Makro Economy Lecture Notes

8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes

1/150

Blm 19Makroekonomi e Giri

David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics,

8th Edition, McGraw-Hill, 2005PowerPoint presentation by Alex Tackie and Damian Ward


2/150

Mikroekonomi vs.Makroekonomi

Makroekonomi, ekonomide mikrodzeyde alnan kararlarn genelresimde birbirleriyle nasl

olacan inceler.

ktisadi hayat, ekonomiyi birbtn olarak ele alr.

1


3/150

Makroekonomideki nemlikonular

Enflasyon

Genel fiyat dzeyindeki yzde art sizlik

almak isteyen ancak ii olmayan kiilerin toplam

g c ne oran

retim, kt, hasla (output)

Gayrisafi Milli Hasla: GSMH (gross national

product -GNP) ekonomide bir yl ierisinde retilen toplam ktnn

deerini ler.

Ekonomide retilen toplam gelir ile sk skya ilikilidir.

2


4/150

Makroekonomideki nemlikonular

ktisadi BymeReel GSMHdaki arttr, ekonominin

toplam ktsnn arttna iaret eder.

Ekonominin genel performansnetkilemek iin hkmete uygulanan

politikalar.

3


5/150

Trkiyede Enflasyon2003-2011

14

16

1820

Enflasyon

4Kaynak: TEPAV

0

2

4

6

8

10

12

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011


6/150

ngiltere, ABD, Almanya

ve Trkiyede Enflasyon1960 - 2011

60

7080

5

0

10

20

30

4050

1960-1973 1974-1981 1982-1990 1991-2001 2002-2004 2005-2011

Almanya ngiltere Amerika Trkiye


7/150

Trkiyede sizlik Oran

1988-2011

10,00

12,00

14,00

16,00

6

0,00

2,00

4,00

6,00

8,00

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011


8/150


1988-2011

10,00

12,00

14,00

16,00

7

0,00

2,00

4,00

6,00

8,00

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011


9/150

ngiltere, ABD, Almanyave Trkiyede sizlik

8

10

12

8

0

2

4

6

1960-1973 1974-1981 1982-1990 1991-2001 2002-2004 2005-2010



10/150

ngiltere, ABD, Almanya veTrkiyede ktisadi Byme

5

6

7

8

9

0

1

2

3

4

1960-1973 1974-1981 1982-1990 1991-2001 2002-2004 2005-2011



11/150

Trkiyede ktisadi Byme

6,2

5,3

9,4

8,4

6,9

9,2 8,5

6

8

10

12

Byme (%)

4,7

0,7

-4,8

-6

-4

-2

0

2

4

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011


12/150

5,3

7,5

6,2

5,76

5

6

7

8

Byme (%)

Dnyada ktisadi Byme

11

3,9 3,5

4,1

3,2

1,61,4

2

0

1

2

3

4

2010 2011 2012* 2013*

Dnya Gelimi lkeler Gelimekte Olan lkeler


13/150

Trkiyede sektrlerin

GSYH iindeki paylar

10,0

15,0

20,0

25,0

2000

0,0

,


14/150

Basit Dngsel Gelir Akm Hkmet harcamalar ve d ticaretin

olmad, kapal ve basit birekonomide, dngsel gelir akm, birekonomide, kaynaklarn ve karlnda

denen bedellerin yerli firmalar ve hanehalklar arasnda nasl dolatn gsterenemadr.

13


15/150

Basit Dngsel Gelir Akm Basit Dngsel Gelir Akm emasnda iki

aktr bulunur.Hane halk: Emek ve sahip olduu dier

retim faktrlerini irketlere satar, sonucundaazan ge r e m ve asarru n

kullanr.Yerli firmalar: Hane halkndan satn ald

retim faktrlerini mal ve hizmete

dntrr, hane halknn tasarruflarnyatrmlarnda kullanr, ve satlarndan eldeettii geliri retim faktrlerine der.

14


16/150

Basit Dngsel Gelir Akm Hane halk

Yerli irketlerinkullanmas iinretim faktr arzeder

Yerli Firmalar

retim faktrlerinimal ve hizmetedntrr.

Hanehalkndan

Karlnda faktrgeliri (cret vd.)elde eder

Geliriyle irketlerin

rettii mal vehizmetleri satn alr.

retim faktrlerinikiralarHanehalkna rettii

mal ve hizmeti

satar.

15


17/150

Dngsel Gelir

Akm, Harcamalar veGelir

C + I

I

CS

16

Y

Hanehalklar Yerli Firmalar


18/150

Dngsel Gelir Akm, Harcamalar ve Gelir

Tasarruflar (S)= 2000

Tketim harcamalar (C)= 5000

Mal ve hizmet arz Yatrm (I)= 2000

17

Hanehalklar Yerli Firmalar

Faktr geliri (Y)

= 7000

retim faktrleri arz


19/150

Ekonomi kapal ve hkmet

yokkenY=C+I

Hane halk, retim faktrleri arz karlnda 7000kazanyor. Bunun 5000ini tketim harcamalarnda

kullanp, 2000lik ksmn tasarruf ediyor. ,

Y= C+S Hane halknn tasarruflar, irketlerce yatrmharcamalarnda kullanlr.

Dolaysyla, kapal bir ekonomide dardan kaynaksalama imkan bulunmadndan S = I eitlii her zaman salanacaktr.

stteki denklikte Syi I ile deitirdiimizde, Y = C+ I Bir baka deile, lkede retilen kt (Y), tketim (C) ve

yatrm (I) harcamalarnda kullanlabilir.

18


20/150

Yatrm (Investment) ve

Tasarruflar (Savings) Yatrm (I), firmalarn yeni sermaye mal

alm iin yapt iin harcamalardr.Sfrdan bir fabrika kurmak yatrmken, var

olan bir fabrikay satn almak yatrm deildir. Tasarruflar (S), hane halk gelirinin mal ve

izmet a mn an sonra a an sm r. Tasarruflar, yastk altnda deilde, ekonomi iinde uygun bir ekildedeerlendiriliyorsa, kapal bir

ekonomide, hkmet yokken,S = Idenklii her zaman iin geerlidir.

19


21/150

Gayrisafi Yurtii kt

(Gross Domestic Product) lke snrlar iinde, bir yl zarfnda, yerleikler ya

da yabanclar tarafndan yaplan retimin piyasa

fiyatlarndan miktardr. Kapal bir ekonomide, dardan gelen ya dadarya kan herhangi bir gelirolamayacandan, ulusal kt ve ulusal gelir

Alveriler sadece firmalar ve hane halk arasndagemez, firmalar da kendi aralarndahammadde, ara mal alm satm yaparlar.

Bu durum, Ulusal Gelirin doru lm iinnemlidir. Mkerrer Saym (Double Counting)sorunu, retimi, yaratlan katma deerler zerinden

lerek zmlenir.

20


22/150

Birka Anahtar Kavram Katma Deer: retim sreci sonucu rnn

deerindeki arttr. Katma deer, ktnn deerinden, o kty elde ederken

kullanlan girdilerin maliyeti karlarak bulunur.

Nihai Mal (Final Good): Hanehalknca tketilmek

makina, tehizat gibi sermaye mallar Aramal (Intermediate Good): Son kullanm iin

hazr olmayan mallar; bir baka deyile, retim

srecinin ileriki aamalarnda dier firmalarcagirdi olarak kullanlan mallar.

21


23/150

rnekler Dondurma, hane halk tarafndan tketildiinden

nihai maldr. elik ise ara maldr, nk, retim srecinin

ileriki aamalarnda otomobil sanayi, ya datencere sanayi tarafndan girdi olarak kullanlr.

retilip, o yl iinde girdi olarak kullanlmaypstoklara eklenen ara mallar, nihai mal olarakhesaba alnr.

Makine, tehizat gibi sermaye mallar, nihai

mallardr, nk firmalar bu tr mallarn sonkullanclardr.

22


24/150

Dngsel Akmda

Hkmetin Yeri (1) Dngsel akm emasna, hkmeti

eklediimizde ne gibi deiiklikler ortayakar?Hkmet, harcamalardan dolayl (indirect) ve

toplar. Toplad bu geliri, hkmet harcamalarve transfer harcamalarnda kullanr. Dolayl vergiler: Te Dolaysz vergiler: Td Hkmet harcamalar: G Transferler: B

23


25/150

Dngsel AkmdaHkmetin Yeri (2)

C + I + G

I

CS

C + I + G - Te

TeG

24

Y

Hanehalklar FirmalarHkmet

BY + B

Td


26/150

D Ticaret Sektr

(ihracat-ithalat)

D ticaret sektrn dngsel akmemasna eklerken

hizmet ithal (Z) ettiklerini (gelir akmemasnda sznt)

Ve yerli firmalarn darya mal vehizmet ihra (X) ettiklerini gznndebulunduracaz (katk)

Y = C + I + G + X - Z 25


27/150

Gayrisafi Yurtii Hasla ve

Gayrisafi Milli Hasla Gayrisafi yurtii hasla (GDP)

lke snrlar iinde, yerli ve yabanclarnyapt retimden elde edilen geliri ler.

Yerlilerin, kendi lkeleri ve yabanc

lkelerde yapt retimden elde edilengeliri ler.

GNP = GDP + dardan gelen net gelir

26


28/150


29/150

GSMH neyi ler neyi

lmez? Reel GSMH, Nominal GSMH

Reel GSMH: Sabit fiyatlarla ler, yllar arasnda

karlatrma yapmamza olanak salar Nominal GSMH: O yln fiyatlaryla lm

yapar, enflasyonun etkisinden arndrlmamtr. GSMH Deflatr: Nominal GSMHnn reel GSMHya

.

deil, yatrm, hkmet harcamas ve net ihracata konuolan tm rnlerdeki fiyat artn ler. lkeler aras karlatrmalar genelde kii bana

den gelir zerinden yaplr zira refah ancak kiibana den byklk ile anlamldr.

GSMH, bir lkenin refah dzeyi hakknda tam bilgiveremez. retim seviyesi yksek olabilir ancak osrada evreye verilen zarar da fazlaysa, yksekgelirin insanlarn refahn arttrdn sylemek okadar olas olmayabilir.

28


30/150

Blm 20kt (Output) ve Toplam

Tale

(Aggregate demand)David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics,

8th Edition, McGraw-Hill, 2005PowerPoint presentation by Alex Tackie and Damian Ward


31/150

Ksa Vadede Toplam kt Potansiyel kt Dzeyi

Tm retim faktrleri tam kapasitekullanlyor olsayd retilebilecek olankt dzeyi; maksimum retilebilecek

zey e Fiili (Actual) kt Dzeyi

Belirli bir dnemde retilebilmi olan

kt dzeyiKi, ounlukla potansiyel dzeydensapar

30


32/150

Ksa Vadede Toplam kt

(2) Fiili kt dzeyi potansiyel kt

dzeyi etrafnda salnr. rnek olarak, fiili ktnn potansiyeldze inin altnda oldu unu

varsayalm. Ekonominin potansiyel kt dzeyine

nasl, ne kadar hzl geri dneceine

bakalm.

31


33/150

Birka Basitletirici

Varsaym Fiyatlar ve cretler sabit Bu fiyat ve cret dzeyinde ekonomide

kullanlmayan (atl) kapasite vardr. Bu cretten almak isteyen ancak ibulamayan iiler vardr Ve firmalarn krl bir ekilde kullanabilecekleri

halde atl duran retim kapasiteleri vardr. o aysy a, top am tnn zey ta ep

tarafndan belirlenir (demand-determined) Talepte ortaya kan bir art, retimi ve kty

arttrr, ya da tam tersi. imdilik,

Hkmet (harcamalar) ve D ticaretin olmadn varsayalm

Sonraki blmlerde bu kstlar geveteceiz.

32


34/150

Potansiyel kt dzeyine nasl

eriilir? Bu varsaymlar altnda, ktnn talep

tarafndan belirleneceini grdk. Ekonomide, o cret dzeyinden almak

isteyen iizler ve o fiyat dzeyinden sat,

toplam talebi arttracak mdahalelerle, fiilikt dzeyini potansiyel dzeye karabilir. Fiyatlar ve cretler ancak bu potansiyel dzey

aldktan sonra artabilir.

Dolaysyla, hkmet uygulayaca politikalarile ekonomiyi potansiyel kt dzeyindetutabilir.

Keynes (1936) stihdam, Faiz ve Parann Genel

Teorisi 33


35/150

Toplam Talep (AD) Hkmet harcamalar ve d ticaret

yokken, toplam talep iki bileendenoluur:Yatrm (Investment): I

Firmalarn fiziksel sermayeye ve stoklara yapmayplanladklar eklemeler imdilik bunun otonom yani gelirden bamsz

olduunu varsayalm

Tketim (Consumption): C Hanehalknn mal ve hizmet talebi

Dolaysyla, AD = C + I

34


36/150

Tketim (Consumption)

Talebi Hanehalk gelirlerini TKETM ve

TASARRUF etmek iin kullanrlar. Kiisel Harcanabilir Gelir (Personal

Dis osable Income

Hanehalk ellerindeki retim faktrlerini arzederek gelir elde ederler, bu miktarzerinden vergi derler, stne transfergelirleri eklenir.

Hanehalk bu harcanabilir gelirini, tketimve tasarruf etmek iin kullanr.

35


37/150

ngilterede Tketim ve Gelir, 1995

sabit fiyatlaryla, 1989-2001

36

Gelirin tketim harcamalar zerindeki etkisi okGelirin tketim harcamalar zerindeki etkisi okgldr ancak tek etken gelir deildir.gldr ancak tek etken gelir deildir.


38/150

Trkiyede Tketim ve Gelir,sabit fiyat, 1996-2005

255

305355

Harcamal

ar?

YTL)

5

55

105

155

5 55 105 155 205 255 305 355Reel Harcanabilir Gelir (milyar YTL)

Source: TCMB, DPT, TU?K

Hanehalk?Tk

eti

(mily

ar

37


39/150

Tketim fonksiyonu

C = 8 + 0.7 YC = 8 + 0.7 Y

TTketim fonksiyonu toplam geliri toplam tketime balar: C=f(Y)ketim fonksiyonu toplam geliri toplam tketime balar: C=f(Y)

Gelir sfrken, istenilenGelir sfrken, istenilentketim 8dir otonomtketim 8dir otonom

C =C = AA ++ cc YY

38

Gelir (Y)Gelir (Y)00

MMararjjinalinal tketim eilimitketim eilimi(marjinal(marjinal propensitypropensityto consumeto consume))

((dorunun eimi)dorunun eimi) 0.70.7dir.dir.Her 1 birimlik gelir artHer 1 birimlik gelir arttketimde 0.7 birimlik artatketimde 0.7 birimlik artasebep olur.sebep olur.

tketimtketim --autonomousautonomousconsumption).consumption).

88


40/150

Tasarruf Fonksiyonu

Tasarruf fonksiyonu her gelirTasarruf fonksiyonu her gelirdzeyinde yaplmak istenendzeyinde yaplmak istenentasarruf miktarn gsterir:tasarruf miktarn gsterir:

S =S = --AA ++ (1(1--c)c) YY

39

S =S = --8 + 0.3 Y8 + 0.3 Y

Gelir (Y)Gelir (Y)00

Tm gelir ya harcanacak yaTm gelir ya harcanacak yada tasarruf edileceindenda tasarruf edileceindentasarruf fonksiyonu tketimtasarruf fonksiyonu tketim

fonksiyonundan tretilebilir.fonksiyonundan tretilebilir.


41/150

Toplam Talep (AD) DorusuToplam talep toplamToplam talep toplamtketime eittir. Toplamtketime eittir. Toplam

tketim, hanehalktketim, hanehalktketim harcamalar vetketim harcamalar vefirmalarn yatrmfirmalarn yatrm

AD = C + IAD = C + I

40

GelirGelir

CC

oluur.oluur.IIToplam talep (AD) dorusuToplam talep (AD) dorusuC ve Inn dikey toplamylaC ve Inn dikey toplamylaelde edilir.elde edilir.

(imdilik Iy otonom(imdilik Iy otonomkabul ediyoruz)kabul ediyoruz)


42/150

Denge kt Dzeyi4545oo dorusudorusu 4545oo dorusu harcamalarndorusu harcamalarn

kt ve gelire eit olduukt ve gelire eit olduunoktalar gsterir.noktalar gsterir.ADAD

EE

41

ktkt

ADAD dorusu veriykendorusu veriyken,,

E noktasnda planlananE noktasnda planlananharcamalar kt ve gelireharcamalar kt ve gelire

eittir. Y* ksa dnemeittir. Y* ksa dnemdenge kt dzeyidir,denge kt dzeyidir,ancak potansiyel ktancak potansiyel ktdzeyine eit olmayabilir.dzeyine eit olmayabilir.

Denge E noktasnda oluurDenge E noktasnda oluur

Y*Y*YY11

BB


43/150

Alternatif YaklamDenge noktasn,Denge noktasn,planlanan yatrmlarplanlanan yatrmlar

(I) planlanan(I) planlanantasarruflara (S)tasarruflara (S)eitleyerek deeitleyerek de

SS

42

II

ktkt

..

ki yaklam da ayn sonucu verir.ki yaklam da ayn sonucu verir.

Denge noktas yine Edir.Denge noktas yine Edir.

Y*Y*

Toplam talepteki dn


44/150

Toplam talepteki dn

etkileri4545oo dorusudorusu

ADAD00 EkonomininEkonominin YY00

noktasnda dengedenoktasnda dengedeolduunu varsayalm.olduunu varsayalm.

Toplam talep ADToplam talep AD11 e eADAD11

43

ktktYY00

erseerse

Ekonomi YEkonomi Y11de yenide yenidenge noktasna gelir.denge noktasna gelir.

YY11

Denge kt dzeyindeki deiim ADdeki deiimden daha byktr.Denge kt dzeyindeki deiim ADdeki deiimden daha byktr.


45/150

arpan (Multiplier) Etkisi Toplam harcamalardaki (C ve I) art

zayflayan dalgalar biiminde ekonomiyeyaylarak ulusal geliri ilk harcama dzeyindendaha yksek llerde arttrr. Harcamalarngelir zerindeki bu etkisine arpan Etkisienir.

Marjinal tketim eilimi (mpc) ne kadaryksekse arpan etkisi de o kadar gldr. Marjinal tasarruf eilimi ne kadar yksekse,

kazanlan her ilave birim gelirin daha byk bir ksm

dngsel akmdan darya akar.arpan= 1/1-mpc

44


46/150


47/150

Blm 21Mali e Politikas ve D Ticaret

David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics,8th Edition, McGraw-Hill, 2005

PowerPoint presentation by Alex Tackie and Damian Ward


48/150

Birka Anahtar Kavram Maliye Politikas

Hkmetin harcamalar (G) ve vergi oranlar

zerinde ald kararlar stikrar (Stabilisation) PolitikalarHkmetin, toplam kty (Y) potansiyel

z y u uy u

politikalar Bte A

Hkmet harcamalarnn vergi gelirlerizerinde kalan ksm

Ulusal BorHkmetin toplam bor stou; bte

aklarnn kmlatif toplam

47

Gelir-Harcama modelinde


49/150

Gelir-Harcama modelinde

hkmet

Dolaysz VergilerTketim fonksiyonunun eiminietkiler

Ve dolaysyla AD dorusunun eimide etkilenir. Hkmet harcamalar (G), AD

dorusunun konumunu etkiler:Gdeki art AD dorusunu

yukar, azal aaya kaydrr.

48

Hkmet Harcamalar ve


50/150

Hkmet Harcamalar ve

Toplam Talep AD=C+I+G

Ksa dnemde G sabittir, gelir veya toplamktyla beraber artp azalmaz.Transfer harcamalar (B), toplam talebi C ve I

zer n en e er. o ru an r e s yo ur.Dolaysyla, toplam talebi oluturan 3 eyi

gelirden bamsz (otonom) olarakdnebiliriz.

Tketim Yatrmlar Hkmet harcamalar

49

Hkmet Harcamalar ve Toplam


51/150


Talep (2) Hkmet, bir yandan dolaysz vergiler (Td)

toplarken te yandan transferharcamalarnda (B) bulunur.

Net Vergi Yk (NT): Dolaysz vergiler eksi

olduu varsaylr. Dolaysyla, NT=t*Y Harcanabilir Gelir:YD=Y-NT

YD=(1-t)*Y

50



52/150


Talep (3) Hane halknn marjinal tketim eilimini (c) 0.9,

ve bamsz tketimi 0 olarak kabul edelim. C=0.9*YD C=0.9*(1-t)*Y olacaktr. Ulusal gelir (Y) 1 birim arttnda, tketim 0.9*(1-t)

.

Vergi olmad durumda, 0.9 olan tketim fonksiyonueimi, vergi ile beraber 0.9*(1-t)ye der. Dolaysyla vergi ile beraber toplam talep (AD)

dorusunun eimi de der.

Vergi sonucu MPC de der ve MPC=MPC*(1-t) olur.

51

Verginin Toplam Talep


53/150

Verginin Toplam Talep

zerindeki etkisi

AD0

mT

alep

52

Y1 Y0

1

kt, Ulusal Gelir

Topl


54/150

Maliye Politikas?

45o dorusu

AD1

Hkmet, G kadar harcamayaparak AD

dorusunu AD0dan AD1ekaydrabilir,bu da toplam kty arttrr.

G

53

Gelir, kt

0

Y0

Ancak durum bu kadar basitdeildir. Hkmet

harcamalarnn fiyatlar, faizoranlar ve bte azerindeki etkileri degznnde bulundurulmaldr.

Y1

Denge kt dzeyi Y0dan Y1ekar.

( d )


55/150

Bte (Budget)

Bte, birey, firma veya hkmetin

harcamalar ve gelirlerine ilikinplanlarna verilen isimdir. -

Ekonomi dengedeyken;S+NT=G+I, bir baka deyile

S-I=G-NT olmaldr.

54

Trkiyede Hkmet


56/150

Trkiyede HkmetHarcamalar (2005,2010)

(Milyon TL)

80000

100000

120000

55

0

20000

40000

60000

Personel

Harcamala

r

SosyalGv.

Kur.Devle

t

Primi

MalveHizmet

Almlar

Faiz

Harcamala

r

CariT

ransferle

r

Sermay

e

Giderleri

Sermaye

Transferle

ri

BorVerm

e

2005

2010

Trkiyede Genel BteGiderlerinin Dalm (%)


57/150

15

20

2530

35

40

45

Giderlerinin Dalm (%)

(2011)

0

5

10

GenelKamu

Hizmetleri

Savunma

Hizmetleri

KamuDzeniv

eGvenlik

Hizmetleri

Ekonomiklerve

Hizmetler

evreKoruma

Hizmetleri

skanveToplumR

efah

Hizme

tleri

Salk

Hizmetleri

Dinlenme,

K

ltrveDin

Hizmetleri

EitimH

izmetleri

SosyalGvenlik

veSosyal

YardmH

izm

etleri


58/150

57


59/150

58

Trkiyede Kamu ve zeli k


60/150

200000

250000

Kesim Net D Bor Stoku(Milyon dolar) (2002-2011)

59

0

50000

100000

150000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Kamu Sektr

zel Sektr


61/150

60Kaynak: Hazine Mstearl


62/150

61Kaynak: Hazine Mstearl

Hkmet Btesi


63/150

Hkmet Btesi

Bte A, toplam hkmet harcamalarndan toplam vergigelirlerinin drlmesiyle bulunur.

Hkmet harcamalargelirden (Y) bamsz olabilir

Denk Bte (Balanced

NT

62

Yksek gelir dzeylerinde fazla verir.

O halde bte, dk gelirdzeylerindede ak verirken G

Gelir, kt

Denk Bte arpan, harcamalar ve vergiler eit dzeyde artsa biledaha yksek denge kt dzeyine ulalabilineceini ifade eder.

Budget) ,

doru orantl artar ya da azalr

Y

Denk Bte arpan


64/150

p

(Balanced Budget Multiplier) Ekonomi 1000 birim kt dzeyinde dengedeolsun

Hkmet 200 birim harcamasn yapmakiin, t=0.2 orannda vergi koymu olsun

200 birimlik G art Yyi 200 birimartrrken, harcanabilir gelirdeki azal tketimi

*.

Hkmet hi bte a vermeden harcamalarnarttrmak suretiyle, ulusal geliri ilk bata 20 birimarttrm olur.

Bu art zayflayan halkalar biiminde ekonomiyeyayldnda, yeni denge kt miktar 1071 birim

olur Bu etki Denk Bte arpan olarak adlandrlr.

63

D ticaret ve Ulusal Gelir


65/150

D ticaret ve Ulusal Gelir

hracat (X) ve ithalat (Z) genel resime

eklediimizde TCARET DENGES (trade balance)

-

TCARET AII (Trade deficit)thalatn ihracat aan ksm. TCARET FAZLASI (Trade surplus)

hracatn ithalat at durumda ortaya kar. Y = C + I + G + X Z eitlii herzaman

salanr.

64

hracat, thalat ve Ticaret


66/150

Dengesi

thalat ise elir arttk a

ithalathracatn ulusal gelirdenetkilenmediini varsayalm

65

Yksek gelir dzeylerinde ise ticaret a oluur.

Ulusal gelir dkdzeydeyken, ihracat ithalat geer ticaret dengesi fazla verir.

Ulusal gelir

artyor olsun

Ticaretin dengede olduu bir ulusal gelir dzeyi, Y*, herzamanvardr, ancak bu dzeyin tam istihdam dzeyi olmas garanti deildir.

Y*

D Ticaret ve arpan


67/150

D Ticaret ve arpan

Marjinal thalat Eilimi (The marginal

propensity to import): MPZ lkede yerleiklerin ellerime geen her 1

kullanacaklarn ler. D ticaret arpann byklndrc etki yapar.Marjinal ithalat eilimi ne kadar fazlaysa

arpan da o kadar kktr.Ak bir ekonomide, arpan:M=1/[1-(MPC-MPZ)] haline gelir.

66


68/150

Blm 22Para ve Banka



Birtakm nemli sorular


69/150

Birtakm nemli sorular

Toplum paraya neden ihtiya duyar?

Hkmetler para arzn nedendeitirirler?

Finans piyasalarnn reel sektrleetkileimi nasldr?

Parayla faiz oran arasndaki ilikinedir?

68

Para


70/150

Para

Ekonomide herkes tarafndan kabul

grm bir bir alveri ve bordeme aracdr. , ,

KANUN PARA: Banknotlar ve bozukparalar

KAYD PARA: Banka paras

69

Parann fonksiyonlar


71/150

Parann fonksiyonlar

Deiim (mbadele) Arac (Medium of exchange)

Alveri ve borlarn denmesinde para takastan (barter)

daha etkili bir aratr.

Hesap Birimi Arac (Unit of Account)

.

Deer Saklama Arac (Store of value) Para gelecekte alverite kullanlmak zere elde tutulabilir.

Bor deme arac: Borlarn (gelecekte geri demelerin)para birimi cinsinden belirlenmesi

70

Modern Bankaclk


72/150

Modern Bankaclk

Finansal Arac

Bor verenle alan biraraya getirmekonusunda uzmanlam bir kurumdur.

altnda kredi verebilir ve mevduat kabuledebilir,

ek hesaplar aabilir.

71

Finansal Piyasalar hakknda


73/150

genel bilgiler Finansal Varlk (Financial asset)

Belirli bir dnem boyunca sahip olduu kiiye belirlibir faiz geliri getiren deerli kada verilen isimdir.

Nakit (Cash) Banknot ve bozuk para, faiz geliri getirmez. Tm varlklar iinde en likit olan nakit paradr.

ono ar s Bir seneden az vadeli, bilinen bir tarihte piyasayakartan kurum tarafndan satn alnmas garanti

edilmi finansal varlk Likiditesi yksektir

Tahviller (Bonds)

Uzun vadeli finansal varlklardr, daha uzun zamandilimleri belirsizlii de arttrdndan daha azlikittirler.

72

Finansal Piyasalar hakknda


74/150

genel bilgiler (devam)

Hisse Senetleri (Industrialshares,equities)

salarLikiditesi yksek deildir.

73

Bankalar nasl kredi


75/150

yaratrlar? Ticari bankalar sahip olduklar varlklarn ancak

kk bir orann ellerinde nakit olarak tutarlar. Bu orana Mevduat Munzam Karl (ReserveRequirement Ratio) denir.

B lelikle varlklarnn nemli bir ksmn kredi edntrebilirler.

rnek: Sonsuz sayda banka olduunu, bankalarn

mevduatlarnn %10ununu yasal karlk olaraktutmalar gerektiini varsayalm.

A kiisi 100 TLsini 1. Bankaya yatrsn 1. Banka kasasnda 10 TL karlk ayrr, kalan 90

liray kredi olarak B kiisine verir. B kiisi 90 TLyi 2.Bankaya yatrr. 2.Banka 9 TL

karlk ayrp 81 TLsini 3. kiiye kredi olarak verir.

74

Bankalar nasl kredi


76/150

yaratrlar? (2) Bankaclk sistemi olmadnda para arz

100 TL olarak kalacakt.

Ancak bankaclk sistemi, kredimekanizmasyla piyasadaki para arzngeniletir

3. kii ile beraber para arz=100+90+81olarak genilemitir.

Kii says sonsuza giderken, para arz daazalarak artmaya devam eder ve 1000

TLye ular.

75

Parasal Taban (monetary


77/150

base) ve Para arpan(money multiplier) Para taban

Piyasada dolaan banknot ve bozuk para ilebankaclk sistemi tarafndan tutulan rezervpara m ar

Para arpanParasal tabandaki 1 TLlik artn para arznda

sebep olduu art miktarn ler.

Para arpan= 1/rezerv oran

76


78/150

Blm 23

Faiz Oran ve ParasalAktarm

(Monetary Transmission)David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics,

8th Edition, McGraw-Hill, 2005


Bu blmde


79/150

MBnin grevleri Merkez Bankas (MB) para arzn nasl

deitirir? Para piyasas nasl dengeye gelir?

,

yollarla etkiler? Faiz oranlar tketim ve yatrm talebininasl etkiler?

78

Merkez Bankas


80/150

lkede ticari bankalarn bankas olarak

grev yapar Faiz oranlarn belirler.

ilevi vardr:Banknot ve madeni para basmBankaclk sistemi ve hkmetin bankas

rol

79

Merkez Bankas ve Para


81/150

Arz Merkez Bankas piyasadaki para arzn, para

arpann ya da para tabann deitiren 3

farkl yntem kullanarak belirler: Munzam Karlk orann (Reserve requirements)deitirerek

Yatrlan mevduata karlk bankalarn kasasnda neoran a ar tutaca n e ir eyere para arzn arttrrya da azaltr; para arpann etkiler

skonto Orann (Discount rate) deitirerek Merkez bankasnn ticari bankalara bor verirken

kulland faiz oran. MB, bu oran piyasadaki faiz oranlarnn zerinde

belirleyerek bankalarn gereinden dk rezerv

tutmalarn engeller. Bu orann artmas, para arpanndrr ve piyasadaki para arz der. Ak Piyasa lemleri (Open market operations) ile

MB, piyasaya finansal katlar srerek ya da piyasadanekerek para arzn deitirebilir. Para tabann etkiler.

80

Para Stoku Tanmlar


82/150

M1 (Dar anlamda) Para TanmDolamdaki para+Vadesiz ticari ve tasarruf

mevduatlar+Merkez Bankasndaki mevduat M2 Para Tanm

M2Y Para TanmM2+Dviz hesaplar

M3 Para Tanm

M2+ Resmi Mevduat

81

ngiltere Merkez Bankasnn


83/150

dier grevleri En son kredi mercii: (Lender of last resort)

MB, bir finansal panik ortamnda bankalara ve

dier finansal kurumlara bor verebilecek sonkurumdur.Para basma yetkilerinden dolay MBler hi

.

Hkmetin bankasdr.MB, hkmetin bte a durumundademelerini skntya dmeden yapabilmesiiin bor vermeye hazrdr.

Enflasyonu kontrol amacyla para politikasuygular.

82

TCMBnin grevleri


84/150

TCMBnin birincil grevi fiyat

istikrarn salamak ve korumaktr.Bu amala TCMB;

aralarn belirler.Hkmetin byme ve isizlik zerine

uygulad politikalara destek olur.

Kaynak: www.tcmb.gov.tr

83

Para Talebi


85/150

Elde para tutmann frsat maliyeti

(opportunity cost of holding money) paraybonoda tutmamakla kaybedilen nominal.

nsanlar paray ellerinde, ancak ve ancak,frsat maliyetinden daha fazla bir yarar

salayacaksa tutarlar.

84

Elde para neden tutulur?


86/150

lem Amal (Transaction) demeler ve alacaklar ou zaman ezamanl

deildir: Bu sebepten dolay nceden belli demelerin

.

Tutulan nakit miktar gelire ve deme planna balolarak deiir.

nlem (ihtiyat) Amal (Precautionary) Belirsizlikten tr:

nsanlar ngremedikleri durumlara hazrlkl olabilmekamacyla belli miktarda nakit tutarlar.

Nominal faiz oranna bal olarak miktar deiir.

85

Elde para neden tutulur?


87/150

(2) Varlk (Asset) olarak

nsanlar riskten holanmazlar yatrm portfylerinde dk riskli bir varlk olarakbir miktar para tutmak isteyebilirler

olarak deiir

Speklatif (Speculative) Amal Ortaya kabilecek speklatif kazanlar elde

edebilmek iin insanlar bir miktar nakit tutmakisteyebilriler.

rnein bono fiyatlarnn debilecei beklentisi, yada faiz orannn artaca beklentisiyle insanlarellerinde nakit bulundurmak isterler.

86

Para talebi: zet


88/150

Paraya olan talep reel (gerek)

para miktarnadr.Enflasyonun olmad bir ortamda reel venominal para talebi ayndr.

Reel para talebi: M/P=f(Y/P, r, P, re)Gerek (reel) gelire (+)nominal faiz oranna (-)Fiyat dzeyine (enflasyon) (+)Ve gelecekte faizlerin alaca yne

ilikin beklentilere baldr. (+)87

Para Piyasas Dengesi


89/150

Dier etkenler sabitken(ceteris paribus), reelparaya olan talep, parann

frsat maliyeti olan nominal faizile ters orantldr.

r0

88

Tutulan Reel

para miktar

LL

gerek gelir dzeyi, fiyat dzeyi,ve beklenen faiz orannabaldr.Gerek gelir arttnda,reel para talebi artacak, LL stekayacaktr.

Para arz L0iken para piyasas r0faiz orannda dengeye gelir.

L0

Para piyasas nasl


90/150

dengeye gelir?

r0

Eer faiz oran piyasadaoluan orandan dkse,

diyelim r1 bu faiz orannda AB kadarpara talebi fazlas vardr.

89

Tutulan gerek para miktar

LL

L0

r1A B

Paraya olan talep fazlas,

bonoya olan talep eksikliininsonucudur. Dolaysyla, bonofiyatlar derken, faizlerykselmeye balar

Dengeye gelene kadarfaiz oran ykselir.

Para piyasas dengesini


91/150

etkileyen faktrler Para arz ya da para talebinde ortaya

kacak deiiklikler piyasa dengenoktasn deitirirPara arznn dmesi: MB, para arzn

drd nde, fiyatlar sabitken, reel para arz

deceinden, L0 sola kayar. Yeni dengede faizoran daha yksektir.Gerek gelirin art: Gerek gelirdeki art, her

faiz orannda elde tutulmak istenen paramiktarn arttrr. LL, reel para talep dorusu LLolarak saa kayar.

90

Aktarm Mekanizmas


92/150

MB faiz oranlarn belirler, ancak faiz oranreel ekonomiye nasl etki eder?

Aktarm mekanizmas, para politikasnkt ve istihdama balayan kanala verilenisimdir. ,

orannn tketim ve yatrm talebizerindeki etkisi ile alr.rnein, kty arttrmak isteyen MB, faizleri

drerek tketicilerin harcamalarnartrmalarn, firmalarn da daha ucuz kredi

bulmalarn, daha fazla yatrm yapmalarn vedaha ok retmelerini salayabilir.

91

Yatrm Talebi


93/150

Yatrm, firmalarn mal ve hizmet retimindebulunmak iin yeni kapasite yaratrken yaptklarharcamalardr.

Yatrm harcamalar:

Sabit serma e fixed ca ital

Ulatrma tehizat

Makina ve dier tehizat

alma yerleri

Dier binalar...

letme sermayesi (working capital)

stoklar (inventories)

zel ve kamu sektr tarafndan yaplr.92

Sabit Sermaye Yatrm

T l bi


94/150

Talebi Yatrm talebini etkileyen faktrler:

1. Reel faiz oran Yatrm iin kullanlacak fonlarn frsatmaliyeti

. e enen r oran

Bir projenin hayata geirilmesininkoulu, yatrmdan beklenenkrn, yatrmn frsat maliyetiniamasdr.

Dolaysyla yksek faiz oranlarndayatrm projelerinin says der.

93

Yatrm Talebi Dorusu


95/150

Yatrm talebi dorusu, ceterisparibus, faizle yatrm talebi

arasnda ters iliki olduunugsterir.

94

Yatrm talebi

I

I0

I

Sermaye mallar fiyatlarndakive beklenen krlardakideiiklikler, her faiz orannda,doruyu saa ya da sola

kaydrr. rnein, sermayemallar fiyatnn dmesi herfaiz orannda yatrm talebiniarttracandan I, Ia kayar.

I1


96/150

Blm 26Enflas on

Trkiye iin deitirilerek hazrlanmtr.

Enflasyona ilikin sorular


97/150

Enflasyon nedir?

Enflasyonun nedenleri nelerdir?

Ne yaplabilir?

96

Enflasyon...


98/150

Fiyatlar genel dzeyindeki ARTItr.

Enflasyon oran, fiyatlar geneldzeyindeki yzde deiimdir

iin vazgeilmezdir iler toplu szlemelerde gemiteki fiyatartlar kadar ya da zerinde zam bekler, Kira vb. kontratlarda oluan fiyatlar gemiteki

fiyat artlarna baldr.

97

Enflasyon


99/150

Enflasyonu lmek iin, fiyat endekslerikullanlr.

Fiyat endeksleri, belirli bir mal ve hizmetsepetinin fiyat dzeyindeki deiimi, birbaz yla gre ler.

98

Fiyat endeksleri


100/150

1. Tketici fiyat endeksi (TFE)

2. retici fiyat endeksi (FE)(Daha nce Toptan eya fiyat-

3. GSYH deflatr

Enflasyon hesaplamalarnda daha ok

kullanlan TFE ve FEdir.

99

Trkiyede Enflasyon

2003 2011


101/150

2003-2011

14

1618

20

Enflasyon

100Kaynak: TEPAV

0

2

4

6

8

10

12

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Tketici Fiyatlar Endeksi

(TFE) ve Enflasyon


102/150

(TFE) ve Enflasyon TFE, ortalama bir tketicinin tketebileceimallardan oluan tketim sepetinin fiyatn lenendekstir.

Tketim sepetine ekmek, petrol dahilken, tankdahil deildir TFE nasl hesaplanr?

101

tketebilecei rnler miktarlaryla beraber

belirlenir. Her bir kategori iin fiyat artlar bulunur. Herhangi bir yl baz olarak seilir, tketim sepetinin

deeri bulunur. 100e eitlenir. Sepet ayn kalmak kouluyla her yl, sepetin deeri

llr. Elde ettiimiz endeks TFEdir. Enflasyon ise, TFEdeki yllk yzde deiimdir.

TFE - rnek

ortalama 4 kiilik bir hanehalk(2 ebeveyn ve 2 ocuk)


103/150

ortalama 4 kiilik bir hanehalk(2 ebeveyn ve 2 ocuk) Bir tketim sepeti iin aylk harcamalar

(mutfakmasraf, ulam, giyim, eitim, salk, elence, vb.)

Aralk 2010de 2000 TL, Ayn sepetin Aralk 2011deki maliyeti, 3000TLye ksn. enflasyon oran

[(3000 TL 2000 TL)/2000TL ] x 100 =%50

102

TFE rnek (devam)


104/150

Bunu fiyat endeksi olarak ifade etmek iin, ncebir baz yl sememiz gerekir. Baz ylmz 2010olsun.

TFE = Tketici sepetinin bu ylki maliyeti x 100Tketici sepetinin baz yldaki maliyeti

T FE 2010 = x 1 = 1

baz yl iin TFE hep 100 olacaktr. TFE 2011 = (3000/2000) x 100 = 150 2011 TFEnin 150 olmas unu ifade eder:

tketici sepetinin maliyetinde sepet sabitmiktarlardaki ayn mal ve hizmetten olumasnaramen - %50lik bir art sz konusudur.

103

TFE rnek (devam)


105/150

Enflasyon oran= TFEdeki yllk %

deiim

=[(TFEyl2 TFEyl1)/TFEyl1] x 100

=[(150 100)/100] x 100 = %50

104

TFE 851 mal ve hizmete karlk

gelen 12 ana kategoriden oluur


106/150

gelen 12 ana kategoriden oluur TFE arlklar-Trkiye 2012 (%)

1. Gda ve Alkolsz ecek 26,222. Alkoll ecek ve ttn 5,213. Giyim ve Ayakkab 6,874. Konut 16,44

105

5. Ev Eyas 7,456. Salk 2,297. Eitim 2,188. Haberleme 4,69. Ulatrma 16,7310.Elence ve Kltr 2,98

11.Lokanta ve Oteller 5,6312.eitli mal ve Hizmetler 3,4TOPLAM 100

Kaynak: TK

GSYH deflatr


107/150

GSYH deflatrGSYH deflatr = Nominal GSYH x 100

Reel GSYH

GSY H deflatr ekonomideki

ortalama fiyat dzeyini izlemek iinkullanlan istatistiklerden biridir.Her yln ktsnn fiyatn, o ktnn

referans alnan bir yldaki fiyatylakarlatrr.

106

Enflasyonun Nedenleri


108/150

Talep enflasyonu (demand-pull)Talebi arttrc bir ok ile fiyat dzeyi

artar.rnein, bir sava kmas ile askeri

harcamalardaki patlama

Reel gelirdeki artn zerinde parabasma

Maliyet enflasyonu (cost-push) Artan retim maliyetleri, fiyat dzeyini yukarekebilir.

107

Hiperenflasyon Hiperenflasyon fiyatlarn anormal llerde


109/150

p y y artt dnemlere verilen addr.

Bu dnemlerde insanlar ellerinde nakit

tutmaktan olabildiince kanrlar. Bu dnemler Almanyada 1922-

- lerin sonunda yaanmtr.

Bu dnemler ayn zamanda hkmetlerinbyk bte aklar verdii dnemlerdir. Dmemekte inat eden enflasyon oranlarnn

arkasnda para arznda devam eden art yatar.

108

Alman Hiperenflasyonu,1922-23

(Ocak 1922=1)


110/150

(Ocak 1922=1)Tarih Para Arz Fiyatlar Reel Para Aylk (%)

Enflasyon

Ocak 1922 1 1 1.00 5

Ocak 1923 16 75 0.21 189

Temmuz1923

354 2021 0.18 386

Eyll 1923 227777 645946 0.35 2532

Ekim 1923 20201256 191891890 0.11 29720

109

Senyoraj ve Enflasyon

Vergisi


111/150

Vergisi Senyoraj: Para otoritesinin para

basma yetkisi sonucu elde ettii reelgelir miktardr.

yaratt enflasyon sayesinde ulusalborcun reel miktarn drmekleelde ettii reel gelir miktardr.

110


112/150

Enflasyonun Maliyetleri (1) Tam olarak beklenen enflasyon:


113/150

Tam olarak beklenen enflasyon: Kurumlar yaanan enflasyona gre adapte

ederler kendilerini: Nominal faiz orann Vergi oranlarn Ve transfer demelerini

ura a er ang r en asyon yan gs yo tur. Ancak u maliyetler halen devam eder:

Ksele (shoe-leather) Maliyeti Enflasyondan korunmak iin bankaya yatrlan paray

ihtiyalar iin sk sk ekmek gerekir, bu da ayakkabnnaltn andrr.

Menu Maliyetleri

Sk sk deien fiyatlar dolaysyla firmalar herseferinde yeni menu ve listeler basmak zorundakalrlar.

112

Enflasyonun Maliyetleri (2)

E fl t l k b kl dii ibi


114/150

Enflasyon tam olarak beklendii gibikm olsa da, ekonomi kendini buduruma hemen adapte edememi

Faiz oranlar enflasyonu tam yanstmyorolabilir; negatif reel faizVergiler enflasyon dolaysyla

hakkaniyetten uzaklaabilir; vergidilimleri ayarlamas

113

Beklenmeyen Enflasyonun

Maliyetleri Gelir Dalmnda istenmeyen deiiklie


115/150

MaliyetleriGelir Dalmnda istenmeyen deiiklieyolaar. Bor veren zararl, bor alan krl kar.

Kaynaklar zel sektrden kamu sektrnekayar. Yallardan genlere kaynak transferine sebep

. Belirsizlie yolaar.

Firmalar yatrmlar zorlatracandanenflasyonist ortamlarda daha zor planlamayaparlar.

Bu, enflasyonun sebep olduu en bykmaliyettir.

114

Enflasyonu Yenmek Maliye Politikas

l b k d f l d l l l


116/150

Devlet btesinin ak ya da fazla verdirilmesi yoluylatoplam harcama dzeyinin ve yapsnn etkilenmesini

amalar. Para Politikas

Ekonomide para arz yoluyla, faiz oranlar ve kredi

olanaklarn etkilemeyi ve bylece toplam harcamadzeyini belirli snrlar iinde tutmay amalar.

Gelir veya Fiyat Politikalar

Fiyat ykselmelerini nleyebilmek iin, gelir vefiyatlara dorudan mdahale biiminde kendinigsterir.

115


117/150

Baz anahtar kavramlar i lik


118/150

sizlik oran:almak isteyip de i bulamayan igcnn

toplam igcne oran c

Halihazrda alan ya da almak istediini

beyan eden insanlarn toplam Katlm oran:

Kendini igc ierisinde tanmlayan

insanlarn toplam nfusa oran.

117

Hanehalk gc statistikleri Metodolojisi


119/150

alma Durumuna Gre Nfus


120/150

Nfusun gc Durumu


121/150

120

Baz lkelerdeki sizlik

Oranlar (%)16


122/150

( )

10

12

14

0

2

4

6

8

1972 1982 1992 2001 2005 2010

ngiltere rlanda Fransa Amerika Trkiye EU

16,00


(1988-2011)


123/150

10,00

12,00

14,00

( )

122

0,00

2,00

4,00

6,00

8,00

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

16,0


(2007-2011)


124/150

12,0

14,0

( )

123

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

,

2007 2008 2009 2010 2011

Trkiye

Kadn

Erkek

Trkiyede gc PiyasasGenel Grnm

(2006-2010)


125/150

40

50

60

( )

124

0

10

20

30

2006 2007 2008 2009 2010

gcne Katlma Oran (Yzde) stihdam Oran (Yzde)

sizlik Oran (Yzde) Tarm D sizlik Oran (Yzde)

Gen Nfusta sizlik Oran (Yzde) Dorusal (Tarm D sizlik Oran (Yzde))

gcne dahil olmama nedenlerine gre igcne dahil olmayanlar(Bin) - ( 15 + ya )

2500

3000


126/150

1500

2000

0

500

1000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

bulma midi yok aramayp almaya hazr olan/DierMevsimlik alanrenci(eitim-retim)Emeklizrl, yal veya hasta

Dikkat edilmesi gereken

birka nokta Herhangi birinin isiz olarak adlandrlabilmesi iin almayanda olup i aryor olmas gerekir.


127/150

aramaktan yorulup brakanlar, istatistiklerde isiz olarakgrnmemekte. Bunlara hevesi krlm iiler

(discouraged workers) ad verilir ve saylar da son yllardabir hayli artmtr. 2009 ilk eyreinde ABDde 13,5 milyon isiz ve 2,1

mil on hevesi krlm i i bulunmaktadr. Trkiyede de bu saynn hayli yksek olduu

beklenmektedir. Eksik stihdam:

Kii kendi potansiyelinin ok altnda bir ite almakzorunda kalabilir. Bu durumda o kii ii itibariyledurumundan her ne kadar memnun deilse deistatistiklerde alan olarak grnr.

Bu iki nokta, aklanan isizlik istatistiklerini, mevcut durumunbir hayli iyimser bir gstergesi haline sokmaktadr.

126

Eitim durumuna ve dnemlere gre isizlik oran (%)- ( 15 + ya )

Trkiye (2009-2011)

20

25


128/150

10

15

0

5

Okum

a-yazma

bilm

eyen

Okumayaz

mabilen

fakatbirokul

bitirmeyen l

kokul

Ortaokulve

yadengi

meslek

okul

G

enellise

Lisedeng

imeslek

ok

ul

Ykseko

kulveya

fak

lte

lkretim

2009 2010 2011

Trkiyede gcne KatlmOran (%) - ( 15 + ya)

80

90


129/150

60

70

80

0

10

20

30

40

50

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Trkiye

KadnErkek

Emek PiyasasndakiAkmlar

Emek piyasasnn statik grnm


130/150

al an siz

gc

129

Katlmayanlar

(ocuklar,emekliler vs)

ancak...

Emek Piyasasndaki Akmlar

GC


131/150

GC

alan sizten kan,

Yenl

almlar

130

Katlmayanlarbulanlar

ar an ar

umudunuyitirenler

Yeniden iarayanlar

lk defa iarayanlar

Emekli ve ksa sreliara verenler

sizliin eitleri1. Geici, Arizi (Frictional) sizlik

deitirme dolaysyla ortaya kan isizlik


132/150

deitirme dolaysyla ortaya kan isizlik Ekonominin normal ileyiinin bir sonucudur bulmas daha zor olan engelliler de bu snfa

girer

. Talep ve retim yapsndaki deiimden

kaynaklanr. Eski teknoloji ve yntemlerikullanan iiler yeni teknolojinin gelmesiyleilerini kaybedebilirler.

Kmr madenleri kapatldktan sonra madencileri

yeni becerilerle donatmak zaman alr.

131

sizliin eitleri (2)

3. Klasik sizlik


133/150

Emek talebi ve arz dorularnn kesitii denge

cret dzeyi zerinde tespit edilen yksekcretlerin sebep olduu isizlik

4. Talep eksikliinden kaynaklanan isizlik

GSMH tam kapasitenin altndayken ortaya kar Keynezyen isizlik cret ve fiyatlarn denge

dzeylerine gelmeden nce ara dnemde ortayakan isizlie verilen isimdir.

132

sizliin Modern Yorumu nceki sayfalarda bahsedilen drt tip

isizlik, modern terminolojide, gnll vegnlsz iizlik olarak ele alnr


134/150

gnlsz iizlik olarak ele alnr.

1. Gnll, radi (Voluntary) sizlik: Geici (Arizi), yapsal ve klasik isizlik inin maa be enmedi inden dola orta a

kar

2. Gnlsz, Gayriiradi (Involuntary) sizlik i, piyasada oluan maaa almak isteyipde alacak i bulamadnda ortaya kar.

Talep eksikliinden kaynaklanan Keynezyenisizlik

133

Doal sizlik Oran(natural rate ofunemployment)

Doal isizlik oran, emek piyasas


135/150

, p ydengedeyken var olan isizlik orandr.

Tamam gnll isizliktir.

Ve aadakilerden oluur:

Geici isizlikYapsal isizlik

134

Doal sizlik OranLD: emek talebi

LF: igcnn byklAJ


136/150

Reelcret LF

LF: igcnn byklAJ

AJ: almaya hazr ii says

AJ LFnin solundadr nk

135

i says

LD

igc iindeki kimi iiler i

de

itirmekte, kimileri de dahaiyi bir teklif beklemektedir.

w*

N* N1

Denge w* ve N* de oluur

EF doal isizlik oranngsterir.

E F

Emek Piyasas Dengesi

AJAJ, LF dorusunun solundadrnk bi k s m igc i


137/150

AJ

LF

nk, bir ksm igc iaramakta, ya da daha iyi birteklif beklemektedir.

Piyasa dengesi E noktasdr.

136

LD

B C

N1N*

FE

w2

w*

N2

Bu cret dzeyinde, doalisizlikEF kadardr. Eersendika, cretleri w2 dzeyinekarrsa, doal isizlik AC kadarolur.

Keynezyen sizlik

e AJE noktasndayken, emek talebininLD ye gerilediini varsayalm


138/150

ek(reel)cre

LFAJ

Ksa dnemde cret ve fiyatlar

yapkan olduundan ekonomi Anoktasnda dengeye gelir

LD ye gerilediini varsayalm

137

i says

Ger

LD

w* .

EF kadar gnll, AE kadar ise

gnlsz (Keynezyen) isizliktir.

LD

w2 H

Eer emek talebi LD olarakkalmay srdrse fiyatlarn vecretlerin dmesi sonucudenge G noktasnda salanr.

G

Klasik sizlik

Sendikalarn reel cretleri w2dzeyine karttklarn varsayalmAJ


139/150

w2

dzeyine karttklarn varsayalm

cretler

LFAJ

A Denge noktas Adr.BC

138

i says

Reel

LD

w*

N* N1

AB kadar gnlsz

N2

BC kadar gnll

Ancak bu isizlik miktarsendikalar tarafndan bilinlibir tercih sonucu kabuledildiinden, klasik anlamdaACnin tm gnll isizlikolarak adlandrlr.

Arz-Yanl ktisat

Mikroekonomik teviklerleTam istihdam dzeyini


140/150

Tam istihdam dzeyini

Potansiyel kt dzeyiniVe isizliin doal orann deitirmeyi ierir.

Uzun dnemde lkenin ekonomik

performans ancak tam istihdamdzeyini ve ona karlk gelen potansiyelkt dzeyini etkileyerek deitirilebilir.

139

Vergi ndirimleri vesizlik

cret

AJFirmalar brt cret olarak w1derler ancak iilerin eline w

AJ, emek arzn; LD emek talebini gsteriyorken; hkmet AB kadar gelirvergisi topluyor olsun


141/150

Ger

ek

LFAJ derler, ancak iilerin eline w3

gemektedir.Denge istihdam dzeyi N1A

140

w3F

Vergi yokken isizlik EFdir.

sizlik BC kadardrC

i says

LD

1

N1 EF < BC yani isizlik azalmtr

w2E

Vergi kaldrldnda dengenoktas Edir.

AB verginin miktarn gsterir.

B

N2

Arz-Yanl Dier Politikalar

Sendika reformu Sendikalarn gc drlerek! emek piyasasndaki


142/150

bozukluklar azaltlabilir.

Dier emek arz politikalar Eitme ve tekrar-eitme nlemleri

sizlik deneini drmek Emek piyasasnn etkinliini arttrmak

Bu tr nlemler geici ve yapsal isizlii azaltabilir.

Yatrmlarn teviki Daha yksek yatrm oran emee olan talebi arttrabilir.

Bu da birtakm vergi tevikleri ve dk faizle salanabilir.

141

Blm 28


143/150

Blm 28

Dviz Kurlar ve demeleru



Bu Blmde

Dviz kuru ve dviz piyasasn, demeler Dengesi hesaplarn


144/150

demeler Dengesi hesaplarn,

Cari Hesap oluturan akmlar, Tam Sermaye Hareketliliinin anlamn, Dviz kuru rejimlerini ve demeler dengesi

ile olan ilikisini, Reel dviz kurunu ele alacaz.

143


145/150

Dviz Piyasas-ulusal parann herhangi bir lke parasna evrildii uluslar aras

piyasa veya ortamlar ifade eder.

Dviz Kuru bir parann dieri cinsinden fiyatdr.

DD ngiliz mal ve varl almak


146/150

isteyen Amerikallarn pounda

olan talebini gstersin

Amerika ve ngiltereyi elealalm

SS ise Amerikan mal ve varl

145

DDPound miktar

Dvizkuru($/)

almak isteyen ngilizlerinpound arzn gstersin

e0 Denge dviz kuru e0 dr

SS1

Eer ngilizler bu kurdan daha fazla $talep ederlerse, bunun karlnda

piyasaya pound satacaklarndan arz SS1e kayar

e1

Yeni denge e1 de oluur.

Dviz Kuru Rejimleri Sabit kur (fix exchange rate)

rejimi altnda


147/150

j

Hkmet ulusal parann aklanankurlardan herhangi bir paraya

taahht eder.

Esnek kur (flexible exchangerate) rejimiHkmetin dviz rezervlerini

kullanarak herhangi bir mdahaledebulunmad ve kurun serbestpiyasada belirlendii rejim.

146

Dviz Piyasasna mdahale

SS

Hkmetin e1 dzeyindeki dvizkurunu sabit tutmaya kararlolduunu varsayalm


148/150

SS olduunu varsayalm.

Pounda olan talep DD1 ise,AC kadar talep fazlas vardr.A CE

147

miktar

DD

1

Talep DD iken herhangi bir

mdahaleye gerek yoktur.

A noktasnda lkelerin alverileri arasnda bir dengesizlikyoktur.

ngiliz merkez bankasnn ACkadar poundu dolar karlnda

piyasaya srmesi gerekir.DD1

DD2

Talep DD2 iken tersi olur.

demeler Bilanosu(Dengesi)

(Balance of Payments) bir lkede yerleik kiilerin belirli bir dnem

boyunca yabanc lkelerde yerleik kiilerle


149/150

boyunca yabanc lkelerde yerleik kiilerle

yaptklar tm ekonomik ilemlerin sonucunugsteren sistematik kaytlardr..

lkenin mal, hizmet, gelir ve transfer ilemlerininkaydedildii hesaptr.

2. Sermaye Hesab (Capital account) lkenin d dnya ile gerekletirdii sermaye giri ve

klarnn kaydedildii hesap3. Uluslararas Resmi Rezervler Hesab

Dviz piyasasna yaplan mdahaleleri kaydeder.4. Net Hata ve Noksan

D=Cari H.+Sermaye H.+URR+Net Hata=0148

Trkiyenin demeler

Dengesi, 1984-2006

30

40


150/150

1020

ifiyatla

rl Cari

-40

-30

-20

-10

0

milya

r$,ca

1984 1987 1990 1993 1996 1999 2002 2005

+maye

hata&noksan

149

Source: Central Bank of the Republic of Turkey

Date post:	03-Jun-2018
Category:	Documents
Upload:	giray-civak
View:	220 times
Download:	0 times

Makro Economy Lecture Notes

Documents