™˘ÌÏË

Úˆ

Ì·ÙÈο Î

›Ì

ÂÓ·

ÙˆÓ

M. B

¤ÌÂÚ Î

·È E. º

›ÛÔÊ

ÛÙË

Ó «¶

ÚÔÙÂ

ÛÙ·

ÓÙÈÎ

‹ H

ıÈÎ

‹»

Pan

tone

300

5CV

Pan

tone

556

CV

Bla

ck

Eȉ

Èο £

¤Ì·Ù·

ÙÔ˘

E˘Úˆ

·˚Î

Ô‡ ¶

ÔÏÈÙÈÛ

ÌÔ‡

™˘ÌÏËڈ̷ÙÈο ΛÌÂÓ· ÙˆÓ M. B¤ÌÂÚ Î·È E. º›ÛÔÊ ÛÙËÓ «¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋ HıÈ΋»EE¶¶OO 4422

ISB

N 9

78-9

60-5

38-8

03-4

cover 10-10-08 14:24 ™ÂÏ›‰· 1

EI¢IKA £EMATATOY EYPø¶A´KOY ¶O§ITI™MOY

™˘ÌÏËڈ̷ÙÈο ΛÌÂÓ· ÙˆÓ M. B¤ÌÂÚ Î·È E. º›ÛÔÊÛÙËÓ «¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋ ∏ıÈ΋»

™ËÌ›ˆÛË∆Ô ∂∞¶ Â›Ó·È ˘Â‡ı˘ÓÔ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈ̤ÏÂÈ· ¤Î‰ÔÛ˘ Î·È ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Û‡Ìʈӷ Ì Ù˪ÂıÔ‰ÔÏÔÁ›· Ù˘ ÂÍ ∞ÔÛÙ¿Ûˆ˜ ∂η›‰Â˘Û˘. °È· ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ·ÚÙÈfiÙËÙ· Î·È ÏËÚfiÙËÙ· ÙˆÓÛ˘ÁÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ÙËÓ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈ΋ ¢ı‡ÓË Ê¤ÚÔ˘Ó ÔÈ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜, ÎÚÈÙÈÎÔ› ·Ó·ÁÓÒÛÙ˜ Î·È ·Î·‰ËÌ·˚ÎÔ›˘Â‡ı˘ÓÔÈ Ô˘ ·Ó¤Ï·‚·Ó ÙÔ ¤ÚÁÔ ·˘Ùfi.

To ¤ÚÁÔ Û˘Á¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙÂ›Ù·È ·fi ÙËÓ ∂˘Úˆ·˚΋ ŒÓˆÛË Î·È ÙÔ ∂ÏÏËÓÈÎfi ¢ËÌfiÛÈÔ

titloselida 6-02-09 14:14 ™ÂÏ›‰· 3

Copyright © 2008

°È· ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Î·È fiÏÔ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ

E§§HNIKO ANOIKTO ¶ANE¶I™THMIO

¶¿ÚÔ‰Ô˜ AÚÈÛÙÔÙ¤ÏÔ˘˜ 18, 26335 ¶ÂÚÈ‚fiÏ· ¶·ÙÚÒÓ

∆ËÏ.: (2610) 367300 º·Í: (2610) 361350

™YNTE§E™TE™ TOY ¢I¢AKTIKOY Y§IKOY

ÙÔ˘ TfiÌÔ˘

™˘ÌÏËڈ̷ÙÈο ΛÌÂÓ· ÙˆÓ M. B¤ÌÂÚ Î·È E. º›ÛÔÊ ÛÙËÓ «¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋ HıÈ΋»

∞η‰ËÌ·˚Îfi˜ À‡ı˘ÓÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ ™Ô˘‰ÒÓ

§›Ï· §ÂÔÓÙ›‰Ô˘

∫·ıËÁ‹ÙÚÈ· ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ∞ÓÔÈÎÙÔ‡ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘

™˘ÓÙÔÓÈÛÙ‹˜ Ù˘ £ÂÌ·ÙÈ΋˜ EÓfiÙËÙ·˜, EÈÛÙËÌÔÓÈÎfi˜ EÈÌÂÏËÙ‹˜

™ˆÎÚ¿Ù˘ KÔÓÈfiÚ‰Ô˜

AÓ·ÏËÚˆÙ‹˜ K·ıËÁËÙ‹˜ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ KÚ‹Ù˘

MÂÙ¿ÊÚ·ÛË

BÈÔϤÙÙ· ™ÙÚÈÊÙÔ‡

AıËÓ¿ X·Ù˙‹

°ÏˆÛÛÈ΋ EÈ̤ÏÂÈ·

KÏÂÔ¿ÙÚ· º¿ÎÏ·ÚË

K·ÏÏÈÙ¯ÓÈ΋ EÈ̤ÏÂÈ·-HÏÂÎÙÚÔÓÈ΋ ™ÂÏȉÔÔ›ËÛË

ÕÚÙÂÌȘ ¶ÂÙÚÔÔ‡ÏÔ˘

™˘ÓÙÔÓÈÛÌfi˜ ·Ó¿Ù˘Í˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡

Î·È ÁÂÓÈ΋ ÂÈ̤ÏÂÈ· ÙˆÓ ÂΉfiÛˆÓ

OMA¢A EKTE§E™H™ EP°OY EA¶

ISBN: 978-960-538-803-4

™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ N. 2121/1993,

··ÁÔÚ‡ÂÙ·È Ë Û˘ÓÔÏÈ΋ ‹ ·ÔÛ·ÛÌ·ÙÈ΋

·Ó·‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ·˘ÙÔ‡ ‹ Ë ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘

Ì ÔÔÈÔ‰‹ÔÙ ̤ÛÔ, ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ ¿‰ÂÈ· ÙÔ˘ ÂΉfiÙË.

titloselida 6-02-09 14:14 ™ÂÏ›‰· 4

™Ã√§∏ AN£Pø¶I™TIKøN ™¶OY¢øN

¶ƒ√°ƒ∞ªª∞ ™¶√À¢ø¡

™¶√À¢∂™ ™∆ON EYPø¶A´KO ¶O§ITI™MO

£∂ª∞∆π∫∏ ∂¡√∆∏∆∞

EI¢IKA £EMATA TOY EYPø¶A´KOY ¶O§ITI™MOY

™YM¶§HPøMATIKA KEIMENA TøN M. BEM¶EP KAI E. ºI™Oº™THN «¶POTE™TANTIKH H£IKH»

MÂÙ¿ÊÚ·ÛË: BÈÔϤÙÙ· ™ÙÚÈÊÙÔ‡, AıËÓ¿ X·Ù˙‹

¶∞∆ƒ∞ 2008

titloselida 6-02-09 14:14 ™ÂÏ›‰· 5

µπO°ƒ∞ºπ∫A METAºPA™TPIøN

∏ ∞Ó‰ÚÈ¿Ó·-µÈÔϤÙÙ· ™ÙÚÈÊÙÔ‡ Â›Ó·È ·fiÊÔÈÙË ÙÔ˘ ∆Ì‹Ì·ÙÔ˜ °·ÏÏÈ΋˜ °ÏÒÛÛ·˜ Î·È ºÈÏÔÏÔÁ›·˜ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ. ∫·ÙfiÈÓ, Û˘Ó¤¯ÈÛ ÁÈ· ÌÂÙ·Ù˘¯È·Î¤˜ ÛÔ˘‰¤˜ ÛÙÔ µ¤ÏÁÈÔ Î·È ÙËÓ∞ÁÁÏ›· Ì ÂȉÈÎfiÙËÙ· ÙË ªÂÙ¿ÊÚ·ÛË Î·È ÙË ¢ÈÂÚÌËÓ›· ·ÓÙ›ÛÙÔȯ·. ™‹ÌÂÚ· ÂÚÁ¿˙ÂÙ·È ˆ˜ ÌÂÙ·-ÊÚ¿ÛÙÚÈ·-·ÚıÚÔÁÚ¿ÊÔ˜ ÛÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi ∂LLE Î·È ˆ˜ Â͈ÙÂÚÈ΋ Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˘ Û ‰ËÌfiÛÈÔ˘˜ ÔÚÁ·-ÓÈÛÌÔ‡˜ ÛÙÔ Â͈ÙÂÚÈÎfi.

∏ ∞ıËÓ¿ ÷Ù˙‹ Â›Ó·È ‰È‰¿ÎÙˆÚ ∞Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ÙÔ˘ Berkeley Ù˘ California, ÌÂÌÂÙ·‰È‰·ÎÙÔÚÈÎfi ÛÙËÓ ∞Ú¯·ÈÔÏÔÁ›· Î·È ∞ÓıÚˆÔÏÔÁ›· Ì ˘ÔÙÚÔÊ›· π.∫.À. ∂›Ó·È ∂ÓÙÂÙ·Ï̤Ó˧¤ÎÙˆÚ ÛÙÔ ∆Ì‹Ì· ∞Ú¯ÈÙÂÎÙfiÓˆÓ ªË¯·ÓÈÎÒÓ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ¶·ÙÚÒÓ, Î·È ‰È‰¿ÛÎÂÈ∞Ú¯·ÈÔÏÔÁ›· ÛÙÔ ∂.∞.¶. Î·È ∆¤¯Ó˜ ÛÙÔ ∞ÓÔÈÎÙfi ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ∫‡ÚÔ˘. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ·Û¯ÔÏ›ٷÈÌ ÙË ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ‚È‚Ï›ˆÓ.

titloselida 6-02-09 14:14 ™ÂÏ›‰· 6

7

¶EPIEXOMENA

«OÈ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈΤ˜ OÌ¿‰Â˜ (™¤ÎÙ˜) Î·È ÙÔ ¶Ó‡̷ ÙÔ˘ ∫·ÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡» 9ª·Í µ¤ÌÂÚ (Max Weber)

ªÂÙ¿ÊÚ·ÛË: ∞ıËÓ¿ ÷Ù˙‹

∂ÈÛÙËÌÔÓÈ΋ £ÂÒÚËÛË: ™ˆÎÚ¿Ù˘ ∫ÔÓÈfiÚ‰Ô˜

«¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋ ∏ıÈ΋ Î·È ÙÔ ¶Ó‡̷ ÙÔ˘ ∫·ÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡: To ÈÛÙÔÚÈÎfi ÌÈ·˜ ‰È·Ì¿¯Ë˜» 40EÊÚ·›Ì º›ÛÔÊ (Ephraim Fischoff)

ªÂÙ¿ÊÚ·ÛË: µÈÔϤÙÙ· ™ÙÚÈÊÙÔ‡

∂ÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ıÂÒÚËÛË: ™ˆÎÚ¿Ù˘ ∫ÔÓÈfiÚ‰Ô˜

periex 10-10-08 14:25 ™ÂÏ›‰· 7

ªÂÙ¿ÊÚ·ÛË: ∞ıËÓ¿ ÷Ù˙‹∂ÈÛÙËÌÔÓÈ΋ £ÂÒÚËÛË: ™ˆÎÚ¿Ù˘ ∫ÔÓÈfiÚ‰Ô˜

∂‰Ò Î·È ·ÚÎÂÙfi ηÈÚfi, ¤¯ÂÈ Î·ıÈÂÚˆı› ÛÙȘ ∏ӈ̤Ó˜ ¶ÔÏÈÙ›˜ ¤Ó·˜ ηْ·Ú¯‹Ó «‰È·¯ˆÚÈÛÌfi˜ ÎÚ¿ÙÔ˘˜-ÂÎÎÏËÛ›·˜». O ‰È·¯ˆÚÈÛÌfi˜ ·˘Ùfi˜ ‰ÈÂÓÂÚÁÂ›Ù·È ÌÂÙ¤ÙÔÈ· ·˘ÛÙËÚfiÙËÙ·, ÒÛÙ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·Ó Â›ÛËÌË ·ÔÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓÔÌÔÏÔÁÈÒÓ, ÁÈ·Ù› οÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ ı· ıˆÚÔ‡ÓÙ·Ó ·ÓÙ›ıÂÙÔ ÚÔ˜ ÙÔ ÓfiÌÔ, fiˆ˜ ·ÓÙ›-ıÂÙÔ ı· ıˆÚÔ‡ÓÙ·Ó Î·È ÙÔ Ó· ·Â˘ı‡ÓÂÈ Ë ÔÏÈÙ›· οÔÈÔ ÂÚÒÙËÌ· ÛÙÔÓ ÔÏ›-ÙË ·Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙËÓ ÔÌÔÏÔÁ›· ÙÔ˘. ¢Â ı· Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘ÌÂ Â‰Ò ÙËÓ Ú·ÎÙÈ΋ ÛËÌ·-Û›· ·˘Ù‹˜ Ù˘ ·Ú¯‹˜ ÛÙË Û¯¤ÛË ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ ÔÚÁ·ÓÒÛÂˆÓ Î·È ÙÔ˘ÎÚ¿ÙÔ˘˜.3 ∂ÛÙÈ¿˙Ô˘Ì ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ Ì·˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ˆ˜, ÌfiÏȘÚÈÓ ·fi ‰˘fiÌÈÛÈ ‰ÂηÂٛ˜, Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ «ÚÔÛÒˆÓ Ù· ÔÔ›· ‰ÂÓ ·Ó‹Î·Ó ÛÂοÔÈ· ÂÎÎÏËÛ›·» ÛÙȘ ∏.¶.∞. ˘ÔÏÔÁÈ˙fiÙ·Ó ÌfiÏȘ ÛÙÔ 6% ÂÚ›Ô˘Ø4 ÎÈ ·˘Ùfi·Ú¿ ÙËÓ ·Ô˘Û›· fiÏˆÓ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎÒÓ ¯ÚËÌ·ÙÈÎÒÓ ÎÈÓ‹ÙÚˆÓ Ù·ÔÔ›· ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÂΛÓË ¤‰ÈÓ·Ó Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· Â˘Úˆ·˚ο ÎÚ¿ÙË ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘Ó· ·Ó‹ÎÂÈ Î·Ó›˜ ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ÚÔÓÔÌÈÔ‡¯Â˜ ÂÎÎÏËۛ˜ Î·È ·Ú¿ ÙË Ì·˙È΋ÌÂÙ·Ó¿ÛÙ¢ÛË ÚÔ˜ ÙȘ ∏.¶.∞.

9

«OÈ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈΤ˜ OÌ¿‰Â˜ (™¤ÎÙ˜) Î·È ÙÔ ¶Ó‡̷ ÙÔ˘ ∫·ÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡»1 2

ª·Í µ¤ÌÂÚ (Max Weber)

1 “Die Protestantischen Sekten und der Geist des Kapitalismus”, Gesammelte Aufsaetze zurReligionssoziologie, vol. I, Û. 207-36.2 ∆Ô ·ÚfiÓ Î›ÌÂÓÔ ·ÔÙÂÏ› Ì›· ÂÎÙÂÓ¤ÛÙÂÚË ÌÔÚÊ‹ ¿ÚıÚÔ˘ Ô˘ ‰ËÌÔÛȇıËΠÛÙÔ FrankfurterZeitung, Eastern 1906, Î·È Î·ÙfiÈÓ Î¿ˆ˜ ÂÎÙÂÓ¤ÛÙÂÚ· ÛÙÔ Christliche Welt, 1906, Û. 558 Î.ÂÍ., 577Î.ÂÍ., ˘fi ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ “Churches and Sects”. Œ¯ˆ ·Ó·ÊÂÚı› ÛÙÔ ¿ÚıÚÔ ·˘Ùfi ηْ ·ӿÏË„Ë ˆ˜Û˘ÌÏËڈ̷ÙÈÎfi ÙÔ˘ The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism. ∏ ·ÚÔ‡Û· ‰Â‡ÙÂÚË Áڷʋ›¯Â ˆ˜ ΛÓËÙÚÔ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ˆ˜ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ Û¤ÎÙ·˜ fiˆ˜ ÙËÓ ·ÓÙÂÏ‹ÊıËÓ Ô ›‰ÈÔ˜ (ˆ˜ Û‡ÏÏË„Ë·ÓÙÈıÂÙÈ΋ Ù˘ «ÂÎÎÏËÛ›·˜») ÙËÓ ·Ó¤Ï·‚Â Ô Troeltsch Î·È ÙËÓ ·Ó¤Ï˘Û ‰ÈÂÍÔ‰Èο ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘Soziallehren der Christlichen Kirchen [The Social Teachings of the Christian Churches, ÌÂÙ¿ÊÚ. O.Wyon, 2 ÙfiÌÔÈ, §ÔÓ‰›ÓÔ, 1931]. ŒÙÛÈ, ÔÈ ÂÚ› ÂÓÓÔÈÒÓ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·Ú·ÏÂÈÊıÔ‡Ó Â˘ÎÔ-ÏfiÙÂÚ·, ηıÒ˜ Ù· ·Ó·Áη›· ¤¯Ô˘Ó ‹‰Ë ϯı› ÛÙÔ The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism(¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋ ∏ıÈ΋ Î·È ÙÔ ¶Ó‡̷ ÙÔ˘ ∫·ÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡), Û. 254 Î.ÂÍ., ÛËÌ. 173. ∆Ô ·ÚfiÓ ‰ÔΛÌÈÔÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÌfiÓÔ Ù· ϤÔÓ ÛÙÔȯÂÈÒ‰Ë ‰Â‰Ô̤ӷ, Ù· ÔÔ›· Û˘ÌÏËÚÒÓÔ˘Ó ÂΛÓË ÙËÓ Ú·ÁÌ·-Ù›·.3 ∏ ·Ú¯‹ ·˘Ù‹ Û˘¯Ó¿ Â›Ó·È ÌfiÓÔ ıˆÚËÙÈÎ‹Ø ·Ú·ÙËÚ‹ÛÙ ÙË ÛËÌ·Û›· Ù˘ „‹ÊÔ˘ ÙˆÓ Î·ıÔÏÈÎÒÓ,ηıÒ˜ Î·È ÙȘ ÂȉÔÙ‹ÛÂȘ Û ÈÂÚԉȉ·ÛηÏ›·.4 OÈ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ Â›Ó·È ¿Ó¢ ÛËÌ·Û›·˜ ÁÈ· ÙÔ ·ÚfiÓ ‰ÔΛÌÈÔ. ¶·Ú·¤Ìˆ ÛÙÔ˘˜ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô˘˜ÙfiÌÔ˘˜ Ù˘ “American Church History Series”, Ë ÔÔ›·, ·Ó·ÌÊ›‚ÔÏ·, Â›Ó·È ¿ÓÈÛ˘ ·Í›·˜.

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 9

£· Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·ÁÓˆÚÈÛÙ›, ›Û˘, ˆ˜ Ë Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ Û οÔÈ· ÂÎÎÏËÛ›·ÛÙȘ ∏.¶.∞. Û˘Óԉ‡ÂÙ·È ·fi ·Û‡ÁÎÚÈÙ· ˘„ËÏfiÙÂÚ˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ ÂÈ‚·Ú‡ÓÛÂȘ,ÂȉÈο ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·fiÚÔ˘˜, ·’ fi,ÙÈ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Û ÔÔÈÔ‰‹ÔÙ ̤ÚÔ˜ Ù˘°ÂÚÌ·Ó›·˜. ¢ËÌÔÛÈÂ˘Ì¤ÓÔÈ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·ÎÔ› ÚÔ¸ÔÏÔÁÈÛÌÔ› ÙÔ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó, ηȤ¯ˆ ÚÔÛˆÈ΋ ÁÓÒÛË ÔÏÏÒÓ ÂÈ‚·Ú˘Ì¤ÓˆÓ ÂÚÈÙÒÛÂˆÓ ÛÙÔ ÂÎÎÏËÛ›·ÛÌ·ÌÈ·˜ fiÏ˘ Ù˘ Ï›ÌÓ˘ ◊ÚÈ, ÙÔ ÔÔ›Ô ·ÔÙÂÏÔ‡ÓÙ·Ó Û¯Â‰fiÓ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ·fiÁÂÚÌ·ÓÔ‡˜ ÌÂÙ·Ó¿ÛÙ˜ ͢ÏÔÎfiÔ˘˜. OÈ Ù·ÎÙÈΤ˜ ÂÈÛÊÔÚ¤˜ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ıÚËÛ΢ÙÈ-ÎÔ‡˜ ÛÎÔÔ‡˜ ·Ó¤Ú¯ÔÓÙ·Ó Û¯Â‰fiÓ Û $ 80 ÂÙËÛ›ˆ˜Ø ÔÈ ÂÈÛÊÔÚ¤˜ ·˘Ù¤˜ ÏËÚÒÓÔ-ÓÙ·Ó ·fi ¤Ó· ̤ÛÔ ÂÙ‹ÛÈÔ ÂÈÛfi‰ËÌ· ÂÚ›Ô˘ $ 1.000. ŸÏÔÈ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó ˆ˜·ÎfiÌË Î·È ¤Ó· ÌÈÎÚfi ÙÌ‹Ì· ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡ ÊÔÚÙ›Ô˘ ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›· ı·Ô‰ËÁÔ‡Û Û ̷˙È΋ ·Ô¯ÒÚËÛË ·fi ÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›·. •¤¯ˆÚ· fï˜ ·fi ·˘Ùfi,ηӤӷ˜ ·’ fiÛÔ˘˜ ÂÈÛΤÊÙËÎ·Ó ÙȘ ∏ӈ̤Ó˜ ¶ÔÏÈÙ›˜ ÚÈÓ ·fi ‰Âη¤ÓÙ ‹Â›ÎÔÛÈ ¯ÚfiÓÈ·, ‹ÙÔÈ ÚÈÓ ·fi ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË ÙÔ˘ ÚfiÛÊ·ÙÔ˘ ÂÍÂ˘Úˆ·˚ÛÌÔ‡ Ù˘¯ÒÚ·˜, ‰Â ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·Ú·ÁÓˆÚ›ÛÂÈ ÙÔ Ôχ ¤ÓÙÔÓÔ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi ÂӉȷ-ʤÚÔÓ ÙÔ ÔÔ›Ô ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Û ÙfiÙ Û fiϘ ÙȘ ÂÚÈÔ¯¤˜ Ô˘ ‰ÂÓ Â›¯·Ó ·ÎfiÌËηٷÎÏ˘ÛÙ› ·fi Â˘Úˆ·›Ô˘˜ ÌÂÙ·Ó¿ÛÙ˜.5 ∫¿ı ·ÏÈfi˜ Ù·ÍȉȈÙÈÎfi˜ Ô‰ËÁfi˜·ÔηχÙÂÈ ˆ˜, Û ۇÁÎÚÈÛË Ì ÚfiÛÊ·Ù˜ ‰ÂηÂٛ˜, ηٿ ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ ÙÔÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi ÂӉȷʤÚÔÓ ÛÙËÓ ∞ÌÂÚÈ΋ ‰ÂÓ Âȉ¯fiÙ·Ó ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË Î·È ‹Ù·ÓÔχ ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚÔ. ™ÙËÓ ·ÚÔ‡Û· ÌÂϤÙË, Ì·˜ ÂӉȷʤÚÂÈ È‰È·›ÙÂÚ· ÌÈ· Û˘ÁÎÂ-ÎÚÈ̤ÓË ÏÂ˘Ú¿ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ηٿÛÙ·Û˘.

ªfiÏȘ ÚÈÓ ·fi Ì›· ÁÂÓÈ¿, fiÙ·Ó ÔÈ ÂȯÂÈÚË̷ٛ˜ ‰ڷ›ˆÓ·Ó ·˘ÙÔ‡˜ ηÈÚ·ÁÌ·ÙÔÔÈÔ‡Û·Ó Ó¤Â˜ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ·ʤ˜, ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó ·ÓÙÈ̤وÔÈ Ì ÙÔ ÂÚÒÙË-Ì·: «™Â ÔÈ· ÂÎÎÏËÛ›· ·Ó‹ÎÂÙÂ;». ∆Ô ÂÚÒÙËÌ· ÂÙ›ıÂÙÔ ·ÚÂÌÈÙfiÓÙˆ˜ Î·È Ì·‚ÚfiÙËÙ·, fï˜ Û η̛· ÂÚ›ÙˆÛË ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Ù˘¯·›Ô. ∞ÎfiÌË Î·È ÛÙÔ ªÚÔ‡ÎÏÈÓ,‰›‰˘ÌË fiÏË Ù˘ ¡¤·˜ ÀfiÚ΢, ·˘Ù‹ Ë ·Ï·ÈfiÙÂÚË ·Ú¿‰ÔÛË ‰È·ÙËÚ‹ıËΠÛÂÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi, Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ‰Â Û ÎÔÈÓfiÙËÙ˜ ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÂÎÙÂıÂÈ̤Ó˜ ÛÙËÓ›‰Ú·ÛË Ù˘ ÌÂÙ·Ó¿ÛÙ¢Û˘. ∆Ô ÂÚÒÙËÌ· ·˘Ùfi ı˘Ì›˙ÂÈ ÙÔ Ù˘ÈÎfi ÛÎÔÙÛ¤˙ÈÎÔtable d’ hôte: ÚÈÓ ·fi ¤Ó· ٤ٷÚÙÔ ÙÔ˘ ·ÈÒÓ· Ô ∂˘Úˆ·›Ô˜ ÙȘ ∫˘ÚȷΤ˜ ¤ÚÂÂۯ‰fiÓ ¿ÓÙÔÙ ӷ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ Ì›· ΢ڛ· Ô˘ ÚˆÙÔ‡Û «¶ÔÈ· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›··Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹Û·Ù ۋÌÂÚ·;» ‹ ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÂΛÓË Î·Ù¿ ÙËÓ ÔÔ›· Ô∂˘Úˆ·›Ô˜, ˆ˜ Ô ·Ï·ÈfiÙÂÚÔ˜ ηÏÂṲ̂ÓÔ˜, Ù‡¯·ÈÓ ӷ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Î·ı‹ÌÂÓÔ˜ ÛÙËÓÎÂÊ·Ï‹ ÙÔ˘ ÙÚ·Â˙ÈÔ‡ Î·È Ô ÛÂÚ‚ÈÙfiÚÔ˜, ÂÓÒ Û¤Ú‚ÈÚ ÙË ÛÔ‡·, ÙÔ˘ ˙ËÙÔ‡ÛÂ:«∫‡ÚÈÂ, ÙËÓ ÚÔÛ¢¯‹, ·Ú·Î·ÏÒ». ™ÙÔ ¶fiÚÙÚÈ (ÛÙË Ó‹ÛÔ ÙÔ˘ Skye Ù˘ ™ÎÔÙ›·˜)Ì›· fiÌÔÚÊË ∫˘Úȷ΋ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛ· ·˘Ùfi ÙÔ Ù˘ÈÎfi ÂÚÒÙËÌ· Î·È ‰ÂÓ ‹ÍÂÚ· ηӤ-Ó·Ó Î·Ï‡ÙÂÚÔ ÙÚfiÔ Ó· ÍÂʇÁˆ ·Ú¿ Ó· ··ÓÙ‹Ûˆ: «∂›Ì·È ̤ÏÔ˜ Ù˘ BadischeLandeskirche Î·È ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û· Ó· ‚Úˆ ·ÚÂÎÎÏ‹ÛÈ Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜ ÌÔ˘ ÛÙÔ¶fiÚÙÚÈ». OÈ Î˘Ú›Â˜ ¢¯·ÚÈÛÙ‹ıËÎ·Ó Î·È ÈηÓÔÔÈ‹ıËÎ·Ó Ì ÙËÓ ·¿ÓÙËÛË. «ø,‰ÂÓ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı› η̛· ¿ÏÏË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ·Ú¿ ÌfiÓÔ ÛÙË ‰È΋ ÙÔ˘ ÔÌÔÏÔÁ›·!»

10

5 ∏ ¤Ó·ÚÍË ÌÂÙ¿ ÚÔÛ¢¯‹˜ fi¯È ÌfiÓÔ Î¿ıÂ Û˘Ó‰ڛ·˜ ÙÔ˘ ∞ÓˆÙ¿ÙÔ˘ ¢ÈηÛÙËÚ›Ô˘ ÙˆÓ ∏.¶.∞., ·ÏϿ›Û˘ Î·È Î¿ıÂ Û˘Ó‰ڛԢ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ ÎfiÌÌ·ÙÔ˜, Û˘ÓÈÛÙ¿ ¤Ó· ÂÓÔ¯ÏËÙÈÎfi ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎfi Â‰Ò Î·È·ÚÎÂÙfi ηÈÚfi.

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 10

∞Ó Âͤٷ˙ ηÓ›˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÂÈÛٷ̤ӈ˜ ÙÔ ˙‹ÙËÌ· ÛÙȘ ∏ӈ̤Ó˜¶ÔÏÈÙ›˜, ı· ¤‚Ï ‡ÎÔÏ· ˆ˜ ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ÙÔ˘ ıÚËÛ΢ÙÈÎÔ‡ ·Ó‹ÎÂÈÓ Û¯Â‰fiÓ¿ÓÙÔÙ ÂÙ›ıÂÙÔ ÛÙÔÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Î·È ÛÙÔÓ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈÎfi ‚›Ô, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÍ·ÚÙÈfi-Ù·Ó ·fi Û¯¤ÛÂȘ ‰È¿ÚÎÂÈ·˜ Î·È ÊÂÚÂÁÁ˘fiÙËÙ·˜. øÛÙfiÛÔ, fiˆ˜ ÚԷӷʤÚıËÎÂ,ÔÈ ·ÌÂÚÈηÓÈΤ˜ ·Ú¯¤˜ ÔÙ¤ ‰ÂÓ ¤ıÂÛ·Ó ÙÔ ÂÚÒÙËÌ·. °È·Ù›;

¶ÚÒÙ·-ÚÒÙ·, ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÚÔÛˆÈΤ˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ [·fi ÙÔ 1904] ÌÔÚ› Ó·¯ÚËÛÈ̇ÛÔ˘Ó ˆ˜ ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·. ™Â ¤Ó· Ì·ÎÚ‡ ÛȉËÚÔ‰ÚÔÌÈÎfi Ù·Í›‰È ̤۷ ·fiÙËÓ ÙfiÙ ÈӉȿÓÈÎË ÂÈÎÚ¿ÙÂÈ·, Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜, ηıÈṲ̂ÓÔ˜ ‰›Ï· Û ¤Ó·Ó ÂÚÈ-Ï·ÓÒÌÂÓÔ ˆÏËÙ‹ «ÂÚÁ·Ï›ˆÓ ÂÚÁÔÏ¿‚Ô˘ ÎˉÂÈÒÓ» (ÛȉÂÚ¤ÓÈˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓÁÈ· ÂÈه̂Ș ϿΘ), ·Ó¤ÊÂÚ ·ÚÂÌÈÙfiÓÙˆ˜ ÙÔÓ ÂÓÙ˘ˆÛÈ·Îfi ·ÎfiÌË ÙfiÙÂÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌfiØ ÛÙÔ ÛËÌÂ›Ô ÂΛÓÔ, Ô ˆÏËÙ‹˜ ·Ú·Ù‹ÚËÛÂ:«∫‡ÚÈÂ, ηْ Â̤, Ô Î·ı¤Ó·˜ ÌÔÚ› Ó· ÈÛÙ‡ÂÈ ‹ Ó· ÌËÓ ÈÛÙ‡ÂÈ, fiˆ˜ ¤¯ÂÈ¢¯·Ú›ÛÙËÛËØ fï˜, ·Ó ¤‚Ï· ¤Ó·Ó ·ÁÚfiÙË ‹ ¤Ó·Ó ÂȯÂÈÚËÌ·Ù›· Ó· ÌËÓ ·Ó‹ÎÂÈÛ η̛· ÂÎÎÏËÛ›·, ‰Â ı· ÙÔÓ ÂÌÈÛÙ¢fiÌÔ˘Ó Ô‡Ù ̛· ÛÙ¿Ï·. °È·Ù› Ó· Ì ÏË-ÚÒÛÂÈ, ·Ó ‰ÂÓ ÈÛÙ‡ÂÈ Û ٛÔÙ·;» ∆ÒÚ·, ‚¤‚·È·, ·˘Ùfi ÙÔ Î›ÓËÙÚÔ ‹Ù·Ó οˆ˜·Û·Ê¤˜.

∆Ô ˙‹ÙËÌ· ÍÂηı¿ÚÈÛ οˆ˜ Ì ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÂÓfi˜ ÚÈÓÔÏ·Ú˘ÁÁÔÏfiÁÔ˘ ·fi ÙË°ÂÚÌ·Ó›·, Ô ÔÔ›Ô˜ ›¯Â ÂÁηٷÛÙ·ı› Û ̛· ÌÂÁ¿ÏË fiÏË ÛÙÔÓ ÔÙ·Ìfi O¯¿ÈÔÎ·È Ô ÔÔ›Ô˜ ÌÔ˘ ‰ÈËÁ‹ıËΠÙËÓ Â›ÛÎÂ„Ë ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ·ÛıÂÓÔ‡˜ ÙÔ˘. ∫·ÙfiÈÓ·ÈÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ÁÈ·ÙÚÔ‡, ͿψÛ ÛÙÔÓ Î·Ó·¤ ÁÈ· Ó· ÂÍÂÙ·ÛÙ› Ì ÚÈÓÔÛÎfiÈÔ. O·ÛıÂÓ‹˜, ·Ì¤Ûˆ˜ ÌfiÏȘ οıÈÛÂ, Û¯ÔÏ›·Û Ì ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ· Î·È ¤ÌÊ·ÛË: «∫‡ÚÈÂ,Â›Ì·È Ì¤ÏÔ˜ Ù˘ ___ ∂ÎÎÏËÛ›·˜ ÙˆÓ µ·ÙÈÛÙÒÓ ÛÙËÓ O‰fi ___». ∞ÔÚË̤ÓÔ˜ Û¯Â-ÙÈο Ì ÙÔ ÓfiËÌ· Ù˘ ‰‹ÏˆÛ˘ ·˘Ù‹˜ ÁÈ· ÙËÓ ¿ıËÛË Ù˘ ÚÈÓfi˜ Î·È ÙË ıÂڷ›·Ù˘, Ô ÁÈ·ÙÚfi˜ ÚÒÙËÛ ‰È·ÎÚÈÙÈο ÁÈ· ÙÔ ı¤Ì· ·˘Ùfi ¤Ó·Ó ·ÌÂÚÈηÓfi Û˘Ó¿‰ÂÏÊfiÙÔ˘. O Û˘Ó¿‰ÂÏÊÔ˜ ¯·ÌÔÁÂÏ·ÛÙfi˜ ÙÔÓ ÏËÚÔÊfiÚËÛ ˆ˜ Ë ‰‹ÏˆÛË Ì¤ÏÔ˘˜ ÙÔ˘·ÛıÂÓÔ‡˜ ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· ÙÔ˘ Û‹Ì·ÈÓ ·ÏÒ˜: «ªËÓ ·ÓËÛ˘¯Â›˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÌÔÈ‚‹».°È·Ù› fï˜ Ó· ÂÓÓÔ› ·ÎÚÈ‚Ò˜ ·˘Ùfi; ∏ ηٿÛÙ·ÛË ›Ûˆ˜ ÍÂηı·ÚÈÛÙ› ·ÎfiÌËÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ¤Ó· ÙÚ›ÙÔ Û˘Ì‚¿Ó.

ŒÓ· fiÌÔÚÊÔ Î·ı·Úfi ΢ÚȷοÙÈÎÔ ·fiÁÂ˘Ì· ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ OÎÙÒ‚ÚË, ·Ú·-ÎÔÏÔ‡ıËÛ· Ì›· ÙÂÏÂÙ‹ ‚·Ù›Ûˆ˜ ÂÓfi˜ ÔÈÌÓ›Ô˘ µ·ÙÈÛÙÒÓ. ◊ÌÔ˘Ó ·Ú¤· ÌÂοÔÈÔ˘˜ Û˘ÁÁÂÓ›˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ‹Ù·Ó ·ÁÚfiÙ˜ Û ·ÔÌ·ÎÚ˘Ṳ̂ÓË ‰·ÛÈ΋ ÂÚÈÔ¯‹ÌÂÚÈο Ì›ÏÈ· ·fi ÙÔ ª. [¤‰Ú· ÎÔÌËÙ›·˜] ÛÙË µfiÚÂÈ· ∫·ÚÔϛӷ. ∏ ‚¿ÙÈÛË ÂÚfi-ÎÂÈÙÔ Ó· ‰ÈÂÍ·¯ı› Û ̛· ÏÈÌÓԇϷ Ë ÔÔ›· ÙÚÔÊÔ‰ÔÙÔ‡ÓÙ·Ó ·fi ¤Ó· Ú˘¿ÎÈ Ô˘Î·Ù¤‚·ÈÓ ·fi Ù· ∫˘·Ó¿ ŸÚË, Ù· ÔÔ›· ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·Ó ÛÙÔ ‚¿ıÔ˜. ŒÎ·Ó ÎÚ‡ÔÎ·È ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ˘ Ó‡¯Ù·˜ ›¯Â ·ÁˆÓÈ¿. ¶Ï‹ıÔ˜ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈÒÓ·ÁÚÔÙÒÓ ÛÙ¤ÎÔÓÙ·Ó ÔÏfiÁ˘Ú· ÛÙȘ ÏÔÊÔÏ·ÁȤ˜Ø ›¯·Ó ¤ÚıÂÈ, ÔÚÈṲ̂ÓÔÈ ·fi Ôχ̷ÎÚÈ¿, ¿ÏÏÔÈ ·fi ÙË ÁÂÈÙÔÓÈ¿, Ì ÙȘ ÂÏ·ÊÚȤ˜ ‰›ÙÚԯ˜ ¿Ì·Í¤˜ ÙÔ˘˜.

O ÈÂÚÔ΋ڢη˜ ÊÔÚÒÓÙ·˜ ¤Ó· Ì·‡ÚÔ ÎÔÛÙÔ‡ÌÈ ÛÙÂÎfiÙ·Ó ˆ˜ ÙË Ì¤ÛË Ì¤Û· ÛÙËÏÈÌÓԇϷ. ⁄ÛÙÂÚ· ·fi ‰È¿ÊÔÚ˜ ÚÔÂÙÔÈ̷ۛ˜, Á‡Úˆ ÛÙ· ‰¤Î· ¿ÙÔÌ· Î·È ÙˆÓ‰‡Ô Ê‡ÏˆÓ Ì‹Î·Ó Ì ٷ ΢ÚȷοÙÈο ÙÔ˘˜ ̤۷ ÛÙË ÏÈÌÓԇϷ, Ô ¤Ó·˜ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ¿ÏÏÔÓ. ¢È·Î‹Ú˘Í·Ó ÙËÓ ›ÛÙË ÙÔ˘˜ Î·È Î·ÙfiÈÓ ‚Ô˘Ù‹¯ÙËÎ·Ó ÂÓÙÂÏÒ˜ – ÔÈ Á˘Ó·›-Θ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘ ÈÂÚÔ΋ڢη. ™ËÎÒıËηÓ, ÙÚ¤ÌÔÓÙ·˜ Î·È ·Ó·ÚÚÈÁÒÓÙ·˜ ̤۷ÛÙ· ‚ÚÂÁ̤ӷ ÚÔ‡¯· ÙÔ˘˜, ‚Á‹Î·Ó ·fi ÙË ÏÈÌÓԇϷ Î·È fiÏÔÈ ÙÔ‡˜ «Û˘Ó¯¿ÚËÛ·Ó».

11

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 11

∆˘Ï›¯ÙËÎ·Ó ÁÚ‹ÁÔÚ· Ì ¯ÔÓÙÚ¤˜ ÎÔ˘‚¤ÚÙ˜ Î·È ‹Á·Ó Û›ÙÈ· ÙÔ˘˜. ŒÓ·˜ ·fiÙÔ˘˜ Û˘ÁÁÂÓ›˜ ÌÔ˘ Û¯ÔÏ›·Û ˆ˜ Ë «›ÛÙË» ·Ú¤¯ÂÈ ·Ï¿Óı·ÛÙË ÚÔÛÙ·Û›· Î·Ù¿ÙˆÓ ÊÙ·ÚÓÈÛÌ¿ÙˆÓ. ŒÓ·˜ ¿ÏÏÔ˜ Û˘ÁÁÂÓ‹˜ ÛÙ¿ıËΠ‰›Ï· ÌÔ˘ ηÈ, ÌË ·Ó‹ÎÔÓÙ·˜Û η̛· ÂÎÎÏËÛ›· Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ÁÂÚÌ·ÓÈΤ˜ ·Ú·‰fiÛÂȘ, ÎÔ›Ù·Í Á‡Úˆ ηȤÊÙ˘Û ÂÚÈÊÚÔÓËÙÈο ›Ûˆ ÙÔ˘. ª›ÏËÛ Û ¤Ó·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ‚·ÙÈÛı¤ÓÙ˜, «°ÂÈ·ÛÔ˘ ªÈÏ, ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·ÚÎÂÙ¿ ‰ÚÔÛÂÚfi ÙÔ ÓÂÚfi;», Î·È ¤Ï·‚ ÙËÓ Ôχ ÂÈÏÈÎÚÈÓ‹·¿ÓÙËÛË: «∆˙ÂÊ, ÛΤÊÙËη ¤Ó· ·ÚÎÂÙ¿ ˙ÂÛÙfi ̤ÚÔ˜ (ÙËÓ ∫fiÏ·ÛË) ÎÈ ¤ÙÛÈ ‰Â Ì›ڷÍ ÙÔ ÎÚ‡Ô ÓÂÚfi». ∫·Ù¿ ÙËÓ ÂÌ‚‡ıÈÛË ÂÓfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ Ó·ÚÔ‡˜, Ô Û˘ÁÁÂÓ‹˜ÌÔ˘ Í·ÊÓÈ¿ÛÙËÎÂ.«°È· ‰Â˜ ÙÔÓ», ›Â. «™’ Ù· ’ÏÂÁ· ÂÁÒ!»ŸÙ·Ó ÙÔÓ ÚÒÙËÛ· ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÙÂÏÂÙ‹, «°È·Ù› ÂÚ›ÌÂÓ˜ ÙË ‚¿ÙÈÛË ÂΛÓÔ˘ ÙÔ˘¿ÓÙÚ·;», ·¿ÓÙËÛÂ: «∂Âȉ‹ ı¤ÏÂÈ Ó· ·ÓÔ›ÍÂÈ ÙÚ¿Â˙· ÛÙÔ ª.».«À¿Ú¯Ô˘Ó ÙfiÛÔÈ µ·ÙÈÛÙ¤˜ Â‰Ò Á‡Úˆ ÒÛÙ ӷ ÌÔÚ› Ó· Û˘ÓÙËÚËı›;»«∫·ıfiÏÔ˘, ·ÏÏ¿, ÂÊfiÛÔÓ ‚·Ù›ÛÙËÎÂ, ı· ¤¯ÂÈ Û›ÁÔ˘Ú· ÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ÔÏfiÎÏËÚ˘Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ Î·È ı· ÍÂÂÚ¿ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ¿ÓÙ˜».

¶ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· «ÁÈ·Ù›» Î·È «Ì ÔÈ· ̤۷» Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÙÔ ·ÎfiÏÔ˘ıÔÛ˘Ì¤Ú·ÛÌ·: Ë ·Ô‰Ô¯‹ ÛÙÔ ÙÔÈÎfi ÂÎÎÏËÛ›·ÛÌ· µ·ÙÈÛÙÒÓ ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÂÙ·È ÌfiÓÔ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÙËÓ ÈÔ ÚÔÛÂÎÙÈ΋ «‰ÔÎÈÌ·Û›·» Î·È ÙË ÛÙÂÓfiÙ·ÙË ÂͤٷÛË ÙË˜Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ ÙÔ˘ Ô˘ ÊÙ¿ÓÂÈ ˆ˜ ÙËÓ ÚÒÈÌË ·È‰È΋ ËÏÈΛ· (∫¿ÔÈ· ·Ó¿ÚÌÔÛÙËÛ˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿; ™‡¯Ó·˙ Û ηËÏÂÈ¿; ÃÔÚfi˜; £¤·ÙÚÔ; ÷ÚÙÔ·ÈÍ›·;∫·ı˘ÛÙ¤ÚËÛË ·ÓÙ·fiÎÚÈÛ˘ Û ˘Ô¯Ú¤ˆÛË; ÕÏϘ ÂÈÔÏ·ÈfiÙËÙ˜;). ∆Ô ÂÎÎÏË-Û›·ÛÌ· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û ӷ Â›Ó·È ·˘ÛÙËÚ¿ ÚÔÛÎÔÏÏË̤ÓÔ ÛÙË ıÚËÛ΢ÙÈ΋·Ú¿‰ÔÛË.

∏ ·Ô‰Ô¯‹ ÛÙÔ ÂÎÎÏËÛ›·ÛÌ· ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È ˆ˜ Ë ·fiÏ˘ÙË ÂÁÁ‡ËÛË ÙˆÓ ËıÈ-ÎÒÓ ·ÚÂÙÒÓ ÂÓfi˜ ΢ڛԢ, ÂȉÈο ÙˆÓ ·ÚÂÙÒÓ ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ··ÈÙÔ‡ÓÙ·È Û ÂȯÂÈ-ÚËÌ·ÙÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù·. ∏ ‚¿ÙÈÛË ‰È·ÛÊ·Ï›˙ÂÈ ÁÈ· ÂΛÓÔÓ ÙȘ ηٷı¤ÛÂȘ ÌÈ·˜ ÔÏfi-ÎÏËÚ˘ ÂÚÈÔ¯‹˜, ηıÒ˜ Î·È ·ÂÚÈfiÚÈÛÙË ›ÛÙˆÛË ÂÎÙfi˜ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌÔ‡. O¿ÓÙÚ·˜ ·˘Ùfi˜ ¤¯ÂÈ «ÊÙÈ·¯Ù›». ¶ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ·Ú·Ù‹ÚËÛË ÂȂ‚·›ˆÛ fiÙÈ Ù¤ÙÔÈԢ›‰Ô˘˜, ‹ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ·ÚÂÌÊÂÚ‹, Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ·ÓÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÛÙȘ ϤÔÓ ‰È·-ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜. °ÂÓÈο, ÂÈÙ˘¯›· ÛÙȘ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜ ›¯·Ó ÌfiÓÔ fiÛÔÈ ·Ó‹-Î·Ó ÛÙÔ˘˜ ªÂıÔ‰ÈÛÙ¤˜ ‹ ÛÙÔ˘˜ µ·ÙÈÛÙ¤˜ ‹ Û ¿ÏϘ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜(Û¤ÎÙ˜) ‹ ÔÌÔÈ¿˙Ô˘Û˜ ÚÔ˜ Û¤ÎÙ˜ ·Ú·Û˘Ó·ÁˆÁ¤˜. ŸÙ·Ó οÔÈÔ Ì¤ÏÔ˜ Ù˘ۤÎÙ·˜ ÌÂÙ·ÎfiÌÈ˙ Û ¿ÏÏÔ Ì¤ÚÔ˜, ‹ ‹Ù·Ó ÂÚÈÏ·ÓÒÌÂÓÔ˜ ˆÏËÙ‹˜, ¤·ÈÚÓ ̷˙›ÙÔ˘ ÙÔ ÈÛÙÔÔÈËÙÈÎfi ÙÔ˘ ÂÎÎÏËÛÈ¿ÛÌ·Ùfi˜ ÙÔ˘. ŒÙÛÈ, fi¯È ÌfiÓÔ ÂÚ¯fiÙ·Ó Â‡ÎÔÏ· Û·ʋ Ì ̤ÏË Ù˘ Û¤ÎÙ·˜, ·ÏÏ¿, ¿Óˆ ·’ fiÏ·, ¤‚ÚÈÛΠ›ÛÙˆÛË ·ÓÙÔ‡. ∞Ó ‚ÚÈ-ÛÎfiÙ·Ó Û ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÛÙÂÓfiÙËÙ· ¯ˆÚ›˜ ‰È΋ ÙÔ˘ ˘·ÈÙÈfiÙËÙ·, Ë Û¤ÎÙ· Ù·ÎÙÔÔÈ-Ô‡Û ÙȘ ˘Ôı¤ÛÂȘ ÙÔ˘, ¤‰ÈÓ ÂÁÁ˘‹ÛÂȘ ÛÙÔ˘˜ ÈÛو٤˜ Î·È ÙÔÓ ‚ÔËıÔ‡Û ÌÂοı ÙÚfiÔ, Û˘¯Ó¿ Û‡Ìʈӷ Ì ÙË ‚È‚ÏÈ΋ ·Ú¯‹ ‰·Ó›˙ÂÙ ÌˉÂÌ›·Ó ·ÔÏ·‚‹ÓÂÏ›˙ÔÓÙ˜ (§Ô˘Î¿˜, 6: 35).

∏ ÚÔÛ‰ÔΛ· ÙÔ˘ ÈÛوً fiÙÈ Ë Û¤ÎÙ· ÙÔ˘, ¯¿ÚÈÓ ÙÔ˘ ·ÚÔ˘˜ Ù˘, ‰Â ı· ¤-ÙÚ ӷ ˘ÔÛÙ› Ô ›‰ÈÔ˜ ·ÒÏÂȘ ·fi ¤Ó· ̤ÏÔ˜ Ù˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó, ˆÛÙfiÛÔ, ηıÔÚÈ-ÛÙÈ΋ ÁÈ· ÙȘ ¢ηÈڛ˜ ÙÔ˘. ∫·ıÔÚÈÛÙÈÎfi ‹Ù·Ó ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ˆ˜ Ì›· Û¯ÂÙÈο ¢˘-fiÏËÙË ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ÔÌ¿‰· ı· ·Ô‰Â¯fiÙ·Ó ˆ˜ ̤ÏÔ˜ Ù˘ ÌfiÓÔ Î¿ÔÈÔÓ ÙÔ˘

12

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 12

ÔÔ›Ô˘ Ë Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ı· ÙÔÓ ¤Î·Ó ӷ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ËıÈο ηٿÏÏËÏÔ˜ ¤Ú·Ó¿Û˘ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›·˜.

∂›Ó·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë È‰ÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ̤ÏÔ˘˜ ıÚËÛ΢ÙÈ-΋˜ ÔÌ¿‰·˜ Û‹Ì·ÈÓ ÁÈ· οÔÈÔÓ ÈÛÙÔÔ›ËÛË ËıÈ΋˜ ηٷÏÏËÏfiÙËÙ·˜, ηÈÛ˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈ΋˜ ËıÈ΋˜. ∞˘Ùfi ·ÓÙÈÙ›ıÂÙ·È ÛÙÔ Ó· Â›Ó·È Î·Ó›˜Ì¤ÏÔ˜ Ù˘ «ÂÎÎÏËÛ›·˜» ̤۷ ÛÙËÓ ÔÔ›· «ÁÂÓÓȤٷȻ Î·È Ë ÔÔ›· ÂÈÙÚ¤ÂÈ ÛÙËı›· ¯¿ÚË Ó· Ï¿Ì„ÂÈ ·‰È·ÎÚ›Ùˆ˜ › ‰Èη›ˆÓ Î·È ·‰›ÎˆÓ. ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, Ì›· ÂÎÎÏË-Û›· ·ÔÙÂÏ› Âȯ›ÚËÛË Ë ÔÔ›· ÔÚÁ·ÓÒÓÂÈ ÙËÓ ·ÔÓÔÌ‹ ¯¿ÚÈÙÔ˜ Î·È ‰È·¯ÂÈÚ›-˙ÂÙ·È ÙȘ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ‰ˆÚ¤˜ ¯¿ÚÈÙÔ˜ fiˆ˜ ¤Ó· ›‰Ú˘Ì· Ù· ÎÏËÚÔ‰ÔÙ‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘.∏ Û¯¤ÛË Ì ÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· ›ӷÈ, ηْ ·Ú¯‹Ó, ˘Ô¯ÚˆÙÈ΋, ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È ·fi ÌfiÓËÙ˘ ‰ÂÓ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ Ù›ÔÙ ·Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙȘ ·ÚÂÙ¤˜ ÙÔ˘ ̤ÏÔ˘˜. ª›· Û¤ÎÙ·,ˆÛÙfiÛÔ, Û˘ÓÈÛÙ¿ ÂıÂÏÔÓÙÈ΋ ÂÙ·ÈÚ›· ÂÎÂ›ÓˆÓ ÌfiÓÔÓ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ·Ú¯‹, ‰È·ı¤ÙÔ˘Ó Ù· ıÚËÛ΢ÙÈο Î·È ËıÈο ÂÊfi‰È·. Àfi ÙËÓ ÚÔ¸fiıÂÛË ·Ô‰Ô-¯‹˜ Ù˘ ‰‹ÏˆÛ˘ ̤ÏÔ˘˜ ÙÔ˘, › ÙË ‚¿ÛÂÈ Ù˘ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ‰ÔÎÈÌ·Û›·˜, ÙÔ ¿ÙÔÌÔÚÔÛ¯ˆÚ› ÛÙË Û¤ÎÙ· ÂıÂÏÔ˘Û›ˆ˜.

∞ÔÙÂÏ›, ‚‚·›ˆ˜, ·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë ÂÎÏÔÁ‹ ·˘Ù‹ Û˘¯Ó¿ ÎÏÔÓÈ˙fi-Ù·Ó ÛËÌ·ÓÙÈο, ÛÙËÓ ∞ÌÂÚÈ΋ ÂȉÈο, ̤ۈ ÙÔ˘ ÚÔÛËÏ˘ÙÈÛÌÔ‡ „˘¯ÒÓ ·ÓÙ·ÁˆÓÈ-˙fiÌÂÓˆÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ, Ú¿ÁÌ· ÙÔ ÔÔ›Ô, ÂÓ Ì¤ÚÂÈ, ηıÔÚÈ˙fiÙ·Ó ÛÂÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi Ì ‚¿ÛË Ù· ˘ÏÈο Û˘ÌʤÚÔÓÙ· ÙˆÓ ÎËڇΈÓ. ŒÙÛÈ, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡-ÓÙ·Ó Û˘¯Ó¿ Û˘Ó·ÛÈÛÌÔ› Ì ÛÙfi¯Ô Ó· ÂÚÈÔÚ›ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÚÔÛËÏ˘ÙÈÛÌfi ·fi ·ÓÙ·-ÁˆÓÈ˙fiÌÂÓ˜ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÔÌÔÏÔÁ›Â˜. ∆¤ÙÔÈÔÈ Û˘Ó·ÛÈÛÌÔ› Á›ÓÔÓÙ·Ó ÚÔÎÂÈ̤-ÓÔ˘, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Ó· ÚÔ·„Ô˘Ó ‰˘ÛÎÔϛ˜ Û ÂfiÌÂÓÔ Á¿ÌÔ ·ÙfiÌÔ˘ Ô˘ ›¯Â¿ÚÂÈ ‰È·˙‡ÁÈÔ ÁÈ· ÏfiÁÔ˘˜ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ, ·fi ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ¿Ô„Ë, ıˆÚÔ‡ÓÙ·Ó ·ÓÂ-·ÚΛ˜. OÈ ıÚËÛ΢ÙÈÎÔ› ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ› ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ‰È¢ÎfiÏ˘Ó·Ó ÙË ‰È·‰Èηۛ· ÂÓfi˜Á¿ÌÔ˘ ¤Ú·Ó ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÛËÌ·ÓÙÈÎÔ‡˜ fiÏÔ˘˜ ¤Ï͢. ™¯ÂÙÈο ÌÂÔÚÈṲ̂Ó˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ˜ µ·ÙÈÛÙÒÓ ÊËÌÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·Ó fiÙÈ Î·Ù¿ ηÈÚÔ‡˜ ˘‹ÚÍ·Ó ·ÌÂ-Ï›˜ ·Ó·ÊÔÚÈο Ì ·˘Ùfi ÙÔ ˙‹ÙËÌ·, ÂÓÒ Ë ∫·ıÔÏÈ΋ ηıÒ˜ Î·È Ë §Ô˘ıËÚ·ÓÈ΋∂ÎÎÏËÛ›· (ªÈÛÔ‡ÚÈ) ¤Ï·‚·Ó ·›ÓÔ˘˜ ÁÈ· ÙËÓ ·˘ÛÙËÚ‹ ÔÚıfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜. ∞˘Ù‹ ËÔÚıfiÙËÙ·, ˆÛÙfiÛÔ, ıˆÚÂ›Ù·È ˆ˜ Ô‰‹ÁËÛ Û Ì›ˆÛË ÙÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ÙˆÓ ÌÂÏÒÓÙˆÓ ‰‡Ô ·˘ÙÒÓ ÂÎÎÏËÛÈÒÓ.

∏ ·Ô‚ÔÏ‹ ÂÓfi˜ ·ÙfiÌÔ˘ ·fi ÙË ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ÔÌ¿‰· ÛÙËÓ ÔÔ›· ·Ó‹Î ¤ÓÂηËıÈÎÒÓ ·Ú·ÙˆÌ¿ÙˆÓ Û˘Ó·ÁfiÙ·Ó, ÛÙÔ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi ‰›Ô, ·ÒÏÂÈ· Ù˘ [‰˘Ó·-ÙfiÙËÙ·˜] ›ÛÙˆÛ˘ ηÈ, ÛÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ‰›Ô, Ù·ÍÈ΋ ˘Ô‚›‚·ÛË.

¶ÏËıÒÚ· ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂˆÓ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ÂfiÌÂÓˆÓ ÌËÓÒÓ ¤‰ÂÈÍ·Ó fiÙÈ ÙÔÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi ÂӉȷʤÚÔÓ, ·ÚfiÏÔ Ô˘ ÙfiÙ ·ÎfiÌË (1904) ‹Ù·Ó ·ÚÎÂÙ¿ ÌÂÁ¿ÏÔ,·ÙÔÓÔ‡Û Ì ڷÁ‰·›Ô Ú˘ıÌfiØ ·˘Ùfi ÙÔ È‰È·›ÙÂÚ· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi Ú·Á-Ì·ÙÈο ÂȂ‚·ÈÒıËÎÂ. ™ÙȘ ÌËÙÚÔÔÏÈÙÈΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÌÔ˘ ·ÊËÁ‹ıËÎ·Ó ·˘ıfiÚÌË-Ù· ·ÚÎÂÙ¤˜ ÊÔÚ¤˜ ÙËÓ ·Ú·Î¿Ùˆ ÈÛÙÔÚ›·: οÔÈÔ˜ ÎÂÚ‰ÔÛÎfiÔ˜, Û ÂÚÈÔ¯‹ ËÔÔ›· ‰ÂÓ Â›¯Â ·ÎfiÌ· ·Ó·Ù˘¯ı› Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο, ·Ó¤ÁÂÈÚ ¤Ó· ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfiÔÈÎÔ‰fiÌËÌ·, ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÛÂÌÓfiØ Î·ÙfiÈÓ, ÚÔÛÏ¿Ì‚·Ó ¤Ó·Ó ˘Ô„‹ÊÈÔ ·fiοÔÈÔ ÈÂÚԉȉ·ÛηÏ›Ô, ÙÔ˘ ÚfiÛÊÂÚ ·ÌÔÈ‚‹ $ 500 ¤ˆ˜ $ 600, Î·È ÙÔ˘ ÚfiÙÂÈ-Ó ̛· ÂÍ·›ÛÈ· ı¤ÛË ‰È¿ ‚›Ô˘ ÈÂÚÔ΋ڢη, ·Ó ÂΛÓÔ˜ Û˘ÁΤÓÙÚˆÓ ÂÎÎÏËÛ›·ÛÌ·Ô˘ Ó· ÁÂÌ›˙ÂÈ ÙÔ ÔÈÎÔ‰fiÌËÌ· ·˘Ùfi ηٿ ÙÔ Î‹Ú˘ÁÌ¿ ÙÔ˘. ªÔ˘ ˘¤‰ÂÈÍ·Ó ·ÚËÎ-

13

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 13

Ì·Ṳ̂Ó˜ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈΤ˜ ηٷÛ΢¤˜ ÔÈ Ôԛ˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó Ì¿ÚÙ˘Ú˜ ·ÔÙ˘-¯›·˜. ø˜ › ÙÔ Ï›ÛÙÔÓ, ˆÛÙfiÛÔ, ÔÈ ÈÂÚÔ΋ڢΘ ıˆÚÔ‡ÓÙ·Ó ÂÈÙ˘¯Â›˜. ∏·ʋ Ì ÙÔ˘˜ Á›ÙÔÓ˜, ÙÔ Î·Ù˯ËÙÈÎfi Û¯ÔÏ›Ô, Î·È Ô‡Ùˆ ηıÂÍ‹˜, ϤÁÂÙ·È ˆ˜‹Ù·Ó ··Ú·›ÙËÙ· ÁÈ· ÙÔÓ ÓÂÔÊÒÙÈÛÙÔ, fï˜ ¿Óˆ ·’ fiÏ· ‹Ù·Ó ·Ó·Áη›· Ë Û˘Ó·-Ó·ÛÙÚÔÊ‹ Ì «ËıÈο» ·ÍÈfiÈÛÙÔ˘˜ Á›ÙÔÓ˜.

O ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌfi˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ (ÛÂÎÙÒÓ) ηı›ÛٷٷÈÈÛ¯˘Úfi˜, ÌÂٷ͇ ¿ÏÏˆÓ Î·È ‰È·Ì¤ÛÔ˘ ÙˆÓ ˘ÏÈÎÒÓ Î·È ÓÂ˘Ì·ÙÈÎÒÓ ÚÔÛÊÔÚÒÓÛÙ· ÂÛÂÚÈÓ¿ ٤ȷ ÙˆÓ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÌ¿ÙˆÓ. ∂›Û˘, ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÈÔ ÂÎÏÂÙ˘Ṳ̂ӈÓÂÎÎÏËÛÈÒÓ, ÔÈ ÌÔ˘ÛÈΤ˜ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó Û’ ·˘Ùfi ÙÔÓ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌfi (¤Ó·˜ÙÂÓfiÚÔ˜ ÛÙËÓ ∂ÎÎÏËÛ›· Ù˘ ∆ÚÈ¿‰Ô˜, ÛÙË µÔÛÙÒÓË, Ô ÔÔ›Ô˜ ˘ÔÙ›ıÂÙ·È fiÙÈ ¤ÚÂ- ӷ ÙÚ·ÁÔ˘‰¿ ÌfiÓÔ ÙȘ ∫˘ÚȷΤ˜, Ï¿Ì‚·Ó ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÂΛÓË $ 8.000). ¶·Ú¿ ÙÔÓÔ͇ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌfi, ÔÈ Û¤ÎÙ˜ Û˘¯Ó¿ ‰È·ÙËÚÔ‡Û·Ó Û¯ÂÙÈο ηϤ˜ Û¯¤ÛÂȘ ÌÂٷ͇ÙÔ˘˜. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÛÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜ ÙˆÓ ªÂıÔ‰ÈÛÙÒÓ Ô˘ ·Ú·-ÎÔÏÔ‡ıËÛ·, Ë ÙÂÏÂÙ‹ ‚·Ù›Ûˆ˜ ÙˆÓ µ·ÙÈÛÙÒÓ, ÙËÓ ÔÔ›· ÚÔ·Ó¤ÊÂÚ·, Û˘ÛÙ‹-ıËΠˆ˜ ı¤·Ì· Ì ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ·È‰·ÁˆÁÈÎfi ÁÈ· fiÏÔ˘˜. ™Â ÁÂÓÈΤ˜ ÁÚ·Ì̤˜, ÙÔÂÎÎÏËÛ›·ÛÌ· ·ÚÓÔ‡ÓÙ·Ó Î·ÙËÁÔÚËÌ·ÙÈο Ó· ·ÎÔ‡ÛÂÈ ÙÔ Î‹Ú˘ÁÌ· ÙÔ˘ «‰fiÁÌ·-ÙÔ˜» Î·È ÙȘ ‰È·ÎÚ›ÛÂȘ ÙˆÓ ÔÌÔÏÔÁÈÒÓ ›ÛÙ˘. ªfiÓÔ «ËıÈ΋» ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÚÔ-ÛÊÂÚı›. ™ÙȘ ÂÚÈÛÙ¿ÛÂȘ ÂΛӘ ηٿ ÙȘ Ôԛ˜ ·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛ· ÎËÚ‡ÁÌ·Ù··Â˘ı˘ÓfiÌÂÓ· ÛÙȘ ÌÂÛ·›Â˜ Ù¿ÍÂȘ, ÎËÚ˘ÛÛfiÙ·Ó Ë Ù˘È΋ ·ÛÙÈ΋ ËıÈ΋, ·ÍÈÔÛ¤-‚·ÛÙË Î·È Û˘Ì·Á‹˜ ¤Ú·Ó ¿Û˘ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›·˜, Î·È ÙÔ˘ ϤÔÓ ·ÓÂÈÙ‹‰Â˘ÙÔ˘ ηÈÛÔ‚·ÚÔ‡ ›‰Ô˘˜. ŸÌˆ˜ Ù· ÎËÚ‡ÁÌ·Ù· ÂÎʈÓÔ‡ÓÙ·Ó Ì ʷÓÂÚ‹ ÂÛˆÙÂÚÈ΋ ÛÈÁÔ˘-ÚÈ¿Ø Ô ÈÂÚÔ΋ڢη˜ Û˘¯Ó¿ ÂÌÊ·ÓÈ˙fiÙ·Ó Û˘ÁÎÈÓË̤ÓÔ˜.

™‹ÌÂÚ· ÙÔ Â›‰Ô˜ Ù˘ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ÔÌÔÏÔÁ›·˜ [ÛÙËÓ ÔÔ›· ·Ó‹ÎÂÈ Î¿ÔÈÔ˜] ‰ÂÓÂӉȷʤÚÂÈ È‰È·›ÙÂÚ·. ¢ÂÓ ¤¯ÂÈ ÛËÌ·Û›· ·Ó οÔÈÔ˜ Â›Ó·È ∆¤ÎÙˆÓ,6 Ô·‰fi˜ Ù˘∂ÈÛÙ‹Ì˘ ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÔ‡, ∞ÓÙ‚ÂÓÙÈÛÙ‹˜, ∫Ô˘¿ÎÂÚÔ˜, ‹ ÔÙȉ‹ÔÙ ¿ÏÏÔ.∫·ıÔÚÈÛÙÈ΋˜ ÛËÌ·Û›·˜ Â›Ó·È Ë ·Ô‰Ô¯‹ οÔÈÔ˘ ˆ˜ ̤ÏÔ˘˜ Ì «Ì˘ÛÙÈ΋ „ËÊÔ-ÊÔÚ›·», ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÂͤٷÛË Î·È Ì›· ÂÚ›Ô‰Ô ËıÈ΋˜ ‰ÔÎÈÌ·Û›·˜ Û ۯ¤ÛË Ì ÙȘ·ÚÂÙ¤˜ ÔÈ Ôԛ˜ Â›Ó·È ÔχÙÈ̘ ÁÈ· ÙÔÓ «ÂÛˆÙÂÚÈÛÙÈÎfi» ·ÛÎËÙÈÛÌfi ÙÔ˘¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌÔ‡ Î·È ÂÔ̤ӈ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¯·›· Ô˘ÚÈÙ·ÓÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË. ∆fiÙ ı·ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·Ú·ÙËÚËı› ÙÔ ›‰ÈÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·.

¶ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÂÓ‰Âϯ‹˜ ÂͤٷÛË ·ÔÎ¿Ï˘„ ÛÙ·ıÂÚ‹ ÂͤÏÈÍË Ù˘ ¯·Ú·ÎÙËÚÈ-ÛÙÈ΋˜ ‰È·‰Èηۛ·˜ «ÂÎÎÔÛÌ›Î¢Û˘», ÛÙËÓ ÔÔ›· ÂÓ‰›‰Ô˘Ó ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÔ¯‹fiÏ· Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Ù· ÚÔÂÚ¯fiÌÂÓ· ·fi ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÂÔÈı‹ÛÂȘ. ¢ÂÓ Â›¯·ÓÌfiÓÔ ÔÈ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÂÓÒÛÂȘ, ÂÍÔ‡ Î·È ÔÈ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜, ·˘Ùfi ÙÔ ¯·Ú·-ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÛÙÔÓ ·ÌÂÚÈηÓÈÎfi ‚›ÔØ ÔÈ Û¤ÎÙ˜ ¿ÛÎËÛ·Ó ÙËÓ ÂÈÚÚÔ‹ ·˘Ù‹ Û ̛·Ì¿ÏÏÔÓ ÛÙ·ıÂÚ¿ ÌÂÈÔ‡ÌÂÓË ·Ó·ÏÔÁ›·. ∞Ó Î¿ÔÈÔ˜ ÂÚ¢ÓÔ‡Û ÙÔ ˙‹ÙËÌ· Ï›ÁÔ ÈÔÚÔÛÂÎÙÈο, ı· ·Ú·ÙËÚÔ‡Û fiÙÈ Ì ÙÚfiÔ Ô˘ ÚÔÍÂÓ› ÂÓÙ‡ˆÛË (·ÎfiÌË Î·È

14

6 µÔËıfi˜ ηıËÁËÙ‹˜ ÛËÌÈÙÈÎÒÓ ÁψÛÛÒÓ Û ·Ó·ÙÔÏÈÎfi ·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ÌÔ˘ › fiÙÈ ÌÂÙ¿ÓȈÛ Ԣ‰ÂÓ Â›¯Â Á›ÓÂÈ «ª¤Á·˜ ¢È‰¿ÛηÏÔ˜», ÁÈ·Ù› ÙfiÙ ı· ¤ÛÙÚÂÊ ÛÙȘ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ. ŸÙ·Ó ÚˆÙ‹ıËÎÂÔÈÔ fiÊÂÏÔ˜ ı· ·ÔÎfiÌÈ˙ ·fi οÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ, Ë ·¿ÓÙËÛË ‹Ù·Ó: ø˜ ÂÚÈԉ‡ˆÓ Ï·ÛȤ ‹ ˆÏËÙ‹˜ ı·ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È Û ¤Ó· ÚfiÏÔ È‰È·›ÙÂÚ· ·ÍÈÔÛ¤‚·ÛÙÔ. £· ÌÔÚÔ‡Û ӷ Û˘ÓıÏ›„ÂÈ ÔÔÈ-ÔÓ‰‹ÔÙ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌfi Î·È Ó· ·Í›˙ÂÈ ÙÔ ‚¿ÚÔ˜ ÙÔ˘ Û ¯Ú˘Û¿ÊÈ.

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 14

ÚÈÓ ·fi ‰Âη¤ÓÙ ¯ÚfiÓÈ·) fiÙÈ ¤Ó·˜ ÂÎÏËÎÙÈο ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ ·ÓÙÚÒÓ Ô˘·Ó‹Î·Ó ÛÙȘ ·ÌÂÚÈηÓÈΤ˜ ÌÂÛ·›Â˜ Ù¿ÍÂȘ (·Ó ÂÍ·ÈÚ¤ÛÔ˘Ì ÙȘ ·ÚÎÂÙ¿ Û‡Á¯ÚÔÓ˜ÌËÙÚÔÔÏÈÙÈΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ Î·È Ù· ÌÂÙ·Ó·ÛÙ¢ÙÈο ΤÓÙÚ·) ›¯·Ó ÙÔÔıÂÙ‹ÛÂÈ ÛÙËÓÎÔ˘ÌfiÙÚ˘· ÙÔ˘ ۷ηÎÈÔ‡ ¤Ó· ÌÈÎÚfi ·Ó·ÁÓˆÚÈÛÙÈÎfi Û‹Ì· (Û ‰È¿ÊÔÚ· ¯ÚÒÌ·-Ù·), ÙÔ ÔÔ›Ô ı‡ÌÈ˙ Ôχ ¤ÓÙÔÓ· ÙË ÚÔ˙¤Ù· Ù˘ °·ÏÏÈ΋˜ §ÂÁÂÒÓ·˜ Ù˘ ∆ÈÌ‹˜.

™ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ÙÈ ·ÓÙÈÚÔÛÒ¢ ÙÔ Û‹Ì· ÙÔ˘˜, ÂΛÓÔÈ Û˘¯Ó¿ ·Ó¤ÊÂÚ·Ó Î¿ÔÈ-ÔÓ Û‡ÏÏÔÁÔ Ì ÂÓ›ÔÙ ÂÚÈÂÙÂÈ҉˜ Î·È Ê·ÓÙ·ÛÙÈÎfi fiÓÔÌ·. ŒÙÛÈ, η٤ÛÙË Û·Ê¤˜ˆ˜ Ë ÛËÌ·Û›· Î·È Ô ÛÎÔfi˜ ÙÔ˘ Û˘Ó›ÛÙ·ÓÙÔ ÛÙ· ÂÍ‹˜: ۯ‰fiÓ ¿ÓÙÔÙÂ Ô Û‡ÏÏÔ-ÁÔ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û ˆ˜ ·ÛÊ¿ÏÂÈ· Ù·Ê‹˜, ¤Ú· ·fi ÙÔ fiÙÈ ·Ú›¯Â Ì›· ÌÂÁ¿ÏË ÔÈ-ÎÈÏ›· ˘ËÚÂÛÈÒÓ. ™˘¯Ó¿ fï˜, ÂȉÈο ÛÙȘ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÂΛӘ ÛÙȘ Ôԛ˜ ˘‹ÚÍÂÌÈÎÚfiÙÂÚË Ë Â›‰Ú·ÛË Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ ·ÔÈÎÔ‰fiÌËÛ˘, Ô Û‡ÏÏÔÁÔ˜ ÚfiÛÊÂÚ ÛÙÔ̤ÏÔ˜ ÙÔ (ËıÈÎfi) ‰Èη›ˆÌ· Ù˘ ·‰ÂÏÊÈ΋˜ ‚Ô‹ıÂÈ·˜ ·fi οı ·‰ÂÏÊfi Ô ÔÔ›Ô˜‰È¤ıÂÙ ٷ ̤۷. ∞Ó Î¿ÔÈÔ˜ ·‰ÂÏÊfi˜ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈ˙ ¤ÎÙ·ÎÙË ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ·Ó¿ÁÎË,ÁÈ· ÙËÓ ÔÔ›· ‰ÂÓ Â˘ı˘ÓfiÙ·Ó Ô ›‰ÈÔ˜, ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÂÈηÏÂÛÙ› ·˘Ùfi ÙÔ ‰Èη›ˆ-Ì·. ∫·È Û ·ÚÎÂÙ¤˜ ÂÚÈÛÙ¿ÛÂȘ Ô˘ ˘¤ÂÛ·Ó ÛÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„‹ ÌÔ˘ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÂΛ-ÓË, ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· ·˘Ùfi ηْ ·ӿÏË„Ë ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û ÙËÓ ›‰È· ·Ú¯‹ ‰·Ó›˙ÂÙÂÌˉÂÌ›·Ó ·ÔÏ·‚‹Ó ÂÏ›˙ÔÓÙ˜ ‹, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ, ÚÔ‚ÏÂfiÙ·Ó ¤Ó· Ôχ ¯·ÌËÏfiÂÈÙfiÎÈÔ. ∂›Ó·È Ê·ÓÂÚfi fiÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ ‰ÈηÈÒÌ·Ù· Ù‡¯·ÈÓ·Ó Â˘Ú›·˜ ·Ó·ÁÓÒ-ÚÈÛ˘ ·fi Ù· ̤ÏË Ù˘ ·‰ÂÏÊfiÙËÙ·˜. ∂ÈϤÔÓ –Î·È ·˘Ùfi Â›Ó·È ÙÔ ‚·ÛÈÎfi ÛËÌ›ÔÛÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂÚ›ÙˆÛË– ÙËÓ È‰ÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ̤ÏÔ˘˜ ÙËÓ ·ÔÎÙÔ‡Û οÔÈÔ˜ ÌÂÌ˘ÛÙÈ΋ „ËÊÔÊÔÚ›·, ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÂͤٷÛË Î·È ·ÎÚÈ‚‹ ηıÔÚÈÛÌfi Ù˘ ËıÈ΋˜·Í›·˜ ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘. ∂Ô̤ӈ˜, ÙÔ ‰È·ÎÚÈÙÈÎfi Û‹Ì· ÛÙËÓ ÎÔ˘ÌfiÙÚ˘· ÂÚÌËÓ¢fi-Ù·Ó ˆ˜ ÂÍ‹˜: «∂›Ì·È ·ÚÈÔ˜ ηÙÔ¯˘ÚˆÌ¤ÓÔ˜ ηÙfiÈÓ ¤Ú¢ӷ˜ Î·È ‰ÔÎÈÌ·ÛÙÈ΋˜ÂÚÈfi‰Ô˘ Î·È Ê¤ÚˆÓ ÙËÓ ÂÁÁ‡ËÛË Ù˘ ȉÈfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ̤ÏÔ˘˜». ∫·È ¿ÏÈ, ÛÙÔÓ ÂÈ-¯ÂÈÚËÌ·ÙÈÎfi ‚›Ô ·˘Ùfi Û‹Ì·ÈÓ ÚÔ¿ÓÙˆÓ ÈÛÙÔÏËÙÈ΋ ÊÂÚÂÁÁ˘fiÙËÙ·.¶·Ú·ÙËÚ› ηÓ›˜ fiÙÈ ÔÈ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈΤ˜ ¢ηÈڛ˜ Û˘¯Ó¿ ÂËÚ¿˙ÔÓÙ·Ó ·ÔÊ·-ÛÈÛÙÈο ·fi ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË.

ŸÏ· ·˘Ù¿ Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, Ù· ÔÔ›· ¤ÌÔÈ·˙·Ó Ó· ·ÔÈÎÔ‰ÔÌÔ‡ÓÙ·È Ì¿ÏÏÔÓÚ·Á‰·›· –ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÛÙÔ˘˜ ıÚËÛ΢ÙÈÎÔ‡˜ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡˜– ÂÚÈÔÚ›˙ÔÓÙ·Ó Ô˘ÛÈ·-ÛÙÈο ÛÙȘ ÌÂÛ·›Â˜ Ù¿ÍÂȘ. OÚÈṲ̂ÓÔÈ Î·ÏÏÈÂÚÁË̤ÓÔÈ ∞ÌÂÚÈηÓÔ› Û˘¯Ó¿ ·¤ÚÚÈ-Ù·Ó Ù¤ÙÔȘ ÂΉËÏÒÛÂȘ ÌÂ Û˘ÓÔÙÈΤ˜ ‰È·‰Èηۛ˜ Î·È Ì ¤Ó· ‚·ıÌfi ÔÚÁÈṲ̂-Ó˘ ‰˘ÛÊÔÚ›·˜ Û·Ó Ó· ÂÚfiÎÂÈÙÔ ÁÈ· ·Á˘ÚÙ›· ‹ ÔÈÛıÔ‰ÚfiÌËÛË, ‹ ·ÎfiÌË Î·È ÙȘ·Ô΋ڢÙÙ·ÓØ ÔÏÏÔ› ·fi ·˘ÙÔ‡˜ ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ‰Â ÁÓÒÚÈ˙·Ó Ù›ÔÙ· ÁÈ’·˘Ù¿ Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, fiˆ˜ ÌÔ˘ ÙÔ ÂȂ‚·›ˆÛÂ Ô °Ô˘›ÏÈ·Ì ∆˙¤È̘. ∫È fï˜, ٷηٿÏÔÈ¿ ÙÔ˘˜ ÂÈ‚›ˆÓ·Ó ·ÎfiÌË Û ÔÚÈṲ̂ÓÔ˘˜ ÙÔÌ›˜, Î·È ÂÓ›ÔÙ Û ÌÔÚʤ˜ ÔÈÔԛ˜ ¤ÌÔÈ·˙·Ó ÙÚ·ÁÂÏ·ÊÈΤ˜.

OÈ ÂÓÒÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÙÔ Î·ÙÂÍÔ¯‹Ó fi¯ËÌ· ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ·Ófi‰Ô˘ ÛÙÔ˘˜Î‡ÎÏÔ˘˜ Ù˘ ÂÌÊÔÚÔ‡ÌÂÓ˘ ·fi ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈÎfi Ó‡̷ ÌÂÛ·›·˜ Ù¿Í˘.∂͢ËÚÂÙÔ‡Û·Ó ÙË ‰È¿¯˘ÛË Î·È ÙË ‰È·Ù‹ÚËÛË ÙÔ˘ ·ÛÙÈÎÔ‡ ηÈÙ·ÏÈÛÙÈÎÔ‡ ÂȯÂÈ-ÚËÌ·ÙÈÎÔ‡ ‹ıÔ˘˜ ÛÙ· ÛÙÚÒÌ·Ù· ÙˆÓ ˘fi ÙËÓ Â˘Ú›· ¤ÓÓÔÈ· ÌÂÛ·›ˆÓ ٿ͈Ó(Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔÌ¤ÓˆÓ ÙˆÓ ·ÁÚÔÙÒÓ).

Ÿˆ˜ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi, ԢΠÔÏ›ÁÔÈ (Ì¿ÏÈÛÙ·, ı· ÌÔÚÔ‡Û ηÓ›˜ ‰Èη›ˆ˜ Ó·ÌÈÏ‹ÛÂÈ ÁÈ· ÙËÓ ÏÂÈÔ„ËÊ›· Ù˘ ·Ï·ÈfiÙÂÚ˘ ÁÂÓÈ¿˜) ∞ÌÂÚÈηÓÔ› «ÎÈÓËÙ‹ÚÈÔÈ

15

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 15

ÌÔ¯ÏÔ›», «Î·ÂÙ¿ÓÈÔÈ Ù˘ ‚ÈÔÌ˯·Ó›·˜», ÔÏ˘ÂηÙÔÌÌ˘ÚÈÔ‡¯ÔÈ Î·È ÌÂÁÈÛÙ¿ÓÔÈÙˆÓ ÙÚ·ÛÙ ·Ó‹Î·Ó ›ÛËÌ· Û ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜ (Û¤ÎÙ˜), ÂȉÈο ÛÙÔ˘˜µ·ÙÈÛÙ¤˜. øÛÙfiÛÔ, ηْ Ô˘Û›·Ó, Ù· ÚfiÛˆ· ·˘Ù¿ Û˘¯Ó¿ ·Ó‹Î·Ó [Û οÔÈ·Û¤ÎÙ·] ·ÏÒ˜ ÁÈ· Û˘Ì‚·ÙÈÎÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜, fiˆ˜ ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›·, Î·È ÌfiÓÔ ÚÔÎÂÈ̤-ÓÔ˘ Ó· Ù‡¯Ô˘Ó ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ˘ ÛÙÔÓ ÚÔÛˆÈÎfi Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ‚›Ô ÙÔ˘˜ – Î·È ÚÔ-ÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ·Ó·ÁÓˆÚÈÛÙÔ‡Ó ˆ˜ ÂȯÂÈÚËÌ·Ù›Â˜Ø Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙˆÓ ¶Ô˘ÚÈÙ·ÓÒÓ,Ù¤ÙÔÈÔÈ «ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ› ˘ÂÚ¿ÓıÚˆÔÈ» ‰ÂÓ Â›¯·Ó ·Ó¿ÁÎË ·fi ¤Ó· Ù¤ÙÔÈÔ «‰Âηӛ-ÎÈ» Î·È Ë «ıÚËÛ΢ÙÈÎfiÙËÙ¿» ÙÔ˘˜ Û˘¯Ó¿ ¯·Ú·ÎÙËÚÈ˙fiÙ·Ó ·fi Ì›· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ·fi ·ÌÊ›‚ÔÏË ÂÈÏÈÎÚ›ÓÂÈ·. OÈ ÌÂÛ·›Â˜ Ù¿ÍÂȘ, ÚÔ¿ÓÙˆÓ fiÏ· Ù· ÛÙÚÒÌ·Ù· Ô˘·Ó¤Ú¯ÔÓÙ·Ó Û ·˘Ù¤˜ Î·È ¤Ú· ·fi ·˘Ù¤˜, ˘‹ÚÍ·Ó ÊÔÚ›˜ ÂÓfi˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ıÚËÛ΢ÙÈÎÔ‡ ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌÔ‡, ÙÔÓ ÔÔ›Ô ı· ’Ú ηÓ›˜ Ó· Â›Ó·È ÂÈÊ˘Ï·-ÎÙÈÎfi˜ ÛÙÔ Ó· ÙÔÓ ıˆÚ› ·ÏÒ˜ ˆÊÂÏÈÌÈÛÙÈο ηıÔÚÈṲ̂ÓÔ.7 ∫È fï˜ Û η̛·ÂÚ›ÙˆÛË ‰Â ı· ’Ú ӷ ·Ú·‚ϤÂÈ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ ÔÈÎÔ˘ÌÂÓÈ΋‰È¿‰ÔÛË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ·ÚÂÙÒÓ Î·È ·Ú¯ÒÓ ÂÓfi˜ ÌÂıÔ‰ÈÎÔ‡ ÙÚfiÔ˘ ˙ˆ‹˜ –·ÚÂÙ¤˜ ÔÈÔԛ˜ ‰È·ÙËÚ‹ıËÎ·Ó ‰È·Ì¤ÛÔ˘ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ ÎÔÈÓÔًوӖ Ô Î·ÈÙ·-ÏÈÛÌfi˜ Û‹ÌÂÚ·, ·ÎfiÌË Î·È ÛÙËÓ ∞ÌÂÚÈ΋, ‰Â ı· ˘‹Ú¯Â ÛÙËÓ ·ÚÔ‡Û· ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘.™ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· οı ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ÂÚÈÔ¯‹˜ ÛÙË ÁË, ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÂÔ¯‹, ·Ó ÂÍ·ÈÚ¤-ÛÔ˘Ì ÂΛӘ Ô˘ ˘‹ÚÍ·Ó Û ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi ¿Î·ÌÙ˜ ÛÙÔ ÊÂÔ˘‰·ÏÈÛÌfi ‹ ÙËÓÎÏËÚÔÓÔÌÈ΋ ·ÙÚÈÌÔÓ›·, ÛÙËÓ ÔÔ›· ηÈÙ·ÏÈÛÙÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜ ÙÔ˘ Ù‡Ô˘ ÙÔ˘¶›ÚÔÓÙ ªfiÚÁÎ·Ó [Pierpont Morgan], ÙÔ˘ ƒÔÎʤÏÂÚ [Rockefeller], ÙÔ˘ ∆˙¤È°ÎÔ˘ÏÓÙ [Jay Gould], Î.¿. Ó· ·Ô˘Û›·˙·Ó. ªfiÓÔ Ù· Ù¯ÓÈο ̤۷ ·fiÎÙËÛ˘ ÙÔ˘ÏÔ‡ÙÔ˘ ¤¯Ô˘Ó ·ÏÏ¿ÍÂÈ (Ê˘ÛÈο!). ∂ΛÓÔÈ ¤ÛÙÂÎ·Ó Î·È ÛÙ¤ÎÔ˘Ó «¤Ú· ·fi ÙÔηÏfi Î·È ÙÔ Î·Îfi». ŸÌˆ˜, fiÛÔ ˘„ËÏ‹ ÂÎÙ›ÌËÛË Î·È Ó· ÙÚ¤ÊÂÈ Î·Ù¿ Ù· ¿ÏϷηÓ›˜ ÁÈ· ÙË ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÌÂÙ¿Ï·ÛË, ÔÙ¤ Ë ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ˘‹ÚÍ ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈ΋ ÁÈ· ÙÔÓ Î·ıÔÚÈÛÌfi Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ÓÔÔÙÚÔ›·˜, Ë ÔÔ›·ÂÚfiÎÂÈÙÔ Ó· ΢ÚÈ·Ú¯‹ÛÂÈ Û ̛· ‰Â‰Ô̤ÓË ÂÔ¯‹ Î·È Û ̛· ‰Â‰Ô̤ÓË ÂÚÈÔ¯‹.¶ÚÔ¿ÓÙˆÓ, ‰ÂÓ ˘‹ÚÍ·Ó ÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ› Î·È ‰Â ı· Á›ÓÔÓÙ·Ó ÊÔÚ›˜ Ù˘ Û˘ÁÎÂ-ÎÚÈ̤ӷ ‰˘ÙÈ΋˜ ·ÛÙÈ΋˜ ÓÔÔÙÚÔ›·˜.

¢ÂÓ Â›Ó·È ÙÔ Î·Ù¿ÏÏËÏÔ Ì¤ÚÔ˜ Â‰Ò Ó· Û˘˙ËÙËı› ÏÂÙÔÌÂÚÒ˜ Ë ÔÏÈÙÈ΋ ηÈÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÛËÌ·Û›· ÙˆÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ (ÛÂÎÙÒÓ) Î·È ÙˆÓ ÔÏ˘¿ÚÈı̈ÓÔÌÔ›ˆ˜ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎÒÓ ÂÓÒÛÂˆÓ Î·È ÏÂÛ¯ÒÓ ÛÙËÓ ∞ÌÂÚÈ΋ Ô˘ ‚·Û›˙ÔÓÙ·È ÛÙËÛÙÚ·ÙÔÏfiÁËÛË ÌÂ Ì˘ÛÙÈ΋ „ËÊÔÊÔÚ›·. OÏfiÎÏËÚË Ë ˙ˆ‹ ÂÓfi˜ Ù˘ÈÎÔ‡ °È¿ÓÎÈ Ù˘ÙÂÏÂ˘Ù·›·˜ ÁÂÓÈ¿˜ ·ÔÙÂÏ› ÔÚ›· ̤۷ ·fi Ì›· ‰È·‰Ô¯‹ Ù¤ÙÔÈˆÓ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎÒÓÂÓÒÛˆÓ, ·Ú¯‹˜ ÁÂÓÔ̤Ó˘ Ì ÙË §¤Û¯Ë ÙˆÓ ∞ÁÔÚÈÒÓ ÛÙÔ Û¯ÔÏ›Ô, ÚÔ¯ˆÚÒÓÙ·˜ÂÓ Û˘Ó¯›· ÛÙËÓ ∞ıÏËÙÈ΋ §¤Û¯Ë ‹ ÛÙËÓ ∂ÏÏËÓÈ΋ ∂Ù·ÈÚ›· ÙˆÓ °Ú·ÌÌ¿ÙˆÓ ‹ ÛÂ

16

7 ∏ «˘ÔÎÚÈÛ›·» Î·È Ô Û˘Ì‚·ÙÈÎfi˜ ˆÊÂÏÈÌÈÛÌfi˜ ÛÙ· ı¤Ì·Ù· ·˘Ù¿ ·Ó·Ù‡¯ıËÎ·Ó Û¯Â‰fiÓ ÂÍ›ÛÔ˘ ÛÂ∞ÌÂÚÈ΋ Î·È °ÂÚÌ·Ó›·, fiÔ˘, ÂÍ¿ÏÏÔ˘, ‹Ù·Ó ·‰‡Ó·ÙÔ Ó· ˘Ê›ÛÙ·Ù·È ·ÍȈ̷ÙÔ‡¯Ô˜ ‹ ‰ËÌfiÛÈÔ˜ ˘¿Ï-ÏËÏÔ˜ «¯ˆÚ›˜ Ó· ·Ó‹ÎÂÈ Û ‹ Ó· ÎÏ›ÓÂÈ ÚÔ˜ οÔÈ· ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ÔÚÁ¿ÓˆÛË». ∫·È οÔÈÔ˘ ‚ÂÚÔÏÈ-Ó¤˙Ô˘ («∞Ú›Ô˘!») ‰ËÌ¿Ú¯Ô˘ ‰ÂÓ ÂÈ΢ÚÒıËΠ›ÛËÌ· Ë ÂÎÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ Î·ÙfiÚıˆÛ ӷ ‚·Ù›-ÛÂÈ ¤Ó· ·fi Ù· ·È‰È¿ ÙÔ˘. ¢È¤ÊÂÚ ·ÏÒ˜ Ë Î·Ù‡ı˘ÓÛË ÚÔ˜ ÙËÓ ÔÔ›· ÎÈÓ‹ıËÎÂ Ë Û˘Ì‚·ÙÈ΋«˘ÔÎÚÈÛ›·»: ηÚȤÚ˜ ·ÍÈˆÌ¿ÙˆÓ ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›·, ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈΤ˜ ¢ηÈڛ˜ ÛÙȘ ∏ӈ̤Ó˜¶ÔÏÈÙ›˜.

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 16

οÔÈÔÓ ¿ÏÏÔ Ù‡Ô Ï¤Û¯Ë˜ ÊÔÈÙËÙÒÓ, Î·È ÌÂÙ·‚·›ÓÔÓÙ·˜ ηÙfiÈÓ Û ̛· ·fi ÙȘÔÏ˘ÏËı›˜ ¿ÍȘ ÌÓ›·˜ Ϥۯ˜ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈÒÓ Î·È ·ÛÙÒÓ ‹, ÙÂÏÈο, ÛÙȘ Ϥۯ˜Ù˘ ÌËÙÚÔÔÏÈÙÈ΋˜ ÏÔ˘ÙÔÎÚ·Ù›·˜. ∏ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛË Ù˘ ·Ô‰Ô¯‹˜ οÔÈÔ˘ ˆ˜Ì¤ÏÔ˘˜ ÚÔÛÔÌÔ›·˙ Ì ÂÈÛÈÙ‹ÚÈÔ ·Ófi‰Ô˘, ÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ Û‹Ì·ÈÓ ˆ˜ οÔÈ-Ô˜ ›¯Â «·Ô‰Â›ÍÂÈ» ÙËÓ ·Í›· ÙÔ˘. ŒÓ·˜ ÊÔÈÙËÙ‹˜ ÎÔÏÂÁ›Ô˘ Ô ÔÔ›Ô˜ ‰ÂÓ Â›¯Â Á›ÓÂȉÂÎÙfi˜ Û η̛· ·Ôχو˜ Ï¤Û¯Ë (‹ ÔÈÔÓ› ÂÙ·ÈÚ›·) ‹Ù·Ó ηٿ οÔÈÔÓ ÙÚfiÔ·Ú›·˜. (Œ¯Ô˘Ó ˘Ô¤ÛÂÈ ÛÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„‹ ÌÔ˘ ·˘ÙÔÎÙÔӛ˜ οÔÈˆÓ Ô˘ ·¤Ù˘¯·ÓÓ· Á›ÓÔ˘Ó ‰ÂÎÙÔ› ˆ˜ ̤ÏË.) ŒÓ·˜ ÂȯÂÈÚËÌ·Ù›·˜, ‰ÈÔÈÎËÙÈÎfi˜ ˘¿ÏÏËÏÔ˜, Ù¯ÓÈ-Îfi˜, ‹ ÁÈ·ÙÚfi˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ›¯Â ÙËÓ ›‰È· ÌÔ›Ú·, ‹Ù·Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ ·ÌÊ›‚ÔÏ˘ ÈηÓfiÙË-Ù·˜ ·Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙËÓ ÚÔÛÊÔÚ¿ ˘ËÚÂÛÈÒÓ. ™‹ÌÂÚ·, ÔÏϤ˜ Ϥۯ˜ ·˘ÙÔ‡ ÙԢ›‰Ô˘˜ Â›Ó·È ÊÔÚ›˜ ÙˆÓ Ù¿ÛÂˆÓ ÂÎÂ›ÓˆÓ ÔÈ Ôԛ˜ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó ·ÚÈÛÙÔÎÚ·ÙÈ-Τ˜ ÔÌ¿‰Â˜ Ì ‚¿ÛË ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ı¤ÛË, Î·È ÔÈ Ôԛ˜ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ ·Ó¿-Ù˘ÍË ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ∞ÌÂÚÈ΋. ∞˘Ù¤˜ ÔÈ ÔÌ¿‰Â˜ Ì ‚¿ÛË ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ı¤ÛË ·Ó·-Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ·Ú¿ÏÏËÏ· Î·È –Ú¤ÂÈ Ó· ÛËÌÂȈı›– ÂÓ Ì¤ÚÂÈ Û ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙËÓ·ÚÔÎ¿Ï˘ÙË ÏÔ˘ÙÔÎÚ·Ù›·.

™ÙËÓ ∞ÌÂÚÈ΋, ÙÔ ÛΤÙÔ «¯Ú‹Ì·» ·fi ÌfiÓÔ ÙÔ˘ ·ÁÔÚ¿˙ÂÈ Â›Û˘ ÈÛ¯‡, fi¯È fï˜ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÙÈÌ‹. º˘ÛÈο, ·ÔÙÂÏ› ̤ÛÔ ·fiÎÙËÛ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ·ÚÔ˘˜. ∆Ô ›‰ÈÔÈÛ¯‡ÂÈ ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›· Î·È ·ÓÙÔ‡Ø ÌfiÓÔ Ô˘ ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›· Ô Î·Ù¿ÏÏËÏÔ˜ ÙÚfiԘ›Ù¢Í˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ÙÈÌ‹˜ ÌÂÙ·ÙÔ›ÛÙËΠ·fi ÙËÓ ·ÁÔÚ¿ ÂÓfi˜ Ê¤Ô˘‰Ô˘ ÛÙËÓÂÁηı›‰Ú˘ÛË ÌÈ·˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿˜ ÌÂÙ·‚È‚¿ÛÈÌ˘ ηٿ ÛÂÈÚ¿ ‰È·‰Ô¯‹˜ Î·È ÙËÓ ·fi-ÎÙËÛË Ù›ÙÏˆÓ Â˘ÁÂÓ›·˜, Ë ÔÔ›· Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ Ù˘ ‰È¢ÎfiÏ˘Ó ÙËÓ ˘Ô‰Ô¯‹ ÙˆÓÂÁÁÔÓÒÓ ÛÙËÓ ·ÚÈÛÙÔÎÚ·ÙÈ΋ «ÎÔÈÓˆÓ›·». ™ÙËÓ ∞ÌÂÚÈ΋, Ë ·Ï·È¿ ·Ú¿‰ÔÛËÛ‚fiÙ·Ó ÙÔÓ ·˘ÙÔ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÙÔ ¿Ó‰Ú· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÙÔÓ ÎÏËÚÔÓfiÌÔ, Î·È ËÔ‰fi˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÙÈÌ‹ Û˘Ó›ÛÙ·ÙÔ ÛÙÔ Ó· ·Ó‹ÎÂÈ Î·Ó›˜ Û ̛· ·‚Ú‹ ·‰ÂÏ-ÊfiÙËÙ· ÂÓfi˜ Âͤ¯ÔÓÙÔ˜ ÎÔÏÂÁ›Ô˘ – ÂÓÒ ÚÔËÁÔ˘Ì¤Óˆ˜ ··ÈÙÔ‡ÓÙ·Ó Ó· ·Ó‹ÎÂÈηÓ›˜ Û ̛· Âͤ¯Ô˘Û· ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ÔÌ¿‰· (Û¤ÎÙ·), ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÛÙÔ˘˜¶ÚÂÛ‚˘ÙÂÚÈ·ÓÔ‡˜, ÛÙȘ ÂÎÎÏËۛ˜ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÛÙË ¡¤· ÀfiÚÎË ÌÔÚÔ‡Û ηÓ›˜Ó· ‚ÚÂÈ ·ÊÚ¿Ù· Ì·ÍÈÏ¿ÚÈ· Î·È ÚÈ›‰È· ¿Óˆ ÛÙ· ÛÙ·Û›‰È·. ∂› ÙÔ˘ ·ÚfiÓÙÔ˜,¿Óˆ ·’ fiÏ· Â›Ó·È ·Ó·Áη›Ô˜ Ô Û‡Ó‰ÂÛÌÔ˜ Ì ̛· Âͤ¯Ô˘Û· ϤۯË.∂ÈÚfiÛıÂÙ·, ÙÔ Â›‰Ô˜ Ù˘ ÔÈΛ·˜ Â›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi (Ë «Ô‰fi˜» ÛÙȘ ÌÂÛ·›Ô˘ ÌÂÁ¤-ıÔ˘˜ fiÏÂȘ ‰Â Ï›ÂÈ Û¯Â‰fiÓ ÔÙ¤), ηıÒ˜ Î·È ÙÔ Â›‰Ô˜ Ù˘ ¤Ó‰˘Û˘ Î·È ÙˆÓ·ıÏËÌ¿ÙˆÓ. ªfiÓÔ ÚfiÛÊ·Ù· ¤¯ÂÈ ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ÛËÌ·Û›· Ë Î·Ù·ÁˆÁ‹ ·fi ÙÔ˘˜ ÚÒ-ÙÔ˘˜ ·Ô›ÎÔ˘˜, ·fi ÙËÓ ¶Ôη¯fiÓÙ·˜ Î·È ¿ÏϘ Î˘Ú›Â˜ ÙˆÓ πÓ‰È¿ÓˆÓ Î.Ï. ¢ÂÓÂ›Ó·È ÙÔ Î·Ù¿ÏÏËÏÔ Ì¤ÚÔ˜ Â‰Ò ÁÈ· Ì›· ÈÔ ÏÂÙÔÌÂÚ‹ ·Ó¿Ï˘ÛË. À¿Ú¯ÂÈ ÏËıÒ-Ú· ÌÂÙ·ÊÚ·ÛÙÈÎÒÓ ÁÚ·Ê›ˆÓ Î·È Ú·ÎÙÔÚ›ˆÓ fiÏˆÓ ÙˆÓ ÂȉÒÓ Ô˘ ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·ÈÌ ÙËÓ ·Ó·Û‡ÓıÂÛË ÙˆÓ ÁÂÓ·ÏÔÁÈÒÓ Ù˘ ÏÔ˘ÙÔÎÚ·Ù›·˜. ŸÏ· ·˘Ù¿ Ù· Ê·ÈÓfiÌÂ-Ó·, Û˘¯Ó¿ Û ‚·ıÌfi ÙÚ·ÁÂÏ·ÊÈÎfi, ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙÔ Â˘Ú‡ ‰›Ô ÙÔ˘ ÂÍÂ˘Úˆ·˚ÛÌÔ‡Ù˘ ·ÌÂÚÈηÓÈ΋˜ «ÎÔÈÓˆÓ›·˜».

∫·Ù¿ ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ Î·È Ì¤¯ÚÈ Î·È Û‹ÌÂÚ·, ¤¯ÂÈ ·ÔÙÂϤÛÂÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfiÂȉÈο Ù˘ ·ÌÂÚÈηÓÈ΋˜ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ‰ÂÓ ÂÚfiÎÂÈÙÔ ÁÈ· Ì›· ¿ÌÔÚ-ÊË Ì¿˙· ·ÙfïÓ, ·Ú¿ ÁÈ· ¤Ó· ˙ˆËÚfi Û‡ÌÏÂÁÌ· ·˘ÛÙËÚ¿ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎÒÓ Î·ÈÂıÂÏÔÓÙÈÎÒÓ ÂÓÒÛˆÓ. ¶ÚÈÓ ·fi fi¯È Î·È ÙfiÛÔ Ôχ ηÈÚfi, ÔÈ ÂÓÒÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ÂÍ·-ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û·Ó Ó· ÌËÓ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó ÙÔ Î‡ÚÔ˜ Ù˘ Á¤ÓÓËÛ˘ Î·È ÙÔ˘ ÎÏËÚÔÓÔÌËı¤-

17

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 17

ÓÙÔ˜ ÏÔ‡ÙÔ˘, ÙÔ˘ ·ÍÈÒÌ·ÙÔ˜ Î·È ÙÔ˘ ‰ÈÏÒÌ·ÙÔ˜ Âη›‰Â˘ÛË˜Ø ‹ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓÂÂʇϷÛÛ·Ó ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÌÈÎÚ‹ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ÁÈ· Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ·˘Ù¿, Ú¿ÁÌ· Ô˘Û·Ó›ˆ˜ ÌfiÓÔ Û˘Ó¤‚·ÈÓ ÛÙÔÓ ˘fiÏÔÈÔ ÎfiÛÌÔ. ∫È fï˜, ·ÎfiÌË ÎÈ ¤ÙÛÈ, ÔÈ ÂÓÒ-ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ fiÚÚˆ ·Â›¯·Ó ·fi ÙËÓ ·Ô‰Ô¯‹ ÔÔÈÔ˘‰‹ÔÙ ˆ˜ ›ÛÔ˘ «Ì ·ÓÔÈÎÙ¤˜·ÁοϘ». ∆Ô ‰›¯ˆ˜ ¿ÏÏÔ, ÚÈÓ ·fi ‰Âη¤ÓÙ ¯ÚfiÓÈ· ¤Ó·˜ ·ÌÂÚÈηÓfi˜ ·ÁÚfiÙ˘‰Â ı· ÂÚÓÔ‡Û Ì οÔÈÔÓ Î·ÏÂṲ̂ÓÔ ÙÔ˘ ÌÚÔÛÙ¿ ·fi ¤Ó·Ó (ÁÂÓÓËı¤ÓÙ· ÛÙËÓ∞ÌÂÚÈ΋!) ÂÚÁ¿ÙË ÙÔ˘ ·ÁÚÔÎÙ‹Ì·Ùfi˜ ÙÔ˘ ÙËÓ ÒÚ· Ô˘ ÂΛÓÔ˜ fiÚÁˆÓÂ, ¯ˆÚ›˜ ÔηÏÂṲ̂ÓÔ˜ Ó· «‰ÒÛÂÈ ÙÔ ¯¤ÚÈ» ÛÙÔÓ ÂÚÁ¿ÙË, ·ÊÔ‡ Ô ›‰ÈÔ˜ Ô È‰ÈÔÎÙ‹Ù˘ ¤Î·Ó ÙȘ›ÛË̘ Û˘ÛÙ¿ÛÂȘ.

ÕÏÏÔÙÂ, Û ̛· Ù˘È΋ ·ÌÂÚÈηÓÈ΋ ϤۯË, ηÓ›˜ ‰Â ı· ı˘ÌfiÙ·Ó ˆ˜ ·Ó¿ÌÂ-Û· Û ‰‡Ô ̤ÏË, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Ù· ÔÔ›· ¤·È˙·Ó ÌÈÏÈ¿Ú‰Ô, ˘Ê›ÛÙ·ÙÔ Î¿ÔÙÂÛ¯¤ÛË ·ÊÂÓÙÈÎÔ‡ Î·È ˘·ÏÏ‹ÏÔ˘. ∂‰Ò Ë ÈÛfiÙËÙ· ÙˆÓ Î˘Ú›ˆÓ ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡Û ·fi-Ï˘Ù·.8 ∞Ó·ÌÊ›‚ÔÏ·, Ë Û‡˙˘ÁÔ˜ ÙÔ˘ ·ÌÂÚÈηÓÔ‡ ÂÚÁ¿ÙË Ô˘ Û˘Ófi‰Â˘Â ÙÔÓ Û˘Ó‰È-ηÏÈÛÙ‹ Û Á‡̷ ı· ›¯Â ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙ› Ï‹Úˆ˜ Û ı¤Ì·Ù· ¤Ó‰˘Û˘ Î·È Û˘ÌÂ-ÚÈÊÔÚ¿˜, Ì ÙÚfiÔ ›Ûˆ˜ οˆ˜ ÈÔ ·Ïfi Î·È ÈÔ ¿ÎÔÌ„Ô, ÛÙÔ ÚfiÙ˘Ô ¿ÓÙˆ˜ Ù˘·ÛÙ‹˜ ΢ڛ·˜.

∂ΛÓÔ˜ Ô˘ ÂÈı˘ÌÔ‡Û ϋÚË ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË Û ·˘Ù‹ ÙË ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·, Û ÔÔÈ-·‰‹ÔÙ ı¤ÛË, ‰ÂÓ ¤Ú ·ÏÒ˜ Ó· Û˘ÌÌÔÚʈı› ÛÙȘ Û˘Ì‚¿ÛÂȘ Ù˘ ·ÛÙÈ΋˜ÎÔÈÓˆÓ›·˜, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔ̤Ó˘ Ù˘ Ôχ ·˘ÛÙËÚ‹˜ ·Ó‰ÚÈ΋˜ Ìfi‰·˜, ·ÏÏ¿ ηٿηÓfiÓ· ı· ¤Ú ӷ Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ó· Âȉ›ÍÂÈ ˆ˜ ›¯Â ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛÂÈ ÙËÓ ·Ô-‰Ô¯‹ ÙÔ˘ ˆ˜ ̤ÏÔ˘˜ ÌÂ Ì˘ÛÙÈ΋ „ËÊÔÊÔÚ›· Û ̛· ·fi ÙȘ Û¤ÎÙ˜, Ϥۯ˜ ‹ ·‰ÂÏ-ÊfiÙËÙ˜, ·ÓÂÍ·Úًو˜ ·fi ÙÔ Â›‰Ô˜ Ù˘, ·ÚΛ Ó· ‹Ù·Ó ·Ó·ÁÓˆÚÈṲ̂ÓË ˆ˜ ·Ú-ÎÒ˜ ÓfiÌÈÌË. ∫·È ¤Ú ӷ ‰È·ÙËÚ› ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›·, ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·˜ˆ˜ ‹Ù·Ó ·ÚÈÔ˜. ∏ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë ÂÚ›ÙˆÛË ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›· Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ÛÙË ÛËÌ·Û›·ÙÔ˘ couleur9 Î·È ÙËÓ ·Ó¿ıÂÛË Û ¤Ê‰ÚÔ ·ÍȈ̷ÙÈÎfi ÙÔ˘ commercium Î·È ÙÔ˘connubium, Î·È ÙË ÌÂÁ¿ÏË ÛËÌ·Û›· ·fi ¿Ô„Ë ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ·ÚÔ˘˜ Ó· ¤¯ÂÈ Î·Ó›˜Ù· ··ÈÙÔ‡ÌÂÓ· ÚÔÛfiÓÙ· ÁÈ· Ó· ·ÔηٷÛÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ ÙÈÌ‹ ÙÔ˘ Ì ÌÔÓÔÌ·¯›·.∂›Ó·È ÙÔ ›‰ÈÔ Ú¿ÁÌ·, fï˜ Ë Î·Ù‡ı˘ÓÛË Î·È Ë ˘ÏÈ΋ Û˘Ó¤ÂÈ· ‰È·Ê¤ÚÔ˘Ó ¯·Ú·-ÎÙËÚÈÛÙÈο.

ŸÔÈÔ˜ ‰ÂÓ Î·Ù¿ÊÂÚÓ ӷ Á›ÓÂÈ Ì¤ÏÔ˜, ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·ÚÈÔ˜Ø fiÔÈÔ˜ ÙÔ ·ÌÂÏÔ‡ÛÂ,fiˆ˜ Û˘ÓËıÈ˙fiÙ·Ó ÌÂٷ͇ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ,10 ¤Ú ӷ ÙÚ·‚‹ÍÂÈ ÙÔ ‰‡ÛÎÔÏÔ‰ÚfiÌÔ, ȉȷ›ÙÂÚ· ÛÙÔÓ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈÎfi ‚›Ô.

∂ÓÙÔ‡ÙÔȘ, fiˆ˜ ÚԷӷʤÚıËÎÂ, ‰Â ı· ·Ó·Ï‡ÛÔ˘ÌÂ Â‰Ò ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋

18

8 ∞˘Ùfi ‰ÂÓ ›Û¯˘Â ¿ÓÙÔÙ ÛÙȘ ÁÂÚÌ·ÓÔ·ÌÂÚÈηÓÈΤ˜ Ϥۯ˜. ŸÙ·Ó Ó·ÚÔ› ÁÂÚÌ·ÓÔ› ¤ÌÔÚÔÈ ÛÙË¡¤· ÀfiÚÎË (Ì ٷ ηχÙÂÚ· ¯·ÓÛ·ÙÈο ÔÓfiÌ·Ù·) ÚˆÙ‹ıËÎ·Ó ÁÈ·Ù› fiÏÔÈ ¿Û¯È˙·Ó Ó· Á›ÓÔ˘Ó ‰ÂÎÙÔ›Û ̛· ·ÌÂÚÈηÓÈ΋ ϤۯË, ·ÓÙ› ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë ÁÂÚÌ·ÓÈ΋ Ì ÙËÓ Ôχ fiÌÔÚÊË ‰È·ÚÚ‡ıÌÈÛË,·¿ÓÙËÛ·Ó fiÙÈ ÛÙËÓ ÚÒÙË ÂÚ›ÙˆÛË Ù· ·ÊÂÓÙÈο ÙÔ˘˜ (Ô˘ ‹Ù·Ó °ÂÚÌ·ÓÔ-∞ÌÂÚÈηÓÔ›) ı· ¤·È-˙·Ó ÌÈÏÈ¿Ú‰Ô Ì·˙› ÙÔ˘˜ ηٿ ÂÚ›ÛÙ·ÛË, ÂÓÙÔ‡ÙÔȘ fi¯È ¯ˆÚ›˜ Ó· ÙÔ˘˜ ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó Ì ÙÔÓ ÙÚfiÔÙÔ˘˜ ˆ˜ ıˆÚÔ‡Û·Ó Â·˘ÙÔ‡˜ «Ôχ ηÏÔ‡˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜» ÂÂȉ‹ ÙÔ ¤Ú·ÙÙ·Ó ·˘Ùfi.9 ∞‰ÂÏÊfiÙËÙ· ÊÔÈÙËÙÒÓ, ·Ó¿ÏÔÁË Ì ̛· «∂Ù·ÈÚ›· ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ».10 µÏ. ·Ú·¿Óˆ. ∏ ·Ô‰Ô¯‹ Û ̛· ·ÌÂÚÈηÓÈ΋ Ï¤Û¯Ë (ÛÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ‹ ·ÚÁfiÙÂÚ·) Â›Ó·È ¿ÓÙÔÙ ËηıÔÚÈÛÙÈ΋ ÛÙÈÁÌ‹ ÁÈ· ÙËÓ ·ÒÏÂÈ· Ù˘ ÁÂÚÌ·ÓÈ΋˜ ÂıÓÈÎfiÙËÙ·˜.

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 18

ÛËÌ·Û›· ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ Û˘ÓıËÎÒÓ, ÔÈ Ôԛ˜ ˘Ê›ÛÙ·ÓÙ·È Ì›· ‚·ıÈ¿ ·Ó·ÌfiÚʈÛË.¶ÚˆÙ›ÛÙˆ˜ Ì·˜ ÂӉȷʤÚÂÈ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ˆ˜ Ë ÛËÌÂÚÈÓ‹ ı¤ÛË ÙˆÓ ÎÔÛÌÈÎÒÓÏÂÛ¯ÒÓ Î·È ÂÙ·ÈÚÈÒÓ Ì ÙË ÛÙÚ·ÙÔÏfiÁËÛË ‰È¿ Ì˘ÛÙÈ΋˜ „ËÊÔÊÔÚ›·˜ ·ÔÙÂÏ› ÛÂÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi ÚÔ˚ÔÓ ÌÈ·˜ ‰È·‰Èηۛ·˜ ÂÎÎÔÛÌ›Î¢Û˘. ∏ ı¤ÛË ÙÔ˘˜ ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È·fi ÙË ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘ ÚˆÙÔÙ‡Ô˘ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÂÎÔ‡ÛÈˆÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ, ÙÔ˘Ù¤ÛÙÈÓ ÙˆÓÛÂÎÙÒÓ. ¶ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È, Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ·fi ÙȘ Û¤ÎÙ˜ ÛÙËÓ ·ÙÚ›‰· Ù˘ ·˘ıÂÓÙÈ΋˜ ȉÈfi-ÙËÙ·˜ ÙˆÓ °È¿ÓÎˉˆÓ, ÙȘ ÔÏÈÙ›˜ ÙÔ˘ µfiÚÂÈÔ˘ ∞ÙÏ·ÓÙÈÎÔ‡. ∞˜ ı˘ÌËıÔ‡ÌÂ,ÚÒÙ·, ˆ˜ ÙÔ Î·ıÔÏÈÎfi Î·È ›ÛÔ ‰Èη›ˆÌ· „‹ÊÔ˘ ÂÓÙfi˜ Ù˘ ·ÌÂÚÈηÓÈ΋˜ ‰ËÌÔ-ÎÚ·Ù›·˜ (ÙˆÓ §Â˘ÎÒÓ!, ÁÈ·Ù› ÔÈ ¡¤ÁÚÔÈ (sic) Î·È fiÏÔÈ ÔÈ ÌÈÁ¿‰Â˜ ·ÎfiÌË Î·È Û‹ÌÂ-Ú· ‰Â ‰È·ı¤ÙÔ˘Ó de facto ‰Èη›ˆÌ· „‹ÊÔ˘) Î·È ÔÌÔ›ˆ˜ Ë «‰È¿ÎÚÈÛË ÎÚ¿ÙÔ˘˜-ÂÎÎÏËÛ›·˜» ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÂÈÙ‡ÁÌ·Ù· ÙÔ˘ ÚfiÛÊ·ÙÔ˘ ÌfiÓÔ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜, ·Ú¯‹˜ÁÂÓÔ̤Ó˘ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ηٿ ÙÔ ‰¤Î·ÙÔ ¤Ó·ÙÔ ·ÈÒÓ·. ∞˜ ı˘ÌËıԇ̠ˆ˜ ηٿ ÙˉȿÚÎÂÈ· Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ Ù˘ ·ÔÈÎÈÔÎÚ·Ù›·˜ ÛÙȘ ÎÂÓÙÚÈΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ Ù˘ ¡¤·˜∞ÁÁÏ›·˜, ÂȉÈο ÛÙË ª·Û·¯Ô˘Û¤ÙË, Ë Ï‹Ú˘ ˘·ÁˆÁ‹ ÛÙÔ ÂÎÎÏËÛ›·ÛÌ· ·ÔÙÂ-ÏÔ‡Û ÚÔ¸fiıÂÛË ÁÈ· ÙËÓ ·fiÎÙËÛË Ï‹ÚˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ‰ÈÎ·ÈˆÌ¿ÙˆÓ (Ì·˙› Ì¿ÏÏ· ÚÔ··ÈÙÔ‡ÌÂÓ·). ∆Ô Ó· ·Ó‹ÎÂÈ Î·Ó›˜ Û οÔÈÔ ÂÎÎÏËÛ›·ÛÌ· Ú¿ÁÌ·ÙÈηıfiÚÈ˙ ÙËÓ ·fiÎÙËÛË Ù˘ Ï‹ÚÔ˘˜ ȉÈfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ÔÏ›ÙË.11

∏ ·fiÊ·ÛË Ï·Ì‚·ÓfiÙ·Ó Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ Â¿Ó ÙÔ ÚfiÛˆÔ Â›¯Â ·Ô‰Â›ÍÂÈ ÙËıÚËÛ΢ÙÈ΋ ÙÔ˘ ηٷÏÏËÏfiÙËÙ· ̤ۈ Ù˘ ‰È·ÁˆÁ‹˜ ÙÔ˘ ‹ fi¯È, Ì ÙËÓ Â˘Ú‡ÙÂÚˤÓÓÔÈ· Ù˘ Ϥ͢, fiˆ˜ Û˘Ó¤‚·ÈÓ Û fiϘ ÙȘ Ô˘ÚÈÙ·ÓÈΤ˜ Û¤ÎÙ˜. OÈ ∫Ô˘¿ÎÂÚÔÈÙ˘ ¶ÂÓÛ˘Ï‚·Ó›·˜ ‹Ù·Ó ¿Ù˘· ۯ‰fiÓ Î‡ÚÈÔÈ Ù˘ ÔÏÈÙ›·˜ ·˘Ù‹˜ ¤ˆ˜ οÔÈ·ÛÙÈÁÌ‹ ÚÈÓ ·fi ÙÔÓ ¶fiÏÂÌÔ Ù˘ ∞ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·˜. ∞˘Ùfi ›Û¯˘Â ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙË-

19

11 ∏ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙÔ˘ ÂÎÎÏËÛÈ¿ÛÌ·ÙÔ˜ ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ÌÂÙ·Ó¿ÛÙ¢Û˘ ÛÙË ¡¤· ∞ÁÁÏ›· Û ÔÏ-Ϥ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÚÔËÁ‹ıËΠÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ ÂÎÎÔÈÓˆÓÈÛÌÔ‡ (˘fi ÙË ÌÔÚÊ‹ Ù˘ ¢ڤˆ˜ ÁÓˆÛÙ‹˜ Û˘Ó-ı‹Î˘ ÙˆÓ ÚÒÙˆÓ ·Ô›ÎˆÓ). ŒÙÛÈ, ÔÈ ªÂÙ·Ó¿ÛÙ˜ ÙÔ˘ ¡ÙfiÚÙÛÂÛÙÂÚ ÙÔ 1619 ·Ú¯Èο ÂÓ›Û¯˘Û·ÓÙÔ˘˜ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Û˘Ó‰¤ÛÌÔ˘˜ Ì ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙÔ˘ ÂÎÎÏËÛÈ¿ÛÌ·ÙÔ˜ ÚÔÙÔ‡ ÌÂÙ·Ó·ÛÙ‡ÛÔ˘Ó, ηÈÂͤÏÂÍ·Ó ¤Ó·Ó ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔ Î·È ¤Ó·Ó ‰¿ÛηÏÔ. ™ÙËÓ ·ÔÈΛ· Ù˘ ª·Û·¯Ô˘Û¤Ù˘, Ë ÂÎÎÏËÛ›· ·Ô-ÙÂÏÔ‡Û ›ÛËÌ· ¤Ó·Ó Ï‹Úˆ˜ ·˘ÙfiÓÔÌÔ ÊÔÚ¤·, Ô ÔÔ›Ô˜, ÂÓÙÔ‡ÙÔȘ, ‰Â¯fiÙ·Ó ˆ˜ ̤ÏË ÌfiÓÔ fiÛÔ˘˜‹Ù·Ó Ôϛ٘ ηÈ, ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿, ÙÔ Ó· ·Ó‹ÎÂÈ Î·Ó›˜ Û ·˘ÙfiÓ ÙÔ ÊÔÚ¤· ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÚÔ¸-fiıÂÛË ÁÈ· ÙËÓ ·fiÎÙËÛË Ù˘ ȉÈfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ÔÏ›ÙË. OÌÔ›ˆ˜, ·Ú¯Èο, Ë È‰ÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ̤ÏÔ˘˜ Ù˘ÂÎÎÏËÛ›·˜ Î·È Ë Î·Ï‹ ‰È·ÁˆÁ‹ (Ô˘ Û‹Ì·ÈÓ ·Ô‰Ô¯‹ ÛÙË £Â›· ∂˘¯·ÚÈÛÙ›·) ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÚÔ¸-fiıÂÛË Ù˘ ·fiÎÙËÛ˘ Èı·Á¤ÓÂÈ·˜ ÛÙÔ ¡ÈÔ˘ äȂÂÓ (ÚÈÓ ·fi ÙËÓ ÂÓۈ̿وۋ ÙÔ˘ ÛÙÔ ∫ÔÓ¤ÎÙÈηÙÎ·È ·Ú¿ ÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË Û ·˘Ù‹). ™ÙÔ ∫ÔÓ¤ÎÙÈηÙ, ˆÛÙfiÛÔ, Ô ÏËı˘ÛÌfi˜ Ù˘ fiÏ˘ ˘Ô¯ÚÂÒıËÎÂ(ÙÔ 1650), Ó· ‰È·ÙËÚ‹ÛÂÈ ÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· (Ú¿ÁÌ· Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Û ·fiÎÏÈÛË ·fi ÙȘ ·˘ÛÙËÚ¤˜ ·Ú¯¤˜ÙˆÓ ∞ÓÂÍ¿ÚÙËÙˆÓ Î·È ·ÔÛΛÚÙËÛË ÚÔ˜ ÙËÓ Î·Ù‡ı˘ÓÛË ÙÔ˘ ¶ÚÂÛ‚˘ÙÂÚÈ·ÓÈÛÌÔ‡).∞˘Ùfi Û˘Ó·ÁfiÙ·Ó ÌÈ· οˆ˜ ÈÔ ¯·Ï·Ú‹ Ú·ÎÙÈ΋, ‰ÈfiÙÈ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÓۈ̿وÛË ÙÔ˘ ¡ÈÔ˘ äȂÂÓ,Ë ÙÔÈ΋ ÂÎÎÏËÛ›· ÂÚÈÔÚ›ÛÙËΠÛÙË ¯ÔÚ‹ÁËÛË ÈÛÙÔÔÈËÙÈÎÒÓ Ù· ÔÔ›· ‰‹ÏˆÓ·Ó fiÙÈ ÙÔ ÂÓ ÏfiÁˆ¿ÙÔÌÔ ‹Ù·Ó ıÚËÛ΢ÙÈο «Î·Ïfi» Î·È ‰È¤ıÂÙ ·ÚΛ˜ fiÚÔ˘˜. ∞ÎfiÌË Î·È Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘‰ÂοÙÔ˘ ¤‚‰ÔÌÔ˘ ·ÈÒÓ·, Â’ ¢ηÈÚ›· Ù˘ ÂÓۈ̿وÛ˘ ÙÔ˘ ª¤ÈÓ Î·È ÙÔ˘ ¡ÈÔ˘ ÿÌÛ·˚Ú, ˪·Û·¯Ô˘Û¤ÙË ¤Ú ӷ ·ÚÂÎÎÏ›ÓÂÈ ·fi ÙËÓ ·fiÏ˘ÙË ·˘ÛÙËÚfiÙËÙ· Ù˘ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ÂÈ·ڈÛË˜ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ‰ÈηȈ̿وÓ. ™˘Ì‚È‚·ÛÌÔ› ··ÈÙ‹ıËÎ·Ó Î·È ÛÙÔ ˙‹ÙËÌ· Ù˘ ȉÈfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ̤ÏÔ˘˜ Ù˘ÂÎÎÏËÛ›·˜Ø Ô Ï¤ÔÓ ÁÓˆÛÙfi˜ ÂÍ ·˘ÙÒÓ Â›Ó·È Ë ªÂÚÈ΋ ¢È·ı‹ÎË ÙÔ˘ 1657. ∂ÈϤÔÓ, ·ÎfiÌË Î·È fiÛÔȉÂÓ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ·Ô‰Â›ÍÔ˘Ó ˆ˜ ‹Ù·Ó ÓÂ˘Ì·ÙÈο ·Ó·ÁÂÓÓË̤ÓÔÈ Á›ÓÔÓÙ·Ó ‰ÂÎÙÔ› ˆ˜ ̤ÏË.ŸÌˆ˜, ˆ˜ ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ ‰¤Î·ÙÔ˘ fiÁ‰ÔÔ˘ ·ÈÒÓ· ‰Â Á›ÓÔÓÙ·Ó ‰ÂÎÙÔ› ÛÙË £Â›· ∫ÔÈÓˆÓ›·.

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 19

Ù·, ·ÚfiÏÔ Ô˘ ›ÛËÌ· ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÔÈ ÌfiÓÔÈ Ì ϋÚË ÔÏÈÙÈο ‰ÈηÈÒÌ·Ù·. ◊Ù·ÓÔÏÈÙÈÎÔ› ·ÚÈÔÈ ÌfiÓÔ Â› ÙË ‚¿ÛÂÈ ÂÎÙÂٷ̤ÓÔ˘ ÂÎÏÔÁÈÎÔ‡ «Ì·ÁÂÈڤ̷ÙÔ˜».

∏ ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘ Ó· ·ÔÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Î·Ó›˜ Ï‹Úˆ˜ Ù· ‰ÈηÈ-ÒÌ·Ù· ÙÔ˘ ÂÎÎÏËÛÈ¿ÛÌ·ÙÔ˜ ÙˆÓ ÛÂÎÙÒÓ, ÂȉÈο ÙÔ ÚÔÓfiÌÈÔ Ó· Á›ÓÂÙ·È ·Ô‰Â-ÎÙfi˜ ÛÙË £Â›· ∂˘¯·ÚÈÛÙ›·, ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÛÂÎÙÒÓ ÚÔ˜ ÙËÓ Î·Ù‡ı˘ÓÛËÙ˘ ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹˜ ÂΛӢ Ù˘ ·ÛÎËÙÈ΋˜ ·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋˜ ËıÈ΋˜ Ë ÔÔ›· ıˆ-ÚÔ‡ÓÙ·Ó Â·Ú΋˜ ÁÈ· ÙÔ Û‡Á¯ÚÔÓÔ Î·ÈÙ·ÏÈÛÌfi ηٿ ÙȘ ··Ú¯¤˜ ÙÔ˘. ªÔÚ› ӷηٷ‰ÂȯÙ› ˆ˜ ·ÓÙÔ‡, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔ̤Ó˘ Ù˘ ∂˘ÚÒ˘, Ë ıÚËÛ΢ÙÈÎfiÙË-Ù· ÙˆÓ ·ÛÎËÙÈÎÒÓ ÛÂÎÙÒÓ ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ ÁÈ· ·ÚÎÂÙÔ‡˜ ·ÈÒÓ˜ ηٿ ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÚfiÔ,fiˆ˜ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È ÛÙȘ ÚÔÛˆÈΤ˜ ÂÌÂÈڛ˜ Ô˘ ÚԷӷʤÚıËÎ·Ó ÁÈ· ÙËÓÂÚ›ÙˆÛË Ù˘ ∞ÌÂÚÈ΋˜.

∞Ó ÂÛÙÈ¿ÛÔ˘Ì ÛÙÔ ıÚËÛ΢ÙÈÎfi ˘fi‚·ıÚÔ12 ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÎÒÓÛÂÎÙÒÓ, ·Ó·Î·Ï‡ÙÔ˘Ì ηْ ·ӿÏË„Ë ÛÙ· ÁÚ·ÌÌ·ÙÂȷο ·Ú¯Â›· ÙÔ˘˜ –ÂȉÈÎ¿ÙˆÓ ∫Ô˘·Î¤ÚˆÓ Î·È ÙˆÓ µ·ÙÈÛÙÒÓ Ì¤¯ÚÈ Î·È Î·Ù¿ ÙÔ ‰¤Î·ÙÔ ¤‚‰ÔÌÔ ·ÈÒÓ·– ÙËÓ·Á·ÏÏ›·ÛË ·Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ˆ˜ Ù· ·Ì·ÚوϿ «Ù¤ÎÓ· ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘» ‰ÂÓÂÌÈÛÙ‡ÔÓÙ·È ÙÔ ¤Ó· ÙÔ ¿ÏÏÔ ÛÙȘ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ, ·ÏÏ¿ ¤¯Ô˘Ó ÂÌÈÛÙÔÛ‡ÓË ÛÙËıÚËÛ΢ÙÈο ηıÔÚÈ˙fiÌÂÓË ·ÎÂÚ·ÈfiÙËÙ· ÙˆÓ Â˘Û‚ÒÓ.13

20

12 ¶·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È ÔÚÈṲ̂Ó˜ ·Ú·Ô̤˜ ·fi ÙËÓ ·Ï·ÈfiÙÂÚË ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·, ÔÈ Ôԛ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È¢ڤˆ˜ ÁÓˆÛÙ¤˜ ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›·. ŒÓ· ÛÎÈ·ÁÚ¿ÊËÌ· Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙˆÓ µ·ÙÈÛÙÒÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÛÙÔ¤ÚÁÔ: Vedder, A Short History of the Baptists (‰Â‡ÙÂÚË ¤Î‰ÔÛË, §ÔÓ‰›ÓÔ 1897). ∞Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙÔÓÿÓÛÂÚÓÙ ∫ÓfiÏȘ [Hanserd Knollys]: Culross, Hanserd Knollys, ∆fiÌÔ˜ µã, ∆he Baptist Manuals,edited by P. Gould (§ÔÓ‰›ÓÔ, 1891). ∞Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ∞Ó·‚¿ÙÈÛ˘: E. B. Bax, Rise and Fall of the Anabaptists (¡¤· ÀfiÚÎË,1902). ∞Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙÔÓ ™ÌÈı [Smyth]: Henry M. Dexter, The True Story of John Smyth, the Se-Baptist, fiˆ˜ ·ÊËÁ‹ıËΠÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ Ô ›‰ÈÔ˜ Î·È ÔÈ Û‡Á¯ÚÔÓÔ› ÙÔ˘ (µÔÛÙÒÓË, 1881). Œ¯Ô˘Ó ‹‰Ë·Ú·ÙÂı› ÔÈ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÂΉfiÛÂȘ Ù˘ ∂Ù·ÈÚ›·˜ ÿÓÛÂÚÓÙ ∫ÓfiÏȘ (ÔÈ Ôԛ˜ Ù˘ÒıËÎ·Ó ÁÈ· ÏÔÁ·-ÚÈ·ÛÌfi Ù˘ ∂Ù·ÈÚ›·˜ ·fi ÙÔÓ J. Hadden, Castle Street, º›ÓÛÌÂÚÈ, 1864-5). ∂ÈϤÔÓ Â›ÛËÌ·¤ÁÁÚ·Ê· ÂÚȤ¯ÔÓÙ·È ÛÙÔ The Baptist Church Manual ÙÔ˘ ∆˙. ¡ÈÔ‡ÙÔÓ ªÚ¿Ô˘Ó [J. Newton Brown,D.D.] (ºÈÏ·‰¤ÏÊÂÈ·, American Baptist Publishing Society, 30 S. Arch Street). ∞Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙÔ˘˜∫Ô˘·Î¤ÚÔ˘˜, ÂÚ¿ ·fi ÙÔ ·Ú·ÙÂı¤Ó ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Sharpless: A. C. Applegarth, The Quakers inPennsylvania, series Ã, ÙfiÌÔÈ VIII, IX Johns Hopkins University Studies in History and PoliticalScienceØ G. Lorimer, Baptists in History (¡¤· ÀfiÚÎË, 1902)Ø J. A. Seiss, Baptist System Examined(Lutheran Publication Society, 1902).∞Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙË ¡¤· ∞ÁÁÏ›· (ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔ ¡ÙfiÈÏ): The Massachusetts Historical CollectionsØ ÂÈ-ϤÔÓ, Weeden, Economic and Social History of New England, 1620-1789, 2 ÙfiÌÔÈØ Daniel W. Howe,The Puritan Republic (Indianapolis, Bobbs-Merrill Co.)∞Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙËÓ ÂͤÏÈÍË Ù˘ ȉ¤·˜ Ù˘ «™˘Óı‹Î˘» ÛÙÔÓ ·Ï·ÈfiÙÂÚÔ ¶ÚÂÛ‚˘ÙÂÚÈ·ÓÈÛÌfi, ÙËÓÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋ Ù˘ ÂÈı·Ú¯›· Î·È ÙË Û¯¤ÛË Ù˘ Ì ÙËÓ Â›ÛËÌË ÂÎÎÏËÛ›·, ·fi ÙË Ì›· ÏÂ˘Ú¿, ηÈÙÔ˘˜ ∫ÔÈÓÔÙÈÛÙ¤˜ [Congregationalists] Î·È ÙÔ˘˜ Û¯ÈÛÌ·ÙÈÎÔ‡˜, ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË, ‚Ï.: Burrage, TheChurch Covenant Idea (1904) Î·È The Early English Dissenters (1912)Ø ÂÈϤÔÓ, W. M. Macphail, ThePresbyterian Church (1918)Ø J. Brown, The English Puritans (1910). ™ËÌ·ÓÙÈο ¤ÁÁÚ·Ê· ·Ú·Ù›ıÂÓÙ·ÈÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Usher, The Presbyterian Movement, 1584-89 (Com. Soc., 1905). ™ÙÔ ·ÚfiÓ, ·Ú·ı¤-ÙÔ˘Ì ·ÏÒ˜ ¤Ó·Ó ·Ôχو˜ ÛÙÔȯÂÈÒ‰Ë Î·Ù¿ÏÔÁÔ ·Ú·ÔÌÒÓ ÙȘ Ôԛ˜ ıˆÚԇ̠ۯÂÙÈΤ˜ ÌÂÙÔ ˘fi ÂͤٷÛË ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ. 13 ∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ‰¤Î·ÙÔ˘ ¤‚‰ÔÌÔ˘ ·ÈÒÓ·, ·˘Ùfi ıˆÚÔ‡ÓÙ·Ó ‰Â‰Ô̤ÓÔ Û ٤ÙÔÈÔ ‚·ıÌfi ÒÛÙÂÔ «∫‡ÚÈÔ˜ ºÈÏÔ¯Ú‹Ì·ÙÔ˜» ÙÔ˘ ª¿ÓÈ·Ó [Bunyan], fiˆ˜ ÚԷӷʤÚıËÎÂ, ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ Î·Ó›˜

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 20

ŒÙÛÈ, ‰›ÓÔ˘Ó ›ÛÙˆÛË Î·È Î·Ù·ı¤ÙÔ˘Ó Ù· ¯Ú‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘˜ ÌfiÓÔ ÛÙÔ˘˜ ¢Û‚›˜,Î·È Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÔ‡Ó ·ÁÔÚ¤˜ ÛÙ· ηٷÛÙ‹Ì·Ù· ÙˆÓ Â˘Û‚ÒÓ, ÂÂȉ‹ ÂΛ, ηÈÌfiÓÔÓ ÂΛ, ‚Ú›ÛÎÔ˘Ó Ù›ÌȘ Î·È Î·ıÔÚÈṲ̂Ó˜ ÙÈ̤˜. Ÿˆ˜ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi, Ôȵ·ÙÈÛÙ¤˜ ¿ÓÙÔÙ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·Ó ˆ˜ ÚÒÙÔÈ ÂΛÓÔÈ ·Ó·‚›‚·Û·Ó ·˘Ù‹ ÙËÓ ÔÏÈ-ÙÈ΋ ÙÈÌÒÓ Û ·Ú¯‹. ∂ÎÙfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ µ·ÙÈÛÙ¤˜, ÚÔ‚·›ÓÔ˘Ó ÛÙÔÓ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi ·˘ÙfiÎ·È ÔÈ ∫Ô˘¿ÎÂÚÔÈ, fiˆ˜ ηٷ‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙÔ ·ÎfiÏÔ˘ıÔ ·fiÛ·ÛÌ·, ÛÙÔ ÔÔ›Ô ¤ÛÙÚÂ-„ ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÌÔ˘ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÂΛÓË Ô ŒÓÙÔ˘·ÚÓÙ ª¤ÚÓÛÙ·˚Ó [EduardBernstein]: «ŸÌˆ˜, ·˘Ùfi ‰Â Û˘Ó¤‚·ÈÓ ÌfiÓÔ Û ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ù· ÔÔ›· Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·Ó ÌÂÙÔ ‰›Î·ÈÔ Ù˘ Á˘, fiÔ˘ Ù· ÚˆÙfiÁÔÓ· ̤ÏË ıˆÚÔ‡Û·Ó ÙÔ ÏfiÁÔ Î·È ÙȘ ˘Ô¯ÚÂÒ-ÛÂȘ ÙÔ˘˜ ÈÂÚ¿. ∞˘Ùfi ÙÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ¤¯ÂÈ ÛËÌÂȈı› ˆ˜ ·ÏËıÈÓfi ÁÈ’ ·˘ÙÔ‡˜·Ó·ÊÔÚÈο Ì ٷ ÂÌÔÚÈο ÙÔ˘˜ ÂӉȷʤÚÔÓÙ·. ™ÙËÓ ÚÒÙË ÂÌÊ¿ÓÈÛ‹ ÙÔ˘˜ ˆ˜ÎÔÈÓˆÓ›· ˘¤ÊÂÚ·Ó ˆ˜ ¿ÓıÚˆÔÈ ÙÔ˘ ÂÌÔÚ›Ô˘, ÂÂȉ‹ οÔÈÔÈ ¿ÏÏÔÈ, fiÓÙ·˜‰˘Û·ÚÂÛÙË̤ÓÔÈ Ì ÙËÓ È‰È·ÈÙÂÚfiÙËÙ· ÙˆÓ ÙÚfiˆÓ ÙÔ˘˜, ¤·„·Ó Ó· ÂÈÛΤÙÔÓÙ·ÈÙ· ηٷÛÙ‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘˜. ŸÌˆ˜, Û ۇÓÙÔÌÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ·, Ë ÁÂÓÈ΋ ηٷÎÚ·˘-Á‹ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó ˆ˜ ‹Ú·Ó ÙÔ ÂÌfiÚÈÔ Ù˘ ¯ÒÚ·˜ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘˜. ∏ ηٷ-ÎÚ·˘Á‹ ·˘Ù‹ ·Ó¤Î˘„ ÂÓ Ì¤ÚÂÈ ·fi Ì›· ·˘ÛÙËÚ‹ ÂÍ·›ÚÂÛË fiÏˆÓ ÙˆÓ ÂÌÔÚÈÎÒÓÛ˘ÌʈÓÈÒÓ ÌÂٷ͇ ÂÎÂ›ÓˆÓ Î·È ¿ÏψÓ, Î·È ÂÂȉ‹ ÔÙ¤ ‰ÂÓ ··›ÙËÛ·Ó ‰‡Ô ‰È·-ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÙÈ̤˜ ÁÈ· Ù· ·Á·ı¿ Ô˘ Ô˘ÏÔ‡Û·Ó».14

∏ ¿Ô„Ë ˆ˜ ÔÈ ıÂÔ› ¢ÏÔÁÔ‡Ó Ì ÏÔ‡ÙË ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Ô˘ ÙÔ˘˜ ¢¯·ÚÈÛÙ›‰È·Ì¤ÛÔ˘ Ù˘ ı˘Û›·˜ ‹ ÙÔ˘ ÙÚfiÔ˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó Ú¿ÁÌ·ÙÈ ‰È·‰Â‰Ô̤-ÓË Û ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. øÛÙfiÛÔ, ÔÈ ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈΤ˜ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜Û˘Ó¤‰ÂÛ·Ó Û˘ÓÂȉËÙ¿ ÙËÓ È‰¤· Ì ·˘Ùfi ÙÔ Â›‰Ô˜ Ù˘ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜,Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ÚÒÈÌÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡: «∏ ÙÈÌÈfiÙËÙ· Â›Ó·È Ë Î·Ï‡ÙÂÚËÔÏÈÙÈ΋». ∆Ë Û‡Ó‰ÂÛË ·˘Ù‹ ÙË ‚Ú›ÛÎÂÈ Î·Ó›˜ ÁÂÓÈο, ·ÚfiÙÈ fi¯È ÂÓÙÂÏÒ˜ ·Ô-ÎÏÂÈÛÙÈο, ÌÂٷ͇ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÎÒÓ ÛÂÎÙÒÓ. ŸÌˆ˜, ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ ¯·Ú·-ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi Ù˘ Û˘Ó¤¯ÂÈ·˜ Î·È Û˘Ó¤ÂÈ·˜ ··ÓÙ¿Ù·È ÌfiÓÔ ÌÂٷ͇ ·˘ÙÒÓ.

OÏfiÎÏËÚË Ë Ù˘Èο ·ÛÙÈ΋ ËıÈ΋ ‹Ù·Ó ÂÍ·Ú¯‹˜ ÎÔÈÓ‹ Û fiϘ ÙȘ ·ÛÎËÙÈΤ˜ıÚË΢ÙÈΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜ Î·È ·Ú·Û˘Ó·ÁˆÁ¤˜ Î·È Â›Ó·È Ù·˘ÙfiÛËÌË Ì ÙËÓ ËıÈ΋ Ô˘·Û¿˙ÔÓÙ·È fiϘ ÔÈ Û¤ÎÙ˜ ÛÙËÓ ∞ÌÂÚÈ΋ ̤¯ÚÈ Î·È Û‹ÌÂÚ·. OÈ ªÂıÔ‰ÈÛÙ¤˜, ÁÈ··Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ıˆÚÔ‡Ó ··ÁÔÚÂ˘Ì¤Ó·:

(1) ÙËÓ ·ÓÙ·ÏÏ·Á‹ ÏfiÁˆÓ ηٿ ÙËÓ ·ÁÔÚ¿ Î·È ÙËÓ ÒÏËÛË («·˙¿ÚÂÌ·»)(2) ÙÔ ÂÌfiÚÈÔ ÂÌÔÚÂ˘Ì¿ÙˆÓ ÚÈÓ ·fi ÙËÓ Î·Ù·‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ ÙÂψÓÂÈ·ÎÔ‡

‰·ÛÌÔ‡ ÙÔ˘˜ (3) ÙË ¯Ú¤ˆÛË ÂÈÙÔΛˆÓ ˘„ËÏfiÙÂÚˆÓ ·fi ·˘Ù¿ Ô˘ ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ë ÓÔÌÔıÂ-

Û›· Ù˘ ¯ÒÚ·˜(4) «ÙË Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË Â›ÁÂÈˆÓ ·Á·ıÒÓ» (‹ÙÔÈ ÙË ÌÂÙ·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ ÂÂÓ-

‰˘ÙÈÎÔ‡ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘ Û «·ÔÙ·ÌÈÂ˘Ì¤ÓÔ ÏÔ‡ÙÔ»)

21

ÌÔÚ› ·ÎfiÌË Î·È Ó· Á›ÓÂÈ Â˘Û‚‹˜ ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ÏÔ‡ÙË, ȉȷ›ÙÂÚ· ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó·ÂÓÈÛ¯‡ÛÂÈ ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ÛÙÔ ÚfiÛˆfi ÙÔ˘Ø ‰ÈfiÙÈ ı· ¤Ú ӷ Â›Ó·È ¿Ó¢ ÛËÌ·Û›·˜ ÔÏfiÁÔ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô Î¿ÔÈÔ˜ ›¯Â Á›ÓÂÈ Â˘Û‚‹˜ (Pilgrim’s Progress, Tauchnitz ed., Û. 114).14 Thomas Clarkson, Portraiture of the Christian Profession and Practice of the Society of Friends. ∆Ú›ÙˤΉÔÛË (§ÔÓ‰›ÓÔ, 1867), Û. 276. (∏ ÚÒÙË ¤Î‰ÔÛË ÂÌÊ·Ó›ÛÙËΠÁ‡Úˆ ÛÙÔ 1830.)

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 21

(5) ÙÔ ‰·ÓÂÈÛÌfi ¯ˆÚ›˜ Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ Ë ‚‚·ÈfiÙËÙ· Ù˘ ÈηÓfiÙËÙ·˜ ·ÔÏË-ڈ̋˜ ÙÔ˘ ¯Ú¤Ô˘˜

(6) ÙȘ ·ÓÙfi˜ ›‰Ô˘˜ ÔÏ˘Ù¤ÏÂȘ. ŸÌˆ˜, ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÏÒ˜ ·˘Ù‹ Ë ËıÈ΋, Ô˘ ‹‰Ë Û˘˙ËÙ‹ıËΠÏÂÙÔÌÂÚÒ˜,15 Ë

ÔÔ›· ·Ó¿ÁÂÙ·È ÛÙȘ ÚÒÈ̘ ··Ú¯¤˜ ÙˆÓ ·ÛÎËÙÈÎÒÓ ÛÂÎÙÒÓ. ¶ÚÔ¿ÓÙˆÓ, ›ӷÈÔÈ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ÚÈÌÔ‰ÔÙ‹ÛÂȘ, Ù· ̤۷ ÂÈı·Ú¯›·˜, Î·È ÁÂÓÈο ÔÏfiÎÏËÚË Ë ÔÚÁ·-ÓˆÙÈ΋ ‚¿ÛË ÙÔ˘ ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÙˆÓ ÛÂÎÙÒÓ Ì fiÏ· Ù˘ Ù· ·Ú·-ÎÏ¿‰È· Ô˘ ·Ó¿ÁÔÓÙ·È Û ·˘Ù¤˜ ÙȘ ··Ú¯¤˜. ∏ ÂÈ‚›ˆÛ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹∞ÌÂÚÈ΋ Â›Ó·È ·fiÙÔÎÔ ÌÈ·˜ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ Ú‡ıÌÈÛ˘ ÙÔ˘ ‚›Ô˘, Ë ÔÔ›· οÔÙÂÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈο. ™Â Ì›· Û‡ÓÙÔÌË ·Ó·ÛÎfiËÛË, ·˜ ‰È·-Û·ÊËÓ›ÛÔ˘Ì ÙË Ê‡ÛË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ Î·È ÙÔÓ ÙÚfiÔ Î·È ÙËÓηÙ‡ı˘ÓÛË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘˜.

™ÙÔÓ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌfi, Ë ·Ú¯‹ Ù˘ «ÂÎÎÏËÛ›·˜ ÙˆÓ ÈÛÙÒÓ» ·Ó·‰‡ıËΠ·Ú¯Èοηٿ ÙÚfiÔ ‰È·ÎÚÈÙfi ÌÂٷ͇ ÙˆÓ µ·ÙÈÛÙÒÓ ÛÙË ∑˘Ú›¯Ë ÙÔ 1523-4.16 ∏ ·Ú¯‹ ·˘Ù‹ÂÚÈfiÚÈ˙ ÙÔ ÂÎÎÏËÛ›·ÛÌ· ÛÙÔ˘˜ «Ú·ÁÌ·ÙÈÎÔ‡˜» ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜Ø ¤ÙÛÈ, ›¯Â ÙÔÓfiËÌ· ÂÓfi˜ ÂÎÔ‡ÛÈÔ˘ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ Ú·ÁÌ·ÙÈο ηı·ÁÈ·ÛÌ¤ÓˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, ‰È·-¯ˆÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ·fi ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. O ∆fiÌ·˜ ª‡ÓÙÛÂÚ [Thomas Münzer] ›¯Â ·ÔÚÚ›„ÂÈÙË ‚¿ÙÈÛË ÙˆÓ ‚ÚÂÊÒÓØ fï˜, ‰ÂÓ ÚÔ¯ÒÚËÛ ÛÙÔ ÂfiÌÂÓÔ ‚‹Ì·, ÙÔ ÔÔ›Ô ··È-ÙÔ‡Û ·ӷÏËÙÈ΋ ‚¿ÙÈÛË ÙˆÓ ÂÓËÏ›ÎˆÓ Ô˘ ›¯·Ó ‚·ÙÈÛÙ› ˆ˜ ·È‰È¿ (·Ó·-‚¿ÙÈÛË). ∞ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ∆fiÌ·˜ ª‡ÓÙÛÂÚ, ÔÈ µ·ÙÈÛÙ¤˜ Ù˘ ∑˘Ú›¯Ë˜ ηıȤ-ÚˆÛ·Ó ÙÔ 1525 ÙË ‚¿ÙÈÛË ÂÓËÏ›ÎˆÓ (Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔ̤Ó˘ Èı·ÓfiÓ Ù˘ ·Ó·‚¿-ÙÈÛ˘). ªÂÙ·Ó¿ÛÙ˜ Ù¯ӛÙ˜/‚ÈÔÙ¤¯Ó˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÙÔ˘˜ ·ÚÈÔ˘˜ ÊÔÚ›˜ ÙÔ˘ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ÙˆÓ µ·ÙÈÛÙÒÓ. ŒÂÈÙ· ·fi οı ηٷÛÙÔÏ‹, ÙÔ ÌÂÙ¤ÊÂÚ·Ó Û Ӥ˜ÂÚÈÔ¯¤˜. ∂‰Ò ‰Â ı· Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘Ì ÏÂÙÔÌÂÚÒ˜ ÙȘ ·ÙÔÌÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ÂıÂÏÔ‡ÛÈÔ˘ ÂÓ‰ÔÎfiÛÌÈÔ˘ ·ÛÎËÙÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ ¶ÚˆÙfiÁÔÓˆÓ µ·ÙÈÛÙÒÓ, ÙˆÓªÂÓÓÔÓÈÙÒÓ, ÙˆÓ µ·ÙÈÛÙÒÓ, ÙˆÓ ∫Ô˘·Î¤ÚˆÓ, Ô‡Ù ı· ÂÚÈÁÚ¿„Ô˘Ì ͷӿ Ҙοı ·ÛÎËÙÈ΋ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ÔÌÔÏÔÁ›·, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔÌ¤ÓˆÓ ÙÔ˘ ∫·Ï‚ÈÓÈÛÌÔ‡17

22

15 ™ÙÔ ∏ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋ ∏ıÈ΋ Î·È ÙÔ ¶Ó‡̷ ÙÔ˘ ∫·ÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡.16 OÈ ËÁ¤˜ Ì·˜ Â›Ó·È ÔÈ ‰È·ÎËÚ‡ÍÂȘ ÙÔ˘ ∑‚›ÁÁÏÈÔ˘, Füssli I, Û. 228, ‚. ›Û˘ Û. 243, 253, 263, ηÈÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ “Elenchus contra catabaptistas”, Werke III, Û. 357, 362. ™ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ÂÎÎÏËÛ›·ÛÌ·, Ô∑‚›ÁÁÏÈÔ˜ ›¯Â ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÌÂÁ¿ÏÔ Úfi‚ÏËÌ· Ì ÙÔ˘˜ ∞ÓÙȷȉԂ·ÙÈÛÙ¤˜ [Antipedobaptists][ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·ÓÙÂÙ›ıÂÓÙÔ ÛÙË ‚¿ÙÈÛË ÙˆÓ ‚ÚÂÊÒÓ]. OÈ ∞ÓÙȷȉԂ·ÙÈÛÙ¤˜ Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘˜ ıˆÚÔ‡-Û·Ó ÙË «‰È·Û·ÛÙÈ΋ Ù¿ÛË» ÙˆÓ µ·ÙÈÛÙÒÓ, ‹ÙÔÈ ÙË ‚Ô˘ÏËÛÈ·Ú¯›·, ·Ó¿ÚÌÔÛÙË Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ°Ú·Ê¤˜. ª›· ¤ÎÎÏËÛË ÙˆÓ Ô·‰ÒÓ ÙÔ˘ ªÚ¿Ô˘Ó [Browne] ÙÔ˘ 1603 ÚÔ˜ ÙÔÓ µ·ÛÈÏÈ¿ ∆˙¤È̘ ∞[James I] ··ÈÙÔ‡Û ·ÔÎÏÂÈÛÌfi fiÏˆÓ ÙˆÓ «·Ì·ÚÙˆÏÒÓ „¢ÙÒÓ» ·fi ÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· Î·È ·Ô‰Ô¯‹ÌfiÓÔ ÙˆÓ «ÈÛÙÒÓ» Î·È ÙˆÓ Ù¤ÎÓˆÓ ·˘ÙÒÓ. ŸÌˆ˜, ÙÔ (¶ÚÂÛ‚˘ÙÂÚÈ·Ófi) “Directory of ChurchGovernment” ÙÔ˘ (Èı·Ófiٷٷ) 1584 (ÙÔ ÔÔ›Ô ‰ËÌÔÛȇÙËΠÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ·fi ÙÔ ÚˆÙfiÙ˘ÔÛÙË ‰È‰·ÎÙÔÚÈ΋ ‰È·ÙÚÈ‚‹ ÙÔ˘ A. F. Scott Pearson ÛÙË Ã·˚‰ÂÏ‚¤ÚÁË ÙÔ 1912) ÚÔ¤‚Ï ÛÙÔ ¿ÚıÚÔ37 fiÙÈ ÌfiÓÔ ¿ÙÔÌ· Ù· ÔÔ›· ›¯·Ó Û˘ÌÌÔÚʈı› Ì ÙÔÓ ÂÈı·Ú¯ÈÎfi ÎÒ‰Èη, ‹ literas testimonialesidoneas aliunde attulerunt [›¯·Ó ÚÔÛÎÔÌ›ÛÂÈ Û˘ÛÙ·ÙÈΤ˜ ÂÈÛÙÔϤ˜ ·fi ·ÏÏÔ‡], ı· Á›ÓÔÓÙ·Ó ‰ÂÎÙ¿ÛÙË £Â›· ∫ÔÈÓˆÓ›·.17 ∏ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈ΋ ʇÛË Ù˘ ÛÂÎÙ·ÚÈÛÙÈ΋˜ ·Ú¯‹˜ Ù˘ ‚Ô˘ÏËÛÈ·Ú¯›·˜ ·ÔÙÂÏ› ÏÔÁÈÎfi ·ÎfiÏÔ˘ıÔÙÔ˘ ·ÈÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÁÈ· ecclesia pura ·fi ÙËÓ ∂ÎÎÏËÛ›· Ù˘ ∞Ó·ÌfiÚʈÛ˘ (ÙˆÓ ∫·Ï‚ÈÓÈÛÙÒÓ). ∏ ‰ÔÁÌ·-ÙÈ΋ ·Ú¯‹, ÂÓ ·ÓÙÈı¤ÛÂÈ ÚÔ˜ ÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ Û¤ÎÙ·˜, Â›Ó·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÂÌÊ·Ó‹˜ ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÔ¯‹

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 22

23

ÛÙÔÓ ∞. ∫¿Ô˘ÂÚ (ÙÔÓ Â˘Ú¤ˆ˜ ÁÓˆÛÙfi ηÙÔÈÓfi Úˆı˘Ô˘ÚÁfi). ∏ ‰ÔÁÌ·ÙÈ΋ ı¤ÛË ÛÙÔ ÙÂÏÈÎfi ÚÔ-ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎfi ÙÔ˘ ‰ÔΛÌÈÔ Â›Ó·È È‰È·›ÙÂÚ· ÚÔÊ·Ó‹˜: Separatie en doleantie (ÕÌÛÙÂÚÓÙ·Ì, 1890).¶ÚÂۂ‡ÂÈ fiÙÈ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙËÓ ·Ô˘Û›· ÙÔ˘ ·Ï¿ıËÙÔ˘ ‰ÔÁÌ·ÙÈÎÔ‡ ·ÍÈÒÌ·ÙÔ˜ ÛÙÔ˘˜ ÌËηıÔÏÈÎÔ‡˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜. ∆Ô ‰fiÁÌ· ·˘Ùfi ÂÈÙ¿ÛÛÂÈ fiÙÈ ÙÔ ™ÒÌ· Ù˘ ÔÚ·Ù‹˜ ÂÎÎÏËÛ›·˜ ‰ÂÓ ÌÔÚ›ӷ Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È Ì ÙÔ ™ÒÌ· ∫˘Ú›Ô˘ Ù˘ ·Ï·È¿˜ ∂ÎÎÏËÛ›·˜ Ù˘ ∞Ó·ÌfiÚʈÛ˘, ·ÏÏ¿ fiÙÈ ·˘Ù¿ Ú¤ÂÈ,·ÓÙ›ıÂÙ·, Ó· ·Ú·Ì›ÓÔ˘Ó ‰È·ÎÚÈÙ¿ ÛÙÔ ¯ÚfiÓÔ Î·È ÙÔ ¯ÒÚÔ, Î·È fiÙÈ Ù· ÂÏ·ÙÙÒÌ·Ù· Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ʇÛ˘ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·Ú·Ì›ÓÔ˘Ó ÚÔÛȉȿ˙ÔÓÙ· Û ·˘Ù‹. ª›· ÔÚ·Ù‹ ÂÎÎÏËÛ›· ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·Ô-ÎÏÂÈÛÙÈο ·fi Ì›· Ú¿ÍË ı¤ÏËÛ˘ ·fi ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙˆÓ ÈÛÙÒÓ Î·È ¤ÓÂη Ù˘ ÂÍÔ˘Û›·˜ Ô˘ ÙÔ˘˜·Ú·¯ˆÚ› Ô ÃÚÈÛÙfi˜. ŒÙÛÈ, Ë potestas ecclesiastica ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÂίˆÚËı› Ô‡Ù ÛÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔÃÚÈÛÙfi, Ô‡Ù ÛÙÔ˘˜ ministri, ·Ú¿ ÌfiÓÔ ÛÙÔ ÂÎÎÏËÛ›·ÛÌ· ÙˆÓ ÈÛÙÒÓ. (™Â ·˘Ùfi ÙÔ ÛËÌÂ›Ô Ô ∫¿Ô˘ÂÚ·ÎÔÏÔ˘ı› ÙÔÓ µÔÙ [Voet].) ∏ ¢ڇÙÂÚË ÎÔÈÓfiÙËÙ· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ›Ù·È ·fi ÙË ÓfiÌÈÌË Î·È ÂıÂÏÔ‡ÛÈ·Û˘Ó¿ÊÂÈ· ÙˆÓ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÌ¿ÙˆÓ. ∏ Û˘Ó·Ó·ÛÙÚÔÊ‹ ·˘Ù‹, ˆÛÙfiÛÔ, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·ÔÙÂÏ› ıÚËÛ΢ÙÈ-΋ ˘Ô¯Ú¤ˆÛË. ∏ ڈ̷˚΋ ·Ú¯‹, ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· ¤Ó· ̤ÏÔ˜ Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜ ·ÔÙÂÏ› eo ipsÔ Ì¤ÏÔ˜Ù˘ ÂÓÔÚ›·˜ Ù˘ ÙÔÈ΋˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜, Â›Ó·È ·ÔÚÚÈÙ¤·. ∏ ‚¿ÙÈÛË ÂÓfi˜ ·ÙfiÌÔ˘ ÙÔ Î·ıÈÛÙ¿ ¤Ó· ·Ïfi·ıËÙÈÎfi membrum incompletum Î·È ‰ÂÓ ÙÔ˘ ÂίˆÚ› ηӤӷ ‰Èη›ˆÌ·. Ÿ¯È Ë ‚¿ÙÈÛË, ·ÏÏ¿ ÌfiÓÔË belijdenis en stipulatie (ÔÌÔÏÔÁ›· ›ÛÙ˘ Î·È ‰È·Î‹Ú˘ÍË Î·Ï‹˜ ı¤ÏËÛ˘) Â›Ó·È ·˘Ù‹ Ô˘ ÂÍ·ÛÊ·Ï›-˙ÂÈ ÙËÓ È‰ÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ̤ÏÔ˘˜ ÛÙÔ ÂÎÎÏËÛ›·ÛÌ·, Ì ÙË ÓÔÌÈ΋ ˘fiÛÙ·ÛË. ∏ ȉÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ̤ÏÔ˘˜ ÂÍÈ-ÛÔ‡Ù·È ÌÔÓ¿¯· Ì ˘·ÁˆÁ‹ ÛÙËÓ disciplina ecclesiae (›Û˘ Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ µÔÙ). ∆Ô ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ-Îfi ‰›Î·ÈÔ ıˆÚÂ›Ù·È fiÙÈ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘˜ ηÓfiÓ˜ Ù˘ ÔÚ·Ù‹˜ ÂÎÎÏËÛ›·˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ,η›ÙÔÈ Â›Ó·È Û˘Ó‰Â‰Â̤ÓÔÈ Ì ÙË £Â›· ∆¿ÍË, ‰ÂÓ ·ÓÙÈÚÔÛˆÂ‡Ô˘Ó ÙËÓ ›‰È· ÙË £Â›· ∆¿ÍË. (¶‚. µÔÙPol. Eccles. ∆fiÌÔ˜ π, Û. π Î·È ππ.) ŸÏ˜ ·˘Ù¤˜ ÔÈ È‰¤Â˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ÙˆÓ ∞ÓÂÍ·ÚÙ‹ÙˆÓ ÙÔ˘·˘ıÂÓÙÈÎÔ‡ Û˘ÓÙ·ÁÌ·ÙÈÎÔ‡ ‰Èη›Ô˘ ÙˆÓ ÂÎÎÏËÛÈÒÓ Ù˘ ∞Ó·ÌfiÚʈÛ˘ Î·È ˘·ÈÓ›ÛÛÔÓÙ·È ÂÓÂÚÁfiÛ˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘ ÂÎÎÏËÛÈ¿ÛÌ·ÙÔ˜, ‹ÙÔÈ ÙˆÓ ÎÔÛÌÈÎÒÓ, ÛÙËÓ ·Ô‰Ô¯‹ Ó¤ˆÓ ÌÂÏÒÓ. (O ÊÔÓ ƒ›ÎÂÚ [VonRicker] ¤¯ÂÈ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ ÙÔ ‰›Î·ÈÔ ·˘Ùfi ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ηϿ.) ∏ Û˘ÓÂÚÁ·ÙÈ΋ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘ Û˘ÓfiÏÔ˘ÙÔ˘ ÂÎÎÏËÛÈ¿ÛÌ·ÙÔ˜ Û˘ÓÈÛÙÔ‡Û ›Û˘ ÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÙˆÓ ∞ÓÂÍ·ÚÙ‹ÙˆÓ O·‰ÒÓ ÙÔ˘ ªÚ¿Ô˘ÓÛÙË ¡¤· ∞ÁÁÏ›·. ∆ËÚÔ‡Û·Ó Î·Ù¿ ÁÚ¿ÌÌ· ·˘Ù‹ ÙËÓ ·Ú¯‹ fiÓÙ·˜ ÛÂ Û˘Ó¯‹ ¿ÏË ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙË Ê·ÙÚ›·ÙˆÓ Ô·‰ÒÓ ÙÔ˘ ∆˙fiÓÛÔÓ (Johnson), Ë ÔÔ›· ΤډÈ˙Â Û˘Ó¯Ҙ ¤‰·ÊÔ˜, Î·È ‹Ù·Ó ˘¤ÚÌ·¯ÔÈ Ù˘ ‰È·-΢‚¤ÚÓËÛ˘ Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜ ‰È¿ ÙˆÓ «Î˘‚ÂÚÓÒÓÙˆÓ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ». ¶ÂÚÈÙÙfi Ó· ԇ̠fiÙÈ ÌfiÓÔ ÔÈ«¶ÓÂ˘Ì·ÙÈÎÒ˜ ∞Ó·ÁÂÓÓË̤ÓÔÈ» ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· Á›ÓÔ˘Ó ‰ÂÎÙÔ› ˆ˜ ̤ÏË (ηٿ ÙÔÓ ª¤ÈÏÈ [Baillie]«ÌfiÓÔ ¤Ó·˜ ÛÙÔ˘˜ Û·Ú¿ÓÙ·»). ∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ‰¤Î·ÙÔ˘ ¤Ó·ÙÔ˘ ·ÈÒÓ·, Ë ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋ ıˆ-Ú›· ÙˆÓ ™ÎÔÙÛ¤˙ˆÓ ∞ÓÂÍ·ÚÙ‹ÙˆÓ [Independetists] ÔÌÔ›ˆ˜ fiÚÈ˙ fiÙÈ Ë ·Ô‰Ô¯‹ οÔÈÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ ˆ˜Ì¤ÏÔ˘˜ ı· ÁÈÓfiÙ·Ó ÌfiÓÔÓ Î·ÙfiÈÓ ÂȉÈ΋˜ ·fiÊ·Û˘ (Sack, fi..). ∂ÓÙÔ‡ÙÔȘ, Ë ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋ ıˆ-Ú›· ÙÔ˘ ∫¿Ô˘ÂÚ ·Ê’ ·˘Ù‹˜ ¤¯ÂÈ ·ÛÊ·ÏÒ˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÌË «ÂÎÎÏËÛÈ¿ÛÌ·ÙÔ˜». ∫·Ù¿ ÙÔÓ ∫¿Ô˘ÂÚ, ÙÔ Î¿ı ‰È·ÎÚÈÙfi ÂÎÎÏËÛ›·ÛÌ· ¤¯ÂÈ ÙÔ ıÚËÛ΢ÙÈÎfi ¯Ú¤Ô˜ Ó· ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙËÓÂÎÎÏËÛ›· Û˘ÓÔÏÈο. ªfiÓÔ Ì›· Û‡ÓÓÔÌË ÂÎÎÏËÛ›· ÌÔÚ› Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ Û οı ̤ÚÔ˜. ∏ ˘Ô¯Ú¤ˆÛËÚÔ˜ ÙÔ ·Ó‹ÎÂÈÓ ·Ó·ÈÚÂ›Ù·È Î·È Ë ˘Ô¯Ú¤ˆÛË ÚÔ˜ separatie ·Ó·‰‡ÂÙ·È ÌfiÓÔÓ fiÙ·Ó ¤¯ÂÈ ·ÔÙ‡¯ÂÈ ËdoleantieØ ÙÔ˘Ù¤ÛÙÈÓ, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯ÂÈ ÂȯÂÈÚËı› Ë Î·Ï˘Ù¤Ú¢ÛË Ù˘ ·Ì·Úوϋ˜ ÂÎÎÏËÛ›·˜ ÛÙÔÛ‡ÓÔÏfi Ù˘ ̤ۈ Ù˘ ÂÓÂÚÁÔ‡˜ ‰È·Ì·ÚÙ˘Ú›·˜ Î·È Ù˘ ·ıËÙÈ΋˜ ·Ú·ÎÒÏ˘Û˘ (ÙÔ Ú‹Ì· doleeren,‰ËÏ·‰‹ ‰È·Ì·ÚÙ‡ÚÔÌ·È, ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ˆ˜ Ù¯ÓÈÎfi˜ fiÚÔ˜ ηٿ ÙÔ ‰¤Î·ÙÔ ¤‚‰ÔÌÔ ·ÈÒÓ·). ∆¤ÏÔ˜, ÂÊfi-ÛÔÓ ¤¯Ô˘Ó ÂÍ·ÓÙÏËı› fiÏ· Ù· ̤۷, Ë ·fiÂÈÚ· ‚ÂÏÙ›ˆÛ˘ ¤¯ÂÈ ·Ô‚› Ì¿Ù·ÈË Î·È ¤¯ÂÈ ÂÈÎÚ·Ù‹ÛÂÈÔ ÂÍ·Ó·ÁηÛÌfi˜, ÙfiÙ ÂÈ‚¿ÏÏÂÙ·È Ë ‰È¿ÎÚÈÛË. ™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ·˘Ù‹, ‚‚·›ˆ˜, Â›Ó·È ˘Ô¯ÚˆÙÈÎfi¤Ó· ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔ Î·Ù·ÛÙ·ÙÈÎfi, ÂÊfiÛÔÓ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ¿ÙÔÌ· «˘ÔΛÌÂÓ·» ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· Î·È ÂÊfi-ÛÔÓ ÔÈ ›‰ÈÔÈ ÔÈ ÈÛÙÔ› η٤¯Ô˘Ó ·Í›ˆÌ· ÎÏËÚÔ‰ÔÙËı¤Ó ·fi ÙÔ £Âfi. ∏ ÂͤÁÂÚÛË ÌÔÚ› Ó· ·ÔÙÂÏ›ηı‹ÎÔÓ ÚÔ˜ ÙÔ £Âfi. (∫¿Ô˘ÂÚ, De conflict gekomen, Û. 30-31.) O ∫¿Ô˘ÂÚ (fiˆ˜ Î·È Ô µÔÙ)ÂÓÛÙÂÚÓ›˙ÂÙ·È ÙËÓ ·Ï·È¿ ¿Ô„Ë ÙˆÓ ∞ÓÂÍ·ÚÙ‹ÙˆÓ fiÙÈ ÌfiÓÔÓ ÂΛÓÔÈ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ÛÙËÌÂÙ¿ÏË„Ë ÙˆÓ ·¯Ú¿ÓÙˆÓ Ì˘ÛÙËÚ›ˆÓ, ÂÊfiÛÔÓ ¤¯Ô˘Ó Á›ÓÂÈ ‰ÂÎÙÔ›, ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ï‹ÚË Ì¤ÏË Ù˘ ÂÎÎÏË-Û›·˜. ∫·È ÌfiÓÔÓ ·˘ÙÔ› Â›Ó·È ÈηÓÔ› Ó· ·Ó·Ï¿‚Ô˘Ó ÙËÓ ÎˉÂÌÔÓ›· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÙÔ˘˜ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘‚¿ÙÈÛ˘. O ÈÛÙfi˜, Ì ÙË ıÂÔÏÔÁÈ΋ ¤ÓÓÔÈ·, Â›Ó·È ÂΛÓÔ˜ Ô ÔÔ›Ô˜ ‰È¤ÂÙ·È ·fi ÂÛˆÙÂÚÈ΋ «ÊÒÙÈ-ÛË»Ø Ì ÙË ÓÔÌÈ΋ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ fiÚÔ˘, ÈÛÙfi˜ Â›Ó·È ÌfiÓÔÓ ÂΛÓÔ˜ Ô ÔÔ›Ô˜ Á›ÓÂÙ·È ‰ÂÎÙfi˜ ÛÙË £Â›·∂˘¯·ÚÈÛÙ›·.

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 23

Î·È ÙÔ˘ ªÂıÔ‰ÈÛÌÔ‡, ÂÚÈÔÚ›ÛÙËΠ·ÓÂÈÏËÌ̤ӷ ÛÙÔÓ ›‰ÈÔ ‰ÚfiÌÔ.∞˘Ùfi ›¯Â ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ›Ù ӷ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËıÔ‡Ó ·Ú·Û˘Ó·ÁˆÁ¤˜ ÙˆÓ ˘Ô-

‰ÂÈÁÌ·ÙÈÎÒÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ ÂÓÙfi˜ Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜ (¶ÈÂÙÈÛÌfi˜), ›ÙÂ Ë ÎÔÈÓfiÙËÙ· ÙˆÓıÚËÛ΢ÙÈÎÒ˜ «Ï‹ÚˆÓ ÔÏÈÙÒÓ», Ô˘ ›¯·Ó ÓÔÌÈÌÔÔÈËı› ˆ˜ ·Ï¿ıËÙÔÈ, Ó· Á›ÓÂÈ΢ڛ·Ú¯Ë › Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜. ∆· ˘fiÏÔÈ· ̤ÏË ·ÏÒ˜ ·Ó‹Î·Ó Û ̛· ·ıËÙÈ΋ÔÌ¿‰· ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ı¤Û˘, ˆ˜ ÂÏ¿ÛÛÔÓ˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ› ˘ÔΛÌÂÓÔÈ Û ÂÈı·Ú¯›·(∞ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔÈ).

™ÙÔÓ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌfi, Ë Â͈ÙÂÚÈ΋ Î·È ÂÛˆÙÂÚÈ΋ ‰È·Ì¿¯Ë ÙˆÓ ‰‡Ô ‰ÔÌÈÎÒÓ·Ú¯ÒÓ –Ù˘ «ÂÎÎÏËÛ›·˜» ˆ˜ ˘Ô¯ÚˆÙÈ΋˜ Û˘Ûۈ̿وÛ˘ ÁÈ· ÙË ¯ÔÚ‹ÁËÛ˯¿Ú˘, Î·È Ù˘ «Û¤ÎÙ·˜» ˆ˜ ÂıÂÏÔÓÙÈÎÔ‡ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ ıÚËÛ΢ÙÈÎÒ˜ ηٿÏÏËψÓÚÔÛÒˆÓ– ‰È·ÙÚ¤¯ÂÈ ÙÔ˘˜ ·ÈÒÓ˜ ·fi ÙÔÓ ∑‚›ÁÁÏÈÔ [Zwingli] ˆ˜ ÙÔÓ ∫¿Ô˘ÂÚ[Kuyper] Î·È ÙÔÓ ™Ù¤ÎÂÚ [Stöcker]. ∂‰Ò ı¤ÏÔ˘Ì ·ÏÒ˜ Ó· ÂÍÂÙ¿ÛÔ˘Ì ÂΛӘÙȘ Û˘Ó¤ÂȘ Ù˘ ·Ú¯‹˜ Ù˘ ‚Ô˘ÏËÛÈ·Ú¯›·˜ ÔÈ Ôԛ˜ ¤¯Ô˘Ó Ú·ÎÙÈ΋ ÛÔ˘‰·Èfi-ÙËÙ· ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ÂÈÚÚÔ‹˜ ÙÔ˘˜ ÛÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿. ∂ÈÚfiÛıÂÙ·, ˘ÂÓı˘Ì›˙Ô˘Ìˆ˜ Ë ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈ΋ ȉ¤· Ù˘ ‰È·Ù‹ÚËÛ˘ Ù˘ ηı·ÚfiÙËÙ·˜ Ù˘ £Â›·˜∂˘¯·ÚÈÛÙ›·˜, Î·È ÂÔ̤ӈ˜ Ù˘ ÂÍ·›ÚÂÛ˘ ·Î·ı·Á›·ÛÙˆÓ ÚÔÛÒˆÓ, Ô‰‹ÁËÛÂ›Û˘ Û ¤Ó· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÙÚfiÔ ¯ÂÈÚÈÛÌÔ‡ Ù˘ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋˜ ÂÈı·Ú¯›·˜·Ó¿ÌÂÛ· Û ÂΛӘ ÙȘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈΤ˜ ÔÌÔÏÔÁ›Â˜ Ô˘ ·¤Ù˘¯·Ó Ó· Û¯ËÌ·Ù›ÛÔ˘Ó‰È·ÎÚÈÙ¤˜ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜. ∂ÚfiÎÂÈÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÁÈ· ÙÔ˘˜ Ô˘ÚÈÙ·ÓÔ‡˜Ô·‰Ô‡˜ ÙÔ˘ ‰fiÁÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ∞fiÏ˘ÙÔ˘ ¶ÚÔÔÚÈÛÌÔ‡, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ, ÛÙËÓ Ô˘Û›·, ÏË-Û›·Û·Ó ÙËÓ ÂÈı·Ú¯›· ÙˆÓ ÛÂÎÙÒÓ.18

24

18 ∏ ıÂÌÂÏÈ҉˘ ÚÔ¸fiıÂÛË Î·Ù¿ ÙÔÓ ∫¿Ô˘ÂÚ Â›Ó·È fiÙÈ Û˘ÓÈÛÙ¿ ·Ì¿ÚÙËÌ· ÙÔ Ó· ÌËÓ Î·ı¿ÚÂÙ·ÈË £Â›· ∫ÔÈÓˆÓ›· ÙˆÓ ÌË ÈÛÙÒÓ. (Dreigend Conflict, 1886, Û. 41Ø Á›ÓÂÙ·È ·Ú·ÔÌ‹ ÛÙËÓ ¶ÚÔ˜∫ÔÚÈÓı›Ô˘˜ ∞ã, µã, 26, 27, 29Ø ¶ÚÔ˜ ∆ÈÌfiıÂÔÓ ∞ã, 5, 22Ø ∞ÔÎ¿Ï˘„Ș πˆ¿ÓÓÔ˘ 18, 4.) ∂ÓÙÔ‡ÙÔȘ, Û‡Ì-ʈӷ Ì ÙÔÓ ∫¿Ô˘ÂÚ, Ë ÂÎÎÏËÛ›· ÔÙ¤ ‰ÂÓ ¤ÎÚÈÓ ÙËÓ ˘fiÛÙ·ÛË Ù˘ ¯¿ÚÈÙÔ˜ «ÂÓÒÈÔÓ ÙÔ˘ £ÂÔ‡»– Û ·ÓÙ›ıÂÛË ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ «§·Ì·ÓÙÈÛÙ¤˜» (Ô·‰Ô‡˜ ÙÔ˘ ∑·Ó §·Ì·ÓÙ›: ·ÎÚ·›Ô˘˜ ¶ÈÂÙÈÛÙ¤˜). ŸÌˆ˜,ÁÈ· ÙËÓ ·Ô‰Ô¯‹ ÛÙË £Â›· ∂˘¯·ÚÈÛÙ›· ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈÎÔ› ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ Â›Ó·È ÌfiÓÔÓ Ë ›ÛÙË Î·È Ë ‰È·-ÁˆÁ‹. ∆· Ú·ÎÙÈο ÙˆÓ ™˘Ófi‰ˆÓ Ù˘ OÏÏ·Ó‰›·˜ ηٿ ÙÔ ‰¤Î·ÙÔ ¤ÎÙÔ Î·È ‰¤Î·ÙÔ ¤‚‰ÔÌÔ ·ÈÒÓ· ‚Ú›-ıÔ˘Ó Û˘˙ËÙ‹ÛÂˆÓ ·Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙȘ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ ·Ô‰Ô¯‹˜ ÛÙË £Â›· ∂˘¯·ÚÈÛÙ›·. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁ-Ì·, Ë ™‡ÓÔ‰Ô˜ Ù˘ ¡fiÙÈ·˜ OÏÏ·Ó‰›·˜ ÙÔ˘ 1574 ·ÔÊ¿ÛÈÛ ÔÌfiʈӷ ˆ˜ Ë £Â›· ∂˘¯·ÚÈÛÙ›· ‰ÂÓ¤Ú ӷ ¯ÔÚËÁ›ٷÈ, ·Ó ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ ÂÎÎÏËÛ›·ÛÌ·. OÈ ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔÈ Î·È ÔÈ ‰È¿ÎÔÓÔȤÚ ӷ Â›Ó·È ÚÔÛÂÎÙÈÎÔ›, ÒÛÙ ӷ ÌË Á›ÓÂÙ·È ‰ÂÎÙfi οÓÂÓ· ·Ó¿ÍÈÔ ¿ÙÔÌÔ. ∏ ™‡ÓÔ‰Ô˜ ÙÔ˘ƒfiÙÂÚÓÙ·Ì ÙÔ˘ 1575 ·ÔÊ¿ÛÈÛ fiÙÈ fiÏÔÈ fiÛÔÈ ‰È‹Á·Ó ÂÌÊ·ÓÒ˜ ¤ÎÏ˘ÙÔ ‚›Ô ‰Â ı· ¤Ú ӷ Á›ÓÔÓٷȉÂÎÙÔ›. (∆· ÚÂÛ‚‡ÙÂÚ· ̤ÏË ÙÔ˘ ÂÎÎÏËÛÈ¿ÛÌ·ÙÔ˜, Î·È fi¯È ÌfiÓÔÓ ÔÈ ÈÂÚÔ΋ڢΘ, ·ÔÊ¿ÛÈ˙·ÓÔÈÔ˜ ı· ÁÈÓfiÙ·Ó ‰ÂÎÙfi˜ Î·È Û¯Â‰fiÓ ¿ÓÙÔÙ ÙÔ ÂÎÎÏËÛ›·ÛÌ· ‹Ù·Ó ·˘Ùfi ÙÔ ÔÔ›Ô ÚÔ¤‚·ÏÏ ٤ÙÔÈ-˜ ·ÓÙÈÚÚ‹ÛÂȘ – Û˘¯Ó¿ ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙËÓ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÂÏ·ÛÙÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋ ÙˆÓ ÈÂÚÔÎËڇΈÓ. ¶‚. ÁÈ··Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ ·Ú·ı¤ÙÂÈ Ô Reitsma [ÙfiÌÔ˜ ππ, Û. 231].) ∆Ô ÂÚÒÙËÌ· Ù˘ ·Ô‰Ô-¯‹˜ ÛÙË £Â›· ∂˘¯·ÚÈÛÙ›· ÂÚÈÏ¿Ì‚·Ó ÙȘ ·ÎfiÏÔ˘ı˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ: Â¿Ó ÌÔÚÔ‡Û ӷ Á›ÓÂÈ ‰ÂÎÙfi˜ÛÙË £Â›· ∂˘¯·ÚÈÛÙ›· Ô Û‡˙˘ÁÔ˜ Á˘Ó·›Î·˜ ∞Ó·‚·Ù›ÛÙÚÈ·˜ ·ÔÊ·Û›ÛÙËΠÛÙË ™‡ÓÔ‰Ô ÙÔ˘ §¿ÈÓÙÂÓÙÔ 1619, ¿ÚıÚÔ 114Ø Â¿Ó ÌÔÚÔ‡Û ӷ Á›ÓÂÈ ‰ÂÎÙfi˜ Ô ˘ËÚ¤Ù˘ ÙÔÎÔÁχÊÔ˘, ∂·Ú¯È·Î‹ ™‡ÓÔ‰Ô˜ ÛÙÔ¡Ù¤‚ÂÓÙÂÚ, 1595, ¿ÚıÚÔ 24Ø ¿ÓÙÚ˜ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Î‹Ú˘ÙÙ·Ó ÙÒ¯Â˘ÛË, ™‡ÓÔ‰Ô˜ ÙÔ˘ ÕÏÎÌ··Ú, 1599,¿ÚıÚÔ 11, ÔÌÔ›ˆ˜ Ë ™‡ÓÔ‰Ô˜ ÙÔ˘ 1605, ¿ÚıÚÔ 28Ø ¿ÓÙÚ˜ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Â›¯·Ó ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÂÈ Û ‰È·Î·ÓÔ-ÓÈÛÌfi ı· ¤Ú ӷ Á›ÓÔÓÙ·È ‰ÂÎÙÔ›, ™‡ÓÔ‰Ô˜ µfiÚÂÈ·˜ OÏÏ·Ó‰›·˜ ÙÔ˘ ∂nkhuizen ÙÔ˘ 1618, Grav.Class. Amstel. No.16. ∆Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ÂÚÒÙËÌ· ··ÓÙ¿Ù·È Î·Ù·Ê·ÙÈο ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Î·Ù¿ ÙËÓÔÔ›· ÙÔ consistorium ÎÚ›ÓÂÈ ÙÔÓ Î·Ù¿ÏÔÁÔ È‰ÈÔÙ‹ÙˆÓ Â·Ú΋ ÁÈ· ÙÔÓ ÔÊÂÈϤÙË Î·È ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 24

∏ ıÂÌÂÏÈ҉˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÛËÌ·Û›· Ù˘ £Â›·˜ ∂˘¯·ÚÈÛÙ›·˜ ÁÈ· ÙȘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈΤ˜ÎÔÈÓfiÙËÙ˜ Ì·ÚÙ˘ÚÂ›Ù·È ÛÙÔ ÂÍ‹˜. °È· ÙȘ ›‰È˜ ÙȘ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜, Ë È‰¤· Ù˘ηı·ÚfiÙËÙ·˜ Ù˘ ÈÂÚ‹˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ‹Ù·Ó ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈ΋ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙˆÓ··Ú¯ÒÓ ÙÔ˘˜.19 ∞̤ۈ˜, Ô ÚÒÙÔ˜ Û˘Ó‹˜ Ô·‰fi˜ Ù˘ ·Ú¯‹˜ Ù˘ ‚Ô˘ÏËÛÈ·Ú-

25

ÙÔ˘. ∏ ·fiÊ·ÛË fï˜ Â›Ó·È È‰È·›ÙÂÚ· ηٷʷÙÈ΋ fiÙ·Ó ÔÈ ÈÛو٤˜ ‰ËÏÒÓÔ˘Ó ÔÈ ›‰ÈÔÈ ÈηÓÔÔÈË-̤ÓÔÈ ·fi ÙÔ ‰È·Î·ÓÔÓÈÛÌfi Î·È fiÙ·Ó Ô ÔÊÂÈϤÙ˘ Ô ÔÔ›Ô˜ ·‰˘Ó·Ù› Ó· ·ÓÙ·ÔÎÚÈı› ÛÙȘ ˘Ô¯ÚÂ-ÒÛÂȘ ÙÔ˘ ÔÌÔÏÔÁ› ÙËÓ ÂÓÔ¯‹ ÙÔ˘. ∞Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙË ÌË ·Ô‰Ô¯‹ ÙˆÓ ÙÔÎÔÁχʈÓ, ‚Ï. ·Ú·¿Óˆ.∞ÔÎÏÂÈÛÌfi˜ Û˘˙‡ÁˆÓ Û ÂÚ›ÙˆÛË ÂÚÈÛÙÈÎfiÙËÙ·˜, Reitsma III, Û. 91. ∏ Û˘ÌÊÈÏ›ˆÛË ÙˆÓ Û˘Ì‚·Ï-ÏfiÌÂÓˆÓ ÌÂÚÒÓ Û ÓÔÌÈ΋ ·ÓÙȉÈΛ· ·ÔÙÂÏ› ÚÔ¸fiıÂÛË ·Ô‰Ô¯‹˜. À¿Ú¯ÂÈ Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ‰˘ÓË-ÙÈ΋˜ ·Ô‰Ô¯‹˜ ·ÙfiÌÔ˘ ÙÔ ÔÔ›Ô ¤¯·Û ·ÁˆÁ‹ ÁÈ· Û˘ÎÔÊ·ÓÙÈ΋ ‰˘ÛÊ‹ÌËÛË Î·È ¤¯ÂÈ ÂÊÂÛÈ‚¿ÏÂÈ ÙËÓ·fiÊ·ÛË, fi.. πππ, Û. 176.

O ∫·Ï‚›ÓÔ˜ ÌÔÚ› οÏÏÈÛÙ· Ó· ˘‹ÚÍÂ Ô ÚÒÙÔ˜ Ô ÔÔ›Ô˜ ¤‚·Ï ÛÙÔ ÂÎÎÏËÛ›·ÛÌ· Á¿ÏψÓÌÂÙ·Ó·ÛÙÒÓ ÙÔ˘ ™ÙÚ·Û‚Ô‡ÚÁÔ˘ ÙÔÓ ·ÔÎÏÂÈÛÌfi ·fi ÙË £Â›· ∂˘¯·ÚÈÛÙ›· ·ÙfiÌÔ˘ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Ë Â›-‰ÔÛË ÛÙËÓ ÎÚ›ÛË Ù˘ ·Í›·˜ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó ÌË ÈηÓÔÔÈËÙÈ΋. (∆fiÙ fï˜ ÙËÓ ·fiÊ·ÛË ¤Ï·‚Â Ô ¿ÛÙÔÚ·˜Î·È fi¯È ÙÔ ÂÎÎÏËÛ›·ÛÌ·.) ∫·Ù¿ ÙÔ ·˘ıÂÓÙÈÎfi ‰fiÁÌ· ÙÔ˘ ∫·Ï‚›ÓÔ˘ (Inst. Chr. Rel. IV, ÎÂÊ.12, Û. 4),ÔÈ ·ÊÔÚÈÛÌÔ› ı· ¤Ú ӷ ÂÊ·ÚÌfi˙ÔÓÙ·È Û‡ÓÓÔÌ· ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ Ê·‡ÏÔ˘˜. (™ÙËÓ ·Ú·¿Óˆ ·Ú·-ÔÌ‹, ·ÊÔÚÈÛÌfi˜ ηÏÂ›Ù·È Ë ÂÈ·ڈÛË Ù˘ ı›·˜ ÔÈÓ‹˜.) ŸÌˆ˜, ÛÙÔ ›‰ÈÔ (‚. Û. 5), ıˆÚ›ٷÈ›Û˘ ̤ÛÔ «‚ÂÏÙ›ˆÛ˘».

™ÙËÓ ∞ÌÂÚÈ΋ Û‹ÌÂÚ·, ÌÂٷ͇ ÙˆÓ µ·ÙÈÛÙÒÓ, Ô Â›ÛËÌÔ˜ ·ÊÔÚÈÛÌfi˜, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÛÙȘ ÌËÙÚÔ-ÔÏÈÙÈΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜, Â›Ó·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈο Û¿ÓÈÔ˜. ™ÙËÓ Ú¿ÍË, ¤¯ÂÈ ·ÓÙÈηٷÛÙ·ı› ·fi ÙËÓ «·fiÚÚÈ-„Ë», ÛÙËÓ ÔÔ›· ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ Ì ÙÚfiÔ ·Ïfi Î·È ‰È·ÎÚÈÙÈÎfi ‰È·ÁÚ¿ÊÂÙ·È ·fi ÙԷگ›Ô. ªÂٷ͇ ÙˆÓ ÛÂÎÙÒÓ Î·È ÙˆÓ ∞ÓÂÍ·ÚًوÓ, ÔÈ ÎÔÛÌÈÎÔ› ˘‹ÚÍ·Ó ¿ÓÙÔÙ ÔÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ-ÎÔ› ÊÔÚ›˜ Ù˘ ÂÈı·Ú¯›·˜Ø ÂÓÒ Ë ·Ú¯È΋ ÂÈı·Ú¯›· Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜ ÙˆÓ ∫·Ï‚ÈÓÈÛÙÒÓ Î·È¶ÚÂÛ‚˘ÙÂÚÈ·ÓÒÓ ÚËÙÒ˜ Î·È Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο ÛÙÚÂÊfiÙ·Ó ÚÔ˜ ÙËÓ Î·Ù‡ı˘ÓÛË Ù˘ ΢ÚÈ·Ú¯›·˜ › ÙÔ˘ÎÚ¿ÙÔ˘˜ Î·È Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜. øÛÙfiÛÔ, ·ÎfiÌË Î·È Ô «∫·Ù¿ÏÔÁÔ˜» ÙˆÓ ¿ÁÁÏˆÓ ¶ÚÂÛ‚˘ÙÂÚÈ·ÓÒÓ ÙÔ˘1584 (Û. 14, ÛËÌ. 2) Û˘ÁΤÓÙÚˆÓ ›ÛÔ ·ÚÈıÌfi ÎÔÛÌÈÎÒÓ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ Î·È ·ÛÙfiÚˆÓ ÛÙȘ Ù¿ÍÂȘ ηÈÙ· ˘„ËÏfiÙÂÚ· ·ÍÈÒÌ·Ù· Ù˘ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋˜ ‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛ˘.

∏ ·ÌÔÈ‚·›· Û¯¤ÛË ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ Î·È ÂÎÎÏËÛÈ¿ÛÌ·ÙÔ˜ ¤¯ÂÈ Ú˘ıÌÈÛÙ› ηٿ ÂÚ›ÛÙ·ÛË Ì ‰È·ÊÔ-ÚÂÙÈÎfi ÙÚfiÔ. ∞ÎÚÈ‚Ò˜ fiˆ˜ ÙÔ (¶ÚÂÛ‚˘ÙÂÚÈ·Ófi) ª·ÎÚÔ¯ÚfiÓÈÔ ∫ÔÈÓÔ‚Ô‡ÏÈÔ ¤ıÂÛ ÙËÓ ·fiÊ·ÛËÙÔ˘ ·ÔÎÏÂÈÛÌÔ‡ ·fi ÙË £Â›· ∂˘¯·ÚÈÛÙ›· ÛÙË ‰ÈηÈÔ‰ÔÛ›· ÙˆÓ (ÎÔÛÌÈÎÒÓ) ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ, ÔÌÔ›ˆ˜¤Ú·ÍÂ Î·È Ë «¶Ï·ÙÊfiÚÌ· ÙÔ˘ ∫¤ÈÌÚÈÙ˙» ÂÚ›Ô˘ ÙÔ 1647 ÛÙË ¡¤· ∞ÁÁÏ›·. Œˆ˜ Î·È Ù· ̤۷ ÙÔ˘‰¤Î·ÙÔ˘ ¤Ó·ÙÔ˘ ·ÈÒÓ·, ÔÈ ÛÎÔÙÛ¤˙ÔÈ ∞ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔÈ, ˆÛÙfiÛÔ, Û˘Ó‹ıÈ˙·Ó Ó· ÌÂÙ·ı¤ÙÔ˘Ó ÙËÓ Â˘ı‡ÓËÂȉÔÔ›ËÛ˘ ÁÈ· ·ÚÂÎÎÏ›ÓÔ˘Û· ‰È·ÁˆÁ‹ Û ̛· ÂÈÙÚÔ‹. ªÂÙ¿ ÙËÓ ¤ÎıÂÛË Ù˘ ÂÈÙÚÔ‹˜, ÔÏfi-ÎÏËÚÔ ÙÔ ÂÎÎÏËÛ›·ÛÌ· ·ÔÊ¿ÛÈ˙ ·Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙÔÓ ·ÔÎÏÂÈÛÌfi, ηْ ·Ó·ÏÔÁ›· Ì ÙËÓ ÈÔ ·˘ÛÙË-Ú‹ ıÂÒÚËÛË Ù˘ Û˘ÏÏÔÁÈ΋˜ ¢ı‡Ó˘ fiÏˆÓ ÙˆÓ ·ÙfïÓ. ∞˘Ùfi ·ÓÙÈÛÙÔȯԇÛ ·fiÏ˘Ù· ÚÔ˜ ÙËÓ ÔÌÔ-ÏÔÁ›· ÙˆÓ Ô·‰ÒÓ ÙÔ˘ ªÚ¿Ô˘Ó Ô˘ ·Ú·Ù¤ıËΠÚÔËÁÔ˘Ì¤Óˆ˜, Ë ÔÔ›· ˘Â‚Ï‹ıË ÛÙÔ µ·ÛÈÏÈ¿∆˙¤È̘ ∞ã ÙÔ 1603 (Dexter, fi.. Û. 303), ÂÓÒ ÔÈ «Ô·‰Ô› ÙÔ˘ ∆˙fiÓÛÔÓ» ıˆÚÔ‡Û·Ó ÙËÓ ‡·ÙË ÂÍÔ˘-Û›· ÙˆÓ (ÂÎÏÂÁ̤ӈÓ) ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ ˆ˜ ÂÎÔÚ¢fiÌÂÓË ·fi ÙË µ›‚ÏÔ. OÈ ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔÈ ı· ¤Ú ӷ¤¯Ô˘Ó ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· ·ÊÔÚ›˙Ô˘Ó ·ÎfiÌË Î·È ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙËÓ ·fiÊ·ÛË ÙÔ˘ ÂÎÎÏËÛÈ¿ÛÌ·ÙÔ˜ (·ÊÔÚ-Ì‹ ÁÈ· ÙËÓ ·ÔÛΛÚÙËÛË ÙÔ˘ ÕÈÓÛÁÔ˘ÔÚı [Ainsworth]). ∞Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙȘ ·ÓÙ›ÛÙÔȯ˜ Û˘Óı‹Î˜ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ¿ÁÁÏˆÓ ¶ÚÂÛ‚˘ÙÂÚÈ·ÓÒÓ, ‚Ï. ÙË ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· Ë ÔÔ›· ·Ú·Ù›ıÂÙ·È ÛÙË ÛËÌ›ˆÛË 12,‚Ï. ·Ú·¿Óˆ, Î·È ÙË ‰È‰·ÎÙÔÚÈ΋ ‰È·ÙÚÈ‚‹ ÙÔ˘ Pearson, ·Ú·ÔÌ‹ ÛÙË ÛËÌ›ˆÛË 16, ‚Ï. ·Ú·-¿Óˆ.19 ¶·ÚÂÌÈÙfiÓÙˆ˜, ÔÈ ÔÏÏ·Ó‰Ô› ¶ÈÂÙÈÛÙ¤˜ ·Û¿˙ÔÓÙ·Ó ÙËÓ ›‰È· ·Ú¯‹. O §ÔÓÙÂÓÛÙ¿ÈÓ [Lodensteijn],ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÂÓÛÙÂÚÓÈ˙fiÙ·Ó ÙËÓ ¿Ô„Ë fiÙÈ ‰Â ı· ¤Ú ηÓ›˜ Ó· ÌÂÙ·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ Ì·˙› Ì ÌËÓÂ˘Ì·ÙÈÎÒ˜ ·Ó·ÁÂÓÓË̤ÓÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜Ø ÔÈ ÙÂÏÂ˘Ù·›ÔÈ Â›Ó·È Î·Ù¿ ÙËÓ ¿Ô„‹ ÙÔ˘ ÚËÙÒ˜ fiÛÔÈ ‰ÂʤÚÔ˘Ó Ù· ÛËÌ›· Ù˘ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋˜ ·Ó·Á¤ÓÓËÛ˘. ŒÊÙ·Û ̿ÏÈÛÙ· ÛÙÔ ÛËÌÂ›Ô Ó· ·ÔÙÚ¤ÂÈ ÙÔ˘˜ÈÛÙÔ‡˜ Ó· ϤÓ ÙËÓ ∫˘Úȷ΋ ÚÔÛ¢¯‹ Ì·˙› Ì ·È‰È¿, ÂÊfiÛÔÓ ÂΛӷ ‰ÂÓ Â›¯·Ó ·ÎfiÌË Á›ÓÂÈ «Ù¤ÎÓ·

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 25

¯›·˜, Ô ªÚ¿Ô˘Ó [Browne], ÛÙËÓ “Treatise of reformation without tarying foranie” (Èı·ÓfiÓ 1582), ÙfiÓÈÛ ÂÌÊ·ÙÈο ÙËÓ ˘Ô¯Ú¤ˆÛË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹˜ ÛÙË £Â›·∂˘¯·ÚÈÛÙ›· Ì·˙› Ì «·Ì·ÚÙˆÏÔ‡˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜» ˆ˜ ÙÔÓ Î‡ÚÈÔ ÏfiÁÔ ·fiÚÚȄ˘ ÙÔ˘‰fiÁÌ·ÙÔ˜ ÙˆÓ ∂ÈÛÎÔÈÎÒÓ Î·È ÙˆÓ ¶ÚÂÛ‚˘ÙÂÚÈ·ÓÒÓ.20 ∏ ÂÎÎÏËÛ›· ÙˆÓ¶ÚÂÛ‚˘ÙÂÚÈ·ÓÒÓ Ì¿Ù·È· ¿Û¯È˙ ӷ ‰È¢ıÂÙ‹ÛÂÈ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ·. ◊‰Ë › Ù˘‚·ÛÈÏ›·˜ Ù˘ ∂ÏÈÛ¿‚ÂÙ (™˘Ó¤‰ÚÈÔ °Ô˘¿ÓÙÁÔ˘ÔÚı) ·˘Ùfi ‹Ù·Ó ÙÔ ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈÎfi˙‹ÙËÌ·.21

∆Ô ÂÚÒÙËÌ· ·Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙÔ ÔÈÔ˜ ÌÔÚ› Ó· ·ÔÎÏ›ÂÈ ¤Ó· ÚfiÛˆÔ ·fi Ùˣ›· ∂˘¯·ÚÈÛÙ›· ‰È·‰Ú·Ì¿ÙÈ˙ ¤Ó·Ó Û˘Ó¯Ҙ ·ÓÂÌÊ·ÓÈ˙fiÌÂÓÔ ÚfiÏÔ ÛÙËµÔ˘Ï‹ Ù˘ ∞ÁÁÏÈ΋˜ ∂·Ó¿ÛÙ·Û˘. ∞Ú¯Èο (1645), ÔÈ ˘Ô˘ÚÁÔ› Î·È ÔÈ ÚÂÛ‚‡ÙÂ-ÚÔÈ, ‰ËÏ·‰‹ ÔÈ ÎÔÛÌÈÎÔ›, ·ÔÊ¿ÛÈ˙·Ó ·˘Ù¿ Ù· ˙ËÙ‹Ì·Ù· ÂχıÂÚ·. ∏ µÔ˘Ï‹ ÂÈ-¯Â›ÚËÛ ӷ ηıÔÚ›ÛÂÈ ÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÂΛӘ ηٿ ÙȘ Ôԛ˜ Ô ·ÔÎÏÂÈÛÌfi˜ ı·¤Ú ӷ ÂÈÙÚ¤ÂÙ·È. ŸÏ˜ ÔÈ ¿ÏϘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ¤ÌÂÏÏ ӷ ÂÍ·ÚÙËıÔ‡Ó ·fi ÙËÛ˘Ó·›ÓÂÛË Ù˘ µÔ˘Ï‹˜. ∞˘Ùfi Û‹Ì·ÈÓ «∂Ú·ÛÙÈ·ÓÈÛÌfi», ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ‰È·-Ì·ÚÙ˘Ú‹ıËΠÂÓÙfiÓˆ˜ Ë ™‡ÓÔ‰Ô˜ ÙˆÓ πÂÚ·Ú¯ÒÓ ÛÙÔ °Ô˘¤ÛÙÌÈÓÛÙÂÚ.

∆Ô ÎfiÌÌ· ÙˆÓ ∞ÓÂÍ¿ÚÙËÙˆÓ ˘ÂÚ›¯Â ÛÙÔ fiÙÈ ‰Â¯fiÙ·Ó ÌfiÓÔ ÚfiÛˆ· Ì ÂÈÛÈ-Ù‹ÚÈ· ÛÙË ı›· ÌÂÙ¿ÏË„Ë, ¤Ú· ·fi ÙÔ˘˜ ÓÙfiÈÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·Ó·ÁÓˆ-ÚÈṲ̂ӷ ‹Ù·Ó ¿ÓıÚˆÔÈ ÂÚȈ‹˜. ∆· ̤ÏË ¿ÏÏˆÓ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÌ¿ÙˆÓ Ï¿Ì‚·Ó·ÓÂÈÛÈÙ‹ÚÈÔ ÌfiÓÔ Î·ÙfiÈÓ Û‡ÛÙ·Û˘ ·fi ̤ÏË Ù· ÔÔ›· ›¯·Ó ÎÚÈı› ηٿÏÏËÏ·. ∆·ÈÛÙÔÔÈËÙÈο ηٷÏÏËÏfiÙËÙ·˜ (Û˘ÛÙ·ÙÈΤ˜ ÂÈÛÙÔϤ˜), Ù· ÔÔ›· ÂΉ›‰ÔÓÙ·Ó ÛÂÂÚ›ÙˆÛË ÌÂٷΛÓËÛ˘ Û ¿ÏÏÔ Ì¤ÚÔ˜ ‹ Û ÂÚ›ÙˆÛË Ù·ÍȉÈÔ‡, ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È›Û˘ ηٿ ÙÔ ‰¤Î·ÙÔ ¤‚‰ÔÌÔ ·ÈÒÓ·.22 ∂ÓÙfi˜ Ù˘ ›ÛËÌ˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜, ÔÈ ·Ú·-Û˘Ó·ÁˆÁ¤˜ (Û‡ÏÏÔÁÔÈ) ÙÔ˘ ª¿ÍÙÂÚ [Baxter], ÔÈ Ôԛ˜ ÙÔ 1657 ÂÈÛ‹¯ıËÛ·Ó ÛÂ

26

ÙÔ˘ ∫˘Ú›Ô˘». ™ÙËÓ OÏÏ·Ó‰›·, Ô ∫fiÏÂÚ [Kohler] ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û ÂÚÈÛÙ·Ûȷο Ó· ‰È·Ù˘ÒÓÂÈ ÙËÓ¿Ô„Ë fiÙÈ Ô ÓÂ˘Ì·ÙÈÎÒ˜ ·Ó·ÁÂÓÓË̤ÓÔ˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ‰ÂÓ ·Ì·ÚÙ¿ÓÂÈ Î·ıfiÏÔ˘. ∆Ô Î·Ï‚ÈÓÈÛÙÈÎfiÔÚıfi‰ÔÍÔ ‰fiÁÌ· Î·È Ì›· Û˘ÁÎÏÔÓÈÛÙÈ΋ ÁÓÒÛË Ù˘ µ›‚ÏÔ˘ ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÈ˙·Ó ÙË Ì¿˙· ÙˆÓ ÌÈÎÚÔ·ÛÙÒÓ.™Â ·˘Ù‹ ÙËÓ Ù¿ÍË ·Ó‹Î·Ó ›Û˘ ÂΛÓÔÈ ÔÈ ·ÎÚ·ÈÊÓ›˜ ÔÚıfi‰ÔÍÔÈ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ, ÂÂȉ‹ ‰˘ÛÈÛÙÔ‡Û·Ó·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙË ıÂÔÏÔÁÈ΋ ·È‰Â›· Î·È ‹Ù·Ó ·ÓÙÈ̤وÔÈ Ì ÙËÓ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋ Ú‡ıÌÈÛË ÙÔ˘ 1852, ‰È·-Ì·ÚÙ‡ÚÔÓÙ·Ó ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·Ú΋ ÂÎÚÔÛÒËÛË ÙˆÓ ÎÔÛÌÈÎÒÓ ÛÙË ™‡ÓÔ‰Ô (¤Ú·Ó Ù˘ ¤ÏÏÂȄ˘ ÂÓfi˜Â·ÚÎÒ˜ ·˘ÛÙËÚÔ‡ «censura morum»). ∞ÛÊ·ÏÒ˜, η̛· ÔÚıfi‰ÔÍË ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋ ÔÌ¿‰·§Ô˘ıËÚ·ÓÒÓ ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›· ‰Â ı· ÛÎÂÊÙfiÙ·Ó Î¿ÙÈ ·Ó¿ÏÔÁÔ ÂΛÓË ÙËÓ ÂÔ¯‹. 20 ¶·Ú·Ù›ıÂÙ·È ÛÙÔ Dexter, Congregationalism of the Last Three Hundred Years as Seen in itsLiterature (¡¤· ÀfiÚÎË, 1880), Û. 97.21 OÈ ¿ÁÁÏÔÈ ¶ÚÂÛ‚˘ÙÂÚÈ·ÓÔ› ˘fi ÙËÓ ∂ÏÈÛ¿‚ÂÙ ı¤ÏËÛ·Ó Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó Ù· 39 ¿ÚıÚ· Ù˘∂ÎÎÏËÛ›·˜ Ù˘ ∞ÁÁÏ›·˜ (Ì ÂÈÊ˘Ï¿ÍÂȘ ·Ó·ÊÔÚÈο Ì ٷ ¿ÚıÚ· 34 ¤ˆ˜ 36, ÔÈ Ôԛ˜ ‰Â Ì·˜ ÂӉȷ-ʤÚÔ˘Ó Â‰Ò).22 ∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ‰¤Î·ÙÔ˘ ¤‚‰ÔÌÔ˘ ·ÈÒÓ·, ÔÈ Û˘ÛÙ·ÙÈΤ˜ ÂÈÛÙÔϤ˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÌË ÌfiÓÈÌÔ˘˜Î·ÙÔ›ÎÔ˘˜ µ·ÙÈÛÙ¤˜ ÙˆÓ ÙÔÈÎÒÓ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÌ¿ÙˆÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÚÔ¸fiıÂÛË ·Ô‰Ô¯‹˜ ÙÔ˘˜ ÛÙˣ›· ∂˘¯·ÚÈÛÙ›·. OÈ ÌË µ·ÙÈÛÙ¤˜ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· Á›ÓÔ˘Ó ‰ÂÎÙÔ› ÌfiÓÔÓ Î·ÙfiÈÓ ÎÚ›Û˘ Î·È ·Ô‰Ô-¯‹˜ ·fi ÙÔ ÂÎÎÏËÛ›·ÛÌ·. (¶·Ú¿ÚÙËÌ· ÛÙË ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË Ù˘ OÌÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ ÿÓÛÂÚÓÙ ∫ÓfiÏȘ, 1689,West Church, Pa., 1817.) ∏ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÛÙË £Â›· ∂˘¯·ÚÈÛÙ›· ‹Ù·Ó ˘Ô¯ÚˆÙÈ΋ ÁÈ· Ù· ̤ÏË Ù· ÔÔ›·ÏËÚÔ‡Û·Ó ÙȘ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ. ∏ ·ÔÙ˘¯›· ÙÔ˘ Ó· ·Ó‹ÎÂÈ Î·Ó›˜ ÛÙÔ Û‡ÓÓÔÌ· Û˘ÁÎÚÔÙËı¤Ó ÂÎÎÏË-Û›·ÛÌ· Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ ηÙÔÈΛ·˜ ÙÔ˘ ıˆÚÔ‡ÓÙ·Ó Û¯ÈÛÌ·ÙÈ΋ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿. ∞Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙËÓ ˘Ô-¯ÚˆÙÈ΋ ÎÔÈÓfiÙËÙ· Ì ¿ÏÏ· ÂÎÎÏËÛÈ¿ÛÌ·Ù·, Ë ıÂÒÚËÛË ÙˆÓ µ·ÙÈÛÙÒÓ ÔÌÔ›·˙ ÚÔ˜ ÂΛÓË ÙÔ˘∫¿Ô˘ÂÚ (‚. ·Ú·¿Óˆ, ÛËÌ›ˆÛË 17). øÛÙfiÛÔ, ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ·Ú¯‹ ‰ÈηÈÔ‰ÔÛ›·˜ ˘„ËÏfiÙÂÚË ·fi

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 26

‰Âη¤ÍÈ ¯ÒÚ˜, ¤ÌÂÏÏ ӷ ηıÈÂÚˆıÔ‡Ó ˆ˜ ¤Ó· ›‰Ô˜ ÂıÂÏÔÓÙÈÎÔ‡ ÁÚ·Ê›ԢÏÔÁÔÎÚÈÛ›·˜. ∞˘Ù¤˜ ı· Û˘ÓÂÈÎÔ˘ÚÔ‡Û·Ó ÙÔÓ ¿ÛÙÔÚ· ÛÙÔÓ Î·ıÔÚÈÛÌfi Ù˘ηٷÏÏËÏfiÙËÙ·˜ Î·È ÙÔÓ ·ÔÎÏÂÈÛÌfi ÚÔÛÒˆÓ Ì ÛηӉ·ÏÒ‰Ë Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿·fi ÙË £Â›· ∂˘¯·ÚÈÛÙ›·.23 OÈ «¤ÓÙ ‰ÈÈÛÙ¿ÌÂÓÔÈ ·‰ÂÏÊÔ›» Ù˘ ™˘Ó¤Ï¢Û˘ ÙÔ˘O˘ÂÛÙÌ›ÓÛÙÂÚ –ÚfiÛÊ˘Á˜ Ù˘ ·ÓÒÙÂÚ˘ Ù¿Í˘ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Â›¯·Ó ˙‹ÛÂÈ ÛÙËÓOÏÏ·Ó‰›·– ‹‰Ë Âȉ›ˆÎ·Ó ·ÚfiÌÔÈÔ˘˜ ÛÎÔÔ‡˜ fiÙ·Ó ÚfiÙÂÈÓ·Ó Ó· ÂÈÙڷ› ˇ·ÚÍË ÂıÂÏÔÓÙÈÎÒÓ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÌ¿ÙˆÓ ·Ú¿ÏÏËÏ· Ì ÙËÓ ÂÓÔÚ›· Î·È Â›Û˘ ˯ÔÚ‹ÁËÛË Û ·˘Ù¿ ÙÔ˘ ‰ÈηÈÒÌ·ÙÔ˜ Ù˘ „‹ÊÔ˘ ÁÈ· ÂÎÚÔÛÒÔ˘˜ ÛÙË Û‡ÓÔ‰Ô.OÏfiÎÏËÚË Ë ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ¡¤·˜ ∞ÁÁÏ›·˜ ‚Ú›ıÂÈ ·fi ·ÁÒÓ˜ ÛÂÛ¯¤ÛË Ì ·˘Ù¿ Ù· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù·: ÔÈÔ˜ ı· ÁÈÓfiÙ·Ó ‰ÂÎÙfi˜ ÛÙ· ı›· Ì˘ÛÙ‹ÚÈ· (ÁÈ··Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ˆ˜ ·Ó¿‰Ô¯Ô˜), Â¿Ó Ù· ·È‰È¿ fiÛˆÓ ‰ÂÓ Â›¯·Ó Á›ÓÂÈ ‰ÂÎÙÔ› ı· ÌÔ-ÚÔ‡Û·Ó Ó· ‚·ÙÈÛÙÔ‡Ó,24 οو ·fi ÔȘ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· Á›ÓÔ˘Ó‰ÂÎÙ¿, Î.¿. ∏ ‰˘ÛÎÔÏ›· ‹Ù·Ó ˆ˜ fi¯È ÌfiÓÔ ÂÈÙÚÂfiÙ·Ó Ô ¿ÍÈÔ˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ Ó·Ï¿‚ÂÈ ÙË £Â›· ∂˘¯·ÚÈÛÙ›·, ·ÏÏ¿ Î·È ¤Ú ӷ ÙË Ï¿‚ÂÈ.25 ŒÙÛÈ, ·Ó Ô ÈÛÙfi˜·ÌÊÈÛ‚ËÙÔ‡Û ÙËÓ ›‰È· ÙÔ˘ ÙËÓ ·Í›· Î·È ·ÔÊ¿ÛÈ˙ ӷ Ì›ÓÂÈ Ì·ÎÚÈ¿ ·fi ÙË £Â›·∂˘¯·ÚÈÛÙ›·, Ë ·fiÊ·ÛË ‰ÂÓ ·ÔÌ¿ÎÚ˘Ó ÙËÓ ·Ì·ÚÙ›· ÙÔ˘.26 ∆Ô ÂÎÎÏËÛ›·ÛÌ·,·fi ÙËÓ ¿ÏÏË, ‹Ù·Ó Û˘ÏÏÔÁÈο ˘fiÏÔÁÔ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔÓ ∫‡ÚÈÔ ÁÈ· ÙÔ fiÙÈ ÎÚ·ÙÔ‡ÛÂÙÔ˘˜ ·Ó¿ÍÈÔ˘˜ Î·È ÂȉÈο ÙÔ˘˜ Ê·‡ÏÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜27 Ì·ÎÚÈ¿ ·fi ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›·¯¿ÚÈÓ Î·ı·ÚfiÙËÙ·˜. ŒÙÛÈ, ÙÔ ÂÎÎÏËÛ›·ÛÌ· ‹Ù·Ó Û˘ÏÏÔÁÈο Î·È ÂȉÈο ˘Â‡ı˘ÓÔÁÈ· ÙË ¯ÔÚ‹ÁËÛË ı›·˜ ÌÂÙ¿Ï˄˘ ·fi ¤Ó·Ó ¿ÍÈÔ ¿ÛÙÔÚ·, ÊÔÚ¤· ¯¿ÚÈÙÔ˜.∞̤ۈ˜, Ù· ÚˆÙ·Ú¯Èο ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎÔ‡ ηٷÛÙ·ÙÈÎÔ‡ ·ӋÏ-ı·Ó ÛÙÔ ÚÔÛ΋ÓÈÔ. ª¿Ù·È· Ë Û˘Ì‚È‚·ÛÙÈ΋ ÚfiÙ·ÛË ÙÔ˘ ª¿ÍÙÂÚ Âȯ›ÚËÛ‰ȷÌÂÛÔÏ¿‚ËÛË, ÚÔÙ›ÓÔÓÙ·˜ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Û οÔȘ ›ÁÔ˘Û˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘӷ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‰ÔıÔ‡Ó Ù· Õ¯Ú·ÓÙ· ª˘ÛÙ‹ÚÈ· ·fi ¤Ó·Ó ·Ó¿ÍÈÔ ¿ÛÙÔÚ·, ÂÔ̤-

27

ÂΛÓË Ù˘ οı ÂÎÎÏËÛ›·˜ ‹Ù·Ó ·ÔÚÚÈÙ¤·. ∞Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙȘ litterae testimoniales [Û˘ÛÙ·ÙÈΤ˜ ÂÈ-ÛÙÔϤ˜] ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ¢È·ıËÎÈÛÙÒÓ Î·È ÙˆÓ ÚÒÙˆÓ ¿ÁÁÏˆÓ ¶ÚÂÛ‚˘ÙÂÚÈ·ÓÒÓ, ‚Ï. ÛËÌ›ˆÛË 16 Î·È ÙË‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· Ô˘ ·Ú·Ù›ıÂÙ·È ÛÙË ÛËÌ›ˆÛË 12.23 Shaw, Church History under the Commonwealth, ÙfiÌÔ˜ ππ, Û. 152-65Ø Gardiner, Commonwealth,ÙfiÌÔ˜ πππ, Û. 231.24 ∞ÎfiÌË Î·È Ë ¤ÎÎÏËÛË ÙˆÓ Ô·‰ÒÓ ÙÔ˘ ªÚ¿Ô˘Ó ÛÙÔÓ µ·ÛÈÏÈ¿ ∆˙¤È̘ ÙÔ˘ 1603 ‰È·Ì·ÚÙ˘Ú‹ıËÎÂÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ·˘ÙÔ‡.25 ∏ ·Ú¯‹ ·˘Ù‹ ÂÎÊÚ¿ÛÙËÎÂ, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Û ·ÔÊ¿ÛÂȘ fiˆ˜ ÂΛÓË Ù˘ ™˘Ófi‰Ô˘ ÙÔ˘ ŒÓÙ·Ì,1585 (ÛÙË ™˘ÏÏÔÁ‹ ÙÔ˘ Reitsma, Û. 139).26 O Baxter, Eccles. Dir., ÙfiÌÔ˜ ππ, ÛÂÏ. 108, Ú·ÁÌ·Ù‡ÂÙ·È ÏÂÙÔÌÂÚÒ˜ ÙËÓ ÔÚÚˆ‰›· ·ÌÊ›‚ÔψÓÌÂÏÒÓ Î·Ù¿ ÙË £Â›· ∂˘¯·ÚÈÛÙ›· ÙÔ˘ ÂÎÎÏËÛÈ¿ÛÌ·ÙÔ˜ (ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙÔ˘ ¿ÚıÚÔ˘ 25 Ù˘ ∂ÎÎÏËÛ›·˜ Ù˘∞ÁÁÏ›·˜).27 ∆Ô ‰fiÁÌ· ÙÔ˘ ∞fiÏ˘ÙÔ˘ ¶ÚÔÔÚÈÛÌÔ‡ ·ÓÙÈÚÔۈ‡ÂÈ Â‰Ò Â›Û˘ ÙÔÓ Î·ı·ÚfiÙÂÚÔ Ù‡Ô. ∏ Û˘Ó¿-ÊÂÈ¿ ÙÔ˘ Î·È Ë ÌÂÁ¿ÏË Ú·ÎÙÈ΋ ÙÔ˘ ÛÔ˘‰·ÈfiÙËÙ· Ô˘ıÂÓ¿ ‰ÂÓ Î·Ù·‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·È Î·Ï‡ÙÂÚ· ·’ fi,ÙÈÛÙËÓ ÈÎÚ‹ ‰È·Ì¿¯Ë › ÙÔ˘ ÂÚˆÙ‹Ì·ÙÔ˜ ηٿ fiÛÔÓ Ù· Ù¤ÎÓ· ÙˆÓ Ê·‡ÏˆÓ ı· ¤Ú ӷ Á›ÓÔÓٷȉÂÎÙ¿ ÚÔ˜ ‚¿ÙÈÛË ·ÊÔ‡ ·¤‰ÂÈÍ·Ó fiÙÈ Ù· ›‰È· Â›Ó·È ¿ÍÈ·. ∏ Ú·ÎÙÈ΋ ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘ ‰fiÁÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘∞fiÏ˘ÙÔ˘ ¶ÚÔÔÚÈÛÌÔ‡ ¤¯ÂÈ ·ÌÊÈÛ‚ËÙËı› ˆÛÙfiÛÔ Î·Ù’ ·ӿÏË„Ë Î·È ·‰›Îˆ˜. ∆Ú›· ·fi Ù· Ù¤Û-ÛÂÚ· ÂÎÎÏËÛÈ¿ÛÌ·Ù· ¶ÚÔÛʇÁˆÓ ÙÔ˘ ÕÌÛÙÂÚÓÙ·Ì Ù¿ÛÛÔÓÙ·Ó ˘¤Ú Ù˘ ·Ô‰Ô¯‹˜ ÙˆÓ Ù¤ÎÓˆÓ (ÛÙȘ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ ‰¤Î·ÙÔ˘ ¤‚‰ÔÌÔ˘ ·ÈÒÓ·)Ø fï˜, ÛÙË ¡¤· ∞ÁÁÏ›· ÌfiÓÔ Ë «ªÂÚÈ΋ ¢È·ı‹ÎË» ÙÔ˘ 1657¤ÙÚ„ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÂÏ·ÛÙÈÎfiÙËÙ· ÛÙÔ ˙‹ÙËÌ· ·˘Ùfi. °È· ÙËÓ OÏÏ·Ó‰›· ‚Ï. ›Û˘ ÙË ÛËÌ›ˆÛË 18.

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 27

Óˆ˜ ·fi οÔÈÔÓ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Ë ‰È·ÁˆÁ‹ ‹Ù·Ó ˘fi ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË.28

∏ ·Ú¯·›· ‰ÔÓ·ÙÈÛÙÈ΋ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ÚÔÛˆÈÎÔ‡ ¯·Ú›ÛÌ·ÙÔ˜ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Û ÔÍ›·Î·È ÔÏÔÎÏËÚˆÙÈ΋ ·ÓÙ›ıÂÛË ÚÔ˜ ÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜ ˆ˜ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ Ô˘·¤ÓÂÌ ¯¿ÚË,29 fiˆ˜ ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ¶ÚÒÈÌÔ˘ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔ‡. ∏ ·Ú¯‹ Ù˘ıÂÛÌÔıÂÙË̤Ó˘ ¯¿ÚÈÙÔ˜ ηıÈÂÚÒıËΠڷÁ‰·›· ÛÙËÓ ∫·ıÔÏÈ΋ ∂ÎÎÏËÛ›· ̤۷·fi ÙÔÓ character indelebilis ÙÔ˘ ÈÂÚ¤·, ΢ÚÈ¿Ú¯ËÛ fï˜ ›Û˘ ÛÙȘ ›ÛË̘ÂÎÎÏËۛ˜ Ù˘ ∞Ó·ÌfiÚʈÛ˘. O ·Û˘Ì‚›‚·ÛÙÔ˜ ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ ÙˆÓȉÂÒÓ ÙˆÓ ∞ÓÂÍ·ÚÙ‹ÙˆÓ ‚·ÛÈ˙fiÙ·Ó ÛÙË ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ˘Â˘ı˘ÓfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÂÎÎÏË-ÛÈ¿ÛÌ·ÙÔ˜ ˆ˜ Û˘ÓfiÏÔ˘. ∞˘Ùfi ‹Ù·Ó ˘Â‡ı˘ÓÔ ÁÈ· ÙËÓ ·ÍÈÔÛ‡ÓË ÙˆÓ ·ÛÙfiÚˆÓηıÒ˜ Î·È ÙˆÓ ·‰ÂÏÊÒÓ Ô˘ Á›ÓÔÓÙ·Ó ‰ÂÎÙÔ› ÛÙËÓ ∫ÔÈÓˆÓ›·. ∫È ¤ÙÛÈ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘-ıÔ‡Ó Ó· Â›Ó·È Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ηْ ·Ú¯‹Ó.

Ÿˆ˜ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi, ÙÔ Û¯›ÛÌ· ÙÔ˘ ∫¿Ô˘ÂÚ ÛÙËÓ OÏÏ·Ó‰›· ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓÚfiÛÊ·ÙˆÓ ‰ÂηÂÙÈÒÓ Â›¯Â ÂÎÙÂٷ̤Ó˜ ÔÏÈÙÈΤ˜ ÂÈÙÒÛÂȘ. ∞Ӥ΢„ Ì ÙÔÓ·ÎfiÏÔ˘ıÔ ÙÚfiÔ: ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ Ù˘ Û˘ÓÔ‰È΋˜ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋˜Î˘‚¤ÚÓËÛ˘ Ù˘ Herformde Kerk der Nederlanden, ÔÈ ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔÈ Ì›·˜ ÂÎÎÏË-Û›·˜ ÛÙÔ ÕÌÛÙÂÚÓÙ·Ì, ÂÔ̤ӈ˜ ÎÔÛÌÈÎÔ›, Ì ÙÔÓ Î·ÙÔÈÓfi Úˆı˘Ô˘ÚÁfi∫¿Ô˘ÂÚ (Ô ÔÔ›Ô˜ ‹Ù·Ó ›Û˘ ¤Ó·˜ ·Ïfi˜ ÎÔÛÌÈÎfi˜ ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔ˜) «ÌÚÔÛÙ¿-ÚË», ·ÚÓ‹ıËÎ·Ó Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó Ù· ÈÛÙÔÔÈËÙÈο ÂȂ‚·›ˆÛ˘ ÁÈ· ÈÂÚÔ΋ڢ-Θ ·fi ¿ÏÏ· ÂÎÎÏËÛÈ¿ÛÌ·Ù· ˆ˜ ·Ú΋ ÁÈ· ·Ô‰Ô¯‹ ÛÙË £Â›· ∫ÔÈÓˆÓ›·, ·Ó·fi ÙË ‰È΋ ÙÔ˘˜ ÛÎÔÈ¿ Ù¤ÙÔÈÔÈ Â͈ÙÂÚÈÎÔ› ÈÂÚÔ΋ڢΘ ‹Ù·Ó ·Ó¿ÍÈÔÈ ‹ ¿È-ÛÙÔÈ.30 ™ÙËÓ Ô˘Û›·, ÂΛ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÂÓ¤ÎÂÈÙÔ Ô ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌfi˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜¶ÚÂÛ‚˘ÙÂÚÈ·ÓÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜ ∞ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔ˘˜ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ‰¤Î·ÙÔ˘ ¤ÎÙÔ˘

28

28 Ÿ.. ÙfiÌÔ˜ ππ, Û. 110.29 ◊‰Ë ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ ‰¤Î·ÙÔ˘ ¤‚‰ÔÌÔ˘ ·ÈÒÓ·, Ë ··ÁfiÚ¢ÛË ÙˆÓ ·Ú·Û˘Ó·ÁˆÁÒÓ (Slijkgeuzen)ÚÔοÏÂÛ ÁÂÓÈÎfi Kulturkampf ÛÙËÓ OÏÏ·Ó‰›·. ∏ ∂ÏÈÛ¿‚ÂÙ ÎÈÓ‹ıËΠηٿ ÙˆÓ ·Ú·Û˘Ó·ÁˆÁÒÓ ÌÂÙÚÔÌ·ÎÙÈ΋ ÛÎÏËÚfiÙËÙ· (ÙÔ 1593 Ì ·ÂÈÏ‹ Ù˘ ÂÛ¯¿Ù˘ ÙˆÓ ÔÈÓÒÓ). O ÏfiÁÔ˜ ›Ûˆ ·fi ·˘Ù‹ ÙËÓΛÓËÛË ‹Ù·Ó Ô ·ÓÙÈÂÍÔ˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ Ù˘ ·ÛÎËÙÈ΋˜ ıÚËÛ΢ÙÈÎfiÙËÙ·˜ ‹, ηχÙÂÚ· Û’ ·˘Ù‹ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË, Ë Û˘ÁÎÚÈÙÈ΋ Û¯¤ÛË ÌÂٷ͇ Ù˘ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ Î·È Ù˘ ÎÔÛÌÈ΋˜ ÂÍÔ˘Û›·˜ (Ô∫·ÚÙÚ¿ÈÙ [Cartwright] ··›ÙËÛ ÚËÙÒ˜ Ó· ÂÈÙÚ¤ÂÙ·È Ô ·ÊÔÚÈÛÌfi˜ Î·È ÙˆÓ ÚÈÁΛˆÓ). ™ÙËÓÚ·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ù˘ ™ÎÔÙ›·˜, ÙÔ˘ ÎÏ·ÛÈÎÔ‡ ÙfiÔ˘ ÂÈı·Ú¯›·˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ∂ÎÎÏËÛ›·ÙˆÓ ¶ÚÂÛ‚˘ÙÂÚÈ·ÓÒÓ Î·È ÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÙÔ˘ ÎÏ‹ÚÔ˘ › ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿, ı· ¤Ú ӷ ‰Ú¿ÛÂÈ ·ÔÙÚÂ-ÙÈο.30 ¶ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÍÂʇÁÔ˘Ó ·fi ÙË ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ›ÂÛË ÙˆÓ ÔÚıfi‰ÔÍˆÓ ÈÂÚÔÎËڇΈÓ, ÔÈ ÊÈÏÂχ-ıÂÚÔÈ Ôϛ٘ ÙÔ˘ ÕÌÛÙÂÚÓÙ·Ì Â›¯·Ó ÛÙ›ÏÂÈ Ù· ·È‰È¿ ÙÔ˘˜ Û ÁÂÈÙÔÓÈο ÂÎÎÏËÛÈ¿ÛÌ·Ù· ÁÈ· Ù·Ì·ı‹Ì·Ù· ÂÈÛ‰Ô¯‹˜ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ˘˜ ÎfiÏÔ˘˜ Ù˘ ∂ÎÎÏËÛ›·˜. ∆Ô Kerkraad [ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi Û˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ]ÙÔ˘ ÂÎÎÏËÛÈ¿ÛÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ÕÌÛÙÂÚÓÙ·Ì ·ÚÓ‹ıËΠ(ÙÔ 1886) Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÂÈ ÈÛÙÔÔÈËÙÈο ËıÈ΋˜‰È·ÁˆÁ‹˜ ÙˆÓ ÌÂÙ·Ï·Ì‚·ÓfiÓÙˆÓ Ù· ÔÔ›· ›¯·Ó ¯ÔÚËÁËı› ·fi Ù¤ÙÔÈÔ˘˜ ¿ÛÙÔÚ˜. OÈ ÌÂÙ·Ï·Ì‚¿-ÓÔÓÙ˜ ·ÔÎÏ›ÛÙËÎ·Ó ·fi ÙË £Â›· ∂˘¯·ÚÈÛÙ›· ÂÂȉ‹ Ë ÎÔÈÓˆÓ›· ¤Ú ӷ ·Ú·Ì›ÓÂÈ Î·ı·Ú‹Î·È ÂÂȉ‹ Ë ˘·ÎÔ‹ ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙÔÓ ∫‡ÚÈÔ, Î·È fi¯È ÛÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ. ŸÙ·Ó Ë Û˘ÓÔ‰È΋ ÂÈÙÚÔ‹ ÂÓ¤-ÎÚÈÓ ÙËÓ ¤ÓÛÙ·ÛË Î·Ù¿ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ·fiÎÏÈÛ˘, ÙÔ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi Û˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ ·ÚÓ‹ıËΠӷ ˘·ÎÔ‡ÛÂÈÎ·È ˘ÈÔı¤ÙËÛ ӤԢ˜ ηÓfiÓ˜. ™‡Ìʈӷ Ì ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ Ó¤Ô˘˜ ηÓfiÓ˜, ÂÊfiÛÔÓ ÙÔ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfiÛ˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ ÂÙ›ıÂÙÔ Û ‰È·ıÂÛÈÌfiÙËÙ·, ÚÔۉȉfiÙ·Ó Û ·˘Ùfi ·ÔÎÏÂÈÛÙÈ΋ ÎÚ›ÛË Â› Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜.∞¤ÚÚÈ„Â ¤ÙÛÈ ÙË Û¯¤ÛË Ì ÙË Û‡ÓÔ‰Ô Î·È ÔÈ fiÓÙ˜ ϤÔÓ Û ‰È·ıÂÛÈÌfiÙËÙ· (ÎÔÛÌÈÎÔ›) ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔÈT. ƒ¿Ù˙ÂÚ˜ [T. Rutgers] Î·È ∫¿Ô˘ÂÚ Î·Ù¤Ï·‚·Ó ÙË Nieuwe Kerk [¡¤· ∂ÎÎÏËÛ›·] Ì ¤Ó· Ù¤¯Ó·ÛÌ·,·Ú¿ ÙÔ˘˜ ¿ÓÙÚ˜ Ô˘ ›¯·Ó ÚÔÛÏËÊı› ÁÈ· ÙË Ê‡Ï·Í‹ Ù˘. (¶‚. Hogerfeil, De kerkelijke strijd te

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 28

·ÈÒÓ·Ø ÁÈ·Ù› ·fi ÙË Û˘ÏÏÔÁÈ΋ ¢ı‡ÓË ÙÔ˘ ÂÎÎÏËÛÈ¿ÛÌ·ÙÔ˜ ·Ó¤Î˘„·Ó Û˘Ó¤ÂȘÌÂÁ›ÛÙ˘ ÛËÌ·Û›·˜. ª·˙› Ì ÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ÂıÂÏÔÓÙÈÛÌÔ‡, ÙÔ˘Ù¤ÛÙÈÓ Ù˘ ÂχıÂÚ˘·Ô‰Ô¯‹˜ ÙˆÓ Î·Ù·ÏϋψÓ, Î·È ÌfiÓÔ ÂΛӈÓ, ˆ˜ ÌÂÏÒÓ ÙÔ˘ ÂÎÎÏËÛÈ¿ÛÌ·ÙÔ˜,··ÓÙ¿Ù·È Ë ·Ú¯‹ Ù˘ ËÁÂÌÔÓ›·˜ Ù˘ ÙÔÈ΋˜ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜. ªfiÓÔ ËÙÔÈ΋ ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ÎÔÈÓfiÙËÙ·, › ÙË ‚¿ÛÂÈ ÚÔÛˆÈ΋˜ ÁÓˆÚÈÌ›·˜ Î·È ¤Ú¢ӷ˜,ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÎÚ›ÓÂÈ Â¿Ó ¤Ó· ̤ÏÔ˜ ÏËÚÔ‡Û ÙȘ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ. ŸÌˆ˜, Ì›· ÂÎÎÏË-ÛÈ·ÛÙÈ΋ ËÁÂÛ›· ÂÓfi˜ Û˘ÏÏfiÁÔ˘ ÙÔÈÎÒÓ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÌ¿ÙˆÓ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÙÔÚ¿ÍÂÈ, fiÛÔ ÂχıÂÚ· Î·È Ó· ›¯Â ÂÎÏÂÁ› Ì›· Ù¤ÙÔÈ· ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋ ËÁÂÛ›·. ∆ÔÙÔÈÎfi ÂÎÎÏËÛ›·ÛÌ· ÌÔÚÔ‡Û ӷ οÓÂÈ ‰È·ÎÚ›ÛÂȘ ÌfiÓÔ Â¿Ó Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓÌÂÏÒÓ ‹Ù·Ó ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓÔ˜. ŒÙÛÈ, ηْ ·Ú¯‹Ó, ÌfiÓÔ Û¯ÂÙÈο ÌÈÎÚ¿ ÂÎÎÏËÛÈ¿ÛÌ·-Ù· ‹Ù·Ó ηٿÏÏËÏ·.31

∂Λ fiÔ˘ ÔÈ ÎÔÈÓfiÙËÙ˜ ‹Ù·Ó ˘ÂÚ‚ÔÏÈο ÌÂÁ¿Ï˜ ÁÈ· οÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ, ›Ù ۯË-Ì·Ù›˙ÔÓÙ·Ó ·Ú·Û˘Ó·ÁˆÁ¤˜, fiˆ˜ ÛÙÔÓ ¶ÈÂÙÈÛÌfi, ‹ Ù· ̤ÏË ÔÚÁ·ÓÒÓÔÓÙ·Ó ÛÂÔÌ¿‰Â˜, ÔÈ Ôԛ˜, Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘˜, Á›ÓÔÓÙ·Ó ÊÔÚ›˜ Ù˘ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋˜ ÂÈı·Ú-¯›·˜, fiˆ˜ ÛÙÔ ªÂıÔ‰ÈÛÌfi.32

29

Amsterdam, 1886, Î·È ÙȘ ‰ËÌÔÛȇÛÂȘ ÙÔ˘ ∫¿Ô˘ÂÚ Ô˘ ÚԷӷʤÚıËηÓ.) ∫·Ù¿ ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘1820, ÙÔ Î›ÓËÌ· ÙˆÓ Ô·‰ÒÓ ÙÔ˘ ∞fiÏ˘ÙÔ˘ ¶ÚÔÔÚÈÛÌÔ‡ ›¯Â ‹‰Ë ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ ˘fi ÙËÓ ËÁÂÛ›· ÙÔ˘ª›ÏÓÙ·ÚÓÙÈÎ [Bilderdijk] Î·È ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ÙÔ˘, πÛ·¿Î ÓÙ· ∫fiÛÙ· [Isaac da Costa] Î·È ∞‚Ú·¿Ì∫¿·ÓÙÔÔ˘˙ [Abraham Capadose] (‰‡Ô ‚·ÙÈÛı¤ÓÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ). (∂Í·ÈÙ›·˜ ÙÔ˘ ‰fiÁÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘∞fiÏ˘ÙÔ˘ ¶ÚÔÔÚÈÛÌÔ‡, ÙÔ Î›ÓËÌ· ·¤ÚÚÈÙÂ, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÙËÓ Î·Ù¿ÚÁËÛË Ù˘ ‰Ô˘Ï›·˜ ÙˆÓ¡¤ÁÚˆÓ ˆ˜ «·Ú¤Ì‚·ÛË ÛÙÔ ¤ÚÁÔ Ù˘ £Â›·˜ ¶ÚfiÓÔÈ·˜», ·ÎÚÈ‚Ò˜ fiˆ˜ ·¤ÚÚÈÙÂ Î·È ÙÔÓ ÂÌ‚Ô-ÏÈ·ÛÌfi!) ªÂ ˙‹ÏÔ ·ÁˆÓ›ÛÙËÎ·Ó ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙË ¯·Ï¿ÚˆÛË Ù˘ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋˜ ÂÈı·Ú¯›·˜ Î·È ÛÙËÌÂÙ¿ÏË„Ë ÙˆÓ A¯Ú¿ÓÙˆÓ M˘ÛÙËÚ›ˆÓ ·fi ·Ó¿ÍÈÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜. ∆Ô Î›ÓËÌ· Ô‰‹ÁËÛ Û ‰È¿Û·ÛË.∏ ™‡ÓÔ‰Ô˜ ÙÔ˘ “Afgeschiedenen Gereformeerten Gemeente” (¢È·Û·Ûı¤Ó ∂ÎÎÏËÛ›·ÛÌ· Ù˘∞Ó·ÌfiÚʈÛ˘) ÙÔ˘ ÕÌÛÙÂÚÓÙ·Ì ÙÔ 1840 ¤Î·Ó ‰ÂÎÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ∫·ÓfiÓ˜ ÙÔ˘ ¡ÙfiÚÓÙÚÂ¯Ù Î·È ·¤ÚÚÈ-„ οı ›‰Ô˘˜ ΢ÚÈ·Ú¯›· (gezag) «ÂÓÙfi˜ ‹ ˘ÂÚ¿Óˆ Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜». O °ÎÚÔÓ ‚·Ó ¶Ú›ÛÙÂÓÂÚ[Groen van Prinsterer] ‹Ù·Ó ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ ÙÔ˘ ª›ÏÓÙ·ÚÓÙÈÎ.31 ∫Ï·ÛÈΤ˜ ‰È·Ù˘ÒÛÂȘ ··ÓÙÒÓÙ·È ÛÙËÓ «OÌÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ÕÌÛÙÂÚÓÙ·Ì» ÙÔ˘ 1611 (Publ. of theHanserd Knollys Society, ÙfiÌÔ˜ x). ŒÙÛÈ, ÙÔ ¿ÚıÚÔ 16 ÔÚ›˙ÂÈ fiÙÈ: «T· ̤ÏË Î¿ı ÂÎÎÏËÛ›·˜ ηÈÂÎÎÏËÛÈ¿ÛÌ·ÙÔ˜ ÔÊ›ÏÔ˘Ó Ó· ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó Ô ¤Ó·˜ ÙÔÓ ¿ÏÏÔÓ..., Û˘ÓÂÒ˜ Ì›· ÂÎÎÏËÛ›· ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó··ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi ¤Ó· Ù¤ÙÔÈÔ Ï‹ıÔ˜, ÒÛÙ ڷÎÙÈο Ó· ÌËÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·Ùfi Ó· ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Ô ¤Ó·˜ ÙÔÓ¿ÏÏÔÓ». ø˜ ÂÎ ÙÔ‡ÙÔ˘, οıÂ Û˘ÓÔ‰ÈÎfi˜ ηÓfiÓ·˜ Î·È Î¿ı ıÂÛÌfi˜ ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ Ù˘ ÎÂÓÙÚÈ΋˜ ÂÎÎÏË-Û›·˜ ıˆڋıËÎ·Ó ÛÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÂÚ›ÛÙ·ÛË ˆ˜ ËıÈ΋ ·ÔÛÙ·Û›·. ∞˘Ùfi Û˘Ó¤‚Ë ÛÙË ª·Û·¯Ô˘Û¤ÙËÎ·È ÔÌÔ›ˆ˜ ÛÙËÓ ∞ÁÁÏ›· ˘fi ÙËÓ ËÁÂÛ›· ÙÔ˘ ∫ÚfiÌÁÔ˘ÂÏ. OÈ Î·ÓfiÓ˜, ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÂΛÓË, ıÂÛÈÛı¤-ÓÙ˜ ·fi ÙÔ ∫ÔÈÓÔ‚Ô‡ÏÈÔ ÙÔ 1641, ¤ÙÚÂ·Ó Û οı ÂÎÎÏËÛ›·ÛÌ· Ó· ¤¯ÂÈ ¤Ó·Ó ÔÚıfi‰ÔÍÔ ¿ÛÙÔ-Ú· Î·È Ó· ÔÚÁ·ÓÒÓÂÈ ‰È·Ï¤ÍÂȘ. ∆Ô Ì¤ÙÚÔ ·˘Ùfi ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÙÔ ¤Ó·˘ÛÌ· ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÛÚÔ‹ µ·ÙÈÛÙÒÓ Î·È·ÎÚ·›ˆÓ ∞ÓÂÍ·ÚًوÓ. ∆· ÚÒÙ· ¶ÚˆÙfiÎÔÏÏ· ÙˆÓ ¶ÚÂÛ‚˘ÙÂÚÈ·ÓÒÓ ÙÔ˘ ¡Ù¤ÓÙ¯·Ì, ÂΉÔı¤ÓÙ··fi ÙÔÓ ÕÛÂÚ [Usher], ›Û˘ ÚÔ¸Ôı¤ÙÔ˘Ó Î·ı¤Ó· ÂÎÎÏËÛ›·ÛÌ· (ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, ÂΛÓËÙËÓ ÂÔ¯‹, ηٿ ¿Û· Èı·ÓfiÙËÙ·, ηı¤Ó·˜ ¿ÛÙÔÚ·˜) Ó· ·ÔÙÂÏ› ÊÔÚ¤· Ù˘ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋˜ ÂÈ-ı·Ú¯›·˜. ∏ ·Ô‰Ô¯‹ οÔÈÔ˘ ˆ˜ ̤ÏÔ˘˜ ÌÂ Ì˘ÛÙÈ΋ „ËÊÔÊÔÚ›·, fiˆ˜ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È ·fi ÙÔ¶ÚˆÙfiÎÔÏÏÔ Ù˘ 22 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1582, ÔÚ›˙ÂÈ fiÙÈ: «∫·Ó›˜ ‰Â ı· Á›ÓÂÙ·È Ì¤ÏÔ˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÔÌËÁ‡Úˆ˜¯ˆÚ›˜ ÙË ÁÂÓÈ΋ Û˘Ó·›ÓÂÛË ÙÔ˘ Û˘ÓfiÏÔ˘». ŸÌˆ˜, ‹‰Ë ·fi ÙÔ 1586 ÔÈ ¶Ô˘ÚÈÙ·ÓÔ› ‰È·Î‹Ú˘Í·Ó ÙËÓ·ÓÙ›ıÂÛ‹ ÙÔ˘˜ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ Ô·‰Ô‡˜ ÙÔ˘ ªÚ¿Ô˘Ó, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÎÈÓÔ‡ÓÙ·Ó ÚÔ˜ ÙËÓ Î·Ù‡ı˘ÓÛË ÙÔ˘∫ÔÈÓÔÙÈÛÌÔ‡.32 OÈ «Ù¿ÍÂȘ» ÙÔ˘ ªÂıÔ‰ÈÛÌÔ‡, ˆ˜ ıÂ̤ÏÈÔ Ù˘ Û˘ÓÂÚÁ·ÙÈ΋˜ ›·Û˘ Ù˘ „˘¯‹˜, ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÙÔ ÛÙ˘-ÏÔ‚¿ÙË ÔÏfiÎÏËÚÔ˘ ÙÔ˘ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡. ∞Ó¿ ‰Ò‰Âη ¿ÙÔÌ· ÔÚÁ·ÓÒÓÔÓÙ·Ó Û ̛· «Ù¿ÍË». O ËÁ¤Ù˘ Ù˘

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 29

∏ ÂÓÙ˘ˆÛȷο ·˘ÛÙËÚ‹ ËıÈ΋ ÂÈı·Ú¯›·33 ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‰ÈÔÈÎÔ‡ÌÂÓÔ˘ ÂÎÎÏËÛÈ¿-ÛÌ·ÙÔ˜ Û˘ÓÈÛÙÔ‡Û ÙËÓ ÙÚ›ÙË ·Ú¯‹. ∞˘Ùfi ‹Ù·Ó ·Ó·fiÊ¢ÎÙÔ ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙÔ˘ ÂӉȷ-ʤÚÔÓÙÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·ı·ÚfiÙËÙ· Ù˘ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ (‹, fiˆ˜ Û˘Ó¤‚·ÈÓÂÌ ÙÔ˘˜ ∫Ô˘·Î¤ÚÔ˘˜, ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙÔ˘ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·ı·ÚfiÙËÙ· Ù˘ ÎÔÈÓfi-

30

Ù¿Í˘ ı· ÂÈÛÎÂÙfiÙ·Ó Î¿ı ̤ÏÔ˜ ¿·Í ‚‰ÔÌ·‰È·›ˆ˜, ›Ù ÛÙÔ Û›ÙÈ Â›Ù ÛÂ Û˘Ó¿ÓÙËÛË Ù˘ Ù¿Í˘,ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ÔÔ›·˜ Û˘Ó‹ıˆ˜ ‰ÈÂÍ·ÁfiÙ·Ó ÁÂÓÈ΋ ÔÌÔÏÔÁ›· ·Ì·ÚÙËÌ¿ÙˆÓ. O ËÁ¤Ù˘ ı·ÙËÚÔ‡Û ·Ú¯Â›Ô Ù˘ ‰È·ÁˆÁ‹˜ ÙÔ˘ ̤ÏÔ˘˜. ªÂٷ͇ ¿ÏψÓ, Ë Ù‹ÚËÛË ·Ú¯Â›Ô˘ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜ ·Ô-ÙÂÏÔ‡Û ÙË ‚¿ÛË ÁÈ· ÙË Û‡ÓÙ·ÍË ÈÛÙÔÔÈËÙÈÎÒÓ ÁÈ· Ù· ̤ÏË Ù· ÔÔ›· ¤Ê¢Á·Ó ·fi ÙËÓ ÙÔÈ΋ ÎÔÈ-ÓfiÙËÙ·. ∆ÒÚ· ϤÔÓ, Î·È Â‰Ò Î·È Ôχ ηÈÚfi, Ë ÔÚÁ¿ÓˆÛË ·˘Ù‹ ¤¯ÂÈ ‰È·Ï˘ı› ·ÓÙÔ‡, Û˘ÌÂÚÈ-Ï·Ì‚·ÓÔÌ¤ÓˆÓ Î·È ÙˆÓ ∏.¶.∞. O ÙÚfiÔ˜ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛÂ Ë ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋ ÂÈı·Ú¯›·Î·Ù¿ ÙÔ˘˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ ÙÔ˘ ÚÒÈÌÔ˘ ¶Ô˘ÚÈÙ·ÓÈÛÌÔ‡ ÌÔÚ› Ó· ÂÎÙÈÌËı› ·fi ÙÔ ÚÔ·Ó·ÊÂÚı¤Ó¶ÚˆÙfiÎÔÏÏÔ ÙÔ˘ ¡Ù¤ÓÙ¯·Ì, ηٿ ÙÔ ÔÔ›Ô Ë ıÚËÛ΢ÙÈ΋ Û‡Ó·ÍË ı· Ï¿Ì‚·Ó «Â›ÏËÍË», «·Ó ÔÈ·‰ÂÏÊÔ› ›¯·Ó ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂÈ ‹ ·ÓÙÈÏËÊı› ‰È¿ ηٷÛÎÔ›·˜ ‰È¿ÊÔÚ· Ú¿ÁÌ·Ù·».33 ™ÙȘ ÏÔ˘ıËÚ·ÓÈΤ˜ ÂÈÎÚ¿ÙÂȘ, ÂȉÈο ÂΛӘ Ù˘ °ÂÚÌ·Ó›·˜, ›ÙÂ Ë ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋ ÂÈı·Ú¯›·‹Ù·Ó ÛÙÔȯÂÈ҉˘, ›Ù ›¯Â ·Ú·ÎÌ¿ÛÂÈ ÂÓÙÂÏÒ˜ ·fi Ôχ ÓˆÚ›˜. ∏ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋ ÂÈı·Ú¯›·¿ÛÎËÛ ›Û˘ ÌÈÎÚ‹ ÂÈÚÚÔ‹ ÛÙȘ ÂÎÎÏËۛ˜ Ù˘ ∞Ó·ÌfiÚʈÛ˘ Ù˘ °ÂÚÌ·Ó›·˜, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔ°ÈÔ‡Ïȯ-∫Ϥ‚Â Î·È ¿ÏϘ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÙÔ˘ ƒ‹ÓÔ˘. ∞˘Ùfi ÔÊÂÈÏfiÙ·Ó ÛÙËÓ ÂÈÚÚÔ‹ ÙÔ˘ ÏÔ˘ıËÚ·ÓÈÎÔ‡ÂÚ›Á˘ÚÔ˘ Î·È ÛÙÔ ÊıfiÓÔ ÌÂٷ͇ Ù˘ ÎÚ·ÙÈ΋˜ ÂÍÔ˘Û›·˜ Î·È ÙˆÓ ·˘ÙfiÓÔÌˆÓ ÈÂÚÔÎÚ·ÙÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌÂ-ˆÓ. O ÊıfiÓÔ˜ ·˘Ùfi˜ ˘‹Ú¯Â ··ÓÙ·¯Ô‡ Ù˘ Á˘, fï˜ ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ ·Ú¤ÌÂÓ ·Ó›Û¯˘ÚÔ ÛÙË°ÂÚÌ·Ó›·. (ÿ¯ÓË ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋˜ ÂÈı·Ú¯›·˜ ÂÓÙÔ›˙ÔÓÙ·È ÌÔÏ·Ù·‡Ù· ̤¯ÚÈ Î·È ÙÔ ‰¤Î·ÙÔ ¤Ó·ÙÔ·ÈÒÓ·. O ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˜ ·ÊÔÚÈÛÌfi˜ ÛÙÔ ¶·Ï·ÙÈÓ¿ÙÔ ¤Ï·‚ ¯ÒÚ· ÙÔ 1855. øÛÙfiÛÔ, ÔÈ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎԛηÓfiÓ˜ ÙÔ˘ 1563 ÂÊ·ÚÌfiÛÙËÎ·Ó ÂΛ Ì ¤Ó·Ó Ú·ÁÌ·ÙÈο ·ÁÁÏÈÎfi ÙÚfiÔ ·fi ÓˆÚ›˜.) ªfiÓÔ ÔȪÂÓÓÔÓ›Ù˜, Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ· ÔÈ ¶ÈÂÙÈÛÙ¤˜, ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ·Ó ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈο ̤۷ ÂÈı·Ú¯›·˜ ηÈÛˆÊÚÔÓÈÛÙÈÎÔ‡˜ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡˜. (°È· ÙÔ ª¤ÓÓÔ [Menno] Ë «ÔÚ·Ù‹ ÂÎÎÏËÛ›·» ˘‹Ú¯Â ÌfiÓÔÓ fiÔ˘˘‹Ú¯Â ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋ ÂÈı·Ú¯›·. ∫·È Ô ·ÊÔÚÈÛÌfi˜ ÂÍ·ÈÙ›·˜ η΋˜ ‰È·ÁˆÁ‹˜ ‹ ÂÈÁ·Ì›·˜ ·ÔÙÂ-ÏÔ‡Û ·˘ÙÔÓfiËÙÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ì›·˜ Ù¤ÙÔÈ·˜ ÂÈı·Ú¯›·˜. ∆· ̤ÏË ÙÔ˘ ∫ÔÏÂÁ›Ô˘ ÙÔ˘ ƒ¿ÈÓÛÌÔ˘ÚÁÎ ‰Â‰È¤ıÂÙ·Ó Î·Ó¤Ó· ‰fiÁÌ· Î·È ·Ó·ÁÓÒÚÈ˙·Ó ÌfiÓÔ ÙË «‰È·ÁˆÁ‹».) ªÂٷ͇ ÙˆÓ O˘ÁÂÓfiÙˆÓ, Ë ÂÎÎÏË-ÛÈ·ÛÙÈ΋ ÂÈı·Ú¯›· ·˘Ù‹ ηı’ ·˘Ù‹Ó ‹Ù·Ó Ôχ ·˘ÛÙËÚ‹, fï˜ ηْ ·ӿÏË„Ë ¯·Ï¿ÚˆÓÂ, ηıÒ˜·Ó·fiÊ¢ÎÙ· Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·Ó ˘fi„Ë ÔÈ Â˘ÁÂÓ›˜ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÔÏÈÙÈο ‹Ù·Ó ·Ó·ÓÙÈηٿÛÙ·ÙÔÈ. OÈ ıÈ·-ÛÒÙ˜ Ù˘ ÂÈı·Ú¯›·˜ Ù˘ Ô˘ÚÈÙ·ÓÈ΋˜ ÂÎÎÏËÛ›·˜ ÛÙËÓ ∞ÁÁÏ›· ‹Ù·Ó ÔÏÏÔ›, ȉȷ›ÙÂÚ· ÛÙËÓ ·ÛÙÈ΋ηÈÙ·ÏÈÛÙÈ΋ ÌÂÛ·›· Ù¿ÍË ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÛÙËÓ ¶fiÏË ÙÔ˘ §ÔÓ‰›ÓÔ˘. ∏ fiÏË ‰ÂÊÔ‚fiÙ·Ó ÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÙÔ˘ ÎÏ‹ÚÔ˘, fï˜ ›¯Â ÙËÓ ÚfiıÂÛË Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÂÈ ÙËÓ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋ÂÈı·Ú¯›· ˆ˜ ̤ÛÔ ÙÈı¿Û¢Û˘ ÙˆÓ Ì·˙ÒÓ. ∆· ÛÙÚÒÌ·Ù· ÙˆÓ ÂȉÈÎÂ˘Ì¤ÓˆÓ ÂÚÁ·ÙÒÓ Î·È ÙˆÓ Ù¯ÓÈ-ÙÒÓ Â›Û˘ ÂÓ¤ÌÂÓ·Ó ÛÙ·ıÂÚ¿ ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋ ÂÈı·Ú¯›·. OÈ ÔÏÈÙÈΤ˜ ·Ú¯¤˜ ‹Ù·Ó ÔÈ ·ÓÙ›·-ÏÔÈ Ù˘ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋˜ ÂÈı·Ú¯›·˜. ŒÙÛÈ, ÛÙËÓ ∞ÁÁÏ›· ÔÈ ·ÓÙ›·ÏÔÈ Û˘ÌÂÚÈÏ¿Ì‚·Ó·Ó ÙÔ∫ÔÈÓÔ‚Ô‡ÏÈÔ. ¢ÂÓ ‹Ù·Ó Ù· «Ù·ÍÈο Û˘ÌʤÚÔÓÙ·», ·ÏÏ¿, fiˆ˜ ηٷ‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÌÈ· ·Ï‹ Ì·ÙÈ¿ ÛÙ·¤ÁÁÚ·Ê·, ÚˆÙ›ÛÙˆ˜ Ù· ıÚËÛ΢ÙÈο ηÈ, ÂÈϤÔÓ, Ù· ÔÏÈÙÈο Û˘ÌʤÚÔÓÙ· Î·È ÔÈ ÂÔÈı‹ÛÂȘ·˘Ù¿ Ù· ÔÔ›· ‰È·‰Ú·Ì¿ÙÈÛ·Ó Î¿ÔÈÔ ÚfiÏÔ ÛÙ· ˙ËÙ‹Ì·Ù· ·˘Ù¿. ∂›Ó·È ÁÓˆÛÙ‹ Ë ÛÎÏËÚfiÙËÙ· fi¯ÈÌfiÓÔ Ù˘ ¡¤·˜ ∞ÁÁÏ›·˜, ·ÏÏ¿ Î·È Ù˘ ÁÓ‹ÛÈ· Ô˘ÚÈÙ·ÓÈ΋˜ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋˜ ÂÈı·Ú¯›·˜ ÛÙËÓ∂˘ÚÒË. ªÂٷ͇ ÙˆÓ ˘ÔÛÙÚ·Ù‹ÁˆÓ Î·È ÙˆÓ ·ÚÌÔÛÙÒÓ ÙÔ˘ ∫ÚfiÌÁÔ˘ÂÏ, ÙˆÓ ÂÓÙÂÙ·ÏÌ¤ÓˆÓ ÙÔ˘‰ËÏ·‰‹ ÁÈ· ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ Ù˘ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋˜ ÂÈı·Ú¯›·˜, ·ӤگÂÙ·È Â·ÓÂÈÏËÌ̤ӈ˜ Ë ÚfiÙ·-ÛË ÁÈ· ÂÍÔÚÈÛÌfi fiÏˆÓ ÙˆÓ «·¤ÚÁˆÓ, ·ÛÒÙˆÓ Î·È ·ÓÔÛ›ˆÓ ÚÔÛÒˆÓ».

™ÙÔ˘˜ ªÂıÔ‰ÈÛÙ¤˜, Ë ·fiÚÚÈ„Ë ÙˆÓ ‰ÔÎ›ÌˆÓ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ‰ÔÎÈÌ·ÛÙÈÎÒÓ ÂÚÈfi‰ˆÓ ÂÈÙÚÂ-fiÙ·Ó ¯ˆÚ›˜ ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ‰È·‰Èηۛ˜. ∞ÎfiÌË Î·È ¿ÙÔÌ· Ù· ÔÔ›· ›¯·Ó ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ Ï‹ÚË È‰Èfi-ÙËÙ· ÙÔ˘ ̤ÏÔ˘˜ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ‰È·ÁÚ·ÊÔ‡Ó Î·ÙfiÈÓ ¤Ú¢ӷ˜ ·fi ÂÈÙÚÔ‹. ∏ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋ ÂÈ-ı·Ú¯›· ÙˆÓ O˘ÁÂÓfiÙˆÓ (ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Ì¿ÏÈÛÙ· ÁÈ· ¤Ó· ÈηÓfi ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ· ˘Ê›ÛÙ·ÓÙÔ ˆ˜ «Û¤ÎÙ·»)ηٷ‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È ·fi Ù· Û˘ÓÔ‰Èο ÚˆÙfiÎÔÏÏ·. ∞˘Ù¿ ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó, ÌÂٷ͇ ¿ÏψÓ, ÌÔÌÊ‹ Ù˘ÓÔı›·˜ ÙˆÓ ·Á·ıÒÓ Î·È Ù˘ ·ÙÈÌ›·˜ ÛÙȘ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ, ŒÎÙË ™‡ÓÔ‰Ô˜ (Avert. Gen. xiv). ŒÙÛÈ, ··-

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 30

ÙËÙ·˜ Ù˘ ÚÔÛ¢¯‹˜). ∏ ÂÈı·Ú¯›· Ù˘ ·ÛÎËÙÈ΋˜ Û¤ÎÙ·˜ ‹Ù·Ó, ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈ-ÎfiÙËÙ·, Ôχ ÈÔ ¿Î·ÌÙË ·fi ÙËÓ ÂÈı·Ú¯›· ÔÔÈ·Û‰‹ÔÙ ÂÎÎÏËÛ›·˜. Àfi·˘Ù‹ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ·, Ë Û¤ÎÙ· ÔÌÔÈ¿˙ÂÈ ÚÔ˜ ÙË ÌÔÓ·ÛÙÈ΋ Ù¿ÍË. ∏ ÂÈı·Ú¯›· Ù˘ۤÎÙ·˜ Â›Ó·È Â›Û˘ ·Ó¿ÏÔÁË ÚÔ˜ ÙË ÌÔÓ·ÛÙÈ΋ ÂÈı·Ú¯›· ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ Î·ıȤ-ÚˆÛË Ù˘ ·Ú¯‹˜ ÙÔ˘ ‰ÔΛÌÔ˘.34 ™Â ·ÓÙ›ıÂÛË ÚÔ˜ ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙˆÓ Â›ÛËÌˆÓ ÚÔÙÂ-ÛÙ·ÓÙÈÎÒÓ ÂÎÎÏËÛÈÒÓ, Ù· ÚfiÛˆ· Ô˘ ·Ô‚¿ÏÏÔÓÙ·Ó ÂÍ·ÈÙ›·˜ ËıÈÎÒÓ ·Ú·-ÙˆÌ¿ÙˆÓ Û˘¯Ó¿ ÛÙÂÚÔ‡ÓÙ·Ó Î¿ı ·ʋ Ì ٷ ̤ÏË ÙÔ˘ ÂÎÎÏËÛÈ¿ÛÌ·ÙÔ˜. ŒÙÛÈ,Ë Û¤ÎÙ· ηÏÔ‡Û ÙÔ˘˜ ÈÛÙÔ‡˜ Û ¤Ó· ·fiÏ˘ÙÔ ÌÔ˚ÎÔÙ¿˙ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘˜, ÙÔ ÔÔ›ÔÂÚÈÏ¿Ì‚·ÓÂ Î·È ÙÔÓ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈÎfi ‚›Ô. ¶ÂÚÈÛÙ·Ûȷο, Ë Û¤ÎÙ· ·¤Ê¢Á ÔÔÈ-·‰‹ÔÙ ۯ¤ÛË Ì ÌË ·‰ÂÏÊÔ‡˜, ÂÎÙfi˜ ·fi ÂÚÈÙÒÛÂȘ ·fiÏ˘Ù˘ ·Ó·ÁηÈfiÙË-Ù·˜.35 ∫·È Ë Û¤ÎÙ· ÂÓ·fiıÂÙ ÙËÓ ÂÈı·Ú¯È΋ ‰‡Ó·ÌË ÚˆÙ›ÛÙˆ˜ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓÎÔÛÌÈÎÒÓ. ∫·Ì›· ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ÂÍÔ˘Û›· ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·Ó·Ï¿‚ÂÈ ÙË Û˘ÏÏÔÁÈ΋¢ı‡ÓË Ù˘ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ ÂÓÒÈÔÓ ÙÔ˘ £ÂÔ‡. ∆Ô ‚¿ÚÔ˜ ÙˆÓ ÎÔÛÌÈÎÒÓ ¶ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ‹Ù·Ó Ôχ ÌÂÁ¿ÏÔ ·ÎfiÌË Î·È ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ¶ÚÂÛ‚˘ÙÂÚÈ·ÓÒÓ. ∂ÓÙÔ‡ÙÔȘ, ÔÈ∞ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔÈ, Î·È ·ÎfiÌË ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÔÈ µ·ÙÈÛÙ¤˜, ÛËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛ·Ó ÙËÓ ·Ú¯‹ÂÓfi˜ ·ÁÒÓ· ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÙÔ˘ ÂÎÎÏËÛÈ¿ÛÌ·ÙÔ˜ ·fi ÙÔ˘˜ ıÂÔÏfiÁÔ˘˜.36

31

ÓÙÒÓÙ·È Û˘¯Ó¿ ÓfiÌÔÈ Ú˘ıÌÈÛÙÈÎÔ› ‰··ÓÒÓ Î·È ÂÈÙÚ¤ÔÓÙ·È Ë ‰Ô˘Ï›· Î·È ÙÔ ‰Ô˘ÏÂÌfiÚÈÔ, ∂ÈÎÔÛÙ‹Œ‚‰ÔÌË ™‡ÓÔ‰Ô˜Ø ÂÈÎÚ·Ù› Ì›· οˆ˜ ÂÏ·ÛÙÈ΋ Ú·ÎÙÈ΋ ·Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙȘ ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ ··ÈÙ‹-ÛÂȘ (Ù· ÔÈÎÔÓÔÌÈο Â›Ó·È ¤Ó·˜ Ù‡Ú·ÓÓÔ˜), ŒÎÙË ™‡ÓÔ‰Ô˜, cas de conc. dec. xivØ ÙÔÎÔÁÏ˘Ê›·, fi.. xv(‚. ¢Â‡ÙÂÚË ™‡ÓÔ‰Ô˜, Gen. 17Ø ∂Ó‰¤Î·ÙË ™‡ÓÔ‰Ô˜, Gen. 42). ¶ÚÔ˜ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ‰¤Î·ÙÔ˘ ¤ÎÙÔ˘·ÈÒÓ·, ÔÈ ¿ÁÁÏÔÈ ÚÂÛ‚˘ÙÂÚÈ·ÓÔ› ÔÚ›˙ÔÓÙ·Ó ˆ˜ «Ô·‰Ô› Ù˘ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋˜ ÂÈı·Ú¯›·˜» ÛÙËÓ Â›-ÛËÌË ·ÏÏËÏÔÁÚ·Ê›· (Û¯ÂÙÈο ·Ú·ı¤Ì·Ù· ÛÙÔ Pearson, fi..).34 ∫·Ù¿ ¿Û· Èı·ÓfiÙËÙ·, Û fiϘ ÙȘ Û¤ÎÙ˜ ˘‹Ú¯Â Ì›· ÂÚ›Ô‰Ô˜ ‰ÔÎÈÌ·Û›·˜. ™ÙÔ˘˜ ªÂıÔ‰ÈÛÙ¤˜,ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ‰È·ÚÎÔ‡Û ¤ÍÈ Ì‹Ó˜.35 ™ÙËÓ «∞ÔÏÔÁËÙÈ΋ ∞Ê‹ÁËÛË» ÙˆÓ ¤ÓÙ (∞ÓÂÍ¿ÚÙËÙˆÓ) «‰ÈÈÛÙ·Ì¤ÓˆÓ ·‰ÂÏÊÒÓ» Ù˘ ™˘Ófi‰Ô˘ÙÔ˘ O˘¤ÛÙÌÈÓÛÙÂÚ, Ë ‰È¿ÛÙ·ÛË ÌÂٷ͇ «·Ó›ÛËÌˆÓ Î·È Â›ÛËÌˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ» ¤Ú¯ÂÙ·È ÛÙÔ ÚÔ-Û΋ÓÈÔØ ÙÔ‡ÙÔ ÛËÌ·›ÓÂÈ, ·Ú¯Èο, ÌfiÓÔ ‰È·Û·ÛÙÈ΋ Ù¿ÛË ‚·ÛÈṲ̂ÓË ÛÙË ‚Ô˘ÏËÛÈ·Ú¯›·, fi¯È ·Ô΋-Ú˘ÍË ÙÔ˘ ÂÌÔÚ›Ô˘ (commercium). ŸÌˆ˜ Ô ƒfiÌÈÓÛÔÓ [Robinson], ·˘ÛÙËÚfi˜ ηςÈÓÈÛÙ‹˜ Î·È ˘¤Ú-Ì·¯Ô˜ Ù˘ ™˘Ófi‰Ô˘ ÙÔ˘ ¡ÙfiÚÓÙÚ¯٠(·Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙÔ ƒfiÌÈÓÛÔÓ, ‚. Dexter, Congregationalism, Û.402), ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙ ·Ú¯Èο ÙËÓ ¿Ô„Ë –Ë ÔÔ›· ·Ì‚χÓıËΠ·ÚÁfiÙÂÚ·– fiÙÈ ÔÈ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔÈ ˘¤ÚÌ·¯ÔÈÙ˘ ‰È¿Û·Û˘ ‰Â ı· Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯Ô˘Ó ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Û˘Ó·Ó·ÛÙÚÔÊ‹ Ì ÙÔ˘˜ ˘ÔÏÔ›Ô˘˜, ·ÎfiÌË Î·ÈÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ ‹Ù·Ó ÂÎÏÂÁ̤ÓÔÈ (electi), Ú¿ÁÌ· ÙÔ ÔÔ›Ô ıˆÚÔ‡ÓÙ·Ó Èı·Ófi. øÛÙfiÛÔ, ÔÈÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ Û¤ÎÙ˜ ¤¯Ô˘Ó ·ÔʇÁÂÈ Ó· ‰ÂÛÌ¢ÙÔ‡Ó ·ÚÔÎ¿Ï˘Ù· Ì ̛· Ù¤ÙÔÈ· ·Ú¯‹, Î·È ÔÚÈṲ̂-ÓÔÈ ÙËÓ ¤¯Ô˘Ó ·ÔÚÚ›„ÂÈ ÚËÙÒ˜, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Î·Ù’ ·Ú¯‹Ó. O Baxter, Christian Directory, ÙfiÌÔ˜ ππ, Û.100 (ÛÙË ‚¿ÛË Ù˘ ÛÙ‹Ï˘ 2), ıˆÚ› fiÙÈ, ηÓ›˜, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔÓ ·Ú¯ËÁfi Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ Î·È ÙÔÓ¿ÛÙÔÚ·, ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·Ï¿‚ÂÈ ÙËÓ Â˘ı‡ÓË, Âȉ¿Ïψ˜ ÌÔÚ› Ó· Û˘Ó·ÈÓ¤ÛÂÈ ÛÙÔ Ó· ÚÔÛ‡¯ÂÙ·ÈÌ·˙› Ì ¤Ó·Ó ·ıÂfiÊÔ‚Ô ¿ÓıÚˆÔ. ŸÌˆ˜ ·˘Ù‹ Â›Ó·È ÌË Ô˘ÚÈÙ·ÓÈ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë. ∆· mijdinge (ÌÂÛ·›·Ú¿ÁÌ·Ù·) ‰È·‰Ú·Ì¿ÙÈÛ·Ó Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÁÈ· ÙȘ ·ÎÚ·›Â˜ Û¤ÎÙ˜ ÙˆÓ µ·ÙÈÛÙÒÓ ÛÙËÓOÏÏ·Ó‰›· ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ‰¤Î·ÙÔ˘ ¤‚‰ÔÌÔ˘ ·ÈÒÓ·.36 ∞˘Ùfi η٤ÛÙË ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÂÌÊ·Ó¤˜ ·ÎfiÌË Î·È ÛÙȘ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ Î·È ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ÂÓÙfi˜ ÙÔ˘ ÂÎÎÏË-ÛÈ¿ÛÌ·ÙÔ˜ ÙˆÓ ¶ÚÔÛʇÁˆÓ ÙÔ˘ ÕÌÛÙÂÚÓÙ·Ì ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ ‰¤Î·ÙÔ˘ ¤‚‰ÔÌÔ˘ ·ÈÒÓ·. OÌÔ›ˆ˜, ÛÙÔ§·ÓηۿÈÚ, Ë ·fiÚÚÈ„Ë Ì›·˜ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋˜ ÂÈı·Ú¯›·˜ ÂÎÔÚ¢fiÌÂÓ˘ ·fi ÙÔÓ ¿ÛÙÔÚ·, ηıÒ˜Î·È ÙÔ ·›ÙËÌ· ÁÈ· ÎÔÛÌÈÎfi ¤ÏÂÁ¯Ô Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜ Î·È ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋ ÂÈı·Ú¯›· ÂÊ·ÚÌÔ˙fiÌÂÓË ·fiÙÔ˘˜ ÎÔÛÌÈÎÔ‡˜, ˘‹ÚÍ·Ó Î·ıÔÚÈÛÙÈο ÁÈ· ÙȘ Ù¿ÛÂȘ ÛÙÔ˘˜ ÂÛˆÙÂÚÈÎÔ‡˜ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎÔ‡˜ ·ÁÒÓ˜Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘ ∫ÚfiÌÁÔ˘ÂÏ.

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 31

™Â ·fiÏ˘ÙË ·ÓÙÈÛÙÔȯ›·, Ô ·ÁÒÓ·˜ ·˘Ùfi˜ Ô‰‹ÁËÛÂ Ê˘ÛÈο ÛÙËÓ ÎÏËÚÈÎÔÔ›ËÛËÙˆÓ ÎÔÛÌÈÎÒÓ ÌÂÏÒÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÙÒÚ· ·Ó¤Ï·‚·Ó ÙȘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ ÙÔ˘ ËıÈÎÔ‡ ÂϤÁ-¯Ô˘ ̤۷ ·fi ÙËÓ ·˘ÙÔ‰ÈÔ›ÎËÛË, ÙËÓ ·Ú·›ÓÂÛË, ÙËÓ Â›ÏËÍË Î·È ÙÔÓ Èı·Ófi·ÊÔÚÈÛÌfi.37 ∏ ΢ÚÈ·Ú¯›· ÙˆÓ ÎÔÛÌÈÎÒÓ ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· ‚ڋΠÂÓ Ì¤ÚÂÈ ÙËÓ¤ÎÊÚ·Û‹ Ù˘ ÛÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ ÙÔ˘ ÎÔÛÌÈÎÔ‡ Ó· ÎËÚ‡ÙÙÂÈ (ÂÏ¢ıÂ-Ú›· Ù˘ ÚÔÊËÙ›·˜).38 °È· ÙË ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛË ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ·ÈÙ‹Ì·ÙÔ˜, ¤ÁÈÓ ·Ó·ÊÔÚ¿ÛÙȘ Û˘Óı‹Î˜ Ù˘ ÚÒÈÌ˘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜. ∆Ô ·›ÙËÌ· ·˘Ùfi ‹Ù·Ó ÛÂÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi Û˘ÁÎÏÔÓÈÛÙÈÎfi fi¯È ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙË ÏÔ˘ıËÚ·ÓÈ΋ ȉ¤· ÙÔ˘ ·ÍÈÒÌ·ÙÔ˜ÙÔ˘ ¿ÛÙÔÚ· ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÚÂÛ‚˘ÙÂÚÈ·Ó‹ ȉ¤· Ù˘ Ù¿Í˘ ÙÔ˘ £ÂÔ‡. ∏ ΢ÚÈ·Ú-¯›· ÙˆÓ ÎÔÛÌÈÎÒÓ ‚ڋΠÂÓ Ì¤ÚÂÈ ÙËÓ ¤ÎÊÚ·Û‹ Ù˘ ÛÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂٷ͇ ·Á-ÁÂÏÌ·Ù›· ıÂÔÏfiÁÔ˘ Î·È ÈÂÚÔ΋ڢη. ªfiÓÔ ÙÔ ¯¿ÚÈÛÌ· ı· ¤Ú ӷ ·Ó·ÁÓˆÚ›-˙ÂÙ·È, Ô‡ÙÂ Ë Âη›‰Â˘ÛË Ô‡Ù ÙÔ ·Í›ˆÌ·.39

OÈ ∫Ô˘¿ÎÂÚÔÈ ÂÓÛÙÂÚÓ›˙ÔÓÙ·È ÙËÓ ·Ú¯‹ fiÙÈ, ·Ó Î·È ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÌÈÏ‹ÛÂÈ Ôηı¤Ó·˜ Û ̛· ıÚËÛ΢ÙÈ΋ Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË, ÌfiÓÔ ÂΛÓÔ˜ Ô ÔÔ›Ô˜ ˘ÔÎÈÓÔ‡ÓÙ·Ó·fi ÙÔ Ó‡̷ ı· ¤Ú ӷ ÌÈÏ¿. ŒÙÛÈ, ‰ÂÓ ˘Ê›ÛÙ·Ù·È Ô Â·ÁÁÂÏÌ·Ù›·˜ ¿ÛÙÔ-Ú·˜. ¢›¯ˆ˜ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· Û‹ÌÂÚ· ·˘Ùfi ‰ÂÓ ÂÊ·ÚÌfi˙ÂÙ·È Ô˘ıÂÓ¿. O ›ÛËÌÔ˜«Ì‡ıÔ˜» ıˆÚ› ˆ˜ ̤ÏË Ù· ÔÔ›·, ηٿ ÙËÓ ÂÌÂÈÚ›· ÙÔ˘ ÂÎÎÏËÛÈ¿ÛÌ·ÙÔ˜,¤¯Ô˘Ó ȉȷ›ÙÂÚË Â·Ê‹ Ì ÙÔ Ó‡̷ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜, οıÔÓÙ·È ÛÂ¤Ó·Ó ÂȉÈÎfi ¿ÁÎÔ ·¤Ó·ÓÙÈ ·fi ÙÔ ÂÎÎÏËÛ›·ÛÌ·. ª¤Û· Û ‚·ıÈ¿ ÛȈ‹, ÔÈ¿ÓıÚˆÔÈ ÂÚÈ̤ÓÔ˘Ó ÙÔ Ó‡̷ Ó· ηٷϿ‚ÂÈ ¤Ó·Ó ·fi ·˘ÙÔ‡˜ (‹ οÔÈÔ ¿ÏÏÔ̤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ÔÈÌÓ›Ô˘). ŸÌˆ˜, ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ Û ¤Ó· ÎÔϤÁÈÔ Ù˘¶ÂÓÛ˘Ï‚·Ó›·˜, ‰˘ÛÙ˘¯Ò˜ Î·È ·ÓÙ›ıÂÙ· ÚÔ˜ ÙȘ ÂÏ›‰Â˜ ÌÔ˘, ÙÔ Ó‡̷ ‰ÂÓ Î˘Ú›-¢Û ÙËÓ ·Ï¿ Î·È fiÌÔÚÊ· ÂӉ‰˘Ì¤ÓË ÁËÚ·È¿ ΢ڛ· Ô˘ ηıfiÙ·Ó ÛÙÔÓ ¿ÁÎÔÎ·È Ù˘ ÔÔ›·˜ ÙÔ ¯¿ÚÈÛÌ· ·ÈÓÔ‡ÓÙ·Ó ÙfiÛÔ Ôχ. ∞ÓÙ› ÁÈ’ ·˘Ùfi, ·Ó·ÌÊ›‚ÔϷηÙfiÈÓ Û˘Ìʈӛ·˜, ÙÔ Ó‡̷ η٤Ϸ‚ ¤Ó·Ó ÁÂÓÓ·›Ô ‚È‚ÏÈÔıËÎÔÓfiÌÔ ÙÔ˘ ÎÔÏÂ-Á›Ô˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ¤‰ˆÛ ̛· Ôχ ÂÌ‚ÚÈı‹ ‰È¿ÏÂÍË Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘«·Á›Ô˘».

∞Ó·ÌÊ›‚ÔÏ·, ¿ÏϘ Û¤ÎÙ˜ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ηٷϋÍÂÈ Û ÙfiÛÔ ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈο Û˘ÌÂ-

32

37 O ‰ÈÔÚÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ¶ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚˆÓ ·ÔÙ¤ÏÂÛ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ì·ÎÚÔ¯ÚfiÓÈ·˜ ·ÓÙÈÁӈ̛·˜ ÛÙȘ ÎÔÈÓfiÙË-Ù˜ ÙˆÓ ∞ÓÂÍ·ÚÙ‹ÙˆÓ Î·È ÙˆÓ µ·ÙÈÛÙÒÓ, Ë ÔÔ›· ‰Â Ì·˜ ··Û¯ÔÏ› ‰Ò.38 ∏ ‰È¿Ù·ÍË ÙÔ˘ ª·ÎÚÔ¯ÚfiÓÈÔ˘ ∫ÔÈÓÔ‚Ô˘Ï›Ô˘ Ù˘ 31 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ 1646 ÛÙfi¯Â˘Â ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ·˘ÙÔ‡.™Ùfi¯Ô˜ Ù˘ ‹Ù·Ó Ó· Ï‹ÍÂÈ ÙÔ˘˜ ∞ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔ˘˜. ∞fi ÙËÓ ¿ÏÏË, Ë ·Ú¯‹ Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ Ù˘ ÚÔÊË-Ù›·˜ ›¯Â ›Û˘ ‰ÈηȈı› ÁÚ·ÙÒ˜ ·fi ÙÔÓ ƒfiÌÈÓÛÔÓ. ∞fi ÙË ÛÎÔÈ¿ ÙˆÓ ∂ÈÛÎÔÈÎÒÓ, ÔJeremy Taylor (The Liberty of Prophesying, 1647) ¤Î·Ó ̛· ·Ú·¯ÒÚËÛË. OÈ «‰ÔÎÈÌ·ÛÙ¤˜» [triers]ÙÔ˘ ∫ÚfiÌÁÔ˘ÂÏ ··›ÙËÛ·Ó Ë ¿‰ÂÈ· Ó· ÚÔÊËÙ‡ÂÈ Î·Ó›˜ Ó· ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÈÛÙÔÔÈËÙÈÎfi ¯ÔÚËÁË-ı¤Ó ·fi ¤ÍÈ ¿ÙÔÌ· Ù· ÔÔ›· Ó· Â›Ó·È ‹‰Ë ̤ÏË ÙÔ˘ ÂÎÎÏËÛÈ¿ÛÌ·ÙÔ˜, ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ù¤ÛÛÂÚȘÎÔÛÌÈÎÔ›. ™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ÚÒÈÌ˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ Ù˘ ∞ÁÁÏÈ΋˜ ∞Ó·ÌfiÚʈÛ˘, ÙȘ «·Û΋ÛÂȘ» Î·È ÙÔ«ÚÔÊËÙ‡ÂÈÓ» fi¯È ÌfiÓÔ Ù· ›¯·Ó ·Ó¯Ù› Û˘¯Ó¿ ÔÈ ¤ÓıÂÚÌÔÈ ·ÁÁÏÈηÓÔ› ›ÛÎÔÔÈ, ·ÏÏ¿ Ù· ›¯·ÓÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ ÎÈfiÏ·˜. ™ÙË ™ÎÔÙ›· (ÙÔ 1560) ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó Û˘ÛÙ·ÙÈο ÛÙÔȯ›· ÙˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Ù˘ÂÎÎÏËÛ›·˜Ø ÙÔ 1571, ÂÈÛ‹¯ıËÛ·Ó ÛÙÔ ¡ÔÚı¯¿ÌÙÔÓ. ™‡ÓÙÔÌ·, ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó ÎÈ ¿ÏÏ· ̤ÚË. ŸÌˆ˜, Ë∂ÏÈÛ¿‚Â٠¤ÌÂÈÓ ÛÙËÓ Î·Ù·ÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘˜ ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ù˘ ÂÍ·ÁÁÂÏ›·˜ Ù˘ ÙÔ˘ 1573 ηٿ ÙÔ˘∫·ÚÙÚ¿ÈÙ.39 ◊‰Ë Ô ™Ì¿Èı ÛÙÔ ÕÌÛÙÂÚÓÙ·Ì ··›ÙËÛÂ, fiÙ·Ó ÎËÚ‡ÛÛÂÈ Ô ÓÂ˘Ì·ÙÈο ·Ó·ÁÂÓÓË̤ÓÔ˜, Ó· ÌËÓ¤¯ÂÈ Î·Ó ÙË µ›‚ÏÔ ÌÚÔÛÙ¿ ÙÔ˘.

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 32

Ú¿ÛÌ·Ù·, ‹ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ fi¯È ·ÌÂÙ¿ÎÏËÙ·. ∂ÓÙÔ‡ÙÔȘ, ›ÙÂ Ô ¿ÛÙÔÚ·˜ ‰ÂÓ Â›Ó·ÈÂÓÂÚÁfi˜ ÚˆÙ·Ú¯Èο ˆ˜ «Ì›Ûı·ÚÓÔ fiÚÁ·ÓÔ»,40 η٤¯ÔÓÙ·˜ ÙÈÌËÙÈ΋ ÌfiÓÔ ı¤ÛË, ‹·ÏÏÈÒ˜ ˘ËÚÂÙ› ·ÌÂÈ‚fiÌÂÓÔ˜ Ì ÂıÂÏÔÓÙÈΤ˜ ÙÈÌËÙÈΤ˜ ‰ˆÚ¤˜.41 ∫·È ¿ÏÈ, ˢËÚÂÛ›· ÙÔ˘ ˆ˜ ¿ÛÙÔÚ· ÌÔÚ› Ó· Û˘ÓÈÛÙ¿ ‰Â˘ÙÂÚÂ‡Ô˘Û· ··Û¯fiÏËÛË Î·ÈÌfiÓÔ ÁÈ· ÙËÓ Î¿Ï˘„Ë ÙˆÓ ÂÍfi‰ˆÓ ÙÔ˘Ø42 ‹ ÌÔÚ› Ó· ·ÔÂÌÊı› ·Ó¿ ¿Û· ÛÙÈÁ-Ì‹Ø ‹ ÂÈÎÚ·Ù› ¤Ó· ›‰Ô˜ ÈÂÚ·ÔÛÙÔÏÈ΋˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ Ì ÂÚÈÏ·ÓÒÌÂÓÔ˘˜ ÈÂÚÔ-΋ڢΘ,43 ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È ÌfiÓÔ Ì›· ÛÙÔ ÙfiÛÔ ÛÙÔ ›‰ÈÔ «Î‡Îψ̷», fiˆ˜ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ ªÂıÔ‰ÈÛÌÔ‡.44 ŸÔ˘ ‰È·ÙËÚ‹ıËΠÙÔ ·Í›ˆÌ· (Ì ÙËÓ ·Ú·-‰ÔÛȷ΋ ¤ÓÓÔÈ·), Î·È ÂÔ̤ӈ˜ Ë ÚÔ¸fiıÂÛË Ù˘ ıÂÔÏÔÁÈ΋˜ ηٷÏÏËÏfiÙËÙ·˜,45

33

40 ™ËÌÂ›Ô ÂÎΛÓËÛ˘ ÙˆÓ ¯·ÚÈÛÌ·ÙÈÎÒÓ ÂÍÂÁ¤ÚÛÂˆÓ ÙˆÓ Û¯ÈÛÌ·ÙÈÎÒÓ (Ù‡Ô˘ ºÔÍ [Fox] Î·È ·Úfi-ÌÔÈˆÓ ËÁÂÙÒÓ) ÛÙ· ÂÎÎÏËÛÈ¿ÛÌ·Ù· ¿ÓÙÔÙ ‹Ù·Ó Ô ·ÁÒÓ·˜ ηٿ ·ÙfiÌˆÓ Ô˘ ηÙ›¯·Ó ·ÍÈÒÌ·Ù·Î·È ·Ì›‚ÔÓÙ·Ó ·fi ÙËÓ ÂÓÔÚ›· ˆ˜ «Ì›Ûı·ÚÓ· fiÚÁ·Ó·», ηıÒ˜ Î·È Ô ·ÁÒÓ·˜ ˘¤Ú Ù˘ ·ÔÛÙÔÏÈ΋˜·Ú¯‹˜ Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ ÙÔ˘ ÎËÚ‡ÙÙÂÈÓ ¯ˆÚ›˜ ·ÌÔÈ‚‹ ÙÔ˘ ÔÌÈÏËÙ‹, Ô ÔÔ›Ô˜ ·Ú·ÎÈÓÂ›Ù·È ·fi ÙÔ ÕÁÈÔ¶Ó‡̷. ŒÓÙÔÓ˜ ·ÓÙÈ·Ú·ı¤ÛÂȘ ÛÙÔ ∫ÔÈÓÔ‚Ô‡ÏÈÔ ‰ÈÂÍ‹¯ıËÛ·Ó ÌÂٷ͇ ÙÔ˘ °ÎÔ‡ÓÙÁÔ˘ÈÓ, Ô·‰Ô‡ÙÔ˘ ∫ÔÈÓÔÙÈÛÌÔ‡, Î·È ÙÔ˘ ¶ÚÈÓ [Prynne], Ô ÔÔ›Ô˜ ÙÔÓ Î·ÙËÁfiÚËÛ fiÙÈ, ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙËÓ ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓË·Ú¯‹ ÙÔ˘, ›¯Â ·Ô‰Â¯Ù› «ÔÚÈÛÌfi ÙˆÓ ÚÔ˜ ÙÔ ˙ËÓ», ÂÓÒ Ô °ÎÔ‡ÓÙÁÔ˘ÈÓ ‰È·Î‹Ú˘ÙÙ ÙËÓ ·Ô‰Ô¯‹ÌfiÓÔ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ ÔÔ›Ô ¯ÔÚËÁÔ‡ÓÙ·Ó ÂıÂÏÔ˘Û›ˆ˜. ∏ ·Ú¯‹ fiÙÈ ı· ¤Ú ӷ ÂÈÙÚ¤ÔÓÙ·È ÌfiÓÔ ÔÈ ÂıÂ-ÏÔ‡ÛȘ Û˘ÓÂÈÛÊÔÚ¤˜ ÁÈ· ÙË Û˘ÓÙ‹ÚËÛË ÙˆÓ ·ÛÙfiÚˆÓ ÂÎÊÚ¿˙ÂÙ·È ÛÙÔ ·›ÙËÌ· ÙˆÓ Ô·‰ÒÓ ÙÔ˘ªÚ¿Ô˘Ó ÛÙÔÓ ∆˙¤È̘ ∞ã, ÙÔ 1603 (ÛËÌÂ›Ô 71: ÂÍÔ‡ Î·È Ë ‰È·Ì·ÚÙ˘Ú›· ηٿ Ù˘ «·È΋˜ ·ÌÔÈ‚‹˜»Î·È Ù˘ «Â‚Ú·˚΋˜ ‰ÂοÙ˘»).41 ∆Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ··ÈÙÔ‡ÓÙ·Ó ·fi fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÈÂÚÔ΋ڢΘ ÛÙË ™˘Ìʈӛ· ÙÔ˘ §·Ô‡ [Agreement ofthe People] Ù˘ 1 ª·˝Ô˘ 1649.42 Ÿˆ˜ ÔÈ ÙÔÈÎÔ› ÈÂÚÔ΋ڢΘ ÙˆÓ ªÂıÔ‰ÈÛÙÒÓ.43 ∆Ô 1793, Ô ªÂıÔ‰ÈÛÌfi˜ ηٿÚÁËÛ ÙȘ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÌÂٷ͇ ¯ÂÈÚÔÙÔÓËÌ¤ÓˆÓ Î·È ÌË ¯ÂÈÚÔÙÔÓË̤ӈÓÈÂÚÔÎËڇΈÓ. ªÂ ·˘Ù‹ ÙËÓ Ú¿ÍË, ÔÈ ÌË ¯ÂÈÚÔÙÔÓË̤ÓÔÈ ÂÚÈÏ·ÓÒÌÂÓÔÈ ÈÂÚÔ΋ڢΘ, Î·È ÂÔ̤-Óˆ˜ ÔÈ ÈÂÚ·fiÛÙÔÏÔÈ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ‹Ù·Ó ÔÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÔ› ÊÔÚ›˜ ÙÔ˘ ªÂıÔ‰ÈÛÌÔ‡, ÂÍÈÛÒıËÎ·Ó ÌÂÙÔ˘˜ ÈÂÚÔ΋ڢΘ, ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û ӷ ¯ÂÈÚÔÙÔÓ› Ë ·ÁÁÏÈηÓÈ΋ ÂÎÎÏËÛ›·. ŸÌˆ˜, Ù·˘-Ùfi¯ÚÔÓ· ÙÔ ÌÔÓÔÒÏÈÔ ÙÔ˘ ÎËÚ‡ÙÙÂÈÓ Û ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔ Î‡Îψ̷ Î·È Ù˘ ¯ÔÚ‹ÁËÛ˘ Ù˘ ı›·˜ ÌÂÙ¿-Ï˄˘ ‰È·ÙËÚ‹ıËΠˆ˜ ÚÔÓfiÌÈÔ ÙˆÓ ÂÚÈÏ·ÓÒÌÂÓˆÓ ÈÂÚÔÎËÚ‡ÎˆÓ ÌfiÓÔ. (∏ ·˘ÙfiÓÔÌË ¯ÔÚ‹ÁËÛËÙ˘ ı›·˜ ÌÂÙ¿Ï˄˘ ÙfiÙ ‰ÈÂÍ·ÁfiÙ·Ó ÂÈÙ˘¯Ò˜, fï˜ Î·È ¿ÏÈ Û ÒÚ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ·fi ÂÎ›Ó˜Ù˘ ›ÛËÌ˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜, Ù˘ ÔÔ›·˜ ÚÔÊ·Û›˙ÔÓÙ·Ó fiÙÈ ‹Ù·Ó ̤ÏË Î·È ÙÒÚ· fiˆ˜ Î·È ÚÈÓ.) Ÿˆ˜,·fi ÙÔ 1768 ‹‰Ë, ··ÁÔÚ¢fiÙ·Ó ÔÈ ÈÂÚÔ΋ڢΘ Ó· ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È Ì ηÓÔÓÈο ÎÔÛÌÈο ·ÁÁ¤ÏÌ·-Ù·Ø ·Ó·‰‡ıËΠ¤Ó·˜ Ó¤Ô˜ «ÎÏ‹ÚÔ˜». ∞fi ÙÔ 1836, ‰ÈÂÍ¿ÁÂÙ·È Â›ÛËÌË ¯ÂÈÚÔÙÔÓ›·. ∞¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔ˘˜ÈÂÚÔ΋ڢΘ ÙÔ˘ ΢ÎÏÒÌ·ÙÔ˜ ¤ÛÙÂÎ·Ó ÔÈ ‰ÈÔÚÈÛı¤ÓÙ˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÎÔÛÌÈÎÔ‡˜ ÙÔÈÎÔ› ÈÂÚÔ΋ڢΘ, ÔÈÔÔ›ÔÈ ·Ó·Ï¿Ì‚·Ó·Ó ÙÔ ÎËÚ‡ÙÙÂÈÓ ˆ˜ ÂÏ¿ÛÛÔÓ· ·ÔÛÙÔÏ‹. ¢ÂÓ Â›¯·Ó ‰Èη›ˆÌ· Ó· ¯ÔÚËÁÔ‡Ó ÙË ı›·ÌÂÙ¿ÏË„Ë Î·È ‰È¤ıÂÙ·Ó ‰ÈηÈÔ‰ÔÛ›· ÌfiÓÔ Û ÙÔÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù·. ∫·Ó›˜ ÛÙȘ ‰‡Ô ·˘Ù¤˜ ηÙËÁÔڛ˜ÈÂÚÔÎËÚ‡ÎˆÓ ‰Â ÊÔÚÔ‡Û ›ÛËÌÔ ¤Ó‰˘Ì·.44 ª¿ÏÈÛÙ·, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÛÙËÓ ∞ÁÁÏ›·, Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi Ù· «Î˘ÎÏÒÌ·Ù·» ¤¯Ô˘Ó ÌÂÙ·Ùڷ› ÛÂÌÈÎÚ¤˜ ÂÓÔڛ˜ Î·È Ë ÌÂٷΛÓËÛË ÙÔ˘ ¿ÛÙÔÚ· ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙË ÛÊ·›Ú· ÙÔ˘ ̇ıÔ˘. ªÔÏ·Ù·‡Ù·, ¤ˆ˜ ηÈÛ‹ÌÂÚ·, ıˆÚÂ›Ù·È fiÙÈ Ô ›‰ÈÔ˜ ¿ÛÙÔÚ·˜ ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ˘ËÚÂÙ› ÙÔ ›‰ÈÔ Î‡Îψ̷ ÁÈ· ‰È¿ÛÙËÌ·ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ·fi ÙÚ›· ¯ÚfiÓÈ·. ∂ÚfiÎÂÈÙÔ ÁÈ· ·ÁÁÂÏ̷ٛ˜ ÈÂÚÔ΋ڢΘ. OÈ «ÙÔÈÎÔ› ÈÂÚÔ΋ڢ-Θ», ·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ «ÚÔÛÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·Ó» ÔÈ ÂÚÈÏ·ÓÒÌÂÓÔÈ ÈÂÚÔ΋ڢΘ, ‹Ù·Ó, ÂÓÙÔ‡ÙÔȘ,¿ÓıÚˆÔÈ Ì ÎÔÛÌÈÎfi ¿ÁÁÂÏÌ· Î·È Ì ¿‰ÂÈ· Ó· ÎËÚ‡ÙÙÔ˘Ó, Ë ÔÔ›· (·Ú¯Èο) ¯ÔÚËÁÔ‡ÓÙ·Ó ÁÈ· ¤Ó·¤ÙÔ˜ οı ÊÔÚ¿. ∏ ‡·ÚÍ‹ ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó ·Ó·Áη›· ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ÏËıÒÚ·˜ ÙˆÓ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÒÓ Î·È ÙˆÓ·ÚÂÎÎÏËÛ›ˆÓ. ŸÌˆ˜, ÚÔ¿ÓÙˆÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÙÔ ÛÙ˘ÏÔ‚¿ÙË Ù˘ Ù·ÍÈ΋˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ Î·È Ù˘ ›·ÛË˜ÙˆÓ „˘¯ÒÓ. ŒÙÛÈ, ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó Î·Ù’ Ô˘Û›·Ó ÙÔ ÎÂÓÙÚÈÎfi fiÚÁ·ÓÔ Ù˘ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋˜ ÂÈı·Ú¯›·˜.45 ªÂٷ͇ ¿ÏψÓ, Ë ·ÓÙ›ıÂÛË ÙÔ˘ ∫ÚfiÌÁÔ˘ÂÏ ÛÙÔ «∫ÔÈÓÔ‚Ô‡ÏÈÔ ÙˆÓ ∞Á›ˆÓ» Ô͇ÓıËΠ̠·ÊÔÚÌ‹

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 33

Ì›· Ù¤ÙÔÈ· ÈηÓfiÙËÙ· ıˆÚÔ‡ÓÙ·Ó ·Ïfi Ù¯ÓÈÎfi Î·È ÂÍÂȉÈÎÂ˘Ì¤ÓÔ ÚÔ··ÈÙÔ‡-ÌÂÓÔ. ∂ÓÙÔ‡ÙÔȘ, Ë ·ÏËıÈÓ¿ ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈ΋ ·ÚÂÙ‹ ‹Ù·Ó ÙÔ ¯¿ÚÈÛÌ· Ù˘ ı›·˜ ¯¿ÚÈ-ÙÔ˜, Î·È ÔÈ ·Ú¯¤˜ ‹Ù·Ó ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈṲ̂Ó˜ ÚÔ˜ ÙË ‰È¿ÎÚÈÛ‹ ÙÔ˘.

OÈ ·Ú¯¤˜, fiˆ˜ ÔÈ «‰ÔÎÈÌ·ÛÙ¤˜» (triers) ÙÔ˘ ∫ÚfiÌÁÔ˘ÂÏ [Cromwell] (ÙÔÈοÛÒÌ·Ù· ÁÈ· ÙÔ ¯ÂÈÚÈÛÌfi ÙˆÓ ÈÛÙÔÔÈËÙÈÎÒÓ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ηٷÏÏËÏfiÙËÙ·˜) ηÈÔÈ «‰ÈÒÎÙ˜» [ejectors] (ÂÈı·Ú¯ÈÎfi ·Í›ˆÌ· ÙˆÓ ·ÛÙfiÚˆÓ),46 ¤Ú ӷ ÂÍÂÙ¿-ÛÔ˘Ó ÙËÓ Î·Ù·ÏÏËÏfiÙËÙ· ÙÔ˘ ¿ÛÙÔÚ· ÚÔ˜ ˘ËÚÂÛ›·. O ¯·ÚÈÛÌ·ÙÈÎfi˜ ¯·Ú·ÎÙ‹-Ú·˜ Ù˘ ÂÍÔ˘Û›·˜ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ‰È·ÙËÚ‹ıËΠηٿ ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ‰È·-ÙËÚ‹ıËÎÂ Ô ¯·ÚÈÛÌ·ÙÈÎfi˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ Ù˘ ȉÈfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ̤ÏÔ˘˜ ÛÙËÓ ›‰È· ÙËÓ ÎÔÈ-ÓfiÙËÙ·. ∞ÎÚÈ‚Ò˜ fiˆ˜ Ë ÛÙÚ·ÙÈ¿ ÙˆÓ ∞Á›ˆÓ ÙÔ˘ ∫ÚfiÌÁÔ˘ÂÏ Â¤ÙÚ ÌfiÓÔ ÛÂıÚËÛ΢ÙÈÎÒ˜ ηٿÏÏËÏ· ÚfiÛˆ· Ó· ¯ÔÚËÁÔ‡Ó ÙË £Â›· ∂˘¯·ÚÈÛÙ›·, ¤ÙÛÈ Î·È ÔÈÛÙÚ·ÙÈÒÙ˜ ÙÔ˘ ∫ÚfiÌÁÔ˘ÂÏ ·ÚÓÔ‡ÓÙ·Ó Ó· ¿Ó ÛÙË Ì¿¯Ë ˘fi ¤Ó·Ó ·ÍȈ̷ÙÈÎfi ÔÔÔ›Ô˜ ‰ÂÓ ·Ó‹Î ÛÙËÓ Î·ıËÁÈ·Ṳ̂ÓË ÎÔÈÓfiÙËÙ· ÙˆÓ Î·Ù¿ÏÏËÏ· ÂÍÔ˘ÛÈÔ‰ÔÙË̤-ÓˆÓ ·ÙfïÓ.47

∂ÛˆÙÂÚÈο, ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ Ù˘ Û¤ÎÙ·˜, ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡Û ÙÔ Ó‡̷ Ù˘ ÚÒÈ-Ì˘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ ·‰ÂÏÊÔÛ‡Ó˘, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ÚÒÙÔ˘˜ µ·ÙÈÛÙ¤˜Î·È ÙȘ Û ·˘ÙÔ‡˜ ·Ó·ÁfiÌÂÓ˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈΤ˜ ÔÌÔÏÔÁ›Â˜Ø ‹, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ, ··ÈÙÔ‡-ÓÙ·Ó Ë ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ «·‰ÂÏÊÔÛ‡Ó˘».48 ™Â ÔÚÈṲ̂Ó˜ Û¤ÎÙ˜ ıˆÚÔ‡ÓÙ·Ó Ù·ÌÔ‡ ÙÔÓ· ηٷʇÁÂÈ Î·Ó›˜ ÛÙ· ‰ÈηÛÙ‹ÚÈ·.49 ™Â ÂÚ›ÙˆÛË ·Ó¿Á΢, Ë ·ÌÔÈ‚·›··ÚˆÁ‹ ‹Ù·Ó ˘Ô¯ÚˆÙÈ΋.50 º˘ÛÈο, ‰ÂÓ ··ÁÔÚ‡ÔÓÙ·Ó ÔÈ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈΤ˜Û˘Ó·ÏÏ·Á¤˜ Ì ÌË Ì¤ÏË (·Ú¿ ÌfiÓÔ ÂÚÈÛÙ·Ûȷο, Û ÂÓÙÂÏÒ˜ ·ÎÚ·›Â˜ ÎÔÈÓfiÙË-Ù˜).

34

ÙÔ ˙‹ÙËÌ· ÙˆÓ ·ÓÂÈÛÙËÌ›ˆÓ (Ù· ÔÔ›· Ì ÙË ÚÈ˙È΋ ηٿÚÁËÛË Ù˘ ‰ÂοÙ˘ Î·È Ù˘ ·ÌÔÈ‚‹˜ ÙˆÓ·ÛÙfiÚˆÓ ·fi Ù· ¤ÛÔ‰· Ù˘ ÂÓÔÚ›·˜ ı· ›¯·Ó ηٷÚÚ‡ÛÂÈ). O ∫ÚfiÌÁÔ˘ÂÏ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·Ô-Ê·Û›ÛÂÈ ÙÔ Ì·Ú·ÛÌfi ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÛÙÈÎÒÓ È‰Ú˘Ì¿ÙˆÓ, Ù· ÔÔ›·, ˆÛÙfiÛÔ, ηٿ ÙÔ˘˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ÂΛÓÔ˘˜ ÚÔÔÚ›˙ÔÓÙ·Ó ÂȉÈο ÁÈ· ÙËÓ Âη›‰Â˘ÛË ÙˆÓ ıÂÔÏfiÁˆÓ.46 ™‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÚfiÙ·ÛË ÙÔ˘ 1652 Î·È Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ›Û˘ ÛÂ Û˘Ìʈӛ· Ì ÙÔ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfiηٷÛÙ·ÙÈÎfi ÙÔ˘ 1654.47 ŒÓ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·Ú·Ù›ıÂÙ·È ÛÙÔÓ Gardiner, Fall of the Monarchy, ÙfiÌÔ˜ π, Û. 380.48 ∂›Û˘, Ë OÌÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ O˘¤ÛÙÌÈÓÛÙÂÚ (XXVI, π) ηıÈÂÚÒÓÂÈ ÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ ÂÛˆÙÂÚÈ΋˜ Î·È Â͈-ÙÂÚÈ΋˜ ˘Ô¯Ú¤ˆÛ˘ Ù˘ ·ÏÏËÏÔ‚Ô‹ıÂÈ·˜. À¿Ú¯ÂÈ ÏËıÒÚ· ·ÓÙ›ÛÙÔȯˆÓ ηÓfiÓˆÓ Û fiϘ ÙȘۤÎÙ˜.49 OÈ ªÂıÔ‰ÈÛÙ¤˜ Û˘¯Ó¿ ÚÔÛ¿ıËÛ·Ó Ó· ·ÔÙÚ¤„Ô˘Ó ÙËÓ ÚÔÛÊ˘Á‹ Û ÎÔÛÌÈÎfi ‰ÈηÛÙ‹ Ì ·Ô-ÔÌ‹. ∞fi ÙËÓ ¿ÏÏË, Û ·ÚÎÂÙ¤˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÂÁηı›‰Ú˘Û·Ó ·Ú¯¤˜ ÛÙȘ Ôԛ˜ ÌÔÚÔ‡Û οÔÈÔ˜Ó· ·Â˘ı˘Óı›, Â¿Ó ÔÈ ÔÊÂÈϤÙ˜ ÙÔ˘ ‰ÂÓ ÙÔÓ Ï‹ÚˆÓ·Ó ÂÁη›Úˆ˜.50 ∫¿ı ÂÚ›ÙˆÛË ·‰˘Ó·Ì›·˜ ÏËڈ̋˜ ÛÙÔÓ ÚÒÈÌÔ ªÂıÔ‰ÈÛÌfi ·ÔÙÂÏÔ‡Û ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Âͤٷ-Û˘ ·fi ÙÔ˘˜ ·‰ÂÏÊÔ‡˜. ∏ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ¯ÚÂÒÓ ¯ˆÚ›˜ ÙË ‚¤‚·ÈË ÚÔÔÙÈ΋ Ù˘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ·˜ ·ÔÏË-ڈ̋˜ ÙÔ˘˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Û ·›ÙÈÔ ·ÔÎÏÂÈÛÌÔ‡ – ÂÍÔ‡ Î·È Ë ·ÍÈÔÏfiÁËÛË Ù˘ ÊÂÚÂÁÁ˘fiÙËÙ·˜. ¶‚. ÙËÓ·fiÊ·ÛË ÙˆÓ ÔÏÏ·Ó‰ÈÎÒÓ Û˘Ófi‰ˆÓ, Ë ÔÔ›· ·Ú·Ù›ıÂÙ·È ÛÙË ÛËÌ›ˆÛË 18. ∏ ˘Ô¯Ú¤ˆÛË Ó· ‚ÔËı¿Î·Ó›˜ ÙÔÓ ·‰ÂÏÊfi Û ¤ÎÙ·ÎÙ˜ ÂÚÈÛÙ¿ÛÂȘ ηıÔÚ›˙ÂÙ·È, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÛÙËÓ ÔÌÔÏÔÁ›· ÙÔ˘‚·ÙÈÛÙ‹ ÿÓÛÂÚÓÙ ∫ÓfiÏȘ (ÛÙ. 28) Ì ÙË ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋ ÂÈʇϷÍË fiÙÈ ·˘Ùfi ‰Â ı· ¤Ú ӷ ÂË-Ú¿˙ÂÈ ÙËÓ ÈÂÚfiÙËÙ· Ù˘ ÂÚÈÔ˘Û›·˜. ¶ÂÚÈÛÙ·Ûȷο, Î·È Ì ȉȷ›ÙÂÚË ÛÎÏËÚfiÙËÙ· (fiˆ˜ ÛÙËÓ Ï·Ù-ÊfiÚÌ· ÙÔ˘ ∫¤ÈÌÚÈÙ˙ ÙÔ˘ 1647, ¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ 1653, 7, Ó. VI), ˘ÂÓı˘Ì›˙ÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔ˘˜ ÙÔηı‹ÎÔÓ ÙÔ˘˜ Ó· ÎÈÓËıÔ‡Ó ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÌÂÏÒÓ Ù· ÔÔ›· ˙Ô˘Ó «¯ˆÚ›˜ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ÎÏ›ÛË» ‹ Û˘ÌÂÚÈʤ-ÚÔÓÙ·È «Ì ÔÏÈÁˆÚ›· ·Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙËÓ ÎÏ›ÛË ÙÔ˘˜».

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 34

∫È fï˜, ‹Ù·Ó ·˘ÙÔÓfiËÙÔ fiÙÈ Î·Ó›˜ ÔÚı¿ ÚÔÙÈÌÔ‡Û ÙÔ˘˜ ·‰ÂÏÊÔ‡˜ ÙÔ˘.51

∞fi ÙËÓ ·Ú¯‹ ÎÈfiÏ·˜, ··ÓÙ¿Ù·È ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ÙˆÓ ÈÛÙÔÔÈËÙÈÎÒÓ (·Ó·ÊÔÚÈο ÌÂÙËÓ È‰ÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ̤ÏÔ˘˜ Î·È ÙË ‰È·ÁˆÁ‹),52 Ù· ÔÔ›· ¯ÔÚËÁÔ‡ÓÙ·Ó ÛÙ· ̤ÏË Ô˘ÌÂÙ·ÎÈÓÔ‡ÓÙ·Ó Û οÔÈÔ ¿ÏÏÔ Ì¤ÚÔ˜. ∏ ÊÈÏ·ÓıÚˆÈ΋ ‰Ú¿ÛË ÙˆÓ ∫Ô˘·Î¤ÚˆÓ›¯Â Âͷψı› ÙfiÛÔ Ôχ Ô˘, ˆ˜ Û˘Ó¤ÂÈ· ÙˆÓ ÂÈ‚·Ú‡ÓÛÂˆÓ Ô˘ ÚÔ¤Î˘Ù·Ó,Ë Ù¿ÛË ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÚÔ·Á¿Ó‰· ÙÂÏÈο ·Ô‰˘Ó·ÌÒıËΠÛÔ‚·Ú¿. ∏ Û˘ÓÔ¯‹ ÙˆÓÂÎÎÏËÛÈ·ÛÌ¿ÙˆÓ ‹Ù·Ó ÙfiÛÔ ÌÂÁ¿ÏË, ÒÛÙ ‡ÏÔÁ· ıˆÚÂ›Ù·È fiÙÈ ˘‹ÚÍ ¤Ó·˜ ·fiÙÔ˘˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ Ô˘ ηıfiÚÈÛ·Ó ÙÔ˘˜ ÔÈÎÈÛÌÔ‡˜ Ù˘ ¡¤·˜ ∞ÁÁÏ›·˜. ™Â ·ÓÙ›ıÂÛËÌ ÙÔ ¡fiÙÔ, ÔÈ ÔÈÎÈÛÌÔ› Ù˘ ¡¤·˜ ∞ÁÁÏ›·˜ ‹Ù·Ó ÁÂÓÈο Û˘Ì·Á›˜ ηÈ, ÂÍ·Ú¯‹˜,ηı·Ú¿ ·ÛÙÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·.53

∂›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜ ˆ˜ Û fiÏ· ·˘Ù¿ Ù· ÛËÌ›· ÔÈ Û‡Á¯ÚÔÓ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ ÙˆÓ ·ÌÂ-ÚÈηÓÈÎÒÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ Î·È ÙˆÓ Û˘ÏÏfiÁˆÓ Ô˘ ÔÌÔÈ¿˙Ô˘Ó ÚÔ˜ ÙȘۤÎÙ˜, fiˆ˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊËÎ·Ó ÛÙËÓ ·Ú¯‹ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÂÚÁ·Û›·˜, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ˆ˜·Â˘ı›·˜ ·fiÙÔη, ÛÙÔȯ›· Î·È Î·Ù¿ÏÔÈ· ÙˆÓ Û˘ÓıËÎÒÓ ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ οÔÙ‰¤ÛÔ˙·Ó Û fiϘ ÙȘ ·ÛÎËÙÈΤ˜ Û¤ÎÙ˜ Î·È ·Ú·Û˘Ó·ÁˆÁ¤˜. ™‹ÌÂÚ· ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·ÈÛ ·Ú·ÎÌ‹. ∏ Ì·ÚÙ˘Ú›· ÁÈ· ÙËÓ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈ΋ «˘ÂÚËÊ¿ÓÂÈ· ÁÈ· ÙËÓ Î¿ÛÙ·» Ô˘¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ Ù· ̤ÏË Ù˘ Û¤ÎÙ·˜ ˘‹Ú¯Â ÎÈfiÏ·˜ ·fi ÙËÓ ·Ú¯‹.54

∆ÒÚ·, ÔÈÔ Ì¤ÚÔ˜ fiÏ˘ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ·Ó¿Ù˘Í˘ ›¯Â Î·È ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ¤¯ÂÈÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈ΋ ÛËÌ·Û›· ÁÈ· ÙÔ Úfi‚ÏËÌ¿ Ì·˜Ø O ·ÊÔÚÈÛÌfi˜Î·Ù¿ ÙÔ ªÂÛ·›ˆÓ· ›Û˘ ›¯Â Û˘Ó¤ÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ Î·È Ù· ÔÏÈÙÈο ‰ÈηÈ-ÒÌ·Ù·. ∂›ÛËÌ·, ·˘Ù¤˜ ‹Ù·Ó ·ÎfiÌË ÛÎÏËÚfiÙÂÚ˜ ÂΛ fiÔ˘ ˘Ê›ÛÙ·ÙÔ ÂÏ¢ıÂÚ›·ÙˆÓ ÛÂÎÙÒÓ. ∂ÈϤÔÓ, ηٿ ÙÔ ªÂÛ·›ˆÓ·, ÌfiÓÔ ÔÈ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔ› ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó·¤¯Ô˘Ó Ï‹ÚË ÔÏÈÙÈο ‰ÈηÈÒÌ·Ù·. ™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ªÂÛ·›ˆÓ·, ›Û˘, ‹Ù·Ó‰˘Ó·Ùfi Ó· ÎÈÓËı› ηÓ›˜ ̤۷ ·fi ÙȘ ÂÈı·Ú¯ÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜ ÂÓ·-ÓÙ›ÔÓ ÂÈÛÎfiÔ˘ Ô ÔÔ›Ô˜ ‰ÂÓ ·ÔÏ‹ÚˆÓ ٷ ¯Ú¤Ë ÙÔ˘ ηÈ, fiˆ˜ ¤¯ÂÈ ‰Â›ÍÂÈ ÌÂfiÌÔÚÊÔ ÙÚfiÔ Ë ÕÏÔ˚˜ ™Ô‡ÏÙ [Aloys Schulte], Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ·˘Ù‹ ÚÔÛ¤‰È‰ÂÛÙÔÓ Â›ÛÎÔÔ ÈÛÙˆÙÈ΋ ηٿٷÍË ¿Óˆ Î·È ¤Ú· ·fi ¤Ó·Ó ÎÔÛÌÈÎfi Ú›ÁÎÈ·.

35

51 ™ÙÔ˘˜ ªÂıÔ‰ÈÛÙ¤˜ ·˘Ùfi ÚԉȷÁÚ¿ÊÂÙ·È ÚËÙÒ˜.52 ™ÙÔ˘˜ ªÂıÔ‰ÈÛÙ¤˜, ·˘Ù¿ Ù· ÈÛÙÔÔÈËÙÈο ‰È·ÁˆÁ‹˜ ·Ú¯Èο ¤Ú ӷ ·Ó·ÓÂÒÓÔÓÙ·È Î¿ı ÙÚÂȘ̋Ó˜. OÈ ·Ï·ÈÔ› ∞ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔÈ, fiˆ˜ ÛËÌÂÈÒÓÂÙ·È ·Ú·¿Óˆ, ¯ÔÚËÁÔ‡Û·Ó ÙË £Â›· ∂˘¯·ÚÈÛÙ›·ÌfiÓÔ ÛÙÔ˘˜ ηÙfi¯Ô˘˜ ÂÈÛÈÙËÚ›ˆÓ. ªÂٷ͇ ÙˆÓ µ·ÙÈÛÙÒÓ, ¤Ó·˜ ÓÂÔÂÈÛ·¯ı›˜ ÛÙËÓ ÎÔÈÓfiÙËÙ· ÌÔ-ÚÔ‡Û ӷ Á›ÓÂÈ ‰ÂÎÙfi˜ ÛÙÔ ÂÎÎÏËÛ›·ÛÌ· ÌfiÓÔ ÌÂ Û˘ÛÙ·ÙÈ΋ ÂÈÛÙÔÏ‹ ·fi ÙÔ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ ÂÎÎÏË-Û›·ÛÌ¿ ÙÔ˘: ‚. ÙÔ ·Ú¿ÚÙËÌ· ÛÙËÓ ¤Î‰ÔÛË Ù˘ OÌÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ ÿÓÛÂÚÓÙ ∫ÓfiÏȘ ÙÔ˘ 1689 (WestChester, Pa., 1827). ∞ÎfiÌË Î·È ÔÈ ÙÚÂȘ ∫ÔÈÓfiÙËÙ˜ ÙˆÓ µ·ÙÈÛÙÒÓ ÙÔ˘ ÕÌÛÙÂÚÓÙ·Ì ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘‰¤Î·ÙÔ˘ ¤ÎÙÔ˘ ·ÈÒÓ· ›¯·Ó ÙÔ ›‰ÈÔ Û‡ÛÙËÌ·, ÙÔ ÔÔ›Ô ¤ÎÙÔÙ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ·ÓÙÔ‡. ™Ù˪·Û·¯Ô˘Û¤ÙË, ·fi ÙÔ 1669, ¤Ó· ÈÛÙÔÔÈËÙÈÎfi ·fi ÙÔÓ ÈÂÚÔ΋ڢη Î·È ÙÔ˘˜ ›ÏÂÎÙÔ˘˜ ¿Ó‰Ú˜ۯÂÙÈÎfi Ì ÙÔ ÔÚıfi ‰fiÁÌ· Î·È ÙË ‰È·ÁˆÁ‹ ·ÔÙÂÏ› Ì·ÚÙ˘Ú›· ÙÔ˘ fiÙÈ Ô Î¿ÙÔ¯Ô˜ ‰È·ı¤ÙÂÈ Ù· ··È-ÙÔ‡ÌÂÓ· ÚÔÛfiÓÙ· ÁÈ· ÙËÓ ·fiÎÙËÛË ˘ËÎÔfiÙËÙ·˜. ∆Ô ÈÛÙÔÔÈËÙÈÎfi ·˘Ùfi ·ÓÙÈη٤ÛÙËÛ ÙËÓ ·Ô-‰Ô¯‹ ÛÙË £Â›· ∂˘¯·ÚÈÛÙ›·, Ë ÔÔ›· ··ÈÙÔ‡ÓÙ·Ó ·Ú¯Èο.53 O ¡ÙfiÈÏ, ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ì ·Ú·ı¤ÛÂÈ Î·Ù’ ·ӿÏË„Ë, ·Ô‰›‰ÂÈ ÙÔ ‚ÈÔÌ˯·ÓÈÎfi ¯·Ú·-ÎÙ‹Ú· Ù˘ ¡¤·˜ ∞ÁÁÏ›·˜, Û ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙȘ ·ÁÚÔÙÈΤ˜ ·ÔÈ˘, Û’ ·˘Ùfi ÙÔÓ ·Ú¿ÁÔÓÙ·.54 ¶‚., ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Ù· Û¯fiÏÈ· ÙÔ˘ ¡ÙfiÈÏ ÁÈ· ÙȘ Û˘Óı‹Î˜ ÔÈ Ôԛ˜ ηıfiÚÈ˙·Ó ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ı¤ÛË ÛÙË ¡¤· ∞ÁÁÏ›·, fiÔ˘, ÙËÓ ·ÚÈÛÙÔÎÚ·Ù›· ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÔÈ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȘ Ô˘ ‹Ù·Ó ÊÔÚ›˜ Ù˘·Ï·È¿˜ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ÁÚ·ÌÌ·ÙÂȷ΋˜ ·Ú¿‰ÔÛ˘, Î·È fi¯È ÔÈ «¤¯Ô˘Û˜ Ù¿ÍÂȘ».

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 35

OÌÔ›ˆ˜, ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ˆ˜ ¤Ó·˜ ÚÒÛÔ˜ ÏÔ¯·Áfi˜ ˘Ê›ÛÙ·ÙÔ ·ÔÛÙÚ¿Ù¢ÛË, Â¿Ó ‰ÂÓ‹Ù·Ó ÈηÓfi˜ Ó· ÏËÚÒÛÂÈ Ù· ¯Ú¤Ë ÙÔ˘, ÙÔ˘ ÚÔÛ¤‰È‰Â ˘„ËÏfiÙÂÚË ÈÛÙˆÙÈ΋ ηٿ-Ù·ÍË. ∫·È ÙÔ ›‰ÈÔ ›Û¯˘Â ÁÈ· ÙÔ ÁÂÚÌ·Ófi ÊÔÈÙËÙ‹ Ô˘ ‹Ù·Ó ̤ÏÔ˜ ÊÔÈÙËÙÈ΋˜ ·‰ÂÏ-ÊfiÙËÙ·˜. ∏ ÚÔÊÔÚÈ΋ ÂÍÔÌÔÏfiÁËÛË Î·È Ë ÂÈı·Ú¯È΋ ÈÛ¯‡˜ Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜ ÛÙˉȿÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ªÂÛ·›ˆÓ· ·Ú›¯·Ó ›Û˘ Ù· ̤۷ ÁÈ· ÙËÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈ΋ ÂÈ-‚ÔÏ‹ Ù˘ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋˜ ÂÈı·Ú¯›·˜. ∆¤ÏÔ˜, ÁÈ· ÙËÓ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛË Î¿ÔÈ·˜ ÓÔÌÈ-΋˜ ·Í›ˆÛ˘, Ë Â˘Î·ÈÚ›· Ô˘ ÚÔÛ¤ÊÂÚÂ Ô fiÚÎÔ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÂÎÌÂ-Ù¿ÏÏ¢Û˘, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ‰È·ÛÊ·ÏÈÛÙ› Ô ·ÊÔÚÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ÔÊÂÈϤÙË.

™Â fiϘ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ, ˆÛÙfiÛÔ, ÔÈ ÌÔÚʤ˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ ÔÈ Ôԛ˜·ÔÙ¤ÏÂÛ·Ó ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÚÔÙ›ÌËÛ˘ ‹ ··ÁfiÚ¢Û˘ ̤۷ Û ٤ÙÔȘ Û˘Óı‹Î˜ ‹Ì ٤ÙÔÈ· ̤۷ ‹Ù·Ó ηı’ ÔÏÔÎÏËÚ›· ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ·fi ÂΛӘ ÙȘ Ôԛ˜ ˘¤-ı·Ï ‹ η٤ÛÙÂÏÏÂ Ô ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÎfi˜ ·ÛÎËÙÈÛÌfi˜. ªÂ ÙÔÓ ˘ÔÏÔ¯·Áfi, ÁÈ· ·Ú¿-‰ÂÈÁÌ·, ‹ ÙÔ ÊÔÈÙËÙ‹ Ô ÔÔ›Ô˜ ‹Ù·Ó ̤ÏÔ˜ ·‰ÂÏÊfiÙËÙ·˜, Î·È Èı·Ófiٷٷ Î·È Ì ÙÔÓ›ÛÎÔÔ Â›Û˘, Ë Â·˘ÍË̤ÓË ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÊÂÚÂÁÁ˘fiÙËÙ·˜ ·ÛÊ·ÏÒ˜ ‰Â ÛÙËÚÈ-˙fiÙ·Ó ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÚÔÛˆÈÎÒÓ ·ÚÂÙÒÓ Î·Ù¿ÏÏËÏˆÓ ÁÈ· ÙȘ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂÈ˜Ø Î·ÈÛÂ Û˘Ó¿ÚÙËÛË Ì ·˘Ù‹ ÙËÓ ·Ú·Ù‹ÚËÛË: ·ÚfiÏÔ Ô˘ ÔÈ ÂÈÙÒÛÂȘ Î·È ÛÙȘ ÙÚÂȘÂÚÈÙÒÛÂȘ ÛÙfi¯Â˘·Ó ÛÙËÓ ›‰È· ηÙ‡ı˘ÓÛË, ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ·Ó Ì ÙÚfiÔ˘˜ ‰È·ÊÔÚÂ-ÙÈÎÔ‡˜. ∏ ÌÂ۷ȈÓÈ΋ ÂÈı·Ú¯›·, fiˆ˜ Î·È Ë ÂÈı·Ú¯›· Ù˘ ÏÔ˘ıËÚ·ÓÈ΋˜ ÂÎÎÏË-Û›·˜, ÚÒÙÔÓ, ÂίˆÚ‹ıËΠÛÙÔÓ Î¿ÙÔ¯Ô ÙÔ˘ ·ÍÈÒÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ¿ÛÙÔÚ·Ø ‰Â‡ÙÂÚÔÓ, ËÂÈı·Ú¯›· ·˘Ù‹ ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ –ÛÙÔ ‚·ıÌfi Ô˘ ηÙfiÚıˆÛ ӷ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ– Ì·˘Ù·Ú¯Èο Ì¤Û·Ø Î·È, ÙÚ›ÙÔÓ, ¤‚·Ï ÔÈÓ¤˜ Î·È fiÚÈÛ ¤·ıÏ· › Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤-ÓˆÓ ·ÙÔÌÈÎÒÓ Ú¿ÍˆÓ.

∏ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋ ÂÈı·Ú¯›· ÙˆÓ ¶Ô˘ÚÈÙ·ÓÒÓ Î·È ÙˆÓ ÛÂÎÙÒÓ ÂίˆÚ‹ıËÎÂ,ÚÒÙÔÓ, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÂÓ Ì¤ÚÂÈ, Î·È Û˘¯Ó¿ ÛÙÔ Û‡ÓÔÏfi Ù˘, ÛÙÔ˘˜ ÎÔÛÌÈÎÔ‡˜.¢Â‡ÙÂÚÔÓ, ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ ̤ۈ Ù˘ ·Ó¿Á΢ Ó· ‰È·ÙËÚ› Ô Î·ı¤Ó·˜ Ù· ÎÂÎÙË̤ӷÙÔ˘Ø Î·È, ÙÚ›ÙÔÓ, ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ ‹, ·Ó ı¤ÏÂÙÂ, ¤ÏÂÍ ·ÚÂÙ¤˜. ∆Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ·˘ÙfiÛËÌÂ›Ô Â›Ó·È Î·È ÙÔ Ï¤ÔÓ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi.

∆Ô Ì¤ÏÔ˜ Ù˘ Û¤ÎÙ·˜ (‹ Ù˘ ·Ú·Û˘Ó·ÁˆÁ‹˜) ¤Ú ӷ ‰È·ı¤ÙÂÈ ·ÚÂÙ¤˜ ÂÓfi˜ÔÚÈṲ̂ÓÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÂÈÛ·¯ı› ÛÙÔÓ Î‡ÎÏÔ Ù˘ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜. ∆Ô Ó·Â›Ó·È Î·Ó›˜ ÚÔÈÎÈṲ̂ÓÔ˜ Ì ٤ÙÔȘ ·ÚÂÙ¤˜ ‹Ù·Ó ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍËÙÔ˘ ÔÚıÔÏÔÁÈÛÙÈÎÔ‡ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡, fiˆ˜ ηٷ‰Â›¯ıËΠÛÙÔ ÚÒÙÔ‰ÔΛÌÈÔ.55 ¶ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ‰È·ÙËÚ‹ÛÂÈ Î·Ó›˜ Ù· ÎÂÎÙË̤ӷ Û ·˘Ùfi ÙÔÓ Î‡ÎÏÔ,ÙÔ Ì¤ÏÔ˜ ¤Ú ӷ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ Î·Ù’ ·ӿÏË„Ë fiÙÈ ‹Ù·Ó ÚÔÈÎÈṲ̂ÓÔ Ì ·˘Ù¤˜ÙȘ ·ÚÂÙ¤˜. ∞Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·Ó ÂÓÙfi˜ ÙÔ˘ ‰È·ÚÎÒ˜ Î·È ·‰È¿ÎÔ·. °È·Ù›, fiˆ˜ Ë Ì·Î·-ÚÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ ÛÙÔ Â¤ÎÂÈÓ·, ÔÏfiÎÏËÚË Ë ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ‡·ÚÍ‹ ÙÔ˘ ÛÙÔ Â‰Ò Î·È ÙÒÚ·ÂÍ·ÚÙÈfiÙ·Ó ·fi ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· Ó· «·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ» ÙȘ ·ÚÂÙ¤˜ ÙÔ˘. ∏ ηıÔÏÈ΋ ÔÌÔ-ÏÔÁ›· ·Ì·ÚÙÈÒÓ ·ÔÙÂÏÔ‡ÛÂ, ·ӷϷ̂¿ÓÔ˘ÌÂ, Û˘ÁÎÚÈÙÈο ÙÚfiÔ ·Ó·ÎÔ‡ÊÈÛ˘ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ ·fi ÙËÓ ÙÚÔÌ·ÎÙÈ΋ ÂÛˆÙÂÚÈ΋ ›ÂÛË, ˘fi ÙËÓ ÔÔ›· ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Û˘ÓÂ-¯Ò˜ ÙÔ Ì¤ÏÔ˜ Ù˘ Û¤ÎÙ·˜ ·Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙË ‰È·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘. O ÙÚfiÔ˜ Ì ÙÔÓ ÔÔ›ÔÛ˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ÔÚıfi‰Ô͘ Î·È ÂÙÂÚfi‰Ô͘ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ˜ ÙÔ˘ªÂÛ·›ˆÓ· ˘‹ÚÍ·Ó Úfi‰ÚÔÌÔÈ ÙˆÓ ·ÛÎËÙÈÎÒÓ ÔÌÔÏÔÁÈÒÓ ÙÔ˘ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌÔ‡

36

55 ∏ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋ ∏ıÈ΋ Î·È ÙÔ ¶Ó‡̷ ÙÔ˘ ∫·ÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡.

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 36

‰Â ı· Û˘˙ËÙËı› ÛÙÔ ·ÚfiÓ ‰ÔΛÌÈÔ.™‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË ÂÌÂÈÚ›·, ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚÔ Ì¤ÛÔ ‰ËÌÈÔ˘Ú-

Á›·˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ ·fi ÙËÓ ·Ó·ÁηÈfiÙËÙ· Ó· ‰È·ÙËÚ› ηÓ›˜Ù· ÎÂÎÙË̤ӷ ÛÙÔÓ Î‡ÎÏÔ ÙˆÓ Û˘Ó·Ó·ÛÙÚÔÊÒÓ ÙÔ˘. ∏ ‰È·Ú΋˜ Î·È ·‰È¿ÏÂÈÙËËıÈ΋ ÂÈı·Ú¯›· ÙˆÓ ÛÂÎÙÒÓ ‹Ù·Ó, ÂÔ̤ӈ˜, Û˘Ó‰Â‰Â̤ÓË Ì ÙËÓ ·ÔÏ˘Ù·Ú¯È΋ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋ ÂÈı·Ú¯›·, ηıÒ˜ Ë ÔÚıÔÏÔÁÈÛÙÈ΋ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· Î·È Ë ÂÈÏÔÁ‹ ÙˆÓ·ÚÂÙÒÓ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì ÙËÓ Ù¿ÍË Î·È ÙËÓ ··ÁfiÚ¢ÛË.

∞fi ·˘Ù‹, ηıÒ˜ Î·È ·fi οı ¿ÏÏË ¿Ô„Ë, ÔÈ Ô˘ÚÈÙ·ÓÈΤ˜ Û¤ÎÙ˜ ·ÔÙÂ-ÏÔ‡Ó ÙÔ˘˜ ϤÔÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘˜ ÊÔÚ›˜ Ù˘ ÂÓ‰ÔÎfiÛÌÈ·˜ ÌÔÚÊ‹˜ ÙÔ˘ ·ÛÎËÙÈ-ÛÌÔ‡. ∂ÈϤÔÓ, ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙËÓ ÈÔ ÛÙ·ıÂÚ‹, Î·È ˘fi Ì›· ¤ÓÓÔÈ· ÙË ÌfiÓË ÛÙ·ıÂ-Ú‹, ·ÓÙ›ıÂÛË ÛÙÔÓ ÔÈÎÔ˘ÌÂÓÈÛÌfi Ù˘ ∫·ıÔÏÈ΋˜ ∂ÎÎÏËÛ›·˜ – ÂÓfi˜ ηٷӷÁηÛÙÈ-ÎÔ‡ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ ÁÈ· ÙËÓ ·ÔÓÔÌ‹ ¯¿ÚÈÙÔ˜. OÈ Ô˘ÚÈÙ·ÓÈΤ˜ Û¤ÎÙ˜ ¤ıÂÛ·Ó ÙÔϤÔÓ ÈÛ¯˘Úfi ·ÙÔÌÈÎfi Û˘ÌʤÚÔÓ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ·˘ÙÔÂÎÙ›ÌËÛ˘ ÛÙËÓ ˘ËÚÂÛ›··˘Ù‹˜ Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜. ŒÙÛÈ, Ù· ·ÙÔÌÈο ΛÓË-ÙÚ· Î·È Ù· ÚÔÛˆÈο Û˘ÌʤÚÔÓÙ· Ù¤ıËÎ·Ó Â›Û˘ ÛÙËÓ ˘ËÚÂÛ›· Ù˘ ‰È·Ù‹ÚË-Û˘ Î·È ‰È¿¯˘Û˘ Ù˘ «·ÛÙÈ΋˜» Ô˘ÚÈÙ·ÓÈ΋˜ ËıÈ΋˜, Ì fiÏ· Ù· ·Ú·ÎÏ¿‰È· Ù˘.∞˘Ùfi Â›Ó·È ·Ôχو˜ ηıÔÚÈÛÙÈÎfi ÁÈ· ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· ‰È›ۉ˘Û‹˜ Ù˘ Î·È ÙȘ ÈÛ¯˘-Ú¤˜ ÂȉڿÛÂȘ Ù˘.

∂·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘ÌÂ, ‰ÂÓ Â›Ó·È ÙÔ ËıÈÎfi ‰fiÁÌ· Ì›·˜ ıÚËÛΛ·˜, ·ÏÏ¿ ÂΛÓË ËÌÔÚÊ‹ ËıÈ΋˜ ‰È·ÁˆÁ‹˜ › Ù˘ ÔÔ›·˜ Ù›ıÂÓÙ·È Ù· ¤·ıÏ· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÛËÌ·Û›·.56

∆¤ÙÔÈ· ¤·ıÏ· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó Ì¤Ûˆ Ù˘ ÌÔÚÊ‹˜ Î·È Ù˘ ˘fiÛÙ·Û˘ ÙˆÓ ·ÓÙ›ÛÙÔȯˆÓıÂÒÓ Ù˘ ÛˆÙËÚ›·˜. ∫·È Ì›· Ù¤ÙÔÈ· ‰È·ÁˆÁ‹ Û˘ÓÈÛÙ¿ ÙÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi «‹ıÔ˜»«Î¿ÔÈÔ˘», Ì ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁÈ΋ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ fiÚÔ˘. ∫·Ù¿ ÙÔÓ ¶Ô˘ÚÈÙ·ÓÈÛÌfi, ˉȷÁˆÁ‹ ·˘Ù‹ ·ÔÙÂÏÔ‡Û ¤Ó·Ó ‚¤‚·ÈÔ ÌÂıÔ‰ÈÎfi Î·È ÔÚıÔÏÔÁÈÛÙÈÎfi ÙÚfiÔ ˙ˆ‹˜,Ô ÔÔ›Ô˜ –‰Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ Û˘ÓıËÎÒÓ– ÚÔÏ›·Ó ÙÔ ¤‰·ÊÔ˜ ÁÈ· ÙÔ«Ó‡̷» ÙÔ˘ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡. ∆· ¤·ıÏ· ıÂÛÌÔıÂÙ‹ıËÎ·Ó ÁÈ· ÂΛ-ÓÔ˘˜ Ô˘ ı· «·Ô‰Â›ÎÓ˘·Ó» ÙȘ ·ÚÂÙ¤˜ ÙÔ˘˜ ÂÓÒÈÔÓ ÙÔ˘ £ÂÔ‡ ˘fi ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘›Ù¢Í˘ Ù˘ ÛˆÙËÚ›·˜, Ë ÔÔ›· ··ÓÙ¿Ù·È Û fiϘ ÙȘ Ô˘ÚÈÙ·ÓÈΤ˜ ÔÌÔÏÔÁ›Â˜.«∞Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ» ηÓ›˜ ÙȘ ·ÚÂÙ¤˜ ÙÔ˘ ÂÓÒÈÔÓ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ‰È·ÙË-Ú› Ù· ÎÔÈÓˆÓÈο ÎÂÎÙË̤ӷ ÂÓÙfi˜ ÙˆÓ Ô˘ÚÈÙ·ÓÈÎÒÓ ÛÂÎÙÒÓ. ∫·È ÔÈ ‰‡Ô Ï¢ڤ˜‹Ù·Ó ·ÏÏËÏÔÛ˘ÌÏËڈ̷ÙÈΤ˜ Î·È ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ·Ó ÚÔ˜ ÙËÓ ›‰È· ηÙ‡ı˘ÓÛË:˘‹ÚÍ·Ó ·ÚˆÁÔ› Ù˘ ‰ÈÔ¯¤Ù¢Û˘ ÙÔ˘ «Ó‡̷ÙÔ˜» ÙÔ˘ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡,ÙÔ˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ ‹ıÔ˘˜ ÙÔ˘: ÙÔ˘ ‹ıÔ˘˜ ÙˆÓ Û‡Á¯ÚÔÓˆÓ ·ÛÙÈÎÒÓ ÌÂÛ·›ˆÓ Ù¿ÍÂ-ˆÓ.

OÈ ·ÛÎËÙÈΤ˜ ·Ú·Û˘Ó·ÁˆÁ¤˜ Î·È Û¤ÎÙ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛ·Ó Ì›· ·fi ÙȘ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi-ÙÂÚ˜ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ‚¿ÛÂȘ ÙÔ˘ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ «·ÙÔÌÈÛÌÔ‡». ∏ ÚÈ˙È΋ ‰È¿ÚÚËÍË ÙˆÓ

37

56 ∫·È ¿ÏÈ ı· ı¤Ï·Ì ӷ ÙÔÓ›ÛÔ˘Ì ·˘Ùfi ÙÔ ·Ôχو˜ ηıÔÚÈÛÙÈÎfi ÛËÌÂ›Ô ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ·fi Ù· ‰‡Ô·˘Ù¿ ‰ÔΛÌÈ· (·fi ÙÔ ∏ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋ ∏ıÈ΋ Î·È ÙÔ ¶Ó‡̷ ÙÔ˘ ∫·ÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡, ÎÂÊ. 5, «∂‚Ú·˚Îfi˜ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ô˘ÚÈÙ·ÓÈÎÔ‡ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡»). Œ¯ÂÈ ·ÔÙÂϤÛÂÈ ıÂÌÂÏÈ҉˜ Ï¿ıÔ˜ ÙˆÓ ÎÚÈÙÈÎÒÓ ÌÔ˘ fiÙȉÂÓ ÚfiÛÂÍ·Ó ·˘Ùfi ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜. ™ÙË Û˘˙‹ÙËÛË Ù˘ ËıÈ΋˜ ÙˆÓ ¶·Ï·ÈÒÓ ∂‚Ú·›ˆÓ, Û ۯ¤ÛËÌ ÙȘ ‰È‰·¯¤˜ ÙˆÓ ·ÈÁ˘ÙÈ·ÎÒÓ, ÊÔÈÓÈÎÈÎÒÓ Î·È ‚·‚˘ÏˆÓÈ·ÎÒÓ ËıÈÎÒÓ Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ, ı· ·ÓÙÈÌÂÙˆ-›ÛÔ˘Ì ̛· ·ÚfiÌÔÈ· ηٿÛÙ·ÛË.

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 37

·ÙÚÈ·Ú¯ÈÎÒÓ Î·È ·ÔÏ˘Ù·Ú¯ÈÎÒÓ ‰ÂÛÌÒÓ ·fi ̤ÚÔ˘˜ ÙÔ˘˜57 ηıÒ˜ Î·È Ô ‰ÈÎfi˜ÙÔ˘˜ ÙÚfiÔ˜ ÂÚÌËÓ›·˜ Ù˘ ‰‹ÏˆÛ˘ fiÙÈ Î·Ó›˜ ÔÊ›ÏÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚË ˘ÔÙ·Á‹ ÛÙÔ£Âfi ·Ú¿ ÛÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ ‹Ù·Ó ȉȷ›ÙÂÚ˘ ÛËÌ·Û›·˜.

∆¤ÏÔ˜, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ì ÙË Ê‡ÛË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ËıÈÎÒÓ ÂȉڿÛÂ-ˆÓ, ··ÈÙÂ›Ù·È ¤Ó· Û˘ÁÎÚÈÙÈÎfi Û¯fiÏÈÔ. ™ÙȘ Û˘ÓÙ¯ӛ˜ ÙÔ˘ ªÂÛ·›ˆÓ· ·ÛÎÔ‡ÓÙ·ÓÛ˘¯Ó¿ ¤ÏÂÁ¯Ô˜ ÙÔ˘ ÁÂÓÈÎÔ‡ ËıÈÎÔ‡ ÎÚÈÙËÚ›Ô˘ ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ, fiÌÔÈÔ˜ ÚÔ˜ ÂΛÓÔÓ ÙÔÓÔÔ›Ô Â¤‚·ÏÏÂ Ë ÂÈı·Ú¯›· ÙˆÓ ·ÛÎËÙÈÎÒÓ ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÎÒÓ ÛÂÎÙÒÓ.58 ŸÌˆ˜, Ë·Ó·fiÊ¢ÎÙË ‰È·ÊÔÚ¿ ÛÙȘ ÂȉڿÛÂȘ Û˘ÓÙ¯ӛ·˜ Î·È Û¤ÎÙ·˜ › Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈ-΋˜ ‰È·ÁˆÁ‹˜ ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ Â›Ó·È ÚÔÊ·Ó‹˜.

∏ Û˘ÓÙ¯ӛ· Û˘Ó¤ÓˆÓ ̤ÏË ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ·ÁÁ¤ÏÌ·ÙÔ˜Ø ¤ÙÛÈ, ¤ÓˆÓ ·ÓÙ·ÁˆÓÈ-ÛÙ¤˜. ŒÚ·ÙÙ ÙÔÈÔ˘ÙÔÙÚfiˆ˜ ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÂÚÈÔÚ›ÛÂÈ ÙÔÓ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌfi,ηıÒ˜ Î·È ÙÔÓ ÔÚıÔÏÔÁÈÛÙÈÎfi ·ÁÒÓ· ÁÈ· ΤډԘ, Ô ÔÔ›Ô˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û ̤ۈÙÔ˘ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌÔ‡. ∏ Û˘ÓÙ¯ӛ· Âη›‰Â˘Â Ù· ̤ÏË Ù˘ ÛÙȘ «·ÛÙÈΤ˜» ·ÚÂÙ¤˜ ηÈ,˘fi Ì›· ÔÚÈṲ̂ÓË ¤ÓÓÔÈ·, ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÊÔÚ¤· ÙÔ˘ ·ÛÙÈÎÔ‡ «ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌÔ‡»(ÛËÌÂ›Ô ÙÔ ÔÔ›Ô ‰Â ı· Û˘˙ËÙËı› ÏÂÙÔÌÂÚÒ˜ ‰Ò). ∏ Û˘ÓÙ¯ӛ· ÙÔ Î·ÙfiÚıˆÓ·˘Ùfi ̤ۈ Ì›·˜ «ÔÏÈÙÈ΋˜ Û˘ÓÙ‹ÚËÛ˘» Î·È Ì¤Ûˆ Ù˘ ·Ú·‰ÔÛÈ·Ú¯›·˜. ™ÙÔ‚·ıÌfi Ô˘ Ë Ú‡ıÌÈÛË Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ ·fi ÙË Û˘ÓÙ¯ӛ· ˘‹ÚÍ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈ΋,Ù· Ú·ÎÙÈο ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù¿ Ù˘ Â›Ó·È Â˘Ú¤ˆ˜ ÁÓˆÛÙ¿.

OÈ Û¤ÎÙ˜, ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË, ¤ÓˆÓ·Ó ·ÓıÚÒÔ˘˜ ̤ۈ Ù˘ ÂÈÏÔÁ‹˜ Î·È Ù˘ ‰ËÌÈ-Ô˘ÚÁ›·˜ Û˘ÌÔÚ¢fiÌÂÓˆÓ ÈÛÙÒÓ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ‰È¤ıÂÙ·Ó Ù· ··ÈÙÔ‡ÌÂÓ· ËıÈο ÚÔ-ÛfiÓÙ·. ∏ ·Ô‰Ô¯‹ ÙÔ˘˜ ˆ˜ ÌÂÏÒÓ ‰Â ‚·ÛÈ˙fiÙ·Ó ÛÙË Ì·ıËÙ›· ‹ ÛÙȘ Û¯¤ÛÂȘ Ì›·˜ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ÌÂÏÒÓ ÂÓfi˜ ·ÁÁ¤ÏÌ·ÙÔ˜, Ù· ÔÔ›· ‰È¤ıÂÙ·Ó Ù· Ù¯ÓÈο ÚÔÛfiÓÙ·.∏ Û¤ÎÙ· ¤ÏÂÁ¯Â Î·È Ú‡ıÌÈ˙ ÙË ‰È·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ˘fi ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ·Ù˘ Ù˘È΋˜ ÔÚıfiÙËÙ·˜ Î·È ÙÔ˘ ÌÂıÔ‰ÈÎÔ‡ ·ÛÎËÙÈÛÌÔ‡. ™ÙÂÚÔ‡ÓÙ·Ó ÙËÓ ÚfiıÂÛËÁÈ· Ì›· ÔÏÈÙÈ΋ ˘ÏÈ΋˜ ÂÈ‚›ˆÛ˘, Ë ÔÔ›· ·ÎÚˆÙËÚ›·˙ ÙËÓ ÂͿψÛË ÙÔ˘ ÔÚıÔ-ÏÔÁÈÛÙÈÎÔ‡ ·ÁÒÓ· ÁÈ· ΤډԘ. ∏ ηÈÙ·ÏÈÛÙÈ΋ ÂÈÙ˘¯›· ÂÓfi˜ ̤ÏÔ˘˜ Ù˘ Û˘ÓÙÂ-¯Ó›·˜ ˘ÔÓfiÌ¢ ÙÔ Ó‡̷ Ù˘ Û˘ÓÙ¯ӛ·˜ –fiˆ˜ Û˘Ó¤‚Ë ÛÙËÓ ∞ÁÁÏ›· Î·È ÙË°·ÏÏ›·–, ¤ÙÛÈ Ë Î·ÈÙ·ÏÈÛÙÈ΋ ÂÈÙ˘¯›· ·Ôʇ¯ıËÎÂ. ŸÌˆ˜, Ë Î·ÈÙ·ÏÈÛÙÈ΋ÂÈÙ˘¯›· ÂÓfi˜ ·‰ÂÏÊÔ‡ ·fi ÙËÓ ›‰È· Û¤ÎÙ·, ·Ó Ú·ÁÌ·ÙˆÓfiÙ·Ó Ì ۇÓÓÔÌÔ ÙÚfiÔ,·ÔÙÂÏÔ‡Û ·fi‰ÂÈÍË Ù˘ ·Í›·˜ ÙÔ˘ Î·È Ù˘ ı›·˜ ¯¿ÚÈÙÔ˜, Î·È Â·‡Í·Ó ÙÔ Î‡ÚÔ˜ÙÔ˘ Î·È ÙȘ Èı·ÓfiÙËÙ˜ ‰È¿‰ÔÛ˘ ÙˆÓ È‰ÂÒÓ Ù˘ Û¤ÎÙ·˜. ª›· Ù¤ÙÔÈ· ÂÈÙ˘¯›· ‹Ù·ÓÂÔ̤ӈ˜ ¢ÚfiÛ‰ÂÎÙË, fiˆ˜ ηٷ‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó Î¿ÔȘ ·fi ÙȘ ‰ËÏÒÛÂȘ Ô˘·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È ·Ú·¿Óˆ. ∏ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Ù˘ ÂχıÂÚ˘ ÂÚÁ·Û›·˜ ÛÙȘ Û˘ÓÙ¯ӛ˜,

38

57 ¶‚. ÌÂٷ͇ ¿ÏÏˆÓ ÙË ‰‹ÏˆÛË ÛÂÏ. 166 ÛÙÔ ÎÂÊ. 4, «∂Í¿ÏÂÈ„Ë Ù˘ Ì·Á›·˜», ·fi ÙÔ ∏¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋ ∏ıÈ΋ Î·È ÙÔ ¶Ó‡̷ ÙÔ˘ ∫·ÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡. O Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi˜ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÌ¿ÙˆÓ ÌÂÙ·Í‡ÙˆÓ ·Ï·ÈÒÓ ∂‚Ú·›ˆÓ, ·ÎÚÈ‚Ò˜ fiˆ˜ Î·È ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÚÒÙˆÓ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ, ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ Û οıÂÂÚ›ÙˆÛË Ì ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ÙÚfiÔ ÚÔ˜ ÙËÓ ›‰È· ηÙ‡ı˘ÓÛË (ÛÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜ Ë ·Ú·ÎÌ‹ Ù˘ ÎÔÈÓˆ-ÓÈ΋˜ ÛËÌ·Û›·˜ Ù˘ Û˘ÁÁ¤ÓÂÈ·˜, fiˆ˜ ı· ‰Ô‡ÌÂ, ηıÔÚ›˙ÂÙ·È ‰È’ ·˘ÙÔ‡, Î·È Ô ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi˜ ÛÙˉȿÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ªÂÛ·›ˆÓ· ›¯Â ·ÚfiÌÔȘ ÂȉڿÛÂȘ).58 ¶‚. ÙÔ Livre des Métiers ÙÔ˘ Prévôt Étienne de Boileau ÙÔ˘ 1268 (éd. Lespinasse & Bonnardot ÛÙÔHistoire générale de Paris), ÛÂÏ. 211, ÂÓfiÙËÙ· 8Ø 215, ÂÓ. 4. ∆· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ·˘Ù¿ ÌÔÚ› Ó· ·ÓÙÈ-ÚÔÛˆÂ‡Ô˘Ó Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ.

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 38

ÛÙË ‰˘ÙÈ΋ ÌÂ۷ȈÓÈ΋ ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘˜, ‰ÂÓ ·ÔÙ¤ÏÂÛ ·ÛÊ·ÏÒ˜ –Û ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfiÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙË ‚Ô‡ÏËÛ‹ ÙÔ˘˜– ÌfiÓÔ ÂÌfi‰ÈÔ, ·ÏÏ¿ Î·È ··Ú·›ÙËÙË ÚÔ¸fiıÂÛË ÁÈ·ÙËÓ Î·ÈÙ·ÏÈÛÙÈ΋ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Ù˘ ÂÚÁ·Û›·˜, Ë ÔÔ›· ‹Ù·Ó ›Ûˆ˜ ·Ó·Áη›·.59 ŸÌˆ˜,Ë Û˘ÓÙ¯ӛ· ·ÛÊ·ÏÒ˜ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ÙÔ Û‡Á¯ÚÔÓÔ ·ÛÙÈÎfi ηÈ-Ù·ÏÈÛÙÈÎfi ‹ıÔ˜. ªfiÓÔÓ Ô ÌÂıÔ‰ÈÎfi˜ ÙÚfiÔ˜ ˙ˆ‹˜ ÙˆÓ ·ÛÎËÙÈÎÒÓ ÛÂÎÙÒÓ ÌÔÚÔ‡-Û ӷ ÓÔÌÈÌÔÔÈ‹ÛÂÈ Î·È Ó· ÂÈÛÙ¤„ÂÈ È‰ÂÔÏÔÁÈο Ù· ÔÈÎÔÓÔÌÈο «·ÙÔÌÈÛÙÈο»ÔṲ́ÌÊ˘Ù· ÙÔ˘ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÙÈÎÔ‡ ‹ıÔ˘˜.

39

59 ∂‰Ò, ÂÈÚ‹Ûıˆ ÂÓ ·Úfi‰ˆ, ‰ÂÓ ÌÔÚԇ̠ӷ ·Ó·Ï‡ÛÔ˘Ì ·˘Ù‹ ÙË Ì¿ÏÏÔÓ ÂÚ›ÏÔÎË Û¯¤ÛË ·ÈÙ›-Ô˘ Î·È ·ÈÙÈ·ÙÔ‡.

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 39

ªÂÙ¿ÊÚ·ÛË: µÈÔϤÙÙ· ™ÙÚÈÊÙÔ‡∂ÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ıÂÒÚËÛË: ™ˆÎÚ¿Ù˘ ∫ÔÓÈfiÚ‰Ô˜

I

∆Ô fiÏÔ ÂÚÒÙËÌ· ÁÈ· ÙȘ Û˘Ó¤ÂȘ Ù˘ ªÂÙ·ÚÚ‡ıÌÈÛ˘ ÛÙËÓ Â·ÎfiÏÔ˘ıË ÔÈÎÔÓÔ-ÌÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË, Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ Ù˘ ÛÙÂÓ‹˜ Û¯¤Û˘ Ô˘ ˘‹ÚÍ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌfi, ȉȷ›ÙÂÚ· ÙȘ ηςÈÓÈÛÙÈΤ˜ ÙÔ˘ ÌÔÚʤ˜, Î·È ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡, ¤¯ÂÈ ÚÔηϤÛÂÈ ÔÏϤ˜ ‰È·Ì¿¯Â˜ ·fi ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË, ÛÙȘ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, ÙÔ˘ ÚÔÎÏËÙÈÎÔ‡ ‰ÔÎÈÌ›Ô˘ ÙÔ˘ ª·Í µ¤ÌÂÚ (Max Weber)ÂÚ› ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌÔ‡. ∞˘Ùfi ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› ̤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· Ó· Â›Ó·È ÙÔ ÈÔ ÁÓˆÛÙfi¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ÔχÏ¢ÚÔ˘ ÁÂÚÌ·ÓÔ‡ ÛÔÊÔ‡, ›Ûˆ˜ ÂÂȉ‹ ·ÚÂÍËÁ‹ıËΠ۠¤Ó·ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi Ë ÚfiıÂÛ‹ ÙÔ˘. °È· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi 25 ¯ÚfiÓÈ· ÚÔοÏÂÛ ÔÏϤ˜Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ ·Ó¿ÌÂÛ· Û ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡˜ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ Û¯ÂÙÈο Ì·˘Ùfi Ô˘ ¤¯ÂÈ ÔÚÈÛÙ› ˆ˜ ÙÔ ÈÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÂÚÒÙËÌ· ÛÙÔÓ ÙÔ̤· Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ÈÛÙÔÚ›·˜.1

∏ «¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋ ∏ıÈ΋ Î·È ÙÔ ¶Ó‡̷ ÙÔ˘ ∫·ÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡» (¶∏) (“Dieprotestantische Ethik und der Geist des Kapitalismus”) ÚˆÙÔÂÌÊ·Ó›ÛÙËΠÛÙÔArchiv für Sozialwissenschaft und Sozialpolitik2 Î·È ÙÒÚ· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ ÎÔÚ˘Ê‹Ù˘ Û˘ÏÏÔÁ‹˜ ÙˆÓ ı¤ÛÂˆÓ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ÁÈ· ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›· Ù˘ ıÚËÛΛ·˜.3

™ÙËÓ Â·ÓÂÎÙ‡ˆÛË ·Ú·Ì¤ÓÂÈ Î·Ù¿ ·ÚÈÔ ÏfiÁÔ ··Ú¿ÏÏ·¯ÙÔ, ·ÏÏ¿ ÂÚȤ¯ÂÈ·ÚÎÂÙ¤˜ Ӥ˜ ˘ÔÛËÌÂÈÒÛÂȘ, ÂÓ›ÔÙ Ôχ ÏÂÙÔÌÂÚ›˜, ÔÈ Ôԛ˜ ·Ú¤¯Ô˘Ó ·Ú-ΤÛÙÂÚË ÙÂÎÌËÚ›ˆÛË ·fi ÙȘ ËÁ¤˜ Î·È ··ÓÙÔ‡Ó Û ‰È¿ÊÔÚ˜ ÎÚÈÙÈΤ˜ fiˆ˜·˘Ù¤˜ ÙÔ˘ ∑fiÌ·ÚÙ (Sombart) Î·È ÙÔ˘ ªÚÂÓÙ¿ÓÔ (Brentano). ∏ ÂÓ ÏfiÁˆ ¤Î‰Ô-ÛË ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÙËΠÛÙ· ·ÁÁÏÈο ÙÔ 1930 Ì ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ The Protestant Ethic and theSpirit of Capitalism ·fi ÙÔÓ ∆¿ÏÎÔÙ ¶¿ÚÛÔÓ˜ (Talcott Parsons), Ô ÔÔ›Ô˜ ¤¯ÂÈοÓÂÈ Èı·Ófiٷٷ Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· Û ·˘Ù‹ ÙË ¯ÒÚ· ÁÈ· Ó· ÂÚÌËÓ‡ÛÂÈ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘µ¤ÌÂÚ. ∏ ÁÂÚÌ·ÓÈ΋ ¤Î‰ÔÛË ¶∏ ·ÎÔÏÔ˘ıÂ›Ù·È ·fi ¤Ó· ÂÈϤÔÓ ‰ÔΛÌÈÔ, «OȶÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈΤ˜ £ÚËÛ΢ÙÈΤ˜ OÌ¿‰Â˜ (™¤ÎÙ˜) Î·È ÙÔ ¶Ó‡̷ ÙÔ˘∫·ÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡» (“Die Protestantische Sekten und der Geist des Kapitalismus”), ÙÔ

40

«¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋ ∏ıÈ΋ Î·È ÙÔ ¶Ó‡̷ ÙÔ˘∫·ÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡: To ÈÛÙÔÚÈÎfi ÌÈ·˜ ‰È·Ì¿¯Ë˜»

EÊÚ·›Ì º›ÛÔÊ (Ephraim Fischoff)

1 º. §. ¡Ô‡ÛÌ·Ô˘Ì (F. L. Nussbaum), “The Economic of Renaissance Europe”, Journal of ModernHistory, ÙfiÌÔ˜ 13 (1941), Û. 537.2 ∆fiÌÔÈ 20-21 (1904-05).3 M·Í µ¤ÌÂÚ, Gesammelte Aufsätze zur Religionssoziologie, 3 ÙfiÌÔÈ (T‡ÌÈÁÎÂÓ 1920-21).

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 40

ÔÔ›Ô ‰›ÓÂÈ ¤ÌÊ·ÛË ÛÙË ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋ Û˘ÓÂÈÛÊÔÚ¿ ÙˆÓ ‰È·ÊfiÚˆÓ ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ-ÎÒÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ. ∆Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ ‰ÔΛÌÈÔ, ÙÔ ÔÔ›Ô ÂÈηÏÂ›Ù·È Û˘¯Ó¿ Ôµ¤ÌÂÚ ˆ˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÁÈ· ÙËÓ ÔÏÔÎÏËڈ̤ÓË ‰È·Ù‡ˆÛË ÙÔ˘ ‰ÔÎÈÌ›Ô˘ ÙÔ˘, ‰ÂÓÂÚÈÏ‹ÊıËΠ‰˘ÛÙ˘¯Ò˜ ÛÙË ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ ¶¿ÚÛÔÓ˜. OÈ ··ÓÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚÛÙÔ ∞گ›Ô4 (Archiv) ÛÙȘ ÎÚÈÙÈΤ˜ ÙˆÓ º›ÛÂÚ (Fischer) Î·È ƒ¿ÛÊ·Ï (Rachfahl)Â›Ó·È Â›Û˘ Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÁÈ· ÙË ‰È·Ï‡ηÓÛË ÙˆÓ ·fi„ÂÒÓ ÙÔ˘, fiˆ˜ ·Ó·-ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Ô ∆ÚÂÏÙ˜ (Troeltsch) Ì ÙȘ ÔÏ˘¿ÚÈı̘ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÙÔ˘ Û ·˘Ù¤˜.5

™˘ÓÂÒ˜, Â›Ó·È Ï˘ËÚfi Ô˘ ·˘Ù¤˜ ÔÈ ··ÓÙ‹ÛÂȘ ·Ú¤ÌÂÈÓ·Ó ı·Ì̤Ó˜ ÛÙÔ∞Ú¯Â›Ô Î·È ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰È·ı¤ÛÈ̘ ˘fi ÌÔÚÊ‹ ‚È‚Ï›Ô˘, ¤Ú·Ó ÙˆÓ ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ·Ô-Û·ÛÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ÛÙȘ ·Ó·ıˆÚË̤Ó˜ ˘ÔÛËÌÂÈÒÛÂȘ Ù˘ ‰Â‡ÙÂ-Ú˘ ¤Î‰ÔÛ˘ Ù˘ ¶∏. OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ·fi ÙȘ Ï·Óı·Ṳ̂Ó˜ ÎÚÈÙÈΤ˜ ÁÈ· ÙÔÓµ¤ÌÂÚ ı· ›¯·Ó ·ÔÊ¢¯ı›, Â¿Ó Â›¯Â ÚÔËÁËı› Ë ÂÍÔÈΛˆÛË Ì ÙȘ ··ÓÙ‹-ÛÂȘ ÙÔ˘, ηıÒ˜ ·˘Ù¤˜ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÔ˘Ó Î·È ¤ÙÛÈ ·ÔÎÚ˘ÛÙ·ÏÏÒÓÔ˘Ó ÙȘ ‚·ÛÈΤ˜È‰¤Â˜ Ù˘ fiÏ˘ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ‹˜ ÙÔ˘.6 ∂›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Ó· ÙÔÓ›ÛÔ˘Ì fiÙÈ, ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÔÚÈ-ÛÌ¤ÓˆÓ ÂȉÈÎÒÓ ÂÚÈÛÙ¿ÛÂˆÓ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙË Û‡ÓıÂÛË ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘, ·˘Ù¤˜ ÔÈÛ˘ÌÏËڈ̷ÙÈΤ˜ ‰ËÏÒÛÂȘ Ú¤ÂÈ Ó· ‰È·‚·ÛÙÔ‡Ó Ì·˙› Ì ÙÔ ÚˆÙfiÙ˘Ô, ˆ˜ ¤Ó·fiÏÔÓ. O µ¤ÌÂÚ ·Ú¯Èο ÛÎfi¢ ӷ ÂÂÎÙ›ÓÂÈ ÙȘ ÛΤ„ÂȘ ÙÔ˘ Û ¿ÏÏÔ˘˜ ÙÔÌ›˜Î·È ¤ÂÈÙ· Ó· ÌÂÏÂÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙÚÔÊË ÏÂ˘Ú¿ Ù˘ Û¯¤Û˘ ÌÂٷ͇ ıÚËÛΛ·˜ ηÈÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ fi„ÂˆÓ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, ΢ڛˆ˜ ÙȘ ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜, ÙȘ Ú·-ÎÙÈΤ˜ Î·È ÙÔ˘˜ ıÂÛÌÔ‡˜. ¢Â Û˘Ó¤¯ÈÛ fï˜ ÔÙ¤ ·˘Ùfi ÙÔ˘ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÁÈ· Ì›· ÛÂÈÚ¿ÏfiÁÔ˘˜ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ı· Û˘˙ËÙËıÔ‡Ó ·ÚÁfiÙÂÚ·.

¶ÔÏÏÔ› ÏfiÁÈÔÈ ·Ú·ÍÂÓ‡ÙËÎ·Ó ·fi ÙȘ ȉ¤Â˜ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ·ÏÏ¿ ·ÎfiÌË ÎÈ ÂΛ-ÓÔÈ Ô˘ ‰È·ÊˆÓÔ‡Û·Ó Ì·˙› ÙÔ˘ Û ÏÈÁfiÙÂÚÔ ‹ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÔ‚·Ú¿ ı¤Ì·Ù· Û˘¯Ó¿·Ô‰¤¯ÔÓÙ·Ó Ù· ÙÂÏÈο ÙÔ˘ Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù·. °ÂÓÈÎfiÙÂÚ·, ÔÈ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘ fiÛÔÓ·ÊÔÚ¿ ÙË Û¯¤ÛË ÙÔ˘ ¶Ô˘ÚÈÙ·ÓÈÛÌÔ‡ Ì ÙÔÓ Î·ÈÙ·ÏÈÛÌfi ·ÌÊÈÛ‚ËÙ‹ıËÎ·Ó ·fiÙÔ˘˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ Î·È ¤ÁÈÓ·Ó ·Ô‰ÂÎÙ¤˜ Ì ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi ·fi ÙÔ˘˜ ıÂÔÏfiÁÔ˘˜. ∏¤ÎıÂÛ‹ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔÓ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌfi ·ÔÙ¤ÏÂÛ ¤Ó· ·fi Ù· ‚·ÛÈο ¤ÚÁ· ÛÙËÓ ÎÔÈ-ÓˆÓÈÔÏÔÁ›· Ù˘ ıÚËÛΛ·˜ Î·È ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ÂÓ Á¤ÓÂÈ.

¶Èı·ÓfiÓ ·˘Ùfi˜ Ô˘ ÂËÚ¿ÛÙËΠÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Ó· ‹Ù·Ó Ô∆ÚÂÏÙ˜, Ô ÔÔ›Ô˜, ÂÓÒ ÍÂΛÓËÛ ·fi ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ·ÊÂÙËÚ›·, Û˘Ó¤ÁÚ·„ ÁÈ· ÔÏfi-ÎÏËÚË ÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔ‡ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ Ú·ÁÌ·-Ù›· Ô˘ ›¯Â ·Ú¯Èο Ê·ÓÙ·ÛÙ› Ô µ¤ÌÂÚ ˆ˜ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ. O ∆ÚÂÏÙ˜, Ô ÔԛԘηٷٿÛÛÂÙ·È Ì·˙› Ì ÙÔÓ µ¤ÌÂÚ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ È‰Ú˘Ù¤˜ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›·˜ Ù˘ıÚËÛΛ·˜ ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›·, ·Ô‰¤¯ÙËΠÙË ıˆڛ· ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙËÛ¯¤ÛË ÙÔ˘ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌÔ‡ Ì ÙÔÓ Î·ÈÙ·ÏÈÛÌfi Î·È Ú·ÁÌ·ÙÈο Û˘ÓÂÈÛ¤ÊÂÚÂÔÏÏ¿ ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Î·È ÙËÓ ÂÎÏ·˝ÎÂ˘Û‹ Ù˘, ÒÛÙ ÔÏÏÔ› Ó· ÌÈÏÔ‡Ó ÁÈ· ÙË ıˆ-Ú›· µ¤ÌÂÚ-∆ÚÂÏÙ˜. ∞fi fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÏfiÁÈÔ˘˜ Ô˘ Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó Û ·˘Ù‹ ÙËÓ ÔÏÂ-

41

4 Archiv für Sozialwissenschaft und Sozialpolitik, ÙfiÌÔÈ 25, 26, 30, 31. ∂Ș ÙÔ ÂÍ‹˜ ·ÔηÏÔ‡ÌÂÓÔ∞گ›Ô.5 ∂. ∆ÚÂÏÙ˜ (E. Troeltsch), The Social Teachings of the Christian Churches, 2 ÙfiÌÔÈ (¡¤· ÀfiÚÎË 1931),.¯. Û. 8166 µÏ. Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÙÔ “Antikritisches Schlusswort”, ∞گ›Ô, ÙfiÌÔ˜ 31 (1910), Û. 554-99.

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 41

ÌÈ΋ ‹Ù·Ó ›Ûˆ˜ Ô ÌfiÓÔ˜ Ô˘ ηٿϷ‚ ηχÙÂÚ· ÙȘ ÚÔı¤ÛÂȘ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ.¶›ÛÙ¢ fiÙÈ ÙÔ ‰ÔΛÌÈÔ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ‹Ù·Ó ıÂÌÂÏÈÒ‰Ô˘˜ ÛËÌ·Û›·˜ Î·È ·Ó·ÁÓÒÚÈÛÂfiÙÈ Î·È ÛÙ· ‰Èο ÙÔ˘ ¤ÚÁ· ÁÈ· ÙË Ê‡ÛË ÙÔ˘ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌÔ‡ Î·È ÙË ÛÔ˘‰·ÈfiÙË-Ù¿ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi7 ›¯Â ˘ÈÔıÂÙ‹ÛÂÈ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÙȘ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ.£·‡Ì·˙ ȉȷ›ÙÂÚ· ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ô µ¤ÌÂÚ ÚÔÛ·ıÔ‡Û ӷ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ ÙÔÚfi‚ÏËÌ· ̤۷ ÛÙÔ Â˘Ú‡ÙÂÚÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Ì ÛÙfi¯Ô ÙˉȷۿÊËÛË Ù˘ ÂÛˆÙÂÚÈ΋˜ ÙÔ˘ ÏÂ˘Ú¿˜ ηıÒ˜ Î·È ÙˆÓ ÂÈÙÒÛÂˆÓ Ô˘ ¤¯ÂÈ Â›Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ÙÔ˘ ‰È¿ÛÙ·Û˘.8 ∂›‰Â ÍÂοı·Ú· fiÙÈ Ë ÚfiıÂÛË ÙÔ˘µ¤ÌÂÚ ‹Ù·Ó Ó· ÌÂÏÂÙ‹ÛÂÈ ÙË ÛÙÂÓ‹ Û¯¤ÛË ÌÂٷ͇ ÙÔ˘ ∫·Ï‚ÈÓÈÛÌÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ηÈ-Ù·ÏÈÛÌÔ‡, Î·È Ó· ·Ú¿Û¯ÂÈ Ì¤Ûˆ ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ÌÈ· «ÂÛˆÙÂÚÈ΋ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ‹ ¤Ó·ÓÂ˘Ì·ÙÈÎÔ-ËıÈÎfi ÛÙ‹ÚÈÁÌ·» Ô˘ η٤ÛÙËÛ ‰˘Ó·Ù‹ ÙËÓ ¤ÓÙÔÓË ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘‰Â‡ÙÂÚÔ˘. ∞Ô‰¤¯ÙËΠÙË ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ Ó‡̷ ÙԢηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡ Î·È ÙÔ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi ÙÔ˘ Û‡ÛÙËÌ·, ÙËÓ ¿Ô„‹ ÙÔ˘ fiÙÈ ·˘Ù¿ Ù· ‰‡Ô ‰Â¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ··Ú·Èًو˜ Ó· Û˘Ó˘¿Ú¯Ô˘Ó, ηıÒ˜ Î·È ÙÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ¿ ÙÔ˘ fiÙÈ Ë΢ÚÈ·Ú¯›· ÙÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÙÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÛÙÔ Ì˘·Ïfi ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Û˘Ì‚·›ÓÂÈÌfiÓÔ fiÙ·Ó ¤Ó· ÈÛÙÔÚÈÎfi ·Ù‡¯ËÌ· ÂÈʤÚÂÈ ÙËÓ ¤ÓˆÛË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ‰‡Ô ·ÓfiÌÔȈÓÛÙÔȯ›ˆÓ.9

∆Ô ‰ÔΛÌÈÔ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ¤ÁÈÓ ›Û˘ ·Ô‰ÂÎÙfi ·fi ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙˆÓÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ fiˆ˜ Â›Ó·È Ô ÊÔÓ ™Ô‡ÌÂÚÙ (∏. von Schubert), o ÊÔÓºÔ˘ÓÎ (F. H. von Funk), o äÚÌÂÏÈÓÎ (H. Hermelink), ·fi ÙÔÓ ÈÛÙÔÚÈÎfi Ù˘ ıÚË-ÛΛ·˜ ª¤ÎÂÚ (C. H. Becker), ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÙÔ Islamstudien (ªÂϤÙ˜ ÁÈ· ÙÔ πÛÏ¿Ì)·ÔÙÂÏ› ·Ú·‰ÂÈÁÌ·ÙÈÎfi ¤ÚÁÔ Â› Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›·˜ Ù˘ ıÚËÛΛ·˜, ÛÙÔ ›‰ÈÔÓ‡̷ Ì ÙÔ Religionssoziologie (∫ÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›· Ù˘ ıÚËÛΛ·˜) ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ. ∆Ô‰ÔΛÌÈfi ÙÔ˘ ¤ÁÈÓ ˆ˜ ¤Ó· ÛËÌÂ›Ô ·Ô‰ÂÎÙfi ·fi ÙÔ˘˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜µ¤ÚÓÂÚ ∑fiÌ·ÚÙ Î·È ƒ. Ã. ∆ÒÓ¸ (R. H. Tawney). ∏ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚË ¿Ô„Ë ÙÔ˘∑fiÌ·ÚÙ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ·˘Ù‹ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ, ·ÏÏ¿ ‰È·Ê¤ÚÂÈ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙË Ì¤ıÔ‰Ô Î·ÈÙÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ·. ∆Ô ‰ÔΛÌÈfi ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔ Ó‡̷ ÙÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡ ‹Ù·Ó ·˘Ùfi Ô˘¤‰ˆÛ ÛÙÔÓ µ¤ÌÂÚ ÙÔ ÂÚ¤ıÈÛÌ· Ó· ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂÈ ·˘Ùfi ÙÔ ı¤Ì·. ∏ ›‰È· ÙÔ˘ Ë ·ÓÙÈ-

42

7 ¶.¯. ÙÔ Die Bedeutung des Protestantismus für die Entstehung der Modernen Welt, ªfiÓ·¯Ô 1911(·ÁÁÏÈ΋ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË, Protestantism and Progress, §ÔÓ‰›ÓÔ 1912).8 The Social Teachings of the Christian Churches (·˘ÙfiıÈ), Û. 911.9 ∞˘ÙfiıÈ, Û. 916. O ∆ÚÂÏÙ˜ ˘ÈÔı¤ÙËÛ ÔÏϤ˜ ¿ÏϘ ÂÚÌËÓ›˜ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔÓ ÔÚÈ-ÛÌfi ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· Î·È ÙË ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ÔÌ¿‰· (Û. 815, 960, 988) Î·È ·ÚÎÂÙ¤˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ (Û. 687, 912, 918). ¶·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿, ¤Î·Ó ÔÚÈṲ̂Ó˜ ‰ÈÔÚıÒÛÂȘ ÛÙË ÁÂÓÈÎfiÙÂÚË ıˆ-Ú›· ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ Ôԛ˜ Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·ÊÂÚı› Ë ÂÈÌÔÓ‹ ÙÔ˘ ÛÙȘ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÌÂٷ͇‡ÛÙÂÚÔ˘ Î·È ÚÒÈÌÔ˘ ∫·Ï‚ÈÓÈÛÌÔ‡ Î·È ÌÂٷ͇ §Ô˘ıËÚ·ÓÈÛÌÔ‡ Î·È ∫·Ï‚ÈÓÈÛÌÔ‡. ∂ÈϤÔÓ,›ÛÙ¢ fiÙÈ Â›¯Â ÙËÓ Ù¿ÛË Ó· ÙÔÓ›˙ÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÙÔÓ µ¤ÌÂÚ ÔÚÈṲ̂ÓÔ˘˜ ÌË ıÚËÛ΢ÙÈÎÔ‡˜·Ú¿ÁÔÓÙ˜ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ‡ÛÙÂÚÔ˘ ∫·Ï‚ÈÓÈÛÌÔ‡, fiˆ˜ ÙÔÓ ·ÔÎÏÂÈÛÌfi ÙÔ˘ ·fi Ù·ÚÔÓfiÌÈ· ÙÔ˘ ÊÂÔ˘‰·Ú¯ÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÂËÚ¤·Û·Ó ÙËÓ Â˘ÓÔ˚΋ ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙȘ ÂÈ-¯ÂÈÚ‹ÛÂȘ. ∂ÈÚÔÛı¤Ùˆ˜, ¤ÓȈı fiÙÈ Â›¯Â ‰È·Û·ÊËÓ›ÛÂÈ ÙËÓ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ÁÈ· ÙË Û¤ÎÙ· ηÈÛ˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÁÈ· ÙË Û¯¤ÛË Ù˘ Ì ÙÔ Ì˘ÛÙÈÎÈÛÌfi. ∞ÎfiÌ·, fiÙÈ Ë ·fi‰ÂÈÍË ÛÂÎÙ·ÚÈÛÙÈÎÒÓ ÛÙÔȯ›ˆÓÛÙÔÓ ÚˆÙfiÁÔÓÔ ∫·Ï‚ÈÓÈÛÌfi ›¯Â ηٷÛÙ‹ÛÂÈ ÈÔ Î·Ù·ÓÔËÙ‹ ÙË ÌÂÙ¤ÂÈÙ· Û˘Á¯ÒÓÂ˘Û‹ ÙÔ˘ Ì ÙÔÓÙ‡Ô Ù˘ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ÔÌ¿‰·˜ (Û. 989).

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 42

ÌÂÙÒÈÛË fï˜ ÂËÚ¿ÛÙËΠ̠ÙË ÛÂÈÚ¿ Ù˘ ·fi ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ÂÚ›¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌÔ‡. O µ¤ÌÂÚ ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛ ¤ÓÙÔÓ· ÙËÓ ·fi‰ÔÛË ÙÔ˘ ηÈÙ·ÏÈ-ÛÌÔ‡ ÛÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜ ·fi ÙÔÓ ∑fiÌ·ÚÙ, Ì ‚¿ÛË ÌÈ· ÂͤٷÛË Ù˘ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜„˘¯ÔÏÔÁ›·˜ Î·È ÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙÔ˘ πÔ˘‰·˚ÛÌÔ‡. O ∆ÒÓ¸ ·Ó·-ÁÓÒÚÈÛ ÙËÓ ·Í›· ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ, ·ÏÏ¿ ÚfiÙÂÈÓ ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÙÚÔÔÔÈ‹-ÛÂȘ: η٤ÎÚÈÓ ÙËÓ ÚÔÊ·Ó‹ Ù·‡ÙÈÛË Ô˘ οÓÂÈ Ô µ¤ÌÂÚ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ «Î·ÈÙ·-ÏÈÛÙÈÎfi Ó‡̷», ÙÔÓ ∫·Ï‚ÈÓÈÛÌfi Î·È ÙÔÓ ·ÁÁÏÈÎfi ¶Ô˘ÚÈÙ·ÓÈÛÌfi. ∂›Û˘, ‰È·¯Ò-ÚÈ˙ ÙÔÓ ÚÒÈÌÔ ·fi ÙÔÓ ‡ÛÙÂÚÔ ¶Ô˘ÚÈÙ·ÓÈÛÌfi, ÂÈÛËÌ·›ÓÔÓÙ·˜ fiÙÈ ÁÈ· Ó· ·Ó·-Ù˘¯ı› ÙÔ Ó‡̷ ÙÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡ ¤Ú ӷ ÍÂÂÚ·ÛÙ› ηٿ Ôχ Ô ÚˆÙfi-ÁÔÓÔ˜ ¶Ô˘ÚÈÙ·ÓÈÛÌfi˜. °ÂÓÈÎfiÙÂÚ·, ·¤‰È‰Â ÙȘ ÓÂfiÙÂÚ˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ Ú·ÎÙÈΤ˜Î·È ÛÙ¿ÛÂȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙȘ ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ Î·È ÔÏÈÙÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜ Ù˘ ∞ÁÁÏ›·˜Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ 16Ô˘ Î·È 17Ô˘ ·ÈÒÓ· ·Ú¿ Û οÔÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ıÚË-Û΢ÙÈο ÛÙÔȯ›·. OÈ ÂÓ ÏfiÁˆ ÙÚÔÔÔÈ‹ÛÂȘ ÂÓÈÛ¯‡ıËÎ·Ó ÛÙ· ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚ·¤ÚÁ· ÙÔ˘, fiˆ˜ ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÛÙÔÓ ÚfiÏÔÁfi ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ·ÁÁÏÈ΋ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË Ù˘¶∏. H Û˘ÁÎÚ·ÙË̤ÓË ·Ô‰Ô¯‹ ÙÔ˘ ‰ÔÎÈÌ›Ô˘ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ·fi ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘∆ÒÓ¸ Â›Ó·È ÂÌÊ·Ó‹˜ Û ·ÚÎÂÙ¤˜ ÌÂϤÙ˜ Ô˘ ÂËÚ¿ÛÙËÎ·Ó ·fi ·˘ÙfiÓ: ÛÙ·¤ÚÁ· Ù˘ ª¿ÚÁηÚÂÙ ∆˙·›Ë̘ (Margaret James), Ù˘ ÿÛ·ÌÂÏ °ÎÚÔ˘Ì (IsabelGrubb), ÙÔ˘ µ. ∆˙. µ¿ÚÓÂÚ (W. J. Warner), ÙÔ˘ ∆. ™. ÕÛÙÔÓ (T. S. Ashton) Î·È ÙÔ˘ƒ›ÙÛ·ÚÓÙ ™Ï¿ÙÂÚ (Richard Schlatter).

∆Ô ‰ÔΛÌÈÔ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ¤¯·ÈÚ ¢Ú›·˜ ·Ô‰Ô¯‹˜ Û ÔÏϤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ηȷÛÎÔ‡Û ÌÂÁ¿ÏË ÂÈÚÚÔ‹. ŸÌˆ˜, ÚÔηÏÔ‡Û ›Û˘ ÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÛË ·ÚÎÂÙÒÓ ÎÚÈ-ÙÈÎÒÓ, ·Ú¯›˙ÔÓÙ·˜ ·fi ·˘ÙÔ‡˜ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ¤‚ÚÈÛÎ·Ó ·ÏÒ˜ ÌÈÎÚ¿ „ÂÁ¿‰È· ÛÙÔ ÂÈ-¯Â›ÚËÌ¿ ÙÔ˘ ·ÏÏ¿ ÙÔ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙·Ó ÛÙÔ Û‡ÓÔÏfi ÙÔ˘ ˆ˜ ÔÚıfi, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔ̤-ÓˆÓ, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ ∑fiÌ·ÚÙ Î·È ∆ÒÓ¸, ÙˆÓ ∂. ∫ÓÔÓÙ (E. Knodt), ∆˙. ∫Ô‡ÏÈÛÂÚ(J. Kulischer), µ. °ÎÔ‡ÓÛÙÂÚÂÓ (W. Gunsteren) Î·È ¶. ∫ˆ¯ (P. Koch), ̤¯ÚÈ ÂΛ-ÓÔ˘˜ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·¤ÚÚÈÙ·Ó fiÏË ÙÔ˘ ÙËÓ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË fi¯È ÌfiÓÔ ˆ˜ ·fiÏ˘Ù· Ï·Óı·-Ṳ̂ÓË ·ÏÏ¿ ˆ˜ ·Ó·Ú΋ Î·È ÛÙ›ڷ. ∞Ó¿ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜ Û˘ÁηٷϤÁÔÓÙ·È ÚÒÈÌÔÈÛ˘ÁÁÚ·Ê›˜, fiˆ˜ Ô Ã. ∫. º›ÛÂÚ, Ô º. ƒ¿ÛÊ·Ï (ȉȷ›ÙÂÚ· ÏÂÙÔÌÂÚ‹˜ ÛÙËÓ ÎÚÈÙÈ-΋ ÙÔ˘), Ô §. ªÚÂÓÙ¿ÓÔ, Ô °Î. ºÔÓ ª¤ÏÔÔ˘ (G. von Below), Ô ∞. ™Â (H. See)Î·È Ô ∞. ¶ÈÚ¤Ó (H. Pirenne). ªÂÚÈÎÔ› ·fi ÙÔ˘˜ ÈÔ ÚfiÛÊ·ÙÔ˘˜ Â›Ó·È Ô Ã. ª.ƒfiÌÂÚÙÛÔÓ (H. M. Robertson) Î·È Ô ¶. ™. °ÎfiÚÓÙÔÓ O˘ÒÎÂÚ (P. C. GordonWalker).

∆Ô ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ·Î·‰ËÌ·˚΋˜ ÎÚÈÙÈ΋˜ ηıÒ˜ Î·È Ë Â˘Ú‡ÙÂÚË‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·, ıÂÙÈ΋ ‹ ·ÚÓËÙÈ΋, ıÂÒÚËÛ·Ó fiÙÈ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ¤ıÂÙ ÙËÓ·ÈÙÈÔÏÔÁÈ΋ ˘fiıÂÛË Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÔÔ›· Ô Î·ÈÙ·ÏÈÛÌfi˜ ÚÔ‹Ïı ·fi ÙÔÓ∫·Ï‚ÈÓÈÛÌfi: ÂÓ ÔÏ›ÁÔȘ ·ÓÙÈηıÈÛÙÔ‡Û ÙËÓ ˘ÏÈÛÙÈ΋ ˘fiıÂÛË Ì ÌÈ· ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋.∞˘Ùfi ÈÛ¯‡ÂÈ Î·È ÁÈ· ÈÔ ÚfiÛÊ·Ù˜ ‰ËÏÒÛÂȘ, fiˆ˜ ·˘Ù¤˜ ÙÔ˘ Ã. ƒ›ÙÛ·ÚÓÙ¡›ÂÌÔ˘Ú (H. Richard Niebuhr) ÛÙÔ Social Sources of Denominationalism (1929),ÙÔ ÔÔ›Ô ·fi ıˆÚËÙÈ΋ ¿Ô„Ë Â›Ó·È Ú·ÁÌ·ÙÈο ÌÈ· ‰È·˘Á‹˜ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÛÙËÓÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔ‡ Ô˘ ‚·Û›˙ÂÙ·È Û ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi ÛÙË ıÚËÛ΢-ÙÈ΋ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ. ªÈÏ¿ÂÈ ÁÈ· ÙÔ «Ôχ ÁÓˆÛÙfi ‰ÔΛÌÈÔ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚÛ‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ÔÔ›Ô Ô ∫·Ï‚ÈÓÈÛÌfi˜ ‹Ù·Ó Ì›· ·fi ÙȘ ‚·ÛÈΤ˜ ËÁ¤˜ ÙÔ˘ Û‡Á-

43

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 43

¯ÚÔÓÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡» (Û. 97) Î·È ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ·ÎfiÌË ÈÔ ¤ÓÙÔÓ· Û ¤Ó· ¿ÏÏÔÛËÌÂ›Ô (Û. 288, ÛËÌ. 9): «∏ ıˆڛ· ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ, ÙËÓ ÔÔ›· Ô ∆ÒÓ¸ ÂÈÎÚ›ÓÂÈ·ÏÏ¿ ÂÓ Ì¤ÚÂÈ ·ÎÔÏÔ˘ı›, fiÙÈ Ô ∫·Ï‚ÈÓÈÛÌfi˜ Â›Ó·È Ô ÚfiÁÔÓÔ˜ ÙÔ˘ ηÈÙ·ÏÈ-ÛÌÔ‡…». ¶ÈÔ ÚfiÛÊ·Ù· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· Ù˘ Ï·Óı·Ṳ̂Ó˘ ÂÚÌËÓ›·˜ Ù˘ ÚfiıÂÛ˘ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙÔÓ ∆˙. ª. ª¤ÎÏÈÓ (J. M. Mecklin) (The Passing of theSaint, 1941, Û. 189), ÛÙË ª‡ÚÈ·Ì ª·›ÚÓÙ (Miriam Beard) (A History of theBusiness Man, 1938, Û. 349, 377), ÛÙÔÓ Œ. ºÚÔÌ (E. Fromm) (Escape fromFreedom, 1941, Û. 296) Î·È ÛÙÔÓ ∂. ∆¤Ô˘˜ (E. Taeusch) (“The Concept of Usury”,Journal of the History of Ideas, ÙfiÌÔ˜ 3, 1942, Û. 291-318). ™ÙÔ ·ÓÙ›ıÂÙÔ ¿ÎÚÔ ‚Ú›-ÛÎÔÓÙ·È ·˘ÙÔ› Ô˘ ηÙËÁÔÚÔ‡Ó ÙÔÓ µ¤ÌÂÚ ˆ˜ ª·ÚÍÈÛÙ‹ Î·È Û˘ÓÂÒ˜ fiÙÈ ¤¯ÂÈ·Ú·ÓÔ‹ÛÂÈ ÙË Ê‡ÛË Î·È ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Ù˘ ıÚËÛΛ·˜. ∞˘Ù‹ Â›Ó·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· Ë¿Ô„Ë ÙˆÓ Î·ıÔÏÈÎÒÓ Û˘ÁÁڷʤˆÓ, fiˆ˜ ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔ˘ ∞. ¡ÙÂÌÊ (A.Dempf) (“Religionssoziologie”, Hochland, ÙfiÌÔ˜ 18, 1921, Û. 747).

¢˘ÛÙ˘¯Ò˜, ÙÔ ‰ÔΛÌÈÔ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ¤¯ÂÈ Ù·Ï·ÈˆÚËı› ·fi ‰È¿ÊÔÚ˜ ÚfiÛıÂ-Ù˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ ·ÍÈÔÏÔÁ‹ÛÂȘ Î·È Û˘¯Ó¿ ˘‹ÚÍ ı‡Ì· Ê·ÙÚÈ·ÛÙÈ΋˜ ÊÈÏÔÓÈ-Λ·˜, ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌfi Î·È ÙȘ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÂÔÈı‹-ÛÂȘ ÙˆÓ ÂÓ ÏfiÁˆ Û˘ÁÁڷʤˆÓ. ŒÙÛÈ, ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ÎÚÈÙÈÎÔ› ·ÔÊ·›ÓÔÓÙ·È ÁÈ·ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË ÙÔ˘ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌÔ‡ ÛÙÔÓ Î·ÈÙ·ÏÈÛÌfi Ì ‚¿ÛË ÙË ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘˜·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔÓ ‰Â‡ÙÂÚÔ. ∂¿Ó ‹Ù·Ó Ô·‰Ô› ÙÔ˘, ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙·Ó fiÙÈ Ë ıÚËÛΛ· ÙÔ˘˜ÙÔÓ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛÂ, ÂÓÒ ·Ó ‹Ù·Ó ÔϤÌÈÔÈ ÙÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡, ·¤ÚÚÈÙ·Ó ÔÔÈ·‰‹-ÔÙ ۯ¤ÛË ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜. ¶ÔÏÈÙÈ΋ ÚÔηٿÏË„Ë Û˘Ó·ÓÙ¿Ù·È Â›Û˘ ÛÙËÓ ·Óٛʷ-ÛË, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Ì ÙËÓ ÔÔ›· ¤¯ÂÈ ÂÚÌËÓ¢Ù› ÙÔ ‰ÔΛÌÈÔ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ˘¤ÚÙˆÓ Û˘ÌÊÂÚfiÓÙˆÓ Ù˘ ·ÁÁÏÔÊÔ‚›·˜.10 ∏ ÚÔηٿÏË„Ë Ô˘ Â›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ‹ÙˆÓ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚˆÓ ·ÓÙȉڿÛÂˆÓ Î·Ù¿ ÙÔ˘ ‰ÔÎÈÌ›Ô˘ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ Ê·›ÓÂÙ·È Ì¿ÏÏÔÓÈÔ Î·ı·Ú¿ Û ÔÏϤ˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ∫·ıÔÏÈÎÒÓ Û ·˘Ù‹Ó, Ì ·ÔÎÔڇʈ̷ ÙËÓ·fi‰ÔÛË ÙÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌÔ‡ ·fi ÙÔÓ ∞. º·ÓÊ¿ÓÈ (A.Fanfani) ÛÙÔ ıÚ›·Ì‚Ô ÙˆÓ «‚Ú·¯˘Î¤Ê·ÏˆÓ» ËÁÂÙÒÓ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ «‰ÔÏȯÔΤʷ-ψӻ.11 ¢Â Ì·˜ οÓÂÈ ÂÓÙ‡ˆÛË Ô˘ Ô ™Ï¿ÙÂÚ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ÙËÓ ·ÚÔ‡Û· Ê¿ÛË ÙÔ˘

44

10 ŒÓ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Â›Ó·È Ë Ï·Óı·Ṳ̂ÓË ÂÚÌËÓ›· Ù˘ ı¤Û˘ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ÛÙÔ ¿ÚıÚÔ “Puritanism”ÛÙÔ Sachwörterbuch der Deutschkunde, ÙfiÌÔ˜ 2 (1930), Û. 96. ÕÏϘ ·ÚfiÌÔȘ ·fi„ÂȘ ˘¿Ú¯Ô˘ÓÛÙ· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ µ. ¡ÙÈ̤ÏÈÔ˘˜ (W. Dibelius) Î·È ÙÔ˘ O. ª·Ô˘ÌÁοÚÙÂÓ (O. Baumgarten): Religiösesund kirchliches Leben in England (§ÂÈ„›· 1922), ÙÔ˘ §. ™Ô‡ÎÏÈÓÁÎ (L. Schücking): Die Familie imPuritanismus (§ÂÈ„›· 1929), ÙÔ˘ °Î. ºÔÓ ™Ô‡ÏÙÛÂ-°Î¿‚ÂÚÓÙȘ (G. Von Schulze-Gävernitz):Britischer Imperialismus und Englischer Freihandel (ªfiÓ·¯Ô 1906). µÏ. ›Û˘ ÙËÓ ·ÓÂͤÏÂÁÎÙË ‰È·-ÛÙÚ¤‚ψÛË Ù˘ ı¤Û˘ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ÛÙÔÓ ¶¤ÙÂÚ ÕÏÓÙ·ÁÎ (Peter Aldag): Juden in England, ÙfiÌÔ˜ 1,Juden erobern England, ÙfiÌÔ˜ 2, Juden beherrschen England (µÂÚÔÏ›ÓÔ 1940).11 ™ÙÔ Cattolicismo e protestantismo nella formazione storica del capitalismo (·ÁÁÏÈ΋ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË,Catholicism, Protestantism and Capitalism, §ÔÓ‰›ÓÔ 1935). ™Â ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ ‚È‚Ï›Ô Âͤٷ˙ ÙËÓ Î·Ù·-ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÙÈÎÔ‡ Ó‡̷ÙÔ˜ ·fi ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ ηıÔÏÈÎÔ‡ ‰fiÁÌ·ÙÔ˜ (Le origini del spiritocapitalistico in Italia, ªÈÏ¿ÓÔ 1932, ÙÒÚ· Û ·ÁÁÏÈ΋ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË) Î·È ÌÂÏÂÙÔ‡Û ÙÔ fiÏÔ ˙‹ÙËÌ· ÌÂÔÏϤ˜ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ. ¶ÚÔÛ·ı› Ó· ·ÓÙÈÎÚÔ‡ÛÂÈ ÙËÓ Î·ÙËÁÔÚ›· Ô˘ ·Ô‰›‰Ô˘ÓÛÙÔÓ ∫·ıÔÏÈÎÈÛÌfi fiÙÈ Â›Ó·È ˘Â‡ı˘ÓÔ˜ ÁÈ· ÙÔÓ Î·ÈÙ·ÏÈÛÌfi. ∞ԉ¯fiÌÂÓÔ˜ ÙȘ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚÁÈ· ÙÔÓ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌfi, ÚÔ¯ˆÚ¿ÂÈ ÛÙË ‰Èη›ˆÛË ÙÔ˘ ∫·ıÔÏÈÎÈÛÌÔ‡ Î·È ÙÂÏÈο ÙÔ˘ ÈÙ·ÏÈÎÔ‡ Ê·ÛÈ-ÛÌÔ‡, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÚÌËÓ‡ÂÙ·È ˆ˜ ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÛÙËÓ ·ÚÂÙ‹ ÌÂÙ¿ Ù· ¤ÎÙÚÔ· ÙÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡. ∏ ·Ó¿-

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 44

ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ Û¯¤Û˘ ÌÂٷ͇ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡ Î·È ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌÔ‡ ˆ˜ ·Ï‹‰È¤ÓÂÍË.12

O ·ÎfiÏÔ˘ıÔ˜ ·ÔÏÔÁÈÛÌfi˜ Ù˘ ‰È·Ì¿¯Ë˜ Ô˘ ÂÈÎÚ·Ù› Á‡Úˆ ·fi ÙÔ ÔÏ˘-Û‡ÓıÂÙÔ ‰ÔΛÌÈÔ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ı· ÚÔÛ·ı‹ÛÂÈ Ó· ·Ô‰Â›ÍÂÈ fiÙÈ ÙÔ ‰ÔΛÌÈfi ÙÔ˘·ÚÂÍËÁ‹ıËΠ¢ڤˆ˜ ·fi Ê›ÏÔ˘˜ Î·È Â¯ıÚÔ‡˜, fiÙÈ Ë ÚÔÛÂÎÙÈ΋ Î·È ÔÌÔÏÔÁÔ˘-̤ӈ˜ ·ÓÔÏÔÎÏ‹ÚˆÙË ¤ÚÂ˘Ó¿ ÙÔ˘ ¤¯ÂÈ ·ÚÂÚÌËÓ¢Ù› Î·È fiÙÈ ·ÁÓÔ‹ıËÎ·Ó ÔÈ ÎÚÈ-ÙÈΤ˜ ÂÈÛËÌ¿ÓÛÂȘ ÙÔ˘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙÔ˘ ‰ÔÎÈÌ›Ô˘ ÙÔ˘. O ÛÎÔfi˜·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ·ÔÏÔÁÈÛÌÔ‡ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ó· ÂÂÍËÁ‹ÛÂÈ ‹ Ó· ‰ÈηÈÔÏÔÁ‹ÛÂÈ Ô‡Ù ÙË̤ıÔ‰Ô Ô‡Ù ٷ Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù· ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ. ∏ ı¤ÛË Ô˘ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÙ·È Â‰Ò, ¤Ú··fi ÙÔ fiÙÈ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ fiÙÈ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ¤Ó· ‰ÔΛÌÈÔ È‰È·›ÙÂÚ˘ ¢ÛÙÚÔÊ›·˜ ηÈÂÓÙ˘ˆÛÈ·ÎÒÓ ÁÓÒÛˆÓ, Â›Ó·È fiÙÈ Ë ÚÒÙË Û˘ÓÂÈÛÊÔÚ¿ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ÚÔ˜ Ì›·Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›· Ù˘ ıÚËÛΛ·˜ ‹Ù·Ó ·fi ÏÂ˘Ú¿˜ ÚÔı¤ÛÂˆÓ ¤Á΢ÚË.∂›Û˘, ı· ‰Ôı› ¤ÌÊ·ÛË ÛÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÙÔ ÌÂÙ¤ÂÈÙ· ÔÁÎ҉˜ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘13 ÛÙÔ¢ڇÙÂÚÔ Â‰›Ô Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›·˜ Ù˘ ıÚËÛΛ·˜, ÙÔ ÔÔ›Ô ·fi ÔÏϤ˜ ·fi„ÂȘ·ÔÙÂÏ› Û˘Ìϋڈ̷ Î·È ‰ÈfiÚıˆÛË ÙÔ˘ ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘, ˘‹ÚÍ ·ÓÙÈ-ΛÌÂÓÔ ·ÁÎfiÛÌÈ·˜ ۯ‰fiÓ ÂÚÈÊÚfiÓËÛ˘. Œ¯Ô˘Ó Î·È Ù· ‚È‚Ï›· ÙË ÌÔ›Ú· ÙÔ˘˜(Habent sua fata libelli).

45

Ï˘Û‹ ÙÔ˘ fï˜, fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙË Û¯¤ÛË ∫·ıÔÏÈÎÈÛÌÔ‡ Î·È Î·ÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡, Î·È Ë ·Ó¿Ï˘Û‹ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔÓ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌfi Â›Ó·È ÚÔηÙÂÈÏËÌ̤Ó˜ Î·È ¿‰ÈΘ (µÏ. R. Bainton, “Changing Ideas in theSixteenth Century”, Modern History, ÙfiÌÔ˜ 8, 1936, Û. 439). ∂˘Ú‡ÙÂÚ·, Ë ·ÓÙ›‰Ú·ÛË ÙˆÓ Î·ıÔÏÈÎÒÓ Û˘ÁÁڷʤˆÓ ÛÙË ı¤ÛË ÙˆÓ µ¤ÌÂÚ-∆ÚÂÏÙ˜ ·Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙËÛ‡Ó‰ÂÛË ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌÔ‡ Î·È Î·ÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡ ÛÙfi¯Â˘Â Ó· οÓÂÈ ÚÔ·Á¿Ó‰· ˘¤Ú ÙÔ˘ ∫·ıÔ-ÏÈÎÈÛÌÔ‡. OÈ Î·ıÔÏÈÎÔ› ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜ ÙÔ ÚÔÛÂÁÁ›˙Ô˘Ó Ì ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋ ÚÔ-ηٿÏË„Ë, ÚÔÛ·ıÒÓÙ·˜ ·fi ÙË Ì›· ÏÂ˘Ú¿ Ó· ‚ÚÔ˘Ó ÛÙËÓ ËıÈ΋ ÙÔ˘ ∫·ıÔÏÈÎÈÛÌÔ‡ ÙȘ ÙÈÌËÙÈΤ˜ÛÙ¿ÛÂȘ Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ·ÔÎÔÚ˘ÊˆıÔ‡Ó Ì ÙËÓ ÂÈÌÂÏ‹, ÂÓ‰ÔÎfiÛÌÈ· ·ÛÎËÙÈ΋ ÛÙ¿ÛË ˙ˆ‹˜ Ô˘ ·Ô-‰›‰ÂÈ Ô µ¤ÌÂÚ ÛÙÔÓ ¶Ô˘ÚÈÙ·ÓÈÛÌfi. ∞fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿, ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· ˘ÂÚ·ÛÈÛÙÔ‡Ó ÙÔÓ∫·ıÔÏÈÎÈÛÌfi ·fi ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ηÙËÁÔÚ›· ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡, ‹ ÈÔ ÛˆÛÙ¿ Ó· ÙÔÓ ‰È·¯ˆÚ›ÛÔ˘Ó ·fi ÙȘÓÂ˘Ì·ÙÈο ‚Ï·‚ÂÚ¤˜ Û˘Ó¤ÂȘ Ù˘ ηÈÙ·ÏÈÛÙÈ΋˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜. ∆Ô ÁÂÓÈÎfi Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· ÙfiÙÂÂ›Ó·È fiÙÈ, ÂÊfiÛÔÓ Ô Û‡Á¯ÚÔÓÔ˜ ηÈÙ·ÏÈÛÌfi˜ Â›Ó·È ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙÔ˘ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌÔ‡, fiÏ· Ù· ‰ÂÈÓ¿ÙÔ˘ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡ ÔÊ›ÏÔÓÙ·È ÛÙÔÓ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌfi Î·È ÂÔ̤ӈ˜ Ë ÌfiÓË ıÂڷ›· ÁÈ·Ù· ‚¿Û·Ó· Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ Ì·˜ ˙ˆ‹˜ ÌÔÚ› Ó· ‚ÚÂı› ÛÙÔÓ ∫·ıÔÏÈÎÈÛÌfi. ∂Ô̤ӈ˜, ÙÔ Û¯fiÏÈÔ ÙÔ˘º. ∆˙. ™ÌÈÓÙ (F. J. Schmidt) ÁÈ· ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ‹Ù·Ó fiÙÈ Â›¯Â ÚÔηϤÛÂÈ ÌÈ· ‰Â‡ÙÂÚË ÙÒÛË(“Kapitalismus und Protestantismus”, Preussisches Jahrbuch, 1905). ¶ÈÔ ÚfiÛÊ·Ù·, Ô ∆˙. O’ªÚ¿È·Ó (G. O’Brien) ·ÓÙÈ·Ú¤‚·Ï ÙÔ˘˜ ·Ù˘¯Â›˜ ηÚÔ‡˜ ÙÔ˘ ∫·Ï‚ÈÓÈÛÌÔ‡, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔÓ ÔÈÎÔÓÔ-ÌÈÎfi ·ÙÔÌÈÎÈÛÌfi Î·È fiϘ ÙÔ˘ ÙȘ Û˘Ó¤ÂȘ, Ì ٷ ÊÂÚfiÌÂÓ· ˆ˜ ·ÚÎÂÙ¿ ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÚÔ˚fiÓÙ· ÙÔ˘∫·ıÔÏÈÎÈÛÌÔ‡ (An Essay on the Economic Effects of the Reformation, ¡¤· ÀfiÚÎË 1923). ∞˘Ùfi ÙÔ ÂÈ-¯Â›ÚËÌ· ¤¯ÂÈ ·Ó·Ï˘ı› Ì ‰È·‡ÁÂÈ· ·fi ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÂÓfi˜ ¶ÚÔÙÂÛÙ¿ÓÙË ıÂÔÏfiÁÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ·ÎÔÏÔ˘-ı› ÙË ı¤ÛË ÙˆÓ µ¤ÌÂÚ-∆ÚÂÏÙ˜ ÛÙÔ ‰ÔΛÌÈÔ ÙÔ˘ µÔ˘ÓÙ˜ (Wünsch) “Protestantischer Kapitalismusund katholische Propaganda”, Christliche Welt, ÙfiÌÔ˜ 39 (1925), Û. 350-58.12 ƒ. ™Ï¿ÙÂÚ, The Social Ideas of Religious Leaders, 1660-1688 (London 1940).13 ™ÙÔ ÌÂÙ¤ÂÈÙ· ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ÙÔ ˙‹ÙËÌ· Ù˘ ·Ó¿Ù˘Í˘ ÙÔ˘ ÌÔÓÙ¤ÚÓÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡ Î·È Ù˘¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋˜ ËıÈ΋˜ ÙÔ˘ ˘fiÎÂÈÙ·È Û ÌÈ· ·Ó¿Ï˘ÛË ÙˆÓ ÙÂÚ¿ÛÙÈˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ‰È·ÊÔÚÒÓ ÌÂٷ͇∞Ó·ÙÔÏ‹˜ Î·È ¢‡Û˘. ∏ ÚÔ‹ ÙÔ˘ ‡ÛÙÂÚÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›· Ù˘ ıÚËÛΛ·˜ ‰Â›¯ÓÂÈ·Ó·ÌÊ›‚ÔÏ· fiÙÈ ÁÈ· ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË «ÂÓfi˜ Ó‡̷ÙÔ˜ ÌÔÓÙ¤ÚÓÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡» Ú¤ÂÈ Ó· ÏÂÈÙÔ˘Ú-ÁÔ‡Ó fiÏÔÈ ÔÈ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ Ô˘ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ·Ó ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ¢‡ÛË. ∞˘Ù‹ Ë ÙÂÏÂ˘Ù·›· ı¤ÛË Â›Ó·È ÛÙËÓÔ˘Û›· ·Ú·‰Ô¯‹ Ù˘ ÈÛ¯‡Ô˜ Ù˘ ·Ï·ÈfiÙÂÚ˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Ô˘ ›¯Â ·Û΋ÛÂÈ Ô ƒ¿ÛÊ·Ï ÛÙË ÁÂÓÈ΋ ÚÔ-Û¤ÁÁÈÛË ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ.

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 45

O µ¤ÌÂÚ Û˘Ó¤¯ÈÛ ӷ ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È Ì ÙË ‰È·Ì¿¯Ë ÁÈ’ ·˘Ùfi ÙÔ ‰ÔΛÌÈÔ Û¯Â‰fiÓ̤¯ÚÈ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘, ··ÓÙÒÓÙ·˜ Û ÂÈÎÚ›ÛÂȘ, ·Ú·ı¤ÙÔÓÙ·˜ Ó¤· ÛÙÔÈ-¯Â›· Î·È ‰È·Ì·ÚÙ˘ÚfiÌÂÓÔ˜ ÁÈ· ‰È¿ÊÔÚ˜ ·Ú·ÓÔ‹ÛÂȘ. ™ÙÔ ÌÂٷ͇, ÙÔ Û‡ÛÙËÌ¿ÙÔ˘ ›¯Â ÂÂÎÙ·ı› Î·È ÙÔ fiÏÔ ˙‹ÙËÌ· ÂÓÙ·ÛÛfiÙ·Ó Û ÌÈ· Ó¤· ÚÔÔÙÈ΋ ·ÁÎfi-ÛÌÈ·˜ ÈÛÙÔÚ›·˜. ∞˘Ùfi ›¯Â ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙË ‰ÈfiÚıˆÛË ÔÏÏÒÓ ·ÌÊ›‚ÔÏˆÓ ı¤ÛÂ-ˆÓ ÙÔ˘ ‰ÔÎÈÌ›Ô˘ ÁÈ· ÙÔÓ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌfi ‰›ÓÔÓÙ·˜ ÙËÓ Î·Ù¿ÏÏËÏË ÚÔÛÔ¯‹ ÛÙ·Ú·ÁÌ·ÙÈο ÁÂÁÔÓfiÙ· (Realfactoren), Ù· ÔÔ›·, Û ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ· ¤ÚÁ· ÌÔÚ› Ó·ÌËÓ Â›¯·Ó ·ÁÓÔËı› ·ÏÏ¿ ÔˆÛ‰‹ÔÙ ıˆÚÔ‡ÓÙ·Ó ‰Â‰Ô̤ӷ. ∂›Ó·È Ú¿ÁÌ·ÙÈ·ÍÈÔÛËÌ›ˆÙÔ fiÙÈ ÔÏÏÔ› ‰È¿ÛËÌÔÈ ÏfiÁÈÔÈ Û˘Ó¤¯ÈÛ·Ó Ó· ηٷÎÚ›ÓÔ˘Ó ÙÔÓ µ¤ÌÂÚÁÈ· ÙȘ ·Ú¯ÈΤ˜ ÙÔ˘ ·fi„ÂȘ Î·È Ôχ ·ÚÁfiÙÂÚ·, ·ÊÔ‡ ·˘Ù¤˜ ›¯·Ó ÙÂı› Û ¤Ó·ÛˆÛÙfi Ï·›ÛÈÔ ÛÙ· ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚ· ‰ÔΛÌÈ¿ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ·Ó·Ù˘ÛÛfiÌÂÓËReligionssoziologie ηÈ, ·fi Ù· Û¯ÂÙÈο ‰¿ÊÈ· ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›· Ù˘ ıÚËÛΛ-·˜, ÛÙÔ OÈÎÔÓÔÌ›· Î·È ∫ÔÈÓˆÓ›· (Wirtschaft und Gesellschaft) Î·È ÛÙË °ÂÓÈ΋OÈÎÔÓÔÌÈ΋ πÛÙÔÚ›· (General Economic History). ∞Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ÙˆÓÔÔ›ˆÓ Ù· ‰˘ÛÌÂÓ‹ Û¯fiÏÈ· ÁÈ· ÙÔÓ µ¤ÌÂÚ Û˘Ó¤¯ÈÛ·Ó Ó· ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÁÈ· ηÈÚfiÌfiÓÔ ÛÙÔ ÂÚ› ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌÔ‡ ‰ÔΛÌÈfi ÙÔ˘, ·ÊÔ‡ ›¯Â Û˘Óı¤ÛÂÈ Ù· ÂfiÌÂÓ·¤ÚÁ· ÙÔ˘ Î·È ·ÎfiÌË ÌÂÙ¿ ÙÔ ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘, Â›Ó·È ÔÈ ª¤ÏÔÔ˘, ªÚfiÓÙÓÈÙ˜(Brodnitz), ∆ÒÓ¸, ¡¿ÈÙ, ƒfiÌÂÚÙÛÔÓ, O˘ÒÎÂÚ, ∫Ú¿Ô˘˜, ª. ª¿ÈÚÓÙ,¡Ô˘ÛÌ¿Ô˘Ì (Nussbaum) Î·È ∆¤Ô˘˜. ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, Ë ÂÓ ÏfiÁˆ Ù¿ÛË Û˘Ó¯›˙ÂÙ·È·ÎfiÌ· Î·È ÛÙȘ ̤Ú˜ Ì·˜. ŒÓ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·ÚΛ ÁÈ· Ó· ‰Â›ÍÂÈ fiÛÔ Ï›ÁÔ ÁÓˆ-ÛÙfi Â›Ó·È ÙÔ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ. O º. Ã. ¡¿ÈÙ, Ô ÔÔ›Ô˜ ÌÂÙ¤ÊÚ·ÛÂÙË °ÂÓÈ΋ OÈÎÔÓÔÌÈ΋ πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ, ·Ú·ÙËÚ› ÛÙÔ “Historical andTheoretical Issues in the Problem of Modern Capitalism” (Journal of Economicand Business History, ÙfiÌÔ˜ 1, 1928, Û. 134) fiÙÈ ÙÔ fiÏÔ ˙‹ÙËÌ· Ù˘ ηٷÁˆÁ‹˜ ÙÔ˘ÌÔÓÙ¤ÚÓÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡ ı· ΤډÈ˙ ÔÏÏ¿ ·Ó ÂÙ›ıÂÙÔ Ì ·ÚÓËÙÈÎfi ÙÚfiÔ: ÁÈ·Ù› ÔηÈÙ·ÏÈÛÌfi˜ ‰ÂÓ ·Ó·Ù‡¯ıËΠ۠¿ÏϘ ÂÔ¯¤˜ Î·È ÙfiÔ˘˜ ¤Ú· ·fi ÙË Û‡Á-¯ÚÔÓË ‰˘ÙÈ΋ ∂˘ÚÒË; ∞ÎÔÏÔ‡ıˆ˜, ÚÔÛı¤ÙÂÈ fiÙÈ Ô µ¤ÌÂÚ Ú¿ÁÌ·ÙÈ Û˘˙ËÙ¿·˘Ù¿ Ù· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· Î·È ·Ú·¤ÌÂÈ ÛÙËÓ General Economic History. O∫·ıËÁËÙ‹˜ ¡¿ÈÙ Û›ÁÔ˘Ú· ı· ÁÓÒÚÈ˙ ٷ ¿ÏÏ· ‰ÔΛÌÈ· ÛÙÔ Gesammelte Aufsätzezur Religionssoziologie Î·È ÛÙÔ Wirtschaft und Gesellschaft ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ Ù· ·Ó·Ê¤ÚÂÈ.∂›Û˘, Ë Û‡ÓÔ„Ë ÙÔ˘ °Î. ªÚfiÓÙÓÈÙ˜ ÛÙÔ Economic History Review (ÙfiÌÔ˜ 1,1927, Û. 341) ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ÁÂÚÌ·ÓÈ΋˜ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘1900 Î·È 1927 ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÌfiÓÔ ÛÙÔÓ ÚÒÙÔ ÙfiÌÔ ÙÔ˘ Religionssoziologie ÙÔ˘µ¤ÌÂÚ.

£ÂˆÚÂ›Ù·È Û¯Â‰fiÓ ·˘Ù·fi‰ÂÈÎÙÔ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›· Î·È ÛÙȘ ÔÏÈÙÈÛÙÈΤ˜ÂÈÛً̘ fiÙÈ Î¿ı ÁÂÓÈ¿ Ú¤ÂÈ Ó· ÂÚÌËÓ‡ÂÈ ÂÎ Ó¤Ô˘ ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ ·Ó¿ÏÔÁ· ÌÂÙËÓ Â›Ú· Ù˘. ∂ÊfiÛÔÓ ÙÔ ‰ÔΛÌÈÔ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ‹Ù·Ó ÌÈ· Û˘ÓÂȉËÙ‹ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË ÛÙËÓ˘fiıÂÛË ÙÔ˘ ª·ÚÍ, ›Ûˆ˜ ‹Ù·Ó Ê˘ÛÈÎfi Ó· ÙÔÓ›˙ÂÈ ˘ÂÚ‚ÔÏÈο ÙË Û˘ÓÔ¯‹ Î·È ÙËÓ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ È‰Â·ÙÒÓ ·Ú·ÁfiÓÙˆÓ. ∞ÔÙÂÏÔ‡Û ̤ÚÔ˜ Ù˘ ·ӿ-ÛÙ·Û˘ ηٿ Ù˘ Ì˯·ÓÔÔ›ËÛ˘ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Î·È Ù˘ ·˘Í·ÓfiÌÂÓ˘ ΢ÚÈ·Ú¯›·˜ÙÔ˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡ ·Ú¿ÁÔÓÙ·, Ô˘ ˘‹ÚÍ ÎÔÈÓfi˜ ÙfiÔ˜ Û ÙfiÛÔ ¤ÓÙÔÓ· ‰È·ÊÔÚÂ-ÙÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜, fiˆ˜ Â›Ó·È Ô ª·ÚÍ Î·È Ô ¡›ÙÛ ÛÙË ÁÂÓÈ¿ ÚÈÓ ·fi ÙÔÓ µ¤ÌÂÚ, ηÈfiˆ˜ Ô ºÚfiÈÓÙ, Ô ƒ¿ıÂÓ·Ô˘ (Rathenau) Î·È Ô ∆·›ÓȘ (Toennies) ÛÙË ‰È΋ ÙÔ˘

46

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 46

ÁÂÓÈ¿. ∏ ı¤ÛË ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ÛÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÛÙÈ΋ ÈÛÙÔÚÈ΋ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›· ¤‰ÈÓ¤ÌÊ·ÛË ÛÙË ˙ˆÙÈ΋ ÛËÌ·Û›· ÙˆÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ ÂÔÈı‹ÛÂˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛËÌÈ·˜ ËıÈ΋˜ ¢ÓÔ˚΋˜ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔÓ Î·ÈÙ·ÏÈÛÌfi. ∞˘Ùfi ‹Ù·Ó Û‡ÌʈÓÔ Ì ÙËÓ¤ÌÊ·ÛË Ô˘ ¤‰ÈÓ ÛÙË ÛËÌ·Û›· Ù˘ Û˘ÌÔÓÂÙÈ΋˜ ‰È·›ÛıËÛ˘ ÛÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ÂÈ-Ûً̘ Î·È Ì ÙËÓ ¿Ô„‹ ÙÔ˘ fiÙÈ Ë ÈÛÙÔÚ›· Â›Ó·È Ë ·Ó·‚›ˆÛË ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜(Nacherleben) Î·È Ë ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›· Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Ù˘ ÂÛˆÙÂÚÈ΋˜ ηٷÓfiËÛ˘.

II

OÊ›ÏÔ˘Ì ӷ ‰Ô‡Ì ÙËÓ ·Ú¯È΋ ÚfiıÂÛË ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ÛÙËÓ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋ ∏ıÈ΋Ì ‚¿ÛË ÙËÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘. ø˜ ÎÏËÚÔÓfiÌÔ˜ Ù˘ πÛÙÔÚÈ΋˜ ™¯ÔÏ‹˜(ıˆÚÔ‡Û ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘ ¤Ó·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÂÈÁfiÓÔ˘˜ ÙÔ˘ ™ÌÒÏÂÚ14) Î·È Ù˘ Ì·ÚÍÈ-ÛÙÈ΋˜ ·Ú¿‰ÔÛ˘, ÔÈ Ôԛ˜ ›¯·Ó ÔÏÂÌ‹ÛÂÈ ÙËÓ ·ÔÌÔÓˆÙÈ΋ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË Ù˘ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ‰È·‰Èηۛ·˜ Î·È ÙÔ˘ homo economicus (ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡ ·ÓıÚÒÔ˘) ÙˆÓ·ÊËÚËÌ¤ÓˆÓ ÎÏ·ÛÈÎÒÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ, ÂÚ‡ÓËÛ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ÁÈ· ӷηıÔÚ›ÛÂÈ ÙȘ ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈΤ˜ ‰È·Û˘Ó‰¤ÛÂȘ Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Ì ÙÔÛ‡ÓÔÏÔ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡. OÏfiÎÏËÚÔ ÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ¤¯ÂÈ Û ÙÂÏÈ΋·Ó¿Ï˘ÛË ¤Ó·Ó ÚˆÙ·Ú¯ÈÎfi ÛÙfi¯Ô: ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙÔ˘ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ Â˘Úˆ·˚ÎÔ‡ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ÙÔ˘ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡.15 ¶ÚÔÛ·ı› Ó· ‚ÚÂÈ ÙË‚·ı‡ÙÂÚË ËıÈ΋ (geist) ÙÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡ Î·È ÙȘ ‰ÈÂÈÛ‰˘ÙÈΤ˜ ÙÔ˘ ÛÙ¿ÛÂȘ ÛÙË˙ˆ‹. ¶¤Ú·Ó ÙÔ‡ÙÔ˘, ÚÔÛ·ı› Ó· ‚ÚÂÈ ÙÔ ÌÔÓÙ¤ÚÓÔ ‰˘ÙÈÎfi ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌfi, ÙÔÓÔÔ›Ô ıˆÚ› ÙÔ ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÙÔ˘ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘.

∏ Û˘˙‹ÙËÛË ÙˆÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ¤ıÈÍÂ Ô ª·ÚÍ, Ô ÔÔ›Ô˜ ¤‰ˆÛ ÛÙÔ ˙‹ÙËÌ·ÙÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡ ÙËÓ ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ÛËÌ·Û›· Ô˘ ¤¯ÂÈ ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ıˆ-Ú›·, ›¯Â ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÌÈ·˜ ÙÂÚ¿ÛÙÈ·˜ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·˜ › ÙÔ˘ı¤Ì·ÙÔ˜. OÚÈṲ̂ÓÔÈ ÁÂÚÌ·ÓÔ› ÏfiÁÈÔÈ Â›¯·Ó ‹‰Ë ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ Ó· ·ÊÔÌÔÈÒÓÔ˘Ó ÙÔıˆÚËÙÈÎfi ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ª·ÚÍ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ô˘ ›¯Â ·Ó·Ù˘¯ı› ·fi ÙË °ÂÚÌ·ÓÈ΋πÛÙÔÚÈ΋ ™¯ÔÏ‹, ·Ó¿ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜ Î·È ÔÚÈṲ̂ÓÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ ηı¤‰Ú·˜ ÛÔÛÈ·ÏÈÛÙ¤˜(kathedersozialisten), Î·È Î˘Ú›ˆ˜ Ô ∆·›ÓȘ Î·È Ô ∑fiÌ·ÚÙ. OÈ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔÈ ·ÛÙÔ›

47

14 µÏ. ÙËÓ ÚÔÛÊÒÓËÛË Ô˘ ·Â˘ı‡ÓÂÈ Ô µ¤ÌÂÚ ÛÙËÓ Â¤ÙÂÈÔ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ ™ÌÒÏÂÚ Ô˘ ·Ó·Ê¤-ÚÂÙ·È ÛÙÔÓ ™. ªÚ›ÓÎÌ·Ó (C. Brinkmann), Gustav Schmoller und die Volkswirtschaftslehre(™ÙÔ˘ÙÁ¿Ú‰Ë 1937) Û. 8. µÏ. ›Û˘ Gesammelte Aufsätze zur Wissenschaftslehre, Û. 208, fiÔ˘ ÔÌÔÏÔ-Á› fiÙÈ ‹Ù·Ó ̤ÏÔ˜ Ù˘ πÛÙÔÚÈ΋˜ ™¯ÔÏ‹˜, ÙÔÓ›˙ÔÓÙ·˜ ·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿ ÙËÓ ·Ú¤ÎÎÏÈÛ‹ ÙÔ˘ ÚÔ˜ ÙËÓηÙ‡ı˘ÓÛË Ì›·˜ ηÓÙÈ·Ó‹˜ ¿Ô„˘ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË.15 ™ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Ô µ¤ÌÂÚ, Ì ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· ·Ó¿ıÂÛ˘ Ù˘ ·Ú¯ÈÛ˘ÓÙ·Í›·˜ ÙÔ˘ ∞Ú¯Â›Ô˘ ÙÔ 1904, ¤ıÂÛÂÙË ‚·ÛÈ΋ ·Ú¯‹ Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÔÔ›· Ë ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ-ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ¤Ú¢ӷ Ú¤ÂÈ Ó· ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏ›-˙ÂÙ·È ÛÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙÔ˘ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. ∂›Û˘, ‰‹ÏˆÓ ˆ˜ Ë ¤Ú¢ӷ ÙÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡¯ˆÚ›˜ ÚÔηٷϋ„ÂȘ ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÂÈÙ·ÎÙÈÎfi ηı‹ÎÔÓ ÁÈ· ÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ÂÈÛً̘ ÏfiÁˆ Ù˘ÎÂÊ·Ï·ÈÒ‰Ô˘˜ ÛËÌ·Û›·˜ ÙÔ˘ (“Die Objectivität der sozialwissenschaftlichen und sozialpolitikenErkenntnis”, ÙÒÚ· ÛÙÔ Gesammelte Aufsätze zur Wissenschaftslehre, ∆‡ÌÈÁÎÂÓ 1922, Û. 170, 162). µÏ.ª·ÚÈ¿Ó µ¤ÌÂÚ, ª·Í µ¤ÌÂÚ (∆‡ÌÈÁÎÂÓ 1926), Û. 290.

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 47

ÔÈÎÔÓÔÌÔÏfiÁÔÈ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ› ıˆÚËÙÈÎÔ› ÂӉȷʤÚÔÓÙ·Ó Ôχ ÁÈ· ÙÔ Úfi‚ÏËÌ·ÙˆÓ „˘¯ÔÏÔÁÈÎÒÓ ıÂÌÂÏ›ˆÓ ÙÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡ Î·È ÚfiÙÂÈÓ·Ó ÔÚÈṲ̂Ó˜ ‰ÈÔÚıÒ-ÛÂȘ ÙˆÓ Ì·ÚÍÈÛÙÈÎÒÓ ˘Ôı¤ÛÂˆÓ ˘fi ÙÔ ÁÂÓÈÎfi Ù›ÙÏÔ «ÙÔ Ó‡̷ ÙÔ˘ ηÈÙ·ÏÈ-ÛÌÔ‡». O µ¤ÌÂÚ Â·ÈÓÔ‡Û ÙË ÌÂÁ·ÏÔÊ˘˝· ÙÔ˘ ª·ÚÍ Î·È ·Ó·ÁÓÒÚÈ˙ ÙËÓ ÙÂÚ¿-ÛÙÈ· ¯ÚËÛÈÌfiÙËÙ· Ù˘ ˘ÏÈÛÙÈ΋˜ ÌÂıfi‰Ô˘ ˆ˜ ¢ÚÂÙÈ΋˜ ηٷÛ΢‹˜,16 ·ÏÏ¿ ·ÓÙÈ-ÛÙ¿ıËΠ۠fiϘ ÙȘ ÚÔÛ¿ıÂȘ ·˘Ù‹ Ó· ·ÔÏ˘ÙÔÔÈËı› ˆ˜ Ë ÌfiÓË Ì¤ıÔ‰Ô˜ Ù˘ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Î·È Ôχ ÏÈÁfiÙÂÚÔ ˆ˜ ÎÔÛÌÔ·ÓÙ›ÏË„Ë (Weltanschauung). ∏·ÏËıÈÓ‹ ·Í›· ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÌÂıfi‰Ô˘, fiˆ˜ Î·È fiÏˆÓ ÙˆÓ ÓÔËÙÈÎÒÓ Û¯ËÌ¿ÙˆÓ, ›ӷÈÌfiÓÔ «È‰ÂÔ-Ù˘È΋». ™Â ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙÔ Ì·ÚÍÈÛÙÈÎfi ‰fiÁÌ· ÂÚ› ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡ ÓÙÂ-ÙÂÚÌÈÓÈÛÌÔ‡ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ÌÂÙ·‚ÔÏ‹˜, Ô µ¤ÌÂÚ ÚfiÙÂÈÓ ÌÈ· ÏÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈ΋‰È·‰Ú·ÛÙÈ΋ ıˆڛ·.

∂›Ó·È ··Ú·›ÙËÙÔ Ó· ÍÂηı·Ú›ÛÔ˘Ì ˆ˜ Û ·˘Ùfi ÙÔ ‰ÔΛÌÈÔ Ô ÛÙfi¯Ô˜ ÙÔ˘µ¤ÌÂÚ ‹Ù·Ó Ôχ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓÔ˜ Î·È Ô ÙÚfiÔ˜ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÚÔ¯ÒÚËÛ ÔχÚÔÛÂÎÙÈÎfi˜. ™’ ·˘Ùfi ÙÔ ÚÒÙÔ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ, fiÔ˘ ÂÚÂ˘Ó¿ ÙËÓ ÂÈÚÚÔ‹ ÙˆÓ ıÚËÛ΢-ÙÈÎÒÓ ‰ÔÁÌ¿ÙˆÓ ÛÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿, ‰ÂÓ Â›¯Â ÙËÓ ·Ú·ÌÈÎÚ‹ ÚfiıÂÛËÓ· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ÌÈ· ÔÏÔÎÏËڈ̤ÓË ıˆڛ· ÙÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡, ÌÈ· ÎÔÈÓˆÓÈ΋ıˆڛ· Ù˘ ıÚËÛΛ·˜, Ô‡ÙÂ Î·Ó ÌÈ· ÔÏÔÎÏËڈ̤ÓË ÂͤٷÛË Ù˘ Û¯¤Û˘ ·Ó¿ÌÂÛ·ÛÙË ıÚËÛΛ· Î·È ÙËÓ ¿ÓÔ‰Ô ÙÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡. ∆Ô ‰ÔΛÌÈfi ÙÔ˘ ‹Ù·Ó ÌÈ· ÚÒÙËÚÔÛ¿ıÂÈ· ηٷÓfiËÛ˘ ÌÈ·˜ ·fi ÙȘ ÈÔ ‚·ÛÈΤ˜ Î·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈΤ˜ Ï¢ڤ˜ÙÔ˘ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ‹ıÔ˘˜, ÙÔ˘ ·ÁÁÂÏÌ·ÙÈÎÔ‡ Î·È ÂÍÂȉÈÎÂ˘Ì¤ÓÔ˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘Î·È Ù˘ ·›ÛıËÛ˘ Ù˘ ÎÏ›Û˘ ‹ ÙÔ˘ ·ÁÁ¤ÏÌ·ÙÔ˜. ∂›¯Â ‹‰Ë ÂÓÙ˘ˆÛÈ·ÛÙ› ·fiÙÔÓ ÔÚıÔÏÔÁÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ô˘ ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡Û ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ˙ˆ‹. ∆ÔÓ ··Û¯Ô-ÏÔ‡Û ӷ ·Ô‰Â›ÍÂÈ fiÙÈ ˘‹Ú¯·Ó ‰È¿ÊÔÚÔÈ Ù‡ÔÈ ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌÔ‡, ÁÂÁÔÓfi˜ ÙÔ ÔÔ›ÔÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ·Ú¤‚ÏÂ·Ó ÔÈ Ù¯ÓÔÏÔÁÈΤ˜ ıˆڛ˜ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜.

ŸÚÈÛ ÙÔÓ Î·ÈÙ·ÏÈÛÌfi ·fi ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈÎÈÛÙÈ΋ ÙÔ˘ ¿Ô„Ë ˆ˜ ¤Ó· ÌÔÓ·‰ÈÎfiÛ‡ÛÙËÌ·17 Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÙȘ ÁÂÓÈΤ˜ Ù¿ÛÂȘ Ù˘ ·ÓÙÈ·Ú·‰ÔÛÈÔÎÚ·Ù›·˜Î·È Ù¿ÛÛÂÙ·È ˘¤Ú ÙÔ˘ ‰˘Ó·ÌÈÛÌÔ‡, ÙÔ˘ ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌÔ‡ Î·È Ù˘ ÏÂÏÔÁÈṲ̂Ó˘ ‚ÈÔ-Ì˯·ÓÈ΋˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÌÂÁ¿Ï˘ ‰È¿ÚÎÂÈ·˜. ∫·Ù¿ ·ÚÈÔ ÏfiÁÔ ÂӉȷÊÂÚfiÙ·Ó Ó··Ó·Ï‡ÛÂÈ Î·È Ó· ÂÓÙÔ›ÛÂÈ ÙË Á¤ÓÂÛË ÙÔ˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Î·È Ù˘ ‰ÔÌ‹˜ Ô˘ ‹Ù·Ó

48

16 ™ÙÔ “Die Objectivität …” (·Ú·Ù›ıÂÙ·È ·ÓˆÙ¤Úˆ) Ô µ¤ÌÂÚ ÂΉ‹ÏˆÛ ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· ÙËÓ ÂÎÓ¤Ô˘ ηıȤڈÛË Ù˘ ·Í›·˜ Ù˘ ÌÂıfi‰Ô˘ ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡ ˘ÏÈÛÌÔ‡, ·ÏÏ¿ ÌfiÓÔ Î·Ù¿ ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÛÙÈ΋¤ÓÓÔÈ·. µ¤‚·È· ÚÔÛı¤ÙÂÈ, ÎÈ ·˘Ùfi Â›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi, ˆ˜ ÙÔ Ó· ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È Î·Ó›˜ fiÙÈ Ô Î·ÈÙ·ÏÈ-ÛÌfi˜ ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ȉ¤Â˜ Â›Ó·È ÂÓÙÂÏÒ˜ ·Ó·ÚΤ˜ (·ÓˆÙ¤Úˆ, Û. 169). 17 O µ¤ÌÂÚ ÈÛ¯˘ÚÈ˙fiÙ·Ó fiÙÈ ÛÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ ˘‹ÚÍ ÌÈ· ÔÏfiÎÏËÚË Îϛ̷ηηÈÙ·ÏÈÛÌÒÓ: ÂÚÈÂÙÂÈ҉˘, ÂÈÚ·ÙÈÎfi˜, ÙÔÎÔÁÏ˘ÊÈÎfi˜, ÎÂÚ‰ÔÛÎÔÈÎfi˜, ¯ÚËÌ·ÙÈÛÙÈÎfi˜, Î.Ï. ηÈfiÙÈ Ô Û‡Á¯ÚÔÓÔ˜ ÔÚıÔÏÔÁÈÎfi˜ ‚ÈÔÌ˯·ÓÈÎfi˜ ηÈÙ·ÏÈÛÌfi˜, Ô˘ Â›Ó·È È‰ÂÔÙ˘ÈÎfi˜ ÙÔ˘ Û˘ÌϤÁÌ·ÙÔ˜Ù˘ ‰˘ÙÈ΋˜ Ì·˜ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú·˜, ‹Ù·Ó ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi˜ ·fi ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ˜ ÌÔÚ-ʤ˜. ∏ Ô˘Û›· ÙÔ˘ ÂȯÂÈÚ‹Ì·ÙÔ˜ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ Â›Ó·È fiÙÈ ÁÈ· ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙÔ˘ ‰ÈÎÔ‡ Ì·˜ Ù‡Ô˘ ηÈ-Ù·ÏÈÛÌÔ‡ ¯ÚÂÈ¿ÛÙËΠ¤Ó·˜ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi˜ ·Ú·ÁfiÓÙˆÓ: Ë Ï‹Ú˘ ·Ó¿Ù˘ÍË ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓÙ¿ÛˆÓ, ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÔÈ ··Ú¯¤˜ ‹Ù·Ó ÂÌÊ·Ó›˜ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ·ÏÏ¿ ›¯·Ó ·ÚÂÌÔ‰ÈÛÙ›ÁÈ· ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜, Î·È Ë ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÂÓfi˜ «Î·ÈÙ·ÏÈÛÙÈÎÔ‡ Ó‡̷ÙÔ˜», ÌÈ·˜ ËıÈ΋˜ ‹ÂÓfi˜ Û˘ÓfiÏÔ˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÒÓ Ô˘ ÚԤ΢„·Ó ·fi ‰È¿ÊÔÚ˜ ÛÔ˘‰·›Â˜ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÔÈ ÔÔ›-˜ ·ÔÎÚ˘ÛÙ¿ÏÏˆÛ·Ó ÙË ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋ Ì·˜ ÌÔÚÊ‹ (lebensform).

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 48

·ÚΛ˜ Î·È Û˘Ì›ÙÔÓÙ˜ Ì ÙÔÓ Î·ÈÙ·ÏÈÛÌfi. ∫·Ù¿ ÙËÓ ¿Ô„‹ ÙÔ˘, Ô Û‡Á¯ÚÔ-ÓÔ˜ ηÈÙ·ÏÈÛÌfi˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÙÔ ·˘ÙfiÌ·ÙÔ ÚÔ˚fiÓ Ù˘ Ù¯ÓÔÏÔÁÈ΋˜ ·Ó¿Ù˘Í˘ ·ÏÏ¿ÔÏÏÒÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎÒÓ ·Ú·ÁfiÓÙˆÓ, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔ̤ÓÔ˘ ÙÔ˘ Îϛ̷ÙÔ˜ –ÙÔÔÔ›Ô ÂËÚ¿˙ÂÈ ÙËÓ ÔÚ›· Ù˘ ˙ˆ‹˜ Î·È ÙÔ ÎfiÛÙÔ˜ ÂÚÁ·Û›·˜– ηıÒ˜ Î·È ÔÏÏÒÓÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔÏÈÙÈÎÒÓ ·Ú·ÁfiÓÙˆÓ fiˆ˜ Â›Ó·È Ô ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ Ù˘ ÌÂ۷ȈÓÈ΋˜ÌÂÛÔÁÂȷ΋˜ fiÏ˘ Î·È ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ Ù˘. ∂¤ÌÂÓ fï˜ fiÙÈ ˘‹Ú¯Â ¤Ó·˜ ·Ú¿ÁÔ-ÓÙ·˜ Ô˘ ‰ÂÓ ¤Ú ӷ ·ÁÓÔËı›: Ë ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘˜ ÊÔÚ›˜ Ô˘ÂÌϤÎÔÓÙ·Ó ÂÓfi˜ ÔÚıÔÏÔÁÈÎÔ‡ Î·È ·ÓÙÈ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÔ‡ Ó‡̷ÙÔ˜. ∆· ‰‡Ô ‚·ÛÈ-ο ÛËÌ›· ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Ó‡̷ÙÔ˜ Â›Ó·È Ë ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ηÈÙ˘ Û˘ÁÎÚÈÙÈο ÌÔÓÙ¤ÚÓ·˜ Û¯¤Û˘ Ù˘ Ì ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÂÈÛÙ‹ÌË, ηıÒ˜ Î·È Ë·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÌÔÓÙ¤ÚÓ·˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ Ù˘ ·ÙÔÌÈ΋˜ ˙ˆ‹˜ (lebensführung), ȉȷ›ÙÂÚ·ˆ˜ ÚÔ˜ ÙȘ Ú·ÎÙÈΤ˜ Ù˘ Û˘Ó¤ÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·.18

™‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÈÛ¯Ó‹ ı¤ÛË ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ, ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÌÔÓÙ¤ÏÔ˘ÔÚıÔÏÔÁÈο Ú˘ıÌÈṲ̂Ó˘ ‰È·‚›ˆÛ˘, Ì ÙËÓ ÂÓÂÚÁËÙÈ΋ Î·È ·‰È¿ÏÂÈÙË Âȉ›ˆÍËÂÓfi˜ ÛÙfi¯Ô˘ Î·È ÙËÓ ·ÔÊ˘Á‹ fiÏˆÓ ÙˆÓ Ì·ÁÈÎÒÓ ·Ô‰Ú¿ÛˆÓ, ÙÔ Û˘ÛÙ·ÙÈÎfi Ù˘ıÚËÛΛ·˜ Ú¤ÂÈ Ó· ıˆÚËı› ÛËÌ·ÓÙÈÎfi˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ·˜.19 ¢ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ӷÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÂÈ ÙÔ ‚·ıÌfi Ù˘ ÛËÌ·Û›·˜ Î·È fiÓÙˆ˜ ¤ÓȈı fiÙÈ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ ·ÈÙ›·ÛËÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ÔÛÔÙÈÎÔÔ›ËÛË Â›Ó·È ·‰‡Ó·ÙË.20 ™˘ÓÂÒ˜, Ë ¿Ô„‹ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó fiÙÈηÓ›˜ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÂÈ Ò˜ ı· ›¯Â ÂÍÂÏȯÙ› ÙÔ Î·ÈÙ·ÏÈÛÙÈÎfi ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfiÛ‡ÛÙËÌ· ·Ó ‰ÂÓ ˘‹Ú¯·Ó Ù· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÌÔÓÙ¤ÚÓ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘ ηÈ-Ù·ÏÈÛÙÈÎÔ‡ Ó‡̷ÙÔ˜.21

°È· Ó· ÂÓÙÔ›ÛÂÈ ÙË Û˘ÁÁ¤ÓÂÈ· ÌÂٷ͇ ÙÔ˘ ·ÛÙÈÎÔ‡ ÙÚfiÔ˘ ˙ˆ‹˜ Î·È ÔÚÈṲ̂ӈÓÛÙÔȯ›ˆÓ ÙÔ˘ ıÚËÛ΢ÙÈÎÔ‡ ÚÔÙ‡Ô˘ ˙ˆ‹˜, fiˆ˜ Ì ÙË Ì¤ÁÈÛÙË Û˘Ó¤ÂÈ· ¤¯Âȉ›ÍÂÈ Ô ·ÛÎËÙÈÎfi˜ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌfi˜, Ô µ¤ÌÂÚ ¤‰ˆÛ ¤ÌÊ·ÛË ÛÙË ÛÙ·‰È·Î‹ Á¤Ó-ÓËÛË ÌÈ·˜ „˘¯ÔÏÔÁÈ΋˜ Û˘Ó‹ıÂÈ·˜, Ë ÔÔ›· ¤‰ˆÛ ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÙË ‰˘Ó·Ùfi-ÙËÙ· Ó· ·ÓÙÂÂͤÏıÔ˘Ó ÛÙȘ ··ÈÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ÚÒÈÌÔ˘ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡.¢ËÏ·‰‹, ·ÓÙ› Ô ÂȯÂÈÚËÌ·Ù›·˜ Ó· ÓÈÒıÂÈ fiÙÈ Ë ·fiÎÙËÛË ÙÔ˘ ÏÔ‡ÙÔ˘ ÙÔ˘ ‹Ù·ÓÛÙËÓ Î·Ï‡ÙÂÚË ÂÚ›ÙˆÛË ·ÓÂÎÙ‹ ·fi ÙÔ £Âfi, ‹ fiÙÈ ¤Ú ӷ ÂÍÈψı› ÁÈ· ÙËÓ·Ì·ÚÙ›· Ù˘ ÙÔÎÔÁÏ˘Ê›·˜ (fiˆ˜ ¤Î·ÓÂ Ô ÁËÁÂÓ‹˜ ÈÓ‰Ô˘ÈÛÙ‹˜ ¤ÌÔÚÔ˜), ÂΛÓÔ˜·Û¯ÔÏ›ÙÔ Ì ÙËÓ Âȯ›ÚËÛ‹ ÙÔ˘ Ì ÙËÓ ÈÛ¯˘Ú‹ ÂÔ›ıËÛË fiÙÈ Ë £Â›· ¶ÚfiÓÔÈ·ÛÎfiÈÌ· ÙÔÓ ‚Ô‹ıËÛ ӷ ÏÔ˘Ù›ÛÂÈ ÁÈ· ÙË ‰fiÍ· ÙÔ˘ £ÂÔ‡, fiÙÈ Ë ÂÈÙ˘¯›· ÙÔ˘ ÌÔ-ÚÔ‡Û ӷ ıˆÚËı› ¤Ó· ÂÌÊ·Ó¤˜ ÛËÌ¿‰È ·fi ÙÔ £Âfi ηÈ, fiÙ·Ó Ô ÏÔ‡ÙÔ˜ ·˘Ùfi˜Â›¯Â ·ÔÎÙËı› Ì ıÂÌÈÙ¿ ̤۷, ¤Ó· ̤ÙÚÔ Ù˘ ·Í›·˜ ÙÔ˘ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔ £Âfi Î·È ÙÔÓ¿ÓıÚˆÔ. ∞fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿, Ô ¯ÂÈÚÔÙ¤¯Ó˘ ‹ Ô ÂÚÁ¿Ù˘, Ì ÙËÓ ÚÔı˘Ì›· ÙÔ˘˜

49

18 ∞گ›Ô, ÙfiÌÔ˜ 31, Û. 598-99.19 µÏ. ·ÓˆÙ¤Úˆ, ÙfiÌÔ˜ 26, Û. 277, 281 ÁÈ· ÌÈ· ÍÂοı·ÚË ‰‹ÏˆÛË fiÙÈ Ë ÚfiıÂÛ‹ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó ÌfiÓÔ Ó·ÂÓÙÔ›ÛÂÈ ÙȘ ¯·Ú·ÎÙËÚÔÏÔÁÈΤ˜ ÂȉڿÛÂȘ ÙˆÓ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ Ù‡ˆÓ Â˘Ï¿‚ÂÈ·˜, fi¯È Ó· ·Ó·Î·Ï‡-„ÂÈ Î˘Ú›·Ú¯Ô˘˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ ÛÙ· ÈÛÙÔÚÈο ÁÂÁÔÓfiÙ· οÔÈ·˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˘ ÂÔ¯‹˜ ‹ οÔȘ ÁÂÓÈ-Τ˜ ‹ ·ÁÎfiÛÌȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ ‰È·‰Èηۛ·. °È’ ·˘ÙfiÓ ‰ÂÓ ˘‹Ú¯·Ó Ù¤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜«Ê·ÓÙ¿ÛÌ·Ù·» ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·.20 Antikritisches Schlusswort (·ÓˆÙ¤Úˆ), Û. 598.21 ∞ÓˆÙ¤Úˆ, Û. 597.

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 49

ÁÈ· ÂÚÁ·Û›·, ·ÓÙÏÔ‡Û·Ó ÙËÓ ·›ÛıËÛË ÌÈ·˜ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ηٿÛÙ·Û˘ ¯¿ÚÈÙÔ˜ ·fiÙËÓ Â›ÁÓˆÛË Ù˘ ÎÏ›Û˘ ÙÔ˘˜. §fiÁˆ Ù˘ ·ÔÛÙÚÔÊ‹˜ ÛÙË ‚·ÛÈ΋ ·Ì·ÚÙ›· Ù˘ÂȉˆÏÔÏ·ÙÚ›·˜ Î·È Ù˘ ·Ôı¤ˆÛ˘ ÙˆÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËÌ¿ÙˆÓ (kreaturvergötterung),fiˆ˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Ì ÙËÓ ·ÔıËÛ·‡ÚÈÛË ÙˆÓ ·ÔÎÙËÌ¿ÙˆÓ, ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË ÛÙȘ ·Ô-Ï·‡ÛÂȘ Î·È ÙËÓ Í¤ÊÚÂÓË Î·Ù·Ó¿ÏˆÛË, Ù· ¯Ú‹Ì·Ù· Ô˘ Û˘ÛÛˆÚ‡ÔÓÙ·Ó ·fi ÙËÓ¿ÛÎËÛË ÂÓfi˜ ·ÁÁ¤ÏÌ·ÙÔ˜ ›Ù ÂÈÛÙÚ¤ÊÔÓÙ·Ó ÛÙËÓ Âȯ›ÚËÛË Â›Ù ·ÔÙ·Ìȇ-ÔÓÙ·Ó.

O µ¤ÌÂÚ ˘ÔÁÚ¿ÌÌÈ˙ Ì ¤ÌÊ·ÛË ÙË ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘ ۯ‰ȷṲ̂ÓÔ˘ ÂÓ‰ÔÎfiÛÌÈ-Ô˘ ·ÛÎËÙÈÛÌÔ‡ ÁÈ· ÙËÓ ·ÛÙÈ΋ Û˘ÛÛÒÚ¢ÛË (innerweltliche askese), ÙÔÓ ÔÔ›Ô ‰È·-¯ÒÚÈ˙ ·fi ÙÔÓ ·ÛÎËÙÈÛÌfi ÙÔ˘ ¿ÏÏÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Î·È ÙÔÓ Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈÎÔ‡ Ù‡Ô˘ ÈÂ-ÙÈÛÌfi. ∂¤ÌÂÓ fiÙÈ ÔÈ ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈΤ˜ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜, ȉȷ›ÙÂÚ· ÔÈ∫Ô˘¿ÎÂÚÔÈ Î·È ÔÈ µ·ÙÈÛÙ¤˜, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Û·Ó ÌÈ· ÌÂıÔ‰È΋ Ú‡ıÌÈÛË Ù˘ ˙ˆ‹˜, Û¤ÓÙÔÓË ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙÔÓ ∫·ıÔÏÈÎÈÛÌfi, ÙÔ §Ô˘ıËÚ·ÓÈÛÌfi Î·È ÙÔÓ ∞ÁÁÏÈηÓÈÛÌfi. ∏‚·ÛÈ΋ ÙÔ˘ ı¤ÛË ‹Ù·Ó fiÙÈ Ô ·ÛÎËÙÈÎfi˜ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌfi˜22 ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ ÙÔ Î·Ù¿Ï-ÏËÏÔ Ó‡̷ ÁÈ· ÙÔÓ Î·ÈÙ·ÏÈÛÌfi, Ô‡Ùˆ˜ ÒÛÙÂ Ô Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈÎfi˜ ¿ÓıÚˆÔ˜(berufsmenschen) Ì ÙËÓ ·fiÎÙËÛË ÙÔ˘ ÏÔ‡ÙÔ˘ ÙÔ˘ Ó· ÌËÓ ˘ÔʤÚÂÈ È· ·fi‚·ı‡ÙÂÚ˜ ÂÛˆÙÂÚÈΤ˜ ·ÏÏÔÈÒÛÂȘ, ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÙˆÓ ÈÔ Â˘Û˘Ó›‰ËÙˆÓ·ÓıÚÒˆÓ ÌÈ·˜ ·Ï·ÈfiÙÂÚ˘ ÂÔ¯‹˜, fiÔÈ· ÎÈ ·Ó ‹Ù·Ó Ë Ê·ÈÓÔÌÂÓÈ΋ ·ÓÙÔ¯‹ÙÔ˘˜ Î·È Ë ˘Ô‰ÂÈÁÌ·ÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ‰‡Ó·ÌË. ŒÓ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÂÛˆÙÂÚÈ΋˜·‚‚·ÈfiÙËÙ·˜ ·Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ‹Ù·Ó Ë Ú·ÎÙÈ΋ Ù˘ÂÈÛÙÚÔÊ‹˜, ηٿ ÙÔ ı¿Ó·ÙÔ, ÙˆÓ ·Á·ıÒÓ Ô˘ ›¯·Ó ·ÔÎÙËı› ·fi ÙÔÎÔÁÏ˘Ê›·.ÕÏÏÔ ¤Ó· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ‹Ù·Ó Ë ı¤ÛÈÛË ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ ıÂÛÌÒÓ ÁÈ· Ó· ÂÍÈψıÔ‡ÓÁÈ· ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÂÈÙ˘¯›·. À‹Ú¯·Ó ·Ó·Ú›ıÌËÙÔÈ ıˆÚËÙÈÎÔ› Î·È Ú·ÎÙÈÎÔ›Û˘Ì‚È‚·ÛÌÔ› ÌÂٷ͇ Û˘Ó›‰ËÛ˘ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜, ÌÂٷ͇ ÙÔ˘È‰ÂÒ‰Ô˘˜ ÙÔ˘ Ó· ›̷ÛÙ ·ÚÂÛÙÔ› ÛÙÔ £Âfi (Deo placere non potest), ÙÔ ÔÔ›Ô Â›¯Â·Ô‰Â¯Ù› ·ÎfiÌË Î·È Ô §Ô‡ıËÚÔ˜, Î·È Ù˘ ÎÙËÙÈ΋˜ ηÚȤڷ˜ ÔÏÏÒÓ Â˘Û˘Ó›‰Ë-ÙˆÓ Î·ıÔÏÈÎÒÓ. ™ÙË ıˆڛ· ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ Ô ·ÍÈÔÛËÌ›ˆÙÔ˜ ‚·ıÌfi˜ Û˘Ìʈӛ·˜ ‹Û˘ÁÁ¤ÓÂÈ·˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ Û‡Á¯ÚÔÓÔ Î·ÈÙ·ÏÈÛÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· Î·È ÙȘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜·¤Ó·ÓÙ› ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Û ˘„ËÏ‹ ÂÛˆÙÂÚÈ΋ ¤ÓÙ·ÍË, Ë ÔÔ›· ‹Ù·Ó ÂÍ·ÈÚÂÙÈ΋˜ÛËÌ·Û›·˜ ÁÈ· ÙË ÌÂÙ¤ÂÈÙ· ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡. ∞˘Ù‹ Ë ¤ÓÙ·ÍË ‹Ù·Ó Ë

50

22 ∞گ›Ô, ÙfiÌÔ˜ 31, Û. 583, ÛËÌ. 18 Î·È Û. 593. O µ¤ÌÂÚ ·¤ÚÚȄ ηÙËÁÔÚËÌ·ÙÈο (·ÓˆÙ., ÙfiÌÔ˜26, Û. 271) ÙÔÓ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi ÙÔ˘ º›ÛÂÚ fiÙÈ ÙÔ Ó‡̷ ÌÂıÔ‰È΋˜ ‰È·‚›ˆÛ˘ ›¯Â ÂÌÊ·ÓÈÛÙ› ÚÈÓ ·fiÙÔÓ ¶Ô˘ÚÈÙ·ÓÈÛÌfi. O µ¤ÌÂÚ ÂÈ̤ÓÂÈ fiÙÈ ·˘Ù‹ Ë Ì¤ıÔ‰Ô˜ (lebensmethodik), Ë ÔÔ›· η٤ÛÙË ¤Ó·Û˘ÛÙ·ÙÈÎfi Ì ÈÛ¯˘Ú‹ ›‰Ú·ÛË ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ËıÈ΋ Ù˘ ›ÎÏËÛ˘, ‹Ù·Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ·fi ·˘Ù‹Ó Ԣ›¯·Ó ÔÈ ÁÈ·ˆÓ¤˙ÔÈ Û·ÌÔ˘Ú¿È: ÙÔÓ Cortigiano, ÙËÓ ÈÔÙÈ΋ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ÙÈÌ‹˜ ÛÙÔ ªÂÛ·›ˆÓ·, ÙË«™ÙÔ¿», ÙËÓ «·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈ΋ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË» Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÛÙȘ ·fi„ÂȘ Ù˘ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛ˘ (Ì ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ·ÙÔ˘ ªÔ‡Úί·ÚÙÓÙ), ÙËÓ AÓÙÈ-ªÂÙ·ÚÚ‡ıÌÈÛË, ‹ ·ÎfiÌË Î·È ·fi οÔȘ ·fi„ÂȘ Ô˘ ›¯Â Ôª·›ËÎÔÓ (·’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ¿Ô„Ë ÏËÛ›ÔÓ ÙÔ˘ ¶Ô˘ÚÈÙ·ÓÈÛÌÔ‡), Ô ÔÔ›Ô˜ ‹Ù·Ó ÂËÚ·Ṳ̂ÓÔ˜ ·fi ÙËÓ∞Ó·Á¤ÓÓËÛË Î·È ÙË ªÂÙ·ÚÚ‡ıÌÈÛË. ŸÏ· ·˘Ù¿ ›¯·Ó Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘˜ ÛÙÔȯ›·, ÂÎ ÙˆÓ ÔÔ›-ˆÓ ÔÚÈṲ̂ӷ Û˘ÛÙ·ÙÈο ›¯·Ó ÂÓÙ·¯ı› ÛÙÔÓ ÙÚfiÔ ˙ˆ‹˜ (lebensstil) ÙˆÓ ËÁÂÙÈÎÒÓ ÌÔÓÙ¤ÚÓˆÓ ÂıÓÒÓ.∂ÚfiÎÂÈÙÔ fï˜ ÁÈ· ÔÚıÔÏÔÁÈÛÙÈΤ˜ ÂÍËÁ‹ÛÂȘ Ù˘ ˙ˆ‹˜ Ì ·ÚÎÂÙ¿ ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ¤ÓÓÔÈ· Î·È Î·Ù‡-ı˘ÓÛË. ∞˘Ù¤˜ ÙȘ ȉ¤Â˜ Ô µ¤ÌÂÚ ›ÛÙ¢ fiÙÈ ÙȘ ›¯Â ‹‰Ë ÂÎÊÚ¿ÛÂÈ ÛÙÔ ·Ú¯ÈÎfi ÙÔ˘ ‰ÔΛÌÈÔ (·ÓˆÙ¤-Úˆ, Û. 278, ÛËÌ. 2).

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 50

‚·ÛÈ΋ ̤ÚÈÌÓ· ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ (∞گ›Ô, ÙfiÌÔ˜ 30, Û. 200).O µ¤ÌÂÚ ÍÂηı¿ÚÈÛ fiÙÈ Ë ÚfiıÂÛ‹ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó Ó· ·Ó·Ï‡ÛÂÈ ÌfiÓÔ Ì›· Û˘ÓÈÛÙ·-

̤ÓË ÙÔ˘ ÁÂÓÈÎÔ‡ ÙÚfiÔ˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ ÂÎÏÔÁÈÎÂ˘Ì¤ÓÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Ì·˜, ·fi ÙȘ ÔÏ-Ϥ˜ Ô˘ ˘‹Ú¯·Ó ÛÙÔ Ï›ÎÓÔ ÙÔ˘ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡, Î·È Ó· ÂÓÙÔ›ÛÂÈ ÙȘ·ÏÏ·Á¤˜ Ù˘ Î·È ÙËÓ ÙÂÏÈ΋ Ù˘ ÂÍ·Ê¿ÓÈÛË. ¶ÚÔÂȉÔÔÈÔ‡Û ηٿ Ù˘ ·ÔÎÏÂÈ-ÛÙÈ΋˜ ÂÈΤÓÙÚˆÛ˘ ÛÙÔ ıÚËÛ΢ÙÈÎfi ·Ú¿ÁÔÓÙ·, ¤ÙÛÈ fiˆ˜ ·ÛÎÔ‡ÓÙ·Ó ‰È·Ì¤-ÛÔ˘ ÙˆÓ ÂÛˆÙÂÚÈÎÒÓ „˘¯ÔÏÔÁÈÎÒÓ ÎÈÓ‹ÙÚˆÓ Î·È Ù˘ ÈÛ¯˘Ú‹˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋˜ ‰‡Ó·-Ì˘ Î·È ÂÈı·Ú¯›·˜ Ô˘ ·Ú›¯·Ó ÔÈ ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈΤ˜ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜.∂¤ÌÂÓ fiÙÈ ·˘Ùfi˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÌfiÓÔ ¤Ó·Ó ·Ú¿ÁÔÓÙ· Î·È ·¤ÚÚÈÙ οı ·fi-ÂÈÚ· Ù·˘ÙÔÔ›ËÛ‹˜ ÙÔ˘ Ì ÙÔ Ó‡̷ ÙÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡, ‹ fiÙÈ Ô Î·ÈÙ·ÏÈÛÌfi˜ÚÔÂÚ¯fiÙ·Ó ·fi ·˘ÙfiÓ.23 £ÂˆÚÒÓÙ·˜ ÙË ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ËıÈ΋ ÙÔ˘¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌÔ‡ Ì›· ÛÙ·ıÂÚ¿ Î·È ˘Ôı¤ÙÔÓÙ·˜ ÚÔÛˆÚÈÓ¿ fiÙÈ ÂÚfiÎÂÈÙÔ Î˘Ú›ˆ˜ÁÈ· ıÚËÛ΢ÙÈÎfi ÚÔ˚fiÓ, ÚÔÛ¿ıËÛ ӷ ÂÓÙÔ›ÛÂÈ ÙËÓ ·ÓÙÈÛÙÔȯ›· ·Ó¿ÌÂÛ· Û·˘Ù‹ Î·È ÙÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÔÏÔÁÈÎfi Ù‡Ô Ô˘ ·ÔÙÂÏ› ÚÔ¸fiıÂÛË ÁÈ· ÙÔÓ Î·ÈÙ·ÏÈ-ÛÌfi. ∏ ÚfiıÂÛ‹ ÙÔ˘, ·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿, ‹Ù·Ó Ó· ÂÈÛÙÚ¤„ÂÈ ÛÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Î·È Ó·ÂÚ¢ӋÛÂÈ Ù· ÌË ıÚËÛ΢ÙÈο Û˘ÛÙ·ÙÈο Ù˘ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ËıÈ΋˜.

ŸÛÔ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÌÔÓ‹ ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ÎÚÈÙÈÎÒÓ ÙÔ˘, fiˆ˜ ÙÔ˘ º›ÛÂÚ24 Î·È ÙÔ˘ƒ¿ÛÊ·Ï,25 fiÙÈ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ··ÈÙÔ‡Û ̛· ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÛÙ·ÙÈÛÙÈÎÔ-ÈÛÙÔÚÈ΋˜Ê‡Ûˆ˜, Ô µ¤ÌÂÚ ·Ó·ÁÓÒÚÈ˙ ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË ¤Ú¢ӷ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Û˘ÁÎÂÎÚÈ-Ì¤ÓˆÓ ÙÔ̤ˆÓ ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ηıÔÚÈÛÙÔ‡Ó Ô ·ÚÈıÌfi˜ Î·È Ë ÈÛ¯‡˜ ÙˆÓ ‰È·ÊfiÚˆÓÂÌÏÂÎfiÌÂÓˆÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ Î·È Ë ÛËÌ·Û›· Ù˘ ·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋˜ ËıÈ΋˜Û ۇÁÎÚÈÛË Ì ¿ÏÏÔ˘˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜.26 ∂¤ÌÂÓ fï˜ fiÙÈ Ë ‰È΋ ÙÔ˘ ÌÂϤÙË ·ÊÔ-ÚÔ‡Û ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›· ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÛÌÒÓ Î·È ÂÚ¢ÓÔ‡Û ÙË Û‡ÁÎÏÈÛË ıÚËÛ΢ÙÈ-ÎÒÓ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ ·Ú·ÁfiÓÙˆÓ ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ÌÔÓÙ¤ÚÓÔ˘ «ÂÎÏÔÁÈÎÂ˘Ì¤-ÓÔ˘» ·ÓıÚÒÔ˘: Ë ÛÙ·ÙÈÛÙÈ΋ ̤ıÔ‰Ô˜ ‰ÂÓ ÂӉ›ÎÓ˘Ù·È ÁÈ’ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÙËÓ¤Ú¢ӷ. ∆Ô Ì¤ÏËÌ¿ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó Ó· ÂȂ‚·ÈÒÛÂÈ ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË Î·Ù‡ı˘ÓÛË Â›Ù˘ ÔÔ›·˜ ‚·‰›˙ÂÈ Ì›· ıÚËÛΛ· Î·È ÙȘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ Û˘Ó¤ÂȘ ÂÓfi˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ-̤ÓÔ˘ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ËıÈ΋˜ ÛÙÔÓ ÙÚfiÔ ˙ˆ‹˜. ŒÓȈı fiÙÈ ÌÔÚÔ‡ÛÂÓ· ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂÈ ·˘Ùfi ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ÌfiÓÔ Ì ÙË Ì¤ıÔ‰Ô Ù˘ «Î·Ù·ÓfiËÛ˘» Ù˘ ·Ó¿-Ï˘Û˘ ÙˆÓ ÎÈÓ‹ÙÚˆÓ, ÙËÓ ÔÔ›· Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÛÂ. ∂Ô̤ӈ˜, ÛÙÔ ÚÒÙÔ ·˘Ùfi‰ÔΛÌÈÔ ÂÛÙ›·Û ÛÙËÓ ·Ó›¯Ó¢ÛË ÙˆÓ ÂÚ›ÏÔÎˆÓ Û˘ÓÂÂÈÒÓ Ô˘ Ô‰ËÁÔ‡Ó ·fi Ù·‰fiÁÌ·Ù· Ù˘ ›ÛÙ˘ Û ڷÎÙÈ΋ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿, Ì ÂÓ‰Âϯ‹ ÂͤٷÛË ÙˆÓ „˘¯Ô-

51

23 ∞گ›Ô, ÙfiÌÔ˜ 30, Û. 197, 202.24 ∞ÓˆÙ¤Úˆ, ÙfiÌÔ˜ 26, Û. 273.25 ∞ÓˆÙ¤Úˆ, ÙfiÌÔ˜ 31, Û. 592, 595.26 ¶·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿ ‰ÂÓ ·Ô‰Â¯fiÙ·Ó Ú·ÁÌ·ÙÈο ÙËÓ ÂÌÂÈÚÈ΋ ¤Ú¢ӷ ÔÛÔÙÈÎÔ‡ Ù‡Ô˘ ÛÙȘ ÎÔÈÓˆ-ÓÈΤ˜ ÂÈÛً̘. ™ÙÔ ‰ÔΛÌÈfi ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔÓ Roscher (Gesammelte Aufsätze zur Wissenschaftslehre, Û.37), ÙÔ ÔÔ›Ô ÁÚ¿ÊÙËΠÚÈÓ ·fi ÙËÓ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋ ∏ıÈ΋, Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ÂȂ‚·ÈÒÓÂÈ ÙË ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘ƒfiÛ¯ÂÚ fiÙÈ ı· Ú¤ÂÈ Ó· Á›ÓÂÙ·È ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓË ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ ·ÚÈıÌÒÓ Ì ÙËÓ ˘ÁÈ‹ ·›ÛıËÛË ÙÔ˘ ÂÌÂÈ-ÚÈÎÔ‡ ÂÚ¢ÓËÙ‹, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÈı˘Ì› Ó· ηٷÓÔ‹ÛÂÈ ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Î·È fi¯È Ó· ÙËÓ ÂÍ·ÓÂÌ›ÛÂÈ.¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ÙÔ ıˆÚÔ‡Û ·ÓfiËÙÔ Ó· ÂÚÈ̤ÓÂÈ Ì›· ÛÙ·ÙÈÛÙÈ΋ ÌÂϤÙË ·ÓÒÙ·Ù˘ ·Í›·˜ (‚Ï. Archiv,ÙfiÌÔ˜ 28, Û. 263, ÙfiÌÔ˜ 29, Û. 529, ÙfiÌÔ˜ 30, Û. 191).

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 51

ÏÔÁÈÎÒÓ ÎÈÓ‹ÙÚˆÓ Ô˘ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÙÔ ªÂÙ·ÚÚ˘ıÌÈṲ̂ÓÔ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌfiÎ·È Ô‰ËÁÔ‡Ó ÛÙË ÌÂıÔ‰È΋ ÂÎÏÔÁ›Î¢ÛË Ù˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜ Î·È ÛÙËÓ Â·ÎfiÏÔ˘-ıË ÂÓı¿ÚÚ˘ÓÛË Ù˘ ηÈÙ·ÏÈÛÙÈ΋˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ Î·È ÙˆÓ ·ÓÙ›ÛÙÔȯˆÓ ÛÙ¿ÛÂ-ˆÓ.27 ∞˘Ù‹ Ë ¿Ô„Ë ÌÂÙ·‚È‚¿˙ÂÙ·È ‰È·Ì¤ÛÔ˘ fiÏˆÓ ÙˆÓ ÔÈÎÈÏÈÒÓ ÙÔ˘ªÂÙ·ÚÚ˘ıÌÈṲ̂ÓÔ˘ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔ‡ Ì ̛· ‰ÈÔÚ·ÙÈ΋ ‰ÔÁÌ·ÙÈ΋ ·Ó¿Ï˘ÛË Ù˘ÈÛÙÔÚ›·˜ (dogmengeschitliche).O µ¤ÌÂÚ ‰Â ıˆÚ› ÙÔ ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÎfi ‰ÔΛÌÈÔ ÙËÓ ÙÂÏÈ΋ ‹ ‰ÔÁÌ·ÙÈ΋ ‰ËÌÈÔ˘Ú-Á›· Ì›·˜ ıˆڛ·˜ ÁÈ· ÙË Á¤ÓÓËÛË ‹ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ªÂÙ·ÚÚ‡ıÌÈÛ˘, ·ÏÏ¿ ÌÈ·ÚÔηٷÚÎÙÈ΋ ¤Ú¢ӷ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÚÚÔ‹ ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ È‰ÂÒÓ ÛÙËÓ·Ó¿Ù˘ÍË ÂÓfi˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡ Ó‡̷ÙÔ˜ ‹ ÙÔ˘ ‹ıÔ˘˜ ÂÓfi˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·-ÙÔ˜. ¢ÂÓ ·Ú‹Á·Á ÌÈ· ȉ·ÏÈÛÙÈ΋ (‹, fiˆ˜ ÚÔÙÈÌÔ‡Û ӷ ÙËÓ ÔÚ›˙ÂÈ, ÓÂ˘Ì·ÙÈ-΋) ÂÚÌËÓ›· ÙÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡ ıˆÚÒÓÙ·˜ fiÙÈ ÚÔ·ÙÂÈ ·fi ıÚËÛ΢ÙÈÎÔ‡˜·Ú¿ÁÔÓÙ˜. ∂’ ·˘ÙÔ‡ ¤¯Ô˘Ó ÁÚ·ÊÙ› ÔÏϤ˜ ·Ó·Ï‹ıÂȘ, ÏfiÁˆ Ù˘ ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓ˘·fiÚÚȄ˘ ÙÔ˘ ª·ÚÍÈÛÌÔ‡ ·fi ÙÔÓ ›‰ÈÔ.28 ™ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ˘‹ÚÍ ı·˘Ì·-ÛÙ‹˜ Ù˘ ˘fiıÂÛ˘ ÙÔ˘ ª·ÚÍ, Ì ÙË ÌfiÓË ‰È·ÊÔÚ¿ fiÙÈ ‰ÂÓ ›ÛÙ¢ ˆ˜ ·˘Ù‹ ¤ÚÂ- ӷ ·ÔÏ˘ÙÔÔÈËı›, Ó· ·ÁÎÔÛÌÈÔÔÈËı› Î·È Ó· Á›ÓÂÈ Û˘ÓÔÙÈ΋ ÊÈÏÔÛÔÊ›·.µ¤‚·È·, ·¤ÚÚÈÙ fiϘ ÙȘ ·fiÏ˘Ù˜ ı¤ÛÂȘ Î·È ÙÔ˘˜ ÌÔÓÈÛÌÔ‡˜. ∂Ô̤ӈ˜,·¤ÚÚÈÙ ‚›·È· οı ȉ·ÏÈÛÙÈÎfi ÌÔÓÈÛÌfi29 Î·È ÛÙÔ ‰ÔΛÌÈÔ Î·È Ù· ·Ú·ÚÙ‹Ì·-Ù¿ ÙÔ˘ ·Ô΋ڢÙÙ ηÙËÁÔÚËÌ·ÙÈο ÙËÓ ·ÓfiËÙË ¿Ô„Ë Ô˘ ÙÔ˘ ·¤‰È‰Â ÓÂ˘Ì·-ÙÈÛÙÈΤ˜ ˘Ôı¤ÛÂȘ.30

¢ÂÓ ÚÔÛ·ıÔ‡Û ӷ «Î·ıÔÚ›ÛÂÈ „˘¯ÔÏÔÁÈο Ù· ÔÈÎÔÓÔÌÈο ÁÂÁÔÓfiÙ·»,31

·ÏÏ¿ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÙfiÓÈ˙ ÙËÓ «ÚˆÙ·Ú¯È΋ ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡ ·Ú¿ÁÔ-ÓÙ·».32 ∞Ó·ÁÓÒÚÈ˙ ÍÂοı·Ú· fiÙÈ ÔÈ ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ÚÔ·ÙÔ˘Ó ·Ó¿ÏÔÁ·Ì ÙȘ ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ ·Ó¿ÁΘ Î·È ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·È ·fi ¤Ó· ¢ڇ Ê¿ÛÌ· ·Ú·Áfi-ÓÙˆÓ, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔÌ¤ÓˆÓ ÙÔ˘ ‰ËÌ·ÁˆÁÈÎÔ‡, ÙÔ˘ ÁˆÁÚ·ÊÈÎÔ‡, ÙÔ˘ Ù¯ÓÔÏÔÁÈ-

52

27 ∆Ô ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈÎfi ˙‹ÙËÌ· ÁÈ· ÂΛÓÔÓ ‹Ù·Ó Ë ·‰È¿Û·ÛÙË ÂÓfiÙËÙ· Ù˘ ÎÏ›Û˘ Ì ÙÔÓ ÂÛˆÙÂÚÈÎfiËıÈÎfi ˘Ú‹Ó· Ù˘ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ·˜. ¶·Ú·‰¤¯ÙËΠfiÙÈ ˘‹Ú¯·Ó ·ÚÎÂÙ¤˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ Ú·-ÎÙÈ΋ ·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ ËıÈ΋ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÛÙÔ ªÂÛ·›ˆÓ·, ·ÏÏ¿ ¤ÌÂÓ fiÙÈ ¤ÏÂÈ ÙÔ ÓÂ˘Ì·ÙÈ-Îfi ‰¤ÛÈÌÔ. OÌÔ›ˆ˜, ·˘Ùfi ÙÔ ‰¤ÛÈÌÔ Ï›ÂÈ Î·È Û‹ÌÂÚ·, fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ÍÂοı·Ú· Û fiÏË ÙËÓ ÎÔ˘‚¤-ÓÙ· Ì·˜ ÁÈ· ÙË ˙ˆ‹ Î·È ÙËÓ Â›Ú· ˆ˜ Ì›· ÂȉÈ΋ ·Í›· Ô˘ ˘Ô‰ËÏÒÓÂÈ ˘ÔÙ›ÌËÛË ÙÔ˘ ·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ-ÎÔ‡ ·ÓıÚÒÔ˘. O ÌÔÓÙ¤ÚÓÔ˜ ηÈÙ·ÏÈÛÌfi˜, ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙȘ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ηÙ¢ı‡ÓÂÙ·È ·˘Ù‹ ËÚfiÛÊ·ÙË ÛÙ¿ÛË –ÂÓ Ì¤ÚÂÈ ÏfiÁˆ ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌÈÛÙÈÎÒÓ ‰ÈηÈÔÏÔÁÈÒÓ Î·È ÂÓ Ì¤ÚÂÈ ÏfiÁˆ Ù˘ Û¯¤Û˘ ÙÔ˘Ì ·˘Ùfi ÙÔÓ Ù‡Ô ·ÓıÚÒÔ˘– ‰Â ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È È· Ù¤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË. ÿ¯ÓË ·fi ÙËÓ ·Ï·Èfi-ÙÂÚË ÛËÌ·Û›· Ù˘ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ·Í›·˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·ÈÙ·ÏÈÛÙÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ‚ÚÂı› ·ÎfiÌË(Archiv, ÙfiÌÔ˜ 31, Û. 593-94) ÁÈ· Ó· ›̷ÛÙ ۛÁÔ˘ÚÔÈ, ·ÏÏ¿ Ô ÌÔÓÙ¤ÚÓÔ˜ ηÈÙ·ÏÈÛÌfi˜ ¤¯ÂÈ ·ÂÏ¢-ıÂÚˆı› ηٿ Ôχ ·fi Ù¤ÙÔȘ ÂÈÚÚÔ¤˜.28 ∞ÎfiÌË Î·È Ë Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘ ÙÔÓ›˙ÂÈ È‰È·›ÙÂÚ· ·˘Ùfi ÙÔ ÛËÌ›Ô. µÏ. ª·ÚÈ¿Ó µ¤ÌÂÚ (·ÓˆÙ¤Úˆ), Û.350.29 µÏ. ÙËÓ Î·˘ÛÙÈ΋ ›ıÂÛ‹ ÙÔ˘ ÛÙÔÓ ƒ. ™Ù¿ÌÌÏÂÚ (R. Stammler) ÁÈ· ÙËÓ ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓË ıˆÚËÙÈ΋ÙÔ˘ Ó›ÎË ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙË Ì·ÚÍÈÛÙÈ΋ ̤ıÔ‰Ô, “Überwindung’ des Marxismus” ÛÙÔ Gesammelte Aufsätzezur Wissenschaftslehre. µÏ. ›Û˘, Ù· ‰È¿ÊÔÚ· ÔÈÎÔÓÔÌÈο ‰ÔΛÌÈ· Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ 1903-08.30 «Die Protestantische Ethik…» ÛÙÔ Gesammelte Aufsätze zur Religionssoziologie, ÙfiÌÔ˜ 1, Û. 54, 110,∞گ›Ô, ÙfiÌÔ˜ 25, Û. 244 Î·È ÙfiÌÔ˜ 30, Û. 192.31 Ã. ª. ƒfiÌÂÚÙÛÔÓ, Aspects of the Rise of Economic Individualism (∫¤ÈÌÚÈÙ˙, ∞ÁÁÏ›·, 1933) Û. xii.

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 52

ÎÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ÓÔÌÈÛÌ·ÙÈÎÔ‡.33 ∞Ó·ÁÓÒÚÈ˙ fiÙÈ Ô Î·ÈÙ·ÏÈÛÌfi˜ ı· ¤Î·Ó ÙËÓ ÂÌÊ¿-ÓÈÛ‹ ÙÔ˘ Î·È ¯ˆÚ›˜ ÙÔÓ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌfi, Ì¿ÏÈÛÙ· ·˘Ùfi ›¯Â Û˘Ì‚Â› Û ·ÚÎÂÙÔ‡˜ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡˜. ∂›Û˘, ·Ó·ÁÓÒÚÈ˙ fiÙÈ ‰Â ı· ÂÌÊ·ÓÈ˙fiÙ·Ó, fiˆ˜ Î·È ¤ÁÈÓÂ, ÂΛfiÔ˘ ÔÈ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·ÎfiÌË Î·Ù¿ÏÏËϘ ÁÈ’ ·˘Ùfi.¶·Ú·‰¤¯ÙËΠfiÙÈ ·ÚÎÂÙ¿ ¿ÏÏ· Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ËıÈ΋˜ ›¯·Ó ·Ó·Ù‡ÍÂÈÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ÛÙË ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ËıÈ΋ ÙÔ˘ ªÂÙ·ÚÚ˘ıÌÈṲ̂ÓÔ˘ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌÔ‡,·ÏÏ¿ ¤ÌÂÓ fiÙÈ Ù· „˘¯ÔÏÔÁÈο ΛÓËÙÚ· Ô˘ ÂÌϤÎÔÓÙ·Ó ‹Ù·Ó ÔˆÛ‰‹ÔÙ‰ȷÊÔÚÂÙÈο. ∞ÔÊ·ÛÈÛÙÈ΋˜ ÛËÌ·Û›·˜ ıˆÚÔ‡Û ÙÔ ‹ıÔ˜ Ô˘ ÚÔηÏÔ‡Û ηÈfi¯È ‰È¿ÊÔÚ· ÎËÚ‡ÁÌ·Ù· Î·È ıÂÔÏÔÁÈΤ˜ ıˆڛ˜. ª¿ÏÈÛÙ·, ÈÛ¯˘ÚÈ˙fiÙ·Ó fiÙÈ Â›Ó·ÈÌÔÓ·‰ÈÎfi ÛÙÔ ªÂÙ·ÚÚ˘ıÌÈṲ̂ÓÔ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌfi ÁÈ· ÔÈΛÏÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜.∞Ó·ÁÓÒÚÈ˙ fiÙÈ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÌfiÓÈ̘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈΤ˜ ·ÏÏËÏÂȉڿÛÂȘ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓÎfiÛÌÔ Ù˘ ıÚËÛΛ·˜ Î·È Û ·˘ÙfiÓ Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜, ·ÏÏ¿ Û ·˘Ù‹ ÙË ÌÂϤÙË ÂÛÙ›·-Û ÛÙȘ ÂÈÚÚÔ¤˜ Ô˘ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÙË ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ÏÂ˘Ú¿. ¢ÂÓ ¤‰ÂÈÍ ÌfiÓÔfiÛÔ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿, ·ÏÏ¿ ·¤‰ÂÈÍ ›Û˘ ˆ˜, ηٿ ÂÈÚˆÓ›· Ù˘ه¯Ë˜, Ë ÂÎÏ‹ÚˆÛË ÙˆÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ ÂÓÙÔÏÒÓ Â›¯Â ÂÈʤÚÂÈ ·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙËÓ ÔÈÎÔ-ÓÔÌÈ΋ ‰ÔÌ‹, ÔÈ Ôԛ˜ Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘˜ ÚÔοÏÂÛ·Ó Ì·˙È΋ ¤ÏÏÂÈ„Ë ıÚËÛ΢ÙÈ-ÎfiÙËÙ·˜ ηÈÙ·ÏÈÛÙÈ΋˜ ٿ͈˜. ¶·Ú·‰¤¯ÙËΠfiÙÈ Ë ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ËıÈ΋ ·fi ÌfiÓËÙ˘ ‰ÂÓ Î·ıÔÚ›˙ÂÙ·È ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ·fi ÙË ıÚËÛΛ· Î·È ÂÓı¿ÚÚ˘Ó ÍÂοı·Ú· ÙËÌÂϤÙË Ù˘ ÂÈÚÚÔ‹˜ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÂÚ›Á˘ÚÔ˘, Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ÙˆÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓÛ˘ÓıËÎÒÓ, ÛÙÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Î·È ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÒÓ.34

∂›Û˘, ÈÛ¯˘ÚÈ˙fiÙ·Ó fiÙÈ Ë ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ·ÔÎ¿Ï˘„Ë ÙÔ˘ È‰Ú˘Ù‹ ÌÈ·˜ ıÚËÛ΢-ÙÈ΋˜ ÔÌ¿‰·˜ ·ÔÙÂÏ› ·˘ÙfiÓÔÌË ÂÌÂÈÚ›· Î·È fi¯È ·Ï‹ ·ÓÙ·Ó¿ÎÏ·ÛË Ù˘ ÚÔ-Û·ÚÌÔÁ‹˜ Û ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ ‹ ¿ÏÏÔ˘ ›‰Ô˘˜ ·Ó¿ÁΘ. ∞ÈÛı·ÓfiÙ·Ó fiÙÈ ‰ÂÓ ·ÔÙÂ-ÏÔ‡Û χÛË ÛÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋˜ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ÌÔÚÊ‹˜ ÙÔ˘∫·Ï‚ÈÓÈÛÌÔ‡ Ë ‰‹ÏˆÛË fiÙÈ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÈ· ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹ ÛÙȘ ‹‰Ë ÂÓ˘¿Ú¯Ô˘-Û˜ ηÈÙ·ÏÈÛÙÈΤ˜ Ú·ÎÙÈΤ˜. ¶ÚԤ΢Ù ÙfiÙ ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ÁÈ·Ù› Ô ∫·ıÔÏÈÎÈÛÌfi˜‰ÂÓ Â›¯Â Ù· ›‰È· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹. ŸÙ·Ó fï˜ ÌÈ· ıÚËÛ΢ÙÈ-΋ ·ÔÎ¿Ï˘„Ë Á›ÓÂÙ·È ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Î·È ‚ÔËı¿ÂÈ ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÌÈ·˜ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜, ÍÂÎÈÓ¿ÂÈ Ë ‰È·‰Èηۛ· ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜ Î·È Â¤Ú¯ÂÙ·È Ô Û¯ËÌ·ÙÈ-ÛÌfi˜ ÙˆÓ Ù¿ÍÂˆÓ ÛÙËÓ ·Ú¯Èο ÔÌÔÁÂÓ‹ ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ÔÌ¿‰·, ÚÔηÏÒÓÙ·˜ ÙˉËÌÈÔ˘ÚÁ›· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈο ηıÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ‰È·ÊÔÚÒÓ ÂÓÙfi˜ Ù˘ıÚËÛΛ·˜.35 O µ¤ÌÂÚ ÛÎfi¢ ӷ ÌÂÏÂÙ‹ÛÂÈ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ ÚÔ‚Ï‹Ì·-ÙÔ˜, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ·Û¯ÔÏ‹ıËΠͷӿ Ì ·˘Ùfi. ™ÙËÓ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋ ∏ıÈ΋ ÂÛÙ›·ÛÂÌfiÓÔ ÛÙÔ ıÚËÛ΢ÙÈÎfi ·Ú¿ÁÔÓÙ·, ıˆÚÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ıÚËÛ΢ÙÈ΋ÔÓÙfiÙËÙ·. ∂ÓÙÔ‡ÙÔȘ, ÁÓÒÚÈ˙ ηϿ fiÙÈ Ë Û˘ÓÂÈÛÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó ÚÔηٷÚÎÙÈÎÔ‡¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Î·È Û¯Â‰›·˙ ÙÔ ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ Î·È Ú¿ÁÌ·ÙÈ ·Ó¤ÊÈÎÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÙˆÓÌÂÏÂÙÒÓ Ô˘ ‹Ù·Ó ··Ú·›ÙËÙ˜, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Ó· ıˆÚËı› ÔÏÔÎÏË-ڈ̤ÓÔ.

53

33 ∞ÓˆÙ., Û. 12, 38-39, General Economic History, Û. 354, Wirtschaft und Gesellschaft, Û. 808.34 ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋ ∏ıÈ΋ (·ÁÁÏÈ΋ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË), Û. 183.35 ƒ. ª›¯ÂϘ (R. Michels), Probleme der Sozialphilosophie (§ÂÈ„›· 1913), Û. 192.

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 53

πππ

ŸÏ˜ ÔÈ ÎÚÈÙÈΤ˜ ηٿ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ‰ÂÓ ÔÊ›ÏÔÓÙ·Ó Û η̛· ÂÚ›ÙˆÛË Û ÚÔ-ηٷϋ„ÂȘ ‹ ÛÙËÓ ·ÔÙ˘¯›· Ó· Ï¿‚Ô˘Ó ˘fi„Ë ÙȘ ‰È¢ÎÚÈÓ›ÛÂȘ ÙÔ˘ ȉ›Ô˘ ÛÂÛ¯¤ÛË Ì ÙËÓ ÚfiıÂÛË ÙÔ˘ ‰ÔÎÈÌ›Ô˘ ÙÔ˘. ¶ÚÒÙÔÓ, Â›Ó·È ·‰È·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙÔ ÙÔ ÁÂÁÔ-Ófi˜ fiÙÈ ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÛÙÔȯÂÈÒ‰ÂȘ ·Ù¤ÏÂȘ ÛÙË ‰ÔÌ‹ ÙÔ˘, ȉȷ›ÙÂÚ·ÂÂȉ‹ Â›Ó·È ·ÓÔÏÔÎÏ‹ÚˆÙÔ, ÁÂÁÔÓfi˜ ÙÔ ÔÔ›Ô ÙÔ ÂÎı¤ÙÂÈ Û ·Ú·ÓÔ‹ÛÂȘ ·fi¤Ó·Ó ·ÚfiÛ¯ÙÔ ·Ó·ÁÓÒÛÙË. ¶·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿, Ô µ¤ÌÂÚ ‰È·Ì·ÚÙ˘Ú‹ıËΠfiÙÈ ¤Ó·˜·Î·‰ËÌ·˚Îfi˜ ÎÚÈÙÈÎfi˜ ‰Â ı· ¤Ú ÔÙ¤ Ó· ıˆÚËı› ¤ÓÔ¯Ô˜ ÁÈ· οÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ.°Ú¿ÊÔÓÙ·˜ ÙÔ ∞Ú¯Â›Ô ÙÔ 1908, Ô µ¤ÌÂÚ ÂÍ‹ÁËÛ ͷӿ ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÔ›-Ô˘˜ ‰ÂÓ ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛ ÙÔ ‰ÔΛÌÈfi ÙÔ˘. ∂ÚfiÎÂÈÙÔ ÂÓ Ì¤ÚÂÈ ÁÈ· ÚÔÛˆÈÎÔ‡˜ ·Ú¿-ÁÔÓÙ˜, ÂÓ Ì¤ÚÂÈ ÁÈ· ÙËÓ ›ÂÛË ·fi ÙËÓ ˘fiÏÔÈË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÙÔ˘ Î·È ÂÓ Ì¤ÚÂÈ ÁÈ· ÙÔÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ô ∆ÚÂÏÙ˜ ›¯Â ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÈ «Ì ÙÔÓ ÈÔ Â‡ÛÙÔ¯Ô ÙÚfiÔÌ›· ÔÏfiÎÏËÚË ÛÂÈÚ¿ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ», Ù·ÔÔ›· Î·È Ô ›‰ÈÔ˜ ‹Ù·Ó ·Úfiı˘ÌÔ˜ Ó· ·ӷϿ‚ÂÈ. ∂ͤÊÚ·ÛÂ Î·È ÙËÓ ÂÏ›‰· Ó·ÂÚÁ·ÛÙ› ¿Óˆ ÛÙÔ ‰ÔΛÌÈfi ÙÔ˘ ÙÔ ÂÚ¯fiÌÂÓÔ ¤ÙÔ˜ Î·È Ó· ÙÔ ÂΉÒÛÂÈ Í¯ˆÚÈÛÙ¿.¶·Ú·‰¤¯ÙËΠfiÙÈ ÔÈ ÎÚÈÙÈÎÔ› ›¯·Ó ‰›ÎÈÔ Ó· ÙÔ˘ ¯ÚÂÒÓÔ˘Ó fiÙÈ ÙÔ ·Ú¯ÈÎfi ÙÔ˘ ‰ÔΛ-ÌÈÔ ‹Ù·Ó ·ÓÔÏÔÎÏ‹ÚˆÙÔ Î·È ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ ÙÔÓ Î›Ó‰˘ÓÔ ¤Ó·˜ ‚È·ÛÙÈÎfi˜ ·Ó·ÁÓÒÛÙ˘ӷ ·Ú·‚Ϥ„ÂÈ ·˘Ùfi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜. ∂¤ÌÂÈÓ ˆÛÙfiÛÔ fiÙÈ Û¿ÓÈ· ı· ÌÔÚÔ‡Û ·˘ÙfiÓ· ÂÚÌËÓ¢ı› ˆ˜ ȉ·ÏÈÛÙÈ΋ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜.

∞·ÓÙÒÓÙ·˜ ÛÙËÓ ÎÚÈÙÈ΋ ÙÔ˘ º›ÛÂÚ,36 Ô µ¤ÌÂÚ Â¤ÌÂÓ fiÙÈ ÛÙÔ ‰ÔΛÌÈfi ÙÔ˘ÁÈ· ÙÔÓ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌfi ›¯Â ÂÎÊÚ·ÛÙ› Ì ·fiÏ˘ÙË Û·Ê‹ÓÂÈ· ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÁÈ· ÙËÛ¯¤ÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙË ıÚËÛΛ· Î·È ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌ›·, ·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿ ·Ú·‰¤¯ÙËΠfiÙÈÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÚÔÎÏËıÔ‡Ó ·Ú·ÓÔ‹ÛÂȘ ·fi ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÊÚ¿ÛÂȘ. ™˘ÓÂÒ˜, ˘Ô-Û¯¤ıËΠӷ ·Ê·ÈÚ¤ÛÂÈ Û ÌÂÏÏÔÓÙÈ΋ ·ӤΉÔÛË fiϘ ÙȘ ÂÎÊÚ¿ÛÂȘ Ô˘ ı·ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ˘ÔÓÔ‹ÛÔ˘Ó fiÙÈ ÔÈ ıÂÛÌÔ› ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ıÚËÛ΢ÙÈο ΛÓËÙÚ·.∂ͤÊÚ·Û ÙËÓ ÚfiıÂÛ‹ ÙÔ˘ Ó· ‰È·Û·ÊËÓ›ÛÂÈ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ·fi ÙÔÓ ÚÔÙÂÛÙ·-ÓÙÈÎfi ·ÛÎËÙÈÛÌfi ηٷÁfiÙ·Ó ÙÔ Ó‡̷ ÂÓfi˜ «ÌÂıÔ‰ÈÎÔ‡» ÙÚfiÔ˘ ‰È·‚›ˆÛ˘(lebensführung), ÙÔ ÔÔ›Ô Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜ ÌfiÓÔ Ì¤Ûˆ ηٷÏÏË-ÏfiÙËÙ·˜ (Adäquanz). ™Â ¤Ó· ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ ·ÓÙÈÎÚÈÙÈÎfi ¿ÚıÚÔ,37 ·Ú·‰Â¯fiÌÂÓÔ˜ÌÂ Ï‡Ë fiÙÈ ÙÔ ‰ÔΛÌÈfi ÙÔ˘ ¤ÌÂÈÓ ·ÓÔÏÔÎÏ‹ÚˆÙÔ, Ô µ¤ÌÂÚ ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È ÂÈÚˆÓÈοfiÙÈ ·ÎfiÌË Î·È ·Ó ÙËÓ Â›¯Â ÔÏÔÎÏËÚÒÛÂÈ fiˆ˜ ˘ÔÛ¯¤ıËÎÂ, Ì ÙÔ Ó· ÂÓÙÔ›ÛÂÈ ÙËÓÂÈÚÚÔ‹ ÙˆÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ Û˘ÓıËÎÒÓ ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌÈṲ̂ÓÔ˘¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌÔ‡, Èı·Ófiٷٷ ı· ›¯Â ηÙËÁÔÚËı› fiÙÈ ·Ú·‰fiıËΠÛÙÔÓ ÈÛÙÔÚÈ-Îfi ˘ÏÈÛÌfi, ·ÎÚÈ‚Ò˜ fiˆ˜ ÙÒÚ· ηÙËÁÔÚ‹ıËΠÁÈ· ˘ÂÚ‚ÔÏÈ΋ ¤ÌÊ·ÛË ÛÙÔ ıÚË-Û΢ÙÈÎfi ‹ ȉÂÔÏÔÁÈÎfi ·Ú¿ÁÔÓÙ·.38 ™ÙÔ ÂÍ‹˜, ¤ÌÂÓ ÙÔ ‰ÔΛÌÈfi ÙÔ˘ Ó· ıˆ-ÚÂ›Ù·È ÙÌ‹Ì· ÌfiÓÔ Ì›·˜ ¤Ú¢ӷ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ·Ó¿Ù˘Í˘ Ù˘ ȉ¤·˜ Ù˘·ÁÁÂÏ›·˜ Î·È ÁÈ· ÙÔ Ò˜ ·˘Ù‹ ÂÈÛ¯ÒÚËÛ Û ÔÚÈṲ̂ӷ ·ÁÁ¤ÏÌ·Ù·.

54

36 ∞گ›Ô, ÙfiÌÔ˜ 25, Û. 246.37 ∞ÓˆÙ¤Úˆ, ÙfiÌÔ˜ 30, Û. 196.38 µÏ. ›Û˘ ·ÓˆÙ¤Úˆ, ÙfiÌÔ˜ 26, Û. 280, ÛËÌ. 5.

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 54

¶¤Ú· ·fi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ·Ú¤ÌÂÈÓ ·ÓÔÏÔÎÏ‹ÚˆÙÔ, ·˘Ùfi ÙÔ ‰ÔΛÌÈÔ ÚÔ‰›‰ÂÈÎ·È ¿ÏÏ· ÛÊ¿ÏÌ·Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙˆÓ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚˆÓ ÁÚ·ÙÒÓ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ –Ì›· ÌÂÁ¿ÏË ·ÚÔÛÂÍ›· ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙȘ ··ÈÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ·Ó·ÁÓÒÛÙË, Ë ÔÔ›· ·Ô-‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È Ì ÙËÓ ÏËıÒÚ· ÙˆÓ ÏÂÙÔÌÂÚÂÈÒÓ ÛÙÔ Î›ÌÂÓÔ, ·ÏÏ¿ ¿Óˆ ·’ fiÏ· ÌÂÙÔÓ ˆÎ·Ófi ÙˆÓ ˘ÔÛËÌÂÈÒÛÂˆÓ Ô˘ ÙÔÓ Î·Ù·Îχ˙Ô˘Ó Î·È Û˘¯Ó¿ ÙÔÓ ·ÔÚÔÛ·-Ó·ÙÔÏ›˙Ô˘Ó ·fi ÙÔ ‚·ÛÈÎfi ÓfiËÌ·. ∏ Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘ ÌÈÏ¿ ÁÈ· «ÙËÓ ÈÔ ÙÂÚ·ÙÒ‰ËÌÔÚÊ‹ ÁÚ·Ê‹˜» (“die monströse Form dieser Abhandlung”),39 Ë ÔÔ›· ¤ÁÈÓ ÔχÈÔ ¤ÓÙÔÓË ÛÙË ‰Â‡ÙÂÚË ¤Î‰ÔÛË, fiÔ˘ ·˘Í‹ıËÎ·Ó ¿Ú· Ôχ ÔÈ ˘ÔÛËÌÂÈÒÛÂȘ(“fussnotengeschwulst”). ¶ÚÔÛ¿ıËÛÂ, ·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿, Ó· ÙÔÓ ‰ÈηÈÔÏÔÁ‹ÛÂÈϤÁÔÓÙ·˜ fiÙÈ, ÂÊfiÛÔÓ Ô µ¤ÌÂÚ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û «ÚÔÛÂÎÙÈΤ˜ ·ÈÙÈÔÏÔÁÈΤ˜ ηÙË-ÁÔڛ˜ Û˘Ó‰¤ÛÂˆÓ Ô˘ Á›ÓÔÓÙ·È ÂÓÛÙÈÎÙˆ‰Ò˜ ηٷÓÔËÙ¤˜», ÂÈı˘ÌÔ‡Û ӷ ·Ú¿-Û¯ÂÈ Î¿ı ‰˘Ó·Ù‹ ·fi‰ÂÈÍË Û ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÎÙÂÓ‹, ÏfiÁÈ· ηٷÛ΢‹ ÙÔ˘ ÒÛÙ ӷ«ÚÔÊ˘Ï¿ÍÂÈ ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘ ·fi Ù˘¯fiÓ ·Ú·ÓÔ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ·ÈÙÈÔÏÔÁÈÎÒÓ Û˘Û¯ÂÙÈ-ÛÌÒÓ ÙÔ˘».

∆Ô ‰ÔΛÌÈfi ÙÔ˘ ÌÔÚ› ‰ÈηÈÔÏÔÁË̤ӷ Ó· Û¯ÔÏÈ·ÛÙ› ÁÈ· ‰È¿ÊÔÚ· Ï¿ıË ÛÂÁÂÁÔÓfiÙ· Î·È ÂÚÌËÓ›˜. O ›‰ÈÔ˜ Ô µ¤ÌÂÚ ·ÚÁfiÙÂÚ· ‰ÈfiÚıˆÛ ÔÚÈṲ̂Ó˜ Ï·Ó-ı·Ṳ̂Ó˜ ‰ËÏÒÛÂȘ Ô˘ ˘‹Ú¯·Ó ÛÙÔ ·Ú¯ÈÎfi ÙÔ˘ ‰ÔΛÌÈÔ: fiˆ˜ fiÙÈ, fiÙ·Ó Â›¯Â ÂÈfiÙÈ Ô ∫·Ï‚ÈÓÈÛÌfi˜ ‰Â›¯ÓÂÈ ÙËÓ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË Ù˘ ¤ÓÙÔÓ˘ Â˘Ï¿‚ÂÈ·˜ Ì ÙÔÓ Î·È-Ù·ÏÈÛÌfi, fiÔ˘ Î·È ·Ó ˘¿Ú¯ÂÈ, ÂÓÓÔÔ‡Û ÌfiÓÔ ÙÔÓ ∫·Ï‚ÈÓÈÛÌfi Ù˘ ¢È·ÛÔÚ¿˜.40

ÕÏÏË Ì›· ‰ÈηÈÔÏÔÁË̤ÓË Â›ıÂÛË ÛÙÔ ‰ÔΛÌÈÔ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÂÛ˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ¤Ú¢Ó˜ ¿Óˆ ÛÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ Ë›ÚÔ˘, ȉȷ›ÙÂÚ· Ù˘OÏÏ·Ó‰›·˜ Î·È Ù˘ ƒËÓ·Ó›·˜. O µ¤ÌÂÚ Î·È Ô ∆ÚÂÏÙ˜ ›¯·Ó ‚·Û›ÛÂÈ Ù· ¤ÚÁ· ÙÔ˘˜Û ·Ó·Ú΋ ÌÂϤÙË ËÁÒÓ Î·È ·Ó¤ÊÂÚ·Ó ·ÁÁÏÔÛ¿ÍÔÓ˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ÁÈ· Ó· ‰Â›-ÍÔ˘Ó ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË Ô˘ ›¯·Ó ÔÈ ÁÂÚÌ·ÓÔ› Î·È ÔÏÏ·Ó‰Ô› ∫·Ï‚ÈÓÈÛÙ¤˜ ÛÙËÓ ÔÈÎÔ-ÓÔÌÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ƒËÓ·Ó›·˜. µ·ÛÈ˙fiÌÂÓÔÈ Û ¤Ú¢Ó˜ ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘OÏÏ·Ó‰›·˜ –ı· Ú¤ÂÈ Ó· ˘ÂÓı˘Ì›ÛÔ˘Ì fiÙÈ ·˘Ù‹ Ë ‰ËÌÔÎÚ·Ù›· ‹Ù·Ó Èı·ÓfiÙ·-Ù· Ë ÚÒÙË ¯ÒÚ· ÛÙËÓ ÔÔ›· ·Ó·Ù‡¯ıËΠ¢ڤˆ˜ Ô Î·ÈÙ·ÏÈÛÌfi˜– Û‡Á¯ÚÔÓÔÈÔÏÏ·Ó‰Ô› ÈÛÙÔÚÈÎÔ›, fiˆ˜ ÔÈ ¡Ù °ÈÔÓÁÎ (De Jong), ¡¿ÂÚÙ (Knappert), ¡Ù¶¿ÙÂÚ (de Pater),41 ‰Â ‚Ú›ÛÎÔ˘Ó Î·Ì›· ·fi‰ÂÈÍË ÁÈ· Ó· ÛÙËÚ›ÍÔ˘Ó ÙË ıˆڛ· Ô˘Û˘Û¯ÂÙ›˙ÂÈ ÙÔÓ ∫·Ï‚ÈÓÈÛÌfi Ì ÙÔÓ Î·ÈÙ·ÏÈÛÌfi ÛÙÔ˘˜ OÏÏ·Ó‰Ô‡˜. ∂ÈϤÔÓ,ÌÂϤÙ˜ ÙÔ˘ ª·›ÈÓ˜ (Beins) ÁÈ· ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ËıÈ΋ Ù˘ ηςÈÓÈÛÙÈ΋˜ ÂÎÎÏË-Û›·˜ ÛÙËÓ OÏÏ·Ó‰›· ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ 1565 Î·È ÙÔ 165042 ÙÔÓ Ô‰‹ÁËÛ·Ó Ó· ¤¯ÂÈ ÛÔ‚·-Ú¤˜ ÂÓÛÙ¿ÛÂȘ ÁÈ· ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ. ª›· ·ÚfiÌÔÈ· ¿Ô„Ë ÂÎÊÚ¿˙ÂÙ·È ÛÙËÓ·ÍÈfiÏÔÁË ıÂÒÚËÛË Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ OÏÏ·Ó‰›·˜ ·fi ÙÔÓ ª·˜(Baasch), Ô ÔÔ›Ô˜ ÙÔÓ›˙ÂÈ ÙÔ˘˜ ÎÔÛÌÈÎÔ‡˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ηÈ-Ù·ÏÈÛÌÔ‡ ÛÙËÓ OÏÏ·Ó‰›· Ô˘ η٤ÛÙËÛ ÙÔ˘˜ OÏÏ·Ó‰Ô‡˜ ÙÔ˘˜ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˘˜ ÙÚ·-

55

39 ª·ÚÈ¿Ó µ¤ÌÂÚ (·ÓˆÙ¤Úˆ), Û. 351.40 ∞گ›Ô, ÙfiÌÔ˜ 25, Û. 245, ÛËÌ. 5.41 ¡Ù ¶¿ÙÂÚ, «Die tachtigjarige vorlog», Geschiedenis von Nederland, ÂΉ. H. Brugmans (ÕÌÛÙÂÚ-ÓÙ·Ì 1936), ÙfiÌÔ˜ 4, Û. 98-99.42 ∂. Beins, “Die Wirtschaftsethik der Calvinistichen Kirche der Nederlande”, 1565-1650,Nederllandsch Archief voor Kerkegeschiedenis, Ó¤· ÛÂÈÚ¿, ÙfiÌÔ˜ 24 (1931), Û. 81-156.

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 55

Â˙›Ù˜ ÙÔ˘ 17Ô˘ ·ÈÒÓ· Î·È Ô˘ ̤¯ÚÈ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 18Ô˘ ¤Î·Ó ÙËÓ ·ÔÈΛ· ÙˆÓ∂‚Ú·›ˆÓ ÛÙÔ ÕÌÛÙÂÚÓÙ·Ì ÙË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË.43 ™ÙÔ ›‰ÈÔ ‰˘ÛÌÂÓ¤˜Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· ηٷϋÁÂÈ Î·È Ë ¤Ú¢ӷ ÙÔ˘ ∫ˆ¯ (Koch) ÁÈ· ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ·Ó¿-Ù˘ÍË Ù˘ ηÙÒÙÂÚ˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ Ù˘ ƒËÓ·Ó›·˜44 ηıÒ˜ Î·È Ë ÌÂϤÙË ÙÔ˘ ∞. ™·È˚ÁÈÔ‡(Andrew Sayou) ÁÈ· ÙÔ˘˜ °ÂÓÔ‚¤˙Ô˘˜. ∆Ô ‰ÔΛÌÈÔ ÙÔ˘ ÷ۯ¿ÁÎÂÓ (Hashagen) ÁÈ·ÙË Û¯¤ÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ ∫·Ï‚ÈÓÈÛÌfi Î·È ÙÔÓ Î·ÈÙ·ÏÈÛÌfi ÛÙË ÁÂÚÌ·ÓÈ΋ ƒËÓ·Ó›·Î·Ù·Ï‹ÁÂÈ Û ·ÚfiÌÔÈ· Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù·.45 ∂›Û˘, ¤¯ÂÈ ·Ô‰ÂȯÙ› fiÙÈ Ô∫·Ï‚ÈÓÈÛÌfi˜ ‰ÂÓ Â›¯Â ··Ú·Èًو˜ οÔÈ· ›‰Ú·ÛË ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ηÈÙ·-ÏÈÛÌÔ‡ ÛÙËÓ O˘ÁÁ·Ú›·, ÙË ™ÎÔÙ›· ‹ ÙË °·ÏÏ›·.

∞˘Ù¤˜ ÔÈ ¤Ú¢Ó˜ ·ÓÙÈÌ¿¯ÔÓÙ·È ÙËÓ ˘fiıÂÛË ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ fiÙÈ Ù· ηςÈÓÈÛÙÈοȉÂÒ‰Ë ÛÙ‹ÚÈÍ·Ó ÙÔÓ Î·ÈÙ·ÏÈÛÌfi ‹ fiÙÈ ¤ÛÙˆ ¢ÓfiËÛ·Ó ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛ‹ ÙÔ˘. ∞˘Ù‹ ËÎÚÈÙÈ΋, fï˜, ‡ÎÔÏ· ηٷϋÁÂÈ ÛÙËÓ ˘ÂÚ·ÏÔ‡ÛÙ¢ÛË Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ·ÓˆÙ¤-Úˆ, fiÙÈ ‰ËÏ·‰‹ Ô µ¤ÌÂÚ ÛÎfi¢ ӷ ÛÙËÚ›ÍÂÈ ÙËÓ ·ÈÙÈÔÏÔÁÈ΋ ÚˆÙÔηı‰ڛ·Ù˘ ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋˜ ËıÈ΋˜ ÛÙË Á¤ÓÂÛË ÙÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡ Î·È ÙÔÓ ··Ú·›ÙËÙÔηıÔÚÈÛÌfi ÙÔ˘ ‰Â‡ÙÂÚÔ˘ ·fi ÙËÓ ÚÒÙË, fiÔ˘ ÂÌÊ·ÓÈ˙fiÙ·Ó. ∏ Ù¿ÛË ÚÔ˜ Ì›·Ù¤ÙÔÈ· ˘ÂÚ·ÏÔ‡ÛÙ¢ÛË ·Î˘ÚÒÓÂÈ Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi Ù· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ƒfiÌÂÚÙÛÔÓ ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘ Hyma, Ô ÔÔ›Ô˜ ÙÔÓ ·ÎÔÏÔ˘ı› ÛÙÂÓ¿. ª¤¯ÚÈ ÛÙÈÁÌ‹˜fiÏÔÈ ·˘ÙÔ› ÔÈ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Û˘ÁηٷϯıÔ‡ÓÎ·È ÔÈ ªÚÂÓÙ¿ÓÔ, ™Â, ¶ÈÚ¤Ó, ªÚfiÓÙÓÈÙ˜ Î·È ÊÔÓ ™¯Ô‡Ï˙Â-°Î·‚¤ÚÓÈÙ˙, ÂÚÌËÓ‡-Ô˘Ó ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ˆ˜ Ì›· ·Ó·ÁηÛÙÈ΋ ·ÈÙÈÔÏÔÁÈ΋ ÂÈÚÚÔ‹ Ô˘ ·ÛΛ Ô∫·Ï‚ÈÓÈÛÌfi˜ ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡. ∂›¯·Ó ‰È·‚¿ÛÂÈ Ï¿ıÔ˜ ÙÔÓµ¤ÌÂÚ. OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ·ÈÙÈ¿ÛÂȘ ÁÈ· ÙÔ ‰ÔΛÌÈfi ÙÔ˘ ÙÔ˘, ·ÎfiÌË Î·È Û ¤ÚÁ·Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÁÚ·ÊÙ› ηٿ ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ‰ÂηÂÙ›·, ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÌÈ· ·Ú·ÓfiË-ÛË ‹ ˘ÂÚ·ÏÔ‡ÛÙ¢ÛË Ù˘ ıˆڛ·˜ ÙÔ˘, ÁÂÁÔÓfi˜ ÁÈ· ÙÔ ÔÔ›Ô ‰ÂÓ ÌÔÚԇ̷ڿ ÌfiÓÔ ÂÏ¿¯ÈÛÙ· Ó· ÙÔÓ Î·ÙËÁÔÚÔ‡ÌÂ. ™›ÁÔ˘Ú· Ô µ¤ÌÂÚ, ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÚÒ-ÙÔ˘˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ Ù˘ ÓÔÌÔÏÔÁ›·˜ Î·È Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ Ù˘ ÁÂÓÈ¿˜ ÙÔ˘, ‰Â ¯ÚÂÈ·˙fiÙ·Ó˘ÂÓı‡ÌÈÛË fiÙÈ ÔÈ ··Ú¯¤˜ ÙÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡ Â›Ó·È ÔχÏÔΘ Î·È ÔÈΛϘ ηÈfiÙÈ ÔÊ›ÏÔÓÙ·È Û ·ÏÏ·Á¤˜ ÙfiÛÔ ÛÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ‰È·‰Èηۛ· fiÛÔ Î·È ÛÙËÓ Ó¢-Ì·ÙÈ΋ ÓÔÔÙÚÔ›·.46 ∞ÏÒ˜, ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ÎÚÈÙÈÎÔ› ÙÔ˘ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ηٷÓÔ‹ÛÂÈ

56

43 E. ª·˜, “Holländische Wirtschaftsgeschichte” (Jena 1927), Û. 7-8. ∞˘Ù¤˜ ÔÈ ÌÂϤÙ˜ Û˘ÓÔ„›˙ÔÓÙ·È ÛÙÔÓ A.

Hyma, ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi˜, ∫·ÈÙ·ÏÈÛÌfi˜ Î·È ∫ÔÌÌÔ˘ÓÈÛÌfi˜ (Ann Arbor 1937), ÎÂÊ. 6. ∂›Û˘, «∫·Ï‚ÈÓÈÛÌfi˜ ηÈ

∫·ÈÙ·ÏÈÛÌfi˜, 1555-1700», Journal of Modern History, ÙfiÌÔ˜ 10 (1938), Û. 321-43. µÏ. ›Û˘, ªÚfiÓÙÈÙ˜,

EnglischeWirtschaftgeschichte, ÙfiÌÔ˜ 1 (Jena 1918), Û. 283, ÛËÌ. 3. 44 ¶. ∫ˆ¯, Der Einfluss des Calvinismus und des Mennonitentums auf die Niederrheinische Textilindustrie

(∫Ú¤ÊÂÏÓÙ, 1928).45 ÷ۯ¿ÁÎÂÓ, “Kalvinismus und Kapitalismus am Rhein”, Schmoller’s Jahrbuch, ÙfiÌÔ˜ 47 (1924), Û. 49-72.46 ∂Ô̤ӈ˜, ÂÍËÁÒÓÙ·˜ ÙËÓ ¤ÏÏÂÈ„Ë ÌÈ·˜ ıÂÙÈ΋˜ ‰˘Ó·ÌÈ΋˜ ÛÙ¿Û˘ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔÓ Î·ÈÙ·ÏÈÛÌfi ÛÙËÓ ·Ú¯·Èfi-

ÙËÙ·, ·Ú¿ ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· «Î·ÈÙ·ÏÈÛÙÈÎÒÓ» ‰Ú·ÛÙËÚÈÔًوÓ, Ô µ¤ÌÂÚ ·Ú·ÙËÚ› fiÙÈ ÔÈ ·Èٛ˜ Â›Ó·È Î˘Ú›ˆ˜

ÔÏÈÙÈΤ˜, ÔÈ ··ÈÙ‹ÛÂȘ Ù˘ ÏÔÁÈ΋˜ ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ Î·È Ë ·˘Ù·Ú¯ÈÎfiÙËÙ· Ù˘ fiÏ˘. £ÂˆÚÔ‡Û fiÙÈ Ë ÚÔηٿÏË-

„Ë Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ ıˆڛ·˜ ηٿ Ù˘ ·fiÎÙËÛ˘ ÙÔ˘ ÏÔ‡ÙÔ˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ηٿ ·ÚÈÔ ÏfiÁÔ ËıÈ΋, ‹ ÙÔ˘Ï¿-

¯ÈÛÙÔÓ ‹Ù·Ó Ôχ ÏÈÁfiÙÂÚÔ ·fi ·˘Ù‹ Ù˘ ÌÂ۷ȈÓÈ΋˜ ÂÎÎÏËÛ›·˜ Ô˘ ·ÓÙÈ·ıÔ‡Û ÙȘ ·ÎÚ·ÈÊÓ›˜ ÂÌÔÚÈΤ˜

Û¯¤ÛÂȘ ÏfiÁˆ ÙÔ˘ ·ÚfiÛˆÔ˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘˜. ∞ÏÏ¿ ¤ÌÂÓ fiÙÈ ‰Â ı· ¤Ú ӷ ͯӿÌ ÙÔÓ „˘¯ÔÏÔÁÈÎfi

·Ú¿ÁÔÓÙ· Ù˘ ·ÓÙÈ¿ıÂÈ·˜ ÁÈ· ÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ Î·È ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁÈ΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÂÓ Á¤ÓÂÈ, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔ̤ӈÓ

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 56

ÙËÓ Î·Ù‡ı˘ÓÛË ÙÔ˘ ÂӉȷʤÚÔÓÙfi˜ ÙÔ˘, ÙË ÌÂÙÚÈÔ¿ıÂÈ· ÙÔ˘ ÛÎÔÔ‡ ÙÔ˘ Î·È ÙËÛ‡ÓÂÛË Ù˘ ‰È·‰Èηۛ·˜ ÙÔ˘.

¶Ôχ Ï›ÁÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ ÎÚÈÙÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘ ¤ÊÙ·Û·Ó ÛÙÔ Â›Â‰Ô ÙÔ˘ ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ùfi˜ÙÔ˘ Î·È ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ·Ó fiÙÈ Ù· Ï¿ıË ‹ ÔÈ ÂÏÏ›„ÂȘ ‹Ù·Ó ¤ÌÊ˘Ù· ÛÙË ‰È΋ ÙÔ˘ ȉȷ›-ÙÂÚË Ì¤ıÔ‰Ô. OÈ ˘fiÏÔÈÔÈ Ô˘ ÂÈÙ¤ıËÎ·Ó ÛÙË Ì¤ıÔ‰Ô ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ, fiˆ˜ Ô ™Â, ÔƒfiÌÂÚÙÛÔÓ, Ô °Ô˘ÒÎÂÚ Î·È Ô ªÔÚÎÂÓ¿Ô˘ (Borkenau), ÙÔ ¤Î·Ó·Ó ÂÓ ·ÁÓÔ›·ÙÔ˘˜ ÁÈ· Ù· ÁÚ·Ù¿ ÙÔ˘ ¿Óˆ ÛÙË Ê‡ÛË Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Î·È ÙËÓ Î·Ù¿Ï-ÏËÏË Ì¤ıÔ‰Ô ÁÈ’ ·˘Ù‹Ó. OÈ ÂÏÏ›„ÂȘ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ‰ÂÓ ÔÊ›ÏÔÓÙ·È Û ¿ÁÓÔÈ·, ·Ê¤-ÏÂÈ· ‹ ÎÔÌÌ·ÙÈÛÌfi. ∞ÓÙÈı¤Ùˆ˜, ›¯Â Ì›· ÚÔÛÂÁ̤ÓË Î·È ‰È·ÎÚÈÙÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË.ªÈ· ÁÓˆÚÈÌ›· Ì ÙȘ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ·Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙË Ê‡ÛË Î·È ÙÔ ÛÙfi¯Ô ÙˆÓÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ –Ë ¿Ô„‹ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙË ıˆڛ· ˆ˜ ÌfiÓÔ È‰ÂÔÙ˘È΋ Î·È ËÂÚ›ÂÚÁË Ì¤ıÔ‰fi˜ ÙÔ˘ Ù˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ ¤Ú¢ӷ˜, ‰ÂÛÌÂ˘Ì¤ÓË ÛÙËÓ ÂÚÌËÓ¢ÙÈ΋ηٷÓfiËÛË ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ÌÔÓ¿‰ˆÓ, ȉȷ›ÙÂÚˆÓ ÂÌÊ·Ó›ÛÂˆÓ ÂÈÏÂÁÌ¤ÓˆÓ ÛÙË‚¿ÛË Ù˘ ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋˜ ÙÔ˘˜ ÛËÌ·Û›·˜ Î·È Î·Ù·ÓÔÔ˘Ì¤ÓˆÓ ‰È·Ì¤ÛÔ˘ ÌÈ·˜ ÂÏÂÁ¯fi-ÌÂÓ˘ ‰È·ÈÛıËÙÈ΋˜ ÌÂıfi‰Ô˘– ı· ›¯Â Èı·ÓfiÓ ·ÔÛ·ÊËÓ›ÛÂÈ ÙÔ ÏfiÁÔ ÁÈ· ÙÔÓÔÔ›Ô ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏÏ¿ Ï¿ıË Î·È ·Ó·ÎÚ›‚ÂȘ ÛÙËÓ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋ ∏ıÈ΋. º˘ÛÈÎ¿Â‰Ò ‰ÂÓ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÙ·È Ë ÂÁ΢ÚfiÙËÙ· Ù˘ ÌÂıfi‰Ô˘ ÙÔ˘. ∂›Ó·È ÍÂοı·ÚÔ fiÙÈ ¤¯ÂÈÂÏÏ›„ÂȘ. ∏ ¯ÚËÛÈÌfiÙËÙ¿ Ù˘ ¤¯ÂÈ Û·Ê›˜ ÂÚÈÔÚÈÛÌÔ‡˜ Î·È Ë ¯Ú‹ÛË Ù˘ ÂÁ΢ÌÔ-Ó› ȉȷ›ÙÂÚÔ˘˜ ·ÁÁÂÏÌ·ÙÈÎÔ‡˜ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘˜. ∞ÏÏ¿ ÔÔÈÔ‰‹ÔÙ ‰ÔΛÌÈÔ Ô˘ ¤¯ÂÈÁÚ·ÊÙ› ÔÌÔÏÔÁÔ˘Ì¤Óˆ˜ Ì ·˘Ù‹ ÙË Ì¤ıÔ‰Ô ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·ÍÈÔÏÔÁËı› Ì ÙÔ˘˜‰ÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘ fiÚÔ˘˜, ˆ˜ ¤Ó· ‰ÔΛÌÈÔ Û¯ÂÙÈÎfi Ì ÙËÓ ÂÚÌËÓ¢ÙÈ΋ ηٷÓfiËÛË. ∞fi·˘Ù‹ ÙËÓ ¿Ô„Ë, ·ÚÎÂÙ¤˜ ·fi ÙȘ ‰Ô̤˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ηٷÁÚ·Ê› Â‰Ò ı· ¤¯·Ó·Ó ÙÔÓfiËÌ¿ ÙÔ˘˜, ‹ ı· ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·Ó, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ˘fi ÙË ‰È΋ ÙÔ˘˜ ÚÔÔÙÈ΋, ˆ˜ ·Ó·-fiÊ¢ÎÙ˜ Û˘Ó¤ÂȘ Ù˘ ·ÙÔÌÈÛÙÈ΋˜ ÌÂıfi‰Ô˘ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ.

∏ ¯Ú‹ÛË, ·fi ÌÂÚÈ¿˜ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ, Ù˘ ÌÂıfi‰Ô˘ ÙÔ˘ ȉ·ÙÔ‡ Ù‡Ô˘ Ô‰ËÁ› Û·ÚÎÂÙ¤˜ ·Ú·ÔÈ‹ÛÂȘ, fiˆ˜ ÛÙËÓ ˘ÂÚ‚ÔÏÈ΋ ¤ÌÊ·ÛË ÛÙȘ ¤ÓÓÔȘ Ù˘ ÎÏ›Û˘47

Î·È ÙÔ˘ ÚÔηıÔÚÈÛÌÔ‡. ∂‰Ò, Á›ÓÂÙ·È È‰È·›ÙÂÚ· ·ÈÛıËÙ‹ ÌÈ· ÚÔηٿÏË„Ë ˆ˜ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡ ·ÙfiÌÔ˘ Ô˘ ı· ÂÚÌËÓ¢Ù› Î·È ÙÔÓ Î·ıÔÚÈÛÌfi ÙÔ˘¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Î·È Ù˘ ÂÈÚÚÔ‹˜ ÙÔ˘. ∏ ˘ÂÚ·ÏÔ‡ÛÙ¢ÛË Ô˘ ÚÔÎÏ‹ıËΠ·fi ·˘Ù‹ÙË Ì¤ıÔ‰Ô ÂÎÙ›ÓÂÙ·È Â›Û˘ ÛÙËÓ ·ÚÔ˘Û›·ÛË Ù˘ ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋˜ ËıÈ΋˜ ˆ˜ ÂÓfi˜

57

ÙˆÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂˆÓ Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÙËÓ Î˘Ú›·Ú¯Ë ÛÙ¿ÛË Ù˘ ¿Ú¯Ô˘Û·˜ Ù¿Í˘. ¢ÂÓ ˘‹Ú¯Â ËıÈ΋ ÂÍȉ·Ó›Î¢ÛË

Ù˘ ·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜ (Erwerbsarbeit). ªfiÓÔ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ΢ÓÈÎÔ‡˜ Î·È ÛÙËÓ ·Û‹Ì·ÓÙË ÂÏÏËÓÈ-

ÛÙÈ΋-·Ó·ÙÔÏÈ΋ ·ÛÙÈ΋ Ù¿ÍË ÂÓÙÔ›˙ÔÓÙ·È ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ›¯ÓË Ù¤ÙÔÈ·˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜. ŒÙÛÈ, Ô «ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi˜ ¿ÓıÚˆ-

Ô˜» Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜ ‰ÂÓ Â›¯Â ÙÔ ˘fi‚·ıÚÔ ÁÈ· ÙËÓ ÂÎÏÔÁ›Î¢ÛË Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ˙ˆ‹˜, Ë ÔÔ›· ÚԤ΢„ ÛÙËÓ

·Ú¯‹ Ù˘ ÌÔÓÙ¤ÚÓ·˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÛÙËÓ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ ËıÈ΋, Ì·ÎÚ¿Ó ˆ˜ ÚÔ˚fiÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎÔ‡ ÎÈÓ‹ÙÚÔ˘. ∂Ô̤ӈ˜,

Ë ·Ô˘Û›· ¤ÓÙ·Í˘ Ù˘ ÛÙ¿Û˘ ÙˆÓ ·ÓÙÚÒÓ ÛÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ı· Ú¤ÂÈ Ó· ıˆÚËı› ¤Ó·˜ ·fi

ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó˘·ÚÍ›· ÙÔ˘ ÌÔÓÙ¤ÚÓÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡ ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·. µÏ. «Agrarverhältnisse im

Altertum», Handwörterbuch der Staatswissenschaften, 3Ë ¤Î‰., ÙfiÌÔ˜ 1 (1909), Û. 66, Archiv, ÙfiÌÔ˜ 31, Û. 593, ÛËÌ.

25.47 °È· ÙËÓ ˘ÂÚ‚ÔÏÈ΋ ¤ÌÊ·ÛË ÛÙË ÛËÌ·Û›· Ù˘ ÎÏ›Û˘ ÚÔ˜ ÙÔÓ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌfi, ‚Ï. Hyma, ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi˜,

∫·ÈÙ·ÏÈÛÌfi˜ Î·È ∫ÔÌÌÔ˘ÓÈÛÌfi˜ (·Ú·Ù›ıÂÙ·È ·ÓˆÙ¤Úˆ.) Û. 4, 125 Î·È ∞. º·ÓÊ¿ÓÈ, ∫·ıÔÏÈÎÈÛÌfi˜,

¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌfi˜ Î·È ∫·ÈÙ·ÏÈÛÌfi˜ (·Ú·Ù›ıÂÙ·È ·ÓˆÙ¤Úˆ), Û. 204. µÏ. ›Û˘ ƒfiÌÂÚÙÛÔÓ (·Ú·Ù›ıÂÙ·È ·Óˆ-

Ù¤Úˆ), Û. 6, 8, 28, 202.

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 57

Û˘ÛÙ·ÙÈÎÔ‡ ÙÔ˘ ∫·Ï‚ÈÓÈÛÌÔ‡, ÙÔ˘ ¶Ô˘ÚÈÙ·ÓÈÛÌÔ‡, ÙÔ˘ ¶ÈÂÙÈÛÌÔ‡, ÙÔ˘ªÂıÔ‰ÈÛÌÔ‡ Î·È ÙˆÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ ÙˆÓ ∞Ó·‚·ÙÈÛÙÒÓ48 Î·È ÛÙËÓ ·ÓÙÈ-ÌÂÙÒÈÛ‹ Ù˘ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ ¶Ô˘ÚÈÙ·ÓÈÛÌfi49. ÕÏÏÔ ¤Ó· ÛËÌÂ›Ô ÛÙÔÓ ÔÚÈÛÌfi ÙÔ˘ ÁÈ·ÙÔ ÌÔÓÙ¤ÚÓÔ Î·ÈÙ·ÏÈÛÌfi: ÙÔÓ›˙ÂÈ ÙÔ ÓˆÙÂÚÈÛÌfi ÙÔ˘, ÙË ÏÔÁÈ΋ ÙÔ˘ Î·È ÙÔÓ ·ÛÎË-ÙÈÎfi ÙÔ˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. ªfiÏȘ ÙÔ fiÚÈÛ ¤ÙÛÈ, ‰ÂÓ Â›¯Â ȉȷ›ÙÂÚË ‰˘ÛÎÔÏ›· Ó· ·Ó·Î·-χ„ÂÈ Û˘Ó·Ê‹ ÛÙÔȯ›· Ì ÙË Û¯ËÌ·ÙÈ΋ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· Ù˘ ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋˜ ËıÈ΋˜, ËÔÔ›· ÎÏ›ÓÂÈ ÚÔ˜ ÙËÓ ›‰È· ηÙ‡ı˘ÓÛË. ™ÙÔÓ ÂÌÂÈÚÈÎfi ÈÛÙÔÚÈÎfi Ë fiÏË ‰È·‰Èη-Û›· ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Î·Ù·ÎÏ˘Ṳ̂ÓË ·fi Ì›· Ù¿ÛË ÂÍȉ·Ó›Î¢Û˘, Ì ̛· Û¯ÂÙÈ΋ ·Ì¤-ÏÂÈ· ÙÔ˘ ÎÔÛÌÈÎÔ‡, ÙÔ˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡, ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ Î·È ÙÔ˘ Ù¯ÓÔÏÔÁÈÎÔ‡ ·Ú¿-ÁÔÓÙ·.

∏ ̤ıÔ‰Ô˜ Ù˘ ·ÙÔÌÈÛÙÈ΋˜ ·ÔÌfiÓˆÛ˘50 ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ Ô‰ËÁ› ÌÔÈÚ·›· ÛÙËÓ˘ÂÚ·ÏÔ‡ÛÙ¢ÛË ÌÈ·˜ ÂÚ›ÏÔ΢ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ ÔÓÙfiÙËÙ·˜ ̤ۈ Ù˘ ¤ÌÊ·Û˘ ηÈÙ˘ ·ÔÌfiÓˆÛ˘ ÂÓfi˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ Û˘ÛÙ·ÙÈÎÔ‡ ·Ú¿ÁÔÓÙ·, Ô ÔÔ›Ô˜ ıˆÚ›ٷÈÛËÌ·ÓÙÈÎfi˜ ·fi Ì›· ¿Ô„Ë: ̤ۈ Ù˘ ·Ó›¯Ó¢Û˘ ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓˆÓ ÂÈÚÚÔÒÓ ÛÙËÌÂÙ¤ÂÈÙ· ÔÚ›· Ù˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ ·Ó¿Ù˘Í˘ Î·È Ù˘ Ù¿Û˘ Ó· ÂÓÈÛ¯‡ÂÈ ÙÔ˘˜ ÂȉÈ-ÎÔ‡˜ Û˘ÛÙ·ÙÈÎÔ‡˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ ÌÈ·˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ ÔÓÙfiÙËÙ·˜. ™ÙËʇÛË Ù˘ ÂÚ›ÙˆÛ˘, ·˘Ù‹ Ë Ì¤ıÔ‰Ô˜ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ‰È·ÊˆÙ›ÛÂÈ ¤Ó· ÔÏfiÎÏËÚÔÈÛÙÔÚÈÎfi Úfi‚ÏËÌ· ‹ ÙËÓ ÂÚÌËÓ›· ÌÈ·˜ ÔÏfiÎÏËÚ˘ ÂÔ¯‹˜ ‹ ÂÓfi˜ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜.

O ÏÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈÎfi˜ ÙÔ˘ ·ÁÓˆÛÙÈÎÈÛÌfi˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂΉËÏÒÓÂÙ·È Ì ÙËÓ ¿ÚÓËÛ‹ÙÔ˘ Ó· ‰ËÏÒÛÂÈ ˘ÔÙ·Á‹ Û οÔÈ· ¿Ô„Ë ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ·fi Êfi‚Ô Ó· ÌËÓ ·‰È-΋ÛÂÈ ÙË ÌÔÓ·‰È΋ ·ÙÔÌÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ÔÓÙÔÙ‹ÙˆÓ Î·È ÙËÓ ·¤Ó·Ë ·ÏÏ·Á‹ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÛÌÈÎÒÓ ÔÚÈ˙fiÓÙˆÓ, ‹Ù·Ó ·ÈÓÂÙfi˜ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ÚfiıÂÛË. ŒÌÔÈ·˙ ӷ‰Â›¯ÓÂÈ ÙÔ ‰ÚfiÌÔ ÚÔ˜ ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜ Î·È Ù˘ ÂÚÌËÓ›·˜ ÛÙȘ ÎÔÈ-ÓˆÓÈΤ˜ ÂÈÛً̘. ™ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, fï˜, Ë ·ÔÌÔÓˆÙÈ΋ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛËÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ Ô‰ËÁÔ‡Û Û ·Ó·fiÊ¢ÎÙ˜ ‰È·ÛÙÚ‚ÏÒÛÂȘ. ∏ ̤ıÔ‰fi˜ ÙÔ˘ Û˘ÓÂ-·ÁfiÙ·Ó ÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË Î¿ı ÔχÏÔÎÔ˘ Ê·ÈÓÔ̤ÓÔ˘ ÛÙ· Û˘ÛÙ·ÙÈο ÙÔ˘ Î·È ¤ÂÈ-Ù· ÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ ηıÂÓfi˜ ‰È·‰Ô¯Èο ˆ˜ Ì›· ÛÙ·ıÂÚ¿, ÂÓÙÔ›˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÂÈÚÚÔ‹ ÙÔ˘ÛÙȘ ˘fiÏÔȘ ÌÂÙ·‚ÏËÙ¤˜. ™ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ‰È·‰Èηۛ·˜ ı· ¤Ú ӷ ˘¿ÚÍÂÈ,fiˆ˜ ˘Ô‰Â›ÎÓ˘Â, ÌÈ· ÂÈÛÙÚÔÊ‹, ÒÛÙ ӷ ·ÍÈÔÏÔÁËı› Ë ÌÂÙ·‚ÏËÙ‹ ‰‡Ó·ÌË Î¿ıÂÛ˘ÛÙ·ÙÈÎÔ‡ ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ ÈÛÙÔÚÈ΋ Û‡ÓıÂÛË Î·È Ó· ηıÔÚ›ÛÂÈ Ô ›‰ÈÔ˜ ηٿfiÛÔ Ù· ÂÌÂÈÚÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ÚÔÛ¤ÁÁÈ˙·Ó ÙÔ˘˜ ȉ·ÓÈÎÔ‡˜ Ù‡Ô˘˜ Ô˘ ›¯Â ‰ËÌÈ-Ô˘ÚÁ‹ÛÂÈ. ∞˘Ùfi ›¯Â ۯ‰ȿÛÂÈ Ó· οÓÂÈ ÁÈ· ÙÔ Úfi‚ÏËÌ¿ ÙÔ˘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙË Û¯¤ÛË·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋ ËıÈ΋ Î·È ÙÔ Ó‡̷ ÙÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡, ı· Ú¤ÂȈÛÙfiÛÔ Ó· ¤ÓȈÛ fiÙÈ Î¿ÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ ‹Ù·Ó ·Ó¤ÊÈÎÙÔ. ∂ÈÚÔÛı¤Ùˆ˜, ‰ÂÓ ÚÔÛʤÚÂÈη̛· ̤ıÔ‰Ô Î·ıÔÚÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ Û¯¤ÛÂˆÓ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜, ÙÔ˘ ‚·ıÌÔ‡

58

48 µÏ. ÈÏ, Religious Background of American Culture (µÔÛÙfiÓË 1930), Û. 210, ·ÏÏ¿ Û‡ÁÎÚÈÓ Ì ÙÔ º›ÛÂÚ (·Ú·-

Ù›ıÂÙ·È ·ÓˆÙ¤Úˆ), ÙfiÌÔ˜ 2, Û. 546.49 µÏ. ÙÔÓ ¶ÚfiÏÔÁÔ ÙÔ˘ ∆ÒÓ¸ ÛÙËÓ ·ÁÁÏÈ΋ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË Ù˘ ¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋˜ ∏ıÈ΋˜, Û. 6-11.50 ∏ ̤ıÔ‰fi˜ ÙÔ˘ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È «·ÔÌÔӈ̤ÓË-·ÈÙÈÔÏÔÁÈ΋» ·fi ÙÔÓ º. ªfiÚÎÂÓ·Ô˘ ÛÙÔ Der Übergang vom

feudalen zum bürgelichen Weltbild (¶·Ú›ÛÈ 1934). O ∞. ™Â ÙË ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ «·ÏÔ˚΋» ÛÙÔ «Dans quelle mesure

Puritains et Juifs ont-ils contribué aux progrès du capitlalisme moderne?» ÛÙÔ Revue Historique, ÙfiÌÔ˜ 155 (1927),

Û. 63.

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 58

ÂÈÚÚÔ‹˜ Ô˘ ÂÌÂÚȤ¯ÂÙ·È Û ηı¤Ó·Ó ·fi ·˘ÙÔ‡˜ ‹ ÙˆÓ ¯ÚÔÓÈÎÒÓ ÙÔ˘˜ ·ÔÎÏ›-ÛˆÓ, ·Ê‹ÓÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ¯ÒÚÔ ÁÈ· ÙÔ ·È¯Ó›‰È Ù˘ ÚÔÛˆÈ΋˜ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ÛÙËÓÂÈÏÔÁ‹ Î·È ÙÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌfi ÙˆÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ÌÔÓ¿‰ˆÓ.

°È· ÙÔÓ ÈÛÙÔÚÈÎfi Ô˘ ÂӉȷʤÚÂÙ·È Ó· ηıÔÚ›ÛÂÈ ÙȘ ·Èٛ˜ ÂÓfi˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤-ÓÔ˘ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡ ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜, ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ ¯ÚÔÓÔÏfiÁËÛ˘ ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ Ê·ÈÓÔ-Ì¤ÓˆÓ Î·È ÙÔ˘ ÂÓÙÔÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ ¯ÚÔÓÈÎÒÓ ·ÔÎϛۈÓ, ÙÔ ÔÔ›Ô Â›Ó·È ÂÓ‰ÔÁÂÓ¤˜ÛÙË Ì¤ıÔ‰Ô ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ, ·ÔÙÂÏ› Ì›· ·fi ÙȘ ÎÚ›ÛÈ̘ ‰˘ÛÎÔϛ˜ Ô˘ ÚÔ·-ÙÔ˘Ó ·fi ÙËÓ ·‰˘Ó·Ì›· ηıÔÚÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ ‚·ıÌÔ‡ ÂÈÚÚÔ‹˜ Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ·Ô-‰Ôı› ÛÙÔ˘˜ ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ÂÌÏÂÎfiÌÂÓÔ˘˜ ÊÔÚ›˜. ∏ ̤ıÔ‰Ô˜ ȉ·ÙÔ‡ Ù‡Ô˘ ·Ú·-ÌÂÏ› ÙÔ Û˘ÓÙÂÏÂÛÙ‹ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘, ‹ ÂÓ ¿ÛË ÂÚÈÙÒÛÂÈ Î·Ù·ÛÙÚ¤ÊÂÈ ÙË ‰˘Ó·Ùfi-ÙËÙ· ηıÔÚÈÛÌÔ‡ ¯ÚÔÓÈÎÒÓ Û˘Ó¯ÂÈÒÓ, ‰ÈfiÙÈ ÂÌÂÚȤ¯ÂÈ ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ÌÂÁÂı˘Ṳ̂ӈÓÙ¯ÓÈο ‰Â‰Ô̤ӈÓ. ∂¿Ó, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ˘Ôı¤ÛÔ˘Ì fiÙÈ Ë ÂÚÌËÓ›· ÙÔ˘µ¤ÌÂÚ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ï‚ÈÓÈÛÙÈ΋ ıÂÔÏÔÁ›· Â›Ó·È ÔÚı‹ Î·È fiÙÈ ‹Ù·Ó Ù¤ÙÔÈÔ˘ Ù‡Ô˘ Ô˘ı· η٤ÏËÁ Û ·ÎÙÈ‚ÈÛÌfi, ‰˘Ó·ÌÈÛÌfi, ‚ÈÔÌ˯·Ó›·, Î.Ï., ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ·Ú·Ì¤ÓÂÈ:ηٿ fiÛÔ ·˘Ù¤˜ ÔÈ ÂÈÚÚÔ¤˜ ·¤ÎÙËÛ·Ó ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÛËÌ·Û›· ÌfiÓÔ fiÙ·Ó Ô Î·È-Ù·ÏÈÛÌfi˜ ›¯Â ‹‰Ë ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ Î˘Ú›·Ú¯Ë ı¤ÛË.

™˘ÓÂÒ˜, ÂÓÒ ·Ô‰Â¯fiÌ·ÛÙ fiÙÈ Ô ∫·Ï‚ÈÓÈÛÌfi˜ Î·È Ô Î·ÈÙ·ÏÈÛÌfi˜ Û˘Ó¤Â-Û·Ó, ·Ó ·Ó·ÏÔÁÈÛÙԇ̠ÙÔ ÎÚ›ÛÈÌÔ ÂÚÒÙËÌ· Ù˘ ¯ÚÔÓÔÏfiÁËÛ˘, ı· ‰Ô‡Ì fiÙÈ Ô∫·Ï‚ÈÓÈÛÌfi˜ ÂÌÊ·Ó›ÛÙËΠ·ÚÁfiÙÂÚ· ·fi ÙÔÓ Î·ÈÙ·ÏÈÛÌfi, Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· fiÙ·Ó·˘Ùfi˜ ›¯Â ‹‰Ë Á›ÓÂÈ Ôχ ÈÛ¯˘Úfi˜. ∞fi Ù· ·Ú·¿Óˆ ÚÔ·ÙÂÈ Î·È ÙÔ Û˘Ì¤-Ú·ÛÌ· fiÙÈ Ô ∫·Ï‚ÈÓÈÛÌfi˜ ‰Â ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ¤¯ÂÈ ÂËÚ¿ÛÂÈ ·ÈÙÈÔÏÔÁÈο ÙÔÓηÈÙ·ÏÈÛÌfi Î·È fiÙÈ Ë Â·ÎfiÏÔ˘ıË Â˘ÓÔ˚΋ ‰È¿ıÂÛ‹ ÙÔ˘ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙËÓ Î·ÈÙ·ÏÈ-ÛÙÈ΋ Ú·ÎÙÈ΋ Î·È ËıÈ΋ ı· Ú¤ÂÈ Ì¿ÏÏÔÓ Ó· ÂÚÌËÓ¢Ù› ˆ˜ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹.51

∏ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ı¤Û˘ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ·fi ÙÔÓ ∆ÚÂÏÙ˜ Î·È ÙÔÓ ·ÌÂÚÈηÓfi Ì·ıËÙ‹ÙÔ˘, ƒ. ¡È¤ÌÔ˘Ú, Û˘Ó·ÓÙ¿ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÎÚÈÙÈ΋ ÂÓÙÔ›˙ÔÓÙ·˜ ÙȘ ÙÚÔÔÔÈ‹ÛÂȘ Ԣ‹Ïı·Ó ÛÙÔÓ ‡ÛÙÂÚÔ ∫·Ï‚ÈÓÈÛÌfi ·fi ÙÔ˘˜ ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡˜ ·Ú¿ÁÔÓÙÂ˜Ô˘ ÙÔÓ Î·Ù·¿ÙËÛ·Ó ¤ÂÈÙ· ·fi ÙËÓ ÚÒÙË ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙÔ˘ ·Ú¯ÈÎÔ‡ ‰fiÁÌ·ÙÔ˜,fiˆ˜ ıÚËÛ΢ÙÈÎÔ‡˜ ÔϤÌÔ˘˜, ÔÏÈÙÈΤ˜ ȤÛÂȘ Î·È Â›ÁÔ˘Û˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘÙ˘ ÎÙËÙÈ΋˜ ˙ˆ‹˜. ∏ ÂÓ‰Âϯ‹˜ ·Ó¿Ï˘Û‹ ÙÔ˘ ·ÔηχÙÂÈ ˆ˜ Ë ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ËıÈ΋‹Ù·Ó ÙÔ Î·ı·Úfi ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙˆÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ Î·È ËıÈÎÒÓ È‰ÈÔ-ÌÔÚÊÈÒÓ ÙÔ˘ ∫·Ï‚ÈÓÈÛÌÔ‡, Ô ÔÔ›Ô˜ ¤‰ÂÈÍ ¤ÓÙÔÓË ·ÙÔÌÈÎfiÙËÙ· ÛÙÔ ‰fiÁÌ· ÙÔ˘ÁÈ· ÙÔÓ ÚÔηıÔÚÈÛÌfi, ÙÔÓ ·ÎÙÈ‚ÈÛÌfi Î·È ÙËÓ ËıÈ΋ ÙÔ˘, Ì ÛÎÔfi Ó· ÂÈÙ‡¯ÂÈ fi,ÙÈ‹Ù·Ó ÂÊÈÎÙfi Î·È Ú·ÎÙÈÎfi. ∞fi ÙËÓ ¿ÏÏË, Ô ∆ÚÂÏÙ˜ ÙÔÓ›˙ÂÈ ÙË ÛËÌ·Û›· Ù˘ ·Ó¿-Ù˘Í˘ Ù˘ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈ΋˜ Ù¿Û˘ ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋, Ù˘ ηÈÙ·ÏÈÛÙÈ΋˜ Ù¿Û˘ ÛÙËÓÔÈÎÔÓÔÌ›· Î·È ÙˆÓ ‰Èψ̷ÙÈÎÒÓ Î·È ÌÈÏÈÙ·ÚÈÛÙÈÎÒÓ Ù¿ÛÂˆÓ ÛÙȘ ‰ÈÂıÓ›˜ ˘Ôı¤-ÛÂȘ. ŸÏ˜ ·˘Ù¤˜ ÔÈ Ù¿ÛÂȘ ÍÂΛÓËÛ·Ó ·fi ÙË °ÂÓ‡Ë, ·Ú¯Èο Ôχ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ӷ.ŒÂÈÙ·, ÂÓÒıËÎ·Ó Ì ·ÚfiÌÔÈ· Ú‡̷ٷ ÂÓÙfi˜ Ù˘ ηςÈÓÈÛÙÈ΋˜ ıÚËÛΛ·˜ ηÈËıÈ΋˜, Î·È Á›ÓÔÓÙ·Ó fiÏÔ Î·È ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚ˜ ·fi ·˘Ù‹ ÙËÓ ¤ÓˆÛË ÊÙ¿ÓÔÓÙ·˜ ÛÙÔ

59

51 ∞˘Ù‹ Â›Ó·È Ë ¿Ô„Ë ÙˆÓ ∆ÒÓ¸, ƒfiÌÂÚÙÛÔÓ, §¿ÛÎÈ (The Rise of European Liberalism, ¡¤· ÀfiÚÎË Î·È

§ÔÓ‰›ÓÔ 1936, Û. 34). O Hyma ϤÂÈ: «O µ¤ÌÂÚ Î·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ÙÔ˘ ‰È¤Ú·Í·Ó ¤Ó·Ó ÌÂÁ¿ÏÔ ·Ó·¯ÚÔÓÈÛÌfi ·fi ÙÔ

˙‹ÏÔ ÙÔ˘˜ Ó· ·Ô‰Â›ÍÔ˘Ó ÌÈ· ıˆڛ·» (ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi˜, ∫·ÈÙ·ÏÈÛÌfi˜ Î·È ∫ÔÌÌÔ˘ÓÈÛÌfi˜, ·ÓˆÙ¤Úˆ, Û. 126, 161).

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 59

ÛËÌ›Ô, ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋, ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Î·È ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋ ÈÛÙÔÚ›· ÂÈ-̤ÚÔ˘˜ ¯ˆÚÒÓ, Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó ·˘Ùfi ÙÔÓ Í¯ˆÚÈÛÙfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ù˘ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ËıÈ΋˜ ÙˆÓ ÌÂÛ·›ˆÓ Ù¿ÍÂˆÓ (‹ ÙÔ˘ ·ÛÙÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘) Ô˘ ‰È·Ê¤ÚÂÈ ·fi ÙÔÓ ÚÒÈ-ÌÔ ∫·Ï‚ÈÓÈÛÌfi Ù˘ °ÂÓ‡˘ Î·È Ù˘ °·ÏÏ›·˜.52

Àfi ÙÔ Êˆ˜ fiÏˆÓ ·˘ÙÒÓ, Ë ı¤ÛË ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·Ï˘ı› fi¯È Ì‚¿ÛË ÙË Û˘Ó‹ıË ÂÚÌËÓ›·, ˆ˜ ÌÈ· ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÂÓÙÔÈÛÌÔ‡ Ù˘ ·ÈÙÈÔÏÔÁÈ΋˜ ÂÈÚ-ÚÔ‹˜ Ù˘ ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋˜ ËıÈ΋˜ ÛÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡, ·ÏÏ¿ ˆ˜ ·Ú¿-ıÂÛË Ù˘ ¤ÓÙÔÓ˘ Û˘Ìʈӛ·˜ ÙfiÛÔ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ Ï¢ÚÒÓ ÂÓfi˜ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ fiˆ˜Â›Ó·È Ë ıÚËÛΛ· Î·È Ë ÔÈÎÔÓÔÌ›·. ∞˘Ù‹ Ë ı¤ÛË ı· Ú¤ÂÈ Ó· ıˆÚËı› ÂÓı·ÚÚ˘-ÓÙÈÎfi ¤ÚÁÔ ÂÚÌËÓ¢ÙÈ΋˜ Î·È Â›‰ÂÈÍË ÂӉȷÊÂÚfiÓÙˆÓ Û˘Û¯ÂÙÈÛÌÒÓ ·Ó¿ÌÂÛ· Û‰ȿÊÔÚÔ˘˜ ÔÏÈÙÈÛÙÈÎÔ‡˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜. ¶·ÚfiÏÔ Ô˘ Ô µ¤ÌÂÚ Â¤ÌÂÓ ηٿ ÙËÓÂÔ¯‹ Ù˘ ·ӤΉÔÛ˘ ÛÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ fiÙÈ ‰ÂÓ Â›¯Â ·ÏÏ¿ÍÂÈ ·fi„ÂȘ › ÙÔ˘ ı¤Ì·-ÙÔ˜, fiÏÔ ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ Ù˘ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚ˘ ÂÚÁ·Û›·˜ ÙÔ˘ ‰Â›¯ÓÂÈ ÌÈ· ·Û˘Ó·›-ÛıËÙË ·ÏÏ·Á‹ ·fi„ÂˆÓ ‹, ÂÓ ¿ÛË ÂÚÈÙÒÛÂÈ, ·ÏÏ·Á‹ ¤ÌÊ·Û˘. Èڛ˜ Ó· ÙÔÓ›-˙ÂÈ È· ÙÔ˘˜ ·ÈÙÈÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ ÛÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ËıÈ΋ ÙÔ˘ ÚÈ˙ÈÎÔ‡¶ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÛÌÔ‡, ¤ÙÛÈ fiˆ˜ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙÔ Î·ÈÙ·ÏÈÛÙÈÎfi Ó‡̷, ÔÈ ÌÂÙ·ÁÂ-Ó¤ÛÙÂÚ˜ ¤Ú¢Ӥ˜ ÙÔ˘, Ì ·ÔÎÔڇʈ̷ ÙË Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›· Ù˘ ıÚË-ÛΛ·˜, ·Ô‰¤¯ÙËÎ·Ó ÙËÓ Ù·‡ÙÈÛË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ Ï¢ÚÒÓ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈ-ÛÌÔ‡ Ì·˜ Î·È ÙËÓ ¤ÓÙ·Í‹ ÙÔ˘˜ ÛÙË Û˘ÓÔÏÈ΋ ‰È·‰Èηۛ· ÔÚıÔÏÔÁÈ΋˜ ÂÍ‹ÁËÛ˘.∂›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Ó· ÙÔÓ›ÛÔ˘Ì fiÙÈ ÔÚÈṲ̂Ó˜ ·fi ÙȘ ‰È·ÛÙÚ‚ÏÒÛÂȘ Ô˘ ÂÚȤ-¯ÔÓÙ·È ÛÙË Ì¤ıÔ‰Ô È‰Â·ÙÔ‡ Ù‡Ô˘ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ÂÍ·Ï›ÊÔÓÙ·È ÛÙȘ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚ˜ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁÈΤ˜ ÙÔ˘ ÌÂϤÙ˜ ÁÈ· ÙȘ ÌË ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈΤ˜ ıÚËÛΛ˜, ÛÙȘ Ôԛ˜ ‰ÂÓ¤¯ÂÈ ‰Ôı› Ë ‰¤Ô˘Û· ÛËÌ·Û›·. ™Â ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÂÍ·ÈÚÂÙÈΤ˜ ÌÂϤÙ˜, ÔÈ Ôԛ˜ ›ӷÈÔÏÈÙÈÛÙÈΤ˜ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›Â˜ ÙˆÓ ıÚËÛÎÂÈÒÓ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ (Weltreligionen), Ôµ¤ÌÂÚ ÂÓÙÔ›˙ÂÈ ÙËÓ ÂÈÚÚÔ‹ ÙˆÓ ˘ÏÈÎÒÓ, ÁˆÁÚ·ÊÈÎÒÓ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ ÂÚÈ-ÛÙ¿ÛÂˆÓ ÛÙȘ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ Î·È ËıÈΤ˜ ȉ¤Â˜ ÙˆÓ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ÔÏÈÙÈÛÌÒÓ.µ¤‚·È·, ÂÓÒ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈ˙ ÙÔ˘˜ ıÚËÛ΢ÙÈÎÔ‡˜ ηÓfiÓ˜, ıÂÛÌÔ‡˜ Î·È Ú·ÎÙÈΤ˜Ì „˘¯Ú‹ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·, ‰ÂÓ ·ÚÓ‹ıËΠÔÙ¤ ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·Î·È ÙË ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘ ıÚËÛ΢ÙÈÎÔ‡ Û˘ÌϤÁÌ·ÙÔ˜. °ÂÓÈÎfiÙÂÚË ¿Ô„‹ ÙÔ˘ ·Ú¤ÌÂÈ-Ó fiÙÈ ÔÈ ·ÓıÚÒÈÓ˜ ˘Ôı¤ÛÂȘ Â›Ó·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÂÚ›ÏÔΘ, Ì ·ÚÎÂÙ¿ ÛÙÔȯ›·Ô˘ ·ÏÏËÏÂȉÚÔ‡Ó. ¶›ÛÙ¢ ·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙ· fiÙÈ ÙÔ Ó· ·Ô‰›‰Ô˘Ì ·ÈÙÈÔÏÔÁÈοڈÙ›· Ì¿˜ ηıÈÛÙ¿ ÂÓfi¯Ô˘˜ ˘ÂÚ·ÏÔ‡ÛÙ¢Û˘.

ªÂ ‰Â‰Ô̤ÓË ÙË Û˘ÁÎÚ·ÙË̤ÓË ÚfiıÂÛË ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ, ÙÔÓ ÚÔÛÂÎÙÈÎfi ‰È·¯ˆ-ÚÈÛÌfi ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ (Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔ̤Ó˘ Î·È Ù˘ Û˘¯Ó‹˜ ‰‹ÏˆÛ˘ fiÙÈ ÙÔ ‰ÔΛ-ÌÈfi ÙÔ˘ ‹Ù·Ó ËÌÈÙÂϤ˜), ÙËÓ È‰ÈfiÙ˘Ë Ì¤ıÔ‰fi ÙÔ˘, Ë ÔÔ›· ‰Â ı· ¤ÙÚ ÛÙ·ÙÈ-ÛÙÈ΋ ·fi‰ÂÈÍË ‹ ·Ó·Û΢‹, Î·È ÙË ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚË Û˘ÌÏ‹ÚˆÛË Ù˘ ·Ú¯È΋˜ ÙÔ˘ÚÔÛ¿ıÂÈ·˜ ÌÂ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈΤ˜ ÛÔ˘‰¤˜ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›· Ù˘ ıÚËÛΛ·˜,Û˘ÌÂÚ·›ÓÔ˘Ì fiÙÈ Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù¿ ÙÔ˘ ‰ÈηÈÒÓÔ˘Ó ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘. ¶·ÚfiÏÔ Ô˘ ËÛ˘˙‹ÙËÛË ÙÔ˘ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ùfi˜ ÙÔ˘ ‰ÂÓ ÚÔ‹Á·Á ·fi ÌfiÓË Ù˘ ÙË ÁÓÒÛË Ì·˜ Á‡Úˆ·fi ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜, Û ۯ¤ÛË Ì ÙËÓ ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ÚÔÛ¿ıÂÈ·

60

52 ∆ÚÂÏÙ˜, ∫ÔÈÓˆÓÈο ¢È‰¿ÁÌ·Ù· ÙˆÓ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÒÓ ∂ÎÎÏËÛÈÒÓ (·ÓˆÙ¤Úˆ), ÙfiÌÔ˜ 2, Û. 519, 645, 818, 894, 911.

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 60

Ô˘ η٤‚·ÏÂ, ΤډÈÛ ÙËÓ ÂÎÙ›ÌËÛ‹ Ì·˜ ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ηıÔÏÈÎÔ‡ Î·È ÙÔ˘ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈÎÔ‡ ‰fiÁÌ·ÙÔ˜. ∂›Û˘, ¤ÛÙÚˆÛ ÙÔ ‰ÚfiÌÔ ÁÈ· ÙË ‰È·Ù‡ˆÛË ÌÈ·˜·ÍÈfiÈÛÙ˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ıˆڛ·˜. ∆Ô ‰ÔΛÌÈÔ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ ¶ÚÔÙÂ-ÛÙ·ÓÙÈ΋ ∏ıÈ΋ ·ÔÙÂÏ› ÂÈϤÔÓ, ηٿ ¤Ó·Ó ÂÚ›ÂÚÁÔ ÙÚfiÔ, ÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÛÙÔÌ·˙ÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›·˜ Î·È ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·, Î·È ÂÍËÁ›Ì ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎfi ÙÚfiÔ ÙȘ ·ÓÙÈÊ¿ÛÂȘ Ù˘ ‰È·ÓfiËÛ˘ Î·È ÙÔ˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘. ∆Ô‰ÔΛÌÈÔ ÙÔ˘ µ¤ÌÂÚ, ˆ˜ ÌÈ· ÚÔÛˆÚÈÓ‹ ÚÔÛ¿ıÂÈ·53 ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘ ÂÓfi˜ ÛÔ˘-‰·›Ô˘ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜, ˆ˜ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÛÙÔÓ ÙÔ̤· Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›·˜ Ù˘ ıÚËÛΛ·˜ÙÔÓ ÔÔ›Ô ‹ıÂÏ ӷ ÔÚÈÔıÂÙ‹ÛÂÈ, ˆ˜ ÂÚ¤ıÈÛÌ· Û ̛· ÁÂÓÈ¿ ÂÚ¢ÓËÙÒÓ Û ·˘Ù‹ ÙËÓ¤· ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È, Ù¤ÏÔ˜, ˆ˜ ÚÔÔÌfi˜ Ù˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈ΋˜ ·Ó¿Ï˘Û˘ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, ·Í›˙ÂÈ Ì›· ηχÙÂÚË ÌÔ›Ú· ·fi ·˘Ù‹ Ô˘ ¤¯ÂÈ Ì¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ·.

61

53 ∆Ô “Wissenschaft als Beruf”, ÙÒÚ· Î·È ÛÙÔ Gesammelte Aufsätze zur Wissenschaftslehre, ·ÔÙÂÏ›¤Ó· ‡ÁψÙÙÔ ‰ÔΛÌÈÔ, ÛÙÔ ÔÔ›Ô Ô µ¤ÌÂÚ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ¤ÓÙÔÓ· Ù· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘ ·Ó·ÊÔÚÈο ÌÂÙËÓ ÂÚ¢ÓËÙÈ΋ ʇÛË Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Î·È ÙË ÌÔÈÚ·›· ÚÔÛˆÚÈÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ÂÈÙ¢ÁÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ÂÈÛÙ‹-ÌÔÓ·, Ô ÔÔ›Ô˜ ı· Ú¤ÂÈ ·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿ Ó· ·Ô‰Â¯Ù› ·˘Ù‹ ÙËÓ ÙÚ·ÁÈ΋ ÌÔ›Ú· ˆ˜ ÙÔ Âڈ̤ÓÔ ÙÔ˘Î·È Ó· Û˘Ó¯›ÛÂÈ ÛÙÔ Î¿ÏÂÛÌ¿ Ù˘.

layout 10-10-08 14:23 ™ÂÏ›‰· 61