1

စာတမးငယ

အသြင ကး ေျပာငး ဆ ႏငင မ ားတြင ြ ႔စညး ပအေျခခဥပေဒျပျပင ေျပာငးလ ေရးျစစဥမ ား ျစရပအလ ေလ႔လာ

ဆနးစစမႈ

အႏစခ ပ

ယခောျပမည ျစရပေလလာမႈမ ားသည

ခ လ၊အငဒနးရား၊ေတာငရးယား၊ ေတာငအာရ

ႏငနေပ ႏငင တ႔ တြငျပ လပခ ႔ သညြ ႔စညးပအေျခ

ခဥပေဒျပျပငေျပာငးလ ေရးမ ားောျပထားျခငး

ျစပ သည။ ြ ႔စညးပ အေျခခဥပေဒျပျပငေျပာငးလ

ေရးျစစဥမ ားႏင႔၄ငးတ႔၏ အ းသေရာမႈမ ား

အေပၚ သးျခားႏငင ေရးအခငးအ ငးမ ားမညသ႔

လႊမးမးမႈရ၍ပောသနညးဆသညစၥရပတခခ ငး

စသညျပသေနပ သည။

ျစရပအ လေလ႔ လာ ဆနး စစမႈမ ား

သညႏငငေရးအသြငကး ေျပာငးမႈာလမ ားအတြငး

ျစေပၚလာတေသာြ ႕ စညးပအေျခခဥပေဒျပျပင

ေျပာငးလ ေရးႏငပတသသည႔အဓေမးခြနးမ ား

မးေမာငးထးျပေနပ သည။ေစ႔စပညႇႏႈငးေရး ျစစဥမ ား

သညမညသညပ သ႑ာနျင႔ရေနသင႔သနညး။

ျစစဥမ ားသညလရအေျခအေနမ ႏာသာေပး

ေနသညသကမ ားအပ အ၀ငအလႊာေပ ငးစမ ယ ယ

ျပန႔ျပန႔ပ ၀ငပတသ ေနသကမ ားအားမည သ႔ပ

၀ငပတသေစ၍မညသ႔ေနရာ ခ ထားေပးသနညး။

ျပညသက လက ထ ပ ၀ငမႈႏင လလမး မမႈအ

တြမည သ႔ေသာ အခြင႔အလမးမ ားနတး

ေပးႏငသနညး။စၥရပမ ား သညအ ထကးျငခ လ၊

အငဒနးရားႏင ေတာင ရးယား တ႔

သ႔ေသာစစတပမပ ၀ငပတသမႈ သသာထငရား

ေသာအခနး႑မ ား ခ ဥးပေလလာထားပ

သည။ ထ႔အျပငေတာငအာရႏငနေပ ႏငငမ ား

သညြ ႔ စညးပအေျခခဥပေဒျပျပငေျပာငး လ ေရး

ျစစဥ ၏ ပ မ ခငမာ ေသာ အား လး ပ

၀ငပတသမႈႏင ပြင႔ လငး ျမငသာ မႈ မ ားပ

ရသညစၥရပမ ားအျစ ပ ၀ငေနပ သည။

၁)စစအပခ ပေရးမအ သြင ကးေျပာငးလာသည

ႏငငမ ားရ ြ ႔စညးပ အေျခခဥပေဒျပျပငေျပာငးလ

ေရး ျစစဥမ ား

ခ လ၊အငဒနး ရားႏင႔ေတာငရး

ယားႏငငမ ားသညစစအပခ ပ ေရးမအရပသားအစး

ရသ႔ေစ႔စပညႇႏႈငးျပးအသြငကးေျပာငးသြားသညခငမာ

ေသာြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာ ႐ႈေဒ ငမ ားရေန

သည႔ႏငင မ ားအျစယစား ျပေနပ သည။၄ငး

တ႔ေတြ႔ၾခ ႔ရသည႔ျစစဥအမ း အစားမ ားသညမ

တကြ ျပားေနေသာလညးျစဥမ ားအၾားရအေရးၾး

ေသာေတြ႔ရေလ႔ရသညတက ညမႈတခမာထပပငးေခ ငး

ေဆာငမ ား၏ေစ းဆစအေပးအယကလပမႈႏင ျပျပင

ေျပာငးလ ေရးျစစဥတြင ပမာဏန႔သတထားေသာ

ျပညသကလကထ၏ပ ၀ငမႈပင ျစပ သည။

၁.၁ ြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒျပျပငေျပာငးလ ေရးျစစဥ

(ခ လႏငင) ။ ေစ႔စပညႇႏႈငးသညအသြငကေျပာငးမႈ

ခ လႏငင၏ မၾာေသး ေသာာ လႏငငေရး သမငး ေၾာငး သညစစအပခ ပ ေရးမအရပသား အစးရသ႔အသြငကးေျပာငးမႈမ ား လပေဆာငေနသည႔ႏငငမ ားအတြအသအျမငမ ား ရရေစသည။ ခ လႏငင၏ စစအစးရသည ၁၉၈၀ ခႏစ ြ ႔စညး ပ အေျခခ ဥပေဒ ေရး ဆြ ခ ၍ န႔သတခ ပခ ယာ ပြင႔ လငး ျမငသာ မႈ မ ရ

info@democracy-reporting.org www.democracy-reporting.org

2

သညျစစဥမတဆင႔ အသ၀ငေစခ ႔ပ သည။ ြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒသစ၏ အဓရညရြယခ မာ စစအပခ ပေရးစစစစမစစတပ ဆလဥးေဆာငႏငမည “အာအြယေပးထားသည”ဒမေရစ1 သ႔ေျပာငး လ မည႔ခ လ၏အသြငကေျပာငးေရးမက

ေဘာငတစခ ျစထြနး ေစ ရနျစသည။ ၄ငး

ရညရြယခ ႏင႔အည၁၉၈၀ြ ႔စညး ပအေျခခဥပေဒ

တြငအျမ တမးျပ႒ာနးခ မ ားႏင အသြငကးေျပာငး

ေရးဆငရာျပ႒ာနးခ မ ားဟက၍ပ ၀ငသည။ ြ ႔စညး

ပအေျခခဥပေဒ၏အသြငကးေျပာငးေရးဆငရာျပ႒ာနး

ခ မ ားသညစစတပမၾးၾပေသာ အသြငကး

ေျပာငးေရး ၈ ႏစသတမး သေရာ

ေစ၍၄ငး၏ အျမ တမး ျပ႒ာနး ခ မ ား သညထ ာ

လေနာတြငအသ၀ငလာ ေစရန ေရးဆြ ထားပ

သည။2 ထ႔အျပငြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင၄ငးအ

သြငကးေျပာငးသည ာလျပးဆးခ န၌ျပညလး

ြ တဆႏၵခယကပြ တခ ငးပရမညဟလညးော

ျပထားပ သည။ ဆလသညမာ၁၉၈၈ခႏစတြင ငးပ

မည၄ငးဆႏၵခယကပြ ၌ႏငငသား မ ား သညလခ ပၾသ

ဂတစတပႏေရး၏ တရား၀ငသမၼတ သတမး

တးရနအတြ ဆႏၵမ ေပးရမညျစပ သည။

၁၉၈၀ြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒထ တြငထည

သြငးေရးဆြ ထား သည႔အျမ တမးျပ႒ာနးခ မ ားသည

ႏငငေရးနယပယႏငဆးျတခ ခ ျခငး ျစစဥမ ား

ထ တြငစစတပ ၏အခနး႑ာြယေပး

ရနရညယထားပ သည။ ေရးဆြ ောျပထားေသာ

စာသားမ ားသည ႏငငေတာလျခေရးောငစ (NSC)

(အြ ႔၀င ၇ ဥးအန (၄) ဥးမာ စစတပထပတနး

အရာရမ ားျစသည)ြ ႔စညးတညေထာငခြငျပထားပ

သည။ ၁၉၈၀ ြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒသည၄ငးႏငင

1 See Rex A. Hudson, ed. Chile: A Country Study. Washington: GPO for the Library of Congress, 1994. <http://countrystudies.us/chile/87.htm> (21 September 2016) 2 See R. Barro, Constitutionalism and Dictatorship, 2002, and see J.E. Montes and T.Vial, The Role of Constitution-Building Processes in Democratization, Case Study Chile, 2005.

ေတာလျခေရးောငစအား “အငစတ းရငးႏင႔

သဆငေသာ စနစမ ား၏အေျခခဆးဆးရြားရြား

ပ ျပားေစသည ”3ဟယကဆေသာစၥရပမ ား

စစေဆးရနအတြလပပငခြင႔ အာဏာအပ

ႏငးထားပ သည။လေတြ႔တြငမက၄ငးသညအရပသား

အစးရအငစတ းရငးမ ား၏ အေရးစၥမ ားႏင

ဆးျတခ ခ ျခငးမ ား၀ငေရာျခယလယရနအ

တြႏငငေတာ လျခေရးောငစအာဏာအပ

ႏငးထားျခငးျစပ သည။ ထ႔အျပငအျမ တမးျပ႒ာနး

ခ မ ားတြငစစတပ၏ အခနး႑ႏငအာဏာ

ဆလျမ ျမေစရနအတြ ႐ႈပေထြးသညြ ႔စညး

ပအေျခခဥပေဒျပငဆင ေရးလပထးလပနညးမ ား

လညးထည႔သြငးထားပ သည။

သ႔ေသာအသြငကးေျပာငးသည႔ာလအဆး

တြင ငးပခ ႔ေသာ ျပညလးြ တဆႏၵခယကပြ သည

လခ ပ ပႏေရး ႐ႈးေစခ ႔ပ သည။ ပႏေရးအစး

ရႏင႔အတအခအငအားစမ ားသညြ ႔စညးပအေျခခ

ဥပေဒတြငောျပထားသ ႔သ႔၁၉၈၉ခႏစတြင ငးပ

မည႔အေထြေထြေရြး ောပြ တြငအရပသားအစး

ရအား အာဏာလႊ ေျပာငးေပးရနအတြြ ႔စညး

ပအေျခခဥပေဒျပငဆင ေရး ေဆြးေႏြးခ ႔ၾပ သည။

ျပျပငေျပာငးလ ေရးန႔ သတထားေသာအနညး

3 See Scully, Timothy R. (1992) "Chile Recovers Its Democratic Past: Democratization by Installment;Essay,"Journal of Legislation: Vol. 18: Iss. 2, Article 4. <http://scholarship.law.nd.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1278&context=jleg> (21 September 2016)

3

ငယမ ေသာ ႏငငေရးဇာတေဆာင (actors) မ ား

(အတအခ၊ စစအစးရ၊ ၄ငးတ႔ႏင႔ အခ တအဆရ

ေသာလယာေရးရးစြ ႏငငေရးပ တမ ား)ႏငသာေဆြး

ေႏြးခ ႔ၾပ သည။ လကေပ ငး ၃၀ ေလာသာလ င

(၄ငးတ႔အန ၁၂ ဥးမာ ဥပေဒပညာရငမ ားျစသည)

ေစ႔စပညႇႏႈငးေရးျစစဥတြငပ ၀ငခ ႔ၾပ သည။

အတအခႏင႔အစးရမဟာမတေရးရးစြ

ပ တမ ားသညစစတပမပ ေသာ“နညးပညာောမတ”

ြ ႔စညးခ ာ ယငးောမတထ တြငစစတပေခ ငး

ေဆာငမ ားႏငအေစာပငးညႇႏႈငးထားသည႔အဆျပ

လႊာႏင႔ပ တသ၍ ဘသေဘာတကညမႈရရခ ႔ပ သည။

ပ ၀ငသညပ တမ ားတနျပနတငသြငးသညအဆျပ

လႊာမ ားျင ာလရည တခ းပတေစ႔စပညႇႏႈငးေရး ၈

လၾာျပးေနာ၊ ျပညလးြ တဆႏၵခယကပြ တြင

ေနာဆတြ အေနျင႔တငသြငးမည႔သေဘာတကည

မႈတခ ရရခ ႔ပ သည။ ခ လမ ဆႏၵရငမ ားသည ၁၉၈၉

ခႏစ ဇြနလတြင ြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒ

ဆငရာျပငဆငခ အတညျပခ ႔ၾပ သည။

ျပငဆငလသည႔ ြ ႔စညးပအေျခခဥ

ပေဒ အတညျပလျခငးသညအတအခ

အငအားစ၏ေအာငျမငမႈပငျစသည။အဘယေၾာင႔

ဆေသာ၄ငးသည၁၉၈၀ြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒထ တြင

ေရးဆြ ထားသညအာဏာခ ပငထားေသာျပ႒ာနး

ခ အေတာ မ ားမ ားယရားသ႔မဟတ

ျပငဆငပစလႏင၍ ၁၉၈၉ ေရြးောပြ ၿပးေနာ

အရပသားအစးရအား အာဏာရယကရနအတြလမး

ေၾာငးခငးေပး လႏငေသာေၾာင႔ျစပ သည။

သ႔ေသာေစ႔စပညႇႏႈငးေရးျစစဥတြငပ ၀ငသကမ ားသည

4

ျပ႒ာနးခ ေတာေတာမ ားမ ားဆလထနးသမး

ရနသေဘာတကညခ ႔ၾပ သည။ အခ ႕နရာမ ား

တြငစစတပအတြအခြင႔ထကးခအျစေပးထားေသာအ

ခနး႑မ ား အာမခခ ေပးထားေသာလပ

ေဆာငခ သ႔မဟတျပ႒ာနးခ အသစမ ားထည႔

သြငးထားပ သည။ ဥပမာတပမေတာႏင႔ပတသ၍ြ ႔

စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာ ဥပေဒထတျပန

ေၾညာလျခငးသညစစတပ အငစတး းရငး

ႏင႔ဘ႑ာေရး ဆငရာယပငဆးျတပငခြင႔အ

ဆင႔ေတာေတာမ ားမ ားေပးအပလသ ႔သ႔ေနာငအ

ခ ျပငဆငေရး4တြငလညး န႔သတထားေသာျစႏင

ေျခမ ားျင႔ အရပဘဆငရာၾးၾပမႈလညး

န႔သတလပ သည။

အတအခပ တမ ားသညတ႐

ေရြးောခ လႊတေတာယစားလယအေရအ

တြပမတးပြား လာေစရနအတြအေပးအယက

အေနျင႔ အထလႊတေတာတြငစစတပမတ

႐ခန႔ထားေသာ ယစားလယအေရအတြ

လညးဆလထားရရပ သည။ ၄ငးအရအ

ထလႊတေတာတြင ေရြးောခယစားလယ

အေရအတြသည ၂၆ ဥးမ ၄၀ ဥးအထတလာာ

ဆးျတခ ခ ျခငးမ ားတြငစစတပယစားလယမ ား

၏လႊမးမးမႈ ေလ ာခ လႏငပ သည။ထနညးတကစြာ

ပငအတအခအငအားစမ ား သညႏငငေတာလျခ

ေရးောငစဆလတညရေနမႈ လညးအေပးအ

ယကလပေဆြးေႏြးခ ႔ာ၄ငး အြ ႔အစညး၏ြ ႔စညးမႈႏင

လပပငခြင အာဏာ မ ား ေတာေတာမ ားမ ား

ျပငဆင၍သေဘာတကညခ ၾပ သည။အရပသားေနရာ

တခႏငငေတာ လျခေရးောငစတြငထည႔သြငး

ႏငခ ႔သျင႔စစသားႏင႔အရပသားယစားလယအေရ

အတြသညတကညသြားာအရပသားေလးဥးစစသား

ေလးဥးျစသြားပ သည။ ထ႔အျပငႏငငေတာလျခေရး

4 တပမေတာႏင႔ပတသသည႔ ြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာဥပေဒသည ျပငဆငမညဆပ အထလႊတေတာႏင႔

ောငစ၏ဆးျတပငခြင႔အာဏာအခ ႕သညသမၼတ

၏တရထနးခ ပမႈ ေအာသ႔ေရာရသြားပ

သည။ ၄ငးအေလ ာ႔ေပးေဆြးေႏြးမႈမ ားသညႏငင

ေရးတြငစစတပပ ၀ငမႈ အခနး႑တျညးျညး

ခ ငးေလ ာခ ရနရညရြယခ ျင႔အတအခပ တမ ား

မျပလပခ ႔ျခငးျစပ သည။

ခ လႏငင၏ြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒျပငဆငေရး

ျစစဥသည ျပညသကလကထပ ၀ငမႈႏင ျပညသကလကထ၏

အၾျပေဆြးေႏြးခ မ ားအန႔အသတႏငျစေနသ

ည ျပသခ ႔ပ သည။ မညသ႔ပငျစေစာမက ြ ႔စညးပ

အေျခခဥပေဒျပငဆငခ မ ား အမ ားအျပား

ေထာခခ ၍ႏငငေရး အရတရား၀ငျစခ ႔သညဆ

သည ၁၉၈၉ ခႏစတြင ျပလပခ ႔ေသာ

ျပညလးြ တဆႏၵခယကပြ ၌ ဆႏၵမ ေပးသကမ ား၏ ၈၅%

ေထာခခ ႔ျခငး ရငးရငးလငးလငးျပသ ေနပ သည။

စစတပမ၄ငး၏အာဏာႏင႔ အခြင႔ထကးချစမႈလျခ

စတခ ေစ ရနဆးျတခ ခ ခ မႈမ ားရခ ႔ေသာလညး

ျပညသကလကကထ၏ ယ ယျပန႔ျပန႔ပ ၀ငမႈႏငအၾျပမႈ

မ ားပ ရသည႔ ၾးပမးခ မ ားသည ြ ႔စညးပအေျခခ

ဥပေဒ ျပျပငေျပာငးလ ေရးျစစဥ သ႔မဟတ

၄ငး၏ရလဒမ ား ေျပာငးလ ေစႏငခ ႔သလားဆ

သညမာ ရငးရငးလငးလငး မရပ ။

ဒမေရစေျပာငးလ မႈျစစဥစတငခ ႔ျပး

ႏစေပ ငး ၂၅ ႏစအၾာအထ ၁၉၈၀

ြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒသည တညရေနဆ ျစပ သည။

သ႔ေသာ၁၉၈၉ခႏစ၄ငး၏ပထမဆးျပငဆငခ ျပး

တညးြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒသညအမ ား ပမပ ၀င

ႏငေသာ ေျပာငးလ ျခငးျစစဥမ ားမတ

ဆင႔ေနာထပအေရးၾးေသာ ျပငဆငခ မ ား

ဆလလပေဆာငေနဆ ျစပ သည။ ခ လႏငင

ေအာလႊတတာတြင ၇ ပ ၄ ပေသာ လကမ ားစ၏ သေဘာတကညမႈလအပပ သည။

5

သညျပငဆငထားေသာ၁၉၈၀ြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒ

အစားထးရနၾးစားေနေသာေၾာင႔ြ ႔စညးပအေျခ

ခဥပေဒျပျပငေျပာငး လ ေရးျစစဥသညယခဆ

လ ငအဆငသစ တစခသ႔ေရာရေနျပျစပ သည။

တးပြားလာေသာႏငငသားမ ား၏ ေတာငးဆ

ခ မ ားတ႔ျပနရနအလ႔ငာလရ ခ လအစးရသည

အားလးပ ၀ငႏငေသာျပျပငေျပာငးလ ေရးျစစဥမ ားမ

တဆင႔ ြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒသစ ျပ႒ာနး ရန

ၾးစားေနျပျစပ သည။

၁.၂.ြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒျပငဆငေရးဆြ ျပ႒ာနး

ျခငး (အငဒနးရား) ။ ။ တဆငၿပးတဆငျစစဥ

အငဒနးရားႏငငတြငအတတဆခခ

ေသာအာဏာပငအစးရမ ားသည၄ငးတ႔၏အပခ ပမႈ

တရား၀င ေစရန အတြ ၁၉၄၅ အေျခခဥပေဒ

အသးျပခ ႔ေသာေၾာင ျပးခ ႔သည႔ႏစမ ားအတြငးတြင

ြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒ သညဒမေရစအသြငကး

ေျပာငးျခငး အတြအဓ ေသာအေျခခအခ

ျစလာခ ႔ပ သည။ ရေပ ငး ၂၀ အတြငးအျပး

ေရးခ ႔ေသာ ၁၉၄၅ အေျခခဥပေဒသည

အငဒနးရားႏငင၏ ယပငသြငျပငလ ၡဏာႏင႔

လြတလပမႈ အခငအမာျပဆရနအတြလြတလပ

ေရးရရရန ၾးပမးခ ႔ေသာေခ ငးေဆာငမ ားမ

ယာယအေရး ေပၚအေထာအထားစာရြစာတမး

အျစ ေရးဆြ ျပ႒ာနးခ ျခငးျစပ သည။ ၄ငးသည

ေရရညဒမေရစနညး အပခ ပမႈစနစတည

ေထာငရနရညရြယခ ျခငးမဟတခ ႔ေပ။ ၄ငးတြငပ ၀င

ေနေသာအခ မ ား သညအာဏာပငအစးရမ ားအား

၄ငးတ႔၏အာဏာဆလဆပငထားႏငရနအ

တြအသးျပႏငသည႔ အခ မ ားပ ၀ငေနပ သည။5

5 See D. Indrayana, "Indonesian Constitutional Reform 1999-2002. An Evaluation of Constitution Making in Transition", Kompas Book Publishing, Jakarta, December 2008. <http://www.kas.de/wf/doc/kas_19023-1522-1-30.pdf?110815045937> (25 September 2016). 6 See C. Crow, “Democratic Transition in Habibie's Indonesia: How a Group of Academics

မညသ႔ပင ျစေစာမက အငဒနးရားအမ ားစမာ

၄ငးသညႏငင၏ လြတလပေရးႏင႔ယပငသြင

ျပငလၡဏာ ယစားျပ ေနေသာ

ေလးစားထသည စာရြစာတမးျစေနေသာ

ေၾာင႔ ၄ငး ၁၉၄၅ အေျခခဥပေဒအား ဆလ၍

ေထာချခငးျစသည။ ၄ငးအခငးအ ငးသည

၁၉၉၉ႏင႔ ၂၀၀၂ အၾားတြင

အေျခခဥပေဒျပငဆငေရး ျစစဥ လကအမ ား

တျညးျညးသျမငလာသညတခတညးေသာနညးလ

မးျစေၾာငး ရငးလငးေျပာဆရန အတြ

အေထာအကျစေစပ သည။

အေျခခဥပေဒအားျပငဆငေရးဆြ ရနလ

အပသညဆသည ၁၉၉၈၊ ေမလတြင သမၼတဆကဟာ

တ အာဏာရငအစး ရျပတ ျပးေနာတြင

ေပၚေပ လာပ သည။အသြင ကးေျပာငးေရးတြငပ ၀င

ေသာ နဥး ေျခလမးမ ားမာ ၁) ႏပခ ပျခယသည

ဥပေဒ ၅ ခအား သမးျခငး၊ ၂)

ႏငငေရးအ ဥးသားမ ားအားလႊတျခငး၊ ၃)

သတငးမဒယာလြတလပခြင႔ႏင လြတလပစြာထတ

ောေျပာဆခြင႔ အားောငးေစျခငး၊ ၄)

အေထြေထြေရြးောပြ ၊ႏငငေရးပ တမ ားမတပတင

ျခငး၊ျပညေထာငစအဆင႔ႏငျပညနယ/တငးေဒသၾး

အဆင႔ ဥပေဒျပလႊတေတာမ ား၏ြ ႔စညးတည

ေဆာပႏင႔ပတသသည ဥပေဒသစမ ားျပ႒ာနး

ျခငး တ႔ျစပ သည။ ၾားျတသမၼတ

ခ ာရကဒငဟပဘေဘး (Bacharuddin Habibie)

၏ေတာငးဆခ အရ “အြ ႔ ၇” ဟေခၚသည

ပ ေမာ ၡအြ ႔တစြ ႔သည ၁၉၉၈၊ ႏ၀ငဘာတြင6

ပ လမန၌အ တည မ ျ ပ မ တခ ါးပ တျ ဖ စ စ ဥမ မါး မ တဆင ႔

၄ င ါးကစ ၥရ ပ မ မါးားႏင ပ တသ ကသည ႔ ဥ ပ ေ ဒ အ သစ မ မါး

Remade Indonesian Politics,” John Hopkins University School of Advanced International Studies, 22, December 2014. <https://workingwiththegrain.files.wordpress.com/2015/01/crow_democratic-transition.pdf> (6 July 2016)

6

ကမ ၾ ကမ ါးေ ရ ါးဆ ြခ ြ႔ၾက ပ သည ။ ၄င ါးကန ဥ ါးေ ျ ခ လမ ါးမ မါး

သည အ ေ ျ ခ ခ လ တလပ ခ င႔မ မါး ကအ မ မ ခ ေ ပ ါးရ န ားႏ င ႔

အ န မဂ တ ျ ပ ျ ပ ငေ ျ ပ မငါးလြေ ရ ါး မ မါးဆကလ က

ျ ဖ စ ပ မါးားႏင ရ န အ တ ကအ ျ ပ သေ ဘမ ေ ဆမ င သည

အေျခအတငေဆြးေႏြးပ ြမ မါး ျ ဖ စ ေ ပ ၚ ေ စ ားႏင သည

လ တလပ ၍ပ င႔လ င ါး ေ သမ ပ တ၀ န ါးကငတစခ

ကျ ဖ စ ေ ပ ၚေ စ ရ နအ တ ကၾ က ါးပ မ ါးအ မါး ထတမ ႈမ မါးက

ကယစ မါးျပ ေ ဖ မျ ပ ေ န ၾ ကပ သည။

အေျခခဥပေဒျပျပငေျပာငးလ ေရးသည

၁၉၉၉၊ ဧျပလတြင ငးပေသာအေထြေထြေရြး

ောပြ ျပးေနာ အသြငကးေျပာငးေရး

ျစစဥမ ားအ တြပထမဥးစားေပးအျစေပၚ

ထြလာခ ႔ပ သည။ ၁၉၄၅အေျခခဥပေဒ၏အေရးၾး

ေသာသြငျပငလ ၡဏာသညဆလတညရေနသ

ညအတြအငဒနးရားလႊတေတာရအျမငမတကသညဂ

ဏးဂဏြ ေနေသာအြ ႔မ ားသညအေျခခဥပေဒတစခ

လးအသစေရးဆြ ျခငး ထပ ၀ငသညအခ မ ား

သာျပငဆငရနႏင႔တစျပညေထာငစနစႏင႔သမၼတစ

နစျင႔ အပခ ပမႈ ခ မတထားသည နဒ နး

ဆလထနးသမး ရနန႔ြသကမရသေဘာ

တကညခ ႔ၾပ သည။ႏငငေရးတြငစစတပမဆလပ

၀ငေနသည႔အတြလႊတေတာရအျမငမတကသည႔အြ ႔

မ ားသညစစတပအားေနရာ ခ ထားေပးႏငသည႔တခ း

ပတ၍တျညးျညးခ ငး ေစ႔စပညႇႏႈငးေဆြးေႏြးပြ မ ား

ျပလပႏငသည႔ျစစဥတခေရြးခ ယခ ႔ၾပ သည။

တးတမႈရေသာျပျပငေျပာငး လ ေရးျစစဥတစခ

မာ(ျပငဆငခ အတြ လ) ြ ႔စညးပျပျပင

ေျပာငးလ ေရးျစစဥ ျစေပၚေစႏငသညနညး

လမးအေပၚတြငသေဘာ တကညမႈရရခ ႔ၾျခငးျစပ

သည။ျပငဆငေရးျစစဥျပးဆးရနအတြခ မတထား

ေသာဥးတညခ သ႔မဟတတ ေသာ အခ နန႔

သတခ ေဘာငတခ သတမတထားခ ႔ျခငးမရေပ။

၁၉၄၅ အေျခခဥပေဒ၏ျပ႒ာနးခ မ ားအရ

အေျခခဥပေဒျပငဆငရနတာ၀နယကထားသည႔အြ ႔

သည လကထႏးေႏာ တငပငမႈညလာခ (People’s

Consultative Assembly – PCA) ျစပ သည။

အြ ႔၀ငစစေပ ငး (၇၀၀) ျင႔ ြ ႔ စညးထားေသာလကထႏး

ေႏာတငပငမႈညလာခတြငလႊတ ေတာယစားလယ

(၅၀၀) ဥး၊ ျပညနယလႊတေတာမ ား ခန႔အပသည႔

ျပညနယယစားလယ (၁၃၅) ဥးႏင႔ သမၼတမခန႔

အပသည႔အရပဘလက႔ အြ ႔အစညးမ ားမယစား

လယ (၆၅) ဥးတ႔ပ ၀ငပ သည။

လကထႏးေႏာတငပငမႈညလာခ (PCA) သည

၁၉၉၉ ေအာတဘာလတြင (၁၂) ရတာအတြငး

ပထမဆး အေျခခဥပေဒျပငဆငခ ညႇႏႈငး၊

အၾမးေရးဆြ ၍အတညျပျပ႒ာနးခ ႔ပ သည။

ပထမျပငဆငခ သညအာဏာရငစနစ

7

ေနာေၾာငးျပနေစႏငသည႔အခ မ ားယရား

ရနအတြအထကး သျင႔သမၼတ၏အာဏာန႔

သတ ၍ ပ လမနအာဏာပေပးထားပ သည။

လကထႏးေႏာတငပငမႈညလာခမ အြ ႔၀င ၂၅ ဥးပ သည႔

ောမတတစခသညအေျခခဥပေဒျပငဆငခ အဆ

ျပလႊာျပငဆငအ ၾမးေရးဆြ ရနအတြတာ၀န

ေပးခခ ႔ရ ပ သည။ (၄) ရျင႔မကၾမးေရးဆြ ျပးေနာ

၄ငးမကၾမးအားလက ထႏးေႏာတငပငမႈညလာခမအြ ႔

၀င (၁၇၁) ဥးပ ၀င ေသာ ောမရငမ

ေဆြးေႏြးခ ႔ၾပ သည။ ထ႔ေနာအားလးပ ၀ငသည႔

မ ႏာစညအစညးအေ၀းမ ၄ငးအား ဆလ

ေဆြးေႏြး၍အတညျပခ ႔ၾပ သည။ အ၀နးအ၀ငးႏင

ျပညသကလကထပ ၀ငမႈအန႔အသတျင႔ရခ ႔ေသာလညး

ပထမဆး ေသာအေျခခဥပေဒျပငဆငခ သည

အေရးၾးေသာ တရား၀ငမတတမး၀ငသည႔ေအာင

ျမငမႈ တစချစခ ပ သည။ အထကးသျင႔

အပခ ပေရးမ႑ငႏင ဥပေဒျပေရးမ႑ငအၾားရ

အာဏာထနးညျခငးဆငရာအေျပာငး အလ သည

၁၉၄၅ အေျခခဥပေဒေျပာငးလ ႏင႐မ မ အငဒနး

ရားႏငင၏ ဒမေရစေျပာငးလ ျခငးျစစဥအ

တြအလားအလာရေသာ အေျခခအတျမစတချစ

ေၾာငး ျပဆေနပ သည။

ပထမဆးေသာျပငဆငခ အတညျပ

ျပ႒ာနးလျခငးျင လကထႏးေႏာတငပငမႈညလာခမ

ပနနတအာ အဒေဟာ႔ခတစ (Panitia Ad Hoc I

(PAH-I))ဆသညအထကးစၥအတြြ ႔စညးထားေသာ

ပနနတအာ ြ ႔စညး ခ ႔သည။ ၄ငးသည

လကထႏးေႏာတငပငမႈည လာခမောမတတချစာ

အထကးသျင႔ အေျခခဥပေဒထပမ၍သးသပရနအ

တြတာ၀နေပး အပခထားရသည႔ောမတတခ

ျစပ သည။ ၄ငးပနနတအာသည ၁၉၄၅ အေျခခ

ဥပေဒ၏ ဥပေဒျပ႒ာနးခ တငးေလ႔လာဆနး

စစာအခနး (၁၆) ခနး ျပငဆငရနအဆ ျပခ

ႏငအတက ဒတယ ျပငဆငခ မကၾမး

လကထႏးေနာတငပငမႈညလာခသ႔ ၂၀၀၀ ျပညႏစ၊

ၾသဂတလတြငတငသြငးခ ႔ပ သည။ သ႔ေသာ

၄ငးျပငဆငခ မက ၾမးအားမ ႏာစညအစညး

အေ၀းတြင ေဆြးေႏြးေသာအခ လကထႏးေႏာ

တငပငမႈညလာခအြ ႔၀င မ ားသည အခနး ၇

ခနးသာျပငဆငရန ဘသေဘာတကညမႈရရခ ႔ပ သည။

ႏစဥးႏစတငးမာသည အေျခအေနမ ားေရာင

ႏငရနႏင႔ သေဘာတကထားသည႔ေျပာငးလ မႈမ ား

စတခ ရေစရနအတြ လကထႏးေႏာတငပငမႈညလာခ

(PCA) သည အျငငးပြားြယရာျစေနေသာ

သေဘာမတကညခ မ ား ေနာမေဆြးေႏြး

ရနခ နထား၍ အြ ႔၀ငမ ား သေဘာတကထားသည႔

ျပ႒ာနးခ မ ားခ ခ ငး အတညျပရနဆးျတခ ႔

ပ သည။ ဒတယျပငဆငခ သည လႊတေတာအား

လပပငခြင႔ အာဏာပေပး၍အငဒနးရားတြငဟ

ခ ပငမႈထပမေလ ာ႔ခ ႏငခ ႔ပ သည။ အသသာ

အထငရားဆးမာ အငဒနးရားႏငင၏ဒမေရစအ

သြငကးေျပာငးမႈတြငအေရးပ ဆးေျခလမးခ မတႏင

ေသာစစမနသည ႏငငသားတ႔၏အေျခခရပငခြင႔

မ ား ျပ႒ာနးႏငခ ႔ပ သည။

ထ႔ေနာ PAH-I သည PCA မ

ဒတယျပငဆငခ တြငအတညမျပျပ႒ာနး ခ ႔ျခငးမ

ရသည႔ အစတအပငးမ ားျစေသာအဆျပထားသည႔

ေျပာငးလ မႈမ ား ျပနလညသးသပခ ႔ပ သည။

၄ငးအား စတငဘာ ၂၀၀၀ ျပညႏစႏင႔

ေအာတဘာ၊ ၂၀၀၁ အတြငးေဆြးေႏြးခ ႔၍ ေျရငး

ရနအျခားနညး လမးမ ားကညျပးရာေြႏငရနအ

တြြ မး ငပညာ ရငအြ ႕တစြ ႕၏နညးပညာ

အေထာအပ႔ရယကခ ႔ပ သည။ ၄ငးတတယအၾမ

ေျမာအေျခခ ဥပေဒျပငဆငသည႔ျစစဥအတြငး

PAH-I ဥ႒ ဂ ော႔ဘ တကငး (Jakob

Tobing)သည ပ တအခ ငးခ ငး ေဆြးေႏြးျခငးႏင႔

PAH-I ၏အၾး တနးအြ ႔၀ငမ ားအၾားညႇႏႈငး

8

ေဆြးေႏြးျခငးမ ား ပ႔ပးကညရာ၌ဆါးျ ဖ တခ ကခ

သည ႔အ ခ န ါးက႑ မ ပ ၀ င ခ ြ႔ပ သည ။ P CA အ ဖ ြ႔၀ င မ မါး

သည က စ ၥရပ ၂ ခမလြ ၍ အားလးသေဘာတကညခ ၾ

ပ သည။၄ငးစၥရပ၂ခလညးယခငျပငဆငသည႔အ

ၾမ ႔သ႔ေနာမထပမ၍ေဆြးေႏြးရနေရႊ႔ဆငးခ ႔ပ

သည။ တတယအၾမေျမာျပငဆငျခငးသည ၁)

ထနးညထားေသာ အစးရစနစ၊ ၂) အထလႊတေတာ

ေအာ လႊတေတာ (၂) ရပရေသာလႊတေတာ၊ ၃)

လြတလပေသာ တရားစရငေရးအာမခေပးမႈ၊ ၄)

ြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ခရး၊ထမတဆင႔အသစျစ

ေသာႏငင ေရး ဆငရာ ြ ႔ စညး ပ အေျခခဥ

ပေဒျစစဥအတြဒငအေနျင႔ဆးျတေပးမည႔အ ရ မ

ကတည ေ ထမ င ားႏ င ျ ခ င ါးမ မါးက ေ အ မငျ မ င စ မလပ

ေ ဆမ င ားႏင ခ ြ႔ၾကပ သည ။ ျခငေျပာရလ င တတယ

အၾမ ေျမာျပငဆငခ သည အငဒနးရားႏငင၏

ႏငငေရးစနစတြငအေရး ပ ေသာအျပနအလနထနး

ေ ာငးျခငး (Checks and Balances)

ျပ႒ာနးႏငျခငးမတဆင႔ ၁၉၄၅ အေျခခဥပေဒ၏

ဒမေရစသြင ျပငလၡဏာမ ားပမ အားောငး

ေစခ ႔ပ သည။

7 See D. Indrayana, "Indonesian Constitutional Reform 1999-2002. An Evaluation of Constitution Making in Transition", Kompas

စတတအၾမေျမာမ ၾာေသးခငျပ

လပခ ႔သညျပငဆငခ တြင တတယအၾမေျမာ

ျပငဆငခ ၌ မေျရငးရေသးဘ နေနသည႔

စၥရပ ၂ ချစေသာ ၁) ဒတယ အၾမ

ေျမာ ငးပမည႔သမၼတေရြးောပြ အတြပစ

မ ား ၂) လႊတေတာြ ႕စညးပမ ား

ေဆြးေႏြးခ ႔ၾပ သည။

အေထြေထြေရြးောပြ ငးပရန တျညး ျညး

နးပလာသညႏင႔အမ (၂၀၀၄ခႏစအ တြ ငးပ

ရနအခ နဇယားဆြ ထား) ေရြးောပြ ျစစဥအတြ

ြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏင႔ဆငေသာမကေဘာငတခ

ေရးဆြ ရနမာ မျစမေနအေရးၾးေနပ သည။7

ပ တထပတနး ေခ ငးေဆာငမ ားအၾားမၾာ

ခဏေဆြးေႏြးေသာအလြတသေဘာအစညးအေ၀း

မ ားျပးေနာ PCA သည ၄ငး စၥရပ (၂) ခအေပၚ

ဘသေဘာတကညမႈရရခ ႔ျပးေနာအ းဆအားျင႔

စတတအၾမေျမာျပငဆငခ အတညျပျပ႒ာ

နးႏငခ ႔ပ သည။

Book Publishing, Jakarta, December 2008. <http://www.kas.de/wf/doc/kas_19023-1522-1-30.pdf?110815045937> (25 September

9

အငဒနးရားႏငငတြငအေျခခဥပေဒျပျပငေရး

သညတျညးျညးခ ငး ျစေပၚလာာ၄ငး

သညန႔သတပတပငထား ၍ပြင႔လငးျမငသာမႈမရ

သည႔ျစစဥတချစပ သည။ PCA ထ ရ

ယစားျပထားေသာအျမငမတကဂဏးဂဏြ ေနသည႔

အပစမ ားသညျပငပမ ပ ၀ငပတသသကမ ားမ၄ငး

တ႔၏ၾႏစသမမ ားေျပာဆရန အတြ

တားဆးထားေသာအေျခအေနမ ားႏင႔အတကျစစဥပ

ောမည႔ ဆးျတခ ေတာေတာမ ားမ ား ခ မတခ

ပ သည။ ဒတယႏင တတယအၾမျပငဆငမႈႈမ ားတြင

ျပညသကလကထပ ၀ငႏငေစရနPCAမၾးစားမႈအနညး

ငယရ ခ ႔ေသာလညး အေျခခဥပေဒျပငဆငေရးသည

ေခ ငးၾးပငးသာလ ငပ ၀ငေသာႏငင ေရးျစစဥတ

ခအေနျင႔သာလ င ျစပြားခ ႔သည။ PCA သည

ျပညသကလကထႏင႔တငပငေဆြးေႏြးပြ အခ ႔ ငးပခ ႔ေသာ

လညး ၄ငးတ႔၏ ျပညသက ထေရာရေစရန

အားထတမႈသညၿမ႕ျပဧရယာ မ ားတြငပငမ ား

ေသာအားျငေဆာငရြာ အလြနပငအန႔

အသတျင႔ရၿပး ေဆြးေႏြးပြ မ ားတြင လညး

ေဒသႏရအစးရအရာရမ ားႏင႔ ရပရြာေခ ငး

ေဆာငမ ားသာလ င လႊမးမးထားပ သည။

အေရးၾးသညမာ ျစစဥသည ရငးလငးေသာ

လမးျပေျမပမရျခငး ၏ရလဒမ ားအား ခစားရ၍၄ငး

သညအ ဓ အခ မ ား တြငျပညသကလကထလပ

လာ၍ ပ ၀င ႏငေစ ရနအတြ အ ခအ ခ မ ား ျစ

ေပၚေစပ သည။

ျပျပငေျပာငးလ ေရးျစစဥသညျပညသက

အမ ားပ ၀ငမမရေသာလညး အငဒနးရားႏငငသည

၁၉၄၅ အေျခခ ဥပေဒ ဒမေရစနညး သည႔

အေနအထားသ႔ေရာေစရန(၄)ႏစအ တြငးေအာင

ျမငစြာ အသြငေျပာငး ႏငခ ႔ ပ သည။

ေလးၾမဆတျပငဆငမႈ႔မ တဆင႔ျပျပင

ေျပာငး လ ေရး သည ႏငငေရးျစစဥအတြဥပေဒ

သစမ ား ခ မတ ႏငခ ာ အငဒနးရားႏငင၏

အငစတ းရငးႏင႔ သဆငသည႔သြငျပငအေန

အထား သသာ ထငရားစြာ ေျပာငးလ ခ ႔ပ သည။

စစတပ၏ ႏငငေရးတြငာလရညပ ၀ငမႈႏင႔အတက

ဤတဆင႔ျပး တဆင႔ခ ဥးပမႈသညလ ေတြ႔

ေသာနညး လမးတချစခ ႔သညဆသညော

ျပေနပ သည။အဓပ ၀ငၾသကမ ား(ေရး႐းစြ ပ တမ ား၊

ဒမေရစလလားေသာပ တမ ားႏင႔ စစတပ)ၾား

တဥးႏင႔တဥး အျပနအလနယၾညမႈတျညး

ျညးခ ငးတညေဆာေစျခငးျင႔ျပျပငေျပာငးလ ေရး

ျစစဥသည စစတပ၏ႏငငေရးနယပယမ ျငမးခ မး

စြာဆတခြာျခငး အေထာအကျစေစခ သည။

ဤျစစဥ၏ပထမေျခလမးသည လႊတေတာတြင

စစတပမတရခန႔ထားသကမ ား အေရအတြ ၇၅

ဥးမ ၃၈ ဥးအထ ေလ ာခ ျခငးျစပ သည။

ဒတယအၾမအေျခခဥပေဒျပငဆငခ ၏ အစတ

အပငးအျစ ၂၀၀၉ မစတင၍ လႊတေတာည ေရြး

ောခယစားလယမ ားႏင႔ သာလ ငြ ႔စညးသြား

မညဟ သေဘာတကညမႈျစပ သည။ ေနာဆး၌

စတတအၾမေျမာျပငဆငျခငး (၄ငးအား ၂၀၀၂

ခႏစတြင အတညျပ ျပ႒ာနးခ ႔) ႏင႔ပတသ၍

အေျခအတငေဆြးေႏြးေနစဥအတြငး စစတပသည

၂၀၀၄ေရြးောပြ မတငမ တြငႏငငေရးႏင႔ယစား

ျပအငစတ းရငး မ ား အားလး မ အျပညအ၀

ဆတခြာေပးမညဟေၾညာလပ သည။

၁.၃ စစအပခ ပ ေရး မ အသြငကး ေျပာငး မႈ (ေတာငရးယား) ။ ။ အရပဘလက႕အြ ႔အ စညးမ ဥး ေဆာငေသာ၊ ႏငင ေရးထပပငေခ ငး ေဆာငမ ား ညႇႏႈငးေသာ၊ စစတပမထနးခ ပေသာ ျစစဥ ၁၉၄၈တြငေတာင ရးယားလြတလပေရး ရျပးေနာ စစတပဥးေဆာငသည႔အစးရမ ားသည တငးျပည ၁၉၈၀ ျပည ႏစမ ား ေႏာငးပငးအထ အပခ ပခ ႔ၾပ သည။ ႏငငေရးတြင စစတပတစ ေလ ာလးအပစးေန စဥတြငဒမေရစေတာငးဆ သည႔ လကသမ ားေသာဆကပကမႈအနညးငယခန႔သာလ င ၾားျတျစပြားခ ပ သည။ ၄ငးဆကပကမႈမ ားအားလး

10

သည ႏပခ ခ ႔ရပ သည။ ေျမာ ရး ယားႏင႔ ာလရညျစပြားေနေသာ စစေရးတငးမာမႈမ ား အေၾာငးျပ၍ဆးလျမ ႔ရ ဆခၾေသာစစအစး ရမ ားသညလက႔အခြင႔အေရးႏင႔ႏငငေရးအခြငအေရးမ ားအေပၚန႔သတခ ပျခယျခငးမ ားစဥဆမျပတျပလပႏငရနအတြ စစပြ ျခမးေျခာမႈမ ားအသး ျပခ ႔ၾပ သည။ ၁၉၄၈ခႏစ တညး အေရးၾးေသာ ျပငဆငခ ၉ခႏင႔အ တကအေျခခဥပေဒဆငရာမတည ျငမမႈသညစစတပအပခ ပေသာေတာငရးယားတြင ဆလတညရေနပ သည။ စစအစးရေျပာငး လ သြားတငး စစတပ ေခ ငးေဆာငမႈအသစ ပမ အားောငးေစရနႏင ေခ ငးေဆာငအသစမ ား၏ အာ ဏာပမခငမာ ေစ ရနအ တြ အေျခခဥပေဒ ျပနလညသးသပမႈမ ားျပလပခ ႔ပ သည။ သမၼတမ ား သည အေရးေပၚ အာဏာမ ားႏင႔ ႏငငေတာလျခ ေရးဥပေဒမ ား ႔ သ႔ေသာႏပခ ပျခယသည႔ ဥပေဒမ ားမတ ဆင၄ငးတ႔၏ေနရာပမခငမာအား ောငးေစရန ေဆာငရြၾပ သည။ ၁၉၈၀ျပညႏစမ ား အလယတြငမ ားျပား လေသာ အ င႔ပ ျခစားမႈ စၥမ ားသည ခ နဒကးဟြမ (Chun Doo-Hwan) အစးရအားနညးေစပ သည။ အစးရအြ ႔အားနညး သြားစဥတြငတငးျပည၏စးပြား ေရးတးတမႈႏင႔ အတကၾးထြားလာေသာအ လယအလတတနး စား လကတနးစား မ ားသည ခ န (Chun) မႏစျမ ႔စျပလာပ သည။ သ႔ေသာ လညး “ဇြနဒမေရစအေရးလကထအၾြမႈ” ဟလကသမ ားသည႔ လကထတရပလးဆႏၵျပမႈသည ၁၉၈၇ ခႏစတြင လကငယ ႏငငေရးသမားတဥးႏပစညႇဥးပနး၍အသတခရျခငးမစတငခ ႔ျခငးျစပ သည။ေတာငရးယားႏငငသမငး၏ပထမဆးအၾမအျစ ေ ာငးသားလႈပရားမႈ မ ားႏင႔အလပသမား သမဂၢမ ားသညအလယအ

8 See J. Hae Gu, K. Ho Ki, "Development of Democratization Movement in South Korea", Stanford: FSI working paper,1993. <http://fsi.stanford.edu/publications/development_of_democratization_movement_in_south_korea> (26 September 2016). See also A.D. Adesnik, Sunhyuk Kim, "If at First You Don't Succeed: The Puzzle of South Korea's Democratic Transition", CDDRL Working Paper number 83, July 2008. <https://cddrl.fsi.stanford.edu/sites/default/file

လတလကတနးစားႏင႔အတအခပ တမ ား၏ေထာခမႈ ရရခ ႔ပ သည။အငအားစမ ား စေပ ငး၍လမးမမ ား ေပၚထြာ စစအာဏာရင စနစဆန႔ င၍ ဆႏၵျပခ ႔ၾပ သည။ ဆႏၵျပမႈမ ား သညစစအစးရအာဏာမ ယရားရနႏင႔ အေျခခဥပေဒဆငရာျပျပငေျပာငးလ ေရးလပာသမၼတအသစတရေရြးျခယျခငးမတဆငဒမေရစအစးရသစတရပတညေထာငရန ရညရြယပ သည။ လကထအၾြမႈ၏လႊမးမးမႈမ ားေၾာင႔ သမၼတခ န (Chun) ႏင ၄ငး၏အတငပငခ ရတ ၀ကး (Roh-Tae-Woo)တ႔သည အေလ ာ႔ေပးအည႔ခခ ႔ၾ ပ သည။ ဇြနလ ၂၉ ရေန႔တြင ခ နအစးရအြ ႔သည ႏငငေရး အ ဥး သားမ ား အား လႊတ ေပး ေရး၊ လြတလပစြာထတောေျပာဆခြင႔ ျမႇင႔တငေပးေရး၊ ေရြးောပြ ဆငရာမ ား ျပျပငေျပာငး လ ေပးေရး၊ ႏငငေရးပ တ မ ားမတပတငျခငးေျေလ ာေပး ေရးႏင႔ အေျခခဥပေဒျပငဆငရန တ၀တမ ား ပ သည“ဒမေရစျပျပငေျပာငးလ ေရးေၾညာစာ တမး”လခခ ႔ပ သည။ ခ နအစးရအြ ႔အေလ ာ ေပးခ ႔ျခငး ၏ေနာြယ အေၾာငးရငးမ ားသည ဆႏၵျပပြ မ ား အားောငးလာမႈ႔ေၾာင႔အျပငတျခား အေၾာငးအရငးမ ား လညးရႏငသညဟ အျငငးပြား ြယရာမ ားအျစရေနခ ႔ပ သည။ စစအစးရသညပကး ေပ ငး ေဆာငရြရန ေရြးခ ယခ သညမာ ၁၉၈၈ ဆးလအလပစပြ မ ယကလာႏငသည႔အာရစကးစမႈမ ား ေၾာင႔ႏင႔အေမရနမ အားမ ားေၾာငလညး ျစသည8ဟမၾာခဏအျငငးပြားၾပ သည။သ႔ေသာ လညး ဒမေရစျပျပငေျပာငးလ ေရးျစစဥတြငပကး ေပ ငးပ ၀ငရန ဆးျတခ သညေတာငရးယား ၏အနာဂတအစးရ9 တြငအခနး႑တခမပ ၀င

s/No_83_AdesKimSouthKorea.pdf> (26 September 2016). 9 See A.D. Adesnik, Sunhyuk Kim, "If at First You Don't Succeed: The Puzzle of South Korea's Democratic Transition", CDDRL Working Paper number 83, July 2008. <https://cddrl.fsi.stanford.edu/sites/default/files/No_83_AdesKimSouthKorea.pdf> (26 September 2016).

11

ႏငမညဟေမ ာလင႔ေသာစစတပေခ ငးေဆာငအသငး အ၀ငးမတဥးခ ငး စ၏လႊမးမးမႈမ ားေၾာင႔လညး ျစ ႏငေျခရပ သည။ စစတပေခ ငးေဆာငအသငးအ၀ငးမ တခ ႔သည ႏငငေရးအသြငကးေျပာငးမႈ ခခတြနး လနေနျခငးထ ဒမေရစျပျပငေျပာငးလ ေရး တြငပ ၀ငရနပ၍ စတ၀ငစားခ ႔ၾပ သည။

ေတာငရးယား တြငအေျခခဥပေဒျပျပငေျပာငး လ မႈျစစဥသည ၄ လေ ာ လာၾာျမငာမတက ညေသာအဆင၄ဆင႔ျငျစေပၚခ သည။ျစစဥ၏ပထမေျခလမးမာ “ရစဥးပ ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြ မ ား ” (Eight Member Political Talks _ EMPT) ဟေခၚ သည႔ေဆြး ေႏြးပြ မ ားျစပ သည။ေဆြးေႏြးပြ မ ားတြင စစအစးရဘမ ေခ ငးေဆာင မ ားႏင႔ အဓအ တအခပ တ ၂ခတ႔ (ေနာငတြငညႊန႔ေပ ငးအျစ ဆလအလပလပ ) သညအေျခခ ဥပေဒျပငဆငရနအတြအဆျပလႊာတခေစ႔စပညႇႏႈငးေဆြးေႏြးခ ႔ၾပ သည။ ၄ငး EMPT သညေလး ပတၾာ တခ းပတေဆြးေႏြးပြ မ ားျပလပခ ႔ၾပ သည။ ြ ႔စညးပ အေျခခဥပေဒခရး ႔သ႔ေသာ သးျခား စၥရပ မ ားတြင EMPT သည မက ရငးနဥးအစ ေနျပန၍ မေဆြးေႏြးေပ။ ယငးအစား ၁၉၆၁ ခႏစ စစအာဏာသမးမႈေၾာင႔ ဘယတနးမအသမ ၀ငခ ႔ေသာ ၁၉၆၀ အေျခခဥပေဒမစတင၍ေဆြးေႏြး ခ ႔ၾပ သည။

ဒတယအဆင႔တြင အမ းသားညလာခ၌ အေျခခ ဥပေဒျပနလညသးသပျခငး ဆငရာ အထကးော မတ ြ ႔စညး ျခငး ပ ၀ငပ သည။၄ငးောမတ၏တရား ၀ငရညရြယခ မာ EMPT မသေဘာတကညထားသည႔ အဆျပလႊာအေပၚ အတအခပ တငယမ ားမအ ခ အ လမ ား ျည႔သြငး ေပးႏငရန ျစပ သည။ သ႔ေသာလညး ဤလပငနးစဥအတြရရသည႔

အခ နမာ အန႔အ သတျင႔ သာ ရ ေသာေၾာင ပ တငယမ ားအေနျင႔ အေျခခေျပာငးလ မႈမ ားျပ လပရနအတြစစမနသည႔ အခြင႔အလမးမ ားလလ ေလာေလာမရရခ ႔ေပ။လေတြ႔တြငမက ၄ငးော မတ၏ အဓရညရြယခ မာEMPTမသေဘာတက ညထားသည႔အဆျပလႊာအေပၚအေျခခ၍တရား၀ငြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒျပငဆငျခငးဆငရာဥပေဒၾမး ေရးဆြ ရနျစပ သည။ ၁၉၈၇၊ ႏ၀ငဘာ၊ ၂ရ ရေန႔ (အဆင႔ ၄) ျပညလးြ တဆႏၵခယကပြ မတဆင႔ ျပညသကလကထ အ တညျပမ စတငဘာ ၈ ရ (အဆင႔ ၃)အမ းသား ညလာခ၏ မ ႏာစညအစညးအေ၀းပြ ၌ ဥပေဒၾမး သေဘာတက လခခ ႔ပ သည။ေတာငရးယားႏငင တြငအေျခခဥပေဒျပျပငေျပာငးလ ေရး ျစစဥသညတ ခလးအသစျပနဆြ သညထနဂရႏငၿပးသားအေျခ ခဥပေဒမြမး မ ျပငဆငခ ႔ ာ ၁၉၈၇ ျပငဆငေရး ျစစဥ သညသသာထငရား သညဒမေရစနညး တးတမႈရရခ ႔ပ သည။

12

ေျပာငးလ မႈသည သမၼတ၏ အာဏာ ေလ ာခ ာ ၅ ႏစ သတမး သာထားရ၍သတမးမာတ ၾမသာလ ငျစပ သည။ ေနာတးေျပာငးလ မႈ မ ားတြင၁) သမၼတ စြပစြ ျပစတင၍ျတခ ပငခြင႔ အပ အ၀ငပ လမန၏လပပငခြင႔အာဏာတးျမင႔ထားမႈ၊ ၂) ြ ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒဆငရာတရား၀ငအသအ မတျပမႈ၊ လြတလပစြာထတောေျပာဆခြင႔ႏင႔ မ တေသာတရားစရငေရးမ ား သ႔ေသာလက႔အခြင႔အေရး အာအာေပးမႈ၊ ၃) လြတလပေသာြ ႔စညး ပအေျခခဥပေဒခရးတညေထာငမႈ တ႔ပ ၀ငပ သည။ ျပငဆငထား ေသာအေျခခဥပေဒထ တြင ေစ႔စပညႇႏႈငးစဥအတြငးရရခ ႔သည႔ရလဒတခအေနျင႔ စစတပ အတြ အခနး႑အသစတခလညး ျပ႒ာနးထားပ သည။“တပမေတာသညႏငငေတာလျခေရးအတြ တာ၀န ရာ အမေျမာြယရနႏင႔ ၄ငးတ႔၏ႏငငေရးအရ ဘမလမထနးသမးရ မည။” ထနညးတကစြာပင အေျခခ ဥပေဒျပျပငေျပာငး လ မႈသည ေနာေၾာငးျပနလညမႈျစႏငေခ ေလ ာ႔ခ ရနအတြ အေရးေပၚ အေျခအေန အာဏာ အသးျပမႈ န႔သတထားပ သည။ ေနာထပ ျပငဆငမမ ား သညရးယားႏငင တြငဒမေရစ အေလ႔အ င႔မ ားဆလ င႔သးႏငေစရနျစသည။အဓ အတအခပ တ (၂) ခအၾား ျပငဆငမ ျပငးထနေနျခငး အ ခြင႔ောငးယက၍ စစလ ခ ပေဟာငး ႏင ခ န (Chun)၏အရအရာ ဆခသက ရတ ၀ကး (Roh Tae Woo), သည ၁၉၈၇၊ ဒဇငဘာ ၁၆ ေရြး ောပြ တြငအႏငရျပး ေနာအေျခခဥပေဒ အသစေအာတြငပထမဆး သမၼတျစလာပ သည။ ရအစးရသည ( ၁၉၈၇ - ၁၉၉၂ ) ဒမေရစျပျပငေျပာငးလ မႈအနညး ငယသာလပခ ႔ပ သည။ သ႔ေသာ၄ငးသည အတအ ခပ တမ ားႏင႔ညႊန႔ေပ ငး အစးရြ ႔စညးႏငခ ႔ာထမ တဆင႔အေျခခဥပေဒ အသစ ေလးစားမႈျပာအ တအခမ ား နမနငးရနထားရသညယခငအစးရ၏ အေရးေပၚ အာဏာ အ သး ျပ မႈ ပယ ခ ႔ ပ သည။ အဓပၸာယအျပည႔ ၀ဆးေသာျပျပငေျပာငး လ မႈမ ား ၁၉၉၀ ျပညအေစာပငးႏစမ ားအထျပ လပခ ျခငးမရပ ။ မယြနးဆမ အစးရ (Kim Young Sam) ( ၁၉၉၂ - ၁၉၉၇)သညႏငငေရး တြငစစတပဆလပ မႈ လလားသည႔ ႏငငေရး ဇာတသြငးထားသည႔စစ ေခ ငးေဆာငမ ား

ပ ၀ငေသာ ၾသဇာ အာဏာ ၾးမားသည႔ ဟနဟး (Hanahoe) အြ ႔ အစညးအား သမးပစခ ႔ပ သည။ ၄ငး အျပင ငယြနး ဆမအ စး ရ သညသမၼတေဟာငး ခ န ႏင ႐အား အ င ပ လာဘစားမႈ ၊ စစအစးရလထျစေပၚ ခ ႔ေသာလကအစလအျပ လ သတ ျတမႏင႔ေသြး ေခ ာငးစးႏမနငး ခ ေသာ ျစရပမ ား တြငပ ၀ငခ ႔ေသာ ၄ငးတ႔၏ အခနး႑အတြႏငငေတာသစၥာ ောမႈျင႔တရားစြ ဆခ ႔ပ သည။ မေဒးဂ န (Kim Dae Jung) (၁၉၉၇ - ၂၀၀၂) ႏင႔ ရမကးဟြန (Roh Moo Hyun) (၂၀၀၂ - ၂၀၀၇) သမၼတ (၂) ဆ လထတြင ေတာင ရးယားသညအမ းသား လက႔အခြင႔အေရးောမရငထက ေထာငမႈ၊ႏငင ေရးပ တမ ားရနပေငြစညးမ ဥးစညး မးအသစ၊ျပည႔သက႔အပခ ပေရး႑ျပျပငေျပာငးလ မႈမ ား၊ အ င႔ပ ျခစားမႈဆန႔ ငေရးလပရားမႈ မ ားႏင႔ႏငငအားဒမ ေရစျပျပငေျပာငးလ မႈမ ားအား ျပလပခ ႔ပ သည။ ြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒခရးသည ၁၉၉၀ျပညႏစမ ား ေႏာငးပငးႏင၂၀၀၀ျပညႏစမ ား အေစာပငးတြငအရနျမင႔ တငျပလပခ ႔ေသာျပျပင ေျပာငးလ ေရး ျစစဥတြငအေရး ေပၚအာဏာ တငးတငးၾပၾပထနးခ ပျခငးႏင႔ပတသ၍စညးမ ဥးမ ားထတျပနျခငးအားျငအဓအခနး႑မ ပ ၀ငခ ႔ပ သည။ ေတာငရး ယားႏငငတြငအေျခခဥပေဒျပ ျပငေျပာငးလ ေရးျစစဥသညအန႔အသတျငသာရေသာဒမေရစျပျပငေျပာငးလ ေရးဆသ႔အေပးအယကလပေဆြးေႏြးေသာပစျင႔သြားခ ႔ပ သည။ လက႔အြ ႔အ စညးသညဒမ ေရစျပျပငေျပာငးလ ေရးမတဆင႔ အေျပာငးအလ မ ား ေတာငးဆခ ႔ာအဓအ တအခပ တ၂ခမ ေခ ငးေဆာငမ ားႏင စစတပသည ေစ႔စပညႇႏႈငး ာ၄ငး တ႔ အောငအ ထညောခ ႔ ပ သည။ ၁၉၈၇ အေျခခ ဥပေဒျပငဆငခ တြင ဒမ ေရစ အတြသ သာ ထငရား ေသာ ေရ႔သ႔ ဆလခ တေနမႈ သြားေနစဥမာပငအျခား ဘမလညး ဆယစႏစအတြငးဆလျစ ေပၚေနေသာႏငငေရးႏငဥပေဒဆငရာျပျပငေျပာငးလ ေနမႈ မ ားသည ဒမေရစအေလ႔အထောငးမ ား ပမခငမာအားောငးေစ ရနအတြလပေဆာငေန မႈမ ား လညးျပဆေနပ သည။ ခ လမာ ႔သ႔ပင ေနာထပအေျခခ ဥပေဒမကေဘာငျပျပငေျပာငးလ မႈမ ားသည အားလး ပ ၀ငေသာျစစဥမ ားမတ

13

ဆင သြားသင႔သလားဆ သညမာဆလျစ ေပၚေနေသာအေျခအတင ေဆြးေႏြးစရာစၥတခ အျစဆလရေနပ သည။ သ႔ေသာလညးထ ႔ သ႔ေသာအဆျပခ မ ား သညလႊတေတာတြငလပ ေဆာငရနအတြလ ေလာေသာေထာခမႈမ ရခ ႔ပ ။ ၂) ပဋပၡအလြန ႏငငမ ားတြငျပညသကလကထမ ယ ယျပန႔ျပန႔ပ ၀ငေသာ ြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ဆငရာျပျပင ေျပာငးလ မႈျစစဥ ေတာငအရႏင႔နေပ ႏငင၂ ႏငငလးသည လကထအၾြမႈႏင႔ ပဋပၡမ ားျပးဆးျပးေနာအေျခခ ဥပေဒေျပာငးလ ေရး ၾးစားလပေဆာငခ ႔ၾပ သည။ ၂ႏငငလး တြငအေျခ ခဥပေဒ ဆငရာျပျပင ေျပာငးလ မႈျစစဥမ ားတြင ျပညသကလကထ၏ပ ၀ငမႈ သညတကညသညလၡဏာ တချစေသာလညး၄ငးပ ၀ငမႈအခနး႑ႏင႔ ေအာငျမင မႈသည ၄ငးတ႔ ၂ ႏငငအၾား သသသာသာြားျခားပ သည။

၂.၁ေတာငအာရအေတြ႔အၾ ။ ။ အားလးပ ၀င

ေသာျစစဥမတဆင႔ ြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒအသစ

ေတာငအာရတြငအေျခခဥပေဒျပငဆင ေရးျစစဥသညႏငင၏အနာဂတအတြဘသေဘာတကညမႈရာေြရနရညရြယခ ျင႔ပ တစေတြ႔ဆေဆြး ေႏြးပြ မ ားျစေသာဒမေ ရစနညး ေတာငအာ ရအတြ ညလာခ (Convention for a Democratic South Africa - CODESA) ႏင႔ အတက (၁၉၉၁) ခႏစတြငစ တငခ ႔ ပ သည။ အမ းသားေဆြး ေႏြးပြ မ ားသညႏငငေရးပ တမ ား မအေျခခဥပေဒ ျပငဆငရနအတြ လမး ျပေျမ ပတခ ခ မတ၍ ျစစဥလမးညႊနရန စညးေႏာငမရေသာမက၀ ဒ (၃၄) ခအေပၚသေဘာတက ညခ ႔သည႔ပ တစေစ႔စပညႇႏႈငးေရး ျစစဥ (Multi-Party Negotiation Process - MPNP) မ ားျပးေနာတြင စတငခ ႔ပ သည။ (၁၉၉၃) ခႏစႏ၀ငဘာလတြင အသြငကးေျပာငးေရးျစစဥ လြယကအဆငေျပေစရနႏင႔မကေဘာငတခခ မတရနအတြ အေထာအထား စာရြစာတမးအျစ ၾား ျတအေျခခဥပေဒတခထတျပနလျခငးႏင႔အတက ႏငငသားမ ားသည အမ းသား ညလာခ (National Constituent Assembly – NCA ) တြင ယစား

လယမ ားေရြးောတငေျမႇာရန အခြင႔အေရး ရရခ ႔ပ သည။ အ းဆအားျင႔ (၁၉၉၄) ဧျပ အေထြေထြေရြး ောပြ တြင မ ေပးခြင႔ င႔ သးလျခငး အားျင႔ေတာငအာရႏငင သားမ ားသညအဓ ပ တမ ားႏင႔လြတလပေသာအ ြ ႔အစညးမ ားမ အမ းသားညလာခ (NCA) အတြ ယစား လယေပ ငး(၄၉၀)ေရြးောတင ေျမာႏငခ ႔ပ သည။ အေၾာငးအရာတခခ ငးစအလြ ႔စညး ထားေသာောမတမ ား(ောမတတခခ ငးစအားအ နာဂတအေျခခဥပေဒ၏ အခနးတခခ ငးစအလအ ၾမးေရးဆြ ရနတာ၀နေပးထားပ သည)ႏင႔ ညႇႏႈငးေရး ော မတမ ားြ ႔စညးမႈမ တဆင႔၄ငး၏အလပမ ား စစဥျပးေနာအ သစေရြးောခအမ း သားညလာခ သညအေျခခဥပေဒေရးဆြ ျခငးျစစဥ၌

ျပညသကလကထအားပ ၀ငေစရနဆးျတခ ခ ခ ႔ပ သည။ ထ႔ေနာ၄ငးသည ေတာငအာရ ျပညသကမ ား ျစစဥသျမငလာေစရနအတြ ျပညသက႔နတပညာ ေပး (Civic Education) လႈပရားမႈမ ား ယ ယ ျပန႔ျပန႔လပေဆာငခ ႔ပ သည။၄ငးလပရားလပေဆာငမႈ၏ အဓ အေၾာငးအရာမာျပျပငေျပာငးလ ေရး ျစစဥတြငျပညသကလကထ၏ထေရာေသာပ ၀ငမပ႔ပးကညရနအတြ အေျခခဥပေဒႏငပတသသည အေျခခသေဘာတရားနားလညမႈ ျပညသကအမ ား ရရေစရနျစပ သည။ ေတာငအာရသားမ ား ၁) ြ ႔စညးပ အေျခခဥပေဒတခေရးဆြ ျခငး၏ရညရြယခ ႏင႔ျစစဥ၊ ၂) ၄ငးတ႔၏ပ ၀ငႏငသည႔အခြင႔အေရး၊ ၃) အေျခခဥပေဒ တစခ၏ အသအမတျပမ ႏင႔ ျပညသက လကထ၏အခြင႔အေရးမ ား ာြယေပးႏငမႈ အလား အလာမ ားသရေစရနအတြ သတငး အခ အ လေပးသည႔ ႑ႏင႔အလပရေဆြးေႏြးပြ မ ား ႏငငႏင႔အ၀မး ငးပ ခ ႔ပ သည။ စာမတတသည ျပညသကမ ားျစစဥတြငပ ၀င ႏငေစရနအတြ အစးရ သည ဂရပစမ ားပ ၀ငသည ာတြနးမ ား၊ ာတြနး ရပျပမ ားႏင႔စာ အပငယ ေလးမ ားအသးျပခ ႔သည။ ၄ငး ျပညသက႔ နတ ပညာေပးလႈပရားမႈသညေတာငအာ ရအရြယေရာျပးသကမ ား၏ ၇၃%ထသ႔ေရာရ ေၾာငး လြတလပေသာြငးဆငးေလ႔လာေရးအြ ႔

14

တြ ႔ခန႔မနးထားပ သည။ 10 ပညာေပးအစအစဥမ ားႏင႔ တခ နတညးမာ ပငအစးရသည ႏငငသားမ ား၏စတ၀ငစားမႈ ျမႇင တငရနႏငျစစဥတေလ ာလး ျပညသကလကထ၏ပ ၀ငမ အားေပး ရနရညရြယ ၍ ေၾာျငာလႈပရားမႈ မ ားလညး ယ ယ ျပန႔ျပန႔လပေဆာငခ ႔ပ သည။ “မငးမာအထနးအမတရေနျပ၊ အခမငးေျပာရ မယ႔အလည႔ေရာျပ၊” “အေျခခဥပေဒ ဆတာ အေရး ၾးဆးလကေတြပ ပ ေရးဆြ ၾတာ၊ အ ႔ဒ မငးပ ” တ႔ ႔သ႔ေသာ ေဆာငပဒမ ား တြ၊ ေရဒယ၊ ေၾညာ ဆငးဘတမ ားႏင႔ သတငးစာမ ားထ တြင တႏငငလး အတငး အတာအေနျင႔ထတလႊင႔ခ ႔ၾပ သည။11 အေျခခဥပေဒအၾမးေရးဆြ ေန စဥတေလ ာလးအမ းသားညလာခသညောငးစြာခ မတထားေသာ ဆသြယေရးမက၀ ဒမတဆင႔မကၾမး ေရးဆြ ျခငး ျစစဥအေၾာငးေန႔စဥသတငးမ ား ထတလႊင႔ေပး ျခငး ျင႔ျစစဥ ပြင႔လငး ျမငသာမႈ ရႏငသမ ရေစရနလပ ေဆာငခ ႔ ပ သည။ အစအ စဥအေၾာငးစား စစထးပြ မ ားႏင႔အခ အ လမ ား အဓထားောျပထားေသာ (၈) မ ႏာပ သတငးလႊာ (newsletter) ေပ ငး ၁၆၀,၀၀၀ ႏစပတလ ငတ ၾမထတ ေ၀ ခ ႔ပ သည။ ၄ငး အျပငအမ းသား ညလာခသညမကၾမးေရးဆြ သည ျစစဥတေလ ာလး အေျခခဥပေဒျပျပငေျပာငးလ ေရးျစစဥအေၾာငး စား၀ငးေဆြးေႏြးပြ မ ား လညးထတလႊင႔ျပသခ ႔ပ သည။ အမ းသားညလာခ သည ႏငငေတာႏငေဒသႏရေရဒယ႒ာနမ ားမေန၍ ဘာသာစားေပ ငး ၈ မ းျင႔ စဥဆမျပတသတငး မ ားလညး ထတလႊငေပးခ ႔ပ သည။ ပြင႔လငးျမငသာမႏင႔သတငးအခ အ လမ ားရရရနအ တြၾးပမးအားထတမမ ား တငသာမ အမ း သား ညလာခသညလကမႈအြ ႔ အစညးမ ားႏင႔ျပညသက လကထတ႔မအဆျပလႊာမ ား တငသြငးႏငရနႏင႔၄ငးတ႔၏အသမ ား ၾားႏငေစ ရနအတြတ႐အျပနအ လန ေျပာ ဆေဆြးေႏြး

10 H. Ebrahim, Constitution-Making in South Africa –A Case Study, House of Commons, (1999), page 24, footnote 42. 11 C.Murray, A Constitutional Beginning: Making South Africa's Final Constitution, 23

သည႔ ရယာမ ားလညး ပစျပလပခ ႔ပ သည။ အမ းသားညလာခ သညတ႐အျပနအလန ေျပာဆေဆြးေႏြး သညယႏရားအဆင(၃)ဆင ျင႔ောေဆာငခ ႔ပ သည။ ပထမအဆင႔ ညလာခ မအေၾာငးအရာတခခ ငးစအလြ ႔စညးထားေသာောမတ မ ားမစစညးောျပထားေသာ “ဆႏၵစာရငး” အတြအ ၾျပ ခ မ ား တငသြငးရန ျပညသက လကထအားတေခၚခ ႔သည႔အခ န ၁၉၉၄၊ ဇနန၀ ရလ တြင စတငခ ႔ပ သည။ ျပညသကလကထျငႏးေႏာတငပင ျခငးပထမအဆင႔ ပ႔ပးကညရနညလာခအြ ႔၀ငမ ား သည ၄ငးတ႔၏မကၾမးေရးဆြ ျခငးျစစဥတးတမႈ ျပနလညသး သပရနႏင႔လပေဆာငခ မ ား တင ျပရန ၄ငးတ႔၏မ ဆႏၵနယမ ားတြငျပညသက႔ အစညး အေ၀း ပြ မ ား ငးပခ ႔ ၾပ သည။ ၄ငး ျပညသက႔အစညး အေ၀းပြ မ ားသည ျပညသကလကထအား ေမးခြနးမ ားေမးရန၊ စးရမမႈမ ားောျပရန၊ သေဘာ ထား မတခ မ ား ေပး ရန ႏင႔ အ ဆ ျပ လႊာမ ား တငသြငး ရနအ တြအခြင႔ အလမးမ ားေပးပ သည။ ညလာခအြ ႔၀ငမ ားႏငအေတြ႔အၾရအ ရပဘလက မႈအြ ႔အစညးမ ား သညလညးနညးပညာဆငရာစၥ ရပမ ား ေဆြးေႏြးရနအတြအစညးအေ၀းမ ား ငးပခ ႔ၾပ သည။ ညလာခသညျပညသကလကထႏင႔အရပလက မႈအြ ႔ အစညး မ ားမေပး ေသာ အၾဥာဏမ ား ောခ၍၄ငး၏ပညာရငမ ားမျပနလညသး သပာ အႏစခ ပျပလပခ ႔ပ သည။တရသဆငသည႔အၾျပခ မ ား အားညလာခ၏သဆငရာ ောမ တမ ားသ႔ေဆြး ေႏြးရနအတြတငသြငး ခ ႔ပ သည။ ညလာခနညးပညာောမတမ ား အား တငသြငးလာ သည႔အၾျပခ မ ား ေရးသားတငသြငးသကမ ား အလစာရငးျပ၍ညလာခသည၄ငးတ႔၏ အၾျပ ခ မ ားအားထည႔သြငး စဥးစားျပးျပဆသညႏင႔ မညသည႔အေပၚ အေျခခ၍စဥးစားသညဆသည ၄ငးတ႔ အားျပနလညအေၾာငးၾားရနမ ားအပ အ ၀ငမတတမးတငထနးသမးရနအတြပ တာ ၀နေပး ထားပ သည။ ဒတ ယ တ႐အျပနအလန ေဆြးေႏြးျခငးအဆင ၁၉၉၅၊ စတငဘာလတြင အေျခခဥပေဒ ပထမမကၾမး အေခ ာသပျပး

U.ARK.LITTLE ROCK L. REV 809 (2001), p822. <http://lawrepository.ualr.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1383&context=lawreview> (26 September 2016).

15

ေနာတြငျပလပခ ႔ပ သည။ ညလာခသညအေျခခ ဥပေဒမကၾမး အပေရ ၅ သနးထတေ၀ခ ႔ာ ျပညသကလကထႏင႔ အရပလက႔အြ ႔အစညးမ ားပ ၀ငသည႔အေၾာငးအရာစားလးမ ားႏင႔ပတသ၍ ေၾညာ ခ မ ား (ႏင႔အဆျပလႊာမ ား) တငသြငး ရနတေခၚခ ႔ပ သည။ ၄ငးအရညလာခသညအၾျပ ခ ေပ ငး (၂၅၀,၀၀၀) လခရရခ ႔ပ သည။ ညလာခသညအ ဆျပလႊာမ ားေဆြးေႏြး၍ အေျခခ ဥပေဒ၏မကၾမးစာသားမ ားေရးဆြ ရာတြင၄ငးတ႔အထ မေတာ ေတာမ ားမ ားႏင႔ပကးေပ ငး ေဆာငရြခ ႔ ပ သည။ ထ႔ေနာတစလအၾာတြငညလာခ သည ျပျပငမြမး မ ထား ေသာ မကၾမးအၾျပခ မ ား ေပးထားသည႔လကတငး လကတငးစသ႔တရေရာ ေအာငျန႔ေ၀ခ ႔ပ သည။ ထ႔ေနာည လာခ သညေတာငအာရ သား မ ား အား လး ၄ငးတ႔ ၏အေျခခ အခြင႔အေရး မ ား အာမခခ ေပးထားေသာျပ႒ာနးခ မ ား အလြယတကနားလညေစရနအ တြအေျခခဥပေဒမက ၾမးတြငပ ၀င ေသာဥပေဒႏငပတသသည႔ စားလးမ ားအမ ားအလြယတကသရသည႔စားလးမ ားျစေစရနအတြျပျပငေျပာငးလ ရနဘာသာစားပညာရငမ ားအားငားရမးခ ႔ပ သည။ ညလာခသည ၁၉၉၆၊ ေမလ၊ ၈ ရေန႔တြင ြ ႔စညးပ အေျခခ ဥပေဒ အားအတည ျပျပ႒ာနး လပ သည။ သ႔ေသာလညး အေျခခဥပေဒ အတညျပျပ႒ာနးျပး အနညးငယအ ၾာ တြငအေျခခဥပေဒအသစအားအသအမတျပ ရန အေျခခဥပေဒခရး ျငငးဆနခ ႔ပ သည။ အေျခခ ဥပေဒသည ပ တစေစ႔စပညႇႏႈငးေရးျစစဥ (MPNP) အဆငတညး သေဘာ တက ညထားသည႔အေျခခ ဥပေဒဆငရာ စညးေႏာငမႈရေသာမက၀ ဒ ၃၄ ခအား အထကးသျင႔ အာဏာ ဟခ ပငမႈေျေလ ာျခငး ႏင႔ ပတသ၍ လနာ ရနပ ြခ ႔သညဟ အေျခခ ဥပေဒခရး ဆးျတခ ခ ခ ႔ပ သည။12 အ းဆအားျင႔ ညလာခသည အေျခခ ဥပေဒခရး မာခ မတေသာ ဆးျတခ အေပၚမကတည၍ မကၾမး အသစထပမေရးဆြ ခ ရသည။

12 See decision of the Constitutional Court of South Africa, Certification of the Constitution of the Republic of South Africa, 1996 (CCT 23/96) [1996] ZACC 26; 1996 (4) SA 744 (CC); 1996

တတယတ႐အျပနအလနေဆြး ေႏြးသည႔အဆင႔အေျခခဥပေဒအ သစအားအတည ျပျပ႒ာနးျပး (ညလာ ခ၏ ၈၅% ေထာခခ ႔)၍ ၁၉၉၇၊ မတလတြငအသ၀ငျပးေနာောေဆာငခ ၾပ သည။ “အမ းသားအေျခခ ဥပေဒသတငးပတ” ျပးေနာည လာခ သည ႏငင၏ တရား၀ငရးသးဘာ သာစား ၁၁ မ းျင႔ အေျခခဥပေဒစာအပေပ ငး သနးခ ၍ ႏငငႏင႔အ၀မးျန႔ခ ခ ႔ပ သည။ ညလာခ သညစာမတတေျမာသည႔ေတာငအာရသာမ ား အတြလညး ရပပမ ား၊ ဂရပစဒဇငး မ ားပ ေသာ စာအပငယမ ား လညး ျန႔ခ ခ ႔ပ သည။ ၄ငး ၾးစားအားထတမ မ ားသည အဓအားျင႔ အေျခ ခဥပေဒ အေပၚျပညသက မ ား ၏ပငရငစတဓာတ ျစပြားေစရနႏင႔ အေျခခဥပေဒတြငပ ၀ငသည႔အရာ မ ား အေပၚပမနားလညလာေစရနရညရြယာထမတ ဆငေတာငအာရ သား တငး အေနျင႔၄ငးတ႔အ တြအသစ ျစေနေသာ ဒမ ေရစ၏အေျခခအတ ျမစစာသားမ ားအားးားႏငရနအလ႔ငာသတငးေပးျခငးႏင႔အားေပးျမင႔ တငေပးျခငးျစပ သည။

(10) BCLR 1253 (CC) (6 September 1996). <http://www.saflii.org/za/cases/ZACC/1996/26.html> (26 September 2016).

16

အားလးပ ၀ငသညျစစဥမတဆငရးဆြ ခ ႔သည႔ ေတာငအာ ရ အေျခခဥပေဒသညအသြငကး ေျပာငးေရးအခငး အ ငးတြင အားလးပ ၀ငေသာ အေျခခဥပေဒဆငရာ အငဂ ငနယာ၏စတ၀ငစားြယ ောငးေသာနမကနာတချစသည။ ေတာငအာရ ၏အေျခခဥပေဒေရးဆြ ျခငးျစစဥသည ၁) အားလးပ ၀ငေသာျပညသက႔နတပညာေပး လပရားမႈ ၂) ထေရာေသာတရား၀ငဆသြယ ေရးမက၀ ဒ ၃) ျပညသကလက ထတငျပေသာ အၾျပခ မ ား စစ ေဆးရနလပထး လပနညး ႏင႔ အား လး ပ ၀င ႏင ေသာ ယႏရား အတြတ ျပးအေသး စတခ မတထားေသာ အစ အစဥ ၄) အမ းသားညလာခ၏ျပညသကမ ား အဓပၸ ယျပည႔၀စြာပ ၀ငေစလေသာဆႏၵရမႈတ႔ေၾာင႔ ေအာငျမငမႈရရခ ျခငးျစပ သည။

၂.၂ ြ ႔စညးပ အေျခခဥပေဒေရးဆြ ျခငးျစစဥ (နေပ ) ျပညသကလကထပ ၀ငမႈႏငထပပငးေခ ငးေဆာငတ႔၏ ေစ းဆစ အေပးအယကလပမႈၾားမ ေျခ အစးရစစတပႏငအစးရေတာလနေနေသာ ြနျမ နစမ ား အၾားျစပြားခ ႔ေသာျပညတြငး စစအျပးတြငန ေပ ၏ အဓႏငငေရး အငအားစ မ ားသည ၂၀၀၆၊ ႏ၀ငဘာလတြင သမငးတြငေသာ ျငမးခ မးေရး သေဘာတကညမႈ ရရေအာငစြမးေဆာင ႏငခ ႔သည။ “အားလးပ ၀ငေသာျငမးခ မးေရး သေဘာတကညမႈ (Comprehesnive Peace Accord_CPA)” သညနေပ ႏငငတြငဘရငစနစ

17

အဆးသတေစ၍တငးျပည၏ ႏငငေရးအသြငကး ေျပာငးမႈ စတငခ ပ သည။ျငမးခ မးေရးသေဘာတကညမႈ၏အဓ ေသာ အခ မာအျငငးပြားြယရာျစ ေသာ ၁၉၉၀ အေျခခ ဥပေဒ အစားထးရနႏင ေရြး

ောခယစား လယမ ားပ ၀ငသညညလာခမ အေျခခဥပေဒ အသစတခ ေရးဆြ ရန ျစ သည။ နေပ ႏငင၏ အေျခခဥပေဒအသစသညအၾမး ပဋပၡမ ားေနာ ေၾာငးျပနထပမျစေစရန ာြယ ရနအတြ အေရးၾးေသာ ပဋပၡ စမခန႔ခြ မႈ လနရယာတခအေနျင႔လညး ောငး ဒမေရစ နညး အစးရႏင အပစပယခ လကနညးစႏငဌာေနတငး ရငးသားမ ား၏ပ ၀ငမႈအတြ မကေဘာငတခ အျစလညးောငး ေဆာငရြရနရညရြယပ သည။ အားလးပ ၀ငေသာျငမးခ မးေရးသေဘာ တကညမႈသညခြ ျခား ဆဆမႈရ၍ဟခ ပငမႈမ ား လြနးေသာစနစအေဟာငး ႏငျပည႔၀ေသာအေျခခ ဥပေဒတခေရးဆြ ျပ႒ာနးျခငးမတဆငြ ႔စညးမညဒမေရစနညး ယဒရယအစးရစနစအသစတခအ ၾားရြာဟခ တ တားတစငးအျစေပ ငးကး ရနရညရြယ ေသာၾားျတအေျခခဥပေဒတခခ မတႏငရနျစပ သည။ၾားျတအေျခခဥပေဒေရးဆြ ျပ႒ာနးျပးတစႏစအၾာ ၂၀၀၇ တြငယစား လယညလာခ (Constituent Assembly – CA-I) အတြေရြးောပြ မ ား ငးပာနေပ ႏငငသမငးတြငေရြးောခယစားလယပ ၀ငမႈအမ ားဆးျစေသာအြ ႔အစညးတခ ြ ႔စညးႏငခ ႔ပ သည။

အြ ႔၀င၆၀၁ဥးပ ၀ငေသာ အသစြ ႔စညးလသည႔ CA-I ေရြးောပြ ျပးမၾာမမာပင ျပညသကလကထႏး ေႏာတငပငပြ မ ားအမ ား အျပားျပလပာျပညသက

လကထအား အေျခ ခဥပေဒေရးဆြ ျခငးျစစဥတြင တၾြစြာ ပ ၀င ေစခ ႔ပ သည။ တလအတြငးတြင CA-I အြ ႔၀ငမ ားထ မာ အြ ႔ေပ ငး၄၀ႏင႔အတြငးေရး မ းရး ၀နထမးမ ားသညေဒသႏရ အဆငလကထအစညး အေ၀းပြ မ ား ငးပရနအတြ နေပ ႏငငတ၀မးသ႔ ခရးထြခ ႔ၾပ သည။ ၄ငးအြ ႔မ ား သညယစား လယညလာခ၏ လႈပရားေဆာငရြမႈမ ားအားရငး လငးတငျပ၍အေျခခဥပေဒသစအေပၚျပညသကလကထ၏သေဘာထားႏင႔ေမ ာမနး ခ မ ားောခခ ႔ပ သည။ CA-I ၏ သဆငရာောမတမ ားသည ျပညသကလကထဆမအၾျပခ မ ားႏင႔ထငျမငခ မ ားရရရနျပညသကလကထဆသ႔ျန႔ေ၀ေသာေမးခြနးေပ ငး ၂၉၀ပ ၀ငေသာဆနးစစေမးခြနးလႊာပစထတနတး ခ ႔ပ သည။ သ႔ေသာပညာရငမ ားႏင႔ပထမဆးမ ေ၀ပ စထတထားေသာ ၄ငး ဆနးစစေမးခြနးလႊာမ ားသည ႏငငသားမ ားအတြ ပကးေပ ငးပ ၀ငရနႏင႔ အဓပၸာယ ျပည႔၀ေသာ က ည မႈ ေပး ရနအတြလြနစြာမ႐ႈပ ေထြး၍နညးပညာဆနလပ သည။ CA-Iသည အရပဘလကမႈအြ ႔အစညး မ ားႏင႔ႏငငသားမ ား၄ငးတ႔၏အျမငမ ားညလာခောမတ မ ားထသ႔ တ႐ေသာလညးောငး သ႔မဟတခရငအဆင႔တြင၄ငးတ႔၏ေဒသႏရယစားလယမ ားထသ႔ လညးောငးေပးပ႔ရနခြင႔ျပထားပ သည။ CA-I သညစာျင႔ေပးပ႔မႈေပ ငး ၅၅၀,၀၀၀ လခရရပ သည။ႏငငသား မ ား၏တၾြေသာပ

18

၀ငမႈရရ ေသာလညး ယစား လယည လာ ခ၏ အၾဥာဏယကျခငး ဥးေဆာငလပရားမႈသည ောငး စြာစစဥထား ေသာ စစ ေဆးမႈ၊ႏငငသားမ ားတငသြငး ေသာအဆျပလႊာ ဆနးစစမႈႏငအေလးအနထား ေသာ တး ခ ႔ လပ ေဆာငမႈ မ ားမရျခငးေၾာင႔ ထငသေလာမေအာင ျမငခ ႔ေပ။ ျပညသကလကထ တငသြငးေသာအဆျပလႊာမ ားပြင႔လငးျမငသာမႈရစြာငတြယရနဘမ လေသာအြ ႔တခႏင႔တရား ၀ငလပထးလပနညးမ ား တည ေထာငရန CA-I ၏ မေအာငျမငမ သည ျစစဥ ၏ ခ ႕ ယြငးခ ော ေျပေန ပ သည။ CA-I ၏ အပခ ပမႈလပထးလပနညးမ ားအရ အေၾာငးအရာေပၚမကတည၍ြ ႔စညးထားေသာောမတမ ားမနညးပညာရငမ ားအား၄ငးတ႔ြ မး ငသည႔နယပယအ သးသးႏင႔ဆစပသည႔အဆျပလႊာ မ ားစစေဆးစစစရနအခြင႔ အာ ဏာအပႏငးထား ပ သည။ လေတြ႔တြငမက တဥးလ ငအဆျပလႊာေပ ငး ၉၀၀ ေလာစစေဆးစစစရေသာ CA-I အြ ႔၀ငမ ား သည တကည သည စလပထး လပနညးမရဘ ၄ငးတ႔ ၏တာ၀နမ ား လႏငျပလပရပ သည။ ၄ငး စြမး ေဆာငရညမျပည႔၀မႈမ ားသညလက႔အြ ႔အစညးမ မေ နပေသာ တ႔ျပနမႈ မ ားျစ ေစ သည႔ ဆးရြားေသာ ျစစဥအတြငး ပြငးလငးျမငသာမႈလအပခ ျစ ေပၚေစပ သည။ အရပဘလကမႈအြ ႔အစညးေတာ ေတာမ ားမ ားမျပညသက လကထ၏ပကးေပ ငးထည႔ ၀ငမႈႏငအတကပ တစြ ရေသာ၀ငေရာစြမႈအငဒယေလာဂ ႏင႔ ပတသ၍စးရမမငးျစေၾာငး အသမ ားထြ လာာအခ ႕ေသာ အရပဘအြ ႔အ စညးမ ားသညCA-I ၏အဆျပလႊာမ ား စစေဆးစ စစမႈမေအာငျမငျခငးႏင ပတသ၍စြပစြ ေျပာၾားခ ႔ ၾပ သည။ ေနာဆးတြင ေတာ႔ CA-I သည၄ငး၏ ျပ႒ာနးထား ေသာ လပပငခြင႔အာဏာမျပးဆးခငအ တြငးအေျခခဥပေဒအျပည႔အစ အၾမးေရးဆြ ရနမတတႏငေတာ႔ေၾာငး၀နခခ ႔ရပ သည။ေဆြးေႏြးပြ မ ားသညလညးအဓ အားျင႔ႏငငေတာြ ႔စညးတည ေဆာပႏငလကနညးစမ ားႏင႒ာေနတငးရငးသားမ ား၏အခြင႔ အေရးမ ားႏငသဆငသညအေရးစၥ မ ားသေဘာတကညမႈမရေသာေၾာငရပဆငးသြားခ ႔ရပ သည။မေသခ ာမႈမ ားႏငလေပ ငးမ ားစြာၾာျပးေနာ နေပ ႏငငအ တြအေျခခဥပေဒအသစတခအေခ ာ

သတျခငးႏင႔ ျပ႒ာနးျခငးလပငနးတာ၀န (၂၀၁၃) ႏ၀ငဘာေရြးောပြ အျပးတြငအာဏာသ၀ငသြားေသာ CA-II ထသ႔လႊ ေျပာငးေပးခ ႔ရပ သည။ သသာ ထငရားသညစၥရပမ ားအေပၚအေပးအယကလပ ေဆြး ေႏြးမႈရရျပးေနာ CA-II သညတရား၀ငျစစဥျပငပ ရပ တထပတနးေခ ငးေဆာငမ ားႏင႔အ လြတသေဘာ ေဆြးေႏြးျခငးမ ားမတဆင႔ေစ႔စပညႇႏႈငးျခငးၾးစား ေဆာငရြခ ပ သည။ ၄ငးခ ဥးပမႈပစသညယခင ျပညသက လက ထအား လး ပ ၀င ျခငး မ မ ဟာ ဟာ ေျမာစြာ ေရြ႕သြားေသာ အေရြ႕ တစချစေၾာငးျပ သေနပ သည။CA-IIသည ျပညသကလကထထမ၄ငးတ႔ ၏အျမငမ ား ေတာငးခသည႔စၥတြင ဒဂရအ ဆင႔ေတာေတာမ ားမ ားထေလ ာ႔ခ ခ ႔ယသာ မအေျခ ခဥပေဒ မက ၾမး ေရး ဆြ သက မ ား သည မက၀ ဒေရး ရာေထာခသကမ ားထမပကးေပ ငးထည႔ ၀ငအၾေပးမႈ မ ား ပ အေလးထား လခယကရန ဆႏၵ နညးခ ႔ပ သည။

19

တခ းပတ ေဆြးေႏြးပြ မ ားတြငေစ းဆစအေလ ာ အ တငး လပပး လေပ ငး မ ားစြာ အၾာတြင ပ တ ထပတနးေခ ငး ေဆာငမ ားသညယခငျစစဥအား ရပဆငးသြားေစခ ႔သည႔အခ မ ားအေပၚတြငသေဘာတကညမႈရရခ ႔ပ သည။ အ းဆအားျင႔၄ငးတ႔ သညအျပးသတအေျခ ခ ဥပေဒ မကၾမးအားထတျပန ႏငခ ႔ပ သည။ ထ႔ေနာCA-IIသည မကၾမးအေပၚ

အၾဥာဏမ ား ရရေစ ရနအ တြဒတယအၾမ ျပညသကလကထႏငႏးးေႏာ တငပငျခငးအတြ အခ န (၁၅) ရေပးခ ႔ပ သည။ ျပညသကလကထပ ၀ငရနဤ ၾးစားအားထတမႈသည ႏငငသားမ ားပကးေပ ငးထည႔ ၀ငရနအတြ ေပးထားေသာအခ နသညလြနစြာမ ပငအန႔အသတရေနေသာေၾာင႔အျငငးပြားြယရာ ျစခ ႔ပ သည။မညသ႔ပငဆေစာမကယစားျပညလာခအြ ႔၀ငမ ားသည ၇ႏစ ေ ာ အျငငးအချစျပး ေနာ နေပ ႏငငအားအေျခခ ဥပေဒအသစတခေပး မည႔ လကအမ ားအျပားေထာခမႈႏင႔အတက ၂၀၁၅၊ စတငဘာလတြငြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒအသစအားအတညျပျပ႒ာနးလပ သည။ ထ႔ေၾာင႔အေျခခဥပေဒေရးဆြ ျခငးျစစဥတြင ျပညသက လက ထ ပ ၀ငရန နဥးႏငငေရးဆႏၵရ ေနေသာ လညး လက ထ ပ ၀ငမႈသည အျပးသတအေျခ ခဥပေဒတြငပ ၀ငေသာျပ႒ာနးခ မ ား အေပၚန႔ သတထားေသာဒဂရအဆင႔အနညးငယသာလ ငလႊမးမးမႈရခ ႔ပ သည။

20

Democracy Reporting International အေၾာငး Democracy Reporting International (DRI) ဂ ာမနႏငင၊ ဘာလငၿမ႕တြင မတပတငထားသည ဘလမႈမရ ေသာ၊ လြတလပေသာ အ းအျမတအတြမဟတသည အြ ႕အစညးတစရပျစသည။ DRI သည ႏငငသားမ ား၏ ႏငငေရးပ ၀ငမႈ၊ ႏငငေတာအြ ႕အစညးမ ား၏ တာ၀နခမႈ ႏင ဒမရတစအငစတ းရငးမ ားြ႕ၿးမႈတ႔ ျမႇငတင ေရး မၻာတစ၀မးတြင လပငေဆာငရြလ ရ သည။ အျပညျပညဆငရာလက႔အခြငအေရးေၾညာစာတမး၊ ႏငငသားႏငႏငငေရး အခြငအေရးဆငရာ ႏငငတာ သေဘာတကညခ တြင ျပဌာနးထားသ သ႔ မမတ႔ တငးျပည၏ ႏငငေရးနယပယတြင ပ ၀ငရန ႏငငသားတ႔၏ အေျခခအခြငအေရးမ ား ျမႇငတငေပးႏငမည ျပညတြငး နညးလမးမ ားရာေြရာတြငလညး DRI အကအည ေပးလ ရပ သည။ http://www.democracy-reporting.org/myanmar myanmar@democracy-reporting.org

“ေရ႕သ႔ ျမနမာ (STEP to Democracy)- ျမနမာႏငငတြင ေရြးောပြ ျစစဥႏင

ဒမေရစအကအညေပးေရး” စမနး၏အစတအပငးတစရပအျစဥေရာပသမဂၢ

ေပးသညေငြေၾးအက အညႏင ယခစာ တမးထတေ၀ျခငး

ျစသည။ ပ ၀ငသည အေၾာငးအရာမ ားအတြ DRI တြငသာ တာ၀နရၿပး အးယက၏ အေနအထား

ထပဟပသညဟ မညသ႔မ မတယကျခငးမရေစရ။