สกทอง : วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร (สทมส.)

ปท 21 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558 ISSN 2408 - 0845145

อทธพลของพระรวงตอสงคมไทยตงแตสมยสโขทยถงสมยรตนโกสนทร The Impact of Phra Ruang Upon The Thai Society from The Sukhothai Period

to The Ratanakosin Period Truong Thi Hang*

บทคดยอ

งานวจยครงน มจดมงหมายเพอศกษาอทธพลทพระรวงมตอสงคมไทย ตงแตสมยสโขทยถงสมยรตนโกสนทรดวยวธการสงเคราะหเอกสาร ทงทเปนวรรณกรรมเรองพระรวง วทยานพนธและเอกสารการศกษาคนควาอสระ ตลอดจนผลงานการเขยนและบทความวชาการเกยวกบพระรวง ผลการวจยแยกกลาวสรปไดเปน 2 ประการ ประการท 1 เปนขอมลพนฐานเกยวกบพระรวง และประการท 2 เปนอทธพลทพระรวงมตอสงคมไทยตงแตสมยสโขทยถงสมยรตนโกสนทร ในเรองขอมลพนฐานเกยวกบพระรวงพบวา ทมาและความหมายของ “พระรวง” มหลายกระแสความคด สวนขอมลพนฐานวาพระรวงคอผใดพบวาม 3 กระแส กลาวคอ พระรวงเปนเชอสายกษตรย พระรวงเปนเจาแหงไทย และพระรวงเปนสามญชน ในประการท 2 พบวา พระรวงมอทธพลตอสงคมไทย 6 ประเดน กลาวคอ 1. การจดประกายภาพลกษณผน าในอดมคตของการปกครองแผนดนโดยธรรม 2. การทพระมหากษตรยทรงใชความสามารถทางสตปญญาและความเปนผน าในศนยกลางของอ านาจรฐ 3. การทพระมหากษตรยทรงใชรปแบบเรองพระรวงในเชงสญลกษณในบทละครปลกใจ การตงชอพระพทธรป และการตงชอเรอรบ 4. สญลกษณของพลงความสามคค หยงในศกดศรของชาตและความภาคภมใจในความ เปนไทย 5. อทธพลทปรากฏเปนชอของสถานท พช สตว กฬาพนบานอนเปนประเพณแตโบราณ และ 6. ความเชอเรองวาจาสทธของผมบญ

ค าส าคญ : พระรวง / อทธพล / สงคมไทย / สมยสโขทย / สมยรตนโกสนทร *นกศกษาหลกสตรศลปศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาภาษาไทย มหาวทยาลยนเรศวร

อทธพลของพระรวงตอสงคมไทยตงแตสมยสโขทยถงสมยรตนโกสนทร The Impact of Phra Ruang Upon The Thai Society from The Sukhothai Period

to The Ratanakosin Period Truong Thi Hang*

บทคดยอ

งานวจยครงน มจดมงหมายเพอศกษาอทธพลทพระรวงมตอสงคมไทย ตงแตสมยสโขทยถงสมยรตนโกสนทรดวยวธการสงเคราะหเอกสาร ทงทเปนวรรณกรรมเรองพระรวง วทยานพนธและเอกสารการศกษาคนควาอสระ ตลอดจนผลงานการเขยนและบทความวชาการเกยวกบพระรวง ผลการวจยแยกกลาวสรปไดเปน 2 ประการ ประการท 1 เปนขอมลพนฐานเกยวกบพระรวง และประการท 2 เปนอทธพลทพระรวงมตอสงคมไทยตงแตสมยสโขทยถงสมยรตนโกสนทร ในเรองขอมลพนฐานเกยวกบพระรวงพบวา ทมาและความหมายของ “พระรวง” มหลายกระแสความคด สวนขอมลพนฐานวาพระรวงคอผใดพบวาม 3 กระแส กลาวคอ พระรวงเปนเชอสายกษตรย พระรวงเปนเจาแหงไทย และพระรวงเปนสามญชน ในประการท 2 พบวา พระรวงมอทธพลตอสงคมไทย 6 ประเดน กลาวคอ 1. การจดประกายภาพลกษณผน าในอดมคตของการปกครองแผนดนโดยธรรม 2. การทพระมหากษตรยทรงใชความสามารถทางสตปญญาและความเปนผน าในศนยกลางของอ านาจรฐ 3. การทพระมหากษตรยทรงใชรปแบบเรองพระรวงในเชงสญลกษณในบทละครปลกใจ การตงชอพระพทธรป และการตงชอเรอรบ 4. สญลกษณของพลงความสามคค หยงในศกดศรของชาตและความภาคภมใจในความ เปนไทย 5. อทธพลทปรากฏเปนชอของสถานท พช สตว กฬาพนบานอนเปนประเพณแตโบราณ และ 6. ความเชอเรองวาจาสทธของผมบญ

ค าส าคญ : พระรวง / อทธพล / สงคมไทย / สมยสโขทย / สมยรตนโกสนทร *นกศกษาหลกสตรศลปศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาภาษาไทย มหาวทยาลยนเรศวร

สกทอง : วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร (สทมส.)

ปท 21 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558 ISSN 2408 - 0845146

ABSTRACT

The objective of the research is to identify the impact of Phra Ruang upon the Thai society from the Sukhothai period to the Ratanakosin period. Since the research methodology is documentary research, therefore all documents included oral literature and written literature as related to Phra Ruang were synthesized academically. These literature are also theses and independent studies, academic writing and essays as related to Phra Ruang. The results of the research are twofold, the first one is the basic data of Phra Ruang, and the second one is the impact of Phra Ruang upon the Thai society from the Sukhothai period to the Ratanakosin period. In the case of the basic data of Phra Ruang, it appeared that there are many thoughts concerning the backgrounds and the meanings of the word “Phra Ruang”. In the case of “Who is Phra Ruang”, it appeared at least three concepts; Phra Ruang was concerned in Thai monarchy, Phra Ruang was a Thai King, and Phra Ruang was a Thai. In the second result of the research, it indicated that the concept “the king of wisdom and absolute words is the ideal king” is the influence of Phra Ruang. The name “Phra Ruang” has the impact upon the name of places, plants, animals and local resources. Phra Ruang is also the important source of the unity of the Thai Nation.

Keywords : Phra Ruang / The Impact / Thai society / The Sukhothai period / The Ratanakosin period.

ความเปนมาและความส าคญของปญหา พระรวงเปนวรบรษทอยควบคกบสงคมไทยมาชานาน โดยคตความเชอเรองพระรวงไดจดประกายขน

ตงแตสมยสโขทย และตอยอดกนเรอยมาจนกระทงสมยรตนโกสนทร ดวยเหตน อทธพลของพระรวงจงครอบคลมในขอบขายอนกวางขวาง พระรวงไมเพยงเปนสญลกษณของกษตรยทปกครองกรงสโขทยทกพระองค (กรมศลปากร, 2555, หนา 173-178) ตลอดจนกลายเปนสญลกษณแหงกษตรยในอดมคตโดยสมบรณในสมยรตนโกสนทร (สมศร ชยวณชยา, 2536, หนา 181) หากแตยงชวนใหซาบซงในความเชอเรองผมบญ หรอผมสตปญญา และขนบประเพณการตอนรบแขกทมาเยอนของชาวไทยแตโบราณกาล

ปกรณมเกยวกบพระรวงไมเพยงเปนทนยมชมชอบของชาวไทยมาเปนเวลานาน แตยงไดรบความสนใจจากประชาชนทกหมเหลาชนชน ไมวาจะเปนสามญชนทวไป หรอองคพระมหากษตรยดงพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 กตาม สงผลท าใหภาพพจนพระรวงและอทธพลทพระรวงมตอสงคมไทยไดถายทอดออกมารปแบบทหลากหลาย อาท วรรณกรรมเรองพระรวง ผลงานวจย ตลอดจนบทความวชาการเกยวกบพระรวง ฯลฯ อยางไรกด เอกสารทกลาวไวขางตน แมจะใหความสนใจไปยงประเดนตางๆ อาท ชวประวต พระอานภาพ คณสมบตของพระรวง ฯลฯ แตกลบขาดความเชอมโยงใหอยในแบบแผนอนเดยวกน ดวยเหตน การสงเคราะหเอกสารเกยวกบพระรวง นอกจากจะท าใหมความรพนฐานเกยวกบพระรวงแลว ยงท าใหทราบถงอทธพลทพระรวงมตอสงคมไทยมาอยางตอเนองตงแตสมยสโขทยจนถงสมยรตนโกสนทร ไดเปนอยางด

สกทอง : วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร (สทมส.)

ปท 21 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558 ISSN 2408 - 0845147

ปญหาการวจย ปญหาการวจยในครงนคอ ขอมลพนฐานเกยวกบพระรวงเปนประการใด และ พระรวงมอทธพลตอ

สงคมไทยตงแตสมยสโขทยถงสมยรตนโกสนทรประการใดบาง

วตถประสงคของการวจย การวจยครงน มวตถประสงคเพอศกษาอทธพลทพระรวงมตอสงคมไทยตงแตสมยสโขทยถงสมยรตนโกสนทร

ขอบเขตของการวจย 1. เนอหาสาระของขอมลงานวจย ประกอบดวย 1.1 วรรณกรรมเรองพระรวง ประกอบดวย นทานเรองพระรวงจากหนงสอ “นทานเรองพระรวง เรองราวของพระรวงทสมบรณทสด จนตนาการและความร จากภมปญญาไทย” จ านวน 23 ส านวน และ พระราชนพนธพระรวงในพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว 2 ส านวน คอ บทละครพดค ากลอนพระรวง และ บทละครรองพระรวง 1.2 วทยานพนธและการศกษาคนควาดวยตนเอง ประกอบดวย 4 ฉบบ ไดแก ฉบบท 1 “วรรณกรรมจากต าบลศรครมาศ จงหวดสโขทย” ฉบบท 2 “การศกษาการพฒนาตวละครในบทละครพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว” ฉบบท 3 “คตความเชอเรองพระรวงในงานเขยนประวตศาสตรไทยตงแตรชกาลท 1 ถงรชกาลท 6 (พ.ศ. 2325–2468)” และ ฉบบท 4 “วเคราะหคณธรรมของกษตรยราชวงศพระรวงจากนทานและต านานพนบานจงหวดสโขทย” 1.3 ผลงานการเขยนและบทความวชาการ ประกอบดวย 3 ฉบบ ไดแก ฉบบท 1 บทความ “พระรวง : วรบรษในประวตศาสตรและวรบรษทางวฒนธรรม” ฉบบท 2 หนงสอ “พระราชนพนธพระรวงของพระบาทสมเดจพระรามาธบดศร สนทร มหาวชราวธ พระมงกฎเกลาเจาอยหว วรรณคดปลกใจใหรกชาต ฉบบลายพระหตถทงเลม ม ๒ ส านวน คอ ละครพดค ากลอนแสดงต านานไทย และ บทละครรอง” และ ฉบบท 3 ผลงานวจยเรอง “การวจยเอกสารประวตศาสตรเรอง เทยวเมองพระรวง พระราชนพนธในพระบาทสมเดจ พระมงกฎเกลาเจาอยหว เมอครงด ารงพระยศสยามมกฎราชกมาร พ.ศ. 2450” 2. แหลงขอมล ประกอบดวย 3 แหลง ไดแก

2.1 วรรณกรรมเรองพระรวง 2.2 วทยานพนธและการศกษาคนควาอสระวาดวยเรองพระรวง 2.3 ผลงานการเขยนและบทความวชาการเกยวกบพระรวง

3. ตวแปร ตวแปรทศกษาประกอบดวย ตวแปรตนคอ ขอมลพนฐานเกยวกบพระรวง ตวแปรตามคอ อทธพลของพระรวงตอสงคมไทยตงแตสมยสโขทยถงสมยรตนโกสนทร

สกทอง : วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร (สทมส.)

ปท 21 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558 ISSN 2408 - 0845148

ระเบยบวธวจย การวจยครงนใชระเบยบวธวจยเอกสาร (Documentary Research) และไดด าเนนการตาม 3 ขนตอน คอ ขนตอนท 1 การรวบรวมขอมล

ผวจยไดรวมรวมขอมลเกยวกบพระรวง ทงทเปนวรรณกรรมเรองพระรวง วทยานพนธและการศกษาคนควาดวยตนเองวาดวยเรองพระรวง ตลอดจนผลงานการเขยนและบทความวชาการเกยวกบพระรวง

1. วรรณกรรมเรองพระรวง ประกอบดวย เรองราวเลาขานทชาวไทยไดสบตอกนมาดวยปากตอปาก ซงกรมศลปากรไดรวบรวมไวในหนงสอ “นทานเรองพระรวง เรองราวของพระรวงทสมบรณทสด จนตนาการและความร จากภมปญญาไทย” จ านวน 23 ส านวน และพระราชนพนธพระรวงในพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว 2 ส านวน คอ บทละครพดค ากลอนพระรวง และ บทละครรองพระรวง

2. วทยานพนธและการศกษาคนควาอสระวาดวยเรองพระรวง ประกอบดวย 4 ฉบบ ไดแก ฉบบท 1 “วรรณกรรมจากต าบลศรครมาศ จงหวดสโขทย” ฉบบท 2 “การศกษาการพฒนาตวละครในบทละคร พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว” ฉบบท 3 “คตความเชอเรองพระรวงในงานเขยนประวตศาสตรไทยตงแตรชกาลท 1 ถงรชกาลท 6 (พ.ศ. 2325-2468)” และ ฉบบท 4 “วเคราะหคณธรรมของกษตรยราชวงศพระรวงจากนทานและต านานพนบานจงหวดสโขทย”

3. ผลงานการเขยนและบทความวชาการเกยวกบพระรวง ประกอบดวย 3 ฉบบ ไดแก ฉบบท 1 บทความ “พระรวง: วรบรษในประวตศาสตรและวรบรษทางวฒนธรรม” ฉบบท 2 หนงสอ “พระราชนพนธ พระรวงของพระบาทสมเดจพระรามาธบดศรสนทร มหาวชราวธ พระมงกฎเกลาเจาอยหว วรรณคดปลกใจให รกชาต ฉบบลายพระหตถทงเลม ม ๒ ส านวน คอ ละครพดค ากลอนแสดงต านานไทย และ บทละครรอง” และ ฉบบท 3 ผลงานวจยเรอง “การวจยเอกสารประวตศาสตรเรอง เทยวเมองพระรวง พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว เมอครงด ารงพระยศสยามมกฎราชกมาร พ.ศ. 2450” ขนตอนท 2 การวเคราะหขอมล

วเคราะหเพอใหไดขอมลพนฐานเรองพระรวงโดยใชเทคนคการตความและสรปความตามสาระส าคญทเกยวกบพระรวง แลวสงเคราะหผลวเคราะหนนเพอใหเหนอทธพลของพระรวงทมตอสงคมไทยตงแตสมยสโขทยถงสมยรตนโกสนทร ขนตอนท 3 การน าเสนอขอมล

ผวจยไดน าเสนอขอมลดวยการพรรณนาเปน 2 หวขอ ดงตอไปน 1. หวขอท 1 ขอมลพนฐานเกยวกบพระรวง 2. หวขอท 2 อทธพลทพระรวงมตอสงคมไทยตงแตสมยสโขทยถงสมยรตนโกสนทร

สรปผลการวจย ตอนท 1 ผลการศกษาขอมลพนฐานเกยวกบพระรวง ดวยเหตทเอกสารเกยวกบพระรวง ทงทเปนวรรณกรรมมขปาฐะ และทเปนวรรณกรรมลายลกษณ มเปนจ านวนมาก สงผลใหเกดกระแสความคดทหลากหลายวาดวยวรบรษทานน ในการน ผวจยจงไดเรยบเรยงและศกษาเอกสารเกยวกบพระรวงดวยวธการจ าแนกเปนหวขอยอยตางๆ ซงนอกจากจะท าใหขอมลเกยวกบ พระรวงมความชดเจนและเปนระบบแลว ยงเปนพนฐานหรอปรบทส าคญในการศกษาประเดนอทธพลทพระรวงมตอสงคมไทยไดอกดวย ผลจากการศกษาขอมลพนฐานเกยวกบพระรวง ตกผลกใน 2 ประเดน ไดแก ประเดนท 1 ชอ “พระรวง” ทมาและความหมาย และ ประเดนท 2 พระรวงคอผใด โดยรายละเอยด มดงน

สกทอง : วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร (สทมส.)

ปท 21 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558 ISSN 2408 - 0845149

1. ประเดนท 1 ชอ “พระรวง” ทมาและความหมาย วาดวยทมาของค าวา “พระ” นน ม 2 กระแสความคดดวยกน กระแสท 1 ใหความวา ค าวา

“พระรวง” ไดใชควบคกนอยางสมบรณเมอบรษชอ “รวง” ไดบวชเปนพระภกษ ทศนะดงกลาวปรากฏในวรรณกรรมมขปาฐะเรองพระรวงเปนสวนใหญ ในขณะทพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ครนทรง พระราชนพนธ “บทละครพดค ากลอนพระรวง” พ.ศ. 2460 ทรงม “แถลงเรองพระรวง ตามต านานและโดยสนนษฐานโบราณคด” ในสวนเกรนน าเพอใหความรเพมเตมเกยวกบขนบธรรมเนยมประเพณของชาวอรยกะแตเดมมา อธบายความแตกตางระหวาง 2 ค า “พอเมอง” กบ “เจาเมอง” พรอมชแจงขอเทจจรงในการใชค าวา “พระ” ในชอของ “พระรวง” ซงในนน ค าชแจงขอเทจจรงในการใชค าวา “พระ” ในชอของ “พระรวง” ของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวมความแตกตางกบทศนคตแตเดมโดยสนเชง อนเหนไดจากขอความทวา

... นายรวงไดทราบฃาววาพระเจาพนธมสรยวงศจะใหจบตว จงหนขนไปบวชเปนภกษอยทเมองเหนอ จงเรยกวา พระรวง ไปอาไศยอยทวด ณ เมองสโขทย (ในทนฃาพเจาตองกลาวไววา ฃาพเจาไมเหนดวยกบทานผรวบรวมพงศาวดารเหนอในขออธบายวา ทเรยกวาพระรวงนนเพราะไปบวช ตามความเหนของฃาพเจาเหนวา นาจะเรยกพระรวงอยกอนแลวโดยเหตทค าวาพระน ในภาษาไทยโบราณใชเรยกผนบถอทวไป ภกษเปนทนบถอจงเรยกวาพระ แตพระเปนค าเรยกยกยองคฤหสถเหมอนกน เพราะฉนนพอเมองกคงจะไดเรยกกนวา พระรวงมาแตกอนบวชแลว เปรยบอยางชาวเชยงใหมเรยกใครๆ ทเขานบถอวาเจาทงนน ภกษกเรยกวาตเจาดงนเปนตว อยาง) ...

(พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว, 2520, หนา 8) เกยวกบความหมายของค าวา “รวง” กม 2 กระแสความคดเหนเชนเดยวกบทมาของค าวา “พระ” กระแสท 1 เชอวา ค าวา “รวง” ในชอของ “พระรวง” นน หมายถงกรยาตก หรอหลน ซงปรากฏในเรองราว เลาขานทชาวบานไดสบตอกนมาดวยวธมขปาฐะ โดยใหน าหนกในการอธบายเหตพระรวงรวงหลนลงมาในระหวางทเดนทางกลบไปบานของสามภรรยาชราผเปนบดามารดาบญธรรม สวนกระแสท 2 ยนยนวา “รวง” ในทน หมายถง รงเรอง รงโรจน กระแสความคดท 2 นปรากฏในชวงเวลาตอมาในพระราชนพนธของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวหลายฉบบ สวนการแสวงหาทมาของความหมายของค าวา “รวง” นน ใหน าหนกในวธการอธบายรากศพท ทงในภาษาสนสกฤตและภาษาบาล หรอภาษามคธ ปรากฏการณทมหลายกระแสความคดเหนเกยวกบทมาและความหมายของชอเรยก “พระรวง” สะทอนความจรงทวา พระรวงไดรบความสนใจจากชาวสยามเปนอนมาก ซงถอเปนเงอนไขส าคญท าใหกระบวนการศกษาพระรวงไดสบทอดกนมาอยางตอเนอง

2. ประเดนท 2 พระรวงคอผใด ส าหรบประเดนท 2 พระรวงคอผใด ยงคงปรากฏทศนะทแตกตางกน สาเหตหนงเนองมาจาก

ความนยมชมชอบ ตลอดจนความเคารพศรทธาทชาวสยามมตอพระรวง จากการรวบรวมและเรยบเรยงเอกสารเกยวกบพระรวง สามารถสรปตนก าเนดของพระรวงตาม 3 กระแสทศนะ ไดแก กระแสทศนะท 1 พระรวงเปนเชอสายกษตรย กระแสทศนะท 2 พระรวงเปนเจาแหงไทย และ กระแสทศนะท 3 พระรวงเปนสามญชนทวไป ซงรายละเอยด มดงน จากการศกษาเอกสารในหวขอ “พระรวงเปนเชอสายกษตรย” พบวา ขอมลเกยวกบตนก าเนดของ พระรวงทเปนเชอสายกษตรยนน มความหลากหลายซงแมจะสามารถเชอมโยงใหอยในแบบแผนอนเดยวกน แตเมอสบเสาะถงรายละเอยดแลว กลบพบวามความแตกตางกนมใชนอย กลาวคอ นอกจากทศนะทพระรวงเปน

สกทอง : วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร (สทมส.)

ปท 21 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558 ISSN 2408 - 0845150

เชอสายกษตรยสโขทย และกษตรยแหงเมองหรภญไชยนคร (ล าพน) แลว ยงปรากฏความเชอในเรองทพระรวงเปนเชอสายกษตรยขอมอกดวย ไมเพยงเทานน ในเรองพระรวงเปนเชอสายกษตรยสโขทย ม 2 ทศนะทแตกตางกน ทศนะท 1 พระรวงเปนเชอกษตรยสโขทยกบนางนาค และ ทศนะท 2 พระรวงเปนเชอกษตรยสโขทยกบนางผเสอ ขอสรปดงกลาวแสดงใหเหนวา พระรวงเปนบคคลทนาสนใจ และควรแกการศกษาคนควาในหลายระดบ ในขณะทกระแสทศนะท 2 เชอกนวา “พระรวงเปนเจาแหงไทย” ค าวา “เจาแหงไทย” ทใชอาจชวนใหสบสนกบหวขอ “พระรวงเปนเชอสายกษตรย” เนองจากชาวสยามสวนใหญคนเคยและประทบใจในคตทวา พระรวง ไมวาจะมตนก าเนดมาจากไหน และเจรญวยมาเชนไร ทายทสดกไปสรางสงสมบญบารม และกลายเปนผน าทยงใหญ (เปนเจา) ในแควนสโขทยแหงไทย ฉะนน เพอใหมความชดเจนในหวขอตนก าเนดของพระรวง ระหวางประเดนพระรวงเปนเจาแหงไทย กบประเดนอนๆ ค าวา “เจาแหงไทย” ในทน จงอยในขอบเขตอนถกจ ากดไวดวยเงอนไข 2 ประการ ประการท 1 พระรวงปรากฏตวในฐานะเปนเจาในแวนแควนแหงใดแหงหนงของไทยโดยบรบรณตงแตตน และมไดใหความส าคญในกระบวนการถอก าเนด และเจรญวยดงหวขอยอยอนๆ และประการท 2 ไมมการบอกเลาถงประวตของบดาหรอมารดาของพระรวงอยางละเอยด ผลปรากฏวา มทงขอมลวาดวยเรองทพระรวงเปนเจาเมองสโขทย และขอมลเกยวกบการทพระรวงเปนพอเมองละโวดงน

เกยวกบทศนะทวา พระรวงเปนเจาเมองสโขทย ปรากฏในวรรณกรรมมขปาฐะ 6 ส านวน กอปรดวย ส านวนท 1 “พระรวงไดเทวพระยาง าเมอง จาก ประชมพงศาวดารภาคท 61” ส านวนท 2 “พระยาเมงรายตดสนความระหวางพระรวงกบพระยาง าเมอง จาก พงศวาดารโยนก” ส านวนท 3 “พระรวง กบ พระยาง าเมองไปชวยพระยาเมงรายสรางเมองเชยงใหม จากพงศาวดารโยนก” ส านวนท 4 “พระรวงทรงอภเษกมะกะโทเปนพระเจาฟารว จาก หนงสอราชาธราช” ส านวนท 5 “พระรวงไดพระพทธสหงค จาก ชนกาลมาลปกรณ” และ ส านวนท 6 “พระรวงอนเชญพระพทธสหงคมากรงสโขทย จาก นทานพระพทธสหงค (ฉบบแปลใหม 2506)” ในขณะททศนะทพระรวงเปนพอเมองละโว ปรากฏอยางชดเจนในพระราชนพนธพระรวงในพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว โดยสอดคลองกนในทกส านวน จากขอมลทกลาวไวขางตน จะเหนไดวา สถานททพระรวงทรงเปนใหญม 2 แหงดวยกน กลาวคอ เมองสโขทย และเมองละโว ซงสอความหมายทวา พระรวงเปนบคคลทมความส าคญในแวดวงกวาง และทรงอทธพลตอหลายพนถนของสยามประเทศ

สวนกระแสทศนะท 3 “พระรวงเปนสามญชนทวไป” ปรากฏในวรรณกรรมมขปาฐะ 4 ส านวน ไดแก ส านวนท 1 “พระรวง นายกองสวยน า จาก เรองพระเจาปทมสรยวงษสรางพระนครวดนครธม” ส านวนท 2 “พระรวงสานชะลอมใสน า จาก พงศาวดารเหนอ” ส านวนท 3 “พระรวง ลกนางผเสอกบพรานปา จาก พงศาวดารเมองเชยงใหม ฉบบใบลานยาว เลขท 1/ณ” และ ส านวนท 4 “พระรวงไดพระพทธสหงค จาก ชนกาลมาลปกรณ” จากการศกษารายละเอยดในวรรณกรรมมขปาฐะจ าพวกดงกลาว พบวา คตวาดวยเรองทพระรวงเปนสามญชนทวไปไดสะทอนออกมาในรปแบบทหลากหลาย ประกอบดวย พระรวงเปนนายกองสวยน า พระรวงเปนบตรนายคงเครา พระรวงเปนบตรของนางผเสอกบพรานปา และพระรวงเปนบตรของชายสามญกบนางเทพธดา

การศกษาตนก าเนดของพระรวง นอกจากจะใหมาซงทศนคตทหลากหลายในประเดนอนเดยวกนแลว ยงสะทอนความจรง 2 ประการ ประการท 1 พระรวงเปนทนยมชมชอบของชาวสยามมาชานาน ตามกาลเวลา มนตราเสนหาในตวพระรวงไดทวความเรอยไป จนพระรวงกลายเปนสวนหนงทมอาจขาดหายไปในชวตจตใจของผคนซงอาศยอยในแผนดนสยาม ปรากฏการณทเรองราวเลาขานเกยวกบพระรวงมหลายส านวน อกทงประชาชนไดชวยกนอนรกษใหเรองเหลานนคงอยเรอยมาจนถงทกวนน เปนหลกฐานยนยนถงอทธพลท

สกทอง : วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร (สทมส.)

ปท 21 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558 ISSN 2408 - 0845151

พระรวงมตอสงคมไทย ตลอดจนความเปนอมตะของพระรวงในชวตจตใจของชาวไทยทงประเทศ ประการท 2 การทเรองราวเกยวกบ “พระรวง” มหลายส านวน และเนอหาสาระในแตละส านวนนนกมความแตกตางกน โดยมปจจยภมประเทศ วฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณประจ าถน ฯลฯ เปนเงอนไขก าหนด สะทอนใหเหนถงภมปญญาไทยอนเปนเลศ และจตวญญาณแหงการสรางสรรค อนเปนเอกลกษณซงชนชาตไทยยงสามารถรกษาใหคงไว เปนอยางด ตอนท 2 ผลการศกษาอทธพลทพระรวงมตอสงคมไทยตงแตสมยสโขทยถงสมยรตนโกสนทร

จากการศกษาเอกสารเกยวกบกบพระรวง พบเหนประเดนทนาสนใจหลายประการ ซงสะทอนใหเหนถงอทธพลทพระรวงมตอสงคมไทยในฐานะทรงเปนพระมหากษตรยในอดมคต ตลอดระยะเวลากวา 1,000 ปทผานมา นบตงแตสมยสโขทยจนกระทงสมยรตนโกสนทร

ขอสนนษฐานเกยวกบสมพนธภาพระหวางพระรวงกบกษตรยแหงกรงสโขทย ปรากฏในเอกสารหลายฉบบ อาท วทยานพนธเรอง “วรรณกรรมจากต าบลศรครมาศ จงหวดสโขทย” (ประจกษ สายแสง, 2516, หนา 162-168) พระราชนพนธ “เทยวเมองพระรวง” (พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว, 2520, หนา 96-97) วทยานพนธเรอง “การศกษาการพฒนาตวละครในบทละครพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว” (กนยรตน สมตะพนท, 2529, หนา 18) วทยานพนธเรอง “คตความเชอเรองพระรวงใน งานเขยนประวตศาสตรไทย ตงแตรชกาลท 1 ถงรชกาลท 6 (พ.ศ. 2325-2468)” (สมศร ชยวณชยา, 2436, หนา 17) บทความ “พระรวง: วรบรษในประวตศาสตรและวรบรษทางวฒนธรรม” (สกญญา สจฉายา, 2542, หนา 202) หนงสอ “พระราชนพนธพระรวงของพระบาทสมเดจพระรามาธบดศรสนทร มหาวชราวธ พระมงกฎเกลาเจาอยหว วรรณคดปลกใจใหรกชาต ฉบบลายพระหตถทงเลม ม ๒ ส านวน คอ ละครพดค ากลอนแสดงต านานไทย และ บทละครรอง” (สจตต วงษเทศ, 2544, หนา 6) การศกษาคนควาดวยตนเองเรอง “วเคราะหคณธรรมของกษตรยราชวงศพระรวงจากนทานและต านานพนบานจงหวดสโขทย” (อศวน ถาวรศกด, 2551, หนา 32) ผลงานวจยเรอง “การวจยเอกสารประวตศาสตรเรอง เทยวเมองพระรวง พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว เมอครงด ารงพระยศสยามมกฎราชกมาร พ.ศ. 2450” (จราภรณ สถาปนะวรรธนะ และคนอนๆ, 2554, หนา 89-90) และหนงสอ “นทานเรองพระรวง เรองราวของพระรวงทสมบรณทสด จตนาการและความร จากภมปญญาไทย ” (กรมศลปากร, 2555, หนา 173-178) ผลจากการสงเคราะหเอกสารทกลาวมา ตกผลกใน 2 ประเดน ประเดนท 1 ชวงเวลาทไดระบในเอกสารเกยวกบพระรวง มความใกลเคยงกบชวงเวลาทราชวงศสโขทยปกครองแผนดน ประเดนท 2 ในวรรณกรรมเรองพระรวง สถานท ทพระรวงปรากฏตวนน สวนใหญเปนจงหวดสโขทย โดยรายละเอยด มดงน

เกยวกบชวงเวลาทพระรวงปรากฏตว ไดระบในวรรณกรรมเรองพระรวง ทงทเปนวรรณกรรม มขปาฐะ และทเปนพระราชนพนธของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ประกอบดวย หนงสอ “นทานเรองพระรวง เรองราวของพระรวงทสมบรณทสด จนตนาการและความร จากภมปญญาไทย” ซงรวบรวมโดยกรมศลปากร พระราชนพนธ “เทยวเมองพระรวง” และ พระราชนพนธ “บทละครพดค ากลอน” ทงน ปทปรากฏในเอกสารจ าพวกดงกลาว มทง พ.ศ. 500 พ.ศ. 1500 พ.ศ. 1501 พ.ศ. 1512 พ.ศ. 1767 พ.ศ. 1800 (กรมศลปากร, 2555, หนา 64-125) และ พ.ศ. 1780 (พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว, 2520, หนา 3) เปนทนาสงเกตวา ขอมลวาดวยชวงเวลาทพระรวงปรากฏตว แมจะมหลายส านวน แตกลบขาดความชดเจน เนองจากเวลาทปรากฏนน นอกจากจะไมสอดคลองตองกนแลว ยงหางไกลกนนบหลายรอยป อยางไรกด ในจ านวนปทคนพบรวมทงหมด 15 ตวเลข พ.ศ. ทอยในระหวาง 1700 ถง 1990 ซงเปนชวงเวลาทราชวงศสโขทยปกครองแผนดน มมากถง 10 ตวเลขดวยกน ไดแก พ.ศ. 1727 พ.ศ. 1751 พ.ศ. 1767 พ.ศ. 1780 พ.ศ. 1781

สกทอง : วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร (สทมส.)

ปท 21 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558 ISSN 2408 - 0845152

พ.ศ. 1799 พ.ศ. 1800 พ.ศ. 1819 พ.ศ. 1824 พ.ศ. 1834 ขอสรปดงกลาวจดประกายความคดทวา การท พระรวงทรงอทธพลและเปนทร าลกเทดทนของชาวไทยในตลอดระยะเวลานานนบหลายรอยปนน เปนสญญาณประการหนงท าใหสามารถเชอมโยงไปถงราชวงศใดราชวงศหนงในอดต ทครองแผนดนและประชาราษฎรในระยะเวลาอนใกลเคยง จงสามารถสรปไดวา ราชวงศสโขทย และ ราชวงศพระรวง ในทน มความหมาย อนเดยวกน

ตรงกนขามกบความสลบซบซอน และรายละเอยดทชวนใหสบสนใน “ขอมลเกยวกบเวลาทพระรวงปรากฏตว” ขอมลเกยวกบสถานททพระรวงปรากฏตวกลบเรยบงายและมความชดเจนกวามาก โดยสถานททพระรวงปรากฏตวนน ดงทพบเหนในหนงสอ “นทานเรองพระรวง เรองราวของพระรวงทสมบรณทสด จนตนาการและความร จากภมปญญาไทย” ของกรมศลปากร พระราชนพนธ “บทละครพดค ากลอน พระรวง” ในพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว วทยานพนธเรอง “วรรณกรรมจากต าบลศรครมาศ จงหวดสโขทย” เขยนโดย ประจกษ สายแสง หนงสอ “สารานกรมวฒนธรรมไทย ภาคเหนอ” ของมลนธสารานกรมวฒนธรรมไทย และหนงสอ “พระรวง” ของอทย ไชยานนท ประกอบดวย จงหวดสโขทย จงหวดล าพน จงหวดลพบร และกรงกมพชา อยางไรกด ไมวาพระรวงจะถอก าเนด เจรญวย ตลอดจนการลภยจากอ านาจฝายขอมในทแหงใด (จงหวดสโขทย จงหวดล าพน จงหวดลพบร) ทายทสด ทานกไดไปบวชเปนพระภกษอยในวดแหงหนงในจงหวดสโขทย และทรงเปนใหญปกครองประชาราษฎรในผนแผนดนอนเดยวกนน กระบวนการศกษาพระรวงมไดยตแตเพยงประเดนการเชอมโยงระหวางพระรวงกบกษตรยในราชวงศสโขทย จากผลงานศกษาคนควาดวยตนเองของ อศวน ถาวรศกด (2551, หนา 108-110, 139-171) ทมชอวา “วเคราะหคณธรรมของกษตรยราชวงศพระรวงจากนทานและต านานพนบานจงหวดสโขทย” พสจนใหเหนวา กษตรยทกพระองคในราชวงศสโขทย หรอราชวงศพระรวงนนลวนเปยมดวยคณธรรมอนสงสง โดยเฉพาะอยางยงในหลกทศพธราชธรรมและหลกราชสงคหวตถ ผลการวเคราะหทกลาวมา ไมเพยงสะทอน พระมหากรณาธคณของกษตรยในราชวงศสโขทยทยงคงสถตอยในหวใจชาวไทยทกๆคน หากแตยงบงบอกถงอทธพลทพระรวงมตอสงคมไทยแตโบราณโดยเฉพาะอยางยงการจดประกายภาพลกษณททานเปนผน าในอดมคตของการปกครองแผนดนโดยธรรม คตความเชอเรองพระรวงทปรากฏในสงคมไทย ภายใตการปกครองของราชวงศจกร สมยรตนโกสนทร เปนสาระหลกในวทยานพนธเรอง “คตความเชอเรองพระรวงในงานเขยนประวตศาสตรไทย ตงแตรชกาลท 1 ถง รชกาลท 6 (พ.ศ. 2325-2468)” ของ สมศร ชยวณชยา โดยเรมตงแตรชสมยพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก รชการท 1 ในลกษณะการเขยนและการอธบายแบบ “จารก” (พงศาวดาร) สวนคตความเชอเรองพระรวงทพบเหนในสมยรชกาลท 4 และ รชกาลท 5 สะทอนใหเหนถงพลงความสามารถของกษตรยในดานการใชสตปญญา และความเปนผน าในศนยกลางอ านาจรฐ ตอมา ในสมยรชกาลท 6 กระแสความตนตวในเรองชาตรฐ และสภาพปญหาทางการเมองทงภายในและภายนอก ตลอดจนกระบวนการเรยนรของรชกาลท 6 สงผลท าใหพระองคทรงสรางคตความเชอเรองพระรวง ในรปแบบสญลกษณของความเปนเอกภาพของชาตรฐ ซงมรปธรรมอยทชาต ศาสนา และพระมหากษตรย โดยทรงน าคตความเชอเรองพระรวงมาพระราชนพนธเปนบทละคร ปลกใจ ตงเปนชอพระพทธรป และตงเปนชอเรอรบ เปนตน สามารถกลาวไดวา อทธพลทพระรวงมตอสงคมไทยในสมยรตนโกสนทรไดขยายขอบเขตใหกวางกวาเดมและมความเปนรปธรรมมากยงขน พระรวงไมเพยงเปนสญลกษณของพระมหากษตรยในอดมคต หากแตยงเปนสญลกษณของพลงความสามคค หยงในศกดศรของชาต ตลอดจนภาคภมใจในความเปนไททแทจรงการทเรองราวเกยวกบพระรวงเปนทนยมชมชอบมใชเฉพาะในหมสามญชนทวไปเพยงชนชนเดยว แตยงเปนทสน

สกทอง : วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร (สทมส.)

ปท 21 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558 ISSN 2408 - 0845153

พระทยในองคพระราชาแหงราชวงศจกร โดยเฉพาะอยางยง พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 สะทอนบทบาทส าคญของพระรวง ซงเปรยบเสมอนสายสมพนธท าใหชนชนปกครองและสามญชนชาวไทย ขยบมาใกลชดกนเพมในอกระดบหนง พระรวงเปนกษตรยในอดมคตทเปนทเทดทนพระเกยรตของทงชนชนปกครองและสามญชนทวไป ในขณะทชาวสยามแตโบราณกาล ประสงคทจะใหผน าของตนมคณลกษณะดงพระรวง จงชวยกนอนรกษเรองราวของทานเอาไวใหเปนแบบอยาง องคพระราชาแหงราชวงศจกรกทรงหมนเพยรยงในการครองใจประชาราษฎรโดยธรรม ทรงศกษาแบบอยางกษตรยในอดมคต ซงมพระรวงเปนสญลกษณ เพอทจะสามารถเขาถงความรสกนกคดของประชาชน ดงเหนไดชดเจนจากพระอตสาหะของพระบาทสมเดจ พระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 ททรงตงพระทยศกษาและพระราชนพนธเรองราวของพระรวงไวในรปแบบทหลากหลาย การสงเคราะหขอมลทกลาวไวขางตน เพยงพอส าหรบขอสรปทวา พระรวงมอทธพลตอสงคมไทยมาชานาน โดยเรมกอรากสรางฐานตงแตสมยสโขทย และไดตอยอดกนเรอยมาจนกระทงสมยรตนโกสนทร เสนหของพระรวงไมไดถกจ ากดเฉพาะในประเดนทพระองคเปนสญลกษณแหงกษตรยในอดมคต อทธพลของพระรวงยงไดสะทอนออกมาอยางเปนรปธรรมและในมตอนๆ อาท พระรวงเกยวเนองกบประวตความเปนมาของสถานท พช และแหลงทรพยากรในทองถนตางๆ ดงเหนไดจากวรรณกรรมมขปาฐะวาดวยทมาของ “โซกพระรวงลองดาบ” “โซกพระรวงลองพระขรรค” “ไมช าระพระรวง” “ขาวตอกพระรวง” หรอเรองทพระรวงนยมการเลนวาวซงพบเหนในนทานเรอง “พระรวง อรณราชกมาร จาก ประชมพงศาวดาร ภาคท 1” (กรมศลปากร, 2555, หนา 69-70) โดยแสดงใหเหนถงหนงในรปแบบการบนเทงของชาวสยาม คอ การเลนวาว อนเปนขนบประเพณทมมาแตโบราณกาล ตลอดจนเรองปลาพระรวง ซงนอกจากจะสอถงความอดมสมบรณในพนถนตางๆ ทวทกภาคของประเทศไทยทปลาชนดนไดอยอาศยและสบตอสายพนธแลว ยงบงบอกความเชอเรองสมพนธภาพระหวางปลากบน าของคนโบราณไดอยางชดเจน กลาวคอ ในการด ารงชพนน สรรพสงตองอาศยซงกนและกน ปลาและน าเปนของคกนโดยธรรมชาต หากผละตวออกจากน า ปลาจะสนชพ แตเมอใดทมน าโอบออม ปลาแมจะไมสมบรณ (มแตกาง) แตกสามารถฟนชพและมชวตอยตอไปอยางเขมแขงได ฯลฯ จากตวอยางทกลาวมา สงเกตไดวา สงคมไทยในชวงเรมแรกทพระรวงทรงอทธพลนน เปนสงคมชนบท ซงประชาชนอยรวมกนอยางสามคค สวนบรเวณทพวกเขาอาศยนน กอดมไปดวยแหลงทรพยากรธรรมชาตในแบบ “ในน ามปลาในนามขาว” ไมเพยงเทานน จากการศกษาเอกสารเกยวกบพระรวง ยงพบเหนคตอก 2 ประการ ซงนอกจากจะท าใหทราบถงอทธพลทพระรวงมตอสงคมไทยอยางตอเนองแลว ยงแสดงใหเหนภมปญญาอนล าเลศทคนโบราณพยายามสงตอมายงคนรนหลง ประกอบดวย ความเชอเรองผมบญ หรอผมสตปญญา และ ขนบประเพณการตอนรบแขกทมาเยอน ความเชอเรองผมบญ หรอผมสตปญญา ปรากฏในวรรณกรรมมขปาฐะเรองพระรวงแทบทกฉบบ โดยมตนตอวา พระรวงเปนนายกองสวยน า ท าหนาทควบคมบาวไพรในการขนสงน าเสวยไปถวายแดเจากรงขอม พระรวงเหนวา การบรรจน าในโองทชาวไทยไดปฏบตกนมาแตเดม นอกจากจะท าใหการขนสงน ายากล าบากแลว ยงบรรจน าไดดวยปรมาณนอย จงคดวธสานชะลอมใสน าแทน ดวยฤทธวาจาสทธ พระรวงสามารถท าใหน าทบรรจในชะลอมเหลานนไมรวไหลออกมา เมอเจากรงขอมทราบเรองดงกลาว ทรงเขาพระทยวา พระรวงเปนผมบญ จ าตองถกก าจด มฉะนน จะแขงขอไมยนยอมอยภายใตอ านาจของขอมอกตอไป จากสาระทกลาวมา สะทอนความจรงทวา ในทศนะของคนโบราณ ผมบญหมายถงผมสตปญญา และมวาจาสทธ วาสงใดกจะเปนไปตามดงนน ในความเปนจรง แนวความคดทยกยองผมสตปญญา ไมไดปรากฏในสมยของพระรวง (สมยสโขทย) หรอทประเทศไทยเปนครงแรก ชาวอนเดยไดค านงถงคตดงกลาวมาเปนเวลานาน “หโตปเทศ” หนงสอทแปลมาจากนทานสภาษตทมชอเสยงและนบวาเกาแกทสดของประเทศอนเดยเลมหนง ชอวา “คมภรปญจตนตระ”

สกทอง : วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร (สทมส.)

ปท 21 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558 ISSN 2408 - 0845154

นอกจากจะใหคตสอนใจทลกซงเกยวกบการปฏบตตนส าหรบผน าและผบรหารแลว ยงเตอนสตเหลาบณฑตทงหลายใหระลกถง “วทยา” ในฐานะ “ทรพยอนประเสรฐแท” ในขอความหลายตอน ทวา “... ระหวางสรรพทรพยทงหลาย ทานยอมวาวทยาเปนทรพยประเสรฐแท, เพราะตลอดกาล ใครจะแยงเอาไปมได ซอขายมได และเปนสมบตอนมท าลาย ...” และ“... ศาสตรวทยาอนเผยสงลลบ เปนเครองสองความรทงสน ตดขอสงสยเปนอเนกใหศนยหมด; ผใดไมม ผนนกเปนคนบอดโดยแท ...” (เสฐยรโกเศศ นาคะประทป, 2551, หนา 1-2) ในขณะทขอมลวาดวยอทธฤทธวาจาสทธของพระรวง ทวาสงใดกเปนไปตามดงนน ปรากฏในวรรณกรรมมขปาฐะเรองพระรวงหลายฉบบ จนกลายเปนอตลกษณทท าใหตวละครเอกพระรวงมความโดดเดนพเศษ ซงผอานจะมอาจหลงลมหรอสบสนกบตวละครอนๆ ได เมอพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ทรงพระราชนพนธ “บทละครพดค ากลอนพระรวง” ใน พ.ศ. 2460 กทรงอนรกษอตลกษณประการนไว เพยงแตทรงแสดงออกในรปแบบทแตกตางกบเคาโครงเดม กลาวคอ ในวรรณกรรมมขปาฐะ ฤทธวาจาสทธหมายถงปรากฏการณทพระรวงตรสสงใด หรอทรงประสงคใหสงใดเปนเชนไร กเปนไปตามนนทกประการ และอทธฤทธดงกลาวเปนสญลกษณของพระรวงเพยงผเดยว วาจาสทธพระรวงในพระราชนพนธขององครชกาลท 6 ปรากฏในตอนทนกคมขนนางขอมยนยอมใหชาวเมองละโวบรรจน าเสวยในชะลอม และพวกเขาจะท าหนาทขนสงกลบไปยงกรงขอมดวยตนเอง นกคมขนนางขอมไมเชอวาพระรวงจะสามารถปฏบตดงทลนวาจาไวได จงย าเตอนสตพระรวง วา “อยาอวดดแตปากนะทานหนา” (พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว, 2520, หนา 32) ในโอกาสน พระรวงไดทรงประกาศเจตนารมณและความหยงในศกดศรของชาตไทยอยางชดเจนวา “เราเปนไทยไมไรซงสจจา” (พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว, 2520, หนา 32) นอกจากนน อทธพลทพระรวงมตอชาวละโวยงไดถายทอดจากค าพดของหลวงเมองทเปนบรพารของพระรวง ทวา “... นายเราทานมบญมาก กลาวอะไรสมปากอยางเตมท ...” (พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว, 2520, หนา 43) และจากการสนทนาระหวางนกคมกบนกแกวฝายขอม ทวา “... อกวาเปนผเรองฤทธ ชาวละโวจงรกภกด จนกลาววามวาจาสทธ จะบญชาวาไรไดเปนนตย คนท าตามจตทกเมอไป ...” (พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว, 2520, หนา 46) ฉะนน ในทศนะของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว อทธฤทธวาจาสทธไมใชปรากฏการณอศจรรยทวาสงใดกเปนไปตามดงนน พระองคกลบทรงเหนวา วาจาสทธมความหมายเดยวกนกบการมนในวาจา และพดค าไหนเปนค านนเสยมากกวา อนง วาจาสทธมใชเปนสญลกษณของพระรวงเพยงผเดยวดงทปรากฏในวรรณกรรมมขปาฐะ แตกลบถกตความในเชงนามธรรมเปนอตลกษณของชาวชนชาตไทยทภาคภมใจใน ความเปนไทอยางแทจรง สามารถกลาวไดวา ปรชญา ทศนะ หรอความคด หลอเลยงความเปนตวของตนในลกษณะการสงตอ จากสมยหนงสอกสมยหนง จากสงคมหนงสอกสงคมหนง จากรนสรน จากบรรพบรษสบตรหลาน ฉะนน ทศนะทกๆ ทศนะ ความคดทกๆ ความคดทปรากฏอยทกวนนหรอจะปรากฏในอนาคตขางหนา ลวนแตเปนการสบทอดมาจากโบราณกาล อกทงแสดงออกมาในรปแบบทหลากหลาย อนเปนผลมาจากการขยายผลตอความคดดงเดมทเรยกกนวา “อนภาคตนแบบ” “ตนฉบบ” หรอ “อารคไทพ” (Archetypes) ในภาษาองกฤษ อยางไร กตาม “... ตนแบบหลงจากทไดรบการถายทอดและแพรกระจายไป กเกดการปรบเปลยนในรายละเอยดปลกยอยตามสภาพแวดลอมทางประวตศาสตร สงคม และภมประเทศ เหตการณ ดงทเราพบอยในปจจบน...” (กงแกว อตถากร, 2553, หนา 1) กรณวาจาสทธพระรวงกเชนเดยวกน เมอน าทศนะเกยวกบการมฤทธวาจาสทธของ พระรวง ทงทปรากฏในวรรณกรรมมขปาฐะเรองพระรวง และทปรากฏในพระราชนพนธของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว มาประสานตอกน จะเหนไดวา วาจาสทธนน ทแทกเปนการขยายผล

สกทอง : วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร (สทมส.)

ปท 21 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558 ISSN 2408 - 0845155

จากปรากฏการณทเคยเกดขนซ ารอยกนไปมาในอดต ทวา บคคล หรอกลมคน ผมความสามารถพเศษในการพยากรณเหตการณทจะเกดขนในอนาคต และไดเปลงความรสกนกคดของตนใหเปนทประจกษดวยค าพดวาจา

ความสามารถในการพยากรณเหตการณทจะเกดขนในอนาคต ถอเปนคณสมบตประการหนงของนกปราชญโบราณ เมอ ค.ศ. 190 ประเทศจนตกอยในสถานภาพ 3 กก กอปรดวย วยกก-ภายใตการบญชาของโจโฉ งอกก-ภายใตการบรหารของพระเจาซนกวน และจกกก-ซงมเลาปเปนประมข กกทงสามไดตอสกนอยางรนแรงเพอแยงชงความเปนใหญ ทามกลางบรรยากาศอนรอนแรง และตงเครยดในยามศกสงครามนน มบรษทานหนงไดชอวาเปนนกปราชญ-ผสามารถอานผคนและพยากรณสถานการณในอนาคตไดอยางแมนย า คอทานสมาเตกโช อาศยอยในเขตเมองซงหยง ทานเปนผแนะน าใหเลาปไปรบเชญขงเบงมาเปนทปรกษาของฝายตน เพราะทราบแจงในความเกงกาจของขงเบง ทวา “... time of two persons, Sleeping-Dragon and Blooming-Phoenix …” แปลวา “... เปนกาละส าหรบบรษ 2 ทาน คอ ฮกหลง (ขงเบง) และ ฮองซ (บงทอง) ...” และ “… if only one of them could be got to help me all would be well ...” (Brewitt Taylor, 2005, volume 1, chapter 36, p. 338) แปลวา “... หากไดรบความชวยเหลอจาก 1 ใน 2 ทานผนน งานใหญยอมส าเรจลลวงดวยด...” ในความเปนจรง หลงจากทเลาปไดขงเบงมาเปนทปรกษา พลงอ านาจระหวางกกทงสามกมความสมดลเสมอกนในทนท เลาปมฐานการทหารและอ านาจตอรองในศกสงครามเทยมเทากบโจโฉ และพระเจาซนกวน เขาไมตองหลบหนโจโฉ หรอเกรงกลวตอฝายพระเจาซนกวนดงทเคยเปนมา จงเหนไดวา ระหวางค าพยากรณของทานสมาเตกโชกบ ความเปนจรงมไดมชองวางแตอยางใด อยางไรกด แมทานสมาเตกโชจะทราบแจงในสตปญญาของขงเบง แตดวยประจกษในเรองราวทจะเกดขนในอนาคต ทานจงสามารถพยากรณชะตากรรมของขงเบงในฐานะเปนทปรกษาของเลาป ทวา “...Though Sleeping-Dragon has found his lord, he has not been born at the right time. It is a pity ...” (Brewitt Taylor, 2005, เลม 1, chapter 37, p. 343) แปลวา “... แมฮกหลง (ขงเบง) จะพบเจาของตนแลว แตทานมไดถอก าเนดในกาละทเหมาะสมคควร ลวนเปนเรองทนาเสยดาย ...” ซงบนทกในประวตศาสตรจน วาดวยเรองทขงเบงเสยชวต และไมสามารถท าใหความใฝฝนของเลาปกลายเปนความจรง เปนหลกฐานยนยนถงความแมนย าในค าพดของทานสมาเตกโชเพมอกครงหนง

เมอพดถงศลปะในการท าศกสงครามในยคสามกก เรามอาจปฏเสธบทบาทส าคญของขงเบง โดยเฉพาะอยางยง ศลปะการท าศกอนเนองมาจากการสามารถคาดเดาความรสกนกคดของผบงคบบญชาฝายตรงขาม ดวยเหตน ขงเบงท าให โจโฉตองลมรสแหงความอปยศในหลายโอกาส ตลอดจนท าใหจวยตองอาเจยนเปนโลหตจนเสยชวต ความยงใหญของบรษผน ยงไดแสดงออกจากการทเขาแตกฉานในโหราศาสตรจนหาผเปรยบเสมอมได อาท ครนรวมมอกบพระเจาซนกวนเพอตานฝายโจโฉ ณ ศกผาแดง ขงเบงไดพจารณาดวงดาราประจ าตวของโจโฉ แลวเหนวา ชะตากรรมของโจโฉยงไมถงจดสนสด จงสงใหกวนอไปรบศกระหวางทางทโจโฉหลบหน เพราะขงเบงรดวา กวนอจะไมท าลายชวตโจโฉทเปนผมบญคณแกตน ตอมา เมอจวยพายแพในการเปดศกโจมตเมองเสฉวน กลมปวยหนกและเสยชวต แมขงเบงจะยงไมไดรบขาวการจากไปของจวย แตเพยงมองดดวงดาราบนทองฟา เขากสามารถคาดเดาเหตการณทเกดขนได “... The night of Zhou Yu’s death, Zhuge Liang was gazing up at the heavens when he saw a star of general fall to the earth. “Zhou Yu is dead”, said he with a smile ...” (Brewitt Taylor, 2005, volume 1, chapter 57, p. 520) แปลวา “... ในค าคนทจวยเสยชวต จกดเหลยงก าลงจบจองชมนภาสวรรค เมอเขาเหนดวงดาราประจ าตวของแมทพผนนตกลงมาสโลก เขากเอยวาจาพรอมดวยรอยยมทวา “จวยตายแลว”...” หรอกรณทขงเบงวเคราะหดวงดาวทประดบนภาลยและสามารถสมผสถงการจากไปของตนเอง ซงก าลงจะมาถงในอกไมชา “... Ill as he was,

สกทอง : วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร (สทมส.)

ปท 21 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558 ISSN 2408 - 0845156

Zhuge Liang that night went forth from his tent to scan the heavens and study the stars. They filled him with fear. He returned and said to Jiang Wei, “My life may end at any moment” ...” (Brewitt Taylor, 2005, volume 2, chapter 103, p. 409) แปลวา “... ดวยอาการเจบปวย คนนน จกดเหลยงเดนออกมาจากทประจ าการเพอส ารวจนภาสวรรค และวเคราะหหมดาว ทงหมดลวนสรางความ เกรงกลวตอเขา เขากลบเขาไปยงทพก และพดกบเกยงอยวา “ชวตของขาอาจจบลงไดทกเมอ” ...” จากตวอยางทกลาวมา จะเหนไดวา การมฤทธวาจาสทธของพระรวงและปรากฏการณทบคคล หรอกลมคน มความสามารถพเศษในการพยากรณเหตการณทจะเกดขนในอนาคต มโอกาสเชอมโยงใหอยในแบบแผนอนเดยวกนได ในกรณน อทธฤทธวาจาสทธเปนสญลกษณบงบอกถงความเปนนกปราชญของพระรวง การทพระรวงท าใหกางปลามชวตตอไปไดกเพราะพระรวงทราบดในกฎธรรมชาตทวา ปลาจะอยไมไดหากขาดแคลนน า จงท าใหปลามชวตดวยการน าสแวดลอมทคควร หรอเรองทพระรวงท าใหพระยาเดโชด าดนฝายขอมกลายเปนแผนศลา (หรอขอมด าดน) กเชนเดยวกนพระรวงเปนผมสตปญญา จงสามารถประเมนสถานภาพของฝายศตร คอพระยาเดโชด าดน ซงเดนทางมาสโขทยเพยงล าพง และแมจะมเปาหมายก าจดพระรวงแตเขากลบไมเคยรจกพระรวงมากอน ฉะนน ผลการพายแพของพระยาเดโชด าดนจงเปนสงทพระรวงทรงสามารถคาดเดาได ทงหมดทกลาวมา ท าใหประจกษในความทวา ชาวไทยโบราณสามารถสมผสกบคตวาดวยคณสมบตของนกปราชญหรอผมบญไดอยางลกซง เพยงแตมการปรบเปลยนในรายละเอยดปลกยอยใหมความเหมาะสมกบสภาพแวดลอมทางประวตศาสตร สงคม และภมประเทศแหงสยามมากยงขน สวนขนบประเพณการตอนรบแขกทมาเยอนนน ปรากฏในวรรณกรรมมขปาฐะเรองพระรวงหลายส านวน อาท เรอง “พระรวงไดเทวพระยาง าเมอง” (กรมศลปากร, 2555, หนา 95-99) เรอง “พระยาเมงรายตดสนความระหวางพระรวงกบพระยาง าเมอง” (กรมศลปากร, 2555, หนา 100-103) เรอง “พระรวงได พระพทธสหงค” (กรมศลปากร, 2555, หนา 124-132) ฯลฯ โดยแสดงออกอยางชดเจนในตอนทพระยารวงเสดจไปเยยมเยอนพระสหายและไดรบการตอนรบอยางสมพระเกยรต รายละเอยดดงกลาวไดรบความสนพระทยจากพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวเปนอนมาก พระองคทรงถายทอดไวในพระราชนพนธ “บทละครพดค ากลอนพระรวง” ในตอนทพระรวงตอนรบนกคมชาวขอมทมาเจรจาเรองการขนสงสวยน า เสวย ทวา

… เปนธรรมเนยมไทยแทแตโบราณ, ใครมาถงเรอนชานตองตอนรบอยางเลศด, ตามมและตามเกดใหเพลนเพลดกายากวาจะกลบ...

(พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว, 2520, หนา 23)

เชนเดยวกบกรณการสบแสวงหาอนภาคตนแบบของผมอทธฤทธวาจาสทธ ขนบประเพณการตอน รบแขกทมาเยอนของชาวไทยมเคาเงอนมาจากประเพณการใหทานแกผขอของชาวอนเดยแตเดม และเกยวเนองกบความเชอเรองเทพ เทวาทดสอบน าใจมนษย กลาวคอ ชาวอนเดยเชอกนวา เทพเทวามกจะปลอมตวเปนขอทานเพอพสจนความบรสทธ และความซอสตยของมนษยทวไป จงสงผลใหชาวชาตนหมนท าบญใหทานดวยความคดทวา เทพเทวาองคศกดสทธอาจซอนตวอยในรางของขอทานผนกเปนได ความเชอดงกลาวแผอทธพลในสงคมอนเดยอยางกวางขวาง โดยเฉพาะอยางยงในประเพณการตอนรบแขกทมาเยอนใหเปนอยางด ฉะนน “หโตปเทศ” หนงสอแปลมาจาก “คมภรปญจตนตระ” ซงถอเปนคมภรทเกาแกทสดของอนเดย จงเตอนสตผเปนเจาของบานทงหลายในการทวา “... ผเปนแขก แมจะต าชา มาถงเรอนผมสกลแมสงศกด ควรเจาบานจะรบรองตามคณานรป เพราะแขกมเทวดาทงสนประจ าตว ...” (เสฐยรโกเศศ นาคะประทป, 2551, หนา 23)

สกทอง : วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร (สทมส.)

ปท 21 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558 ISSN 2408 - 0845157

การทวฒนธรรมอนเดยมอทธพลมากมายตอประเทศในภาคพนตะวนออก เปนเหตท าใหประเพณดงกลาวกลายเปนกฎการปฏบตทชาวตะวนออกไดสบทอดกนเรอยมา ส าหรบประเทศไทยกเชนเดยวกน มการท าบญใหทานอกทงตอนรบแขกผมาเยอนดวยความยนดไมวาเขาผนนจะมาในฐานะอะไร ขนบประเพณทงดงามดงกลาวไดอนรกษและสบทอดกนเรอยมาจนกระทงกลายเปนเอกลกษณประการหนงของชาวไทยและประเทศไทยในฐานะเปน “เมองแหงรอยยม” หรอ “Land of Smiles” ในสายตาชาวโลก

ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะในการน าผลการวจยไปใช ส าหรบหนวยงานทางการศกษา ผลการวจยครงน อาจน าไปประยกตใชในการจดการศกษาของทองถน ของพนททมเรองเลาเกยวกบพระรวง โดยเฉพาะในหลกสตรของวชาทเกยวของกบทองถน ดวยความ มงหมายในการสงเสรมความรกและสรางเจตคตอนดงามตอทองถน ขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป ส าหรบหนวยงานในการพฒนาสงคม ควรมการวจยผลสมฤทธของสอตางๆ ทน าเรองพระรวงไปใชในการสรางความสามคคของชนในชาต ทงทปรากฏในวรรณกรรม เพลงไทยสากล เพลงพนบาน ค าขวญ และส านวนตางๆ

เอกสารอางอง

กนยรตน สมตะพนท. (2529). การศกษาพฒนาการในบทละครพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระมงกฎ เกลาเจาอยหว. วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยศลปากร.

กงแกว อตถากร. (2553). เอกสารการเรยนการสอนหวขอพเศษทางคตชนวทยา (Selected Topics in Folklore) วาดวย “มมมองในเชงอารคไทพ”. พษณโลก : มหาวทยาลยนเรศวร.

จราภรณ สถาปนะวรรธนะ และคนอนๆ. (2554). การวจยเอกสารประวตศาสตรเรอง เทยวเมองพระรวง พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว. พษณโลก : มหาวทยาลยนเรศวร.

ประจกษ สายแสง. (2516). วรรณกรรมจากต าบลศรครมาศ จงหวดสโขทย. วทยานพนธการศกษามหาบณฑต วทยาลยวชาการศกษาประสานมตร.

วลาวณย ทรพยพนแสน และคนอนๆ. (2555). บทละครรอง 9 เรองในพระบาทสมเดจพระมงกฎ เกลาเจาอยหว. กรงเทพฯ : อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง. ศลปากร, กรม. (2520). เทยวเมองพระรวง พระราชนพนธพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว.

(พมพครงท 2). กรงเทพฯ : พมพเปนอนสรณในงานพระราชทานเพลงศพ ม.ล. ซง สนทวงศ ณ เมรวด เทพศรนทราวาส วนท 7 พฤศจกายน พทธศกราช 2520.

_______. (2555). นทานเรองพระรวง. (พมพครงท 3). กรงเทพฯ : แสงดาว. เสฐยรโกเศศ นาคะประทป. (2551). หโตปเทศ. (พมพครงท 4). กรงเทพฯ : ศยาม. สมเดจพระรามาธบดศรสนทร มหาวชราวธ พระมงกฎเกลาเจาอยหว. (2520). บทละครพดค ากลอนพระรวง.

กรงเทพฯ : หจก. บรรณกจเทรดดง. สมศร ชยวณชยา. (2536). คตความเชอเรองพระรวงในงานเขยนประวตศาสตรไทย ตงแตรชการท 1 ถง

ราชการท 6 (พ.ศ. 2325-2468). วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต จฬาลงการณมหาวทยาลย. อศวน ถาวรศกด. (2551). วเคราะหคณธรรมของกษตรยราชวงศพระรวงจากนทานและต านานพนบาน

จงหวดสโขทย. การศกษาคนควาดวยตนเองศลปศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยนเรศวร.

สกทอง : วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร (สทมส.)

ปท 21 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558 ISSN 2408 - 0845158

อทย ไชยานนท. (2553). พระรวง. กรงเทพฯ : แสงดาว. Brewitt Taylor. (2005). The Romance of Three Kingdoms (Volume I). USA : Silk Pagoda. _______. (2005). The Romance of Three Kingdoms (Volume II). USA : Silk Pagoda.