ELEL

QC

-AA

-04-001-GR

-C

ISSN 1680-9734

2 0 04

∏ ·ÚÔ‡Û· ¤ÎıÂÛË Â›Ó·È Ë ¤ÎÙË ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜ Ù˘, Î·È ·ÎÔÏÔ˘ı› ÙȘ¤ÓÙ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ˜ ÔÈ Ôԛ˜ ‰ËÌÔÛȇıËÎ·Ó ÙÔÓ √ÎÙÒ‚ÚÈÔ 1999,

2000, 2001, 2002 Î·È 2003. ™Ùfi¯Ô˜ Ù˘ Â›Ó·È Ó· ÚÔ‚¿ÏÏÂÈ Î·ÈÌÔÈÚ·ÛÙ› ÙËÓ ÚÔۋψÛË Ù˘ ∂˘Úˆ·˚΋˜ ŒÓˆÛ˘ ÛÙÔÓ

ÔÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎfi Û‚·ÛÌfi ÙˆÓ ·ÓıÚˆ›ÓˆÓ ‰ÈÎ·ÈˆÌ¿ÙˆÓ Î·È ÙˆÓıÂÌÂÏȈ‰ÒÓ ÂÏ¢ıÂÚÈÒÓ. Èڛ˜ Ó· ηχÙÂÈ ÂÍ·ÓÙÏËÙÈο ÙÔ ı¤Ì·,ÂȉÈÒÎÂÈ Ó· ÚÔÛ‰ÒÛÂÈ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ‰È·Ê¿ÓÂÈ· ÛÙȘ ΢ÚÈfiÙÂÚ˜ı¤ÛÂȘ Î·È ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ù˘ ∂∂, Î·È Ó· ·ÔÙÂϤÛÂÈ ¤ÁÁÚ·ÊÔ

·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÁÈ· Ù· ı¤Ì·Ù· ·˘Ù¿ ÁÈ· ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙËÓ ÔÔ›· ηχÙÂÈ,‰ËÏ·‰‹ ·fi ÙËÓ 1Ë πÔ˘Ï›Ô˘ 2003 ¤ˆ˜ ÙȘ 30 πÔ˘Ó›Ô˘ 2004.

°È· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ Ù˘ ∂˘Úˆ·˚΋˜ ŒÓˆÛ˘ Û ı¤Ì·Ù· ·ÓıÚˆ›ÓˆÓ ‰ÈηȈ̿وÓ,

ÂÈÛÎÂÊı›Ù ÙȘ ·ÎfiÏÔ˘ı˜ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰Â˜:

http://ue.eu.int/ (Policies/Foreign & Security Policy/Human Rights)

http://www.europa.eu.int/comm/external_relations/human_rights/intro

/index.htm

http://www.europarl.eu.int/comparl/human_rights/default_en.htm

http://europa.eu.int/pol/rights/index_en.htm

™Àªµ√À§π√∆∏™ ∂Àƒø¶∞´∫∏™ ∂¡ø™∏™

°∂¡π∫∏ °ƒ∞ªª∞∆∂π∞

∂E∂Ù‹ÛÈ· ¤ÎıÂÛË ÁÈ· Ù·

·ÓıÚÒÈÓ· ‰ÈηÈÒÌ·Ù·

∂˘Úˆ

·˚΋ ŒÓˆÛË –

∂Ù‹

ÛÈ·

¤ÎıÂÛ

Ë Á

È· Ù·

·ÓıÚÒ

ÈÓ

· ‰

ÈηÈÒ

Ì·Ù·

2004

42 0 0∂E∂Ù‹ÛÈ· ¤ÎıÂÛË ÁÈ· Ù·

·ÓıÚÒÈÓ· ‰ÈηÈÒÌ·Ù·

2

Ετήσια Έκθεση της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώµατα, η οποία εγκρίθηκε από το Συµβούλιο στις 13 Σεπτεµβρίου 2004.

Για περαιτέρω πληροφορίες, παρακαλείστε να έρθετε σε επαφή µε τη ∆ιεύθυνση "Τύπος, Επικοινωνία,Εθιµοτυπία" στην ακόλουθη διεύθυνση:

General Secretariat of the CouncilRue de la Loi 175B-1048 Brussels

Fax : +32 (0)2 235 49 77E-mail: public.info@consilium.eu.intInternet: http://ue.eu.int

Βιβλιογραφικό δελτίο υπάρχει στο τέλος του τεύχους.

Λουξεµβούργο: Υπηρεσία Επισήµων Εκδόσεων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 2004

ISBN 92-824-3077-4

ISSN 1680-9734

© Ευρωπαϊκές Κοινότητες, 2004

Επιτρέπεται η αναπαραγωγή µε αναφορά της πηγής.

Printed in Belgium

3

Πρόλογος

Είµαι στην πολύ ευχάριστη θέση να σας παρουσιάσω την έκτη ΕτήσιαΈκθεση για τα Ανθρώπινα ∆ικαιώµατα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η έκθεσηαυτή αντιπροσωπεύει κοινή προσπάθεια των 25 κρατών µελών τηςΕυρωπαϊκής Ένωσης. Για πρώτη φορά µετά από την επίσηµη προσχώρησήτους, τα δέκα νέα κράτη µέλη συνέβαλαν στη σύνταξη της έκθεσης. Αυτόείχε σαν αποτέλεσµα η συζήτηση στους κόλπους της ΕΕ καρπός της οποίας υπήρξε η παρούσαέκθεση να κερδίσει σε βάθος και εµβέλεια. Επιπλέον, το γεγονός ότι 25 χώρες µοιράζονται τιςαυτές αρχές και αξίες ενισχύει την απήχηση της διεθνούς παρουσίας µας και µας δίνει µεγαλύτερηδύναµη για την επίτευξη των στόχων µας στον τοµέα των ανθρώπινων δικαιωµάτων στο µέλλον.

Πρόσφατα ο κόσµος παρέστη µάρτυς της φρίκης της τροµοκρατίας στην πιο αποτρόπαια µορφήτης, όταν εκατοντάδες αθώα παιδιά, δάσκαλοι και γονείς σκοτώθηκαν µετά την οµηρεία τους σεσχολείο του Μπεσλάν, στην Νότια Οσετία. Αυτές οι ανατριχιαστικές εικόνες µας θύµισαν γεγονότατα οποία έλαβαν χώρα πριν από ένα εξάµηνο περίπου, όταν πάλι νιώσαµε την φρίκη τηςτροµοκρατίας κατά την απίστευτης αγριότητας βοµβιστική επίθεση εναντίον των επιβατών τραίνουτης Μαδρίτης. Αυτή η τροµακτική ενέργεια µας συγκλόνισε όλους και αποκάλυψε για µία ακόµηφορά ευάλωτες είναι οι ανοικτές δηµοκρατικές κοινωνίες. ∆ιότι εκείνη τη στιγµή η επίθεσηστρεφόταν κατά των βασικών αρχών της δηµοκρατίας, της ελευθερίας, του κράτους δικαίου καιτου σεβασµού των ανθρώπινων δικαιωµάτων. Όλες οι χώρες που υποστηρίζουν τις αρχές αυτέςπρέπει να υψώσουν το ανάστηµά τους και να υπερασπιστούν τα ανθρώπινα δικαιώµατα και τιςθεµελιώδεις ελευθερίες και σε στιγµές εντάσεων.

Σκοπός της παρούσας έκθεσης είναι να δοθεί µία εικόνα της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσηςστον τοµέα των ανθρώπινων δικαιωµάτων. Έχει ως στόχο να ενισχύσει τη διαφάνεια και θαχρησιµοποιηθεί στο συνεχιζόµενο διάλογο µε τα κοινοβούλια και την κοινωνία των πολιτών. Μετάτην εισαγωγή, το δεύτερο κεφάλαιο της έκθεσης προσφέρει ανασκόπηση της θεσµικής δοµής τηςΕυρωπαϊκής Ένωσης και του πλαισίου της πολιτικής της για την προαγωγή των ανθρωπίνωνδικαιωµάτων. Το τρίτο κεφάλαιο ασχολείται κυρίως µε τις πολιτικές τις οποίες έχει υιοθετήσει ηΕυρωπαϊκή Ένωση για να διασφαλίσει την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωµάτων εντός τουεδάφους της. Το τέταρτο κεφάλαιο αφορά τις δράσεις που αναλαµβάνει η ΕΕ σε σχέση µε τρίτεςχώρες τόσο σε πολυµερή φόρα όσο και σε διµερή βάση.

4

Η προαγωγή και η προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωµάτων απαιτούν προσήλωση καιεπαγρύπνηση. Ευρισκόµαστε συνεχώς ενώπιον νέων παραβιάσεων των ανθρώπινων δικαιωµάτωνοι οποίες απαιτούν άµεση αντιµετώπιση, ενώ πάλι άλλα θέµατα ανθρώπινων δικαιωµάτωνπαραµένουν ανεπίλυτα εδώ και χρόνια παρά την άσκηση διεθνών πιέσεων. Λίγες είναι οι χώρες,συµπεριλαµβανοµένων και των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες έχουν να επιδείξουνκαθαρό µητρώο στο θέµα των ανθρώπινων δικαιωµάτων. Μόνο µέσω των κοινών προσπαθειώνµας θα µπορέσουµε να επιτύχουµε σταθερή βελτίωση της παγκόσµιας κατάστασης στο θέµα αυτό.Πρόκειται για δύσκολο αγώνα, όµως δεν µπορούµε να παραιτηθούµε από την προσπάθειά µας γιατην προαγωγή και προστασία των ανθρώπινων δικαιωµάτων.

Bernard BotΥπουργός Εξωτερικών των Κάτων Χωρών

Πρόεδρος του Συµβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

5

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑΠΡΟΛΟΓΟΣ ....................................................................................................................................... 31. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ................................................................................................................................ 72. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΕ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ∆ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ .................. 8

2.1 Νοµικές βάσεις .............................................................................................................. 82.2 Αρχές και προτεραιότητες ................................................................................................ 92.3 Κύριοι παράγοντες ......................................................................................................... 102.4 Ενσωµάτωση της παραµέτρου των ανθρώπινων δικαιωµάτων στις πολιτικές της ΕΕ .. 152.5 ∆ιαφάνεια και διάλογος µε την κοινωνία των πολιτών ................................................. 16

3. ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ∆ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ .... 173.1 Θεµατικά ζητήµατα ιδιαίτερης σπουδαιότητας ............................................................. 17

3.1.1 Ανθρώπινα δικαιώµατα και τροµοκρατία ............................................................. 173.1.2 Ρατσισµός, ξενοφοβία και αντισηµιτισµός ........................................................... 193.1.3 Άσυλο και µετανάστευση ..................................................................................... 223.1.4 Πρόσωπα που ανήκουν σε µειονότητες ................................................................ 273.1.5 Εµπορία ανθρώπων .............................................................................................. 283.1.6 ∆ικαιώµατα του παιδιού ....................................................................................... 303.1.7 Ανθρώπινα δικαιώµατα των γυναικών ................................................................. 313.1.8 Ανθρώπινα δικαιώµατα και οικονοµική ζωή ........................................................ 32

3.2 Χάρτης Θεµελιωδών ∆ικαιωµάτων και Συνέλευση ....................................................... 354. ∆ΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ∆ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΣΤΙΣ

∆ΙΕΘΝΕΙΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ........................................................................................................ 374.1 Μέσα και πρωτοβουλίες της ΕΕ στις σχέσεις µε τρίτες χώρες ...................................... 37

4.1.1 Κοινές στρατηγικές, κοινές δράσεις, κοινές θέσεις .............................................. 374.1.2 ∆ιαβήµατα/∆ηλώσεις ............................................................................................ 424.1.3 ∆ιάλογοι στον τοµέα των ανθρώπινων δικαιωµάτων µε την Κίνα και το Ιράν .... 434.1.4 ∆ιαβουλεύσεις µε τις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Ιαπωνία, τη Νέα Ζηλανδία, τη

Ρωσία και τις συνδεδεµένες χώρες στον τοµέα των ανθρώπινων δικαιωµάτων .. 474.1.5 Ρήτρες ανθρώπινων δικαιωµάτων σε συµφωνίες συνεργασίας µε τρίτες χώρες .. 494.1.6 ∆ραστηριότητες που χρηµατοδοτούνται στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής

Πρωτοβουλίας για τη ∆ηµοκρατία και τα Ανθρώπινα ∆ικαιώµατα ..................... 504.2 ∆ραστηριότητες της ΕΕ στα διεθνή φόρουµ .................................................................. 51

4.2.1 58η Σύνοδος της Γενικής Συνέλευσης των ΗΕ : η Τρίτη Επιτροπή ..................... 514.2.2 60ή Σύνοδος της Επιτροπής των ΗΕ για τα Ανθρώπινα ∆ικαιώµατα .................. 524.2.3 ∆ιεθνείς διασκέψεις .............................................................................................. 55

6

4.2.4 Το Συµβούλιο της Ευρώπης ..................................................................................... 564.2.5 Η ΕΕ και ο ΟΑΣΕ ..................................................................................................... 594.2.6 Σύµφωνο Σταθερότητας για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη ....................................... 63

4.3 Θεµατικά ζητήµατα ιδιαίτερης σηµασίας για την ΕΕ ........................................................ 654.3.1 Ανθρώπινα δικαιώµατα και τροµοκρατία ..................................................................654.3.2 Ατοµικά και πολιτικά δικαιώµατα .............................................................................674.3.3 Οικονοµικά, κοινωνικά και µορφωτικά δικαιώµατα .................................................684.3.4 Κατάργηση της θανατικής ποινής .............................................................................704.3.5 Βασανιστήρια και άλλη σκληρή, απάνθρωπη και εξευτελιστική µεταχείριση

ή τιµωρία ....................................................................................................................734.3.6 Το ∆ιεθνές Ποινικό ∆ικαστήριο και η καταπολέµηση της ατιµωρησίας ..................754.3.7 Στήριξη των εκλογών ................................................................................................774.3.8 Το δικαίωµα στην ανάπτυξη ......................................................................................814.3.9 Ρατσισµός, ξενοφοβία, απαγόρευση διακρίσεων και σεβασµός της

πολυµορφίας ..............................................................................................................824.3.10 ∆ικαιώµατα του παιδιού ............................................................................................ 854.3.11 Ανθρώπινα δικαιώµατα της γυναίκας ...................................................................864.3.12 Άτοµα µε αναπηρίες ..............................................................................................914.3.13 Άτοµα που ανήκουν σε µειονότητες .....................................................................924.3.14 Πρόσφυγες και εκτοπισθέντες ..............................................................................944.3.15 Υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωµάτων ......................................................974.3.16 Θέµατα Αυτόχθονων Πληθυσµών ........................................................................99

4.4 Κατάσταση των ανθρώπινων δικαιωµάτων ανά τον κόσµο ................................................... 1004.4.1 Ευρώπη ...........................................................................................................1004.4.2 Ασία ...........................................................................................................1044.4.3 Αφρική ...........................................................................................................1104.4.4 Αµερική ...........................................................................................................1114.4.5 Βόρεια Αφρική και Μέση Ανατολή ......................................................................... 112

5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ....................................................................................................................1176. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ....................................................................................................................120

7

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η παρούσα ετήσια έκθεση για τα ανθρώπινα δικαιώµατα είναι η έκτη του είδους της και καλύπτειτην περίοδο από 1ης Ιουλίου 2003 µέχρι 30 Ιουνίου 2004. Χρησιµοποιεί τα συµπεράσµατα τουΣυµβουλίου Γενικών Υποθέσεων και Εξωτερικών Σχέσεων ( ΣΓΥΕΣ) της 10ης ∆εκεµβρίου 2002όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώµατα και τον εκδηµοκρατισµό στις τρίτες χώρες ως πλαίσιο γιατην ανάλυση τόσο των εσωτερικών όσο και των εξωτερικών πολιτικών στον τοµέα τωνανθρωπίνων δικαιωµάτων καθώς και της υλοποίησής τους.

Η παρούσα έκθεση αποσκοπεί να παρουσιάσει µε ποιο τρόπο το σύνολο των κοινών αξιών στοοποίο βασίζεται η ΕΕ µπορεί να µετουσιωθεί σε έµπρακτες πολιτικές και θέσεις της ΕΕ στον τοµέατων ανθρώπινων δικαιωµάτων. ∆εύτερον, οι εµπεριστατωµένες πληροφορίες που παρατίθενταιστην έκθεση χρησιµεύουν ως βάση για την αξιολόγηση και τον προσδιορισµό τοµέων στουςοποίους πρέπει να βελτιωθεί η πολιτική της ΕΕ όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώµατα.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ως βάση και καθορίζεται από τη στράτευσή της υπέρ της αρχής τηςελευθερίας, της δηµοκρατίας, του σεβασµού των ανθρώπινων δικαιωµάτων και των θεµελιωδώνελευθεριών και του κράτους δικαίου. Η προσήλωση στις αρχές αυτές συνιστά το θεµέλιο και τηνπροϋπόθεση για την ειρήνη, τη σταθερότητα και την ευηµερία κάθε κοινωνίας. Η ΕΕ πιστεύειακράδαντα ότι αυτό αποτελεί θεµιτό µέληµα και σηµαντική ευθύνη της διεθνούς κοινότητας.

Κατά την υπό εξέταση περίοδο λίγες ήταν οι σηµαντικές θετικές εξελίξεις στον τοµέα τωνανθρώπινων δικαιωµάτων. Αξίζει να σηµειωθεί, ωστόσο, η κατάργηση της θανατικής ποινής στηνΑρµενία, τη Σαµόα και το Μπουτάν και η υποστήριξη του ψηφίσµατος για τη θανατική ποινή, τοοποίο εκδόθηκε µε πρωτοφανή πλειοψηφία κατά την 60ή σύνοδο της Επιτροπής των ΗνωµένωνΕθνών για τα Ανθρώπινα ∆ικαιώµατα (ΕΑ∆). Η κατάργηση της θανατικής ποινής παραµένει ένααπό τα κεντρικά σηµεία της πολιτικής της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώµατα. Μία άλλη θετικήεξέλιξη στην ΕΑ∆ τη χρονιά που πέρασε ήταν ο διορισµός Ανεξάρτητου Εµπειρογνώµονα για τηνπροστασία των ανθρώπινων δικαιωµάτων κατά την καταπολέµηση της τροµοκρατίας, γεγονός πουκαταδεικνύει έµπρακτα τη σηµασία που η ΕΕ αποδίδει στο θέµα της τροµοκρατίας, υπό το φωςεπίσης της αποτρόπαιης βοµβιστικής επίθεσης στη Μαδρίτη στις 11 Μαρτίου 2004. Τα κύριαθέµατα µε τα οποία ασχολήθηκε η οµάδα για τα ανθρώπινα δικαιώµατα (COHOM) κατά την υπόεξέταση περίοδο ήταν τα «Παιδιά και Ένοπλες Συγκρούσεις» και «Υπερασπιστές των Ανθρώπινων∆ικαιωµάτων», για αµφότερα εκ των οποίων εγκρίθηκαν κατευθυντήριες γραµµές. Άλλες θετικέςεξελίξεις παρουσιάζονται σε άλλα σηµεία της παρούσας έκθεσης.

Συνολικά, η προώθηση των ανθρώπινων δικαιωµάτων παρέµεινε δύσκολη τόσο σε επιτόπιο όσοκαι σε θεσµικό επίπεδο. Η κρίση ανθρώπινων δικαιωµάτων και η ανθρωπιστική κρίση στο Σουδάν,η οποία προκάλεσε τον θάνατο χιλιάδων ανθρώπων και ανάγκασε χιλιάδες άλλους ναεγκαταλείψουν τις εστίες τους, απαιτεί αδιάλειπτη επείγουσα δράση εκ µέρους της διεθνούςκοινότητας. Η αστάθεια που επικρατεί στο Ιράκ εµπνέει σοβαρότατη ανησυχία ενώ η παγκόσµιατροµοκρατική απειλή συνέχισε να κρατά την παγκόσµια κοινότητα σε επιφυλακή. Η ειρηνευτικήδιαδικασία στη Μέση Ανατολή φαίνεται να έχει φθάσει σε αδιέξοδο και χρειάζεται νααναζωογονηθεί. Κατά τη σύνοδο της ΕΑ∆ η ατµόσφαιρα ήταν λιγότερο τεταµένη από ταπροηγούµενα χρόνια, µολονότι παραµένει δύσκολο να γεφυρωθεί το χάσµα µεταξύ περιφερειακώνοµάδων όσον αφορά τα περισσότερα ανά χώρα ψηφίσµατα.

8

Παρά τον ενεργό της ρόλο στον τοµέα των ανθρώπινων δικαιωµάτων, η ΕΕ δεν είναι πάντα σεθέση να αποφύγει τις αρνητικές εξελίξεις. Αυτό σηµαίνει ότι απαιτούνται αδιάλειπτες προσπάθειεςπροκειµένου να βελτιωθεί η πολιτική της ΕΕ στον τοµέα των ανθρώπινων δικαιωµάτων ούτωςώστε να υλοποιηθεί ο κύριος στόχος της, δηλαδή ένα υψηλότερο επίπεδο προστασίας καιπροαγωγής των ανθρώπινων δικαιωµάτων ανά τον κόσµο. Πρώτον, αυτό απαιτεί να δοθείταυτοχρόνως προσοχή τόσο στην εσωτερική όσο και στην εξωτερική διάσταση της πολιτικής τηςΕΕ στον τοµέα των ανθρώπινων δικαιωµάτων. ∆εύτερον, είναι σκόπιµο να ολοκληρωθεί ηδιαµόρφωση πολυδιάστατης προσέγγισης όσον αφορά τη διεθνή δράση, η οποία θα λαµβάνειυπόψη όλα τα µέσα που διαθέτει η ΕΕ, όπως, µεταξύ άλλων, τα διαβήµατα, την πολιτική πίεση, τοδιάλογο µε τις ενδιαφερόµενες χώρες, την τεχνική συνδροµή, τα ανά χώρα ψηφίσµατα και, εφόσονχρειασθεί, τις κυρώσεις. Τα κεφάλαια που ακολουθούν παρέχουν γενικές πληροφορίες τόσο για ταανθρώπινα δικαιώµατα στο εσωτερικό της ΕΕ όσο και για τις δράσεις σε διεθνές επίπεδο,πληροφορίες οι οποίες είναι αναγκαίες για τη διεξαγωγή διεξοδικής συζήτησης σχετικά µε όλες τιςπτυχές της πολιτικής της ΕΕ στον τοµέα των ανθρώπινων δικαιωµάτων.

2. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΕ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ∆ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

2.1 Νοµικές βάσεις

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι µια κοινότητα η οποία διέπεται από κοινές αξίες, και βασίζεται στιςαρχές της ελευθερίας, της δηµοκρατίας, του σεβασµού των ανθρώπινων δικαιωµάτων και τωνθεµελιωδών ελευθεριών, και του κράτους δικαίου. Η Ευρωπαϊκή Ένωση επιδιώκει το σεβασµό καιτην προαγωγή των οικουµενικών ανθρώπινων δικαιωµάτων όπως αυτά ορίζονται στηνΟικουµενική ∆ιακήρυξη των Ανθρώπινων ∆ικαιωµάτων του 1948 και το συνακόλουθο ∆ιεθνέςΣύµφωνο για τα Ατοµικά και τα Πολιτικά ∆ικαιώµατα, και το ∆ιεθνές Σύµφωνο για τα οικονοµικά,κοινωνικά και µορφωτικά δικαιώµατα του 1966. Εκτός από αυτές και άλλες πράξεις των ΗΕ στοντοµέα των ανθρώπινων δικαιωµάτων, η πολιτική και οι θέσεις της ΕΕ στον τοµέα αυτό βασίζονταιεπίσης σε περιφερειακές πράξεις σχετικά µε τα ανθρώπινα δικαιώµατα, όπως η ΕυρωπαϊκήΣύµβαση για τα Ανθρώπινα ∆ικαιώµατα του 1950. Η ΕΕ είναι προσηλωµένη στις αρχές τηςοικουµενικότητας, της αλληλεξάρτησης και του αδιαιρέτου όλων των ανθρώπινων δικαιωµάτωνκαι των δηµοκρατικών ελευθεριών, οι οποίες κατοχυρώνονται από τις εν λόγω διεθνείς νοµικέςπράξεις - όπως επιβεβαιώθηκε κατά την Παγκόσµια ∆ιάσκεψη για τα Ανθρώπινα ∆ικαιώµατα πουπραγµατοποιήθηκε στη Βιέννη το 1993.

Η προάσπιση και η προαγωγή των ανθρώπινων δικαιωµάτων δεν αποτελούν µόνον καθοριστικέςαρχές της ΕΕ αλλά και µέρος της κοινοτικής νοµοθεσίας. Ενσωµατώθηκαν και µνηµονεύονταιρητά ως κοινοί ευρωπαϊκοί στόχοι στη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ), η οποία τέθηκεσε ισχύ το Νοέµβριο του 1993. Η ενσωµάτωση αυτή απετέλεσε ουσιαστική ενίσχυση τωνανθρώπινων δικαιωµάτων ως θέµατος προτεραιότητας για την ΕΕ στις εσωτερικές καθώς και στιςεξωτερικές της πολιτικές.

Όσον αφορά τις εσωτερικές πολιτικές, το άρθρο 2 της ΣΕΕ ορίζει ότι στόχος της Ένωσης είναι «ναενισχύσει την προστασία των δικαιωµάτων και των συµφερόντων των υπηκόων των κρατών µελώντης» και «να διατηρήσει και να αναπτύξει την Ένωση ως χώρο ελευθερίας, ασφάλειας καιδικαιοσύνης». Επί πλέον, το άρθρο 6 παράγραφος 2 ορίζει ότι η Ένωση οφείλει να σέβεται «ταθεµελιώδη δικαιώµατα όπως κατοχυρώνονται µε την (…) Σύµβαση [του Συµβουλίου της Ευρώπης]για την Προστασία των ∆ικαιωµάτων του Ανθρώπου και των Θεµελιωδών Ελευθεριών (…), και

9

όπως προκύπτουν από τις κοινές συνταγµατικές παραδόσεις των κρατών µελών, ως γενικές αρχές τουκοινοτικού δικαίου». Το άρθρο αυτό εφαρµόζεται από το Ευρωπαϊκό ∆ικαστήριο όσον αφορά τιςενέργειες των θεσµικών οργάνων της ΕΕ στο µέτρο που το ∆ικαστήριο έχει δικαιοδοσία για ταζητήµατα αυτά. Επί πλέον, το άρθρο 7 της ΣΕΕ εισάγει µηχανισµό επιβολής κυρώσεων γιασοβαρές και διαρκείς παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωµάτων εκ µέρους κράτους µέλους τηςΕυρωπαϊκής Ένωσης, υπό µορφή αναστολής δικαιωµάτων που κατοχυρώνονται στην ΣΕΕ. Οµηχανισµός αυτός ενισχύθηκε περαιτέρω από τη Συνθήκη της Νίκαιας, η οποία συνήφθη το∆εκέµβριο του 2000.

Όσον αφορά τις εξωτερικές πολιτικές της ΕΕ, το άρθρο 11 της ΣΕΕ ορίζει ότι η καταβολήπροσπαθειών για την «ανάπτυξη και την εδραίωση της δηµοκρατίας και του κράτους δικαίου, καθώςκαι το σεβασµό των δικαιωµάτων του ανθρώπου και των θεµελιωδών ελευθεριών» συγκαταλέγεταιµεταξύ των στόχων της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής της Ασφάλειας της ΕΕ. Τοάρθρο 177 της Συνθήκης για την ίδρυση των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ορίζει ότι η κοινοτικήπολιτική συνεργασίας για την ανάπτυξη συµβάλλει επίσης στην επίτευξη αυτών των στόχων.

Στη συνάρτηση αυτή, πρέπει επίσης να αναφερθεί ο Χάρτης Θεµελιωδών ∆ικαιωµάτων τηςΕυρωπαϊκής Ένωσης. Ο Χάρτης εξαγγέλθηκε από τα θεσµικά όργανα της ΕΕ - το Συµβούλιο, τηνΕπιτροπή και το Κοινοβούλιο - το ∆εκέµβριο του 2000, αποσκοπεί δε στην ενίσχυση τηςπροστασίας των θεµελιωδών δικαιωµάτων υπό το πρίσµα των αλλαγών της κοινωνίας, τηςκοινωνικής προόδου και των τεχνολογικών εξελίξεων µε τη µεγαλύτερη προβολή των δικαιωµάτωνµέσω νοµικής πράξης της ΕΕ.

Ο Χάρτης θα συζητηθεί περαιτέρω στην παράγραφο 3.2, όπου θα παρατεθούν και οι τελευταίεςεξελίξεις στο πλαίσιο της Συνέλευσης. Kατά τη ∆ιακυβερνητική ∆ιάσκεψη των Βρυξελλών στις17 και 18 Ιουνίου 2004 εγκρίθηκε το κείµενο σχεδίου Συνθήκης για τη Θέσπιση Συντάγµατος τηςΕυρώπης. Ο Χάρτης Θεµελιωδών ∆ικαιωµάτων της Ένωσης περιλήφθηκε στο δεύτερο µέρος τουσχεδίου.

2.2 Αρχές και προτεραιότητες

Με τις νοµικές βάσεις και αρµοδιότητες που σκιαγραφούνται ανωτέρω, το Συµβούλιο ορίζει τιςαρχές και τις προτεραιότητες της πολιτικής της ΕΕ στον τοµέα των ανθρώπινων δικαιωµάτων. Στασυµπεράσµατά του σχετικά µε τα ανθρώπινα δικαιώµατα και τον εκδηµοκρατισµό σε τρίτες χώρες,της 10ης ∆εκεµβρίου 2002, το Συµβούλιο επανέλαβε τη δέσµευσή του για:

� λογική συνέπεια και συνοχή µεταξύ της κοινοτικής δράσης και της Κοινής ΕξωτερικήςΠολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) καθώς και της αναπτυξιακής πολιτικής µέσωστενής συνεργασίας και συντονισµού µεταξύ των αρµοδίων οµάδων και επιτροπών του καιµε την Επιτροπή,

� την ενσωµάτωση της παραµέτρου των ανθρώπινων δικαιωµάτων και του εκδηµοκρατισµούστις πολιτικές και τις δράσεις της ΕΕ,

10

� διαφάνεια της πολιτικής της ΕΕ στον τοµέα των ανθρώπινων δικαιωµάτων και τουεκδηµοκρατισµού µέσω ενισχυµένου διαλόγου µε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και µε τηνκοινωνία των πολιτών,

� τακτικό προσδιορισµό και επανεξέταση των δράσεων προτεραιότητας στα πλαίσια τηςυλοποίησης της πολιτικής του στον τοµέα των ανθρώπινων δικαιωµάτων και τουεκδηµοκρατισµού.1

Οι στόχοι αυτοί ορίσθηκαν για πρώτη φορά στα συµπεράσµατα του Συµβουλίου της 25ης Ιουνίου20012 για τα ανθρώπινα δικαιώµατα και τον εκδηµοκρατισµό, και βασίζονται στην ανακοίνωση τηςΕπιτροπής της 8ης Μαΐου 2001 για το ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην προαγωγή τωνανθρώπινων δικαιωµάτων και του εκδηµοκρατισµού σε τρίτες χώρες. Η πρόοδος όσον αφορά τηνεπίτευξη των στόχων που καθορίζονται στα συµπεράσµατα του Συµβουλίου της 10ης ∆εκεµβρίου2002 αξιολογείται µε ετήσια έκθεση προόδου. Η πρώτη έκθεση προόδου δηµοσιεύθηκε τοΦεβρουάριο του 2004.3

Εν συνεχεία στο παρόν κεφάλαιο θα παρατίθενται πρώτα οι απαιτούµενες γενικές πληροφορίεςσχετικά µε τα ζητήµατα της ενσωµάτωσης της διάστασης των ανθρώπινων δικαιωµάτων στιςπολιτικές της ΕΕ και του διαλόγου µε την κοινωνία των πολιτών, ενώ η συνέχεια που δόθηκε καιστους τέσσερις προαναφερόµενους τοµείς προτεραιότητας συνοψίζεται στις καταληκτικέςπαρατηρήσεις. Στα κεφάλαια 3 και 4 περιλαµβάνεται ανασκόπηση των ανθρώπινων δικαιωµάτωνστο εσωτερικό της ΕΕ και της δράσης που ανέλαβε η ΕΕ σε τρίτες χώρες και διεθνείς οργανισµούς.

2.3 Κύριοι παράγοντες

Η σπουδαιότητα που αποδίδει η Ευρωπαϊκή Ένωση στην προαγωγή και την προάσπιση τωνανθρώπινων δικαιωµάτων και των θεµελιωδών ελευθεριών αντικατοπτρίζεται στο γεγονός ότι ηπλειονότητα των φορέων και των οργάνων στους κόλπους της ΕΕ ασχολούνται µε θέµαταανθρώπινων δικαιωµάτων. Το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο, το Συµβούλιο και η Επιτροπή είναι οι κύριοιπαράγοντες στη διαδικασία χάραξης πολιτικών, λήψης αποφάσεων και εφαρµογής τους. Κατάσυνέπεια, στην έκθεση αυτή προβάλλονται κατ’ εξοχήν οι δραστηριότητες των οργάνων αυτώνστον τοµέα των ανθρώπινων δικαιωµάτων. Ωστόσο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό∆ικαστήριο και ο Ευρωπαίος ∆ιαµεσολαβητής διαδραµατίζουν επίσης σηµαντικούς ρόλους στοπλαίσιο της προαγωγής και της προάσπισης των ανθρώπινων δικαιωµάτων τόσο στο εσωτερικόόσο και στο εξωτερικό της ΕΕ. Το ∆εκέµβριο του 2003, το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο, τονίζοντας τησπουδαιότητα της συλλογής και ανάλυσης στοιχείων σχετικά µε τα δικαιώµατα του ανθρώπου γιατον καθορισµό της ενωσιακής πολιτικής σ’ αυτό τον τοµέα, συµφώνησαν να αξιοποιηθεί τουπάρχον Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ρατσισµού και Ξενοφοβίας και να επεκταθεί η εντολήκαθηκόντων του ώστε να µετατραπεί σε Οργανισµό Ανθρώπινων ∆ικαιωµάτων. Η Επιτροπήεπεξεργάζεται επί του παρόντος πρόταση για το σκοπό αυτό, η οποία θα υποβληθεί στην έγκρισητου Συµβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

1 Έγγρ. 15138/02· βλέπε επίσης: http://europa.eu.int/comm/external_relations/human_rights/gac.htm.

Βλέπε επίσης έγγρ. 6429/03, Έκθεση προόδου όσον αφορά την εξωτερική δράση της ΕΕ.2 Έγγρ. 9547/01.3 Έγγρ. 5751/04.

11

Η προάσπιση και η προαγωγή των ανθρώπινων δικαιωµάτων στο εσωτερικό των κρατών µελών τηςΈνωσης αποτελεί κατά κύριο λόγο µέληµα των ιδίων των κρατών µελών, λαµβανοµένων δεόντωςυπόψη του ιδιαίτερου δικαστικού τους συστήµατος και των διεθνών τους υποχρεώσεων. Τα κράτηµέλη είναι συµβαλλόµενα µέρη πολλών διεθνών πράξεων νοµικά δεσµευτικού και πολιτικούχαρακτήρα, και εποµένως υποχρεούνται να είναι υπόλογα για τις ενέργειές τους στον τοµέα τωνανθρώπινων δικαιωµάτων σε διάφορους διεθνείς οργανισµούς, συµπεριλαµβανοµένου τουΣυµβουλίου της Ευρώπης (ΣΕ), του Οργανισµού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στηνΕυρώπη (ΟΑΣΕ) και των Ηνωµένων Εθνών (ΗΕ). Ωστόσο, υπάρχουν ορισµένα ειδικά ζητήµαταανθρώπινων δικαιωµάτων που προκύπτουν στο εσωτερικό της ΕΕ, όπως οι διακρίσεις, ο ρατσισµόςκαι η ξενοφοβία, που περιλαµβάνουν πτυχές οι οποίες σχετίζονται µε την αρµοδιότητα τηςΕυρωπαϊκής Κοινότητας. Παρατίθενται κατωτέρω στο κεφάλαιο 3 περισσότερες πληροφορίες γιατα ζητήµατα αυτά.

Οι αντίστοιχοι ρόλοι των οργάνων της ΕΕ στην προαγωγή και την προάσπιση των ανθρώπινωνδικαιωµάτων στις εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ ποικίλλουν σε συνάρτηση µε τους τρεις «πυλώνες»της ΕΕ, την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας(ΚΕΠΠΑ) και τη ∆ικαιοσύνη και Εσωτερικές Υποθέσεις (∆ΕΥ). Οι ρόλοι της Επιτροπής, τουΕυρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του ∆ικαστηρίου είναι ισχυρότεροι όταν πρόκειται για κοινοτικάζητήµατα. Την πρωταρχική ευθύνη για τις πολιτικές της ΕΕ στους τοµείς της ΚΕΠΠΑ και ∆ΕΥφέρουν τα κράτη µέλη. Η Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ωστόσο, συµµετέχουν πλήρωςστη δράση της ΕΕ.

Το Ευρωπαϊκό ΣυµβούλιοΤο Ευρωπαϊκό Συµβούλιο συγκεντρώνει τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων των κρατώνµελών καθώς και τον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Τα µέλη του Ευρωπαϊκού Συµβουλίουσυνοδεύονται από τους Υπουργούς Εξωτερικών και από τον Ευρωπαίο Επίτροπο ο οποίος είναιαρµόδιος για τις εξωτερικές σχέσεις. Οι αποφάσεις που λαµβάνονται κατά τις συνόδους τουΕυρωπαϊκού Συµβουλίου παρέχουν µείζονα ώθηση στη χάραξη των γενικών πολιτικώνκατευθυντηρίων γραµµών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το Συµβούλιο της Ευρωπαϊκής ΈνωσηςΤο Συµβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης απαρτίζεται από υπουργικούς εκπροσώπους εκάστουκράτους µέλους. Με τα ζητήµατα ανθρώπινων δικαιωµάτων που προκύπτουν στο πλαίσιο τωνεξωτερικών σχέσεων της ΕΕ µέσω της ΚΕΠΠΑ ή µέσω της εµπορικής ή της αναπτυξιακήςπολιτικής της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, ασχολούνται οι Υπουργοί Εξωτερικών στα πλαίσια τουΣυµβουλίου Γενικών Υποθέσεων και Εξωτερικών Σχέσεων. Οι Υπουργοί ∆ικαιοσύνης καιΕσωτερικών Υποθέσεων είναι αρµόδιοι, στα πλαίσια του Συµβουλίου ∆ικαιοσύνης καιΕσωτερικών Υποθέσεων, για ζητήµατα ανθρώπινων δικαιωµάτων, τα οποία προκύπτουν σταπλαίσια της αρµοδιότητάς τους και αφορούν τρίτες χώρες.

∆υνάµει της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Συµβούλιο λαµβάνει τις απαιτούµενεςαποφάσεις σχετικά µε τη διαµόρφωση και την υλοποίηση της ΚΕΠΠΑ. Προς τούτο, καθορίζει τιςκοινές θέσεις, θεσπίζει τις κοινές δράσεις, και εκδίδει τις αποφάσεις που αναφέρονται στοΚεφάλαιο 4.

12

Με την έναρξη ισχύος της Συνθήκης του Άµστερνταµ το Μάιο του 1999, πολλά πεδία συνεργασίαςστον τοµέα της ∆ικαιοσύνης και των Εσωτερικών Υποθέσεων µεταφέρθηκαν στον πρώτο πυλώνα,όπου ο ρόλος της Επιτροπής είναι µεγαλύτερος, µολονότι οι κανόνες σχετικά µε τη λήψηαποφάσεων σε ζητήµατα ∆ικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων στον πρώτο πυλώναπαραµένουν κάπως διαφορετικοί. Οι τοµείς συνεργασίας τους οποίους αφορά η µεταφορά αυτήσχετίζονται µε τις θεωρήσεις, το άσυλο, τη µετανάστευση και τη συνεργασία σε θέµατα αστικούδικαίου. Οι διατάξεις που ρυθµίζουν την αστυνοµική συνεργασία και τη δικαστική συνεργασία σεποινικές υποθέσεις παραµένουν στον τρίτο πυλώνα, όπου το Συµβούλιο των Υπουργών µπορεί νακαθορίζει κοινές θέσεις, να εκδίδει αποφάσεις πλαίσιο, αποφάσεις ή να εγκρίνει συµβάσειςανταποκρινόµενο σε πρωτοβουλία κράτους µέλους ή της Επιτροπής.

Η προετοιµασία των εργασιών του Συµβουλίου αναλαµβάνεται από την Επιτροπή των ΜόνιµωνΑντιπροσώπων (ΕΜΑ), η οποία αποτελείται από τους Μόνιµους Αντιπροσώπους των κρατώνµελών στις Βρυξέλλες και άλλους αντιπροσώπους. Η Επιτροπή αυτή είναι επίσης αρµόδια για τηνπαρακολούθηση και το συντονισµό των εργασιών των επιτροπών και οµάδων εργασίας, πουαποτελούνται από δηµόσιους υπαλλήλους των κρατών µελών και προετοιµάζουν τα θέµατα πουπρόκειται να συζητηθούν από την ΕΜΑ και το Συµβούλιο.

Η Επιτροπή Πολιτικής και Ασφάλειας (ΕΠΑ) παρακολουθεί τη διεθνή κατάσταση στους τοµείς πουκαλύπτονται από την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας και συµβάλλει στηδιαµόρφωση των πολιτικών, συµπεριλαµβανοµένης της πολιτικής στον τοµέα των ανθρώπινωνδικαιωµάτων, διατυπώνοντας γνώµες προς το Συµβούλιο, είτε κατόπιν αιτήσεως του Συµβουλίουείτε ιδία πρωτοβουλία. Επιβλέπει επίσης την υλοποίηση των πολιτικών που έχουν συµφωνηθεί µετην επιφύλαξη της αρµοδιότητας της Προεδρίας και της Επιτροπής. Εξάλλου, σε περίπτωσηκρίσης, η Επιτροπή Πολιτικής και Ασφάλειας διαδραµατίζει επίσης κεντρικό ρόλο στον καθορισµότης αντίδρασης της Ένωσης στην κρίση αυτή.

Σε επίπεδο οµάδας στους κόλπους του Συµβουλίου, ο κύριος φορέας που είναι αρµόδιος για ταζητήµατα ανθρώπινων δικαιωµάτων στα πλαίσια των εξωτερικών σχέσεων της ΕΕ είναι η θεµατικήοµάδα για τα ανθρώπινα δικαιώµατα (COHOM). Η οµάδα αυτή απαρτίζεται, κατά γενικό κανόνα,από τους προϊσταµένους των διευθύνσεων ανθρωπίνων δικαιωµάτων των Υπουργείων Εξωτερικώντων κρατών µελών, καθώς και από αντιπρόσωπο της Επιτροπής. Με την έγκριση τωνσυµπερασµάτων του Συµβουλίου τον Σεπτέµβριο του 2003, η εντολή της COHOM διευρύνθηκεώστε να συµπεριλάβει θέµατα του πρώτου πυλώνα, όπως οι συµφωνίες συνεργασίας και σύνδεσης,προκειµένου να καταστεί δυνατή η συστηµατική εξέταση εσωτερικών ζητηµάτων που αφορούν ταανθρώπινα δικαιώµατα και να ενισχυθεί η συνοχή µεταξύ της εξωτερικής και της εσωτερικήςπολιτικής για τα ανθρώπινα δικαιώµατα. Ωστόσο, οι γεωγραφικές οµάδες εργασίας τουΣυµβουλίου είναι αρµόδιες για ειδικές περιπτώσεις ανθρώπινων δικαιωµάτων που ανακύπτουν στιςαντίστοιχες περιοχές τους, και η οµάδα εργασίας του ΟΑΣΕ ασχολείται τόσο µε την πολιτική στοντοµέα των ανθρώπινων δικαιωµάτων όσο και µε περιπτώσεις στα πλαίσια των διαδικασιών ΟΑΣΕ και Συµβουλίου της Ευρώπης. Υπάρχουν επίσης ορισµένες οµάδες που προετοιµάζουν τις εργασίεςτου Συµβουλίου ∆ικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων στις οποίες µπορούν να συζητούνταιθέµατα ανθρώπινων δικαιωµάτων σε τρίτες χώρες, όπως η οµάδα για το άσυλο, για τηµετανάστευση, και για τη συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις.

13

H ΕπιτροπήΗ Επιτροπή συµµετέχει πλήρως στις εργασίες που αναλαµβάνονται στα πλαίσια της ΚΕΠΠΑ καισυµβάλλει στη διαµόρφωση των πολιτικών και των θέσεων της ΕΕ στον τοµέα των ανθρώπινωνδικαιωµάτων. Ως µέλος της Τρόικας, η Επιτροπή λαµβάνει µέρος στην εξωτερική εκπροσώπησητης ΕΕ, λόγου χάρη στη διεξαγωγή διαλόγου και σε διαβήµατα προς τρίτες χώρες για θέµαταανθρώπινων δικαιωµάτων. Η Επιτροπή καταρτίζει επίσης ετήσιες εκθέσεις για τα ανθρώπιναδικαιώµατα, ως παρατηρητής στο πλαίσιο της Επιτροπής των ΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώµατα καιτης Τρίτης Επιτροπής της Γενικής Συνέλευσης των ΗΕ.

Επιπλέον, η προαγωγή των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και της δηµοκρατίας αποτελεί βασικόστοιχείο των πολιτικών και των προγραµµάτων της Επιτροπής. Η παρούσα έκθεση περιλαµβάνειπολλά παραδείγµατα για τον τρόπο µε τον οποίο η Επιτροπή επιδιώκει να προωθήσει τα ανθρώπιναδικαιώµατα µέσω του εµπορίου και της συνεργασίας και µέσω δράσεων στο εσωτερικό της ΕΕ πουαφορούν θέµατα όπως ο ρατσισµός και η ξενοφοβία, το άσυλο και η µετανάστευση. Η ευρείαχρηµατοδότηση που διοχετεύεται µέσω του προϋπολογισµού της ΕΕ σε σχέδια προώθησης τωνανθρωπίνων δικαιωµάτων - τόσο µέσω της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας για τη ∆ηµοκρατία και ταΑνθρώπινα ∆ικαιώµατα (EIDHR) όσο και µέσω διµερούς και περιφερειακής χρηµατοδότησης -αποτελεί ένα ακόµη παράδειγµα των δραστηριοτήτων της Επιτροπής σε αυτόν τον τοµέα.

Το Ευρωπαϊκό ΚοινοβούλιοΤο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει ισχυρό λόγο σε θέµατα ανθρωπίνων δικαιωµάτων καιδηµοκρατίας και συµβάλλει στη διαµόρφωση και εφαρµογή των πολιτικών της ΕΕ σε αυτόν τοντοµέα µέσω ψηφισµάτων, εκθέσεων, αποστολών σε τρίτες χώρες και εκδηλώσεων που σχετίζονταιµε τα ανθρώπινα δικαιώµατα καθώς και µέσω γραπτών και προφορικών ερωτήσεων.Αποφασίστηκε η επαναλειτουργία της υποεπιτροπής για τα Ανθρώπινα ∆ικαιώµατα στο πλαίσιοτου νεοεκλεγέντος Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Το Κοινοβούλιο εκδίδει Ετήσια έκθεση σχετικά µε τα ανθρώπινα δικαιώµατα ανά τον κόσµο καιόσον αφορά την πολιτική της ΕΕ στον τοµέα των ανθρωπίνων δικαιωµάτων. Φέτος, εισηγητής ήτανη κα de Keyser (PSE/B). Η έκθεση και το σχετικό ψήφισµα - διαθέσιµα στην ηλεκτρονικήδιεύθυνση: http://www.europarl.eu.int/comparl/afet/droi/annual_reports.htm - επικεντρώνεται σταανθρώπινα δικαιώµατα και την τροµοκρατία, την αναπαραγωγική υγεία και τα δικαιώµατα τωνατόµων µε αναπηρία. Συµπληρώνεται από αιτιολογική έκθεση η οποία παρέχει περαιτέρωλεπτοµέρειες για αυτά τα θέµατα και από επισκόπηση των δραστηριοτήτων του ΕυρωπαϊκούΚοινοβουλίου στον τοµέα των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και της τροµοκρατίας. Εκτός από τιςτοποθετήσεις της όσον αφορά την έκθεση και το ψήφισµα κατά την σχετική συζήτηση τηςολοµέλειας, η Επιτροπή παρέχει λεπτοµερή γραπτή απάντηση στα κύρια σηµεία της έκθεσης.To Κοινοβούλιο εκδίδει επίσης κάθε χρόνο ψηφίσµατα και εκθέσεις σχετικά µε τα θεµελιώδηδικαιώµατα στην ΕΕ. Από το 2000, η ετήσια έκθεση βασίζεται στο Χάρτη των Θεµελιωδών∆ικαιωµάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα πλήρη κείµενα αυτών των εκθέσεων και ψηφισµάτωνείναι διαθέσιµα στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://www.europarl.eu.int/comparl/libe/elsj/zoom_in/03_en.htm#1

Το βραβείο Ζαχάρωφ για την ελευθερία της σκέψης απονεµήθηκε το 2003 στο προσωπικό των ΗΕκαι το Γενικό Γραµµατέα Kofi Annan. Κατά την τελετή απονοµής, ο Kofi Annan δήλωσε ότι είναιυπερήφανος να δεχθεί το βραβείο στη µνήµη του Sergio Vieira de Mello και των άλλων υπαλλήλωντων ΗΕ που έχασαν τη ζωή τους εργαζόµενοι για την ειρήνη στον κόσµο.

14

Το Ευρωπαϊκό ∆ικαστήριοΩς δικαστικό όργανο της ΕΕ, το Ευρωπαϊκό ∆ικαστήριο εξασφαλίζει την τήρηση του κοινοτικούδικαίου κατά την εφαρµογή των Συνθηκών. Το κοινοτικό δίκαιο εφαρµόζεται άµεσα σε όλα τακράτη µέλη. Το ∆ικαστήριο εξασφαλίζει την ερµηνεία και την εφαρµογή του κοινοτικού δικαίουεπί ίσοις όροις σε ολόκληρη την ΕΕ. Το ∆ικαστήριο είναι αρµόδιο να εκδικάζει διαφορές µεταξύκρατών µελών, κοινοτικών οργάνων, ιδιωτικών επιχειρήσεων και ατόµων.

Από την ίδρυση του ∆ικαστηρίου, το 1952, έχουν υποβληθεί σε αυτό προς εκδίκαση περί τις9.000 υποθέσεις. Για την αντιµετώπιση του αυξηµένου φόρτου υποθέσεων και την επιτάχυνση τηςεκδίκασής τους, το Συµβούλιο ίδρυσε, το 1989, ένα Πρωτοδικείο. Το ∆ικαστήριο είναι αρµόδιο ναεκδικάζει απ’ ευθείας προσφυγές και εποµένως και προσφυγές που ασκούνται από ιδιώτες, µεταξύάλλων για ζητήµατα ανθρώπινων δικαιωµάτων. Η νοµολογία του ∆ικαστηρίου αναπτύχθηκεσταδιακά λαµβανοµένων δεόντως υπόψη των κοινών συνταγµατικών παραδόσεων των κρατώνµελών και των διεθνών συνθηκών για την προστασία των ανθρώπινων δικαιωµάτων για τις οποίεςέχουν συνεργασθεί τα κράτη µέλη ή τις οποίες έχουν υπογράψει και επικυρώσει. Το ∆ικαστήριοδήλωσε ότι η Ευρωπαϊκή Σύµβαση για την Προστασία των Ανθρώπινων ∆ικαιωµάτων και τωνΘεµελιωδών Ελευθεριών έχει ιδιαίτερη σηµασία ως σηµείο αναφοράς. Οι αποφάσεις του∆ικαστηρίου είναι δεσµευτικές και επιβεβαιώνουν ότι η υποχρέωση σεβασµού των θεµελιωδώνδικαιωµάτων ισχύει τόσο για τα όργανα της ΕΕ όσο και για τα κράτη µέλη στον τοµέα τουκοινοτικού δικαίου.

Μολονότι η Συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας αρχικά δεν περιελάµβανε ρητήµνεία των ανθρώπινων δικαιωµάτων, το ∆ικαστήριο δεν έπαψε να υποστηρίζει ότι τα θεµελιώδηδικαιώµατα αποτελούν αναπόσπαστο µέρος της κοινοτικής έννοµης τάξης, εξασφαλίζονταςκατ’ αυτόν τον τρόπο ότι τα ανθρώπινα δικαιώµατα λαµβάνονται πλήρως υπόψη κατά την απονοµήτης δικαιοσύνης. Η νοµολογία του ∆ικαστηρίου αντικατοπτρίζεται, πλέον, στο άρθρο 6 της ΣΕΕ,που ορίζει ότι η Ένωση βασίζεται στις αρχές της ελευθερίας, της δηµοκρατίας, του σεβασµού τωνδικαιωµάτων του ανθρώπου και των θεµελιωδών ελευθεριών και του κράτους δικαίου.4

Ο Ευρωπαίος ∆ιαµεσολαβητήςΤο κύριο καθήκον του Ευρωπαίου ∆ιαµεσολαβητή συνίσταται στην εξέταση εικαζοµένωνπεριπτώσεων κακοδιοίκησης κατά τις ενέργειες των κοινοτικών θεσµικών και άλλων οργάνων,πλην του Ευρωπαϊκού ∆ικαστηρίου και του Πρωτοδικείου κατά την άσκηση των δικαιοδοτικώντους καθηκόντων. Ο ∆ιαµεσολαβητής λαµβάνει γνώση των περιπτώσεων αυτών, κατά κανόνα,µέσω καταγγελιών Ευρωπαίων πολιτών. Ο ∆ιαµεσολαβητής µπορεί, επίσης, να διεξάγει έρευνες µεδική του πρωτοβουλία. Ορισµένες από τις καταγγελίες και τις έρευνες αυτές σχετίζονται µε θέµαταανθρώπινων δικαιωµάτων, ιδίως δε µε το δικαίωµα ελευθερίας της έκφρασης και την απαγόρευσηδιακρίσεων. Ο Ευρωπαίος ∆ιαµεσολαβητής δηµοσιεύει ετήσια έκθεση, η οποία ασχολείται επίσηςµε τις προσπάθειες των θεσµικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τοµέα των ανθρώπινων δικαιωµάτων. Η πλέον πρόσφατη ετήσια έκθεση του Ευρωπαίου ∆ιαµεσολαβητή υπεβλήθη τονΑπρίλιο του 2004.5

4 Περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε το Ευρωπαϊκό ∆ικαστήριο και το Πρωτοδικείο περιέχονται

στην ιστοσελίδα: www.curia.eu.int/el/index.htm5 Η πλήρης έκθεση περιέχεται στην ιστοσελίδα:

http://www.euro-ombudsman.eu.int/report/en/default.htm

15

2.4 Ενσωµάτωση της παραµέτρου των ανθρώπινων δικαιωµάτων στις πολιτικές της ΕΕ

Πρόκειται για τη διαδικασία ενσωµάτωσης της παραµέτρου των ανθρώπινων δικαιωµάτων και τουεκδηµοκρατισµού σε όλες τις πτυχές της πολιτικής της ΕΕ, κατά τη λήψη και υλοποίησηαποφάσεων, µεταξύ άλλων όσον αφορά την παροχή εξωτερικής συνδροµής. Πολλά τµήµατα τηςπαρούσας έκθεσης (για παράδειγµα το τµήµα 3.1.8 για τα ανθρώπινα δικαιώµατα και τιςεπιχειρήσεις και το τµήµα 4.1.5 για τις ρήτρες ανθρωπίνων δικαιωµάτων) προσφέρουνπαραδείγµατα για την έµπρακτη ενσωµάτωση της παραµέτρου των ανθρωπίνων δικαιωµάτων στιςπολιτικές της ΕΕ µέσω ποικίλων µέσων.

Στις 23 Φεβρουαρίου 2004 το Συµβούλιο ενέκρινε έκθεση της Οµάδας για τα Ανθρώπινα∆ικαιώµατα (COHOM) όσον αφορά την εφαρµογή µέτρων για την επίτευξη, µεταξύ άλλων, τουστόχου της ενσωµάτωσης. Μεταξύ των µέτρων αυτών ήταν η σύσταση υποοµάδας για τηδιακυβέρνηση και τα ανθρώπινα δικαιώµατα στο πλαίσιο της συµφωνίας συνεργασίας µε τοΜπανγκλαντές, η εντατική επιµόρφωση σε θέµατα ανθρωπίνων δικαιωµάτων για το προσωπικό τηςΕπιτροπής στις Βρυξέλλες και στις αντιπροσωπείες της Επιτροπής, οι πολυάριθµες διµερείς καιπολυµερείς συνεδριάσεις µε τρίτες χώρες κατά τις οποίες ο Επίτροπος Patten διατύπωσε ανησυχίεςόσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώµατα, και η εκπόνηση κοινοτικού υποδείγµατος δελτίουαναφοράς για τα ανθρώπινα δικαιώµατα προς χρήση των αρχηγών αποστολής της ΕΕ για τηνυποβολή αναφορών σχετικά µε θέµατα ανθρωπίνων δικαιωµάτων (η πρώτη αναφορά προβλέπεταινα υποβληθεί τον Οκτώβριο του 2004). Οι αναφορές αυτές θα διασφαλίσουν ότι ο διάλογος για ταανθρώπινα δικαιώµατα µε τρίτες χώρες βασίζεται σε ολοκληρωµένη πληροφόρηση. Η σηµασία τηςενσωµάτωσης της παραµέτρου των ανθρώπινων δικαιωµάτων στις σχέσεις µε τις αναπτυσσόµενεςχώρες τονίστηκε εκ νέου στα συµπεράσµατα του Συµβουλίου της 17ης Νοεµβρίου 2003 σχετικά µετην ανακοίνωση της Επιτροπής για τη διακυβέρνηση και την ανάπτυξη. Η ΕΕ θα πρέπει να εξετάζειθέµατα διακυβέρνησης, κατά χώρα, ως πρακτική έννοια η οποία σχετίζεται µε τη λειτουργίαπολιτικών, διοικητικών, οικονοµικών και κοινωνικών συστηµάτων τα οποία βασίζονται στοσεβασµό των ανθρώπινων δικαιωµάτων, της δηµοκρατίας και του κράτους δικαίου.

Η Επιτροπή συνέχισε να αναπτύσσει την επιµόρφωση σε θέµατα ανθρωπίνων δικαιωµάτων για τοπροσωπικό της ΕΕ στις Βρυξέλλες και τις αντιπροσωπείες της ΕΕ. Οργανώθηκαν πολλά µαθήµατα,µεταξύ άλλων σχετικά µε τα δικαιώµατα των παιδιών (σε συνεργασία µε την UNICEF) και τιςδιακρίσεις µεταξύ καστών (σε συνεργασία µε το ∆ιεθνές ∆ίκτυο Συνεργασίας Dalit).∆ιοργανώθηκαν επίσης ειδικά µαθήµατα για τους παρατηρητές των εκλογών.

Μολονότι η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για τη ∆ηµοκρατία και τα Ανθρώπινα ∆ικαιώµατα είναι ηειδική γραµµή του προϋπολογισµού για τη χρηµατοδότηση σχεδίων που αφορούν τα ανθρώπιναδικαιώµατα στο πλαίσιο του προϋπολογισµού της ΕΕ (βλ. τµήµα 4.1.6), ευρεία χρηµατοδότηση γιατέτοια σχέδια διοχετεύεται επίσης και µέσω διµερούς και περιφερειακής συνεργασίας. Τα έγγραφαστρατηγικής ανά χώρα είναι βασικό εργαλείο προκειµένου να εξασφαλιστεί ότι τα θέµαταανθρωπίνων δικαιωµάτων λαµβάνονται δεόντως υπόψη σε αυτό το πλαίσιο. Οι περιοδικέςαναθεωρήσεις, όπως η τρέχουσα ενδιάµεση αναθεώρηση πολλών εγγράφων στρατηγικής ανά χώρα,

προσφέρουν την ευκαιρία για εκτενέστερη και αναλυτικότερη αναφορά των εν λόγω εγγράφων σταανθρώπινα δικαιώµατα.

16

2.5 ∆ιαφάνεια και διάλογος µε την κοινωνία των πολιτών

Η παρούσα έκθεση αποτελεί µέρος των γενικών προσπαθειών για την επίτευξη του στόχουενισχυµένου διαλόγου µε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την κοινωνία των πολιτών. Μεταξύ τωνπρωτοβουλιών για την ενίσχυση της διαφάνειας των δραστηριοτήτων της ΕΕ στον τοµέα τωνανθρώπινων δικαιωµάτων και της δηµοκρατίας περιλαµβάνονται ενηµερώσεις, ανταλλαγέςαπόψεων και άτυπες σύνοδοι µεταξύ της Προεδρίας, των µελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου καιΜΚΟ λόγου χάρη όσον αφορά την Επιτροπή των ΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώµατα.

Κατά την υπό εξέταση περίοδο, τα µέλη της COHOM πραγµατοποίησαν πολλές συνεδριάσεις µεεκπροσώπους των κυριοτέρων ΜΚΟ προκειµένου να προετοιµάσουν την 60ή σύνοδο τηςΕπιτροπής για τα Ανθρώπινα ∆ικαιώµατα. Η ιταλική και η ιρλανδική Προεδρία συνέχισαν τηνπρακτική διεξαγωγής συνεδριάσεων ενηµέρωσης µε εκπροσώπους ΜΚΟ όπως η ∆ιεθνήςΑµνηστία, η Human Rights Watch και η ∆ιεθνής Οµοσπονδία για τα Ανθρώπινα ∆ικαιώµατα(FIDH) και πριν και µετά από τις συνεδριάσεις της COHOM. Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις καιεκπρόσωποι του ακαδηµαϊκού κόσµου καλούνται να παίξουν ενεργό ρόλο στο διάλογο της ΕΕ µετην Κίνα και το Ιράν για τα ανθρώπινα δικαιώµατα (πρβ. σηµείο 4.1.3). Επί πλέον, το Συµβούλιοκαι η Επιτροπή επεδίωξαν να διευρύνουν την πρόσβαση στην πληροφόρηση σχετικά µε τη χάραξηκαι την εφαρµογή της πολιτικής στον τοµέα των ανθρώπινων δικαιωµάτων στις αντίστοιχεςιστοσελίδες τους.

Ως περαιτέρω ένδειξη της δέσµευσης για ανάπτυξη και ενίσχυση των σχέσεων µε την κοινωνία τωνπολιτών, καταβλήθηκαν προσπάθειες προκειµένου να καταστεί το Φόρουµ Συζητήσεων της ΕΕ γιατα ανθρώπινα δικαιώµατα - σηµαντικός χώρος συζητήσεων για τους εκπροσώπους των ΜΚΟ, τωνευρωπαϊκών οργάνων, των κυβερνήσεων και των πανεπιστηµιακών κύκλων - αποτελεσµατικότεροκαι πλέον ενηµερωτικό. Η ιταλική Προεδρία και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οργάνωσαν από κοινού τοπέµπτο Φόρουµ Ανθρώπινων ∆ικαιωµάτων στη Ρώµη στις 10 και 11 ∆εκεµβρίου 2003. Το Φόρουµεπικεντρώθηκε στα ακόλουθα τρία ειδικά θέµατα:

� Εµπορία παιδιών� Σεξουαλική εκµετάλλευση παιδιών� Παιδιά και ένοπλες συγκρούσεις

Στο Φόρουµ έλαβαν µέρος περισσότεροι από 100 εκπρόσωποι από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τοΕυρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τα κράτη µέλη της ΕΕ καθώς και από την κοινωνία των πολιτών,εθνικούς φορείς στον τοµέα των ανθρώπινων δικαιωµάτων, διεθνείς οργανώσεις και πανεπιστήµια.Επί πλέον, έλαβαν µέρος αντιπρόσωποι των συνδεδεµένων χωρών καθώς και ορισµένοιαντιπρόσωποι τρίτων χωρών. Το Φόρουµ διατύπωσε πολλές συγκεκριµένες συστάσεις για τα υπόεξέταση θέµατα οι οποίες συνέβαλαν στην περαιτέρω επεξεργασία των πολιτικών και τωνπρογραµµάτων της ΕΕ στον τοµέα των δικαιωµάτων του παιδιού και ιδιαίτερα των κατευθύνσεωντης ΕΕ για τα παιδιά και τις ένοπλες συγκρούσεις.

Η ιρλανδική Προεδρία επεδίωξε την ενεργό συµµετοχή των ΜΚΟ στη θέσπιση των κατευθύνσεωντης ΕΕ όσον αφορά τους υπερασπιστές των ανθρώπινων δικαιωµάτων, διοργανώνοντας σεµινάριοστο ∆ουβλίνο στις 12 Μαΐου 2004. Στο σεµινάριο συµµετείχαν ΜΚΟ που ειδικεύονται σε αυτόντον τοµέα, καθώς και ειδικοί από τα κράτη µέλη, υποβλήθηκαν δε χρήσιµες προτάσεις οι οποίεςενσωµατώθηκαν εν µέρει στις τελικές κατευθύνσεις.

17

Πέραν του σηµαντικού ρόλου τους στη χάραξη πολιτικής, οι ΜΚΟ είναι και ουσιαστικοί εταίροιόσον αφορά την εφαρµογή της πολιτικής αυτής στο πλαίσιο των προγραµµάτων εξωτερικήςβοηθείας της ΕΕ, συµπεριλαµβανοµένης της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας για τη ∆ηµοκρατία και ταΑνθρώπινα ∆ικαιώµατα (ΕΠ∆Α∆).6 Μείζονες ΜΚΟ συγκαλούν επίσης την Οµάδα Επαφής στοντοµέα των Ανθρώπινων ∆ικαιωµάτων που συνέρχεται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπουσυµµετέχουν βασικοί οµιλητές από τα όργανα της ΕΕ, τα κράτη µέλη και τους ΜΚΟ προκειµένουνα εξετάσουν ζητήµατα ανθρώπινων δικαιωµάτων.

3. ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ∆ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

3.1 Θεµατικά ζητήµατα ιδιαίτερης σηµασίας

3.1.1 Ανθρώπινα δικαιώµατα και τροµοκρατία

Οι τροµοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεµβρίου 2001 έφεραν την καταπολέµηση τηςτροµοκρατίας στην κορυφή της ατζέντας της ΕΕ. Το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο, κατά την έκτακτησύνοδό του στις 21 Σεπτεµβρίου 2001, ενέκρινε το πρώτο Σχέδιο ∆ράσης της ΕΕ για τηνκαταπολέµηση της τροµοκρατίας, ένα µέσο το οποίο αποσκοπεί στην ανάπτυξη συντονισµένης,συνεκτικής και διαπυλωνικής προσέγγισης. Κατά τη σύνοδο αυτή, το Ευρωπαϊκό Συµβούλιοδήλωσε ότι η δέσµευση για την καταπολέµηση της τροµοκρατίας πρέπει να συµβαδίζει µε «τοσεβασµό των θεµελιωδών ελευθεριών οι οποίες αποτελούν τις βάσεις του πολιτισµού µας».

Οι τροµοκρατικές επιθέσεις στη Μαδρίτη στις 11 Μαρτίου 2004, η µεγαλύτερη τροµοκρατικήεπίθεση στην ιστορία της Ευρώπης, προσέδωσαν επείγοντα χαρακτήρα στη δέσµευση της ΕΕ γιατην καταπολέµηση της τροµοκρατίας. Στις 25 Μαρτίου, όλα τα κράτη µέλη, συνελθόντα σταπλαίσια του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου, ενέκριναν τη ∆ήλωση για την καταπολέµηση τηςτροµοκρατίας, η οποία αναπροσαρµόζει το Σχέδιο ∆ράσης της ΕΕ του 2001. Η ∆ήλωση ορίζει τιςτροµοκρατικές πράξεις ως επιθέσεις κατά των αξιών στις οποίες εδράζεται η Ένωση. Η Ένωση καιτα κράτη µέλη της δεσµεύονται να πράξουν παν το δυνατόν ώστε να καταπολεµηθεί κάθε µορφήτροµοκρατίας, σύµφωνα µε τις θεµελιώδεις αρχές της Ένωσης, τις διατάξεις του Χάρτη τωνΗνωµένων Εθνών και τις υποχρεώσεις δυνάµει της Απόφασης 1373 του Συµβουλίου Ασφαλείαςτων Ηνωµένων Εθνών (2001).

6 Τον Ιούλιο του 2003, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οργάνωσε Σεµινάριο στις Βρυξέλλες, υπό µορφή

Φόρουµ, για να συζητήσει τη µελλοντική στρατηγική κατεύθυνση και τον προγραµµατισµό τηςΕΠ∆Α∆. Οι συστάσεις του σεµιναρίου αυτού θα ληφθούν υπόψη κατά τον προγραµµατισµό τηςπρωτοβουλίας αυτής για το 2004 και εντεύθεν. Κατά την εκδήλωση αυτή εξετάσθηκαν επίσης τακεντρικά ζητήµατα της συµµετοχής της κοινωνίας των πολιτών στη χάραξη της πολιτικής και οκαλύτερος τρόπος προκειµένου να εξασφαλισθεί ότι τα προβλήµατα των ανθρώπινων δικαιωµάτων θαληφθούν δεόντως υπόψη σε όλες τις πτυχές των εξωτερικών σχέσεων/ βοήθειας(βλέπε http://www.europa.eu.int/comm/commissioners/patten/speeches/index.htm για την παρέµβασητου Επιτρόπου, κ. Patten). Πέραν των εκπροσώπων των ΜΚΟ που έχουν την έδρα τους στην ΕΕ,εκλήθησαν επίσης περισσότεροι από δώδεκα εµπειρογνώµονες σε θέµατα ανθρώπινων δικαιωµάτωναπό την κοινωνία των πολιτών σε όλο τον κόσµο, οι οποίοι έδωσαν πολύτιµες µαρτυρίες για ζητήµαταµε τα οποία θα ήθελαν να ασχοληθεί η ΕΕ στο πλαίσιο των πολιτικών και των πρωτοβουλιών τηςστον τοµέα των ανθρώπινων δικαιωµάτων.

18

Τον Μάρτιο του 2004, η ΕΕ ενέκρινε επίσης τις Κατευθυντήριες Γραµµές της ΕΕ για µια κοινήπροσέγγιση όσον αφορά την καταπολέµηση της τροµοκρατίας, ένα εσωτερικό έγγραφο συνοδευτικότου Σχεδίου ∆ράσης της ΕΕ για την καταπολέµηση της τροµοκρατίας, στο οποίο καθορίζεται ηπροσέγγιση της ΕΕ όσον αφορά την τροµοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώµατα και καταδεικνύεταιη προσήλωση της ΕΕ στην πρόληψη και καταστολή της τροµοκρατίας κατά τρόπο ορατό καισυγκροτηµένο.

Η απόφαση πλαίσιο για την καταπολέµηση της τροµοκρατίας (13 Ιουνίου 2002) διασφαλίζει ότι οιτροµοκρατικές ενέργειες ορίζονται ως εγκληµατικές πράξεις σε ολόκληρη την Ένωση και ότι κάθεκράτος µέλος προβλέπει ελάχιστο επίπεδο ποινικών κυρώσεων για τις εν λόγω πράξεις. ∆ενυπάρχει πουθενά στην Ένωση ασφαλές καταφύγιο για τους τροµοκράτες και τα κράτη µέλησυνεργάζονται προκειµένου να υλοποιήσουν τη ∆ήλωση µε πρακτικά µέτρα για την περαιτέρωενίσχυση των προσπαθειών πάταξης της τροµοκρατίας.

Βασικός στόχος της Ένωσης στον αγώνα κατά της τροµοκρατίας, είναι να εξασφαλίσει στουςπολίτες της τη δυνατότητα ελεύθερης, ειρηνικής και ασφαλούς διαβίωσης. Όλα τα µέτρα πουαποσκοπούν στη βελτίωση της ασφάλειας πρέπει να λαµβάνονται µε παράλληλο σεβασµό τωνατοµικών δικαιωµάτων και ελευθεριών και να διαφυλάσσουν τον ανοικτό και ανεκτικό χαρακτήρατων κοινωνιών µας. Ο σεβασµός των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και των θεµελιωδών ελευθεριώνκατά τη θέσπιση και υλοποίηση αντιτροµοκρατικών µέτρων και πολιτικών συνιστά βασική αρχήόλων των δράσεων τις οποίες αναλαµβάνει η Ένωση, ως ακολούθως:

� Η Ευρωπαϊκή Ένωση βασίζεται στις αρχές της ελευθερίας, της δηµοκρατίας, του σεβασµούτων ανθρώπινων δικαιωµάτων και των θεµελιωδών ελευθεριών και του κράτους δικαίου.Όλες αυτές οι αρχές είναι κοινές και κυρίαρχες στις συνταγµατικές παραδόσεις όλων τωνκρατών µελών της· πρόκειται δε περί αρχών του κοινοτικού δικαίου, δεδοµένου ότικατοχυρώνονται στη Σύµβαση της Ρώµης του Νοεµβρίου του 1950.

� Στο προοίµιο της Απόφασης πλαισίου για την καταπολέµηση της τροµοκρατίας (13 Ιουνίου2002) δηλώνεται ότι:1. Η Ευρωπαϊκή Ένωση βασίζεται στις οικουµενικές αρχές της ανθρώπινης αξιοπρέπειας,

της ελευθερίας, της ισότητας και της αλληλεγγύης, του σεβασµού των ανθρώπινωνδικαιωµάτων και των θεµελιωδών ελευθεριών. Λειτουργεί µε βάση την αρχή τηςδηµοκρατίας και την αρχή του κράτους δικαίου, αρχές κοινές σε όλα τα κράτη µέλη.

2. Η τροµοκρατία αποτελεί µια από τις σοβαρότερες παραβιάσεις των αρχών αυτών.Η δήλωση της La Gomera, που εγκρίθηκε κατά την άτυπη σύνοδο του Συµβουλίου της14ης Οκτωβρίου 1995, καταδικάζει την τροµοκρατία ως απειλή για τη δηµοκρατία, τηνελεύθερη άσκηση των ανθρώπινων δικαιωµάτων και την οικονοµική και κοινωνικήανάπτυξη.

� Κατά τις προσπάθειες που καταβάλλονται τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, για τηνκαταπολέµηση της τροµοκρατίας είναι αναγκαίος ο σεβασµός των ανθρώπινων δικαιωµάτων καιτων θεµελιωδών ελευθεριών του κράτους δικαίου και, κατά περίπτωση, του ανθρωπιστικούδικαίου. ∆εν θα πρέπει ποτέ να χρησιµοποιείται βία κατά των πολιτών µε το πρόσχηµα τηςκαταπολέµησης της τροµοκρ�