1

1

18 ΜΑΡΣΗΟΤ

ΒΗΟ ΣΟΤ ΑΓΗΟΤ ΠΑΣΡΟ ΖΜΩΝ

ΝΗΚΟΛΑΟΤ «ΣΟΤ ΝΔΟΤ ΥΡΤΟΣΟΜΟΤ»

ΔΠΗΚΟΠΟΤ ΟΥΡΗΓΟ ΚΑΗ ΕΗΣΖ (+1956)

Αγαπεηά κνπ παηδηά, αθόκε θη άλ θηάζνπκε

ηελ θνξπθή ηεο αξεηήο, αο ζεωξνύκε ηνπο εαπηνύο

καο ειαρίζηνπο, θαζώο γλωξίδνπκε πωο ε ππεξεθάλεηα είλαη ηθαλή λα ξίμεη αθόκε θη από ηνλ

νπξαλό ην πξόζωπν εθείλν πνπ δελ λήθεη, ελώ απελαληίαο ε ηαπεηλνθξνζύλε είλαη ηθαλή λα

αλαβηβάζεη από ηελ άβπζζν ηεο ακαξηίαο ην

πξόζωπν πνπ μέξεη λα είλαη λεθάιην. Γη΄απηόλ ην ιόγν πξνηηκήζεθε ν Τειώλεο από ηνλ Φαξηζαίν.

Όηαλ ιέω ππεξεθάλεηα, ελλνώ έλα ππέξνγθν πλεύκα

κεγαιαπρίαο, πνπ ππεξβαίλεη αθόκε θαη ηηο αζώκαηεο δπλάκεηο, αθόκε θαη ηνλ ίδην ηνλ δηάβνιν’ ελώ ε

ηαπεηλνθξνζύλε θαη ε αίζζεζε ηήο ακαξηωιόηεηαο

εθ κέξνπο ηνπ ιεζηή, είλαη εθείλα πνπ ηνλ νδήγεζαλ ζηνλ παξάδεηζν, πξηλ αθόκε θη απ’ ηνπο απνζηόινπο.

Αγ. Ησάλλεο ν Υξπζόζηνκνο

Ο άγηνο θαη ζενθόξνο παηήξ εκώλ επίζθνπνο Νηθόιανο

γελλήζεθε ηελ απγή ηεο 23εο Γεθεκβξίνπ ηνπ έηνπο 1880, ηελ εκέξα ηεο ενξηήο ηνπ αγ. Νανύκ Ορξίδνο, από επιαβείο γνλείο

πνπ έθεξαλ ηα νλόκαηα Γξαγνκίξ θαη Καηεξίλα Βειηκίξνβηηο,

ζε κηα κηθξή πνιίρλε ηνπ Λέιηηο, πέληε πεξίπνπ κίιηα λνηηνδπηηθά ηνπ Βαιίεβν, κηαο πόιεο πνπ βξίζθεηαη ζηελ

θνηιάδα ησλ βνπλώλ ηνπ Πόβιελ ζηε δπηηθή εξβία.

Καζώο γελλήζεθε από ηελ αξρή αζζεληθό, ην άγην απηό ηέθλν ηνπ Θενύ βαθηίζηεθε κεηά ηελ παξέιεπζε ειάρηζηνπ

ρξόλνπ από ηε γέλλεζή ηνπ. Σν νλόκαζαλ Νηθόιαν, πξνο ηηκή

ηνπ Krsna Slav, ηνπ πξνζηάηε αγίνπ ηεο νηθνγελείαο, ηνπ «Sveti

2

2

Nikola» (ηνπ αγ. Νηθνιάνπ, επηζθόπνπ Μύξσλ ηεο Λπθίαο). Ο

Νηθόιανο ήηαλ ην πξσηόηνθν παηδί ηνπ Γξαγνκίξ θαη ηεο Καηεξίλαο, πνπ απέθηεζαλ άιια νθηώ παηδηά, ηα νπνία

δπζηπρώο όια ράζεθαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ δεπηέξνπ

παγθνζκίνπ πνιέκνπ. Σν Aγ. Βάπηηζκα ην έιαβε ν κηθξόο Νηθόιανο ζηε κνλή ηνπ Σζειίηζε, από ηνλ πνιπαγαπεκέλν «πάπ

Αλδξίγηα» (ηνλ π. Αλδξέα), ηνλ ελνξηαθό ηεξέα ηνπ Λέιηηο.

Οη γνλείο ηνπ Νηθνιάνπ ήηαλ επιαβείο αγξόηεο, πνπ πάληνηε δηέθνπηαλ ην πξόγξακκα ηεο εξγαζίαο ηνπο, ώζηε λα

βξνύλ ηνλ απαξαίηεην ρξόλν γηα ηηο θαζεκεξηλέο ηνπο

πξνζεπρέο. Παξάιιεια, δελ παξέιεηπαλ λα ηεξνύλ ηηο εηήζηεο θαζνξηζκέλεο λεζηείεο θαη λα ζπκκεηέρνπλ ζηνλ ιεηηνπξγηθό

θύθιν ηεο εθθιεζίαο. Ζ κεηέξα ηνπ, ε Καηεξίλα, κηα εμαηξεηηθά

επιαβήο θαη αγία γπλαίθα, γαινύρεζε ηνλ Νηθόιαν κε ηα πξώηα ηνπ καζήκαηα ζηελ αγία ελ Υξηζηώ δσή, δηδάζθνληάο ηνλ πεξί

ηνπ Θενύ, ηνπ Ηεζνύ Υξηζηνύ, ή κηιώληαο ηνπ γηα ηνπο βίνπο

ησλ αγίσλ θαη ηηο άγηεο εκέξεο ηνύ εθθιεζηαζηηθνύ έηνπο. πρλά έβιεπαλ ηε κεηέξα ηνπ κηθξνύ Νηθνιάνπ λα ηνλ παίξλεη

από ην ρέξη θαη λα ηνλ πεγαίλεη ζηε κνλή ηνπ Σζειίηζε - πνξεία

ηξηώλ κηιίσλ - γηα πξνζεπρεζεί θαη λα κεηαιάβεη ησλ αρξάλησλ Μπζηεξίσλ. Υξόληα αξγόηεξα, ν Νηθόιανο (σο επίζθνπνο πηα)

αλαζπκόηαλ απηά ηα καζήκαηα πεξί ηνπ Θενύ θαη ηνπο

«πεξηπάηνπο κε ηε κεηέξα», σο ηηο πην βαζηέο εκπεηξίεο πνπ επεξέαζαλ ηε δσή ηνπ. Έγξαςε γη’ απηέο ζ’ έλα απηνβηνγξαθηθό

πνίεκα πνπ έθεξε ηνλ ηίηιν «Πξνζεπρέο ελόο αηρκαιώηνπ ζηε

θπιαθή» (1952). Ζ εγθύθιηα παηδεία ηνπ Νηθνιάνπ μεθίλεζε ζηε κνλή ηνπ

Σζειίηζε, πνπ ήηαλ αθηεξσκέλε ζηνπο αγίνπο Αξραγγέινπο Μηραήι θαη Γαβξηήι, όπνπ ν παηέξαο ηνπ, ν Γξαγνκίξ, είρε

ειπίδεο όηη «ζα κάζαηλε λα δηαβάδεη ηελ θιήζε ηήο θπβέξλεζεο

λα ππεξεηήζεη» κε ην ζθνπό λα γίλεη θάπνηνο εμέρσλ άλζξσπνο θαη πξνζηάηεο ηνπ ρσξηνύ ηνπ, ηνύ Λέιηηο. Ο «παπ Αλδξίγηα»

δίδαμε ζηνλ «κάιη Νηθνιάη» (ζηνλ κηθξό Νηθόιαν), όπσο ήηαλ

γλσζηόο ζην Λέιηηο, ηα πξώηα ηνπ καζήκαηα ζηελ αλάγλσζε, ηε γξαθή θαη ηα καζεκαηηθά. Παξάιιεια κε ηα καζήκαηα απηά,

ν π. Αλδξέαο, όληαο ν πλεπκαηηθόο παηέξαο ηνύ Νηθνιάνπ, ηνύ

δίδαμε ηηο Γξαθέο θαη ηηο δηδαζθαιίεο ησλ πξώησλ παηέξσλ ηήο

3

3

εθθιεζίαο, όπσο επίζεο θαη ηελ παηξνγνληθή πλεπκαηηθή ηνπ

θιεξνλνκηά. Απηή αθξηβώο ε εθπαίδεπζε, απνηέιεζε απ’ ηελ αξρή πεγή έκπλεπζεο γηα ηνλ κηθξνύιε Νηθόιαν, πνπ θαλέξσλε

θαη σο λεαξόο αξγόηεξα, έλαλ εθπιεθηηθά δηεηζδπηηθό λνπ θαη

έλαλ αθαηάβιεην δήιν γηα ηε κάζεζε. Πνιύ ζπρλά, θαηά ηε δηάξθεηα ησλ δηαθνπώλ ηνπ θαινθαηξηνύ, ν Νηθόιανο αλέβαηλε

ζην θακπαλαξηό ηνπ θαζνιηθνύ ηεο κνλήο ηνπ Σζειίηζε θαη

θξπβόηαλ εθεί όιε ηε κέξα, αζρνινύκελνο κε ηελ αλάγλσζε βηβιίσλ θαη ηελ πξνζεπρή. Έηζη, ράξε ζηελ επεξγεηηθή

επίδξαζε ηήο κεηέξαο ηνπ Καηεξίλαο θαη ζηα καζήκαηα ηνύ

πνιπαγαπεκέλνπ Πάπ Αλδξίγηα, ν Νηθόιανο ήηαλ θαλεξό πσο απείρε πάξα πνιύ από ηελ εηθόλα ηνπ λα είλαη απιά έλαο εμέρσλ

πνιίηεο ηνύ κηθξνύ ηνπ ρσξηνύ, ηνύ Λέιηηο.

Αθνύ ηειείσζε ην ζρνιείν ζην Βαιίεβν, ν Νηθόιανο ππέβαιιε αίηεζε γηα ηελ είζνδό ηνπ ζηελ ζηξαηησηηθή

Αθαδεκία. Ωζηόζν, δελ θαηάθεξε λα πεξάζεη ηηο ζσκαηηθέο

εμεηάζεηο, θαζώο ήηαλ, από θπζηθνύ ηνπ, ζύκθσλα κε ηα ιόγηα ηήο επηηξνπήο ζσκαηηθνύ ειέγρνπ, «βξαρύζσκνο θαη δελ έρεη

αξθεηά κεγάινπο ώκνπο, νύηε θαη ζώκα δπλαηό γηα ηέηνηνπ

είδνπο δξαζηεξηόηεηεο». Απηή, αζθαιώο, ήηαλ ε ζεία βνπιή ηνπ νπξαλίνπ Παηέξα καο, πνπ επηζπκνύζε λα αθνινπζήζεη ν

Νηθόιανο έλα άιιν κνλνπάηη ζηε δσή ηνπ - λα γίλεη ζηξαηηώηεο

ηήο Οπξάληαο Βαζηιείαο θαη όρη ηήο επίγεηαο. Ακέζσο κεηά, ν Νηθόιανο ππέβαιιε αίηεζε γηα ηελ είζνδό ηνπ ζην

ηεξνδηδαζθαιείν ηνπ Αγ. άβα ζην Βειηγξάδη, όπνπ έγηλε δεθηόο

γηα λα μεθηλήζεη ηηο ζπνπδέο ηνπ σο ηεξνζπνπδαζηήο. Παξάιιεια κε ηε ζπνπδή θαη ηε κειέηε ησλ ζπλεζηζκέλσλ

καζεκάησλ, ν Νηθόιανο άξρηζε λα δηαβάδεη ζεκαληηθόηαηα θείκελα ησλ πην δηάζεκσλ ζπγγξαθέσλ ηνπ δπηηθνύ θαη

αλαηνιηθνύ επξσπατθνύ πνιηηηζκνύ : αίμπεξ, Βνιηαίξνπ,

Νίηζε, Μάξμ, Πνύζθηλ, Σνιζηόη, Νηνζηνγηέθζθπ θαη άιισλ. Ο αγαπεκέλνο ηνπ ζπγγξαθέαο ήηαλ αλακθίβνια ν καπξνβνύληνο

Πέηξνο Νηέγθνο, ηα γξαπηά ηνύ νπνίνπ ηα δηάβαδε από ηα

πξώηα ζρνιηθά ρξόληα ηνπ ζην Βαιίεβν. Ζ δηπισκαηηθή ηνπ εξγαζία ζην ηεξνδηδαζθαιείν, αθνξνύζε ζε κηα πξαγκαηεία γηα

ηελ πνίεζε θαη ηε ζθέςε ηνπ Νηέγθνο. Ζ εμέηαζε, πνπ έιαβε

ρώξα ζηε κνλή ηήο Ραθόβηηζα ην 1902, ε νπνία βξηζθόηαλ

4

4

κόιηο δέθα κίιηα λόηηα ηνπ Βειηγξαδίνπ, δελ θαηέπιεμε κόλν

ηνπο ζπκθνηηεηέο ηνπ, αιιά αθόκε θαη ηνπο θαζεγεηέο ηνπ. Ζ δσή ηνύ Νηθνιάνπ, θαηά ηα ρξόληα ηήο θνίηεζήο ηνπ σο

ηεξνζπνπδαζηήο ζην Βειηγξάδη, ήηαλ δύζθνιε. Δμαηηίαο ησλ

νιηγαξθέζηαησλ δηαηξνθηθώλ ηνπ ζπλεζεηώλ θαη ησλ δπζρεξώλ ζπλζεθώλ δηαβίσζεο θαη ζηέγαζεο ζην ηεξνδηδαζθαιείν, ν

Νηθόιανο θόιιεζε ρνηξάδσζε, κηα αζζέλεηα πνπ πξνζβάιεη

ηνπο αδέλεο. Με ηελ απνθνίηεζή ηνπ από ην ηεξνδηδαζθαιείν, ν Νηθόιανο δίδαμε γηα κηθξό ρξνληθό δηάζηεκα ζηα ρσξηά ηνπ

Γξάηζηηο θαη Λέζθνβαθ, θαζώο επίζεο θαη ζην Βαιίεβν. ην

Βαιίεβν, γλσξίζηεθε θαη βνεζνύζε ηνλ π. άββα Πόπνβηηο ζηηο ελνξηαθέο ηνπ δξαζηεξηόηεηεο, από ηνλ νπνίν θαη έκαζε ηα

κπζηηθά ηνπ λα έξρεζαη ζε θαζεκεξηλή επαθή κε ηνπο πηζηνύο.

Καηά ηε δηάξθεηα ησλ ζεξηλώλ δηαθνπώλ θαη θαηά ζπκβνπιή ηνπ γηαηξνύ ηνπ, ν Νηθόιανο πεξλνύζε ην ρξόλν ηνπ ζε

παξαζαιάζζηα κέξε. Καηά ην ρξόλν απηώλ αθξηβώο ησλ

«ζηηγκώλ αλάπαπζεο», έγξαςε ην βίν ηνύ καπξνβνύληνπ θαη δαικαηνύ Μπόθει. Σελ ίδηα επνρή, ν Νηθόιανο εμέδηδε κηα

εθεκεξίδα, ηελ «Κξηηζάλζθη βέζληθ» (ρξηζηηαληθά λέα), ζηηο

ζειίδεο ηήο νπνίαο εκθαλίζηεθαλ ηα πξώηα ηνπ άξζξα θαη γξαπηά.

Σν 1905, ράξε ζηίο επξύηαηεο γλώζεηο θαη ζηηο επαγγειηθέο

δξαζηεξηόηεηέο ηνπ, ν Νηθόιανο επηιέρηεθε, καδί κε κεξηθνύο άιινπο θνηηεηέο, λα ζπλερίζεη ηηο ζπνπδέο ηνπ ζηε Ρσζία θαη ηε

δπηηθή Δπξώπε. Ο Νηθόιανο επέιεμε λα ζπνπδάζεη ζηελ

Δπξώπε, ζηελ παιαηνξσκατθή θαζνιηθή ζενινγηθή ζρνιή ηνύ παλεπηζηεκίνπ ηήο Βέξλεο ζηελ Διβεηία. Παξάιιεια κε ηηο

ζπνπδέο ζηε Βέξλε, ν Νηθόιανο ζπνύδαζε ζηε Γεξκαλία, Αγγιία θαη αξγόηεξα ζηε Ρσζία. Δίρε ηελ ηύρε λα κπνξεί λα

πξνζιάβεη ό,ηη θαιύηεξν είρε λα ηνπ πξνζθέξεη ε δπηηθή

Δπξώπε ζην πεδίν ηήο γλώζεο. Ήηαλ, επίζεο, άξηηα πιεξνθνξεκέλνο γηα ηα πλεπκαηηθά θαη θηινζνθηθά θείκελα ηήο

αξραίαο Ηλδίαο. Ζ κάζεζε απηή έθαλε ηνλ Νηθόιαν

«αλαγελλεζηαθό άλζξσπν», ηνύ νπνίνπ ε επξπκάζεηα θαη ε βαζύηεηα ζθέςεσο ζεσξνύληαλ απ’ όινπο σο αλεμάληιεηε πεγή

γλώζεσο θαη σο κνλαδηθόο ζεζαπξόο ζνθίαο θαη

πλεπκαηηθόηεηαο. Σν 1908 ζηε Βέξλε, ν Νηθόιανο πήξε ην

5

5

δηδαθηνξηθό ηνπ ζηε ζενινγία, ππνβάιινληαο ηε δηδαθηνξηθή

δηαηξηβή κε ηίηιν « Ζ πίζηε ζηε Αλάζηαζε ηνπ Υξηζηνύ σο ζεκέιην ησλ δνγκάησλ ηήο Απνζηνιηθήο Δθθιεζίαο». Σν

πξσηόηππν απηό έξγν γξάθηεθε ζηα γεξκαληθά, εθδόζεθε ζηελ

Διβεηία θαη αξγόηεξα κεηαθξάζηεθε ζηα ζεξβηθά. Σνλ επόκελν ρξόλν, ην 1909, ν αιεζηλά ηδηνθπήο απηόο άλζξσπνο, ζε ειηθία

είθνζη ελλέα ρξνλώλ, εηνίκαδε ην δηδαθηνξηθό ηνπ ζηε

θηινζνθία, ζηελ Ομθόξδε΄ θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηνύ ηδίνπ ρξόλνπ, ζηε Γελεύε ηήο Διβεηίαο, ν Νηθόιανο έγξαςε ζηα

γαιιηθά ηε δεύηεξε δηδαθηνξηθή ηνπ δηαηξηβή πνπ είρε ηνλ ηίηιν

«Ζ θηινζνθία ηνπ Μπέξθιεε». Σν θζηλόπσξν ηνπ 1909, ν Νηθόιανο επέζηξεςε από ηελ

Δπξώπε ζηελ παηξίδα ηνπ. Δθεί, αξξώζηεζε βαξηά από

δπζεληεξία. Ζ αξξώζηηα απηή άιιαμε ηε δσή ηνπ. Όπσο ν κέγαο ζενιόγνο ηήο εθθιεζίαο, Αγ. Γξεγόξηνο ν Ναδηαλδελόο (+390),

πνπ ε δσή ηνπ επίζεο άιιαμε δξακαηηθά εμαηηίαο κηαο

πξνζσπηθήο δπζθνιίαο,1 έηζη θη ν Νηθόιανο απνθάζηζε λα

αθηεξώζεη όια ηα ραξίζκαηα θαη ηα ηαιέληα ηνπ ζηελ ππεξεζία

ηνύ Θενύ θαη ηήο Αγίαο Σνπ Δθθιεζίαο. Βξηζθόκελνο ζην

λνζνθνκείν γηα πεξηζζόηεξν από δύν κήλεο, ν Νηθόιανο πξνζεπρόηαλ θαξδηαθά θαη κε ζέξκε ιέγνληαο «αλ ν Κύξηνο

ρξεηάδεηαη ηηο ππεξεζίεο κνπ, ζα κε ζώζεη». Σόηε νξθίζηεθε

πσο αλ μαλάβξηζθε πάιη ηελ πγεία ηνπ ζα γηλόηαλ κνλαρόο θαη ζα ππεξεηνύζε ηνλ ιαό ηνπ Θενύ θαη ηελ Δθθιεζία Σνπ. Έηζη,

από θαζεγεηήο ζενινγίαο θαη θηινζνθίαο, ν Νηθόιανο έγηλε ν

ηαπεηλόο κνλαρόο Νηθνιάη. Μεηά ηελ θνπξά ηνπ θαη ηελ είζνδό ηνπ ζηελ ηάμε ησλ κνλαρώλ, ν κνλαρόο Νηθόιανο

ρεηξνηνλήζεθε ηεξέαο ηελ ίδηα εθείλε κέξα, ζηηο 20 Γεθεκβξίνπ ηνπ 1909, ζηε κνλή ηεο Ραθόβηηζα. Ο ηεξνκόλαρνο Νηθόιανο

αθηέξσζε από εθείλε ηε ζηηγκή όιε ηνπ ηελ ύπαξμε - ηε γλώζε

θαη ηα ηαιέληα ηνπ - ζηελ ππεξεζία ηνπ Θενύ θαη ηνύ νξζνδόμνπ ζεξβηθνύ ιανύ Σνπ΄ κεηά ηελ πάξνδν δε κηθξνύ

ρξνληθνύ δηαζηήκαηνο, ν επιαβήο π. Νηθόιανο θξίζεθε άμηνο λα

πάξεη ην αμίσκα ηνύ αξρηκαλδξίηε.

1 Ζ δσή ηνπ Αγ. Γξεγνξίνπ ηνπ Θενιόγνπ άιιαμε δξακαηηθά, όηαλ ην πινίν κε ην νπνίν ηαμίδεπε

από ηελ Αζήλα πξνο ηελ Καππαδνθία ηεο Μηθξάο Αζίαο, λαπάγεζε ζην Αηγαίν πέιαγνο. Οξθίζηεθε

ηόηε, πσο αλ ήηαλ ζέιεκα Θενύ λα ζσζεί, ζα αθηέξσλε όια ηα ηαιέληα ηνπ ζηελ ππεξεζία ηνύ Κπξίνπ

Ηεζνύ Υξηζηνύ θαη ηήο Δθθιεζίαο Σνπ.

6

6

Μεηά ηελ θνπξά θαη ηελ ρεηξνηνλία ηνπ, ν αξρηκαλδξίηεο

Νηθόιανο εμειέγε θαζεγεηήο ηνπ ηεξνδηδαζθαιείνπ ηνπ Αγ. άββα ζην Βειηγξάδη. Ωζηόζν, έγηλε γλσζηό πσο δελ είρε

ηειεηώζεη ηα ηειεπηαία δύν έηε ηνπ γπκλαζίνπ, ηελ εβδόκε θαη

ηελ νγδόε ηάμε΄ θαηά ζπλέπεηα έπξεπε λα δώζεη εμεηάζεηο κε ζθνπό λα απνθηήζεη ηα ηππηθά απηά πξνζόληα πνπ ζα

θαζηζηνύζαλ έγθπξε ηε ζέζε ηνπ σο θαζεγεηή. Ζ επηηξνπή

ελώπηνλ ηήο νπνίαο ν π. Νηθόιανο έδσζε πξνθνξηθέο εμεηάζεηο έκεηλε θαηάπιεθηε από ηε δύλακε ηήο νμπδέξθεηάο ηνπ.

ύκθσλα κε ηα ιόγηα ελόο από ηα κέιε ηεο, «αθνύγνληαο ηελ

νκηιία ηνπ πεξί ηνπ Υξηζηνύ, κείλακε θαηάπιεθηνη, θαζώο θαλείο δελ κπνξνύζε λα ηνπ ππνβάιιεη θακηά εξώηεζε ή λα πεη

έζησ θαη κηα ιέμε σο αληαπάληεζε». Παξόια απηά,

απνθαζίζηεθε πσο πξηλ ν π. Νηθόιανο γίλεη θαζεγεηήο ζην ηεξνδηδαζθαιείν, ζα έπξεπε λα κεηαβεί, κε ηελ επινγία ηνπ

κεηξνπνιίηε εξβίαο Γεκεηξίνπ, ζηε Ρσζία. Εώληαο έλα έηνο

ζηε Ρσζία, ν αξρηκαλδξίηεο Νηθόιανο εληξύθεζε ζην θινγεξό ξσζηθό πλεύκα θαη γλώξηζε ηελ πινύζηα θαη αγλή νξζόδνμε

ςπρή ηνύ αγξνηηθνύ πιεζπζκνύ. Δθείλε αθξηβώο ηελ επνρή, ν

επινγεκέλνο Νηθόιανο, έγξαςε ην πξώην κεγάιν έξγν ηνπ - Η

ζξεζθεία ηνύ Νηέγθνο. Έλαο από ηνπο ζπγρξόλνπο θξηηηθνύο

έγξαςε γη’ απηό ην έξγν πσο «από ζξεζθεπηηθήο θαη

θηινζνθηθήο πιεπξάο ή από ζξεζθεπηηθήο θαη κόλν θξηηηθήο πιεπξάο, ν λεαξόο θαζεγεηήο ηνύ ηεξνδηδαζθαιείνπ [π.

Νηθόιανο] δελ παξνπζηάδεη ιηγόηεξν ελδηαθέξνλ από ηνλ

επίζθνπν ηήο Σζεηίληηζε [Νηέγθνο]». Δπηζηξέθνληαο ζην Βειηγξάδη σο θαζεγεηήο ηνύ

ηεξνδηδαζθαιείνπ, ν Νηθόιανο εμέδσζε, ην 1912, κηα αλζνινγία νκηιηώλ πνπ έθεξαλ ηνλ ηίηιν Οκηιίεο ζηηο παξπθέο ηνπ όξνπο

(Μπεζέληε πνλη γθόξακ). Δμεγώληαο ηνλ ηίηιν, ν ηαπεηλόο

Νηθόιανο έγξαςε, « ν Υξηζηόο κίιεζε επί ηνπ Όξνπο΄ εγώ ηνικώ λα κηιήζσ κόλν από ηηο παξπθέο ηνύ Όξνπο». Σν 1914 ν

π. Νηθόιανο έγξαςε ην βηβιίν Πέξαλ ηήο ακαξηίαο θαη ηνύ

ζαλάηνπ (Ιδλάλη γθξέρα η ζκέξηη), πνπ θαλέξσλε εμαηξεηηθή βαζύηεηα πλεύκαηνο, ζπληαηξηαζκέλε κε ηελ ηθαλόηεηα λα

αγγίδεη ηε ςπρή ηνύ απινύ αλζξώπνπ. Ο Νηθόιανο επεξέαδε θαη

ελέπλεε βαζηά ηνπο θνηηεηέο ηνπ. Τπό ηελ πλεπκαηηθή ηνπ

7

7

επίδξαζε θαη θαζνδήγεζε, πνιινί απνθάζηδαλ λα γίλνπλ

κνλαρνί, ηεξείο ή λα ζπνπδάζνπλ ζενινγία. Έλαο απ’ απηνύο, ν Ηνπζηίλνο Πόπνβηηο, πλεπκαηηθό ηέθλν ηνπ π. Νηθνιάνπ, έγηλε

έλαο από ηνπο κεγαιύηεξνπο ζενιόγνπο ζηελ ηζηνξία ηήο

ζεξβηθήο εθθιεζίαο (δεο 25ε Μαξηίνπ ηνπ παξόληνο ζπλαμαξηζηή). Έηζη, παξάιιεια κε ηε δηδαζθαιία ηήο

θηινζνθίαο, ινγηθήο, ηζηνξίαο θαη μέλσλ γισζζώλ ζην

Βειηγξάδη, ν ζεβαζηόο θαζεγεηήο Νηθόιανο Βειηκίξνβηηο εμειηζζόηαλ γνξγά ζε κηα ζεκαληηθόηαηε ζεξβηθή

πξνζσπηθόηεηα ησλ γξακκάησλ, όπσο επίζεο θαη ζ’ έλα

πνιπαγαπεκέλν πλεπκαηηθό πνηκέλα’ πνιύ ζύληνκα, κάιηζηα, ζα γηλόηαλ επίζεο θαη κηα αμηνζέβαζηε δηεζλήο πξνζσπηθόηεηα.

Με ην μέζπαζκα ηνύ πξώηνπ παγθνζκίνπ πνιέκνπ, ην

θαινθαίξη ηνπ 1914, όιε ε βαιθαληθή ρεξζόλεζνο βπζίζηεθε ζε κεγάιε αλαηαξαρή. Σν ζεξβηθό έζλνο, πνπ βξηζθόηαλ ζε

θίλδπλν, ρξεηαδόηαλ επεηγόλησο έλαλ εγέηε γηα λα ην βνεζήζεη

λα επηβηώζεη κέζα ζ’ απηήλ ηε δηεζλή θξίζε. Με ην ζθνπό απηό, ν αξρηκαλδξίηεο Νηθόιανο θιήζεθε λα ζπκκεηάζρεη ζε κηα

επίζεκε δηπισκαηηθή απνζηνιή ζηελ Αγγιία, κε ζηόρν λα

απνζπάζεη ηελ ππνζηήξημε ηήο βξεηαληθήο θπβέξλεζεο γηα ηνλ εκπεξίζηαην ζεξβηθό ιαό. Έρνληαο έλαλ δηδαθηνξηθό ηίηιν από

ηελ Ομθόξδε, ν Νηθόιανο έγηλε δεθηόο κε ηηκέο από ηηο

βξεηαληθέο αξρέο. Ζ πνιηηηθή ηνπ δηνξαηηθόηεηα έγηλε αηζζεηή ζε αξθεηέο δηαιέμεηο θαη νκηιίεο πνπ έδσζε ζηελ Αγγιία, νη

νπνίεο δελ πξνθάιεζαλ κόλν ηελ εληνλόηαηε κέξηκλα θαη ην

ελδηαθέξνλ γηα ηνπο θαηαπηεδόκελνπο έξβνπο, αιιά αλαθίλεζαλ, επίζεο, κε ζέξκε ην ζέκα ηήο παγθνζκίνπ εηξήλεο

θαη έδεημαλ ηηο κεζόδνπο πνπ ζα έπξεπε λα αθνινπζεζνύλ γηα ηελ επίηεπμε ελόο ηέηνηνπ πνιηηηθνύ ηδεώδνπο. Αθνύ θέξδηζε ηε

βξεηαληθή ππνζηήξημε γηα ηνπο έξβνπο, ν Νηθόιανο ηηκήζεθε

πξνζσπηθά κε ηνλ ηίηιν ηνύ δηδάθηνξνο ηήο ζενινγίαο - honoris causa - από ην παλεπηζηήκηνπ ηνύ Κέκπξηηδ. Οη ζύληνκεο

πξαγκαηείεο ηνπ «Οη εληνιέο ηνύ Κπξίνπ» θαη «ηνραζκνί ζηελ

Κπξηαθή Πξνζεπρή», ειέθηξηζαλ ηελ εθθιεζία ηήο Αγγιίαο θαη δηέιπζαλ, επίζεο, πνιιέο ζθαιεξέο αληηιήςεηο ζρεηηθά κε ην ηη

πξεζβεύεη ε νξζόδνμε πίζηε.

ηα ηέιε ηνπ θαινθαηξηνύ ηνπ 1915, ν αξρηκαλδξίηεο

8

8

Νηθόιανο ζπλέρηζε ηελ «πνιεκηθή απνζηνιή» ηνπ δηαζρίδνληαο

ηνλ Αηιαληηθό σθεαλό θαη ηαμηδεύνληαο ζηε Νέα Τόξθε. Ζ απνζηνιή ηνπ ζπλίζηαην ζην λα ζπζπεηξώζεη ηνπο έξβνπο,

Κξνάηεο θαη ινβέλνπο κεηαλάζηεο ελαληίνλ ηήο απζηξηαθήο

θπβεξλήζεσο, δηόηη ε πιεηνλόηεηα απηώλ είρε θαηαθύγεη ζηελ Ακεξηθή. Ζ απνζηνιή ηνπ ζηέθζεθε κε απόιπηε επηηπρία, αθνύ

ε Ακεξηθή απέζηεηιε πάλσ από 20.000 ιάβνπο εζεινληέο θαη

εξαζηέο ηεο ειεπζεξίαο - πνπ νλνκάζηεθαλ «Ζ Σξίηε ηξαηηά ηνπ επηζθόπνπ Νηθνιάνπ» θαη νη πεξηζζόηεξνη πνιέκεζαλ ζην

κέησπν ηήο Θεζζαινλίθεο - θαη βνήζεηα αμίαο εθαηνληάδσλ

ρηιηάδσλ δνιιαξίσλ ζηνπο ρεηκαδόκελνπο αδειθνύο ηνπο ζηελ παηξίδα. Σν ηαμίδη απηό ήηαλ επίζεο πνιύ απνθαιππηηθό γηα ηνλ

Νηθόιαν : ζε έλα όλεηξν πνπ είδε, πήξε κήλπκα από άγγειν

Κπξίνπ, πνπ ηνύ απνθάιπςε πσο ζα επέζηξεθε θάπνηε ζηελ Ακεξηθή θαη ζα βνεζνύζε ζηελ νξγάλσζε ησλ αξηηγέλλεησλ

νξζνδόμσλ ζεξβηθώλ θνηλνηήησλ.

ηηο αξρέο ηνπ 1916, ν Νηθόιανο επέζηξεςε ζηελ αγαπεκέλε ηνπ Αγγιία, όπνπ απνθάζηζε λα παξακείλεη κέρξη ηε

ιήμε ηνπ πνιέκνπ. πλέρηζε ηηο ζπγγξαθηθέο ηνπ

δξαζηεξηόηεηεο γξάθνληαο αξθεηά άξζξα θαη βηβιία : Τν

ζξεζθεπηηθό πλεύκα ησλ Σιάβσλ (1916, ζηάιζεθε ζηνπο

ζηξαηηώηεο ζηελ παηξίδα), Η Σεξβία ζην θσο θαη ην ζθνηάδη

(1916), Η ζεξβηθή ςπρή, Η αγσλία ηήο εθθιεζίαο, Η Σεξβηθή

Οξζόδνμε Εθθιεζία, θαη Η πλεπκαηηθή αλαγέλλεζε ηήο

Επξώπεο (όια ην 1917). Πξνζαλαηνιηζκέλα ζην αγγιόθσλν

θνηλό, απηά ηα δνθίκηα θαη ηα βηβιία έθαλαλ έθθιεζε ζην αίζζεκα ηνύ δηθαίνπ γηα ηελ πάζρνπζα εξβία. Ηδηαίηεξα, Η

πλεπκαηηθή αλαγέλλεζε ηεο Επξώπεο θέληξηζε βαζηά ην ελδηαθέξνλ ησλ αγγιηθαλώλ, δηόηη πξνσζνύζε ηε δπλαηόηεηα

επηζηξνθήο ηεο αγγιηθαληθήο εθθιεζίαο ζηε λόκηκε κεηέξα ηεο,

ηελ Οξζόδνμε Δθθιεζία. Ωο απνηέιεζκα ηήο αθαδεκατθήο πεξησπήο ηνπ, ν Νηθόιανο δέρηεθε έλαλ αθόκε ηίηιν επηηίκνπ

δηδάθηνξνο ηεο ζενινγίαο, ην 1919, από ην παλεπηζηήκην ηεο

Γιαζθώβεο ζηε θσηία. Καζώο έλησζε βαζύηαηε λνζηαιγία γηα ηελ παηξίδα, ν

παηξηώηεο Νηθόιανο επέζηξεςε ζην Βειηγξάδη γύξσ ζηα ηέιε

ηνπ πνιέκνπ. Σόηε, αλακείρζεθε ελεξγά ζην ζρεκαηηζκό ηνπ

9

9

λένπ γηνπγθνζιαβηθνύ θξάηνπο, σο δηεξκελέαο ηνύ ηόηε

πξνέδξνπ ηήο θπβεξλήζεσο, Νηθνιάνπ Πάζηηο. Δλ ηνύηνηο, ν Νηθόιανο αηζζαλόηαλ πσο θάηη έιεηπε ζηε δσή ηνπ. Δπηζπκνύζε

λα αζρνιείηαη ζε πην θαζεκεξηλή βάζε κε ηνλ ρεηκαδόκελν ιαό

ηνπ. Ζ εθπιήξσζε ηεο επηζπκίαο ηνπ ήιζε γξήγνξα : ζηηο 12 Μαξηίνπ 1919, ε Ηεξά ύλνδνο ηεο εξβηθήο Οξζνδόμνπ

Δθθιεζίαο εμέιεμε ηνλ π. Νηθόιαν, ζε ειηθία ηξηάληα ελλέα

εηώλ, λέν επίζθνπν Είηζεο, ηήο ηζηνξηθήο έδξαο ηήο πξώηεο Αξρηεπηζθνπήο ηεο εξβίαο. Καηά ηε ζηηγκή ηήο ελζξνλίζεώο

ηνπ, ν επινγεκέλνο Νηθόιανο έθιαηγε ζαλ λενγέλλεην βξέθνο

ελ Κπξίσ. Έηζη, κεηά από ηέζζεξα ρξόληα αλαδήηεζεο βνεζείαο από ηελ Αγγιία θαη ηελ Ακεξηθή ππέξ ηεο εξβίαο, ν επίζθνπνο

Νηθόιανο, ήηαλ ηώξα έηνηκνο λα βνεζήζεη πξνζσπηθά ζηε

ζεξαπεία ησλ από ηνλ πόιεκν ζπληεηξηκκέλσλ θαξδηώλ θαη ςπρώλ ηνύ πνιπαγαπεκέλνπ ηνπ ιανύ.

Γηα δύν ρξόληα (1919 - 1921), ν επίζθνπνο Νηθόιανο

αλαθνύθηδε πλεπκαηηθά ηνπο επιαβείο έξβνπο, όρη κόλν ζηελ επηζθνπή ηήο Είηζεο, αιιά επίζεο θαη ζ’ νιόθιεξε ηελ

πξνζθάησο ζρεκαηηζκέλε Γηνπγθνζιαβία. Όπσο ν Κύξηνο θαη

σηήξαο Ηεζνύο Υξηζηόο, ν πνηκελάξρεο Νηθόιανο «ζεξάπεπε ηνπο αξξώζηνπο, ειεπζέξσλε ηνπο πλεπκαηηθά αηρκαιώηνπο θαη

θήξπηηε ηε ζσηεξία» ζηηο ηαπεηλέο απηέο ςπρέο. Σν 1921, ν

επίζθνπνο Νηθόιανο κεηαθέξζεθε ζηελ επηζθνπή ηήο Ορξίδνο θαη ηήο Βίηνια. Απηό έγηλε γηα λα δηεπθνιπλζεί ε έλσζε ησλ

ζεξβηθώλ θαη ζθνπηαλώλ εθθιεζηώλ, νη νπνίεο είραλ πξνθύςεη

σο απνηέιεζκα ηνύ ζρεκαηηζκνύ ηνύ βαζηιείνπ ηήο Γηνπγθνζιαβίαο. Ο καθαξηζηόο παηέξαο Νηθόιανο, πάληνηε

άλζξσπνο ελόηεηαο, αλακείρζεθε εηξεληθά ζηελ έλσζε ησλ έξβσλ θαη θνπηαλώλ πνπ δνύζαλ ζ’ απηέο ηηο πεξηνρέο.

Παξάιιεια κε ηελ θαιιηέξγεηα ηήο ελόηεηαο ζηελ επηζθνπή

ηνπ, ν Νηθόιανο επηζθέθζεθε επίζεο ηελ Αζήλα, ηελ Κσλζηαληηλνύπνιε θαη ην Άγηνλ Όξνο, όπνπ έγηλε δεθηόο σο

άλζξσπνο ελόηεηαο όισλ ησλ νξζνδόμσλ ελ ησ ζπλδέζκσ ηήο

αγάπεο γηα ηνλ Υξηζηό θαη ηελ Δθθιεζία Σνπ. Δθείλε ηελ επνρή ν Νηθόιανο έγξαςε δύν βηβιία : Οκηιίεο γηα ηνλ παγθόζκην

άλζξσπν (Ρέρη ν ζβεηζνβηέθπ) 1920, θαη Πξνζεπρέο ζηε ιίκλε

(Μαιίηβε λα Γηέδεξνπ) 1921. Σν ηειεπηαίν απηό έξγν, γξακκέλν

10

10

θαηά ηε δηάξθεηα ησλ πεξηόδσλ αλάπαπζεο ζηε ιίκλε ηήο

Ορξίδαο, ήηαλ έλα έξγν ζε ύθνο πνηεηηθό θαη πεδό ηαπηόρξνλα, ηόζν βαζπζηόραζην πνπ νκνίαδε ζηελ πλεπκαηηθόηεηα κε ηνπο

αλππέξβιεηνπο ςαικνύο ηνύ Γαβίδ. Ωζηόζν, δελ ήηαλ

γξακκέλν ζηνλ επίζθνπν Νηθόιαν λα παξακείλεη ζηελ παηξίδα ηνπ. Ωο «θάξνο πάλσ ζε ιόθν», ε ζεία αθηηλνβνιία ηνπ γηλόηαλ

νξαηή από καθξηά θαη έηζη πξνζθιήζεθε λα δώζεη δηαιέμεηο ζε

δηάθνξα παλεπηζηήκηα θαη αγγιηθαληθέο εθθιεζίεο ηεο Ακεξηθήο. Αξρηθά, ε βαζηιηθή θπβέξλεζε ηνπ βαζηιείνπ ηεο

Γηνπγθνζιαβίαο όπσο θαη ε Ηεξά ύλνδνο ησλ επηζθόπσλ,

αξλήζεθαλ απηέο ηηο πξνζθιήζεηο γηα ηνλ επίζθνπν Νηθόιαν’ όκσο θαζώο εμαθνινπζνύζαλ λα ζηέιλνληαη αθαηάπαπζηα,

απνθάζηζαλ ηειηθά θαη νη δύν λα ζηείινπλ ηνλ αγαπεηό

Νηθόιαν γηα δεύηεξε θνξά ζηελ Ακεξηθή. ηηο 24 Ηνπλίνπ 1921, ν καθαξηζηόο επίζθνπνο Νηθόιανο

έθζαζε ζηε Νέα Τόξθε. Δίρε ηξείο άκεζνπο ζηόρνπο θαηά ηελ

παξακνλή ηνπ ζηελ Ακεξηθή : 1) λα δώζεη δηαιέμεηο θαη νκηιίεο ζε παλεπηζηήκηα θαη εθθιεζίεο κε ζθνπό λα παξνπζηάζεη ηνλ

πξώην παγθόζκην πόιεκν από ηελ νπηηθή γσλία ηήο αλαηνιηθήο

Δπξώπεο, 2) λα ζπγθεληξώζεη ρξεκαηηθά πνζά γηα ηελ ίδξπζε Οξθαλνηξνθείσλ ζηε εξβία γηα εθείλα ηα θησρά παηδηά πνπ

έραζαλ γνλείο θαη ζπγγελείο θαηά ηε δηάξθεηα ηνύ πξώηνπ

παγθνζκίνπ πνιέκνπ θαη 3) λα επηζθεθζεί πνιιέο ζεξβηθέο νξζόδνμεο θνηλόηεηεο γηα λα ηηο επραξηζηήζεη γηα ηηο

παηξησηηθέο ηνπο ελέξγεηεο ζηνλ πόιεκν θαη παξάιιεια λα

θάλεη αλαθνξά γηα ηε δπλαηόηεηα δεκηνπξγίαο κηαο ακεξηθαλνζεξβηθήο εθθιεζίαο.

Ο ιακπξόο επίζθνπνο Νηθόιανο πέηπρε θαη ζηνπο ηξεηο ζηόρνπο ηήο απνζηνιήο ηνπ. Έδσζε πεξίπνπ 150 δηαιέμεηο θαη

νκηιίεο ζηνπο επόκελνπο ηξεηο κήλεο. Μίιεζε ζε δηάθνξα κέξε,

ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ηνύ παλεπηζηεκίνπ Κνινύκπηα ζηε Νέα Τόξθε, ζε δηάθνξεο ζεξβηθέο θνηλόηεηεο θαη αθόκε ζην

αθξνακεξηθαληθό πνίκλην ηνύ Αγ. Φηιίππνπ ζην Υάξιεκ ηήο

Νέαο Τόξθεο, πνπ αξηζκνύζε πάλσ από 1500 ελνξίηεο. Όπνπ θη αλ κηινύζε, αλαθνξηθά κε ηνλ πεξαζκέλν πόιεκν, ην κήλπκά

ηνπ ήηαλ μεθάζαξν. Μελ θαηεγνξείηε ηνπο (αλαηνιηθνύο)

επξσπαίνπο αγξόηεο γηα ηνλ πόιεκν, ππνζηήξηδε, αιιά κάιινλ

11

11

θνηηάμηε ηελ ηερλεηά δεκηνπξγεκέλε ηάμε ησλ δηαλννπκέλσλ

ηνύ επξσπατθνύ παλεπηζηεκηαθνύ ζπζηήκαηνο. Έγξαθε : «Ο επξσπαίνο αγξόηεο έρεη επγεληθό πλεύκα. Οη δηαλννύκελνη, πνπ

έρνπλ ηελ επνπηεία γηα ηνπο αγξόηεο, είλαη εθείλνη πνπ

βξίζθνληαη ζε ιάζνο δξόκν». Ο Νηθόιανο επέκελε λα ιέεη πσο, αλ ζπλερίδνληαλ απηέο νη ζπλζήθεο ζηε δπηηθή Δπξώπε, ήηαλ

πνιύ πηζαλό λα ζπκβεί έλαο δεύηεξνο παγθόζκηνο πόιεκνο. Καη

είρε πξάγκαηη δίθην. Έλαο από ηνπο δηαθσηηζηηθόηεξνπο ιόγνπο ηνπ έιαβε ρώξα ηελ πξώηε Κπξηαθή κεηά ηελ Αλάιεςε, ην

1921, ζην κεηξνπνιηηηθό λαό ηνπ Αγ. Ησάλλε ηνύ Θενιόγνπ ζηε

Νέα Τόξθε θαη έθεξε ηνλ ηίηιν «Ο ιίζνο όλ απέξξηςαλ νη νηθνδνκνύληεο» (Μαηζ. 21:42), ζηνλ νπνίν θαινύζε ηε δπηηθή

Δπξώπε ζε επηζηξνθή ζηελ αιεζηλή πεγή θαη ην ζεκέιην ιίζν

ζύλνιεο ηήο θιεξνλνκηάο θαη ηνύ πνιηηηζκνύ ηεο, ζηνλ Κύξην θαη σηήξα Ηεζνύ Υξηζηό, ην δξόκν, ηελ αιήζεηα θαη ηε δωή.

Ο Νηθόιανο, επίζεο, πξόηεηλε πσο ήηαλ δπλαηόλ λα

θξαηήζεη ε Ακεξηθή, απηή ε πινύζηα πνιπεζληθή ρώξα, ςειά ηνλ ππξζό ηήο ειπίδαο γηα όιε ηελ αλζξσπόηεηα. «Ο θόζκνο

έγηλε κηθξόο, όκσο πεξηκέλεη λα αλαθύςεη κηα ελσκέλε

νληόηεηα. Ζ Δπξώπε αλαθάιπςε ηνλ θόζκν. Μπνξεί λα ηνλ νξγαλώζεη ε Ακεξηθή ;» ξσηνύζε θαη ππνζηήξηδε ζπλερώο ν

Νηθόιανο, κε ηελ ειπίδα πσο ε Ακεξηθή ζα έκπαηλε επηθεθαιήο

ζηελ πνξεία πξνο έλαλ εηξεληθό θαη δίθαην θόζκν γηα όινπο. Ωο απνηέιεζκα απηώλ ησλ νκηιηώλ, ν Νηθόιανο απνθιήζεθε

«δεύηεξνο Ζζαταο» θαη «Νένο Υξπζόζηνκνο» ηήο επνρήο καο’

επηπιένλ, νη ελέξγεηέο ηνπ βνήζεζαλ ζην λα γίλεη απνδεθηή ε Γηνπγθνζιαβία ζηελ Κνηλσλία ησλ Δζλώλ.

Όζνλ αθνξά ζηελ νξγάλσζε θαη ζεκειίσζε ησλ νξθαλνηξνθείσλ γηα ηνπο πάζρνληεο έξβνπο, ηόζν ζηηο

Ζλσκέλεο Πνιηηείεο όζν θαη ζηε Γηνπγθνζιαβία, ν Νηθόιανο

αθνξκνύζε από ηηο εληνιέο ηνύ Κπξίνπ Ηεζνύ Υξηζηνύ : Άθεηε ηα παηδία ειζείλ πξόο κε θαη κε θσιύεηε απηά, ησλ γάξ

ηνηνύησλ εζηίλ ε βαζηιεία ησλ νπξαλώλ…(Μαηζ. 19: 14) Οξάηε

κε θαηαθξνλήζεηε ελόο ησλ κηθξώλ ηνύησλ΄ ιέγσ γαξ πκίλ όηη νη άγγεινη απηώλ ελ νπξαλνίο δηα παληόο βιέπνπζη ην πξόζσπνλ

ηνπ παηξόο κνπ ηνπ ελ νπξαλνίο (Μαηζ. 18: 10). Γεύηε πξόο κε

πάληεο νη θνπηώληεο θαη πεθνξηηζκέλνη, θαγώ αλαπαύζσ

12

12

πκάο… ν γαξ δπγόο κνπ ρξεζηόο θαη ην θνξηίνλ κνπ ειαθξόλ

έζηηλ (Μαηζ. 11:28, 30). Δπείλαζα γαξ, θαη εδώθαηέ κνη θαγείλ, εδίςεζα, θαη επνηίζαηέ κε, μέλνο ήκελ, θαη ζπλεγάγεηέ κε,

γπκλόο, θαη πεξηεβάιεηέ κε, εζζέλεζα θαη επεζθέςαζζέ κε, ελ

θπιαθή ήκελ θαη ήιζεηε πξόο κε…ακήλ ιέγσ πκίλ, εθ΄όζνλ επνηήζαηε ελί ηνύησλ ησλ αδειθώλ κνπ ησλ ειαρίζησλ, εκνί

επνηήζαηε (Μαηζ. 25:35-36, 40). Ο Νηθόιανο έλησζε ηόζν

έληνλα ηνλ πόλν πνπ πξνθαινύζε ε απώιεηα ησλ αγαπεκέλσλ πξνζώπσλ, ώζηε ζπρλά αλαιπόηαλ ζε δάθξπα όηαλ

επηζθεπηόηαλ νξθαλά θαη θησρνύο ζηελ παηξίδα ηνπ. Πξηλ

έιζεη ζηελ Ακεξηθή ίδξπζε έλα νξθαλνηξνθείν ζηε Βίηνια, ηνπνζεηώληαο επηθεθαιήο ηνπ ηελ εμόξηζηε εγνπκέλε Αλλα -

πνπ ήηαλ πξνεγνπκέλσο γλσζηή σο ε θνηλσληθή εξγάηξηα

Νάληα Άληηηο - ζηε κνλή ηήο Βξαζέζβηλα. ηα θησρά παηδηά ηήο Γηνπγθνζιαβίαο, ν επίζθνπνο Νηθόιανο έγηλε γλσζηόο σο

«ληηέληα βιάληηθα» (ν παππνύο επίζθνπνο), σο ν άλζξσπνο πνπ

πξαγκαηηθά κεξηκλνύζε θαη θξόληηδε ην ιαό ηνπ θαη «πξαγκαηνπνηνύζε εθείλα πνπ θήξπηηε» γηα λα αλαθνπθίζεη ηα

δεηλά θαη ηηο δπζθνιίεο ηνπο. Ωο επηθεθαιήο ηνύ πκβνπιίνπ

ηήο εξβηθήο Πξόλνηαο γηα ην Παηδί ζην Βειηγξάδη, ν Νηθόιανο, ελώ βξηζθόηαλ αθόκε ζηελ Ακεξηθή, εμαζθάιηζε ρηιηάδεο

δνιάξηα ελίζρπζε γηα ηε θξνληίδα απηώλ «ησλ ειαρίζησλ». Με

ηα ρξήκαηα απηά νξγάλσζε πξνζσπηθά θαη είρε ηελ επνπηεία ζε νξθαλνηξνθεία ζην Κξάιηεβν, Σζαζάθ, Γθόξλη Μηιάλνβαηο θαη

Κξαγθνύζεβαο, όπνπ πάλσ από 600 θησρά παηδηά γεύηεθαλ

ζηελ πξάμε ηελ αγάπε ηνύ Υξηζηνύ. Σειηθά, αλαθνξηθά κε ηε δεκηνπξγία κηα ακεξηθαληθήο

επηζθνπήο ηήο εξβηθήο Οξζνδόμνπ Δθθιεζίαο, ν επίζθνπνο Νηθόιανο έγξαςε κηα παζράιηα επηζηνιή ην 1921 πξνο όιεο ηηο

ζεξβηθέο ελνξίεο ηήο Ακεξηθήο. Ο Νηθόιανο, όληαο ν πξώηνο

ηεξάξρεο πνπ ηαμίδεςε πνηέ ζηελ Ακεξηθή, γηλόηαλ παληνύ δεθηόο κε ην κεγαιύηεξν ζεβαζκό θαηά ηηο επηζθέςεηο ηνπ ζηηο

ζεξβηθέο θνηλόηεηεο. Σα πξνβιήκαηα ησλ έξβσλ ηήο Ακεξηθήο

ήηαλ πνιιά: ζπρλά πνηκέλνληαλ από ξώζνπο ηεξείο πνπ δελ θαηαιάβαηλαλ ηε γιώζζα ηνπο, δελ ππήξραλ κνλαζηήξηα ώζηε

λα θαζνδεγήζνπλ ηνπο αλζξώπνπο ζηελ πλεπκαηηθή δσή, δελ

ππήξρε θάπνην ηεξνδηδαζθαιείν γηα ηε κόξθσζε θιεξηθώλ θαη

13

13

ιατθώλ, νη κηθηνί γάκνη δεκηνπξγνύζαλ ζύγρπζε κεηαμύ ησλ

πηζηώλ, πξνέθππηαλ ζπρλά ζρίζκαηα ζηελ εγεζία κεηαμύ όισλ ησλ νξζνδόμσλ ηήο Ακεξηθήο, ππήξρε επηξξνή από εηεξόδνμεο

εθθιεζηαζηηθέο πξαθηηθέο, όπσο επίζεο εθθνζκίθεπζε πνπ

εηζρσξνύζε αζόξπβα ζηε δσή ησλ εθθιεζηώλ. Ο επίζθνπνο Νηθόιανο επέζηξεςε ζην Βειηγξάδη ζηηο 16

Ηνπλίνπ 1921, κεηά από έμη κήλεο ηεξαπνζηνιηθώλ ελεξγεηώλ

ζηελ Ακεξηθή. Όηαλ έθπγε, νη ζεξβνακεξηθαλνί ζξελνύζαλ γηα ηε ζηέξεζή ηνπ. Όκσο, όινη έιπηδαλ πσο ζα επέζηξεθε σο ν

λένο επίζθνπνο ησλ έξβσλ ηήο Ακεξηθήο. Ωζηόζν, ηνύην δελ

ήηαλ ζέιεκα Κπξίνπ. Γέθα εκέξεο αξγόηεξα, ζηηο 26 Ηνπλίνπ, παξέδσζε ηελ αλαθνξά ηνπ γηα ηελ θαηάζηαζε ζηελ Ακεξηθή,

ζε κηα ζπλεδξίαζε ηεο πλόδνπ ησλ επηζθόπσλ, πνπ έιαβε

ρώξα ζην ξέκζθη Κάξινβαηο’ θαη ζηηο 21 επηεκβξίνπ, ν κεηξνπνιίηεο Βαξλάβαο πξόηεηλε ηνλ επίζθνπν Νηθόιαν γηα

ηελ αλάιεςε ησλ θαζεθόλησλ ηνύ επηζθόπνπ Ακεξηθήο, κε ηνλ

αξρηκαλδξίηε Μαξδάξην Ούζθνθνβηηο ηήο κνλήο ηήο Ραθόβηηζα (λόηηα ηνύ Βειηγξαδίνπ) σο δηνηθεηηθό βνεζό. Ζ απόθαζε απηή

αλαζηάησζε πνιινύο επιαβείο αλζξώπνπο ζηελ παηξίδα, θαζώο

θαλείο απ’ απηνύο δελ ήηαλ έηνηκνο λα αθήζεη ηνλ πνιπαγαπεκέλν ηνπο «λέν Υξπζόζηνκν». Απνγνεηεπκέλνο

θάπσο από ηελ θαηάζηαζε πνπ είρε δεκηνπξγεζεί, ηνλ

Ηαλνπάξην ηνπ 1922, ν επίζθνπνο Νηθόιανο απνθάζηζε λα πάεη γηα πξνζθύλεκα ζηνπο Αγίνπο Σόπνπο θαη έπεηηα ηαμίδεςε ζην

Άγηνλ Οξνο, ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ, γηα λα πεξάζεη ην Πάζρα

καδί κε ηνπο εθεί κνλαρνύο. Ζ παξακνλή ηνπ απηή ζηνλ ηεξό εθείλν ηόπν, απνηεινύζε πλεπκαηηθή αλάγθε γηα ηνλ επίζθνπν

Νηθόιαν, θαζώο βξήθε ήξεκν θαηαθύγην από ηα πηεζηηθά πξνβιήκαηα θαη δήηεζε ηε ζπκβνπιή από ηνλ Οπξάλην Παηέξα

ηνπ.

Δπηζηξέθνληαο γηα λα παξεπξεζεί ζηε ύλνδν ησλ επηζθόπσλ, ν Νηθόιανο είρε ζρεκαηίζεη πηα ηελ πεπνίζεζε όηη ε

θαηάζηαζε ζηελ Ακεξηθή, όπσο είρε δεκηνπξγεζεί, ρξεηαδόηαλ

έλαλ κόληκν επίζθνπν πνπ ζα πξαγκαηνπνηνύζε θαη ζα έθεξλε εηο πέξαο ηα εθθιεζηαζηηθά ζρέδηα πνπ ν άγγεινο Κπξίνπ ηνύ

είρε άιινηε απνθαιύςεη ζην όλεηξό ηνπ. Έηζη, ν ίδηνο πξόηεηλε

ηνλ δηνξηζκό ηνύ αξρηκαλδξίηε Μαξδάξηνπ Ούζθνθνβηηο, πνπ

14

14

έκειε λα γίλεη ν πξώηνο κόληκνο έξβνο επίζθνπνο ηήο

Ακεξηθήο. Ο δηνξηζκόο επηθπξώζεθε από ηελ πιήξε ύλνδν ησλ επηζθόπσλ θαη ζηηο 18 Οθησβξίνπ 1923, ν αξρηκαλδξίηεο

Μαξδάξηνο αλέιαβε ηελ εγεζία ηήο εξβηθήο Δθθιεζίαο ηήο

Ακεξηθήο. Απηή ε απόθαζε, αλαθνύθηζε ελ κέξεη ηνλ επίζθνπν Νηθόιαν από ηα πνιππιεζή θαζήθνληά ηνπ. Δίρε ηώξα ηε

δπλαηόηεηα λα αθηεξσζεί νινθιεξσηηθά ζηε ζπγγξαθή

εκπλεπζκέλσλ βηβιίσλ, αιιά θαη λα πνηκαίλεη ηνλ πηζηό ιαό ηνπ ώζηε λα είλαη ηειεηόηεξα ζηεξεσκέλνο ζηελ αγάπε ηνπ

Ηεζνύ Υξηζηνύ θαη ηεο Δθθιεζίαο Σνπ. Σν 1923, ν Νηθόιανο

έγξαςε ην «Νέεο νκηιίεο ζηηο παξπθέο ηνπ Οξνπο» (Νόβε κπεζέληε πνλη γθόξκ), «Σθέςεηο πεξί ηνπ θαινύ θαη ηνπ θαθνύ»

(Μίζιη ν ληόκπξπ η διπ), θαη κηα εθηελή εξγαζία πνπ έθεξε ηνλ

ηίηιν «Οκηιίεο ζηελ Κπξηαθή θαη ηα ενξηαζηηθά επαγγέιηα» (Οκηιίγηε λα Νεληηέιλα η πξάδληηζα εβαγθέιηγηα).

Παξάιιεια κε ηε ζπγγξαθή, ν Νηθόιανο έβαιε ηηο βάζεηο

γηα κηα ιατθή ζξεζθεπηηθή θίλεζε, πνπ αξγόηεξα ηελ απνθαινύζαλ ζηνξγηθά Μπνγθνκνιγηάθη παθξηέη (θίλεζε ησλ

πξνζεπρνκέλσλ ζηνλ Θεό). Οη καζεηέο ηνύ ζεβαζηνύ

επηζθόπνπ, αξέζθνληαλ λα ζπγθεληξώλνληαη ζηελ επηζθνπηθή θαηνηθία θαη λα ςάιινπλ ηα νηθνδνκεηηθά θαη ζπγθηλεηηθά

άζκαηα πνπ εθείλνο είρε γξάςεη. Σν λα αηλνύλ θαη λα

δνμνινγνύλ ηνλ Κύξην απνηεινύζε κεγάιε ραξά θαη αγαιιίαζε γη’ απηνύο ηνπο δεισηέο έξβνπο. Οη άιινηε δηαζπξκέλνη ζηνλ

θόζκν έξβνη ρξηζηηαλνί βίσλαλ, ζηελ επαθή ηνπο κε ηνλ

Νηθόιαν, κηα επαγγειηθή θξεζθάδα πνπ αλαγελλνύζε ην πλεύκα ηνπο κεηά ηελ άζρεκε εκπεηξία ηνπ πνιέκνπ θαη ηνπο επέηξεπε

γηα κηα αθόκε θνξά λα εκβαπηηζζνύλ πιήξσο ζηελ αγάπε ηνπ Ηεζνύ Υξηζηνύ. Πξνζεπρόκελνη ζηνλ Κύξην ζηελ παηξνγνληθή

ζέξβηθε ιαιηά, νη έξβνη απηνί, πνπ πνζνύζαλ ζεξκά κηα

πιεξέζηεξε ρξηζηηαληθή δσή, ήηαλ έηνηκνη λα ζρεκαηίζνπλ ην ιαό ηνπ Θενύ, πνπ εγέηεο ηνπ ζα ήηαλ εθείλνο πνπ

αθαηάπαπζηα αηλνύζε ηνλ Θεό, ν επίζθνπνο Νηθόιανο.

Τπήξμαλ πνιινί ηεξείο πνπ δήιεπαλ, θαηά θάπνην ηξόπν, ηε «Μπνγθνκνιγηάθη παθξηέη» ηνύ Νηθνιάνπ’ θαζώο όκσο

άξρηζαλ λα βηώλνπλ ηελ αηζζεηή πλεπκαηηθή βειηίσζε ησλ

ελνξηηώλ ηνπο, ζηγά-ζηγά άξρηζαλ λα ππνζηεξίδνπλ ην

15

15

πξνζεπρεηηθό απηό θίλεκα. Οη δεισηέο απηνί - κε ηε ζπλερή

αλάγλσζε θαη κειέηε ησλ Γξαθώλ, ηε ςαικσδία πλεπκαηηθώλ αζκάησλ, ηε δσληάληα ηεο πξνζεπρήο, ηα ηαμίδηα από κνλαζηήξη

ζε κνλαζηήξη, ηε ζπρλή πξνζέιεπζε ζην κπζηήξην ηήο

κεηαλνίαο, ηελ ηήξεζε ησλ λεζηεηώλ θαη ηε ζπρλή κεηάιεςε ηνπ αρξάληνπ ώκαηνο θαη Αίκαηνο ηνύ Κπξίνπ καο Ηεζνύ

Υξηζηνύ - άξρηζαλ βαζκηαία λα κεηακνξθώλνπλ ηηο ηάμεηο ηνπ

θιήξνπ. Ο επίζθνπνο Νηθόιανο, βαζύο γλώζηεο ηήο πνηκάλζεσο ελόο ιανύ, επέηξεςε ζηνπο θινγεξνύο αλαδεηεηέο ηνύ Θενύ πνπ

ηνλ αθνινπζνύζαλ, λα εγεζνύλ ηεο πνξείαο γηα ηελ αλαλέσζε

ηεο εξβηθήο Δθθιεζίαο. Μέζσ απηνύ ηνύ πξνζεπρεηηθνύ θηλήκαηνο, ν κνλαρηζκόο αλαδσνγνλήζεθε, όπσο επίζεο νη

ζενινγηθέο ζπνπδέο, θαζώο ζαθώο απνδεηθλύεηαη, γηα

παξάδεηγκα, από ην βίν ηνπ κεγάινπ ζενιόγνπ θαη αζθεηή, αγ. Ηνπζηίλνπ Πόπνβηηο (δεο 25 Μαξηίνπ).

Σν 1927, κε πξόζθιεζε ηνπ ακεξηθαλνγηνπγθνζιαβηθνύ

πλδέζκνπ, ηνύ ηδξύκαηνο πνιηηηθώλ επηζηεκώλ ζηε Williamstown ηεο Μαζαρνπζέηεο θαη ηνπ θιεξνδνηήκαηνο

Carnegie γηα ηελ δηεζλή εηξήλε, ν επίζθνπνο Νηθόιανο ηαμίδεςε

γηα άιιε κηα θνξά ζηελ Ακεξηθή, επηζθεπηόκελόο ηελ γηα ηξίηε θνξά. Πέξαζε κόλν ηξεηο κήλεο ζηελ Ακεξηθή, κηιώληαο ζε

δηάθνξα παλεπηζηήκηα θαη εθθιεζίεο θαη κεξηκλώληαο γηα ηελ

πξόνδν ηήο ζεξβηθήο νξζόδνμεο κνλήο ηνύ Αγ. άβα ζηε Libertyville ηνπ Ηιηλόηο, πνπ βξηζθόηαλ ππό ηε δηεύζπλζε ηνπ

πξνζθάησο ελζξνληζκέλνπ επηζθόπνπ Μαξδαξίνπ.

Δπηζηξέθνληαο ζηελ παηξίδα, ν Νηθόιανο ζηακάηεζε ζην Λνλδίλν, όπνπ έκεηλε γηα δύν εβδνκάδεο, πξνθεηεύνληαο πσο

κηα επηθείκελε θαηαζηξνθή απεηινύζε ηελ Δπξώπε. Ο πξνθήηεο Νηθόιανο, έλαο άλζξσπνο κε ξίδεο ζην παξόλ θαη κηα

θαζαξή ζέαζε ηνπ κέιινληνο, ήηαλ κηα «θσλή βνώληνο ελ ηε

εξήκσ» γηα έλαλ ιαό πνπ αλαδεηνύζε ειπίδα γηα έλα εηξεληθό κέιινλ. Σν κήλπκά ηνπ ήηαλ μεθάζαξν : κεηαλνείηε, όηη ήγγηθελ

ε βαζηιεία ηωλ νπξαλώλ !

Δπηζηξέθνληαο ζηελ Ορξίδα, ν ζεβάζκηνο επίζθνπνο άξρηζε λα γξάθεη γηα άιιε κηα θνξά. Φαηλόηαλ πσο ε δηακνλή

ηνπ ζε μέλεο ρώξεο γέκηδε ην λνπ θαη ηελ θαξδηά ηνπ - όιε ηνπ

ηελ ύπαξμε - κε αιιεπάιιειεο ζείεο ζθέςεηο γηα ηνλ

16

16

ππνζρόκελν αηώλην παξάδεηζν΄ θαη ν κόλνο ηξόπνο λα

ειαθξώζεη θαη λα αλαπαπζεί απ’ απηνύο ηνπο πςεινύο πόζνπο ήηαλ λα ηνπο γξάςεη ζην ραξηί. Σν 1928 έγξαςε ηα έξγα Η

πίζηε ησλ ινγίσλ (Βέξα νκπξαδαβάληε ιηνύληη), Πόιεκνο θαη

Αγία Γξαθή (Ραη η κπίκπιηγηα) θαη Ο πξόινγνο ηήο Ορξίδαο

(Ορξίληζθη πξνιόγθ). Σν ηειεπηαίν έξγν, έλα βηβιίν πνπ

ππεξέβαηλε ηηο 1000 ζειίδεο, βαζηδόηαλ ζην ππόδεηγκα ηήο

αξραίαο αγηνγξαθηθήο γξακκαηείαο, πνπ πεξηιάκβαλε ηόζν ζύληνκνπο βίνπο αγίσλ όζν θαη πεξηζηαηηθά πξνο νηθνδνκή ησλ

πηζηώλ από ηνπο βίνπο αγίσλ αλδξώλ θαη γπλαηθώλ, θαζώο

επίζεο θαη ακαξησιώλ αλζξώπσλ. Σν έξγν απηό πνπ ηηηινθνξείην Οη βίνη ησλ αγίσλ ( Ζίηηγηε ζβέηη) βαζηδόηαλ ζην

ενξηνιόγην ηήο νξζνδόμνπ εθθιεζίαο. Ο πξόινγνο ηεο

Ορξίδαο, πνπ κεηαθξάζηεθε ζηα αγγιηθά ην 1985, έρεη γίλεη πηα έλα θιαζηθό πλεπκαηηθό έξγν γηα όινπο ηνπο ρξηζηηαλνύο πνπ

δνπλ ζηε Γύζε. Ο επίζθνπνο Μαπξνβνπλίνπ Ακθηιόρηνο

Ράληνβηηο, καζεηήο ηνπ Νηθνιάνπ, είπε θάπνηε πσο «δύν κόλν βηβιία ρξεηάδεηαη θαλείο λα αθνκνηώζεη θαη λα ηα βάιεη ζε

πξάμε, ώζηε λα θεξδίζεη ηε ζσηεξία ηήο ςπρήο θη απηά είλαη ε

Αγία Γξαθή θαη Ο πξόινγνο ηεο Ορξίδαο». ηελ πόιε ηεο Βίηνια, ζηελ επηζθνπή ηνύ Νηθνιάνπ,

βξηζθόηαλ ην ζεξβηθό ηεξνδηδαζθαιείν ηνύ Αγ. Ησάλλνπ ηνπ

Θενιόγνπ. Από ην 1929 κέρξη ην 1934, έλαο από ηνπο δηδαζθάινπο ηεο ζενινγίαο ήηαλ ν λεαξόο ηεξνκόλαρνο Ησάλλεο

Μαμίκνβηηο, ν κειινληηθόο αξρηεπίζθνπνο Ησάλλεο. Ο

επίζθνπνο Νηθόιανο εθηηκνύζε θαη αγαπνύζε ηνλ π. Ησάλλε θαη αζθνύζε επεξγεηηθή επηξξνή πάλσ ηνπ. Πνιιέο θνξέο ηνλ

άθνπγαλ λα ιέεη «αλ επηζπκείηε λα δείηε έλαλ δσληαλό άγην, πεγαίλεηε ζηελ Βίηνια ζηνλ π. Ησάλλε». Οη δσέο ηνύ επηζθόπνπ

Νηθνιάνπ θαη ηνπ π. Ησάλλε ζα παξαιιειίδνληαλ κηα κέξα από

ηνπο κεηαγελέζηεξνπο : θαη νη δύν ηνπο ζα πεξλνύζαλ ηα ηειεπηαία ρξόληα ηεο δσήο ηνπο ζηελ Ακεξηθή, ζα πέζαηλαλ εθεί

θαη ζα αλαγλσξίδνληαλ σο άγηνη από ηελ εθθιεζία.

ηηο αξρέο ηνπ 1930, ν επίζθνπνο Νηθόιανο ζπκκεηείρε ζηελ Παλνξζόδνμε πλδηάζθεςε πνπ έιαβε ρώξα ζηε κνλή

Βαηνπεδίνπ ηνπ Άγ. Όξνπο. Μπνξεί λα ιερζεί κε αζθάιεηα, πσο

ν επίζθνπνο Νηθόιανο ήηαλ «ε θσλή ηήο Οξζνδνμίαο» εθείλν

17

17

ηνλ θαηξό, θαζώο δελ ήηαλ κόλν ηθαλόο λα θαζνδεγεί ηνπο

επιαβείο νξζνδόμνπο Έιιελεο, έξβνπο, Ρώζνπο θαη Βνπιγάξνπο ζην λα ππεξβαίλνπλ νπνηαδήπνηε εζληθηζηηθή ηνπο

ξνπή, πνπ ζα κπνξνύζε λα απεηιήζεη ην ζύλδεζκν ηήο αγάπεο

θαη ηεο ελόηεηαο πλεύκαηνο κεηαμύ ηνπο, αιιά επίζεο, πξάγκα πνπ πηζαλόλ είλαη ζεκαληηθόηεξν, ν ζεβάζκηνο επίζθνπνο, κε

ηελ ηθαλόηεηα πνπ δηέζεηε λα απνζπά ηελ αιεζηλή Παξάδνζε

από ηηο ηνπηθέο παξαδόζεηο, ήηαλ ζε ζέζε λα εθζέηεη ζηνπο δπηηθνύο ρξηζηηαλνύο, θαηά ηξόπν αθξηβή θαη θαηαλνεηό, ηελ

αιεζηλή θαη αηώληα πίζηε ηήο Μηαο, Αγίαο, Καζνιηθήο θαη

Απνζηνιηθήο Δθθιεζίαο. Πξηλ ην μέζπαζκα ηνπ δεπηέξνπ παγθνζκίνπ πνιέκνπ, ν

Νηθόιανο έγξαςε ηα έξγα Σύκβνια θαη ζεκεία (Σύκβνιη η

ζηγθλάιη 1932), θαη Ννκνινγία (1940)’ θαη ην 1937 κέρξη θαη ηελ έθξεμε ηνπ πνιέκνπ ην 1941, ν Νηθόιανο θαηαπηάζηεθε κε

κηα ζπιινγή ησλ επηζηνιώλ ηνπ, πνπ έθεξε ηνλ ηίηιν

Ιεξαπνζηνιηθέο επηζηνιέο (Μηζηνλάξζθα πηζκά). Ζ αλζνινγία απηή, πνπ πεξηιάκβαλε εθαηνληάδεο επηζηνιέο, απνηεινύζε

αδηάζεηζηε καξηπξία γηα ηελ ζαπκαζηή επαγγειηθή

δξαζηεξηόηεηα ηνύ επηζθόπνπ Νηθνιάνπ, θαζώο γηλόηαλ θαλεξό πσο βξηζθόηαλ ζε απαξάκηιιε εγξήγνξζε λα

αληηκεησπίζεη ηελ πλεπκαηηθή θξίζε εθείλσλ ησλ επηθίλδπλσλ

θαηξώλ. Σν 1941, κε ηε γεξκαληθή θαηνρή ηεο Γηνπγθνζιαβίαο, ν

επίζθνπνο Νηθόιανο, καδί κε ηνλ παηξηάξρε Γαβξηήι Νηόηδηηο,

ζπλειήθζε θαη θαηαδηθάζηεθε ζε θπιάθηζε ζην απνηξόπαην ζηξαηόπεδν ζπγθέληξσζεο ηνπ Νηαράνπ ζηε Γεξκαλία. Πέξαζε

δύν ρξόληα ζην Νηαράνπ, γελόκελνο απηόπηεο κάξηπξαο θαη πάζρνληαο ν ίδηνο, κεξηθώλ από ηα πιένλ ζθιεξά βαζαληζηήξηα

πνπ ππέζηε πνηέ ην αλζξώπηλν γέλνο. Ο Νηθόιανο απέδηδε ηελ

επηβίσζή ηνπ απ’ απηή ηε θνβεξή δνθηκαζία ζηελ Κπξία Θενηόθν. Δλώ βξηζθόηαλ ζηε θπιαθή, έγξαςε ην Ιθεηήξηνο

θαλόλαο θαη πξνζεπρέο ζηελ Παλαγία κεηέξα ηνπ Θενύ (Μνικπέλη θαλόλ η καιίηβα πξηζβηέηαε κπαγθαξόληηηζη), καδί κε ην Τξεηο πξνζεπρέο ππό ηε ζθηάλ ησλ γεξκαληθώλ όπισλ (Τξη

καιίηβη νπ ζέλζη ληεκάληζηρ κπαγηνλέηα), πνπ δηαβάδεηαη θαη σο

πξνζσπηθό εκεξνιόγην ησλ ρξόλσλ ηήο αηρκαισζίαο ηνπ. ηηο 8

18

18

Ματνπ 1945, κε ηελ είζνδν ηεο 36εο ακεξηθαληθήο κεξαξρίαο

ησλ ζπκκαρηθώλ δπλάκεσλ, νη άγηνη νκνινγεηέο Νηθόιανο θαη Γαβξηήι απειεπζεξώζεθαλ. Καη νη δύν αλαδήηεζαλ ηόηε

θαηαθύγην ζηελ Αγγιία. Ύζηεξα, ν νκνινγεηήο Γαβξηήι

επέζηξεςε ζην Βειηγξάδη σο παηξηάξρεο, ελώ ν νκνινγεηήο Νηθόιανο πέξαζε ζηελ Ακεξηθή γηα ηέηαξηε θαη ηειεπηαία

θνξά. Μεηά ηελ απνζεξαπεία από πξνβιήκαηα πνπ ηνπ

παξνπζηάζηεθαλ ζηελ πιάηε θαη ηα πόδηα, ν εμόξηζηνο επίζθνπνο άξρηζε λα δίδεη δηαιέμεηο, σο ζπλήζσο, ζε δηάθνξα

κνξθσηηθά ηδξύκαηα. Σνλ Ηνύλην ηνπ 1946, ηηκήζεθε γηα ηελ

αθαδεκατθή ηνπ πξνζθνξά κε ηελ ηειεπηαία ηνπ δηδαθηνξία, εθείλε ηήο Ηεξάο Θενινγίαο από ην παλεπηζηήκην Κνινύκπηα.

πλνιηθά, ν επίζθνπνο Νηθόιανο απέθηεζε πέληε δηδαθηνξίεο.

Από ην 1946 - 1949, ν ζεβάζκηνο Νηθόιανο δίδαμε ζην ηεξνδηδαζθαιείν ηνπ Αγ. άβα ζηε Libertyville ηνπ Ηιηλόηο.

Καηαλνώληαο ηελ αλάγθε ησλ γελλεκέλσλ ζηελ Ακεξηθή

έξβσλ λα θαηερνύληαη νξζόδνμα ζηελ αγγιηθή γιώζζα, εμέδσζε ην έξγν Η πίζηε ησλ αγίσλ (1949). Σν 1950, έγξαςε

έλα δνθίκην πεξί ηήο νξζνδόμνπ κπζηηθήο ζενινγίαο ζηα

αγγιηθά, Τν ζύκπαλ σο ζεκείν θαη ζύκβνιν θαη έλα βηβιίν ζηα ζεξβηθά πνπ έθεξε ηνλ ηίηιν Η αλείδσηε γε (Ζέκιηα

ληεληόηδηγηα). Σν 1951, ην ηειεπηαίν βηβιίν πνπ έγξαςε ελώ

δίδαζθε ζηνλ Αγ. άβα ήηαλ, θαζώο ζα πεξίκελε θαλείο, ν Βίνο ηνπ Αγ. άβα. ύκθσλα κε ηα ιόγηα ηνπ δηαπξεπνύο θαζεγεηή

Βεζέιηλ Κεζίρ, «ην βηβιίν απηό απνθαιύπηεη θάηη ζρεηηθά κε

ηνλ ίδην [ηνλ επίζθνπν Νηθόιαν] όηαλ ζηνραδόηαλ ην ηέινο ηήο δσήο ηνπ Αγ. άββα : «ν άββαο απνηξαβήρηεθε ζηνλ Οίθν ηεο

ησπήο ηνπ, ζηε ηνπληέληηζα, θαη πξνζεπρήζεθε ζηνλ Θεό λα ηνλ αθήζεη λα πεζάλεη ζε μέλε γε». Γηαηί πξνζεπρήζεθε γη’

απηό ; Ο επίζθνπνο Νηθόιανο εμεηάδεη δηάθνξνπο ιόγνπο : ηε

δηακαξηπξία ηνύ άββα ελάληηα ζηελ πνιηηηθή αηαμία πνπ επηθξαηνύζε ζηελ παηξηθή γε, ηελ θιήζε ηνπ ζηηο ζπλεηδήζεηο

ησλ πηζηώλ γηα εγξήγνξζε θαη ηελ πεπνίζεζή ηνπ όηη ζα

εξγαδόηαλ γηα ηε ζσηεξία ηνπο από καθξηά. Οη ηξεηο απηνί ιόγνη, επεξέαζαλ πηζαλώο ηελ απόθαζε ηνύ επηζθόπνπ λα έιζεη

ζηελ Ακεξηθή θαη λα κελ επηζηξέςεη ζηελ Γηνπγθνζιαβία κεηά

ηε ιήμε ηνπ πνιέκνπ».

19

19

Σν 1951, ν πνιπαγαπεκέλνο επίζθνπνο Νηθόιανο

εγθαηαζηάζεθε ζην νξζόδνμν ξσζηθό κνλαζηήξη ηνύ Αγ. Σύρσλα, ζηε Νόηηα Υαλαάλ ηήο Πελζπιβάληαο. Δθεί πέξαζε ηα

ηειεπηαία πέληε ρξόληα ηήο επίγεηαο δσήο ηνπ σο θαζεγεηήο,

πξύηαλεο θαη ηειηθά δηεπζπληήο ηνύ ηεξνδηδαζθαιείνπ, θαζώο επίζεο θαη πλεπκαηηθόο γέξνληαο ησλ κνλαρώλ ηήο κνλήο ηνύ

Αγ. Σύρσλα. Γηα ηνπο ζπνπδαζηέο ηνύ ηεξνδηδαζθαιείνπ, ν

γεξαηόο επίζθνπνο ήηαλ έλαο αγαπεκέλνο παηέξαο πνπ πνηέ δελ ζα μερλνύζαλ. Γηα ηνπο ιατθνύο θαη όινπο ηνπο πηζηνύο ηήο

ελνξίαο ζηελ νπνία βξηζθόηαλ ε κνλή, όπσο θαη γηα όινπο

όζνπο έξρνληαλ ζε επαθή κε ηνλ επίζθνπν, ήηαλ έλαο ηεξάξρεο ζηνλ νπνίνλ έβιεπαλ λα θαλεξώλεηαη ε ράξε ηνπ Θενύ. Όληαο

«ηα πάληα ηνηο πάζη», ν Νηθόιανο εμέδηδε άξζξα ζηα ξσζηθά

γηα εθείλνπο πνπ αλαδεηνύζαλ ηνλ Θεό ζηε κνλή ηνπ Αγ. Σύρσλα, αιιά δίδαζθε απνθιεηζηηθά ζηα αγγιηθά, θαηά ηε

ζηηγκή πνπ πνιύ ιίγα καζήκαηα δηδάζθνληαλ ζ’ απηή ηε

γιώζζα. Γη’ απηόλ «ηάμε» είρε αλά πάζα ζηηγκή. Οηηδήπνηε ηνύ έιεγαλ, κπνξνύζε λα κεηακνξθσζεί θαη λα πξνζιάβεη ζην

ζηόκα ηνπ έλα βαζύηεξν λόεκα. Γηα παξάδεηγκα, κηα κέξα ζηελ

ηάμε, έλαο ζπνπδαζηήο αλέθεξε όηη ήηαλ κηα πνιύ ζθπζξσπή κέξα εμαηηίαο ηήο βξνρήο. Ο επίζθνπνο Νηθόιανο πιεζίαζε ζην

παξάζπξν, θνίηαμε έμσ, θαη εθζέηνληαο ηηο άιιεο ηδηόηεηεο ηήο

βξνρήο, από ηνλ Νώε κέρξη ζήκεξα είπε : « Σί είλαη βξνρή ; Δίλαη ζαλ ηνλ Υξηζηό πνπ ζηάιζεθε από ηνλ Παηέξα εθ ησλ

Οπξαλώλ γηα λα πνηίζεη κηα γε δηςαζκέλε».

Ζ άλεζε θαη ε επθνιία ηνπ ζηελ εθκάζεζε γισζζώλ θαηέπιεηηε ηνπο πάληεο. Ο Νηθόιανο κπνξνύζε λα δηαβάδεη, λα

γξάθεη θαη λα κηιά απηαίζησο επηά δηαθνξεηηθέο γιώζζεο. Παξάιιεια κε ηηο δξαζηεξηόηεηέο ηνπ ζηε κνλή ηνύ Αγ.

Σύρσλα, έδηλε δηαιέμεηο ζην ηεξνδηδαζθαιείν ηνπ Αγ.

Βιαδηκήξνπ ζην Crestwood ηεο Νέαο Τόξθεο, όπσο επίζεο θαη ζην νξζόδνμν ξσζηθό ηεξνδηδαζθαιείν ηήο κνλήο ηήο Αγίαο

Σξηάδνο ζηε Jordanville ηήο Νέαο Τόξθεο. Δλ ηνύηνηο, δελ

μέραζε ην ζεξβηθό πνίκληό ηνπ, θαζώο εμέδσζε ην 1952, ην έξγν Ο ζεξηζκόο ηνπ Κπξίνπ (Ζέηβηε Γθόζπνληληε) θαη Καζζηαλή, κηα

ηζηνξία κεηαλνίαο. Σν 1953, έγξαςε ην έξγν Σπδεηήζεηο

(Νηηβάλ), έλα βηβιίν πεξί ησλ Μπνγθνκόιηζθη θαη ησλ ζαπκάησλ

20

20

ηνπο. Σν ηειεπηαίν βηβιίν ηνπ, Η κνλαδηθή αγάπε ηεο

αλζξσπόηεηαο (Γηέληηλη ηζνβεθνιηνύκπαο) εθδόζεθε κεηαζαλάηηα ην 1958. Σν ηειεπηαίν θαζήθνλ πνπ αλέιαβε ν

επίζθνπνο Νηθόιανο ήηαλ ην ίδξπκα ηεο ζεξβηθήο Αγίαο

Γξαθήο, πνπ εμέδσζε κηα ζεηξά επηά νιηγνζέιηδσλ θπιιαδίσλ πάλσ ζε δηάθνξα ζενινγηθά ζέκαηα : «Ο Υξηζηόο πέζαλε γηα

καο», «θέςεηο πεξί ησλ επηά εκεξώλ», «Αγγεινη νη παιαηνί

αδειθνί καο», «Δπηά δεήζεηο», «Αγία Γξαθή θαη δύλακε», «Ηεξαπνζηνιηθέο επηζηνιέο» θαη «Σν κπζηήξην ηήο αθήο».

Ο άγηνο θαη ζενθόξνο παηέξαο καο επίζθνπνο Νηθόιανο

θνηκήζεθε ελ Κπξίσ ηελ Κπξηαθή 18 Μαξηίνπ ηνπ 1956, ζην ηαπεηλό θειί ηνπ, ζην νξζόδνμν ξσζηθό ηεξνδηδαζθαιείν ηνπ

Αγ. Σύρσλα. Όπσο αλέθεξε ν καθαξηζηόο εγνύκελνο Αζαλάζηνο

«ν επίζθνπνο ηέιεζε ηε Θεία Λεηηνπξγία ην αββάην 17 Μαξηίνπ. Όια ήηαλ αζπλήζηζηα όκνξθα. Μεηά ηε ιεηηνπξγία,

πήγε ζηελ ηξάπεδα καδί κε ηνπο άιινπο κνλαρνύο. Ύζηεξα από

κηα ζύληνκε νκηιία θαη βάδνληαο κεηάλνηα, ςηζύξηζε ηξείο θνξέο ηαπεηλά θαζώο έθεπγε «πγρσξέζηε κε παηέξεο». Απηό

ήηαλ θάηη αζπλήζηζην θαη μερσξηζηό, δηόηη δελ ην είρε θάλεη

πνηέ άιινηε…».2

Δθείλν ην πξσηλό ηήο Κπξηαθήο, ν καθαξηζηόο π. Βαζίιεηνο πήγε ζην δσκάηην ηνύ επηζθόπνπ

Νηθνιάνπ, πνπ βξηζθόηαλ ζην ηεξνδηδαζθαιείν θαη αθνύ

θηύπεζε ηελ πόξηα δελ έιαβε θακηά απάληεζε. Αλνίγνληαο, βξήθε ηνλ επίζθνπν λεθξό, μαπισκέλν ζην πάησκα ζε ζηάζε

γνλπθιηζίαο. Καηά πάζα πηζαλόηεηα, είρε πεζάλεη αλάκεζα ζηηο

επηά θαη νθηώ ην πξσί. Ήηαλ 76 εηώλ. Δηάθε θαηά ην ηππηθό ηήο Οξζνδόμνπ Δθθιεζίαο ζην ζεξβηθό κεηξνπνιηηηθό λαό ηνύ

Αγ. άββα ζηε Νέα Τόξθε θαη επιαβείο ρξηζηηαλνί από θάζε κέξνο ηνπ θόζκνπ ήιζαλ γηα λα ηηκήζνπλ θαη λα αθνύζνπλ ηα

εγθώκηα πνπ άξκνδαλ ζ’ έλαλ από ηνπο κεγαιύηεξνπο ηεξάξρεο

νιόθιεξεο ηήο νξζνδόμνπ εθθιεζίαο ηνύ εηθνζηνύ αηώλα. Από ηε Νέα Τόξθε, ην ηεξό ζώκα ηνπ κεηαθέξζεθε ζηε Libertyville

ηνπ Ηιηλόηο, βόξεηα ηνπ ηθάγν, ζηε νξζόδνμε ζεξβηθή κνλή ηνύ

Αγ. άββα, όπνπ έιαβαλ ρώξα θη άιιεο επηκλεκόζπλεο ηειεηέο (πακέλη). Σν ζώκα ηνπ αλαπαύζεθε ελ Κπξίσ ζηε λόηηα πιεπξά

ηνπ θαζνιηθνύ ηήο κνλήο, ζηηο 27 Μαξηίνπ 1956.

2 Δηιεκκέλν από ην Σπρσλάξην (Tikhonaire) ηνύ 1986 θαη 1988.

21

21

Όπσο θαη ν Αγ. άβαο, ν θσηηζηήο ηήο εξβίαο, ν άγηνο

επίζθνπνο Νηθόιανο πέζαλε ζε μέλε γε. Πίζσ από ην θαζνιηθό ηήο κνλήο ηνύ Σζειίηζε ζην γελέζιην ρσξηό ηνπ, ζην Λέιηηο,

δίπια ζηνλ ηάθν ηνύ αξρηκαλδξίηε Ηνπζηίλνπ Πόπνβηηο

( +1979), θπιάρζεθε ν ηόπνο γηα ηελ επηζηξνθή ηνπ ζηελ παηξίδα θαη ζην ιαό πνπ ηόζν πνιύ αγαπνύζε. Έηζη, ζηηο 27

Απξηιίνπ 1991 θαη αθνύ είραλ πεξάζεη είθνζη πέληε ρξόληα από

ηελ εκέξα πνπ αλαπαύζεθε ελ Κπξίσ ζηελ Ακεξηθή, ην ηεξό ζώκα ηνύ επηζθόπνπ Νηθνιάνπ κεηαθέξζεθε ζηελ παηξίδα ηνπ,

ζηε δπηηθή εξβία. Οη επιαβείο ακεξηθαλνί νξζόδνμνη, ηδηαίηεξα

πνιινί ξώζνη νξζόδνμνη, δελ ιεζκόλεζαλ ηνλ καθαξηζηό Νηθόιαν, θαζώο ην δσκάηηό ηνπ ζηε κνλή ηνύ Αγ. Σύρσλα

κεηαβιήζεθε ζε ηόπν πξνζθπλήκαηνο, πξνζεπρήο θαη

πεξηζπιινγήο. Ο αγαπεκέλνο ηνπ καζεηήο Ηνπζηίλνο Πόπνβηηο, έγξαςε απηά ηα ιόγηα ην 1961, θαηά ηελ πέκπηε επέηεην ηήο

αλαπαύζεσο ελ Κπξίσ ηνύ καθαξηζηνύ Νηθνιάνπ : «’

επραξηζηνύκε Κύξηε. ην πξόζσπό ηνπ έρνπκε έλα λέν Απόζηνιν ! ’ επραξηζηνύκε Κύξηε. ην πξόζσπό ηνπ έρνπκε

έλα λέν Δπαγγειηζηή ! ’ επραξηζηνύκε Κύξηε. ην πξόζσπό

ηνπ έρνπκε έλαλ λέν Οκνινγεηή ! ’ επραξηζηνύκε Κύξηε. ην πξόζσπό ηνπ έρνπκε έλα Νενκάξηπξα ! ’ επραξηζηνύκε Κύξηε.

ην πξόζσπό ηνπ έρνπκε έλα λένλ Άγην !»

«Ω, άγηε πάηεξ Νηθόιαε, ε κεγαινπξέπεηα ηήο δόμαο ζνπ ιάκπεη ζ’ όινπο θαη ηνπο θάλεη λα βιέπνπλ πξαγκαηηθά, θαζώο

ε ζεία ιακπξόηεηά ζνπ καο θσηίδεη κε ηελ ππεξάθζνλε αγάπε

ηνπ Υξηζηνύ, ηνύ Πξίγθηπα ηήο Δηξήλεο θαη Σαπεηλνύ Πνηκέλα. Πξέζβεπε ζηνλ Υξηζηό, ηνλ Δξαζηή ηήο αλζξσπόηεηαο, σ

αγαπεηόηαηε πνηκελάξρα, γηα καο ηνπο αζζελείο θαη άζιηνπο ακαξησινύο, ώζηε ν λνπο, ε ιακπξόηεηα, ε θξνληίδα, ε

ελέξγεηα, ε ζετθόηεηα, ε δύλακε, ε ζπζία, ε ηαπείλσζε θαη ε

αλαζηεκέλε Σνπ δόμα λα ιάκςνπλ κέζα ζηηο θαξδηέο καο, έηζη πνπ λα θαηνξζώζνπκε, έζησ θαη ζην ειάρηζην, λα θεξύμνπκε

θαη λα δηαδώζνπκε ηελ αγάπε Σνπ ζηα πέξαηα ηήο γεο΄ ζ’

Δθείλνλ αλήθεη ε δόμα, ε ηηκή θαη ε πξνζθύλεζε, καδί κε ηνλ άλαξρν Παηέξα Σνπ θαη ην δσνπνηό Σνπ Πλεύκα, λπλ θαη αεί θαη

εηο ηνπο αηώλαο ησλ αηώλσλ. Ακήλ».

22

22

ΣΡΟΠΑΡΗΟ Α΄ Ήρνο ηέηαξηνο

Καλόλα πίζηεσο, θαη εηθόλα πξαόηεηνο, εγθξαηείαο

Γηδάζθαινλ, αλέδεημέ ζε ηε πνίκλε ζνπ, ε ησλ πξαγκάησλ αιήζεηα΄ δηά ηνύησ εθηήζσ ηε ηαπεηλώζεη ηα πςειά, ηε πησρεία

ηα πινύζηα, Πάηεξ ηεξάξρα Νηθόιαε’ πξέζβεπε Υξηζηώ ησ Θεώ,

ζσζήλαη ηαο ςπράο εκώλ.

Β΄ ΣΡΟΠΑΡΗΟ, Ήρνο πι. Σεηάξηνπ

Δξαζζείο παηξίδνο ηεο ζεο, σο θηιόπαηξηο απνδήκεζαο ίλα

παξάζρεηο βνήζεηαλ ηνηο πάζρνπζη ηέθλνηο ηνύ Θενύ, θαη σο Υξπζόζηνκνο λένο, εθήξπμαο ηνηο ελ ζθόηεη θαζεκέλνηο ηελ

εύξεζηλ ηνύ ελ θεθαιή γσλίαο ιίζνπ, Υξηζηνύ ηνύ Θενύ, ελ ηε

αησλία παηξίδη ηήο ηνύ Θενύ βαζηιείαο΄ ε πνηκεληθή ζνπ ηνηο πάζη αγάπε, νκνινγεηά Νηθόιαε, αζέσλ εηαζκνίο θαη αηθηζκνίο,

ελ αηρκαισζία σο ρξπζόο εθαζάξζε επηαπιαζίσο, ηελ

ζηεξξόηεηά ζνπ δεηθλύνπζα ππέξ ηήο αιεζείαο θαη ηνύ ιανύ ζνπ΄ δηά ηνύην, ηεξάξρα καθάξηε, εθηήζσ ηήο αησλίνπ δσήο ηνλ

ζηέθαλνλ.

[Μεη. ηνύ 2

νπ ηξνπαξίνπ : Αγαπώληαο ηελ παηξίδα ζνπ,

μεληηεύηεθεο σο γλήζηνο παηξηώηεο γηα λα εμαζθαιίζεηο

βνήζεηα γηα ηα πάζρνληα ηέθλα ηνπ Θενύ θαη σο λένο Υξπζόζηνκνο, θήξπμεο ζ’ εθείλνπο πνπ βξίζθνληαλ ζην ζθνηάδη

ηελ αλαθάιπςε ηνύ αθξνγσληαίνπ ιίζνπ, Υξηζηνύ ηνύ Θενύ,

ζηελ αηώληα παηξίδα ηήο βαζηιείαο ηνύ Θενύ’ ε πνηκεληθή ζνπ αγάπε πξνο όινπο, νκνινγεηά Νηθόιαε, θαζαξίζηεθε ζηελ

αηρκαισζία από ηνπο αζένπο, δείρλνληαο ηε κέξηκλά ζνπ γηα

ηελ αιήζεηα θαη ην ιαό ζνπ’ γη’ απηό, ζεβάζκηε ηεξάξρα, θέξδηζεο ην ζηέθαλν ηήο αηώληαο δσήο].

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΑΙ ΥΜΝΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΜΒΟΛΗ : © ΣΤΑΘΗΣ ΚΟΜΝΗΝΟΣ

ΜΑΪΟ 2004