงนเวศม

มลคาประมาณ 800 ลานบาท

69

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

แผนงาน / กจกรรม

แผนงานท 2

- การพฒนาเทคนค และเครองมอ เพอการอนรกษ ฟนฟ และลดผลกระทบจากสภาวะโลกรอนตอ

ความหลากหลายทางชวภาพ

- ศกษาระบบนเวศระยะยาวในพนททมความออนไหวตอการเปลยนแปลงสภาวะแวดลอม

ผลทเกดขน

ปาพนท อ.อมกอย และอ.ฝาง ในโครงการพระราชดำรสมเดจพระเทพฯ 100 ไร ไดรบการฟนฟ•พนททรพยากรชายฝงทะเลทสำคญ คอทเกาะลบง จ.ตรง และ อ.ขนอม จ.นครศรธรรมราช •ไดรบการฟนฟ และเพมพน เชน การเพมพนทการเจรญของสาหรายใบมะกรดทดดซบคารบอน

ไดออกไซดจากนำทะเล

ผลกระทบ

การปลกปาไดประโยชนจากการคาคารบอน เชน จากโครงการ REDD+ การฟนฟปา 100 ไร •มมลคาจากการคาคารบอนประมาณ 4 ลานบาท ประเทศไทยมพนทปาเสอมโทรมทตองการฟนฟ

ประมาณ 1.4 ลานเฮคแตร มมลคาจากการคาคารบอน ประมาณ 310,000 ลานบาท

พชนำ/สาหรายทะเล เปนแหลงกกเกบคารบอนทสำคญแหลงหนง จากการคนพบสาหรายใบมะกรด •ในพนทในพนทฝงอนดามนและฝงอาวไทย 8 สายพนธ ทำใหประเทศไทย มศกยภาพในการลด

ปรมาณคารบอนไดออกไซด เนองจากสาหรายใบมะกรดดดซบกาซคารบอนไดออกไซดไดถง 2,400

ตนตอเฮคแตรตอป ประเทศไทยมพนทสาหรายใบมะกรดประมาณ 93,750 ไร ทำใหดดซบคารบอน

ไดออกไซดไดถง 36 ลานตนตอป การวจยพนทสาหรายใบมะกรดในทะเลขนอม จ.นครศรธรรมราช

พนท 137.5 ไร ชวยดดซบคารบอนไดออกไซด 52,800 ตนตอป

พนทปา อ.ฝาง จ.เชยงใหม เปนพนทปาตนนำ การทำลายปาในพนทตนนำทำใหเกดนำปาทวมในป •พ.ศ. 2549 เสยหาย ดงนน การฟนฟปาท อ.ฝางยงชวยในการดดซบนำ ปองกนอทกภยรวมทงเปน

แหลงตนนำทสำคญ

การตดตามการเปลยนแปลงทเกดขนในระบบนเวศระยะยาว นอกจากทำใหเกดความเขาใจในการ •เปลยนแปลงทสมพนธกนระหวางทรพยากรชวภาพและสภาวะแวดลอมแลว ยงสามารถใชขอมลท

ไดในเวลาใดเวลาหนงเปนดชนชวดหรอพยากรณเตอนภยลวงหนากอนเกดภยพบตทอาจบรรเทา

หรอแกไขไดทนทวงท ลดความเสยหายทเกดขน กรณตวอยางการเกดปรากฏการณปะการงฟอกขาว

ทหมเกาะสรนทร ทำใหตองปดเกาะ ธรกจการทองเทยวเชงนเวศหยดชะงก สญเสยรายไดวนละ 4

ลานบาท คดเปนผลกระทบเชงเศรษฐกจในชวงฤดการทองเทยว 5 เดอนประมาณ 600 ลานบาท

การวจยปะการงฟอกขาว ชวยลดการสญเสยรายไดดานการทองเทยวเชงนเวศทอาจเกดจากการปด

เกาะได

งานวจยเกยวกบปะการงชวยสรางระบบนเวศทสมบรณ การคำนวณหามลคาทวไปของแนวปะการง •โดยรวมของจงหวดภเกต โดยอาศยผลการวจยทรพยากรปลาเศรษฐกจในแนวปะการงฝงทะเล

อนดามน และผลงานวจยโครงสรางประชากรปลาในแนวปะการงจงหวดภเกต ไดมลคาปลา

เศรษฐกจและมลคาปลาสวยงามในแนวปะการงตอพนท 1,000 ตารางเมตร มคาเทากบ 19,679 บาท

หากคดผลกระทบการศกษาปะการงทเกาะราชาใหญ จ.ภเกต ทมเนอทแนวปะการงประมาณ

70

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

350 ไร หรอราว 560,000 ตารางเมตร (1 ไร เทากบ 1,600 ตารางเมตร) การศกษาวจยในพนทดงกลาว

จะกอใหเกดผลกระทบ คดเปนมลคาทางเศรษฐกจ (ปลาเศรษฐกจและปลาสวยงาม) ในแนวปะการง

ราว 11 ลานบาท

หญาทะเล เปนระบบนเวศทมความสำคญ ใหบรการทางระบบนเวศทงการเปนแหลงทอยอาศย •ใหกบสตวนำเศรษฐกจ ผลตกาซออกซเจน ดดซบคารบอนไดออกไซดจากนำทะเลเพอใชในการ

สงเคราะหแสง มการประเมนมลคาแหลงหญาทะเลจากการใชประโยชนในดานการประมงของ

ชมชนเกาะลบง จงหวดตรง พบวามลคาแหลงหญาทะเลจากการใชประโยชนดานประมงรวม

12,675,353 บาทตอป นอกจากการประเมนมลคาดงกลาวแลว มรายงานวา หญาทะเลใหบรการ

ทางระบบนเวศปละประมาณ 19,000 ดอลลารตอแฮกแตรตอป การศกษาหญาทะเลทเกาะทาไร

อ.ขนอม จ.นครศรธรรมราช ทำใหชมชนชวยกนดแลรกษาพนทหญาทะเลเพมขนทงปรมาณและ

ความหนาแนน จาก 45 ไร ในป พ.ศ. 2550 เปน 65 ไรในป พ.ศ. 2553 หรอคดเปนบรการทาง

ระบบนเวศของหญาทะเลจำนวน 7.9 ลานบาทตอปตอพนทหญาทะเล 65 ไร

การประเมนมลคารวมของอทยานแหงชาตเขาใหญ ทงทเปนมลคาจากการใช (use value) •ในสวนของมลคาดานนนทนาการ (recreational value) และมลคาจากการมไดใช (non-use

value) ในสวนของมลคาของการดำรงอย (existence value) มลคาเพอลกหลานในอนาคต

(bequest value) และมลคาเผอจะใช (option value) มลคารวมของอทยานแหงชาตเขาใหญ

ทประเมนไดจากงานวจยเทากบ 3,080 ลานบาทตอป หรอประมาณ 3,167.88 บาทตอไรตอป

แปลงศกษาวจยมอสงโต อทยานแหงชาตเขาใหญ มเนอทประมาณ 30 เฮคแตร หรอประมาณ

187.50 ไร คดเปนมลคาของอทยานแหงชาตเขาใหญ ทสวทช. เขาไปทำวจยเพอธำรงรกษาไว

ซงระบบนเวศ ประมาณ 593,977 บาทตอป งานวจยทมอสงโตไดดำเนนงานมาถง 15 ปแลว

เกดองคความรตางๆ มากมาย ทราบถงการเปลยนแปลงของปา สามารถตมลคาการธำรงรกษา

ระบบนเวศทแปลงศกษามอสงโต ได 8.9 ลานบาท

ผลกระทบ

71

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

แผนงาน / กจกรรม

แผนงานท 3

- การใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพในเชงเศรษฐกจและสงคม

ผลทเกดขน

ผลตภณฑจากจลนทรยเพอใชในอาหารคนและสตว ปยชวภาพ และผลตภณฑปองกนกำจดศตรพช•ชมชนใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพอยางยงยน•

ผลกระทบ

บรษทเอส พ เอม รวมกบ สวทช. พฒนาผลตภณฑจลนทรยใชในอาหารสตว เพอใหอตราการแลกเนอสง •ลดการใชยาปฏชวนะ บรษทประกาศลดการนำเขาเอนไซมจากตางประเทศ เปนมลคากวา 1,000

ลานบาท ใน 5 ปแรกของการดำเนนงาน ดงนนการพฒนาผลตภณฑในประเทศ ลดการนำเขา

เอนไซมไดอยางนอยปละ 200 ลานบาท

บรษท• บรษทเอเซย สตาร แอนมอล เฮลท จำกด รวมกบ สวทช. พฒนาเอนไซมผสมในอาหารสตว

ชวยเพมประสทธภาพในการยอยสลายวตถดบอาหารสตวทยอยสลายยาก ทำใหสามารถใชวตถดบ

อาหารสตวชนดตางๆ และผสมอาหารหยาบไดในสดสวนทมากขน สตวมสขภาพแขงแรงทำใหระยะเวลา

การเลยงลดลง ในป พ.ศ. 2553 บรษทฯ จำหนายเอนไซมใหกบฟารมเลยงสตว ชวยลดตนทน

คายาใหกบเกษตรกร และลดตนทนการนำเขาเอนไซมจากตางประเทศ คดเปนผลตอบแทนมลคา

27.15 ลานบาทตอป

ในป พ.ศ. 2553 เกดการระบาดของเพลยแปงสชมพ ทำความเสยหายกบอตสาหกรรมมน •สำปะหลง มลคา 15,000 ลานบาท ในป พ.ศ. 2554 คาดวาจะสญเสยผลผลต ประมาณ 1 ลานไร

(1 ไรใหมนประมาณ 3 ตน ราคาตนละ 3,000 บาท คดเปนเงน 9,000 บาทตอไร) หรอ

9,000 ลานบาท นอกจากสญเสยผลผลตมนแลวยงไมสามารถนำทอนพนธไปใชปลกใหมได ราคา

ทอนพนธตอตน 5 บาท ในแปลงปลกมนมจำนวนตน 1,400 ตน ขยาย ขายตนพนธมนได 5X1,400

หรอ 7,000 บาทตอไร

การสาธตการใชราบวเวอเรยในการควบคมเพลยแปงในไรมนสำปะหลง รวมกบการใหนำ พบวา •นอกจากปองกนการสญเสยแลว ยงใหผลผลตมนเพมขนจาก 3 เปน 4 ตนตอไร ดงนน การใชรา

ควบคมเพลยแปงชวยลดการสญเสยและเพมรายไดประมาณ 9,000+7,000+3,000 หรอ 19,000

บาทตอไร ถาสญเสย 1 ลานไร จะลดการสญเสยและมรายไดเพมขนประมาณ 19,000 ลานบาท

ประเทศไทยนำเขายากำจดศตรพชประมาณปละ 16,000 ลานบาท ในจำนวนนมการใชสารชวนทรย •(Biocontrol) เพยงรอยละ 1 ถาการใชเพมขนรอยละ 5 ลดการนำเขาไดประมาณ 800

ลานบาทตอป

การอนรกษดอนหอยหลอด เพอการใชประโยชนจากหอยหลอดอยางยงยน ทำใหชมชนมรายไดจาก •การเกบหาหอยหลอดวนละ 500 บาทตอคนตอวน มผเกบหาหอยหลอด 100 คน ทำใหเกษตรกรม

รายได 50,000 บาทตอวน ถาการเกบหอยหลอดทำไดปละ 6 เดอน จะทำใหชมชนมรายได 9

ลานบาท

72

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

ผลกระทบ

ประเทศไทยมการคนพบปลงทะเลประมาณ 100 ชนด ชนดทมคณคาทางเศรษฐกจคอปลงขาว •มราคากโลกรมละ 250 บาทตอนำหนกสด และ 1,600 บาทตอกโลกรมนำหนกแหง ชมชนมรายได

จากการจบปลงขาวกวา 100 ลานบาท ปจจบนปลงทะเลมจำนวนลดนอยลง การพฒนาวธการเพาะ

เลยงปลงทะเลขาวทมราคาแพง ทำใหชมชนมอาชพและรายไดเพมขน

ชมชนมรายไดจากการเลยงชนโรง ขายนำผง 134,000 บาทตอป (กรณเลยง 200 รง สามารถเกบ •นำผงได 134 ขวด ราคาขายขวดละ 1,000 บาทตอ 750 มลลลตร) และรายไดจากการขายรง

70,000 บาทตอป (กรณเลยง 30 รง สามารถขยายรงไดปละ 2-3 เทา หรอประมาณ 100 รง

ราคาขายรงละ 700 บาท) คดเปนรายไดรวมของเกษตรกรทงแบบขายนำผงและขายรงสงสดปละ

204,000 บาทตอราย หากมเกษตรกร 5 รายตอชมชน และมชมชนทเลยงชนโรงจำนวน 30 ชมชน

คดเปนมลคาการเพาะเลยงชนโรง 30 ลานบาทตอป

ชมชนบานหวยตง และบานทบนำเตา จ.นครศรธรรมราช เกบหาลกประ ในชวง 20 ส.ค.-20 ก.ย. •ของทกป ในปรมาณ 97,000 กโลกรม (97 ตน เฉลยวนละ 3.2 ตน) มลคารวม 1,259,550 บาท

โดยมเงนหมนเวยนสะพดในชมชนกวาวนละ 41,238 บาทตอวนในชวงฤดการเกบหา

สาหรายทะเลในประเทศไทยมอยดวยกนหลายชนด เชน สาหรายผมนาง, สาหรายมงกฎหนาม, •สาหรายโพรง และสาหรายพวงอง น โดยเฉพาะสาหรายว นในสกล Gracilaria spp. หรอทเรยก

แตกตางตามทองถนวา สาหรายผมนาง สาหรายเขากวาง สาหรายขอ และสาหรายหน ขนงอก

ตามธรรมชาตมากกวาชนดอนๆ ประเทศไทยเปนประเทศหนงทจดสงสาหรายทะเลเปนสนคาออก

ประมาณปละ 20-200 ตน โดยนำหนกแหง คดเปนมลคา 4-10 ลานบาท สาหรายทะเลแหง

สวนใหญจะเปนสาหรายผมนาง (Gracilaria spp.) ซงสงออกไปยงประเทศญปน เยอรมนตะวนตก

และฮองกง สาหรายผมนางจะไดรบการแปรรป (สกด) เปนวนสงกลบเขามาจำหนายในประเทศ

ไทยอกประมาณปละ 200-300 ตน คดเปนมลคา 50-100 ลานบาท

73

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

เอกสารอางอง

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2551. นโยบาย มาตรการ และแผนการอนรกษและใช ประโยชนดานความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยน ฉบบท 3 (พ.ศ.2551-2555), กรงเทพฯ.

โครงการศกษาวจยผลกระทบเถาวลยรกรานในอทยานแหงชาตแกงกระจาน. 2553. กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช. กรงเทพฯ

ธนต ชงถาวร และคณะ. 2552. โครงการศกษาสถานภาพเรองการจดการการเขาถงและการแบงปน ผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพในองคกรวจยและพฒนาในประเทศไทย: กรณศกษาทรพยากร ชวภาพพช. งานวจยกฎหมายเทคโนโลยชวภาพ ศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต. 111 หนา.

มาล สวรรณอตถ. 2548. รายงานการประเมน 10 ป BRT เสนอตอสำนกงานกองทนสนบสนนการวจย และศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต. กรงเทพฯ

ยศ สนตสมบต และคณะ. 2547. นเวศวทยาชาตพนธ ทรพยากรชวภาพ และสทธชมชน. บรษท วทอนดไซน เชยงใหม. 394 หนา.

รายงานประจำป 2548. โครงการพฒนาองคความรและศกษานโยบายการจดการทรพยากรชวภาพใน ประเทศไทย. โรงพมพกรงเทพ (1984) จำกด, กรงเทพฯ. 76 หนา.

รายงานประจำป 2552. โครงการพฒนาองคความรและศกษานโยบายการจดการทรพยากรชวภาพใน ประเทศไทย. โรงพมพกรงเทพ (1984) จำกด, กรงเทพฯ. 72 หนา.

รายงานประจำป 2552. สำนกงานพฒนาเศรษฐกจจากฐานชวภาพ (องคการมหาชน). กรงเทพฯ. 65 หนา.

รายงานประจำป 2552. ศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต สำนกงานพฒนาวทยาศาสตร และเทคโนโลยแหงชาต. กรงเทพฯ. 72 หนา.

สมโภชน ศรโกสามาตร. 2548. รายงานสถานภาพการวจยนเวศวทยาในประเทศไทย. เอกสารไมเผยแพร.

สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2552. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม แหงชาตฉบบท 10. กรงเทพฯ.

โสฬส สรไสย. 2548. รายงานสถานภาพภมปญญาทองถนในประเทศไทย. เอกสารไมเผยแพร

ออมบญ ลวนรตน. 2547. ความหลากหลายทางชวภาพกบสขภาพ. ใน: การประชมเชงปฏบตการ ความหลากหลายทางชวภาพ : อาหาร นำ และสขภาพ จดโดย สผ. โรงแรมนารายน กรงเทพฯ.

Chaweewan Hutacharern and Robert Cunningham 2004. Biodiversity Research in Thailand. Asean Biodiversity 4:35-39. Available on http://www.arcbc.org.ph/arcbcweb/pdf/ volno4/asean_biodiversity_ vol_4_p35-39.pdf

74

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

Gregory P. Asner, George V.N. Powell, Joseph Mascaro, David E. Knapp, John K. Clark, James Jacobson, Ty Kennedy-Bowdoin, Aravindh Balaji, Guayana Oaez Acosta, Eloy Victoria, Laura Secada, Michael Valqui and R. Flint Hughes. 2010. High Resolution forest carbon stocks and emissions in the Amazon. PNAS Early Edition. www.pnas.org/cgi/doi/10.1073/pnas.1004875107

Mulongoy, K.J., and Chape, S. 2004. Protected Areas and Biodiversity: An Overview of Key Issues. UNEP-WCMC Biodiversity Series 21 (Volumn 2004).

Norman Myers, Russell A. Mittermeier, Cristin G. Mittermeier, Gustavo A. B. da Fonceca and Jennifer Kent. 2000. Biodiversity hotspots for conservation priorities. Nature 403:853-858.

Secretariat of the Convention on Biological Diversity. 2006. Global Biodiversity Outlook 2. Montreal, 81 + vii pages.

Sinutok, S., Pongparadon, S. and Prathep, A. 2008. Seasonal variation in density, growth rate and calcium carbonate accumulation of Halimeda macroloba Decaisne at Tangkhen Bay, Phuket Province, Thailand. Malaysian Journal of Science 27(2): 1-8.

Visut Baimai and Warren Brockelman. 2007. Biodiversity Research and Training Program: Ten year of progress. Science Asia 33 (Supplement I): 59-63.

World Bank. 2004.Thailand Environment Monitor 2004. World Bank. 54 p.

World Bank. 2006.Thailand Environment Monitor 2006. World Bank. 42 p.

Worrapimphong Kobchai, Nantana Gajaseni, Christophe Le Page and Francois Bousquet. 2010. A companion modeling approach applied to fishery management. Environmental Modelling & Software 25 (2010) 1334-1344.

Internet Site:การกดเซาะชายฝง สบคนจาก http://km.dmcr.go.th

การจดทำรายงานรายไดประชาชาต (NI) ดานการทองเทยว กระทรวงการทองเทยวและกฬา สบคนจาก www.mots.go.th

การพฒนานำผกเชยงดา นำฝายหางจระเข และนำผกหวานบาน สบคนจาก www.tistr.or.th

การเพาะเลยงไกฟาพญาลอ สบคนจาก www.bedo.or.th

การศกษาสถานภาพเรองการจดการการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจากการใชทรพยากรชวภาพ ในองคกรวจยและพฒนาในประเทศไทย กรณศกษาทรพยากรชวภาพพช : สบคนไดท

http://chm-thai.onep.go.th/chm/abs/reserarch.html

ความกาวหนาการโคลนยนสรางใยแมงมมเขาไปในตวไหม สบคนจาก www.macroevolution.net

ความหลากหลายของชนดสงมชวตของบางประเทศตอพนท : สบคนไดท http://earthtrends.wri.org

จำนวนชนดจลนทรยทมการรวบรวมไวและจำนวนแหลงเกบจลนทรย สบคนจาก http://wdcm.nig.ac.jp/statistics.html

75

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

จำนวนนกอนกรมวธานในประเทศไทย สบคนจาก www.onep.go.th และ http://chm-thai.onep.go.th/ BioExpert.Web/Default.htm

มลคาการตลาดสมนไพรไทยป 2548 สบคนจาก www.kasikornresearch.com/th/k-econ

มลคาการตลาดอาหารเพ อสขภาพป 2551. สบคนจาก www.grad.chula.ac.th/e_articles/ e_articles_3.php

มลคาการนำเขาเอนไซมป 2551 สบคนจาก www.customs.go.th

มลคาการสงออกนำปลาป 2553. สบคนจาก www.customs.go.th

มลคาการสงออกสนคาเกษตรและอตสาหกรรมเกษตรป 2553. สบคนจาก www.moc.go.th

รายไดจากการสงออกกลวยไมประเทศไทยป 2553. สบคนจาก www.ops3.moc.go.th

สำนกงานกองทนสนบสนนการวจย. 2549. “ไรนำนางฟา” จากความหลากหลายทางชวภาพสสตวเศรษฐกจ ตวใหมของเกษตรกรไทย.ประชาคมวจย. สบคนจาก http://rescom2006.trf.or.th/display/ show_colum_ print.php?id_colum=1094

Nexia Annual Report. 2003. Nexia Biotechnologies Inc. Canada. Available on www.nexia.com

Secretariat of the Convention on Biological Diversity .2006. Global Biodiversity Outlook 2. แปลโดยไพราณ สขสเมฆ. สำนกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอม สบคนจาก http://chm-thai.onep.go.th/chm/Doc/Publication/GBO2_Onweb/ ONEP_GBO2_00_Ackn.pdf

Yale Center for Environmental Law & Policy.Environmental Performance Index (EPI) Avialable on http://epi.yale.edu/Countries

76

ยทธศาส

ตรการพฒนาคณ

คาความหลากห

ลาย

ทางชวภ

าพ

คณะผจดทำ

นางรงสมา ตนฑเลขา

ศ.ดร.มรกต ตนตเจรญ

นางสาววชรน มรอด

นางสาวสรสา ทพยผอง

นางอทยวรรณ กรดลอยมา

เออเฟอขอมล

นางสาวธนพร กลนเกษร, นางสาววราภรณ มงคลไชยสทธ, ดร.อาภารตน มหาขนธ, ศ.ดร.สมศกด ปญหา, นางวนเชญ

โพธาเจรญ, ดร.สายณห สมฤทธผล, ดร.นนทศกด ปนแกว, ดร.กองกานดา ชยามฤต, ดร.สชนา ชวนชย, ดร.อญชนา

ประเทพ, Prof. Warren Y. Brockelman, Dr. Stephen Elliott, ศ. ดร. วสทธ ใบไม

เออเฟอภาพถาย

โครงการ BRT, ดร.สมศกด สขวงศ, นายสรยะ มงคลละ, นางสาวนรนทรรตน คงจนทรตร, นางสาวพชชาพร

พฤกษรสมพงศ

รปเลมโดย

ฝายสอสงพมพและสอสารวทยาศาสตร

งานพฒนาสอวทยาศาสตร