(1)

  

ผลของโปรแกรมจตตปญญาศกษาตอสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล

Effect of Contemplative Education Program on Spiritual well-being

of Nursing Students

วรวรรณ จนทวเมอง

Worawan Jantaweemuang

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญา พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน

มหาวทยาลยสงขลานครนทร A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of

Master of Nursing Science in Community Nurse Practitioner Prince of Songkla University

2559 ลขสทธมหาวทยาลยสงขลานครนทร 

 

(2)

ชอวทยานพนธ ผลของโปรแกรมจตตปญญาศกษาตอสขภาวะจตวญญาณของนกศกษา พยาบาล

ผเขยน นางสาววรวรรณ จนทวเมอง สาขาวชา การพยาบาลเวชปฏบตชมชน

อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก …………………………………………………… (ผชวยศาสตราจารย ดร.กาญจนสนภส บาลทพย)

คณะกรรมการสอบ

…………………………………ประธานกรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.แสงอรณ อสระมาลย)

อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม …………………………………………………… (รองศาสตราจารยอษณย เพชรรชตะชาต)

………………………………………….กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.กาญจนสนภส บาลทพย)

………………………………………....กรรมการ (รองศาสตราจารยอษณย เพชรรชตะชาต)

………………………………………….กรรมการ (นายแพทยสกล สงหะ)

………………………………………....กรรมการ (ดร.อมาวส อมพนศรรตน)

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร อนมตใหนบวทยานพนธฉบบน เปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน

...................................................................... (รองศาสตราจารย ดร.ธระพล ศรชนะ) คณบดบณฑตวทยาลย

 

(3)

ขอรบรองวา ผลงานวจยนมาจากการศกษาวจยของนกศกษาเอง และไดแสดงความขอบคณบคคลทมสวนชวยเหลอแลว

ลงชอ……………………………………. (ผชวยศาสตราจารย ดร.กาญจนสนภส บาลทพย)

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ลงชอ………………………………….

(นางสาววรวรรณ จนทวเมอง) นกศกษา

(4)

ขาพเจาขอรบรองวา ผลงานวจยนไมเคยเปนสวนหนงในการอนมตปรญญาในระดบใดมากอน และไมไดถกใชในการยนขออนมตปรญญาในขณะน

ลงชอ………..………………….……….. (นางสาววรวรรณ จนทวเมอง)

นกศกษา                                     

(5)

ชอวทยานพนธ ผลของโปรแกรมจตตปญญาศกษาตอสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล

ผเขยน นางสาววรวรรณ จนทวเมอง

สาขาวชา การพยาบาลเวชปฏบตชมชน

ปการศกษา 2559

บทคดยอ

การวจยกงทดลองนมวตถประสงคเพอทดสอบผลของโปรแกรมจตตปญญาศกษา

ตอสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล คดเลอกกลมตวอยางจากวทยาลยพยาบาล 2 แหงใน

ภาคใต โดยใชวธสมแบบหลายขนตอน ไดกลมทดลอง 40 คน และกลมควบคม 39 คน กลมทดลอง

ไดรบโปรแกรมจตตปญญาศกษา เปนระยะเวลา 8 สปดาห และกลมควบคมไดรบการดแลตามปกต

เครองมอทใชในการศกษาประกอบดวย 2 สวน ไดแก เครองมอทใชในการทดลอง คอ โปรแกรม

จตตปญญาศกษา และเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล คอ แบบสอบถามขอมลสวนบคคล

และแบบสอบถามสขภาวะจตวญญาณสาหรบนกศกษาพยาบาล เครองมอท งหมดไดผานการ

ตรวจสอบความตรงเชงเนอหาโดยผทรงคณวฒ 3 ทาน แบบสอบถามสขภาวะจตวญญาณไดผาน

การตรวจสอบความเทยงในนกศกษาพยาบาล 30 ราย ไดคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค

เทากบ .84 วเคราะหขอมลสวนบคคลโดยใชสถตเชงบรรยาย สถตไควสแควร และไลคลฮด เรโช

(Likelihood ratio) วเคราะหความแตกตางของคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณภายในกลมทดลอง

กอนและหลงการเขารวมโปรแกรมโดยใชสถตทค วเคราะหความแตกตางของคะแนนเฉลยสข

ภาวะจตวญญาณระหวางกลมทดลองและกลมควบคมโดยใชสถตทอสระ

ผลการวจย พบวากลมทดลองมคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณหลงทดลองสง

กวากอนทดลองอยางมนยสาคญทางสถต (p <.001) และกลมทดลองมคะแนนเฉลยสขภาวะจต

วญญาณหลงทดลองตากวากลมควบคมอยางไมมนยสาคญทางสถต (p < .05)

ผลการศกษาครงนชใหเหนวาผลของโปรแกรมจตตปญญาศกษาไมแตกตางกบ

การดแลตามปกต แตอาจเลอกบางกจกรรมทสามารถพฒนาสขภาวะจตวญญาณนกศกษาดานท

ตองการไปดาเนนการในลกษณะการอบรมระยะสน

(6)

Thesis Title Effect of Contemplative Education Program on Spiritual Well-being of

Nursing Students Author Miss Worawan Jantaweemuang

Major Program Community Nurse Practitioner

Academic Year 2016

ABSTRACT

This quasi-experimental research aimed to examine the effect of a contemplative

education program on the spiritual well-being of nursing students. Two southern nursing colleges

located in a city municipality were selected by multi-stage sampling and randomly allocated to an

experimental group (n = 40) or a control group (n = 40; one control group was excluded before

analysis). The experimental group received the contemplative education program for a period of 8

weeks. The control group received the normal care. The instruments used in this study consisted

of 2 parts; 1) experimental instrument, which was the contemplative education program, and

2) the instruments for data collection, which included a demographic data form and the Nursing

students’ spiritual well-being questionnaire. The Nursing students’ spiritual well-being

questionnaire was validated for content validity by 3 experts and its reliability tested on 30

nursing students using Cronbach’ alpha coefficient, which yielded the value of .84. Demographic

data were analyzed using descriptive statistics, chi-square, and likelihood ratio. The mean scores

of spiritual well-being pretest and posttest in the experimental group were analyzed using paired

t-test. The mean scores of spiritual well-being between the experimental group and the control

group were analyzed using independent t-test.

The results revealed that the mean scores of spiritual well-being in the

experimental group were significantly higher at posttest than at pretest (p < .001). The mean

posttest scores of spiritual well-being in the experimental group was slightly lower than that of

the control group but the difference was not significant (p < .05)

(7)

Findings of the study indicate that the effect of contemplative education program

did not differ from normal caring but activities could be chosen to developed spiritual well-being

for nursing students according to their needs in a short course.

(8)

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนสาเรจลลวงไดดวยความอนเคราะห เอาใจใส และใหความ

ชวยเหลอเปนอยางดยงจาก ผศ.ดร. กาญจนสนภส บาลทพยอาจารยทปรกษาหลกและรศ. อษณย

เพชรรชตะชาตอาจารยทปรกษารวม ทกรณาใหคาแนะนา คาปรกษา ชแนะแนวทางตรวจสอบ

แกไขขอบกพรองตางๆ รวมถงใหกาลงใจและดแลเอาใจใสดวยดเสมอมาจนกระทงวทยานพนธ

สาเรจลลวงไปดวยด ผวจยรสกซาบซงในความกรณาของอาจารยท งสองทานเปนอยางยง จง

ขอขอบพระคณเปนอยางสงไวในโอกาสน

ขอกราบขอบพระคณผทรงคณวฒทกทานทกรณาใหความอนเคราะหตรวจสอบ

คณภาพเครองมอ

ขอกราบขอบพระคณคณะกรรมการสอบโครงรางวทยานพนธ คณะกรรมการ

สอบวทยานพนธทกทานทกรณาเสนอแนวคดทเปนประโยชน

ขอกราบขอบพระคณผอานวยการ อาจารยและบคลากรวทยาลยพยาบาลบรมราช

ชนน สงขลา วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ตรง และวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สราษฎรธาน

ทอานวยความสะดวกในการเกบรวบรวมขอมล และขอขอบคณนกศกษาพยาบาลทกทานทได

เสยสละเวลาในการเขารวมการศกษาครงนและใหความรวมมอเปนอยางด

สดทายนขอขอบพระคณบดา มารดาครอบครว เพอนๆ รนพ รนนองของผวจยทก

ทาน และขอบคณคณไพศาล เซงหน คณเกษศรนทร ภเพชร และคณสไลมาน เบญดสะทชวยเหลอ

พรอมทงใหกาลงใจ ความรก และความหวงใยมาโดยเสมอ รวมทงขอบคณผทใหความชวยเหลอ

ดานอนๆ ทผวจยไมสามารถกลาวนามไดทกคนไว ณ ทน ทมสวนรวมทาใหวทยานพนธฉบบน

สาเรจไดดวยด

คณประโยชนทเกดจากการศกษาครงน ขอมอบแดบพการและคณาจารยท

ประสทธประสาทวชาความรแกผวจย รวมทงผมพระคณทกทาน

วรวรรณ จนทวเมอง

(9)

สารบญ

หนา บทคดยอ.................................................................................................................................. ABSTRACT............................................................................................................................ กตตกรรมประกาศ................................................................................................................... สารบญ..................................................................................................................................... รายการตาราง........................................................................................................................... รายการภาพประกอบ............................................................................................................... บทท 1 บทนา.......................................................................................................................

ความเปนมาและความสาคญของปญหา.................................................................. วตถประสงคการวจย...............................................................................................

คาถามการวจย.......................................................................................................... กรอบแนวคด…………………………...................................................................

สมมตฐานการวจย................................................................................................... นยามศพทการวจย................................................................................................... ขอบเขตของการวจย................................................................................................

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ..................................................................................... บทท 2 วรรณคดทเกยวของ…………………………..……………………………………. แนวคดสขภาวะจตวญญาณ……………………………………….......................... ความหมายของสขภาวะจตวญญาณ................................................................. พฒนาการของสขภาพดานจตวญญาณ……………………………………….

ความสาคญของสขภาวะจตวญญาณ................................................................ การประเมนสขภาวะจตวญญาณ……………………………………………..

การสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณสาหรบนกศกษาพยาบาล……………………..... สถานการณสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล....................................

ปจจยทมผลตอสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล…………………... การสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณสาหรบนกศกษาพยาบาลและหลกฐานเชง

ประจกษ.............................................................................................................

(5) (6) (8) (9) (12) (13)

1 1 5 5 6 9 9 10 10 11 12 12 14 15 17 18 19 21

26

(10)

สารบญ (ตอ)

อปสรรคในการสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล……… แนวคดจตตปญญาศกษา……………………………..……………………………

ความหมาย…………………………………………………………………... ปรชญาพนฐาน………………………………………………………………. จดมงหมาย…………………………………………………………………... กระบวนการเรยนร………………………………………………………….. หลกการพนฐาน……………………………………………………………... การประยกตใชแนวคดจตตปญญาศกษากบการสรางเสรมสขภาวะ จตวญญาณ………………………………………………………………….

การประเมนผลจตตปญญาศกษา………………………………………….…. โปรแกรมจตตปญญาศกษาสาหรบนกศกษาพยาบาล…………………………...... สรปการทบทวนวรรณคดทเกยวของ……………………………………………...

บทท 3 วธดาเนนการวจย..................................................................................................... ประชากรและกลมตวอยาง……………………………………………………….. เครองมอทใชในการวจย………………………………………………….………. การตรวจสอบคณภาพเครองมอ………………………………………...………… การดาเนนการวจย......………………………….………………………………… การพทกษสทธกลมตวอยาง.................................................................................... การวเคราะหขอมล...................................................................................................

บทท 4 ผลการวจยและการอภปรายผล................................................................................ ผลการวจย................................................................................................................ การอภปรายผลการวจย............................................................................................

บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ............................................................................ สรปผลการวจย........................................................................................................ ขอจากดในการวจย.................................................................................................. บทเรยนทผวจยไดรบ...............................................................................................

หนา

30 30 31 32 33 33 34

37 39 40 47 51 51 53 55 56 62 62 64 64 74 86 86 87 87

(11)

สารบญ (ตอ) ขอเสนอแนะในการวจย...........................................................................................

เอกสารอางอง........................................................................................................................... ภาคผนวก.................................................................................................................................

ก การคานวณขนาดอทธพล……………………………………………………… ข การทดสอบขอตกลงเบองตนในการวเคราะหขอมลทางสถต............................. ค ตารางวเคราะหขอมลเพมเตม............................................................................. ง แบบฟอรมพทกษสทธกลมตวอยาง..................................................................... จ เครองมอทใชในการวจย..................................................................................... ฉ รายนามผทรงคณวฒตรวจสอบเครองมอ............................................................

ประวตผเขยน...........................................................................................................................

หนา

88 90 102 103 105 107 108 112 119 120

(12)

รายการตาราง

ตาราง หนา

1 แผนการวจย………………………………………………..…………................ 48

2 จานวน รอยละของขอมลสวนบคคลและผลการทดสอบความแตกตางระหวาง

จานวนตวอยางในกลมทดลองและกลมควบคม……............................................

63

3 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณกอนการ

ทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม........................................................

65

4 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณกอนและหลง

ไดรบโปรแกรมของกลมทดลอง..........................................................................

66

5 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณกอนและหลง

ไดรบการดแลตามปกตของกลมควบคม................................................................

66

6 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณของ

นกศกษาพยาบาลภายหลงการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม.........

67

7 แสดงการกระจายของขอมลคะแนนสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล.... 101

8 ผลการเปรยบเทยบการทดสอบการกระจายของขอมลคะแนนเฉลยสขภาวะจต

วญญาณระหวางกลมทดลองและกลมควบคม.......................................................

101

9 ผลการทดสอบความเปนเอกพนธความแปรปรวนภายในกลมของคะแนนเฉลย

สขภาวะจตวญญาณ ระหวางกลมทดลองและกลมควบคม..................................

102

10 ผลการเปรยบเทยบคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณรายดานหลงการทดลอง

ระหวางกลมทดลองและกลมควบคม…………………………………………….

103

(13)

รายการภาพประกอบ

ภาพ หนา

1 ขนตอนการดาเนนการทดลองในกลมทดลองและกลมควบคม……….………… 58

2 ขนตอนการดาเนนกจกรรมในกลมทดลอง............................................................ 59

1

บทท 1 บทนา

ความเปนมาและความสาคญของปญหา

นกศกษาพยาบาลเปนผทกาลงกาวสการเปนพยาบาลวชาชพจงควรมความรความสามารถดานวชาชพ มปฏสมพนธทดกบผอน มคณธรรมจรยธรรมและจรรยาบรรณวชาชพ เชน เมตตากรณา ซอสตย เสยสละ ขยน รบผดชอบ อดทน มน าใจ ตลอดจนมใจรกการใหบรการ รจกรกตนเองและผอน มจตสานกในการชวยเหลอเพอนมนษยและมความสานกรบผดชอบตอสงคม (พชญนร, 2556) การบมเพาะใหนกศกษามคณลกษณะตามทคาดหวงจงตองเสรมสรางทงองคความรทางการพยาบาลและคณลกษณะภายในตนเองไดแก การตระหนกรในตนเอง การเคารพศกดศรความเปนมนษยและการพยาบาลแบบองครวม (สถาบนพระบรมราชชนก, 2552) ซงคณลกษณะดงกลาวเกยวของกบการมสขภาวะจตวญญาณ แตเนองดวยกระบวนการจดการเรยนการสอนของหลกสตรสวนใหญเปนการเรยนรภายใตสถานการณจรง นกศกษาพยาบาลจงตองพบเจอกบความเจบปวยและความทกขทรมานของผปวย และถกคาดหวงใหมความรบผดชอบ ปฏบตตามกฎระเบยบอยางเครงครด และปรบตวใหเขากบสถานการณอยตลอดเวลา (ดรณ, สดารตน, ณชาภา, และสวรรณ, 2553) จงอาจเปนสาเหตใหขาดสขภาวะจตวญญาณ สงผลใหรสกทอแท สนหวงและขาดกาลงใจในการดาเนนชวต (ฉววรรณอางตามอวยพร, สทศา, และชลธชา, 2553)

การศกษาสถานการณสขภาพของนกศกษาพยาบาลทงในประเทศไทยและจากตางประเทศพบวา นกศกษามปญหาสขภาพจต คอ ภาวะเครยดระดบปานกลางถงสง ภาวะวตกกงวล และภาวะซมเศรา (ปวดา, สพตรา, และสนทร, 2554; มณ, 2554; สนทรา, 2556; Altiok, & Ustun, 2013; Bryer, Cherkis, & Raman, 2013; Edwards, Burnard, Bennett, & Hebden, 2010) รวมถงปญหาสขภาพกายซงเกยวของกบสขภาพจต ไดแก ปวดศรษะ ปวดเมอยตามตว หวด ทองผก นอนไมหลบ เปนลม ปวดทอง และหายใจถลก (Hyperventilation) (มณ, 2554; Bryer et al., 2013) ซงเปนผลมาจากบรบทการเรยนและการฝกปฏบตงานทหนก รวมทงปจจยอนๆ ไดแก การกลวความลมเหลว การจดการเวลาไมเหมาะสม (Wolf, Stidham, & Ross, 2014) การขาดความรและทกษะในการฝกปฏบต ปญหาสขภาพ (มณฑาและสภาพ, 2552) การมสมพนธภาพและการสอสารทไมดระหวางนกศกษากบพยาบาลประจาการ ลกษณะการนเทศงานของอาจารย และสงแวดลอมบนหอผปวย (มณฑาและสภาพ, 2552; Wolf et al., 2014) จากการศกษา พบวานกศกษาพยาบาลชนปท 3 รอยละ 16.70 มความเครยดระดบสง เผชญความเครยดโดยการแกไขปญหานอยกวาชนปท 2 และชนปท 4

2

(ชทมา, กรองทพย, และเรงจตร, 2555) และมเวลาดแลสขภาพจตนอยกวาชนปอนเพราะตองฝกปฏบตงานในแหลงฝกเปนสวนใหญและเปลยนสถานทฝกปฏบตงานอยบอยๆ (Gibbons, 2010) อกทงตองปรบเปลยนชวตประจาวนใหเหมาะสมกบการเขาเวรเชา บาย ดก (จราภรณและนยนา, 2550) เมอเกดความเครยดนกศกษาจะขาดสมาธทาใหประสทธภาพในการเรยนลดลง (มสลนท, 2552) และอาจเลอกทจะหลกเลยงการเผชญปญหา (Chris, 2010) สวนการเผชญความเครยดนกศกษาใชทงการแกไขทสาเหตของปญหาและการผอนคลายอารมณ (ชทมาและคณะ, 2555; มณฑาและสภาพ, 2552; Wolf et al., 2014) แตมกไดผลในชวงสนๆ และปญหาดานรางกายและจตใจยงคงอย เพราะนกศกษายงตองเผชญกบบรบทการเรยนการสอนทกอใหเกดความเครยดเชนเดม ซงความเครยดทเกดขนบงบอกถงความตองการการพฒนาสขภาวะจตวญญาณเพราะเมอนกศกษามจตวญญาณทสมบรณพรอมจะเปนแหลงพลงทางบวกทชวยใหนกศกษาปรบตวตอความเครยด ลดอาการทางรางกายและจตใจทเกดจากภาวะเครยดหรอกดดน (Jafari, Dehshiri, Eskandari, Najafi, Heshmati, & Hoseinifar, 2010) รวมทงรบรเหตการณชวตในทางลบนอยลง เชอมนในการเผชญปญหา ยอมรบผลลพธทเกดขน และมความคบของใจนอยลงได (อรญญา, มนสชนม, และกลยา, 2557) จงเปนเหตผลทควรสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณใหแกนกศกษาเพอเพมภมคมกนตอการเผชญเหตการณชวตในทางลบ ชวยใหปรบตวและใชชวตไดอยางมความสข

เมอทบทวนรายงานการศกษาเกยวกบมตจตวญญาณของนกศกษาพยาบาลในตางประเทศและในประเทศไทย พบวาในตางประเทศนกศกษามความตระหนกรดานจตวญญาณในระดบสงและมพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานจตวญญาณระดบปานกลาง (Hsiao, Chiang, &Chian, 2010; Tiew, Creedy, & Chan, 2013) โดยเฉพาะประเทศตะวนตกมการพฒนาและขบเคลอนองคความรดานจตวญญาณอยางเปนระบบ มรปแบบชดเจน และตดตามผลอยางตอเนอง สงผลใหนกศกษาพยาบาลสามารถนาความรและทกษะไปใชสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณของตนเอง และใหบรการดานจตวญญาณแกผปวยไดด (อไรและวารรตน, 2555) สวนในประเทศไทย พบวานกศกษาม สขภาวะจตวญญาณในระดบสง (จรญรตน, สกนตลา, และวรวรรณ, 2556; ปารชาต, 2556) เปนผลจากการจดหลกสตร รปแบบการเรยนการสอน กจกรรมเสรมหลกสตร และบรบทแวดลอมของสถาบนการศกษามสวนสงเสรมใหนกศกษาเกดการเตบโตทางจตวญญาณ (บญทวา, 2556) อยางไรกตาม นกศกษายงใหความสาคญตอการพฒนาดานจตวญญาณของตนเองนอยและไมสามารถใหบรการดานจตวญญาณแกผปวยไดอยางเตมทเนองจากมงทางานเพอใหไดรบประสบการณตามทรายวชากาหนด (ศราณและคณะ, 2552) อกทงการจดการศกษาพยาบาลดานจตวญญาณในประเทศไทยยงไมมระบบทชดเจนและขาดการศกษาทเตรยมนกศกษาพยาบาลในการดแลดานจตวญญาณอยางเพยงพอ (อไรและวารรตน, 2555) ดวยเหตนจงควรพฒนาทกษะการสรางเสรมสขภาวะจต

3

วญญาณใหแกนกศกษาเพราะชวยใหนกศกษาเกดสขภาวะจตวญญาณและสามารถใหการดแลผปวยดานจตวญญาณได (Downey, 2007)

การสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณในนกศกษาพยาบาลทผานมา พบวา มความหลากหลายแตเปนการฝกทกษะเพยงระยะเวลาหนง โดยไมไดสรางเงอนไขใหนกศกษาเชอมโยงการเรยนรหรอทกษะทไดรบจากการฝกไปปฏบตในชวตประจาวนอยางตอเนอง จงไมสามารถทาใหนกศกษาพฒนาสขภาวะจตวญญาณของตนเองอยางตอเนองและนาทกษะทไดรบไปดแลผปวยในดาน จตวญญาณได เชน การฝกอบรมทกษะการดแลสขภาพอยางเปนองครวมในขณะนกศกษาเรยนชนปท 1 และตดตามผลเมอครบ 3 ป พบวานกศกษามทกษะลดลง (Kara, 2014) การฝกสตและสมาธอยางเขมขน พบวาหลงครบ 4 เดอน นกศกษามสตลดลงเมอเทยบกบสปดาหแรก (แสงทองและทศนา, 2553) และการฝกทกษะการดแลสขภาพองครวมเมอครบ 1 เดอน พบวานกศกษามทกษะลดลง เพราะไมสามารถบรหารจดการตนเองใหปฏบตอยางตอเนองได (สรย, 2551)

ลกษณะการเรยนการสอนของวชาชพพยาบาลจาเปนตองมความสมดลระหวางศาสตรทางวชาชพกบชวตและจตใจ รวมทงการบรการดวยหวใจความเปนมนษย (ปราณ, 2557) การหลอหลอมใหนกศกษามจตวญญาณความเปนพยาบาลไดนนอาศยกระบวนการเรยนรทสรางใหเกดความเคารพในคณคาและศกดศรของตนเองและผอน เหนคณคาความเปนมนษย เหนคณคาของการเรยนรภายในตนเอง เรยนรทจะรกและใหดวยหวใจ รวมทงพรอมทจะปรบเปลยนตนเองผานการใหคณคาดานความด ความงาม และความจรง (กรศศรและณฐพร, 2556) แนวคดจตตปญญาศกษา (Contemplative Education) ซงมปรชญาพนฐานทเชอมนในความเปนมนษยและมกระบวนทศนองครวม มงเนนการเปลยนแปลงภายในตนเอง สรางความตระหนกในคณคาของความเปนมนษย เขาถงความด ความงาม และความจรงในชวต (ประเวศ, 2550; วจกขณ, 2550; ธนาและอดศร, 2552) จงเหมาะสมทจะนามาพฒนากระบวนการเรยนรใหนกศกษาเกดความสมดลทงดานกาย ใจ และความคดเพราะจตตปญญาศกษาเปนกระบวนการพฒนาใหบคคลมความพรอมและสมดลจากภายในจตใจ ตอยอดเปนกระบวนการคดและเกดปญญาโดยเหนความเชอมโยงของสงตางๆ ทงภายในและภายนอกอยางลกซง ทาใหเกดความรกและความเมตตาตอผทกาลงเผชญความทกขทางกาย จตใจ และจตวญญาณ (โครงการเอกสารวชาการการเรยนรสการเปลยนแปลงศนยจตตปญญาศกษา มหาวทยาลยมหดล, 2552)

การทบทวนงานวจยทเกยวของ พบวามการนาแนวคดจตตปญญาศกษามาใชศกษาวจยในกลมนกศกษาพยาบาลหลายลกษณะ ไดแก 1) การวจยเชงปฏบตการในกลมตวอยางขนาดใหญ เชน การพฒนาบคลกภาพโดยใชกจกรรมจตตปญญาศกษา (กรศศรและณฐพร, 2556) พบวานกศกษาปรบเปลยนความคด ยอมรบและเปลยนแปลงวธปฏบตทเหมาะสมกบตนเอง มความรก ความ

4

เมตตาตอตนเองและผอน และการพฒนาการดแลแบบองครวมดวยจตตปญญาศกษา (เยาวด, 2552)พบวานกศกษามความรและเขาใจแนวคดการดแลแบบองครวมมากขน 2) การวจยเชงปฏบตการในกลมตวอยางขนาดเลกแบบหนงกลม เชน การพฒนาหลกสตรเสรมสรางคณลกษณะทพงประสงคดวยกระบวนการสนทรยสนทนา (ศรรตน, อมรรตน, พลสข, และวารรตน, 2556) พบวานกศกษาเกดการเรยนรอยางเปดกวาง ฟงอยางลกซง ไมตดสนผอน และการจดการเรยนการสอนดวย จตตปญญาศกษาในรายวชาปฏบตการพยาบาลมารดา ทารก และผดงครรภ (นงลกษณ, 2552) พบวา นกศกษามสตและสมาธมากขน และยอมรบสงใหมๆมาพฒนาตนเอง และ 3) การวจยกงทดลองในกลมตวอยางขนาดเลกแบบหนงกลมวดผลกอนและหลงการทดลอง ไดแก การพฒนาหลกสตรจตตปญญาศกษา (นฤมล, 2552) และการบรณาการจตตปญญาศกษาในรายวชาปฏบตการพยาบาลบคคลทมปญหาสขภาพ3 (ศราณและคณะ, 2554) พบวา นกศกษาตระหนกรในตนเองปฏบตสงใหม ๆ ตอตนเอง เรยนรรวมกนอยางเชอมนและไววางใจ เคารพคณคาความเปนมนษยและใหการพยาบาลแบบองครวมดขน ซงผลทเกดขนท งหมดสอดคลองกบพฒนาการดานจตวญญาณในชวงวยผใหญตอนตน ไดแก การมปฏสมพนธทดภายในตนเอง ระหวางตนเองกบบคคลอนและทกสงรอบตว การคนพบแรงบนดาลใจเพอเปลยนแปลงตนเองใหประสบความสาเรจ การเขาใจชวตและยอมรบเหตการณทเกดขนในชวต และการทาประโยชนเพอผอน (Cavendish, Lupise, Bauer, Gallo, Horne, Medefinde, & Russa, 2001) อยางไรกตาม ทผานมายงไมพบการศกษากงทดลองชนดสองกลมวดผลกอนและหลงการทดลอง (two groups pre-posttest design) ทเปรยบเทยบความแตกตางระหวางกลมทไดรบกจกรรมจตตปญญาศกษาและกลมทไดรบการดแลตามปกต อกทงการประเมนผลลพธทเกยวของกบสขภาวะจตวญญาณมกเปนการประเมนแบบบรณาการ เชน การประเมนตนเอง รวมกบการประเมนโดยเพอนรวมชนเรยน ผเชยวชาญหรออาจารย เครองมอวดผลทใช ไดแก แบบสงเกตการมสวนรวม การเขยนบนทกการเรยนร (ละมดและชนดา, 2555) แบบประเมนความพงพอใจ แบบประเมนการตระหนกรคณคาความเปนมนษย (นฤมล, 2552) ซงยงไมพบแบบวดผลการเปลยนแปลงสขภาวะจตวญญาณทเกดจากกระบวนการจตตปญญาศกษาอยางชดเจนและเปนมาตรฐาน

การศกษาครงนจงไดนาแนวคดจตตปญญาศกษามาพฒนาเปนโปรแกรมจตตปญญาศกษาโดยสรางเงอนไขใหนกศกษาเชอมโยงทกษะทไดรบจากการเขารวมโปรแกรมสการปฏบตในชวตประจาวนและจดตงชมชนแหงการเรยนรทมเปาหมายเดยวกนขนเพอกระตนใหนกศกษาสามารถปฏบตไปดวยกนอยางตอเนองดวยการสรางเฟซบกกลม (Facebook) ขนเปนชมชนแหงการเรยนรจตตปญญาศกษา (Community) เพอเปนกจกรรมหนงในโปรแกรมและใชตดตามประเมนกระบวนการพฒนาสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล ซงเฟซบกเปนเครอขายสงคม

5

ออนไลน (Social networking site) อยางหนงทนยมกนอยางแพรหลายในปจจบนและถกนามาใชอยางหลากหลายในการวจยดานสขภาพของวยผใหญตอนตน เพราะเขาถงกลมตวอยางไดงาย ประหยดคาใชจาย สามารถนามาเปนกจกรรมในโปรแกรม และเครองมอตดตามประเมนผลดานสขภาพได (Park & Calamaro, 2013) สอดคลองกบการศกษาของทาวเวอร, ลาทเมอร, และฮวท (Tower, Latimer, & Hewitt, 2014) ทพบวาการใชงานเฟซบกทาใหนกศกษาพยาบาลมสมรรถนะในการเรยนร และสามารถพฒนาตนเองไดมากขนโดยทาการศกษากงทดลองแบบสองกลมวดผลกอนและหลงการทดลอง (two groups pre-posttest design) มเปาหมายเพอใหนกศกษาสามารถสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณของตนเองไดอยางตอเนองและสามารถตอบสนองความตองการดานจตวญญาณของผปวยได

วตถประสงคการวจย

1. เพอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาลกลมทไดรบโปรแกรมจตตปญญาศกษา ระหวางกอนและหลงไดรบโปรแกรม

2. เพอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาลหลงการทดลองระหวางกลมทไดรบโปรแกรมและกลมทไดรบการดแลตามปกต

3. เพอศกษากระบวนการพฒนาสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาลกลมทไดรบโปรแกรมจตตปญญาศกษา

คาถามการวจย

1. คะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาลกลมทไดรบโปรแกรมจตตปญญาศกษา หลงไดรบโปรแกรมสงกวากอนไดรบโปรแกรมหรอไม

2. คะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาลหลงไดรบการทดลอง กลมทไดรบโปรแกรมสงกวากลมทไดรบการดแลตามปกตหรอไม

3. นกศกษาพยาบาลกลมทไดรบโปรแกรมจตตปญญาศกษามกระบวนการพฒนาสขภาวะจตวญญาณอยางไร

6

กรอบแนวคด

การศกษาครงนผวจยประยกตใชแนวคดจตตปญญาศกษา (Contemplative Education) และการทบทวนหลกฐานเชงประจกษทเกยวของ (กรศศรและณฐพร, 2556; ปรยาและคณะ, 2555; ปารชาต, 2556; นฤมล, 2552; ภมรพรรณ, 2554; สรย, 2551; Fledderus et al., 2010; Park & Calamaro, 2013; Tower et al, 2014) ซงไดจากเกณฑการประเมนความนาเชอถอของสถาบนโจอนนาบรกส (Joanna Briggs Institute for evidence based nursing and midwifery, 2008) พบวามวธการทชวยใหนกศกษาเกดการพฒนาสขภาวะจตวญญาณได ดงน

1. การสรางสมพนธภาพทดดวยการพบปะกนภายใตบรรยากาศทอบอน ยอมรบ และไววางใจซงกนและกน (ภมรพรรณ, 2554) และผอนคลายดวยเสยงเพลง มการแลกเปลยนเรยนรเรองราวชวตวยเดก ความฝนหรอเปาหมายชวตซงกนและกน โดยสมาชกรบฟงอยางตงใจ (สรย, 2551)

2. การฝกปฏบตการมสตอยกบปจจบนและพจารณาสงตางๆตามความเปนจรง (ปรยาและคณะ, 2555) โดยใชกจกรรมผอนพกตระหนกร (กรศศรและณฐพร, 2556)

3. การสรางบรบทใหปรบกระบวนการคดและมประสบการณในหลายแงมม (Fledderus, et al., 2010) ทงจากประสบการณทางตรงหรอทางออมโดยใชกจกรรมสนทรยสนทนา (นฤมล, 2552)

4. การสรางแรงบนดาลใจ เลอกใหคณคาในสงทแตกตาง และตงมนทจะปฏบตตามสงทเลอก (Fledderus et al., 2010) เชน ความมงมนในการเรยนวชาชพพยาบาล (สรย, 2551)

5. การสะทอนคดสงทไดเรยนรในกจกรรมสการปฏบตในชวตจรง (ปารชาต,2556) 6. เครอขายสงคมออนไลนสามารถใชเปนกจกรรมในโปรแกรมสขภาพและเครองมอ

ตดตามประเมนผลได (Park & Calamaro, 2013) 7. เฟซบกกลม (Facebook) ทาใหนกศกษาพยาบาลมสมรรถนะในการเรยนรและสามารถ

พฒนาตนเองไดมากขน (Tower et al., 2014) หลกการพนฐานของการจดกระบวนการเรยนรตามแนวคดจตตปญญาศกษา เรยกวา “หลก

จตตปญญา 7” หรอ “ 7 C’s ” (ธนาและอดศร, 2552) ดงน 1. หลกการพจารณาดวยใจอยางใครครวญ (Contemplation: C1) เปนการใครครวญทเกด

ความรและปญญา เขาใจในความเชอมโยงของตนเองและสงรอบตว 2. หลกความรก ความเมตตา (Compassion: C2) เมอผรวมกระบวนการไดเรยนรรวมกน

ทามกลางบรรยากาศของความรก และความเมตตาจะทาใหเกดพนทในการเรยนร ซงเปนพนทปลอดภย เกดความรสกไววางใจ กลาแสดงความคดและความรสกไดอยางเปดเผย กลาเผชญหนาความจรงทงทเปนสงภายในและภายนอกตนเอง

7

3. หลกการเชอมโยงสมพนธ (Connectedness: C3) เปนการจดเงอนไขใหผรวมกระบวนการเกดการเชอมโยงใน 4 ดาน ไดแก การเชอมโยงประสบการณทเกดขนเขากบชวต การเชอมโยงความสมพนธระหวางผรวมกระบวนการเพอลดชองวางระหวางกน การเชอมโยงตนเองเขากบสงคมและสงตางๆรอบตว และการเชอมโยงระหวางองคประกอบตางๆของกจกรรมเพอใหเกดการเรยนรทเปนองครวมและมความสมดลทง 3 ฐาน คอฐานกาย ฐานใจ และฐานความคด

4. หลกการเผชญความจรง (Confrontatingreality: C4) เปนหวใจสาคญของการเรยนรสการเปลยนแปลงจากภายใน โดยจดเงอนไขใหผรวมกระบวนการมโอกาสเผชญความจรงทเกยวกบตนเองและความจรงของสงคมรอบตว โดยเฉพาะในสวนทไมเคยรมากอนและเปนสงทขดแยงกบตวตนเดม ทาใหตระหนกในจดเดนหรอศกยภาพภายในตนเองทไมเคยทราบมากอน และจดดอยหรอขอจากดของตนเอง

5. หลกความตอเนอง (Continuity: C5) โดยเออใหผรวมกระบวนการเกดการใครครวญอยางลกซงตอประสบการณของตนเองอยางตอเนองและเปนระยะเพอคอยๆสะสมประสบการณมากพอจะทาใหเกดการเปลยนแปลงภายใน และแจมชดในตนเองโดยออกแบบกจกรรมอยางมความหมาย มลาดบขนตอน ลนไหลและสอดรบกน รวมท งใหเวลาใครครวญอยางลกซงตอประสบการณทเกดขนเพอเชอมโยงการเรยนรทเกดขนใหเขากบชวตจรง

6. หลกความมงมน (Commitment: C6) เปนองคประกอบทสาคญทสดในการนาสงทไดรบมาสใจของผรวมกระบวนการและนาไปใชในชวตประจาวนเพอใหเกดการเปลยนแปลงขนพนฐานภายในตนเองอยางตอเนอง

7. หลกชมชนแหงการเรยนร (Community: C7) มบทบาทสาคญมากในการสรางความยงยนของการเปลยนแปลงภายในตนเอง เพราะเปนพนททเออตอการเรยนรอยางลกซง บนพนฐานของการยอมรบ การใหกาลงใจ และมตรภาพทดซงกนและกน

การศกษาครงนผวจยไดนาทง 7 หลกการ มาเปนแนวทางกาหนดกระบวนการในโปรแกรมเนองจากแตละหลกการมความเชอมโยงกน และเนนใน 3 หลกการ เพราะการศกษาทผานมาขาดการสรางเงอนไขใหนกศกษาเชอมโยงการเรยนรหรอทกษะทไดรบจากการฝกไปปฏบตในชวตประจาวนอยางตอเนอง ไดแก (1) หลกชมชนแหงการเรยนร (Community: C7) โดยใชเฟซบกกลม (Facebook) เปนพนทแลกเปลยนเรยนรระหวางผวจยและกลมทดลอง (2) หลกเชอมโยงสมพนธ (Connectedness: C3) และ (3) หลกความตอเนอง (Continuity: C5) โดยออกแบบกจกรรมเวนชวงเวลาใหกลมทดลองนาทกษะจากการเขารวมโปรแกรมไปปฏบตเพอเปลยนแปลงตนเองและสะทอนคดออนไลนทางเฟซบกกลม เพอเชอมโยงเขาสชวตประจาวนและเพมความตอเนองในการสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณใหแกกลมทดลอง โดยดาเนนกจกรรม 4 ขนตอน ดงน

8

1. ขนปรบพนฐานดวย “กจกรรมรจกเขารจกเรา” เพอใหเกดสมพนธภาพทดภายในกลม โดยใหความรเกยวกบสขภาพมตจตวญญาณและวธการดแลสขภาพดานจตวญญาณของตนเอง เปนขนตอนแรกทมความสาคญ ชวยใหกลมทดลองเขาใจและพรอมเรยนรเพอพฒนามตจตวญญาณไดด ดาเนนการครงเดยวเฉพาะครงแรกทเขารวมโปรแกรม (สรย, 2551 หลกฐานระดบ 2, วรรณาและเสาวลกษณ, 2554 หลกฐานระดบ 2)

2. ขนเตรยมความพรอมดวย “กจกรรมผอนพกตระหนกร” เพอเตรยมใหกลมทดลองเกดความพรอมในการเรยนรเชอมโยงกายใจใหเกดชวงสงบขนภายในโดยใชเพลงและบทพดเพอชกนาใหกลมทดลองฝกสงเกตการเปลยนแปลงของรางกาย (ปรยาและคณะ, 2555; Beddoe & Murphy, 2004; Rosean, & Benn, 2006, หลกฐานระดบ 2 ; Oman et al., 2008 หลกฐานระดบ 1, randomized clinical trial) และผอนคลายรางกายและจตใจ (กรศศรและณฐพร, 2556 หลกฐานระดบ 4, Action Research)

3. ขนดาเนนการดวย “กจกรรมสนทรยสนทนา” มงเนนการรบฟงอยางลกซง คดใครครวญดวยตนเองและรวมแลกเปลยนประสบการณภายในกลม ผวจยนาเขาสกจกรรมโดยใชสอทหลากหลาย ไดแก เพลง กรณศกษา ประสบการณของกลมทดลอง หนงสน รวมกบประเดนคาถาม และแผนการพฒนาสขภาวะจตวญญาณ (Fledderus et al., 2010 หลกฐานระดบ 1, randomized clinical trial; ปารชาต, 2556; นฤมล, 2552; วรรณาและเสาวลกษณ, 2554; สรย, 2551; Lai, Lu, Jwo, Lee, Chou, & Wen, 2009 หลกฐานระดบ 2)

4. ขนสรปดวย “กจกรรมสะทอนคด” เพอใหกลมทดลองมโอกาสพจารณาอยางใครครวญอกครงถงประสบการณทไดรบ แบงเปน 2 กจกรรมยอย คอ

4.1 การสะทอนคดในกระบวนการ จดในชวงสดทายของกจกรรมโดยใชวธการหลากหลาย ไดแก การพดคยแลกเปลยนความคดเหน (ปารชาต, 2556 หลกฐานระดบ 2) การเขยนขอความ การวาดภาพ (สรย, 2551 หลกฐานระดบ 2)

4.2 การสะทอนคดออนไลนในเฟซบกกลม (Facebook) ซงผวจยสรางขนเปนพนทแลกเปลยนเรยนรระหวางผวจยและกลมทดลอง (Park & Calamaro, 2013 หลกฐานระดบ 1, systematic review) โดยกาหนดประเดนสะทอนคดออนไลนใหกลมทดลองโพสตขอความในกระดานหรออนบอกซ (Inbox) สวนตวหรออดคลปเสยงสงทางอนบอกซ (Inbox)

ผลลพธของกระบวนการ คอ สขภาวะจตวญญาณ ประเมนโดยใชแบบสอบถามสขภาวะจตวญญาณของปารชาต (2556) โดยผวจยดดแปลงใหสอดคลองกบบรบทนกศกษาพยาบาลชนปท 3 โดยแบงองคประกอบเปน 5 ดาน ไดแก (1) การรบรคณคา ความหมายและเปาหมายในชวต (2) การมปฏสมพนธระหวางตนเอง ผอน และสงแวดลอมอยางเหมาะสม (3) ความเชอ ศรทธา และปฏบต

9

ตามคาสอนในศาสนา (4) การมจตขนสง และ (5)ความพงพอใจในชวต และรวบรวมขอมลเชงคณภาพเกยวกบกระบวนการพฒนาสขภาวะจตวญญาณจากกจกรรมสะทอนคด สมมตฐานการวจย

1. คะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาลกลมทไดรบโปรแกรมจตตปญญาศกษาหลงไดรบโปรแกรมสงกวากอนไดรบโปรแกรม

2. คะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาลกลมทไดรบโปรแกรมจตตปญญาศกษาหลงการทดลองสงกวากลมทไดรบการดแลตามปกต นยามศพท

1. โปรแกรมจตตปญญาศกษา หมายถง ชดกจกรรมทผวจยสรางขนเพอสงเสรมใหนกศกษาพยาบาลพฒนาสขภาวะจตวญญาณโดยประยกตใชแนวคดจตตปญญาศกษา ดาเนนโปรแกรมเปนกลมใหญและกลมยอย มขนตอนการดาเนนกจกรรม 4 ขนตอน ไดแก (1) ขนปรบพนฐานดวย “กจกรรมรจกเขารจกเรา” เพอใหเกดสมพนธภาพทดภายในกลม ใหความรเกยวกบสขภาพมตจตวญญาณและวธการดแลสขภาพดานจตวญญาณของตนเอง (2) ขนเตรยมความพรอมดวย “กจกรรมผอนพกตระหนกร” (3) ขนดาเนนการดวยกจกรรมสนทรยสนทนา และ (4) ขนสรปดวย “กจกรรมสะทอนคด” ซงแบงเปนการสะทอนคดในกระบวนการและการสะทอนคดออนไลนในเฟซบกกลม โดยดาเนนโปรแกรมเปนเวลา 8 สปดาห

2.สขภาวะจตวญญาณ หมายถง การรบรภาวะสขภาพดานจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล 5 ดาน ไดแก การรบรคณคา ความหมายและเปาหมายในชวต การมความเชอศรทธา และปฏบตตามหลกธรรมคาสอนของศาสนา การมปฏสมพนธระหวางตนเอง ผอน และสงแวดลอมอยางเหมาะสม การมจตขนสง และความพงพอใจในชวต

3. กระบวนการพฒนาสขภาวะจตวญญาณหมายถง กระบวนการสนบสนนใหนกศกษาพยาบาลเกดการพฒนาสขภาพดานจตวญญาณตามโปรแกรมจตตปญญาศกษา วดผลสขภาวะจตวญญาณ 5 ดาน ไดแก การรบรคณคา ความหมายและเปาหมายในชวต การมความเชอศรทธา และปฏบตตามหลกธรรมคาสอนของศาสนา การมปฏสมพนธระหวางตนเอง ผอน และสงแวดลอมอยางเหมาะสม การมจตขนสง และความพงพอใจในชวต

10

ขอบเขตการวจย

การวจยครงนเปนวจยกงทดลองเพอศกษาผลของโปรแกรมจตตปญญาศกษาตอสขภาวะ

จตวญญาณของนกศกษาพยาบาล กลมตวอยางเปนนกศกษาพยาบาลศาสตรบณฑตชนปท 3 ป

การศกษา 2558 วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน จานวน 2 แหงในภาคใตศกษาระหวางเดอน

มกราคม-กมภาพนธ พ.ศ. 2559

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. นกศกษาพยาบาลสามารถนากระบวนการพฒนาสขภาวะจตวญญาณไปใชเปนแนวทางในการสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณดวยตนเองไดอยางตอเนอง และสามารถใหการดแลผปวยดานจตวญญาณได

2. สถาบนการศกษาพยาบาลสามารถนาโปรแกรมจตตปญญาศกษาไปใชเปนแนวทางในการสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณแกนกศกษาพยาบาล เพอใหมสขภาพด สามารถเรยนและฝกปฏบตงานอยางมประสทธภาพยงขน

3. องคกรสขภาพสามารถนาโปรแกรมจตตปญญาศกษาไปประยกตใชในการสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณในวยผใหญตอนตนกลมอน ๆ ได

11

บทท 2 วรรณคดทเกยวของ

การวจยครงนเปนการศกษาผลของโปรแกรมจตตปญญาศกษาตอสขภาวะจตวญญาณของ

นกศกษาพยาบาล โดยผวจยไดศกษาวรรณคดทเกยวของในประเดนตางๆ ดงน 1. แนวคดสขภาวะจตวญญาณ

1.1 ความหมายของสขภาวะจตวญญาณ 1.2 พฒนาการของสขภาพดานจตวญญาณ 1.3 ความสาคญของสขภาวะจตวญญาณ 1.4 การประเมนสขภาวะจตวญญาณ

2. การสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณสาหรบนกศกษาพยาบาล 2.1 สถานการณสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล 2.2 ปจจยทมผลตอสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล 2.3 การสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณสาหรบนกศกษาพยาบาลและหลกฐานเชง

ประจกษ 2.4 อปสรรคในการสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล

3. แนวคดจตตปญญาศกษา 3.1 ความหมาย 3.2 ปรชญาพนฐาน 3.3 จดมงหมาย 3.4 กระบวนการเรยนร 3.5 หลกการพนฐาน 3.6 การประยกตใชแนวคดจตตปญญาศกษากบการสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณ 3.7 การประเมนผลจตตปญญาศกษา

4. โปรแกรมจตตปญญาศกษาสาหรบนกศกษาพยาบาล 5. สรปการทบทวนวรรณคดทเกยวของ

12

แนวคดสขภาวะจตวญญาณ

จตวญญาณเปนสงสาคญของทกชวต บคคลทกคนมจตวญญาณและตองการพฒนาสขภาวะจตวญญาณเชนเดยวกบสขภาพในดานอน ๆ และการพฒนาทกษะดานจตวญญาณควรกระทาไปพรอม ๆ กบการพฒนาสขภาพดานอนๆ เมอบคคลมสขภาวะจตวญญาณยอมนาไปสการดแลและชวยเหลอบคคลอนและสงคมได (ทศนย, 2552) อยางไรกตาม บคคลแตละคนอาจรบรและใหความหมายของสขภาวะจตวญญาณทแตกตางกน เพราะเปนประสบการณทมความเฉพาะของบคคลซงยากทจะอธบาย ผวจยจงขอนาเสนอผลการทบทวนวรรณกรรม ดงน

ความหมายของสขภาวะจตวญญาณ

สขภาวะจตวญญาณ (spiritual well-being) เปนภาวะทบคคลไดรบการตอบสนองดานจตวญญาณอยางเพยงพอ ทาใหมภาวะจตใจทสงบสขจากภายใน (Balthip, 2010) และเกดความสขอยางแทจรง (ประเวศ, 2544) และจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบมตจตวญญาณในบรบทสงคมและวฒนธรรมของประเทศตะวนตกและประเทศไทย พบวา แนวคดสขภาวะจตวญญาณในประเทศไทยและตะวนตกมความคลายคลงกนในลกษณะทบคคลมจตใจเปนสข สงบ เขาใจความหมาย และเปาหมายของชวต มความเชอศรทธาในศาสนา หรอมสงยดเหนยวจตใจ ซงสามารถสรปความหมายของสขภาวะจตวญญาณได ดงน

สขภาวะจตวญญาณ หมายถง ภาวะทบคคลรบรถงคณคา ความหมายและเปาหมายในชวต มปฏสมพนธระหวางตนเอง ผอน และสงแวดลอมอยางเหมาะสม มความเชอ ศรทธา และปฏบตตามหลกธรรมคาสอนของศาสนา มจตขนสง ไดแก การเสยสละ มเมตตา กรณา ทาประโยชนตอผอน ไมเหนแกประโยชนสวนตน กตญญตอผมพระคณ สามารถฝกจตใหมสตและสมาธ มภาวะจตทรตนและเบกบานกบการทาหนาท มความพงพอใจในชวต และยอมรบเหตการณทเกดขนในชวตได โดยมรายละเอยด ดงน

1. การรบรคณคา ความหมาย และเปาหมายในชวต (ขวญตาและกตตกร, 2556; ปารชาต, 2556; ทศนย, 2552; อวยพรและคณะ, 2553; Carson & Green, 1992; Paloutzian & Ellison, 1982; Landis, 1996) เมอจตไดรบการพฒนาใหรบรและเขาใจในคณคาและความหมายของการมชวตอย สงผลใหเกดความตระหนกรตอคณคาและความหมายในการดารงอยของตนเอง ผอน และทกสงรอบตว (ทศนย, 2552) บคคลจะเกดความสข มความสมดลระหวางคณคาในชวต เปาหมายในชวต ความเชอ และสมพนธภาพระหวางตนเองและผอน มความรบผดชอบตอชวตตนเอง (Hungelmann, Kenkel-Rossi, Klassen, & Stollenwerk, 1987)

13

2. การมปฏสมพนธระหวางตนเอง ผอน และสงแวดลอมอยางเหมาะสมประกอบดวย 2 ทศทาง คอ แนวตงและแนวนอน โดยแนวตงเปนความสมพนธทเกยวของกบความเชอ ศาสนา และสงเหนอธรรมชาต และแนวราบเปนความสมพนธระหวางตนเอง ผอน และสงแวดลอม เกยวของกบความตระหนกรในตนเอง ความรก ความศรทธา การใหอภย การมความหวง และกาลงใจในการดาเนนชวต (ปารชาต, 2556; อวยพรและคณะ, 2553; Hungelmann et al., 1987) รวมทงการใหคณคาและทานบารงสมพนธภาพกบผอน ทาใหรสกถงความกลมกลนระหวางตนเอง ผอน ธรรมชาตและสงเหนอธรรมชาต (Hungelmann et al., 1987)

3. ความเชอ ศรทธา และปฏบตตามคาสอนในศาสนา รวมทงการมสงยดเหนยวจตใจอาจเปนศาสนา ศาสดา พระเจา หรอสงทมอานาจนอกเหนอตนเอง (ขวญตาและกตตกร, 2556; ประเวศ, 2544; ทศนย, 2552; อวยพรและคณะ, 2553; Hungelmann et al., 1987; Landis, 1996) ซงเมอจตใจของบคคลไดสมผสกบสงทยดมนและเคารพสงสดและปฏบตตามสงน น ทาใหรสกถงความกลมกลนของสวนลกภายในจตใจตอสงทยดมนนน (ปารชาต, 2556; Carson & Green, 1992) และการมศาสนาเปนทยดเหนยวจตใจ มหลกธรรมคาสอนของศาสนาเปนเครองชแนวทางปฏบตในการดาเนนชวต ทาใหเกดความสงบ คลายความทกข มความเขาใจชวตหรอโลกตามความเปนจรง มความเขมแขงในการเผชญภาวะวกฤตในชวต ใชชวตอยางมสตและรคณคา (Wong, Rew, & Slaikeu, 2006)

4. การมจตขนสง คอ จตทลดความเหนแกตว มความรก เมตตา กรณา แบงปน เกอกลตอเพอนมนษยและสงอน มงกตญญรคณบคคล ธรรมชาตและสงแวดลอม เสยสละ ไมเหนแกประโยชนสวนตน ทาความดหรอประโยชนเพอผอน สงอนและสงรอบตว และจตมความรตนและเบกบานกบการทาหนาท เปนจตทมความสข สงบ มสต สมาธ ทาใหเกดความสขทประณตลกซง (ประเวศ, 2544; ทศนย, 2552)

5. ความพงพอใจในชวต เปนภาวะทบคคลเขาใจธรรมชาตของชวต รสกภาคภมใจและพงพอใจในสภาพความเปนจรงของชวตตนเอง มความพงพอใจในเปาหมายและการปฏบตเพอไปสเปาหมายทวางไว พงพอใจในความสมพนธกบบคคลอนๆ ธรรมชาต และสงนอกเหนอตนเอง สามารถทาใจยอมรบตอสถานการณในชวตทเกดขนได (ทศนย, 2552; พชนและมารสา, 2552; อวยพรและคณะ, 2553; Hungelmann et al., 1987; Paloutzian & Ellison , 1982; Landis, 1996) ทาใหบคคลสามารถเขาถงความจรง ความด และความงดงามของทกสงรอบตวได (ทศนย, 2552)

14

พฒนาการของสขภาพดานจตวญญาณ

พฒนาการหรอการเจรญเตบโตดานจตวญญาณอาจกลาวไดวาเปนไปในทศทางเดยวกบพฒนาการดานจตใจ เพราะจตวญญาณทาหนาทควบคมจตใจสงผลตอการแสดงออกถงความรสกนกคดหรออารมณของบคคล เปนตวกาหนดแบบแผนการดาเนนชวตของบคคล และเปนตวกลางประสานเชอมโยงความเปนองครวมของกาย จต และสงคมของบคคลใหสอดประสานเปนหนงเดยวกนทงในระดบบคคลและชมชน (ประเวศ, 2544) จากการทบทวนวรรณกรรม พบวา พฒนาการของสขภาพดานจตวญญาณเปนการเปลยนแปลงพนฐานในระดบจตวญญาณของบคคล (Pargament, 2007) เกยวกบการใหความหมายเกยวกบตวเอง การมชวตอย เปาหมายในชวต และความเขาใจในพระเจา หรอสงศกดสทธ หรอศาสนาทตนนบถอ (Paloutzian, 2005) แสดงใหเหนจากการทบคคลมความมงมนพยายามสรางสรรคสงใหมหรอเปลยนแปลงตวเองไปสรปแบบใหม (Pargament, 2007)

ประเทศตะวนออกและประเทศตะวนตกใหความหมายของพฒนาการดานจตวญญาณ แตกตางกน กลาวคอ ประเทศตะวนออกใหความหมายของพฒนาการดานจตวญญาณเกยวกบการมปญญา รเหนธรรมชาตตามความเปนจรง และลดความเหนแกตวลง (ประเวศ ,2550) สวนประเทศตะวนตกใหความหมายในลกษณะกระบวนการทเกดขนอยางตอเนองตลอดชวงชวตของมนษย แบงไดเปน 2 กระบวนการ ไดแก 1) กระบวนการในแนวราบ (the horizontal process) คอ การทบคคลตระหนกทจะใหคณคากบความสมพนธระหวางบคคลกบตนเอง กบบคคลอน และกบธรรมชาต ซงอยในระดบทสามารถรบรไดโดยผานความเชอของบคคล คานยม วถชวต ปฏสมพนธระหวางตนเอง ผอน และสงแวดลอม และ 2) กระบวนการในแนวตง (the vertical process) คอ การกระทาของบคคลเพอใหมความสมพนธทใกลชดกบสงสงสด สงทอยเหนอธรรมชาต หรอพระเจา ซงเปนสงเฉพาะบคคล จตวญญาณอาจอยในรปของความสมพนธกบศลปะ ดนตร และอาจจะไมมความสมพนธกบพระเจาเลยกได แตเปนสงทบคคลถอวาเปนสงสงสดหรอสาคญทสดในชวต เปนเปาหมายของชวตทงทรตวหรอไมรตว และสงทสงสดนนจะเปนแรงจงใจใหวถชวตของบคคลเตมไปดวยความหมาย ความตองการและความปรารถนา (Carson, 1989; ปารชาต, 2556; ขวญตาและกตตกร, 2556)

ทงน สามารถแบงระดบของสขภาพมตจตวญญาณออกเปน 3 ระดบ ดงน 1. ภาวะจตวญญาณทดหรอสขภาวะจตวญญาณ (spiritual health/ spiritual well-being)

เปนภาวะทบคคลไดรบการตอบสนองดานจตวญญาณอยางเพยงพอ แสดงออกโดยการเปนผมความหวง กาลงใจ สามารถคนหาความหมายและเปาหมายในชวตของตนเองได ตระหนกในคณคา

15

ของตนเอง เมอบคคลมสขภาวะจตวญญาณจะนาไปสการดแลสขภาพของตนเองในมตอน ๆ และขยายการดแลไปสบคคล ครอบครว ชมชน และสงคมได (ประเวศ; 2544)

2. ภาวะบกพรองดานจตวญญาณ (spiritual need deficit) หรอภาวะทไดรบการตอบสนองความตองการดานจตวญญาณไมเพยงพอทาใหบคคลนนแสดงออกถงความอยากได อยากม อยากเปน ไมรจกพอ แสวงหาการเตมเตมจากคนรอบขาง เหนแกตว (ชยวฒน, 2557) หากไดรบการตอบสนองไมเพยงพอมาก ๆ อาจทมเททกสงทกอยางเพอใหไดสงน นมา หรอมงสนใจปฏบตกจกรรมทางศาสนา หรอในทางตรงขามอาจเมนเฉยตอศาสนาและสงศกดสทธ (อวยพรและคณะ, 2553)

3. ภาวะบบคนทางจตวญญาณ (spiritual illness/ spiritual distress) หรอภาวะทมความเจบปวยดานจตวญญาณ เปนภาวะทบคคลไมไดรบการตอบสนองดานจตวญญาณเลยหรอไดรบแตไมเพยงพออยางมาก ทาใหบคคลนนจะไมพบความสขอยางแทจรง ขาดความสมบรณในตนเอง มความรสกบกพรอง ขาดสงยดเหนยวของจตใจ รสกสนหวง ทอแท ขาดขวญและกาลงใจทจะดาเนนชวตตอไป และมกปรากฏอาการทางกายรวมดวย เชน เบออาหาร คลนไสอาเจยน ปวดศรษะ นอนไมหลบ ฝนราย และมพฤตกรรมแสดงออกหลายแบบ เชน กาวราว แยกตว ซมเศรา แสวงหาพธกรรมทางศาสนา หรอไสยศาสตรอยางคลงไคล หรอตดขาดจากกจกรรมทางศาสนาทเคยปฏบต สาเหตททาใหบคคลเสยสมดลทางจตวญญาณได เชน การเผชญกบความเจบปวย ความทกขทรมานจากความเจบปวย ความไมสขสบาย ความทกขทรมานใจ ผดหวงในชวตและสถานการณตงเครยด (ปารชาตอางตามอวยพร, 2533)

ความสาคญของสขภาวะจตวญญาณ

สขภาพของบคคลเปนผลรวมของการผสมผสานในมตกาย จต สงคม และจตวญญาณ ซงไมสามารถแยกออกจากกนได โดยจตวญญาณเปนมตทอยเหนอสดของทกมตทาหนาทควบคมมตอนๆ และวชาชพพยาบาลนบไดวาเปนผนาดานการดแลบคคลในมตจตวญญาณ (ทศนย, 2552) ผวจยไดทบทวนความสาคญของสขภาวะจตวญญาณตอนกศกษาพยาบาล พบวาสขภาวะจตวญญาณมความสาคญตอนกศกษาพยาบาลใน 2 ลกษณะ ดงน

1. ความสาคญในระดบปจเจกบคคล สขภาวะจตวญญาณมความสาคญในฐานะเปนปจเจกบคคล กลาวคอ จตวญญาณม

หนาทเชอมโยงความเปนองครวมของทางกาย จต และสงคมของบคคลใหสอดประสานเปนหนงเดยวกนและปรบตวประสานกนอยางครอบคลม ครบถวน ทงในระดบบคคลและชมชน (ประเวศ, 2547) บงบอกความเปนตวตนของบคคลในสวนทลกทสด ซงเปนสวนทเฉพาะเจาะจงและเปน

16

เอกลกษณสวนตวในดานความคด ความรสก การตดสนใจ ทาใหบคคลมเหตผลและรจกควบคมอารมณ และสงผลตอการกระทา ความรสก ความคดและสมพนธภาพกบบคคลอน (ปารชาต, 2556; Carson, 1989) มหนาทควบคมบคคลใหดาเนนชวตอยางรอบคอบ ตระหนกในคณคาของตนเอง (พชนและมารสา, 2552) และคนพบความสขทแทจรงไดแมวาสขภาพมตอนๆ จะบกพรอง (ประเวศ, 2544) อกทงเปนแรงจงใจใหบคคลเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพไปในทางทดขน (ปารชาต, 2556) และเปนแหลงของความหวงทชวยใหบคคลคนหาคณคาหรอเปาหมายสงสดของชวต (Carson, 1989) สงผลใหมพลงใจทเขมแขง สามารถเผชญกบปญหา อปสรรค ความยากลาบาก และความยงยากของชวต ปรบตวตอภาวะวกฤตในชวต และสามารถดาเนนชวตไดอยางมความสข (อรญญาและคณะ, 2557; Ross, 1997)

นอกจากน สขภาวะจตวญญาณยงเปนแหลงพลงททาใหบคคลสมผสความงดงาม ความด และความจรงตามธรรมชาต เกดความตระหนกในคณคาทแทจรงหรอบทบาทของตนในฐานะทเปนสวนหนงของครอบครว ชมชน สงคม สงแวดลอม หรอธรรมชาตทอยรอบตว เกดเปนแรงจงใจใหบคคลมปฏสมพนธตอเพอนมนษย สตว และสงแวดลอมดวยความเกอกลหรอเมตตาตอกน รจกมอบและรบความรกตอกน และพงพอใจในธรรมชาตและสงแวดลอมรอบตว (ทศนย, 2552) ทงน เมอบคคลมสขภาวะจตวญญาณจะนาไปสการดแลสขภาพของตนเองในมตอนๆ ขยายการดแลไปสบคคล ครอบครว ชมชน และสงคมได (ประเวศ, 2547)

2. ความสาคญตอวชาชพพยาบาล การดแลผปวยในมตจตวญญาณเปนบทบาทพยาบาลทไมสามารถแยกออกมาจากการ

ดแลในมตอนได แตเนองจากมตจตวญญาณมลกษณะเปนนามธรรม ยากทจะอธบายหรอพสจนใหเหนไดชดเจนเหมอนมตอน จงเปนผลใหบคลากรพยาบาลมองขามความสาคญของมตจตวญญาณไปแมวากจกรรมการพยาบาลมตจตวญญาณจะเปนศลปะการพยาบาลทมคณคา (ทศนย, 2552) นกศกษาพยาบาลซงกาลงกาวเขาสวชาชพพยาบาลในอนาคตจงควรมสขภาวะจตวญญาณและทกษะการดแลสขภาวะจตวญญาณเพอใหสามารถดแลผปวยไดอยางเปนองครวมโดยเฉพาะมตจตวญญาณไดด ดงการศกษาของนาดและรดา (Nardi & Rooda, 2011) พบวา นกศกษาพยาบาลทไดรบการฝกทกษะการดแลดานจตวญญาณจะมความตระหนกรถงความตองการดานจตวญญาณของผปวย ทาใหเปนผทมสขภาวะจตวญญาณและพรอมจะดแลผปวยในดานจตวญญาณไดด

ดงนน การสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณใหแกนกศกษาพยาบาลจงเปนสงสาคญทสถาบนการศกษาพยาบาลควรคานงถงเพอใหนกศกษาเกดสขภาวะจตวญญาณและนาสการใหบรการดานจตวญญาณแกผปวยไดดดวย

17

การประเมนสขภาวะจตวญญาณ

จตวญญาณเปนพลวตร ไมหยดนง มการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา การประเมนสขภาวะจตวญญาณจงตองกระทาอยางตอเนองเชนเดยวกบดานรางกาย จตใจ และสงคม (ทศนย, 2552) ทงนสามารถแบงการประเมนสขภาวะจตวญญาณไดเปน 2 ประเภท ดงน

1. การประเมนสขภาวะจตวญญาณในเชงปรมาณ ไดมผพฒนาเครองมอผานกระบวนการศกษาวจยและทดสอบคณภาพดวยกระบวนการทางสถต ดงน

1.1 ฮนเกลแมนและคณะ (Hungelman et al., 1987) ไดพฒนาเครองมอตรวจสอบสขภาวะทางจตวญญาณของบคคล เรยกวา The JAREL Spiritual Well-Being Scale หรอ แบบวดสขภาวะทางจตวญญาณของ JAREL ประกอบดวย 3 มต คอ ความศรทธาและความเชอ ชวตและความรบผดชอบตอตนเอง และความพงพอใจในชวต หากคะแนนรวมระดบสง หมายถง การมความผาสกทางจตวญญาณ และคะแนนรวมระดบตา หมายถง การมความทกขทรมานทางจตวญญาณ ซงผพฒนาเครองมอนไดเสนอแนะไววาไมเหมาะสมในการนาไปประประเมนผปวยในภาวะวกฤตหรอเจบปวยเฉยบพลนทงดานรางกายและจตใจ

1.2 ปารชาต (2556) ไดนาแบบวดสขภาวะทางจตวญญาณของ JAREL มาพฒนาเปนเครองมอประเมนสขภาวะทางจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล ขอคาถามแบบเลอกตอบเปนมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบของลเคอรท (Likert rating scale) ประกอบดวย 3 ดาน คอ ดานความศรทธาและความเชอ ดานความรบผดชอบตอตนเอง และดานความพงพอใจในชวต จานวน 57 ขอ มคาความเชอมนของเครองมอเทากบ .88

1.3 พอลลทเซยนและเอลลสน (Paloutzian & Ellison, 1982) พฒนาแบบวดความผาสกทางจตวญญาณเกยวกบความเชอเรองความผาสกทางจตวญญาณ 2 ประเดน คอ ความผาสกทางจตวญญาณในดานสงทเปนอยและในดานความศรทธายดมนในศาสนา มขอคาถามเปนเชงบวกและเชงลบ คะแนนรวมแบงเปน 3 ระดบ คอ มความผาสกทางจตวญญาณในระดบตา ปานกลาง และสง

2. การประเมนสขภาวะจตวญญาณในเชงคณภาพ 2.1 ขวญตาและกตตกร (2556) พฒนาแบบประเมนสขภาวะทางจตวญญาณเชงคณภาพ

ทสอดคลองกบบรบทของสงคมและวฒนธรรมไทยเพอคดกรองสขภาวะทางจตวญญาณเบองตนในผทมภาวะสขภาพปกตและอยในชมชนทมการจดต งโรงแยกกาซธรรมชาต ซงสามารถใหแนวทางแกผบาบด ผดแลหรอตวบคคลสามารถใชประเมนสขภาวะทางจตวญญาณในเบองตนเพอสงเสรมสขภาวะทางจตวญญาณ ท งน ผพฒนาไดเสนอแนะใหปรบแนวคาถามไดตามความเหมาะสมและภมหลงทางสงคมวฒนธรรมของผไดรบการประเมนและควรใชการสงเกตรวมดวย โดยอาจจะเปนการกาหนดสถานการณขนและใหเลอกตอบในคาตอบทไดกาหนดให

18

2.2 ปารชาต (2556) ไดพฒนาแบบสมภาษณประวตทางจตวญญาณ (interview guildline) ในการประเมนสขภาวะทางจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล โดยใชวธประวตชวต (Life history approach) เนนขอมลบรบททางสงคมรวมกบขอมลบคคลทมผลตอการแสดงพฤตกรรมตาง ๆ เปนแบบสมภาษณทมโครงสรางและเจาะลกตามประเดนทกาหนดไวและใหนกศกษานกยอนหลงกลบไปในอดตของตนเอง ใชเวลาประมาณ 1 ชวโมง เรมสมภาษณจากคาถามทเปนพนฐานตงแตวยเยาวตามลาดบอาย กระตนใหนกศกษาคด ทบทวน สะทอนความรสก ความคดเหนเพอใหเกดความเขาใจเกยวกบตนเองในบรบททเปนอยในขณะนน โดยสมภาษณบรบทรวมดวย

การสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณสาหรบนกศกษาพยาบาล

นกศกษาพยาบาลในระดบปรญญาตรทศกษาวทยาลยพยาบาลในสงกดพระบรมราชชนกไดรบการกาหนดใหศกษาวชาภาคทฤษฎและภาคปฏบตตลอดหลกสตร จานวน 144 หนวยกต แบงเปนภาคทฤษฎ จานวน 116 หนวยกต และภาคปฏบต จานวน 28 หนวยกต ตลอดระยะเวลาศกษา 4 ป ลกษณะการเรยนการสอนมความแตกตางกนตามชนป เรมจากชนปท 1 เรยนวชาพนฐานทางวทยาศาสตรและวชาพนฐานการพยาบาลภาคทฤษฎ ชนปท 2 เรยนวชาพนฐานดานการพยาบาลและเรมฝกปฏบตการพยาบาลในคลนกขณะเรยนภาคเรยนท 2 หรอ 3 ชนปท 3 และชนปท 4 เรยนวชาดานการพยาบาลและฝกปฏบตการพยาบาลในโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลจงหวด โรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล โรงพยาบาลจตเวช รวมทงแหลงฝกอน ๆ ทเกยวของโดย นกศกษาจะใชเวลาสวนใหญในการฝกปฏบตการพยาบาลเพอพฒนาสการเปนพยาบาลวชาชพ (วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา, 2555) ดานความเปนอยท วไป นกศกษาตองพกภายในหอพกตลอดระยะเวลา 4 ป ซงมกฎระเบยบทเครงครดและมระบบรนพรนนองทถอปฏบตกนมานาน ซงบรบทดงกลาวขางตนอาจสงผลกระทบตอสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาได ผวจยจงทบทวนงานวจยและเอกสารทเกยวของและสรปได ดงน

สถานการณสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล

ผวจยไดทบทวนสถานการณสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาลทงในประเทศไทยและตางประเทศ ดงน

1. ระดบสขภาวะจตวญญาณ ในประเทศไทย การศกษาของปารชาต (2556) พบวานกศกษาพยาบาลชนปท 3 มสขภาวะจตวญญาณระดบสงในดานความพงพอใจในชวต ดานความรบผดชอบตอตนเอง และดานความศรทธาและความเชอตามลาดบ เชนเดยวกบการศกษาของจรญรตน, สกนตลา, และวรวรรณ (2556) พบวานกศกษาพยาบาลชนปท 2 มสขภาวะจตวญญาณระดบสงหลงเรยนวชาการสรางเสรมสขภาพและการปองกนการเจบปวย ซงอาจเปนผลจากการทหลกสตร

19

พยาบาลศาสตรมกระบวนทศนการออกแบบหลกสตรภายใตฐานคดแบบองครวมทาใหนกศกษาเกดการเปลยนแปลงพฒนาตนเองอยางเปนองครวม โดยเออตอการพฒนามตจตวญญาณ (บญทวา, 2556) อกทงลกษณะการจดการเรยนการสอนในคลนกทมการบรณาการผานประสบการณ การตดตามสนบสนน และการพฒนาเชงบวกสงผลใหนกศกษาเกดการตระหนกรเขาใจตนเอง เหนใจผปวย เกดความสขจากกระบวนการเรยนรเชงบวก มองเหนคณคาและรสกภาคภมใจตอวชาชพพยาบาล (สายฝนและอบญรตน, 2556) และประสบการณทนกศกษาไดรบขณะเรยนและฝกปฏบตงานในระดบทสงขนไปตามลาดบชนป (Chandler et al., 1992) โดยเฉพาะการฝกปฏบตงานในสถานการณจรงทาใหนกศกษาสามารถบรณาการความรจากในตาราสชวตจรง มปฏสมพนธกบบคคลรอบขาง เกดความเขาใจตนเองและผ อน ไดเรยนรและสะทอนคดเพอการปรบปรงเปลยนแปลงตนเองไปในแนวทางทดขน (บญทวา, 2556) ซงสงเหลานเออใหนกศกษาเกดการพฒนามตจตวญญาณสงขนได

2. การตระหนกรในมตจตวญญาณ ในตางประเทศ พบวานกศกษาตระหนกรในจตวญญาณระดบสง ประเดนทรบรสงสด คอ จตวญญาณเปนสงทสาคญทสดของการเปนมนษย และหากปราศจากจตวญญาณบคคลนนจะขาดความสมบรณหรอขาดความเปนองครวม (Tiew et al., 2012) สวนในประเทศไทย การศกษาของสรย (2551) พบวา นกศกษาชนปท 1 สวนใหญไมเขาใจวามตจตวญญาณมความสาคญตอสขภาพอยางไรและควรดแลจตวญญาณของตนเองอยางไรบาง รวมทงยงมมมมองดานสขภาพเพยงวาเมอบคคลไมเจบปวย และการออกกาลงกายเปนประจา คอ การมสขภาพด จงเปนผลใหนกศกษามงดแลสขภาพเปนบางมต สวนมากเปนการดแลดานรางกาย และจตใจ จตวญญาณจงเปนมตสขภาพทนกศกษาสรางเสรมสขภาพตนเองนอยทสด นอกจากน นกศกษามกแสวงหาความสขจากปจจยภายนอกมากกวาภายในจตใจตนเอง (นสรา, พเยาว, สจรา, จราภรณ, และนยนา, 2549)

3. พฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานจตวญญาณ ในตางประเทศ พบวานกศกษามพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานจตวญญาณระดบปานกลาง โดยเกยวของกบการมความเชอในความหมายของชวต การใสใจในมตรภาพและมสมพนธภาพทดในครอบครวและกบผอน (Tiew et al., 2012) อาจเนองจากเหตผล 3 ประการ กลาวคอ (1) นกศกษามบทบาทการฝกปฏบตงานในลกษณะทมดแลผปวยซงตองพฒนาปฏสมพนธทดภายในทมและประสบกบความทกขทรมานของผปวย ทาใหเกดความเขาใจในความจรงของชวต (Hsiao et al., 2010) (2) นกศกษาเปนวยรนตอนปลายทพฒนาเขาสวยผใหญตอนตน ซงมพฒนาการดานจตสงคมในลกษณะทมการปรบตนเองใหเขากบบคคลอนและสงแวดลอมเพอใหเกดความใกลชดและเกดสมพนธภาพทด อกทง จตวญญาณของนกศกษาจงเปนไปในลกษณะการมปฏสมพนธกบผอนและการสรางเครอขายทางสงคม (Hsiao et al., 2009)

20

และ (3) ประเทศตะวนตกไดพฒนาองคความร ขบเคลอนการพยาบาลองครวมโดยเฉพาะมตจตวญญาณอยางเปนระบบและมรปแบบชดเจน รวมทงมการตดตามผลเปนระบบ ทาใหนกศกษาไดเรยนรและฝกทกษะดานจตวญญาณ สามารถนาความรไปใชสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณของตนเอง มทศนคตทดในดานจตวญญาณ และใหการดแลผปวยดานจตวญญาณได (Downey, 2007) ขณะทการจดการศกษาพยาบาลดานจตวญญาณในประเทศไทยยงไมมระบบทชดเจนและขาดการศกษาทเตรยมนกศกษาพยาบาลในการดแลดานจตวญญาณอยางเพยงพอ เปนผลใหเมอนกศกษาสาเรจการศกษาเปนพยาบาลวชาชพจงประสบปญหาการใหการพยาบาลองครวมหลายประการ เชน ขาดความเขาใจในแนวคดเกยวกบองครวมและจตวญญาณ (อไรและวารรตน, 2555)

4. ปญหาทเกดจากการพฒนาดานจตวญญาณทไมเพยงพอ แมวาสถาบนการศกษาพยาบาลทงในประเทศไทยและตางประเทศจะมกระบวนการพฒนานกศกษาดานจตวญญาณทงโดยตรงและโดยอออม แตคาดการณไดวาไมเพยงพอ ประจกษชดจากรายงานการศกษาสถานการณสขภาพในนกศกษาพยาบาลทผานมา พบวานกศกษามภาวะกดดนดานจตใจ ภาวะซมเศรา (Ratanasiripong, Wang, & Chin, 2011) ภาวะเครยดระดบปานกลางถงสง ภาวะวตกกงวล หงดหงด เบอหนาย ไมอยากทาอะไร เหงา สบสนวนวาย และกลมใจวตกกงวลไปทกเรอง (ปวดา และคณะ, 2554; มณ, 2554; มสลนท, 2550; สนทรา, 2556; Altiok, & Ustun, 2013; Bryer et al., 2013; Edwards et al., 2010) โดยเฉพาะนกศกษาชนปท 3 พบวา มความเครยดสงกวาชนปอนๆ (จราภรณและนยนา, 2550) และมวธการเผชญความเครยดโดยการแกไขปญหานอยกวาชนปท 2 และชนปท 4 (ชทมาและคณะ, 2555) ซงเปนผลมาจากบรบทการเรยนและการฝกปฏบตงานทหนกรวมทงปจจยสวนบคคล เชน การกลวความลมเหลว การจดการเวลาของตนเองไมด (Wolf et al., 2014) การขาดความร และทกษะในการฝกปฏบตการพยาบาล มปญหาสขภาพ (มณฑาและสภาพ, 2552) และปจจยระหวางบคคล ไดแก สมพนธภาพและการสอสารทไมดระหวางนกศกษากบพยาบาลประจาการ ลกษณะการนเทศงานของอาจารย (มณฑา และสภาพ, 2552; Wolf et al., 2014) และปจจยภายนอก ไดแก สงแวดลอมบนหอผปวย การจดการเรยนการสอน (มณฑาและสภาพ, 2552)

ทามกลางภาวะความเครยด พบวานกศกษามวธเผชญความเครยดอยางหลากหลาย ซงลวนเปนวธการทมงแกไขทงอารมณและสาเหตของปญหา เชน การเผชญหนากบปญหาโดยอภปรายปญหารวมกบผอน การใชประสบการณในอดตมาพจารณาหาทางออกของปญหา การบรรเทาความรสกเครยดโดยการหายใจเขาออกลกๆ การปรบเปลยนความคดโดยลดความหวง การตงเปาหมายทเปนจรง การคดแงบวก การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากเพอนและครอบครว (ชทมาและคณะ, 2555; มณฑาและสภาพ, 2552; Wolf et al., 2014) วธการเหลานลวนไดผลในชวงสนๆ แตปญหายงคงอย คอ นกศกษายงมความเครยดและมการเจบปวยทางกายทสมพนธกบจตใจ

21

และอารมณจากการปรบตวหรอเผชญกบความเครยด ไดแก หวด ปวดศรษะ ปวดเมอยตามตว (มณ, 2554) เปนลม ปวดทอง มอาการหายใจถลก (Hyperventilation) (รตตยาและคณะ, 2553) เพราะนกศกษายงคงเผชญกบบรบทการเรยนการสอนตามทหลกสตรกาหนดอย หากอาการเหลานเปนอยเปนเวลานานอาจสงผลใหขาดความสมดลดานจตใจและอารมณจนอาจเกดปญหาสขภาพจตกระทบตอสขภาพโดยรวม ความสามารถในการเรยนและการดแลสขภาพของนกศกษาได (Chunping et al., 2014) และอาจเกดภาวะบบคนทางจตวญญาณหรอภาวะเจบปวยทางจตวญญาณ ซงหากนกศกษาไดรบการพฒนาใหเกดสขภาวะจตวญญาณอยางเพยงพอ จะสงผลใหนกศกษารบรเหตการณชวตในทางลบนอยลง มความเชอมนวาตนจะสามารถรบมอกบเหตการณทตองเผชญหนาได สามารถหาวธการจดการแกไขปญหาทเกดขนได ยอมรบผลลพธทเกดขนและมความคบของใจนอยลง (อรญญาและคณะ, 2557)

ดงนน การสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณใหแกนกศกษาพยาบาลจงมความสาคญในลกษณะทชวยเพมภมคมกนตอการเผชญเหตการณชวตในทางลบ สงผลใหนกศกษามทกษะการเผชญปญหา เกดการยอมรบและปรบตว และใชชวตอยางมความสขได

ปจจยทมผลตอสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล

ผวจยไดทบทวนวรรณกรรมเกยวกบปจจยทมผลตอสขภาวะจตวญญาณของนกศกษา

พยาบาล สามารถสรปได ดงน

1. ปจจยสวนบคคล 1.1 เพศ นกศกษาเพศหญงมสขภาวะจตวญญาณสงกวาเพศชาย (Hsiao et al., 2010) โดย

จาฟารและคณะ (Jafari et al., 2010) พบวา นกศกษาเพศหญงมสขภาวะจตวญญาณสงกวาเพศชายเนองจากเพศหญงเปนเพศทอยรวมกนเปนสงคมมากกวาเพศชาย มบทบาททถกคาดหวงจากคนในสงคม มประสบการณชวตทแตกตางและมวธเผชญความเครยดดกวาเพศชายจงเปนผลใหมสขภาวะจตวญญาณสงกวาเพศชาย

1.2 อาย มความสมพนธทางบวกตอสขภาวะจตวญญาณ นกศกษาพยาบาลหลกสตรตอเนอง 2 ป ซงมอายมากกวาพบวามสขภาวะจตวญญาณสงกวานกศกษาพยาบาลหลกสตรปกตซงมอายนอยกวา ทงน อายชใหเหนถงการเตบโตภายในของบคคลทสามารถเผชญและแกไขปญหาหรอเหตการณวกฤตในชวตไดด รวมทงสามารถสรางแรงบนดาลใจของตนเองและขยายไปสผอนได (Hsiao et al., 2010)

1.3 ระดบการศกษา นกศกษาในชนปทสงกวามสขภาวะจตวญญาณสงกวานกศกษาในชนปทตากวา เพราะการไดเผชญกบความเปนจรงในชวตขณะฝกปฏบตงานในสถานการณจรงทา

22

ใหนกศกษาเกดความตระหนกรในตนเอง (Hsiao et al., 2010) และการอยในชวงเปลยนผานจากวยรนสวยผใหญตอนตนซงมความตองการพฒนาจตวญญาณเกยวกบการเขาใจตนเอง ใหความสาคญกบสมพนธภาพระหวางบคคล ความสมพนธกบสงสงสดทอยนอกเหนอตน เชน พระเจา เปนผลใหนกศกษาพยายามเขาใจ เรยนร และยอมรบในตนเอง มความสนใจสงคม และความจรงในชวตวาเกดมาเพออะไร จงสงผลใหจตวญญาณเตบโตขนได (Carson, 1992)

1.4 การจดการความเครยด นกศกษาทสามารถจดการความเครยดไดอยางเหมาะสมโดยใชทงการมงแกปญหาและการผอนคลายอารมณ พบวา มแนวโนมทจะมสขภาวะจตวญญาณสง และหากนกศกษามประสบการณในอดตทสามารถเผชญและจดการปญหา อปสรรคหรอวกฤตตาง ๆ ในชวตไดด จะสงผลใหนกศกษามความเขมแขง และรสกทาทายทจะดาเนนชวตในปจจบนและอนาคตได (ปารชาต, 2556)

1.5 บคลกภาพ นกศกษาทมบคลกภาพแบบเขมแขง คอ เชอวาตนเองสามารถควบคมหรอมอทธพลอยเหนอเหตการณตาง ๆ ในชวต มความมงมนในการทางาน และเชอวาการเปลยนแปลงในชวตชวยใหเกดการพฒนาตนเอง สงผลใหนกศกษามความแขงแกรง สามารถจดการความเครยดอยางมประสทธภาพ เปลยนความเครยดใหเปนเรองทาทาย สนกสนานในการใชชวตประจาวน สรางแรงจงใจในการเรยนและพฒนาตวเองอยางตอเนองได (อมราพร, 2558) นอกจากน นกศกษาทมบคลกภาพกลาแสดงออกอยางเหมาะสม สรางสมพนธภาพกบผอนไดงาย เขาใจความแตกตางระหวางบคคล มความมงมน ทะเยอทะยาน ปรารถนาความสาเรจ มความคดสรางสรรค เปนผนา สามารถกากบตนเองได มองโลกในแงด สามารถเผชญและจดการปญหา สรางแรงจงใจใหตนเอง ปรบตวและยอมรบสงตาง ๆ ทเกดขนกบตนเองได สามารถคดพจารณาอยางรเทาทน ลกซง และไมดวนตดสน มแนวโนมเปนผมสขภาวะจตวญญาณ (ปารชาต, 2556)

1.6 การนบถอศาสนา ศาสนาสงผลตอสขภาวะจตวญญาณ ดงการศกษาในประเทศอหราน พบวา การนบถอศาสนามผลใหนกศกษาพยาบาลมสขภาวะจตวญญาณสงขน เนองจากการนบถอและปฏบตตามศาสนกจอยางเครงครดทาใหนกศกษารบรถงความรกและการคมครองจากพระเจาจงเกดการพฒนาดานจตวญญาณทสงขน (Abbasi, Farahani-Nia, Mehrdad, Givari, & Hagnani, 2014) นอกจากน พบวาการนบถอศาสนาแบงออกเปน 2 ลกษณะ ไดแก 1) การนบถอศาสนาจากภายใน ซงหมายถงการมความเชอและปฏบตตนตามความเชอของศาสนา พฒนาตนเองใหเกดความสงบภายในจตใจ นาไปสการคนพบความหมายในชวต เกดความหวง รจกอภย ขอบคณสงทไดรบ เหนคณคาสงรอบตว และสงผลใหมพฤตกรรมทางสงคมทเหมาะสมและมสขภาวะจตวญญาณสงขน และ 2) การนบถอศาสนาจากภายนอก หมายถง การนบถอศาสนาโดยตองการผลประโยชนของศาสนา เชน การพงพาโชคชะตา การออนวอนสงศกดสทธ จะนาไปสการไม

23

พยายามแกไขปญหาดวยตนเอง เกดความเครยด กดดน ไมพอใจในตนเอง ไมเหนคณคา ไมเชอมนในสมรรถนะของตน ทาใหปรบตวไดยาก ไมเกดความสขสงบในใจ ซงการนบถอศาสนาจากภายนอกมอทธพลทางลบกบสขภาวะจตวญญาณ และผทนบถอศาสนาจากภายนอกมแนวโนมจะมสขภาวะจตวญญาณตากวาผนบถอศาสนาจากภายใน (อรญญาและคณะ, 2557; Hsiao et al., 2010) ท งน นกศกษาทมความศรทธาในศาสนาและมประสบการณนาคาสอนตาง ๆ มาปฏบตในชวตประจาวน จะทาใหเปนผทมความสมพนธภาพทดกบผอน ดาเนนชวตอยในสงคมไดอยางมความสงบสข สามารถฝกจตใหสงบ และใหการดแลผอนได (ปารชาต, 2556)

1.7 ความเชอ เปนแนวทางหลกทนกศกษาใชตดสนใจในการดาเนนชวต การทนกศกษาเชอวาจตวญญาณ คอ การกระทาสงทด การไดดแลหรอชวยเหลอผอน การยอมรบในการเปลยนแปลงของชวต การขอพรจากศาสดาในศาสนาทตนนบถอ การคดเชงบวก และการทาความเขาใจความหมายและคณคาของชวต สงผลใหนกศกษามสขภาวะจตวญญาณทดขน (Cavendish et al., 2001)

1.8 ความรสกมคณคาในตนเอง เมอนกศกษารบรวาตนเองมประโยชนตอครอบครวและผอน เปนคนทนานบถอ รสกเชอมนในตนเองทาใหนกศกษารสกเปนสขและมความพงพอใจในตนเอง (ณภทรารตน, มณ, และพรรณวด, 2556) รวมทงการรบรถงการเปนสวนหนงของสงคม ครอบครว เพอน หรอกลมตาง ๆ และมโอกาสทากจกรรมทสรางสรรค จะทาใหนกศกษาตระหนกในศกยภาพของตน แสดงออกโดยการรกตวเอง ยดมนในความรก ความกลมเกลยวกบผอนหรอหมคณะ (ปารชาต, 2556)

1.9 การสรางแรงจงใจภายในตนเอง แรงจงใจภายในตนเองเปนสงเหนยวนาใหเกดสงทปรารถนา บคคลจะใชจตวญญาณกระตนใหเกดแรงจงใจเพอกาวสความสาเรจ เมอมแรงจงใจเกดขนยอมสงผลใหมการพฒนาจตวญญาณดานการคนหาความหมายและเปาหมายของชวตพฒนาขนดวย (Cavendish et al., 2001)

1.10 เหตการณในชวต การพฒนาของจตวญญาณเปนผลจากเหตการณในชวต 2 ประเภท ไดแก 1) เหตการณทเกดขนเอง อาจเปนเหตการณหรอสงตางๆทเกดขนในชวตของแตละบคคล เชน การประสบกบภาวะเจบปวย การสญเสยบคคลอนเปนทรก บคคลจะมการตอบสนองตอเหตการณนนๆ และเมอบคคลยอมรบเหตการณนนได เปดรบสงใหม และรบรวาตนเองอยเหนอทกเหตการณในชวตแสดงถงการกาวผาน การเตบโต หรอการพฒนาของจตวญญาณนามาสประสบการณททาใหบคคลเขมแขงมากขน และสามารถทาในสงทเหนอกวาเดมและเกดอสระในการตดสนใจเลอกและดาเนนชวต (Cavendish et al., 2001) และ 2) เหตการณทเกดขนจากการตงใจฝกปฏบต เชน ผทฝกสมาธ ฝกจนตนาการ ฝกควบคมการหายใจ จะเกดการตระหนกรในดานจต

24

วญญาณและมการพฒนาสขภาพจตวญญาณไดดขน (Chander et al., 2001) รวมถงการเรยนรผานประสบการณปฏบตจรงดวยตนเอง และสะทอนคดการปฏบตอยางตอเนองทาใหนกศกษาเรยนรไดเปนอยางด และเกดปญญาเขาใจความเปนจรงของชวต (ปรยาและคณะ, 2555)

1.11 รายวชาทฝกปฏบตงาน การฝกปฏบตงานสงผลใหนกศกษาเกดความเครยด (Wolf et al., 2014) และเมอเกดความเครยดจะสงผลกระทบตอสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาดวย (Jafari et al., 2010) เชน การฝกปฏบตงานในแผนกหองคลอด พบวานกศกษามความเครยดและวตกกงวลสง ซงสงผลตอการเรยนรและความมนใจในการฝกปฏบตงาน โดยสาเหตทกอใหเกดความเครยดเกยวของกบงานทไดรบมอบหมาย ความคาดหวง สมพนธภาพกบอาจารย บคลากร เพอน ลกษณะอปนสยสวนบคคล สงแวดลอม และการประเมนผลการปฏบตงาน ทงน ระดบความรนแรงของความเครยดทเกดขนในแตละบคคลจะไมเทากนขนอยกบการยอมรบและความสามารถในการปรบตวของแตละบคคลตอความเครยดทเกดขน

2. ปจจยระหวางบคคล 2.1 สมพนธภาพในครอบครว พบวามความสมพนธทางบวกกบสขภาวะจตวญญาณ

นกศกษาทอยในครอบครวทรกใครกลมเกลยวกน สมาชกในครอบครวมการศกษาและตาแหนงงานทด พบวา มสขภาวะจตวญญาณดกวานกศกษาทอยในครอบครวทมลกษณะตรงกนขาม และสมาชกในครอบครวถอเปนบคคลสาคญในชวตทมสวนสงเสรมใหจตวญญาณของนกศกษาพฒนาขน (Hsiao et al., 2010)

2.2 แรงสนบสนนทางสงคม จากการทบทวนเอกสาร พบวานกศกษาทมแหลงสนบสนนทางสงคมหลายแหลง ดงน

2.2.1 บคคลใกลชด เชน เพอนสนทและครอบครวทมสมพนธภาพใกลชดมากและใหการชวยเหลอเปนอยางดสงผลใหนกศกษามความสขมากขนและมสขภาวะจตวญญาณสงขน (นสราและคณะ, 2549) เชนเดยวกบนกศกษาทมสมพนธภาพกบรนพรนนองด พบวามความสขมากกวานกศกษาทไมมสมพนธภาพกบรนพรนนอง (อมรรตน, วภาพร, และวพร, 2554) อาจเนองจากพฒนาการของนกศกษาอยในชวงทมการเรยนรสรางสมพนธภาพกบผอนอยางแนบแนน และการมเครอขายทางสงคม (ณภทรารตนและคณะ, 2556)

2.2.2 อาจารยผสอนและนเทศงานทเปนตนแบบทด มการถายทอดความร เออใหนกศกษาใฝหาความรและประสบการณตรง คอยกระตนและใหโอกาสนกศกษาแลกเปลยนเรยนร ใหกาลงใจ รบฟงนกศกษาอยางเขาใจ ประคบประคองใหนกศกษาผานพนอปสรรคตางๆไปได มสวนพฒนาใหนกศกษามกาลงใจและมความเขมแขงภายในตนเอง (บญทวา, 2556) มแรงจงใจใน

25

การเรยน รสกสนกสนาน ลดความเครยดในการเรยนและลดพฤตกรรมทไมเหมาะสมในหองเรยนลง (อมราพร, 2558)

2.2.3 ผปวย นบเปนผสอนทกษะชวตใหแกนกศกษา ทาใหนกศกษาเรยนรความเปนไปของชวต เขาใจและยอมรบเหตการณทเกดขนในชวตไดด ขน เกดมมมองใหมเพอเปลยนแปลงภายในจตใจตนเอง (บญทวา, 2556)

2.2.4 พยาบาลทปฏบตงานในแหลงฝก นบวาเปนผทเออใหนกศกษาไดเรยนรและพฒนาตนเอง สงผลใหนกศกษาเกดการเรยนรทปลอดภย รสกไววางใจ เชอมโยงตนเองเขากบสงรอบตว เกดการเรยนรอยางเปนองครวมทไมแยกสวน เรยนรชวต เขาใจผอนมากขน และมจตวญญาณทเตบโตขน (บญทวา, 2556)

3. ปจจยดานสถานการณ 3.1 การจดหลกสตรการเรยนการสอน พบวาสถาบนการศกษาพยาบาลในประเทศไทยม

การสอดแทรกการดแลดานจตวญญาณในกระบวนการเรยนการสอนโดยบรณาการทงในหมวดวชาศกษาทวไป หมวดวชาเฉพาะเชงวชาชพ และวชาเลอกเสร เชน นวตกรรมระบบครอบครวเสมอนทมการนามาประยกตใชแบบบรณาการในรายวชาเพอพฒนากระบวนการคดวเคราะห สงเคราะหและการแกปญหาอยางเปนระบบ และสรางกระบวนการเรยนรรวมกบเครอขายสถานศกษา สถานบรการสขภาพและชมชน เพอพฒนาระบบสขภาพชมชนอยางตอเนองและยงยน ซงการสรปผลและถอดบทเรยนในระยะ 5 ป (พ.ศ. 2551-2555) พบวา ระบบครอบครวเสมอนเปนนวตกรรมทสามารถพฒนาอตลกษณบณฑตอยางเปนรปธรรม นกศกษาสะทอนวาเกดความรก ความไววางใจ ความเปนกนเอง ความประทบใจ ความอบอนใจ และความผกพนทไมมเงอนไข เกดความสขในการใชชวตอยในวทยาลยและการเรยนรชมชน เกดคณลกษณะตามอตลกษณจตบรการดวยหวใจความเปนมนษย มความมงมนทจะทากจกรรมและทางาน พฒนาตนเองอยางตอเนอง รวมทงอทศตนในการทางานเพอชมชนและสงคมตอไป (จราพร, วไลวรรณ, ปราณ, และคณะ, 2556) ซงผลลพธดงกลาวเปนการเปลยนแปลงภายในของนกศกษาทเกยวกบสขภาวะจตวญญาณ

3.2 กจกรรมเสรมหลกสตร สถาบนการศกษาพยาบาลในประเทศไทยไดจดโครงการเขาคายอบรมพฒนาจตใจอยางสมาเสมอ และการกาหนดกจกรรมประจาวนของวทยาลยพยาบาลใหมการสวดมนตทกเยน มการฝกสมาธกอนเรยนทกวชา ทาใหนกศกษามภาวะจตใจทสงบ มสมาธ (สมาล, นออน, และกงฟา, 2553) ซงสงผลใหนกศกษาเกดสขภาวะจตวญญาณ

3.3 วธการสอน สถาบนการศกษาพยาบาลในประเทศไทยมวธการสอนทเปดโอกาสใหนกศกษามสวนรวม เชน สาธต การแลกเปลยนประสบการณ ทาใหนกศกษาเกดความตระหนกรในตนเองไดด การสอนโดยใชกระบวนการกลมทมปฏสมพนธตอกนภายใตบรรยากาศทสงบ มความ

26

รก เมตตา ปลอดภย สงผลใหนกศกษากลาแสดงความเหน โดยผสอนมหนาทกระตนใหนกศกษามโอกาสเปลยนแปลงตนเองไปในทางทด (สมาลและคณะ, 2553) และการใชคาถามกระตนใหคดใครครวญและเปดโอกาสใหสะทอนคดเกยวกบคณธรรมจรยธรรม (ชญาพร, 2556) ซงวธการสอนเหลานอาจสงผลตอการพฒนาสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาได

การสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณสาหรบนกศกษาพยาบาลและหลกฐานเชงประจกษ

จากการทบทวนและวเคราะหรายงานการศกษาเกยวกบการสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณในนกศกษาพยาบาลทงในประเทศไทยและตางประเทศ ซงสบคนจากหลายฐานขอมล (Medline, Sciene Direct, CINAHL, ProQuest, Thailis) สามารถสรปรายละเอยดได ดงน

1. การศกษาในประเทศไทย พบวาสวนใหญมงเนนการฝกสตและสมาธ การปรบวธคด การปรบตวเรยนรเพออยรวมกบผอน การตระหนกรในตนเอง และการทาประโยชนตอผอน สรปได 5 รปแบบ ดงน

1.1 การฝกสต สมาธ รวมกบการตระหนกรในตนเอง ไดแก (1) การฝกโยคะพนฐาน (อาภรณและดวงใจ, 2554) (หลกฐาน ระดบ 2) พบวานกศกษามสมรรถภาพทางกายแตกตางกบกอนทดลองและมความเครยดลดลง สงผลตอการพฒนาดานกาย จตใจ สงคม และจตวญญาณ (2) การฝกสมาธแบบเมตตาภาวนา (อาร, จนตนา, ประนอม, และทพมาส, 2551) (หลกฐาน ระดบ 2) โดยแผเมตตาใหตนเองวนละ 40 นาท ขณะเดนจงกรม 20 นาท และนงสมาธ 20 นาท เปนเวลา 10 วน พบวาชวยลดความเครยดในนกศกษาพยาบาลได (3) การปฏบตสมาธแบบวปสสนากรรมฐาน (อาร, วภา, ประนอม, ปรศนา, และทพวรรณ, 2549) (หลกฐาน ระดบ 2) สปดาหละ 1 ชวโมง เปนเวลา 6 สปดาห พบวา นกศกษามความเครยดลดลงและมระดบสตสงขน และ (4) การใชพลงบาบดเรกและการฝกสต (ปรยาและคณะ, 2555) (หลกฐาน ระดบ 2) เปนการใชพลงบาบด เรกบาบดตนเอง 3-5 ครง/สปดาห นานครงละ 30 นาท และพบปะแลกเปลยนการบาบดดวยพลงบาบดเรกสปดาหละ 1 ครง ๆ ละ 1 ชวโมง และการฝกสตดวยการฟงบรรยายสภาวะจตตามแนวคดพทธศาสนา การฝกปฏบตมสตอยกบปจจบนและพจารณาสงตาง ๆ ตามความเปนจรง การสราง โพธจตหรอจตทเมตตากรณาโดยไมมเงอนไข และการสะทอนคดพฒนาการปฏบตหลงการบาบดดวยพลงบาบดเรก ครงละ 30 นาท หลงการใชโปรแกรมอยางตอเนองนาน 4 เดอน พบวา นกศกษามความสมบรณของรศมสนามพลงออราระดบปานกลางเพมขน มความเครยดลดลง นกศกษามประสบการณดานสขภาพองครวม ประกอบดวยสมดลกาย ผอนคลายจตพฒนา ปฏสมพนธกาวหนา และเตบโตภายในเขาใจภายนอก ซงการฝกใหจตนงอย ณ จดใดจดหนง ทาใหจตไดพกผอน เกดพลง เปนฐานใหเกดปญญาไดงาย (ประเวศ, 2550) และการแผเมตตายงเปนหนงใน

27

แนวคดจตบาบดดวยสต (Mindfulness-Based Dynamic Psychotherapy: MBDP) ซงเปนการทาจตบาบดแนวพลศาสตรทบรณาการสมาธและวปสสนากรรมฐาน ชวยลดแรงขบทางเพศและแรงขบทางกาวราว รวมทงความคดเชงลบได (ดาวชมพ, พลภทร, และศรจต, 2556)

1.2 การปรบวธคด ไดแก (1) การปรบวธคดโดยการสะทอนคดภายในตนเอง (ปารชาต, 2556) (หลกฐาน ระดบ 2) โดยใชประสบการณการเปนนกศกษาพยาบาลเปนตวกระตนใหนกศกษาคดวเคราะหและสะทอนโดยการเลาใหเพอนฟง แลกเปลยนประสบการณและมมมองความคดกนภายในกลม พบวา นกศกษาปรบเปลยนความรสกกลบมาสนใจเอาใจใสตนเอง ปรบทศนคตตอตนเองในสถานการณตาง ๆ สามารถคนพบคณคาของตนเอง และปรบเปลยนความคดเพอนาไปสการพฒนาสขภาวะจตวญญาณของตนเองไดเปนอยางด และ (2) การปรบวธคดโดยคดแบบอรยสจสรวมกบการบรหารรางกายแบบโยคะ (เกยรตศกด, 2550) (หลกฐาน ระดบ 2) สปดาหละ 2 วน เปนเวลา 8 สปดาหตอเนอง ทาใหนกศกษาพยาบาลมความเครยดลดลงและพฤตกรรมจดการความเครยดดขน

1.3 การปรบตวเรยนรเพออยรวมกบผอน ไดแก (1) การอบรมพฒนาจต (แสงทองและทศนา, 2553) (หลกฐาน ระดบ 2) เปนการอบรมพฒนาจตบนพนฐานศล สมาธ ปญญา การฝกสต พฒนาจต การปรบตวและการเรยนรดวยตนเอง จานวน 8 วน 7 คน หลงทดลอง 1 สปดาห พบวานกศกษามคะแนนเฉลยความเครยดลดลงและมสมรรถนะแหงการมสตมากขน แตหลง 4 เดอน พบวานกศกษามคะแนนเฉลยความเครยดเพมขนและมสมรรถนะแหงการมสตลดลง (2) การใหคาปรกษากลม (ภมรพรรณ, 2554) (หลกฐาน ระดบ 2) โดยใหนกศกษามาพบปะกนดวยบรรยากาศความอบอน การยอมรบและไววางใจ เปดโอกาสใหแลกเปลยนประสบการณและความรสกนกคดทมตอกน และระบายความรสกเกยวกบปญหาทเผชญอยในกลมทาใหเขาใจและคดแกไขปญหา พบวาหลงทดลองนกศกษาเกดความผาสกทางจตใจโดยรวมและรายดานแตกตางกบกอนและระหวางการทดลอง (3) กจกรรมกลมจตสมพนธ (วรรณาและเสาวลกษณ, 2554) (หลกฐาน ระดบ 2) เนนการสรางคณคาในตนเอง การมองตางมม การเพมทกษะสงคม และการแบงปนประสบการณโดยเขากลมยอย จานวน 1 วนครง และประเมนผลทนท พบวานกศกษามระดบสขภาพจตโดยรวมอยในเกณฑปกต ปญหาสขภาพจตโดยรวมลดลง ปญหาอาการทางกาย อาการทางจตใจ และปญหาการปรบตวดานสงคมลดลง และ (4) การฝกทกษะการดแลสขภาพองครวม (สรย, 2551) (หลกฐานระดบ 2) เนนบรรยากาศการเรยนรทผอนคลาย มสมพนธภาพทด การแลกเปลยนเรยนรอยางลกซง สรางแรงบนดาลใจใหมความมงมนเพอกาวสวชาชพพยาบาล และสรางคณคาตอตนเองและครอบครว เรยนรจากประสบการณทงทางตรงหรอทางออมในกจกรรมสนทรยสนทนา นามาคดใครครวญและรวมคดภายในกลม หลงการทดลองพบวา นกศกษามทกษะการดแลสขภาพสขภาพ

28

องครวมสงขน แตหลงจาก 1 เดอน พบวานกศกษามทกษะลดลง เนองจากไมสามารถไมสามารถบรหารจดการตนเองใหปฏบตอยางตอเนองได

1.4 การตระหนกรในตนเอง ไดแก การใหการปรกษาเชงจตวทยาแบบกลมตามแนวคดมนษยนยม (ศรนทรและธรวรรณ, 2554) (หลกฐาน ระดบ 2) ทาใหนกศกษาเกดการรบรคณความด หรอเกดกตญญ ซงเปนภาวะทางจตใจทบคคลรบรวาบคคลอนหรอสงอนมความดหรอประโยชนตอตนเองอยางไร นบเปนคณธรรมขนสงของจตใจและเปนฐานของคณธรรม การรบรคณความดชวยสรางความตระหนกรในตนเองวาสงอน บคคลอน และตวเราเองไดชวยเหลอเกอกลและทาประโยชนใหแกกนอยางไร มโอกาสสารวจความรสกนกคดของตนเอง รจกและเขาใจตนเองมากขน ยอมรบและรบรประโยชนทผอนหรอสงอนทาให ทาใหนกศกษามองโลกในแงบวกและรสกพงพอใจกบประสบการณตางๆทผานเขามาในชวต มความยนดและเปนสขตามสภาพความเปนจรงทตนเผชญอย

1.5 การทาประโยชนตอผอน ไดแก การพฒนาจตสาธารณะ (ศกดมงคลและคณะ, 2555) (หลกฐาน ระดบ 2) โดยจดกจกรรมใหนกศกษาเรยนรประสบการณจรงดานจตสาธารณะในโครงการคายอาสาพฒนาชมชน 2 ระยะ ในเวลา 3 เดอน พบวาหลงเขารวมโปรแกรมนกศกษามคะแนนเฉลยจตสาธารณะและความสขสงขนกวากอนเขารวมโปรแกรม

2. การศกษาในตางประเทศ พบวาสวนใหญมงเนนการฝกความตระหนกรในตนเอง การฝกสตและสมาธ ดงน

2.1 การฝกทกษะการตระหนกรในตนเองเพอลดความเครยด (Healy & Sharry, 2010) (หลกฐาน ระดบ 2) โดยใหนกศกษาประเมนความเครยดทเกดขนในชวต จดกจกรรมผอนคลายความเครยดโดยมผ เ ออ (facilitator) และใหนกศกษามสวนรวม สาธตและการแลกเปลยนประสบการณ ฝกเทคนคผอนคลายความเครยดโดยการหายใจ พบวา นกศกษาเกดการตระหนกรในตนเองดขนและมเทคนคจดการความเครยดไดด และการศกษาของคารา (Kara, 2014) (หลกฐาน ระดบ 2) เปนการใหความรดานสขภาพ จานวน 195 ชม.โดยใชกรอบแนวคด IMB model (Information Motivation-Behavior Skill) ประกอบดวย 3 สวนในการเรมตนและคงไวซงพฤตกรรม คอ (1) การใหขอมลทถกตอง (2) การสรางแรงจงใจของบคคลและสงคม และ (3) พฒนาทกษะสวนบคคล พบวากลมตวอยางมรปแบบพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพกอนทดลอง หลงทดลองทนท และหลงทดลอง 3 ป แตกตางกน พบวาการใหโปรแกรมเพยงแคครงเดยวไมสงผลใหเกดการปรบเปลยนพฤตกรรมทย งยนได

2.2 การสรางความตระหนกรในตนเองเกยวกบคณคาในชวต (Fledderus et al., 2010) (หลกฐานระดบ 1) เปนการศกษาแบบ RCT โดยจดกจกรรมในรปแบบกลม จานวน 7คน/กลม ทา

29

กจกรรมครงละ 2 ชม. จานวน 8 ครง ตามแนวคด Acceptance and committee therapy (ACT) 6 ขนตอน ไดแก การฝกยอมรบประสบการณภายในจตใจของตนเองโดยคดถงสงทตองการในชวต การสรางบรบทใหปรบกระบวนการคด การใหอยกบปจจบน การฝกใหคด รสกและมประสบการณในหลายแงมม การเลอกใหคณคาในสงทแตกตาง การใหตงมนทจะปฏบตตามสงทเลอก นกศกษาตองเรยนรทจะนาสงทเลอกเขาสจตใจทเปนอยในปจจบนโดยไมหลกเลยงหรอควบคมสงนน เรยนรประสบการณของอารมณทางลบ การคดรอยางเขาใจ และการมองหลายแงมม หลงทดลองพบวา นกศกษามสขภาวะดานอารมณและความยดหยนดานจตใจดขนหลงการทดลอง 2 เดอน และเมอตดตามผล 3 เดอน พบวายงคงมความยดหยนดานจตใจในระดบด

2.3 การฝกสมาธ (Rosean & Benn, 2006) (หลกฐาน ระดบ 2) โดยฝกความสงบ เนนพฒนาการรจกและเขาใจอารมณตนเอง การตระหนกร และความสงบทางใจโดยไมจากดความเชอและศาสนา ปฏบตเปนรายบคคล พบวา ทาใหผฝกเกดความผอนคลาย สงบภายในจตใจ

อปสรรคในการสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล

การสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณในนกศกษาพยาบาลมความทาทายอยางมาก แมวาสถาบนการศกษาจะมการจดหลกสตร กจกรรมเสรมหลกสตร และสงแวดลอมทสามารถพฒนา สขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาลแลวกตาม แตไมสามารถแกไขปญหาไดอยางถาวร คอ ทาใหนกศกษามสขภาวะจตวญญาณได เนองจากขาดการสรางเงอนไขใหนกศกษาเชอมโยงการเรยนรหรอทกษะทไดรบจากการฝกไปปฏบตในชวตประจาวนอยางตอเนอง เชน การฝกอบรมทกษะการดแลสขภาพอยางเปนองครวมในนกศกษาชนปท 1 เปนระยะเวลาหนงและตดตามผล เมอครบ 3 ป พบวา นกศกษามทกษะลดลงแตกตางจากผลหลงทดลองทนท (Kara, 2014) เชนเดยวกบทสรย (2551) พบวา เมอผานไป 1 เดอน นกศกษามศกยภาพดานจตวญญาณลดลง และการศกษาของแสงทองและทศนา (2553) พบวาหลงจากนกศกษาไดรบการอบรมพฒนาจตอยางตอเนองระยะหนง เมอครบเดอนท 4 กลบพบวานกศกษามสมรรถนะแหงสตลดลงเมอเทยบกบสปดาหท 1 ดงนน การสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณครงนจงควรมงเนนสรางเงอนไขใหนกศกษาเชอมโยงทกษะทไดรบจากการฝกเขาสการปฏบตในชวตประจาวนและสงเสรมใหนกศกษามแรงจงใจจากกลมทมเปาหมายเดยวกนโดยพฒนาชมชนแหงการเรยนรผานเครอขายสงคมออนไลน (Social networking site) ขน เพราะจากการทบทวนหลกฐานเชงประจกษเกยวกบการสรางเสรมสขภาพในวยผใหญตอนตน พบวา การใชเครอขายสงคมออนไลนเปนนวตกรรมใหมทเขาถงกลมตวอยางวยรนและวยผใหญตอนตนไดงาย ประหยดคาใชจาย สามารถนามาเปนกจกรรมในโปรแกรม และเครองมอตดตามประเมนผลดานสขภาพได (Park & Calamaro, 2013)

30

แนวคดจตตปญญาศกษา

พยาบาลทดตองประกอบดวยความรความสามารถในวชาชพพยาบาลและมคณธรรมจรยธรรม นกศกษาพยาบาลเปนผทจะกาวสการเปนพยาบาลวชาชพจงควรมคณลกษณะดานความรความสามารถดานวชาชพ และมคณธรรมจรยธรรม ซงประเดนดานคณธรรมจรยธรรมทนกศกษาพยาบาลควรไดรบการพฒนา คอ การมเมตตากรณา เอออาทร รจกเหนอกเหนใจผอน มความสขมรอบคอบ และมใจรก พรอมใหบรการแกผปวย (พชญนร, 2556) จตตปญญาศกษาเปนทางเลอกหนงในการพฒนาพนฐานดานในและกระบวนทศนใหมทเปนองครวมอยางแทจรง เพอชวยใหบคคลดารงชวตและปฏบตตอกนดวยความรกความเมตตา (ปราณ, 2557) และมปญญาสงขนอยางแทจรง (ประเวศ, 2550) ผวจยไดทบทวนแนวคดจตตปญญาศกษา ดงรายละเอยดตอไปน

ความหมาย

แนวคดจตตปญญาศกษา (Contemplative Education) หมายถง แนวคดทมงเนนพฒนาการเรยนรเพอยกระดบจตใจและปญญาของบคคลอยางแทจรง ใหความสาคญในการพฒนาการตระหนกรและสารวจภายในตนเอง ไดแก อารมณ ความรสก ความคด ความเชอ มมมองตอชวตและโลก โดยเรยนรผานประสบการณตรง ใหคณคาในการเรยนรดวยใจอยางใครครวญผานกระบวนการและกจกรรมทหลากหลาย มเปาหมายเพอใหบคคลเกดการเปลยนแปลงขนพนฐานภายในตนเองอยางลกซงทางความคดและจตสานกใหมเกยวกบตนเองและโลก มความตระหนกรในตนเองและตระหนกในคณคาของความเปนมนษย เขาถงความด ความงาม และความจรง สงผลใหบคคลดารงชวตอยางมสตและมปญญา มความรก ความเมตตาตอสรรพสง กระทาสงตางๆดวยจตสานกทดงามและมความรบผดชอบ ซงเปนความสขทเกดจากปญญา ความตระหนกรและความเขมแขงทางจตวญญาณ (ประเวศ, 2550; ปราณ, 2557; วจกขณ, 2550; ธนาและอดศร, 2552)

แนวคดจตตปญญาศกษาเรมขนในประเทศสหรฐอเมรกาเพอแกปญหาของสงคมยคใหมทมการเ รยน รแบบแยกสวน โดยใชการเ รยน รดวยใจอยางใครครวญ (Contemplation) มลกษณะเฉพาะ คอ มการบรณาการและสรางกระบวนการขนมาใหมจากกระบวนการ การปฏบต และเครองมอการพฒนาภายในบคคลของศาสนาและความเชอตางๆในอดต โดยประยกตใชในลกษณะการใหคณคาใหมตอกระบวนการเดมใหเหมาะสมกบการเรยนรเพอพฒนาภายในของผเรยนในสงคมยคปจจบน เปนการพฒนารวมของ 2 แนวคด (ประเวศ, 2550; ธนา และอดศร, 2552; วจกขณ, 2550) ไดแก

31

1. แนวคดการศกษาเชงองครวม (Holistic Education) ซงบรณาการทกมตทงรางกาย จตใจ สงคมและจตวญญาณ เปนองครวมในการเรยนรโดยคานงถงความสมดลสอดคลองกบวถของธรรมชาต

2. แนวคดการเรยนรสการเปลยนแปลง (Transformative learning) ซงมเปาหมายใหเกดการเปลยนแปลงคณลกษณะภายในของบคคลบนพนฐานการเปลยนแปลงมมมองและความหมายตอชวตและโลก โดยมกระบวนการเปลยนแปลงมมมองและการใหความหมายเดม เชน การวพากษดวยเหตผล การผานญาณทศนะเกยวกบอารมณและสงทอยเหนอเหตผล เพอใหเกดการวางตวตนใหมในระดบจตใตสานก และขยายสการยอมรบความเปนจรงของความหมายและมมมองใหมนน ซงกระบวนการดงกลาวจาเปนตองมภาวะทเปนวกฤตทขดแยงลกซงภายในหรอภาวะทบคคลรสกเศราโศกเสยใจและตระหนกวาความหมายและมมมองเดมไมสามารถใชไดอกตอไป

ปรชญาพนฐาน

แนวคดจตตปญญาศกษามปรชญาพนฐานของการจดกระบวนการเรยนร (ประเวศ, 2550; ธนาและอดศร, 2552; ปราณ, 2557; วจกขณ, 2550) ดงน

1. ความเชอมนในความเปนมนษย (humanistic value) คอ เชอวามนษยทกคนมศกยภาพ สามารถเรยนรและพฒนาตนเองไดอยางตอเนอง มความจรง ความด และความงามอยภายในตว การจดกระบวนการการเรยนรตามแนวคดจตตปญญาศกษาจงไมใชการสอนแตเปนการมงสรางเงอนไขพฒนาศกยภาพภายในทมอยใหเตบโตขน

2. กระบวนทศนองครวม (holistic paradigm) เปนทศนะทมองวาการเปลยนแปลงของตนเองและการเปลยนแปลงของโลกมความเชอมโยงเปนหนงเดยวกน มนษยเปนสวนหนงของสงตางๆและสงตางๆเปนสวนหนงของมนษย ทาใหมนษยปฏบตตอสงตาง ๆ อยางไมแยกสวนจากชวต ไมยดตนเองเปนศนยกลางจากสงตาง ๆ ซงธนา และอดศร (2552) อธบายถงการนากระบวนทศนองครวมมาจดกระบวนการเรยนร ได 4 ลกษณะ ดงน

2.1 การเรยนรทเชอมโยงภายในและภายนอกของบคคล เปนการเรยนรทไมแยกการเรยนรตนเองออกจากการเรยนรโลก โดยจะพฒนาใหเกดการเรยนรไปพรอมๆกนทงภายในและภายนอก

2.2 การเรยนรทเชอมโยงเขาถงความจรง ความด และความงามไวดวยกน แตกตางจากวทยาศาสตรทมการแยกคนหาความจรงออกจากการใหคณคา จตใจ และสนทรยภาพ เพราะการทบคคลเขาถงธรรมชาตทแทจรงของสรรพสงจะสงผลใหบคคลเขาถงความจรง ความด ความงามไดพรอมกน ทาใหเกดการเหนคณคา ความงดงามของสรรพสงและมความรสกทดงามเกดขนในจตใจ

32

2.3 การเรยนรทมงพฒนามนษยอยางเปนองครวมทง 3 ฐาน ไดแก การพฒนาฐานกาย ฐานใจ และฐานความคดอยางตอเนองในชวงจงหวะทเหมาะสม จะทาใหศกยภาพมนษยไดรบการพฒนาอยางเตมท เกดการเรยนรทหลากหลายและลกซงในลกษณะพหปญญาซงเปนการเรยนรในมตอนๆนอกเหนอจากความคด

2.4 การเรยนรท เ ชอมโยงปจเจกบคคลและชมชน แนวคดจตตปญญาศกษาใหความสาคญกบชมชนการเรยนรทมการแลกเปลยนเรยนรอยางเปนพลวต สงผลใหบคคลรจกและเขาใจตนเองอยางลกซงพรอมกบเรยนรทจะสรางสมพนธภาพกบผอนอยางเหมาะสม มความเปนกลยาณมตรตอเพอนมนษยและสรรพสงรอบตว

กลาวโดยสรป จตตปญญาศกษามปรชญาพนฐาน 2 ประการ คอ ความเชอมนในความเปนมนษยและกระบวนทศนองครวม ซงถอวาเปนกรอบแนวคดหลกและเปนแกนของกระบวนการทงหมด เชอมโยงไปสหลกการและการออกแบบกระบวนการเรยนรได (ศระประภา, 2554)

จดมงหมาย

กระบวนการเรยนรตามแนวคดจตตปญญาศกษามจดมงหมายใหผรวมกระบวนการมการเปลยนแปลง ดงน (ประเวศ, 2550; ศระประภา, 2554)

1. การเปลยนแปลงขนพนฐานภายในตนเอง ไดแก การเกดความรและเขาใจในตนเองและบคคลอน รวมทงสงตางๆอยางลกซง สอดคลองกบความเปนจรง เกดความรก ความเมตตาและความออนนอมถอมตน

2. การเกดจตสานกตอสวนรวมโดยมพนฐานการเขาถงความจรงสงสด คอ ความจรง ความด และความงาม เพอใหเกดการลงมอปฏบตเพอเปลยนแปลงสงคมและโลก

กระบวนการเรยนร

กระบวนการเรยนรตามแนวคดจตตปญญาศกษาประกอบดวย 3 ลกษณะ (วจกขณ, 2550; ธนา และอดศร, 2552) ดงน

1. การฟงอยางลกซง (deep listening) คอ การฟงอยางใสใจ ตงใจฟงอยางสมผสไดถงรายละเอยดของสงทฟงอยางลกซงดวยจตทตงมนหมายรวมถงการรบรในทางอนๆดวย เชน การมอง เหน การอาน การสมผส

2. การนอมสใจอยางใครครวญ (contemplation) เปนกระบวนการตอเนองจากการฟงอยางลกซงประกอบกบประสบการณทผานเขามาในชวตในทางอนๆ เมอเขามาสใจแลว มการนอมนาเอา

33

มาคดใครครวญอยางลกซง ซงตองอาศยความสงบของจตภายใน จากนนกลองนาไปปฏบตเพอใหเหนผลจรงจะเปนการพอกพนความรเพมขนในอกระดบหนง

3. การเฝามองเหนตามทเปนจรง (meditation) คอ การเฝาดธรรมชาตของจตซงมการเปลยนแปลงและไมคงท การปฏบตภาวนาฝกสงเกตธรรมชาตของจต จะทาใหเราเหนความเชอมโยงจากภายในสภายนอก เหนความจรงทพนไปจากอานาจแหงตวตนทเกดจากการปรงแตงของจต

หลกการพนฐาน

หลกการพนฐานของการจดกระบวนการเรยนรแนวจตตปญญาศกษาทเรยกวา “หลกจตปญญา 7” หรอ “ 7 C’s ” (โครงการเอกสารวชาการ การเรยนรสการเปลยนแปลง ศนยจตตปญญาศกษา มหาวทยาลยมหดล, 2552; ธนาและอดศร, 2552) ดงน

1. หลกการพจารณาดวยใจอยางใครครวญ (Contemplation) คอ การเขาสภาวะจตใจทเหมาะสมตอการเรยนร แลวสามารถนาจตใจดงกลาวไปใชใครครวญในดานพทธปญญา (cognitive) ดานระหวางบคคล (interpersonal) และดานภายในบคคล (intrapersonal) หลกการพจารณาดวยใจอยางใครครวญนแตกตางกบการใครครวญทวๆไปซงเนนความคดเทานน แตเปนการใครครวญและรบรสภาวะองครวมดวยกาย ใจ ความคดและจตวญญาณ ทาใหเกดความรและปญญาทไมไดอยบนฐานขอมลแตเปนปญญาและความรทเขาถงความสมพนธเชอมโยงกนของสรรพสง และเปนกระบวนการเรยนรททาใหผเรยนเกดความสมพนธแบบใหมทงกบตนเอง ผอน และโลก หลกการขอนเปนหวใจของแนวคดจตตปญญาศกษา ผจดกระบวนการตองสรางเงอนไขและกระตนใหผรวมกระบวนการเกดการใครครวญอยางลกซงเกยวกบตนเอง ความสมพนธและประสบการณตาง ๆ ทสมผส โดยมพนฐานของจตใจทสงบ ผอนคลาย มสมาธและมความตระหนกร

2. หลกความรก ความเมตตา (Compassion) คอ การสรางบรรยากาศของความรก ความเมตตา ความไววางใจ การเขาใจ และการยอมรบ รวมทงการเกอหนนซงกนและกน บนฐานของความเชอมนในศกยภาพของความเปนมนษย ทงระหวางผวจยหรอเรยกวา “ผนากระบวนการ” กบนกศกษาพยาบาลหรอเรยกวา “ผรวมกระบวนการ” และระหวางผรวมกระบวนการดวยกนเอง ตลอดจนไดรบกาลงใจและการสนบสนนใหเกดการเปลยนแปลงตนเอง

3. หลกการเชอมโยงสมพนธ (Connectedness) คอ การบรณาการการเรยนรในแงมมตาง ๆ ใหเกดการเรยนรทเปนองครวม เชอมโยงกบชวตและสรรพสงตาง ๆ ในธรรมชาตอยางแทจรง แบงออกเปน 3 ดาน ดงน

34

3.1 การชวยใหผเขารวมกระบวนการเชอมโยงประสบการณในกระบวนการเขากบชวตได เปนการนากระบวนการเขามาสภายใน (internalization) บรณาการเขาสวถชวต การศกษาในตางประเทศ พบวา การทผรวมกระบวนการไดพจารณาใครครวญและสนทนากบเพอนรวมกระบวนการนาไปสการเปลยนแปลงมมมองและความคดแตไมไดทาใหเกดการเปลยนแปลงในชวต ดงนน ผจดกระบวนการตองจดเงอนไขใหผรวมกระบวนการไดมโอกาสนามมมองและการเรยนรทไดเกดขนในกระบวนการไปทดลองปฏบตในชวตจรง จะชวยใหเกดการเปลยนแปลงทลกซงมากกวาการใครครวญภายในกลม การเออใหเกดความเชอมโยงและลดชองวางระหวางผนากระบวนการกบผรวมกระบวนการและระหวางผรวมกระบวนการดวยกนเองมวตถประสงคเพอใหเกดความไววางใจ สนทสนมและเปนบรรยากาศทผอนคลาย ทาใหสามารถแลกเปลยนเรยนรตอกนไดอยางเตมท ตวอยางกจกรรม เชน กจกรรมแนะนาตวโดยใหผรวมกระบวนการมโอกาสเลาเรองของตนเองแลกเปลยนกน การใหทางานรวมกน

3.2 การเชอมโยงกบชมชนและธรรมชาต เชน เขาไปเรยนรวถชวตของคนในชมชน การเปนอาสาสมคร การปฏบตนเวศภาวนา เพอใหผเขารวมกระบวนการเกดการการเรยนรอยางลกซง

3.3 การเชอมโยงระหวางองคประกอบตางๆของกจกรรม เพอใหเกดการเรยนรอยางเปนองครวมมความสมดล ควรจดการเรยนรในมตและรปแบบตางๆอยางบรณาการ ทงการเรยนรผานกจกรรมทางกาย เชน ชกง โยคะ กจกรรมศลปะ และการเรยนรจากประสบการณตรง

4. หลกการเผชญความจรง (Confrontating reality) คอ การเปดโอกาสและสรางเงอนไขใหผเขารวมกระบวนการไดเผชญความจรง 2 ดาน ดงน

4.1 ความเปนจรงในตนเอง เชน ความคด ความรสกทไมรตว ทหลกเลยงและเกบกดไว ดวยการสงเสรมใหสบคนและสมผสกบตวตนของตนเองในแงมมตางๆผานกจกรรมและการใครครวญอยางลกซงโดยไมหลกหน ภายใตบรรยากาศทปลอดภย เปดกวาง ยอมรบและมความรกความเมตตาตอตนเองและผอน

4.2 ความเปนจรงทแตกตางไปจากกรอบความเคยชนเดมของตน กระตนใหเกดการเรยนรในแงมมใหม การเรยนรเพอการเปลยนแปลงในบรบทของกลม แสดงใหเหนวาการกลาเผชญและการจดการกบความขดแยงทเกดขนในกลมอยางเหมาะสมแทนทจะหลกเลยง ทาใหสมาชกกลมเตบโตและเปลยนแปลงไดดขน

5. หลกความตอเนอง (Continuity) ความตอเนองของกระบวนการเปนสงสาคญของการเรยนรเพอการเปลยนแปลงอยางมากเพราะการเปลยนแปลงขนพนฐานมกเกดขนจากประสบการณสะสมทชวยสรางเงอนไขภายในใหพรอม การจดกระบวนการเรยนรอยางตอเนองมความหมาย 2 ประการ ดงน

35

5.1 ความตอเนองลนไหลของกระบวนการในแตละครง มขนตอนหรอจงหวะทมการเตรยมความพรอมผรวมกระบวนการและสรปการเรยนรกจกรรมตางๆตลอดกระบวนการ ความตอเนองลนไหลนกอใหเกดพลงพลวตในการเรยนร เชน การจดประสบการณใหผเขารวมกระบวนการไดสมผสประสบการณตรงแลวมโอกาสยอนกลบมาใครครวญตอดวยการแลกเปลยนประสบการณในกลม

5.2 การจดกระบวนการเรยนรในแตละครงใหตอเนองสอดรบกนและสงเสรมใหเกดการเรยนรอยางตอเนอง ทงในรปแบบและกจวตรประจาวน ควรสรางเงอนไขใหสามารถนาสงทไดเรยนรกลบไปใชไดอยางตอเนอง เชน การสนบสนนขององคกรหรอหนวยงาน

6. หลกความมงมน (Commitment) ความมงมนทจะเปลยนแปลงตนเอง เปนองคประกอบทสาคญทสดในการนาสงทไดรบมาสใจของผรวมกระบวนการและนาเอากระบวนการไปใชในชวตเพอใหเกดการพฒนาและเปลยนแปลงขนพนฐานภายในตนเองอยางตอเนอง ควรจดเงอนไขทกระตนใหผรวมกระบวนการเกดความมงมนทจะเปลยนแปลงตนเองดวยวธการตางๆ เชน การสรางแรงบนดาลใจ ปลกเราใหเกดพลงความมงมน ความรก ความเมตตา การเปดโอกาสใหไดสมผสและเผชญกบประสบการณตรงทสงผลกระทบอยางลกซง

7. หลกชมชนแหงการเรยนร (Community) สงสาคญของกระบวนการจตตปญญาศกษา คอ ความเปนชมชนแหงการเรยนรทคอย ๆ กอตวจากกระบวนการอบรม และคลคลายมาเปนองคประกอบหลกของการเรยนรเพอการเปลยนแปลงในกลม ชมชนแหงการเรยนรเปนหวใจของกระบวนการเรยนรจตตปญญาศกษาดวยเหตผล 4 ประการ ดงน

7.1 เปนพนททกอใหเกดการเรยนรอยางลกซงบนพนฐานของการยอมรบซงกนและกนภายใตบรรยากาศทเปดกวาง สมาชกในกลมสามารถเปดเผยและสารวจตนเองได มการเกอหนนเปนกาลงใจใหแกกนในพนทแหงความรก ความเมตตา และมตรภาพ

7.2 เปนแหลงการเรยนรทหลากหลาย เกดมมมอง ความรสก และแงมมความเปนจรงทแตกตางกนออกไป สมาชกแตละคนไดนาประสบการณการเรยนรและบทเรยนจากชวตของตนเองเขาสกระบวนการรวมกนทงทมความสอดคลองและคลายคลงกน ทาใหสมาชกกลมเกดการเรยนรและเขาใจอยางลกซงขนในประเดนนนๆ อกทงประสบการณทแตกตางกนหรอมความขดแยงจะกระตนใหสมาชกไดทบทวนมมมอง ความคด ความรสกและพฤตกรรมเดมของตนเองจากการทไดสมผสความจรงทแตกตาง

7.3 ปฏสมพนธทเกดขนระหวางสมาชกกลมระหวางดาเนนกระบวนการ การกลาเผชญความขดแยงภายในกลมอยางตรงไปตรงมาและเรยนรทจะจดการคลคลายความขดแยงนนอยางเหมาะสม โดยการใครครวญดวยใจ ยอนมองตนเอง และสอสารกนดวยความรก ความเมตตา จะทา

36

ใหสมาชกเกดการเรยนรอยางมความหมายและลกซง สามารถเกดการเปลยนแปลงขนพนฐานในตนเองได

7.4 ความรสกเปนชมชนทมเปาหมาย ความสนใจและอดมการณรวมกน ทาใหสมาชกกลมมกาลงใจทจะดาเนนชวตตามอดมการณรวมกน มความมงมนทจะเปลยนแปลงและพฒนาตนเองมากขน การไดเหนแบบอยาง การไดรบแรงบนดาลใจ ทาใหเกดความมนใจวาการเปลยนแปลงสามารถเกดขนไดจรง

การประยกตใชแนวคดจตตปญญาศกษากบการสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณสาหรบนกศกษาพยาบาล

แนวคดจตตปญญาศกษามความเหมาะสมทจะนามาประยกตใชพฒนาสขภาวะจตวญญาณใหแกนกศกษาพยาบาล เพราะลกษณะการเรยนการสอนของวชาชพพยาบาลจาเปนตองมความสมดลระหวางศาสตรทางวชาชพกบชวตและจตใจ รวมทงการบรการดวยหวใจความเปนมนษย ซงปรชญาพนฐานเรองความเชอมนในความเปนมนษยและกระบวนทศนแบบองครวมสามารถนามาใชในการสรางกระบวนการเรยนรใหเกดการพฒนานกศกษาอยางสมดลทงดานกาย ใจและความคดได (ปราณ, 2557) อกทงนกศกษาอยในชวงวยผใหญตอนตน ซงเปนวยทมความพรอมทจะเรยนรและเขาใจนามธรรมไดดขน คดอยางเปนระบบและเชอมโยงสมพนธกน มมมมองทางความคดทเปดกวาง ยอมรบฟงผอน และสามารถนาประสบการณทไดเรยนรมาปรบเปลยนวธคดและการดาเนนชวตของตนเองได และเปนวยทมความตองการดานจตวญญาณเกยวกบการรจกและเขาใจตนเอง การมสมพนธภาพกบผอน คณคาของการมชวตและเปาหมายในชวต (อาภรณ, 2555) แนวคดจตตปญญาศกษาจงเปนกระบวนการทจะพฒนาใหนกศกษามความพรอมและสมดลจากภายในจตใจ ตอยอดเปนกระบวนการคดและทกษะทางปญญาทเหนความเชอมโยงของสงตางๆทงภายในและภายนอกอยางลกซง ทาใหเกดความรกและเมตตาตอผทกาลงเผชญกบความทกขทางกาย จตใจ และจตวญญาณได (โครงการเอกสารวชาการเรยนรสการเปลยนแปลง ศนยจตตปญญาศกษา มหาวทยาลยมหดล, 2552)

จากการทบทวนวรรณกรรมทผานมาพบวามการประยกตใชแนวคดจตตปญญาศกษาในกลมนกศกษาพยาบาล 3 ลกษณะ ดงน

1. การวจยเชงปฏบตการในกลมตวอยางขนาดใหญ ดงน 1.1 การพฒนาบคลกภาพโดยใชกจกรรมจตตปญญาศกษา (กรศศรและณฐพร, 2556)

(หลกฐานระดบ 4) โดยใชกจกรรมจตปญญาศกษาเปนกระบวนการ คอ จดใหมสงแวดลอมและสถานการณ ประกอบดวยกจกรรมสรางเปาหมาย กจกรรมกงลอ 4 ทศ กจกรรมประยกตใชทฤษฎ

37

บคลกภาพ กจกรรมเปดพนทแหงการเรยนร กจกรรมผอนพกตระหนกร กจกรรมสวดมนตภาวนา การใชเทคนคการใหคาสญญาระหวางนกศกษากบผสอนวาจะใชกจกรรมเพอพฒนาตนเอง พบวา นกศกษาปรบเปลยนความคด ยอมรบและเปลยนแปลงวธปฏบตทเหมาะสมกบตนเอง มความรก เมตตาตอตนเองและผอน

1.2 การพฒนาการดแลแบบองครวมดวยจตตปญญาศกษา (เยาวด, 2552) (หลกฐานระดบ 4) โดยจดกจกรรมการเรยนการสอนใหผเรยนเปนศนยกลาง ประกอบดวย 11 กจกรรม คอ สนทรยสนทนาและการฟงอยางลกซง กจกรรมสรางความไววางใจ เรองเลาเราพลง การผอนพกตระหนกร กจกรรมสภากาแฟเพอความเขาใจแนวคดการดแลแบบองครวมดวยจตตปญญาศกษา การเขยนบรรยาย การวาดภาพ การภาวนา โยคะ การเรยนรดวยตนเอง และแผนภมความคด โดยผสอนเปนผอานวยการเรยนร ทาใหนกศกษาเขาใจแนวคดการดแลแบบองครวมดวยจตตปญญาศกษา และนามาประยกตใชในชวตประจาวน เขาใจพฤตกรรมตนเอง สามารถทางานเปนทมได เขาใจและใหอภยเพอนไดมากขน มสตมากขน เขาใจโลกอยางถองแท อยางไรกตาม การศกษาในลกษณะกลมใหญอาจทาใหขาดความลกซงในระดบบคคลได

2. การวจยเชงปฏบตการในกลมตวอยางขนาดเลกแบบหนงกลม ดงน 2.1 การพฒนาหลกสตรเสรมสรางคณลกษณะทพงประสงคตามกระบวนการสนทรย

สนทนา (ศรรตน, อมรรตน, พลสข, และวารรตน, 2556) (หลกฐานระดบ 4) พบวา นกศกษาเกดการฟงอยางลกซงไมตดสนผอน และเรยนรอยางเปดกวาง

2.2 กระบวนการจดการเรยนการสอนดวยวธจตตปญญาศกษาในรายวชาปฏบตการพยาบาลมารดา ทารกและผดงครรภ (นงลกษณ, 2553) (หลกฐานระดบ 4) พบวา นกศกษาพงพอใจตอวธสอน มสตคดทบทวนเนอหาการเรยน มสมาธกบตนเองและงาน ยอมรบสงใหม ๆ มาพฒนาตนเอง ปฏบตงานผดพลาดลดลง การพดและแสดงออกดขน สามารถสรปเนอหาสาคญ คดวเคราะห ไมดวนตดสนใจ ฟงคนอนพด เกบรายละเอยดไดมาก เปดรบขอมลใหม จารายละเอยดเนอหาไดแมนยา ผลการสอบไดคะแนนด

3. การวจยเชงปฏบตการในกลมตวอยางขนาดเลกแบบ 2 กลม วดผลกอนและหลงการทดลอง ไดแก การพฒนาหลกสตรจตตปญญาศกษา (นฤมล, 2552) เนอหาประกอบดวย แนวคดและความสาคญของจตตปญญาศกษา วธการสงเสรมจตปญญาศกษาโดยใชสนทรยสนทนา การนอมสใจอยางใครครวญโดยการคดอยางแยบคาย และการปฏบตการพยาบาลแบบองครวม พบวา นกศกษาพงพอใจตอหลกสตรมากทสด เกดความตระหนกรในคณคาความเปนมนษย และปฏบตการพยาบาลแบบองครวมหลงเรยนไดแตกตางจากกอนเรยน

38

4. การวจยกงทดลองในกลมตวอยางขนาดเลกแบบหนงกลมวดผลกอนและหลงการทดลอง ไดแก การบรณาการจตตปญญาศกษาในรายวชาปฏบตการพยาบาลบคคลทมปญหาสขภาพ3 (ศราณ และคณะ, 2554) (หลกฐานระดบ 2) พบวา นกศกษาตระหนกรในตนเอง ยอมรบและปรบเปลยนความคดเพอปฏบตสงใหม ๆ ตอตนเอง เรยนรรวมกนอยางเชอมนและไววางใจ เกดความรก เมตตาตอตนเองและผอน เคารพคณคาความเปนมนษยและใหการพยาบาลแบบองครวมมากขน

การประเมนผลจตตปญญาศกษา

จดมงหมายเปนแกนสาคญของการประเมนกระบวนการเรยนรตามแนวคดจตตปญญาศกษา ซงการประเมนผลวาผ รวมกระบวนการมการเปลยนแปลงตามตามจดมงหมายของกระบวนการเรยนรแบบจตตปญญาศกษาหรอไม สามารถประเมนไดจากประเดนตางๆ (ปราณ, 2557; ศรประภา, 2554) ดงน

1. การมประสบการณตรงในการเรยนรอยางหลากหลายในการพฒนาตนเอง 2. การรบฟงอยางลกซง และการเรยนรดวยใจทเปดกวาง ลดอตตาของตน 3. การเคารพศกยภาพแหงการเรยนรของทกคนอยางไรอคต เกดเปนชมชนกลยาณมตร 4. การเรยนรดวยจตใจทใครครวญเพอใหเกดปญญา และเกดสตในชวตประจาวน 5. การเฝามองสงตางๆตามความเปนจรงอยางเขาใจทาใหเกดการยอมรบความจรงตาม

ธรรมชาต 6. การใหคณคาของตนเอง ผอน สรรพสงตางๆรวมทงธรรมชาตและวฒนธรรม 7. การเกดความรก ความเขาใจ และความเมตตาตอเพอนมนษย 8. การมจตใจทด มปญญา เขาถงความจรง ความด ความงามของสรรพสงๆ 9. การเขาใจและยอมรบตนเอง 10. เกดความสมดลในตนเอง จากการทบทวนงานวจยทเกยวของ พบวา การวดและประเมนผลจตตปญญาศกษามการใช

กระบวนทศนแบบบรณาการประกอบดวยการประเมนตนเอง การประเมนโดยเพอนรวมชนเรยนและผเชยวชาญหรออาจารย วธการประเมนมหลากหลายซงสวนใหญเปนการวดผลเชงคณภาพ ไดแก การสงเกตและบนทกความเปลยนแปลงทเกดขนจากประสบการณตรงของนกศกษา การรวบรวมขอมลจากอนทน/บนทกประจาวน การสนทนาอยางไมเปนทางการระหวางนกศกษาและผวจย การสรปประสบการณการเรยนรและความเปลยนแปลงภายในตนเองในการเขารวมกจกรรม จดหมายของนกศกษาทเขยนถงอาจารย (อรอนงค, 2553) การสงเกตแบบมสวนรวม การเขยน

39

บนทกการเรยนร (ละมด และชนดา, 2555) การสะทอนความรสก การบนทกการเดนทาง การเลาเรอง การพดคยอยางไมเปนทางการ การสงเกตพฤตกรรมของนกศกษา เชน สหนา แววตา (นฤมล, 2552) การใชแบบสงเกตการมสวนรวม การเขยนบนทกการเรยนร แบบประเมนความพงพอใจ แบบประเมนการตระหนกรคณคาความเปนมนษย (นฤมล, 2552) ทงน ยงไมพบแบบวดผลการเปลยนแปลงภายในทเปนสขภาวะจตวญญาณอยางชดเจน อาจเนองจากสขภาวะจตวญญาณเปนผลลพธการเปลยนแปลงภายในตนเองขนอยกบการรบรความคด ความรสก และการกระทาของแตละบคคล (วชญา, 2553)

อยางไรกตาม การทบทวนงานวจยทผานมายงไมพบการศกษากงทดลองชนดสองกลมวดผลกอนและหลงการทดลอง (two groups pre-posttest design) ทเปรยบเทยบความแตกตางระหวางกลมทไดรบกจกรรมจตตปญญาศกษาและกลมทไดรบการดแลตามปกต อกทงการประเมนผลลพธทเกยวของกบสขภาวะจตวญญาณยงไมพบแบบวดผลการเปลยนแปลงสขภาวะจตวญญาณทเกดจากกระบวนการจตตปญญาศกษาอยางชดเจนและเปนมาตรฐาน

โปรแกรมจตตปญญาศกษาสาหรบนกศกษาพยาบาล

การศกษาครงนผวจยไดวเคราะหความสมพนธระหวางหลกการพนฐานของกระบวนการ

จตตปญญาศกษากบสขภาวะจตวญญาณ 5 ดาน พบวาหลกการพนฐานของกระบวนการจตตปญญา

ศกษาสามารถพฒนาใหเกดสขภาวะจตวญญาณ 5 ดาน ดงน

1. การรบรคณคา ความหมายและเปาหมายในชวต หลกการเผชญความจรง (Confrontating reality: C4) เปนหวใจสาคญของการ

เปลยนแปลงจากภายใน โดยจดกระบวนการเรยนรใหผรวมกระบวนการมโอกาสเผชญความจรงภายในตนเองและความจรงของสงคมรอบตว โดยเฉพาะในสวนทไมเคยรมากอนและเปนสงทขดแยงกบตวตนเดม การสรางเงอนไขลกษณะนทาใหผรวมกระบวนการตระหนกในจดเดนหรอศกยภาพภายในตนเองทไมเคยทราบมากอน และจดดอยหรอสงทหลกเลยงหรอเกบกดไว ซงทงสองสงเปนความจรงทดารงอย ไมวาบคคลจะยอมรบหรอไม แตหากบคคลไมเขาใจและไมสามารถยอมรบความจรงท งหมดเกยวกบตนเองไดจะทาใหไมสามารถเตบโตทางจตวญญาณและเปลยนแปลงตนเองไดอยางแทจรง (ธนาและอดศร, 2552) รวมกบหลกความมงมน (Commitment: C6) ซงเปนองคประกอบทสาคญทสดในการนาสงทไดรบมาสใจและนาเอาไปใชในชวตประจาวนเพอใหเกดการเปลยนแปลงขนพนฐานภายในตนเองอยางตอเนอง กระบวนการทเนนใหผรวมกระบวนการเปนศนยกลางและไดเรยนรในสงทมความหมายสาหรบตนเอง ชวยใหผรวมกระบวนการมองเหนคณคาภายในตนเองทอยากพฒนา (ธนาและอดศร, 2552) และหลกการ

40

เชอมโยงสมพนธ (Connectedness: C3) ทมงเนนเชอมโยงประสบการณในกระบวนการของผรวมกระบวนการใหเขากบชวตจรง ผวจยจงเชอวาหลกการเผชญความจรง หลกความมงมน และหลกการเชอมโยงสมพนธจะชวยใหผรวมกระบวนการเกดการตระหนกรในคณคาของตนเองและรบรความหมายของการดารงของตนเองได นอกจากน การประยกตหลกชมชนแหงการเรยนร (Community: C7) ซงเปนพนททเออตอการเรยนรอยางลกซง เปดกวางใหผรวมกระบวนการเปดเผยและสารวจตนเองบนพนฐานการยอมรบ การใหกาลงใจ และมตรภาพทดซงกนและกน จะสงเสรมใหผรวมกระบวนการตระหนกรในคณคา ความหมาย และเปาหมายของชวตของตนเอง สงผลใหเกดความมงมนทจะเปลยนแปลงตนเองได

2. การมปฏสมพนธระหวางตนเอง ผอน และสงแวดลอมอยางเหมาะสม หลกชมชนแหงการเรยนร (Community: C7) มบทบาทสาคญมากในการเสรมสรางความ

มนคงและยงยนของการเปลยนแปลงภายในตนเอง เพราะปฏสมพนธทเกดขนระหวางสมาชกกลมในระหวางดาเนนกระบวนการเปนการจาลองสงคมในชวตจรงทมความหลากหลายทางความคดและการปฏบต ซงอาจกอใหเกดความขดแยงหรอหนนเสรมซงกนและกน เมอเกดความขดแยงภายในกลมผรวมกระบวนการตองเรยนรทจะจดการและคลคลายความขดแยงอยางเหมาะสมโดยการใหตางฝายตางกลบมามองตนเอง และสอสารกนดวยความรกความเมตตา ทาใหความขดแยงกลายเปนจดททาใหผรวมกระบวนการไดเรยนรและเปลยนแปลงภายในตนเอง (ธนาและอดศร, 2552) และหลกการพจารณาดวยใจอยางใครครวญ (Contemplation: C1) ทาใหผรวมกระบวนการเกดความความเขาใจและตระหนกรโดยเชอมโยงความรและประสบการณทเกดขนกบตนเองและสงรอบตวทาใหมองเหนความเชอมโยงระหวางตนเองและสรรพสงไดชดเจน เมอนาหลกความรก ความเมตตา (Compassion: C2) หลกการเผชญความจรง (Confrontating reality: C4) หลกการเชอมโยงสมพนธ (Connectedness: C3) มารวมกน โดยเชอมโยงผรวมกระบวนการใหเกดการเรยนรทไมแยกสวน เชอมโยงประสบการณของผรวมกระบวนการใหเขากบชวตจรง และเชอมโยงสมพนธภาพ ลดชองวางระหวางผรวมกระบวนการใหเกดความไววางใจ เขาใจและยอมรบมมมองความคดทแตกตางของผอน (ธนาและอดศร, 2552) จะชวยใหผรวมกระบวนการเกดปฏสมพนธทดกบผอนและสงรอบตวไดด

จาก 5 หลกการขางตน ผวจยเชอวาสามารถเออใหผรวมกระบวนการเกดปฏสมพนธภายในตนเอง ระหวางตนเอง ผอนและสงรอบตวไดอยางเหมาะสมยงขน กลาวคอ เมอผรวมกระบวนการไดเรยนรรวมกนทามกลางบรรยากาศของความรก ความเมตตาจะทาใหเกดพนทในการเรยนร ซงเปนพนทปลอดภย ทาใหรสกไววางใจ กลาแสดงความคดและความรสกไดอยางเปดเผย กลาเผชญหนาความจรงท งทเปนสงภายในและภายนอกตนเองทตนเองเคยพยายาม

41

หลกเลยง กลาทดลองสงใหม ทาใหเกดปฏสมพนธทดภายในตนเอง อกทงบรรยากาศความรก ความเมตตาภายในกลมยงเปนประสบการณทางบวกในการสรางสมพนธภาพกบผอนสงผลใหมปฏสมพนธกบผอนและสงรอบตวไดอยางเหมาะสม

3. ความเชอ ศรทธา และปฏบตตามคาสอนในศาสนา การเปลยนแปลงภายในเปนกระบวนการทตองใชเวลา การเออใหผรวมกระบวนการเกด

การใครครวญอยางลกซงตอประสบการณของตนเองอยางตอเนองและเปนระยะเพอคอยๆสะสมประสบการณมากพอจะทาใหผรวมกระบวนการเกดการเปลยนแปลงภายใน และเกดความแจมชดในตนเอง หากนาหลกความตอเนอง (Continuity: C5) มาออกแบบกจกรรมใหมลาดบขนตอน ลนไหลและสอดรบกน รวมทงใหเวลาผรวมกระบวนการไดใครครวญอยางลกซงตอประสบการณทเกดขนเพอเชอมโยงการเรยนรทเกดขนใหเขากบชวตจรง (ธนาและอดศร, 2552) ทาใหผรวมกระบวนการมองเหนความสมพนธระหวางจตวญญาณและแนวทางการดาเนนชวต นาสการพฒนาสขภาวะทางจตวญญาณดานความเชอ ศรทธา และปฏบตตามคาสอนในศาสนาทเกยวกบความเชอและแนวทางการใชชวต

4. การมจตขนสง หลกการพจารณาดวยใจอยางใครครวญ (Contemplation: C1) มความเหมาะสมทจะ

นามาสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณในดานการมจตขนสงทเกยวกบภาวะทจตใจเกดความสขสงบ มสต สมาธ และปญญา เปนจตทรตนและเบกบานกบการทาหนาท เพราะการใครครวญดวยกาย ใจ ความคด และจตวญญาณแตกตางกบการใครครวญทวไปทอยบนฐานความร แตเปนวธการใครครวญทเกดความรและปญญา เขาใจในความเชอมโยงของตนเองและสงรอบตว (Zajonc, 2007) โดยใชวธการหลากหลาย ชวยใหจตสงบเกดความสามารถทจะตระหนกรอยางลกซง มสมาธและการเขาใจอยางแทจรง (Hart, 2008) การพจารณาดวยใจอยางใครครวญสงผลใหจตใจผอนคลาย รบรสงตางๆไดตามทเปนจรง ไมตดอยกบกรอบเดมของตนเอง เปดรบสงใหมโดยไมตดสนทาใหเกดการรบรทละเอยดออน ลกซง เขาใจแงมมตางๆทงทเกยวกบตนเองและสรรพสงรอบตวได (ธนา และอดศร, 2552) ผรวมกระบวนการจงเกดความสงบ มสตและปญญา เขาถงความจรง ความดและความงามของธรรมชาต (วชญา, 2553) อกทงการใชหลกความรก ความเมตตา (Compassion: C2) ซงเปนพนฐานของการพฒนาความสมพนธเชงบวกระหวางผรวมกระบวนการ ผอน และสงรอบตว ดวยการ เขาใจ ยอมรบ ใหอภย มความรกและเมตตาตอตนเอง แผไปยงผอน และสงรอบตวดวย ชวยใหสขภาวะทางจตวญญาณในดานการมมจตขนสงทเกยวกบการมความรก เมตตา กรณา แบงปน เกอกลตอเพอนมนษยและสตวอน มจตทไมเหนแกตว เสยสละ ทาประโยชนเพอผอน สงอนและสงรอบตวได หากใชรวมกบหลกชมชนแหงการเรยนร (Community: C7) ซงเปนการจด

42

เงอนไขใหเกดพนทเออตอการเรยนรอยางลกซง บนพนฐานของการยอมรบ การใหกาลงใจ และมตรภาพทดซงกนและกน ปฏสมพนธทเกดขนระหวางสมาชกกลมในระหวางดาเนนกจกรรม จะทาใหผรวมกระบวนการรจกใหและรบความรกจากผอน รจกการใหอภยตนเองและผอน

5. ความพงพอใจในชวต หลกการพจารณาดวยใจอยางใครครวญ (Contemplation: C1) มองคประกอบสาคญ

3 ประการ คอ (1) ความสงบ เปนการหยดนงหรอทาจตใหชาลง เกดความเงยบ สงผลใหจตมความพรอมทจะเปดรบสงใหม (2) การเปดรบสงตางๆดวยความใสใจอยางลกซง และ (3) การนอมเขามาพจารณาในใจอยางใครครวญ ในภาวะทจตเปดรบ สงบ และเปนกลาง สงผลใหผรวมกระบวนการสามารถรบรสงตางๆไดตามความเปนจรง เกดการรบรอยางลกซง เขาใจแงมมของตนเองและสงรอบตวไดชดเจนขน เกดการตระหนกร ยอมรบความเปนจรงในตนเองและความเปนจรงตามธรรมชาตของชวต จะสงผลใหผรวมกระบวนการเกดความพงพอใจในชวตตามสภาพความเปนจรง พงพอใจในความสมพนธกบบคคลอน ๆ ธรรมชาต และสงอนรอบตว และสามารถทาใจยอมรบตอสถานการณในชวตทเกดขนได สวนหลกการเผชญความจรง (Confrontating reality: C4) ซงใหผ รวมกระบวนการมโอกาสเผชญความจรงทเกยวกบตนเองและทเปนความจรงของสงคมรอบตว ในสวนทไมเคยรมากอนและเปนสงทขดแยงกบตวตนเดม ทาใหเกดความเขาใจและตระหนกในจดเดนหรอศกยภาพภายในตนเอง (ธนา, 2551) สงผลใหเกดความรสกพงพอใจในชวต สามารถทาใจยอมรบตอขอจากดของตนเองและสถานการณในชวตทเกดขนได

นอกจากน ผวจยไดสบคนหลกฐานเชงประจกษ (Evidence base practice) งานวจยทศกษาเกยวกบจตวญญาณ การพฒนาสขภาวะจตวญญาณ การประยกตใชแนวคดจตตปญญาศกษาเพอพฒนาสขภาวะจตวญญาณในนกศกษาพยาบาลทงตางประเทศและในประเทศไทย จากฐานขอมลทางวชาการทนาเชอถอ ไดแก Medline, ScienceDirect, CINAHL, ProQuest โดยใชคาสาคญ ไดแก spiritual well-being, spiritual health, spiritual health promotion, contemplative education, social network site และฐานขอมล Thailis โดยใชคาสาคญ ไดแก จตวญญาณ สขภาวะจตวญาณ การสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณ จตตปญญาศกษา ตามเกณฑความนาเชอถอของหลกฐานความรเชงประจกษของ สถาบนโจอนนาบรกส (Joanna Briggs Institute for evidence based nursing and midwifery, 2008) เพอนามาสงเคราะหองคความรเกยวกบการสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณดวยแนวคดจตตปญญาศกษา สรปสาระสาคญได ดงน

1. รปแบบกจกรรม กจกรรมจตตปญญาศกษาควรลาดบกจกรรมอยางตอเนอง โดยการสรางความลนไหลในกระบวนการเพอใหการเรยนรของนกศกษาเปนพลวตและเกดศกยภาพในการเรยนรไดเตมท ซงกจกรรมควรอยบนพนฐานของหลกจตตปญญา 7 ดงน

43

1.1 กจกรรมสรางสมพนธภาพและใหความรเกยวกบสขภาพมตจตวญญาณ เปนขนตอนแรกทมความสาคญในกระบวนการเรยนรจตตปญญาศกษา การสรางสมพนธภาพทดระหวางผวจยหรอเรยกวา “ผนากระบวนการ” และนกศกษา หรอเรยกวา “ผรวมกระบวนการ”โดยจดสถานทและบรรยากาศขณะทากจกรรมสงบเงยบ ไมรอนและเยนเกนไป มการสอบถามอารมณความรสกของผรวมกระบวนการกอนเขารวมกจกรรมทกครงและเมอจบกจกรรมมการกลาวชนชมในความรวมมอของผรวมกระบวนการซงเปนไปตามหลกความรกความเมตตา (กรศศรและณฐพร, 2556 หลกฐานระดบ 4 Action Research) การจดใหมการแลกเปลยนเรยนรอยางลกซง การรบฟงกนอยางตงใจ การไดรวมกจกรรมทผอนคลายดวยกน และการไดรบรชวตวยเดก ความฝนหรอเปาหมายของเพอน ทาใหรบรไดถงความเหมอนและความแตกตางของแตละบคคล และใหความรเกยวกบสขภาพมตจตวญญาณในชวงเรมตนกจกรรม ประมาณ 30นาท โดยการบรรยายหรอใชสอวดโอสงผลใหผรวมกระบวนการทาความเขาใจและพรอมเรยนรเพอพฒนามตจตวญญาณไดด (สรย, 2551 หลกฐานระดบ 2 วรรณาและเสาวลกษณ, 2554 หลกฐานระดบ 2)

1.2 กจกรรมเตรยมความพรอมกอนเรมเรยนร มบทบาทสาคญเพอเตรยมใหผรวมกระบวนการเกดความพรอมในการเรยนร มการเชอมโยงกายใจใหเกดชวงสงบขนภายใน ตามหลกการพจารณาอยางใครครวญ ผานกจกรรมผอนพกตระหนกร ครงละ 30 นาท โดยใชเพลงและบทพดเพอชกนาใหเกดการสารวจตนเองและเกดความผอนคลาย (กรศศรและณฐพร, 2556 หลกฐานระดบ 4, Action Research) โดยไมจากดความเชอและศาสนา เนนการปฏบตเปนรายบคคล ขนตอน คอ อยในทาสบาย สถานทสงบ หลบตา และฝกสงเกตการเปลยนแปลงของรางกาย (ปรยาและคณะ, 2555 Rosean, & Benn, 2006 หลกฐานระดบ 2) ทาใหเกดผล 2 ประการ คอ 1) สตและสมาธ ทาใหเกดประสบการณทางจตวญญาณและนาไปสการเปลยนแปลงขนลกในดานทศนคตและพฤตกรรม เชน การมองตนเองและโลกภายนอกตนเองดวยความคด ความเชอทเปลยนแปลงไป (Beauregard, 2015) และ 2) การตระหนกรในตนเอง การฝกจตใหนงจนเกดสมาธจะสงผลลดอารมณทางลบ เพมประสทธภาพในดานอารมณและสามารถเผชญความเครยดไดดขน ซงการเจรญสตนบวาเปนทกษะสาคญสาหรบนกศกษาพยาบาล (Beddoe & Murphy, 2004, หลกฐานระดบ 2 Oman et al., 2008 หลกฐานระดบ 1, randomized clinical trial)

1.3 กจกรรมคดใครครวญดวยตนเองและแลกเปลยนเรยนรภายในกลม ทกงานวจยทเกยวของกบจตตปญญาศกษาใชกจกรรมสนทรยสนทนา (Dialoque) เปนกระบวนการกลมเพอเปดโอกาสใหสมาชกพดคยแลกเปลยนเรยนรประสบการณและความรสกนกคดอยางลกซง ฝกทกษะการฟงโดยไมตดสน ภายใตบรรยากาศทอบอน ผอนคลาย ยอมรบและไววางใจ (ภมรพรรณ, 2554 หลกฐานระดบ 2)โดยมพนฐานการจดกจกรรม 4 ประการ ไดแก 1) การฟงอยางลกซง (Deep

44

listening) 2) การเคารพ (Respecting) 3) การสะทอน (Reflecting) และ 4) เสยงของเรา (Voicing) (นฤมล, 2552 หลกฐานระดบ 2) ตามหลกการเชอมโยงสมพนธ ชวยใหนกศกษาเชอมโยงประสบการณในกระบวนการเขากบชวตได และเออใหนกศกษาเชอมโยงกบกจกรรมในกระบวนการโดยทาความรจกคนเคยดวยสนทรยสนทนาและบนทกการเรยนรเพอนาไปเลอกแนวทางในการพฒนาตนเอง และหลกการเผชญหนาโดยฝกเปนผฟงและผพดสะทอนคดและบนทกผลทเกดกบอารมณ ความรสกเปนการประเมนตนเองและผอน ยอมรบสงทปรากฏภายในจตใจ (กรศศรและณฐพร, 2556 หลกฐานระดบ 4, Action Research) ประเมนศกยภาพตนเองและเรยนรทจะเลอกใชศกยภาพภายในตนเองได (Lai, et al., 2009 หลกฐานระดบ 2) วธการ คอ เมอเขารวมกจกรรมครงแรกวทยากรกระบวนการจะตองแนะนาแนวคดสนทรยสนทนา แจงขอตกลงรวมกนในการสนทนา จากนนนาเขาสกจกรรมสนทรยสนทนาโดยใชสอหลากหลาย ไดแก เพลง กรณศกษา ประสบการณของผเขารวมกระบวนการ วดโอ การใชประเดนคาถามกระตนใหทบทวนตนเอง การสะทอนคด ความรสกและประสบการณ และการใหขอมลยอนกลบจากผอนเพอใหเกดการตระหนกรในตนเอง (สรย, 2551; ปารชาต, 2556; วรรณาและเสาวลกษณ, 2554 หลกฐานระดบ 2) การฝกยอมรบประสบการณภายในจตใจของตนเอง การฝกใหคด รสกและมประสบการณในหลายแงมม เนนไปทการตระหนกรในสงทสาคญทสดทบคคลนนใหคณคา และใหตดสนใจเลอกและตงมนทจะปฏบตตามสงทเลอก (Fledderus et al., 2010 ระดบ 1, randomized clinical trial) โดยใหนกศกษาเขยนแผนการพฒนาชวตของตนเองซงสอดคลองตามหลกความมงมน (สรย, 2551 หลกฐานระดบ 2) นาสงทเรยนรในกระบวนการลงสการปฏบตในชวตจรง (ปารชาต, 2556 หลกฐานระดบ 2) มการบนทกผลการปฏบตตามแผนทกาหนดและประเมนผลตนเอง (กรศศรและณฐพร, 2556 หลกฐานระดบ 4, Action Research) กจกรรมนใชเวลา 1-2 ชวโมง

1.4 กจกรรมสะทอนคด เปนการสรปการเรยนรเพอใหผรวมกระบวนการมโอกาสพจารณาอยางใครครวญอกครงถงประสบการณทไดรบ สวนใหญมการสะทอนคดในชวงสดทายของกจกรรมโดยใชวธการหลากหลาย ไดแก การพดคยแลกเปลยนความคดเหนสะทอนคดดวยตนเอง (ปารชาต, 2556 หลกฐานระดบ 2) (กรศศรและณฐพร, 2556 หลกฐานระดบ 4, Action Research) การเขยนขอความ การวาดภาพ ใชเวลา 30 นาท (เยาวด, 2552 หลกฐานระดบ 4, Action Research) และการสรางเครอขายความสมพนธแลกเปลยนเรยนรกนอยางตอเนองตามหลกชมชนแหงการเรยนร (กรศศรและณฐพร, 2556 หลกฐานระดบ 4, Action Research) ซงพบวาเครอขายสงคมออนไลนเปนนวตกรรมใหมสาหรบการวจยดานสขภาพในวยรนและวยผใหญตอนตน เพราะเขาถงกลมตวอยางไดงาย ประหยดคาใชจาย สามารถนามาเปนกจกรรมในโปรแกรมดานสขภาพ

45

และเครองมอตดตามประเมนผลดานสขภาพได (Park & Calamaro, 2013 หลกฐานระดบ 1, systematic review)

นอกจากน พบวามการศกษาทเปนหลกฐานระดบ 1 ยนยนวาไดผลดในการนาเครอขายสงคมออนไลนมาออกแบบรวมกบสงคมออฟไลนหรอสงคมทไมมการตดตอสอสารกนทางอนเทอรเนต (Sunderland et al., 2013 หลกฐานระดบ 1, systematic review) และเครอขายสงคมออนไลนทมประสทธภาพ คอ เฟซบก (Facebook) ดงการศกษาของทาวเวอรและคณะ (Tower et al., 2014) พบวาการใชงานเฟซบกทาใหนกศกษาพยาบาลมสมรรถนะในการเรยนร และสามารถพฒนาตนเองไดมากขน ดงนน เฟซบกจงมความเหมาะสมในการพฒนาเปนพนทแลกเปลยนเรยนรตามหลกชมชนแหงการเรยนร โดยใหนกศกษาสะทอนคดนอกกระบวนการผานทางเฟซบกกลมทผวจยสรางขนและนามาแลกเปลยนเรยนรกนในการเขากลมครงตอไป

2. ระยะเวลาในการจดกจกรรม การทบทวนหลกฐานเชงประจกษทผานมา พบวา ระยะเวลาทใชในการดาเนนกจกรรมจตตปญญาศกษาและการพฒนาสขภาวะจตวญญาณทสอดคลองกบแนวคดจตตปญญาศกษา เรมตงแต 1, 2, 3, 5, 6, 8 และ16 สปดาห โดยพบวา ระยะเวลาดงกลาวสงใหนกศกษามผลลพธทสอดคลองกบสขภาวะจตวญญาณสงขนไดอยางมนยสาคญทางสถต และการดาเนนกจกรรมเปนเวลา 8 สปดาหตอเนอง ทาใหนกศกษาพยาบาลม สขภาวะดานอารมณและความยดหยนดานจตใจดขน เมอตดตามผล 3 เดอน พบวายงคงมความยดหยนดานจตใจในระดบด (Fledderus, et al., 2010 ระดบ 1, randomized clinical trial)

โปรแกรมจตตปญญาศกษาสาหรบนกศกษาพยาบาลครงน ผวจยประยกตใชแนวคดจตตปญญาศกษา (Contemplative Education) (ประเวศ, 2550; ธนาและอดศร, 2552; ปราณ, 2557; วจกขณ, 2550) มาพฒนาโปรแกรมรวมกบการสงเคราะหหลกฐานเชงประจกษเกยวกบการพฒนาสขภาวะจตวญญาณและการประยกตใชแนวคดจตตปญญาศกษาเพอพฒนาสขภาวะจตวญญาณในนกศกษาพยาบาล มระยะเวลาดาเนนการ 8 สปดาห ประเมนผลกอนและหลงการดาเนนโปรแกรมในสปดาหท 1 และ 8 ดาเนนกจกรรมอยางตอเนองสปดาหละครงๆ 3 ชวโมง ตดตอกน 5 สปดาห เวนระยะหาง 2 สปดาห คอ สปดาหท 6,7 และกลบเขากลมอกครงในสปดาหท 8 รวมทงสน 18 ชวโมง กจกรรมในโปรแกรมมทงกลมใหญและกลมยอย กลมใหญ จานวน 40 คน และกลมยอยจานวน 10 คน /กลม โดยผวจยเปนวทยากรกระบวนการซงเปนผดาเนนกจกรรมและผชวยวจยเปนผชวยวทยากรมหนาทเปนวทยากรกลมยอยและเอออานวยความสะดวกในการดาเนนกจกรรม ซงมขนตอนการดาเนนกจกรรม 4 ขนตอน ดงน

46

1. ขนปรบพนฐาน โดยใชกจกรรมรจกเขารจกเราเพอใหเกดสมพนธภาพทดภายในกลม ใหความรเกยวกบสขภาพมตจตวญญาณและวธการดแลสขภาพดานจตวญญาณของตนเอง ดาเนนการเฉพาะสปดาหท 1 เปนเวลา 30 นาท

2. ขนเตรยมความพรอม โดยใชกจกรรมผอนพกตระหนกร ครงละ 30 นาท โดยใชเพลงและบทพดเพอชกนาใหนกศกษาเกดการสารวจตนเองและเกดความผอนคลาย

3. ขนดาเนนการ โดยใชกจกรรมสนทรยสนทนา ครงละ 2 ชวโมง เปนกจกรรมทเนนการรบฟงอยางลกซง ใหเวลานกศกษาคดใครครวญดวยตนเองและรวมแลกเปลยนมมมองและประสบการณภายในกลม โดยวทยากรกระบวนการแนะนาแนวคดสนทรยสนทนา แจงขอตกลงรวมกนในการสนทนาแกผนกศกษาเฉพาะสปดาหท 1 และนาเขาสสนทรยสนทนาโดยใชสอหลากหลายไมซ ากนในแตละสปดาห ไดแก เพลง กรณศกษา ประสบการณของนกศกษา หนงสน รวมกบประเดนคาถาม และแผนพฒนาสขภาวะจตวญญาณ สดทายผวจยซงเปนกระบวนกรหลกสรปประเดนการเรยนร

4. ขนสรป โดยใชกจกรรมสะทอนคด เพอใหผนกศกษามโอกาสพจารณาอยางใครครวญอกครงถงประสบการณทไดรบ แบงเปน (1) การสะทอนคดในกระบวนการ จดในชวงสดทายของกจกรรมโดยใชวธการหลากหลาย ไดแก การพดคยแลกเปลยนความคดเหน การเขยนขอความ การวาดภาพ ครงละ 30 นาท และ (2) การสะทอนคดออนไลน โดยมอบหมายใหนกศกษาทกคนบนทกสะทอนคดการเรยนรในสปดาหท 1-7 ลงในเฟซบกกลมซงสรางขนเพอเปนพนทแลกเปลยนเรยนร โดยกาหนดประเดนการสะทอนคดใหนกศกษาโพสตขอความในกระดานหรออนบอค (Inbox) สวนตวหรออดคลปเสยงสงทางอนบอค (Inbox) กบผวจย

สรปการทบทวนวรรณคดทเกยวของ

สขภาวะจตวญญาณสาคญตอนกศกษาพยาบาลใน 2 ลกษณะ คอ ความสาคญในระดบปจเจกบคคล และความสาคญตอวชาชพพยาบาล สขภาวะจตวญญาณสงผลใหนกศกษามพลงใจทเขมแขง สามารถเผชญกบปญหา อปสรรค ความยากลาบาก และความยงยากของชวต ปรบตวตอภาวะวกฤตในชวต และสามารถดาเนนชวตไดอยางมความสข เมอบคคลมสขภาวะจตวญญาณจะนาไปสการดแลสขภาพของตนเองในมตอนๆ ขยายการดแลไปสบคคล ครอบครว ชมชน และสงคมได สวนความสาคญตอวชาชพพยาบาลดงททราบกนดวาการดแลผปวยในมตจตวญญาณเปนบทบาทพยาบาลทไมสามารถแยกออกมาจากการดแลในมตอนได พยาบาลทมทกษะการดแลทางจตวญญาณอยางเพยงพอจะมพฤตกรรมการดแลผปวยดวยความรกและความเขาใจมากขน นกศกษาพยาบาลซงกาลงกาวเขาสวชาชพพยาบาลในอนาคตจงควรมสขภาวะจตวญญาณ

47

เชนเดยวกน และเมอนกศกษาพยาบาลไดรบการฝกทกษะการดแลดานจตวญญาณจะทาใหสามารถดแลจตวญญาณของตนเองและดแลผปวยดานจตวญญาณไดดดวย ดงนน การสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณใหแกนกศกษาพยาบาลจงเปนสงสาคญทสถาบนการศกษาควรใหความสาคญเพอใหนกศกษาเกดสขภาวะจตวญญาณและนาสการใหบรการดานจตวญญาณแกผปวยไดดดวย

แนวคดจตตปญญาศกษาเหมาะสมในการประยกตใชพฒนาสขภาวะจตวญญาณใหแกนกศกษาพยาบาล เพราะลกษณะการเรยนการสอนของวชาชพพยาบาลจาเปนตองมความสมดลระหวางศาสตรทางวชาชพกบชวตและจตใจ รวมทงการบรการดวยหวใจความเปนมนษย และนกศกษาอยในชวงวยผใหญตอนตน ซงเปนวยทมความพรอมทจะเรยนรและเขาใจนามธรรมไดดขน มมมมองทางความคดทเปดกวาง ยอมรบฟงผอน และสามารถนาประสบการณทไดเรยนรมาปรบเปลยนวธคดและการดาเนนชวตของตนเองได อกทงเปนวยทมความตองการพฒนาดานจตวญญาณเกยวกบการรจกและเขาใจตนเอง การมสมพนธภาพกบผอน คณคาของการมชวตและเปาหมายในชวต แนวคดจตตปญญาศกษาจงเปนกระบวนการทจะสงเสรมใหนกศกษามความพรอมและสมดลจากภายในจตใจ ตอยอดเปนกระบวนการคดและทกษะทางปญญาทเหนความเชอมโยงของสงตางๆทงภายในและภายนอกอยางลกซง ทาใหเกดความรกและเมตตาตอผทกาลงเผชญกบความทกขทางกาย จตใจ และจตวญญาณได แนวคดจตตปญญาศกษามหลกจตตปญญา 7 ทสามารถพฒนาสขภาวะจตวญญาณทง 5 ดานได และจากการทบทวนการสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณในนกศกษาพยาบาลทผานมา พบวา กจกรรมสวนใหญมงเนนการฝกสตและสมาธเพอใหเกดความสงบภายใน การตระหนกรในตนเอง ชวยลดความเครยดและวตกกงวล การปรบวธคด การปรบตวเรยนรเพออยรวมกบผอน และการทาประโยชนตอผอน ซงพฒนาภายใตหลกการพนฐานของการเรยนรแนวจตตปญญาศกษาโดยประยกตใชหลายหลกการรวมกน

ดงนน การศกษาครงนผวจยจงเลอกพฒนาสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาลโดยใชแนวคดจตตปญญาศกษา ภายใตหลกการพนฐานทง 7 ประการ และมงเนนพฒนาใน 3 หลกการใหชดเจนยงขน คอ หลกการเชอมโยงสมพนธ หลกความตอเนอง และหลกชมชนแหงการเรยนร โดยจดเงอนไขกระบวนการใหมความเชอมโยงเขาสการปฏบตในชวตจรงและมความตอเนอง รวมทงพฒนาเครอขายสงคมออนไลนโดยเลอกเฟซบก (Facebook) เขามาเสรมเปนชมชนแหงการเรยนรอกทางหนงโดยไดรบแรงจงใจจากกลมทมเปาหมายเดยวกน เพอสงเสรมใหนกศกษาพฒนาสขภาวะจตวญญาณไดอยางตอเนอง วดผลลพธ คอ สขภาวะจตวญญาณโดยใชแบบสอบถามสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล ซงผวจยไดพฒนาขนจากแบบสอบถามสขภาวะทางจตวญญาณของนกศกษาพยาบาลของปารชาต (2556) ใหมความสอดคลองกบบรบทนกศกษาพยาบาลชนปท 3 โดยแบงองคประกอบเปน 5 ดาน ตามทไดทบทวนวรรณกรรมเกยวกบแนวคดสขภาวะจต

48

วญญาณ ไดแก การรบรคณคา ความหมายและเปาหมายในชวต การมปฏสมพนธระหวางตนเอง ผอน และสงแวดลอมอยางเหมาะสม การมความเชอ ศรทธา และปฏบตตามคาสอนในศาสนา การมจตขนสง และความพงพอใจในชวต

                    

51

บทท 3 วธดาเนนการวจย

การศกษาครงนเปนการวจยกงทดลอง (quasi-experimental research) แบบสองกลมโดย

วดผลกอนและหลงการทดลอง เพอศกษาผลของโปรแกรมจตตปญญาศกษาตอสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล ดงตารางตอไปน

ตาราง 1 แบบแผนการวจย

กลมทดลอง O1 X O2 กลมควบคม O3 O4

หมายเหต. เมอ X หมายถง โปรแกรมจตตปญญาศกษา

O1 หมายถง สขภาวะจตวญญาณกอนไดรบโปรแกรม O2 หมายถง สขภาวะจตวญญาณหลงไดรบโปรแกรม O3 หมายถง สขภาวะจตวญญาณกอนไดรบการดแลตามปกต O4 หมายถง สขภาวะจตวญญาณหลงไดรบการดแลตามปกต

ประชากรและกลมตวอยาง

การศกษาครงนผวจยศกษาในวทยาลยพยาบาลจานวน 2 แหง ทตงอยในเขตอาเภอเมองของ 2 จงหวดในภาคใต

ประชากร คอ นกศกษาพยาบาลระดบปรญญาตร กลมตวอยาง คอ นกศกษาพยาบาลชนปท 3 ทลงทะเบยนเรยนในปการศกษา 2558 ใน

วทยาลยพยาบาล 2 แหง จานวน 80 คน โดยกาหนดคณสมบตของกลมตวอยางในเกณฑการคดเขา (inclusion criteria) ดงน

1. อายระหวาง 20-21 ป

2. อยในชวงการฝกภาคปฏบต

52

3. มอปกรณสอสารทสามารถเขาถงเครอขายอนเทอรเนตและสามารถใชงานเฟซบก

(Facebook) ได

4. เปนผทไมไดเขารวมโครงการอนทเกยวของกบสขภาพดานจตวญญาณ เชน

การฝกสตและสมาธ

5. สามารถเขารวมกจกรรมไดตลอดการทดลอง

เกณฑคดออก (exclusion criteria)

ไมสามารถเขารวมกจกรรมไดตลอดการทดลอง

ขนาดของกลมตวอยาง

การศกษาครงนกาหนดขนาดของกลมตวอยางโดยวธการเปดตารางอานาจการทดสอบ (power analysis) คานวณขนาดอทธพลคาความแตกตาง (effect size) จากการศกษาผลการใช จตตปญญาศกษาเพอสรางเสรมคณลกษณะความเปนครสาหรบนกศกษาคณะครศาสตรมหาวทยาลยราชภฏ (วนทนย, 2557) ตวแปรตาม คอ ความตระหนกรตนเองในคณลกษณะความเปนคร โดยใชสตรของโคเฮน (Cohen, 1988) ไดขนาดอทธพลความแตกตาง เทากบ 1.8 แต เนองจากกลมตวอยางมความแตกตางกนทางดานบรบทในการศกษาและตวแปรตามของงานวจยทนามาคานวณขนาดอทธพลไมครอบคลมความหมายของสขภาวะจตวญญาณ ผวจยจงลดคาขนาดอทธพลความแตกตางเปน 0.7 เพอเพมขนาดของกลมตวอยาง นามาเปดตารางอานาจการทดสอบของโพลท (Polit, 2010) โดยกาหนดระดบความคลาดเคลอนท .05 กาหนดอานาจการทดสอบ (power of test: 1-β) เทากบ .80 ไดขนาดกลมตวอยาง 33 คนตอกลม (ภาคผนวก ก) เพอปองกนการออกจากการศกษาของกลมตวอยาง จงไดเพมกลมตวอยาง 20 เปอรเซนต เปน 40 คนตอกลม รวมกลมตวอยางทงหมด 80 คน แตภายหลงการทดลองกลมควบคมสญหายจากการวจยไป 1 คน ทาใหเหลอกลมทดลอง 40 คน และกลมควบคม 39 คน รวมเปน 79 คน

การคดเลอกกลมตวอยางเขากลมทดลองและกลมควบคม

การศกษาครงน ผวจยใชการสมแบบหลายขนตอน (multi-stage sampling) ดงน ขนตอนท 1 คดเลอกสถานทศกษาโดยเลอกวทยาลยพยาบาลทตงอยในเขตอาเภอเมองของ

2 จงหวด ในภาคใต ไดวทยาลยพยาบาล จานวน 2 แหง มนกศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑต จานวน 500 คน ขนไป มความใกลเคยงกนในดานสงแวดลอมและการจดการเรยนการสอน

ขนตอนท 2 สมเลอกวทยาลยพยาบาลใหเปนกลมทดลองและกลมควบคม โดยการจบฉลากอยางงายแบบไมใสคน แบงเปนวทยาลยพยาบาลทเปนกลมทดลอง 1 แหง และวทยาลย

53

พยาบาลทเปนกลมควบคม 1 แหง โดยใหการจบฉลากครงท 1 เปนกลมทดลองและการจบฉลากครงท 2 เปนกลมควบคม

ขนตอนท 3 คดเลอกนกศกษาพยาบาลชนปท 3 ทลงทะเบยนเรยนในปการศกษา 2558 เจาะจงตามคณสมบตของเกณฑการคดเขา (inclusion criteria) ไดทงหมดกลมละ 50 คน นามาจบฉลากอยางงายแบบไมใสคน เพอเปนกลมตวอยางกลมละ 40 คน รวมทงสน 80 คน

เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการวจยครงน ม 2 สวนไดแก สวนท 1 เครองมอทใชในการทดลอง คอ โปรแกรมจตตปญญาศกษา ซงผวจยพฒนามา

จากแนวคดจตตปญญาศกษา (Contemplative Education) (ประเวศ, 2550; ธนาและอดศร, 2552; วจกขณ, 2550) ทเรยกวา “หลกจตปญญา 7” หรอ “ 7 C’s ” ไดแก (1) การพจารณาดวยใจอยางใครครวญ (Contemplation) (2) ความรกความเมตตา (Compassion) (3) การเชอมโยงสมพนธ (Connectedness) (4) การเผชญความจรง (Confrontating reality) (5) ความตอเนอง (Continuity) (6) ความมงมน (Commitment) (7) ชมชนแหงการเรยนร (Community) กระบวนการดาเนนการม 4 ขนตอน ไดแก (1) ขนปรบพนฐานดวยกจกรรมรจกเขารจกเรา เพอใหเกดสมพนธภาพทดภายในกลม ใหความรเกยวกบสขภาพมตจตวญญาณและวธการดแลสขภาพดานจตวญญาณของตนเอง (2) ขนเตรยมความพรอมดวยกจกรรมผอนพกตระหนกร (3) ขนดาเนนการดวยกจกรรม สนทรยสนทนา และ (4) ขนสรปดวยกจกรรมสะทอนคดทงสะทอนคดในกระบวนการและสะทอนคดออนไลนในเฟซบกกลม กลมทดลองจะเขารวมกจกรรมสปดาหละ 1 ครงตดตอกน 5 สปดาห แตละครงใชเวลา 3 ชวโมง เวนสปดาหท 6-7 และเขารวมกจกรรมอกครง ในสปดาหท 8 รวมเปน 6 ครง เปนระยะเวลา 8 สปดาห ณ หอประชมของวทยาลยพยาบาล โดยใชคมอดาเนนการของโปรแกรมจตตปญญาศกษา สวนกลมควบคมจะไดรบการดแลตามปกต

สวนท 2 เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล ประกอบดวย 2.1 แบบสอบถามขอมลทวไป ไดแก เพศ รายวชาทขนฝกปฏบตงาน การไดรบความ

ชวยเหลอเมอไมสบายใจ การประสบเหตการณวกฤตในชวต และการจดการความเครยด 2.2 แบบสอบถามสขภาวะจตวญญาณสาหรบนกศกษาพยาบาล เปนแบบสอบถามทผวจย

ไดพฒนาขนจากแบบสอบถามสขภาวะทางจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล (ปารชาต, 2556) ใหมความสอดคลองกบบรบทนกศกษาพยาบาลชนปท 3 โดยแบงองคประกอบเปน 5 ดาน ตามทไดทบทวนวรรณกรรมเกยวกบแนวคดสขภาวะจตวญญาณ ดงน

54

2.2.1 การรบรคณคา ความหมายและเปาหมายในชวต ประกอบดวยการตระหนกรในคณคาและความหมายของการดารงอยของตนเอง ผอน สงแวดลอม และธรรมชาต และการตงเปาหมายของชวต

2.2.2 การมปฏสมพนธระหวางตนเอง ผอน และสงแวดลอมอยางเหมาะสม ประกอบดวยการตระหนกรในตนเอง การทานบารงความสมพนธระหวางตนเอง ผอน และสงแวดลอม และการใหอภยตนเองและผอน

2.2.3 ความเชอ ศรทธา และการปฏบตตามคาสอนในศาสนา ประกอบดวยความเชอดานจตวญญาณ ความสมพนธระหวางความเชอดานจตวญญาณและแนวทางการดาเนนชวต การปฏบตตามคาสอนในศาสนา และความเชอในพลงของสงศกดสทธหรออานาจสงสด

2.2.4 การมจตขนสง ประกอบดวย การมเมตตากรณาตอผอน การทาประโยชนเพอผอนและสวนรวม ความกตญญตอผมพระคณ การมจตรตนและเบกบานกบการทาหนาท และการมสตและจตทสงบจากภายใน

2.2.5 ความพงพอใจในชวต ประกอบดวยความพงพอใจในชวต ความพงพอใจในความสมพนธกบบคคลและสงรอบตว การเขาใจความจรงของชวต และการยอมรบสถานการณในชวต

แบบสอบถามสขภาวะจตวญญาณสาหรบนกศกษาพยาบาลประกอบดวยขอคาถามจานวน 40 ขอ เปนแบบมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบของลเคอรท (Likert’ s scale) ประกอบดวยขอคาถามทางบวก จานวน 38 ขอ และขอคาถามทางลบ จานวน 2 ขอ

การแปลผลคะแนนสขภาวะจตวญญาณ แบงออกเปน 5 ระดบ ตามเกณฑการพจารณาตามชวงคะแนน (บญใจ, 2550)

ชวงความกวางของขอมล = คะแนนสงสด – คะแนนตาสด จานวนชน

= 5 – 1 5

= 0.80

55

การแปลความหมายคาของคะแนนเฉลย ซงจะมคาอยระหวาง 1 – 5 คะแนน โดยจะแบงออกเปน 5 ระดบ ดงน คะแนนเฉลย ระดบสขภาวะจตวญญาณ 4.21 – 5.00 หมายถง ระดบสงสด 3.41 – 4.20 หมายถง ระดบสง 2.61 – 3.40 หมายถง ระดบปานกลาง

1.81 – 2.60 หมายถง ระดบตา

1.00 – 1.80 หมายถง ระดบตาสด

การตรวจสอบคณภาพเครองมอ

เครองมอทใชในการวจย ไดแก โปรแกรมจตตปญญาศกษาและแบบสอบถามสขภาวะ จตวญญาณสาหรบนกศกษาพยาบาลทพฒนาและดดแปลงขนโดยนาไปหาความตรง (validity) และความเชอมน (reliability) ดงน

1. ความตรงเชงเนอหา (content validity) โปรแกรมและแบบสอบถามไดผานการตรวจสอบความตรงเชงเนอหาโดยผทรงคณวฒ จานวน 3 ทาน ไดแก อาจารยแพทยผเชยวชาญดานการจดกจกรรมจตตปญญาศกษา อาจารยพยาบาลผเชยวชาญดานการสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณในนกศกษาพยาบาล และอาจารยพยาบาลผเชยวชาญดานการวจยเกยวกบสขภาวะจตวญญาณในนกศกษาพยาบาล พบวาโปรแกรมมเนอหาถกตองตามหลกวชาการ มองคประกอบสาคญครบถวนและสมพนธกน เนอหา/สาระการเรยนรสอดคลองกบวตถประสงค การกาหนดวตถประสงคครอบคลมสงทตองการวดผล และเนอหา/สาระการเรยนร กจกรรมสอดคลองกบเนอหาและวตถประสงค เนนพฒนาทกษะการดแลสขภาพดานจตวญญาณของนกศกษาพยาบาลและมความหลากหลาย เรยงลาดบตามความยากงาย ตอเนองและสอดคลองกบความสามารถของนกศกษา สอการเรยนรหลากหลายและสอดคลองกบวตถประสงคของกจกรรม วธการวดผลสอดคลองกบวตถประสงคและกจกรรม ผทรงคณวฒเสนอแนะใหมกจกรรมนนทนาการระหวางกจกรรมหลกเพมเตมเพอใหนกศกษารสกผอนคลายมากขน เนอหากจกรรมควรกระชบ และปรบภาพประกอบในเลมใหเปนภาพสเพอใหมองเหนไดชดเจน สวนแบบสอบถามไดเสนอแนะปรบขอคาถามใหชดเจน เขาใจงาย จากนนจงไดนาโปรแกรมและแบบสอบถามมาปรบปรงตามขอเสนอแนะกอนนาไปทดลองใช

2. ความเหมาะสมในการนาไปใช โปรแกรมไดรบการตรวจสอบความเหมาะสมในการนาไปใชโดยอาจารยและเจาหนาทผรบผดชอบเกยวกบการพฒนานกศกษาของวทยาลยพยาบาล

56

บรมราชชนน สงขลา จานวน 5 ทาน พบวารปแบบของคมอดาเนนการของโปรแกรมมความสวยงาม สอดคลอง และเหมาะสมกบการนาไปใชในนกศกษาพยาบาล โดยเฉพาะปกมการดงจดเดนของวทยาลยพยาบาลโดยใชรปสมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนนซงเปนองคอปถมภของวทยาลยพยาบาลทวประเทศ สอและกจกรรมทใชมความหลากหลายและนาสนใจ จดเรยงลาดบไดด สอดคลองกบวยและความสามารถของนกศกษา และเหมาะสมในการนาไปใชในการพฒนาสขภาพดานจตวญญาณของนกศกษา ขนาดตวอกษรสามารถมองเหนไดชดเจน เหมาะสมกบผใชงาน สและภาพประกอบมความสวยงามและชดเจน ภาพปกดานหลงเหมาะสมมากเพราะมขอความสงเสรมการเรยนร ผทรงคณวฒเสนอแนะปรบสหนาปกและสนปกใหเปนสเดยวกน ลดความเขมของสลง ภาพประกอบดานในปรบเปนภาพส รปเลมปรบขนาดใหเลกลงเพอสะดวกในการใชงาน จดรปแบบหวตารางใหมและขอบไมใหชดมากเกนไป จากนนจงไดนาคมอดาเนนการของโปรแกรมมาปรบปรงตามขอเสนอแนะ

3. ความเชอมนของเครองมอ (reliability) โปรแกรมผานการทดลองใชกบนกศกษาพยาบาล ชนปท 3 วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา จานวน 10 คน ซงอยในชวงฝกปฏบตงาน ใหความยนยอมเขารวมการวจยและเปนสมาชกเฟซบก (Facebook) และนามาปรบปรงกอนใชจรง สวนแบบสอบถามสขภาวะจตวญญาณสาหรบนกศกษาพยาบาลซงปรบปรงแกไขภาษาและตรวจสอบความตรงของเนอหาแลวไดนาไปทดลองใช (try out) ในนกศกษาพยาบาลของวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สราษฏรธาน ทมคณสมบตคลายกบกลมตวอยางจานวน 30 ราย พรอมนามาคานวณหาคาความเชอมนของแบบสอบถาม โดยใชสตรสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s alpha coefficient) ไดคาความเชอมนทงฉบบเทากบ .84

การดาเนนการวจย

การเกบรวบรวมขอมลครงนใชโปรแกรมและแบบสอบถาม โดยผวจยดาเนนการเกบขอมลดวยตนเองรวมกบผชวยวจย ซงมการดาเนนการวจยดงน

1. ขนเตรยมการ 1.1 การเตรยมความพรอมของผวจย โดยสรางความรความเขาใจเกยวกบแนวคดสขภาพ

มตจตวญญาณและแนวคดจตตปญญาศกษาอยางชดเจนเพอดาเนนการวจยใหมประสทธภาพดวยการทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ เรยนรเทคนคการเปนกระบวนกร หรอวทยากรในกจกรรมจตตปญญาศกษาโดยมความแตกตางจากวทยากรทวไป คอ การทาหนาทเปนผเออโอกาส ชวยใหกระบวนการดาเนนไปไดอยางตอเนอง ไมมงเนนการถายทอดเนอหา การเพมเตมเนอหาเปนการแสดงความคดเหนในฐานะสมาชกของกลมคนหนงเทานน และสรางบรรยากาศการเรยนรท

57

ผอนคลายเพอใหผเขารวมกระบวนการผอนคลายและไววางใจ มทกษะการสอสารอยางเขาใจ การฟงและการตงคาถามทสามารถกระตนการคดของผเขารวมกระบวนการได โดยเขารวมประชมวชาการประจาปจตตปญญาศกษา จดโดยศนยจตตปญญาศกษา มหาวทยาลยมหดล เพอสงเกต การณการเปนกระบวนกรกลมจตตปญญาศกษาและทบทวนเอกสารทเกยวของเพมเตม อกทงฝกประสบการณตรงในขณะทดลองใชโปรแกรม แลวใหผชวยวจยและกลมตวอยางททดลองใชโปรแกรมใหขอเสนอแนะแลวนามาปรบปรงกอนดาเนนการวจย นอกจากน มการเตรยมตนเองกอนดาเนนกจกรรมโดยผอนคลายตนเอง ฝกใหมสมาธ พรอมรบฟง และเตรยมอปกรณทเกยวของ เชน เครองเสยง เพลง และโปรเจคเตอรใหพรอมเพอสามารถดาเนนกจกรรมไดอยางตอเนอง

1.2 การเตรยมความพรอมของผชวยวจย การศกษานใชกลมตวอยางขนาดใหญ จานวน 40 คน จงตองมผชวยวจยเพอชวยเหลอในการเอออานวยความสะดวกใหสามารถดาเนนกจกรรมไดอยางทวถง ซงไดเตรยมผชวยวจย จานวน 3 คน ใหเกดความรความเขาใจเกยวกบแนวคดสขภาพมตจตวญญาณ และแนวคดจตตปญญาศกษา โดยใหผชวยวจย 1 คน เขารวมการประชมวชาการประจาปจตตปญญาศกษา จดโดยศนยจตตปญญาศกษา มหาวทยาลยมหดลเพอเรยนรเทคนคการเปนกระบวนกร ใหความรเกยวกบสขภาพมตจตวญญาณ การดาเนนกจกรรมตามแนวคดจตตปญญาศกษา และใหประสบการณโดยออมในการดาเนนกจกรรมจตตปญญาศกษาในขณะทดลองใชโปรแกรม ผานการฝกฝนทกษะการฟงอยางลกซง และใหขอเสนอแนะเพอการปรบปรงกอนรวมดาเนนการในโปรแกรม กอนดาเนนโปรแกรมใหผชวยวจยเตรยมตนเองโดยการผอนคลายตนเอง ฝกใหมสมาธ พรอมรบฟงและชวยเหลอเตรยมอปกรณทเกยวของใหพรอม นอกจากน ในการเกบขอมลมผชวยวจย 1คน ซงเตรยมความพรอมโดยอธบายการใชเครองมอในการเกบขอมลและใหผชวยวจยทดลองเกบขอมลจรงในนกศกษาพยาบาลทมความคลายคลงกบกลมตวอยางจานวน 1 คน และทาการเกบขอมลในคนเดยวกนแลวเอามาเปรยบเทยบคาความแตกตางจนเขาใจตรงกน หากพบขอใดไมตรง อธบายทาความเขาใจซ าจนผชวยวจยเขาใจตรงกน การเกบขอมลจะเกบกอนเขารวมโปรแกรม และหลงไดรบโปรแกรมในสปดาหท 8

1.3 เมอผานการพจารณาอนมตการทาวจยจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร นาหนงสอขออนญาตเขาเกบขอมลจากคณบดคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร เสนอตอผอานวยการวทยาลยพยาบาลทงสองแหงเพอขออนญาตดาเนนการวจย

1.4 เมอไดรบการอนมตแลว เขาพบผอานวยการวทยาลยพยาบาลและอาจารยผรบผดชอบงานกจการนกศกษาทงสองแหง เพอแนะนาตว ชแจงวตถประสงค ขนตอนการรวบรวมขอมล

58

รวมทงขอความรวมมอในการวจย จากนนทาการคดเลอกนกศกษาเปนกลมตวอยางตามขนตอนทระบไว

2. ขนดาเนนการทดลอง 2.1 การดาเนนการในกลมควบคม

ผ วจยเขาพบกลมตวอยางในวทยาลยพยาบาลทเปนกลมควบคม โดยสรางสมพนธภาพ แนะนาตนเอง ชแจงวตถประสงค อธบายวธการทาวจยและการเกบขอมล และขอความรวมมอในการรวมการวจย มการพทกษสทธโดยชแจงใหกลมตวอยางทราบวาเปนกลมควบคม และหากตองการเขารวมกจกรรมตามโปรแกรม จะจดกจกรรมใหภายหลงเสรจสนการทดลอง จากนนใหเซนตใบยนยอมใหความรวมมอในการทาวจยและเอกสารพทกษสทธการวจย และดาเนนการ ดงน

2.1.1 กลมตวอยางตอบแบบสอบถามขอมลทวไป และแบบสอบถามสขภาวะจตวญญาณสาหรบนกศกษาพยาบาล และนดใหตอบแบบสอบถามอกครงในสปดาหท 8

2.1.2 กลมตวอยางไดรบการดแลตามปกตของวทยาลยในสปดาหท 2-7 2.2 การดาเนนการในกลมทดลอง

ผ วจยเขาพบกลมตวอยางในวทยาลยพยาบาลทเปนกลมทดลอง โดยสรางสมพนธภาพ แนะนาตนเอง ชแจงวตถประสงค อธบายวธการทาวจยและการเกบขอมล และขอความรวมมอในการรวมการวจย มการพทกษสทธโดยชแจงใหกลมตวอยางทราบวาเปนกลมทดลองซงไดรบโปรแกรมจตตปญญาศกษาเปนเวลา 8 สปดาห จากนนใหกลมตวอยางเซนตใบยนยอมใหความรวมมอในการทาวจยและเอกสารพทกษสทธการวจย และดาเนนการ ดงน

2.2.1 กลมตวอยางตอบแบบสอบถามขอมลทวไป และแบบสอบถามสขภาวะจตวญญาณสาหรบนกศกษาพยาบาล และนดใหตอบแบบสอบถามอกครงในสปดาหท 8

2.2.2 กลมตวอยางเขารวมโปรแกรมเปนระยะเวลา 8 สปดาห ผวจยเปนกระบวนกรหลกและผชวยวจยเปนผเอออานวยความสะดวก กจกรรมแบงเปน 2 ลกษณะ คอ กลมใหญจานวน 40 คน และกลมยอยจานวน 10 คน /กลม โดยใหกลมตวอยางนบ 1-4 และเขากลมตามเลขทตนนบ และดาเนนกจกรรมในโปรแกรมแตละสปดาหตามขนตอน ดงน

1) ขนปรบพนฐาน: กจกรรม“รจกเขา รจกเรา” ดาเนนกจกรรมเปนกลมใหญเพอเปดโอกาสใหกลมตวอยางไดทาความรจกกนและกน เพอใหเกดสมพนธภาพทด กระตนใหกลมมชวตชวา เกดบรรยากาศทผอนคลาย และแนะนาใหกลมตวอยางเขาใจในความหมายของสขภาพดานจตวญญาณ และวธการดแลสขภาพดานจตวญญาณของตนเองโดยใชวดโอ เปนเวลา 30 นาท

59

2) ขนเตรยม: กจกรรม “ผอนพกตระหนกร” ดาเนนกจกรรมเปนกลมใหญเพอเตรยมใหกลมตวอยางเกดความพรอมในการเรยนร มการเชอมโยงกายใจทาใหเกดชวงสงบขนภายใน โดยใชเพลงเกยวกบคณธรรมจรยธรรมซงไมซ ากนในแตละสปดาหและเพลงบรรเลงสาหรบฝกสมาธและบทพดสารวจตนเองททาใหเกดความผอนคลายใชเวลา 30 นาท

3) ขนดาเนนการ: กจกรรม “สนทรยสนทนา” ดาเนนกจกรรมเปนกลมยอย เปนกจกรรมทเนนการรบฟงอยางลกซง ใหเวลากลมตวอยางคดใครครวญดวยตนเองและรวมแลกเปลยนมมมองและประสบการณภายในกลม บนพนฐาน 4 ประการ ไดแก (1) การฟงอยางลกซง (2) การเคารพ (3) การไมตดสนผอน และ (4) เสยงของเรา โดยกระบวนกรหลกแนะนาแนวคดสนทรยสนทนา แจงขอตกลงรวมกนในการสนทนาแกกลมตวอยางเฉพาะสปดาหท 1 และนาเขาสกจกรรมสนทรยสนทนาโดยใชสอหลากหลายไมซ ากนในแตละสปดาห ไดแก เพลง กรณศกษา ประสบการณของกลมตวอยาง หนงส น แผนการพฒนาสขภาวะจตวญญาณ รวมกบประเดนคาถาม สดทายสรปประเดนการเรยนรรวมกน ใชเวลา 2 ชวโมง

4) ขนสรป: กจกรรม “สะทอนคด” ดาเนนกจกรรมเปนกลมใหญเพอใหกลมตวอยางมโอกาสพจารณาอยางใครครวญอกครงถงประสบการณทไดรบ แบงเปน (1) การสะทอนคดในกระบวนการ จดในชวงสดทายของกจกรรมแตละครงโดยใชวธการทหลากหลาย ไดแก การพดคยแลกเปลยนความคดเหน การเขยนขอความ การวาดภาพ ใชเวลา 30 นาท และ (2) การสะทอนคดออนไลน มอบหมายใหกลมตวอยางบนทกสะทอนคดการเรยนรตามประเดนทกาหนดให โดยโพสตขอความลงในเฟซบกกลมหรอสงขอความทางอนบอค (Inbox) สวนตวหรออดคลปเสยงสงทางอนบอคระหวางสปดาหท 1-7 หลงจากนน กระบวนกรหลกสรปสาระสาคญของการสะทอนคดสงทไดเรยนรของกลมตวอยางทกคนลงในแบบฟอรมสรปกระบวนการพฒนาสขภาวะจตวญญาณ

การดาเนนการ ในสปดาหท 1 ดาเนนการตงแตขนตอนท 1-4 สปดาหท 2-5 และ 8 ดาเนนการตงแตขนตอนท 2-4 และสปดาหท 6-7 ไมมกจกรรมกลมแตกาหนดใหกลมตวอยางปฏบตตามแผนการพฒนาสขภาวะจตวญญาณททาขนในสปดาหท 4 และสะทอนคดการปฏบตในเฟซบกกลม

60

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ภาพ 1 ขนตอนการดาเนนการทดลองในกลมควบคมและกลมทดลอง

กลมทดลอง (จานวน 40 ราย) สปดาหท 1:เขาพบกลมตวอยางครงท 1 สรางสมพนธภาพ แนะนาตวบอกวตถประสงคการวจย และใหตอบแบบสอบถามสขภาวะจตวญญาณสาหรบนกศกษาพยาบาลกอนการทดลอง จากนนดาเนนกจกรรม4 ขนตอนดงน 1. ขนปรบพนฐาน: กจกรรม “รจกเขา รจกเรา”ดาเนนการเปนกลมใหญโดยสรางสมพนธภาพภายในกลม แนะนาความหมายของสขภาพดานจตวญญาณ และวธการดแลสขภาพดานจตวญญาณของตนเองโดยใชวดโอ ใชเวลา 30 นาท 2. ขนเตรยม: กจกรรม “ผอนพกตระหนกร”ดาเนนการเปนกลมใหญโดยใชเพลงเกยวกบคณธรรมจรยธรรมทหลากหลายในแตละสปดาหเพลงบรรเลงฝกสมาธและบทพดสารวจตนเองใชเวลา 30 นาท 3.ขนดาเนนการ: กจกรรม “สนทรยสนทนา”ดาเนนการเปนกลมยอยโดยกระบวนกรหลกแนะนาแนวคดสนทรยสนทนาแจงขอตกลงรวมกนเฉพาะสปดาหท 1และนาเขาสสนทรยสนทนาโดยใชสอหลากหลายในแตละสปดาห ไดแก เพลง กรณศกษา ประสบการณของกลมตวอยาง หนงสน แผนการพฒนาสขภาวะจตวญญาณ รวมกบประเดนคาถามและสรปการเรยนรรวมกนใชเวลา 2 ชวโมง 4. ขนสรป: กจกรรม“สะทอนคด”ดาเนนการเปนกลมใหญ แบงเปน -การสะทอนคดในกระบวนการ ใชวธการหลากหลาย ไดแก การแลกเปลยนความคดเหน การเขยนขอความ การวาดภาพ ใชเวลา 30 นาท -การสะทอนคดออนไลน มอบหมายใหกลมตวอยางบนทกสะทอนคดการเรยนรตามประเดนทกาหนดให โดยโพสตขอความในเฟซบกกลม หรอสงขอความอนบอคสวนตวหรออดคลปเสยงสงทางอนบอค ในสปดาหท 1-7

กลมควบคม (จานวน 39 ราย) สปดาหท 1: เขาพบกลมตวอยาง แนะนาตวบอกวตถประสงคการวจย และใหตอบแบบสอบถามสขภาวะ จตวญญาณส าห รบน ก ศ กษ าพ ย าบ า ล ก อนก า รทดลอง และชแจงใหทราบวาหากตองการเขารวมกจกรรมตามโปรแกรม จะจดกจกรรมใหภายหลงเสรจสนการทดลอง

สปดาหท 2-5:ดาเนนกจกรรมในขน2,3,4ใชเวลาครงละ3 ชม.

สปดาหท 6-7:ไมเขากลม แตกาหนดใหกลมตวอยางปฏบตตามแผนการพฒนาสขภาวะจตวญญาณทจดทาขนในสปดาหท 4 และสะทอนคดออนไลนผานเฟซบกกลม

สปดาหท 8:ดาเนนกจกรรมในขน 2, 3, 4 ใชเวลา3 ชม.จากนนใหกลมตวอยางตอบแบบสอบถามสขภาวะจตวญญาณสาหรบนกศกษาพยาบาลหลงการทดลอง

สปดาหท 2-7: กลมตวอยางไมไดรบโปรแกรม

สปดาหท 8: กลมตวอยางตอบแบบสอบถามสขภาวะจตวญญาณสาหรบนกศกษาพยาบาลหลงการทดลอง  

นกศกษาพยาบาล จานวน 79 ราย

61

ภาพ 2 ขนตอนการดาเนนกจกรรมในกลมทดลอง

ขนเตรยมความพรอม

ขนดาเนนการ

ขนสรป

กจกรรมผอนพกตระหนกร:

เพลงระฆงใจ

กจกรรมสนทรยสนทนา:

ชวตวยใสในรวดอกปบ

กจกรรมสะทอนคด:

-สะทอนคดในกระบวนการ

-สะทอนคดออนไลน

กจกรรมผอนพกตระหนกร:

เพลงสายลมแหงจรยธรรม

กจกรรมสนทรยสนทนา: :

มมมองของฉน

กจกรรมสะทอนคด:

-สะทอนคดในกระบวนการ

-สะทอนคดออนไลน

กจกรรมผอนพกตระหนกร:

เพลงแผเมตตา

กจกรรมสนทรยสนทนา:

ประสบการณดด มรลม

กจกรรมสะทอนคด:

-สะทอนคดในกระบวนการ

-สะทอนคดออนไลน

กจกรรมผอนพกตระหนกร:

เพลงมองแตแงดเถด

กจกรรมสนทรยสนทนา:

เสนทางสการพฒนา

สขภาวะจตวญญาณ

กจกรรมสะทอนคด:

-สะทอนคดในกระบวนการ

-สะทอนคดออนไลน

กจกรรมผอนพกตระหนกร: :

เพลงความสขเลกๆ

กจกรรมสนทรยสนทนา:

แรงบนดาลใจสการพฒนา

ดานจตวญญาณ

กจกรรมสะทอนคด:

-สะทอนคดในกระบวนการ

-สะทอนคดออนไลน

กจกรรมผอนพกตระหนกร:

เพลงศรทธา

กจกรรมสนทรยสนทนา:

ถอดรหสกระบวนการ

สรปกจกรรม:

สะทอนคดในกระบวนการ

สปดาหท 1

สปดาหท 2

สปดาหท 3

สปดาหท 4

สปดาหท 5

สปดาหท 6-7

สปดาหท 8

ขนปรบพนฐาน: กจกรรมรจกเขา รจกเรา

(สรางสมพนธภาพภายในกลม แนะนาแนวคดจตวญญาณ)

ไมเขากลมแตกาหนดใหกลมตวอยางนาแผนการพฒนาสขภาวะจตวญญาณทจดทาขนใน

สปดาหท 4 ไปปฏบต และบนทกสงทเรยนรจากการปฏบตในเฟซบกกลม

ประเมนสขภาวะจตวญญาณหลงเสรจสนกจกรรม

สปดาหท 1

62

การพทกษสทธกลมตวอยาง

การเกบรวบรวมขอมลและทาการทดลอง คานงถงจรรยาบรรณของนกวจยอยางเครงครดในการเคารพสทธมนษยชน ซงไดดาเนนการพทกษสทธกลมตวอยางโดยแนะนาตว ชแจงวตถ ประสงคของการศกษา ขอความรวมมอในการเกบขอมลและทาการทดลอง และการรกษาความลบ การนาเสนอผลการศกษาจะนาเสนอในภาพรวมเชงวชาการเทานน เพอชวยใหกลมตวอยางรสกเปนอสระ ปลอดภย ไววางใจ หลงจากนนเมอกลมตวอยางยนยอมกใหลงลายมอชอในใบพทกษสทธ พรอมเปดโอกาสใหซกถามปญหาหรอขอสงสยตาง ๆ ในระหวางการพดคยหรอเขากลม หากมคาถามใดทกลมตวอยางไมสะดวกใจทจะตอบกมสทธในการไมตอบคาถามได และสามารถบอกยตการปฏบตในขนตอนใด ๆ ของการศกษากได รวมทงเขารวมหรอถอนตวจากการศกษาครงนได และใหขอมลเพอใหทราบวาการเขารวมหรอไมเขารวมในการศกษาครงนจะไมมผลกระทบใด ๆ ตอกลมตวอยาง การวเคราะหขอมล

ภายหลงการเกบขอมล ไดนามาตรวจสอบความสมบรณของขอมลและวเคราะหขอมลตามลกษณะขอมล แบงเปน 2 ประเภท ดงน

1. ขอมลเชงปรมาณ วเคราะหโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอรสาเรจรป ดงน 1.1 การวเคราะหขอมลสวนบคคล โดยใชการแจกแจงความถ หาคารอยละ คานวณ

คาเฉลยเลขคณตและสวนเบยงเบนมาตรฐาน วเคราะหความแตกตางของขอมลสวนบคคลระหวางกลมทดลองและกลมควบคม โดยใชสถตไควสแควร (Chi-square) และไลคลฮด เรโช (Likelihood Ratio)

1.2 การวเคราะหความแตกตางของคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาลในกลมทดลองและกลมควบคม กอนและหลงการทดลองโดยใชสถตทค (paired t-test)

1.3 การวเคราะหความแตกตางของคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล หลงการทดลอง ระหวางกลมทไดรบโปรแกรมและกลมทไดรบการดแลตามปกตโดยใชสถตทอสระ (independent t-test)

1.4 การทดสอบขอตกลงเบองตนกอนการวเคราะหความแตกตางของคะแนนเฉลย สขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล ดงน

1.4.1 การทดสอบการแจกแจงแบบปกต (test of normality) ของคาเฉลยคะแนน สขภาวะจตวญญาณในกลมทดลองและกลมควบคม โดยคานวณจาก Fisher Skewness coefficient

63

และ Fisher Kurtosis coefficient พบวาคาทไดจากการคานวณไมเกน ±3 และพจารณาคา Shapiro-Wilk Test พบวาขอมลมการกระจายแบบโคงปกต จงสรปไดวาขอมลมการกระจายแบบโคงปกต (ภาคผนวก ข)

1.4.2 การทดสอบความเปนเอกพนธความแปรปรวนภายในกลม (Homogeneity of variance) ของคาเฉลยคะแนนสขภาวะจตวญญาณในกลมทดลองและกลมควบคม โดยใชสถตเลวน (Levene’ test) พบวาความแปรปรวนภายในของคะแนนสขภาวะจตวญญาณทงสองกลมกอนการทดลองแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (p < .05) และความแปรปรวนภายในของคะแนน สขภาวะจตวญญาณทงสองกลมหลงการทดลองไมแตกตางกน (p <.05) (ภาคผนวก ค)

2. ขอมลเชงคณภาพ ไดแก กระบวนการพฒนาสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล วเคราะหโดยการวเคราะหเชงเนอหา (content analysis) (เออมพร, 2552) ประกอบดวย 5 ขนตอน ไดแก

2.1 การจดระเบยบขอมลตามหลกเกณฑทมาของขอมล 2.2 การกาหนดรหสของขอมลแบบนรนย (deductive coding) 2.3 การสรางขอสรปชวคราว เชอมโยงคาหลกเขาดวยกน 2.4 สรางขอสรป 2.5 การพสจนความนาเชอถอของผลการวเคราะห

65

บทท 4

ผลการวจยและอภปรายผล

การศกษาครงนเปนการวจยกงทดลองแบบสองกลมวดผลกอนและหลงการทดลอง (two

groups pretest-posttest design) เพอศกษาผลของโปรแกรมจตตปญญาศกษาตอสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล ณ วทยาลยพยาบาล จานวน 2 แหง ในภาคใต นาเสนอผลการวจยในรปตารางประกอบคาบรรยาย ดงน

ผลการวจย

สวนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง สวนท 2 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณของนกศกษา

พยาบาลกอนการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม สวนท 3 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณของนกศกษา

พยาบาลกลมทดลองและกลมควบคม 3.1 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณกอนและ

หลงไดรบโปรแกรมจตตปญญาศกษาของกลมทดลอง 3.2 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณกอนและ

หลงไดรบการดแลตามปกตของกลมควบคม 3.3 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณของ

นกศกษาพยาบาลภายหลงการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม สวนท 4 กระบวนการพฒนาสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล

สวนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง กลมตวอยางในการศกษาครงนจานวน 79 คน แบงเปนกลมทดลอง (ไดรบโปรแกรมจตต

ปญญาศกษา) จานวน 40 ราย และกลมควบคม (ไดรบการดแลตามปกต) จานวน 39 ราย เมอนาความถตามลกษณะเพศ รายวชาทขนฝกปฏบตงาน การไดรบความชวยเหลอเมอไมสบายใจ การประสบเหตการณวกฤตในชวตและการจดการความเครยด มาทดสอบโดยใชสถตไคสแควร (Chi-square) และไลคลฮด เรโช (Likelihood Ratio) พบวากลมตวอยางทงสองกลมไมมความแตกตางกน

66

ตามคณลกษณะสวนบคคลอยางมนยสาคญทางสถต (p >.05) ยกเวนรายวชาทขนฝกปฏบตงาน (ตาราง 2) ตาราง 2 จานวน รอยละของขอมลสวนบคคล และผลการทดสอบความแตกตางระหวางจานวนตวอยางในกลมทดลองและกลมควบคมดวยสถตไคสแควร (Chi-square) และไลคลฮด เรโช (Likelihood Ratio) จาแนกตามลกษณะขอมลทวไป (N=79)

ขอมลทวไป

กลมทดลอง

(n = 40)

กลมควบคม

(n = 39)

x2

p

จานวน รอยละ จานวน รอยละ

เพศ 0.19b .664

ชาย 3 7.5 2 5.1

หญง 37 92.5 37 94.9

รายวชาทขนฝกปฏบตงาน 48.03 a .000

จตเวช 24 60.0 0 0

สตศาสตร 0 0 24 61.5

ชมชน 16 40.0 15

38.5

หมายเหต. a = Pearson Chi-square b = Likelihood Ratio

67

ตาราง 2 (ตอ)

ขอมลทวไป

กลมทดลอง

(n = 40)

กลมควบคม

(n = 39)

x2

p

จานวน รอยละ จานวน รอยละ

การไดรบความชวยเหลอเมอไม

สบายใจ

0.00b .986

ไดรบ 39 97.5 38 97.4

ไมไดรบ 1 2.5 1 2.6

การประสบเหตการณวกฤตในชวต 0.78a .379

ประสบ 7 17.5 10 25.6

ไมประสบ 33 82.5 29 74.4

การจดการความเครยด 0.63b .727

แกไขทสาเหต 3 7.5 4 10.3

ผอนคลายอารมณ 24 60 20 51.2

ใชทง 2 วธรวมกน 13 32.5 15 38.5

หมายเหต. a = Pearson Chi-square b = Likelihood Ratio

68

สวนท 2 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาลกอนการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม

ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาลกอนการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคมโดยใชสถตทอสระ พบวาคะแนนเฉลย สขภาวะจตวญญาณกอนการทดลองของทง 2 กลม ไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (t = 1.18, p > .05 )โดยกลมทดลองมคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณอยในระดบสง เทากบ 4.05 (SD = 0.26) และกลมควบคมมสขภาวะจตวญญาณอยในระดบสง เทากบ 3.93 (SD = 0.59) (ตาราง 3)

ตาราง 3

ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณกอนการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม โดยใชสถตทอสระ (N =79)

n สขภาวะจตวญญาณ t p

M SD

กลมทดลอง 40 4.05 0.26 1.18 .240

กลมควบคม 39 3.93 0.59

สวนท 3 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาลกลมทดลองและกลมควบคม

3.1 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณกอนและหลงไดรบโปรแกรมจตตปญญาศกษาของกลมทดลอง

ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณกอนและหลงไดรบโปรแกรมจตตปญญาศกษาของกลมทดลอง โดยใชสถตทค พบวาคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณของกลมทดลองภายหลงไดรบโปรแกรมสงกวากอนไดรบโปรแกรมอยางมนยสาคญทางสถต ( t = -3.78, p < .001) คะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณกอนไดรบโปรแกรมอยในระดบสง เทากบ 4.05 (SD = 0.29) และคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณภายหลงไดรบโปรแกรมอยในระดบสง เทากบ 4.25 (SD = 0.34) (ตาราง 4)

69

ตาราง 4 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณกอนและหลงไดรบโปรแกรมของกลมทดลอง โดยใชสถตทค (N=40)

n สขภาวะจตวญญาณ t p

M SD

กอนไดรบโปรแกรม 40 4.05 0.26 -3.78 .000

หลงไดรบโปรแกรม 40 4.25 0.34

3.2 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณกอนและหลงไดรบ

การดแลตามปกตของกลมควบคม ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณกอนและหลงไดรบการ

ดแลตามปกตของกลมควบคม โดยใชสถตทค พบวาคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณของกลมควบคมภายหลงไดรบการดแลตามปกตสงกวากอนไดรบการดแลตามปกตอยางมนยสาคญทางสถต ( t = -3.53, p < .001) คะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณกอนไดรบการดแลตามปกตอยในระดบสง เทากบ 3.93 (SD = 0.59) และคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณภายหลงไดรบการดแลตามปกตอยในระดบสง เทากบ 4.33 (SD = 0.40) (ตาราง 5) ตาราง 5 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณกอนและหลงไดรบการดแลตามปกตของกลมควบคม โดยใชสถตทค (N=39)

n สขภาวะจตวญญาณ t p

M SD

กอนไดรบโปรแกรม 39 3.93 0.59 -3.53 .000

หลงไดรบโปรแกรม 39 4.33 0.40

70

3.3 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาลภายหลงการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม

ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาลภายหลงการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม โดยใชสถตทอสระ พบวาคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณของกลมทดลองทไดรบโปรแกรมจตตปญญาศกษาภายหลงการทดลองตากวากลมควบคมทไดรบการดแลตามปกตอยางไมมนยสาคญทางสถต (t = -1.00, p < .05) โดยกลมทดลองมคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณอยในระดบสง เทากบ 4.25 (SD = 0.34) ซงตากวากลมควบคมเลกนอย เทากบ 4.33 (SD = 0.40) (ตาราง 6) ตาราง 6 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาลภายหลงการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม โดยใชสถตทอสระ (N =79)

n สขภาวะจตวญญาณ t p

M SD

กลมทดลอง 40 4.25 0.34 -1.00 .159

กลมควบคม 39 4.33 0.40

สวนท 4 กระบวนการพฒนาสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล

การศกษาครงนอธบายกระบวนการพฒนาสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาลกลมทดลองทไดรบโปรแกรมจตตปญญาศกษา ดงรายละเอยดตอไปน

1. รวมเรยนรสการพฒนาวถชวตของตนเอง

นกศกษาไดเรยนรเพอนในมมมองทแตกตางและนาสการพฒนาตนเองจากกจกรรม สนทรยสนทนา ทกคนรวมพดคยเกยวกบเปาหมายในชวตและแนวทางการดาเนนชวต ภายใตบรรยากาศทเปนมตร มความไววางใจและความเทาเทยมกน สงผลใหนกศกษาเปดใจรบฟงผอนมากขน เขาใจและไมตดสนผอน ยอมรบความแตกตางระหวางบคคล นกศกษารบรวาเปาหมายในชวต คอ เขมทศทนาทางใหสามารถใชชวตอยางมทศทาง เมอรบรและเขาใจเปาหมายในชวตแลวสามารถปรบเปลยนวถชวตของตนเองได ดงตวอยางนกศกษา 1 ราย คนพบวาเปาหมายในชวต คอ การประสบความสาเรจในการเรยนและสามารถทางานเลยงดครอบครว โดยวางแผนปรบเปลยนวถ

71

ชวตของตนเองใหม คอ ตงใจฝกปฏบตงานเพอเกบประสบการณใหมากทสด ทบทวนตวเองและวางแผนชวตตอไปเรอยๆ ผลลพธ คอ รบรเปาหมายในชวตของตนเองมากขน ทราบขอบกพรองและสามารถแกไขขอบกพรองของตนเองได อกทงไดรบประสบการณชวตมากขน แตมนกศกษา 1 ราย ทยงไมพบเปาหมายในชวตทแทจรง แตเกดการเรยนรทจะตงเปาหมายในชวตระยะสนพรอมมแรงบนดาลใจทจะคนหาเปาหมายชวตทแทจรงตอไป ดงตวอยางคากลาว

“กจกรรมนทาใหรสกวาตนเองเปดใจยอมรบฟงผ อนดวยความตงใจและเขาใจมากขน ไมตดสนผ อนดวยความคดของเรา กทาใหเราเขาใจตนเองและผ อนมากขนวาทกคนมพนฐานตางกน ควรปรบตวและเรยนรกน” (นกศกษาคนท 1)

“เวลาสนทรยสนทนาเราคยกนแบบสบาย ๆ เปนมตร ไววางใจกนได และทกคนมสทธพดเทากน ไดแลกเปลยนประสบการณกบเพอน เขาใจจตใจและความรสกของเพอนแตละคน เขาใจในความแตกตางของบคคล รวาเพอนแตละคนมความรสก ทศนคต และมปญหาอปสรรคอะไรบางทกวาจะกาวมาไดถงจดๆน” (นกศกษาคนท 2) “กจกรรมสนทรยสนทนาทาใหไดเรยนรเปาหมายและการดาเนนชวตของเพอนๆ มโอกาสไดทบทวนถงตวเองวาแทจรงตนเองนนเปนคนยงไง ตองการอะไร และไดทาในสงทตนเองตองการนนไดดแลวหรอยง รวาเราคอใคร เกดมาเพอเปาหมายอะไร และจะใชชวตในแตละวนใหมความสขอยางไร …….. ทาใหคนพบวาคนเราจะมเปาหมายในชวตระยะสนในการดาเนนชวต …… แตเปาหมายของชวตระยะยาววาคนเราเกดมาเพออะไรนน กยงคงคนหาคาตอบใหตนเองไมได คงตองใชเวลาในการคนหาคาตอบในระยะยาว คงตองหาประสบการณชวตใหมากขนจงจะคนหาคาตอบใหตนเองได” (นกศกษาคนท 3)

“ถามวาเปาหมายในชวตคออะไร กนาจะเปนเหมอนเขมทศทนาทางใหเราสามารถใชชวตอยางมทศทางไดนะคะ …….ตนเชามากจะตงเปาหมายวาวนนจะทาอะไรบาง และกอนนอนจะมาทบทวนวาในวนนไดทาอะไรบกพรองบาง และจะแกไขปญหานนอยางไร อานหนงสอทบทวนกอนขนวอรดและหลงลงวอรด ใชเวลาทกวนาทในการฝกงานใหคมคาและหาความร รสกวาตวเองมเปาหมายในชวตมากขน รขอบกพรองตวเองและสามารถแกปญหาของตนเอง ไดรบประสบการณชวตมากขน” (นกศกษาคนท 4)

72

2. เขาใจจตวญญาณ เอาใจเขามาใสใจเรา และสรางพลงทางบวก

จากการเขารวมกจกรรมปรบพนฐานแนะนาแนวคดสขภาพดานจตวญญาณและกจกรรมสนทรยสนทนา ทาใหนกศกษาเขาใจ “จตวญญาณ” วาเปนแกนหลกหรอศนยกลางของชวตมนษย มอยภายในตวบคคล มความหมายเกยวกบจตบวกกบวญญาณ คอ สงทเกยวกบจตใจและความรสก มผลตอการแสดงออกในทกๆดานของคนเรา หากนกศกษาเขาใจจตวญญาณของตนเองและผอนจะสงผลใหมสขภาพจตดและมความสข นกศกษาเรยนรการดแลสขภาพดานจตวญญาณของผปวยวาเรมจากการมสมพนธภาพทดเพอใหเกดความไววางใจ การสงเกตและเอาใจเขามาใสใจเราเพอคนหาความตองการดานจตวญญาณของผปวย โดยอาศยความรเกยวกบสขภาพดานจตวญญาณและประสบการณทผานมารวมกบการใชใจของตนเองสมผส ดงตวอยางนกศกษา 1 รายไดนาไปใชในการดแลผปวยจตเวชโดยคดไตรตรองจตใจผปวย เอาใจเขามาใสใจเราวาเขารสกอยางไร คนหาปญหาทแทจรงในขณะนน และชวยหาทางแกไขปญหา สงผลใหสามารถดแลผปวยไดดขน สวนการดแลดานจตวญญาณนกศกษาใหความสาคญกบการสรางพลงทางบวกจากบคคลทผปวยรก เชน การใหครอบครวเขามามสวนรวม จะสงผลใหผปวยสามารถปรบตวและเผชญกบความเจบปวยได ดงตวอยางคากลาว

“จตวญญาณไมไดเกยวกบความเชอทางศาสนาเพยงอยางเดยว แตจตวญญาณ คอ จตบวกกบวญญาณ หมายถง สงทเกยวกบจตใจ ความรสก มผลตอการแสดงออกทางพฤตกรรมในทกๆดานของคนเรา การเขาใจในเรองจตวญญาณ การเขาใจตนเองและผ อน กจะสงผลทาใหสขภาพจตด มความสขไปดวย” (นกศกษาคนท 1)

“เรารจกวาจตวญญาณคออะไร…..เราเรมเขาใจมากขนเกยวกบจตวญญาณและเขาใจจตวญญาณของผ อนเพมขน….การเอาใจเขามาใสใจเรา การชางสงเกตและการสงสมประสบการณทผานมาในชวต จะทาใหเราเขาใจจตวญญาณของผ อนมากขน ไดนาไปเปลยนแปลงตนเอง คอ ตอนทขนฝกจตเวช กลองคดไตรตรองจตใจผปวยดวาเขารสกอยางไร คดแบบเอาใจเขามาใสใจเราด แลวกลองหาวาปญหาทแทจรงของเขาในขณะนนคออะไร และชวยหาทางแกไข ผลทเกดขนกสงเกตวาเราเขาถงใจเขามากขน นาจะเปนการแกไขปญหาไดตรงจด รสกวาตวเองดแลผปวยไดดขน” (นกศกษาคนท 2)

“การทเราจะไดรจตวญญาณของคน ๆ หนงนนเราตองมสมพนธภาพทดกบเขากอน เพอใหเขามความไววางใจเรา และเรากตองรบฟงปญหาของเขาดวยความตงใจ สนใจและเขาใจเขา ….การคนหาวาเขาตองการอะไรในดานจตวญญาณตองใชความรทราเรยนมาและประสบการณทผานมา จาเปนตองใชใจในการมองเหนและเขาถงความตองการของผปวยดวย เพอใหการพยาบาลตรงตามจด” (นกศกษาคนท 3)

73

“มองเหนถงความสาคญของครอบครวของผ ปวย ทคอยเปนผดแลเปนผใกลชดกบผปวยมากทสด การทเราจะดแลจตวญญาณใครสกคนเราจะตองนกถงจตใจของเขาเปนสาคญ ตองเสรมสรางพลงทางบวกใหกบเขาโดยใชคนในครอบครวเปนจดศนยกลางในการดแล หากสมาชกในครอบครวใหความดแล มอบความรกความเอาใจใสใหแกกน ปญหาหรออปสรรคตางๆทมอยกไมสามารถสงผลกระทบตอผปวยได อกทงการดแลเอาใจใสทดจะทาใหผปวยสามารถปรบตวและเผชญกบปญหาเหลานนไดอยางถกวธ” (นกศกษาคนท 4)

3. สรางสขในชวต

จากการรวมกจกรรมสนทรยสนทนาทาใหนกศกษาคนพบวาความสขเกดขนจากภายในได เพยงแคใจสขกายกสขตามมา และตวนกศกษาเองเปนตวแทนความรกของพอแม ซงเปนความรกทบรสทธและไมตองตามหาจากทอน นกศกษาสามารถสรางสขในชวตได ดงตวอยางนกศกษา 2 รายรายแรกสามารถลดความไมสบายใจโดยเพมวธการหาความความสขใหตวเอง เชน ทาบญ ใหกาลงใจตวเอง และขอกาลงใจจากครอบครวและเพอนสนท สงผลใหมความสขมากขนและมจตวญญาณทดขน และอก 1 รายเลอกพฒนาสขภาวะจตวญญาณดานความพงพอใจในชวต โดยจดบนทกเรองราวในแตละวนในสมดบนทกเพอทบทวนเหตการณทผานเขามาในชวต ฟงธรรมะผานยทป (Youtube) กอนนอนทกคน พดคยแลกเปลยนประสบการณกบเพอน ระบายความรสกกบคนใกลชด ปรกษาครอบครวและอาจารย สงผลใหรสกสบายใจและมความสขมากขน ดงตวอยาง คากลาว

“ทจรงความสขกเกดขนจากภายในได เพยงแคใจเราสขกายกจะสขตามมา ตอนนรสกพอใจในสงทตนม ไมตองขวนขวายอะไรทเรามอยแลว อยางเชน ความสข หรอความรก เพราะเราทกคนทเกดมานนยอมเปนตวแทนของความรกของพอแมอยแลว ดงนนเราไมจาเปนตองขวนขวายมนอก” (นกศกษาคนท 1)

“ เวลาเราไมสบายใจ เรากหาความความสขใหตวเองโดยการเขาวดทาบญ ใหกาลงใจตวเองและโทรหาครอบครวและเพอนสนทเพอขอกาลงใจจากเขา กรสกวามความสขกบสงททามากขนและจตวญญาณกคงพฒนาขนดวย” (นกศกษาคนท 2)

“เลอกฝกใหตนเองเขาใจและยอมรบความจรงในชวต โดยจดบนทกเรองราวทผานมาในแตละวนลงสมดบนทกเพอทบทวนเหตการณตางๆทผานเขามา เปดยทปฟงธรรมะ ฝกทาใจยอมรบในปญหาทเกดขนวาทกคนกตองเคยมปญหาตางๆเหมอนกน ปลอยวาง และคดในแงบวกใหมากขน มองในมมทแตกตางจากเดม เพอปรบเปลยนความคด พดคย ระบายกบเพอนและครอบครว และปรกษาอาจารย กรสกสบายใจมากขน เขาใจและยอมรบมนได ลองปลอยวางปญหา

74

ทเกดขนด กรสกสบายใจและมความสขมากขน ถามวาเปลยนไปไหม มคนบอกวาหนเปลยนไปในทางบวก กรสกดใจคะ …ชวงนฝกงานกไมมเวลาวางในการฟงธรรมะ แตถงจะไมไดฟงกสามารถเขาใจและกยอมรบความจรง ณ ปจจบนได” (นกศกษาคนท 3)

สรปผลการวจย

การวจยครงนมจานวนกลมตวอยาง 79 ราย แบงเปนกลมทดลองจานวน 40 รายและกลมควบคมจานวน 39 ราย สวนใหญเปนเพศหญง ฝกปฏบตงานในรายวชาปฏบตการพยาบาลจตเวชและสตศาสตร ไดรบความชวยเหลอเมอไมสบายใจ ไมเคยประสบเหตการณวกฤตในชวต และจดการความเครยดดวยการผอนคลายอารมณ ไดแก การดหนง ฟงเพลง ฟงธรรมะ ปฏบตศาสนกจ และทองเทยวในสถานทตาง ๆ กอนการทดลองกลมตวอยางทงกลมทดลองและกลมควบคมมคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณไมแตกตางกน (p > .05) ภายหลงการทดลอง พบวา กลมทดลองมคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณสงขนกวากอนทดลองอยางมนยสาคญทางสถต (p < .001) เชนเดยวกบกลมควบคมทมคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณสงขนกวากอนไดรบการดแลตามปกตอยางมนยสาคญทางสถต (p < .001) และกลมทดลองมคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณตากวากลมควบคมอยางไมมนยสาคญทางสถต (p < .05)

การอภปรายผลการวจย

กลมตวอยางในการศกษาครงนเปนนกศกษาพยาบาลชนปท 3 ซงมอายระหวาง 20-21 ป กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง (กลมทดลองรอยละ 92.5 และกลมควบคมรอยละ 94.9) ฝกปฏบตงานในรายวชา ปฏบตการพยาบาลจตเวชและสตศาสตร (กลมทดลองฝกปฏบตงานในรายวชาปฏบตการพยาบาลจตเวชรอยละ 60 และกลมควบคมฝกปฏบตงานในรายวชาปฏบตการพยาบาลสตศาสตรรอยละ 61.5) ไดรบความชวยเหลอเมอไมสบายใจ (กลมทดลองรอยละ 97.5 และกลมควบคมรอยละ 97.4)ไมเคยประสบเหตการณวกฤตในชวต (กลมทดลองรอยละ 82.5 และกลมควบคมรอยละ 74.4) และจดการความเครยดโดยผอนคลายอารมณ (กลมทดลองรอยละ 60 และกลมควบคมรอยละ 51.2) ซงลกษณะกลมตวอยางเปนตวแทนทดของประชากรเนองจากไมมความแตกตางกนตามคณลกษณะสวนบคคลอยางมนยสาคญทางสถต (p >.05) ยกเวนรายวชาทขนฝกปฏบตงาน ซงสอดคลองกบผลการศกษาสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาลในประเทศไตหวนของซาว เชยงและเชน จานวน 1,276 คน (Hsiao, Chiang, & Chian, 2010) พบวา นกศกษาสวนใหญเปนเพศหญง อายเฉลย 20.1 ป

75

สขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาลกอนการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม พบวาไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (t = 1.18, p > .05) (ตาราง 2) โดยกลมทดลองมคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณอยในระดบสง เทากบ 4.05 (SD = 0.26) และกลมควบคมมสขภาวะจตวญญาณอยในระดบสง เทากบ 3.93 (SD = 0.59) เชนกน แสดงถงสขภาวะ จตวญญาณทใกลเคยงกน อาจเนองจากกลมตวอยางทงสองกลมอยในวยผใหญตอนตน (early adulthood) ซงเพยเจทกลาววา เมอบคคลเขาสวยนจะมพฒนาการทางความคดและสตปญญาอยในขนการใชความคดอยางมเหตผลเชงนามธรรมขนสงสด คอ มความคดเชงนามธรรมทด คดเปนระบบ เชอมโยงกนสมพนธกน คดอยางเปดกวาง ยดหยน ยอมรบฟงผอนมากขน นาประสบการณทไดเรยนรมาแกไขปญหาได ทาใหมการพฒนาดานจตวญญาณมากขน โดยบคคลวยนจะคนพบวาอะไรเปนสงสาคญในชวต พยายามทาความเขาใจโลกตามทเปนจรง ชวยเหลอและใหกาลงใจผอนในการปฏบตสงทดงาม มความสขทางใจเมอไดอยใกลชดกบบคคลทตนรกและหวงใย สามารถตงเปาหมายชวตทจะลด ละ เลกกเลสได มสงทศรทธานบถอและปฏบตในสงนน ซงหากไดรบการพฒนาทางจตวญญาณทดจะเปนผทมสขภาวะทางจตวญญาณได (ทองใหญ, 2553; พานทพย, 2556) นอกจากน การทกลมตวอยางทงสองกลมอยภายใตกระบวนการเรยนรทมเปาหมาย หลกสตร กระบวนการและการประเมนผลทมงเนนใหนกศกษาพฒนาตนเองอยางสมดลและเปนองครวม โดยเรยนรทงในและนอกชนเรยน เนนการฝกภาคปฏบตในสถานการณจรง เรยนรการมปฏสมพนธกบผอน ไดแก เพอน รนพ รนนอง อาจารย ผปวยและญาต ทมสหวชาชพ และสงตาง ๆ รอบตว ซงเปลยนแปลงไปตามบรบททแตกตางและหลากหลาย สงผลใหเกดมมมองความความคดขยายกวางออก เขาใจตนเองและผอนมากขน ยอมรบความแตกตางระหวางบคคล เมอยอนกลบมามองและทบทวนภายในตนเอง จงเกดความเขาใจชวตและสามารถยอมรบสถานการณทเกดขนจรงในชวตได เกดความเขมแขงและมนคงในจตใจ อารมณและจตวญญาณมากขน (บญทวา, 2556) จงอาจสงผลใหกลมตวอยางทงสองกลมมสขภาวะจตวญญาณอยในระดบสงและไมแตกตางกนกอนการทดลอง

จากสมมตฐานขอท 1 “คะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาลกลมทไดรบโปรแกรมจตตปญญาศกษา หลงไดรบโปรแกรมสงกวากอนไดรบโปรแกรม” ผลการทดสอบสมมตฐาน พบวา หลงไดรบโปรแกรมจตตปญญาศกษาเปนระยะเวลา 8 สปดาห นกศกษาพยาบาลกลมทไดรบโปรแกรมมสขภาวะจตวญญาณสงกวากอนไดรบโปรแกรมอยางมนยสาคญทางสถต (p < .001) ซงสอดคลองกบสมมตฐานทตงไว ทงนเนองจากการประยกตใชหลกการพนฐานของแนวคดจตตปญญาศกษาหรอ “หลกจตตปญญา 7” ทง 7 หลกการทมความเชอมโยงกนและเนนใน 3 หลกการ คอ (1) หลกชมชนแหงการเรยนรโดยใชเฟซบก (Facebook) ซงเปนชมชนแหงการ

76

เรยนรนอกกระบวนการรวมดวย (2) หลกเชอมโยงสมพนธ โดยสรางเงอนไขใหนกศกษาตระหนกในความเชอมโยงของสงตาง ๆ รอบตวและความเปนจรงในชวตดวยกจกรรมสนทรยสนทนา ซงใชสอทหลากหลายและเหมาะสมกบชวงวย โดยเฉพาะแผนการพฒนาสขภาวะจตวญญาณทกาหนดใหนกศกษานาไปปฏบตจรงในสปดาหท 6-7 สงผลใหนกศกษาสามารถเชอมโยงกจกรรมและประสบการณทไดเรยนรในโปรแกรมสการพฒนาสขภาวะจตวญญาณตนเองในชวตจรงได และ (3) หลกความตอเนอง โดยสรางเงอนไขใหนกศกษาเกดการเรยนรอยางตอเนองตลอดกระบวนการ ซงความตอเนองนกอใหเกดพลงพลวตในการเรยนร (ธนาและอดศร, 2552) โดยการดาเนนการโปรแกรมประกอบดวย 4 ขนตอน ดงน

1. ขนปรบพนฐานดวยกจกรรมรจกเขา รจกเรา เพอสรางสมพนธภาพภายในกลม เตรยมพรอมเขาสโปรแกรมและแนะนานกศกษาใหรจกแนวคดจตวญญาณ ซงผวจยคนพบวาการพดคยภายใตบรรยากาศของความรกและเมตตาตอกนขณะเขารวมโปรแกรม ทาใหนกศกษาเขาใจและยอมรบตนเองและผอน รจกใหอภย รจกมอบและรบความรกจากผอน และตระหนกในการดแลผปวยอยางเปนองครวม สอดคลองกบผลของโปรแกรมสขภาพองครวม (สรย, 2551) ทเนนการสรางความไววางใจเพอใหนกศกษาพยาบาลกลาพดคยแลกเปลยนเรยนรภายใตบรรยากาศทผอนคลายและเปนกลยาณมตร เปนพนฐานใหนกศกษาพฒนาดานจตใจและจตวญญาณ ซง จตวญญาณเปนสวนทอยเหนอสขภาพดานอน ๆ สงผลเชอมโยงและครอบคลมการพฒนาความสามารถในการดแลสขภาพทกดาน เมอดานจตวญญาณไดรบการพฒนาอยางเพยงพอจะสงผลตอการพฒนาดานจตใจ (ขวญตาและอษณย, 2559) ทาใหนกศกษาเขาใจตนเอง ไมเกดความขดแยงในตนเอง มสต รบรอารมณและจดการอารมณของตนเองได

2. ขนเตรยมความพรอมดวยกจกรรมผอนพกตระหนกร โดยใหนกศกษาฝกผอนคลายจตใจดวยเพลงเกยวกบคณธรรมจรยธรรมทมทานองเรยบงาย กอนเขาสการผอนคลายรางกายและจตใจดวยเสยงดนตรเพอการทาสมาธ และบทพดสารวจตนเองใหนาใจไปจดจอกบสวนตาง ๆ ของรางกายอยางเปนระบบจากปลายเทาขนมาจนถงศรษะ ตรวจสอบและดแลดวยใจกรณาตอรางกายสวนนน ๆ เพอใหนกศกษามจตทสงบจากภายใน เกดสตและสมาธ มความตระหนกรในตนเองและพรอมเรยนรสงใหมทจะไดรบจากโปรแกรม ซงนกศกษาทกศาสนาสามารถปฏบตได สอดคลองกบการศกษาผลของการฝกสมาธ (Rosean & Benn, 2006) ทเนนการฝกความสงบ การรจกและเขาใจอารมณตนเอง โดยไมจากดความเชอและศาสนา ฝกสงเกตการเปลยนแปลงของรางกาย ทาใหนกศกษามความสงบทางใจ ตระหนกรและเขาใจความคดตนเองและผอนมากขน

3. ขนดาเนนการดวยกจกรรมสนทรยสนทนา โดยเรมตงแตสปดาหท 1 ประเดนชวตวยใสในรวดอกปบ เปดโอกาสใหนกศกษาไดทบทวนชวตทผานมาและชวตปจจบนของตนเองและนามา

77

แลกเปลยนเรยนรภายในกลม ทาใหนกศกษาตระหนกรในคณคาและเปาหมายชวตของตนเอง มความมงมนทจะเปลยนแปลงตนเองไดไปในทางทดได สปดาหท 2 ประเดนมมมองของฉน โดยนาเสนอกรณศกษาพยาบาลผใหการดแลดานจตวญญาณ ทาใหนกศกษาไดเผชญความจรงทแตกตางไปจากกรอบความเคยชนเดมเกยวกบจตวญญาณ ทาความเขาใจจตวญญาณของตนเองและผอนได และมความตระหนกทจะดแลผปวยอยางเปนแบบองครวมโดยเฉพาะมตจตวญญาณ ตอดวยสปดาหท 3 ประเดนประสบการณดด มรลม โดยใหนกศกษามโอกาสแลกเปลยนประสบการณดแลผปวยดานจตวญญาณ ทาใหไดแลกเปลยนเรยนรการดแลดานจตวญญาณ สอดคลองกบการพฒนาหลกสตรจตตปญญาศกษาสาหรบนกศกษาพยาบาลโดยใชกจกรรม สนทรยสนทนาของนฤมล (2552) พบวากรณศกษาเปนเครองมอทดเพอนาเขาสสนทรยสนทนา ทาใหนกศกษาเกดความรก ความเมตตาตอผอนมากขน มมมมองทเปดกวาง เกดการเปลยนแปลงภายในตนเองอยางเปนองครวม เขาใจผอน เกดความตระหนกรในตนเอง เคารพคณคาความเปนมนษย และใหการพยาบาลแบบองครวมมากขน รวมทงยอมรบและปรบเปลยนความคดเพอปฏบตสงใหม ๆ ตอตนเอง

ในสปดาหท 4 ประเดนเสนทางสการพฒนาดานจตวญญาณ โดยกาหนดใหนกศกษาเขยนแผนการพฒนาสขภาวะจตวญญาณและนาไปทดลองปฏบตจรง ซงเปนจดเดนของโปรแกรมทมงสรางเงอนไขใหนกศกษานาประสบการณทไดเรยนรจากการโปรแกรมไปปฏบตในชวตจรง ตามดวยสปดาหท 5 ประเดนแรงบนดาลใจสการพฒนาดานจตวญญาณ โดยใหนกศกษาดหนงสนเกยวกบแรงบนดาลใจของพยาบาลสาวทปฏบตหนาทดแลผปวยดวยหวใจความเปนมนษย และเปดโอกาสใหนกศกษาสะทอนคดผลการปฏบตตามแผนพฒนาสขภาวะจตวญญาณและใหสมาชกในกลมแลกเปลยนความคดเหนเพอปรบเปลยนแผนตามความเหมาะสมกอนจะกาหนดใหนกศกษานาไปปฏบตอยางตอเนองในสปดาหท 6-7 ทาใหนกศกษามความมงมน คนหาเปาหมายชวตของตวเองเพอใชชวตอยางมทศทาง รสกเชอมนในตนเองและสงทกาลงทา พรอมทงมงมนทจะกาวเดนตอไปแมจะมอปสรรค ซงสอดคลองกบผลการบรณาการจตตปญญาศกษาในรายวชาปฏบตการพยาบาลบคคลทมปญหาสขภาพ 3 (ศราณและคณะ, 2554) พบวาการพดคยแลกเปลยนเรยนรตามกระบวนการจตตปญญาศกษาทาใหนกศกษาเอาใจใสในสมพนธภาพผอนมากขน หวงใยเพอน สมผสผปวยอยางเอออาทร ไววางใจเพอนและอาจารยนเทศ สามารถเปดใจบอกเลาเรองราวทไมสบายใจ สงผลใหอาจารยนเทศสามารถเขาถงและชวยเหลอนกศกษาไดมากขน

4. ขนสรปดวยกจกรรมสะทอนคด แบงเปนการสะทอนคดในกระบวนการและการสะทอนคดนอกกระบวนการ ทาใหนกศกษาเกดการเชอมโยงประสบการณทไดเรยนรอยางเปนองครวมและมความสมดลทง 3 ฐาน คอ ฐานกาย ฐานใจ และฐานความคด กลาวคอ นกศกษามจตท

78

สงบนงและผอนคลายมากขน เกดมมมองความคดในการเปลยนแปลงตนเองใหรจกและเขาใจตนเอง เขาใจผอนมากขน ไมตดสนผอน ตงเปาหมายในชวตใหชดเจนทงระยะสนและระยะยะยาว นาแนวทางการดาเนนชวตทไดเรยนรจากกลมมาประยกตใชกบชวตของตวเอง มมมมองความคดใหมในการดแลผปวยดานจตวญญาณ สอดคลองกบการศกษาชดกจกรรมพฒนาสขภาวะทางจตวญญาณสาหรบนกศกษาพยาบาลทมงเนนการสะทอนคดดวยตนเองทาใหนกศกษาคนพบคณคาของตนเอง ปรบเปลยนความคดกลบมาสนใจพฒนาสขภาวะทางจตวญญาณของตนเอง และปรบทศนคตตอสถานการณทเกดขนในชวต (ปารชาต, 2556) สวนการใชเฟสบกกลมเพอสะทอนคดนอกกระบวนการทเสรมเขามาเพอใหนกศกษาเกดความตอเนองในการสรางเสรมสขภาวะ จตวญญาณขณะเขารวมโปรแกรม พบวามทงขอดและขอเสย นกศกษาเสนอแนะวาควรใชควบคกบชมชนแหงการเรยนรในกระบวนการ ซงสอดคลองกบผลการศกษาของซนเดอรแลนดและคณะ (Sunderland et al., 2013) ทพบวาการพฒนาชมชนสรางเสรมสขภาพใหไดผลด ควรบรณาการชมชน 2 ลกษณะใหผสมผสานกนทงชมชนออฟไลน (offline community) ซงเปนชมชนทไมมการตดตอสอสารกนทางอนเทอรเนตรวมกบชมชนออนไลน (online community) ซงเปนชมชนทสมาชกมโอกาสไดแลกเปลยนประสบการณ ความสนใจ กจกรรม ขอมลขาวสาร แนวปฏบตเกยวสขภาพและเรองอน ๆ ผานทางเครอขายอนเทอรเนต แตควรคงรปแบบของชมชนออฟไลน (offline community) เอาไวเพราะจะทาใหเ กดมตรภาพทย งยนกวาการใชชมชนออนไลน (online community) เพยงอยางเดยว

ทงน การดาเนนโปรแกรมจตตปญญาศกษาครงน ทาใหนกศกษาเกดกระบวนการพฒนาสขภาวะจตวญญาณ ไดแก รวมเรยนรสการพฒนาวถชวตของตนเอง เขาใจจตวญญาณ เอาใจเขามาใสใจเรา สรางพลงทางบวก และสรางสขในชวต ซงสอดคลองกบการจดการศกษาเพอพฒนาคณลกษณะทพงประสงคสาหรบนกศกษาพยาบาลโดยใชกระบวนการสนทรยสนทนาในนกศกษาพยาบาลศาสตรชนปท 3 (ศรรตนและคณะ, 2556) โดยจดกจกรรมการเรยนร 3 ขนตอน ไดแก การสรางบรรยากาศใหรสกผอนคลาย การใหนกศกษามสวนรวมในกจกรรมสนทรยสนทนาโดยใหเลาประสบการณชวตทเชอมโยงกบประเดนการเรยนรเรองตาง ๆ พรอมทงนากรณศกษามาประกอบ และการเชอมโยงสองครวมโดยประยกตใชกระบวนการพยาบาลในกรณศกษาและการปฏบตในสถานการณจรง สงผลใหนกศกษาเกดพฒนาอยางตอเนอง เรมจากความผอนคลาย กลาเปดเผยตวตน พรอมเรยนร มการใครครวญอยางลกซง ทาใหรจก เขาใจตนเอง และผอนมากขน ไมตดสนผอน เกดความรกตอตนเองและผอน มความจรงใจและเอออาทรตอกน รสกภาคภมใจในตนเอง เคารพคณคาและศกดศรของความเปนมนษย และปฏบตการพยาบาลไดครอบคลมและเปนองครวมมากขน

79

สมมตฐานขอท 2 “คะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาลกลมทไดรบโปรแกรมจตตปญญาศกษาหลงไดรบโปรแกรมสงกวากลมทไดรบการดแลตามปกต” ผลทดสอบสมมตฐาน พบวา คะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาลกลมทไดรบโปรแกรมจตตปญญาศกษาภายหลงการทดลองตากวากลมทไดรบการดแลตามปกตอยางไมมนยสาคญทางสถต (p < .05) ซงเปนไมเปนไปตามสมมตฐานขอท 2 โดยกลมทไดรบโปรแกรมจตตปญญาศกษามสขภาวะจตวญญาณตากวากลมทไดรบการดแลตามปกตเลกนอย (กลมทดลอง = 4.25 และกลมควบคม = 4.33) ทงนอาจเนองจากเหตผลหลายประการ ดงน

1. องคประกอบของโปรแกรมจตตปญญาศกษา ซงมผลตอการพฒนาสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาลกลมทไดรบโปรแกรม ดงน

1.1 กระบวนกร หรอเรยกวา ผนากระบวนการ เปนผทมบทบาทสาคญอยางมากในการดาเนนโปรแกรมจตตปญญาศกษา กระบวนกรมหนาทแตกตางจากวทยากรทวไป คอ กระบวนกรไมใชผสอนหรอผเชยวชาญ ไมใชศนยกลางการเรยนร แตเปนผรวมเรยนรกบสมาชกกลมอยางไมแบงแยก ทาใหสมาชกเหนถงความตงใจจรงและมงมนในการเรยนร สรางบรรยากาศการเรยนรทผอนคลาย ทาใหสมาชกผอนคลายและไววางใจ เปนผเออโอกาสใหเกดการแลกเปลยนเรยนร การเพมเตมเนอหาจะเปนการแสดงความคดเหนในฐานะสมาชกของกลมคนหนงเทานนกระบวนกรควรมทกษะทสาคญ ไดแก การสอสารอยางเขาใจ การฟงและการตงคาถามทสามารถกระตนการคดของผรวมกระบวนการได (ธนาและอดศร, 2552) โดยในขนเตรยมความพรอมกอนดาเนนการโปรแกรม ผวจยไดศกษาและเรยนรเทคนคการเปนกระบวนกรในกจกรรมจตตปญญาศกษาจากการเขารวมประชมวชาการประจาปจตตปญญาศกษาจดโดยศนยจตตปญญาศกษา มหาวทยาลยมหดล การทบทวนเอกสารเกยวกบการเปนวทยากรกระบวนการจตตปญญาศกษาเพมเตม และการฝกประสบการณตรงในขณะทดลองใชโปรแกรม รวมทงไดเตรยมความพรอมของผชวยวจยหรอกระบวนกรในกลมยอยอก 3 คน เพอใหสามารถดาเนนการไดอยางครอบคลม โดยใหผชวยวจย 1 คน เขารวมประชมวชาการประจาปจตตปญญาศกษาพรอมกบผวจยเพอเรยนรเทคนคการเปนกระบวนกร และใหความรเกยวกบสขภาพดานจตวญญาณ การดาเนนกจกรรมตามแนวคดจตตปญญาศกษา และใหประสบการณโดยออมในการดาเนนกจกรรมจตตปญญาศกษาในขณะทดลองใชโปรแกรมพรอมกบผชวยวจยอก 2 คน อยางไรกตาม ทงผวจยและผชวยวจยมโอกาสดาเนนการโปรแกรมจตตปญญาศกษาเปนครงแรก ซงอาจสงผลตอการกระตนใหนกศกษาเกดการเปลยนแปลงภายในตนเองไดนอยกวากระบวนกรทมประสบการณจตตปญญาศกษาอยภายในตนเองเปนเบองตน คอ เปนผทเขาใจถงจดมงหมายและปรชญาพนฐานของจตตปญญาศกษา ฝกฝนตนเองอยางมงมนเพอพฒนาชวตและการเรยนรภายในของตนเอง มความลกซงในเนอหาทจะจด

80

กระบวนการ ซงมคณลกษณะสาคญ 5 ประการไดแก (1) มความแจมชดในระดบปรชาญาณซงสะทอนสตปญญาอนเฉยบแหลม มองเหนและเขาใจสงตาง ๆ อยางชดเจน วเคราะหเหตปจจยและความเชอมโยงตาง ๆ ไดแมนยา และใครครวญจนตกผลกเปนองคความรทอยภายในตน (Embodied knowledge) (2) มการเกอหนนและโอบอม เปนกลยาณมตร โอบอมดวยความคด จตใจ และการกระทา ใหความชวยเหลอ เปนแบบอยางและเปนแรงบนดาลใจ (3) มความละเอยดออน ลกซงและเขาถงใจของผรวมกระบวนการ (4) มการเขากระทาหรอแสดงคณสมบตภายในตวกระบวนกรออกมาปฏบตอยางเปนรปธรรม และยดกมเปาหมายของกระบวนการไดอยางมนคง มจดยนและทศทางชดเจน มงมนและเชอในศกยภาพตนเองและผรวมกระบวนการ และ (5) มความสงบ ตงมน และเปดรบ โดยมสตอยกบปจจบนอยางแทจรง ซงกระบวนกรทมคณลกษณะดงกลาวขางตนนจะสามารถสรางเงอนไขใหผรวมกระบวนการเกดการเรยนรในแงมมตางๆไดดขนและเตบโตภายในดวยตนเองไดอยางแทจรง (ศนยสงเสรมและพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม, 2552) ซงการอานคมอหรอสงเกตการปฏบตไมชวยใหเกดทกษะนได

1.2 ลกษณะกลม ความสมดลของการแบงกลมเรยนรมผลตอบรรยากาศการแลกเปลยนเรยนรภายในกลม 2 ลกษณะ คอ ผรวมกระบวนการใหการยอมรบและพฒนาภายในของตนเอง หรอเกดการปฏเสธและหลกเลยงการเผชญหนากบมตบางดานของตนหรอผรวมกระบวนการคนอนๆ (ธนา, 2551) โปรแกรมจตตปญญาศกษาครงนดาเนนการ 2 ลกษณะ ไดแกกลมใหญและกลมยอยขนาดกลาง โดยดาเนนการกลมใหญประกอบดวยนกศกษาซงเปนผรวมกระบวนการ 40 คน ในขนปรบพนฐาน ขนเตรยมการและขนสรป มขอด คอ ประหยดเวลาดาเนนกจกรรม และนกศกษาเกดการเรยนรรวมกนเปนชมชนแหงการเรยนร แตมขอเสย คอ ผวจยกระตนนกศกษาไดไมทวถง และดาเนนการกลมยอยขนาดกลางประกอบดวยนกศกษา 10 คน/กลมในขนดาเนนการโปรแกรม มขอด คอ ประหยดเวลาและสามารถแลกเปลยนความคดเหนไดอยางทวถง บรรยากาศเปนกนเองกวากลมใหญ แตมขอเสย คอ จาเปนตองมผชวยวจยจานวนหลายคนและควรมทกษะกระบวนกรอยางใกลเคยงกน ซงสงเหลานอาจเปนผลใหนกศกษาไดรบการกระตนเพอใหเกดการเปลยนแปลงภายในตนเองไดไมเทาเทยมกน

1.3 การนาเฟซบก (Facebook) มาเปนชมชนแหงการเรยนรนอกกระบวนการ หลงเสรจสนโปรแกรม พบวานกศกษาใหความสนใจและใชงานนอยลงเพราะอยในชวงฝกปฏบตงาน อกทงการทผวจยเปนผจดการระบบ (Asministor) ของเฟซบกกลม อาจทาใหเกดชองวางดานสมพนธภาพระหวางอาจารยและนกศกษาสงผลใหนกศกษารสกไมสะดวกใจในการแสดงความคดเหน และการทเฟซบกกลมเปดโอกาสใหสมาชกกลมทงหมดสามารถเขาถงเนอหา ภาพหรอรายละเอยดการ

81

แสดงความคดเหนของสมาชกดวยกน อาจเปนผลใหนกศกษาสวนใหญเลอกทจะอานรายการโพสตแตไมแสดงความคดเหนจงเปนผลใหบรรยากาศชมชนแหงการเรยนรลดนอยลง

2. ปจจยแทรกซอนการวจย ซงมผลตอคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาลทงสองกลม ดงน

2.1 การกาหนดคณสมบตของกลมตวอยาง การศกษาครงนมขอจากดเกยวกบการกาหนดคณสมบตของกลมตวอยาง คอ ไมสามารถกาหนดเลอกกลมตวอยางทงสองกลมจากการฝกปฏบตงานในรายวชาเดยวกนได เนองจากการจดแผนแมบททางการศกษา (master plan) ของแตละสถาบนการศกษามความแตกตางกน ขณะเขารวมการทดลอง พบวากลมทดลองฝกปฏบตงานในรายวชาปฏบตการพยาบาลจตเวชและรายวชาปฏบตการพยาบาลอนามยครอบครวและชมชน สวนกลมควบคมฝกปฏบตงานในรายวชาปฏบตการพยาบาลสตศาสตรในแผนกหองคลอดและฝากครรภ และรายวชาปฏบตการพยาบาลอนามยครอบครวและชมชน ซงการจดการเรยนการสอนทงสามรายวชามสวนสงเสรมใหกลมทดลองและกลมควบคมมการพฒนาสขภาวะจตวญญาณ ดงน

2.1.1 การเรยนการสอนรายวชาปฏบตการพยาบาลสตศาสตร เปนวชาเฉพาะทางทกาหนดใหนกศกษาตองฝกปฏบตการเฝาคลอด การทาคลอด การพยาบาลทารกแรกเกดทนทหลงคลอด และการพยาบาลในระยะ 2 ชวโมงหลงคลอด สงผลใหนกศกษาสวนใหญเครยดและวตกกงวลคอนขางสงเนองจากขาดประสบการณและขาดความมนใจการทาคลอด รวมทงสาเหตอน ๆ เชน งานทไดรบมอบหมาย ความคาดหวง สมพนธภาพกบอาจารย บคลากร เพอน ลกษณะอปนสยสวนบคคล สงแวดลอม และการประเมนผลการปฏบตงาน ทงน ความเครยดทเกดขนในนกศกษาแตละคนจะรนแรงไมเทากนขนอยกบการยอมรบและปรบตว โดยลาซารสไดแบงพฤตกรรมการเผชญความเครยดเปน 2 แบบ คอ การมงแกปญหา (problem-focused coping) และการลดอารมณตงเครยด (emotional-focused coping) ซงควรมการใชทง 2 แบบ เปลยนแปลงไปตามสถานการณและการประเมนของบคคล (มาลวล, 2558) จากขอมลทวไปของกลมควบคมของการศกษาครงน พบวากลมควบคมมวธจดการความเครยดโดยผอนคลายอารมณเพยงอยางเดยวมากทสด เชน ดหนง ฟงเพลง ทากจกรรมทชอบ สวดมนต นงสมาธ เปนตน รองลงมา คอ การใชทง 2 วธรวมกน และแกไขทสาเหตของปญหาเพยงอยางเดยว สอดคลองกบการศกษาของอรณรตนและกานดา (2557) พบวา นกศกษาทมการพฒนาจตใจโดยมองโลกในมมบวก นงสมาธ ตกบาตร ละหมาด อานพระคมภร และนาคาสอนในศาสนาไปปฏบตในชวตประจาวน และมวธผอนคลายความเครยดอยางหลากหลาย เชน การดหนง ฟงเพลง อานหนงสอ ปรกษาผใกลชด และปลอยวางความเครยดทาใหเกดการพฒนาทางจตวญญาณ จงอาจเปนผลใหกลมควบคมมคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณสงกวากลมทดลองเลกนอย นอกจากน กลมควบคมไดรบการสอนในคลนกดวยวธสะทอนกลบการ

82

ปฏบตงานขณะฝกปฏบตงานอยางตอเนองโดยอาจารยนเทศสะทอนกลบรวมกบนกศกษาและนกศกษานาผลไปปรบปรงการปฏบตการพยาบาลของตนเอง จงอาจสงผลใหกลมควบคมเกดการพฒนาสขภาวะจตวญญาณ ดงการศกษาของพรนนทและสมตตา (2558) พบวานกศกษาทเรยนรผานการสะทอนกลบการปฏบตงาน (reflective journal) จะเกดการเปลยนแปลงภายในเกยวกบสขภาวะจตวญญาณ ไดแก สามารถจาแนกความดความชว เลอกปฏบตในสงทถกตอง เคารพในคณคาและศกดศรของผคลอดและผรวมงาน พฒนาความสมพนธทดตอผอน เขาใจความรสกและความตองการของตวเอง เรยนรเทาทนอารมณ เรยนรความมสตและวจารณญาณในการปฏบตงาน เกดทางเลอกใหมในการปฏบตดวยความตระหนกรและความรอบคอบ มการคดเชงระบบ มเหตผลในการกระทา และสามารถทางานรวมกบผอนได

2.1.2 การเรยนการสอนรายวชาปฏบตการพยาบาลจตเวช เปนวชาทมความเฉพาะและแตกตางจากวชาการพยาบาลอน ๆ คอนขางมาก วชานมงใหนกศกษาสามารถสงเสรมและปองกนปญหาสขภาพจต รวมท งดแลและฟนฟสขภาพจตของบคคลทกชวงวย ท งน การฝกปฏบตงานในโรงพยาบาลจตเวชมความแตกตางจากแหลงฝกอนทนกศกษาตองประสบกบภาวะเจบปวยดานจตใจและสงผลตอสขภาพโดยรวม ทาใหนกศกษาไมคนเคยกบลกษณะของผปวย สถานท และบคลากร ในระยะแรกนกศกษาจงรสกวตกกงวล กลว ไมแนใจ เพราะขาดประสบการณและอาจมทศนคตทางลบตอความเจบปวยทางจตและผปวยจตเวช (Webster, 2009) แตเนองจากกลมทดลองและกลมควบคมไดรบประสบการณคลายคลงกน กลาวคอ กอนขนฝกปฏบตงานอาจารยผนเทศจะใหนกศกษาประเมนตนเองเกยวกบทศนคตตอผปวยและการขนฝกปฏบตงานในโรงพยาบาลจตเวช ความคาดหวง ความพรอมในการฝกปฏบตงาน และสงทอยากใหอาจารยชวยเหลอ นามาพดคยแลกเปลยนเพอวางแผนดแลนกศกษาเปนรายบคคล ขณะฝกปฏบตงานนกศกษาจะไดรบมอบหมายจากอาจารยผนเทศใหดแลกรณศกษาอยางตอเนองทาใหนกศกษาเขาใจพยาธสภาพของโรคทางจตเวช ไดปฏบตการพยาบาลโดยการสนทนาเพอการบาบด ทากจกรรมกลมบาบด ใหคาปรกษาแกผปวยและญาต และมการสะทอนคดหลงปฏบตการพยาบาลทกครง อกทงพยาบาลหวหนาตกใหการตอนรบ ปฐมนเทศและใหโอกาสนกศกษาลงปฏบตในทกกระบวนการดแลผปวย ทาใหนกศกษาเกดความตระหนกรในตนเอง สามารถวเคราะหตนเองและผปวยขณะสนทนาได มความมนใจในการพดคยและดแลผปวยมากขน เขาใจตนเองและผปวยมากขน มมมมองผปวยไปในทศทางทดขน ยอมรบและไมตดสนผปวย มความเครยดและวตกกงวลลดลง และรสกเปนสวนหนงกบแหลงฝก (วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา, 2558) จงอาจเปนผลใหท งกลมทดลองและกลมควบคมพฒนาสขภาวะจตวญญาณใหสงขนได สอดคลองกบการศกษาของพมพมลและเปรมฤด (2557) พบวาหากนกศกษาไดรบการสงเสรมความรสกเปนสวน

83

หนง (belongingness) กบแหลงฝกใหเพมขนจะชวยลดความวตกกงวลของนกศกษาตอการฝกปฏบตได ซงความรสกเปนสวนหนงเปนประสบการณเกยวกบความรสกมคณคา การยอมรบนบถอ ความรสกมนคงปลอดภย ความรสกผกพนเปนสวนหนง และการมคานยมทกลมกลน

2.1.3 การเรยนการสอนรายวชาปฏบตการพยาบาลครอบครวและชมชน ทกลมทดลองและกลมควบคมไดรบเปนการเรยนการสอนในสถานการณจรงเปนกลมยอยไมเกน 8 คน/กลม โดยจดการเรยนการสอนแบบมสวนรวม เชน การใหบรการอนามยโรงเรยน กรณศกษาครอบครว เปนตน สงผลใหทงสองกลมพฒนาสขภาวะจตวญญาณจากการทตองมปฏสมพนธกบหลายฝาย เชนเจาหนาท ทมสขภาพ ผนาในชมชน ประชาชนในชมชน ครอบครวทรบผดชอบ ดงการศกษาผลของการจดการเรยนการสอนแบบมสวนรวมในรายวชาการพยาบาลอนามยชมชน ซงประกอบดวย 4 ขนตอน ไดแก (1) ผเรยนไดรบประสบการณจากการลงมอปฏบตทงประสบการณจรงและประสบการณจาลอง (2) ผเรยนแสดงความคดเหนและความรสกของตนเองแลกเปลยนกบสมาชกในกลมชวยใหเกดการเรยนรทกวางขวางขน (3) ผเรยนเสนอผลการอภปรายใหเพอนฟงโดยผสอนเปนผนาอภปรายเพอสรปความคดรวบยอดใหผเรยนอกครง และ (4) ผเรยนสรปรวบยอดในรปแบบตางๆ โดยการจดการเรยนการสอนเปนกลมยอยทาใหนกศกษาสามารถซกถามขอสงสยจากอาจารยผสอนไดงายกวาการเรยนรวมกนจานวนมาก และอาจารยผสอนสามารถเขาถงนกศกษาไดมากขน สงผลใหนกศกษามความพงพอใจ มความสขในการเรยนและทางานรวมกบผอน

2.2 เหตการณพอง ระหวางดาเนนการทดลองสปดาหท 7 นน กลมทดลองไมไดพบปะกบผวจยเนองจากโปรแกรมกาหนดใหเปนชวงเวลาทตองนาแผนพฒนาสขภาวะจตวญญาณทจดทาขนไปปฏบตเปนเวลา 2 สปดาห คอ สปดาหท 6-7 และสะทอนคดออนไลนทางเฟซบกกลม โดยสถาบนการศกษาไมไดจดใหเขารวมกจกรรมพฒนาดานจตวญญาณใด ๆ ขณะท กลมควบคมซงไดรบการดแลตามปกตถกกาหนดใหเขารวมโครงการพฒนานกศกษาดานคณธรรมจรยธรรมของสถาบนการศกษาทมงพฒนาการดแลดวยหวใจความเปนมนษย เปนระยะเวลา 3 วน ณ สานกปฏบตธรรม โดยพระวทยากรถายทอดผานกจกรรมทหลากหลาย ไดแก การบรรยาย การสวดมนตทาวตรเชาเยน การฝกสมาธ กระบวนการกลม การสะทอนคดหลงจากดวดโอ และสถานการณสมมต การฝกตดสนใจเชงจรยธรรม ซงประสบการณฝกอบรมพฒนาจตครงนเปนปจจยดานเหตการณในชวตทบคคลต งใจฝกปฏบต ดงการศกษาทพบวาผฝกสมาธ ฝกควบคมการหายใจจะทาใหเกดการตระหนกรในดานจตวญญาณและเกดสขภาวะจตวญญาณ (ขวญตาและอษณย, 2559; Chander et al., 2001) สอดคลองกบการศกษาของจฑาภรณและดาลด (2557) ทฝกการเจรญสตในนกศกษาพยาบาลชนปท 3 ขณะทขนฝกปฏบตงานบนหอผปวย สงผลใหนกศกษามสขภาพจตดขน เครยดลดลง มสตเทาทนปญหา มสมาธในการเรยนเพมขน เกดความเชอมนและมงมนในการทาความด

84

ตอบแทนผมพระคณดวยการตงใจเรยน เกดความเขาใจตนเอง ผอน รบฟงความเหนของผอนมากขน และดาเนนชวตประจาวนอยางมความสขมากขน เชนเดยวกบการศกษาของเบดโดและคณะ (Beddoe et al., 2004) และโอมานและคณะ (Oman et al., 2008) พบวานกศกษาทจดการความเครยดดวยวธฝกสมาธจะชวยลดความเครยดและความวตกกงวล เพมการมสตและทกษะการเผชญความเครยด ซงผลลพธทเกดขนสงผลดตอการพฒนาสขภาวะจตวญญาณ จงอาจเปนผลใหกลมควบคมมสขภาวะจตวญญาณหลงทดลองสงกวากลมทดลองทไดรบโปรแกรมจตตปญญาศกษา ทงน เหตการณพองนอยนอกเหนอการควบคมของผวจยเนองจากเปนการบรหารจดการโครงการพฒนานกศกษาของสถาบนการศกษาซงเดมไมไดวางแผนจดขนในระยะเวลาดงกลาว

2.3 วฒภาวะ (Maturity) ภายหลงการทดลอง พบวากลมควบคมและกลมทดลองมคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณสงขนกวากอนการทดลองอยางมนยสาคญทางสถต (p < .001) (ตาราง 3) และเมอวเคราะหรายดาน พบวากลมทดลองและกลมควบคมมคาเฉลยรายดานอยในระดบสงทสด จานวน 4 ดาน ไดแก การรบรคณคา ความหมายและเปาหมายในชวต (กลมทดลอง = 4.37 และกลมควบคม = 4.48) ความเชอ ศรทธา และปฏบตตามคาสอนในศาสนา (กลมทดลอง = 4.28 และกลมควบคม = 4.23) การมจตขนสง (กลมทดลอง = 4.25 และกลมควบคม = 4.34) และความพงพอใจในชวต (กลมทดลอง = 4.44 และกลมควบคม = 4.45) กลมทดลองและกลมควบคมมคาเฉลยรายดานอยในระดบสง จานวน 1 ดาน ไดแก การมปฏสมพนธระหวางตนเอง ผอน และสงแวดลอมอยางเหมาะสม (กลมทดลอง = 3.97 และกลมควบคม = 4.18) (ภาคผนวก ค) ทงนอาจเนองจากในชวงดาเนนโปรแกรมกลมตวอยางทงสองกลมอยในชวงการฝกภาคปฏบตซงเออตอการพฒนาสขภาวะจตวญญาณ (Chandler et al., 1992) โดยขณะฝกภาคปฏบต นกศกษาพยาบาลแตละคนจะไดรบการดแลอยางใกลชดในการประเมนจดด จดดอยเปนรายบคคล มการประเมนโดยตนเอง มมมองของเพอน อาจารย และผมสวนเกยวของผานการพดคยทามกลางบรรยากาศการรบฟงและเคารพในความคดเหนซงกนและกน ทาใหนกศกษาไมเกดความคบของใจอนเปนอปสรรคในการเรยนร และสงสาคญ คอ ทาใหรจกและเขาใจตนเอง เหนคณคาในตนเอง ตระหนกวาควรพฒนาตนเองอยางไร (บญทวา, 2556) ประกอบกบการทนกศกษาตองปฏบตบทบาทการทางานเปนทมดแลผปวย มปฏสมพนธกบผอนและการสรางเครอขายทางสงคม มสวนสงเสรมใหจตวญญาณของนกศกษาเกดการเตบโตขน (Hsiao et al., 2009) จงอาจสงผลใหกลมตวอยางทงสองกลมมคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณสงขนได

การศกษาครงน กอนการทดลอง พบวาท งกลมทดลองและกลมควบคมมสขภาวะ จตวญญาณไมแตกตางกนซงสามารถนามาเปรยบเทยบกนได และภายหลงการทดลอง พบวากลมทดลองซงไดรบโปรแกรมจตตปญญาศกษามสขภาวะจตวญญาณสงขนกวากอนทดลองอยางม

85

นยสาคญทางสถต เนองจากการประยกตใชหลกการพนฐานของแนวคดจตตปญญาศกษาหรอ “หลกจตตปญญา 7” มาออกแบบกจกรรมในโปรแกรม รวมท งการใชสอทหลากหลายและเหมาะสมกบชวงวย สงผลใหกลมทดลองเกดกระบวนการพฒนาสขภาวะจตวญญาณ เชนเดยวกบกลมควบคมทไดรบการดแลตามปกต พบวามสขภาวะจตวญญาณสงขนกวากอนไดรบการดแลตามปกตอยางมนยสาคญทางสถต และเมอเปรยบเทยบกน พบวากลมทดลองมสขภาวะจตวญญาณตากวากลมควบคมอยางไมมนยสาคญทางสถต เนองจากเหตผล 2 ประการไดแก (1) องคประกอบของโปรแกรมจตตปญญาศกษา ไดแก กระบวนกร ลกษณะกลม และการนาเฟซบกมาเปนชมชนแหงการเรยนรนอกกระบวนการ และ (2) ปจจยแทรกซอนการวจย ไดแก การกาหนดคณสมบตของกลมตวอยาง เหตการณพองในขณะดาเนนการวจย และวฒภาวะของกลมตวอยาง

86

บทท 5

สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

การศกษาครงนเปนการวจยกงทดลองแบบสองกลมวดผลกอนและหลงการทดลอง (two

groups pretest-posttest design) เพอศกษาผลของโปรแกรมจตตปญญาศกษาตอสขภาวะจตวญญาณ

ของนกศกษาพยาบาล ซงสามารถสรปผลการวจยและขอเสนอแนะได ดงน

สรปผลการวจย

ผลการวจยสามารถสรปได ดงน 1. คะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณกอนการทดลองของทง 2 กลม ไมมความแตกตางกน

อยางมนยสาคญทางสถต (t = 1.18, p > .05) 2. คะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณของกลมทดลองภายหลงไดรบโปรแกรมสงกวากอน

ไดรบโปรแกรมอยางมนยสาคญทางสถต (t = -3.78, p < .001) 3. คะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณของกลมควบคมภายหลงไดรบการดแลตามปกตสงกวา

กอนไดรบการดแลตามปกตอยางมนยสาคญทางสถต ( t = -3.53, p < .001) 4. คะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณภายหลงการทดลองของกลมทดลองตากวากลมควบคม

อยางไมมนยสาคญทางสถต (t = -1.00, p < .05) โปรแกรมจตตปญญาศกษาสงผลใหนกศกษากลมทดลองเกดกระบวนการพฒนาสขภาวะ

จตวญญาณ ดงน 1. รวมเรยนรสการพฒนาวถชวตของตนเอง นกศกษาไดเรยนรเพอนในมมมองทแตกตาง

และนาสการพฒนาตนเองใหเปดใจรบฟงผอนมากขน เขาใจและไมตดสนผอน ยอมรบความแตกตางระหวางบคคล รบรวาอะไรคอเปาหมายในชวต และสามารถปรบเปลยนวถชวตของตนเองได

2. เขาใจจตวญญาณ เอาใจเขามาใสใจเรา และสรางพลงทางบวก นกศกษาเขาใจความหมายและความสาคญของสขภาพดานจตวญญาณ มมมมองใหมในการดแลสขภาพดานจตวญญาณของผปวยโดยเอาใจเขามาใสใจเราและสรางพลงทางบวกจากบคคลทผปวยรก จะสงผลใหผปวยสามารถปรบตวและเผชญกบความเจบปวยได

3. สรางสขในชวต นกศกษาคนพบความสขในชวตทไมตองตามหาจากทไหนและสามารถ

สรางสขในชวตได สงผลใหมความสขมากขนและมจตวญญาณทดขน

87

ขอจากดในการวจย

1. การศกษานไมสามารถกาหนดเลอกคณสมบตของกลมตวอยางใหเปนกลมทฝกปฏบตงานในรายวชาเดยวกนไดเนองจากการจดแผนแมบททางการศกษา (master plan) ของแตละสถาบนการศกษาทมความแตกตางกน

2. เหตการณพองทเกดขนขณะดาเนนการทดลอง คอ กลมควบคมไดรบโครงการพฒนานกศกษาดานคณธรรมจรยธรรมทสถาบนการศกษาจดขนซงอยนอกเหนอการควบคมของผวจยและอาจสงผลใหกลมควบคมมสขภาวะจตวญญาณสงกวากลมทดลองเลกนอยไดแมไมไดรบโปรแกรมกตาม

บทเรยนทผวจยไดรบ

การศกษาวจยครงนเปนสงทาทายอยางมากสาหรบผ วจยมอใหมเนองจากแนวคด จตวญญาณมความเปนนามธรรมสง และยงขาดหลกฐานเชงประจกษทมความนาเชอถอในระดบสงเชนเดยวกบงานวจยเกยวกบจตตปญญาศกษา แตขอด คอ มชองวางขององคความรใหศกษาเพอขยายผล ดานการเตรยมความพรอมในการเปนกระบวนกรแมวาผวจยไดทาความเขาใจเกยวกบแนวคด หลกการพนฐานและกระบวนการจตตปญญาศกษาและเขารวมการประชมเกยวกบจตตปญญาศกษา แตการเปนกระบวนกรตองอาศยประสบการณและความเชยวชาญอยางมาก ประกอบกบการแบงกลมยอยหลายกลมตองใชกระบวนกรกลมยอยหลายคนทาใหการเตรยมความพรอมยงจ าเปนมากขน อกท งการควบคมตวแปรแทรกซอนทาไดยากเนองจากกลมตวอยางมาจากสถาบนการศกษา 2 แหง แมจะอยในสงกดเดยวกน มความคลายคลงในบรบทแวดลอมและการจดการเรยนการสอนแตกมความแตกตางในรายละเอยด เชน ความเชยวชาญของอาจารยผสอน กจกรรมเสรมหลกสตรตามนโยบายของสถาบน เปนตน ทกเงอนไขดงกลาวเปนบทเรยนททาใหผวจยไดเรยนรเกยวกบการทาวจยอยางแทจรง

ขณะดาเนนการวจยผวจยไดแลกเปลยนเรยนรเพอพฒนาตนเองไปพรอมกบกลมตวอยาง ไดรบฟงความคด ความรสก และการดาเนนชวตของกลมตวอยางอยางลกซงขนทาใหเขาใจในสงทกลมตวอยางเปนอยมากขน สมผสไดดวยใจโดยทไมตองอธบายอะไร มมมมองทดและอยากชวยเหลอใหมความสขในการเรยนและการใชชวตในปจจบนและอนาคต สงทรสกภาคภมใจในการศกษาครงน คอ สามารถทาใหกลมตวอยางเขาใจในแนวคดจตวญญาณเพมขนและมประสบการณพฒนาสขภาวะจตวญญาณในทางตรงและทางออม อยางไรกตาม การศกษานจะเกดผลลพธทดยงขนหากกลมตวอยางทกคนมความตงใจอยางแทจรง และผวจยซงเปนกระบวนกรมประสบการณและเชยวชาญมากเพยงพอ

88

ขอเสนอแนะในการวจย

ขอเสนอแนะในการนาผลการวจยไปใช

แมวาโปรแกรมจตตปญญาศกษาไมไดผลในการพฒนาสขภาวะจตวญญาณในนกศกษาพยาบาลทแตกตางจากกลมควบคมแตอาจนาไปใชได ผวจยจงมขอเสนอแนะในการนาโปรแกรมไปใช ดงน

1. สถาบนการศกษาพยาบาลควรนากจกรรมในโปรแกรมไปใชพฒนานกศกษาตงแตชนปท 1-4 โดยเลอกกจกรรมทสาระการเรยนรมความสอดคลองกบสมรรถนะของชนป และควรดาเนนการในชวงทนกศกษาเรยนภาคทฤษฎหรอในเวลาราชการ โดยอาจจดเปนการอบรมระยะสน เพอใหนกศกษามเวลารวมกจกรรมมากขน

2. สถาบนการศกษาพยาบาลควรบรณาการกจกรรมในโปรแกรมรวมกบการเรยนการสอนในรายวชาทฤษฎหรอปฏบตเพอใหเกดความตอเนองในการสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล

3. ผทาหนาทกระบวนกรควรมพนฐานความเขาใจ ประสบการณ และการฝกฝนดาน จตตปญญาศกษาหรอการพฒนาภายในมากพอสมควร และหากมผชวยกระบวนกรจานวนหลายคน ควรเตรยมความพรอมใหมพนฐานเชนเดยวกบกระบวนกรหลก

4. ผวจยควรคานงเปาหมายของการจดกระบวนการเรยนรและความสมดลของการแบงกลมเนองจากมผลตอบรรยากาศการแลกเปลยนเรยนรภายในกลม

5. ผวจยอาจใชวธการเตรยมกลมตวอยางใหเปนผจดการระบบ (Administor) แทนผวจยเพอลดชองวางการแลกเปลยนเรยนร

6. ผวจยอาจเลอกใชแอพพลเคชน (Application) อน ๆ มาพฒนาเปนชมชนแหงการเรยนรแทนเฟซบก แตควรใชควบคกบชมชนแหงการเรยนรในกระบวนการเพอใหเกดความตอเนองของการเรยนรเพอเปลยนแปลงตนเอง

89

ขอเสนอแนะในการทาวจยครงตอไป

1. ควรศกษาในนกศกษาพยาบาลชนปอนดวยโดยเฉพาะในชนปท 1 เพอเตรยมความพรอมใหนกศกษาเขาใจสขภาพมตจตวญญาณและเกดทกษะการดแลดานจตวญญาณกอนเรมฝกปฏบตงานจรง

2. ควรดาเนนกจกรรมสปดาหท 6-7 ใหม 2 ลกษณะ คอ กจกรรมในกระบวนการและนอกกระบวนการไปพรอมกนเพอใหเกดความตอเนองของการเรยนรเพอการเปลยนแปลง

3. ควรศกษาแบบอนกรมเวลา (time series design) โดยวดสขภาวะจตวญญาณในชวงกลางการทดลองและระยะหลงการทดลองเพอประเมนความคงทของสขภาวะจตวญญาณ

4. ควรควบคมปจจยแทรกซอนใหนอยลงโดยทาการทดลองในชวงการศกษาภาคทฤษฎหรอเลอกกลมตวอยางทอยในบรบทเดยวกน

90

เอกสารอางอง

กรศศร ชดด, และณฐพร อทยธรรม. (2556). กจกรรมจตตปญญาศกษา: กลยทธการพฒนา

บคลกภาพนกศกษาพยาบาล. วารสารมหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร, 5(2), 106-117.

เกยรตศกด อองกลนะ. (2550). ผลของการใชโปรแกรมการจดการความเครยดโดยการคดแผน

อรยสจสและการบรหารรางกายแบบโยคะตอพฤตกรรมการจดการความเครยด และระดบความเครยดของนกศกษาพยาบาล. วทยานพนธสาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน.

มหาวทยาลยนเรศวร, พษณโลก.

ขวญตา บาลทพย, และอษณย เพชรรชตะชาต. (2559). การพยาบาลมตจตวญญาณสาหรบผเจบปวย

เรอรงในชมชน. สงขลา: พ ซ โปรสเปค.

โครงการเอกสารวชาการการเรยนรสการเปลยนแปลง ศนยจตตปญญาศกษา มหาวทยาลยมหดล.

(2552). จตตปญญาศกษา คออะไร. (พมพครงท 1). นครปฐม: ศนยจตตปญญาศกษา

มหาวทยาลยมหดล.

จราภรณ สรรพวรวงศ, และนยนา หนนล. (2550). สขภาพจตและพฤตกรรมการดแลตนเองดาน

สขภาพจตของนกศกษาพยาบาล หลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑต มหาวทยาลยวลยลกษณ.

วารสารสภาการพยาบาล, 22(3), 91-104.

จฑาภรณ ทองบญช, และดาลด ทวทรพย. (2557). ผลของการเจรญสตปฎฐานตามหลกพระพทธ

ศาสนาโดยการฝกสตตอการสงเสรมสขภาวะทางจตของนกศกษาพยาบาลชนปท 3.

วารสารพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสยาม, 2, 35-52.

จรญรตน รอดเนยม, สกนตลา แซเตยว, และวรวรรณ จนทวเมอง. (2556). การรบรประโยชน การ

รบรอปสรรค และการรบรความสามารถของตนเองกบพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพและ

ภาวะสขภาพของนกศกษาพยาบาล. วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข, 13(2), 88-97.

ฉววรรณ สตยธรรม. (2541). การพยาบาลจตเวชและสขภาพจต, ใน อวยพร ภทรภกดกล, สทศา

เจรญศลป, และชลธชา ศรตนนท. (2553). ความสมพนธระหวางปจจยทเกยวของ การ

สงเสรมสขภาวะทางจตวญญาณกบความผาสกทางจตวญญาณ. วารสารเกอการณย, 17(2),

66-79.

91

จราพร วรวงศ, วไลวรรณ วฒนานนท, และปราณ แสดคง. (2556). เสนทางพฒนาอตลกษณบณฑต

ภายใตระบบครอบครวเสมอน วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ขอนแกน. สบคนเมอ 22

สงหาคม 2559, สบคนจาก https://www.bcnkk.ac.th/bcnkk/file/57/samee.docx

ชทมา อนนตชย, กรองทพย นาควเชตร, และเรงจตร กลนทประ. (2554). การศกษาสาเหต ระดบ

ความเครยด และการเผชญความเครยดในการฝกภาคปฏบตของนกศกษาพยาบาล

มหาวทยาลยวงษชวลตกล. วารสารวชาการมหาวทยาลยวงษชวลตกล, 2, 15-22.

ชยวฒน จนสรบญม. (2557). การพฒนาสขภาวะทางจตวญญาณ. สบคนเมอ 20 สงหาคม 2559,

สบคนจาก https://ake587.wordpress.com

ดาวชมพ นาคะวโร, พลภทร โลเสถยรกจ, และศรจต สทธจตต. (2556). จตบาบดดวยสต:

Mindfulness-based psychotherapy. เชยงใหม: แสงศลป.

ดรณ ชมกลน, สดารตน สวาร, ณชาภา วฒวฒน, และสวรรณ ละออปกษณ. (2553). สมรรถนะ

ทางการพยาบาลและการผดงครรภของผสาเรจการศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑต

(ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2548) คณะพยาบาลศาสตร วทยาลยเซนตหลยส ปการศกษา 2551.

คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา, 18 (3), 59-72.

ทศนย ทองประทป. (2552). จตวญญาณมตหนงของการพยาบาล. กรงเทพมหานคร: สานกพมพ

แหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ธนา นลชยโกวทย, และอดศร จนทรสข. (2552). ศลปะการจดกระบวนการเรยนรเพอการ

เปลยนแปลง: คมอกระบวนการจตตปญญาศกษา. กรงเทพมหานคร: เอส พ เอน การพมพ.

นงลกษณ คาสวาสด. (2552). การศกษาผลกระบวนการจดการเรยนการสอนดวยวธจตตปญญาศกษาในรายวชาปฏบตการพยาบาลมารดา ทารก และผดงครรภ 1. มหาสารคาม: วทยาลยพยาบาลศรมหาสารคาม.

นสรา งามเดช, พเยาว พงษศกดชาต, สจรา เหลองพกลทอง,จราภรณ ชนฉา, และนยนา ภลม.(2549). ความสขของนกศกษาพยาบาล วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สระบร. สระบร: วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สระบร.

นฤมล อเนกวทย. (2552). การพฒนาหลกสตรจตตปญญาศกษาสาหรบนกศกษาพยาบาล.วทย า นพน ธป รญญา ศกษาศาสต ร ดษ ฎบณ ฑตสาขาหลก สตรและการสอน มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน.

92

นภา กมสงเนน. (2557). ผลของการจดการเรยนการสอนแบบมสวนรวมวชาการพยาบาลอนามยชมชนทมตอผลสมฤทธทางการเรยนของนกศกษาคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยรงสต. วารสารพฒนาการเรยนการสอน มหาวทยาลยรงสต, 8(2), 78-89.

ณภทรารตน ขาวสอาด, มณ อาภานนทกล, และพรรณวด พธวฒนะ. (2556). ปจจยคดสรรทมความสมพนธกบความสขของนกศกษาพยาบาล. วารสารสภาการพยาบาล, 28(1), 19-33.

บญใจ ศรสถตนรากร . (2550). ระเบยบวธการว จยทางพยาบาลศาสตร (พมพครง ท 4) .

กรงเทพมหานคร: ยแอนดไอ อนเตอร มเดย.

บญทวา สวทย. (2556). กระบวนการเรยนรสการพฒนาตนแบบองครวมของนกศกษาพยาบาล.

ปรญญาดษฎบณฑต สาขาการวจยและพฒนาหลกสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ,

กรงเทพมหานคร.

ปารชาต ชประดษฐ. (2556). การพฒนาสขภาวะทางจตวญญาณสาหรบนกศกษาพยาบาล วทยาลย

พยาบาล สงกดสถาบนพระบรมราชชนก กระทรวงสาธารณสข. ปรญญาปรชญาดษฎ

บณฑต สาขาวชาบรหารศาสตร มหาวทยาลยแมโจ, เชยงใหม.

ประเวศ วะส. (2544) . สขภาวะทางจต: สขภาวะทางจตวญญาณ. หมอชาวบาน, 22 (262), 4-16.

ประเวศ วะส. (2547). ธรรมชาตของสรรพสง: การเขาถงความจรงทงหมด. กรงเทพมหานคร:

มลนธสดศร-สฤษดวงศ.

ประเวศ วะส. (2550). ระบบการเรยนรใหมไปใหพนวกฤตแหง ยคสมย. กรงเทพมหานคร: สวนเงน

มมา.

ปราณ ออนศร. (2557). จตตปญญาศกษา: การศกษาเพอพฒนามนษยในศตวรรษท 21. วารสาร

พยาบาลทหารบก, 15(1), 7-11.

ปรยา แกวพมล, เยาวณ จรญศกด, ทพมาศ ชณวงศ, โสนม เลบซา, พนนภา ยงเกยรตไพบรณ, และ

อไรรตน หนาใหญ. (2555). ผลของโปรแกรมพลงบาบดเรกและการฝกสตตอสนามพลง

ออราและสขภาพองครวมของนกศกษาพยาบาลไทย. วารสารพฤตกรรมศาสตร, 18(2), 42-

60.

ปวดา โพธทอง, สพตรา พมพวง, และสนทร ขะชาตย. (2554). ความเครยด การปรบตว และความฉลาดทางอารมณของนกศกษาพยาบาลชนปท 1 วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สพรรณบร. วารสารวทยาลยพยาบาลพระปกเกลา จนทบร, 22(2), 1-14.

93

พชน สมกาลง, และมารสา ไกรฤกษ. (2552). ความผาสกทางจตวญญาณจากการแสวงหา

ความหมายของชวต: การศกษาชวตฟลอเรนซ ไนตงเกล ผนาทางการพยาบาล. วารสาร

พยาบาลศาสตร, 27(3), 24-32.

พานทพย แสงประเสรฐ. (2556). การสรางเสรมสขภาพประชาชนตามกลมวยในชมชนของไทย.

วารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย, ฉบบพเศษ, 21(7), 711-721.

พชญนร พทกษอวกาศ. (2556). การศกษาคณลกษณะของนกศกษาพยาบาล วทยาลยพยาบาล

กองทพเรอ. ปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาการอดมศกษา มหาวทยาลยศรนครนทร

วโรฒ, กรงเทพมหานคร.

พมพมล วงศไชยา, และเปรมฤด ศรวชย. (2557). ความวตกกงวลและความรสกเปนสวนหนงตอหอ

ผปวยของนกศกษาพยาบาลศาสตรบณฑตทฝกปฏบตวชาสขภาพจตและการพยาบาล

จตเวช, วารสารวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน อตรดตถ, 6(2), 9-20.

พรนนท วศาลสกลวงษ, และสมตตา สวางทกข. (2558). การเรยนรผานการสะทอนกลบการปฏบต

ของนกศกษาพยาบาลในหองคลอด: วจยเชงคณภาพ. วารสารเกอการณย, 22(2), 57-70.

ทองใหญ วฒนศาสตร. (2553). การสงเสรมสขภาพวยผใหญ. วารสารวทยาลยพยาบาลพระปกเกลา

จนทบร, 21(2), 68-75.

ธนา นลชยโกวทย. (2551). การเรยนรเพอการเปลยนแปลงและจตตปญญาศกษา (Transformative

Learning and Contemplative Education). ใน จตตปญญาศกษา : การศกษาเพอการพฒนา

มนษย (พมพครงท 2). นครปฐม: มหาวทยาลยมหดล.

ธนา นลชยโกวทย, และอดศร จนทรสข. (2552). ศลปะการจดกระบวนการเรยนรเพอการ

เปลยนแปลง: คมอกระบวนการจตตปญญาศกษา. กรงเทพมหานคร: เอส พ เอน การพมพ.

ภมรพรรณ ยระยาตร. (2554). การศกษาและพฒนาความผาสกทางจตใจของนสตนกศกษาใน

มหาวทยาลย. วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต สาขาวชาจตวทยาการใหคาปรกษา

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, กรงเทพมหานคร.

มณฑา ลมทองกล, และสภาพ อารเออ. (2552). แหลงความเครยด วธการเผชญความเครยด และ

ผลลพธการเผชญความเครยดของนกศกษาพยาบาลในการฝกภาคปฏบตครงแรก.

รามาธบดพยาบาลสาร, 15(2), 192-205.

94

มณ อาภานนทกล, พรรณวด พธวฒนะ, และจรยา วทยะศภร. (2554). ภาวะสขภาพและการปฏบต

ตวดานสขภาพของนกศกษาพยาบาลไทย. วารสารสภาการพยาบาล, 26(4), 123-136.

มสลนท โตะกาน. (2552). ปญหาและความตองการใหการปรกษาของนกศกษาคณะพยาบาล

ศาสตร มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร. วารสารมหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร.

1, 42-60.

มาลวล เลศสาครศร. (2558). ความเครยดและการจดการความเครยดของนกศกษาพยาบาลขณะฝก

ปฏบตงานหองคลอด. วารสารเกอการณย, 22(1), 7-16.

ละมด เลศล า, และชนดา ธนสารสธ. (2555). การจดการเรยนรตามแนวจตตปญญาศกษา

(Contemplative education) เพอพฒนาการใหบรการสขภาพดวยหวใจความเปนมนษย.

นครสวรรค: วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนสวรรคประชารกษ.

วรรณา คงสรยะนาวน, และเสาวลกษณ จรธรรมคณ. (2554). ผลของกลมจตสมพนธเพอการ

สงเสรมสขภาพจตของผนานกศกษาพยาบาล. วารสารสภาการพยาบาล. 26(ฉบบพเศษ),

126-139.

วนทนย นามสวสด. (2557). ผลการใชจตตปญญาศกษาเพอเสรมสรางคณลกษณะความเปนคร

สาหรบนกศกษาคณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฎ. วารสารวชาการ, 8(1), 1-11.

วจกษณ พาณช. (2550). การเรยนรดวยใจอยางใครครวญ: การศกษาดงเสนทางแสวงหาทางจต

วญญาณ. กรงเทพมหานคร: สวนเงนมมา.

วชญา ผวคา. (2553). กรณศกษารปแบบการจดการเรยนรบนฐานแนวคดจตตปญญาศกษาใน

อดมศกษา. วทยานพนธปรญญาครศาสตรมหาบณฑต คณะครศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, กรงเทพมหานคร.

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา. (2555). หลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑตหลกสตรปรบปรง

พ.ศ.2555 วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา สถาบนสมทบมหาวทยาลยสงขลา

นครนทร. สงขลา: วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา.

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา. (2558). รายงานผลการดาเนนการของประสบการณ

ภาคสนาม รายวชาปฏบตการพยาบาลบคคลทมปญหาทางจต. สงขลา: วทยาลยพยาบาล

บรมราชชนน สงขลา.

95

ศกดมงคล เชอทอง, จราภรณ ชนฉา, นยนา ภลม, และพชนยา เชยงตา. (2555). ผลของโปรแกรม

การพฒนาจตสาธารณะและความสขของนกศกษาพยาบาล วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน

สระบร. วารสารการพยาบาลและการศกษา, 5(2), 66-78.

ศรนทร ภมมาลา, และธรวรรณ ธระพงษ. (2554). ผลของการปรกษาเชงจตวทยาแบบกลมตาม

แนวคดมนษยนยมทมตอการรบรคณความดและความผาสกทางจตใจของนกศกษา

ระดบอดมศกษา, วารสารมนษยศาสตรสาร. 12(1), 89-103.

ศรประภา พฤทธกล. (2554). จตตปญญาศกษา (Contemplative Education). วารสารศกษาศาสตร,

22(1), 1-13.

ศรรตน จาปเรอง, อมรรตน วฒนาธร, พลสข หงคานนท, วารรตน แกวอไร. (2556). การพฒนา

หลกสตรเสรมสรางคณลกษณะทพงประสงคตามกระบวนการสนทรยสนทนาสาหรบ

นกศกษาพยาบาล. วารสารศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร, 15(3), 9-15.

ศราณ อมน าขาว, และคณะ. (2554). ผลการบรณาการจตตปญญาศกษาในรายวชาปฏบตการ

พยาบาลบคคลทมปญหาสขภาพ 3: กรณศกษาหอผปวยหนก โรงพยาบาลยโสธร. วารสาร

การพยาบาลและการศกษา, 4(2), 66-78.

สนทรา เลยงเชวงวงศ. (2556). การเปรยบเทยบความชกของวถชวตทเปนปจจยเสยงโรคหวใจและ

หลอดเลอดของนกศกษาพยาบาลศาสตรกบนกศกษาทไมใชนกศกษาในคณะสขศาสตร.

วารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย, 21(7)(ฉบบพเศษ), 620-633.

สมาล เอยมสมย, นออน พณประดษฐ, และกงฟา สนธวงษ. (2553). การพฒนารปแบบการเรยนการ

สอนเพอสงเสรมพฤตกรรมดแลอยางเอออาทรของนกศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตร

บณฑต วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน พระพทธบาท. วารสารศกษาศาสตร, 33(4), 131-

139.

สรย ธรรมกบวร. (2551). การพฒนาโปรแกรมสขภาพองครวมสาหรบนกศกษาพยาบาล. ดษฎ

นพนธปรญญาเอก สาขาพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน.

แสงทอง ธระทองคา, และทศนา ทวคณ. (2553). ผลของการอบรมพฒนาจตตอความเครยดและ

สมรรถนะแหงการมสตของนกศกษาพยาบาลรามาธบด. พยาบาลรามาธบด, 16(3), 364-

376.

96

สถาบนพระบรมราชชนก. (2554). คมอการดาเนนการเพอใหเกดอตลกษณบณฑต สถาบนพระบรม

ราชชนก สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข. นนทบร: ยทธรนทร

การพมพ.

เยาวด สวรรณนาคะ. (2552). การพฒนาการดแลแบบองครวมดวยจตตปญญาศกษา : กระบวนทศน

ใหมของการศกษาพยาบาล. สรนทร: วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนสรนทร.

อาภรณ ดนาน. (2555). การสรางเสรมสขภาพวยผใหญ. ใน ศรพร ขมภลขต, และจฬาลกษณ บารม

(บรรณาธการ), คมอการสอนการสรางเสรมสขภาพในหลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑต

(หนา 376-397). ขอนแกน: แผนงานพฒนาเครอขายพยาบาลศาสตรเพอการสรางเสรม

สขภาพ (พย.สสส.) ระยะท 2.

อาร นยบานดาน, จนตนา ดาเกลยง, ประนอม หนเพชร, และทพมาส ชณวงศ. (2551). ผลของการ

ฝกสมาธแบบเมตตาภาวนาตอความเครยดของนกศกษาพยาบาล

มหาวทยาลยสงขลานครนทร. วารสารพยาบาลสงขลานครนทร, 28(2), 71-89.

อาภรณ ภพทธยากร, และดวงใจ พชยรตน. (2554). ผลของการฝกโยคะพนฐานตอสมรรถภาพทาง

กายและความเครยด ของนกศกษาพยาบาล วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ตรง. วารสาร

มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร, 2(3), 15-28.

อาร นยบานดาน, วภา แซเซย, ประนอม หนเพชร, ปรศนา อตถาผล, และทพวรรณ รมณารกษ.

(2549). ผลของการฝกปฏบตสมาธแบบวปสสนากรรมฐานตอระดบความเครยด

และระดบส ตของนก ศกษาพยาบาลมหาวทย าลยสงขลานค รนท ร . สงขลา :

มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

อไร หถกจ, และวารรตน ถานอย. (2555). การพยาบาลองครวมและการดแลสขภาพแบบ

ผสมผสาน: การบรณาการแนวคดสการจดการศกษาพยาบาล. วารสารสภาการพยาบาล,

17(ฉบบพเศษ), 5-10.

อรอนงค แจมผล. (2552). ผลของกระบวนการจตตปญญาศกษาทมตอการเรยนรภายในของ

นกศกษาทเรยนรายวชาจตวทยาสาหรบคร. กาแพงเพชร: มหาวทยาลยราชภฎกาแพงเพชร.

อวยพร ภทรภกดกล, สทศา เจรญศลป, และชลธชา ศรตนนท. (2553). ความสมพนธระหวางปจจย

ทเกยวของ การสงเสรมสขภาวะทางจตวญญาณกบความผาสกทางจตวญญาณ. วารสารเกอ

การณย, 17(2), 66-79.

97

อวยพร ตณมขยกล. (2533). การตอบสนองความตองการดานจตวญญาณโดยใชกระบวนการ

พยาบาล. ใน ปารชาต ชประดษฐ. (2556). การพฒนาสขภาวะทางจตวญญาณสาหรบ

นกศกษาพยาบาล วทยาลยพยาบาล สงกดสถาบนพระบรมราชชนก กระทรวงสาธารณสข.

ปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาบรหารศาสตร มหาวทยาลยแมโจ, เชยงใหม.

อมราพร สรการ. (2558). การศกษาปจจยเชงเหตและผลของทนทางจตวทยาเชงบวกทมตอความสข

ทแทจรงและพฤตกรรมการเรยนของนกศกษาพยาบาลในมหาวทยาลยของรฐบาล. วารสาร

พฤตกรรมศาสตรเพอการพฒนา, 7(1), 237-252.

อมรรตน ศรคาสข ไซโตะ, วภาพร วรหาญ, และวพร เสนารกษ. (2554). ความสขของนกศกษา

พยาบาล หลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑต มหาวทยาลยขอนแกน. วารสารพยาบาลศาสตร

และสขภาพ, 34(2), 70-77.

เออมพร หลนเจรญ. (2555). เทคนคการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ. วารสารคณะศกษาศาสตร

มหาวทยาลยมหาสารคาม, 17(1), 17-29.

อรญญา ตยคาภร, มนสชนม คณาพรสจรต, และกลยา พสษฐสงฆการ. (2557). เหตการณในชวต

ทางลบ การนบถอศาสนา สขภาวะทางจตวญญาณ และความสขในบรบทพทธธรรมของ

นกศกษามหาวทยาลย. วารสารสขภาพจตแหงประเทศไทย, 22(1), 48-60.

อรณรตน สารวโรจน, และกานดา จนทรแยม. (2557). ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมสขภาพของ

นกศกษามหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ. วารสารเกษตรศาสตร (สงคม),

35(2), 223-234.

Abbasi, M., Farahani-Nia, M., Mehrdad, N., Givari, A., & Hagnani, H,. (2014). Nursing students’

spirituality and spiritual care. Iranian Journal of Nursing and Midwifery Research, 19(3),

242-247.

Altiok, O. H., & Ustun, B. (2013). The Stress Sources of Nursing Students. Educational Science:

Theory & Practice, 13(2), 760-766.

Balthip, Q. (2010). Achieving harmony of mind: A grounded theory study of people living with

HIV/AIDS in the Thai context. Unpublished doctoral dissertation, Massey University,

Palmerston North, New Zealand.

Beddoe, E.A. & Murph, O.S. (2004). Does mindfulness decrease stress and foster empathy

among nursing students. Nursing Scholarship, 43 (7), 305-310.

98

Bryer, J., Cherkis, F., & Raman, J. (2013). Health-Promotion Behavior of Undergraduated

Nursing Students: A Survey Analysis. Nursing Education Perspecttives, 34(6), 410-415.

Cavendish, R., Luise, B. K., Bauer, M., Gallo, M. A., Horne, K., Medefinde, J., & Russa, D.

(2001). Recognizing opportunities for spiritual enhancement in young adult. Nusing

Diagnosis, 12(3), 77-91.

Carson, V. B. (1989). Spiritual Dimensions of Nursing Practice, Philadelphia: W.B. Saunders

Company.

Carson, V. B. & Green, H. (1992). Spiritual well-being : A predictor of hardiness in patient with

acquired immunodeficiency syndrome. Professional Nursing, 40(8), 209-220.

Chandler, K. C., Holden, M. J., & Kolander, A. C. (1992). Counseling for spiritual wellness:

theory and practice. Counseling & Development, 71, 168-175.

Chris G. (2010). Stress, coping and burn-out in nursing students. International Journal of Nursing

Studies, 47, 1299-1309.

Chunping N., Xiwen, L., Qianzhen, H., Aili, Lv., Bo, W., & Yongping Y. (2009). Relationship

between coping, self-esteem, individual factors and mental health among Chinese

nursing, Procedia Social and Behavior Sciences, 5, 1477-1481. doi:10.1016/j.sbspro.

2010.07.311

Cohen, J. (1988). Statistical Power analysis for the behavioral sciences (2nd ed.). Erlbaum:

Hillisdale, NJ.

Downey, M. (2007). Effects of holistic nursing course: a paradigm shift for holistic health

practices. HNP, 25(2), 119-25.

Edwards, D., Burnard, P., Bennett, K., & Hebden, U. (2010). A longitudinal study of stress and

self-esteem in student nurses. Nurse Education Today, 30, 78-84.

Fledderus, M., Bohlmeijer, T. E., Smit, F., & Westerhof, J. G. (2010). Mental health promotion as

a new goal in public mental health care: a randomized controlled trial of an intervention

enhancing psychological flexibility. American Journal of Public Health, 100(12), 2372-

2378.

99

Gibbons, C. (2010). Stress, coping and burn-out in nursing students. International Journal of

Nursing Studies, 47, 1299-1309.

George, J. (2002). Spiritual knowing and transformative learning. Research Network for New

Approaches to Lifelong Learning. American Journal of Health Education, 36(2). 1-10.

Hawks, S. (2004). Spiritual wellness, holistic health, and the practice of health education.

American Journal of Health Education, 35(1), 11-16.

Healy, D. & Sharry, M. P. (2011). Promoting self awareness in undergraduate nursing students in

relation to their health status and personal behaviors. Nurse Education in Practice, 11,

228-233.

Hungelmann, J. A., E. Kenkle-Rossi, L. Klassen and R. M. Stollenwerk. (1987). Development of the JAREL Spiritual Well-Being Scale. In R. M. Carroll-Johnson (Ed), Classifications of Nursing Diagnoses: Proceedings of the 8th Conference. (393-398). Philadelphia: North American Nursing Diagnosis Association. J.B. Lippincott Company.

Hsiao, C. Y., Chiang, Y. H., & Chian, Y. L. (2010). An exploration of the status of spiritual

health among nursing students in Taiwan. Nurse Education Today, 30, 386-392.

Jafari, E., Dehshiri, R. G., Eskandari, H., Najafi, M., Heshmati, R., & Hoseinifar, J. (2010).

Spiritual well-being and mental health in university students. Procedia Social and

Behavior Sciences, 5, 1477-1481. doi:10.1016/j.sbspro.2010.07.311

Kara, B., (2014). The efficacy of an education intervention on health behaviors in a sample of

Turkish female nursing students: a longitudinal quasi-experimental study. Nurse

Education Today, 5, 1-6. doi:10.1016/j.nedt.2014.08.015

Lai, R. H., Lu, M. C., Jwo, C. J., Lee, H. P., Chou, L. W, & Wen, Y. U. (2009). The effects of a

self-esteem program incorporated into health and physical education classes. Journal of

Nursing Research, 17(4), 233-239.

Landis, B. J. (1996). Uncertainly, spiritual well-being and psychosocial adjustment to chronic

illness. Mental Health Nursing, 17, 217-231.

100

Oman, D., Shapiro, L.S., Thoresen, C.E., Plante, T.G., & Flinders, T. (2008). Meditation lowers

stress and support forgiveness among college students: a randomized controlled trial.

Journal of American College Health, 56(5), 569-577. doi:10.3200/JACH.56.5

Nardi, D. & Rooda, L. (2011). Spiritual-based nursing practice by nursing students: An

exploratory study. Professional Nursing, 27(4), 255-263.

Paloutzian, R. F., & Park, L. C. (2005). Handbook of the psychology of religion and spirituality. Guilford Press.

Paloutzian, R. F., & Ellision, C. W. (1982). Loneliness spiritual well being and quality of life. In

Peplan, L. A. & Perlman, P. (Eds.). Loneliness : A sourcebook of current theory

research and therapy. New York: Wiley Interscience.

Pargament, I. K. (2007). Spiritually integrated psychotherapy: Understanding and addressing the

sacred. New York: Guilford.

Park, K. B., & Calamaro, C. (2013). A systematic review of social networking sites: Innovative

platforms for health research targeting adolescent and young adults. Nursing

Scholarship, 45(3), 256-264.

Polit, D. F. (2010). Statistics and data analysis for nursing research. (2 nd ed). Upper Saddle

River, N.J.

Ratanasiripong, P. & Wang, D. C. (2010). Psychological well-being of Thai nursing students.

Nurse Education Today, 31, 412-416.

Ross, L. A. (1997). Elderly patients’ perceptions of their spiritual needs and care :A pilot study.

Advanced Nursing, 26, 710-715.

Rosaen, C., & Benn, R. (2006). The experience of transcendental meditation in middle

school students:A Qualitative Report, 2, 422-425.

Tiew, H. L., Creedy, K. D., & Chan, F. M. (2013). Student nurses perspective of spirituality and

spiritual care. Nurse Education Today, 33, 574-579.

Tower, M., Latimer, S., & Hewitt, J. (2014). Social networking as a learning tool: nursing

students perception. Nurse Education Today, 34, 1012-1017.

101

Webb, R. J., Toussaint, L., & Williams, C. E. (2012). Forgiveness and health: psycho-spiritual

integration and the promotion of better healthcare. Health Care Chaplaincy, 73, 57-73.

Sunderland, N., Beekhuyzen, J., Kendall, E., & Wolski, M. (2013). Moving health promotion

communities online: a review of the literature. Health Information Management

Journal, 42(2), 9-16. doi:10.12826/18333575.2013.0005

Wong, J., Y., Rew, L., & Slaikeu, D., K. (2006). A systematic review of recent research on

adolescent religiosity/spirituality and mental health. Mental Health Nursing, 27, 161-

183. doi:10.1080/01612840500436941

Wolf, L., Stidham, W.A., & Ross, R. (2014). Predictors of stress and coping strategies of US

accelerated vs. generic baccalaureate nursing students: An embedded mixed methods

study. Nurse education today (2014), 5, 1-5. doi:10.1016/j.nedt.2014.07.005

Seo, C. D., & Huang, Y. (2012) .Systematic review of social network analysis in adolescent

cigarette smoking behavior. Journal of school health, 82(1), 21-27.

102

ภาคผนวก

103

ภาคผนวก ก การคานวณขนาดอทธพล

การศกษาครงนไดกาหนดขนาดกลมตวอยางโดยใชการวเคราะหอานาจการทดสอบ

(power analysis) โดยการคานวณขนาดอทธพล (effect size) จากสตรการคานวณอทธพลคาความแตกตางใชสตรของโคเฮน (Cohen, 1988) สตร ES = (X E – X C )

Pooled SD

Pooled SD = (SD2e + SD2

c) / 2 ES คอ ขนาดอทธพล XE คอ คาเฉลยของกลมทดลอง XC คอ คาเฉลยของกลมควบคม

SDe คอ คาสวนเบยงเบนมาตรฐานของกลมทดลอง

SDc คอ สวนเบยงเบนมาตรฐานของกลมควบคม

SD pool คอ คาสวนเบยงเบนมาตรฐานรวม จากการศกษาของวนทนย (2557) เรองผลการใชจตตปญญาศกษาเพอสรางเสรม

คณลกษณะความเปนครสาหรบนกศกษาคณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ)

XE = 4.41 XC= 3.70 SDe = 0.42 SDc = 0.39 แทนคาสตร Pooled SD = (0.422+ 0.392)/2 = 0.32/2 = 0.4 ES = 4.41-3.70

0.4 = 1.8 จากนน นาคาทไดมาใชในการเปดตารางอานาจการทดสอบของโพลทและเบค (Polit,

2010) โดยกาหนดระดบความคลาดเคลอนท .05 กาหนดอานาจการทดสอบ (Power) เทากบ .80 และคาขนาดอทธพล (effect size) เทากบ 1.8 ผวจยจงไดลดคาขนาดอทธพลความแตกตางเปน 0.7 เนองจากกลมตวอยางมความแตกตางกนทางดานบรบทในการศกษา และจากการทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของยงไมพบการศกษาถงผลของกระบวนการจตตปญญาศกษาตอสขภาวะจตวญญาณในนกศกษาพยาบาล ดงนน การศกษาครงนผวจยจงลดคาขนาดอทธพลความแตกตางเปน

104

0.7 เพอเพมขนาดของกลมตวอยาง จากการเปดตาราง ไดขนาดกลมตวอยาง 33 คนตอกลม เพอปองกนการออกจากการศกษาของกลมตวอยาง จงไดเพมกลมตวอยาง 20 เปอรเซนต เปน 40 คนตอกลม รวมกลมตวอยางทงหมด 80 คน

105

ภาคผนวก ข การทดสอบขอตกลงเบองตนในการวเคราะหขอมลทางสถต

ตาราง 7 แสดงการกระจายของขอมลคะแนนสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล (N = 79) สขภาวะจตวญญาณ Skewness Kurtosis

Statistic SE z-value Statistic SE z-value

กอนเขารวมโปรแกรม กลมทดลอง 1.007 0.564 1.785 0.771 1.091 0.706 กลมควบคม -0.699 0.378 -1.849 0.483 0.741 0.651

หลงเขารวมโปรแกรม กลมทดลอง -0.494 0.564 -0.875 -0.226 1.091 -0.207 กลมควบคม -0.262 0.378 -0.693 0.479 0.741 0.646

ตาราง 8

ผลการเปรยบเทยบการทดสอบการกระจายของขอมลคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณระหวางกลมทดลองและกลมควบคม โดยใชสถตแชพพโร วงค (Shapiro- Wilk)

คาสถต

สขภาวะจตวญญาณ

กลมทดลอง (n = 40 ) กลมควบคม (n = 39 )

Normal Parameter Mean 4.14 4.13

Std. Deviation 0.25 0.35

One-Sample

Shapiro-Wilk 0.97 0.96

p values 0.27 0.13

ตาราง 9

106

ผลการทดสอบความเปนเอกพนธความแปรปรวนภายในกลมของคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณ ระหวางกลมทดลองและกลมควบคม โดยใชสถตเลวน (Levene- Test)

คาสถต

สขภาวะจตวญญาณ

กอนทดลอง หลงทดลอง

Levene ‘ Test 13.44 0.06

df 1 1 1

df 2 77 77

p values 0.00 0.81

107

ภาคผนวก ค

ตารางวเคราะหขอมลเพมเตม

ตาราง 10

ผลการเปรยบเทยบคะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณรายดานหลงการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม

ดาน

คะแนนเฉลยสขภาวะจตวญญาณรายดาน

กลมทดลอง กลมควบคม

M SD M SD

1. ดานการรบรคณคา ความหมายและเปาหมายใน

ชวต

4.37 0.42 4.48 0.43

2. ดานการมปฏสมพนธระหวางตนเอง ผอน และ

สงแวดลอมอยางเหมาะสม

3.97 0.43 4.18 0.51

3. ดานความเชอ ศรทธา และปฏบตตามคาสอนใน

ศาสนา

4.28 0.53 4.23 0.59

4. ดานการมจตขนสง 4.25 0.40 4.34 0.47

5. ดานความพงพอใจในชวต 4.44 0.38 4.45 0.49

108

ภาคผนวก ง

แบบฟอรมพทกษสทธกลมตวอยาง

แบบฟอรมพทกษสทธกลมตวอยาง

วจย ผลของโปรแกรมจตตปญญาศกษาตอสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล

ดวยดฉน นางสาววรวรรณ จนทวเมอง นกศกษาปรญญาโท สาขาการพยาบาลเวชปฏบต

ชมชน คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ไดทาการวจยเรองผลของโปรแกรมจตต

ปญญาศกษาตอสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล

การวจยครงนเพอศกษาผลของโปรแกรมจตตปญญาศกษาตอสขภาวะจตวญญาณของ

นกศกษาพยาบาล ทานเปนบคคลทมคณสมบตตรงตามกลมตวอยางทเลอก คอ เปนนกศกษา

พยาบาลศาสตรบณฑต ชนปท 3 ทลงทะเบยนเรยนในปการศกษา 2558 มอปกรณสอสารทสามารถ

เขาถงเครอขายอนเทอรเนตและสามารถใชงานเฟซบกได และเปนผทไมไดเขารวมโครงการอนท

เกยวของกบสขภาพ หากทานยนดเขารวมการวจยครงน ดฉนใครขอความรวมมอใหทานตอบ

แบบสอบถามในเรอง (1) ขอมลสวนบคคลของทาน (2) สขภาวะจตวญญาณ ซงจะใชเวลาทงหมด

ประมาณ 15 นาท

การเขารวมการศกษาครงน จะไมมผลตอการศกษาของทาน อยางไรกตามหากทานมความ

ลาบากใจหรอไมสะดวกใจในการตอบคาถาม ผวจยจะขามหรอหยดการเกบขอมลในประเดนนน

ทงน ขอมลของทานจะถกปกปดไวเปนความลบ ในการนาเสนอขอมลผวจยจะนาเสนอในภาพรวม

ของกลมของผเขารวมวจยทงหมด และทานมสทธถอนตวออกจากงานวจยไมวากรณใดๆในทก

ขนตอนของการวจย โดยไมมผลกระทบตอการทานแตอยางใด

การวจยครงนจะกอใหเกดประโยชนในการคนหารปแบบการพฒนาสขภาพดานจตวญญาณ

ทเหมาะสมและไดผลในกลมนกศกษาพยาบาล และการประยกตใชเพอสรางเสรมสขภาพดานจต

วญญาณในนกศกษาพยาบาลกลมอน ๆ ตอไป

109

เอกสารใหการยนยอม

วจย เรอง ผลของโปรแกรมจตตปญญาศกษาตอสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล

ชอ-สกล ของผเขารวมวจย...............................................................................................................

หนงสอยนยอมฉบบนอาจมถอยคาททานไมเขาใจ โปรดซกถามผวจยเพออธบายคาหรอ

ขอมลใดๆททานไมเขาใจใหทราบ

1. วตถประสงค

ผวจยกาลงขอใหทานเขารวมโครงการวจย เรอง ผลของโปรแกรมจตตปญญาศกษาตอสข

ภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล มวตถประสงคเพอศกษาผลของโปรแกรมจตตปญญาศกษา

ตอสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล

วตถประสงคของเอกสารใหการยนยอมฉบบนไดแจงใหทราบถงลกษณะรายละเอยดของ

การศกษาวจย และวธทจะนาขอมลสวนตวของทานไปใชหรอมอบใหผอนระหวางและหลง

การศกษาวจยสนสดลง เพอใหทานใชประกอบการพจารณาการตดสนใจเขารวมการวจยในครงน

2. ขอมลพนฐาน

โปรแกรมจตตปญญาศกษาตอสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล หมายถง ชดของ

กจกรรมการสรางเสรมสขภาวะจตวญญาณในนกศกษาพยาบาลโดยประยกตใชแนวคดจตตปญญา

ศกษามาออกแบบกจกรรม

3. ขนตอนในการวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงกงทดลองโดยแบงเปน 2 กลม ทานอาจถกคดเลอกใหอยใน

กลมควบคมหรอกลมทดลอง ซงกลมทดลองจะเขารวมกจกรรมการพฒนาสขภาวะจตวญญาณ 1

ครง ตอสปดาห ตดตอกน 5 สปดาห แตละครงใชเวลา 3 ชวโมง เวนสปดาหท 6-7 และเขากลมอก 1

ครง ในสปดาหท 8 รวมเปน 6 ครง ในระยะเวลา 8 สปดาห ณ หอประชมวทยาลยพยาบาลแหงหนง

ผวจยเปนวทยากรกระบวนการตลอดกจกรรมโดยใชคมอดาเนนการโปรแกรมจตตปญญาศกษา

และมผชวยวจยเปนผชวยวทยากร สวนกลมตวอยางทเปนกลมควบคมจะไดรบการดแลตามปกต

110

4. ความเสยงและผลประโยชน

กรณทานอยในกลมทดลองทานจะไดรบประโยชนจากกจกรรมตางๆในโปรแกรม

ทผวจยพฒนาขนซงไมกอใหเกดอนตรายใดๆตอรางกายและจตใจของทาน หากทานอยในกลม

ควบคมซงไมไดรบโปรแกรมดงกลาวและทานมความสนใจ ขอใหทานแจงความจานงแกผวจย เพอ

ผวจยจะไดจดโปรแกรมใหแกทานในภายหลงสนสดการวจยแลว การวจยนทานจะไมไดรบความ

เสยงใด ๆ แตอาจทาใหทานเสยเวลาเลกนอย ทานจะตดสนใจเขารวมหรอไมเขารวมการวจยกได

จะไมมผลตอการเรยนของทาน ระหวางการใหขอมล หากทานมความลาบากใจหรอไมสะดวกใจ

ในการตอบคาถาม ผวจยจะขามหรอหยดการเกบขอมลในประเดนนน ทานมอสระในการตดสนใจ

ใหขอมล

5. การเกบรกษาความลบ

ขอมลของทานจะไมปรากฏชอในงานวจย และผวจยจะเกบขอมลไวเปนความลบ

การนาเสนอขอมลหรอการอภปรายขอมลในงานวจย จะถกนาเสนอในภาพรวมของกลมผเขารวม

วจยทงหมด

6. การยกเลกหรอถอนตวจากโครงการวจย

การเขารวมโครงการวจยเรอง ผลของโปรแกรมจตตปญญาศกษาตอสขภาวะจต

วญญาณของนกศกษาพยาบาล เปนไปดวยความสมครใจของทาน ทานสามารถทจะตดสนใจไมเขา

รวมในโครงการวจยได แมวาทานจะมการตดสนใจเขารวมโครงการและใหมการเกบขอมลไปแลว

นน การถอนคาอนญาตเขารวมดงกลาวสามารถทาไดทกเมอและดวยเหตผลใดกได โดยจะไมม

ผลกระทบใด ๆ ตอทาน

7. ขอสงสยตางๆ

หากทานมขอสงสยใด ๆ เกยวกบการศกษาวจย และ/หรอ กระบวนการตาง ๆ หรอ

ความปลอดภยของการเขารวมในการศกษาวจย ใหทานตดตอผวจยโดยตรง คอ นางสาววรวรรณ

จนทวเมอง โทร 087-2914209 หรออาจตดตอผชวยศาสตราจารย ดร.กาญจนสนภส บาลทพย โทร

083-5449146 ซงเปนทปรกษาวทยานพนธ เพอรบทราบขอมลตาง ๆ เกยวกบการวจยครงน

8. การเขารวมการศกษาวจยโดยความสมครใจและเอกสารยนยอม

111

การลงลายมอชอในเอกสารฉบบน แสดงวาทานยอมรบวาทานไดรบทราบขอมล

ตาง ๆ ในการวจยครงนแลว การเขารวมในการศกษาวจยนของทานเปนไปโดยความสมครใจ ทาน

จะไดรบสาเนาของเอกสารยนยอมฉบบนทลงลายมอชอและวนทแลวจานวนหนงฉบบ และทาน

ทราบวาผวจยจะมสาเนาหนงฉบบเกบไวเชนกน

ขาพเจาไดอานขอมลขางตนนและเขาใจวตถประสงคของโครงการวจยเรองผล

ของโปรแกรมจตตปญญาศกษาตอสขภาวะจตวญญาณของนกศกษาพยาบาล ขาพเจาขอใหคา

ยนยอมของขาพเจาทจะเขารวมในการศกษาวจยนตามทไดแจงไวในเอกสารอนญาตฉบบน

ลงชอ......................................ผเขารวมโครงการ

(................................................)

ลงชอ......................................พยาน

(................................................)

ลงชอ......................................ผวจย

(นางสาววรวรรณ จนทวเมอง)

วนท.......เดอน.................พ.ศ............

112

ภาคผนวก จ

เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการวจยครงนแบงเปน 2 สวน ไดแก เครองมอทใชในการทดลองและ

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ดงน

1. เค รองมอทใชในการทดลอง คอ โปรแกรมจตตปญญาศกษา โดยใชสอ

ประกอบการดาเนนกจกรรมเปนคมอดาเนนการโปรแกรมจตตปญญาศกษา

2. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ประกอบดวย แบบสอบถามขอมลสวน

บคคล และแบบสอบถามสขภาวะจตวญญาณสาหรบนกศกษาพยาบาล

113

เครองมอทใชในการทดลอง

คมอดาเนนการโปรแกรมจตตปญญาศกษา

สปดาหท 1

(เวลา 30 นาท)

สาระสาคญ

กจกรรมรจกเขารจกเราเปนการเตรยมความพรอมกลมโดยเปดโอกาสใหผ รวม

กระบวนการไดทาความรจกกนและกน สรางสมพนธภาพทด กระตนใหกลมมชวตชวา เกด

บรรยากาศทผอนคลาย และมการแนะนาแนวคดจตวญญาณใหผเขารวมกระบวนการไดทบทวน

เพอใหเขาใจถงความหมายของจตวญญาณ และวธการดแลจตวญญาณของตนเอง ซงเปนพนฐาน

สาคญกอนเขาสกจกรรมพฒนาสขภาวะทางจตวญญาณ

วตถประสงค

1. เพอสรางบรรยากาศแหงมตรภาพและความอบอนในกลม

2. เพอใหผรวมกระบวนการเขาใจแนวคดจตวญญาณและวธการดแลจตวญญาณของตนเอง

กจกรรม

ขนตอน เวลา สอ

1. กระบวนกรหลกแนะนาตนเอง ผชวยวจย

และใหผเขารวมกระบวนการแนะนาตนเอง

ส นๆพรอมบอกความเปนตวตน 1 อยางให

ผอนรจก

8 นาท ไมม

2. วทยากรแนะนาแนวคดจตวญญาณโดยใหผ

รวมกระบวนการดวดโอเรองจตวญญาณใน 15 นาท -วดโอเรอง

จตวญญาณใน

กจกรรม “รจกเขา รจกเรา" 

114

ขนตอน เวลา สอ

ชวตประจาวน ชวตประจาวน

3. วทยากรสมถามผเขารวมกระบวนการ

จานวน 1-2 คนโดยใชประเดนคาถาม ดงน

3.1 จตวญญาณในความหมายของผ รวม

กระบวนการ คออะไร

3.2 จตวญญาณมความสาคญอยางไรตอผ

รวมกระบวนการ

3.3 ผรวมกระบวนการจะดแลจตวญญาณ

ของตนเองไดอยางไร

5 นาท ไมม

4. กระบวนกรหลกสรปแนวคดจตวญญาณ

2 นาท ไมม

การ ประเมนผล

สงเกตความสนใจและการมสวนรวมของผ รวมกระบวนการในการแสดงความคดเหน

115

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล

แบบสอบถามสขภาวะจตวญญาณสาหรบนกศกษาพยาบาล

คาชแจง

1. แบบสอบถามชดนแบงออกเปน 2 ตอน คอ ตอนท 1 แบบสอบถามขอมลทวไป ตอนท 2 แบบสอบถามสขภาวะจตวญญาณสาหรบนกศกษาพยาบาล

2. โปรดอานคาชแจงกอนในการตอบคาถามในแตละตอน 3. ขอมลของทานจะถอเปนความลบ และนามาใชเพอการศกษาเทานน ซงไมมผลกระทบใด

ๆ ตอการศกษาเลาเรยน และการดาเนนชวตของทาน จงขอความกรณาใหทานตอบแบบสอบถามดวยตนเองตามความเปนจรง

ขอขอบคณทกรณาใหความรวมมอในการตอบแบบสอบถามครงน

นางสาววรวรรณ จนทวเมอง

นกศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน

คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

116

ตอนท 1 แบบสอบถามขอมลสวนบคคล

คาชแจง ใหทานเตมขอมล และ/หรอ ทาเครองหมาย √ ในชอง ตามความจรง

1. เพศ 1.ชาย 2. หญง

2. รายวชาทขนฝกปฏบตงาน…………………….. 3. เมอไมสบายใจหรอตองการความชวยเหลอ ทานไดรบการสนบสนนจากใคร/แหลงใดบาง

1. สมาชกในครอบครว

2. คนใกลชดทไมใชสมาชกครอบครว

3. เพอนรวมชนเรยน/รวมสถาบน

4. สถาบนการศกษา คร/อาจารย

5. ทางอนเตอรเนต หรอสงคมออนไลน

อน ๆ รวมกน ไดแก…………………..

4. ทผานมาทานประสบเหตการณวกฤตในชวต เชน สญเสยบคคลทรกฯ 1. ใช ระบ...........................................

2. ไมใช

5. ทานมวธจดการความเครยดอยางไร 1. แกไขทสาเหต

2. ผอนคลายอารมณ ระบ...........................................

3. เลอกทง 2 วธ

117

ตอนท 2 แบบสอบถามสขภาวะจตวญญาณสาหรบนกศกษาพยาบาล

คาชแจง โปรดอานขอความตอไปนแลวพจารณาวาขอความใดตรงกบระดบความคดเหนของทานมากทสด แลวทาเครองหมาย ลงในชองททานตองการเพยงคาตอบเดยว ตามเกณฑตอไปน

5 หมายถง ทานเหนวาขอความนนตรงกบความเปนจรงมากทสด 4 หมายถง ทานเหนวาขอความนนตรงกบความเปนจรงมาก 3 หมายถง ทานเหนวาขอความนนตรงกบความเปนจรงบางสวน 2 หมายถง ทานเหนวาขอความนนตรงกบความเปนจรงนอย 1 หมายถง ทานเหนวาขอความนนตรงกบความเปนจรงนอยทสด

ขอความ

ระดบความคดเหน

5 4

3 2 1

ดานการรบรคณคา ความหมายและเปาหมายในชวต

1. ขาพเจารกตนเองและรวาชวตตนเองมคณคา

2. ขาพเจารวาความหมายของชวตคออะไร และขาพเจามจดมงหมายในชวตของตนเองอยางชดเจน

ดานการมปฏสมพนธระหวางตนเอง ผอน และสงแวดลอมอยาง

เหมาะสม

3. ขาพเจาเชอวาตนเองสามารถปฏบตงานทยากใหสาเรจลลวงไปไดดวยด

4. เมอมปญหา ขาพเจาคดไตรตรองหาตนเหตของการเกดปญหา

ดานความเชอ ศรทธา และปฏบตตามคาสอนในศาสนา

5. ขาพเจามความมงมนปฏบตตามแนวคดทตนเองยดถอ

6. ขาพเจาปฏบตกจทางศาสนาเพอใหเกดความสขในชวตเปนประจา

ดานการมจตขนสง

118

ขอความ

ระดบความคดเหน

5 4

3 2 1

7. ขาพเจาสามารถทจะรบความรกและมอบความรกแกผอนได

8. ขาพเจามความตงใจทางานเพอประโยชนของผอนโดยไมหวงสงตอบแทน

ดานความพงพอใจในชวต

9. ขาพเจารสกพงพอใจในชวตตนเอง

10. ขาพเจาพงพอใจกบเปาหมายของตนเอง

119

ภาคผนวก ฉ

รายนามผทรงคณวฒตรวจสอบเครองมอ

1. นายแพทยสกล สงหะ อาจารยแพทย ประจาภาควชาศลยศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

2. ผศ.ดร.ปรยา แกวพมล อาจารยประจาภาควชาการพยาบาลสตศาสตร

คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน

3. ดร.ปารชาต ชประดษฐ อาจารยประจาภาควชาการพยาบาลมารดา ทารก และสตศาสตร

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา

120

ประวตผเขยน

ชอ สกล นางสาววรวรรณ จนทวเมอง

รหสประจาตวนกศกษา 5610421064

วฒการศกษา

วฒ ชอสถาบน ปทสาเรจการศกษา

พยาบาลศาสตรบณฑต วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา 2552

ตาแหนงและสถานททางาน

พยาบาลวชาชพปฏบตการ วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา

การตพมพเผยแพรผลงาน

1. บทความวจย เรองการดแลตนเองแบบผสมผสานของผปวยโรคเบาหวาน กรณศกษา:

ภายใตบรบทของสงคมวฒนธรรมทองถนภาคใต ตพมพในวารสารเครอขายวทยาลยพยาบาลและการสาธารณสขภาคใต

2. บทความวจยเรอง การรบรประโยชน การรบรอปสรรค และการรบรความสามารถของตนเองกบพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ และภาวะสขภาพ ของนกศกษาพยาบาล ตพมพในวารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข