1ՄԱՏՂԱՇԻ ԱՃԵՑՈՒՄ

2

Գրքույկում օգտագործված են «Վեպրո Հոլանդ» կազմակերպության կողմից հրատարակված նյութերը

3

ՆԱ ԽԱ ԲԱՆ

Մատ ղա շի կա ռա վա րու մը հրա տա-րա կած ձեռ նարկ նե րի շար քում թվով ե րկ րորդ ձեռ նարկն է: Սույն ձեռ-նարկ նե րի նպա տակն է տրա մադ րել կա ռա վար ման վե րա բե րյալ օգ տա-կար տե ղե կատ վու թյուն: Ամ բողջ աշ-խար հում կար ևոր վում է կաթ նա տու տա վա րի ճիշտ կա ռա վա րու մը, որ-պես զի կեն դա նի նե րի գե նե տի կա կան նե րու ժը լի ար ժեք դրս ևոր վի: Հնա-րա վոր չէ մեկ գր քույ կի մեջ նե րա-ռել կաթ նա տու տա վա րա բու ծու թյան նման բազ մա զան ու բարդ ո լոր տի բո լոր կող մե րը: Հնա րա վոր չէ նաև, որ կաթ նային տա վա րա բու ծու թյան ո լոր տի հետ ա ռն չու թյուն ու նե ցող բո լոր մար դիկ հա մա ձայ նեն հրա-տա րակ ված նյու թի բո լոր դրույթ նե-րի հետ: Ի նչ ևի ցե, կար ծում ե նք, որ

այս ձեռ նար կը կօգ նի խո րաց նե լու ձեր գի տե լիք նե րը կաթ նա տու նախ-րի կա ռա վար ման գործում՝ դրա նով ի սկ նպաս տե լով ա ռողջ և բարձր մթե րատ վու թյուն ու նե ցող նախ րի ձևա վոր մա նը:

4

Մատ ղա շի ա ճե ցու մը կաթ նային ա նասն ապա հու թյան կար ևոր բաղ-կա ցու ցիչ նե րից է: Դա կար ևոր նա-խա պայ ման է ա պա գա յում բարձր մթե րատ վու թյուն ու նե ցող կո վեր ստա նա լու հա մար: Մատ ղա շի ա ճեց-ման նպա տակը ո րա կյալ ե րինջ ներ ու նե նալն է, ո րոնք ի վի ճա կի կլի նեն վաղ տա րի քում ծնել՝ ա ռանց դժ վա-րու թյուն նե րի: Վաղ տա րի քում ծնի ա ռա վե լու թյուն ներից ե ն՝ ա ճեց ման ծախ սե րի նվա զե ցու մը, վաղ մթե րա-տվու թյու նը, ո րի ար դյուն քում կո վերն ա վե լի բարձր շա հույթ են ա պա հո-վում: Ծնի ժա մա նակ դժ վա րու թյուն-նե րից խու սա փե լու հա մար կար ևոր է, որ ե րինջ նե րը լավ զար գա ցած լի նեն: Ա ռա ջին ան գամ ե րինջ նե րին սերմ նա-վո րե լիս ան հրա ժեշտ է հաշ վի առ նել կեն դա նի զանգ վա ծը, այլ ոչ թե նրանց տա րի քը: Ո րոշ ե րինջ ներ հաս նում են ցան կա լի քա շի մո տա վո րա պես 14 ամ սա կա նում, մինչ դեռ մյուս նե րը՝ 16 ամ սա կա նում: Ո ւս տի, ե րինջ նե րի

սերմ նա վոր ման և, հետ ևա բար, ծնի ճիշտ տա րի քը ո րոշ վում է ը ստ նրանց ա ճի տեմ պե րի: Մատ ղա շի ա ճը ճիշտ կազ մա կեր պե լու պա րա գա յում հնա-րա վոր է սերմ նա վոր ման մի ջին տա-րի քը հասց նել 14-15 ամ սա կա նի, ո րի ար դյուն քում էլ ծնի մի ջին տա րի քը կլի նի մո տա վո րա պես 24 ամ սա կա-նը: Հոր թի կյան քի ա ռա ջին մի քա նի ա միս ներն ա վե լի կար ևոր են, քան շա-տերն են մտա ծում: Ա նհ րա ժեշտ է հա-տուկ ու շադ րու թյուն դարձ նել մատ ղա-շի ա ճի վրա և չպետք է աչ քա թող ա նել ոչ մի ման րուք: Հոր թե րի ա ճեց ու մը ֆեր մա յում ա մե նա պա տաս խա նա տու աշ խա տանք նե րից մեկն է, և այն մար-դը, ով զբաղ վում է դրա նով, պետք է լի ո վին գի տակ ցի, թե ի նչ պի սի պա-տաս խա նա տու գործ է կա տա րում ին-քը, որ պես զի կա րո ղա նա հնա րա վո-րինս բարձր ար դյունք ներ ա պա հո վել: Լավ ա ճեց ված ե րինջ նե րը կա րող են սերմ նա վոր վել վաղ տա րի քում:

ՆԵ ՐԱ ԾՈՒԹՅՈՒՆ

5

Հոր թե րի ա ճեց ման գոր ծըն թա ցը սկսում է նախ քան նրանց ծն վե լը: Ա նհ րա ժեշտ է ծնի ժա մա նակ ա պա-հո վել հի գի ե նիկ մի ջա վայր՝ խու սա-փե լու հա մար այն պի սի հի վան դու-թյուն նե րից, ի նչ պի սին է, օ րի նակ, լու ծը: Ծնն դօգ նու թյան ժա մա նակ ձեռ քե րը, օգ տա գործ վող պա րան-նե րը, ի նչ պես նաև՝ ծնի հա մար նա-խա տես ված վան դա կը պետք է լի նեն մա քուր և ախ տա հան ված: Ծնի հա-մար նա խա տես ված վան դա կը եր-բեք չպետք է օգ տա գործ վի հի վանդ կո վե րին պա հե լու հա մար: Հոր թե րի ծն վե լուց հե տո ա ռա ջին փու լը ա մե-նա կար ևոր ժա մա նա կաշր ջան նե րից մեկն է: Հոր թի ծն վե լուց ան մի ջա պես հե տո ան հրա ժեշտ է յո դի լու ծույ թով ախ տա հա նել պոր տը, և այդ գոր ծո-ղու թյու նը կրկ նել նաև հա ջորդ օ րը: Հոր թին ան հրա ժեշտ է շփել ծղո տով կամ մա քուր սր բի չով՝ ա րյան շր ջա-նա ռու թյու նը խթա նե լու նպա տա կով: Ե թե հոր թը հա զում է և հա զա լու ժա-մա նակ քթանցք ից լորձ է ար տադր-վում, ա պա ան հրա ժեշտ է նրան ան մի ջա պես բարձ րաց նել հետ ևի ոտ քե րից, որ պես զի լոր ձը բրոնխ նե-րից դուրս թափ վի:

Խի ժով կե րակ րու մը

Նո րա ծին հոր թե րի օր գա նիզ մում բա ցա կա յում են հի վան դու թյուն նե րի դեմ պայ քա րող հա կա մար մին ներ, ո ւս տի, շատ կար ևոր է նրանց կե րակ-րու մը մայ րա կան խի ժով: Ծնից հե տո մեկուկես ժամ վա ըն թաց քում հոր թին ան հրա ժեշտ է մաս-մաս կե րակ րել

1-2 լիտր մայ րա կան խիժով: Ե թե տվյալ հոր թի մայ րը խիժ չու նի, ա պա հոր թին պետք է կե րակ րել ուրիշ՝ նոր ծնած կո վի խի ժով: Խոր հուրդ է տրվում սառ նա րա նի սառ ցախ ցի կում ո րոշ քա նա կու թյամբ խիժ պա հել, որ պես զի հնա րա վոր լի նի դրա նով կե րակ րել հոր թե րին, ե թե նոր ծնած կո վը խիժ չու նե նա: Հոր թե րին ան-հրա ժեշտ է խի ժով կե րակ րել ծն վե լուց հե տո ա ռն վազն ե րեք օր շա րու նակ՝ օ րա կան 3-4 ան գամ: Յու րա քան չյուր կե րակր ման ժա մա նակ պետք է տր վի 1-2 լիտր խիժ: Շատ է ա կան է հոր թի ծն վե լուց ան-մի ջա պես հե տո նրան ո րոշ քա նա կի խի ժով կե րակ րե լը:

Հոր թին մոր մոտ թող նե լը

Նո րա ծին հոր թին կա րե լի է մոր հետ թող նել ա ռա ջին 12-24 ժամ-վա ըն թաց քում, որ պես զի հոր թը մոր կր ծից ու տի խի ժը: Այս մե թո-դի ա ռա վե լու թյունն այն է, որ կա թի ջեր մաս տի ճա նը միշտ հա վա սար է լի նում է մարմ նի ջեր մաս տի ճա նին, ի սկ թե րու թյունն այն է, որ դժ վար է վե րահս կել, թե հոր թը որ քան խիժ է ու տում, ի նչ պես նաև՝ մեծ է աղ տոտ-ման հա վա նա կա նու թյու նը: Հոր թին ան հրա ժեշտ է տե ղա փո խել հոր թե-րի հա մար նա խա տես ված ա ռան ձին վան դակ: Հոր թին հատ կա պես ան-հրա ժեշտ է ու շա դիր հետ ևել ծնին հա ջոր դող ե րեք օ րե րի ըն թաց քում՝ հա վաս տի նա լու հա մար, որ նա բա-վա կա նա չափ խիժ է ու տում:

ԿՅԱՆ ՔԻ Ա ՌԱ ՋԻՆ Օ ՐԵ ՐԸ

Հի գի ե նան

6 Հոր թե րի կե րակ րու մը ռե տի նե ծծա կով

Խի ժը կա րե լի է կե րակ րել նաև դույ լով կամ շշով, ո րի վրա ռե տի նե ծծակ է ամ րաց ված: Այս պի ս հորթն ան մի ջա-պես կսո վո րի կե րակր ման այս ե ղա-նա կին: Կե րակ րե լիս խի ժը պետք է ու նե նա մարմ նի ջեր մաս տի ճա նը, ի սկ դույլն ան հրա ժեշտ է բարձր պա հել, որ պես զի խմե լը հեշտ լի նի: Դա խթա-նում է մար սո ղու թյու նը և սնն դա րար նյու թե րի ներ թա փան ցու մը ա րյան մեջ: Այս մե թո դի ա ռա վե լու թյունն այն է, որ հնա րա վոր է վե րահս կել, թե որ քան խիժ է ու տում հոր թը. այն շատ աշ խա տա տար չէ և աղ տոտ-ման հա վա նա կա նու թյունն էլ փոքր է: Կե րակր ման դույ լե րը կամ շշե րը պար տա դիր պետք է լավ լվաց վեն և ախ տա հան վեն յու րա քան չյուր կե-րակ րու մից ա ռաջ, քան զի հա կա ռակ դեպ քում դրանք կա րող են աղ տոտ-ման և վա րա կի փո խանց ման աղ բյուր դառ նալ:

Հոր թե րի կե րակ րու մը դույ լով

Հոր թին սո վո րեց նում են դույ լից խմել՝ բե րա նը կա թի մեջ հրել-մտց նե լով: Դույ լով կե րակ րե լու ա ռա վե լու թյունն այն է, որ այն լվա նա լը հեշտ է և լվա-նա լոց հե տո նույն դույ լով կա րե լի է նաև կեն դա նի նե րին ջուր տալ:

Շատ է ա կան է դույ լե րի մա քուր լի նե լը

7 ԿԱԹ ՆԱՅԻՆ ՇՐ ՋԱ ՆԸ

Կաթ կամ կա թի փո խա րի նիչ

Հոր թի կյան քի ա ռա ջին ե րեք օրից հե-տո կա րե լի է աս տի ճա նա բար ան ցնել օ րա կան եր կու ան գամ կա թով կամ կա թի փո խա րի նի չով կե րակր մա նը: Ա ռա ջին ա մս վա ըն թաց քում կա րե լի է օ րա կան կե րակ րել մո տա վո րա պես 4% յու ղայ նու թյամբ 4-5 լիտր կաթ: Կա թի փո խա րի նի չի յու ղայ նու թյունն ա վե լի ցածր է՝ մո տա վո րա պես 2%, և ան հրա-ժեշտ է կե րակ րել օ րա կան 5-6 լիտր: Կաթն ան հրա ժեշտ է կեն դա նի նե րին տալ ա մեն օր՝ կա նո նա վոր ը նդ մի ջում-նե րով: Չորս շա բա թա կա նից սկ սած՝ կե րակր վող կա թի քա նա կը կա րե լի է աս տի ճա նա բար նվա զեց նել և եր կու ամ սա կա նում հասց նել օ րա կան 2-3 լիտ րի: Ցան կա լի է, որ կե րակր ման ժա մա նակ կա թի ջեր մաս տի ճա նը հա-մա պա տաս խա նի մարմ նի ջեր մաս տի-ճա նին: Սա կայն պետք է նշել, որ ե թե կա թի ջեր մաս տի ճանն ա մեն օր տար-բեր է լի նում, ա պա դա կա րող է ա վե լի շատ մար սո ղա կան խն դիր ներ ա ռա-ջաց նել, քան սա ռը կա թը:

Ջու րը

Կե րակր վող կա թի քա նա կու թյան նվա-զեց մա նը զու գըն թաց` ան հրա ժեշտ է ա վե լաց նել ջրի քա նա կը: Ջուրն ան փո-խա րի նե լի է, և այն պետք է միշտ առ կա լի նի հատ կա պես այն տեղ, որ տեղ օ դի ջեր մաս տի ճա նը բարձր է: Ա նհ րա ժեշտ է ջու րը հոր թե րի մո տից հե ռաց նել կա-թով կե րակ րե լուց մոտ մեկ ժամ ա ռաջ և նո րից հետ վե րա դարձ նել եր կու ժամ հե տո՝ չոր կե րե րով կե րակ րու մը խթա-նե լու հա մար:

Բարձ րո րակ կոշտ կե րեր

Ծն վե լուց մեկ շա բաթ հե տո հոր թե-րին ան հրա ժեշտ է տալ բարձ րո րակ կոշտ կե րեր, ի նչ պի սիք են, օ րի նակ, բարձրո րակ չոր, լավորակ խո տը: Ա նհ րա ժեշտ է վաղ տա րի քում խթա-նել կտ րի չի զար գա ցմանը: Կե րա մա նի մեջ միշտ պետք է լց ված լի նի բարձ-րո րակ կո պիտ կեր: Ե թե չոր խո տը կե րա մա նից կե րակր վի, այն միշտ մա քուր կմ նա, ի սկ դա շատ կար ևոր է հի վան դու թյուն նե րի կան խար գել ման հա մար:

Կա թով կե րակ րու մը պետք է կա տար վիկա նո նա վոր ը նդ մի ջում նե րով

Բարձ րո րակ կոշտ կե րե րով կե րակ րու մը խթա նում է կտ րի չի զար գա ցմանը

8

Ա ռա ջին շա բաթ վա նից սկ սած՝ հոր-թե րին ան հրա ժեշտ է կոշտ կե րե րին զու գըն թաց տալ մի բուռ ա ռն վազն 16% մար սե լի պրո տե ի նի պա րու նա-կու թյամբ ա խոր ժա համ կոն ցենտ-րատ ներ: Հոր թե րին կա րե լի է սո-վո րեց նել հա մակց ված կեր ու տել կա թով կե րակ րե լուց հե տո՝ մեկ բուռ նրանց բե րա նի մոտ պա հե լով: Նրանք կսկ սեն լի զել, հե տո էլ՝ ու տել: Վեց շա բաթ վա ըն թաց քում ան հրա-ժեշտ է աս տի ճա նա բար ա վե լաց նել կե րակր վող կոն ցենտ րատ նե րի քա-նա կը՝ հասց նե լով օ րա կան 1 կգ-ի: Դրա նից հե տո կա րե լի է ա վե լաց նել մինչև օ րա կան մոտ 1,5 կգ: Խոր հուրդ չի տր վում հոր թին տալ ա վե լի շատ կոն ցենտ րատ ներ, քան նա կա րող է ու տել մեկ օր վա ըն թաց քում: Ե թե կե րա մա նում մեծ քա նա կու թյամբ կոն ցենտ րատ լց ված լի նի, դա կա-րող է դուր չգալ հոր թե րին, և նրանք կա րող են հրա ժար վել ու տե լուց: Կե-րա մա նի կամ դույ լե րի մեջ եր բեք մի թո ղեք հին կե րամ նա ցորդ ներ, քա նի որ դրանք կա րող են բոր բոս նել և վա-րա կի աղ բյուր դառ նալ:

Ա ղյ$ սակ 1. Հոլշ տեյն ցե ղա տե սա կի տար բեր տա րի քի մատ ղա շի հա մար ա ռա ջարկ վող օ րա կան օպ տի մալ քա շա ճը

Տա րի քն ա միս նե րով Օ րա կան քա շա ճը (գ րամ)

Քա շը ժա մա նա կա հատ վա ծիվեր ջZմ

0-2 550-600 74-77

3-8 800-850 220-230

9-15 675-725 365-385

16-22 600-650 495-530

23-24 300-350 510-550

Հոր թե րին կա րե լի է կա թից կտ րել 2-2,5 ամ սա կա նում կամ, որ ա վե-լի ճիշտ է, ե րբ նրանց քա շը դառ նա 75 կգ, և նրանք սկ սեն ու տել օ րա կան 1 կգ կոն ցենտ րատ: Կա թից կտ րե լուց մեկ շա բաթ ա ռաջ կե րակր վող կա թի քա նակն ան հրա ժեշտ է նվա զեց նել մինչև օ րա կան մեկ ան գամ: Կա թից կտ րե լու ճիշտ ժա մա նա կը ո րո շե լու հա մար ան հրա ժեշտ է մաս նա գե տի ա չք ու նե նալ: Ե թե հոր թը տա ռա պում է որ ևէ հի վան դու թյամբ, ա պա ան-հրա ժեշտ է հե տաձ գել կա թից կտ րե-լը, մինչև որ կեն դա նին լի ո վին ա պա-քին վի: Նո րա ծին հոր թե րի հա մար նա խա տես ված կոն ցենտ րատ ներն ան հրա ժեշտ է փո խա րի նել կա թից կտ րե լու հա մար օգ տա գործ վող հա-մակց ված կե րով, ո րոնց մեջ մար-սե լի պրո տե ի նի պա րու նա կու թյու նը 14-15% է, սա կայն դրան զու գա հեռ, դրանց քա նակն ան հրա ժեշտ է ա վե-լաց նել մինչև օ րա կան 2 կգ: Շա րու-նա կեք հոր թե րին կե րակ րել բարձ րո-րակ խո տի սի լո սով կամ չոր խո տով: Ա ռա ջին վեց ա մս վա ըն թաց քում չի կա րե լի հոր թե րին կե րակ րել խո նավ և թարմ խո տով:

Կոն ցենտ րատ ներ (Հա տի կային հա մակց ված կե րեր) ԿԱ ԹԻՑ ԿՏ ՐԵ ԼԸ

9 ԿԱ ԹԻՑ ԿՏ ՐԵ ԼՈՒՑ ՄԻՆ ՉԵՎ ԾԻՆ

Օպ տի մալ ա ճի տեմ պե րը

Կա թից կտ րե լուց հե տո նվա զում է հո րթե րի հի վան դու թյուն նե րի և հնա րա վոր մա հա ցու թյան ռիս կային շրջա նը: Ան ցել է կե րակր ման թանկ շր ջա նը, և այժմ ան հրա ժեշտ է շեշ-տը դնել այն պի սի կե րա բաժ նի վրա, ո րն օպ տի մալ ա ճի տեմպ կա պա հո-վի: Ա ճի տեմ պե րը նշ ված են ա ղյու-սակ 1-ո ւմ:

Կե րակ րու մը

Ե թե կեն դա նի նե րը կե րակր վում են բարձ րո րակ կո պիտ կե րե րով, ա պա ան հրա ժեշ տու թյուն չկա նրանց 9 ամ սա կա նից հե տո կե րակ րել կոն-ցենտ րատ նե րով: Ե թե կոշտ կե րե-րը ցած րո րակ են (օ րի նակ՝ ծղոտ), ա պա ան հրա ժեշտ է շա րու նա կել

կոն ցենտ րատ նե րով կե րակ րու մը՝ կեն դա նի նե րի ա ճի հա մար ան հրա-ժեշտ սնն դային պա հանջ նե րը բա վա-րա րե լու նպա տա կով: Այս պա րա գա-յում կա րե լի է որ պես հիմք ըն դու նել 1 կգ կոն ցեն տը՝ գու մա րած ևս 1 կգ՝ յու-րա քան չյուր 100 կգ կեն դա նի զանգ-վա ծի հա մար: Կոն ցենտ րատ նե րով կե րակ րու մը դա դա րեց նե լուց հե-տո ան հրա ժեշտ է հա վաս տի ա նալ, որ կեն դա նին ստա նում է ան հրա-ժեշտ հան քային նյու թե ր: Հա կա-ռակ դեպ քում, ի լրումն կե րա բաժ-նի՝ կեն դա նուն ան հրա ժեշտ է տալ հան քա նյու թե րի խառ նուրդ: Խոր-հուրդ չի տր վում կե րակ րել մեծ քա-նա կու թյամբ ե գիպ տա ցո րե նի սի լոս: Հատ կա պես մինչև մեկ տա րե կան մատ ղա շը կա րող է չա փից ա վելի գի-րա նալ, ի սկ դա կա րող է ծնի ժա մա-նակ բար դու թյուն նե րի, ի նչ պես նաև՝ կր ծի հյուս վածք նե րի ճար պա կալ ման պատ ճառ դառ նալ, ո րն էլ բա ցա-սա բար է ան դրա դառ նում հե տա գա կաթ նատ վու թյան վրա:

Բարձ րո րակ կոշտ կե րե րը մնում են կար ևոր

10Ա ճի տեմ պե րի վե րահս կու մը Ա ճի տեմ պը ստու գե լու հա մար, բա ցի կեն դա նի նե րին կշ ռե լը, պետք է նաև հա տուկ ժա պա վե նով ու սի ետ ևի մա-սից չա փել նրանց կրծ քա վան դա կի շր ջա նա գի ծը: Ա ղյու սակ 2-ո ւմ ներ-կա յաց վում է կրծ քա վան դա կի չափ սի (կրծ քի փաթ) և կեն դա նի զանգ վա ծի հա րա բե րու թյու նը:

Սերմ նա վո րու մը Ե րինջ նե րին ան հրա ժեշտ է սերմ-նա վո րել այն ժա մա նակ, ե րբ նրանց կեն դա նի զանգ վա ծը հաս նի 350 կգ-ի: Հիմ նա կա նում դա հա մա պա տաս-խա նում է 14-15 ամ սա կան հա սա կին, ե թե պահ պան վեն ա ռա ջարկ վող ա ճի տեմ պե րը: Շատ կար ևոր է փոր-ձած ար տադ րող ցլի ը նտ րու թյու նը, ո րի սերմ նա հե ղու կով սերմ նա վոր-ված կեն դա նի նե րի ծի նը կըն թա նա հեշտ: Ե րբ ե րինջ նե րը տար վում են ա րա ծեց վե լու հե ռա կա ա րո տա վայ-րեր, կա րող է հար մար լի նել ե րի-տա սարդ, չփոր ձած ցլի մի ջո ցով բնա կան սերմ նա վո րու մը, սա կայն այդ պա րա գա յում հայտ նի չէ, թե ծինն ի նչ պես կըն թա նա: Հնա րա-վոր է, ո ր ծի նը դժ վար ըն թա նա, և հոր թը կեն սու նակ չլի նի: Բա ցի այդ, դժ վար ծնի հետ ևա ն քով կա ռա ջա-նան հետծնն դյան բար դու թյուն ներ, ծնած ե րինջին կր կին սերմ նա վո րե լու ա ռիթ կա ռա ջա նա, կնվա զի կեն դա-նու կաթ նատ վու թյու նը:

ՆՈՒՅ ՆԱ ԿԱ ՆԱ ՑՈՒ ՄԸ

Մատ ղա շի կա ռա վա րու մը ճիշտ կազ մա կեր պե լու նպա տա կով ան-հրա ժեշտ է ու նե նալ կեն դա նի նե րի

հա մա րա կալ ման լավ հա մա կարգ՝ կեն դա նի նե րի վե րա բե րյալ ճշգ րիտ գրան ցում ներ կա տա րե լու հա մար: Ժա մա նա կա վոր կամ մշ տա կան նույ-նա կա նաց ման նպա տա կով ցան կա-ցած տար բե րան շում ան հրա ժեշտ է կա տա րել ճշգ րիտ և վաղ տա րի-քում, նա խընտ րե լի է կեն դա նի նե րի ծն վե լուց ան մի ջա պես հե տո: Նույ-նա կա նաց ման ժա մա նակ, ի լրումն կեն դա նի նե րի հա մա րա կալ ման, կա րե լի է նաև նրանց լու սան կա-րել կամ ո ւր վագ ծել և այդ նկար նե-րը տե ղադ րել նախ րի կամ ֆեր մայի գրան ցա մա տյա նում: Կենդ ա նի նե րի ա րագ նույ նա կա նաց ման հա մար ա ռա վել հար մար է կի րա ռել ա կան-ջա կալ ներ կամ սա ռը այ րու մով տար բե րանշ ում:

Ա ղյ$ սակ 2. Հոլշ տեյն ցե ղի կրծ քի փա թի և կեն դա նի զանգ վա ծի հա րա բե ր$ թյ$ նը

Կրծ քի փա թը (սմ) Կեն դա նի զանգ վա ծը (կգ)

70 34

80 49

90 68

100 90

110 117

120 149

130 186

140 228

150 275

160 329

170 389

180 455

190 528

200 609

11

Ա կան ջա կալ ները որ պես նույ նա կա նաց ման ե ղա նակ

Ներ կա յումս շատ տա րած ված են պլաս տիկ ա կան ջա կալ նե րը: Դրանք լի նում են թվագր ված և դա տարկ: Եվ-րո պա կան մի շարք ե րկր նե րում կի-րառ վում է մեկ մի աս նա կան հա մա-կարգ, հա մա ձայն ո րի՝ յու րա քան չյուր հորթ, ցուլ կամ կով ու նի իր հա մա րը, ո րն օգ տա գործ վում է կեն դա նու ո ղջ կյան քի ըն թաց քում: Ե թե ա կան ջա կա-լը դա տարկ է դրա վրա հա տուկ գրի-չով կա րե լի է գրել ան հրա ժեշտ տե ղե-կատ վու թյու ն, օ րի նակ՝ ար տադ րող ցլի ա նու նը, հոր թի ծնն դյան ամ սա թի վը և հա մա րա նի շը: Ա կան ջա կալն ան հրա-ժեշտ է փակց նել ա կան ջի միջ նա մա-սում՝ մկա նային հյուս վածք նե րի միջև: Ա կան ջա կա լի մե ծու թյու նը պետք է այն քան լի նի, որ հնա րա վոր լի նի այն կար դալ ա ռն վազն 10 մետր հե ռա վո-րու թյու նից: Նա խընտ րե լի է, որ ա կան-ջա կա լը լի նի դե ղին, ի սկ դրա վրա գր-ված լի նի սև ջրա կա յուն թա նա քով:

Կեն դա նի նե րի տար բե րան շում սա ռը այ րու մով

Սա ռը այ րու մով կեն դա նի նե րի տար-բե րան շու մը կա տար վում է չոր

սա ռույ ցի կամ հե ղուկ ա զո տի մի ջո-ցով, ո րի ժա մա նակ ո չն չաց նում է մուգ մա զե րի ա ճը խթա նող պիգ մեն տային բջիջ նե րը, ո րից հե տո ա ճում են սպի-տակ մա զերը: Այս ե ղա նա կը բա վա-կա նին ան ցավ է, և նշան ներն էլ հեշ-տու թյամբ կար դաց վում են հեռ վից:

ՊԱՀ ՎԱԾ ՔԻ ՊԱՅ ՄԱՆ ՆԵ ՐԸ Ան հա տա կան պահ վածք

Նա խընտ րե լի է, որ նո րա ծին հոր թե-րը մո տա վո րա պես 3 շա բաթ ա ռան-ձին պահ վեն, քա նի որ նրանք կա րող են մի մյանց ծծել, ո րի ար դյուն քում

Հա մա րա կա լու մը նույ նա կա նաց ման լավ ե ղա նակ է

Ան հա տա կան պահ ված քը կպայ քա րի հի վան դու թյուն նե րի տա րած ման դեմ

12կա րող է հի վան դու թյուն նե րը մե կից մյու սին փո խանց վեն: Ան հա տա կան պահ ված քի հա մար կա րե լի է օգ տա-գոր ծել հոր թե րի վան դակ ներ կամ շար ժա կան հոր թա նոց ներ: Հոր թե-րի պահ ված քի պայ ման նե րը պետք է այն պի սին լի նեն, որ կեն դա նին կա րո ղա նա բա վա կա նա չափ թարմ օդ ստա նալ, պաշտ պան ված լի նի մի-ջան ցիկ և սա ռը քա մի նե րից, ան ձրև-նե րից: Քա նի որ շեն քի ներ սում դժ-վար է կար գա վո րել ջեր մաս տի ճա նը, խոր հուրդ է տր վում հոր թե րին դր սում պա հել՝ ա պա հո վե լով նրանց մա քուր մի ջա վայ րով և չոր ցամ քա րով: Այս ա մե նի կի րա ռու մը կա րող է զգա լի ո-րեն նվա զեց նել հի վան դու թյուն նե րի տա րած ման հա վա նա կա նու թյու նը: Խմ բային պահ վածք Ան հա տա կան պահ ված քի շր ջա նից հե տո հոր թե րին կա րե լի է խմ բե րով պա հել` յու րա քան չյուր վան դա կում 3-5 հորթ: Նա խընտ րե լի է, որ այդ վան-դակ նե րում առ կա լի նեն ծղո տի ցամ-քար: Հոր թե րին տե ղա փո խե լուց հե տո ան հա տա կան վան դակ ներն ան հրա-ժեշտ է մաք րել, ախ տա հա նել և հնա-րա վո րության դեպ քում ա ռնվազն մեկ շա բաթ դա տարկ թող նել: Խմ բային պահ ված քի ժա մա նակ կար ևոր է, որ յու րա քան չյուր հոր թի հա մար նա խա-տես ված լի նի բա վա կա նա չափ տա-րածք, բոք սե րը լի նեն չոր և ցամ քա-րով հա րուստ:

Ա ՐԱ ԾԵ ՑՈՒ ՄԸ

Կեն դա նի նե րը կա րող են լավ քա շաճ ա պա հո վել, ե թե նրանք լա վո րակ խոտ են ա րա ծում: Ա րո տա վայ րում մատ ղա շի ա րա ծեց ման ար դյուն քում կեն դա նի նե րը կա րող են վա րակ վել

էն դո պա րա զիտ նե րով: Ա նհ րա ժեշտ է հա վաս տի ա նալ, որ տվյալ վա րա-կը չա փա վոր է: Այս ե ղա նա կով մատ-ղա շը դի մադ րո ղա կա նու թյուն ձեռք կբե րի պա րա զիտ նե րի նկատ մամբ, և ա ճի հետ կապ ված խն դիր ներ չեն ա ռա ջա նա:

Զա գո նային ա րա ծե ցում

Զա գո նային ա րա ծե ցու մը կա րող է նպաս տել մա կա բույծ նե րի ո չն չաց-մա նը: Մատ ղաշ կեն դա նի ներն ա վե-լի լավ քա շաճ կա պա հո վեն, ե թե նրանց հա ճա խա կի տե ղա փո խեն նոր զա գոն ներ: Այս դեպ քում նույն-պես մա կա բույծ նե րը լի ո վին չեն ո չն-չա նում: Զա գո նային ա րա ծեց ման ժա մա նակ մատ ղաշն ա րա ծում է նոր և թարմ խոտ, ո րի շնոր հիվ էլ նվա-զում է մա կա բույծ նե րով վա րակ ման հա վա նա կա նու թյու նը: Հատ կա պես լավ ար դյունք ներ են գրանց վել, ե րբ մատ ղաշն ա րա ծեց-վել է կթի կո վե րից ա ռաջ այն ա րո-տա վայ րե րում, ո րոնք հնձ վել են նա-խորդ ա րա ծե ցու մից հե տո: Այդ լավ ար դյունք նե րին նպաս տել են բարձ րո-րակ ա րո տա վայ րե րը, որ տեղ խո տը

Հոր թերն ի րենց հար մա րա վետ են զգում չոր և մա քուր ծղո տե ցամ քա րի վրա

13

քիչ է վա րակ ված ճի ճու նե րով և դրանց թր թուր նե րով: Չի կա րե լի մատ ղա շին ա րա ծեց նել կո վե րից հե տո, քան զի շատ է մե ծա նում վա րակ ման ռիս կը:

Ա ՌՈՂ ՋՈՒԹՅՈՒ ՆԸ

Կեն դա նի նե րի ա ռող ջու թյու նը շատ կար ևոր գոր ծոն է օպ տի մալ ա ճի տեմ-պեր ա պա հո վե լու հա մար: Նախ րի ա ռող ջու թյան կա ռա վա րու մը և հի-վան դու թյուն նե րի կան խար գե լու մը կար ևոր դեր են խա ղում հի վան դու-թյուն նե րի բռն կում նե րի վե րահսկ ման գոր ծում: Ստորև կանդ րա դառ նանք մատ ղա շի՝ ա ռա վել հա ճախ հան դի-պող հի վան դու թյուն նե րի կան խար-գել մա նը և բուժ մա նը:

Լուծ

Լու ծը ճա նա չե լը հեշտ է: Ար տա թո-րան քը լի նում է ջրիկ, ու նե նում է սպի-տա կա վուն գույն և ու ժեղ հոտ: Հոր թն ու նե նում է թույլ տեսք, հե ղու կը խմում է կամ շատ դան դաղ, կամ էլ ը նդ-հան րա պես հրա ժար վում է խմե լուց: Նկատ վում է ջրազր կում, աչ քե րը փոս են ը նկ նում:

Կան խար գե լու մը

Լու ծը կան խե լու ա ռա ջին նա խա պայ-մա նը օպ տի մալ հի գի ե նայի պահ պա-նումն է, ո րի մի ջո ցով կա րե լի է խու սա-փել բազ մա թիվ ա վե լորդ խն դիր նե րից: Ե թե ձեր տն տե սու թյու նում հոր թե րի լու ծը լուրջ խն դիր է, ա պա այդ խնդ-րի լուծ մա նը կա րող է նպաս տել հղի կո վե րի պատ վաստ ման ծրա գի րը ծնի շա բա թից մինչև եր կու շա բաթ ա ռաջ ըն կած ժա մա նա կա հատ վա ծում:

Ո րա կյալ ա րո տա վայ րե րի շնոր հիվ ա պա հով վում է կեն դա նի նե րի բա վա րար ա ճը

Լավ հի գի ե նան հոր թին ա ռողջ է պա հում

14 Բու ժու մը

Ե թե լուծ է նկատ վում, ա պա հոր-թե րին ան հրա ժեշտ է լու ծույթ ներ (էլեկտ րո լիտ) տալ այն քան ժա մա-նակ, մինչև լու ծը կդա դա րի: Կա թով կե րակ րու մը պետք չէ եր կար ժա-մա նա կով դա դա րեց նել: Հոր թե րին կա րե լի է օ րա կան եր կու սից չորս ան գամ կե րակ րել կես լիտր կա թով ֆի զիո լո գի ա կան լու ծույթ տա լուց հե տո: Ե թե ա մեն ի նչ բա րե հա ջող ըն թա նա, ա պա կա րե լի է աս տի ճա-նա բար ա վե լաց նել կա թի քա նա կը և կե րակր ման հա ճա խա կա նու թյու նը: Ե թե լու ծի ա ռա ջաց ման պատ ճա ռը կե րակ րումն է ե ղել, ա պա կեն դա-նին եր կու օ րում կա պա քին վի: Ե թե եր կու օր հե տո կեն դա նու վի ճա կը չի լա վա նում, նշա նա կում է, որ լու ծի ա ռա ջաց ման պատ ճա ռը ման րէն է, և ան հրա ժեշտ է կեն դա նուն բու ժել հա կա բի ո տիկ նե րով: Ե թե տն տե սու-թյու նում հա ճախ են լի նում լու ծի հետ կապ ված խն դիր ներ, ան հրա ժեշտ է խորհր դակ ցել ա նաս նա բույ ժի հետ:

Շն չա ռա կան հի վան դու թյուն ներ

Կյան քի ա ռա ջին չորս ա միս նե րի ըն-թաց քում ան բա վա րար քա շա ճի կամ հոր թե րի մա հա ցու թյան հիմ նա կան պատ ճա ռը կա րող են լի նել շն չա ռա-կան ին ֆեկ ցի ա նե րը, ի նչ պի սին է, օ րի նակ, թո քա բոր բը: Թո քա բոր բի հիմ նա կան ախ տա նիշ ներն են՝ հա-զը, բարձր ջեր մաս տի ճա նը, ջրա-կա լած աչքե րը և քթից հո սող լոր ձը: Շն չա ռա կան հի վան դու թյուն նե րը հիմ նա կա նում տե ղի են ու նե նում եր կու սից չորս ամ սա կան հոր թե րի մոտ: Այդ ժա մա նակ օր գա նիզ մում

վե րա ցած են լի նում խե ժի մի ջո-ցով օր գա նիզմ ներ թա փան ցած հա կա մար մին նե րը: Կան խար գե լու մը

Խն դիր նե րի մեծ մա սը կա րե լի է վե-րաց նել կեն դա նի նե րին խի ժով կե-րակ րե լով և նրանց մա քուր ու լավ օ դա փոխ ված պայ ման նե րում պա հե-լով: Լավ օ դա փո խու թյան հա մա կար-գը նվա զեց նում է վա րա կի ճն շու մը մշ տա պես թարմ օ դի մա տա կա րար-ման մի ջո ցով: Դա ան հրա ժեշտ է շն-չա ռա կան հի վան դու թյուն նե րի կան-խար գել ման հա մար: Շն չա ռա կան հի վան դու թյուն նե րից խու սա փե լու նպա տա կով խոր հուրդ է տր վում մեկ տա րե կան կեն դա նի նե րին փոքր հոր-թե րից ա ռան ձին պա հել: Խոր հուրդ է տր վում ե րեք ամ սա կա նից բարձր հոր թե րին պատ վաս տել մեկ կամ մի քա նի շն չա ռա կան հի վան դու թյուն նե-րի դեմ: Բու ժու մը Ե թե կեն դա նին հի վան դա ցել է թո-քա բոր բով, ա պա բուժ ման ժա մա նակ ան հրա ժեշտ է ու շադ րու թյու նը սևե ռել ե րկ րոր դային բակ տե րի ալ ին ֆեկ ցիա -նե րի կան խար գել ման վրա: Հիմ նա-կա նում դրա կան ար դյունք է ու նե նում հա կա բի ո տիկ նե րով ա ռն վազն հինգ օր բու ժու մը: Ձեր ա նաս նա բույ ժը կա-րող է խոր հուրդ տալ, թե ո րն է տվյալ պա րա գա յում լա վա գույն բու ժու մը: Խն դիր նե րը վաղ շր ջա նում հայտ-նա բե րե լու հա մար ան հրա ժեշտ է մատ ղա շին ու շա դիր հետ ևել և ա ռող-ջա կան վի ճա կի վե րա բե րյալ գրան-ցում ներ կա տա րել:

15

ԱՐ ՏԱ ՔԻՆ ՄԱ ԿԱ ԲՈՒՅԾ ՆԵՐ

Կան խար գե լու մը

Ար տա քին մա կա բույծ նե րը և մաշ-կային հի վան դու թյուն նե րը, ի նչ պի սիք ե ն՝ քո սը, ո ջի լը, մկ նա տա մը և գորտ-նու կը, կան խար գե լե լու հա մար ան-հրա ժեշտ է ա պա հո վել լավ սա նի տա-րա հի գի ե նիկ պայ ման ներ: Խոր հուրդ է տր վում վա րակ ված կեն դա նի նե րին մե կու սաց նել: Խու զող մկ նա տա մը կան խար գե լե լու հա մար ան հրա ժեշտ է խու սա փել վա րակ ված կեն դա նի նե րի հետ շփու մից: Ա նաս նա շեն քը նույն պես կա րող է պա րա զիտ նե րի փո խանց ման աղ բյուր հան դի սա նալ: Ա մեն դեպ քում խոր հուրդ չի տր վում կեն դա նի նե րին խիտ խմ բե րով պա հել: Կեն դա նի նե րին ա նաս նա շեն քից դուրս հա նե լուց հե տո ան հրա ժեշտ է մատ ղա շի վան դակ նե-րը լավ մաք րել և ախ տա հա նել:

Բու ժու մը

Ո րոշ հա կա պա րա զի տային պրե պա-րատ ներ շատ ար դյու նա վետ են քո սի

և ո ջի լի վե րաց ման հա մար: Խու զող մկ նա տա մը կա րե լի է վե րաց նել ախ-տա հար ված հատ ված նե րը պղն ձային հիմ քով քի մի ա կան նյու թով մշա կե լով կամ կեն դա նի նե րին պատ վաս տե լով: Այժմ գո յու թյուն ու նեն նաև մի շարք ար դյու նա վետ դե ղա մի ջոց ներ: Ա մեն դեպ քում ա ռա ջար կում ե նք խորհր-դակ ցել ձեր ա նաս նա բույ ժի հետ, նախ քան պա րա զի տային և մաշ կային հի վան դու թյուն նե րի դեմ պայ քա րի մի ջո ցա ռում ներ սկ սե լը:

Ներ քին մա կա բույծ ներ

Նույ նիսկ լավ պահ ված քի պայ ման նե-րում ան հրա ժեշտ է մա կա բույծ նե րի դեմ պայ քա րի մի ջո ցա ռում ներ ձեռ-նար կել: Ե թե ար տա թո րան քի նմուշ-նե րի մեջ մա կա բույծ նե րի ձվե րի քա-նա կը չա փա զանց մեծ է, ան հրա ժեշտ է կա նո նա վոր կեր պով ճիճ վա թա փում կա տա րել: Ճիճ վա թա փումն ան հրա-ժեշտ է սկ սել 2 ամ սա կան հա սա կից և կրկ նել ե րեք ա մի սը մեկ:

Կան խար գե լում լավ օ դա փո խու թյան մի ջո ցով

16 Պատ վաս տում ներ վա րա կիչ հի վան դու թյուն նե րի նկատ մամբ Անհ րա ժեշտ է խորհր դակ ցել ա նաս-նա բույ ժի հետ մատ ղա շին դա բա ղի, խշխ շան պա լա րի, սի բի րախ տի և պաս տե րելյո զի դեմ պատ վաս տում-նե րի ծրա գիր կազ մե լու վե րա բե րյալ:

ԵՂ ՋԵ ՐԱ ՏՈՒ ՄԸ

Եղ ջե րատ ման նպա տակն է կր ճա-տել կեն դա նի նե րի և նախ րի հետ աշ խա տող մարդ կանց վնա սե լու ռիս-կը: Խոր հուրդ է տր վում եղ ջե րա տում կա տա րել 3-4 շա բա թա կան հա սա-կում, ե րբ շո շա փե լով հնա րա վոր է զգալ եղ ջե րային կո կո նը: Սա ո րո շա-կի ա ռա վե լու թյուն ներ ու նի ա վե լի մեծ տա րի քում եղ ջե րատ ման նկատ մամբ. այն շատ աշ խա տա տար չէ, չի ազ դում

ա խոր ժա կի և ա ճի վրա և ա պա հո վում է ա վե լի բարձր ար դյունք ներ: Նախ-քան եղ ջե րա հա տե լը, ան հրա ժեշտ է ցա վազր կել եղ ջյու րի հիմ քը:

Օ ղա կաձև այ րիչ Օ ղա կաձև այ րի չով եղ ջե րա տումն ա մե նա նա խընտ րե լի տար բե րակն է: Գոր ծի քը տա քաց նե լուց հե տո սեղ-մում են եղ ջյու րի շուր ջը և պտ տեց-նում, մինչև որ եր ևա սպի տակ եզ րը: Չի կա րե լի շատ խո րը սեղ մել, քան-զի դա կա րող է ու ղե ղի վնաս ված քի պատ ճառ դառ նալ: Այդ գոր ծո ղու թյու-նը տևում է 10-20 վայր կյան՝ կախ-ված մաշ կի հաս տու թյու նից: Եղ ջե-րա տու մից հե տո եղ ջյու րի փո սիկն ան հրա ժեշտ է ցո ղել OTC աե րո զո լով՝ հնա րա վոր ին ֆեկ ցի ա նե րը կան խե լու նպա տա կով:

Եղ ջե րա տու մը հ նա րա վոր է կա տա րել հա տուկ կլոր եր կա թե դու րի մի ջո ցով

17Ա ՎԵ ԼՈՐԴ ՊՏՈՒԿ ՆԵ ՐԻ ՀԵ ՌԱ ՑՈՒ ՄԸ

Ա վե լորդ պտուկ նե րը կա րե լի է հե-ռաց նել սուր, կոր մկ րա տով՝ նա խա-պես մաք րե լով և ախ տա հա նե լով կր ծի հա մա պա տաս խան հատ վա ծը: Ին ֆեկ ցի ա նե րից խու սա փե լու հա մար ան հրա ժեշտ է քսել յո դի թուրմ կամ OTC աե րո զոլ: Նպա տա կա հար մար է ա վե լորդ պտուկ նե րը հե ռաց նել եղ ջե-րատ ման ժա մա նակ: Ե թե կաս կած-ներ կան, ա պա խո րհուրդ է տրվում սպա սել մինչև հոր թե րը մե ծա նան: Այս թեթև վի րա հա տա կան մի ջամ-տու թյու նից հե տո տե ղի կու նե նա չն-չին ա րյու նա հո սու թյուն, և սպին հա-զիվ նկա տե լի կլի նի:

18

Մատ ղա շի ա ճեց ման գոր ծըն թա ցի բա րե լավ ման ար դյուն քում կեն դա նու ա ռա ջին ծինն ա վե լի վաղ տա րի քում կլի նի: Դա նշա նա կում է, որ կն վա զի մատ ղա շի ա ճեց ման վրա կա տար-վող ծախ սե րը, կեն դա նի ներն ա վե-լի վաղ տա րի քից կսկ սեն շա հույթ բե րել և կեր կա րի նրանց կյան քի մթե րա տու ժա մա նա կա հատ վա ծը: Հետ ևա բար մատ ղա շի ճիշտ ա ճե-ցու մը տն տե սա պես շա հա վետ կաթ-նային ա նաս նա պա հու թյան հիմքն է: Բարձր քա շաճ ա պա հո ված ե րինջ-ներն ի վի ճա կի կլի նեն ծնել մո տա-վո րա պես 2 տա րե կան հա սա կում: Մատ ղա շի ա ճեց ման գոր ծըն թա-ցում շեշտն ան հրա ժեշտ է դնել կե-րակր ման վրա՝ օպ տի մալ քա շաճ ա պա հո վե լու նպա տա կով, ի նչ պես նաև՝ մատ ղա շի հի վան դու թյուն-նե րի կան խար գել ման վրա: Մատ-ղա շի ճիշտ ա ճեց ման հիմ նա կան

նա խա պայ ման նե րը հետ ևյալն են.1. Ծնի ժա մա նակ ա պա հո վել հի գի ե նիկ

պայ ման ներ2. Ծն վե լուց ան մի ջա պես հե տո հոր թե րին

կե րակ րել խի ժով. խի ժով կե րակ րումն անհ րա ժեշտ է շա րու նա կել ա ռն վազն ե րեք օ ր՝ օ րա կան մի քա նի ան գամ

3. Ծն վե լուց հե տո հոր թե րին ան հրա ժեշտ է մոտ ե րեք շա բաթ ա ռան ձին պա հել

4. Կար ևոր է ու նե նալ կեն դա նի նե րի հա-մա րա կալ ման լավ հա մա կարգ

5. Ա նհ րա ժեշտ է աս տի ճա նա բար նվա-զեց նել կե րակր վող կա թի կամ կա թի փո խա րի նի չի քա նա կը և ա վե լաց նել բարձ րո րակ ա նաս նա կե րի, կոն ցենտ-րատ նե րի և ջրի քա նա կը

6. Հոր թե րին ան հրա ժեշտ է կա թից կտ րել 2-2,5 ամ սա կան հա սա կում

7. Կա թից կտ րե լուց հե տո հոր թե րին ան հրա ժեշտ է կե րակ րել բարձ րո րակ կո պիտ կե րե րով՝ օպ տի մալ քա շաճ ա պա հո վե լու նպա տա կով

ԱՄ ՓՈ ՓՈՒՄ

198. Լու ծի և շն չա ռա կան հի վան դու թյուն-

նե րի կան խար գել ման նպա տա կով ան-հրա ժեշտ է հոր թե րին պա հել բա ց օթյա պայ ման նե րում, ո րն ա պա հով ված կլի նի մա քուր ցամ քա րով

9. Զա գո նային ա րա ծեց ման շնոր հիվ կեն-դա նի նե րը բարձր քա շաճ կա պա հո վեն, ի սկ ներ քին մա կա բույծ նե րով վա րա-կումն էլ չա փա վոր կլի նի

10. Ե րինջ նե րին ան հրա ժեշտ է սերմ-նա վո րել այն ժա մա նակ, ե րբ նրանց կեն դա նի զանգ վա ծը մո տա վո րա պես կլի նի 350 կգ, սերմ նա վո րել ստուգ-ված ցլի սերմ նա հե ղու կով, որ պես-զի ծնի ժա մա նակ բար դու թյուն ներ չա ռա ջա նան:

Գրքe յկը լe յս է տեսել ԱՄՆ Գյe ղդեպարտամե նտի ֆինանսավորմամբ e Ագրոբիզնեսի և գյe ղի զարգացման

կենտրոն հիմն ադրամի աջակցe թյամբ

Մասնագիտական խմբագիր՝ Տիգրան ԳաբրիելյանԹարգմանիչ՝ ԶարZ հի Անդրեասյան

Տպագրe թյe նը «Անտարես» ՍՊԸՏպաքանակ՝ 1000

20

Veepro HollandLouis Braillelaan 802719 EK ZOETERMEERHOLLANDTel.: +31 793687703Fax: +31 793687701info@veepro.nlwww.veepro.nl

ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ԲԱՐՁՐ ՄԱԿԱՐԴԱԿ...

... ԼԱՎԱԳՈՒՅՆ ԱՐԴՅՈՒՆՔ ՍՏԱՆԱԼՈՒ ՀԱՄԱՐ