Post on 25-Apr-2023
transcript
ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ Κ ΛΗ Ρ Ο Ν Ο Μ ΙΑ Σ
THE EUROPEAN H E R ITAG E DAYS
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ 8η ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΝ APX/TDN
ΣΥΛΛΟΓΟΣ "01 ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΙΟΛΝΝΙΝΠΝ"
II ΚΡΑΤΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ
Μετά την ίδρυση του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους με πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη και την εδραίωση του χριστιανισμού άλλαξε η οργάνωση και ο χαρακτήρας των αθλητικών δραστηριοτήτων. Ο αυτοκράτορας έχει τον κυρίαρχο ρόλο στο καθορισμό των όρων και των κανόνων του αθλητισμού, είναι δηλαδή ο αγωνοθέτης.Με απα γορευτικούς νόμους των πρώτων αυτοκρατόρων καταργήθη- καν τα αιματηρά θεάματα. Με άλλους νόμους (Ιουστινιάνειος κώδικας, Βασιλικά) επετράπη στον λαό να συνεχίσει τις αθλητικές του δραστηριότητες, ανάλογα με τις προηγούμενες καθιερωμένες παραδόσεις και θεσμούς χάριν «αρετής», «τρυφής», «αναπαύσεως» και «θεομηνίας». Δημιουργήθηκε έτσι μία κρατική μέριμνα για την ψυχαγωγία του λαού και η άθληση παίρνει κοινωνικό χαρακτήρα, καθώς τώρα οι αθλητικοί αγώνες δεν είναι αφιερωμένοι σε κάποιο θεό.
Η παρουσία του κράτους στον αθλητισμό ή ταν εμφανής παντού. Διατάξεις καθόριζαν
τα σχετικά με την διεξαγωγή των αγώνων, το χρόνο τέλεσής τους, τις τιμωρίες που περίμεναν τους παράνομου- ντες αθλητές κ.τ.λ. Άλλοι νόμοι χώριζαν τα αθλήματα σε βασικά και ελεύ
θερα, διαχωρίζοντας το είδος της τιμωρίας σε περίπτωση τραυματισμού ή θα
νάτου του αντιπάλου και όριζαν επίσης τα «θ εά μ α τα » που έπρεπε να διοργανωθούν
προς τέρψη του λαού. Οι νομοθετικές αυτές ρυθμίσεις κωδικοποιή θηκαν κυρίως στην εποχή του Ιουστινιανού, συνεχίστηκαν σε μετά γενέστερες περιόδους με το ίδιο πνεύμα, ενώ κατά τους υστεροβυζαντινούς χρόνους οι πηγές α- ναφέρονται συχνότερα στις δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου, επειδή οι αυτοκράτορες αναγκάστηκαν λόγω των δύσκολων περιστάσεων να βρεθούν πιο κοντά στο λαό και εξέλιπε πια ο φόβος της ανάστασης της αρχαία ς θρησκείας στα πλαίσια των αθλητικών εκδηλώσεων.
Ο ΙΠΠΟΔΡΟΜΟΣ, Η ΜΟΡΦΗ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ
Ο ιππόδρομοςαποτελεί την κυρία αθλητική έκφραση στους βυζαντινούς χρό νους. Ιππόδρομοι υπήρχαν σε όλες σχεδόν1 τις μεγάλες π όλεις της αυτοκρατορίας.Ο ιππόδρομος της Κ ω νσταντινούπολης, που ιδρύθηκε από τον Σεπτίμιο Σεβήρο τον 2° αι. μ.Χ. και ανακαινίσθηκε από τον Μ. Κωνσταντίνο, αποτελούσε τμήμα του Ιερού Παλατιού . Είχε την μορφή πετάλου με επιμηκυσμένες τις δύο πλευρές του.
Τα μέρη που τον αποτελούσαν ήταν οι carceres, το πέλμα και τα βάθρα. Οι carceres που ονομάζονταν επίσης μάγγανα και κάγκελα ήταν ένα χτίσμα με καγκελόφρακτες πόρτες, από τις οποίες έβγαιναν τα άρματα και αποτελούσε το σημείο εκκίνησης. Το πέλμα, ο στίβος του ιπποδρόμου, χωριζόταν σε δύο μέρη από μία χαμηλή αξονική κατασκευή, τη σπίνα (spina). Ο χαμηλός τοίχος της περιέκλειε νερό σε διάφορα επίπεδα. Το υδραυλικό αυτό σύστημα ονομαζόταν εύριπος. Στα δύο άκρα της σπί- νας, τους καμπτούς, όπου έστριβαν τα άρματα, υπήρχαν κυλινδρικές βάσεις με τρεις πέτρινους ή χάλκινους οβελίσκους. Υπήρχαν επίσης δύο τετρα- κιόνια, που είχαν πάνω τους το ένα επτά αβγά και το άλλο επτά δελφίνια, τα οποία χρησιμοποιούνταν
για το μέτρημα των γύρων του αγώνα. Επιπλέον η σπίνα κοσμούνταν με γλυπτά. Σήμερα σώζονται ο αιγυπτιακός οβελίσκος του Μ, Θεοδοσίου, ο οβελίσκος του Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητ ο και η στήλη των όφεων, ανάθημα των ελληνικών πόλεων στους Δελφούς μετά την μάχη των Πλαταιών. Τα βάθρα αποτελούσαν τα καθίσματα των θεατών. Αμφιθεατρικά διαταγμένα σε περίπου τριάντα ή σαράντα σειρές, στηρίζονταν σε κολόνες και κάτω από αυτά υπήρχαν βοηθητικοί χώροι. Το βασιλικό θεωρείο, το κάθισμα ή σέντζον,ήταν ολόκληρη πολυώροφη κατασκευή που επικοινωνού σε με το παλάτι και περιελάμβανε αίθουσες συμποσίων και ανό παύσης.
Οι αρματοδρομίες είχαν τακτές ημερομηνίες τέλεσης, «το ιππικόν του καταλόγου», αλλά γίνονταν και με την ευκαιρία διάφορων ευχάριστων γεγονότων, όπως θριάμβων, βασιλικών γενεθλίων, επισκέψεων επιφανών ξένων, καθώς επίσης και για αντιπερισπασμό από δυσάρεστα πολεμικά γεγονότα. Αγώνες διεξάγονταν επίσης τις Κυριακές και τις άλλες σημαντικές γιορτές, παρά την αντίθεση της Εκκλησίας.
Αγωνοθέτες μέχρι και το 6° αι. ήταν οι ύπατοι και αργότερα οι αυτοκράτο- ρες. Οι αγώνες διαρκούσαν είτε όλη την ημέρα είτε μόνο το πρωί. Σε κάθε αγώνα έπαιρναν μέρος τέσσερα τέθριππα, όσοι και οι δήμοι. Τα άρματα έπρεπε να τρέξουν επτά φορές τον γύρο του ιπποδρόμου. Σκοπός ήταν πάντοτε η νίκη, ακόμα και με την ανατροπή του αντιπάλου άρματος. 0 νικητής έπαιρνε ως βραβείο κλαδί φοίνικα, το βάίν (βάίον), από το οποίο ονομάσθηκε βάίον και ο ιπποδρομικός αγώνας. Επιπλέον έδιναν στον νικητή νομίσματα και φορέματα, όπως και ένα ασημένιο στεφάνι, το οποίο στους δύσκολους καιρούς της αυτοκρατορίας επιστρεφόταν για να χρησιμοποιηθεί στον επόμενο νικητή. Το στεφάνωμα του ηνίοχου γινόταν από αντιπρόσωπο του αυ-
τοκράτορα, πλην εξαιρετικών περιπτώσεων.Εκτός από τις αρματοδρομίες ο ιππόδρομος
περιελάμβανε και άλλα θεάματα και αγωνίσματα, στο τέλος των αρματοδρομιών ή στα κενά τους. Αυτά ήταν αναπαραστάσεις κυνη- γιών με άγρια θηρία, ψευτομάχες, ακροβασίες, σχοινοβασίες, ισορροπίες σε άλογα και παραστάσεις μίμων.
ΑΑΑΑ ΑΘΛΗΜΑΤΑ
Στο Βυζάντιο υπήρχαν και άλλα αγωνίσματα που συνέχιζαν τη ελληνορωμαϊκή αθλητική παράδοση. Τα παίζουν παιδαγωγικό ρόλο και περιορίστηκαν στην επίδειξη μιας επαγγελματικής ικανότητας. Βάσει του νόμου υπήρχαν πέντε βασικά αθλήματα (πάλη, πυγμαχία, άλμα, δρόμος και δίσκος) και τέσσερα ελεύθερα (ακόντιο, άρση βαρών, τόξο και σφαίρα).
Επίσης οι βυζαντινοί ασκούνταν στο παγκράτιο, το άλμα εις μήκος, ύψος και επί κοντώ, το παιχνίδι με ράβδους όπου χτυπιούνταν με μπαστούνια, τα κλοτσάτα όπου προσπαθούσαν με μεγάλα πηδήματα να κλωτσήσουν ο ένας τον άλλο και το τζυκάνιο που έμοιαζε με το σημερινό πόλο. Μετά την Φραγκοκρατία (13ος αι.) εμφανίσθηκαν στο Βυζάντιο η τζόστρα και ο τορνεμές, που ή ταν είδη κονταρομαχιών.
Οι βυζαντινοί ήταν θερμοί οπαδοί των αρματοδρομιών και γνώριζαν τα πάντα για τους ηνίοχους και τα άλογα. Οι αναφορές των πατέρων της Εκκλησίας περιγράφουν τις πόλεις στις ημέρες των αγώνων να κατοικούνται από «παίζοντες» και «μαινομένους» πολίτες. Οι θεατές ανήκαν σε διάφορες κοινωνικές τάξεις, φύλο, ηλικία, θρήσκευμα και εθνικότητα. Η Εκκλησία, επειδή κατά τις εορτές πολλοί εγκατέλειπαν τους ναούς για να πάνε στον ιππόδρομο, όπου συνέβαιναν ταραχώδη περιστατικά και εκτοξεύονταν ύβρεις από τους θεατές, απαγόρευε στους κληρικούς και τους μοναχούς να βλέπουν τους αγώνες. Πάνω στα βάθρα ο λαός μαινόταν παρακολουθώντας τα άρματα, έβριζε, τσακωνόταν με τους οπαδούς των αντιπάλων αρμάτων και έβαζε στοιχήματα. Απέναντι από το κάθισμα κάθονταν οι δήμοι, που αρχικά ήταν αθλητικά σωματεία και ε ξελίχθηκαν σε πολιτικές οργανώσεις με αξιόλογη δύναμη και επιρροή. Έτσι αναπτύχθηκε στον ιππόδρομο μεταξύ του αυτοκράτορα και των δήμων, ως φορέων της κοινής γνώμης, διάλογος ο οποίος μερικές φορές κατέληγε σε έντονη διαμάχη (στάση του Νίκα).
Ο ιππόδρομος ουσιαστικά ήταν το κέντρο όχι μόνο της αθλητικής, αλλά και της κοινωνικής και πολιτικής ζωής του βυζαντίου. Εκεί αναγορεύονταν αυτοκράτορες, γ ίνονταν υποδοχές επισήμων, αρχές επαναστάσεων, δ ια πομπεύσεις, θανατικές εκτελέσεις , συγκεντρώσεις για ευχάριστα γεγονότα, στρα
τιωτικοί θρίαμβοι. Εκεί έλεγε ο λαός τα αιτήματα του στον αυτοκράτορα, τον επευφημούσε ή τον αποδοκίμαζε.
' UlJWC f «η* t « 9 * '/«ΜΛ* *β· Τ ’**' r