Origen. Opera Omnia [Caillau, Guillon Eds.] 1829. Volume 3.

8/6/2019 Origen. Opera Omnia [Caillau, Guillon Eds.] 1829. Volume 3.

http://slidepdf.com/reader/full/origen-opera-omnia-caillau-guillon-eds-1829-volume-3 1/587









































































































































































1\ GliNESlM IIOMILll XVII. 77

( umbens dormisse ut leo, et ut calulus leonis, ila ut qn.T-

ralur quis euni suscitet? Nisi forle aliquis vim faciens velit

ita asseverare, ex germine processisse Judain, id est, ut su-

perius diximus, vel ex virgullo, vel e\ ramo : quod de ipsa

Patris fortitudine et virtute siguificet, qui virtutis confiden-

lla recubet, et requiescat ut leo, et ut catulus leonis, nec

cum ausus aliquis sit suscilare, dum pro magnitudine vi-

rium et potentia bcllatorum suscilare eum nullus audeat

ad j)raelia. Sed mullo convenientus aplabitur liuic locomys-

lica expositio, in qua catulus leonis Christus non solum

tropice, verum etiam physice designatur : nam physiologus

de catulo leonis hax scribit, quod cum fuerit natus tribus

diebus et tribus noctibus dormiat, tum deinde palris fremitu

vel rugitu tanquamtremefactus cubilis locus, suscitet ca-

tulum dormientem. Iste catulus ergo ascendit ex germine :

ex virgine enim natus est. Non ex semine, sed ex virgine,

absque concubiti viri et absque semine naturali, nascitur

Christus, velut virgultum sive ramus. In quo manifestissimc

et veritas carnis assumplx ex virgine declaratur in sacro-

sancto germine, et a contagio humani ct carnalis semlnis

excusatur. «Recumbens dormisti sicut leo, et sicut catulus

)) leonis. » Manifestissime recubuisse et dormisse dictum de

passione mortis oslenditur. Sed videaraus quare ut leo, et

ut catulus leonis dormit. De catuli quidem somno jam su-

perius dictum est quod valde convenienter aptatur in Chri-

slo, qui tribus diebus et tribus noclibus in corde terrac se-

pullus somnum mortis implevit. Ut leo autem hoc mododebere inlelllgi arbitror. Mors Christi oppressio et trium-

phus dremonum fuit. Omnem namque pra^dam quam lco

ille contrarius invascrat prostrato homine et dejecto, hlc

leo inlerripuit. Denique rediens ab inftris, et « ascendens)) iu allum, captivam duxit caplivitatem V » Hoc crgo modo



78 ORIGENIS

et in somno suo leo fuit vincens omnia et debellans, et

deslruxit eum qui habcbat mortis imperium, et velut ca-

lulus leonis die tertia suscitatur. « Quis suscitabit eum? »

Recte quasi inqulrentis Propheta^ personam qua; suscitarit

Christum sermo significat. Quia Apostolus quidem dicit,

quia Deus « qui suscitavit eum a mortuis, suscitabit et mor-

» talia corpora vestra propter inhabitantem spiritum ejus in

» vobis *. » Et iterum Christus dicit in Evangeliis : « Solvite

» templum hoc , et ego in tribus diebus suscitabo illud : hoc

» autem dicebat de templo corporis sui ^. » Quia ergo et ipse

se dicit suscitare templum suum, et Deus illum dicitur sus-

citasse, recte Propheta stupore tantae Patris et Filii unitatis

atque indiscretionis altonitus ait : Quis suscltabit eum?VI. « Non deficiet princeps ex Juda, neque dux de femo-

» ribus ejus usquequo veniant ea quae reposita sunt ei, vcL

» [ut in aliis exemplaribus liabctur) veniat is cui reposi-

» tum est : et ipse erit expectatio gentium ^ » Hic locus mani-

feste refertur ad Judam : constat enim usque ad nativitatem

Christi non defecissc principes ex genere Judoe, nec duces

de femoribus ejus usque ad Herodem regem, qui secundumhistoriae fidem quam Josephus scribit^, ahenigena fuisse, et

per ambitionem inregnum Judaôrum dicilur irrepsisse : sta-

tim ergo ut hoc factum est, et ut defecit dux de femoribus

Juda3,advenit ille cui crat regnum repositum. In quo quo-

modo gentes sperent, Evangeiii fides et Ecclesiarum docet

propagatio. Reposita autem dicuntur ea quas opportuno

tempore proferenda sunr. Sicut et Christus in finem saecu-

lorum advenisse dicitur, cum dicit Apostolus : «Ecce nunc

» tempus acceplabile ^,» scilicet ad salutem gentibus infe-

rendam. Si vero quis in omnibus cupiat cursum utriusque

expositionis aptare, potest extorquere fortassis, ut etiara dc

1

^ Rom. VI u , 11. —2 Joan. 11, 19, 21. —^ Genes. xr.ix, 10. —'' Joseph.

Ant. Ub. XIV, c. II. —^2 Gor. vi, 2.

1



IN GENESIM IIOMILIA XVII. ^Q

Chrislo hncc hoc modo videantiir inlelliî : c[uia « non dcli-

)) ciet princcps cx Juda,» id est, hic qni post resnrrectio-

nem ejus Ecclesiarum princeps ordinatur; «ct dux de femo-)) ribus ejus, » duces quoque Christianorum dc fcmoribus

Chrisli hoc modo exponct. Membra Christi esse dicit Apo-

slolus fidelem populumsinedubiospirituahterintcHigcnda*.

Possunt ergo et femora ejus spiritualiter intellecla indicare

cos qui pro firmitate et constantia fortitudinis onine corpus

F.cclcsiae sustcntarc videntur et ferre. Vel quia humani se-

minis indicium solet in femorum appellatione figuraliter

dici; apud nos autcm qui seminat, verbum seminat : pote-

lunt ergo qui ministerium verbi Ecclesiae exhibent, de

Christi femoribus intelllgi duces usqucquo veniant quae re-

posita sunt. Et yidebitur ita posse intelligi, quod usquc adconsummationem sa?culi non deerunt isti duces, donec ve-

niant ea quae reposita sunt, qusc praeparavit Deus his qui

«liligunt eum. « Et ipse erit expeclatio gentlum, » in die sci-

llcet judicii, cum omnes gentes et populi Ghristum judiccm

in pavore cordis et trcinore conscientiae expectabunt.

VII. « Alllgans ad vitem pullum suum, et ad palmltem1 asinam suam ^. » Hoc de Chrlslo et proprie et singularitcr

dlcitur : ipse enim alligavlt ad vltem pullum suum qui dlxlt

« Ego sum vltis vera*.» Ad hanc vcro vitem pullum suumalligavit et ad palmitem aslnam suam. PuIIus est ex genli-

bus populus, cui utlquc nunqiiam adhuc legis onus fuerat

iuipositum, et supcr quem ncmo nlsl ipse Christus insede-

rat. PuIIus vcro asinae sunt hi qui dc priorc populo qul nuncIn figura asina^ nominatur, electl sunt ad salutem, dc qui-

hus Piophcta diclt : « Si fuerint filii Israel quasi arena ma-'1 rls, reHquIaG salvoe fient^» Abjecta crgo aslna, quae onus

iogis In Infidclllale portare mahiit, pullus ex ipsa natus eli-

* 1 (iOr. VI. — 2 (iencs. xii.x, ii. — ^ Jo.Tn. xv, i. —'' Isai. x, 9.?.. Roin.

IX, 37.



8o ORlGJsNlS

«jjilur; itl cst, novellus ex vetere per fidem populus asciscl

lur, ac populo ex gentibus sociatur. Yilis ergo Ghristus ex

ea parte dicitur qua naturam suscepit humanam, ad €|uani

Deus Verbum suum puUum alhgat : id est, popuhjm suuni

conjungit et sociat ei conversationi quam ipse exegit in

carne ; ut imitatione ipsius, puHus, qui ad ipsum alhgatus

est, efficiatur cum illo et filius Dei et cohaires Ghristi.

Palmitem vero de quo in initiis quid significaret non expo-

suimus, intelhgere possumus hoc modo. Fides quae in Ghri-

slo est, et praesentis vitae regulam tenet, et futurae spei fi-

duciam praeslat. Vitis ergo illud videtur ostendere, quod

Ghristi in carne positi gesta in ipso credentes imitantur.

Palmes vero illud intelligitur, quod palmes arbori connec-

lituret confirmatur a lapsu, quo adminiculo fretus ventos

ac turbines contemnit et respuit, futurorum bonorum in-

dicat spem : quia fideles quique non solum in his quae ge- fj

runt, sed et in his quae sperant et credunl, futuram con-

summationem salutis expectant. In quo quasi ad quamdampatientiai arborem spe juncti et confirmati, tentationum pro-

cellas ac turbines ferunt; quod de historiali Juda interpre-

tari nulla mihi ratio videtur posse permittere, nisi Judaicis

fabulis annuentes putemus ita posse intelligi, pro eo quod

dicunt parteni tribus Judae, quam in terrae haereditate sus-

cepit, ita refertam esse vineis, ut tanquam nullo alterius

generis existente virgulto tanta yitis esse copia videatur, ut

ne animal quidem alligandi ad aliud genus arboris detur

facultas. Sed haec, ut diximus, Judaica magis commenta

videbuntur : nobis autem mystica, et plus etiam si sola sit,

placet expositio.

VIII. « Lavabit in vino stolam suam, et in sanguine uvae

» amictum suum*. » Videbuntur et haec quantum ad histori-

cam expositionem, agrum ferlilem vite, uTvspSolr/M!; vini abun-

* Geu. xi,ix ,11.



IN GENESIM HOMILIA XVH. 8l

«lantiaiii significarc. Scd nobiliorem sensum mystica pro-

(lucit expositio nostra. Nam stola Christi quae lavatur in

vino, merito cjus inteliigitur Ecclesia, quam ipsc mundavit

sibi sanguine suo, non habentem macuiam aut rugam* : «Non

» enim, iiiquit Apostolus, argento vel auro redempti estis,

') sed prelioso sanguine ^ » Unigeniti a Deo. In hujus enim

sanguinis vino, id est, lavacro regcnerationis a Christo la-

vatur Ecclesia. Consepelimur enim pcr baptismum in mor-

tem% et in sanguine ipsius, id est, in morte ipsius baptiza-

mur. In sanguine autem uvae quoaiodo amictum suumlavit, videndum est. Amictus propinquior quasdam vel se-

cretior corpori vestis videtur esse quam stola. Hi ergo qui

prius per lavacrum loti stola ejus fuerant eflecti, postea-

quam ad sacramentum sanguinis uvae pervenerunt, vel in-

lerioris mysterii secretiorisque facti sunt participes, amic-

tus ejus esse dicuntur. Lavalur enim et in uvas sanguine

anima, cum sacramenti hujus coeperit capere rationem.

Agnita namque et intellecta virtute sanguinis Verbi Dei,

quanto capacior effecta fuerit anima, tanto purior fit et la-

vaturquotidie ad scienlinc profcctum; et jungens se Deonousolum amictus ejus, verum etiam unus jam cum ipso spiri-

tus fiet. Iluic contrarius erat amictus ille populi Israel, in

quo ut gentis impudicitiam dcsignaret, non tam amictuni

r[uam praecinctorium nominavit. Quod Hieremias circum-

dare lumbis suis, et auferre rursus, atque in Euphraten ju-

l)etur abscondere".

« Gratlfici oculi ejus a vino, et dentes ejus lacte candi-

1 diores \ » Vides quomodo historialem intellectum ero-a

liuem pnccipue amputat ct abscindit. Si enim adhuc con-lentiosius agcntes dicere vclimus quia gratifici sunt oculi

.luda; ex vino, pro abundantia (ut supra diximus) vini et

» K|)lu:.s. V, j;. - ^ 1 l>ci. ,, i8. — 3 iioiii. VI, 4. —^ Jer. i. _ 5(^^

IX, 12.

IX. r»



8a ORIGENIS

abundantia poculorum : quid de candidis dentibus respon-

debimus, et qualitati lactis prselatis? In quo adversum ve~

rilatem impudenter non est agendum; sed interruptione

inteHigentiae historialis exclusi, ad spiritualis expositionis

ordinem redeamus. «Gratifici, inquttj, oculi ejus a vino^»

Superius ostendimus Apostolica auctoritate membraChristi

dici dignos quosque fidelium^, et diversa singulariter mem-bra nominari, pro eo quod unusquisque omni EccIesiaR cor-

pori dependit officium. Erunt enim pedes Ghristi, qui cur-

runt ad faciendam pacem, qui pergunt ad subveniendum his

qui in necessitate sunt positi. Erunt manus Ghristi, qjjae ad

misericordiam exlenduntur, quae auxilium indigentibus fe-

runt, quae invalidis ad adminiculum porriguntur. Sic erunt

et oculi Ghristi, qui scientiae lumen universo corpori prae-

stant; sicut in Evangelio scriptum est : « Lucerna corporis

» tui est oculus tuus ^ » Gratifici ergo sunt oculi isti : sermo

enim scientiae sale conditus est *, ut det gratiam audienti-

bus. Non ergo per hoc solum gratificus dicitur, quia scien

tige sermonem ministrat, sed quod habet in se gratiam facit.

« His enim, inquit sapiens^ auditis, sapiens sapienlior erit^»

Gratifici ergo sunt oculi ejus a vino, quia nihil est aquatum

in verbo scientiae, nihil fluidum, nihil frigidum, sed vinum

quod laetificat cor hominis, et quod infunditur vulneribus

illius qui incidit in latrones % quo scilicet audientium vul-

nera peccatorum non solum olei lenitate mitlgenlur, ve-

rum etiam vini austeritate purgentur. « Et quis est, inquii

» Apostolus, qui me laetificat, nisi qui contristatur exme ^ ?»

«Gandidi dentes ejus superlac®. » Saepius de membrorum

Ghristi ordine et ratione jam diximus, et eadem frequen^

tius in eis locis repetere absurdum videtur. Dentes ergo

ejus super lac candidi erunt, hi qui fortem et solidum ci-

* Gen. XLix, 12. —̂ 1 Gorinth. vi. —^ Mattli. vi, 22. —^" Col. iv, 6. —c Prov. 1, 5. —* Ijuc. X. —'^ 2 Cor. 11, 2. — ' Cen. xi,ix, 12.

*".



IN GEIVE5IM HOMILIA XVII. 68

bum verbi Dei mandere et comminuere ad summom sub-

tilitalem dentibus possunt ; de quibus dicit Apostolus in

Epislola ad Hebraeos : « Perfectorum autem est cibus soli-

» dus, qui pro possibililate sumendi exercitatos habent sen-

» sus ad discretionem boni et mali *. » De imperfectis aulem

Corinthiis dicit : « Lac vobis potum dedi, non escam; non-

» dum enim poteratis^. » Super eos qui lacte aluntur dentes

ejus sunt candidi : id est, hi qui perfectum cibum capere

possunt et comedere, super illos sunt qui tanquam parvuli

adhuc lacte indigent. Denique et in Lege, ea animantia quae

ruminant, et sumptum cibum ad denles denuo revocant,

quem subtilkter minutdtimque sustentationi corporis tra-

dunt, munda esse animalia designantur. Aptissime sane

etiam candidos denles ejus dicit. Omnes enim qui perfecti

sunt, et qui Scripturarum cibos dignis et competentibus in-

lerpretationibus explanantes subtilem et minutum intellec-

tum, qui spiritualis dicitur, Ecclesiae corpori subministrant,

candidi debent esseetpuri, atque ab omni malo liberi; ne

forte dicatur eis : « Qui alios doces, teipsum non doces ^ »

Verum quoniam divina Scriptura non solum sacramenlo-

rum debet scientiam continere, verum etiam mores gesta

que informare discentium : sic enim et Sapientia per Salo-

monem dicit : « Describe ha3C tibi dupliciter et tripliciter in

) corde tuo^;» et arca quae construebatur a Noe, bicame-

•ata et tricamerata fieri jubetur:

conemur et nos postea-(uam dupliciler ista prout potuimus sentire descripsimus,

d est, secundum historiam et secundum mvsticum intel-

ectum, nunc, in quantum recipere locus potest, etiam mo-

-alem in eo discutere sermonem : ut Scriplurarum studiosi,

lon solum quid in aliis vel ab aliis gestum sit, sed etiam

psi intrase quid gerere debeant doceantur. Judas confessio

nterprelatur. Qui ergo vel peccata sua confessus poeniten-

* Heb. V, i4. —'^ 1 Cor. m, 2. —^ Rom. 11,3. —^* Prov. xxii, 20.



84 ORIGENIS

tiam gerit, vel Ghristum in persecutione coram homimbus

confitetur, collaudatur a fratribus suis. « Laetitia entm el

» gaudium est Augelis in cceIo super uno peccatore poeni-

» tentiam agente*. » Ab ipsis ergo tanquam a fratribus (unius

etenim et creatoris et patris filii sunt et homines et AngeH)

collaudantur. Verum is qui confitetur Dominum Jesum,

quia in Spiritu sancto confitetur, manus ejus super dorsum

inimicorum efHciuntur. Qui enim ante exhibuerat membra,

sua servire iniquitati ad inlquitatem, nunc ea exhibens ser-

vire justitiae in sanctificationem, jam fugientium se inimi-J

corum suorum, id est, d£emonum, terga vexat et caedit. Sic

enim pugnat non quasi aerem caedens, sed daemones fugans:

quique ob nimios profectus velut Dei jam in se participium

habens, etiam adorari dicitur a filiis patris sui. Filios patris

sui quasi in morali loco possumus inteliigere minoris meriti

fideles, qui in eo majores quosque et perfectiores adorant

quod eorum opera humiles ac subjecti venerantur et lau

dant : unde ad Ecclesiam dicitur : « Adorabunt vestigia pe '

» dum tuorum^.D 1

^ Luc. XV, 1.0. —^ Isai. lx, i^.



ORIGENIS

IN EXODUMHOMILIiE.

HOMILIA l\

De slatu Judceorum post mortem Joseph.

Videtur* milii unusquisque sermo divinae Scripturae simi-

lis esse alicui seminum, cujus natura hajc est ut, cum jac-

tum fuerit in terram, regeneratum in spicam, vel in quam-cumque aliamsui generis speciem multipliciter difFundatur,

et tanto cumulatius quanto vel peritus agricola plus semi-

nibus laboris impenderit, vel beneficium terrae foecundioris

indulserit. Sic ergo efficitur ut culturae diligentia exiguum

semen(verbi causa) sinapis, quod est minimum omnium,

efficiatur majus omnibus olerlbus, et fiat arbor : « ita ut ve-

» niant volatilia coeli, ct habitent in ramis ejus ^ » Ita et hic

sermo qui nunc nobis ex divinis voluminibus recitatus est,

si peritum inveniat ct diligentem colonum, cum primo at-

tactu videatur exiguus et brevis, ut cceperit excoli et spi-

ritualitcr Iractari, crescit in arborem, in ramos et in virgulta

diffunditur : ita ut possint venire disputatores, rhetores, oâ-

tores hujusmodi, qui velut aves coeli levibus pennis, ver-

borum duntaxat pompa, excelsa sectantur ct ardua, et ra-

tionibus capti velint habitare in ramis istis, in quibus non

loqucndi decor est, sed ratio vivendi. Quid ergo faciemus

et nos dc his quaj lecla sunt nobis ? Si mihi Domlnus con-* Tom. II, |>. 1 '9 ct seqq. — 2 j>j_ ,

i Matth. XIII, 5a.



86 ORIGEKfS

cedere dignaretur spiritualis agricultura^ disciplinam, si pe-

ritiam colendi ruris donaret, unus sermo ex his quae reci-

tata sunt iptantum posset longe lateque diffundi, si tamen

et auditorum capacitas sineret, ut vix nobis ad explican-

dum sufBceret dies. Tentabimus tamen pro viribus nostris

aliqua disserere, etiamsi neque nobis universa explicare,

neque vobis cunctaaudire possibile est. Quia et hoc ipsum

agnoscere, quod supra vires nostras sit horum scientia, non

parvae arbitror esse peritiae. Videamus ergo quid statim in

initiis Exodi lectio contineat, et qua possumus brevitate

quantum ad aedificationem auditorum sufficit, persequa-

mur : si tamen precibus vestris juvetis, ut adsitnobis sermo

Dei, et ipse dux nostri dignetur esse sermonis.

« Mortuus est*, inquity Joseph et omnes fratres ejus,

» et omnis generatio illa. Filii autem Israel creverunt e^

» multiplicati sunt, et in multitudine magna diffusi sunt,

» et invaluerunt multum valde : multiplicavit enim illos

» terra^. » Donec viveret Joseph non refertur quod rauUi-

plicati fuerint fllii Israel, nec aliquid omnino in his de

augmentis et numerositate memoratur. Ego credens verbisDomini mei Jesu Christi, in Lege et Prophetis iota quidem

unum aut unum apicem non puto esse mysteriis vacuum ;

nec puto aliquid horum transire posse, donec omnia fiant.

Verum quoniam exiguae capacitatis sumus, ea nunc tan-

tum pulsemus quibus tutius incedamus. Antequam mo-

reretur noster Joseph, ille qui distractus est triginta ar-

genteis ab uno ex fratribus suis Juda, valde pauci erant

filii Israel. Cum vero pro omnibus gustavit mortem, per

quam destruxit eum qui habebat mortis imperium, id

est diabolum^ multiplicatus estTidehum populus, et diffusi

sunt filii Israel, et multiplicavit eos terra, et creverunt ni-

^ N. 4? 5. p. i5i ad i55.

2 Exod. I, 6, 7. — » Hcb. ii, 14.



IN EXOUUM IIOMILIA 1. 87

mis valde. Nisi enim (sicut ipse dixit*) cccidisset granum

frumenti in lerram, et mortuum fuisset, non utique fruc-

tum hunc plurimum totius orLis terrne Ecclesia attulisset.

Igitur posleaquam cecidit granum in terram, et mortuum

est, omnis haec ex ipso surrexit fidellum seges, et multipli-

cati sunt filii Israel, et invaluerunt nimis valde : «In omnem» enim lerram exivit sonus Aposlolorum^ et in fines orbis

» terrae verba eorum^; » ei per ipsos, sicut scriptum est,

« Verbum Domini crescebat, et multiplicabatur^ » Hnec

quantum ad mysticum pertinet intellectum. Sed et moralem

in his non omittaraus locum. yEdificat enim animas audito-

rum. Igitur et in te si moriatur Joseph, id est, si mortifica-

tionem Christi in corpore tuo suscipias, et mortifices mem-

bra tua peccato, tunc in te muhiplicabuntur fiUi Israel. Filii

Israel sensus boni et spirituales accipiantur. Si ergo sensus

carnis mortificenlur, sensus spiritus crescunt, et quotidie

emorientibus in te vitiis, virlutum numerus augetur; sedet

terra te mulliplicat in operibus bonis, quae per officium cor-

poris ministrantur. Verum si vis ut ostendam tibi de Scrip-

turis, quis est quem terra multiplicaverlt, intuere Aposto-

lum Paulum quomodo dicit : « Si autem vivere in carne,

» hlc mlhi fructus operls est, et quld ellgam ignoro. Coarc-

» lor enlm ex duobus, deslderium habens dissolvi et esse

» cum Christo, multo enim mellus; permanere autem in

» carne magls necessarium propter vos *. » Vides quomodohunc terra multiplicat? Dum cnim manet In terra, id est,

in carne sua, multlplicatur condendo Ecclesias, multlpllca-

tur acqulrendo populum Deo, et ab Hlerusalem In clrcuitu

usque ad Illyrlcum Dei Evangellum praedicandoe Sed videa-

mus quld addltur in consequentlbus.

« Surrexit aulem, inquil^ rex alius in /Egypto, qul ne-

9 sciebat Joseph, et dlxlt genti suae : Eccc gens fillorum Is-

* Joaa. XII, 34. —2 l*sal. xviii, 5, —» Act. vi, 7. —* Phil. i, aa, ao, 24.



88 ORIGENIS

» rael graiidis mulliludo est, ei valet super nos'. » Prlmo

omnium requirere volo quis est rex in TEgypto qui sclt Jo-

seph, et quis est rex qui nescit Joseph. Dum enim ille re-

naret qui sciebat Joseph, non referunlur afllicti esse filii

Irael, neque in luto et latere consumpti, neque mascnli

eorum n.ecati, et foeminae vivificatoe. Sed cum surrexil iste

qui non noverat Joseph, et coepit ipse regnare, tunc haec

omnia gesta referuutur. Quis ergo est isle rex, videamus.

Si Dominusregit nos, et sensus mentis nostrae illuminatus

a Domino Chrlsti semper memoriam tenet, faciens illud

quod Paulus ad Timotheum scribit : « Memor csto Jesum

» Christum resurrexisse a morluis^; » dum haec meminit in

/Egypto, id est, in carne nosira, spiritus noster regnum cum

justitia tenet, et filios Israel, quos supra diximus ralionabi-les sensus, vel animae virtutes, in luto et latere non consu-

mit, nec curis eos terrenis et sollicitudinibus atterit. Si vero

perdiderlt horum memoriam sensus noster, declinaverit a

Deo, nescierit Christum; tunc sapieniia carnis, quae inimica

est Deo, succedit in regnum, et alloquitur gentem suam,

corporeas scilicet voluptates, et vitiorum ducibus ad consi-

liumconvocatis, initurdeliberatio adversus filios Israel quo-j

modo circumveniantur, quomodo opprimantur, ut luto et.

lateribus aflligantur, ut mares exponant, foeminas alant, ut

aedificent civitates /Egypti, et civitaies munilas. Non nobis

haec ad historiam scripta sunt, neque putandum est libros

divinos /Egyptiorum gesta narrare : sed qua? scripta sunt^

ad nostram doctrinam et commoniiionem scripta sunt; ut

tu qui haec audis, si forle jam gratiam baptismi consecutus

es, et adnumeratus es inter filios Israel, ac suscepisti in le

Dcum regem, et post hscc declinare volueris ad opera sae-

culi, agcre actus terrae., et lutea explere minisleria, scias etj

agnoscas quia surrexit in te rex alius, qui nescit Joscph»

1 E\od. I, 8, c). —2 2 Tim. ii, 8.



I.\ EXODUM HOMILIA I. 89

rcx /Egypli, el ipse te cogit ad opera sua, el ipse ie facil

laterem sibi operari et lutum. Ipse est qui le, superpositis

magistris et compulsoribus ad opera terrena, flagris ac ver-

beribus aglt, ut aedifices illi civitates. Ipse est qui te facit

discurrere pcr saeculum, maris ac terrae elementa pro cupi"

ditate turbare. Ipse est hic TEgypti rex, qui te forum pul-

sare litibus facit, et pro exiguo terrae cespite propinquos

jurgiis fatigare, et, utita dicam, castitati insidiari, decipcre

innocentiam, domi foeda, foris crudelia, intra conscientiam

flagitiosa committere. Cum ergo tales videris actus tuos,

scito te regi /Egyptio militare, quod est mundi hujus spiritu

agi. Si vero et aliquid de hoc etiam allius sentiendum est,

potest videri rex iste qui nescit Joseph, diabolus, « insipiens

» illc qiii dixit incorde suo

:

Nonest

Deus*,»genti suae,

hoc est, apostatis Angelis, colloqui, et dicere : « Ecce gens

» filiorum Israel magna multitudo est, » de his scillcet qui

possunt mente Deum videre, « et potentlor est nobis. Venile

» itaquc circumscribamus illos ne forle increscant, ct cum» acciderit nobis bellum, consentient et hi cum adversariis,

» ct cxpugnantcs nos exibunt dc terra nostra. » Sed undehoc sonliL diabolus? uude intclligit quia magna gens sit

Israel, et ipso forllor, nlsi qula saepe congressus est, saepc

habuit luctamen, ct saepe superatus est ? Scit enlm et ipsum

Jacob luctatum esse, et adjutorio Angeii obtinuisso adver-

sarium, et invaluissc cum Deo. Non dubito quin et allorum

sanctoruin senserit luclamen, et spiritualla pcrtulerlt saepc

cerlamina, et inde dicat quia gens filiorum Israel magnaest valde, et valet supcr nos. Sed et illud quod tlmet, nc-

«(uando eveniat cis bellum, et consentiant adversariis ejus,

et deviclis eis discedant de terra sua, vldelur mihi ex his

([ux sanctisPatrlarchls vel Prophctis de adventu Chrisli

noiinunqnam indlcala fueranl, pricsensisse, el indc scire



QO ORICENIS

quod sibi immineat bellum. Senlit venturum qui cxuatprin-

cipatus ejus et potestates, et cum fiducia triumphet eos *, et

affigat in ligno crucis suas. Igitur convocataomni gente sua,

circumvenire et circumscribere cupit in homnibus ratio-

nabilem sensum, qui nunc figurahter dicitur Israel : et ideo

praefecit eis magistros operum, qui eos cogant discere opera

carnis, sicut et in Psalmis dicit : « Et admixti sunt gentibus

)) et didicerunt opera eorum*. » Docet eos et civitates tcdi-

ficare Pharaoni, Phitom, quse in nostra hngua significat os

defectionis, vel os abyssi; et Ramesses, quae interpretatur

commotio tineae; Ethon, id est Heliopolis, quae dicitur civi-

tas solis. Vides quales sibi civitates aedificari praecipit Pha-

rao! Os, inquit, deficiens; deficit namque os, cum menda-

cium loquitur, et a veritate probationibus deficit. Ille enim

ab initio mendax fuit^ et ideo tales sibi civitates aedificari

vult. Vel etiam os abyssi, quia abyssus perditionis, et inter-

itus est locus. Et alia ejus civitas commotio tineae est. Om-nes enim qui eum sequuntur, ibicongregantthesaurossuos,

ubi tinea exterminat, et ubi fures eifodiunt et furantur. Sed

et civitatem solis aedificant falso nomine, pro eo quod con-vertit se sicut angelus lucis. In his ergo praevenit, in his oc-

cupat mentes, quae ad hoc factae sunt, ut videant Deum.

Prospicit tamen imminere sibi bellum, et maturum genti

suae affuturum sentit exitium. Ideo dicit, Quia gens Israel

valet super nos. Utinam et de nobis hoc dicat, sentiat nos

valere super se ! Quomodo senlire hoc poterit, si, cum mihi

cogitationes injicit malas, et concupiscentias pessimas, ego

non suscipiam, sed jacula ejus ignita scuto fidei repellam

si in omnibus quaecumque suggerit menti meae, ego memorChristi mei Domini, dicam : «Vade retro, Satana! scriptum

» est enim : Dominum Deum tuum adorabis, et ipsi soli ser-

» vies ^ ? ))Si ergo haec omni fide, omni constantia agamus,

^ Col. I. —2 Psalni. cvi, 55. —^ Joan. vm, 44. — '» Mattli. iv, 10.



IN liXODUM IIO.MILIA I. 9I

(licit et de iiobis, Quia gens Isracl iiiagna est, et valet super

nos. Sed et hoc quod dicit : « Ne fortc accidat nobisbellum,

» et conscntiant et hi cum adversariis nostris*

, » ex prophe-ticis vocibus pricvidit vcnturum sibi bellum et derelinquen-

dum se a filiis Isracl, et quia consentient adversario ejus,

ct adjicientur ad Dominum. IIoc cst enim quod de eo Hie-

remias propheta prc-edixerat : « Glamavit perdix, congrega-

)> vit quae non peperit, fccit divitias suas non cum judicio;

» in dimidio dierum cjus derelinquent eum, et in novissimis

» suiserit stullus^. » Intelligit ergo perdiccm se dictum, quae

non peperit congrcgassc, et quod hi quos non cum judicio

congrcgavit, in dimidio dierum suorum derelinquent eum,

et sequenturdominumet crealoremsuum Christum Jesum,

qui eos genuit. Ille aulem congregavit quos non genuit. Et

ideo remanebit stultus in novissimis suis, cum ad factorem

et ad parentcm suum universa qua^ nunc pro hujus tyran-

nide congemiscit, creatura confugcrit. Et hoc indignatur,

et dicit : « ne expugnantes, inqidt, nos, exeant dc terra

» nostra^ »Non vult nos exirc dc terra sua, sed vult ut

scmper porlemus imaginem terreni. Si enim ad adversa-

rium ejus confugcrimus, eum qui nobis priTparavit regna

coelorum, necessc est ut rclinquamus imogincm tcrreni, et

suscipiamus imaginem calestis. Propterea ergo Pharao sta-

tuit magislros operum, qui nos suas artes doceant, qui nos

artificcs malitia3 faciant, qui nobis magisterium malorum

praibeant. Et quia multi sunt isti magislri et doctores ma-liliae, quos priefccit Pharao, ct est ingens mtdltitudo hujus-

cemodi compulsorum, qui omnes exigunt, impcrant, et ex-

torquent opera terrena : ideo vcniens Dominus Jesus fecit

alios magislros, et doctores, qui pugnantcs advcrsum illos,

et subjicicntes omneseorum principatus,

etpoleslates, et

virtutes, dcfcndant a violentiis eorum filios IsraM, ct do-

^ Exod. I, 10. ~ " Jcr. xvir, 1 1. _ 3 Exod. i, 10.



92 ORIGEMS

ceant nos opera Israelilica; et rursiim doceant nos mente

Deum videre, relinquere opera Pharaonis, exire de terra

yEgypti, abjicere yEgyptios et barbaros mores, deponere

totum veterem hominem cum actibus suis, et induere no-

vum, qui secundum Deum creatus est renovari semper de

die in diem ad iaiaginem ejus qui fecit nos, Christi Jesu Do-

mini noslri, cui est gloria et imperium in saecula saeculo-

rum, Amen.

HOMILIA IP.

De obsteLricibus.

Multa quidem^ adversum gentem Dei motitur rex iste, qui

non novit Joseph, et artes nocendi novas semper inquirit.

Verum nunc calhditas ejus supereminet modum, cum ob-

stetricum ministerio sobolem gentis conatur extinguere,

quarum arte solet vita servari. Quid enim dicit?» Et dixit,

» inquity rex iEgyptiorum obstetricibus Hebraorum, qua-

» rum uni nomen erat Sephora, et nomen alterius Phua, et

» ait : Cum obstetricabitis Hebraeas, et prope partum erunt,

» si masculus fuerit, occidite illum; si foemina, vivificate^ »

Sed his adjungitur in consequentibus : «Timuerunt autem

» obstetrices Deum, et non fecerunt sicut pra^ceperat illis

» rex yEgypti, et vivificabant masculos*. ».... Requiramus

ergo quomodo rex Êgypti, qui est prlnceps hujus mundi,

vivificari mares non vtdt, foeminas vult. Si meministis, saepe

oslendimus disputantes, quod in foeminis caro et affectus;

carnis designantur, vir autem ralionabilis sensus et intellec-

tualis sit spiritus. Sensum autem rationabilem, qui polestToni. ] I. p. iliT) 1 1 scqq. —^ j^, , ^ 3

' Exod. I, i5. — '-^ \.\n-\. 17.

i



IN EXODUM HOMILIA II. (j3

coelestia sapere, qui potest iatelllgerc Dcum, ct quai sursum

sunt qua3rere, hunc odit Pharao rex ct princeps iEgypti,

hunc necari cupit et interimi. Cupit aulcm quacumque

carnis sunt vivere, et qua; ad materiam pertincnt corpora-

lem, haec non solum vivere, sed ct augcri et excoH cupit.

Vult enim ut omnes carualia sapiant, temporalia deside-

rent, quae supra terram sunt quaerant, nemo elevct ad coelum

oculos suos, nemo requirat unde huc venerit, nemopatriamparadisum recordetur. Gum ergo videris homines in volup-

tatibus et deliciis vitam ducerc, luxu fluitare, epuhs, vino,

conviviis, cubilibus et impudicitiis operam dare; in istis

scias quod rex ^gypti masculos necat, et viviflcat foeminas.

Si vero rarum quemque videas unum ex mille adDominumconverli, oculos sursumerlgere, quae perpetua sunt et oeterna

quaerere, contemplari non ea quae videntur, scd quae non vi-

dentur, odisse delicias, amare contincntiam, luxuriam fu-

gere, excolerc virtutes; istum quasi masculum, quasi virum

necari cupit Pharao, persequitur, insectatur, millc adver-

sus cum machinis pugnat. Odit tales, vivere eos in ^gyptonon sinit. Inde ergo est quod in hoc mundo servi Dei et

omnes qui Deum quaerunt, despectui habentur et contemp-

tui. Inde contumeliis expositi sunt, inde replentur oppro-

briis, inde odia in eos et persecutiones agltantur, quia odit

eos Pharao; odit hujusmodi mares, qui foeminas amat. Iste

etiam obstetrices corrumpere aggreditur, et per ipsas im~

plere quod desiderat, quarum etiam nomina nobis per pro-

visionem Spiritus sancti, qui hsec scribi voluit, indicantur :

Sephora, inquit, una, quae interpretatur passer; et Phua ,

qua3 apud nos vel rubens, vel verecunda dici polest. Per

has igitur necari mares, ct vivificari solas foemlnas quaerit.

Sed quid dicit Scriptura : « Et timebant, tnquit, ob-

» sletrices Deum, et non feccrunt sicut praecepit cis rcx



g4 ORIGENIS

» ^gypli*. » Istas obslelrices dixerunt ante nos quiclam, ra-

lionabilis erudilionis formam teuere. Obstetrices enim me-

dicae quc^dam sunt, et lam masculos nascentes quam foemi-

nasfovent.Eruditioergoistacommunisrationabilisscienliae,

ad omnem propemodum pervenit sensum, omnes instruit,

omnes fovet. Si quis in ea virilis animi fuerit, et voluerit

coelestia quaerere et divina sectari, veluti medicatus et fo-

tusperhujusmodi eruditionem, addivinorum intelligentiam

paratior veniet. Una est enim velut passer quoe celsiora do-

cet, et rationabilibus doctrinoe pennis in altum volare pro-

vocat aniinos. Alia quae rubens est, vel verecunda, moralis

est, mores componit, verecundiam docet, instituil honesta-

tem. Mihi tamen, quoniam dicit de his Scriptura quia ti-

mebant Deum,et non fecerunt praecepta regis yEgypti, vi-

dentur obstetrices islae duae utriusque testamenti figuram

servare, et Sephora quae passer interpretatur, Legi, quae

spiritualis est, posse conferri; Phua vero, quae rubens vel

verecunda est, indicare Evangelia, quae Christi sanguine

rubent, et per universum mundum passionis ejus rutilant

cruore. Ab his ergo animae quae nascuntur in Ecclesia, ve-

hit obstetricibus medicantur, quia ex Scripturarum lec-

tione cuncta in eas eruditionis medicina confertur. Tentat

tamen Pharao per haec necare Ecclesiae masculos, cum stu-

diosis quibusque in Scripturis divinis haereticos sensus et

perversa dogmata suggerit. Sed stat immobile fundamen-

tum Dei. Timent enim obstetrices Deum, id est, timorem

Dei docent; quia « initium sapientiae timor Domini*. »

Sed post hsec^ ubi vidit Pharao quod per obstetrices non

posset necare masculos Israel, « praecepit, inquitj omni

» populo dicens : Omne mascuHnum quodcumque natnm

1 Exod, 1, 17. —2 Psal. cx, jo.

-'N. 5, 4- P- 1^4» '55.



IN EXOUUM HOMII.IA 11. gT)

n fucrit HcbrcTis, in flumen projicitc, et omne fccmininiiin

» vivificatc*. » Yidele quid princeps hujus mundi praeci-

pit suis ut infantes nostros rapiant, et in flumcn projiciant,

primae statim nativitati nostrorum insidiantes conlinuo, ut

ubera Ecclesiac prima contigerint, irruant, diripiant, perse-

quantur, undis et fluctihus hujus saRCuH ahsorbcant. \idete

quid audiatis, sapientia Dei per Saloinonem dicit : « Intel-

» hgihiiiter inteHige quae apponuntur tibi^ » Vide statim ut

natus, imo ut renatus fueris, quid tihi imminet. Hoc illud

cst quod in Evangelio legis, quia Jesus, statim ut ascendit

de haptismo, « ductus est ah spiritu in desertum ut tenta-

» retur a diabolo^ » Hoc crgo cst quod et hoc loco Pharao

praecepit populo suo, Hehraeos infantcs statim ut nati fue-

rintinvadant, diripiant, aquis suhmergant. Hoc fortassis estquod per Prophetam dicitur: « Quia intraverunt aquae us-

» que ad animam meam. Defixus sum in limo profundi, et

» non est substantia \ » Sed propterea Christus superavit

et vicit, ut tihi vincendi iter aperiret. Propterea jejunans

vicit, ut et tu scias hujusmodi genus daemoniorum jejuniis

et orationihus superandum. Propterea et ohlata sihi omnia

regna mundi, et gloriam corum contemnit, ut et tu con-

temnens gloriam mundi possis superare lentantem. /Egyp-

tii vero, quibus Pharao dedit praecepta, foeminas tantum vi-

viilcant, oderunt masculos: oderunt namque virtutes, vitia

lantum et voiuplales nutriunl. Et nunc igitur insidiantur

vEgyptii, si forte Hehraeis nascatur aliquis mascuius, ut sta-

tim persequantur et interliciant, nlsi cavcant, nisi ohser-

venl, et occuitent germen masculinum. Denique refcrt

Scriptura quod de trihu Levi quaedam genuit masculum,

el videns infiintem esse elegantem, occultavit eum mensi-

hus Iribus^ \ ide si non propterea nohis praecipitur ne ho-

* Exod. I. 2if — 2 Prov. xsiii, 1. —8 MaUli. iv, i. — * Psal. i.xviii, »,

2. — ^ Fxod. II, 1.



gG ORIGENIS

nos actus in publico geramus, ne justitiam nostram coram

hominibus faciamus, sed ut clauso ostio oremus Patrem in

occulto, et quod facit dextera nostra id nesciat sinistra.

Nisi enim in occulto fuerit, diripietur ab ^gypliis, inva-

detur, in flumen jactabitur, undis et fluctibus submerge-

tur. Ergo si facio eleemosynam, quia opus Dei est, mas-

culum genero. Sed si ita faciam ut hominibus innotescat, et

ab hominibus laudem quaeram, et non eam occultavero;

rapta est ab iEgyptiis eleemosyna mea, et in flumen de-

mersa est, et tanto labore tantoque studio /Egyptiis mas-

culum genui. Propterea, o vos populus Dei qui haec audi-

lis, nolite putare ( ut saepe jam diximus ) veterum vobis

fabulas recitari, sed doceri vos per haec, ut agnoscatis or-

dinem vita?, instituta morum, fidei, virtutisque certamina.« Videntes ergo isti dc triba Levi elegantem esse infan-

» temy celaverunt eum mensibus tribus. Cumque non pos-

» sentampliuscelare eum, sumpsit,m^Mt7^ mater ejustibin,

» et hnivit bilumine, et injecit infantem in eam, et posuife

» in palude secus flumen ; et observabat soror ejus de longe,

» ut videret quid accideret ei. Descendit aulem fUia Pha-

» raonis ut lavaretur in flumine, et audivit plorantem infan-

» tem, et misit, inquit^ et assumpsit eum; et dixit filia Pha-

» raonis, Quia de infantibus Hebraeorum est hic*. » Post haec

jam refertur quomodo soror ejus dixit ut matrem pueri vo-

caret, quae eum uutriret. « Et dixit, «ViûU, ad illam filia

» Pharaonis : Custodi mihi huncinfantem, et nutri eum mihi;

» ego autem dabo tibi mercedem. Cumque nutrisset eum,

» et fortior factus esset, induxit illum ad filiam Pharaonis,

» et factusest ei in filium, et nominavit nomenejusMoysen,

» dicens, quia de aqua eum assumpsi^. » Singula haec immen-

sis repleta mysteriis tempus exigunt grande, et totius diei

spatium si in his consumamus, vix fortasse sufliciat. Brevi-

* Exod. 11, 2 el seqq, —^ Ibid. 9.



IN EXODUM HOMILIA II. 97

ter lamon aliqtio nobis pro Ecclcsiae aedificatione pulsanda

siint. Pulo filiam Pliaraonis Ecclcsiam qux congregatur ex

genlibus videri posse, quae quamvis impium et imquum ha-

beat patrem, lamen dicitur ad cam per Prophetam : « Audi

)) fdia ct vide, et inclina aurem tuam, ct obliviscere popu-

)) hmi tuum, ct domum palris tui, quia concupivit rex spc-

» cicin tuam \ » llaec ergo est quae exiit de domo patriset

venit ad aquas, ut lavaretur a peccalis quoe contraxcrat ihdomo patris sui. Denique statim viscera misericordiae sus-

cipit, et miscratur infantcm. Haec ergo Ecclcsia cx gentibus

veniens, in palude invenit jaccnlem Moysen, abjectum a

suis et expositum; dat eum nutrici, et nutritur apud suos,

ibi agit infantlam. Gum auteni forlior factus esl, tunc indu-

citur ad cam, et adoptalur in filium. Moyses autem quia

Lex appellalur, in multis locis jam saepe dissertum cst. Ve-

niens ergo Ecclesia ad aquas baptismi suscepit ctiam Legem,

<piae tamen Lex crat inlra libin conclusa, pice et bituminc

oblila. Tibis gcnus est tcgminis, ex virgis aut ex papyro con-

lextum, vel etiam ex arborum corticeformatum, intra quod

injectus infans vidcbatur cxpositus. Jacebat crgo Lex con-

clusa inlra hujusmodi tcgmina, ct pice ac bitumine oblila,

vilibus ct terreis Judaeorum sensibus sordebat obsepla, iis-

quequo Ecclesia venirct ex genlibus et assumerct eam de Iu-

lcis ct palustribus locis, atquc inlra sapicntiae aulas et rega-

lia tecla conscisceret. llvec tamen Lex infantiam suam apudsuos transigit. Apud illos enim qui spiritualiter eam inlelli-

gcrc nesciunt, parvula cst et infans, ct lactcntium habcns

cibos. Cuni vero ad Ecclcsiam vcnit, cum Ecclesia; ingre-

ditur domum, fortior cst et validior Moyses. Amoto enim

vclamine liltcrae, perfectus in lectione ejus cibus et solidus

invenitur. Quid tamen est quod et mercedem nulrimento-

rum a (ilia percipit Pharaonis, illa apud quam Lex ct nata

* l's;il. M.v. 1(1.

IX. 7





IN EXODUM. 99

HOMILIA IIP.

De eo quod scripium cst : Ego autem gracili voce sumet tardus lingua.

I. Donec esset Moyses in iEgypto, et erudiretur omni sa-

pientia ^gypliorum, non erat gracili voce nec tardus lingua

ncc profitebatur se esse ineloquentem. Erat enlm quantum

ad /Egyptios, et sonoraj vocis, et eloquentiae incomparabi-

lis'"^. Ubi autem coepit audirc vocem Dei, et eloquia divina

suscipere, tunc sensit exilem et gracilem vocem suam, lar-

damque et impeditam esse suam intelhgit linguam : tunc

se pronuntiat mutum, cum coepit agnoscere verum illud

Verbum, quod erat in principio apud Deum'. Sed quo fa-

cilius quod dicimus possit adverti, utamur hujusmodi simi-

litudine. Mutis animalibus, quamvis sit imperitus et indoc-

tus, ralionabilis homo si comparctur, videbitur eloqucns

ad comparalionem corum, qua; ct rationis et vocis expertia

sunt : si vero eruditis et eloquentibus viris, atquc in omni

sapientia probalissimis confcratur, et ineloquens et mutus

videbitur. At si ipsum quis contempletur divinum Verbum,

ipsamque divinam respiciat Sapientiam, quantaevis sit eru-

ditionis et quantaecumque sapientiae, multo amplius quamapud nos sunt pccudcs, ipse apud Deum mutum se aninial

iprofilcbitur. Hoc nimirum crat Moyses. Quod et beatus Da-

Ivid intuens, et tali ordine semelipsum ad divinam sapien-

[tiam librans, dicebat: «Ut jumentumfactus sum apud te*.»

iSecundum hoc ergo et Prophetarum maximus Moyses in

praiscnti lcctione dicit ad eum, quod gracili voce sit et tar^»

iToni.lI, p. i35ctseqq.' FiXod. IV, —^ Joan. i, x. —* Psal. i,xxn, aS.



1 00 OniGEiMS

diis liiigua, quod et i:on sit eloquens. Omnes enim homines

ad comparationem Verbi dlvini, non solum ineloquentes,

sed et muti pulandi sunt.

II. Quia igitur in id intelligentiae profecit ut agnosceret

semetipsum, in quo est pars maxima sapientiae, remunerat

eum divina dignatio ; audi quam optimis magnificisque mu-

neribus. «Ego, inquit, aperiam os tuum, et instruam te

» quoe oporteat te loqul *. » Beati sunt quorum Deus os ape-rit ut loquantur ! Prophetis Deus aperit os, et replet illud

eloquio suo; sicut in praesenti dicit : «Ego aperiam os tuum^

» et instruam te qune oporteat te loqui. » Sed et per David

dicit Deus : « Dllata os tuum, et replebo iliud ^ » Similiter

et Paulus dicit: «Ut detur mlhi sermo in adapertione oris

» mei ^. » Eorum ergo qui verba Dei loquuntur, os Deus

aperit. Vereor autem ne slnt aliqui quorum e contrario os

dlabolus aperiat. Nam qui loquitur mendacium, certum est

quia diabolus aperult os ejus ut mendaclum loqueretur.

Qui falsum testimonium diclt, qui scurrilitates ac turpitu-

dines et caetera hujusmodi de ore suo proferunt, diabolus

aperuit os eorum. Vereor ne et susurronum et detracto-

rum os diabolus aperiat, scd et eorum qui otiosa verba pro-

ferunt, pro quibus reddenda in die judlcii ratio est. Jarn

vero qui iniquitatem in excelsum loquuntur, qîi negant

Dominum meum Jesum Christum in carne venlsse, vel qui

Spiritum sanclum blasphemant, quibus neque in praesenti

neque in futuro saeculo remiltetur ; quls dubitet quod os eo-

rum diabolus aperiat? Vis tibi et hoc de Scripturis osten-

dam, quomodo hujusmodi hominibus, qui adversum Chri-

stum loquuntur, os diabolus aperit ? Vide quid scriptum est

de Juda, quomodo refertur quia introivit in illum Satanas,

et quia misit in cor ejus diabolus ut traderet, Dominum *-

* Exodiim, IV, 12. —2 Psalm. lxxxi, lo. —^ Ephes. vi, ig. — * Joan.

XIll.



IN IiXODUM HOMILU III. 101

J|)se ergo aperuit os ejus, ut loqueretur cum priiicipibus et

Pharisaeis, quomodo eum traderet accepta pecunia *. Unde

mihi videtur non esse parvae gratise intclligere os quod ape-

rit Deus, et intelligere os quod aperit diaLoIus. Non est sine

sancti Spiritus gratia hujusmodi os et verba discernere. Et

ideo in divisionibus spirituahum gratiarum additur etiara

hoc, quod datur quibusdam discrelio spirituum^. Ergo spi-

ritualis est gralia pcrquam spiritus discernitur; sicutetalibi

dicit Apostolus : « Probate spiritus si ex Deo sunt^ » Sed

sicut Deus aperit os sanctorum, ila puto quod et auressanc-

torum Deus aperiat ad audicnda verba divina. Sic enim

dicit Esaias propheta : « Dominus aperuit mihi aurem, ut

M sciam quando oporteat dici verbum^. » Sic et oculos ape-

rit Dominus, sicut aperuit oculos Agar : « Et vidit pulcum» aquae vivae *. » Sed et Helisa3us propheta dicit : « Aperi, Do-

» mine, oculos pueri, ut videat quia plures nobiscum sunt

» quam cum adversariis. Et aperuit, inquit, Dominus ocu-

)>lospueri, et ecce totus mons plenus crat equitibus et

» curribus, auxiliisque coelestibus^. Circumdat enim Ange-

» lus Domini in circuitu limentium eum, ut eripiat eos^ »

Aperit ergo (ut diximus ) Dcus, ct os, et aures, et oculos,

ut vel loquamur, vel cernamus, vel audiamus quae Dei sunt.

jSed el illud non oliose accipio quod dicit Propheta : « Eru-

» ditio, inquity Domini aperuit mihi aurem ^ » Hoc mihi

videtur ad nos, id est, communiter ad onmem Dei Eccle*

sianv pertinere. Si enini in Domini eruditione versemur,

aperlt et nobis aurcm Domini eruditio. Auris vero quae per

eruditionem Domini aperitur, non semper aperta est,* sed

aliquando aperta, aliquando clausa est. Audi Legislatorem

diccntem : « Ne reccperis auditum vanum ^ » Si quando ergo

vana dicuntur, si quando inania, inopta, turpia, profana,

* M;ttlli. wvt, —2 1 Gut. xii, 10.— 3 1 Joan. iv, i. — '* Is. l, 5.— ' Cen.Kxi, \i). - '•

i Hrg. VI, i;.-—'' r\s. XXXIV, 7. ~ ^ Is. 1,, 5. —'^ KxotJ.xxm, i.



102 OMGEMS

scelesta proferuntur, qui novit Domini cruditionem claudit

aures, et avcrlit auditum, et diclt : « Ego autem sicut sur-

» dus non audiebam, et sicut mutus, qui noa aperuit os

» suum*. » Si vero ad utilitatem anima? perlinent quae di-

cuntur, si de Deo sermo est, si mores docet, virlutes invi-

tat, vitia resecat,patere debent aures hujuscemodieloquiis:

et non solum aures, sed et cor, et mens, et tota ad hujus-

cemodi auditum anima^ janua pandenda est. Summa tamen

moderatione praecepti usa est lex, ut non diceret : Non au-

dies auditam vanum ; sed, iion recipics. Nam vanafrequen-

ter audimus. Marcion quae loquitur, vana sunt; Valentinus

quse loquitur, vana sunt : et omnes qui conlra creatorem

Deum loquuntur, vana sunt quae loquuntur. Sed tamen fre-

quenter nos audimus ea, ut adversum ea respondere possi-

mus : ne forte subripiant simpHcioribus quibusque fratrum

nostrorum per sermonis ornatum. Audimus ergo haec, sed

non recipimus; dicta sunt enim de ore ilio quod diabolus

aperuit. Et ideo orandum nobis est ut dignctur Dominus

aperire os nostrum, ut possimus et contradicentes revin-

cere, et obturare os quod diabolus aperuit. Haec de eo quodscriptum est : « Ego aperiam os tuum, et instruam te quae

» oporteat te loqui^. »Non solum autem Moysi promittitur

os aperiri a Domino, sed et Aaron. Dicitur enim et de ipso :

« Ego aperiam os tuum, et os illius, et instruam vos qujE

» faciatis^ » Occurrit enim et Aaron Moysi, et exiit de

iEgypto. Occurrit autem ei. UbJ ! in quali loco ! interest

enim ubi occurrat Moysi is cujus os aperiendum est a Deo.

Occurrit enim (inquit) in montem Dei. Vides quia merito

aperitur os ejus qui potest occurrere in monlem Dei. Pe-

trus et Jacobus et Joannes in montem Dei ascenderunt, ut

transformatum Jesum videre mererentur, et Moysen cum

ipso atque Heliam viderent in gloria. Et tu ergo nisi ascen-

* Psal. XXXVIII, i3. —2 Exod. iv, 12. — ^ Ibid. i5.



IN EXODUM IIOMILIA I!I lOe')

deris ad montcm Dei, el ibi occurrcris Moysi, id cst, nisi

cxcelsum lcgls asccndcris sensum, nisi ad spiritualis intel-

ligenlia? cacumen evaseris, iion est os tuum aperlum a Do-mino. Si in hiimili loco lillcrse sleteris, et hislorinc texluni

Judaicis narrationibus inncctas, non occurristi Moysi in

monlem Dei, nec os tuum aperuit Deus, neque instruxit tc

(juac oportcat tc loqui. Nisi ergo Aaron occurrisset Moysi in

monte, nisi ejus sensum sublimem vidisset et arduum, nisi

cxcclsam ejus inlelllgcntiam pcrspexisset; nunquam ei lo-

cutus fuissct verba Dci, nequc virtutem signorum prodigio-

rumque tradidissct, neque parlicipem eum tanli mysterii

conscivissct.

III. Vcrum quonlam longum est de singulis per ordinem

dicere, vidcamus ingressi ad Pharaonem Moyses et Aaron,quiddicunt : « Hajcdlcit Dominiis: Dimitte populum meum,» ut scrvlant mihi in ercmo*. » Non vult Moyscs ut populus

in ^gyplo positus scrviat Domino, sed ut exeat in deser-

lum, et ibi serviat Domino. Hoc est sine dubio quod osten-

dlt, quia doncc quis in tenebris saecularibus manet, et in

negotiorum obscuritate versatur, non potest servirc Do-

mino. Non enim potest duobus dominis servlre^ : non po-

lest Domlno servire et mammonoc. Excundum Igitur nobi*

esl dc yEgypto; rellnquendus est mundus, si volumus Do-

mino servire. Rclinqucndus autcm, dico, non loco, sed

animo : non itincrc proficisccndo, sed fide proficiendo.

Audi ha^c eadcm Joanncm dicentem : « Filioli, nolite dlU-

» gerc mundum, noquc ea quaj in mundo sunt, quoniam

» omne quod in mundo est dcslderlum carnis est, et desi-

» derium oculorum^ » ¥A quid tamen dlclt? Quomodo, vel

quatcnus proficlsci jubet ex yEgypLo, vldeamus : « Viam,

» inquit^ Irlum dicrum ibimus in eremo, et ibi immolabi-» mus Domino Dco nostro^ » Quoc cst via trium dierum,

* Exod. V, 1. —2 Liic. XVI, i5. —* i Jotin. n, i5, iG. —* Exod. m, 18.



104 OIUGEMS

quic nobis iiicedeiida est, ut exeuntes de /Egyplo pervenire

possimus ad locum in quo immolare debeamus ! Ego viam

iilum inteliigo cjui dixit : «Ego sum via, et veritas, et vita*.

Haec via triduo nobio incedenda est. Qui enim confessus

fuerit in ore suo Dominum Jesnm^ et crediderit in cordc

suo quod Deus illum suscilavit a raortuis terlia die, saivus

erit. Ilaec ergo cst Iridui via, per quam pervenilur in locum

in quo Domino immolelur et reddatur sacrificium laudis.

Hoec, quanlum ad mysticum pertinet intellectum. Si veroetiam moralem, qui nobis perutilis est, requirimus locum,

iter tridui de yEgypto proficiscimur, si ita nos ab omni in-

quinamento animaj et corporis ac spiritus conservemus :

('. ut, ciatniadniodum dlxit ApostoLus, integer spiritus ves-

» ter et anima, et corpus in die Jesu Gliristi servetur^ »

Tridui iter proficiscimur de /Egyplo, si rationalem, natu-

ralem, moralem sapientiam de rebus mundialibus auferen-

tes ad statuta divina convertimus; tridui iter de ^gypto

proficiscioiur, si puriCcantes in nobis dicta, facta vel co

gitata (tria sunt enim haec per quiE peccare homines pos-

sunt), efficiamur mundi corde, ut possimus Deum videre.J

Vis aulem videre qua hujusmodi sunt qua^ in Scripturis in-

dicat Spiritus sanclus PPharao hic, qui est princeps xÊgypti,

ubi se videt vehementius perurgeri ut dimittat populuin

Dei, secundo loco hoc cupit impetrare ne longius abeant,

ne totum Iriduum proficiscantur, et dicit : « Non longe ab-

))êalis \ » Non vuit longe a se iieri populum Dei; vult euinsi non in facto, vel in sermone peccare; si non in sermoncj

vel in cogilatione deliuqucre. Non vult ut totum a se tri-

duum proficiscantur. Vult in nobis vei unum diem suum

habere, in aliis duos; in aliis totum triduum ipse possidet.

Sed iili beati qui integrum ab eo triduum secedunt, et nul-

lam in eis suam possidet diem. Non ergo puletis, quia tunc

^ J()a;i. XIV, (). —2 \\,)iu. X . (). — -' i Ihcss. v, 20. —' E.vOil. v 111, 28^



IN EXODLiU IlOiMlLIA 111. 100

lantuuiiiiodo eduxlt Moyses populum dc ALgypto. Et nuiic

Moyscs, queni habemus nobiscum (habemus enim Moysen

ct Prophetas) , id est, lex Dei, vult le educere de /Ej^yplo;

si audias eam, vult te lonê facere a Pharaone. Eruere te

cupit de opere luti et palearum,* si tamen audias iegem

Dei, ct spiritualiter inteHigas. Non vult te in carnis et tene-

brarum actibus permanerc, sed exire ad eremum, venire

ad locum perturbationibus et fluctibussaiculi

vacuum,ve-

nire ad quictem silentii. Verba enim sapienliaj in silenlio el

quiete discuntur. Ad hunc ergo locum quietis cum veneris,

ibi poleris immolarc Domino, ibi Icgem Dei et virtutem

divinre vocis agnoscere. Propterea ergo cupit te Moyses eji-

ceie de inedio flucluanlium negoliorum, et de medio per-

strepentium populorum ; propterea cupit tc cxire de /Egypto,

id est de tenebris ignorantiae : ut legem Dei audias, et lu-

cem scicntiac capias. Sed obsistit Pharao; relaxare te non

vult roclor tcnebrarum harum; non vult te abstrahi de te-

nebrls suis, et ad scientiae lumen adduci : et audi quid di-

cit : « Quis cst, uiquit, cujus audiam vocem ? Nescio Do-

)) minum, et Israijl iion dimittam*. » Audi quid rcspondil

j)rinccps hujus mundi : nescire sc Deum dicit. Vides quid

agit cruda supcrbia. Donec iii laboribus hominum non est,

et cun hominibus non flagellatur; proptcrea tenuit eumsuperbia ^ Denique vidcbis eum paulopost quantum proii-

cit in flagellis, quanto melior verberatus eilicilur. Is(e quimodo dicit : « Nescio Dominum, » poslca cum vim sense-

rit verberum, dicturus est : « Orate pro mc Dominum^; »

et non solura hoc, sed etiam conlcstantibus magis lalcbi-

! lur quia digilus Dei est in virlutc signorum. Nemo eigo ila

inerudilus divinoe sit disciplina^, ut flagella divina perniciem

j)utet, lit verbera Domini poenalem crcdat inlcritum. EcccMiarao diuissinms; tamen proiicit vorbcratus. Anlc ver~

i V.Xud. V, 2. — •i l\;,f. ixxil, ,-,, i\. — S Kxod. VMI, ?.



loO OllIGEMS

Lera Dominuin nescit; verberatus supplicari pro so Domi-nuni rogat. Est proleclus in poenis, hoc ipsum agnoscere

cjuodmerueris poenam. « Ncscio croô, ait^ Dominum, et

» fsrael non dimiito. » Sed vide in Evangeliis, quomodoverberatus emendet hanc vocem. Scriptum est enim quia

clamaverunt daemones ad Dominum, et dixerunt : « Quid

» venisti ante tempus torqucre nos? Scimus te qui sis : Tu» es Fihus Dei vivi*. » Ubi lormenta senserunl, sciunt Do-

minum. Ante flagella dicit : « Nescio Dominum, et Israel

» non dimitlo; » sed postea Israel dimittit, et non solum

dimittit, sed et ipse perurgebit eum exire. Nulla enim so-

cietas hicis ad tenebras; nulla pars fideh cum infideh^. Sed

quid adhuc addit in responsis suis? « Quare, inquity Moy-» ses et Aaron, pervertitis popuhim ab operibus ? Discedite

» unusquisque ad opus vestrum ^ » Donec secum est popu-

lus, et lutum operatur ac laterem; donec in paleis oceu-

patus esl, non pulat eum esse perversum, sed recto ilinere

incedere. Si vero dicat, Volo ire viam trium dierum et ser-

vire Domino, perverti populum dicit per Moysen et Aaron.

Hoc quidem dicebatur antiquis. Sed et hodie si Moyses et

Aaron, id est propheticus et sacerdotalis sermo animam

sollicitet ad servitium Dei, invitetque eam exire de sacculo,

renuntiaiê omnibus quae possidet, operam dare divinae legi,

et sequi Verbum Dei; continuo audies dici ab his qui Pha-

raoni unanimes et amici sunt * Videte quomodo seducun-

tur homincs et pervertuntur, quales adolescentes ne iabo-

rent, ne militent, ne agant aliquid quod eis prosit, relictis

rebus necessariis ct utilibus, ineptias sectantur ct otlum»

Quid est servire Domino? Laborare nolunt, et inertis otii

occasiones requirunt. Haec erant tunc verba Pharaonis,

haec et nunc amici ejus et familiares loquuntur. Non soluni

verbis res agitur, sequuntur et verbera, flagellari jubet scri-

* MaUh. VIII, 29. Marc. i, i^- —'2 Cor. vi, i4, i5. —» E.tod. v, 4-



IN EXODlM II0M1LI\ Uf. 1 07

Las Hebracorum, paleas non dari, opus exigi : haec pertulo-

runt patres, ad quorum figuram sacpc etiam populus Dei

qui est in Ecclcsiapatitur. Invenics

cnim,si

considcres cosqui se ex intcgro principi hujus mundi tradiderunt, pro-

speris successibus agcre, omnia cis, ut ipsi pulant, fcHciter

evenirc; servis autem Dei saepe ncc hacc quidcm humani

viclus humiha et parva succcdcre. Istas cnlm pulo vidcri

paleas, quac a Pharaone ministranlur. Fit ergo saepe, ut

Deum timcntcs viH hoc etiam et paleis simiH indigcant

victu; sacpe etiam persccutiones sustincnl tyrannorum, per-

ferunt cruciatus et saeva tormenta, ila ut fatlgati nonnuHi

dicant ad Pharaonem : Utquld tu ainigis populum tuum?

Superati namquc verberibus, nonnulH a fide decidunt, et

confitcntur sc esse populum Pharaonis. « Non cnim omnes

» qui cx Isracl, hi sunt Israelitae; nec quia sunt scmen, sunt

I

j) omncs ct fiHi *. » Isti crgo qui dubii sunt, ct in tribula-

I

tionibus fAtlgantur, etiam conlra Moysen et Aaron loquun-

tur, ct dicunt : « Ex qua die intraslis, et cxistis vos ad Pha-

» raoncm, exccrabilem fcclslls odorcm noslrum coram eo*. >>

j Verum dicunt isti, Hcct ignorcnl fortassc quod dlcunt, si-

Icut ct Ca/phas IIIc vcrum dlccbat, quia « expedlt vobis ut

» moriatur unus pro populo^, » scd quld dlceret ncsciebat.

Nam, ut Aposlolus dicit, « Chrlsti bonus odor sumus; sed

» aliis, inquit, odor de vila in vitam, aliis autem odor de

» mortc in mortcm \ » Ita et prophcticus sermo suavis odor

est credcntibus; dublis vero et incredulis, ct his qui se po-

pulum confilcntur csse Pharaonis, odor cxccrabills cfrici-

lur. Scd et ipsc Moyses dlcit ad Dominum, quia « Ex quo

» locutus sum cum Pharaone, afllixit populum tuum ". »

Ccrtum cst cnim quia antcquam scrnio Dei audiatur, an-

tcquani pra;dicalio divina nascalur, non cst Iribulallo, non

* liom . IX, ("), j. —2 ExcmI. V, 21. — ' Joan. xi , 5o. —* 2 Cor. n , i5,

16. —^ Exod. V, 25.



108 ORIGEMS

est lentalio; qula nisi buccinel tuba, non commltlitur bel-

luni : ubi vero signuni belli tuba praedicationis ostende-

rit, ibi, inquil, scquitur altlictio, ibi oninis tribulationuui

pugna consurgit. Ex quo ergo loqui coepit Moyses et Aaron

ad Pharaoneiu, aiiligilur populus Dei. Ex quo in aniniam

tuani sermo Dei perlatus est, necessario certamen inlra te

virlulibus adversum vitia suscitatur : prius vero quam ve-

niret sermo qui argueret, vilia intra te in pace durabant;

sed ubi sermo Dci facere coepit uniuscujusque discrimen,

tunc perturbatio magna consurgit, et sine foedere nascitur

bellum. Cum injuslilia enim quando potest convenire jus-

titia, impudicilia cum sobrielate, cum veritate mendacium?

Et ideo non magnopere perturbemur, si videtur odor nos-

ter cxecrabilis esse Pharaoni. Execrationi namque et vitiis

ducitiir virtus. Quin potius, ut in posterioribus dicit, quia

stetit Moyses ante Pharaonem, stemus etiam nos contra

Pharaonem et non (lectamur, sed stemus a succincti lum-

» bos 7iostros in veritate, et calceati pedes in prajparatione

» Evangelii pacis*. » Sic enim nos hortatur Apostolus di-

cens: «

Staie ergo et nolite iterum jugo servitulis inhae-» rere^. » Ilerum dicit : « In quo stamus, et gloriamur in

» spc gloriae Dei \ » Stamus autem confidenler, si Domi-

num deprecemur ut slatuat pedes nostros super petram,

ne nobis illud eveniat quod idem Propheta dicit : « Mei

» autem paulo minus moti sunt pedes, etpaulominus effusi

» sunt gressus mei ^. » Stemus ergo ante Pharaonem, id est,

obsistamus ei in certamine, sicut et Pelrus Apostolus dicit

« Cui resistite fortes in lide \ » Sed et Paulus nihilominus

dicit : « State in fide et viriliter agite ^ » Si enim fortiter

steterimus, consequetur illud quod orabat Paulus pro disci-

pulis dicens, quia « Deus conteret Satan sub pedibus ves-

' ilpluij. VI, KJ el 1.'). —-^ Gal. V, 1. —s llouj. V, 2. — '' l*sal. i,xxiii,..2.

—^ l Pcl. V, K). —''2 Coi". XVI, 10.



Ii\ liXODUAI ilOMIMA III. 1 0(J

» tris volocltor*. » Quanlo cniin nos constantius et fortius

stetcrimus, lanto infirmior ct invaiidior erit Pharao. Si au-

tcin nos vcl infirmi cosperimus essc, vcl dubii, illeadver-

sum nos validior ct constantior fict. Et vcre illud implcbitur

in nobis, in quo Moyscs dcdlt figuram. Gum cnira Ipse clc-

varet manus, vincebatur Amalcch^. Si vcro vclut lassas

dejiceret, et brachia infirma dcponcrct, invaicsccbat Ama-Icch. Ita ergo etiam nos in vlrtute crucls Christl cxtoliamus

brachla, ct elevcmus In oratione sanctas manus In omniloco sinc ira et dlsceptatione, ut Domlnl mcreamur auxl-

lium. Hoc idcm namque et Jacobus Apostolus cohortatur

dicens : « Resistltc autem diabolo, et fugict a vobls \ » Aga-

mus crgo omni fidc, ut non soium fuglat a nobls, scd ct

conteratur Satanas sub pcdibus nostnis, sicut ct Pliarao

dcinersus est In marc ct in profundo abyssl extinclus. Nos

autem sl reccdamus dc /Egypto vltiorum, fiuctus sasculi

lanqunm itcr solidum evademus, per Jesum Ghristum Do-

minum nostrum, cui est glorla ct Imperium in saccuia sae-

culorum. Amen.

HOMILIA I\\

De decem plagis quibus percussa esl yEgypfus.

Narrata et oxplicata iEoyptiorum castigatione,sic

inde spiritnalein moralemque sensum deducit* :

Puio ergo, nt sentire possum, quod Moyses ad /Egyptum

voniens, et defcreus virgam qua castlgal et verberat /Egyp-

lum decem plagis; Moyses hic lex Dei slt, qunc data est

' Uom. XVI, 9.0. —^ Exod. xvii, 1 1. —* Jac. iv, j.

* Tom. II, p. 1^9 et scqq. —^ IN. 6, 7, 8. p. lii ad 14.'),



110 ORIGENIS 1iiuic muiulo ut eum deccm plngis, id cst, dcccm mandatis

quac iu Decalogo continentur, corripiat et emendet : virga

crgo pcr quam geruntur haec omnia, pcr quam yEgyptus

subjicitur et Pharao superatur, crux Ghristi sit, per quammundus hic vincitur, et princeps hujus mundi cum princi-

patibus et potestatibus triumphatur. Quod autcm virga pro-

jecta sit draco, vel serpens, et devorat yEgyptiorum mago-

rum serpentes, qui id simihter fecerant; serpentem pro

sapientia ponivel prudentia, indicatevangelicus sermo cumdicit : « Estote prudentes tanquam serpentes * ; » et ahbi :

« Serpens erat prudentior omnibus animantibus et bestiis

» quoe erant in Paradiso^. »Grux ergo Ghristi, cujus praedi-

catio stuhitia videbatur, quam Moyses, id est, lex continet,

sicut Dominus dixit : « De me enim ille scripsit^; » hsec,

inquam, crux de qua Moyses scripsit, postquam in terra

projecta est, id est, posteaquam ad creduUtatem et fidem

hominum venit, conversa est in sapientiam, et tantam sa^

pientiam, quae omnem TEgyptiorum, id est, hujus mundi,

sapientiam devoraret. Intuere ergo quomodo stultam fecit

Deus sapientiam hujus mundi, posteaquam manifestavit

Ghristum, qui crucifixus est, Dei virtutem esse et Dei sa-

pientiam; et universus jam mundus comprehensus est ab

eo qui dicit : « Gomprehendens comprehendam sapientes

» in astutia eorum^. » Quod vero aquae fluminis vertuntur

in sanguinem, satis convenienter aptatur. Primo quidem

ut is fluvius cui Hebraeorum parvulos crudeU nece tradi-

derant, auctoribus sceleris pocuhim sanguinis redderet, et

cruorem polluti gurgilis, quem parricidaH caede maculave-

r&nt, potando sentirent; tum deinde, ut allegoricis leglbus

nihil desit, aquae vcrtuntur in sanguinem, et sanguis suus

^^gypto propinatur. AquaeÊgypti, erratica et lubrica phi-

losophorum sunt dogmata, quae parvulos quosque sensu, et

* Matth. X, i6. —2 Gen. m, i. —^ Joan. v, ^6. —^" i Cor. ixr, ip.

I.



IN KXODUM lIOiMII.IA IV, 111

meros inlclligcntia deceperunt; ubi crux Ghrisii munflo

luic verilatis lumen osteadit, nccis eoruin poenas, et rca-

um sanguinis exigunt. Ita enim et ipsc Doininus dicit, quia

Komnis sanguis qui cfTusus est super tcrrara, a sanguine

I Abel justi usque ad sanguinem Zachariaj, requlrelur a ge-

• nerationc hac*. » Pcr secundam vero plagam, in qua ranae

)roducuntur, indicari figurahter arbitror carmina poela-

'um, qui inani quadam ct inflata modulalione, velut rana-

[•um sonis et cantibus, mundo huic deceptionis fabulas intu-lerunt. Ad nihil enim illud animal utilc est, nisi quod sonum

vocis improbls ct importunls clamoribus reddit. Post hoc

ciniphes producuntur. Hoc animai pcnnis quidem suspen-

dilur per aera vohlans, sed ita subtllc est et minutum, ut

ocuh visum, nisi acule cernentis, efTuglat : corpus tamen

cum insederit, acerrimo terebrat slimulo, ita ut quem voli-

lantem videre quls non valeat, scntlat stlmulantem. Hoc

crgo animalis genus dignissime puto arti dialeclicae compa-

rari, quaj mlnulis ct subtilibus verborum stimulls animas

terebrat, et tanta callldltate clrcumvenlt, ut deceptus nec

, videat nec inlcillgat undc declpltur. Quarto quoque in loco

cynomyiam Gynlcorum sectae comparaverim, qui ad reli-

[quas dcccptionls suae improbitatcs, eliam voluptalcm ct li-

bidinem, summum pracdicant bonum. Quoniam igitur per

laecsingula prius deceptus est mundus, adveniens sermo et

ex Dei, hujuscemodi eum correptionibus arguit, ut cx qua-

itate poenaiuim qualitates proprii agnoscat erroris. Quodvero quinlo in loco animalium nece vei pecudum /Egyplus

iverberatur, vecordla in lioc arguitur stultitiaquc mortaiium,

qui tanquam irrational)iIIa pecora cuitum etvocabulum Dei

divcrsls imposuerunt figuris, non soium Iiominum, sed et

pecudum, Ilgno et lapidibus impressis, Hammonem Jovemin arietc venerantcs, et Anubinin caue, Apin quoque coien-

* Mallh. xxnr, 35.



112 ORIGENIS

les in lauro, caelera quoque quas /Egyptus deorum portenla

miralur; ut in quibws cultum credebant inesse divinum, in

his viderent miseranda supplicia. Ulcera post hajc et vesicae

cum fervore, sexlo iu verbere producuntur. Et videtur mihi

quod in ulceribus arguatur dolosa et purulenla mahtia, in

vesicis tumens et inflala superbia, in fervore irae ac furoris

insania. Hucusque pererrorum suorum figuras, mundosup

pHcia lemperantur.

Post haec vero verbera veniuiit de supernis voces, inquit,

tonitrui sine dubio et grando, et ignis discurrens in gran-

dine. Yide tcmpcramentum divinae correptionis : non cum

silenlio verberat, sed dat voces, et doctrinam coeHlus mittit,

per quam possit culpam suam castigatus agnoscere mundus.

Dat el grandinem, perquam et tenera adhuc vastcntur nas~

centia vitiorum. Dat et ignem, sciens esse spinas et tribu-

ios, quos debeat ignis ille depascere de quo dicit Domi-

nus : « Ignem veni mittere in lerram*. » Per hunc enim

incentiva voluplatis et hbidinis consumuntur. Quod autem

locusiarum in octavo loco fit mentio, puto per hoc genus

plagae,dissidentis semper a se et discordantis

humanigene-

ris inconstantiam confutari. Locusta enim cum regem non

habeat, sicut Scriptura dicit, « una acie ordinatum ducit

» exercitum^; » homines vero cum ralionabiles a Deo facti

sint, neque semetipsos ordinatc regere potuerunt, neque

Dei regis patienter moderamina pertulere. Nona plaga te-

nebrae sunt, sive ut mentis eorum coecilas arguatur, sive

ut inlelligant divinae dispensationis et Providentiae obscu-

rissimas esse rationes. « Posuit enun Deus tenebras latibu-

j) lum suum% » quas illi audacter et lemere pcrscrutari cu-

pientes, et alia ex aliis asserentes^ in crassas et palpabiles

errorum tenebras devoluti sunt. Ad ultimum primitivorum

infertur interitus, in quo sit fortassis aliquid supra nostram

1 Luc. XII, 49« —^ Piov, XXX , 2-. — 2 l.sal. x > i., j : .



IN KXODUM IIOMILIA. IV. 110

intelligciillam, quod commissum ab ^gypliis videatiir in

Ecclesiara primltivorum, quae ascrlpta est in coells. Unde et

exlermlnator Angelusad hujuscemodiministerium mitlitur,

qui parcat illis tantum qui utrosque postes agni sanguine

invenli fuerint habere signaios*. Delentur inlerim prinio-

genlta yEgyptiorum : sive hos prlnclpatus et potestates, et

mundi hujus rcctores tenebrarumdicamus, quos in adventu

suo Ghrlstus dlcitur traduxisse, hoc est, captivos duxisse,

el triumphasse in llgno crucls ^; sive auctores et invento-

res falsorum qua3 in hoc mundo fuerunt rehgionum dica-

mus, quas Ghrlsli veritas cum suls extinxit et delevit aucto-

ribus. Haec quantum ad locum mysticum spectat.

Jam vero si etiam morahs nobls figura tractanda est, di-

cemus quod unaqua^quc anima in hoc mundo, dum in erro-

rlbus vivit et ignorantla verltatls, in iEgyplo poslta est. Ilulc

si appropinquare cceperit lex Dei, aquas ei vertit in san-

gulnem, id est, fluidam et lubricam juventulls vitam con-

vertit in sanguinem veterls vel novi testamenti. Tum deinde

educit ex ea vanam ct inanem loquacitatem, et adversum

Dei provldentlam ranarum similem querelam. Purgat etiammabgnas cogltationes ejus, et ciniphum mordacltati slmi-

!les calhdltatis aculeos discutit. Libidlnum quoque morsus

cynomylai spicuhs similes depelllt, stultitiamque in ea, et

inteUectum pccudibus simileni delet; perquem «homo cum» iu honore esset, non intellexit, sed comparatus est jumen-

tis insipientibus et similis factus est illis \ » Arguit enlm

t ulcera pcccatorum atque arrogantlaetumorem, fervorem-

|iic in ca furoris extinguit. Adhibet post haec etiam voces

iliorum tonitrui, id cst, Evangelicas Apostolicasque doctri-

Kis. Sed et castlgatlonem grandinis admovet, ut luxuriam

ohq^talcsquc coiirceat. Adhibet simul et ignem poeniten-

uw, ut et ipsa dicat : « Nonne cor nostrum ardens erat intra

' Exod. xii. —^ Col. II, i5. —' Psal. xLvui, i5.

IX. 8



1 l4 ORIGEKIS

» nos* ?» Nec locustarum ab ea subducit exempla, quibui

niordeantur et depascantur omnes inquieti motus ejus ei

lurbidi, quo et ipsa dicat, quod Apostolus docet, ut « omnii

» stia secundura ordinem fiant^. » Ubi vero sufficienter fue

rit castigata pro moribus, et pro emendatioris vitae correp-

tione coercita, cum auctorem verberum senserit, et confl

teri jam coeperit quia digitus Dei est, et parum quid agni

tionis acceperit; tunc praecipue gestorum suorum tenebra

videt, tunc errorum suorum cabginem sentit. Cumque ii

hoc venerit, tunc merebitur ut extinguantur in ea primo

genita -/Egypti

HOMILIA V».

De profectione filiorum Israel de terra jEgypti.

Allatis Apostoli verbis : Patres nostri sub nubefuirunt, etc. ostendit hunc locum ailegorice interpre

tandum, quod ita perficere intendit \

« Et levantes, inquit, filii Israel de Ramesse, venerui

» in Sochoth; et profecti de Sochoth, venerunt in Othon ^

Si quis est qui proficisci de Êgypto parat, si quis est qcupit obscuros mundi hujus actus et errorum tenebras d^

relinquere, primo omnium ex Ramesse ei proficiscendui

est. Ramesse vero interpretatur commotio tineaj. Siergov^

venire in Sochoth, ut Dominus tibi dux sit et in columr

nubiste praecedat, et sequatur te petra, quae tibi escam sp

ritualem, et potum nihilominus praebeat spiritualem, pr^

ficiscere, et exi ex Ramesse; nec thesaurizes ibi, ubi tin«

^ Luc. XXIV, 52. —2 j Cqp^ XIV, 4o.

* Tom. II, p. 145 et seqq. —^* N. 2, 5. p. i44 «tl «4^.^ Exod. XII, 07, tl xin, 20.



IN UXODUM HOMILIA V. 110

cxlerminat, et ubi fureseffodiuntet furantur '. Hocest quod

aperle ct Dominus in Evangeliis dicit : « Si vis perfectus esse,

» vadc, vende omnia qune habes, et da pauperibus, et habe-

» bis thesaurum in coelo, et vcni, sequere me^. » Hoc est

crgo proficisci de Ramesse, et sequi Christum. Vidcamus

aulem quis sit et caslrorum locus ad quem venitur ex Ra-

messe.Fcnerunt, inquit, in Soclioth. Sochoth tabernacula

inlelligl apud Hebraeos tradunt interpretes nominum. Cumcrrgo derelinquens yEgyptum, discusseris abs te lineas totius

corruptela), et vitiorum incitamenta rejeceris, habltabis in

tabernacuhs. Habitamus enim in tabernacuHs, ex qulbus

nolumus expoUari, sed supervestiri. Habitatio autem taber-

iiaculorum cxpeditum et absque uHIs Impedlmentis Indlcat

csse euni qui festlnat ad Deum. Sed nec In hoc quldein stan-

dum est, urgenda est profectio. Movcnda sunt caslra etiani

de Sochoth, et festinandum est ut venlatur in Othon. Othon

vero in noslram Hnguam verti dlcunt signa eis. Et merlto.

Hic enim audlens dlcit, quia « Deus antecedebat eos per

»

dlem in columna nubls, et per noctem Incohimna ignis*: »

non hoc invenls factum apud Ramesse, nec apud Socholh,

quae secunda proficiscentibus castra dlcuntur. Sed tertla

caslra sunt, in qulbus fiunt signa dlvlna. Recordare quae

uperlus lccta sunt, cum dlcebat Moyses ad Pharaonem :

jtj« Iter trlum dlerum Iblmus In deserto, et immolablmus Do-

jH» mino Deo nostro^ » Hoc ergo erat triduum ad quod fes-

inabat Moyses; et contradicebat Pharao, ille enim dlcebat

1« Non eatls longlus^ » Non permittebat Pharao ad locum

ignorum pcrvcnirc fdios Israel, non permlttebat eos intan-

um proiicere ut possent terlii dlei mysterils perfrul. Audi

inim Proplietam, quld dicit : « Resuscitablt nos Deus post

l)Iduum, et in die terlia resurgemus, et vivemus in con-

* Matlli. VI , jo. —2 ij XIX , 21. —3 Exotl. xiii ,21. — '• Id. v, 5. —Idein, VIII, 2S.

8.



llG ORIGENIS

» spectu ejus*. » Prima dies nohis passio Salvaloris est, et

secunda qua descendit in infernuin; terlla autein resurrec-

tionis est dics. Et ideo in die lerlia Deus antecedebat eos,

per dlem in coluinna nubis, per noclem in columna ignis.

Quod si, secundum ca qua3 superlus dlximus, in his verbis

recte nos Aposlolus docet baptismi mysterla conllneri^;

necessarium est ut qul baptlzantur In Christo, in morle ip-

sius baptizentur, et Ipsl consepeHantur, et cum Ipso die ter-

tia resurgant a mortuis^; quos et, secundum hoc quod dicit

Apostolus, « slmul secum suscllavlt, slmulque fecit sedere

» in ccelesllbus^ » Gum ergo tlbi terlli diei myslerlum fue-

rlt susceptum, inclplet te deducere Deus, et ipse tibi viam

salutls ostenderc.

Sed videamus quld post hcec dicitur ad Moysen, quaB vla

praecipltur eh^genda. « De Olhon, inquity conversi, iter fa-

» clte inter Epauleum et inter Magdalum, quod est contra

» Bcelsephon \ » Haec autem sic Interpretantur. Epauleum

quidem, ascensio tortuosa. Magdalum, turrls. Beelsephon,

ascenslo speculae, vel habens speculam. Tu fortasse cre-

debas quia iter quod Deus oslendlt planum esset et moUe,

et nlhll prorsus haberet difficultatls aut laboris. Ascenslo

est, et ascensio torluosa. Non enim procllve iter est quQ

tenditur ad virtules; sed ascenditur, et anguste ac difficul-

ter ascenditur. Audi etiam Dominum in Evangello dicen-

tem, « quia arcta et angusta via est quae duclt ad vltam^ »

Vide ergo quantum consonatEvangelium cum Lege. InLege

ostenditur virtutls via ascensio tortuosa ; in Evangellls di-

citur arcta et angusta via quae ducit ad vitam. Nonne hic

aperte etiam caeci videre possunt quod Legem et Evangelia

mius atque idem splrltus scripsit? Est ergo iter quod ince-

dunt ascensio lortuosa, et ascensio speculae, vel habens spe

* Ose. VI, 2. 2 _ 1 Cor. x. —^ Rom. vi, 5. —'> Eph. n, 6. —^ Exod. xiv

.— «Matth. VII, i4.



IN EXODUAI IIOiVJILIA V. ll^

culuni. Ascensio ad aclus pertinet, spccula ad fidem. Oslon-

dit ergo quia et in actibus et in lidc multa est diflicultas,

cl multus labor. Mullas cnini lcntatlones nobis occurrunl,

inulta in fide oflendicula, volentibus agerc qua; Dei sunl.

Tum deinde in fide mulla invcnies tortuosa, plurimas quocs-

liones, multas objecliones haereticorum, multas contradic-

lioncs inlidclium. IIoc ergo iter agendum est sequcntibus

Deum. Sed est et turris in hoc itincre. Quae esl ista turris?

llla nimirum quamDominus

in Evangelio dicit : « Quis

» vcstrum volens turrim aedificarc, non prius sedcbit, et

» compulabit sunjptus, si liabet unde perficiat*?» Ista est

ergo turris,sedes ardua et excelsa virtutum. Sed videns hsec

Pharao, audi quid dicit : Errant, inqult, isti. Apud Piiarao-

nem, qui Deum scquitur errare dicilur, quia, ut diximus,

sapientiae iter tortuosum est, multos habcns flexus, multas

diflicultates, plurimos anfractus. Denique cum confitcaris

unum Deum, eademque confessione Patrem, et Filium, et

Spiritum sanctum asseras unum Deum, quam tortuosum,

quam difliclle, quam inexlricabile videtur hoc esse infideli-

bus ! Tum dciiide cum dicis Dominum majestatis cruci-

fixum, ct Fiiiuin hominis essc qui descendit de coelo, quamtorluosa haec videntur et quani diflicilia ! Qui audit, si non

cuin fide audiat, dicit quia eriant isti : sed tu fixus esto;

nec dubites de hujusmodi lide, sciens quia Deus tibi osten-

dithancfidei viam. Ipsc cnim dixit : « ToIIentes de Othon

»

caslra,collocate

eainter

Epauleum,et inter IMagdaium

)) conlra Beelseplion^. » Fugiens ergo y^gyptum, venis ad

Iltc ioca, venis ad lias operum asccnsiones et fidei, venis

ad ledificium turris, vcnis etiam ad mare, et occurrunt tibi

fluctus. Non enim iter vilae sine lentationura fluctibus agi-

lur. Sicut cl Apostolus dicit : « Omnes qui volunt pie vi-

* l.UC. \1V, i-S. — ' Kx(Ul. XIV, 2.



ii8 ORIGEIVIS

» vere in Ghristo, persecutiones patienturV » Sed Job ni-

hilominus pronuntiat, quia « tentatio est vita nostra super

» terram î » Hoc est ergo venisse ad mare.

Sed si Moysen, id est, legem Dei sequens agas hoc iter,

iEgyptius te quidem persequitur et insectatur, sed vide

quid fiat : « Levavit, inquit, Angelus Domini, qui antece-

» debat castra Israel, et abiit post illos. Elevavit et columna

» nubis a facie eorum, et stetit post illos, el inlravit inter

» castra Êgyptiorum et Israelitarum^ » Hasc columna nu-

bis populoquidem

Dei efficitur murus, yEgyptiis vero ob-

scuritatem imponit et tenebras. Non enim transfertur co-

lumna ignis ad yEgyplios, ut videant lucem; sed in tenebris

permanent, quia « dilexerunt tenebras magis quam lu-

» cem *. » Et tu ergo si ab ^gyptiis recedas, et de potes-

tate daemonum fugias, vide quanta divinitus libi prajparan-

tur auxilia, vide quantis adjutoribus uteris. Tantum est ut

permaneas fortis in fide, nec te ^gyptiorum equitatus, et

quadrigarum formido perterreat, nec reclames contra le-

gem Dei et Moysen, et dicas, sicut quidam ex illis dixerunt

«Tanquam non essent sepulchra in iEgypto, ita eduxisti

» nos ut in deserto hoc moriamur. Melius fuerat nos ser-

» vire iEgyptiis, quam mori in deserto hoc ^. » Haec fatis-

centis in tentatione animi verba sunt. Sed quis ita beatus

est, qui sic tentationum pondus expediat, ut nulla menti

ejus cogitatio ambiguitatis obrepat? Vide magno illi Eccle-

siae fundamento, et petrae solidissimae, super quam Christus

fundavit Ecclesiam% quid dicatur a Doraino: «Modicae, in-» quit^ fidei, quare dubitasti ' ? » Verumtamen quia dicunt

« Melius fuerat nos servire /Egyptiis, quam mori in ere-

» mo% » tentationis et fragilitatis haec verba sunt. Alioquin

* -2 Tiui. III, 1 i. —̂ Job, VII, j, —^ Exfid. XIV, 19. — '' Joan. ni, 19. —Êxod. XIV, n et 1 2. —̂ Matth. xvi, iS. —' Id. xiv, 3i.~' Exod. xiv, 12.



m KXODUM IIO.MILIA V. I 1 9.

falsinn est; longc cnim melius est in eremo mori, quani

servire vEgyptiis. Qui enim in ercmo moritur, hoc ipso

<piO(l separatus est ab /Egyptiis, et discessit a rectoribus te-

nebrarum et de potestate Satanoc, habuit aliquem profec-

lum, etiam si ad integrum pervenire non potuit. Melius

enim perfectam vitam cjuaerenti est in itinere mori, quam

ne proficisci quidem ad pcrfectionem quacrendam

Etquid* post hoc? Jubetur Moyses virga percutere ma-

re, ut ingredienti populo Dei dehiscat et cedat, ac voluntatidivinae elementorum famulentur obsequia; et aquap quae ti-

mebantur, dextra laevaque famulis Dei murus effeclie, non

solum perniciem nesciant, sed et munimen exhibeant. Go-

gitur ergo fluctus in cumulum, et unda in semelipsam re-

pressa curvatur. Soliditatem recipit liquor, et solum maris

arescit in pulverem, ut sicca planta populus Dei transiret,

Bonilatem Dei creatoris intellige : si voluntati ejus obtem-

peres, si legemejus sequaris,ipse tibielementa etiam contra

sui naturam scrvire compcllil.... Si Êgyptum fugias, si ig-

norantix lenebras relinquas, et sequaris legem Dei Moysen,

obviet autcm tlbi mare, et conlradicentiuui tibi fluctus oc-

currant; percute tu obluctantes undas vlrga Moysis, id est,

verbo legis, et vigllantia Scripturarum iter tibi ipsi dispu-

tando per a<lversarios pande : cedent undae continuo, et

superati fluctus locum victoribus dabunt, mirantibusque

el attonilis ac stupore defixis his qui paulo ante adversa-

bantur, legllimis tu dlsputalionum linels rectum fidei iter

secabls, et intantum doctrinac vcrbo proficies, ut auditores

tui, quos in virga legis erudisti, ipsi jam contra yEgyptlos

Telul Iluctus marls insurgant, et non solum impugnent eos,

sed ct superent et extinguant. Extinguit namque /Egyp-

tium,.qui non agit opera tenebrarum. Extinguit /Egyptium,

«jui non carnalitcr, scd spiritualiter vivit. Extinguit /Egyp-

* N. 5.i). »40.



3 5iO ORIGENIS

llnm, qui cogitaliones sordidas et impuras vel depellit ex

cordc, vel omnino non reciplt, sicut et Apostolus diclt :

« Assumentes scutum fidei in quo possumus omnia jacula

» Mallgni ignlta extinguere*. » Hoc enlm modo possumus

eliam hodie ^gyptlos videre mortuos et jacentes ad llltus,

suLmergl quadrigas eorum et equos. Possumus eliam ipsum

Pharaonem videre demergl, si lanta fide vivamus, ut Deus

conterat Satanam^ sub pedlbus nostrls velociter per Jesum

Christum Domlnum nostrum, cul est gloriaet Imperium in

saecula sfficulorum. Amen,

HOMILIA VP.

De cantico quod cantaît Moyses cum populo, et Maria cummulieribus.

I. Multa quidem cantica fieri legimus in Scrlpturis di-

vinis, horum tamen omnium primum istud esl canticum

quod, Êgyptiis et Pharaone suLmerso, populus Dei post

victoriam ceclnlt. Morls quippe sanctorum est, ubi adver-

sarius vincitur, tanquam qui sclant non sua virtute, sed

Dei gratla vlctorlam factam, hymnum Deo gratulatlonls

ofFerre. Acclpiunt tamen, hymnum canentes, etiam tyra-

panum in manlbus suis, sicut de Maria sorore Moysi et

Aaron refertur. Et tu ergo sl mare Rubrum transieris, si

iEgyptlos In marl submergl vlderis, et extlngui Pharaonem

atque in abyssi profundum praEcIpItari, poles hymnum ca-

nere Deo, potes vocem gratulationls emlttere, et dicere ;

« Cantemus Domino, gloriose enlm honorlficatus est, equum

» et ascensorem projecit in mare ^. » Melius autem et dig-

* Ephes. VI, 16. —2 Rom. xvr, 20.

? Tom. II, p. 146 et seqq.

* Exod. XV, 1.



I.\ EXODUM IIOAIILIA VI. 121

uius lia3C diccs, sl habueris lympanum in manu tua, id est,

si carncm tuam crucifixcris cum viliis ct concupiscenliis,

ct si morlificaveris membra lua, quoe sunt super terrani.

Et tamen vidcamus quid diclt : « Cantemus Domino, glo-

» riosc enim honorificatus est, » qjiasi non sufficeret « ho-

» norllicatus est ; » sed addidlt, « gloriose honorificalus est.

Equldem, quantum possum conjicere, videtur inihi ahud

esse glorlficarl, allud gloriosc glorlficari. Nam Dominus

meus Jcsus Christus, cum carnem ex vlrglne Marla prosahilc nostra suscepit, glorificatus est quidcm, qula venit

quncrcrequod perIcrat%non tamen glorlose glorificatus est.

Dicitur enim de Ipso, quia « vidlmus eum, ct non habcbat

» spcciem neque decorem, et vuUus ejus ignobihs super fi-

» hos hominum^. » Glorificatus est et cum ad cruccra venit

et perlidit morlem. Vis sclrc qula glorlficalus est? Ipsc di-

cebat : « Palcr, venit hora : clarlfica Fllium tuum, ut Filius

» tuus clarlficct te\ » Erat ergo el gloria eliam ipsa passlo

crucis ; verum glorla hocc non erat glorlosa, sed iiumilis.

Denlquc dicltur de eo : « Humillavit se usque ad mortem,

» mortem aulcm crucis\ » Dc quo cliam Propheta prae-

dixeral : « ]\hnlc lurpisslnia condcmncmus cuiii \ » Sed et

Esalas diclt de eo : « la humilitalc judicium ejus sublatum

» est^. » In his ergo omnibus glorificatus est Domlnus, sed,

ut ila dlcam, humllitcr, non glorlose glorlficalus est. Ve-

rum quia « h.TC oportebat pati Chrislum, et sic Introlre in

» glorlam suam', » cum venerit in gloria Patris et sanclo-

ruui Angclorum, cum vencrlt In majestate sua judicare ter-

ram, quando ct vcrum Pharaoncm, id cst, diabolum inter-

ficiet splritu oris sui, cum ergo rcfulgeblt in majestate Patrls

sui, et posl adventum humllltalis sccundum nobls In glorlii

ostcndet advcnlum; tunc non solum glorificalur Dominus,

* iMallli. xviii, 11 —2 js;ii. I III, 2,7). —* Jonn. xvii, 1 . —* Pliilip. ii,

8. — * Sap. II, 20. — ' J.vai. 1111, ^, —' Li'c. xxiii, ulj.



]'2 2 ORIGIilsrS

sed el <i;loriose glorificalur, cum oiiiiies ila honorificanl Fi-

Hum, sicul honorificanl PaLrem *.

II. « Equum et ascensorem projecit in mare : adjulor et

»

protecior factus est mihi in salulem^. » Homines qui nosinsequuntur equi sunt, et, ul ita dicam, omnes qui in carne

nati suni figuraliter equi sunt. Sed hi habeiit ascensores

suos. Sunt equi quos Dominus ascendit , et circumeunt

omnem terram : de quibus dicitur : « Et equilatus tuus sa-

» lus*. » Sunt auiem equi qui ascensores hahent diabolum

ct angelosejus. Judas equus erat, sed donec asensorem ha~

buit Dominum de equitatu fuit saluiis ; cum cacteris enim

Apostohs missus, oegroiis saluiem et sanitatem languentibus

praesiabat : sed ubi se diabolo substravit, post buccellam

enim introivit in illum Satanas^ et ascensor ipsius effectus

est Satanas, et ilHus habenis ductus adversus Dominum et

Salvatorem nostrum coepit equitare. Omnes ergo qui per~

sequuntur sanctos, equi sunt hinnientes, sed habent ascen-

sores quibus aguntur, angelos inalos, et Ideo feroces sunt.

Si ergo videris aUquando persecutorem tuum nimium sae-

vientem, scito quin ab ascensore suo daemone perurgetur,

et ideo saevus, ideo truculentus est. Dominus ergo « equum» et ascensorem projecit in mare, et factus est mihi in sa-

r> iutem. Hic Deus meus, et honorificabo eum ; Deus patris

» mei, et exahabo eum. » Hic ergo et meus est Deus, et

Deus patris mei. Paier nosier qui nos fecit et genuit, Chri-

stus est, et ipse dicit : « Vado ad Pairem meum et Patrsin

» veslrum, Deum meum et Deum vestrum \ » Si ergo ag-

noscam quod Deus meus sit Deus, glorificabo eum. Si vero

etiam isiud agnoscam, quomodo patris mei Ghristi sit Deus,

exahabo eum. AUior namque intellectus est, quomodo

Chrisius, ut unius Dei constringat et muniat veritalem,

Joan. V, 20. —2 Exod. xv, 1,2. — ^ Habacuc, iir ,8. —^ Joan. xni.

—^ Id. XX, 17.



L\ EXOUUAl IIOMILIV VI. 1*^0

Dcum suuiii dicit quciii nalura Palrcm vocal. « Dcus con-

)) lerens bclla, Dominus nomen est illi \ » Nolo putcs quia

lantum visibilcs pugnas conlcrit Dominus, seJ ct illas con-

tcrit quaj nobis sunt non adversus carncm ct sanguincm^,

sed advcrsus principatus ct potcstates, et adversus mundi

hujus rectores tencbrarum harum. Dominus cnim nomeu

est iUl, et non est ulla creatura cujus Dominus non sit.

111. « Quadrlgas Pliaraonis et exercilum cjus projecit in

» mare, Elcclos ascensores, lernos statores dcmersit in Ru-» brum marc\ » Pharao, velut potcntior in malitia et reg-

num nequitiai tencns,quadrigas agit. Non ilh satis est unumequuin asccndcre, sed phircs simul agitat, plurcs simul pla-

gis tortos verberis cogit. Quoscumque videris in luxuria

turpiores, in crudelilate sffiviorcs, in avaritia tetriores, in

impictatc flagiliosiores, scito hos de quadrigis esse Pharao-

nis : ipsis scdct, ipsos currui suo subjungit, in ipsis fertur et

volitat, et per apertos scelerum campos effusis eos agit ha-

benis. Sunt et alii electi asccnsores, electi sine dubio ad

malitiam. Sexl jam de ascensoribus supra diximus : nunc

ctiam qui sunt terni statores vidcamus. Mihi vidcntur terni

statores pro co dici. quod triplcx est hominibus peccandi

via. Aut cnim in facto, aut in dicto, aut in cogitatlone pcc-

catur. Et ideo terni statores per singulos quosque dicun-

tur, qui trcs istas in nobis peccandi obsidcant vias, ct

speculcntur semper, atque in insidlis agant, ut aut ille ex

miscro hominc scrmonem malum cliclat, aut illc iniquumopus cxtorqueat, aut ille cogilatloneni pessimam rapiat. Dc-

nique et semen vcrbi Dci ubi cadit ct depcrit, triplcx de-

scribllur Iocus\ Unus secus viam rcfertur, qui conculcatur

abhominibus; alius in spinis; alius in petrosis. Et e contra-

rio lcrra bona afTcrrc dicilur tripllccm fructum, vcl ccnte-

slmura, vcl scxagcsimum, vel triccsimum. Triplcx uamquc• t"\od. XV, o. _2Ep|,^.jj VI, (2.-5 Exod. XV, \. — ^ MaUh. xiu.



134 ORlflliMS

est cLlaiii Leiie agendi via; liihilomiiius ciiim vel oijcre, vel

cogilalione, vel verbo Loni aliquid agitur. lloc enim signi-

licat et Aposlolus cum dicit : « Qui aulem a^dificat super

» fundamenium hoc,aurum, argenlum, lapidespreliosos*,

triplicem bonorum indicans viam. Subjungit nihilominus

triplicem etiam malorum, cum dicil : « ligna, fcenum, sti-

» pulam. » Isti ergo terni statores sunt angeli nequam de

exercitu Pharaonis, qui stant in hujuscemodi viis, obser-

vantes unumquemque noslrum per haec iter agere in pecca-

tum, quos demergit Domiuus in Rubrum mare, etignitis eos

in judicii die fluctibus tradet, ac poenarum pelago teget, si

lu Deum sequens de eorum te potestate subtraxeris.

JV. « Decideruntin profundum quasi lapis. ^» Quare deci-

derunt in profundum tanquam lapis? Quia non erant tales

lapides de quibus suscilari possent filii Abrahae, sed lales

qui amarent profundum,et liquidum dillgerent elementum,

id est, qui amaram et fluxam praesentium rerum caperent

voluptatem. Unde et de ipsis dlcitur : « Demersi sunt tan-

» quam plumbum in aquam validisslmam ^ » Peccatorcs

graves sunt. Denique et inlquitas super talentum plumbi

sedere monstratur, sicut Zacharias propheta diclt : «Vidi,

» inquil, mulierem sedentem super talentum phimbi, et

» dixi: Quae est ha?c? Et respondit : Iniquitas *. » Inde est

ergo quod inlqui demersi sunt in profundum, sicut plum-

bum in aquam validissimam. Sancti aulem non demergun-

tur, sed fimbulant super aquas, quia leves sunt, et peccati

pondere non gravanlur. Denlque Dominus et Salvator nos-

ter super aquas ambulavit^ Ipse est enlm qui vere peccalum

nescit. Ambulavit et discipulus ejusPetrus, licet paululum

trepidaverit. Non enim tantus erat ac talis, qui nihil om-

nino de specie plumbi in se habcrel admixtum. Ilabuil, li

* i Corinlh. iii ,12. —^ Illxod. xv, 5. —* Il)i(l, 10. — * Zacli. v, 7. —f' Matth. XIV.



IS EXODUM IIOMILIV V f 120

cet parum. Proplcr quod, dicit ad euin Dorninus : « Modicai

» fidei, quare dubitasli* P o IJcirco igitur qui salvus fit, per

ignemsnlvus fit, ut si quid forle

dcspccie

plumbi habucritadmixtum, id ignis decoquat et resolvat, ut efficiautur om-

ncs aurum bonuui : quia aurum terrae illius bonum esse

dicitur, quam habituri sunt sancti; et sicut fornax probat

aurum, sic homines juslos tentatio^. Veniendum est ergo

omnibus ad ignem, veniendum est ad conflalorium. Sedet

enim Dominus, ct conflat, et purgat flhos Judi^ Sed et

illuc cum venilur, si quis multa opera bona et parum ali-

quid inlquilatis attulerit, ilkid parum tanquam plumbum

igni resolvitur ac purgatur, et totum remanet aurum pu-

rum. Et si quis plus ilkic plumbi detulerit, plus exuritur,

ut amplius decoquatur, ut etsi parum aliquid sit auri, pur-

gatum lanien resideat. Quod si aliquis illuc totus plumbeus

venerit, fiet de illo hoc quod scriplum est; demergetur in

profundum, tanquam plumbum in aquam validissimam.

Sed longiun cst si per ordinem velimus exponerc, sufliciat

pauca pcrstrlngcre.

V. « Quis, inquity similis libi in dils, Domlne? Quis simi-» lis tibi ? Gloriosus in sanctis, mirabilis in majeslatibus, l'a-

» ciens prodigia *. » Quod dicit : « Quis similis tibi in diis?»

non simulacris gentium comparat Deum, nec daemonibus

qui sibi falso deorum nomen adsciscunt ; sed deos illos dicit

qui pcr gratiam et particlpationem Dei, dii appellantur. Dequibus ct alibi Scriptura dicit : « Ego dixi, Dii eslis^ » Et

iterum : « Deus stetit in congregatione deorum. » Sed hi

, quanivis capaces sint Dei, et hoc nomlne donari per gra-

tiam videantur, nuUus tamen Deo siinilis invenitur, vel in

potenlia, vel in natura. Et licet Joannes Aposlolus dlcat :

« Filioli, nondum scimus quid futuri sumus; si autem rc-

» MaUli. XIV, 5!. —2 I Cor. iii. —* Malacli. iii, 3. * Exod. xv, ii,

—5 Psal. i.xxxn,G et i.



126 oRiGimrs

» velatum iiobis fuerit (de Domino sciUcet dicens) , slmiles

» illi erimus *, «simililudo tamen haec non ad naluram, sed

ad gratiam revocatur. Verbi causa, ut si dicamus picturam

similem essti ei cujus imago in pictura videlur expressa, \

quantum ad gratiam pertinet visus similis dlcitur, quan-

lum ad substantiam longe dissimilis : illa enim species car-

nis est, et decor corporis vivi; ista colorum fucus est, et

cera tabulis sensu carentibus superposita. Nullus ergo in

diis similis Domino, nullus enim invisibilis, nullus incor-

poreus, nullus immutabilis, nullus sine initio et sine fme,

nullus creator omnium, nisi Pater cum Filio et Spiritu

sancto.

VI. « Extendisti dexteram tuam, devoravit eos terra ^. »

Impios quidem et hodie devorat terra. An non tibi videtur

terra devorare illum qui semper de terra cogitat, qui sem-per terrenos habet actus, qui de terra loquitur, de terra

litigat, terram desiderat, et omnem spem suam ponit in

terra; qui ad coeham non respicit, qui futura non cogitat,

qui judicium Dei non metuit, nec beata ejus promissa desi-

derat, sed semper de praesentibus cogitat, et ad terrena su-

spirat? Talem cum videris, dicito quia devoravit eum terra.

Sed et si quem videris luxuriae carnis el vohiptatibus cor-

poris deditum, in quo animus nihil valet, sed totum hbido

carnis obtinuit, dicito et de hoc, quia devoravit eum terra.

Adhuc me movet quod ait : « Extendisti dexteram tuam, et

» devoravit eos terra ^; » quasi ut devorarentur a terra, hccc

causa fuerit quodextendit Dominus dexteram suam. Si con-

sideres quomodo Dominus exaltatus in cruce tota die exten-

dit manus suas adpopulum non credentem\ sed contradi-

centem, et quahter infidelem populum qui clamavit : « Cru

» cifige, crucifige eum% » mors admissi sceleris oppressit

i1 Joan. III, 2. —Êxod. xv, 12. —^ Jbid. — '' loai. i.xv, 2. —^* Luc.

XXIII, 21.



IN KXODUM IIOMILIA VI. I27

cviilcnler invcnles quoniodo extcndit dcxtcram suam, et de-

voravit illos tcrra. Ncc tamen pcnitus dcsperandum est.

Possibilc namque est ut, si forte resipiscat qiii devoratus

cst, rursum possit evomi, sicut Jonas. Sed et omncs nos

puto quod aliquando lcrra devoratos in inferni pcnetralibus

rctinebat, et propterea Dominus noster dcscendit non so-

lum usque ad terras, sed usque ad inferiora tcrrae : ct ibi

nos invenit devoralos, et sedentcs sub umbra mortis; et

inde educcns non jam locum terrê, utlterumdevoraremur,

sed locum praeparat nobis rcgni coelorum.

VII. « Deduxisti In justitla tua populum luum hunc, quem

» llberasti. Consolatus cs in virtule tua, in requie sancta

f> tua*. ))Dominus populum suum, quem liberavit per lava-

crum rcgenerationls, deducit in justitla; consolatur etiameum per consolationem Spiritus sanctl in vlrlute sua, et In

requle sua. Futurorum namque spes laborantibus rcqulcm

parit : sicut et in agone posltis dolorem vulnerum mitigat

spes coronae.

VIII. « Audierunt gentes ct iratae sunl, dolores compre-

» hendcrunt habitatores Phillstiim, Tunc festlnaverunt du-

» ccs Edom et principcs Moabitarum, apprchcndit illos ti-

» moret trcmor. Tabucrunt omncs inhabitantcs Chanaan^.

Quantum ad hisloriam pertinct, nullum cx liis gentibus in-

tcrfuissemlrablllbusquaj facta sunt, conslat. Quomodo crgo

videbuntur tremore detcrritl, vel festinasse ( ut dlcit), vcl

Irari esse Phllistiim, et Moabltae, ct Edom, ct rellquae quas

\ cnumcrat natlones? Sed sl rcdeamus ad Intclligentiam spl-

I

ritualem, Inveniemus qula Philislinl, id est, cadentes populi,

Iet Edom, qui interpretatur tcrrcnus, Ircpidant, ct horuai

omnium principes cursitant, et pavent constrictl dolorlbus,

cum vidcnt rcn;na sua, quae in infcrno sunt, penctrata ab coqni dcscendlt In inferlora terra?, ut eripcrct eos qui possi-

* Kxod. XV, lo. —2 Ibiil. i|.



128 oniGEivis

debaiilur a moi le. Ilinc cos comprehendit timor et tremor,

quia senserunt magniludinem brachii ejus. Hinc etiam ta-

buerunt omnes hihabitanles Ghanaan, qui mutabiles inler-

pretanlur, et mobiles, cum vident moveri regna sua, alii-

gari fortem, et vasa ejus diripi : « Veniat ergo super eos

» limor et tremor magnitudinis brachii lui \ » Quid timent

daemones? quid tremuntPSine duLio crucem Christi, in

qua triumphati sunt, in qua exuli sunt principalus eorum

et potestates. Timor ergo et tremor cadet super eos, cumsignura in nobis viderint crucis fideliter fixum, et magnitu-

dinem brachii iUius quod Doniinus expandit in cruce, sicut

dicit : «Tota die expandi manus meas ad populum non cre- !

» dentem, et contradicentem mihi^. » Non te ergo ahter li-

mebunt, nec aliter tremor tuus veniet super eos, nisi vi-

deant in te crucem Ghrisli, nisi et tu poteris dicere: «

Mihi» autem absitgloriari, nisi in cruce Domini mei Jesu Christi,

» per quem mihi mundus crucifixus est, et ego mundo*. »

IX. « Fiant tanquam lapis donec transeat populus tuus,

» Domine, donec transeat populus tuus hic, quem acqui-

» sisti^. » Fieri tanquam lapidem, non est natura esse lapi-

dem. Non enim fieret, nisi quod noii erat. Hoc propter

illos dicimus qui malae naturaePharaonem velyEgyptios di-

cunt fuisse, et iion ex arbitrii libertate in hoc esse deduc-

los; sed et propter eos qui creatorem Deum accusant tan-

quam ssevum quod homines vertat in lapides. Hi ergo prius-

quam blasphement, considerent summa libratione, qua)

scripta sunt. Non enim dixit : Flant taiiqaam lapis, et ta-

cuit; sed tempus statuit, et mensuram condemnationis de-

cernit. Ait enim : « Donec transeat populus t&us, Domine. »

Quo scdicet post transitum populi non sint tanquam lapi-

des. In quo mihi videtur prophetiae aliquid latere. Video

enim quia prior populus, qui fuit ante nos,factus est tan-

* Exod. XV, 16. —2j{,ai_ Lxv, 2. —3 (^^] y,^ j^, —4 Exod. xv, 16.



IN KXODIJM HOMILIA VI. iy()

^jiiain lapis diirus ct Incredulus. Veruui non eatenus ut in

lapidis natura permancal, sed donec transeat populus hic,

populus hic quein Dominus acquisivit; « caccitas cnim ex

» parte contigit in Isracl seciindum carnem, donec pleni-

» tudogenliumsubintroiret*. » Cumeniinplenitudogentiuni

suLintraverit, tunc etiam omnis Isracl, qui per incredulita-

tis duritiam factus fuerat sicut lapis, salvaLitur. Et vis vi-

dere quomodo salvabitur?« Potens est, inquit, Deus de la-

» pldiLus istis suscitarefillos Abrahai^. »Manentergo lapides

nunc, donec transeat populus luus, Domine, populus tuus

hic quem acqulsisti. Sed sl ipse Dominus creator est om-nium, videndum est quomodo hic acquisisse dicatur quae

sua esse non duLium est. Dicitur et in alio cantico Deute-

ronomii : « Nonne hlc Ipsc Deus tuus, qui fecit te, el creavit

» le, et acquisivit te^ ? » vldetur enim unusquisque Illud ac-

quirere quod non fult suum. Inde denique et haeretici di-

cunt de Salvatore, qula non erant sui quos acqulslvit. Dalo

etenlm pretlo mercatus est homines quos Creator fccerat.

Et certum est, alunt, unumqucmque non illud cmere quod

suumest. Apostolusenimait

: «Pretioempticstis\ »

Scdaudiquid dicit Prophcta : « Peccatis vestrls venundatl estis, et

» pro IniquitatiLus vestris dlmlsl matrcm vcstram^ » Vldes

ergo, quia Dci quidem creatura omnes sumus, unusquis<jue

vero peccatis suls venundatur, et pro IniquItatlLus suis a

proprlo Crealore dlscedit. Dcl igitur sumus sccundum quod

ab eo creatl sumus. EfTecti vero sumus scrvl diaLoli, sccun-

dumquod peccalis nostrls venundatl sumus. Veniens autem

Cihristus rcdcmit nos, cum serviremus illl domino cui nos-

Hoetipsos peccando vendldimus. Et Ita vldetur tanquam

suos quidem rcccpisse quos creaverat, lanquam alienos au-

lem acqulsisse, quia alienum sILI dominum slve errando.

^ Kom. XI, O.5. —2 Mallli. 111,9. — "' D(Mit. xxxn, (1. — '' \ Cor. vii, 25,

^ Isai. r,, 1

IX. 9



l5o ORIGliMS

slve peccando quaesiveraiit. Et fortasse recle qiiidem dici-

tur redemisse nos Christus, qui prelium nostri sanguinem

suum dedil. Quid tale aulem ut nos mercaretur etiam dia-

Lolus dedit? Ergo (si videtur) ausculla. Homicidium, pe-

cunia diaboli est. Ille enim ab initio homiclda est*. Fecisti

homicidium, diaboh pecuniam suscepisti. Aduherium, dia- [

boh pecunia est. Diaboh enim in eo imago est, et super-

scrlptio. Commisisti aduherium, accepisti diaboh numisma.

Furlum, falsum testimonium, rapacitas, violentla, haec om-

nia dlaboh census est, et diaboh ihesaurus. Talis enim pe-

cunia de ejus moneta procedit. Hac Igltur pecunia emit ihe

quos emit, et efficit slbi servos omnes qui de hujuscemodi

censu ejus quantulumcumque susceperint. Verum ego ve-

reor ne etiam ahquos de astantlbus, quos nosclmus, dlabo-

lus mercetur occuhe, ne etiam ahqulbus nostrorum hanc

pecuniam, quam supra enumeravimus, ingerat, et faciat il-

los rursum suos, et rursum pro els tabulas servltutis, et

peccati chirographum scrlbat, atque immisceat servis Dei|

eos quos peccatl pretlo slbi fecerit servos. Soletenim, qula

inimlcus homo est, tritico miscere zlzanla. Et tamen si quis

forle hujuscemodi pecuniam a diabolo deceptus accepit,non usquequaque desperet : mlserlcors enim est et misera-

lor Dominus, et creaturae suae non vuh mortem, sed ut con-

vertatur et vivat^. Poenilendo, flendo, satlsfaciendo deleat

quod admlssum est. Dlclt enlm Propheta, qula « si conver-

» sus ingemuerls, tunc salvus erls^ «Paulo latlus progressi

sumus, dum volumus exponere quomodo Deus quae sua

sunt dicatur acqulrere, et redimere Christus sangulne pre-

tioso, quos emerat diabolus vIII mercede peccati.

X. « Inducens planla eos in monte haereditatis tuae \ »

Non vult nos Deus in ^gypto plantare, nec in dejectls el

in humilibus locis; sed In monle haereditatis suae vult plan

* Joan. VIII. 44- —^ Ezech. xxxm, 1 1. —^ Is. xr.v, 22. —* Exod. xv, 17



IN EXODtJM HOMILrA VI. l5l

lare qiios planlat. Tum praelcrea quod addit : Indunens

fjlanta eos, num tibi videtur tanquam dc pueris diccre, qui

inducunlur ad scholas, inducuntur ad liltcras, inducuntur

ad omnem eruditionem ? Intollige ergo per hacc, si tamen

habes aures audiendi, quomodo Deus plantat : ne forlc cumaudis eum inducere et plantarc, putes eum ficus in terra,

aut alia hujuscemodi virgulta defigere. Audi et alibi quo-

modo plantat Deus. Propheta dicit : « Vincam ex Êgyplo

» Iranstulisti, ct expulisti gentes, et plantasti eam. Pervium

» iler fccisti ante eam, plantasti radices cjus, et replesti tcr-

» ram. Operuit montes umbra ejus, ct arbusta ejus cedros

» Dei *. » Advertisli jam quomodo planlat Deus, ct ubi plan-

tat? Non plantat in vallibus, sed in montibus excelsis ct

sublimibus locis. Quos enim educit de Êgypto, quos desacculo adducit ad fidem, non vult eos iterum in humilibus

coliocare, sed conversalionem eorum vult esse sublimem.

Vult nos in montibus habitare, sed in ipsis nihilominus

montibus non vult nos super terram repere; nec ultra vult

vineam suam humi dejectos habere fructus, sed vult pal-

mites ejus sursum duci, in alto collocari, traduces fieri, ct

traduccs non in quibuscumque humilibus arboribus, sed

in excelsis et in altissimis cedris Dei. Cedros Dei ego Pro-

phetas et Apostolos puto, quibus nos si adjungamur vitis

ihuam de ^gypto transtulit Deus, et per ramos eorum nos-

ri palmitcs diffundantur, atque ipsis innixi traduces qua3-

lamefliciamur charitatis ad invicem vinculis connexi, fruc-

um sine dubio plurimum afFerjmus. Nam « omnis arbor

quae non facit fructum bonum cxcidetur, et in ignem mit-

tetur^ »

XI. « In praeparata habitatione tua quam praeparasti, Do-

mine^ » Vide clementis Domini bonitaêm : non vult te

iducere ad laborem, non vult ut ipse tibi facias habitacu-

* Psalin. i.xxix, 9. —'^ Matlli. vn, u). —* Kxod. xv, i j.

9-



l.-^ti ORIGEMS

Iiim; jam te ad praeparalani dediicit habitationem. Audi

Deum dicentem in Evangelio : « Alii laboraverunt, et vos in

» labores eorum introistis*. »

XII. « Sanctimonium, Domine, quod praepaverunt manus» luae^. » Sanctimonium dicitur tabernaculum Dei, vel tem-

plum, ab eoquodsanctificat accedentes. Hocnondicitmanu

hominis factum, sed manu Dei. Quid ergo? Propter te Deus

et plantat, et aedlficat; agricola efiicitur, structor efHcitur,

ne tibi aliquid desit. Audi et Paulum dicentem : «Dei agri-

» cultura, Dei aedlficatio estis^ » Quod ergo istud est sanctt-

monium quod non manu hominis factum est, sed manibus

Dei paralum? Audi Sapientiam dicentem, quia « «difica-

» vit sibi domum ^. » Ego autem hoc de incarnatione Domini

rectius intelligendum puto. Non enim manu hominum fac-

tum est, id est, non opere humano templum carnis aedifi-

catur in virgine; sed, sicut pra^dixerat Daniel, lapis sine

manibus excisus crevit, et factus est mons magnus^ Istud

est sanctimonium carnis assumplae, et sine manibus, id est,

absqne opere hominum, de monte humanae naturae et sub-

stantiae carnis excisum.

XIII. « Domins qui regnas in saeculum, et in saeculum,

» et adhuc^ » Quoties in saeculum dicitur, longitudo qui-

dem temporis, sed esse finis aliquis indicatur; et si in aliud

saeculum dicatur, aliquis sine dubio longior quidem, tamen

ponitur finis; et quoties saecula saeculorum nominantur,

fortasse, licet ignotus nobis, tamen a Deo statutus aliqui!«

terminus indicatur. Quod vero addit in hoc loco, et adliuc,

nuUum sensum termini alicujus aut finis reliquit. Quod-

cumque enim illud cogitaveris in quo fincm pules pcssc

consistere, semper tibi dicit sermo propheticus, Et adkuc,

velut si loquatur ad te, et dicat : Putas in saeculum saeciil

* Joan. IV, 38. —^ Exod. xv, 17. —-^ 1 Cor. iii ,9. —'' Prov. ix , 1. -^ Dan. 11 , 34. —^ Exod. xv, iS.



IPf JiXODUM IIO.MILIA VI. 1 35

Doiuinuin rcgnatnrum ? El atlliuc ; pnias in s.TCuIa saeculo-

runi? ht adliuc. Et quomodocumque dixeris illud de regni

ejus spaliis, semper libi dicil Propheta, Et adhuc.Xiy. « Quoniam inlravit oquitatus Pharaonis cum qua-

» drigis et ascensoribus in medium mare, et induxit super

» cos Dominus aquas maris. Filii autem Israel ambulave-

» runt per siccum in medio mari*. » Et tu si filius Israel

cs, potes ambulare per siccum in medio mari. Si fueris in

niedio nationis pravae et perversae sicut lumen solis verbum

vitae conlinens ad gloriam, potest fieri ut in medio pecca-

lorum incedentem te non infundat humor peccati, potest

fieri ut Iranseunlem te per hunc mundum nulla libidinis

unda respergat, nullus cupiditatis aestus verberet. Qui au-

lem ^gyptiusest, et sequitur Pharaonem, ille vitiorum

fluctibus mergitur. Qui vero sequitur Ghristum, et sicut

ipse ambulavit ila et ipse ambulat, aquae ei murus fiunt

dextra laevaque, ipse aulem media via incedit per siccum.

Non declinat ad dexteram, neque ad sinistram, usquequo

exeat ad libertatem, et hymnum victoriae Domino concinai

ilicens : « Cantemus Domino, gloriose enim honorificalus

est^, » per Jesum Ghristum Dominum nostrum, cui est

loria et imperium in saecula saeculorum. Amen.

HOMILIA VIP.

De amaritudine aquoi MerrJia;.

Post ^* Irunsilum maris Rubri, et magnifici secrela myste

;ii, posl choros et tympana, post triumphales hymnos, ve-

lilur ad Merrham. Merrhae auiem aqua erat amara, quaiii

1

1 ' Exod. \vi, 19. —2 ii)i(i. 1.

\\ * Tom. n,p. l5i cl soqq. —* N, 1.



l54 ORlGri.MS

non poterat populus Dei Libere. Quid crgo post tanta et

tam mirlfica mirabilia ad amaras aquas et periculum sitis

adducitur populus Dei ? Ait enim : « Et venerunt fdii Israel

» in Merrham, et non poterant aquam bibere de Merrha,» quia amara erat; et propter hoc appellatum est nomen

» loci iUius Amaritudo \ » Sed quid addit post haec? « Gla-

» mavit, inquit, Moyses ad Domlnum, et ostendit illi Do- ,

» minus hgnum, et misit illud in aquam, et facta est dulcis

» aqua. Et ibi, inqiiit, posuit iih Deus justitias et judicia ^.

Ibi, ubi amaritudo, ubi sitis, et quod est gravius, sitis in

abundantia aquarum, ibi posuit ei Deus justitias et judlcia.

Alius non erat locus dignior, aptior, uberlor, quam iste, in

quo amaritudo est? Tum propterea quod dixit : «Ostendlt

» illi Domlnus lignum, et mlsit illud in aquam, et facta est

» dulcls aqua, » mirum admodum est, ut Deus lignum os- [

tenderet Moysi, quod mltleret in aquam, et faceret eam

dulcem. Efficere Deus aquam dulcem sine hgno non pole- 1

rat? Aut Moyses nesciebat hgnum, ut ei Deus ostenderet?

Sed videndum est quid decorls in his interior habeat sen-

sus. Ego puto quod Lex si secundum htteram suscipialur,

satis amara sit, et ipsa sit Mcrrha. Quid enim tam ama-rum, quam ut puer octava dle circumcisionis vulnus acci-

piat, et rigoreRi ferri tenera patiatur infantia ? Amarumsatis, et peramarum est hujusmodi poculum Lcgis, intan-

tum ut populus Dei, non ille qui in Moyse baptizatus est

in mari, et in nube, sed isle qui in spiritu et aqua bapti-

zatus est, non posslt bibere de ista aqua; sed ne gustare

quidem de circumcisionis amariludlne potest, neque hos-

tlarum ferre amarltudlnem valet, nec sabbati observaa-

tiam. Si vero ostendat Deus lignum quod mittitur in hanc

amaritudinem, ut dulcis aqua (iat Legls, potest de illa bi-

bere. Quod est istud hgnumquod Dominus ostendit Moysi?1 Exod, XV, 20. —2 Ibid. 25.



IN EXODUAI IIO,\rnJ\ VII. l^D

Salomon edocct nos, cum dicit dc sapientia, quia o lignum

» vilae est omnibus amplectentibus eam*. » Si ergo lignum

sapientiae Christus missum fuerit in Lege, et ostenderit no-

l)is quomodo intelligi dcbeat circumcisio, quomodo sab-

bata, quomodo lex lepra3 servanda sit, qualiter mundi et

immundi discrimcn habeatur; tunc eflicitur aqua Merrha?

dulcis, ct amaritudo lilleroe Legis convertitur in dulcedi-

nem intellig(5nti?e spirilualis, et tunc potest bibcre populus

Dei

Scd quid addidit^ ? Poslquam posuit illi Deus justitias ct

judicia.... quid eis prcmiltitur si serventur? « Si, inquit,

» servaveritis praecepta mea, non inducam supcr vos om-

» nes aegritudines quas induxi ./Egyptiis*. » Quidergo vide-

lur dicere : Si quis servet mandata, nullam aegritudinem pa-liatur? hoc est, neque febriat, neque alios dolores corporis

ferat? Non puto quod hacc sint qua? promittantur divina

mandata servantibus. Alioquin indicio nobis est Job justis-

simus, et totius pietatis observanlissimus, quia a capite

usque ad pedes repletur ulccre pessimo. Non his carere

dicuntur infirmitatibus qui mandata cuslodiunt, sed non

habebunt illas infirmitates quas /Egyptii habent. /Egyptus

namque mundus figuraliter appellatur. Diligere ergo mun-

dum, et ea quaj in mundo sunt, /Egyptius languorest. Dics

observare, et menses, et tempora, signa requirere, stella-

rum cursihus adhoererc, /Egyptius languor est. Deservire

carnis luxurlae, et voluptatibus operam dare, vacare deli-

ciis, /Egyptius languor est. Caret ergo his infirmitatibus

et languoribus, qui mandata custodit.

Post hnec dicit, quia « venerunt in Helim, et erant ibi

» duodccim fontes aquarum, et lxx arbores palmarum*. »

* l'iov. m, 18.

* N. 31, "S, \u i5'i.

' Fxiid. XV, a6. —'' Ibid. 27.



r5G ORKJHMS

Putasne habet aliquid ratiouis, quod iioii aiile fn Uelini

ducitur populus, ubi erant duodccin) fontes aquarum, qui-

bus nihil amaritudinis inerat, imo potius ubi erat amoe-

nitas plurima ex densitate palmarum; sed primo ductus

est ad aquas falsas et amaras, quibus pcr hgnum monstra-

tum a Domino dulcibus efFectis, postea venitur ad fontes?

Si historiam solam sequamur, non multum nos ccdificat

scire ad quem locum primo venerit, et ad quem secundo.

Si vero rimemur in his mysterium latens, invenimus or-

dinem fidei. Primo enim ducitur populus ad litleram Le-

gis. Ab hac liltera Legis, donec permanet in amaritudine

sua, recedere non potest; cum vero perlignum vilse dulcis

fueril effecta, et intelligi Lex spiritualiter coeperit, tunc de

veteri testamenlo transitur ad novum, et venitur ad duo-

decim Aposlolicos fontes. Ibi etiam arbores reperienturLxx palmarum. Non enim soli duodecim Apostoli fidem

Ghristi praedicaverunt, sed et alii septuaginta missi ad prae-

dicandum verbum Dei referunlur, per quos palmas victo-

riae Ghristi mundus agnosceret. Non ergo sufTicit populo

Dei aquam Merrhse bibere, quamvis in dulcedinem versa

sit, quamvis per lignum vitoe et mysterium crucis omnis

iitterae amaritudo depulsa sit. Solum vetus instrumentum

non sufTicit ad bibendum; sed veniendum est ad novumiestamentum, de quo absque scrupulo bibitur, absque ulla

difTicultate potatur. Judaei etiam nunc apud Merrham sunt,

etiam nunc assident ad aquas amaras. Nondum enim eis

Deus ostendit lignum per quod dulces fierent aquae ipso-

rum. Etenim praedixit eis Propheta, quia « Nisi credideri •

» tis, neque intelligetis *. »

« Quintadecima ^, Inquil, die mensis secundi mur-)) muravit populus, et dixil, Quia melius fuerat nos mori in

* Isai. VII, 9.

2 N. 4, 5. p. i55, 154.



IN iiXODUM IIOWILIA VII. l')^

9 yiigyplo, (|uaiido sedebamus super oUas carnium \ » Opopulus iiigralus! desiderat /Egyplum, qui iEgyplios vidit

cxtinclos : carnes /Egypti requirit, qui /Egyptiorum carnes

vidit maris piscibus et coeli alitibus datas. Murmur ergo

adversum Moysen, imo adversum Deum levant. Sed hoc

j)riino quidem ignoscitur, ignoscitur et secundo, fortassis

(;t tertio : verumtamen si noii desinant, sed persistant,

audi quid posthac murmurantem popuhim consequatur.

In Numerorum Hbro referlur^, quod et in suis scripturis

relexuit Apostolus dicens : « Neque murmuraveritis, sicut

» quidam eorum murmuraverunt, et a serpentibus perie-

» runt^» Murmurantem populum venenatus in eremo de-

pascitur serpentium morsus. Videamus nos, qui haec audi-

mus, nos, inquam, pro quibus scripta sunt : illis enim ad

correctionem facta sunt, scripta sunt autem propter nos,

« in quos fines saeculorum devenerunt '. » Si non desinimus

murmurare, si non cessamus a querehs nostris, quas fre-

(jucnter habemus adversus Deum, observemus ne simile

offensionis incurramus exemplum. Etenim cum de cceU in-

lemperie, de infcBConditate fructuum, de raritate imbrium,de prosperilatibus ahorum, et de ahorum improsperitate

causamur, hoc cst advcrsus Deum murmur attollere. Scd

hicc initia habentibus ignoscitur; in eos vero qui non desi-

nunt, graviter vindicatur. Mittuntur namque in eos serpen-

les, id est, immundis spiritibus traduntur venenatisque das-

monibus, qui eos morsibus occultis ac latentibus perimant,

jatque internis et intra cordis penetralia conclusis cogitatio-

Inibus absumant. Sed, obsccro vos, prosint nobis procmissa;

correptionis exempla : illorum poBua emendatio nostra sil.

Dicit enim Deus, quia «Audivi murmurationem filiorunt

' Israel \ » \ idclis quia non latet Deum murmuralio nos-

' lixoil. XVI, i, v, 5. — 2 INuiu. XXI. —•' 1 Cur. x, lu. —^ Iljid. 1 1. —l'.\Od. XVI, 12.



l58 ORIG£IN(S

Ira : audlt oiiiiila, et quod non slallm punit, poenltenllam

nostroe conversionls expectat.

Sed quid post haec recltatum est? « Dlxit, inqalt, Doml-

» nus ad Moysen:

Ecce ego pluam vobls panes de ccelb, et» exiblt populus, et colliget unius dlel In dlem; ut tentem

» Illos si ambulant in lege mea, an non. Et erit in die sexlo,

» parabunt quodcumque intulerlnt, et erlt dupbim quod-

» cumque Intulerlnfe quotldlanum in die*. » . . . . Ex divlnls

namque Scrlpturis apparet, quod in dle domlnlca prlmo

in terris datum est manna Quod si ex divlnis Scrip-

turis hoc conslat, quod dle dominica Deus pluit manna

de ccelo,et in sabbato non pluit; Intelbgant Judaei jam tunc

praelatam esse dominlcam nostram Judaico sabbato, jam

tunc indlcatum quod in sabbato ipsorum gratia Dei ad eos

de coelo nulla descenderlt, panls coelestIs,quiest sermoDel,

ad eos nullus venerit. Dlcit enlm et allbi Propheta : « Dle-

» bus multis sedebunt fdli Israel sine rege, sine principe,

» sinePropheta, sinehostia,sine sacrIficio,sIne sacerdote^.»

In noslra enim domiclca die semper Domlnus pluit manna

de coelo. Sed et hodie ego dico, qula pluit Domlnus manna

de coelo. Coelestla namque sunt eloqula ista, quaj nobis lecta

sunt, et a Deo descenderunt verba quae nobis recltata sunt

et ideo nos felices qui tale manna suscepimus. Semper

manna nobls datur de coelo -• illi infelices dolent, et suspi-

rant, et se miseros dicunt, quia manna slcut acceperunt

patres ipsorum, ipsi non merentur accipere. llli nunquam

manna manducant : non enim possunt illud manducare

quod est minutum sicut semen corlandri, et candidum sl-

cut pruina. Nlhll enim in verbo Dei minutum, nlhil sub-

tile, nihil sentlunt splrituale, sed lotum pingue, totum cras-

sum : « Incrassatum est enlm cor popull Illius \ » Sed et

interpretatio nominls hoc Idem sonat. Manna enim inler-

- Exod. XVI, 4,5, —2 Qg,,^ ,,,^ /j, — 3 Jjjjji_ y,^ iQ_



IN EXOUUM IIOMILIA VII. 1 OQ

pretatur, Quid est hoc? Vidc si iion ipsa nominis virtus ad

disccndum te provocat, ut, cum audis Icgein Dei recilari,

inquiras scinpcr, el interroges, et dicas doctoribus:

Quidcst hoc? lloc enim est quod indicat manna. Tu ergo si vis

manducare manna, id est si cupis suscipere verbum Dei,

scito illud minutum esse, et valde subtile sicut scmen co-

riandri. Habet enim aliquid in se oleris, quo nutrire et re-

creare possit infirmos, quia « qui inlirmus est olera man-

» ducat *. » Habet aliquid rigoris, et ideo ut pruina est.

Candoris auteni et dulcedinis habet plurimum. Quid enim

candidius, quid splendidius eruditione divina ? quid dul-

cius, quidve suavius eloquils Domini, quae sunt super mel

et favum ^ ?

Denique sic scriptum est', quod qui infideles fuerunt

« servaverunt, in(iult, dc manna^ et ebullierunt ex eo

» vermcs, et computruit\» Illud autem quod pro die sab-

bati reponebatur non est corruptum, neque vermes ebul-

licrunt in eo, sed permansit inlegrum. Et tu ergo si pro-

pler pncsentem vitam tantummodo et propter amorem

sicculi thesaurizes, continuo vermcs ebulliunt. Quomodovcrmes ebulliunt? Audi de peccatoribus et iis qui pra^scns

sajculum diligunt, qua3 sit Prophetaj senlentia : « Vermis

» enim, inquity eorum non morietur, et ignis eorum non

» cxtinguetur \ » Isti sunt vermcs quos generat avaritia,

isli sunt vermes quos generat divitiarum ca3ca cupiditas iis

qui habcnt pecunias, et vidcntes in nccessitate fratres suos,

claudunt ab eis viscera sua. Propterea et Apostolus dicit

« Divitibus autem hujus saiculi prnccipe non supcrbe sa-

» pere, neque sperare in incerto divitiarum; sed divites sint

» in operibus bonis, facile tribuant, communicent, et the

* l\ou). XIV, 9.. —2 Psal. XVIII, 10.

•* N. G. p. i5i.•' Kxod. XVI, 20. —» Isai. lxvi, 2\.



l4o OlilGIiMS

)) saurizent siLi veram vitam *. » Sed dicit aliquis : Si mamia

verbum Dei esse dicis, quomodo vermes facit ? Nec aliundc

fiunt vermes in noLis, nisi ex verbo Dei. Sic enim dlcit ipse

« Nisi venissem, et locutus eis fuissem, peccatum non haLe-» rent^.» Post susceptum ergo verLum Dei si quis peccat,

efficitur ei ipsum verLum vermis, qui ejus semper conscicn-

tiam fodiat, et arcana pectoris ejus rodat.

Additur^ autem in consequentiLus : « Vespeii, inqmt,

» manducaLitis carnem,et mane repleLimini paniLus^ » ....

lllud intelligere possumus quod unicuique nostrum mane

est, et initium diei illud tempus quo primum illuminamur

et ad lucem fidei accedimus. In hoc ergo tempore, quo ad-

huc in principiis fidei sumus, carnes verLi Dei comedere

non possumus; id est, perfectae et consummatae doctrinoe

nondum capaces exislimus. Sed post longa exercitia, post

profectumplurimum, cum jam proximi sumus ad vesperam,

et ad ipsum finem perfectionis urgemur, tunc demum soh-

dioris ciLi, et perfecti verLi capaces fieri possumus. Nunc

ergo festinemus coeleste manna suscipere : istud enim manna

prout vult quisque, talem saporem reddit in ore ejus. Audi

enim et Dominum dicentem iis qui accedunt ad se : « Fiat

)) liLi secundum fidem tuam^ »Et tu ergo si verLum Dei,

quod in Ecclesia praedicatur, tota fide, tota devotione sus-

cipies,fiet tiLi ipsum verLum quodcumquedesideras. VerLi

gratia, si triLuIaris, consolaturte dicens : « Corcontritumet

» humilitatum Deus non spernit ^ » Si laetaris pro spe futura,

cumulat tiLi gaudia dicens : « La^tamini in Domino et exul-

» tate, justi'. » Si iracundus es, mitigat te dicens : « Desine

» aL ira, et derehnque indignationem ^ » Si in doioriLus,

sanatte dicens : Dominus « sauat omnes languores tuos^ »

* i Tiin. VI, 17, i8, 19. —2 Jnan, xv, 22.

^ N. 8. p. i55, 1.5G.

'' Exod. XVI, 12.— * Mallh. viii, 10. —6 i»ga|. t, 17. — ' Psal. xxxi, u.—» Psal. XXXVI, 8. —? P.âl. cii, 3.



IN EXODUM HOMILIi VII. lÎ

Si paupcrlale consumeris, consolalur tc dicens : Dominus

« allcvat de terra inopem,ct de slcrcore erigit pauperemV »

Sicergo manna verbi Dei reddit in ore luo saporem qucm-

cumque volueris. Hoc tamen si quis infidcliter suscipiat, et

non comedat, sed abscondat, vermes ex eo ebulliunt. Pu-

lasnc eousque deducendum est verbum Dei, ut etiam ver-

mis fieri putelur? Non te hic turbct auditus; audi Prophe-

tam ex persona Domini dicentem : « Ego autem sum vermis

» etnon homo

^. » Sicutenim ipsc

estqui

fit aliis inruinam,

aliis autem in resurrectioncm; ita et ipsc est qui nunc in

manna fidclibus quidem dulccdo mcllis, infidelibus autem

vermis eflicitur. Ipsc est enim sermo Dei, qui iniquorum

mentes arguit, et corrcptionum spiculis peccatorum con-

scientias tercbrat. Ipse est qui et ignis cfficitur in cordibus

illorum quibus adapcrit Scripturas, qui dicunt : « Nonne» cor noslrum ardcns erat intra nos, cum aperiret nobis

» Scripturas' ? » Et aliis ipse ignis est, qui conflagrat spiuas

de lerra mala, id est, qui malignas cogitationes in cordc

consumit. Et ideo peccatoribus quidem, ncque vermis ar-

guens unquam morilur, neque ignis exurens aliquando res-

linguilur; justis aulem ct fidclibus pcrmanet dulcis et sua-

vis: « Gustate eniniel videte quoniam suaviscstDominus\»

jpse Dominus et saliâtor noster Jesus Ghristus, cui est glo-

ria ct imperium in saecula saeculorum. Amcn.

HOMILIA VIII \

De initio Dccalogi.

Omnis^ qui didicit contemnere prncsens sacculum, quod

' rsnl. rxii, -j. — 2 [>jjjjI_ XXI, 7. —3 f^„c. XXIV, 02. — 'i Ps.il. xxxMi, S,

* Tom. II, p. i56 it soqq. — " N. 1, a.



3^2 ORIGBMS

figuraliter iEgyplus appellatur, et pcr verbum Dei, ut se*

cundum Scripturas dicam, translalus cst et non invenitur,

quia ad sasculum futurum festinat ac tendit; de hujusmodi

animadicit

Dominus: «

Ego sum Dominus Deustuus, qui

» eduxi te de terra y^gypti, de domo servitutis*. » Non ergo

haec ad illos tantum dicunlur cpai de ^gypto profecti sunt,

sed multo magis ad te, qui nunc audis ista, si tamen pro-

ficiscaris ex /Egyplo, et /Egypliis ultra non servias, dicit

haec Deus : « Ego sum Dominus Deus tuus, qui eduxi te de|

» terra Êgypti, de domo scrvitutis. » Vide si non negotia

saeculi, et actus carnis, domus est servitutis; sicut rursum ^

e contrario relinquere saecularia, et secundum Deum vi-

vere, domus est HLertatis: sicut et Dominus in Evangelio

dicit : « Si permanscritis in verbo meo, vos agnoscetis veri-

» tatem, et veritas liberabit vos ^. » Ergo Êgyptus domus est

servitutis, Judaea vero et Hierusalem domus est libertatis.

Audi et Apostolum de his, secundum sapientiam quae ei in

minislerio data fuerat, pronuntiantem : «Quaeautem sursum

» est, inquity Hierusalem, hbera est, quae est mater omnium» nostrum ^. » Sicut ergo ^gyptus, ista terrena provincia,

fdiis Israel domus dicltur servitutis, ad comparationemJudoea et Hierusalem, quie eis domus efficitur hbertatis :

ita ad comparationem coelestis Hierusalem, quse ( ut ita di-

cam) mater est libertatis, totus hic mundus, et omnia quae

in lioc mundo sunt, domus est servitutis. Et quoniam de

paradiso libertatis pro pa;na peccali ad hujusmodi ventum

fuerat servitutem, idcirco primus sermo Decalogi, id est,

prima mandalorum Dei vox de libertate profertur, dicens :

« Ego sum Dominus Deus tuus, qui eduxi te de terra iEgyp-

» ti, de domo servitutis. » Hanc vocem in yEgypto posiuis

audire non poteras, etiamsi tibi injungatur ut pascha fa-

cias, etiamsi accingaris lumbos et sandalia accipias in pe-

* Exod. XX, 2, —2 Joan. viii, 5i, 52, —^ Galat. iv, 26.



Ii\ KXODUM HOMILIA Vill. \ l\d

llbus, eiiamsl virgam teneas in manu, et azlma cum ama-

Itudine comcdas. El quid dico in /Egyplo positus ha3C au-

lirc non potcras? Sed ne inde quidcm profeclus In prima

latim mansione hacc audlre potuisll, ncc In sccunda, nec

n tertia, ncc cum transiresPiubrum mare, etiamsi ad Mer-

'ham vencris, et fuerit ibi amaritudo in dulcedincm versa,

;tiamsi in Hellm vcneris ad duodecim fontes aquarum et

.XX arborcs pahnarum, eliamsi Raphidim prx-lcrlcris, cae-

erosquc profectus ascendcris:

nondum ad hujuscemodiiêrba idoneus judicaris, sed cum -j^crveneris ad montemSlna. Mukis ergo ante laboribus pciactis, muhis ajrumnis

;5t tentationibus superalis, vlxallquandomereberispraiccpta

susclpere hbertatis, et audire a Domino : « Ego sum Do-

D minus Dcus tuus, qui eduxi te dc terra Êgypti, de domo» scrvitutis. » Vcrum hic sermo nondum sermo mandati

est, sed quis sit qui mandat ostendlt. Nunc crgo videamus

quid sit initlum decem mandalorum Legls : et si non oc-

currimns ad omnia, inilia saltem prout Dominus dedcrlt

exphccmus.

Primum ergo mandatum est : « Non erunt tlbi dli aiii

1» praeter me. » Et post hoc sequitur : « Non facies libi ido-

» lum, neque ullam similitudinem, qunccumque in coelo sur-

» sum sunt, ct qua^cumque in terra deorsum sunt, et quai-

» cumque sunt in aquis sublus terram; et non adorabls illa,

» neque coles illa. Ego enim sum Dominus Deus tuus, Deus

» zelans, qui reddo peccala patrum in fdios, in tertiam et

» quarlam progenlcm iis qui oderunt me, et faciens mise-

» ricordiam in niillia, iis qui diligunt me et qui servant

praicepla mea*. ».... Tibi ergo, o populus mcus Israel,

qui pars Dei cs, qui funiculus hacreditatls ejus efTectus es,

« non erunt, inqiiit, aiii dli prc-cler me : » (piia vere Deusunus est Dcus, et vere Domlnus unus est Dominus.... Ve-

* Exod. XX, ^, 4, 5, 6.



l44 01\IGENIS

rum ne existimes hajc tantiim ad illum dici Israel qui so-

cundum carnem natusest. Multo magis hsec ad te dicuntur,

qui Israel effectus es mente Dcum videndo, et circumcisus

es corde non carne. Nam et si in carne gentes sumus, in

spirilu Israel sumus, propter eum qui dixit : « Pele a me et

» dabo tibi gentes hoereditatem tuam, et possessionem tuam

» terminos terrse \ » Et propter eum qui iterum dixit : « Pa-

» ter, omnia mea tua sunt, et tua mea sunt, et glorificatus

» sum in his% » si tamen ita agas ut dignus sis pars esse

Dei, et in funiculo haereditatis ejus metiri. Alioqui si in-j

digne agas, exemplo sint tibi illi qui ad hoc vocati fuerant

ut essent parsDei, et peccatis suis hoc meruerunt, ut dis-

pergerentur per omnes gentes. Et qui prius educti fuerant

de domo servitutis, nunc rursum (quia « qui peccat, servus

» est peccati^ » ) non jam Êgyptiis solis, sed omnibus gen-

libus serviunt. Ergo dicitur et libi, qui pcr Jesum Christum'

existi de Êgypto, et de domo servitutis eductus es : « Non

» erunt tibi dii alii praeter me^. »

Sciendum* tamen quod, cum decreveris praecepli

ejus servare mandatum, ct omnes caeleros deos et dominos

repudiare, et praeterunum Deum

etDominum neminem

habere vel deum vel dominum, hoc est bellum sine foederei

denuntiasse omnibus caeteris. Gum ergo venimus adgratiam;

baptismi, universis aliis diis et dominis renuntiantes, solum

confilemur Deum Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum.

Sed hoc confitentes, nisi toto corde diligamus Dominum

Deum nostrum, et tota anima et tota virtute adhaereamus

ipsi, non sumus elFecti pars Domini : sed velut in confinio

quodam positi, et illos offensos patimur quos refugimus, et

Dominum ad quem confugimus, propitium non eflicimus,

quem non ex toto et integro corde diligimus. Et ideo lugel

* Psal. II, 8.

—2 .loan. xvii, lo.

—^ Joan. viii,

04. —^* Fxoil. xx, ?>,

* iN'. .1, 4, '), 6. p. i5<S, 169, t6o, 161.



IN EXOUUM nOMILIA VIII. l^»')

hos Prophcta quos videt hujuscemodi inconstantia fluctuare,

etdlcit: «VaBjduplicescordcetanimo*. »Etiterum : «Usque-

»quoclaudicatis utrisquegenibus vestris ^ ? » Scd et Apostolus

Jacobus dicit : « Vir duplex animo inconstans est in omni-

» bus viis^ » Sumus ergo nos, qui non integra nec perfecta

fide sequimur Deum nos.trum, et ab alienis recessimus diis^

velut in medio quodam confinio posili; et ab alienis quasi

fugaces ccedimur, et a nostro Domino tanquam instabiles et

dubii non defendimur. Annon hoc est, quod et Prophetae

spiritualiter imaginaotur de amaloribus Hierusalem, cum di-

cunt,Quia amatores tui ipsi inimici facti sunt tibi*?Ila ergo

intellige et animae tua3 multos fuisse amatores, qui delectati

sunt decorc ejus, cum quibus meretricata est. Dc quibus

et dicebat : « Post amatores meos ibo, qui danl mihl vlnum

» meum, et olcum mcum% » et ccetera. Sed venit jam illud

tempus, ut diceret : « Revertar ad virum meum prlorem,

» qula melius mlhi erat tunc quam modo. » Regressa es

ergo ad virum tuum priorem, ostendlsti sine dublo amato-

res tuos cum quibus adulteria committebas. Nisi ergo nunc

tota fide permaneas cum viro tuo, et lolo ei ore glutlneris,

ex multis scelerlbus quse commlsisti, suspecta es ei; omnis

motus tuus et aspectus tuus, ipse ctiam incessus, sl fuerlt

negligentlor, dlsplicebit. Nihll ultra in te lascivum videre,

nihil dlssolutum et prodlgum potest. At ubi parum quidem

a viro tuo deverteris oculos, statim necesse est memoriam

fieri priorum. Ut ergo priora deleas, et fides tlbi possit ha-

beri In reliquis, non modo agcndum tibi nlhil cst impudl-

:um, sed ne cogitandum quidcm. Vide enim quod scriptum

;st. « Cum, inquit, immundus splritus exierit ab homine,

vadit per loca arida, qu?erit requlem, et non invenit.

Tunc dicit : Revcrtar in domum meam unde exivi. Et si

* Eccll. II, 14. —2 3 Reg. XVIII, 21. —^ acoh. 1,8. — * Thren. 1. —|0s«. II, 5.

IX. lU



)/(G ORIGI-NIS

» veniens Invenerit eam vacanteni, mundalam ct ornalnm,

n vadit, et adducit secum alios scptem spirilus nequiores

)) se, et inlrantes in domum iilam haLitant in ea. Et eruiit

» novissima hominis ilHus pejora prioribus*. » Ha*c si ad-vertamus, quomodo possumus vel in parvo ne^hgentiae \o-

cum darePHabitavit enim in nobis immundus spirilus, ante-

quam crederemus, anlequam veniremus ad Ghristum, cumadhuc, ut superius dixi, fornicarctur anima uostra a Deo,

el esset cum amatoribus suis daemonibus. Sed posleaquam

dixit : « Revertar ad virum meum priorem, » et venit ad

Christum, qui eam ex initio ad imaginem suam creavit, ne-

cessario locum dedit aduller spiritus, ubi vidit legitimiun

virum. Suscepli ergo sumus a Ghristo, et munduta esl do-

mus nostra a peccatis priori])us, et ornata est ornamentis

sacramentorum fidehum, quoe norunt qui initiati sunt. Sed

noii statim domus haic habilatorem habere Ghristum me-

retur, nisi sit vita ejus et conversatio ita sancta, ita pura et

inconlaininabilis, ut templum Dei esse merealur. Non cnim

domus adhuc, sed tem])lum esse debet in quo habitet Deus,

Si ergo acceplam gratiam negligat, et imphcet se negotiis

ssecularibus, continuo spiritus ille immundus redit, et vin-

dicat sibi domum vacaiilem. Et ne iterum possit expcNi,^

ahos secum septem spiritus adhibet nequiores, et fiunt no-

vissima hujusmodi hominis pejora prioribus; quia tolera-

bihus fuerat non redisse ad virum priorem animam semel

meretricanlem, quam egressam post confessionem viri, rur-

sum adulteram fieri. Nulla ergo « societas, slcut dicil Apo-

» stolus, templo Dei cum idolis, nulla consonantia Ghrislo

» et BeliaP. » Si Dei sumus, tales esse debemus ut complea-

l»u" illud quod dicit de nobis Deus : « Quia habilabo in eis,

» et in eis ambulabo, et ipsi erunt mihi in populum^ » El

sicutalio loco Propheta dicit : « Exite de medio eorum, cl

1 Luc. XI, a/j, 25, 26. —âCor. VI, i5, —"'ll)id. 16.

1



IN EXODU.\f IIOAJILIA VIII. I^/

» separamini, dicit Dominus , qui portalis vasa Domini. Ex-

» ite, et immundum nolile conlingcre; ct ego rccipiam vos,

» et ero vobis in palrem, et vos eritis mihi in filios cl filia?,

» dicit Dominus omnipotcns *. » Propterea ergo dicit : « Non

» erunt tibi dii alii praetcr me, nec facies tibi ipsi idolum,

» nequc simililudinem uUam ; quiecumque in coelo sunt, et

» quaecumquc in terra, et quoe in aquis; non adorabis ca,

» neque coles ea^. »

« Ego enim sum Dominus Deus tuus, Deus zelans '. » Vide

benignitalem Dci, quomodo, ut nos doceat et perfeclos fii-

ciat, ipse fragilitatem Iiumanorum non recusat affecluum.

Quis enim audiens Dcum zelanlem non conlinuo miretur,

ct humanae fragilitatis vitlum putet? Sed omnia propter nos

agit ct patitur Deus, ct ut possimus edoceri, nolis et usita-

tis afreclibus nobis loquitur. Videamus ergo quid est hoc

c[uod dicit, Quia Dcus zelans ego siim. Sed ut conteniplari

facilius possint divina, de humanis, secundum ea quae supe-

rius disseruimus, doccamur excmplis. Omnis mulier aut

sub viro est et subjecta legibus viri; aut meretrix est, et

utitur iibertate peccandi. Qui ergo ingredilur ad meretri-

cem, scit sc ad eam ingressum esse mulieremquae prostituta

est, et cunctis volenlibus patet; et indignari non potest, si

cum ea ctiam alios videt amatores. Qui vcro legilimo utitur

matrimonlo, non patitur utl uxorem peccandi polcstale,

sed accendilur zelo ad caslitatem malrimonii conservan-dam, quo possit ex ea fieri logilimus pater. Hoc ergo exem-

|)lo inlclligamus omnem aniinam aut prostltutam esse dae-

uonibus, et habere plurimos amatores, ila ut intret ad eamuodo quidcm splritus fornicatlonis, illo discedenle Intrct

>pirltus avarltine, post hunc veniat superbia3 splrltus, Inde

lirne, iudo invidirt', post cliam vanae glorlae, alllque cum eis

liuiml spirllus Immundi. Isll autom omnes ila cum infi-

' ). (air. VI, iG. 1 j, ct I.sal. i.ii, II. —2 J^xod. xx, 3, /{, ."i. —^ I hiJ. 5.

lO.



l48 OniGENIS

deli anima meretricantur, ut alter alleri non invideat, nec

zelotypia moveantur ad iuvicem. Et quid dico quod alter al-

tercim nou excludat? Imo et invitant se invicem, et sponte

se convocant, sicut paulo ante jam diximus quod in Evan-

gelio scriptum est de illo spiritu qui exiit ab homine, et re-

gressus adduxit secum septem aiios nequiores se spiritus,

ut in una anima simul habitarent. Sic ergo nullam zelo-

typiam amatorum suorum patitur anima quae daemonibus

prostituta est. Si vero legitimo conjuncta sit viro,illi

virocujus matriraonio Paulus animas conjungit et sociat, sicut

et ipse dicit : « Stalui enim vos uni viro virginem castam

» exhibere Christo* ; » et de quo in Evangeliis scriptum, quia

rex quidam fecit nuptias fiho suo^ : in hujus ergo viri nup-

tias cum se anima dederit, et legitimum cum eo sortita fue-

rit matrimonium, etiamsi fuit ahquando peccatrix, etiamsi

meretricata est, tamen si se huic viro tradidit, ultra eam

peccare non patitur. Non potest ferre ut rursum anima

quae se sortita est virum, alludat cum aduUeris, quia exci-

latur super eam zelus ejus viri, et defendit conjugli casti-

tatem. Et ideo zelans dicltur Dominus, quia animam sibi

mancipatam non patitur damonibus admisceri. Alioquin si

eam viderit temerantem jura conjugii, et occasionem qua^-

rere ad peccandum, tunc ( ut scrlptum est) dat ei llbellum

repudii, et dimittlt eam dicens : « Ubi est hbellus repudii

» matris vestrae quo dlmlsi eain^? » Qulbus etlam addit et

dicit: «

Ecce peccatis vestris venundatiestis, et

propterini-

» quitates vestras dimisi matrem vestram. » Haic qui loqui-

tur zelans cst, et zelo commotus haec dicit; post agnitionem

enim sui, post illuminatlonem verbi divini, post gratiam

baptismi, post confessionem fidei, et tot tantisque sacra-

mentis matrimonium confirmatum, non vult nos uUra peC'

care, non patitur aniniam cujus ipse vel sponsus vel vir

* 2 Got. XI, 2. —2 Maltl). xxii, 2. —^ Isai. l, i.



IN KXODUM HOMILIA VIII. lÔ

appellatur, curn dtemonibus luderc, scorlari cum immun-

dis spiritibus, cuin vitiis et immunditiis volutari. Quod et

si forte aliquando evcniat infeliciter, saltcm ut convertatur,

et redeat et poeniteat, miseratus expectat. Novum enim hoc

bonitatis est genus, ut etiam post adulterium revertentem

tamen et ex toto corde pcenitentcm suscipiat animam. Si-

cutet ipse per Prophetam dicit : «Numquid muHer si exierit

» a viro, et dormierit cum aho viro, revertetur ad virum

» suum? nonne conlaminatione contaminabitur? Tu autem

)) fornicata es cum amatoribus multis, et reverlebaris ad

» me*. » Item alibi dicit : « Et posteaquam fornicata es in

» omnibus his, dixi : Reverlere ad me; et nec sic reversa

» es, dicit Dominus^. » Hic ergo Deus zelans si requirit et

desiderat animam tuam adha^rere sibi, si te servat a pec-

cato, si corripit, si castigat, si indignatur, si irascitur, et ve-

hit zelotypia quadam erga te utitur, spem tibi esse salulis

agnosce. Si vero castigatus non resipiscis, correptus non

cmendaris, verberatus contemnis; scito quod si eousquepec-

cando profeceris, discedit a te zclus ejus, et dicetur tibi il-

hid quod pcrEzechielem prophelam ad Hierusalem dicitur ;

« Propterea discedet zehis meus a te, et non irascar ullra

» super te^ » Vide inisericordiam et pietatem boni Dei.

Quando vult misereri, indignari se dicit et irasci, sicut per

Hieremiam dicit : « Dolore et flagello castigaberis, Hierusa-

» lem, uti ne abscedat anima mea abs te\ » Haec si intelli-

gis, miserantis Dei vox est; ubi irascitur et zelatur, ibi ad-

hibet dolores et verbera : « Flagellat enim omnem filium

» quem recipit^ »Vis autem audire indignantis Dei terribi-

Icm vocem? Audi quod dicit per Prophetam; cum enume-rasset multa nefanda quae commlserat populus, addit etiam

haec : « Et propter hoc, inquit, non visitabo supcr filias

' .)(i. m, 1. --' ]l,i(l. -. _ 5 Ki(.eJi. xvr, \^. — '' Jer. vi, 8. —^ Ilelu-.

XII, (>.



3t)0 OllIGliNlS

» veslras cum fornicantur, neque super nurus vestras cuni

» moechantur^ )) Hoc est ierribile, hoc extremum, cum jam

non corripimur pro peccatis, cum jam non corrigimur de-

linquentes. Tunc cnim cum excesserimus peccaiidi modum,

Deus zelans avertit a nobis zelum suum, sicut superius dixit

« Auferetur cnim zekis meus a te, et non irascar super te

» uhra ^. » Ha3c de eo quod dictum est : Deus zelans,

Videamus nune et quod sequitur, quomodo reddi dicun-

tur peccata patrum in filios, in lertiam et quartam proge-

niem. In hoc enim sermone solent nos haeretici suggillare,

quod non sit boni Dei sermo, qui pro peccatis alterius alium

plecti dicat. Sed secundum ipsorum rationem, qui DeumLegis mandantem ha3C, licet non bonum, justum tamen di-

cunt, ne ipsi quidem possunt ostendere quomodo secun-

dum sensum suum justitise suae convenire videatur, si alius

alio peccante puniatur. Superest igitur ut Dominum depre-cemur ut oslendat nobis quomodo pra^cepta hêc justo bo-

noque conveniant Deo. Saepe jam diximus, quod Scripturae

divinae non omnia ad exteriorem hominem, sed perplura

ad interiorem loquuntur. Interior igitur homo noster aut

]]bum dicitur habere patrem, si secundum Deum vivit, et

qua) Dei sunt agit; aut diaboliim, si in peccatis sit, et vo-

Juntates illius gerat : sicut evidenter in Evangeliis Salvator

ostendit, cum dicit : « Vos de patre diabolo esiis, et deside-

)) ria patris vcstri facere vultis. Ille homicida fuit ab initio,

)) et in veritate non stetit^ » Sicut ergo semen Dei in nobis

dicitur manere, cum verbum Dei servantes in nobis non

pcccamus, ut Joannes dicit : « Qui autem ex Deo est, non

)) prccat, quia semen Dei manct in eo ^: » ita etiam cum a

diabolo ad peccandum suademur, semen ejus suscipimus.

Cum vero etiam implemus quod suaserit, tunc jam et ge-

iiuit nos. Nascimur enim ei filii per peccatum Propterea

i Qse. IV, i4. — ^ Tilzecli. xvi, 43. —' Joan. ur, 44- —'' i Ju.in. m, y.



IN liXODUiM IIOMU-IV VIII. l5

bcijigniis et luiscricors Dominus reddit peccata palruin ia

filios, nt quoniam patros, id est, diaboliis et angcli ejus,

ciclerique principes mundi hujus et rectores tenebrarum

liurum (et ipsi enim efficiuntur patres peccati, sicut et dia-

bolus) ; quoniam, inquam, patres isti indigni sunt qui in prae-

senti saiculo corripiantur, sed in futuro recipient quae me-

rentur, (ilii eorum, id est, quos peccare persuaserint, et qui

mhilominus pcr ipsos asciti fuerint ad consortium societa-

temquepeccati, hic recipiant qua3 gesserunt: ut purgatiores

ad futurum saiculum pergant, et ultra diabolo socii non el-

liciantur in poena. Quia ergo misericors est Dominus, et

« omnes homines vult salvos fieriS » propterea dicit : « Vi-

» sitabo in virga ferrca facinora eorum, et in flagellis pec-

» cata eorum. Misericordiam autem meam non auferam ab

)) eis^ )) Visitat ergo Dominus animas, et requirit quas iste

pessimus persuasione peccati genuerit pater, et dicit ad

uucimquamque earum : « Audi, filia, et vide, et inclina aurem

)) tuam,etoblivisccrepopulum tuum etdomumpatris tui^»

Visitat ergo te post peccatum, et commonet te, et in fla-

gello et virga te visilat pro peccato quod tibi pater diabolus

suggessit, ut reddat tibi illud in sinum, id est, dum in cor-

pore degis. Et sic completur, reddi peccata patrum in sinum

flliorum in tertiam et quarlam progeniem. Deus enim ze-

lans esl, et animam quam sibi dcspondit in flde, non vult

illam permanere in contaminatione poccati : sed vult eamcito purgari, vult eam velociter abjicere omnes immundi-

tias suas, si cui forte subjecta est. Si vero permanet in pec-

catis, et dicit: Non audicmus vocemDomini, sed facientes

iaciemus voluntales nostras, et incendemus iuinem rejiina)

cocli, sicut exprobratur per Proplietam *: tunc servantur

ctiam ipsi ad illam sapientrai sententiam quae dicit : « Quo-

)) niam quidcm vocabam, et non obaudiebatis, sed irrideba-^ i Tiiii. II, 4. — - Psal. i.xxxix, .52. —^ Psal. xi.v, 10. —'• Jer. vii, iS,



l.)2 ORIGEMS

» tis serinones meos : itaque et ego vestrae perditioni super-

)) ridebo* ; » vel illam quse posita est illis in Evangelio, dicente

Domino : « Discedite a me in ignem aeternum, quem praepa-

)) ravit Deus diabolo et angelis ejus ^. » Ego opto ut dum in

hoc saeculo sum, visitet Dominus peccata mea, et hic mihi

restituat, ut ibi dicat etiam de me Abraham sicut dixit de

paupere Lazaro ad divitem : « Memento, fdi, quod recepisti

» bona in vita tua, et Lazarus similiter mala. Nunc auteni

» hic requiescit, tu vero cruciaris^ » Propterea ergo cum

corripimur, cum castigamur a Domino, esse non debemusingrati, sed inteHigamus propterea nos in praesenti saeculo

corripi, ut in futuro requiem consequamur, slcut et Apo-

stolus dicit : a Cum autem castigamur a Domino, corripi-

)) mur, ne cum hoc mundo damnemur*. » Propterea deni-

que et beatus Job libenter suscipiebat cuncta supplicia, et

dicebat, quia « si boua accepimus de manu Doniini, nonne» et mala tolerabimus? Dominus dedit, Dominus abstulit

» sicut Domino placuit, ita factum est : sit nomen Domini

7> benedictum \ » Reddit autem et misericordiam in miilia

iis qui diligunt eum^ Qui enim diligunt, correptione non

indigent; nequeenim peccant, sicut et Dominusdicit : « Qui

» dih'git me, mandata mea custodit ^ » Et ideo « perfecta di-

» lectio foras mittit timorem '. » Ob hoc ergo diligentibus

sola misericordia posita est; beati enim misericordes % quia

ipsis miserebitur Deus in Christo Jesu Domino nostro, cui

est gloria et imperium in soecula saeculorum. Amen.

* Prov. 1 , 9.\. —2 Matth. xxv, 4 ' •

—^ Luc. xvi, 25. —^* i Cor. xi, 02.

— ^ Job, 1 , 21. —^' Exod. XX, 6, — ' Joan. xiv, 21. —* 1 Joan. iv, iS.—" MaHh. V, 7.



IN EXODUM. l53

HOMILIA IX*.

,

De Tabernaculo.

Si quis digne intelligai^, vel ex iEgypto Hebrseorum pro-

feclionem, vel transitum maris Rubri, sed et omnem hanc

viam quge agitur per desertum, et metationes singulasquasque castrorum; si horum ita extiterit capax, ut etiam

legem Dei suscipiat scriptam non atramento, sed Spiritu

Dei vivi ' : si quis, inquam, ad haec ita per ordinem profec-

tuum perfecte veniat, ut singula quaeque implens in splritu

assecutus sit, et ea quae in his indicantur augmenta virtu-

tum; ille poterit consequenter etiam ad vislonem et intelli-

gentiam tabernaculi pervenire. De quo tabernaculo multis

quidem in locis memorant Scripturoe divina^, et indicare

quaidam videntur quorum vix capax esse possit humanus

auditus : prseclpue tamcn Aposlolus Paulus de inlelligentia

tabernaculi quaedam nobis prodlt scientlae cxcelsioris indi-

cia ; sed nescio quo pacto fragilltatcm fortassls intuens au-

ditorum, claudlt quodammodo ipsa quae pandlt. Dlcit nam-

que ad Ilebraeos scribens : « Tabernaculum enini factum est

1» primum, in quo erat candelabrum et mensa et propositio

» panum,quod dlcebaturSancta sanctorum. Post secundum

» autem velamen, tabernaculum quod dlcltur Sanctum, ha-» bens aureum altare incensl, et arcam testamenti, et intra

eam duas tabulas, et manna, et virgam Aaronquae fron-

duerat\ » Sed ils addidit : « De quibus non est modo di-

ccndum per slngula. » Quod ergo alt, « de quibus non est

modo dlcendum, » quidam ad illud tempus referunl quo

' Toiii. II, p. i()i rl scq([, —2 J\^ j^ 3_ p_ i(),^ i(32*'

J (loj . iu,?). —^ llcl). IX, 3, T). —^ Ibid. 2\.



l54 ORIGliiMS

HcbrrTcis scribebat Epislolam : aliis vero vicletur quod, pro

mysteriorum magnitudine, omne tempus pracsentis vitae ad

hnec explananda idoneum negel. Verum non usquequaque

Iristes nos relinquit Apostolus, sed, ut sibi moris est, ape-

rit pauca de multis : ut clausum sit quidem negligentibus,

inveniatur autem a pulsanlibus, et quaerentibus aperiatur.

Repetit ergo rursum de laberuaculo, et dicit : « Non enim,

» in sancta manu facta ingressus est Jesus exemplaria ve-

» rorum, sed in ipsum coelum, ut appareat nunc vultui Dei

)) per velamen, id est per carnem suam*. )) Qui ergo ve-lamen interioris tabernaculi carnem Ghristi interpretatus

est, sancta autem ipsum coelum vel coslos, Dominum vero

Christum pontificem, eumque dicil inlroiisse « semel in

)) sancta, aeterna redemptione inventa ^,))ex his paucis ser-

inonibus, si quis intelhgere novit PauH sensum, potest ad-

viu^tere quantum nobis inlelhgentiie pelagus patefecerit.

Sed qui satis amant htteram legis Moysi, spiritum vero ejus

refugiunt, suspectum habent Apostolum Pauhjm inlerpre-

taliones hujuscemodi proferentem.

Videamus ergo si non eliam veterum sanctorum ahqul

opinionem tabernacuh longe aham quam isti nunc existin

mant, habuere. David namque, eximius Prophetarum, quam'

inngnifice de tabernaculo sentit, ausculta : « Dum dicitur,!

)) Inquitj, mihi per singulos dies, Ubi est Deus tuus? haed-

)) memoratus sum, et effudi in me auimam meam, quonlam'

)) ingrediarin locum tabernaculi admirabilis, usque ad do-

» mum Dei'\

)) Et iterum quarto decinio psalmo dicit : « Do-»mine, quis habitabit in tabernaculo tuo ? aut quis re

» quiescet in monte sancto tuo? Qui egreditur sine macula,

» et operatur justitiam, etc. ^)) Quid ergo est istc locus la|

bernaculi admirabilis, ex quo pervenitur usque ad domuir

Dei, cujus quia memor factus est, effusa est in ipso anirn?n

1 Ileb. IX, 24. — '^ Jbitl. 12. —3 Psai. xli, /\. —'' r«iii. xiv, 1, 2.



I7i EXODUM IIOMIMA IX. 1 »3^)

r.jus, et velut qiiodani iiilolcrabili desiderio rcsolulus est ?

itane taudem credendum est, quia istud tabernaculum quod

i!X pellibus et cortinis, atque operimcnlis ciliciis, aliisque

nostri usus materiis constabat, Propheta desiderans efTun-

ilcret animam, ac tota raentc converteretur? Vel certe quo-

luodo verum erit de isto dici tabernaculo, quod non habitet

in co nisi « innocens manibus et mundo corde, qui non ac-

) cepit in vanum animam suam *, » cum Regnorum prodat

ustoria habilasse in tabernaculo Dei saccrdotes pessimos

ilios peslilenliac^, et ipsam quoque arcam tcstamenti, ab

Vllophylis captam, apud impios et profanos fuisse deten-

am^ ? Ex quibus omnibus constat louge alio sensu Prophe-

am sentire de tabernaculo hoc, in quo dicit quod non ha-

jitet in eo nisi « innocens manibus et mundo corde, qui

non accepit in vanum animam suam *, nec fecit proximo' suo malum et opprobrium non accepit adversus proxi-

mum suum^ » Talem ergo oportet esse hujus habitatorem

abernaculi, quod finxit Dominus, et non homo. Sed venia-

aus etiam ad Evangelia, si quid in ipsis dici de taberna-

idis invenimus, ut per sentenliam Domini indubitatum

ossit essc quod quicrimus. Invenimus ergo ipsum Salva-

:>rem Jesum Chrislum tabernaculum non unum, sed plura

lemorantem, et non tcmporalia, sed noterna cum dicit :

Facile vobis amicos dc iniquo mauimona, ut cum defe-

ccritis, recipiant vos in aUerna tabernacula ^ » Audisli

|ronuntianlein Dominum ajlerua esse tabcrnacula, audi

imc ct Apostolum dicentcm : v Tabernaculum nostrum

quod de coclo cst, superindui cupientes \ » Nondum tibi

\\i his omnibus iler aperitur, quo derelicta terra sequens

•ophcliciun et Aposlolicum scnsum, et (quod ouniiuni

aximum est) scquens verbum Christi, lola mcntc et toto

1 |'l'sal. xxin,4. —?•. H<-. II.— :' 1,1. ,v. -~ '' r.sul. xxin,4. —U\sal.

*', ^. —'^ liWC. vvr, p. ^ 2 (]tM-. V, 2.



loG OHIGEMS

sensu ascendas in coelum, atque ibi aetcrni tabernaculi

magnificentiam quaeras, cujus figura per Moysen adumbra-

tur in terris ? Denique sic ad eum etiam Dominus dicit :

« Vide, inquit, omnia facito secundum figuram quae tibi

» oslensa est in monte*. » Verum humana mens, et nostra

praecipue, qui nos minimos aut eliam nullos rn divina sa-

pientia novimus, eousque fortassis possit accedere, ut sen

tiat quidem haec qua3 divinis voluminibus inseruntur, non

de terrenis, sed de coelestibus dici, et formas esse non prae

sentium, sed futurorum bonorum, non corporaUum, sec

spirituahum rerum : quomodo autem horum narratio ap-

tari possit coelestibus et aeternis, nec nostrae mensurae es

dicere, nec vestrae (ut opinor) capacitatis audire. Pauc

tamen, si nos oranlibus vobis Dominus illuminare dignetur

quae ad Ecclesiae aedificationem pertineant, aperire tenta

bimus.

Dicit^ Dominus ad Moysen : « Facies, inquit, raib

» sanctificationem, et inde videbor vobis^ » Vult ergo Deu

ut faciamus ei sanctificationem. Promittit enim quia, si fe

cerimus ei sanctificationem, possit a nobis videri. Unde €

Apostolus ad Hebraeos dicit : « Pacem sequimini et sanct

» flcationem, sine qua nemo videbit Deum \ » Haec ergo ej

sanctificatio quam jubet Dominus fieri, quam et Apostolt

in virginibus esse vult, ut sint sanctae corpore et spiritu*

sciens sine dubio, quod qui fecerit Domino sanctificati(

nem per cordis sui et corporis puritatem, ipse videb

Deum. Faciamus ergo et nos sanctificalionem Domino,<

omnes unam, et unusquisque per singulos unam, Omn(

fortasse sanctificationem Ecclesiam facimus quas est sanct;

non habens maculam aut rugam^ hoc modo, si column.'

* ExOfl. XXV, f\<).

2 N. 5, 4. p. 160, 164, 160.

3 Exod. XXV, 8. — '* Heb. xii, i^. —' 1 Coi. vn. ~ ^ Eplies. r, 27.



IN EXODUM IIOMILIA IX. 1 O7

haLeat cloclores et mlnislros suos, <lc quibus diclt Aposlo-

lus : «Pclrus, Jacobus, et Joannes, qui videbantur columnaj

» esse, dextras dedcrunt mihi et Barnaba3 societatis*. » In

tabernaculo crgo hoc, columnac seris interjectis jungunlur,

dum in Ecclesia doctorcs datis sibi dextris sociantur. Sed

coIunina;istic inargentalaj sint, et bases earuin inargentatae.

Bina) autem bases columnis singulis dcputcntur t una quaj

caput dicitur, et surperponitur ; alia qua3 vere basis appel-

latur, ct columnae vclut fundamentum subjicitur. Inargcn-

tala3 crgo sunt columna; idclrco, quia vcrbum Dci praedi-

cant, accipiunt per Spiritum « eloquia Domini, qiice sunt

eloquia casta, argcntum igne probatum ^.» Isti autem pra?-

ilcationis suae bases habent Prophelas. Super fundainen-

ium enim Apostolorum et Prophctarum Ecclesiam collo-:ant,quorum testimonlis utentes, fidem Christi confirmant.

Caput autem columnarum est illc (ut opinor) de quo diclt

Vpostolus, quia « caput viri Chrlstus est^ » Scras vero co-

umnarum, societatls Apostolica]! datas slbi invicem dextras

am dlximus. Tcntorla qua; ansulis assuta, et circulls sus-

>ensa, atquc innexa funlbus, ad modum cortinarum vlglnli

it octo in longum, atquc in latum quatuor cubitls dlsten-

luntur, habeatur rellqua crcdcnlium plcbs, quae haerct et

liendel in funibus fidci. Funis enlm triplex non rumpitur,

uoe cst Trinitalis fides, ex qua dependet et per quam sus^

^netur omnls Ecclesia. Viginti autcm et octo cubitorum,

uot In longum dlstenditur, et in latum quatuor, atrli unius

ensura, puto quod inserta Lex Evangellis designetur

am vero cocci, et hyacinthl, byssl, ac purpurae specie,

ulla ac diversa opera explicantur. Inde tentorla, indc vc-

m exl€rius et Interlus inde tota sacerdotalis et ponlifi-

lis vestis,auro

ctgcmmls

cxpeditur adjunctis.Sed ne

iulius per slngularum demoremur specles vlrtutum, pos-

* Galat. 11,9. — ^ Tsal. xi, 7. — 1 Ctu'. xi,.".



l58 ORIGKNIS

sumus breviler dicere, illa significari per hsec quibus oriia-

retur Ecclesia. Fides ejus auro conferri polest, sermo prae-

dicationis ejus argento; iapidibus preliosis, aes patientiaj;

lignis impulribilibus, scientia, quae per bgnum venit, autincorruptio castitatis, quae nunquam veterascit; bysso, vir-

ginitas; cocco, confessionis gloria; purpurae, charitatis ful-

gor; hyacintho,spes regni ccelorum. Isla3 sint interimmate-

rioe ex quibus omne tabernaculum construatur, iuduantur

sacerdotes, ornetur et ponlifex. Quorum indumenta quoe

sint, vel qualia, in alio ioco pronuntiat Propheta, et dicit

« Sacerdotes tui induantur justitiam^ » Sunt ergo omnia

ista indumenta juslitiae. Et iterum Paulus Apostolus dicil :

« Induite vos viscera misericordiae ^. » Sunt ergo indumenla

misericordiae. Sed et alia nihilominus Apostolus indumenla

nobiliora designat, cum dicit : « Induite vos Dominum Jesum

» Ghristum, et carnis curam nc feceritis ad concupiscen-

» tias^ » Ista sunt ergo indumenta quibus ornatur Ecclesla.

Polest autem et unusquisque nostrum etiam in semet-

ipso constituere tabernaculum Deo. Si enim ( ut quidaui

ante nos quoque dixerunt) tabernaculum hoc totius mundi

tenet figuram, mundi autem etiam singuli quique habereimaginem possunt, cur non et tabernaculi unusquisque in

semelipso formam possit explere? Has ergo debet columnas

sibi aptare virtutum, columnas argenteas, id est, patien-

tiam rationabilem. Potest enim esse quidem in homine,

quae vide&tur patientia, sed quae rationabilis non sit. Nam

et qui non sentit injuriam, et propterea non reddit, paliens

videtur; sed non est rationabilis ista patientia. Iste ergo

habet quidem columnas, sed non sunt argenteae. Qui vero

propter verbiini Dei patitur, et fortiter fert, iste columnis •

argenleis decoratus est et munilus, Polest in se et atria

distendere, cum dilataverit cor suum secjindum Aposloli

1 Psal. cxxxii, 9. —2 Coloss. ni, 12. —^ iloni. xiri, i/j.



IN EXODUM HOMII.IA IX. l.K)

vocem flicenlls ad Corinlhios : « Dilalamiiii cl vos*. » Po-

lest se et seris munire, cuin sc unanimilale dileclionis as -

Irinxerit. Potest super argenteas bases slare, cum supc r

slabilitatem verbi Dei, verbi prophetici et apostolici collo-

calur. Potest habere in columna deauratum caput, si caput

aureum sit ei fides Christi. « Omnis namque viri capul,

)) Christus est^. » Decem vero atria potest iu semetipso dis-

tendere, cum non in uno tantum verbo Legis dilatatur,

neque duobus aut tribus sed in toto Decalogo legis spiri-

tualis intelligeiitiac dilatare amplitudinem potest, aut cuni

Iructum spiritus, gaudium, })acem, palientiam, benignita-

tera, bonitalem, modestiam, fidem, continenliam, adjecla,

quae est inater omnium, charilale prolulerit^ Habeat ad -

huc in se anima isla, qua3 non dederit somnuin oculis suis,

nec palpebris suis dormitationem, nec requiem tcmporibus

suis, donec invrniat locum Domino, tabernaculum Deo

Jacob '^: habeat, inquam, in se defixum et altare, in quo

orationum hostias el misericordioc victimas offerat Deo ; in

quo continenlioe cuhro superbiam quasi taurum immolet

iracundlam quasi arietem jugulet, luxuriam omnemque 11-

bldinem tanquam hircos et haedos litel. Sciat tamen ex his

etiam sacerdotibus separare dextrum brachium, et peclus-

cuUim, et maxillas, id est, opera bona, et opera dexlra.

Nam sinistrum nihil reservet. Pectusculum quoque inte-

grum,quod est correclum, et mens Deo sacrata; et maxillaji

ad verbum Dei loquendum. Sciat sibiin

sanctis etiam can-delabrum luminis collocandum, ut sint ei lucornae semper

ardentes, et lumbi succincti, el ipse lanquam servus qui

expectat dominum suum redire de nupliis \ De his eniui

lucernis et Domlnus dlcebat : « Lucerna corporls tui est

» oculus luus^ )> Sed Istud candelabrum lucernarum in aus-

1 3 CiOr. VI, i5. —2 1 (^^în-. XI, 3. —» C;il. v, ?. 2. —^" Psalin. cxxxi, 4> 5.

—* liUc. XII, 0.'). —f' Mallh. VI, 'M.



l6o ORIGENiS

Iro coUocet, ut ad aquilonem respiciat. Accenso etenim lu^

mine, id est vigilanti corde respicere semper debet ad aqui-

lonem, et oLservare eum qui ab aquilone est. Sicut et

Propheta videre se dicit succensum lebetem, vel ollam, etfaciem ejus a facie aquilonis *. Ab aquilone enim accendun-

tur mala universa^ terrae. Vigilans ergo et sollicitus et ar-

dens intueatur semper astutias diaboli, et semper aspiciat

unde sit ventura tentatlo, unde hostis irruat, unde ini-

micus obrepat. Dicit enim et Petrus Apostohis : « Quia

» adversarius vester diabolus, sicut leo rugiens, circuit

» quaerens quem transvoret^. » Mensa quoque propositionis

habens duodecim panes, in parte collocetur aquilonis re-

spiciens ad austrum. Panes isti, apostoHcus ei tam numero

quam virtute sit sermo, quo indesinentef utens (quotidie

namque hos ante Dominum jubetur apponere) rursum re-

spiciat ad austrum, unde Dominus venit : « Dominus eîim

» ex Theman veniet% » sicut scriplum est, quod est de aus-

tro. Habeat in penetrahbus pectoris sui etiam aUare in-

censi, ut ipse dicat : « Quia Christi bonus odor sumus\ »

Habeat et arcam testamenti, in qua sint tabula^ Legis, ut

in lege Dei meditetur die ac nocte, et memoria ejus arca

et bibhotheca efficlatur librorum Dei, quia et Propheta

beatos dicit eos qui memoria tenent mandata ejus, ut fa-y^M

ciant ea.. Sit intra ipsum urna mannse reposita, intellectus

verbi Dei subtihs et dulcis. Sit et virga Aaron intra eum,

doctrina sacerdotahs, et florida severilas disciphnae : supra

omnem vero gloriam slt el pontificahs ornatus. Potest enimintra se agere pontlficatum pars iUa quae in eo est pretio-

sissima omnium, quod quidam prlncipale cordis appeUant,

alii rationalem sensum, aut inteheclualem substantiam, vel

quocumque modo appellari potest ih nobis portio nostri

illa per quam capaces esse possumus Dei. Ista ergo pars

* Jereni. i. —' i Pct, v, 8. —•'' Abac. iii, 5, —* 2 Cor. 11, i5,



IN EXODUM IIOMILIA. IX. iGl

in nobls velut qiiidam pontifcx exornelur indumenlis, et

nionilibus pretiosis, ac podere byssino. Indumenti hoc ge-

nus est, quod usque ad pedes deducitur totum contegens

corpus. In quo designatur, ut primo omnium totus sitcas-

titate vestitus. Accipiat postmodum et humerale gemma-tum, in quo fulgor operum collocatur, ut videntes homincs

opcra sua magnificent Patrem qui in coelis est*. Accipiat et

logium, quod rationale dici polest, pectori superpositum,

quaterno lapidum ordine distinctum, Sed et aurea lamina

in fronte resplendeat, quod Petalum appellatur, in quibus

utriusque veritas et manifestatio dicitur collocata. Ego in

his quae in pectore locari dicuntur, sermonem Evangelicum

sentio, qui quadruplicato ordine veritatem fidei nobis et

manifcstationem Trinitatis exponlt, cuncta referens ad ca-

put, ad uniiis scilicet Dei naturam. In his est ergo omnls

veritas, et omnis manifestatio veritalis. Igitur si recte vis

pontificatum gerere Deo, Evangellcus sermo et Trinitalis

fides semper tibi habeatur in pectore. Gui convenit etiam

Apostolicus sermo tam vlrtiite quam numero, tantum ut

nomen Dei semper habeatur in capite, et ad unum Denm

cuncta referantur. Habeat etiam in interioribus pontlfexpartibus operimenta sua, habeat pudenda contecta : ut cor-

pore et spiritu sanctus sit, et cogitationibus et operibus pu-

rus sit. Habeat etiam per indumenli circultumtintinnabula,

ut ingrcdlens, inquit, sancta, det soiiltum, et non intret cumsilentlo^. Et ha^c tintlnnabula, quae semper sonare debent,

in extremo vestimenti sunt posita, idcirco, credo, ut de ex-

tremis temporibus et fine mundi nunquam sileas, sed inde

semper sones, inde disputes, et loquaris secundum eum qui

dixit : « Memor esto novissimorum tuorum, et non pccca-

» bis^ » Ad hunc crgo modum homo noster interior Deo

l>ontifcx adornetur, ut introire possit non solum in sancta,

1 Mallli. V, i6. —2 Ex(m1. xxviiT, 55. — -^ Eccli. vii, 4o.

IX. 11



ri)'2 DHIfiKMS

sed ct lii sancla saiiclorum : ut possit ad^re piopltiatoriuiii

ubi sunt Cherubim, et inde appareat ei Deus. Sancta pos-

sunt esse ea quae in praesenti saecuio habere sancta con-

versatio polest. Sancta vero sancloriim, in quae semel tan-

tummodo intratur, ad coelum esse transitum puto, ubi est

propitiatorium, et Cherubim, ubi et mundis corde appa-

rere poterit Deus, vel quia Dominus dicit : « Ecce regnum

» Dei iutra vos est^ » Hoec interim quantum ad praesens in

transcursu occurrere sensibus nostris potuit, quantamque

moderari auribus potuimus auditorum, de tabernaculo dicta

sint, ut unusquisque nostrum studeat facere intra se taber-

naculum Deo. Non enim frustra de patribus refertur, quia

in tabernaculis liabitaverunt ^. Ego sic intelh*go Abraham

habitasse in tabernaculis, et Isaac et Jacob. Construxerunt

namque isti intra se tabernaculum Deo, qui se tantis ac la-

hbus virtutum splendoribus adornaverunt. Refulgebat nam-

que in eis insigne regium purpura, propter quod dicebatur

ad Abraham a fdiis Heth : « A Deo rex in nobis tu es\ »

Splendebat et coccus : propterea enim ad jugulandum du-

xit Deo unicum, et proplerea dextram illlus Angelus tenult \

Splendebat hyacinlhus, cum coelum semper inluens cceli

Dominum sequebatur^ Sed et in ca^terls similiter ornaba-tur. Ego sic intelligo et diem festum Tabernaculorum qui

mandatur in Lege, ut exeat populus cerla die anni, et in ta-

bernaculis habilet, habens ramos palmarum, et frondes sa-

licis ac popuH, et ramos arborls frondosae. Palma victorlae

signum est illlus belli quod inter se caro et splritus gerit.

Arbor autem populus et sallx, tam virtule quam nomine,

virgulta sunt castitalis. Qiiae si integre conserves, habere

potes et nemorosae ac frondentls arboris ramos, quae est

iTeterna et beata vita, cum te Dominus in loco vlrldi collo-

1 Tiiic. xvii, ?.i, —2 Hebr. xi. —•'' Cencs. xxm , G. — ^" Idein , xxii. —j

^ Deul. xvr.



IN EXODTJM IIOMILrA IX. 1 G5

caverit super aquam rcfectlonis, pcr Chrisluin Jcsum Do-

minum noslrum, cui est gloria et imperium in sxcula sae-

culorum. Amen.

HOMILIA XP.

De siti populi in Rapkidin, et de bello Amalecitarum, el de prce-

sentia Jethro.

Quoniam omnis^ qui vult pie viverc in Christo perse-

cutionem palitur, ct ah hostihus impugnatur, agens iter

vit.e hujus semper debet esse armatus, et stare semper in

castris^ Ideo ct de populo Dei refertur : « Profecta est, in-

» qidt, omnis synagoga filiorum Israel de deserto Sin, se-» cundum castra sua, per verhum Domini \ » Et tu

ergo si semper vigiles, et sempcr armatus sis, et scias te

in castris Domini mililare, ohserva illud mandatum, quia

« nemo militans Deo imph*cat se negotiis ssecularihus, ut ei

» placeat cui se prohavit ^: » quia si ita miUtes ut a rehus

saecularihus Hber sis ct in castris Domini agas semper ex-

cuhias, et dc te dicitur, quia per vcrhum Domini cxeas dc

\deserto Sin et venias in Raphidin. Sin eniui tentatio inter

• prctatur; Raphidin vero, sanilas judicii. Qui hene exit de

tcntatione, et qucm tentatio prohahilem reddit, isle venit

ad sanitalem judicii. In die enim judicii sanus erit, et sani-

tas cum eo crit, qui in tentatione non fuerit vulneratus :

sicut et in Apocalypsi scriptum est : « Qui autem vicerit,

» daboei de ligno vilae, quod est in paradiso Dei mei '.»....

Sed quid est quod sequitur'? « Sitiit ihi, inquit, popu-

* Tom. II, p. i6S «t seqq. —^ N. i.

I

' a Tim. III, \}.. — ^* V.\oi\. xvn, i. —•' x Tim. n, 4. —<> Apoc. 11, -.

j' N. 2. p. i(5().

^ II.



iC)/^ or.iGKNis

» liis aquam, et murmiirabaiit adversum Moysem^»Miirmuraverunt enim adversus Moysen, el proplerea jubet

Dominus ut ostendat eis petram, ex qua bibant. Si quis

est qui legens Moysen murmurat adversus eum, et displi-

cel el lex quae secundum Iltteram scripta est, quod in mul-

tis non videtur servare consequentlam, ostendlt ei Moy-

ses petram, quae est Christus, et adducit eum ad ipsam, ut

inde bibat, et reficiat sitim suam. Sed haec petra, nisi fuerlt

percussa, aquas non dabit : percussa vero fonles produclt.

Percussus enim Ghrlstus, et in crucem actus, novi Testa-menti fontes produxit : et propterea dlctum est de eo, quia

« percutlam pastorem, et dlspergentur oves ^. » Necesse

ergo erat illum percutl. Nisi enim ille fuisset percussus,

et exisset de latere ejus aqua et sanguls, omnes nos sitim

verbl Del pateremur. Hoc ergo est quod et Apostolus in-

terprelatus est, quia « omnes eumdem manducaverunt ci-

» bum spirltualem, et omnes eumdem splritualem blberunt

» potum. Blbebant autem de spirituall, sequente petra; pe-

» tra vero erat Chrlstus^»

Post haec bellum ^" descrlbltur gestum cum Amalechllls,

pugnasse refertur populus et vicisse. Antequam manduca-

ret panem de ccelo, et blberet aquam de petra, non refertur

populus pugnasse, sed dicitur ad eum : « Dominus pugnabit

» pro vobis, et vos tacebitis ^. » Est ergo tempus quando

Dominus pugnat pro nobis, nec permittlt nos tentari supra

id quod possumus, nec impares virlbus slnlt ad fortis ve-

nlre congressum. Denique et Job omne Illud tentatlonis

suae famosissimum certamen jam perfectus implevit. Et tn

ergo cum coeperis manducare manna, panem cffilestem

verbi Dei, et blbere aquam de petra, cumque ad intcriora

* Exod. XVII, 12. —2 ZacU. xm, j. —^ i Cor. x, 5, 4. 1

'' N. 3, 4» 5. p. i6c), 170.

^ Kxod. XIV, 14.



IN EXODUM IIO.MILIA Xf. lG5

doclniiaj spiriliialis acccsseris, speralo pugnam, et pricpara

tc i\d belluni. Bello igitiir iinmineiitc, vidcamus quid prai-

cipiat Moyses :« Dixit, inqiiit, ad Jesum : Elige libi ipsi

» viros, et exi, et conflige cum Amalech craslino *. » Usque

ad hunc locum heati nominis Jesu nusquam tacta est men-

tio. Hic primum vocahuH hujus splendor eflulsit. Hic pri-

mum vocavit Moyses Jesum, et dixit ei : « Elige tihi ipsi

» viros ^. » Moyses vocat Jesum, Lex vocat Christum, ut eli-

gat sihiipsi viros potentes de populo. Non poterat Moysesehgere, sed Jesus solus est qui possit potentes viros eligere,

qui dixit : « Non vos me elegistis, sed ego vos clegi^. » Ipse

enim electorum dux, ipse potentium princeps, ipse qui

confligit cum Amalech. Ipse est enim qui inlrat in domuni

fortis et alligat fortem, et vasa ejus diripit.

Sed interim videamus quid nunc historia praesens re-

texat : « Ascendit, inquit, Moyses in verticem collis \ » ....

« Et factus est, cum elevaret Moyses manus, superior fie-

» hat IsraeP. » Moyses quidem elevat manus, non exten-

dit : Jesus autem, qui universum orhcm terrae exaltatus in

cruce complexurus erat hrachiis suis, dicit : « Extendi ma-

» nus meas ad populum non credentem, et contradicentem

» mihi ^ » Moyses ergo elevat manus suas; et cum elevaret

manus, vincehatur Amalech. Elevare manus, hoc est opera

ct aotus elevare ad Deum, et non hahere actus deorsum

dejectos et humi jacentes, sed Deo placitos et ad coelum

«rectos. Elevat ergo manus qui thesaurizat in coelum; uhi

unim thesaurus ejus, ihi et oculus ejus, ihi et manus ejus.

iMevat manus et ille qui dicit : « Elevatio manuum mearuni

sncrincium vespertinum \ » Si crgo eleventur actus nos-

,lri, et non sint in terra, vincitur Amalech. Sed et Apostohis

Iprajcipit levare sanctas manus sine ira et disceptatione %

• Exod. XVII, 9.-2 Ibid. _ 3 Joaa. xv, iG.— '' Exod. xvii, lo. — ' Ib,

II. —'' Isai. Lxv, 2j el Uoni. x, ii. — ' Pbulin. cxi,, i. —^*i Tiiu. u.



l66 ORIGENIS

et ad qiiosdam dicebat : « Demissas manus et dissolula ge-

» nua erigile, et rectos gressus facite pedibus vestris*.» Si

ergo servat populus legem, elevat Moyses manus, et adver-

sarius vincitur. Si non servat legem, invalescit Amalech.Quia igitur et nobis pugna est adversus principes et potes-

tates, et mundi hujus rectore.s tenebrarum, si vis vincere,

si vis obtinere, eleva manus, et eleva actus tuos, et conver-

satio tua non sit in terris, sed sicut dixit Apostohis : « Super

» terram ambulantes, conversationem habemus in ceelo ^,»

Et ita poleris superare populum adversantem libi Amalech,

ita ut dicatur de te etiam : u Quia in manu occulta expu-

» gnabat Dominus Amalech ^ » Eleva et tu manus ad Deum,

et imple mandalum quo Apostolus dicit : « Sine intermis-

» sione orate '^: » et tunc fiet quod scriptum est, quia « sicut

» vitulus ablingit in campis herbam viridem, ita abiinget

» populus hic populum qui super terram est ^ » Per quod

(ut a majoribus accepimus) indicari dicitur, quia populus

Dei non tam manu et armis, quam voce et lingua pugna-

bat : id est, orationem fundens ad Deum, prosternebat ini-

micos. Ita ergo et tu si vis vincere inimicos, eleva actus

tuos, clama ad Deum, ut dicit Aposlolus : « Orationi instan-

» tes, et vigilantes in ea ^ » Haic enim est Ghristiani pugna,

qua superat inimicum. Puto autem quod per hanc figuram

etiam duorum populorum Moyses formam designet, et os-

tendat unum esse populum ex genlibus qui elevet manus

Moysi, et erigat eas ; id est, qui in sublime extollat ea quae

scripsit Moyses, et in excelso eorum intelligentiam statuat,

et per hoc vincat : alium aulem esse qui quoiiiam non ele

vat manus Moysi, nec extollit eas a lerra, nec altum in ec

aliquid et sublile considerat, vincitur ab adversariis, et pro

sternitur.

*

Heb. XII, 12, 10. —2

piiil. ,i,j xo. —*

Exod. xvii, i6. —* i

Tlicss.\

j6. -:- ' Nutn. xxu, 4» —^ Gol, iv, 2.



IN EXODUM HOMILIA XF. 167

Post hnec venit ad Diontem Dei IMoyses, et occurrit ei

Jethro socer suus \

Sed, utvideo, Jethro

^

nonfruslra venit ad iMoysen, nec

frustra manlucavit panem cum senioribus popidi in con-

spectu Domini. Dat enim consilium Moysl probabile salis

et utile, ut ehgat viros, et constituat prlncipes popuh, viros

Deum colenles, viros potentes, et odientes superbiam. Ta -

les enim oportet esse principes popuh, qui non solura su-

perbi non sint, sed et qui oderint superbiam : id est, ut nonsolum ipsi absque vilio sint, sed et in aliis odcrint vitia

Verum sicut scriptum legimus, quia « non satiati^r oculus

» vidcndo nec auris audiendo',» nec nos satiari possumus

inluendo et considerundo quae scripta sunt, quot ex parli-

bus nos aidificent, quantis nos instruant modis. Etenim cumperspicio quod Moyses prophcta Deo plenus, cui Deus fa-

cie ad faciem loquebatur, consilium accepit a Jelhro sa-

cerdote Madian, admiratione niniia stuporem mentis in-

curro. Dicit enim Scriplura : « Et audivlt Moyses vocem

» soceri sui, et fecit quoecumque dixit el *. » Non dixit, Quia

mihi Deusloquitur, et

quld agere debeamcoelesli

ad mcscrmone defertur; et Quomodo consilium ab homine acci-

plam, et ab homine gentili, alieno a populo Dei? Sed audlt

vocem ejus, et facit omnla quae dicit, et non quis dicat, scd

quid dicat, auscultat. Unde et nos si forte aliquando inve-

nimus aliquid sapienter a gentilibus dlctum, non conlinuo

cum auctoris nomine spernere debemus et dicta; ncc pro

eo qnod legem a Deo datam tenemus, convenitnos tumere

superbia, el spernerc verba prudenlium, sed sicut Aposlo-

his dicit : « Omnia probantes, quod bonum est lenentcs \ »

Quis autem hodle eorum qul populis pr.TSunt, non dico si

' lixod. XVIII.

- iN. (). j), i()<j, I j().

^ EcrJ. I, 8. —'' Exod. xvm, j.X. —•'i Tlu\ss. v, n.



lG8 OllIGlwMS

jam aliqua ei a Deo revelata sunt, sed in legis scientia ali-

quid meriti habet, consilium dignatur inferioris saltem sa-

cerdolis accipere? nedum dixerim laici, vel gentilis. Sed

Moyses, qui erat homo mansuetus super omnes, accepit

consilium inferioris, ut et formam humiHtaiis populorum

principibus daret, et futuri sacramenti designaret imagi-

nem*. Sciebat enim futurum quandoque, ut gentiles bonum

consilium proferrent apud Moysen, ut bonum et spiritua-

lem intellectum afferrent ad legem Dei : et sciebat quia

audiet eos lex, et faciet omnia sicut dicunt. Non enim potest

facere lex sicut Judaei dicunt, quia infirmatur lex in carne,

id est in littera, et nihil potest secundum Htteram facere :

nihil enim ad perfectum adducit lex

HOMILIA XI1\

De vidtu Mofsis glorificato^ et velamine quod poriebat injacie sua.

Lectio^ nobis Exodi recitata est, quae nos ad intelligentiaB

inquisitionem vel incitet, vel repellat. Incitat mentes stu-

diosas et liberas, desides et occupatas repellil; scriptum

est enim : « Quia vidit Aaron et omnes filii Israel Moysen,

» et erat glorificata facies ejus, et color vultus ejus, et ti-

» muerunt accedere ad illum ^ » Et post pauca : « Pone-

» bat, inquit^ Moyses velamen super faciem suam. Cum» autem introiret in conspectum Domini, ut loqueretur illi,

» deponebat velamen \ » Haec autem Apostolus disserens

magnifico illo sensu quo in caeteris utitur, de quo dixit :

« Nos autem sensum Christi habemus, ait : Quod si mi-

* Num. XII. —2 Koni. VIII, — 3 lj(.ij_ îx.

^ ToQi. II, p. 172 et seqq. —* N. 1, 2.

* FiXod. XXXI V, 5o. — '^ Ibid. 34



IN EXODUM HOIWILIA XII. lC)()

» iiisleriuin iiiorlis iii litleris deformatum in lapidibus fuit

» ad gloriam, ita ut non possent intenderc filii Israel in fa-

» ciem Moysi propter gloriam yultus ejus, qua^ aboletur,

» quomodo non magis ministerium spiritus erit in gloria* ?»

Et itcrum paulopost dicit : « Et non sicut Moyses ponebat

» vclamen super faciem suam, ut non intenderent filii Israol

» in faciem vultus ejus. Obtusi sunt enim sensus eorum us-

» que in hodiernum dlem. Cum enim legitur Moyses, vela-

» men est positum super cor eorum. » Qufs non admiretur

mysteriorum magnitudinem? quis non pertimescat notani

cordis obtusi ?GIorificala est facies Moysi, sed nonpoterant

intendere in faciem vultus ejus fdii Israel, non poterat in-

tendere populus Synagogne. Si quis autem conversationem

et vitam potest habere eminentiorem quam reliquum vulgus,

iste potest intueri gloriam vultus ejus. «Et nunc enim, sicut

» clixit Apostolus, velamen est positum in lectioue veteris

» Testamenti ^: » et nunc Moyses glorificalo vultu loquitur,

sed gloriam quae est in vultu ejus non possumus intueri.

Idcirco autem non possumus, quia adhuc populus sumus,

et nihil studii, nihil meriti, plusquam reliqua plebs, habe-

mus. Verum quia dicit sanctus Apostolus : « Idipsum autem

» velamen in lectione vetcris Testamenti manet, » amputa-

ret nobis omnem intelligentiae spem tanti et talis Apostoli

prolata sentcntia, nisi addidisset : « Cum autem quis con-

» vcrsus fuerit ad Dominum, auferetur velamen^ » Igitur

causam auferendi velaminis, convcrsionemnostram

essc

dicit ad Dominum. Ex quo colligenda sunt nobis indicia,

quod donec legcnles Scripturas divinas latet nos intellectus,

donec obscura sunt nobis et clausa quae scripta sunt, non-

dum conversi ad Dominum sumus. Si enim conversi essc-

mus ad Dominum, sinc dubio auferrctur velamen.

Sed et hoc ipsum converti ad Dominum qualc sit videa-



IJO ORIGENIS

mus. Et ut evidentius scire possimus quid sit conversus,

dicendum nobis prius est quid sit aversus. Omnis qui, cumrecitantur verba legis, communibus fabulis occupatur,

aversus est. Omnis qui, cum legilur Moyses, de negotiis

saeculi, de pecunia, de lucris sollicitudinem gerit, aversus

esl. Omnis qui possessionum curis stringitur, et divitiarum

cupiditate distenditur, qui gloriae saeculi et mundi hono-

ribus studet, aversus est. Sed et qui ab his quidem videtur

alienus, assistit autem et audit verba legis, et vultu atque

oculis intentus, corde tamen et cogilationibus evagatur,aversus est. Quid ergo est converti? Si his omnibus terga

vertamus, et studio, actibus, mente, soUicitudine, verbo

Dei operam demus, et in lege ejus die ac nocte medite-

mur, omissis omnibus Deo vacemus, exerceamur in testi-

moniis ejus; hoc est conversum esse ad Dominum. Tu ergo

si volueris fiHum tuum scire Htteras quas liberales vocant,

scire grammaticam, vel rheloricani discipHnam, numquid

non ab omnibus eum vacuum et Hberum reddis? numq\iid

non omissis caeteris, huic uni studio dare operam facis?

Paedagogos, magistros, Hbros, impensas, nlhil prorsus de-

esse facis, quoadusque perfectum propositi studii opus re-

portet. Quis nostrum ita se ad divinae legis studia conver-

iit? quis nostrum ita operam dedit ? quis lanto studio ac

labore divina quaerit sludia, quanto quaesivit humana? Et

quid conquerimur si quod non didicimus ignoramus ? AH-

qui vestrum ut recitari audierint quae leguntur, statim di-

scedunt. NuIIa ex his quae dicta sunt inquisitio ad invicem,nulla collatio; nusquam memoria mandali ilHus quo te

divina Lex commonet : « Interroga patres tuos, et dlcent

» tibi; presbyteros luos, et annunliabunt tibi*. » Alii ne

hoc ipsum quidem patienter expectant usquequo Icctiones'

in ecclesia recitcntur. Alii vero nec si recitanlur sciuut,

* Dcul. xxsn, 7.

3;;

I



IN EXODU.M HOMILIA XII. J 7 1

sed iii remolioribus dominicae domus locis, saecularibus fa-

bulis occupaiitur. De quibus ego ausus sum dicere, quia

cum legitur Moyses, jam non velamen super cor eorum,

sed paries quidam et murus est positus. Si enim ille qui

adest, qui audit, et intenlus est, et quae audit retractat et

discutit, et quae assequi non potest percontatur et discit,

vix potest ad libertatem scientiae pcrvenire : ille qui abscon-

dit aures suas ne audiat, ct terga in faciem legentis obver-

tit, quomodo diccndus esl velamen habcre superpositum

cordi, ad quem ne ipsum quidem vclamcn litterae quo sen-

sus velatur, qui est sonus vocis, acccssit? Evidens igitur

figura est, quomodo gloriosa eflicitur facies Moysi : habent

enim glorlam ea quie loquitur; sed haec tegitur et occul-

tatur, et est omnis gloria ejus intrinsecus.

Videamus ergo * ne non solum cum Moyses legitur,

sed et cum Paulus legitur, velamen sit positum super cor

nostrum. Et manifeste, si neghgenler audimus, si nihil stu-

dii ad eruditionem et inteUigentiam conferimus, non solum

legis et Prophctarum scriplura , sed et Aposlolorum et Evan-

gcHorum grandi nobis velamine lcgilur. Ego autem vcreor

ne per niuiiam negligentiam et stoHditatem cordis, non so-

lum vehita sint nobis divina volumina, sed et slgnala : ut

si detur in manus homlnis nescientis Htteras hber legendus,

dlcat, Qula nesclo htteras; si detur in manus homlnis sclen-

tls lltleras, dicat quia slgnatus est. Unde ostendltur non so

him studium nobis adhlbendum esse ad dlscendas htteras

sacras, verum et supphcandum Domino, et diebus ac noc-

tibus obsccrandum, ut venlat Agnus ex tribu Juda, et ipse

acclpiens hbrum signatum dignetur aperire Si ergo et

nos Domluum dcprecemur ut velamen de corde nostro dlg-

netur aufcrrc, caperc possumus intelhgentiam splrltualem,

sl lainen converamur ad Domlnum, et hbcrtalem scienllic

' N. i. p. .74.



172 OmCEMS

requiramus. Sed cjuomodo invenire possumus |ibertatem,

qui servimus sacculoPqui servimus pecuniae ? qui servimus

desideriis carnis? Ego meipsum corripio, meipsum judico,

ego meas culpas arguo ; viderint qui audiunt, quid de semel-ipsis senliant. Ego interim dico, quod donec alicui horum

deservio non sum conversus ad Dominum, nec ullam con-

secutus sum libertatem donec talia me negotia et sollicilu-

dines stringunt. Iliius a quo constringor negotii et sollicitudi-

nis servus sum. Scio enim scriptum esse, quia unusquisque

quo vincitur, huic et servus addicitur*; eliamsi me amorpecuniae non superat, etiamsi possessionum et divitiarum

cura non stringit, laudis tamen cupidus sum, et gioriam

sector humanam, si de hominum vullibus et sermonibus

pendeo quid de me iile sentiat, quomodo ille me habeat,

ne illi displiceam, si iili placeam. Donec requiro ista, ser-

vus horum sum. Sed voiebam ex hoc saltem satis agere,

si possim liber fieri, si possim jugo fcedae hujus servitutis

absolvi, et perveniread libertatem secundumApostoIi com-

monitionem dicentis ; « In libertatem vocati eslis, nolite

» fieri servi hominum ^. » Sed quis mihi dabit hanc manu-

missionem ? quisme ab hac servitute turpissima

liberabit,

nisi ille qui dixit : « Si vos Filius liberaverit, vere liberi eri-

» tis^?» Etenim scio quia servus non potest libertate do-

nari, nisi fideliter serviens, nisi Dominum dlligens. Et ideo

etiam nos fideliter serviamus, et ex toto corde, et ex toto

animo, et ex tota virtute nostra diligamus Dominum Deum

nostrum, ut mereamur libertate donari a Christo Jesu Fi-

lio ejus Domino nostro, cui est gloria ct imperium in sae

cula sajculorum. Amen.* 2 Pet. II, 19. —2 Qaj y^ j5^ gt j Qyj. y,,^ 20. —^ Joan. vui, 56.



IN KXODUM. 175

HOMILIA XIII^

De his quce offeruntur ad tabernaculum.

Jam quldcm et prius de tabernaculo * pro viribus dixe-

ramus, verum quoniam sa^pe in Exodi libro rcpelitur ipsa

descriptio

Primo omnium ' videamus quid est quod dicit Moyses

ad filios Isracl : « Sumile a vobis ipsis redemptioncm Do-

»mino;omnis qui conceperit corde, offerat initia Domi-

» no\ » Non vult Moyses ut aliquid offeras Deo quod ex-

tra te est : « A vobis ipsis, inqult, sumite, et initia offerte

» Domino, prout unusquisque concepit corde. » Aurum ju-

betur et argentum deferri, aes et caeterae materiae; quomo-

do hoc possum ego de meipso offerre? Numquid intra meaurum nascitur aut argentum , ct caetera qune jubentur?

Nonne hoc unusquisquo de prompluariis et de scriniis suis

profert? Quid est ergo quod dicit Moyses : Offerte a vobis

ipsis, et linusquisque sicut concepit corde ? Illud quidem

aurum et argentum creteraequemaleriae unde tabernaculum

constructum est, constat de scriniis et promptuariis unius-

cujusque prolatum. Spirituahs autem lex aurum requirit ad

labernacubjm, quod intra nos est, argentum quod intra nos

est, etomnes reliquas materias

illasdeposci quas

et intra

nos habere possumus, et proferre de nobis. Dicit enim

Scriptura, quia « prope est verbum in ore luo, quia si con-

» fessus fueris in ore tuo Dominum Jesum, et credideris in

» corde luo, quod Deus illum suscilavit a mortuis, salvus

» orls ^ » Si crgo credideris in corde tuo, cor tuum ct sen-

* Tom. I I, p. 175 ct scqq. — 2 ]\\ , —s ]\ ^

^" M\()(l. XXXV, 4. — •'' Uoin. X, 8, «).



1^4 ORIGKIVIS

sus tuus aurum est. Obtulistl igltur aurum ad taberna-

€ulum, id est fidem cordis tul. SI vero confessus fueris,

sermonem obtulisti, sermonem confessionls argentum. Id-

clrco ergo dicit Moyses, qui est lex spiritualis : « Sumite a

» vobis ipsis. » Hajc a te Ipso sumis, ha^c Intra te sunt, hcec

etiamsi nudus sls habere potes. Sed et quod addldit, « unus-

» quisque sicut concepit corde, » huc respicit. Non enlm

poteris ahquid de sensu tuo ofFerre Deo, vel de verbo tuo,

nisi prius quae scripta sunt corde conceperls ; nisi intentus

fueris, et dihgenteraudlerls,

nonpotest

aurum tuum pro-batum esse, nec argenlum : requiritur enlm ut probatum

slt. Audi Scripturam dicentem : « Eloqula Domlnl, eloquia

» casta, argentum igne probatum, purgatum septuplum *. »

SI ergo quae scripla sunt corde conceperis, erit aurum tuum,

id est, sensus tuus probus, et argentum tuum, qui est sermo

tuus, probatum. Quid etlam de aere dlcemus ? opus est et

icre ad tabernacuH constructionem. Videtur quidem a3S pro

fortltudine suscipi, et loco poni posse fortitudinls et con-

stantlae

Quld de caeteris dicemus^? Multa sunt enlm, et slngula

discutere opus est ingens. Verum quid proderit, ut nostro

quldem Ingenti labore dlcantur, ab occupatls vero audi-

toribus et vlx unius horoe puncto verbo Dei assistentibus

spernantur et pereant ? Quantl modo hlc praesentes

sumus, et sermo Dei tractatur? Sunt qul concipiunt corde

quse lecta sunt, sunt qui omnino non conclplunt quae dl-

cuntur, sed est mens eorum et cor aut in negotils aut in

actlbus saecuh, aut s-upputationlbus lucri : et praecipue mu-

heres, quomodo putas corde conciplunt quae tantum gar-

riunt, quae tantum fabuHs obstrepunt, ut non sinant esse

sllentium? Jam quid de mente earum, quld de corde dis-

1 Psal. XI, G.

2x\. 5. p. 176, 1-7.



IN EXODUM IIOMILIA XIII. 17^5

CLiliam, si de infantibus suis, aut de lana cogitent, aut de

necessariis domus ? Vereor magis ne sequantur illas de qui-

bus dicit Apostolus : « Quae discunt circumire domos,non

» soluin verbosae, sed et curiosae, loquentes quae non opor-

» let *. » Quomodo ergo istae tales corde concipiunt? Non

concipiet corde quis nisi vacet corde; nisi sit mente liber

et totus intentus, nisi corde vigilet, non potest corde con-

cipere, et ollerre dona Deo. Quod si hactenus ncgleximus,

ex hoc saltem atlentiores simus, et solHcite intendamus, ut

posslmus mente concipere. Justum est eniin ut in laber-

naculo Domini inveniatur unusquisque habere portionem

suam. Non enim latet Deum unusquisque quid ei offerat.

Quam gloriosum tibi est, si dicatur in tabernaculo Domini :

Aurum istud (verbi causa) quo arca testamenti oblegitur,

illius est : argentum ex quo bases et columnae sunt, illius

est : aes de quo annuli, et candelabrum, et nonnullae co-

lumnarum bases faclae sunt, illius est : sed et lapides isti

humeralls et logii, illius sunt : et purpura qua ornatur pon-

tiiex, illlus est; et coccus illius est ! et caetera quncque per

singula. Et rursum quam indecorum, quam mlserum erit,

sl Domlnus veniens requirere acdificlum tabernaculi, nihll

muneris tui invcniat In eo, nihil a te cognoscat oblatum!

SIc Indevotus, sic infidells vixisli, ut nihll memorKC tuae In

tabernaculo Dei esse gestierls? Slcut enim princeps hujus

mundi venlt ad unumquemque noslruin, et quaerit sl quld

de suis actibus inveniat In nobis, et si quidem invenerlt,

i| sibi nos vindlcat : Ita et e contrarlo si venlens Domlnus in-

veniat allquid tuum in tabernaculo suo, ibi te defcndit, et

suum te diclt. Domine Jesu, pracsta mlhi ut allquld monu-

menll habere merear In tabernaculo tuo. Ego optarem (si

fieri posset) esse aliquid meum In IIIo auro ex quo propi-

liatorlum fabrlcatur, vel ex quo arca conlcgilur, vel cx quo' i Tiin. V, 10,



caiidelabrum fit luminis et lucernae. Aut ai aurum non ha-

heo, argentum saltem aliquld inveniar oiTerre quod profi-

ciat in columnas, vel in bases earum. Aut certe vel aeris

aliquid habere merear in labernaculo, unde circuH fiant,

et caetera quae sermo divinus describit. Utinam mihi esset

possibile unum esse ex principibus, et oflerre gemmas ad

ornamentum pontificis humerahs et logii. Sed quia haec

supra me sunt, certe vel pilos caprarum habere merear in

tabernaculo Dei, tantum ne in omnibus jejunus et infoecun-

dusinveniar. « Unusquisque ergo sicut concepit corde. »

Videte si concipitis, videte si tenetis, ne forte effluant qua?

dicuntur, et pereant. Volo vos admonere reHgionis vestrae

exemplis : nostis, qui divinis mysteriis interesse consuestis,

quomodo cum suscipitis corpus Domini, cum omni cautela

et veneratione servatis, ne ex eo parum quid decidat, ne

consecrati muneris aUquid dilabatur. Reos enim vos cre-

ditis, et recte creditis, si quid inde per negligentiam deci-

dat. Quod si circa corpus ejus conservandum tanta utimini

cautela, et merito utimini : quomodo putatis minoris esse

piaculi verbum Dei neglexisse, quam corpus ejus? Initia

ergo jubentur oflerre, hoc est primitias. Qui oflert quod

primum est, necessario habeat ipse quod rehquum est.

Vide quantum nos oportet abundare auro, quantum ar-

gento, ac rehquis omnibus quae jubentur oflerri, ut et Do-

mino ofleramus, et nobis supersit. Primo enim omnium

debet sensus meus intelligere Deum, et ipsi oflerre primi-

tias intellectus siii, ut cum Deum bene intellexerit, rehqua

consequenter agnoscat. Hoc etiam sermo faciat, hoc et om-

nia quae in nobis sunt, agant

Additur post haec*, quia et apud quem inventa sunt

ligna imputribilia, obtulit Deo. Si quis diligit Ghristum Do-

minum, lignum imputribile in incorruplione oflert Domino.

1 N. 6. p. 178.



IN KXODUM IIOMILIA. XIII. I77

iBeatus ergo apud quem invenitur vel sensus incorruplus,

vel corpus incorruplum, et hoc offcrt Deo. Unde et bene

valde dixit : « apud quem inventa sunt ligna imputribllia*. »

Non enim apud omnes inveniuntur ligna impulribilia. Deauro non dixit neque de argenlo, apud quem inventum

est. Potest enim apud omnes inveniri sensus et sermo

Omnium namque est ex quatuor constare secundum cor-

pus elementis. Ligna autem imputribilia, id est, incorrup-

tionis et virginitatis gratia, apud rarum quemque inveniri

polest, sicut et Dominus dicit : « Non omnes capiunt ver-

» biim istud, sed quibus datum est^. »

Sed et prlncipes, inquit, obtulerunt dona sua^ Quae

sunt ista dona qune principes offerunt? « Gemmas, inqult,

» oblulerunt, et lopides smaragdos, et lapides repletionls

» ct lapldes adhumerales. » Offerunt etiam oleumprincipes ad usus dupHces profuturum, lucernis et chris-

mati. Debet enim lucerna eorum qui populls praesunt, non

abscondi, aut sub modlo poni, sed super candelabrum, ut

luceat omnibus qui In doino sunt^. Sed et incensi compo&i-

tloncm prlnclpes offcrunt, quac componatur per Moysen In

odore suavitalis Domino, ut et ipsi dicant, quia « Christi bo-

» nus odor sumus^ » Et posleaquam obtnllt populus, voca-

vit, inqult, Moyses omnem sapientem ad fabricandum, el

architectum, ut componerent, et fabrlcarentur slngula quae-

que qua3 scripla sunt. Sed et mulleres, Inqult, saplentes vo-

cavit, ut facerent quae convenirent in tabernaculo Domlni.

Vides haec omnia quie fiunt, a saplentibus fieri; et mulleres

sapientes vocanlur, et vlri sapientes. Omnia enim opera Do-

inini in saplentla fiunt. Venlt ergo unusquisque sapiens sensu

ctfacltopera Domlni. Nonsufficitnobls si offeramustantum,

sed opus est ut cum sapientia ea quae in nobis sunt opere-

HCxod. XXXV, 24. —2 Mallli. xix, ii. —^ Exoil. xxxv, 27. —'^ Malth.

V, i5. — ^ }. Gov. 11, i5.

IX.^

1



1^8 ORIGENIS

mur, sciamus mlscere aurum cum bysso, et coccum dupli*

care, vel miscere cum purpura. Quld enim tibi prodest si

habeas haec, et uli his nescias, neque agnoscas quomodo

unumquodque in suo tempore et in suo loco aplare debeas

et proferrePEt ideo danda nobis est opera, ut sapientes si-

mus, el haec quae audimus de Scripturis snnctis proferre in

tempore et aptare possimus, componere atque ex his ador-

nare tabernaculum Deo Jacob, per Jesum Ghristum Domi-

num noslrum, cui est gloria et imperium in saecula saeculo-

rum. Amen,

.:il C

s

fiti

jc

Fei



ORIGENIS

IN LEVITICUMHOMILI^.

>•«*•«»«•••«•••«•«•••«<»••>••»<«>»«»« ««••••^«•« •«

HOMILIA P.

Sicut^ in novissimis diebus Verbum Dei ex Maria carne

vestitum processit in hunc mundum, et aliud quidem erat

({uod videbatur in eo, aliud quod intelligebatur (carnis nam-

que aspeclus in eo patebat omnibus, paucis vero et eleclisdabatur divinitalis agnitio) : ita et cum per Prophetas vel

Legislatorem verbum Dei profertur ad homines, non abs-

que competcnlibus profertur indumentis. Nam sicut ibi car-

nis, ita hic Httera3 velamine tegitur : ut httera quidem aspi-

ciatur tanquam caro, latens vero intrinsecus spiritualis sen

sus tanquam divinitas sentiatur. Tale ergo est quod et nuncinvenimus Hbrum Levitici revolventes, in quo sacrificiorum

ritus, et hostiarum diversitas, ac sacerdotum ministeria de-

scribuntur. Sed hsec secundum htteram, quae tanquam caro

Verbi Dei est et indumentum divinitatis ejus, digni fortas-

sis vel aspiciant, vel audiant et indigni. Sed et beati sunt

ilH ocuH qui velamine Htterae obtectum inlrinsecus divinum

Spiritum vident; et beati sunt qui ad haec audienda mun-

lidas aures interioris hominis deferunt

Principium' ergo Levitici dicit, quia vocavit Dominus

IMoysen, et locutus est ilH de tabernaculo testimonii, ut

[promulgaret fiHis Israel sacrificiorum leges et munerum,l^t ait : « Si homo munus olleret Domino, olTeret ex bobus

* Tom. II, p. 184 et seqq. —- N. 1. —^ N. ?., ?>. p. iS^, 1S6.



l8o ORIGEMS

» vel pecoribus, id est agnis vel hcedis. Si vero ex avibus,

» turtures vel pullos columbarum*. » Ego pro exigui-

tate sensus mei, hoc in loco hominem queai appellavit, et

primum in omnibus posuit ad ofFerendum munus Deo, in-

telligendum esse omne humanum arbilror genus, et ipsum

dici hominem qui holocaustum offerat vitulum ex bobus

sine macula. Iste aulem vitulus sine macula, vide si non

ille saginatus est vitulus quem pater pro regresso ac resti-

tuto sibi illo qui perierat filio, quique omnem ejus substan-

tiam dilapidaverat, jugulavit, et fecit convivium magnum,

et laetiliam habuit, ita ut laetarentur Angeli in coelo super

uno peccatore poenitentiam agente^. Homo ergo iste qui kI

perierat et inventus est, quoniam nihil habuit propriae sub- VI

stantiae quod ofTerret, cuncta namque dilapidaverat vivens

luxuriose, invenit istum vitulum coelitus quidem missum,sed ex Patriarcharum ordine, et connexis ex Abraham ge-

nerationum successionibus venientem Solus ergo ille

masculus, solus sine macula est, qui peccatum non fecit,

nec dolus inventus est in ore ejus, et qui accoptus contra

Dominum ofFertur ad ostium tabernaculi^ Adostiumtaber-

naculi non est intra ostium, sed extra ostium. Extra ostium

etenim fuit Jesus, quia « in sua propria venit, et sui eum» non receperunt *. » Non est ergo ingressus tabernaculum

illud, ad quod veneral, sed ad ostium ejus oblatus est in

holocaustum, quia extra castra passus est. Nam et illi mali

coloni venientem filium patrisfamilias ejecerunt foras extra

vineam, et occiderunt \ Hoc est ergo quod ofTcrtur ad os-

tium tabernaculi acceptum contra Dominum; et quid tam f

acceptum quam hoslia Ghristi, qui seipsum obtulit Deo?

Et tamen « imponet manum suam, inquit, super caput

» hostiae^ » Posuit (Dominus) manum suam super

* Levit. I , 2 et i^. — ^ Luc. xv. — ^ Isal. mi , c). —^ Joan. i , n. —5 Matlh. XXI, 59. —^ Levit. i, 4, ^-

\



IN LEVITICUM HOMILIA I. l8l

caput vituJi : hoc est peccata generis humani imposuit su-

per caput suum....

« Et (lecoriantes*, inqalt, holocaustum, divldent illud

» membratim ^ » Ego puto quod ille sacerdos detrahit

corium vituli oblati in holocaustum, et deduclt pcllem qua

membra cjus conteguntur Qui novit ostendere qu^c

luerint lcgis principia, qui eliam in Prophetls profectus ac-

cesserit, quae vero in Evangelils plenitudo perfeclionls ha-

beatur; vel qui docere potest quo verbi lactc alendi slnt

parvuH in Chrlsto, et quo verbi olere reficlendi sint qui in-

fnmantur In fide, quis etlam slt cibus solldus el fortis quo

impinguandl slnt athletac Christi : qui haec singula novit

splrltuall ratlone dividere, potest hujusmodi doctor ille sa-

cerdos videri qui imponlt super altare holocaustum per

membradlvisuni

Verum ^ si haec etiam ad moralem locum incllnare ve-

lis, habes et lu vitulum quem oflerre debeas. Vltulus est,

et quldem valde superbus, caro tua : quam si vis munus

Domlno ofTerre, ut eam caslam pudlcamque custodlas, ad-

duc eam ad ostium tabernaculi, Id est, ubi divinorum II-

brorum susclpere possit auditum. Masculinum sit munustuum, focinlnam nesclal, concupiscentiam respuat, fragili-

tatem refugiat, nlhll dlssolutum requlrat aut molle. Im-

pone etiam manum tuam super hostiam tuam, ut sit ac-

cepta Domino, et jugula illam conlra Domlnum, hoc est,

impone ei contlnentlae frenum; et manum disclpllnae ne au-

feras ab ea, sicut Imposult manum carni suae ille qui dlce-

bat : « Macero corpus meum et servituti subjlclo, ne forte

» cum aliis praedicavero, ipse reprobus eiriclar \ » Et ju-

gula eam contra Dpminum, morlificans sine dubio mem-1 N. 4. p. 186,187.2 Levil. I, 6, 7, 8, 9.

»N. 5. p. 187.'*

X Gor. IX, 27.



l82 ORlGIiMS

bra tua quae sunt super terrara. Sed et filii Aaron sacer-

(iotis olFerant sanguinem ejus. Sacerdos in te est, et fdii

ejus, mens quae in te est et sensus ejus, qui merito sacei-

dos et filii sacerdotis appellantur : soli enim sunt qui in-

telligunt Deum, et capaces sunt scientiae Dei. Vult ergo

sermo divinus, ut rationabili sensu carnem tuam in casti-

late offeras Deo, secundum quod Apostolus dicit : « Hos-

» tiam vivam, sanctam, placentem Deo, rationabile obse-

» quium vestrum *. » Et hoc est per sacerdotem vel fdios

sacerdotis oflerre sanguinem ad altare, cum et corpore et

spiritu quis castus efFicitur. Sunt enim et alii, qui ofFerunt

quidem holocauslum carnem suam, sed non per ministe-

rium sacerdotis. Non enim scienter, nec secundum legem

quae iii ore sacerdotis est ofFerunt, sed sunt quidem casti

corpore, animo aulem inveniuntur incesti. Aut enlm glo-

riae humanae concupiscentia maculantur, aut cupiditate

avaritiae polluuntur, aut invidiae ac livoris infelicitale sor-

descunt, vel furentis odii et irae immanitate vexantur. Qui-

cumque ergo tales sunt, licet corpore casti sint, tamen non

offerunt holocausta sua per manus et minislerium sacer-

dotis. Non est enim in eis consilium, et prudentia, qua3

sacerdotio fungitur apud Deum : sed sunt ex illis quinque

virglnibus stultis ^ quae virgines quidem fuerunt, et casti-

tatem corporis servaverunt, oleum autem charitatls, et pa-

cis, et reliquarum virtutum, in vasis suls condere nescie-

runt, et idcirco exclusae sunt a thalamo sponsi : quoniam

sola carnis contlnentia ad altare dominicum non potest per-

venire, si rellquis virtutibus et sacerdotalibus minlsteriis

deseratur. Et ideo qui haec legimus vel audlmus, in utram-

que partem operam demus, castl esse corpore, rectl mente,

mundi corde, morlbus emendati, proficere in operibus,

vigilare In scientla, fide, et actlbus, gestis, et intellectibus

1 Piom. XII, 1. —2 Matlli. xxv.



I\ LEVITICUM IIOMILIA. I. 1 83

csse perfecti, ut ad similitudinem hostiae Christi confor-

mari mereamur, pcr ipsum Dominum nostrura Jesum Ghri-

stum, per quem Deo Patri omnipotenti cum Spiritu sancto

est gloria et imperium in sajcula sseculorum. Amen.

HOMILIA II ^

De variis sacrificiorum pro peccato ritibus.

In hac hornilia tria praesertim breviter notanda vi».

dentur, ]° sacrificium pro peccato hominis; i° obiar

tio pro peccato sacerdotis; 3° praestantior efficacia

christianae expiationis.

1° De sacrificio pro peccato hominis haec habet' :

Puto quidem hominem illum debere intelligi, qui

ad imaginem et similitudinem Dei factus, rationabiliter vi-

vit. Hic vero munus offert Deo vitulum, cum carnis super-biam vicerit; ovem, cum irralionabiles molus insipientes-

que correxerit; haedum, cum lasciviam superaverit. Offert

etiam par turturum, cum non fuerit solus, sed mentemsuam Verbo Dei velut vero conjugi sociaverit; sicut hoc ge-

nusavium unum dicitur et castum servare conjugium. Of-

fert etiam et duos pullos columbarum, cum et ipse intelle-

xerit mysterium quo oculi sponsae sicut columbae dicuntur

ad plenitudines aquarum, et collum ejus sicut turturis \Haec ergo sunt hominis secundum quod supra exposuimuSj

munera

* Toni. 11, p. 187 et seqq. —2 N. a. p, i8S.^ (-ant. I.





IN LEVITICUM HOMILI.i II. 1 85

3° Sic aiitein prastantiam expiationis christianx»

demonstrat* :

....Sed forlasse dicaiit auditores Ecclesiac : Mcllus fere

agebatur cum anliquis quam nobiscum, ubi, oblatis di-

verso ritu sacrificils, peccaiitibus venia praestabatur. Apud

nos una lantummodo venia est peccatorum, quae per lava-

crl graliam in inltiis datur. Nulla post hacc peccanti mise-

rlcordla, nec venla ulla concedltur. Decet quidem dislric-

lloris esse disclplinae Chrlstlanum, pro quo Christus mor-tuus cst. Pro ilhs oves, hlrci, boves jugulabantur et aves,

ct simila conspergebatiir : pro te Dei Fillus jugulatus est,

ct Iterum te peccare dch)ctat ? Et tamen ne tibl hacc non

taiii erlgant animos pro virtute, quam pro desperatione de-

jiclant, audisti quanta sint in Lcge sacrificia pro peccatls,

audi nunc quantac sint remlssiones peccalorum in Evange-

His. Est ista prima, qua baptizamur In remissIoneQi pecca-

torum. Secunda remissio est in passione martyrii. Tertia

est, quae pro eleemosyna dalur. Dlclt enim Salvator : « Ve-

» rumtamen dale eleemosynam, et ecce omnla munda sunt

» vobis ^. » Quarta nobis fit remissio peccatorum, per hoc

quod et nos rcmittlmus peccata fratrlbus nostrls. SIc enim

dicit ipse Dominus et Salvator nosler, qula « sl remiseritis

» fratrlbus vestrls ex corde peccata ipsorum, et vobls remit-

» tet Pater vester peccata vestra. Quod sl non remiseritis

» fratribus vestris ex corde, nec vobls renilttet Pater ves-

» ter^

: » et slcut in oratlone nos dicere docuit : « Remltte» nol)Is debila nostra, sicut et nos remittimus debitorlbus

» noslrls ''. » Qulnta peccatorum remisslo est, cum conver-

tcrlt quis peccatorcm ab errorc viae suae. Ita enlm dlcit

Scriptura divina, quia « qui converti fecerit peccatorcm ab

» crrore vi;e suae, salvat animam ejus a mortc, ct cooperit

^ N. 4. p. 190, i()i

2 l.uc. \i, 4 I. — ^ Mallh. vt, 1 \. — ^ 11)1(1. I ?..



» mulliludinem peccatorum *. » Sexta quoque fit remissio

per abundantiam charitatis, sicut et ipse Dorainus dicit :

« Amen dico tibi, remittuntur ei peccala multa, quoniam

» dilexit multum ^. » Et Apostolus dicit : « Quoniam chari-

» tas cooperit multitudinem peccatorum ^. » Est adhuc et

septima, licet dura et laboriosa, per poenitentiam remissio

peccatorum, cum lavat peccator in lacrymis stratum suum,

et fiunt ei lacrymae suae panes die ac nocte, et cum non

erubescit sacerdoti Domini indicare peccatum suum, et

quaerere medicinam, secundum eum qui ait : «Dixi, Pro-

» nuntiabo adversum me injustitiam meam Domino, et tu

» remisisti impietatem cordis mei *. » In quo impletur et

illud, quod Jacobus Aposlolus dicit : « Si quis autem infir-

» matur, vocet presbyteros Ecclesiae, et imponant ei ma-

» nus, ungentes eum oleo in nomine Domini ; et oratio fidei

» salvabit infirmum, et si in peccatis fuerit, remitlentur» ei ^ » Et tu ergo cum venis ad graliam baptismi, vitu-

lum obtulisti, quia in mortem Christi baptizaris. Gum vero

ad martyrium duceris, hircum obtulisti, quia auctorera pec-

cati diabolura jugulasti. Cum vero eleeraosynam feceris,

et erga indigentes afFeclum misericordiae sollicita pietate

dependeris, altare sacrum hajdis pinguibus onerasti. Nam>si ex corde remiseris peccatum fratri tuo, et iracundiai tu-

moredeposito, mitem intra te et simplicem recollegeris ani-

mum,immoIasse te arietem, vel agnum in sacrificium obtu-

lisse confide. Porro autem si divinis lectionibus instructus

sis raeditando sicut columba, et in lege Domini vigilando

die ac nocte, ab errore suo converteris peccatorem, et ab-

jecta nequitia ad simplicilatera eum columbae revocaveris,

aique adhaerendo sanctis feceris eum societatem turturis

imitari, par turturura aut duos pullos columbarum Domino

^ Jac. V, 20. —2 Li,(,_ v,,^ ,-^ —3j Peii. IV, 8. — '' Psalm. xxxi, 5. —

^" Jac. V, li.



IN LEViriCUM HOMILIA U. 187

oblulisti. Quod si illa, quae spe et fide major esl, charilas

abundaverit in corde tuo, ita ut diligas proximum tuum

non solum sicut teipsum, sed sicut ostendit ille qui dice-

bat : « Majorem hanc charitatem nemo habet, quam ut ani-

9 mam suam ponat pro amicis suis * ; » panes similaceos in

charitalis oleosubactos, sine ullo fermentomalitiae et nequi-

tiifi, in azymis sinceritatis et veritalis te obtulisse cognosce.

Si aulem in amaritudine fletus tui fueris luctu, lacrymis et

lamenlatione confectus, si carnem tuam maceraveris et je-

juniis ac multa abstinentia aridam feceris, el dixeris, Quia

sicut frixorium confrixa sunt ossa mea; tunc sacriflcium

similam a sartagine vel a cralicula obtulisse te noveris : et

hoc modo inveniris tu verius et perfectius secundum Evan-

gelium ofTerre sacrificia, quae secundum legem jam ofFerre

non potest IsraeK

HOMILIA m\De variis ilcrum pro pcccato sacrijiciis,

Hic diffuse agit, i'' de participatione alienis pec-

catis, quam justa reprobat severitate; i° de immun-ditia propter morticinorum tactum, quam spiritua-

liter intelligit de peccatorum conversatione ; 3® de

juramentis; 4° de eo qui peccavit non volens a sanc-

tis Domini : quoe quidem omnia ut subtiliora omit-

tenda videntur^ praeter hoc de confessione sacra-

mentali testimonium *:

« Si peccavcrit, Inqult, unum aliquid de istis, pronun-

' Joan. w, lo.

'Toin. II, p, ir)") et scqq. — ' N. 4- p. ig^J.



l88 ORIGENIS

» liet peccaliim quod peccavil^ «Est allquod in hoc mira-

bile secrelum, quod jubet proiiuntiare pcccatum. Etenim

omni genere pronuntianda sunt, et in publicum proferenda

cuncla quae gerimus. Si quid in occullo gerimus, si quid iii

sermone solo, vel etiam inlra cogltalicnum secreta commi-

simus, cuncla necesse est publicari, cuncla proferri ; pro-

ferri aulem ab illo qui et accusator peccati cst, et incen-

tor, Jpse enim nunc nos ut peccemus instigat, ipse etlam

cum peccaverimus accusat. Si ergo in vita praeveniamus

eum, et ipsl noslri accusatores simus, nequitiam dlaboli

inimici nostri et accusatoris efFuglmus. Sic enim et alibi

Propheta diclt : « Dic tu, inquit, iniquitates luas prior, ut

» justificeris*. » Nonne evldenter mysterlum de quo traclaT

mus oslendlt, cum dicit; Dic tu prior? ut ostendat tibi quia

praevenire illum debeas qui paratus est ad accusandum. Ti

ergo, inqult, dlc prlor, ne te ille praeveniat : quia si prlorj

dixeris, et sacrificium poenitentlae obtulerls, secundum ea

quae in superioiibus diximus ofTerenda, et tradideris carnemj

tuam in interltum, ut spliilus salvus flat in die Domini, di-

cetur et tibi : Qula percepisti et tu in vita tua mala, nunc'

vero hlc requiesce. Sed et David eodem spiritu ioquitur in

Psalmls, et dlcit: « Inlquitatem meam notam feci, et pecca-

» tum meum non cooperui. Dixl, Pronuntiabo adversum

» me Injuslitiam meam, et tu rernislsti impletatem cordis

» mei ^ » Vide ergo quia pronuntiare peccatum, remissio-

nera peccati meretur. Praeventus enim diabolus in accusa-

tione, ultra nos accusarenon

poterit; et sl Ipsi nostri slmus

accusalores, proficit nobls ad salutem : si vero expecteraus

ut a diabolo accusemur, accusatio illa cedit nobls ad poe-

nam ; habebit enim socios in gehenna, quos convicerit cri-

minum socios.

^ Lcvil. V, 5. —2 jyiii. xLiii, 26, —* Psal, xxxii, 5,



IN hEXlTlCVM. 189

HOMILIA IV*.

TerUo de sacrificiis pro peccato.

Sed vidoamus ^ quae siut de quibus nunc prout possu-

inus, aliqua dicere debemus : « Et locutus est, inquil, Do-

» minus ad Moysen, dicens : Anima quoecumque peccaverit,

» et praeteriens praeterierit pra3cepta Domini, et mentietur

» pro\imo super deposilo, aut societate, aut rapina; aut no-

» cuit aliquid proximo, aut invenit perditionem et mentie-

» tur de ea, aut juraverit inique de uno ab omnibus quae-

» cumque fecerit homo, ut peccet in his : et erit cum pec-

» caverit, et dehquerit, et reddet rapinam quam rapuit, aut

» injuriam qua nocuit, aut deposltum quod commendatum» est ei, aut perditionem quam invcnit ab omni re, pro

» qua juraverit injuste, et reslituet ipsum caput, et quintas

» insuper augebit, et cujus est ei reddel, qua die conviclus

» fuerit^. » IIuc usque interim peccali specles exponunlur,postea vero purgatio ejus per hostias imperatur. Si qui in-

firmi sunt, et incapaces profundioris mysterii, c-edificentur

ex Httera, et sciant quia si quis praeteriens praeterierit prae-

cepta Domini, et mentitus fuerit proximo super deposlto,

aut socielate, aut rapiua, peccali ingentis statuetur reus.

Sed absit hoc ab Ecclesia Dei, ut ego credam esse ahquemin coetu isto sanclorum, qui se tam inf(dlclter agat ut de-

posilum proximi sui neget, aut societatem fraude contami-

net, aut vel ipse ahena diripiat, aut ab ahis rapla susci-

piat, et pro his, si ab eo requirantur, conlra conscientiam

juret. Absit, absit, inquam, ut hxc ego de aliquo ridehum

' 'rom, II, j). Kjf) «'1 scqq. —2 JV| . 2, 5, 4, 5. p. iy<) iiil uoi.' Levit. VI, i el sccj<j.



KJO ORIGEMS

senliam ! Confidenter ergo de vobis dico, quia vos non ita

didicistis Ghrislum, neque ita docti estis, sed neque iex ipsa

haec sanctis et fidelibus praecipit. Vis scire, quia non ad

sanctos et justos ista dicantur? Audi Apostolum ista dis-

tinguentem : « Justo, inqutt, lex non est posita, sed injus-

» tis et non subditis, scelestis et contaminatis, patricidis,

» matricidis*, » et horum similibus. Quia ergo hujusmodi

hominibus Apostolus legem dicit impositam, Eccleîa Dei,

quam absit in hujusmodi facinoribus maculari, relicta aliis

littera, sanctius aedificetur a spiritu.

Videamus itaque nunc quod est depositum quod fide-

lium unusquisque suscepit. Ego puto quod et ipsam ani-

mam nostram et corpus depositum accepimus a Deo. Et vis

videre majus aliud deposilum, quod accepisti a Deo? Ipsi

animae tuae Deus imaginem suam et similitudinem com-

mendavit. Istud ergo depositum tam integrum tibi resti-

tuendum est, quam a te constat esse susceptum. Si enim sis

misericors, sicut Pater tuus iu coelis misericors est, imago

Dei in te est, et integrum depositum servas. Si perfectus es,

sicut Pater tuus in coelis perfectus est, imaginis Dei in te

(lepositum manet. Similiter et caetera omnia, si pius, si jus-

tus es, si sanctus, si mundus corde; et omnia quae in Deo

praesto sunt per naturam, si tibi per imitationem subsistant,

depositum apud te Divinae imaginis salvum est. Si vero e

contrario agas, et pro misericorde crudelis, pro pio impius,

pro benigno violcntus, pro quieto lurbulentus, pro liberali

raptor existas, abjecta imagine Dei, diaboli in le imaginemsuscepisti, et bonum depositum tibi divinitus commenda-tum abnegasti. Aut non hoc erat quod sub mysterio Apo-

stolus electo discipulo mandabat Timolheo, dicens : O Ti-

molhee, « bonum depositum custodi^ ? » Ego etiam illud

addo, quod et Chrislum Dominum depositum suscepimus,

* 1 Tini. 1,9. —2 2 Tim. I, 14.



IN LliVITICUM UOMILIA III. Hjl

vi sanctum Spiritum depositum habemus. Videndum ergo

nobis est ne hoc sancto deposito non sanctc utamur, et cum

nos in consensum sui peccata soUlcitant, juremus nos non

«uscepisse depositum. Quod utique si habeamus in nobis,

peccato consentire non possumus. Sed et ipse sensus ralio-

nabilis, qui in me est, commendatus mihi est, ut eo utar ad

intelligentiam divinorum : ingenium, memoria, judicium,

ratio, et omnes qui intra me sunt motus, commendati mihi

videntur a Deo, ut eis utar in his qua; praecepit lex divina.

Si vero ad malas artes solers et perspicax vertamus inge-

nium, et rebus Dei abutamur in his quaj non vult Deus :

hoc est abjurare depositum, et beneficia vertere in perfi-

diam.

Videamus nunc quid etiam socletas inteUigjenda sit. Pu-

tas est ahquis qui secundum htteram commoneri debeat neforte in ratione pecuniae, vel quahbet aha specie societa-

tis, socium fraude decipiat? Ultimae mlsericordiae est anima

illa, in quam cadere adhuc fraudis hoc genus potest. Ve-

rumtamen quoniam multa est in homine fragihtas, etiam

de his commoneamus, quia nec Apostolum piguit ista man-

dare. Dicit enim : « Ne quis circumscribat in negotio fra-

» Irem suum, quoniam vindex est de his omnibus Deus*. »

Nunc vero requiramus quae sit etiam societas spiritus.

Audi de his ipsis verbis Apostolum dicentem : « Si quod so-

)> latium charitatis, si qua societas spiritus, si qua viscera

)) miserationis,implete gaudium meum^

»Vides societatis

l< gem quomodo intellexit Apostolus Paulus. Audi et Joan-

iioju, quomodo uno eodemque spiritu proloquatur: «Et so-

cietatem, inquit, habemus cum Patre, et cum Filio ejus

Jesu Christo \ »Et iterum Petrus dicit : « Consortes, in-

(]uit, facti estis divinai naturne*, » quod est socii. Et iterum

ilicit Apostolus Paulus : « Qua) enim societas luci ad leno-

' I Tlicss. IV, G. —2 phii. 1,^ 1, —3 j Joan. i, 3. —^ ;>. Pct. i, 4«



1Q9. ORlGlilSIS

)r bras* P » Quod si luci ad tenebras societas nulla est, potest

ergo societatem lux habere cum luce. Igitur si nobis cumPatre, et Filio, et Spirilu sancto societas data est, videji-

dum nobis est ne sanctam istam divinamque societatem

peccando abnegemus. Si enim agamus opera tenebrarum,

certum est quia societatem negavimus lucis. Sed et sancto-

rum socios nos dicit Apostolus, nec rairum. Si enim cumPatre et Filio dicitur nobis esse societas, quomodo non et

cum sanctis, non solum qui in terra sunt, sed et qui in coe-

lis? quia et Christus per sanguinem suum pacificavit coeles-

tia et terrestria, ut coelestibus terrena sociaret. Quod evi-

denter indicat, ubi dicit gaudium esse in coeHs super uno

peccatore poenilenliam agente^; et rursum cum dicit, eos

qui resurgunt a mortuis, fuluros esse sicut Angelos Dei in

ccelo ; et cum ex integro hominibus coelorum regna promit-

tit^ Hanc ergo societatem dirumpit et abnegat, quicumque

mahs actibus suis malisque sensibus ab eorum conjunctionc

separatur. Post haec de rapina dicitur : Raptores sunt mah,

ct boni ; et boni quidem ilh de quibus dicit Salvator, quia

regnum coelorum diripiunt^ Sunt autem et mali raptores,

de quibus dicit Propheta : « Et rapina pauperum in domi-

» bus vestris est\ » Apostolus vero abrupte pronuntiat, di-

cens : « Nolite errare, quia neque adulteri, neque molles,

» neque masculorum concubitores, neque fures, neque ra-

» paces, regnum Dei possidebunt^ » Est tamen aliquid et

secundum spiritualem intelligentiam culpabiliter rapere, si-

cut illi laudabiliter rapiunt regna coelorum. Ut, verbicausa,

dicamus, si homo nondum purgatus a viliis, nondum segre-

gatus a profanis et sordidis actibus, velit se ccetui sancto-

rum et perfectorum latenter ingerere, et sermonem quo

perfecla et mystica tractantur audire; hujusmodi homo se-

* 2 Cor. VI, i^. —2 Luc. XV. —^ Maiilj. xxm. —^ Id. xi. — ^ Jsai. m,

i4. — ^ 1 Cor. VI, 10.



IN LliVITICUM IIOMILIA IV. 1 (JO

crclorum et perfectoruiri sclenliam non benc rapit. Memi-

nisse enim oporlct praeccpti Salvatoris> quo dicit, quia « nemo» mittit vinum novum in ulres veteres, alioquin et utres rum-

)) pentur, et vinum peribit* : «ostcndens quod animae non-

rlum renovatae, sed in vetustate litterae perduranti, non opor-

teat novorum mysleriorum, quae per Ghristum mundiis

agnovit, secrela committi.

Addit dehinc legislator : « Aut si quid nocuit proximo,

» vel invenit pcrdillonem ^. » Lex hLtera! hic vidctur man-dare, ut sl quls invcnit quod aHus p?M'didit, et requisltum

fucrit, rcddat, nec perjuret pro eo. Est ct hacc utihs au-

dlentibus sedlficatlo. Multl cnim sine peccato putant esse,

si ahenum quod invenerlnt teneant, et dicant : Deus mlhi

dedit ; cui habco reddcre ? Dlscant ergo peccatum hoc csse

simile rapinae, si quis inventa non reddat. Verumtamen si

hoc tantum quod secundum Htteram putatur legislator vo-

luisset intelHgi, potuerat dicere : Si invenlt quod perlerat,

vel quod ahquis pcrdiderat. Nunc autem cum dlcll : « In-

» venit perdltionem, » amplius nos ahquid voluit intenigere.

Qui nlmis peccant, in Scripturls perdillo appellantur, slcut

in Ezechielc prophcta lcgimus dlctiim : « Pcrdltio, inquit,

» faclus es, et non subsisles in aeternum tempus^ » Est

icrgo ostenderc qul multum quacrcndo invenlt pcrditlonem :

ut, verbi gratla, dlcamus : Hacretici ad construenda et de-

iendenda dogmata sua multum perquirunt, et dlscutlunt

in Scrlpturis divlnls, ut inveniant perditloncm. Cum enlm

multa quaesierint testimonla quibus astruant quac pravc

ientiunt, perditlonem slbi invcnisse diccndi sunt. Sed si

jorte aliquis horum audlens in Ecclesla verbum Dei catho

jlce tractarl, resipiscat, et intclllgat quia quod invenerat

•erditio est, rcddct, inquit, quod invenit

« Et offerct, inquit, arietem'

: » qui slnt

* MaUh. IX, 17.— 2 Lcv. vi, >, 5. —"' E/.«ch. xxvn, jG.— '^ Lov. ^1,6,7.

IX. 10



lf)4 OUIGEMS

isli qiil veiulaiit arieles, requiraiiius. Ego arbilror ipsos essc

isios qui arietes ad sacrificium distrahunt, qui sunt et illi

(|ui oleum ad lampadas virginum vendunt, de quibus dice-

i)aiit illae prudentes stultis virginibus : « lle ad vendentes,

» et emite vobis *. » Vendunt ergo vel oleum luminibus, vel

arietes sacrificiis, qui alii nisi Prophela3 sancti et Apostoli,

(|ui mihi cum peccavero ostendunt et consiliuin dant quo-

modo debeam corrigere errores meos, et emendare pec-

cala? Vendit mihi Esfuas arietem ad sacrificandum pro

peccato, cum mihi dicit, tanquam ex Dei persona : « Ho-

)> iocausta arietum, et adipes agnorum, et sanguinem hir-

» corum et taurorum nolo^. » Et paulopost subjungit : « Au-

» Terte nequitias ab animis vestris, a conspectu oculorum

» vestrorum : disclte bonum facere, eripite injuriam acci-

» pientem, judicate pupillo, et justilicate viduam; et venite» disputemus, dicit Dominus. Et si fuerint peccata vestra

» ut phcDnicium, ut nivem dealbabo ; si autem ut coccinum,

» ut lanam candidam elficiam^ » Vendit mihi arietem et

Daniel cum dicit, quia « non est locus ad sacrificandum in

» conspectu tuo, ut possimus invenire misericordiam. Sed

» in anima contribulata et spiritu humiiitatis suscipiamur

» velut in multitudine agnorum plnguium, sic liat sacrifi-

» cium nostrum in conspectu tuo hodie ^. » Vendit nobis et

David arletem sacrificii, cum dicit : « Sacrificium Deo spl-

» ritus contribulatus, cor contiitum et humlHatum Deus

» non spernit^ » Gum ergo singuh Prophetarum, vel etiam

Apostolorum, consilium his qui dellnquunt dederlnt, quo

posslnt corrlgere vel emendare peccatum, merlto his ven-

didisse arleles ad sacrlficlum videbuntur. Quld aulem pre-

tii a comparanlibus sumant, illud, opinor, legendl studium,

vigihas audiendi verbl Dei, et super omnia dignisslmum

^ Matth. XXV, 9. —2 isai. i, n. —^ Ibid. 16, 17, 18. — ^* Dan. iii, 58,

5y. — '=> Psal. Li, 19.



IN IKVnicUM MOJIII.IA IV. , -

l..-ctium oLcdienliani ,>uto, de qua dicit J)ominus » Ol

'"*'

.d.enl,am malo c,uam sacrlfic um et dicto r ^» magis quam holocausla '. ,

"" -id.entiam

*. Post haec ^: « Oinnis ;^'""''"' '"'*"''" """««"> "««»bi..r L :;"..) ,uo,,,„d„ „,„„i. i „,- .„,«„„;.„.

*r;;:nr::f„;;ît:;si;^ "-•"-

gressus est al,,,iis templu.n .sceleslus, iuiquus. im,.u s' Ze„.t carnes ex sacrificiis pro,,ositas. et lltigi ea ^s 'c

'

vel.<, „atu,.a vel ver,tas religionis hoc recipit : et ideo

;..i-;. K.„,„„„., :,. ..,. ,;!';::!':::::.;*":;t;-<"sc,ns, nec sensus ejus inlelJ.Vf V.Vl

.•:ccle,sia Apostolorum \,i.4':;!'tds . ;

^rjrMfcr,ps,t, et defendunt ea, „uod ot im„Ie,.; ^ "'"aîii.er scripta sunt.- Judlor „ e',;:;;

'

T-

'"'"'-

îîa h..c et irrationahilia, .ecuen.esÎiJC:.:;^--Ig.tur sacnficum. pro ,uo h.c omnia sacrifieia „ Lofigura pr.cessc,.ant, unum et ,ierfectum, immolatu est<hr.sl„s. Hujus sacrificii

ca..nem si c,,„-s leti..e,-it Zranctifir-în»^ . c:•

i' letigeiit, continuon .firalur s, ,mmund,is est, mundatur: si i„ plaga estnatur S,c den^cp.e in.ellexit illa. de ,ua paulo ante iiTe:.or-,

,.,u. p..ofluv,um sanguiuis ,.atiebatur. quia i"-et caro .sacr.hc.,, et caro sancta s..ictorum : e qui v I

^ 1 Vxvn^. XV, 5! 2.

' ^- 7.- i>- p. 20?).

' M:,rr. v.

1 r>.



KjG ORIGEMS

inlcllexit quae essei caro sancla sanclorun), idcirco accessil.

Et ipsam quidem carnem sanclam conlingere non audet;

nondum enim mundata fuerat, nec quae pcrfecta sunt ap-

prehenderat : sed funbriam tetigit vestimenti quo sancta

caro tegebatur, et fideli tactu virtutem elicuit ex carne,

quae se et ab immunditia sanctificaret, et a plaga quam pa-

tiebatur sanaret. Non iibi videntur isto magis odine stare

j)Osse dicta Moysi, quibus dicit : Omnis qui leligerit ex car-

nibus sanctis sanctificabitur? Has enim carnes, quas nosexposuimus, ietigerunt omnes qui ex gentibus crediderunt.

Has tetigit et ille qui dicebat : « Fuimus enim et nos ali-

» quando stulii, et increduli, errantes, servientes desideriis

» et volupiatibus variis, in malitia; et invidia agentes, odi-

» biles, odientes invicem. Sed cum benignitas et humanitas

» iUuxit Salvatoris nostri Dei, salvos nos fecit per lavacrum

» regeneraiionis, et renovationis Spiritus sancii*. » Et ahbi

dicit : « Et haec, inquit, quidem fuistis ; sed jusiificaii estis,

» sed sanctificaii estis in nomine Domini nostri Jesu Christi,

» et in spiritu Dei nostri^. » Si enim, ut diximus, tangat

quis carnem Jesu eo modo quo supra exposuimus, tota fide,

omni obedientia accedai ad Jesum, tanquam ad Verbum

carnem factum ; isie tetigii carnem sacrificii, et santificatus

esi. Tangit autem carnes Verbi et ille de quo dicit Aposto-

lus : « Perfeetorum autem esi cibus solidus, eorum qui pro

» possibilitaie sumendi exercitatos habent sensus ad discre-;

» tionem boni ac mali^» Tangit ergo et ille carnem VerbiDei, qui interiora ejus discuiii, et occulla potest explanare

mysteria. Et nos si haberemus lalem intellectum, posse-

mus singula quae scribuntur in Lege, spirituali inierpreta-

tione discernere, et obtectum uniuscujusque sermonis sa-i

cramentum in lucem scieniiae subiilioris educere : si ita

docere possemus Ecclesiam, ut nihil ex his quae lecta sunl

* Tit. III, 3. —2 1 Gor. VI, 11. —^ Ifebr. v. i4-

I



Ii\ LliVITICUM HOMILIA IV. 1 97

rcinanerct anibiguuni, nihil reiinquei-etur obscurum : lor-

tassis et dc nobis dici poterat, cjuia letiginuis carnes sanctas

Verbi Dei, et sanctificati sumus Talis vir quaeritur

qui carnes sanctas possit comedere, et coinedere non in

quocumque loco, sed in loco sancto, intra alrium taber-

naculi. Audiant haec qui scindunt Ecclesiam, et peregrinas

ac pravas in<lucentes doctrinas putant se sacras carnes ex-

tra templum Dei et extra aulam' Dominicam possc come-

dere. Profana sunt eorum sacrificia, quae contra mandatiLegem geruntur. In loco sancto edi jubentur, intra atria

labcrnacuH testimonii. Atria tabernacuh testimonii sunt,

qufe fidei murus anibit, spei columna; suspendunt, chari-

latis amphtudo dilatat. Ubi hiTC non sunt, carnes sanclae

nec haberi possunt nec comedi.

IIOMILIA \ *.

Iteriim de sacrificils pro peccato, et de sacrificio salutari.

... « Et locutus est^, in(]idt, Dominus ad Moysen dicens:

» Loquere ad Aaron et filios ejus, dicens : Ha3c lcx pcc-

» cali : » et cactera qunc in pracseuti recitata sunt\... Prima

ergo est hostia, holocaustomala. Neque enim oportcbat

aliam primo hosliam nominari, nisi eam quae omnipotenli

Deo oHerebatur. Secunda hostia est, quae ad edendum sa-

cerdotibus mancipatur. Tertia, de qua etiam fihos Isratil

contingere vel edere, ipsos scificet qui ofTcrunt, fas est.

Sed fdios Isracl non omnes, nisi illos tanlum qui mundisunt. Soh enim qui mundi sunt de sacrificils edero juben-

tur. Verum islas omnes hoslias tu qui in occulto Judoûs

es, non in animalibus lecjuiras visibilibus; nec in mutis pe-

' 'roin. II, p. •2(),) t't soqcj. —^ j\^ ^^ 3,^ p^ 3^,(3^ 207.^ Lcv. VI, 3^ '"' scqq.



1(^8 ORIGEMS

coribus inveriirl pules quod oflerri deceat Deo. Istas hos-

tias intra teipsum require, et invenies eas intra animani

tuam. Intellige te habere intra temetipsum greges boum,

illos quae benedicuntur in Abraham. Intellige habere te et

greges ovium, et greges caprarura, in quibus benedicti et

multiphcati sunt Patriarcha?. InteUige esse intra te etiam

aves coeU. Nec mireris quod hsec intra te esse dicimus; in-

telHge te et ahum mundum esse parvum, et esse intra te so-

lem, esse lunam, etiam stelias. Hoc enim si itqi non essct,

nunquam dixisset Dominus ad Abraham : « Aspice in cce-

» him, et vide stellas, si dinumerari possunt a multitudine

» sic erit semen tuum*. » Nec mireris, inquam, si dlcltur

ad Abraham, qula Sic erit semen tuum sicut stella? sunt

coeh : de ilHs scihcet qui ex fide ejus geniti rationablhter

vivant, ac divinas leges et pra^cepta custodlant. Audi am-phus ahquid Salvatorem ad discipulos dicentem : « Vos estis

» lux mundl^. » Dubltasne esse intra te solem, et lunam, ad

quem dicitur quia lux sls mundi ? Vis adhuc amplius ali-

quld de te ipso audire, ne forte parva de te et humilia co-

gitans, tanquam vilem neghgas vltam tuam ? Habet hic

mundus gubernatorem suum, habet qul eum regat et ha-

bitet in ipso omnipotentem Deum, sicut ipse per Prophe-

tam dicit : « Nonne coelum et terram ego repleo? dicit Do-

» mlnus^ « Audi ergo ipse omnlpotens Deus quid etlam de

te, hoc est, quid de hominlbus dlcat : « Habitabo, inquit,

» in eis, et inter ipsos ambulabo^ » PIus aliquid addit erga

personam tuam : « Et ero, inquit, eis in patrem, et ipsi

» erunt mihi In fdios et filias, diclt Domlnus ". » Habet hlc

mundus Filium Dei, habet Spiritum sanctum, secundum

quod diclt Prophela : « Verbo Domlni coeli firmali sunt, et

» splritu oris ejus omnis virtus eorum ^ » Et iterum ahbl

1 Gcn. XV, 5.-2 Maltii. v, i^. — ^ Jcrf rn. xxiir, 2\. —'^ 2 Cor. v/, 16.

—' Ibitl. 18. — '"^ Psal. xxxM, 6.



IN LEVITICUM HOMILIA V, 1()(J

« Spirilus (iiim Doinini replevit orbem lcrrarum\ » Audi

ct libi quid dicit Ghrislus : « Eccc ego voblscum sum oni-

» nibus dicbus usque ad consuinmationcm sacculi^ » Et dc

Spiritu sanclo dicitur : « Eiruiidam de spiritu mco super

» onincm carnem, et prophetal)unt\ » Cum ergo videas

haberc tc omnia qune uiundus habct, dubitarc non debes

quod etiam animalia quac oITeruntur in hostiis habes intra

te, ct ex ipsis spirituales oflerre debeas hostias. Sed dc ilhs,

prout potuimus, in superioribus cxplanavimus.iNunc vero ilhid addimus quod diclt, quia In loco in quo

juguhmtur hoh)causta, Ibi etiam hostiae pro peccato. \id<;

quam mulla mlsericordia et benignltas Dei cst, ut ubi ho-

h)caustum juguhitur illud quod soli Deo offertur, ibi etiam

hostia quai pro peccato est, immolari jubealur : quo scili-

cet intelligat se qui peccavit, et pcEnltet, et conversus ad

Domlnum contribulati spiritus hostiam jugulat, In loco jam

sancto stare, et sociari hls quae pertinent ad Deum. Ibi

ergo immolatur hostia pro peccalo, ubi et holocaustum,

in conspeclu, inqult, Domini Ifanc ergo hostlam

quae ofierlur pro peccatis, dicit esse sancta sanctorum. Ma-

jus aliquid audere vult sermo, si tamen et vesler scqualur

auditus. Quae cst hostia quae pro peccatis offertur, ct est

saucta sanctorum, nlsi unlgenitus FillusDci, Domlnus mous

JesHs Christus.»^ Ipse solus est hoslia pro peccalis, el ipsc

cst hostla sancta sanctorum. Sed quod addit : « Saccrdos,

))

InquU, qui offert ilhid, cdct Illud, » videtur difficlle csscad intcllectum. Jllud cnlm quod cdendum dicll, ad pecca-

liim rc('erri videtur : sicut et allbi dicit de saccrdolibiis

Prophcta, quia « pcccata populi mei manducabunt '. » Lindc

ct hic oslcndit, sacerdolem peccatum offcrcnlis comcdcn^

debcrc. Sccpc ostendlmus ex divinis Scripturis, Christuni

cssc et hostiam quae pro pcccato mundi offerlur, ct saccr-

' S.ip. I, 7,— 2 Matlh. \v\ III, 20. — ^ .Int^l, II, ?.S. — '' Osc iv, 8.





IN LEVITICUM IIOMILIA V. 50 1

littcram iiislaurare sacrificia, requiramus in nobis quisnam

est tantus ac talis, qui sacrificium salulare et sacrlficium

laudis offerat Deo. Ego illum esse arbitror qui in omnibus

actibus suis lacit laudari Deum, et implelur per eum illud

quod Dominus ct Salvator noster dicit : « Ut vidcant homi-

» nes opera vcstra bona, et magnificent Patrem vestrum,

» qui in caelis est *. » Ille ergo obtulit sacrificium laudis pro

cujus actibus, pro cujus doctrina, pr.Tceptis, verbo, et mo-ribus, et disciplina, laudatur et benedicitur Deus; sicut e

contrario sunt illi de quibus dicitur, quia « per vos nomen» mcuni blasphematur inler gentes^. »

« Etcarnes ' qua^cumque tactae luerint ab omni immundo» non manducabuntur, igni cremabuntur. Omnis mundus» manducabit carnes ; et anima quaecumque manducaverit

» carnes sacrificii salutaris quod est Domino, et immunditia» ejus in eo itierit, peribitanima illa de populosuo. Etanima

» quajcumque letigerit omnem rem immundam, vel ab im-

» munditia hominls, vel quadrupedum immundorum, vel

» ab omni abomlnamcnlo immundo, et manducaverit ex

» carnibus sacrificii salutaris quod cst Domini, peribit ani-

» ma illa dc populo suo ''. » Triplices innnunditio) causas liic

legislalor cxposuit : unam, nc carncs sacrificiorum aliqua

immundilia conlingantur ; aliam, ne is qui edit carnes sa-

crificii immundus sit, et immunditla cjus in ipso sit; tcr-

tlam, quod etsi carnes mundae slnt, et ipse qui edit mundussit, tamen ne contlgerit aliquid immundum, vel a pecoribus

vel ab avibus, vel cx omnibus quae immunda pronunliata

sunt. Et hacc quidcm voluntas est Icgislatoris de ritu sacri-

ficiorum corporalium sancientis. Secundum nostrae vero

exposltiouls ordinem, ubi carnes sancla^ vcrba inleHIgun-

* MuUli. V, iG. — Uoiii. II, 24.' N. 10. p. 5 la, Ti3.^* Lcvit. \ II, ly (t sc([q.



2 2 ORIGEIViS

lur cssc divina, hujusmodi habenda esl obscrvatio, quia

saepe accidit mundas carnes conlingi ab ahquo immundo :

ut, verbi causa dixerim, si quis de Deo Palre, ac de Unige

nito ejus, et Spiritu sancto, digno Deitatis mystcrio, purumfaciat sincerumque sermonem, simihter et de omnibus crea-

turis rationabihbus tanquam a Deo factis ad hoc ut cape-

rent et intelhgerent eum, non autem consequenti mysterio

afferat etiam carnis resurrectionem ; primus quidem ejus

sermo, quoniam perfecte et sancte disseruit, solidus cibus

est, carnes sanctae sunt; hoc vero quod his additur, resur-

rectionem carnis negando, quia ahenum a flde est, superio-

ribus junctum perfectis et fidehbus verbis, sanctas carnes^

contaminavit et polluit. Ideo ergo praecepit Legislator ne 1

manducentur hujusmodi carnes, quibus immunditia infide-

htatis alicujus adjungilur. Propterea et Apostolus dicit :

« Etenim diem festum celebremus non in fermento veteri,

» neque in fermento malitia) et nequitiae, sed in azymis sin-

» ceritatis et veritatis *. » Secundum immunditiai genus est,

ne ipse qui carnes edit immundus sit, et immunditia ejus

in ipso sit; quod hoc modo intelligi potest : verbi gratia, si

sit ahquis natura^ florentis, et ardentis ingenu, non conti-

nuo aptus videbitur ad suscipienda verbi Dei mysteria ; sed

quaeritur eliam hoc, ut prius a profanis, actibus et immun-

dis operibus separetur, et ita demum eruditionis capax fial,

si prius capax fuerit sanctitatis. Simile his in Numeris legi-

mus scriptum ubi Dominus carnes coelitus dedit filiis Isracl

et dicil : « Sanctificamini in crastinum, ut manducetis car-

» nes^,» hoc ostendens, quod nisi sanctificati essent prius,

et mundi effecii, carnes eis non daret Deus. Bene autem

clementiam Domini Legislalor ostendit, ut non diceret quia

non manducet carnes in quo fuit immundilia, sed ait, ia

quo immunditia ejus in ipso cst. Nemo ctenim fere invcni-

1 1 Cor. V, 8. —2.Nutii. XI, i8.



IN LliVITICUM HOMILIA V. 20,)

lur, in quo non tuit immunditia. Invcniri aulem potest iu

quo fuerit quidem, sed audita lege Domini ultra jam non

sit. Quod si permanet ia eo immunditia sua, et his auditis

converti non vult, et emendari, peribit, inquit, anima illa

de populo suo. Tertia est immunditia) species, qua is qui

mundus est, si aliquid contigit immundum, non tam suo

peccato quam aliena contagione polluitur : ut puta si quis

societur amicitiis ct consortio hominis lividi, vel iracundi,

vel adulteri, et ipsequidem propriis actibus non inseratur

sceleribus ejus, videat tamen eum, et intelligat quomodo

fratrem suum odit et homicida est, vel quomodo insidia-

tur alienae mulieri, et adulter est, vel quomodo in caeteris

quibusque sacrilegus est, nec deprehensis his discedat ab

ejus consortio ; iste est qui contigit immundum, vel ani-

mal, vel avem, vel morticinum, et aliena immunditia ipsc

pollutus est. De diversitatibus autem immundorum, prout

occurrere potuit, in superioribus diximus. Aut non et Apo-

stolus secundum hanc eamdem prcecipit formam, cum di -

cit : « Nunc autem scribo vobis in epistola, ut non commis-

» ceamini fornicariis, si quis frater nominatur fornicator,

» aut avarus, aut idolis serviens, aut ebriosus, aut rapax,

» hujusmodi iiec cibum suniere "^ ?» In quibus omnibus quid

cst aliud quod proecepit, nisi ne alienis peccatis et immun-

ditiis polluamur?

1 (]or. V, (),



i204 OUIGEiMS

HOMILIA W.t De indumentis ponlificis et sacerdotwn.

«Feclt Moyses' sicut proecepit ei Dominus, et con-

» vocavit synagogam ad januam tabernaculi testimonii. Et

» dixit Moyses ad synagogam : Hoc est verbum quod man-)) davit Dominus facere, Et applicuit Moyses Aaron fratrem

» suum, et fibos ejus, et lavit eos aqua : et vestivit eum tu-

» nica, et pra?cinxit eum zona, et vestivît eum tunica inte-

)) riore, et imposuit ei bumerale et cinxit eum secundum fac-

» turam humerabs, et conslrinxit eum in ipso, et imposuit)) super eum logium, et imposuit super logium manifesta-

)) tionem et veritatem,et imposuit mitram super caput ejus,

» et posuit super mitram antefacicm ejus laminam auream

)) sanctiflcatamsanctam,sicutpra3ceperatDominusMoysi'.))

Intentis auribus et vigilanti corde consecrationem ponti-

ficis vel sacerdotis audite, quia et vos, secundum promissa

Dei, sacerdoles Dei estis : « Gens cnim sancta ct sacerdo-

» tium sanctum ^» eslis : Accepit, inquit Moyses secundum

proeceptum Domini Aaron et filios ejus, et primo quidem

lavat, postea vero induit eos. Gonsiderate dibgentius ordi-

nem dictcrum : primo lavat, postea induit. Non enim potes

indui, nisi ante lotus fueris. « Lavamini crô, et mundi es-

» tote, et auferle nequitias ab animis vestris^» Nisi enim

hoc modo lolus fueris, non poteris induere Dominum Je-

sum Ghrislum, secundum quod dicit Apostohis : « Induite

» Dominum Jesum Ghristum, et carnis curam ne feceritis

1 Toin. II, p. 21.5 et seqq. —^ N. 3, 0,4. p. aiS-aij.^ Lcvit. VIII, 4 ct scqq. — ''

i Pet. 1;, .1 et (j. —' Isai. 1, 16.



IN LEVITICUM IIOMILIA VI. 200

» in concupisceiiliis \ » Lavet le igitur Moyses, ipse te la-

vet, et ipse te induat Sed considoremus quae sint ista

indumenta quibus induit Moyses Aaron fratrem suum pon-

tificem primum, si forlc possibile sit etiam te indui eisdem

indumentis, ct esse ponlificein. Est quidom unus pontifex

magnus Dominus noster Jesus Ghristus; sed ille non solum

sacerdos, sedet sacerdotum sacerdosest; et non solum pon-

tifex, scd pontificum ponlifex; ncc sacerdotum princcps,

scd princcps principum sacerdotum : sicut et rex non dici-

tur plebis, sed regum rex, et dominus non servorum, sed

dominus dominorum. Potest crgo fieri, si et tu lotus fueris

per Moysen, et fueris ila mundus, quasi qjicm Moyses lavc-

rit tantus ille ac talis, ut possis ctiam pervenire ad ha^c in-

dumenta qua profert Moyses, et stolas istas quibus induit

Aaron fratreiM suum et filios cjus. Sed non solum indu-mentis opus est ad sacerdotales infulas, verum et cingulis.

Sed priusquam de specie ipsa indamenlorum dicere inci-

piamus, velim conferre illa infelicia indumenta, quibus pri-

mus homo cum peccasset indutus est, cum his sanctis et

fidclibus indumentis. Et quidem illa dicitur Deus fecisse :

«Fecit enitn^ inqutt, Deus tunicas pclliceas, et induit Adam» et mulierem cjus^. » llloc ergo tunicap dc pellibus erant ex

animalibus sumptnc. Talibus enim oporlebat indui pcccato-

rcm, pelliceis, inquam, tunicis, quaj csscnt mortalitatis,

quam pro peccato acceperat, et fragilltatis ejus, quai ex

carnis corruptione veniebat, indicium. Si vero jamlotus ab

his fueris, ct purificatus per legem Dei, induet te Moyses

indumento incorruptionis ; ita ut nusquam appareat turpi-

ludo tua, et ut absorbeatur mortale hoc a vita.

Videamus ergo quali ordinc ponlifex conslituilur. « Gon-

» vocavit, inquit, Moyses synagogam, et dicit ad eos : Hoc

» estverbumquodpraecepit Dominus\ «Licet crgo Dominus^ Uom. xiii, 14. —2 (;,.„ ,,,^ 3j ._ X Lpyif. vm, 4, 5.



2oG ORIGENIS

<le coiislIlueiKlo pontiflce praecepissct, et Dominas elegis-

set, tamen convocatur et Synagoga. Requiritur enim in or-

<]inando sacerdote et praesentia populi, ut sciant omnes et

certi sint quia qui praestantior est ex omni populo, qui doc-

tior, qui sanctior, qui in omni virtute eminentior, ille eli-

gitur ad sacerdotium, et hoc astante populo, ne qua post-

modum retractatio cuiquam, ne quis scrupulus resideret.

lloc est aulem quod et Apostolus praecepit in ordina-

tione sacerdotis, dicens : « Oportet autem illum et testimo-

» nium habere bonum ab his qui foris sunt*. » Ego tamen

et amplius aliquid video in eo quod dicit, quia convocavit

Moyses omnem synagogam, et puto quod convocare syn-

agogam, hoc sit colligere omnes animi et in unum congre-

gare virtutes, ut cum sermo de sacerdotaHbus sacramentis

habetur, vigilent omnes animi virtutes, et intentae sint, ni-

hil in eis sapientiae, nihil scientiie, nihil desit industriae, sed

adsit omnis muUitudo sensuum, adsit omnis congregatio

sanctarum cogitationum, ul quid sit pontifex, quid unctio,

quoe indumenta ejus, conferens intra sacrarium cordis sui

possit advertere. Lavit ergo eum, et induit. Quali indu-

inento? Tunica, inquit, et praecinxit eum zona, et iterum

vestivit eum tunicam talarem, vel (ut ahbi legimus) interio

rem. Duabus (ut video) tunicis per Moysen induitur pon-

lifex Pontifex est, qui scientiam legistenet, uniuscujus-

que mysterii intelligit rationes, et ut breviter explicem, qui

legem et secundum spiritum et secundum litteram novit.

Sciebat ergo pontifex ille, quem tunc ordinabat Moyses,

(juia esset circumcisio spiritualis, servabat tamen et cir-

cumcisionem carnis, quia incircumcisus pontifex esse non

poterat. Habebat ergo iste duas tunicas, unam minislerii

carnalis, et aliam inlelligentiae spiritualis. Sciebatquia sa-

crificia spiritualia offerri debent Deo, offerebat lamen nihi-

* 1 Tini. iiK 7.



iN i.EViTicuM noMiLi.v VI. «io;

ioininui. el carnalia. Non onini poleral esse ponlifex eoruni

(|ui lunc erani, nisi hoslias imniolarel. Ita ergo convenien-

ler ille ponlifex duabus indulus tunicis dicitur Impo-

iiit lamen Moyses poiitilici et humeralem, qui esl hume-roruni quidam ex circumductione vestis ornaius. Humeri

.lutem operum figuram tenenl, ac laboris indicia. Vult ergo

pontificom esse etiam in operibus ornatum, nec sulficit sola

scienlia; quia « qiii fecerit et docuerit, hic magnus vocabi-

» iur in regno coelorum *.

« Et cinxit, inqult, eum secundum facluram humera-

)) lis ^. » Jam et superius dixerat quia cinxit eum zonam

super tunicam,et modo iterum cingitur secundum factu-

rani humeralis. Quod est istud duplex cingulum, quo con-

slrictum vult esse ex omni parte pontificem ? Constrictus

sitin verbo, constrictus in opere, expeditus ad omnia;

ni-

hil remissura, nihil hri])eat dissolutum. Accinctus sit animi

virtulibus, conslrictus sit a corporalibus vitiis; nullum ani-

ma3 lapsum, nullum corporis timeat : utroque cingulo sem-

per uialur, ut sit sanctus corpore el spiritu. Bene outem et

secundum facturam huuieralis cingiiur; secundum facla

enim sua et secundum opera sua cingulo virtutis utitur. Et

post haec, incjuit, « inij)osuit super eum logium, )> quod cst

rationale; « et imposuit super logium manifeslationem, et

» veritatem, et imposuit mitram super caput ejus ^ » Sed

videamus quid logium, quod esi rationale, significet. Posl-

eaquam niiditas iecta est, et indumentis turpitudo velaia,

posleaquam muniius operibus et cingulo utroque firmatus

esl, logium ei, id esi, raiionale tunc Iraditur. Logium sa-

pientiie indicium est, quia sapienlia in raiione conslilif.

iSed qiKC sit sapienlias hujus et rationis virtus ostendil. Im-

ponii enim super rationalem, manifesiationem et verita-

lem. Non enim sulficii pontifici habere sapienliam, et scire* Mollli. V, 1(1. —2 Lexil. viii, 7. —3 ]l)i,l. S.



208 ORIGENIS

omniuin rationem, nisi possil eliam populo manifestare

qua3 novit. Ideo ergo imponitur rationali munifestatio, ut

possit respondere omni poscenti se rationem de fide et ve-

ritate. Ponitur autem super illud et veritas, ut non illa

astruat quse proprio excogitare polest ingenio, sed quae ve-

ritas habet, nec unquam a veritale discedat, ut in omni

sermone ejus semper veritas maneat. Hoc est ergo super-

posuisse rationali manifestationem et veritatem. Infelices

illi, qui haec legentes omnem intelligentiam suam erga sen-

sum vestimenli corporalis efFundunt. Dicant nobis quale

est vestimentum manifestationis, aut indumentum quale

est veritatis. Si quis unquam vidit, si quis audivit manifes-

tationem et veritatem vestimenta nominari, dicant nobis

quae sint mulieres quae ista texuerint, in quo haec unquamsint confecta textrino. Sed si verum vultis audire, sapien-

tia est quas hujusmodi confecit indumenta. Illa occultorum

manifestationem, illa texit rerum omnium veritatem. Hanc

ergo oremus a Domino ut accipere mereamur, et ipsa nos

talibus circumdabit indumentis. Sed et ipse ordo rerum

quam sanctus sit, et quam mirabilis, intuere. Non ante lo-

gium, et postea humerale; quia non ante saplentia quamopera, sed prius opera haberi debent, et postea quaerenda

sapientia est. Tum deinde non ante manifestatio quam ra-

tionale, quia non anle alios docere quam nos instructi et

rationabiles esse debemus. Super haec autem additur veri-

tas, quia veritas est summa sapientia

Sed nondum* finivit, et alius adhuc ornatus addendus

est : necesse est ut accipiat etiam coronam. Proplerea acci-

pit primo cidarim, quod est vel operimentum quoddam ca-

pitis, vel ornamentum. Et post haec superimponitur ei mi-

tra. Ante faciem, id est, a fronte pontificis, lamina aurea

sanctificata, in qua sculptum dicitur vocabulum Dei. \e-

N. 5, 6. p. 2j8, 219.



IN LKVITICUM HOMIMA VI. 2 0()

rum iste capitis ornatus, ubi nomeii Dei impositum dicitur,

post illa omnia quibus inferiora corporis membra fuerant

exornata, superponitur. In quo mihi indicari videtur,quod

super omnia quae de mundo vel de ca^teris creaturis senliri

aut intelligi possunt, eminenlior tanquam auctoris omnium

scientia Dei sit, Et quia ipse caput est omnium, idco et or-

nalus iste super omnia capili superponitur. Nihil enim pos^

haec adjicitur pontificis capiti. Et ideo miseri sunt illi dn

quibus dicit Apostolus, quia non tenent«

caput, ex quo» omnis junctura connexa et compaginata croscit in incre-

» mentum Dei in spirilu '. » Sed nos si bene intcllcximus

quis sit sacerdotis ornatus, quivc super omnia honor capi-

iis ejus, mysteriorum divinorum profunda rimantes, non

scire tantum haec et audire, sed et implere desideremus et

facere, quia non auditores legis justificabunturapud Deum,sed factorcs. Poles enim et tu ( ut saepe jani diximus) si

studiis et vigiHis Uiis hujuscemodi tibi pracparaveris indu-

mcnta, si te abluerit et mundum fecerit sermo legis et unc-

tio chrismatis, et gratia in le baptismi incontaminata du-

raverit; si indutus fueris indumentis duplicibus littera? ac

spiritus ; si etiam dupliciler accingaris, ut carne ct animo

castus sis ; si humerali operuni ct sapientiae rationali or-

neris; si etiam luilra tibi et lamina aurea, plenitudo scien-

tiae Dei, caput coronet : scito te, ctiamsi apud hoinines

lateas et ignoreris, apud Deum tamen agere pontificatum

linlra animae tuae teaiplum. « Vos entm eslis templum Dei

» vivi, si Spiritus Dei habitat in vobis ^. » Post haec quce de

lconsecratione cjus dicuntur et de unctione, sparsim a no-

l)is el saepe disserla sunt.

Quod aulem dicit : « Et applicuit Moyses filios Aa-

• ron, et induit eos tunicas, et praecinxit eos zonas, et im-

posuit eis cidares, sicut praccepit DoiuinusiMoysi \ » at-

* Coloss. II, ly. —2 ^ (ôr. vi, 16, t*t i Cor. iii, iG. —' Lcvit. vm, i5.



VIO ORIGEIVIS

l^ndeiidum est quaj slt diflerentia horum sacerdotum ad

majora sacerdotia. Islis neque Lina indumenta traduntur,

neque humeralis neque ralionalis, neque capitis ornatus,

nlsi tantum cidarls, et zona?, quae tunlcam strlngant. Et

isti ergo acclpiunt sacerdotll gratiam, et isti funguntur of-

ficio, sed non ut ille qui et humerali et ratlonali ornatus

est, qui manifcstatlone et veritate resplendet, qui aureae la-

minae ornamenlo decoratur. Unde arbitror aliud esse in sa-

cerdolibus officio fungi, aliud instructum esse in omnibus

et ornatum. Qulvis enlm potest solemni ministerlo fungi ad

popuhmij, pauci autem sunt qul ornali morlbus, inslructi

doctrina, saplentla erudltl, ad manlfestandam verltatem re-

rum peridonei, et qui scientlam fidei non sine ornamenlo

sensuum et assertionum fulgore depromant, quod aureae

laminoe capitl imposltus deslgnat ornatus. Unum igltur est

sacerdolll nomen, sed non uua, vel pro vitae merlto, velj

pro animi vlrtutlbus, dignitas. Et ideo In hls quae Lex dlvina

descrlblt, veluti in speculo Inspicere se debet unusqulsque

sacerdotum, et gradus meriti sul Inde colhgere : si se vi-

deat in his onmibus quae supra exposuimus positum, pon-

tlficahbus ornatum ornamentls; si consclus sibi sit quod

vel in sclenlla, vel In actlbus, vel in doctrina, tantus ac tahs

«It; sclal se summum sacerdotium non solum nomine, sed

et merllis obtiuere. Ahoquin inferiorem sibl gradum posi-

tum noverit etiamsi prlmi nomen acceperit Propterea

ergo si quis vult pontifex non tam vocabulo esse quam

merlto, Imltetur Moysen, Imitetur Aaron. Quld enim dici-

tur de eis? quia non dlscedunt de tabernaculo Domlni. Erat

ergo Moyses indesinenter in tabernaculo Dominl. Quod au-

tem opus ejus erat ? ut aut a Deo ahquld disceret, aut ipsc

populum doceret. liaec duo sunt pontiflcis opera : ut aut a

Deo discat legendo Scrlpturas dlvinas, et saepius medltando;aut populum doceat. Sed Illa doceat quae ipse a Deo didi-



IN LEVITICUM IIOMILIA VIcsrit, non ex proprfo rorrlp t7«i ^ i

laxaverit et dimiserit «-,»„1 '^''"'"' "^"^- ^' «•«-

.atur. Oret e.,o eTslrorEcTi: r i"•

^'"^'''^^^' ^-

qu- sunt da^mones, impu<.nante« » ,

AmalecJi.tas,

in Christo. Et ide;

noTS C rii: tl ^''

f^^^«octe ad memoriam revocanles et n , •

^'^ '"

vigila„tesi„ea,deprece«urnl '°"' '"''"""'^ ""

.- ,e,imus sc- „tUr:w:irur :tf ;'"? '"^""'

-odo spiritualem ,egem non so,um L^ , 2 "^ 7""inactibusobservem.i. nic^- •* .

'"'êlligentia, secl et

reamuH„umi„at;:;:::":;:'"

'"""" ^°"^^''"'

--Domi„o nostro, cd est Sarimr'^''' ""^'''^"' «^^"

lorum. Amcn.'mperium m s^cuJa s«cu-

IIOMILIA VIP.

^^ immundis

y;"d ergo sit quod nobis nunc ,ectum ^T a'°"'S*"""'-

lecutus est Dominus Aaron fel V'" "^'

bitelis tu et li,ii tecu^ ! • 7 "'^'" *" *"=<"«•« "on

-"-ii.«"tcura::drj',t'':^^^^^^^^^^, Ton, II n ' "^" moriemuii.

14.



^12 ORIGliMS

» Legllimuin selernum in progenies veslras, discernere in-

» ter medium sanctorum et contamiuatorum, et inter me-

» dium immundorum et inter medium mundorum, et in-

» struere filios Israel omnia legitima quae locutus est Dominus

» ad eos per manum Moysi *. » Lex evidens datur, et sacer-

dotibus et principi sacerdotum, ut cum accedunt ad altare

vino abstineant, et omni potu quod inebriare potest, quod

Scriplurae divina? appellatlone vernacula, siceram moris est

nominare. Vult ergo sermodivinus sobrios in

omnibus esseDominl sacerdoles, utpole qui, accedentes ad altare Dei,

orare pro populo debeant, et pro allenls intervenire delic-

tis; qui porlionem in terra non habeant, sed ipse Dominus

portio eorum sit : sic enim dicit de his Scriptura : « Filiis,

» inguitj Levi non dabitis partem in medio fratrum suo-

» rum, quia ego portio eorum Dominus Deus ipsorum ^.

Vult ergo istos, quibus ipse Dominus portio est, sobrios

esse, jejunos, vigilantes in omni tempore, maxime aulem

cum ad exorandum Dominum et sacrificandum in con-

spectu ejus aliaribus praesto sunt. Qua) mandata intantumjj

vim sui servant, et omni observantia custodienda sunt, ut

et Apostolus haec eadem novi Testamenti legibus lirmet'.

In quo similiter etiam ipse sacerdotibus, vel principibus

sacerdotum vitae regulas ponens, dicit eos non debere esse

vino multo servientes, sed sobrios esse. Sobrietas enim

omnium virtutum mater est, sicut e contrario ebrietas

omniumvitiorum \ Aperte enim pronuntiavit Apostolus

dicens : « Vinum, in quo est luxuria ^; » ut ostenderet ex

ebrietate, veluti primogenitam filiam, generari luxuriau).

Tum proeterea et Salvator, Domini et regis auctoritate

sacerdotibus simul et populis leges ac jura constituens

« Attendite, inquit, ne forte graventur corda vestra i.i

" * Lcvit. X, 8 el seqq. —^ Nam. xvm, 20, et Jos. xiii, i^- —^ i Tim. v

—''Tit. I. —* Ephes. v, i8.

I

1

J



IN LEVITICUM IIO.MILIA VII. 2l5

» cLrielatc, el crapula, et iu solliciliidinibus saeculi, et ve-

» niat supcr vos subilaneus inlcrilus ^ » Audistis edictum

Regis a^lcrni, el lamenlabilem finem ebrictatis vcl crapulae

didicislis. Si quis vobis peritus et sapicns medicus his ipsis

vcrJ)is praecipcrct,et diccrct : Attendite vobis ne (juis (verbi

gratia ) de illius vcl illius herboe succo avidius suinat, quod

si fecerit subitus ei venict intcritus; non dubilo quin unus_

quisquc propri.c salulls intuitu pra^moncntis mcdici prae-

cepta servaret. Nuiic vero animarum et corporum mcdicus,

simul({uc ct Dominus, jubct cbrietatis hcrbam et crapulae

vitandam, similitcr cl sollicitudinem saecularium velut mor-

tiferos succos cavendos. Et ncscio si quis nostrum non in

his consumitur, uti nc dixerim sauciatur. Est ergo ebrie-

tas vini perniciosa in omnibus, sola namque est quae simul

cum corpore et anlmam debilem reddat. lii coetcris etenim

potest fieri ut, secundum Aposlolum, cum infirmatur cor-

pus, tunc magis potens sit splritus, et ubi is qui deforis est

homo corrumpitur, illc qui intus est ^ renovetur. In ebrie-

latis vero tTgritudine, corpus simul et anima corrumpltur,

spiritus parilcr cum carne vitiatur. Omnia mcmbra debi-

litat, pedcm, manum, linguam resolvit, oculos tcnebrat,menlem velat oblivio, ita ut hominem se nesciat esse nec

sentiat. Habct ergo istud primo dedecoris corporalis ebrie-

tas; jam vero si discutiamus quot modis mcns incbriatur

humana, invcniemus cbrios etiam eos qui sibi sobrii vi-

dentur. Iracundia incbriat animam, furor vero eam plus-

(juam cbrlam iiicit, si quid tamen esse cbrielate amplius

])otcst. Cuplditas et avaritla non solum cbrium, sed et ra-

bldum homlnem rcddunt. Et obscoenaj concuplscentia? in-

<',briant anlmain, slcut e contrario et sanctae concupIscentuT

Inebrlant cam, scd ebrietate sancla illa de qun dicebat qiil

^ \jUC. XXI, !S4. — ' 2 Cor. IV. i().



2l4 ORIGEMS

dam saactoiuiii : « Et poculum tuum inebrlans quam prse-

» clarum est *! »

Si ergo ^ intelleximus sanclorum qua? sit ebrietas, et quo-

modo haec pro la^titia sanctis in promissionibus datur, vi-

deamus nunc quomodo Salvator noster non bibit vinum,

usquequo bibat illud cum sanclis novum in regno Dei. Sal-

vator meus luget etiam nunc peccata mea; Salvator meus

laetari non potest donec ego in iniquitate permaneo. Quare

non potest? quia ipse est advocatus pro peccatis nostris

apud Patrem, sicut Joannes symmysta ejus pranuntiat di-

cens, quia « et si quis peccaverit, advocatum habemus apud

» Patrem Jesum Christum justum, et ipse est repropitiatio

» pro peccatis nostris^ » Quomodo ergo potest ille qui ad-

vocatus est pro peccatis meis, bibere vinum laetitiae, queni

ego peccando contristo? Quomodo potest iste qui accedit

ad altare ut repropitiet me peccatorem, esse in laetitia, ad

quem peccatorum meorum moeror semper ascendit? Vo-

biscum, inquit, illud bibam in regno Patris mei. Quamdiu

nos non ita agimus ut ascendamus ad regnum, non potest

illud vinum bibere solus, quod nobiscum se bibere promisit.

Est ergo tamdiu in moerore, quamdiu nos persistimus in er-

rore. Si enim Apostolus ipsius luget quosdam qui ante pec-

caveruntet non egerunt poenitentiam in his quaegesserunt '^,

quid dicam de ipso, qui filius dicitur charitatis? qui semet-

ipsum exinanivit propter charitatem quam habebat erga

nos, et non quaesivit quae sua sunt, cum esset aequalis Deo,

sed quaesivit quae nostra sunt, et propler hoc evacuavit se ^ ?

Cum ergo ista quae nostra sunt quaesierit, nunc jam nos non

quaerit, nec quae nostra sunt cogitat, nec de erroribus nos-

tris moeret, nec perditiones nostras et contritiones deflet,

* Psal. xxin, 5.

2 N. 2. p. 221.3 1 Joan. II, 1, 2, —^ 2 Gor, xii, 21, — s p|jii, „,



IN LEVITICUM IIOMILIA VII. ii 1

qui flevit super Jerusalcm, et dixit ad cam : « Quoties volui

)) congrcgare filios luos, sicut galliiia congrcgat pullos suos,

)) ct noluisli*? wQui ergo vuliiera nostra suscepit, ct prop-

tcr nos doluit taiiquam anlmarum nostrarum et corporum

medicus, modo vulnerum nostrorum putrcdines ncgligit?

« Computruerunt enim {ut ait Propheta ) et corruploe sunt

» cicalrices nostrce a facie insipientiae ^ n noslrae. Pro his ergo

omnibus assislitnunc vultui Dei, interpellanspro nobis; as

sistit altari,ut rcpropitiationem pro nobis ofFcrat Deo

:

etideo diccbat tanquam acccssurus ad istud altare, quia Jam« non bibam de generationc vitis hujus, donec bibam illud

)) vobiscum novum. )) Expectat crgo ut convertamur, ut ip-

sius imitemur exemplum, ut sequamur vcstigia cjus, et lae-

tetur nobiscum, et bibat vinum nobiscum in regno Patris

sui. Nunc enim quia misericors est et miserator Dominus,majorc affcctu ipse quam Apostolus suus flet cura flentlbus,

cupit gauderc cum gaudentibus^ ; et mullo magis luget ipse

eos qui antc peccaverunt et non egerunt poenitentiam^ Ne-

que enim putandum est, quod Paulus quidcm lugeat pro

peccaloribus, ct fleat pro delinquentibus ; Dominus autcm

meus Jesus abstineat a fletu cum accedit ad Patrcm, cumassistit altari, ct repropitialionem pro nobis ofTcrt : et hoc

est acccdentem ad altare non biberc vinum laetitiae, quia

adhuc peccatorum nostrorum amaritudines patitur. Non

vult crgo solus in rcgno Dei bibere vinum, nos expectat.

Sic cnim dixit: «

Donec bibam illud vobiscum^.

wNos su-mus igitur qui, vitam nostram negligentes, laetiliam illius

demoramur. Expectat nos ut bibat de generationc vitis hu-

jus. Cujus vitis? Illius utique cujus ipse erat figura dicens:

« Ego sum vitis, vos palmitcs' : j) unde iterum dicit, qula

« Sanguis meus vere est potus, et caro mea vere est cibus' . )^

* Matlh. XXIII, 37. —2 Psalin. xxxviii, 5. —^ Uon), xii , i5. —''2 Coi\XII, 21. —" Mallli. XXVI, 2(). — i» Joan. xv, 5. — ' Id. vi, 5G.



2l6 ORIGENIS

Vere enim in sanguine uvae lavit stolaoa suam. Quid ergo

est? Expectat Icetiliani. Quando expectat ? Cum consum-

maverojinquit, opus meum. Quando consummathoc opus?

Quando me, qui sum ultimus et nequior omnium pcccato-

rum, consummatum fecerit et perfeclum, tunc consummat

opus suum. Nunc enim adhuc imperfectum est opusejus,^

donec ego maneo imperfectu§.

*Nunc autem spirituaH inteHigentia de mundis et

immundis animahhus ahquaperstringamus.

« Omne, inquit, pecus quod ungulam dividit, et ungulas

» hahet, et reducit ruminationem in pecoribus, haec man-

» ducahitis. Prceterea ah his non manducahitis quae redu-

» cunt ruminalionem, et non dividunt ungulas, et hahent

» ungulas. Camelus, quoniam reducit rumiuationem, et un-

» guhim non dividit, immundum erit hoc vohis. Et lepus,

» quoniam reducit ruminationem, et ungulam non dividit,

» immundum hoc erit vohis : et erinacius, quia reducit ru-

» minalionem, et ungulam non dividit, immundum hoc vo^

» his; et sues, etc. ^ » Decernit ergo ne manducenturhujus-

modi animalia quae ex parle videntur esse munda, et ex

parte immunda : sicut camelus ex eo quod ruminat mun-

dus videtur, ex eo autem quod ungulas divisas non hahet,

immundus dicitur. Post haec jam norninat et leporem et,

erinacium, sed el ipsos dicit ruminare quidem, sed ungulas

non dividere. Alium vero ordinem facit eorum qui e con-j

trario ungulam quidem dividunt, sed non ruminant. Pri-

mum ergo videamus qui sunt isti, qui ruminant et ungu-

lam dividunt, quos mundos appeilut. Ego arbitror illum dici

ruminare qui operam dat scienliae, et in lege Domini me-

dltatur die ac nocte. Sed audi quomodo dictum est : « Qui

» dividit, imjuit, ungulam, et revocat ruminationem'. » Re-

* N. 5, G. p. 2^,0.

2 Levit, XI, 3 et spqq. — '" Ibid.



IN LEVITICIJM IIOMILIA VII. S? 1 7

vocat ergo ruminalioneni, qui ea q\ix secundum litteram

Jegit revocat ad scnsum spiritualem, ct ab infimis et visibi-

libus ad invisibilia et alliora conscendit. Sed si mediteris

legem divinam, et ea quae legis ad subtilcm et ad spirilua-

lem inlelligentiam revoces, vila autem tua ct actus tui non

sint tales ul habeant discretionem vita^ projscnlis et futurae,

hujus saeculi et saeculi superventuri; si non ista competenti

ratione discernas et dividas, camelus cs tortuosus : qui cuminlellectum acceperis ex meditatione hujus divinae legis,

non dividis ncque segrcgas praesenlia et futura, ncc angus-

lam viamavia spatiosa sccernis. Sedadhucmanifestius quod

dicitur explanemus. Sunt qui assumunt testamentum Dei

per os suum, et cum legem Dei in ore habeant, vita et ac-

tus sui longe a verbis eorum et sermonibus discrepant. Di-

cunt enim, etnon

faciunt :

de quibus et Prophetadicit :

« Peccalori autem dixit Deus : Quare tu enarras justitias

» meas, et assumis testamentum meum per os tuum*? » Vi-

des ergo quomodo iste ruminat, qui testamentum Dei habet

in ore suo. Sed quid in sequentibus ad eum dicitur? « Tu) aulem odisli disciplinam, ct abjecisli sermones meos post

)) tc^. » In quoevidenterostcndit istum ruminantem quidem,sed ungulam non dividcntcm : et ideo immundus est qui

cumque est talis

Ha3C quidem' generaliter dicta sint de animalibus : illa

vero qunc in aquis sunt, quia dicuntur, si quidem habeant

pinnas et squamas, mundaesse; si vero non habeant, im-

inunda, nec edi debere : illud in his ostenditur, ut si quis

est in aquis islis et in mari vitx hujus atqiie in lluctibus sac-

culi positus, tamen debcat satis agere ut non in profundis

jaccal aquarum, sicut sunt isti pisccs qui dicuntur non ha-

bcre pinnas ncque squamas. Hocc namque coruin natura

» rsal. XI. i\, if). —2Ibi(l. 17.



2l8 ORIGEISIS

pcrliibelur, ut in imis semper et circa ipsum coenum de-

morentur : sicut sunt anguillae, et huic similia, quae non

possunt ascendere ad aquae summitatem, neque ad ejus su-

periora pervenire. Illi vero pisces qui pinnulis juvantur, ac

squamis muniuntur, ascendunt magis ad superiora, et aeri

huic viciniores fiunt, velut qui Hbertatem spiritus quaerant.

Talis est ergo sanctus quisque, quia intra retia fidei con-

clusus, bonus piscis a Salvatore nominatur : qui etiam mit-

titur in vas, veluti pinnas habens et squamas. Non enim

habuisset pinnas, non resurrexisset de coeno increduhlalis,

nec ad retc fidei pervenisset, nisi pinnis adjutus ad supe-

riora venisset. Quid est autem quod et squamas habere di-

citur? tanquam qui paratus sit vetera indumenta deponere.

Hi enim qui squamas non habent, velut ex integro carnei

sunt et toli carnales, qui deponere nihil possunt. Si quis

ergo habet pinnas, quibus ad superiora nitatur, mundus est.

Qui vero non habet pinnas, sed in inferioribus permanet,et

in coeno semper versatur, in^mundus est

IHOMILIA VIII'.

De puriftcatione a partu et a lepra.

In iiac longiore et subtiliore homilia quatuor tan-

tum notanda occurrunt

10 Bonitas Christi vuhieribus animae remedia af-

ferentis, quam ita depingere nititur ^

"l

Medicum dici in Scripturis divinis Dominum nostrum Je-j

sum Ghristum, etiam ipsius Domini sententia perdocemur,

* Tom. II, p. 228 ct scqq. —2 ]\_ i^

I



IN LEVITICUM UOMILiA VIII. '2 H)

slcut dicit in Evangeliis : « Non indigcnt sani medico, sod

» qui male habcnt. Non enim veni vocare justos, sed pecca-

)) lores in poenitentiam*. n Omnis aulem medicus ex herba-

rum succis vel arborum, vel etiam metallorum venis, vel

animantium naturis, profutura corporibus medicamenta

componit. Sed herbas istas si quis forte antequam pro ralio-

ne artis componantur aspiciat si quidem in agris aut monti-

bus, velul fa3num vile conculcat et praeterit ; si vcro eas intra

medici scholam dispositas per ordinem viderit, licet odorcm

tristem, forlem et austerum reddant, tamen suspicabitur eas

curae vel remedii ahquid conlinere, etiamsi nonduni qua?,

vel qualis sit sanitatis ac remedii virtus, agnoverit. Haec de

communibus medicis diximus. Veni nunc ad Jesum, coeles-

tem medicum ; intra ad hanc stationem medicinse ej us Eccle-

siam, vide ibi languentium jacere multitudinem. Venit mu-lier quae ex partu immunda efFecla est, venit leprosus qui

extra castra separatus est pro immundltia leprae, quaerunt

a mcdlco remedlum quomodo sanentur, quomodo mun-

dentur : et qula Jesus hic, qui medlcus est, ipse est et Ver-

bum Del, acgris suis non herbarum succis, sed verborum

sacramentis medlcamenta conqulrit. Quae verborum me-dicamenta si quis incultius per Ilbros tanquam per agros

Ivideat esse dispcrsa, ignorans slngulorum diclorum virtu-

tem, ut vilia hacc, et nuilum sermonis cultum habentia,

praeteriblt. Qui vero ex aliqua parte didicerlt animaruni

ipud Christum esse inediclnam, intelliget profecto ex his

libris qui in Ecclesia recitantur, lanquam ex agris et mon-tibus, salutares herbas assumere unumquemquc debere,

jermonum duntaxat vim : ut si quls Illiest inanima languor,

lon tam exterloris frondis et corticis, quam succi intcriorls

lausta virtule sanetur. Vidcamus ergo adversum immun-lilitiam

partus, et contagioncm leprcT, pracsens ha3C leclio* Mattli. IX, 12, i5.



5>QO ORIGEMS

quam dlversa et ([uam varia purificationum medicamenta

conficiat.

2'^ Perpetiia Maria^ virginitas, quam his verbis

asserit *:

« Et locutus est, inquity Dominus ad Moysen dicens :

» Loquere filiis Israel, et dices ad eos : Mulicr quoBCumque

» conceperit semen, el pepererit masculum, immunda erit

» septem diebus ^. » [Illud « si concepcrit semen, » quod prae-

poniturhis verbis, « et pepererit masculum, » videbitur esse

superfluum. Sed vide ne forte omnino haec simul dicta sint,|

ne Maria, quae juxla Prophetas semine non suscepto peperit

masculum, putaretur immunda esse genito Salvatore. Sed

absque harum vocum adjectione, « si conceperit semen, »

poterat etiam Maria intcUigi non esse immunda. Non enim

simplicilcr erat muHer, sed virgo \] Sic enim dicit Aposlo-

hjs : « Ubi autem venil plenitudo temporum, misit Deus Fi- ,

» Hum suum,faclum ex muh*ere,factum sub Lege, ut eos qui

» sub Lege erant redimeret'^ : » rcspondebimus ei, quia in !

hoc Apostolus muherem non pro corruplela integrilalis, sed

pro sexus indicio nominavit : ut quia dicebat Fihum Deimissum, simul et illud, quod communi omnium ingressu in

hunc mundum venisset, exponeret ...Haec ergo dicta

sint nobis de eo quod observavimus scriptum, quia non su-

perlluo addidit Legislator : « Muher si conceperit semen, et

j) pepererit fihum ^ ; » sed esse exceptionem mysticam, quae

solam Mariam a rehquis muheribus segregarel, cujus par-

lus non ex conceptione seminis, sed ex praesentia sancti

Spiritus et virtute Altissimi fuerit.

1 N. -A. p. 28S, 289.

2 Levil. xn, 2.

^ Versio Benediclinoiuin.* Galat. IV, 4. —^ Levil, xii, 2.



IN LEVITICUIM HOMILIA VIII. 22 1

3" Dognia j3eccati originalis, quocl ita exponit *

]lle ipsc qui nascitur, sive virilis sive foemi-

nei sexus sit, proiiunliat de eo Scriptura quia non sit «mun-

» dus a sorde, eliainsi unius diei sit vita cjus^ »Et ut sclas

esse in hoc grandc nescio quid, et lale quod nuUi sancto-

rum ex sententia venerit, nemo ex omnibus sanctis inveni-

tur diem festum vel convivium magnum egisse in die nata-

lis sui, nemo invcnltur habuissc lajlitlam in die natalis fdii

vel filiae sua?. Soli peccatores supcr hujusmodi nativilate la;-

tantur. Invenimus etenim in veteri quidem TeslamcntoPha-

raonem, regcm ^lLgyptl, dicm natalis sui cum fcstivitate ce-

lebrantem*; in novo vero Testamento Herodem \ Utcrque

tamen eorum ipsam festivitatem natalis sui profusione hu-

mani sanguinis crucntavit; illc enim prccpositum pistorum,

hic sanctum prophctam Joanncm obtruncavit in carcere.

Sancti vcro non solum non agunt fcstivitatcm in die natalis

sui, sed et Spiritu sancto rcplcti execranturhunc diem. Ne-

que enim tantus ac talis Propheta ( Jeremiam dico, qui in

ulero matris sanctificatus est, et propheta in gcntibus con-

secratus^) librls in aiternum mansuris aliquid inanlter condi-

disset, nlsi secretum quld contincrct et ingentibus mysteriis

plenum, ubi dicit : « Malcdlctus dles in quo natus sum, et

» nox in qua dixerunt, Ecce masculus : maledictus qui an-

9 nuntiavit patri meo, dicens : Natus est tibl masculus. Lx-» tctur homo ille sicut clvltates quas Dominus destruxit in

» furore, ct non pcenituit". » Vidclurnc libi haec tam gravia

et lam oncrosa imprecari Prophcta potuisse, nlsi sciret esse

aliquid in ista natlvitate corporea, quod ct hujusmodi dio--

num maledlctlonibus videretur,et proquo Lcgislatortot im-

munditias accusaret, quibus congruas purificationes conse-

2 Jol), XIV, 4. —5 Gen. XI, 20. ~ ^ Marc. vi, ai. —* Jtr. ,. _ 6 Iden),\x, i4.



54 2 9 ORlGtNIS

qucDter imponeret? Longum est autem, et alterius tempo-

I is, ut leslimonia quae de Propheta sumpsimus explanemus :

quia nuuc non Jeremia^, sed Levitici noLis propositum est

disserere lectionem. Sed et Job non sine Spiritu sanclo lo-

quens, maledicebat diem nativitatis suae, dicens : « Male-

» dicta dies in qua nalus sum, et nox in qua dixerunt, Ecce

)) musculus ! nox illa sit tenebrae et non requirat eam Domi-

» nus denuo, neque veniat in dies anni, nec numeretur in-

» ter dies mensium*. » Quod si placet audire quid

etiam alii sancti de isla nativitate senserint, audi David di-

centem : « In iniqultatibus, inquit, conceptus sum, et in

» peccatis peperit me mater mea * ; » ostendens quod quae-

cumque anima in carne nascitur, iniquitatis et peccati sorde

poliuitur : et proplerea dictum esse illud, quod jam supe-

rius memoravimus, quia « Nemo mundus a sorde, nec si

» unius diei sit vita ejus'. » Addi his etiam illud potest, ut

requiratur quid causae sit, cum baptisma Ecclesiae pro remis-

sione peccatorum detur, secundum Ecclesiaj observantiam

etiam parvulis baptismum dari; cum utique si nihil esset in

parvulis quod ad remissionem deberet et indulgentiam per-

tinere, gratia baptismi superflua videretur...

4° Inferni et purgatorii fides, cum dicit *:

Peccata esse quce post hanc vitam nobis-

cum transeunt, ita animabus infixa ut nequeat aboleri :

alia vero esse qune purgationem possint recipere secundum

inspectionem et judicium Ponlificis illius quem occulta la-

tere non possunt, quique dispensabit animas singulorum

secundum hoc quod in eis maculas leprae, aut expiabiles,

aut-inexpiabiles viderit

* Job, ni, o. —2pgaijji, ^, 7. —3 j^b, xiv, 4»

*N. 5. p. 23i.



IN LEVITICUM. 2 23

k -^ V^/^ ««'«^^ «.^m^ 1

HOMILIA IX*.

De sacrificiis repropitiadonis ^ et de duohus hircis, ac de ingressn

pontificis in sancta sanctorum.

Tota mystica ha?c hoinilia integre omitteiida vide-

tur exceptis sequentibus.

1° Festi Propitiationis encomium ^

Die propitiallonls indlgent omnes qul pcccaverunt, ct

idco inter solemnitates Legls, quae figuras continent coeles-

lium mysteriorum, una quaedam soiemnltas habetur, quae

dies Propltlalionis appellatur. Hoec ergo quac nunc recltata

sunt leglslatio est solemnitalis ipsius quae dles, ut dlximus,

Propitiationls vocitata est .,

Hac sola die ^ pontlfex in-

dultur omnlbus pontlficallbus indumentls, tunc Indultur

manifestationcm et veritatem, tunc ingredltur ad illa inac-

cesslbilia quo scmel in anno acccdl tantummodo licet, id

est, in sancta sanctorum. Scmcl enim in anno pontlfex, po-

pulum dcrelinquens, Ingreditur ad illum locum ubl est re-

propltlalorlum, ct super repropltiatorlum Cherublm, ubi

est et arca testarnentl, et allare incensl, quo nulli introire

fas est, nisi pontlfici soli. Si ergo considerem verum pon-

llficem meum Domlnum Jesum Chrlstum, quomodo, In

carne quidem positus, per totum annum erat cum populo,

annum illum de quo ipse diclt : « Evangelizare pauperlbus

» misit me, et vocare annum Domini acceptum, ct diem

f 1 » rcmissionis ' ; » adverle quomodo semel in anno Isto, in

'

Toin. 1 1, p. 256 ct scqq. —2 ^. \. —^

N. 5. p. aiiy.^ Isai. i.xi, 1 ol 2.





liV I.KVlTlCUM IIOMILIA IX. 2 20

2^ Tnvectiva qiiaedam contra pigritantes, occa-

sione accepta ab hoc Levitici textu : Su?net {s2icev-

(los) plenum batillum carhonibus ignis de altari^ :

Legimus ct in Esala, quia igni purgatur Propheta

per unum ex Seraphim, quod missum cst ad eum, cumaccepit forcipe carhonem unum ex hls qui erant super al-

tare, et conllglt lahla Prophelac, cl dlxit ; « Eccc absluli

» iniqultates tuas^. «Mlhi vulentur mystica haec esse, et

hoc indlcare, quod unicuique secundumid

quod peccat,si

dlgnum fuerit purificari eum, inferantur carhones memhrls

ejus. Nam quonlam dlcit Propheta hlc : « Immunda lahia

» haheo, in medlo quoque popull immunda lahla hahentls

» hablto^ » idclrco carbo forclpe assumptus a Seraphim,

labla ejus mundat, qulbus solls sc mundum non esse pro-

fitetur. Ex quo ostenditur quod usque ad verbum tantummodo peccatum ejus inveniretur, in facto vcro vel opere

nullo peccaverit : alloquin dixlsset, quoniam Immundumcorpus habeo, vel immundos oculos habeo, si peccasset in

concupiscendo allena; et dixissct, Immundas manus habeo,

si eas pollulsset operlbus inlquls. Nunc autcm quonlam In

solo fortasse sermone consclus sihi erat delicti illlus de

quo diclt Domlnus : «Qula etlam de verbo olloso reddetis

» ratlonem in die judicii *, » pro eo quod dlllicile est etlam' perfcclis culpam vitare sermonis, idcirco indigebat eliam

Propheta sola purgatlone lablorum. Nos autcm, sl redeat

unusquisque ad consclentlam suam, nescio sl possumus ali-

quod memhrum corporis excusare, quod non ignl indigeat.

Et Propheta quidem quonlam ab omnlbus mnndus erat,

idcirco meruit ut unus de Seraphlm mitteretur ad eum,

qui ejus sola labia purgaret. Nos vero vereor ne ignem non

imemhris slngulis, sed toto corpore mereamur. Cum cnlm

* N. 7. p. 240, i\\.2 Isai. VI, 7. —5 Ibicl. 5. —'i Maltli. xii, 56.

IX. 1")



t^'2(i ORIGENIS

Insciviunt oculi, vel per illicitas concupiacentias, vel per

spectacula diabolica, quid aliud nlsi ignem sibi congreganl?

Ciiin aures non avertuntur ab auditu vano ac derogatio-

nibus proximorum, cum manus a caede nequaquam, nec a

rapinis ac depraedationibus continentur, cum pedes velo-

ces sunt ad effundendum sanguinem, cumque corpus non

Domino, sed fornicationi tradimus; quid aliud nisi totum

corpus tradimus in gehennam? At haec cum dicuntur, con-

tcmptui habentur. Quare? quia fides deest. Alioquin si libi

hodie diceretur, quia judex sccculi vult te crastino vivum

exurere, et his auditis si esset tibi unius diei spatium Hbe-

rum, quanta faceres ? quomodo et per quos discurrercs?

quam humiUs, quam lugens et sordidus oberrares ! Nonne

efFunderes omnem pecuniam tuani in eos quorum inter-

ccssione evadere posse te crederes ? Nonne omnia quae pos-

sides redemptionem faceres animae tuae ? Quod si etiam ali-

quis te retardare aut impedire tentaret, nonne diceres :

Pereant omnia pro sahjte mea, nec quidquam remaneat,

tantum ut ego vivam? Hoc quare faceres? quia inde non

dubilares, hinc dubitas. Et ideo bene Dominus dicit : «Pu-

» tas veniens FiHus hominis, inveniet fidem super terram* ?»

Et quid ego dico de certis indubilatisque pericuhs? Tan-

tummodo si causa dicenda sit apud judicem terrenum, qu.c

ahquem metum ex legibus habere videatur, nonne omni-

bus vigihis excubatur, advocato patrono munera praepa-

rantur, etiamsi anceps pericukim sitj aut etiam soHus notae

metus, vel damni ratio ? Nos quare non credimus quod om-

nes astabimus «ante tribunal Christi, ut reporlet unusquis-

» que propria corporis prout gessit, sive bona sive mala^?»

llaec si integre crederemus, esset nobis secundum quod

scriptum esl : «Redemptio animae viri, divitiae ejus*. » Sed

imde possumus haec vel sentire, vei credere, vel intelH-

1 Luc. XVIII, 8. —2 2 Cor. v, lo. —^ i>,ov. xm, S.





ti^lS OIUGEXIS

bus construi? Audi quid dicit Apostolus : « Modicum fer

» raentum totam massam corrumpit. Expurgate ergo vetus

» fermentum, ut sitis nova conspersio*. » Sed ad proposi-

tum redeamus.,

3° Breve hoc de sancta eucharistia testimonium ^:

Tu qui ad Christum venisti, pontificem verum, qui san-

guine suo Deum tiLi propitium fecit, et reconclllavit te Pa-

tri, non haereas in sanguine carnis : sed dlsce potius sangui-

nem Verbi, et audi ipsum tibi dicentem, quia«Hic sanguls

» meus est, qul pro vobis effundetur in remissionem pec-

» catorum^ » Novit qui niysteriis imbutus est, et carnem

et sanguinem Verbi Del. Non ergo immoremur in his quae

et scientibus uota sunt, et ignorantlbus patere non possunt...

HOMILIA X^

Dejejunio qaod in die Propitiationis Jit , el rursum de hirco qui in

eremum mittitur.

.... Est Lex% et omnia quae in Lege sunt, secundumApo-

stoli sententlam, usque ad tempus correctlonls imposlta";

et slcut hi quibus artlficlum est signa ex aere facere, '^X sta-

tuas fundere, antequam verum opus serls producant, aut

argenti, vel auri, figmentum prius luti ad slmilitudlnem

futurae imaginls formant; quod figmentum necessarlum

quidem est, sed usquequo opus quod princlpale estexplea-

tur; cum autem fuerit effectum opus illud propter quod

figmentum luti fuerat formatum, usus ejus uUra non quaj-

rltur : tale ah'quid intelllge etiam in hls quas in typo et fi-

* 1 Corinth. v, 6, 7. 2 ]\f^ ^q p^ ^ô, 244»' Matth. XXVI, 28.

* Tom. II, p. 244 et seqq. —^ N. i, 2. p. 2^4 —ÎG.6 Ilcb. IX.





2 5o ORIGKMS

qui putant pro mandato Legis sibi quoque Judaeorum jeju-

nium jejunandum, et primo omnium sermonibus utar Pauli

dicentis, quia si quis vult unum aliquid custodire de obser-vationibus Legis, « obnoxius est unfversae Legis faciendae*. »

Qui crgo observat ista jejunia, ascendat et ter in anno in

Jerusalem, ut appareat ante templum Domini, ut offerat se

sacerdoti : requirat altare quod in pulverem versum est,

offerat hostias nuUo astante pontifice. Scriptum est enim,

ut duos hircos jejunans populus offerat in sacrificium, su-

per quos sortes mitli debeant, ut unus ex his fiat Domini

sors, et hostia Domino ufferatur; alterius vero sors fiat, ut

dimittatur in eremum vivus, qui et habeat in se peccata

popuH^ Hoec tibi omnia consequenler explenda sunt, qui vis

secundum praeceptum Legis observare jejunium : de quibus

a nobis quidem (prout potuimus ) superiori disputatione

dissertum est. Tamen quoniam dives est sermo Dei, et se-

cundum sententiam Salomonis non simpliciter, sed et du-

pliciter et tripliciter describendus in corde est', lentemu&

etiam nunc addere ahqua ad ea quae dudum pro viribus

dicta sunt, ut ostendamus quomodo in typo futurorum etiamhic unus hircus Domino oblatus est hostia, et alius vivus di-

missus. Audi in Evangeliis Pilatum dicentem ad sacerdotes

et populum Judasorum : « Quem vultis de duobus dimitlam

» vobis, Jesum qui dicitur Christus, an Barrabbam * ? » Tuncclamavit omnis populus, ut Barrabbam dimitteret, Jesumvero morti traderet. Ecce habes hircum qui dimissus est

vivus in eremum, peccala secum populi ferens clamanlis

et dicentis : « Grucifige, crucifige*. »Iste est ergo hircus vi-

vus dimissus in eremum : et ille est hircus qui Dominooblatus est hostia ad repropitianda peccata, et veram pro»^

pitiationem in se credentibus populis fecit. Quod si ethoc

* Galat. V, 3. —2 Levitic. xvi. —* Prov. m. — ^* Mattli. xxvn, 1 j. —* Luc. xxii, 21.



IN LtVITICUM IIOMILIA X. 20 1

rcquiras, quis sit qui hunc hircum pcrduxit in ercmum, ut

probetur in eo eliam quod lotus sit et mundus effectus; po-

tesl Pilatus ipse accipi homo paratus. Judex quippe gcnlis

ipsius erat, qui eum per sententiam suamemisit ineremum.

Audi autem quomodo lolus sit et mundus effectus. Cum ad

populum diceret : « Vultis dimittam vobis Jesum, qui dici-

» tur Christus* ? » et acclamasset omnis populus, dicens :

« Si hunc dimittis, non es amicus Coesaris^ : » tunc popos-

cit, inquit, Pilatus aquam, et lavit manus suas coram po-pulo, dicens : « Mundus ego sum a sanguine ejus, vos v»

» deritis*. » Sic ergo videbitur lotis manibus suis mundus

effectus. Nostra igitur, id est, qui non umbroe et exemplari

servimus, sed veritati, haec est propitiationis dies, in qua

data est nobis remissio peccatorum, cum pascha nostrum

immolatus est Christus\ Quomodo ergo cognita veritale

convertimur iterum ad infirma et egena elementa hujus

mundi, quibus rursus a capite servire vultis, dies obser-

vantes, et menses, et tempora, et annos? Audi quomodo

etiam Propheta hujusmodi jejunium respuit, et dicit : « Non» hoc jejunium elegi, dicit Dominus, neque diem ut humi-

» liet homo animam suam ^ »Tu si vis jejunare secundum

Christum et humiliare animam tuam, omne libi tempus

aptum est totius anni : imo iotius vitae tuae dies habeto ad

humiliandam animam tuam, si tamen didicisti a Domino

Salvatore nostro, quia mitis est et humilis corde .̂ Quando

ergo non est tibi humiliationis dies, qui Christum sequeris,

qui est humilis corde, et humilitatis magister? Tu itaque si

vis jejunare, jejuna secundum praeceptum Evangelii, et ob-

serva in jejuniis Evangelicas leges, in quibus hoc modoSalvator de jejuniis mandat : « Tu autem si jejunas, ungc

» caput luum, et faciem tuam lava \ » Quod si requiris quo-

1 Marc. XV, 9. —^ Joan. xix, 1 2. —» Matlh. xxvii, 24. — '•1 Coi . v, 7.—^ Isai. i.vm, 5. — '- MaUh. xi, 29.— "^ Idcm, vi, 17.



232 ORIGENIS

modo laves faciem tuam, Paulus Apostolus docet quemad-

modum « revelata facie gloriam Domiiii contemplerls, ad

» eamdem imaginem formatus a gloria in gloriam, tanquaui

» a Domini spiritu*. » Unge etiam caput tuum, scd observa

ne oleo peccati : « Oleum enim peccatoris non impinguet

» caput^ » tuum. Sed unge caput oieo exullationis, oleo lai-

litiae, oleo misericordia^, ita ut, secundum mandatum Sa-

pientiae, misericordia et fides non deserant te. Propterea

enim et Apostolus, volens abstrahere nos ab his visibihbus

et terrenis, et erigere animos sensusque nostros ad coeles-

tia, clamat et dicit : « Si resurrexislis cum Ghristo, quae sur-

» sum sunt quaerite, non qua3 super terram ^ » Nonne aperte

tibi dicit : Noli quaerere in terris Jerusalem, nec observan-

tias Legis, nec jejunium Judaeorum, sed jejunium Chrisli?

Jejunans enim debes adire pontificem tuum Christum, qui

utique non in terris requirendus est, sed in coelis; et per

ipsum debes offerre hostiam Deo. Vis tibi adhuc ostendam

quale te oportet jejunare jejunium ? Jejuna ab omui pec-

cato, nullum cibum sumas malitiae, nullas capias epulas

voluptatis, nullo vino luxuriae concalescas. Jejuna a malis

actibus, abstine a malis sermonibus, contine te a cogitatio-

nibuspessimis. Noli contingere panes furtivos perversae doc-

trinae; non concupiscas fallaces philosophiae cibos, qui te a

veritate seducant. Tale jejunium Deo placet. Abstinere vero

a cibis, quos Deus creavit, ad percipiendum cum gratiarum

actione lidelibus, et hoc facere cum his qui Christum cru- ;

cifixerunt, acceptum esse non potest Deo. Indlgnati suntj

aliquando et Pharisaî Domino, cur Non jejunarent disci-

puli ejus. Quibus ille respondit, quia non possunt filii sponsi k

jejunare quamdiu cum ipsis est sponsus'^. liii ergo jejunent i^

(|ui perdiderunt sponsum, nos habentes nobiscuni sponsum

jejunare non possumus. Nec hoc tamen ideo dicimus ut

* 2 Cor. 111, i8. —2 Psa.lui. cxli, 5. —^ GuL. in, i, — * Matth. ix, i5.

I



IN LEVniCUM IIOMILIA. X. 2 00

aLslinentiae Christianae frena laxemus. Habemus enim qua-

dragesimae dies jcjuniis consecratos. Habemus quartam et

sextam sepliraanac dies, quibus soiemniter jejunamus. Est

ccrte libertas Christiano per omne tempus jejunandi, noii

observanliae superstitione, sed virtute conlinentiac. Namquomodo apud eos castitas incorrupta servatur, nisi arctio-

ribus continentiai fulta subsidiis? Quomodo Scripturis ope-

ram dabunl? ([uoraodo scientiae et sapientise studcbunt?

Nonne per continentiam ventris et gutturis? Quomodoquis seipsuni castrat propter regnum coelorum, nisi cibo-

rum allluentiam resecet, nisi abstinentia utatur ministra?

Haec ergo Chrislianis jejunandi ratio est. Sedest et alia ad-

huc religiosa, cujus laus quorumdam Apostolorum Litteris

praedicatur. Invenimus enim in quodam libello ab Aposto-

lis dictum : « Beatus est qui etiam jejunat pro eo ut alat

» pauperem. » Hujus jcjunium valdc acceptum est apud

Deum, et revera digne satis; imitatur enim illimi qui ani-

mam suam posuit pro fratribus suis. Quid ergo veteribus

pannis nova indumenta miscemus? quid. in ulres veteres

mittimus vinum novum? « Vetera transierunt, ecce facta

» sunt omnia nova *,»

per Christum Dominum noslrum, cui

est gloria et imperium in saccula saeculorum. Amen.

IIOMILIA XP.

Dc eo quod scripium est : Sancti estote quia ego sanctus suni,

Doniinus Deus vester.

Nupcr in auribus' Ecclesiae recitatus est sermo Dci, di

^n i i Coi-. V, 17.

2 Toni. n, p. 246 t;t seqq.' ^ N. 1.

i>.2\Gy 34;.



2 54 ORir.EMS

cens : « Eslole sancli quia et ego sanctus sum, Dominus Deus

» vester*. ^Nomen hoc sanctus, quid sibi velit, quidve sig-

nificet in Scripturis divinis, diligentius requirendum est, ut

cum vim verbi didicerimus, etiam opus ejus possimus im-

plere. Congregemus ergo de Scripturis divinis, super qui-

bus sanctum dici invenimus, et deprehendemus non solum

homines, sed etiam muta animalia sanctaappellala; inveni-

mus et vasa ministerii sanclavocitata, et vestimenta sancta

dici, et loca nihilominus qua^. in urbibus vel suburbibus po-

sita sunt, et sacerdotibus deputala; ex mutis quidem ani-

mahbus primogenita boum vel pecorum sanctificari per

Legem Domino jubentur, et dicitur, Ne facias in eis opus ul-

lum, quia Domino sanctificata sunt; super vasis vero, cumin tabernaculo testimonii vasa mlnisterii, thuribula, vel

phialae, vel castera hujusmodi vasa, sancta appellantur; su-

per vestimentis, etiam stola pontificis Aaron et tunica linea,

et caetera hujusmodi vestimenta, sancta dicuutur. Si ergo

intueamur quo sensu hoec omnia sancta vocata sunt, adver-

temus quomodo etiam nos dare operam debeamus ut sancti

esse possimus. Natus est mihi primogenitus bos, non mihi

licet occupare eum ad opus commune : est enim Domino

consecratus, et ideo dicitur sanctus. InteUigimus ergo ex

hoc muto animah, quomodo Lex quod sanctum vult esse,

nulli ahi id deservire jubet, nisi Dominosoli. Iterum pateras

vel phialas quas dicit sanctas, illae sunt quae nunquam ju-

bentur exire de templo, sed esse semper in sanctis,nec

ul-

lis penitus humanis usibus ministrare. Simihter et vesli-

menta quae sancta nominantur, non jubentur intra domumusui deservire pontificis, sed in templo esse, et inde omniiio

nunquam efFerri, scd ad hoc tanlum consecrata esse, ut cls

Deo ministrans pontifex indualur, el sint semper in templo,

ad caeteros vero usus communes utatur communibus iudu-

* Levit. XX, 26.



IN LKVmCLM IIOMILIA XI. 2,N)

incntis. Simlliler el paleris, ac phialis his quac sanctyc ap

pellantur, ad humaiios et communes usus uti non licet, sed

tanlum ad divina ministeria. Quod si inlellexisti quomodo

vel animal, vel vas, vel vestimentum sanctum appellatur,

consequenter inlellige quod his observationibus et legibus

etiam homo sanctus appelletur. Si quis enim seipsum de-

voverit Deo; si quis nullis se negotiis saecularibus implica-

verit, ut ei placeat cui se probavit; si quis separatus est et

segregatus a reliquis hominibus carnaliter viventibus, et

mundanis negotiis obligatis, non quaerens ea quoe super ter-

ram, sed quae in coelis sunt : iste merito sanctus appellatur.

Donec enim permixlus est turbis, et in niultitudine fluc-

luantium volutalur, nec vacat soli Deo, neque segregatus

a vulgo est, non potest esse sanctus. Nam de eis quid dice-

mus qui cum gentiliura tnrbis ad spectacula maturant, et

conspectus suos atque auditus impudicis et verbis et acti-

bus foedant? Non cst nostrum pronuntiare de talibus; ipsi

enim sentire et videre possunt quam sibi delegcrint par-

tcm. Tu ergo qui haec audis, cui lex divina recitatur, queai

ipsiusetiam Dei sermo convenit dicens : « Sancti eslote, quia

» et ego sanctus sum, Dominus Deus vester *, » sapienter in-

tellige quae dicuntur, ut sis bcatus cum feceris ca. Hoc est

enim quod dicitur libi : Separa te ab omni non solum ho-

mine, sed et fratre inquiete ambulante, et non secundum

traditiones Apostolicas : « Separamini cienlm qui portatis,

» inquit, vasa Domini, et exitc dc mcdio corum^, » dicit

Dominus. Separa te a terrenls actibus, scpara te a concu-

piscentia mundi : « Omne enim quod in mundo est, secun-

» dum Apostoium^ concupisccntia carnis cst, et concu-

» piscentia oculorum, quoe non est a Dco'. » Cum ergo

separaveris te ab his omnibus, devove te Deo tanquamprimogenitum vitulum : non operetur per te peccalum, ncc

* Lcvit. xx, ?.(), — 2 jjjai ,,,^ 1 i, _ 3, Joan. ii, i6.



sSG ORIGKNIS

jugum tibi imponat malilia : sed esto semotus et segrega-

tus, usibus tantum sacerdolalibus, lanquam primogenitum

animal mancipatus. Segrega te et secerne, tanquam phialaj

sanctae, et sancta thuribula, solius templi usibus et Dci I

ministerio vacans. Separa te el semove ab omni pollulione

peccati, et esto semotus et segregatus inlra lemplum Dei,

tanquam sancta indumenta ponlificis. In templo namque

Dei est segregatus et separatus illo qui in lege Dei meditatur

die ac nocte, et qui in mandatis ejus cupit nimis : « Sancti

» ergo estote dicit Dominus, quia et ego sanctus sum*. »

Quid est, « quia et ego sanctus sum ? » Sicut ego, inquit, se-

gregatus sum, et longe separatus ab omnibus quê adoran-

tur, vel coluntur, sive in terra sive in ccelo; sicut ego ex-

cedo omnem creaturam, atque ab universis quae a me facta

sunt segregor : ita et vos segregati estote ab omnibus qui

non sunt sancti, nec Deo dicati. Segregari aulem dicimus

non locis sed actibus, nec regionibus, sed conversationibus.

Denique et ipse sermo in graeca hngua, quod dicitur a/to?,

quasi extra terram esse significat. Quicumque enim se con-

secraverit Deo, merito extra terram, extra mundum vide-

bitur; potest enim et ipse dicere : Super terram ambulan-

tes, conversationem in coehs habemus^

Post hajc scriptum est^ : « Servate, itiquit, prcxccpta

» mea et facite ea : ego Dominus^ : » et iis addit : « Homo» si maledixerit patrem aut matrem suam, moriatur : » et

post multa quae praecepit, quibus etiam poenas pra^vari-

cationis adscripsit, addit in clausula : « Et servate omnla

» prcecepta mea, et justilicationes meas, et judicia mea^ »

Undc et consequens mihi videtur requirere quid in his sin-

gulis indicctur. Equidem, secundum quod observare potu^

1 Lcvit. XX, 2G. —-^ Piiilip. III, 20.

3 i\. -2. p. 247, 24?«

* Lcvit. XX, (S, 9. —' Ibld. 22.





258 ORIGIiMS

<;eliuni propter venioe largitatem, sed in utroque Dei benig-

nitas diversa dispensatione teneatur : hoc quod secundum

Legem (verbi causa) adulter vel adultera praesenti mcrte

puniebatur, propter hoc ipsum quod peccati sui pertulit

poenam, et commissi sceleris exsolvit digna supplicia. Quid

erit post hsec, quod anlmabus eorum ultionis immineat, si

nihll aliud deliqueruntPsi aliud peccatum non est quod con-

demnet eos, sed hoc solum commiserunt, et tunc tanlum

cum puniti sunt, et legls pro hoc supplicium pertulerunt?

Non vindicabit Dominus bis in idipsum, receperunt enim

peccatam suum, et consumpta est criminis poena. Et ideo

invenitur hoc genus praecepti non crudele, sicut haeretici

asserunt accusantes Legem Dei, et negantes in ea humani-

tatis aliquid contineri; sed plenum misericordia, idcirco

quod per hoc purgaretur ex peccatis populus magis quamcondemnaretur, Nunc vero non infertur poena corpori, nec

purgatio peccati per corporale supplicium constat, sed per

poenitentiam : quam utrum quis digne gerat, ita ut mereri

pro ea veniam possit, videto, Multi sunt enim qui nec ad

hoc inclinantur, n€c poenitentiae refugium quaerunt; sed

cum ceciderint, surgere ultra nolunt, delectantur in eo luto

quo haeserint volulari

Inter caetera * ergo j>eccata quae morte puniuntur, refert

divina Lex quod et « qui maledixerit patri aut matri, morte

)) moriatur^. » Nomen patris grande mysterium est, et no-

men matris arcana reverentia est. Pater tibi secundum spi-

ritum Deus est; mater Jerusalem coelestis est. Propheticis

haec et Apostolicis testimoniis disce. Hic ipse Moses scribit

in cantico : « Nonne hic ipse pater tuus acquisivit te' ? » Apo-

stolus vero dicit de Jerusalem coelesti, quia « libera est, quae

» est, inquity mater omnium nostrum *. » Primo ergo libi

1 N. 5. p. 249.2 Levil. XX, t). —5 Deut. xxxii, 6. —^* Gal. iv, 26.



liV LEVITICUM IIOMIMA XI. ril)()

i)aler Deiis est, qui geiiuit spiritum tnuiii, qui et tlicit : « Fi-

•» lios geuui ct exaltavi *. » Setl et Paulus Apostolus dicit

« Obteniperemus Patri spirituum, et vivemus ^. » Secundo

libi paler est carnis pater cujus ministerio in carne natus

<'s, atque in hunc mundum venisti, qui te portavit in lum-

bis : sicut dicitur de Levi% quia in lumbis erat adhuc Abra-

hx quando occurrit ei Meichisedech, « regresso a caede re-

» gum, et benedixit eum '^, » et decimas accepit ab co. Quia

igitur tam sacratum nomen est patris, et tam venerabile,

idcirco qui maledixerit patri aut inatri, morte morietur.

SimiHa etiam de matre existimanda sunl, cujus labore, cu-

jiis cura cujus ministerio et natus et nutritus cs. Et ideo

oportet te secundum Apostolum parem gratiam referre pa-

reiUibus. Si enim dehonoraveris patrem carnalem, hujus

conlumeha ad Patrem spirituum redit : et si injuriam fece-ris matri carnali, ad illam matrem Jerusaltim coelestem re-

<hindat injuria. Sic et servus si domino irreverens sit, per

hunc corporalem dominum, in Dominum majestatis con-

lumeliam jactat : ille ciiim huic carnali domino suum no-

men imposuit. Et ideo nuUo genere adversum patrem aut

malrem, ne verbo quidem, habendum certamen est, aut

luovenda contradiclio. Pater est, mater est; ul ipsis videtur

agant, faciant, dicant : ipsi noverint. Quantumcumquc de

tulcrimus obse({uii, nondum reddimus vicem gratiaj qua

tênili sumus, qua portati, qua hausimus lucem, qua nutrili

sumus, fortassis et eruditi, et honestis artibus instituti. Et

ipsis fortasse auctoribus agnovimus Deum, et ad Ecclesiam

Dei venimus, et sermonem divinae legis audivimus. Propter

baec ergo omnia, quicumque maledixcrit patri aut matri,

I morle morietur. Quod si ha^c de corporalibus parentibus

jl

decernuntur, quid illi facient qui Deuni Patrem maledicis

llvocibus lacessunt? qui eum negant condilorem esse mundi?i

I

^ Isai. 1,2. — 2 l|,.l,. XII, <). — ' Gcn. xiv. —/• Ileb. vii, i



2/,0 ORIGEMS

aiit qui coelestem Jerusalem, qua3 est njater omnlum nos

trum, indiguis sensibus intelligenles dicta prophetica, ad

conditionem terrenoe alicujus urLis adducunt ? Bonum ergo

est observare, nequando aut carnalem patrem aut coeles-

tem minus dfgna honorificentia veneremur, similiter et ma-

trem; observare etiam omne mandalum quod nobis pudi-

cltiam castitatemque commendat, ut neque iu prnesenti viia

secundum Legem obnoxli simus morti, neque secundum

spiritualem legem futura nos paûa maneat ignis aeterni : ex

quo effugere et evadere omnibus nobis concedat Dominus

noster Jesus Ghristus, cui est gloria et imperium in saecula

sgeculorum. Amen.

HOMILIA XII*.

De magno sacerdote.

Omnls qui inler homines ^ sacerdos est, ad illum sacer-

dotem de quo dixit Deus : « Tu es sacerdos in aeternum se-

» cundum ordinem Melchisedech^, » parvus est et exiguus.

ille est autem magnus Sacerdos, qui potest penetrare coe-

los, et universam supergredi creaturam, et ascendere ad

eum qui « lucem habitat inaccessibilem ^, » Deum et patrem

universitatis. Propter quod et ille qui apud Judoeos magnus

dicebatur sacerdos, introlbat quidem in sancta, sed manufacta, sed lapldibus extructa : non ascendebat in coelum,

nec astare poterat apud Patrem luminum. Sed quia horum

umbram implebat et imaglnem, idcirco etiam magni sacer-

i

* Tom. II, j). a.jf) et sect{j.

2 N. 1, 2, 5, 4» p. 249 —252.3 Psa!. cx, 4. —^ I Tim. vi, 16.



IN LEVITICUM IIOMILIA Xlf. 2^1

(lotis nomen per iimbram gercbat et imaglnem. Unde et

Judaei per hoc quod ad fidem proximi esse debuissent, quia

npud ipsos aduuibralio qua^dam et imago praeluxerat verita-

lis, dum typos veritatem putant, veritatem ipsam tanquammendacium respuerunt. Nos autem qui recipimus magnumSacerdotem, intelligere debemusquomodo vere ipse sitmag-

nus sacerdos. Vere magnus saccrdos est qui peccata dimittit,

non per sanguinem taurorum et hircorum, sed pcr sangui-

nem suum. Quia ergo cognovimus qui sit magnus sacerdos,

et confitemur ea quae in Legc scripta sunt de magno sacer-

dole scripta esse, id est, de Salvatore, quem vere magnumsacerdotem esse superior traclatus ostendit : videamus nunc

quae sint quac de eo Lex prophetico spiritu scribit.

« Et sacerdos, inqult^ magnus ex fratribus suis, cui in-

» fusum est super caput ejus olcum chrismalis, et perfectas» habet manus suas, ut induat sancta vestimenta de capite

n cidarim non deponet, vestimenta sua non disrumpet, et

» ad omnem animam mortuam non i.ntrabit : in patre suo

» vel matre sua non contaminabitur : et de sanctis non ex-

» ibit, et non coinquinabit nomen quod est sanctificatum

» Dei sui super se, quia sanctum olcum chrismatis Dei sui

» in ipso est : cgo Dominus. Ilic uxorem virglncm de genere

» suo acciplct. Viduam autcm ct ejectam, et polkitam, et

» meretricem, has non accipiet; sed virginem ex genere

» suo accipiet uxorem, et non maculabit semen suum in

» populo suo : ego Dominus qui sanctifico eum *. » Fuerit

quidem etiam apud Judaeos imago hujus observantias, et

custodila sint quae Lex statuit a pontificibus Judaeorum : sed

ct si diligenter cuncta servata sint, et si omnia quae Lex prae-

cepit impleta sint, nec sic quidem omnis haec observatio

magnum potuit facere sacerdotem. Quomodo etenim mag-

nus dici potest sacerdos, qui peccare potest? Quod autem* Levit. XXI, 10.

IX. iG



VJ^'2 ORIGliNlS

sub peccalo fuerint omnes eliam magni sacerdotes, et 6x

lioc ipso facile adverlimus quod Lex praeciplt, ut prius pro

suis, post etiam pro populi peccalis ofTerat hosliam sacer-

dos.Quomodo

ergomagnus est sub peccato positus? Meus

autem sacerdos magnus Jesus idcirco magnus est, quia

« peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus Set quia « venit ad eiim princeps hujus mundi, et non inve-

» nit m eo quidquam ^. » Ideo ergo et Gabriel archangelus

nativitalem ejus annunliat, et dicit : « Hic erit magnus, et

» filius Altissimi vocabitur^ » Peccatum hominem parvumfacit et exiguum, virtus eminentem pra^stat et magnum.

Sicut enim aegritudo corporis exile et exiguum facit corpus

hominis, sanltas vero laetum reddit et validum : ita intellige

quia et animam aegritudo quidem peccati humilem facit et

parvam, sanitas vero interioris hominis, et vlrtutis opera,

magnam faciunt eam et eminentem; et quantum in virtuti-

Lus crescit, tanto prolixlorem reddlt magnltudinem sui

Ostende mihi de Scripturis, ubi allquis peccator, aut parvi

meriti^ magnus appellalus sit. Nusquam (ut opinor) inve-

nies. Audi vero qui sunt qui magni appellantur. De Isaac

dicitur, quia proficlebat valde,usquequo factus est magnus

valde^ Moyses magnus dlctus est, et Joannes Baptista mag-

nus dlctus est; nunc autem Jesus magnus dictus est, et

post hunc jam nullus appellatus est magnus. Prius enim

quam adesset qui vere magnus est, ad comparationem re-

llquorum hominum magni appellati sunt sancti, quorum

superius fecimus mentionem. Ubi vero advenit ipse, qui

non ex comparatlone caeterorum, sed sui magnitudine vere

magnus erat, de quo eliam scriplum est, quia ft exultavlt ut

» glgas ad currendam vlam \ » ullra jam nullus magnus ap-

pellatus est. IIIc est ergo de quo scribitur : « Magnus sacer-

^ Isjai. 1,111, 9. —2 J(j«{). XIV, 00. — s Liic. I, 02. — ^" Genos. xxv. —* Psal. XIX, 6.



IN LKVITICUM HOMILIA XII. S/J'^

» (los ox fratribus suis \ » Quibus fratrlbus? De quibus dixlt

cum rosurrexisset a morluis : « Vade ad fratres meos, et dic

» eis : Ascendo ad Patrem meum et ad patrem vestrum, ad

» Deum meum et Deum vestrum ^. >; Si autem vis ex anli-

quis litteris discere fratres Jesu, lege vicesimum primum

psalmum, ubi ex persona Christi dicitur : « Narrabo nomen

» tuum fratribus meis, in mcdlo Ecclesioe laudabo te^ » Ex

fratribus er^ô suis magnus est Jesus, ex his qui prius magni

fuerant appellali : et sicut paslorum pastor est, et pontlfi-

cum ponlifex, et dominantium dominus, et regum rex; ita

et magnorum magnus est : et ideo addit, magnus ex fra-

tribus suis.

Post haec vero, « cui, inquil, infusum est oleum chris-

» malis super caput ejiis \ » Istud oleum noli requirere in

terris, quod super caput infunditur magni sacerdotis, ut

fiat Ghristus : sed si videtur, disce a propheta David istud

oleum quale sit : « Dilexisti, inquit, juslitiam, et odiati ini-

» qultatem, proplerea unxit le Deus Deus tuus oleo laelltioc

» prae participibus tuis ^ » Istud est ergo oleum IsetlticT,

quod capiti ejus infusum fecit eum Christum. Sed addit

adhuc ad laudes ejus : « Qui consummatas, inqult, habet

» manus*. » Cuinam (qua?so) hominum hoc convenit dici ?

In quo mortalium perfectas invenire possumus manus?

Etlamsi Aaron iste sit cujus mentio fieri vldelur, quomodo

consummatas pulabltur habuisse manus, qulbus vitulum

fabricavit, quibus idolum sculpsit? Etiamsi ipsum Moysenproferas, quomodo consummatas habuisse vldetur manus,

qui non glorlficavit Dominum ad aquam contradlctlonis?

Pro quo dellcto etiam vlta jubetur excedere. Quod si et

alium quemquam sanctorum memorare velis, occurrit tibi

sermo Scrlpturae qui dlcit, quia « Non est homo super ter-

* Levit. XXI, 1(1. —'^ Jiuui. xx, ij. —* l\s;il. \xi, 20. — '' Lovit. xxi, 10.

—* Psal. xi.iv, 8. —" Ij< vit. \\i, lo.

i(i.



244 ORIGE?{IS

)» raai qui faciat bonum, et non peccet*. » Merilo ergo so-

lus Jesus consummatas habet manus, qui solus peccatum

non fecit, hoc est, qui perfecta et integra opera manuumhabet. Et ideo de ipso recte dicitur : « Qui consummatas

» habet manus, ut induatur sancta ^. » Hic enim est qui

vere indutus est sancta, non illa quae in typo erant, sed

ipsa quae vere sancta sunt. Quod si vis audire de excelsio-

ribus indumentis ejus, accipe verba prophetica : « Amic-

» tus, {nquit^ lumine sicut vestiraenlo, abyssus sicut amic-» tus vestimentum ejus \ » Hic est mei magni Pontificis

habitus, quo indicatur profunda scientia et sapientiae luce

vestitus, quae vere sancta sunt indamenta. « Non, inquit,

» auferet de capite suo cidarim ^. » Jam et prius diximus

cidarim genus esse operimenli, quod capiti superpositum

pontifici praestat ornatum. Hic ergo magnus Pontifex meusnunquam deponit sacri capitis ornatum. Quod sit autem

caput Ghrisli, ab Apostolo disce qui dicit : « Gaput autem

» Ghristi Deus ^ » Merito igitur istum capitis sui, qui Deus

est, nunquam deponit ornatum, quia semper est Pater in

Filio, sicut Filius semper in Palre. « Et vestimenla sua non

» disrumpet *. » Vere hic est qui vestimenta sua non dis-

rumpit, sed semper ea munda , semper inlegra, semper

casta servavit. « Et ad omnem animam defunctam non in-

» trabit '. » Quse est anima defuncla? Quam mortuam Pro-

pheta dicit : « Anima quae peccat, ipsa morietur ^ » Super

hanc ergo animam mortuara Christus non supervenit, quiasapientia est, et sapientia non intrat in animam malevolam

Ipsa est enim raorlua, quia cui inest mahtia inest et pecca-

tum. « Peccatum autem cum consummatum, inquit, fue-

» rit, generat mortem^ » Et propter hoc Jesus non intrat

ad animam mortuam. Si autem vivat anima, hoc est, si non

* Eccl. I, 21. —2 Lgv^ XXI, 10. —^ l'». civ, 2 et 6. — ^" Lcv. xxi , lo. —^ 1 Cor. XI,, 3. —̂ Lev. xxi, lo.

—" II). 1 1 .

—̂ ^/.(.ch. xvin, 4. —^ Jac. i, i5.



IN LliVITICUM HOMILIA. Xll. 2^5

haLet iii se morlale peccaluni, Umc Chrislus, qui est vila,

venit ad animam viventcm. Quia sicut lux non potest esse

cum tenebris, nec cuin iniquitate justitia ; ita nec vita potest

esse cum morte. Et ideo si quis sibi conscius est quod ha-

beat intra se mortale peccatum, neque id a se per poeni-

tenliam plcnissimaj satisfaclionis abjecit, non spcret quod

intret Chrislus ad animam ejus, qui ad omncm animam de-

functam non intrat, quia magnus Sacerdos est.

«In patre suo et matre sua non contaminabitur*.

»Ilic

Scriptune locus difriciilimus cst ad explanandum, sed si

orationibus vcstris Deum patrem Verbi deprecemini ut nos

illuminarc dignetur, ipso donante poterit explanari. Oinnis

qui ingreditur hunc mundum, in quadam contaminatione

effici dicitur. Propter quod et Scriptura dicit : « Nemo mun-

» dus a sorde, nec si unius diei fuerit vita ejus ^. » Moc ipso

ergo quod in vulva matris est positus, et quod materiam

corporis ab origine patcrni seminis sumit, in patre et in

matre contaminatus dici potcst. Aut nescis quia, cum qua-

draginla dierum factus fuerit puer masculus, ofTertur ad

altare, ut ubi purificetur, tanquam qui pollutus fucrit in

ipsa conceptione, vel paterni seminis, vel uteri materni ?

Omnis ergo homo in patre et in inatre pollutus est, solus

vero Jesus Dominus meus in hanc generationem niundus

ingressiis est, in matre non est pollutus. Ingressus est enim

corpus incontaminatum. Ipse cnim erat qui et dudum per

Saloinonem dixerat:

« Magis autem cum cssem bonus, veni» ad corpus incoinquinatum \ » Non est ergo contaminatus

in matre, sed ne in patre quidem. Nihil enim Joseph in

generatione ejus pra^ter ministerium pra^stitit et affectum.

llnde et pro fideli ministerio,patris ei vocabulum Scriplura

conccssit. Sic enim IVIaria ipsa dicit in Evangelio : « Ecce

» cgo et pater tuus dolentes qua^rebamus te\ » Sic ergo so-

^ Levil. XXI, II. — '^ Job, xiv, 4, J. —* Sap. viii, 20. — * Luc. 11, 4^.



'^l^C) ORIGEMS

lus est hic Sacerdos magnus, qui ueque in palre pollulus

sit, neque in matre. Videamus autem si adhuc possumus

ahquid subHmius, et pro dignilatc tanii pontificis uivenire.

Pater omnium verus dicitur Deus. Matrem autem, Aposto-

lus Jerusalem dicit esse coelestem*. Omnes ergo qui pec-

cant, contaminantur in patre a quo creati sunt. Sive enim

cgimus ahquid impium, sive locuti sumus, sive cogitavimus

contra Deum, cum non credidimus Deo contaminati sumus

in patre. Atque utinam tunc solum per increduhtatem fac-

tum sit, cessatum sit vero postquam credidimus ! Sic ergo

etiam contaminamur in matre, si credentes Deo vel Eccle-

siam laedimus, vel hbertatem matris coelestis indigna pec-

cati servitute foedamus. Solus vero Dominus noster Jesus

Christus, qui peccatum nescit, neque in patre neque in

matre contaminatus est, et de sanctis non exivit Sem-per in sanctis est, et manet semper sanctus in verbis suis,

sanctus in actibus suis, sanctus in omnibus vohmtatibus

suis, et solus est qui nunquam inveniatur extra sancta. Qui

enim peccat,exit de sanctis : et quotiescumquequis peccat,

loties eilicitur extra sancta. Cbristus autem, qui nunquam

peccavit, nunquam exiit de sanctis. Sed et tu qui sequeris

Christum, et imitator ejus es, si permaneas in verbo Dei,

si in lege ejus mediteris die ac nocte, si in mandatis ejus

exercearis, semper in sanctis es, nec unquam inde disce-

dis. Neque enim in loco sancta quasrenda sunt, sed in ac-

tibus, et vila, ac moribus. Quae si secundum Deum sint, et

secundum proeceptum Dei habeantur, etiamsi in domo sis,

etiamsi in foro ; et quid dico in foro? etiamsi in theatro in

veniaris verbo Dei deserviens, in sanctis te esse non dubi-

tes. Aut non tibi videtur Paulus cum ingressus est ihea-

tium, vel cum ingressus est Areopagum, et praedicavit

Atheniensibus Christum, in sanctis fuisse ? Sed et cum per-

* Gal. IV.



IN LEVITICUM HOMILIA XII. 2^7

amhulassct aras ct idola Atheniensium, ubi invcnit Scrip-

tum : Jgnoto Dco^, et ex Iigc vcrbo sumpsit Ghristi prae-

(Jicatiouis exordium, eliam ibi aras genlilium luslrans in

sanclis positus crat, quia sancla cogitabat. Sed et cjuicum-

quc custodit se post acceplam gratiam Dci !ie incidat in

homicidium, in adullerium, in furtimi, in falsum tcjstimo-

nium, et alia similia; sed permanet mundus ab omni conta-

gione peccati, non exivit iste de sanctis, et non conlami-

navit sanctihcationem Dei sui in semetipso, quia sanctumoleum chrismatis Dei sui super ipsum est

Scd quid additur ^ post ha3C? « Hic uxorem virginem de

» genere suo accipiet : viduam autem, et ejectam, et me-

» retricem non accipiet, sed virginem de generc suo, et non

)) contamlnabit semen suum in populo suo : ego Dominus

» qui sanclifico eum\ » Quia ergo totius exposilionis ordo

ad verum Sacerdotem magnum revocatus est Christum, vi-

deamus nunc el quid de nuptiis ejus intelligi debeal. Paulus

Apostolus dicit : « Volo autem vos omnes uni viro virginem

» castam exhibere Chrislo \ » Timeo autem ne, sicut ser-

pens seduxit Evam astulia sua, ita corrumpantur sensus

vestri a simplicitate, quae in Christo est. Vult ergo Paulus

emnes Corinthios virginem castam exhibere Christo : quod

1 utique nunquam vellet, nisi id possibile videret. Unde et

mlrum fortasse videatur, quomodo hi qui diversis peccalis

corrupti ad fidem Christl venerunt, omnes simul virgo casta

dicantur; quae virgo tam sancta, tam casta sit, ut mereaturetlam Christi nuptlis copularl. Verum quoniam hffic ad car-

nls integrilatem referre non possumus, certum est quod ad

integritatem animoe spectent, cujus, secundum ipsius Pauli

scntentiam, simplicitas fidei quae in Christo est, virginltas

*

Acl. XVII, aS.«N. 5. p. 25 a, 2 53.

* Levit. XXI, i4. —''2 Coi. XI, a.



24S ORIGEIVIS

ejus appellata est; et per hoc quoniam, cessantibus vel phi-

losophorum sophismatibus, vel superslitionibus Judaicis,

in fide slmplici Christus sibi assumpsit Ecclesiam, virginem

de genere suo accepit uxorem. Hujus namque fideio non

corrumpit philosophicus sensus, nec circumcisionis ambi-

tio; sed in simphcitate confcssionis tanquam in virginali

integritate permansit. Sic enim et dudum promiserat per

Prophetam dicens : «Desponsabo te mihl in fide*. » Omnis

ergo, secundum Apostolum, qui in Chrlsto est, nova crea-

tura est. Et slcut idem Apostolus dicit : « Ut exhibeat ipse

» sibi gloriosam Ecclesiam non habentem maculam, aut

» rugam, aut ahquid ejusmodi, sed ut sit sancta et imma-

» culata^. » Quomodo ergo eam quae rugosa est facit esse

sine ruga, nisi quia renovat eam? secundum quod scriptum

est : nam « etsi is qui deforis est homo noster corrumpitur,» sed qui intus est renovatur de die in diem^ » Viduam

sane, et meretricem, et ejectam non accipiet Christds, nec

intrat taHs anima thalamum sponsi. Qui enim ingressus

(uerit illuc non habens indumenta nuptialia, perferet illud

quod scriptum esse nostis in EvangeHo. Virginem ergo ac-

cipiet, viduam non accipiet, neque meretricem, neque ejec-

tam, aut contaminatam Hic ergo Sacerdos magnus »

uxorem virginem accipiet de genere suo. Polest et propter

hoc dictum videri de genere suo, quod anima Christi ex

genere et ex substantia fuerit humanarum omnlum anima-

rum. Potest et secundum hoc, quod fratres vocat creden-

tes in se, de genere suo dici anlma quae in fide tanquam

nuptiis socialur. Hlud tamen nolo vos lateat, quod Hebraei

negant se scriptum habere quod nos apud Septuaglnla in-

terpretes invenlnius, de genere suo. Et recte iUI non habeut

scriptum : ablata est enlm ab iHIs propinquitas Dei, ablata

est adoptio fdiorum, et translata est ad Ecclesiam Chrisli.

1 Osee !i, 20. —2 Ephes. v, 27. —^ 2 Cor. n', 16,



IN LEVITICUM HOMILIA XII. 2^9

IJJi ergo non habent scriplum quia de genere Christi sint,

sicut nec esse meruerunt. Nos autem qui hoc scriptum ha-

bemus, et Jegimus, gaudeamus quidem de dignatione Dei,

sed caule ct sollicite curemus ne nos vita nostra et actus

ac mores faciant aliquando degeneres, ne et hoc ipsum no-

bis ad condemnalionem ducatur, quod cum genus simus

Christi, indignis, et foedis, ac diabolicis aclibus serviamus.

Qui liabet ergo sponsam, sponsus est. Audis quomodo

sponsus dicitur Gliristus, sponsa vcro ejus anima dicitur,

qua3 fidoi simplicitate et acluum puritate incorrupla pro-

batur et virgo. Dicit enim Dominus ct per Jeremiam pro-

phetam : « Nonne sicut dominum me et patrem vocasti, et

» principem virginitatis tua3 * ? »

IIOMILIA XIIP.

De diebus fcstis , ct lucerna, et candclahro, ct olco ad lumen, et de

mensa et panibus propositionis^

—«Praecipe*, inqult, filiis Israel, ut deferant tibi oleum

» de olivis mundum expressum ad lumen, ut ardeat lucerna

» semper extra velum in tabernaculo teslimonii; et accen-

» dent illam Aaron et filii cjus a vcspere usque in mane» conlra Dominum indesinenter, legitimum acternale in

» progcnies vcstras. In candelabro mundo accendetis lu-

» cernas contra Dominum usque mane ^ » Candelabrum

mundum nominat, lucernas accendi per ponlificem jubet,

ct earum lumen minislrari ex oleo quod datur a populo.

prtTcepit. Ilaque nisi dederit oleum populus, sine dubio ex-

*

Jeiom.tii,

4-2 Tom. II, p. 254 t't scqq. * N, i, 2, Ty. p, aSj, 9.55.

* Levit. xxMi ct XXIV. * Levit. xxiv, i ct scqq.



20O ORIGENIS

tinguetur lucerna, et non erit lumen in sanctis. Secundumlitteram ergo ha3c erat consequentia, ut conferret populus

oleum mundum de olivis expressum, ut ex eo ministraretur

lumen lucernre : et Aaron accendebat lucernas a vespera

usque mane, fomentis olei quod contuleral populus lumini

pabulum prcEbens.

Verum quoniam lex spiritualis est, petamus a Domino

(si lamen conversi sumus ad Dominum) auferri nobis vela-

men de lectione veteris Testamenti, ut possimus advertere

quae ratio sit candelabri vel lucernarum ejus secundum in-

lelllgentiam spiritualem. Ante adventum Domini mei Jesu

Christi, sol non oriebatur populo Israel, sed lucernae lu-

mine utebalur. Liicerna enim erat apud eos sermo Legis

et sermo Proplieticus, intra angustos conclusa parietes, quae

non polerat in orbem terrae lumen effundere. Intra Judaeamnamque concludebatur scientia Dei, sicut et Propheta di-

cit : « Notus in Judaea Deus*. » Ubi vero exortus est sol

justitiae Dominus et Salvator noster, et natus est vir de quo

scriptum est : « Ecce vir, Oriens nomen est ei ^ : » per uni-

versum mundum scientiae Dei lumen efFusum est. Sermo

ergo Legis et sermo Propheticus erat lucerna ardens, sed

ardebat intra aedem, nec ultra poterat emittere splendo-

rem suum. Quod autem sermo Legis et Prophetarum lu-

cerna dicatur, Dominus ipse nos docuit dicens de Joanne

Baptista : « lile erat lucerna ardens et lucens, et vos voluis-

» tis ad horam exultare in lumine ejus \ » Et alibi dicit,

quia «Lexet Prophetae usque ad Joannem^. » Lucerna ita-

que ardens est Joannes, in quo Lex concludltur et Prophe -

tae. Donec ergo populus ille habebat oleum quod conferret

ad lumen, lucerna non est extincta : ubi vero defecit in eis

oleum misericordlae, oleum operum bonorum, nec inventa

est apud eos puritas, purum namque oleum quaerebatur ad* Psal. Lxxvi, 1. — 2 Zarli. vi, 12. —^ Joan. v, r>5. —'' Lvk-. xvr, 16.



IN LliVITICUM IIOMILIA XIII. y.)I

lunien,et quia dcfccit in eis olcum miscricordiae, necessario

exlincta luccrna csl. Sed quid diccmus quia illis haec eve-

nerunt, a nohis vero aliena sunt ista ? Imo major cura esi

Christiano olei conquirendi. Vide enim quomodo Dominiis

in livangeliis per parabolam stultas virgines nominat, qurc

oleum non porlabant in vascuhs suis, et intantum stultas,

ut quoniam defuit eis oleum ad succendendas lampadcs

suas, ihalamis cxclusse sint nuptiarum, nec pulsantibus qucc

olei curam neglexerant, ultra aperiri jusserit sponsus*Splendet crgo unicuique nostrum lucerna haic, in-

qunntum oleo bonorum operum fuerit accensa. Si autem

male agamus, et opcra nostra mala sint, non solum non ac-

cendimus, sed extinguimus nobis istam lucernam : et com-

pletur in nobis illud quod Scriptura dicit, quia « Qui malc

» agit in tencbris est, et qui odit fralrem suum in tenebris

» ambulat ^. « Extinxit enim lucernam charitatis, et ideo in

lenebris ambulat. Annon tibi videtur extinxisse lucernam,

qui lumen charitatis extinxit ? Qui autem diligit fratrem, in

charilatis luce perdurat, et cum fiducia potest dicere : «Ego

» autem sicut oliva fructifera in domo Dei%» et, «filii ejus

» sicut novelloc olivarum in circuitu mensae * » ejus. Oleum

ergo offerri jubctur a populo, et oleum non qualecumque,

sed mundum, et non ex quibuscumque seminibus (ut fieri

1 diversis in regionibus mos est), sed de olivis expressum, in

I

quibus indicium pacis oslenditur. Neque enim accepta pos-

sunt esse Deo opera tua, nisi in pace peragantur : sicut et

I Jacobus Apostolus dicil : «Fructus autein justilioe in pacc

» seminalur^ » Et idcirco, credo, eliam Dominus discipulis

suis tradebat fidele depositum dlcens : «Pacem meam do

» vobis, pacem meam relinquo vobis^ » De hac ergo oliva

oleum premamus opcrum nostrorum, ex quo luccrna Do-

* Mallli. XXV. —2 , J(j:.„. 11,11. —3 l»..al. i.:i, S. _ '' Ps;il. cxxvii, 5. —I''

Jac. III, i8. —" Joan. xiv, 27.



202 ORIGKNIS

iiiiuo possit accendi, ut uoa iii tcuebiis ambulemus. Hajc

quidem a nobis dicta sunt, quantum ad lucernam candela-

bri et oleum ejus spectat.

Nunc vero videamus quid etiam in consequentibus de pa-

nibus proposilionis scriptum sit. «Et sumetis, inquit, simi-

» laginem, et facietis de ea duodecim panes. De duabus de-

» cimis erit unus panis, et imponetis eos duas positiones, sex. .

» panes una positio super mensam mundam contra Domi-

» num. Et imponetls super positionem thus mundum, et sa-

» lem, et erunt panes in commemorationem appositi Dorai-

» no : die sabbatorum proponentur contra Dominum semper

» a filiis Israel, in testamentum aeternum. Et erunt Aaron,

» et filiorum ejus, et edent ea in loco sancto : sunt enim

» sancta sanctorum. Hoc erit illis de eis quae olTeruntur Do-

» mino legitimum aBternum *. » Secundnm ea quaj scripta

sunt, in duodecim panibus duodecim tribuum Israel vide-

tur commemoratio ante Dominum fieri, et praeceptum dari,

ut sine cessatione isti duodecim panes in conspectu Domini

proponantur : ut et memoria duodecim tribuum apud eumsemper habeatur, quo veluti exoratio quaedam et supplica-

lio per haec pro singulis fleri videatur. Sed parva satis et

tenuis est hujuscemodi intercessio. Quantum enim profe-

cit ad repropitiandum, ubi uniuscujusque tribus per panem

fructus, per fructus opera consideranda sunt? Sed si refe-

rantur ha^c ad mysterii magnitudinem, invenies commemo-rationem istam habere ingentis repropitiationis efTectum.

Si redeas ad illum panem qui de coelo descendit, et dat

huic mundo vitam; illum panem propositionis quem pro-

posuit Deus propitiationem per fidem in sanguine ejus; et

si respicias ad illam commemorationem de qua dicit Do-

minus : «Hocfacite in meam commemorationem^ : » inve-i

nies quod ista est commemoratio sola quaj propitium facit

* Levit. XXIV, 5 et seqq. —^ , (^qi, xr, 25



IN LEVITICUM HOMILIA XIII. 253

homlnibus Deum. Si ergo intenlius Ecclesiastica mysteria

recorderis, in liis quoe Lex scribit fulurce veritatis invenies

imaginem praeformatam

... «EtsuperponiturS «^7MU,superpositionem thusmun-» (lum^. » Thuris species formam tenet oraticnum. Oportet

ergo panibus fidei orationum vigilantiam purltatemque con-

jungere. Pura autem oratio est, sicut Apostolus dlcit : «Le-

» vantes puras manus sine ira el disccptalione"\ » Simul et

odoris suavilas impleri facit illud quod scriplum est ; « Di-

» rlgatur oralio mea sicut incensum in conspcctu luo\ » SI

quis ergo oraliones quidem offerat Deo, non tamen habeat

mundam conscientiam ab operibus malis; hic thus quidem

vidctur panibus superponere, sed non penltus mundum :

nam si omne ihus mundum esset, non utique addidlsset

Scrlptura, ihus mundum super panes propositionls ponen-dum anle Dominum. Necenim putesquod omnlpolensDeus

hoc mandabat, et hoc lege sanclebat, ut thus ei ex Arabia

deferretur. Sed hoc est thus quod Deus ab homlnibus slbi

qu.xrit ofTerri, ex quo capit odorem suavltatls : orationes ex

corde puro, et conscienlla bona, In qulbus vere Deus sus-

cipit fragrantlam suavltalls « Teslamcntum, inquit,

» aeternum erlt Aaron et {ihls ejus, et manducabunt ea in

» loco sanclo^ » Aaron et fiHi ejus genus est electum, ge-

nus sacerdotule, qulbus haec porlio sanctorum donatur a

Deo; quod sumus omnes qui credlmus in Christo. Locum

autem sanctum ego in terris non requlro posltum, sed in

corde. Locus enim dicitur sanctus, rationalis anlma, prop-

ter quod et Apostolus diclt : « Nohte locum dare dlabolo^ »

Anima ergo mea locus est, si male ago, diaboli; sl bene,

Dei. Deniqne et splritus malignus «cum, inqiiit, exierltab

* i\. '), 6. p. aaj.

* I.cvil. XXIV, -. —^ I riin. II, S. — '• rsal. cvi.i, 2. — ^ I-evil. xxiv, 8.

jCj. —^ Ephe.>J. IV, 27



y54 ORIGEMS I

)) homlne, el circuierit loca arida, et requiem iion invene-

» rit, tunc dicit : Revertar ad locuni meum unde exivi*. »

Locus ergo sanctus anima est pura. In quo loco edere nobis

raandatur cibum verbi Dei. Neque enim convenit ut san-

cta verba anima non sancta suscipiat : sed cum purificave-||

rit se ab omni inquinamenlo carnis et morum, tunc locus ^sunctus elFecta, cibum capiat panis illius qui de ccelo des-

cendit. Nonne melius sic intelligitur locus sanctus, quam si

putemus structuram lapidum insensibilium locum sanctum

nominari? Unde simili modo etiam tibi lex ista proponitur,

ut cum acceperis panem mysticum, in loco mundo man-

duces eum : hoc est, ne in anima contaminata et peccatis

polluta Dominici corporis sacramenta perclpias : « Quicum-

)) que enimmiinduca\erll,inquit, panem,et biberitcalicem

» Domini indigne, reus erit corporis et sanguinis Domini.» Probet autem se unusquisque, et tunc de pane manducet

» et de calice bibat ^ »

« Sancta enim sanctorum sunt^ » Yides quomodo non

dixit sancla tantummodo, sed sancta sanctorum; ut si di-

ceret : Gibus iste sanctus non est communis omnium nec

cujascumque indigni, sed sanctorum est _

HOMILIA XIV ^ ;

De filio mulieris Israelitidis et yEgyptii patris, qui nominans no~men maledixiti et de sententia Dei lata in eum ^.

Historia® nobis recitata est, cujus quamvis videaturaperta

narratio, tamen nisi diligentius continentiam ejus qui€ est

1 Matth. xiF, 4'^, 44' —^ 1 Gor. xr, 27. —' Lcvit. xxiv, 9.

^ Tom. II, p. 258 et seqq.

^ Levit. XXIV.

*"' N. 1, 2, p. 258, 259.



IN LEVlTICIiiM irO.\!IMA XIV. 255

sccunduin littcraai consequamur, inlerior nobis sensus haud

facile palebit. Est crgo Scriptune sernio Je quo disseren-

dum est hic : « Et exiit, inquit, filius muHeris Israehtidis,

» et hic erat fiiius yEgyplii inter filios Israel : et htigave-

» runt in caslris, is qui erat ex Israehtide, et homo Israe-

)) lita. Et nominans fihus muheris Israehtidis nomen, male^

» dixit; et adduxerunt eum ad Moysen : et nomen matris

» ejus Salomith fiha Dabri, ex tribu Dan : el miserunt eum» in carcerem, ut judicarentde illo per praiceptum Domini.

» Et locutus est Dominus ad Moysen dicens : Ejice illum

» qui maledixit extra castra, ct imponent omnes qui audie-

» runt manus suas super caput ejus, et lapidabunt eum oin'

» nis synagoga*. » Videamus ergo primo quid sibi velit his-

loria quam proposuimus; et quamvis plana videatur, tameii

adhuc evidentius eam tentemus sub oculis ponere. Pona-mus ergo unum ex patre et matre Israelitici nominis gene-

rosilate gaudentem; alium ex malre tantum, non eliam ex

patre, et velut ex parte nobilem, et ex parte non patris, quae

utique mehor videlur, sed matris, quae inferior est. Si enim

pater fuisset Israelita, et mater Êgyptia, esset aliquid am-

plius; hoc cnim fuerant Manasses et Eilrem. Nunc vero scri-

ptum est, quia filius sit mulieris Israelitidis et /Egyptii pa-

Iris. Si ergo diligenter secutus es duos istos viros, unum ex

integro nobilem, alium ex parte, intuere nunc eos litigantes

adinvicem : in qua lite is qui patre /Egyptio et matre sola

Israelilide genitus videtur, nominans maledixerit; et ob hoc

perductus sit is qui maledixerat ad Moysen. Moyses vero ne-

que absolvere eum ausus est, neque condemnare sine Deo.

Tradidit enim eum ciistodiae usquequo a Deo acciperet re-

t sponsum quid velit fieri de eo. Ilaec est histori.-e continentia,

nunc aulem videamus quae sit in ea spiritialis ratio quae aedi-

licare debet Ecclesiam.' Ijcvil. XXIV, 10 ct so(iq.



aSG ORIGENIS

PriQio omnium sermo dicit, quia exiit lilius mulieris Is-

raelitidis et Êgyptii palris, et unde vel quo exierit non re-

fert. Inveniuntur enim ambo in castris positi, sicut indicat

sermo Domini dicens : « Educ hominem qui maledixit foras

» extra castra*. » Si ergo de castris educitur, necessario in

castris erat. Quid ergo est cum nondum exisset de castris,

dicit de eo Scriptura divina : « Et exiit filius mulieris Israe-

» litidis^? » Ego puto quia docere nos vult sermo divinus,

quod qui peccat, dupliciter exire dicitur. Primo enim exit

a proposito bono et recta sententia, exit a via justitiae, exit

a lege Dei. Postmodum vero cum confutatus fuerit pro pec-

cato, exit etiam de coetu et congregatione sanctorum. Ut sij

verbi causa, dicamus : Peccavit aliquis fidelium; iste etiamsi

nondum abjiciatur per episcopi sententiam, jam tamen per

ipsum peccatum quod admisit ejectus est : et quamvis in-tret ecclesiam, tamen ejectus est, et foris est segregatus a

consortio et unanimitate lidelium. Exiit ergo fllius patris

iEgyptii et matris Israelitidis. Qui penitus extra fidsm est,

totus ^gyptius est. Qui autem inter nos est, et peccat, ex

una quidem parte qua Deo credit, Israeliticae videtur origi-

nis; cx ea vero parte qua peccat, de iEgyptio genus ducit.

Duos ergo Scriptura proposuit litigantes, unum ex integro

Israelitam, qui litigavit quidem, sed non peccavit : istum

vero cujus peccatum designat, maxima ex parte mixtum

esse iEgyptio generi indicat adversum quem litigat Israe-

lita, et forte compelenter et ralionabiliter litigat. Nam et

in Exodo Israelita et Êgyptius litigant, ubi Israelita supe-

rat, ^gyptius cadit^ Igitur et ego bodie si veritatem defen-

dam, si pugnem pro Ecclesiaslica fide adversum eum qui

ex parte quidem credit Christo et recipit Scripturas, sed

non inlegre sepsum earum nec fidehter recipit : litigo ad-

versum eum qui cx matre quidem Israelita est, ex patre

* Levit. XXIV, 14. —^ Ibid. 10. —^ Exod. xx.



IN LEVITICUM IIOMILIA XIT. SS^

vero /Egyptius. Si quis ergo et fidei credulitate et nominis

professione Christianus est et Catholicus, iste ex utraque par-

te Israehta est. Quiveroprofessionc quidem Christianus est,

intellcctu autem fidei htcreticus et perversus cst, iste ma-

trem quidem Israelitidem, patrem vero/Egyptium habet....

Quidergo est utrisque htiganlibus? Necessario ille qui car-

nalem sequitur sensum, tanquam de Êgyptio genus ducens

nomen nominat, et maledicit. Nominat cnim nomen Dei,

etcum maledicto nominat

:

ncgat enim eum creatorcm essemundi, negat esse patrem Cliristi. Nos vero qui ex utroque

genere IsraehtJC sumus, et htteram et spiritum in Scripturis

sanctis defendimus, et Htigamus adversum eos qui ex me-

dia parte IsracHtae videnlur, et dicimus quia neque secun-

dnm Htteram maledici oportet, neque secundum spiritua-

lem intelligentlam blasphemari. Maledicus cnim non solum

in Deum, sed etiam in proximum, Apostoli Pauli senteniia a

regno Dci excluditur. Vidc enim quomodo dicit Aposlolus :

« Nolite errare : neque fornicarii, nequc adulteri, neque

» molles, neque masculorum concubitores, neque fures, ne-

» que avari, neque maledici rcgnum Dei possidebunt *. »

Videte inter quic crimina, inter adulteros, inter masculo-

rum concubitorcs, inter avaros, quos alibi dicit idolis ser-

vientes, etiam maledicos posuit, et a regno Dei pariter cumillis exclusit. Videant ergo si qui os suum quotidiana pene

consuetudlnc hoc vitio insuescunt, quid eis periculi immi-

neat. Putantes enim leve et facile hoc esse peccatum non(iicilc cavent, sed considerent Apostolum quomodo male-

dicum a regno Dei cxcludit, et Deus per Moyscn quomodo

maledicum puniri jubet. Unde et ego valdc admiratus sum,

quod in hoc loco quem habcmus in manibus, Scriptura non

apertc designavit, quia iste qui ex /Egyptio genus ducit

maledixerit Deum, sed tantum posuit quia nominans male-

' 1 (]or. VI, c), 10.

IX. t 17



!i58 ORIGEMS

dixerit, et reliquit in medio vel de Deo vel de homine sus-

picandum. Unde mihi videtur idcirco noluisse aperte de

Deo pronuntiare, ne de hominibus videretur dedisse licen-

liam; et ideo vel de Deo vel de homine sihiisse, ut de utro-

que caveretur.

Haec nobis dicta sint pro his * qui neghgunt oris ma-

ledici consuetudinem resecare : qui etiamsi non ex corde

maledicant, etiamsi non voto et animo iniquo proferant ma-

ledicta, tamen immunditiam labiorum, secundum Esaiaeverbum ^, et inquinamenta oris incurrunt. Iste tamen qui li-

cet matre IsraeUtide, /Egyptio tamen patre progenitus est,

cxiit et nominans nomen maledixit. De quo ego pulo quod

nisi exisset, nec litigasset adversum verum IsraeHtam, nec

nominans maledixisset. Exiit enim a veritate, exiit a timore

Dei, a iide, a charitate, sicut superius diximus quomodoper liaec quis exeat de castris Ecclesiae, etiamsi per episcopi

vocem minime abjiciatur. Sicut e contrario interdum fit ut

aliquis non recto judicio eorum qui praesunt Ecclesiae de-

pellalur, et foras mittatur. Sed ipse non ante exiit, hoc esl,

si non ita egit ut mereretur cxire, nihil laeditur in eo quod

non recto judicio ab hominibus videtur expulsus. Et ita

lit ut interdum ille qui foras mittitur intus sit, et ille foris

qui intus retineri videtur. Vis tibi ostendam et alium qui

a nullo ejectus exisse dicitur? Scriptum est de Gain, quia

« exiit a facie Dei ^ » Quo exiit a facie Dei ? Ubi enim non

erat facies Dei ? Sed exiisse dicitur, pro eo quod legem na-

turae egressus est, et ignaram tanti sceleris terram fraterno

sanguine primusinfecit. Sunt tamen et qui bene exeunt, et

beali sunt qui exeunt. Ostendam etiam hoc de Scripluris.

In Exodo scriptum est : « Omnes, inquit^ qui quosrebaut

» nomen Domini, exierunt foras ad Moysen extra castra *. »

* N. 5, 4. p- 260, 2(ii.

2 Isai. vj. —* (J(,n. iv, 16. — ^ Exod. xxxiii. 7.

I



IN LEVITICVM IIOMIUA XlV.

'-genler in.nici.7 ''^"''"^'

" '»">- '"'endas, si di-

Ê.y,.io pai..e ;;, ' : r: : '^f^'''^ —« - êqui ex utronuc «enere ^ n

""'"^'""'^ '""'» êro

»'— h.; /br t! i;: ;:" '""""'"' ""'"'"-"••

"le non diceretur hou.o l 'h"

""'" '"^>"''"'"' "'

"'"ione co„.cript!t ee

1 "'''' ^''^^"'^ I'^"'"™''"

Uomiuus dederil. . Co '

"" "" '''"'''''Î"*

' Peccatu.„ aecipiet. QuTa'u «:": •'

""'^^''""'^ "-"'» -"orle moriatu r ' ^

".'

.""'7"«""»«'

«o,nea Domini

"0"""are, ûau.vis i„° !„"•"'"'^ °'=''">'

f"'--"'

'•o".i..at .„o..te .....ictCrur"

,:;:r T"""'.''"''""^'"

•'olent q.,,-,.stio„e„. „,ovo..e"^"*""'l"» '" hoc l«c„

' i-. i. ,..-.,;' '"" '8"0"a"tib..s se„su.„ ScH-

1 -.





IN LliVITICUM IIOMILIA XJV. 2G1

quileviorcm elegerit poenam; Judse vero tradidit sciens gra-

vius esse quod elegerat. Hoc ergo modo convenienter apta-

vit Scriptura divina ei qui maledixit Deum, ut peccatum su-

mat; ei vero qui levius dcliquit, quod morte moriatur. Vis

autem et de Evangeliis noscere quod qui receperit in hac

vita mala sua, ibi jam non reclpiat; qui autem hic non re-

ceperit, ibi serventurci omnia? Docet nos exemplum Lazari

pauperis, et illius divitis ad qucm dicitur in infernis a pa-

triarcha Abraham : « Memento, fih, quoniam tu recepisti

)) bona in vita tua, et Lazarus similiter mala. Nuuc autem

)) tu quidem cruciaris, hic vcro requiescit^ » Et solent ho-

mines ignorantes judicia Dci, quaj sunt abyssus muUa, con-

queri adversum Deum, et diccre : Cur homines iniqui, et

injusti raptores, impii, scelesti, in hac vita nihil patiuntur

adversi, sed cuncta eis prosperis successibus cedunt, ho-

nores, divitiae, potentia, sanitas quoque eis ipsa et corporis

habitudo famulantur? e coatra innocentibus, ac piis, et

colentibus Deum innumerabiles aerumnae superveniunt, ab-

jecti et humiles, contcmpti et sub colaphis potcntium vi-

vunt, nonnunquam etiam saevius eis morbi quoque ipsius

corporis dominantur? Sed haec, ut dixi,conqueruntur igno-

rantcs qui sit ordo in divinis judiciis. Quanto enim gravius

eos puniri volunt de quorum potentia et iniquitatibus inge-

miscunt, lanto nccessarium cst diffcrri poenas, quae si non

differrcntur,temporalcs uliquc et lcviores esscnt, quia fi-

nem cum mortc reciperent, nunc vero quia diffcruntur,

certum est quod netcrna? erunt ct cum saeculis extendentur.

1 E contra igitur si velint justis et innocentibus in prajsenti

11

saeculo bona reddi, essent ctiam ipsa bona temporaiia et ce-

l leri termino concludcnda. Quanto autcm magis differuntur

Iin rulurum, tanto magis erunt perpctua el nesclent finem.

Hoc est ergo quod nos Scripturic hujus locus paucis sermo-* laic. xvi, 'J.5.



2G'2 ORIGEIVIS

iiibns comprehensus edocult, ut sciamus mullo esse £;ra-

vius accipere peccatum, et habere, ac secum ad inferna

deferre, quam in praesenti poenam dare commissi. Et ideo

li3dc sciens expedire fidelibus Apostohis Paulus dicit de eo

f[ui peccaverat : Quem tradidi, inquit, « Satanoe in interitum

» carnisS » hocest morte mulctasse. Qui autem sit fructus

morlis hujus, oslendit iii sequentibus dicens : « Ut spiritus

» salvus fiat in die Domini nostri Jesu Ghristi. »Yides ergo

quomodoaperte Apostolus utihtatem mortis hujus expo-

suit. Quod enim dicit, Tradidi in interitum carnis, hoc est,

in afiliclionem corporis, quae solet a pnenitentibus expendi ,*

eumque carnis interitum iiominavit, qui tamen carnis in-

teritus vitam spiritui conferat. Unde et nunc si quis forte

nostrum recordatur in semetipso ahcujus peccati conscien-

liam, si quis se obnoxium novit esse dehcto, confugiat ad

poenitentiam, et spontaneum suscipiat carnis interitum, ut

expurgatus in praesenti vita spiritus noster, mundus et pu-

rus pergat ad Ghristum Dominum nostrum, cui est gloria

et imperium in saecula saeculorum. Amen.

HOMILIA XVP.

De benedictionibus Lciîtici.

In agonibus corporahbus gradus' quidam et differentiae

singulorum quorumque observari ordinum solent, ut pro

qualitate certaminum, praemio remuneretur unusquisque

victoriae. Verbi gratia, si inter pueros quis habeat agonem,

si inter juvenes, si inter viros, quae per singulos ordines

observatio haberi debeat, quid fieri liceat quidve non liceal,

^ 1 Gor. V, 5. 2 Toni. II, p. 2b5 el seqq.3 Levit. XXVI. ^ N. 1.



IN LEViTICUM IIOMILU XVI. 2(>5

et qiiae ccrlaminis regula custodiri, quid eliain post hocc re-

munerationis mereatur palina vinccnlis, ipsis nihilominus

agonicis legiLus cautum est. Ita et nunc omnipotensDeus

observandai legis su<e in hoc mundo r.gonem mortalibus

ponens, posleaquam tradidit observanda quamplurima, et

quid fieri quidve non fieri debeat, ascripsit : convenienter

ad ultimum jam Levilici librum, in quo de singulis quibus-

que observationibus constitutum est, quid muneris reportet

qui impleverit, et quid poeme subeat qui non observaverit,

enuntiat. Sed si lex, secundum quod Judaei volunt et hi qui

eorum sensu Scripturas intelligendas putant, non est spiri-

tualis, sed carnalis, dubium non est quin observala carna-

liter benedictiones quoque carnales observantibus tribual.

Si vero (ut Paulo videtur Apcstolo) lex spiritualis est, sine

dubio et spiritualiter observanda est, et spiritualis ex ea be-

nedictionum speranda remuneratio

Sed videamus nunc * in Levitico benedictionum quod

sit exordium : « Si, inquit, in praeceptis meis ambulaveritis,

» et mandala mea custodieritis et feceritis ea^. »Tria sunt

[uajdicit : in pra^ceptis ambulandum,mandata custodienda,

et facicnda quaj mandata sunt. Unde videtur miiii praecep-

lum esse, verbi gratia, cum jubetur ut iile qui sabbatum

non servavit aL omni synagoga lapidetur, aut qui maledi-

xit Dominum ut lapidibus perimatur, et si qua jubentur hu-

jusmodi; mandata vero esse, quibus jubetur, verbi causa,

decimas offerri Levitis, vel ter in anno apparere Domino,

vel non apparere vacuum in conspectu Domini. Custodire

est ergo mandatum, intelligere vel advertere qucTe jubentur.

Facere autem mandatum, est implere quae jubentur. Sic

ergo inlelligendum pulo quod dixit : « Si in pra^ceptis meis

» ambulaveritis, etmandata mea cuslodieritis, et feceritis

' IN. ?,, 3, 4, !), 6, 7. ]). 264 ad 269.^ licvit. XXVI, 5.



264 ORIGENIS

)) ea. )) Sed videainus quae sit prima Lenedictio iis qui ea qu3e

mandantur impleverint : « Dabo, inquity pluviam vobis in

)) lerapore suo *. )) Igitur primo ad Judaos dicamus, et eos

qui simpliciter vel corporaliter haec inteliigenda opinantur :

Si pluvia haec tanquam remuneratio pro laboribus datur iis

qui mandata custodiunt, quomodo et iis qui mandata non

servant, una atque eadem datur pluvia temporibus suis, et

universus mundus communibus utitur pluviis a Deo datis?

Pluit enim super justos et injustos^. Quod si justis et in-

justis daturpluvia, non eriteximia remuneratio iis qui man-

data servaverint. Vide ergo quia etiamsi Judaei nonacquics-

cunt verbis Jesu Domini nostri, tu tamen qui nomine ejus

censeris, et Christianus appellaris, debes ei credere dicenti

quia Pater suus ccelestis communem hanc pluviam pluit su-

per justos et injustos, et non debes putare quia justis exi-

miam separaverit portionem hanc quam communem posuit

etiam cum injustis. Quaeramus ergo in Scripturis quae sit

pluvia quae sanctis tantummodo datur, et de qua manda-

tur nubibus ne pluant pluviam istam super injustos. Quae

ergo sit ista pluvia, ipse nos Moyses horum legislator edo-

ceat. Ipse enim dicit in Deuteronomio : « Attende coelum,

» et loquar, et audiat lerra verba ex ore meo, expectetur

)> sicut pluvia eloquium meum^ )) Numquid mea verba sun

ista ? numquid rhetoricis argumentis sensum divin^B legi

violenter inflectimus ? Nonne Moyses est qui dicit pluviam

esse quod loquitur? « Expectetur, inquit, sicut pluvia elo-

» quium meum, et descendant sicut ros verba mea, sicut

)) imber super gramen, et sicut nix super foenum \ )> Intende

diligenter, auditor, ne putes nos vim facere Scripturae divinae

cum docentes Ecclesiam dicimus vel aquas, vel imbres, vel

alia quae corporaliter dici videntur, spiritualiter sentienda.

Audi Moysen quomodo verbum Legis nunc pluviam nomi-

* J.cvil. xxv:, 4.-2 Matlh. v, /(5. — ^ jy^^xxl. xxxir, 1,2. — '' Jbid.

i



IN LLVITICUM IIO.MILIA XVI. 'iG5

nat, nunc rorem vocat, nunc imbrem, nunc etlam nivem

dicit. El sicut Moyses varia et diversa proloquitur tanquam

exgratia multiformis Dei sapientiai proloquens, ita et Esaiascum dicit : « Audi coelum, et percipe auribus terra, quo-

» niam Dominus locutus est*. » Sed et unusquisque Pro-

phetarum cum aperuerit os imbres deducit super faciem

terra), hoc est auribus et cordibus auditorum. Hoc sciens et

Apostolus Paulus dicebat : « Terra enim venientem saepius

» super se bibens imbrem, et germinans herbam opportu-

» nam iis a quibus colitur, accipit benedictiones a Deo :

» quae autem protulerit spinas et tribulos, reproba est, et

» maledicloproxima, cujus finis ad exustionem^, » Numquid

hcEc Apostolus de terra hac dixit ? Sed nec accipit terra ha3C

benedictiones a Deo, cum imbres biberit et fructum pro-

duxerit. Sed neque si spinas ac tribulos post pluviam pro-

lulerit, consequeturmaledictionem a Deo. Sed nostra terra,

id est, nostrum cor, si suscipiat frequenter veifientem super

se pluviam doctrinoe legis, et attulerit fructum operum, ac-

cipit benedictione^.a Deo. Si vero non opus spirituale, sed

spinas et tribulos, id est, sollicitudines saeculi habeat, aut

voluptates, et divitiarum cupiditates; reproba est, et male-

dicto proxima, cujus finis erit ad exustionem. Propterea

unusquisque auditorum cum convenit ad audiendum, sus-

cipit imbrem verbi Dei : et siquidem fructum attulerit ope-

ris boni, benediclionem consequetur. Si vero susceptum

verbum Dei contempserit, et frequenler audita neglexerit,

ac sollicitudini se rerum ssecularium libidinique subjcceril,

tanquam qui spinis suflbcaverit verbum, maledictionem pro

benediclione conquirit, et pro beatitudinis fine linem exus-

tionis invenict : « Dabo ergo, inqidt, vobis pluviam in tem-

» pore\ »Necessarioaddidit et in tcnipore. Sicutenim im-

ber iste terrenus si importune veniat, id est, cum messis

J Isiii. r, /. - 2 51, .|,, VI, -. — ? l.cvil. XXVI, '|..



uC)C) ORIGEMS

colllgilur, cum frumenla teruntur iu arels, obesse magis

quam prodesse videhitur : ita et ii quiLus pluvia verbi Dei

ministranda committitur, observare debent hoc quod dicit

Scriptura, ut in tempore praebeant, id est, ne crapulato et

ebrio verbum Dei ingerant, nec occupato in aliis animo,

cum attentus esse non potest; vel cum alicujns vitii lan-

guore constrictus est, et non doctori, sed morbo proprio

interior praestatur auditus. Prudenter ergo conjiciat uLi

potest vacare mens, ubi sobrlus, ubi vigilans, ubi intentus

auditor est, et ibi pluviam ministret in tempore : sicut et

tritici mensuram servus fidelis et prudens in Evangelio con-

servis dare jubetur in tempore. Sed et alio modo possumus

intelligere hoc quod mandatur imber dandus in tempore.

Puer est aliquis, et parvulus in fide, indiget pluvia, sed lac-

lispluvia. Sic enim

dlcit illequi sciebat pluvias in tempore

dispensare : « Lac vobis potum dedi, non escam, nondum» enim poteratis^ » Profecit post haec in fide, crevit aelate

et sapientia. Aptus sine dubio factus est, qui solidiorem

percipiat cibum. Infirmatur aliquis, et non pro tempore,

sed pro infirmitate capere non potest quae robusta sunt

verbi causa non potesl plene de castitate capere sermonem,

oportet compati, et metiri doctrinam pro virium qualitate,

et concedi talibus nuptias. Hoc est oleribus pascere infir-

mum, et ad hujusmodi mensuras animae aptare velut te-

nuem et rori similem pluviam verbi. Est autem alia terra,

quae potest suscipere validos imbres, ferre etiam flumina

verbi Dei, rapidos portare torrenles. De iis enim talibus

Propheta dicit in Psalmis : « Et torrentem voluptatis tuac

» potum dabis illis^. »

«Dabo ego, inquit, vobis pluviam in tempore suo, et

» dabltterra natlvitatessuas^ »Post prlmam benedictioneui

pluvise, ista secunda est qua dicitur terra suscepta pluvia

^ 2 Cor. III, 2. —2 Psal. XXXVI, S. —^ Lcvit. xxvi, 4.



J.^V I.KVITICUM HO.MJJ,I\ XVJ. yf)^

(lare nativitates suas. Invenimus quia et Isaac Lenediceiis

Jabod dixerit : « Det tibi Dominus a rore coeli, et ab uber -

)) lale terrae plenitudinem frumenti et vini*. » Putasne talc

frumentum in bencdictione dabat Isaac filio suo Jacob,

(juale habent et peccatores homines, et quali abundabat

eliam impius Pharao ? Hoeccine erat tanti patriarchae bene-

dictio ? Vis tibi adhuc ostendam quomodo et alii iniqui ha-

beant multitudinem frumenti? Intuere ilkim in Evangelio,

cujus ager multos attulit fructus, qui dixit: «

Deslruam» horrea mea, et majora reaedificabo, et dicam animce mcc-e:

» Anima, habes muUa bona reposita in annos multos; man-

» duca, bibe, et helare^. » Talia ergo credimus esse bona,

qucT divinis bencdictionibus sanctis quibusque et fidelibus

tradebantur? Alios ergo terrae fructus aspicio, et aliter mul-

titudinem nativitatis intueor. Si enim terra mea afFerat fruc-

tum, si nativitates suas ex Domini benedictione producat,

intelliget sensus meus et explicare poterit, quae quahsque

sit ista terra, quae accepta coelesti pluvia nativitates profe-

rat rationabilium frugum. Testimonium de Evangeliis sume,*

quomodo exiit qui seminat seminare, et aliud quidem ceci-

dit secus viam, aliud autem super petram, aliud super spi-

nas, ahud autem super terram bonam\ Si ergo ea quae ceci-

derint super terram bonum attulerint fructum, dedit terra

fructum suum, et nativitates suas produxit centesimum, el

sexageslmum et tricesimum.

«Sedetligna,t/i^MiXcamporumdabuntfructumsuum*.)>Habemus intra nosmetipsos et ligna camporum, quae fruc-

timi suum producunt. Quae sunt ista ligna caniporum, qua^

fructum suum producunt? quac sunt ista ligna camporum'?

Dic(H forlassis auditor : Quid iterum hic eurisiIo2;us asit?

quid undecumque verba conquirit, ut explanationem lec

lionis cffugiat ? quomodo intra nos csse hgna docebit, et ar^

1 Gcn. xvii, 28. —2 luic, XII, iS. — * Mallli. xm..— ^ Levil. xxvi, 4-



268 ORIGEiMS

bores? Si non temere obtrectes, jani nunc audies quia « nori

» potest arbor bona malos fructus facere, neque arbor mala

» fructus bonos facere *. » Habemus ergo arbores intra nos,

sive bonas, sive malas; et quai bonae sunt fructus malos af-

ferre non possunt, sicut qua^ malae sunt fructus non afFe-

rent bonos. Vis tibi et arborum ipsarum quae intra nos sunt

vocabula et appellationes expediam? Non est ficus, neque

malus, nec vitis; sed una arbor justitia vocatur, alia pru-

dentia, alia forlitudo, alia temperantia nominatur. Et si vis,

majorem adliuc arLorum multitudinem disce, quibus for-

tassis dignius putabitur consitus etiam paradisus Dei. Est

enim ibi arbor pietatis, est et alia arbor sapienti?E, est et

alia disciplinae, est et alia scientiae boni et mali. Super om-

nia vero est arbor vitie. Non tibi magis videtur quod Pater

ccelestis agricola hujusmodi arbores in anima tua excolat,

et hujusmodi plantaria in tua mente constituat? Sic ergo

dicit Salvator : « Non potest arbor mala bonos fructus fa-

» cere, neque bona fructus malos facere^. » Hoc est quod

docet. Arbor pudicitiae bona est, non potest afferre fructus

impudicitiae. Arbor justitias bona est, et afferre fructus in-

justitiae non potest. Sic et e contrario si habeas malae arbo-

ris radicem in tua mente plantatam, bonos reddere non po-

test fructus. Si enim sit in te radix malitiae, fructus non

dabit bonos. Si sit intra cor tuum stultitiae planta, nunquam

proferet saplentiae florem. Si injustitiae, si iniquitatis arbor

sit, nunquam hujusmodi ligna gaudere bonis fructibus pos-sunt. Si ergo servemus mandata Dei, suscepta pluvia verbi

Dei, de qua superius diximus, etiam arbores quae in cam-

pis animae nostrae et cordis nostri latitudine plantatae sunt,

laetum et bonae suavitatis afferent fructum. Vis autem tibi

de Scripturis ostendam arbores vel ligna appellari has sin-

gulas quasque virtutes, quas superius memoravimus? Adhi-

^ MaUli. vii, 18.-2 ]|ji<i.



IN LEVITICUM nOMIIJ.\ XVI. 269

beo testem sapientissimum Salomonem dicentem dc sapien-

tia : « Lignum vilac est, inquit, omnibus qui amplcctuntur

» eam ^ » Si ergo sapienlia lignum vitac cst, sine dubio et

aliud lignum cst prudentiae, et aliud scientiae, et aliud jus-

titiae. Neque enim consequenter dicitur ex omnibus virtuti-

bus solam sapicntiam mcruissc quae bgnum vila? dicatur,

caetcras autcm virlules nequaquam similis sortis suscepisse

vocabula. « Ligna ergo campi dabunt fructum suum ^. » Hoc

crcdo de se sentiebat ct beatus David cumdiccbat : «Egoau-» tcm sicut oliva fructifera in domo Dei^ »Ex quo manifcstc

ostendit lignum oliva) justum hominem dici ct sanclum.

« Et comprehendet vobis trituratio vindemiam \ » Si se-

minatum est in anima scmcn bonum, ct suscepta a Deo

phjvia crevit, et vcnit ad spicam, necessario consequetur et

messis; et si messis, consequetur ctiam trituratio, in qua

frumenta purgenlur. Etenim anima quoe gcrminat, cx vcrbo

Dei ct coelcsti phivia rigata germen producit ad messcm,

nccesse est ut ipsa messis quam profert-ûrgetur in area,

id est, ut sensus quos genuerit anima in medium proferat,

8t sivecum

caefceris doctoribus, sivc etiamcum

ipsis qune

sentit divinis voluminibus confcrat : ut si quid in cis inanc

et superfluum, si quid paleae simile fuerit aut aristis, flantc

in se spiritu discretionis exculiat, et purum frumentum quo

solo queat nutrire conservos, et mensuram tritici in tem-

pore dispensare retineat. « Et consequetur, inquit, tritura-

» lio vindemiam ^ » Quia panis (ut Scriptura dicit ^ ) confor-

tat cor hominis, et vinum laetificat, quxccumque de continen-

tia, de observantiis et custodia mandalorum Dei dicuntur,

hnec possunt videri frumentum ex quo panis eflicitur, et au-

ditorum corda confortat. Ea vero qua; ad scientiam perli-

nent, ct occuUorum explanationc mentes laetilicant audien-

^ Prov. III, i8. —2 Lev. XXVI , \. — 5 Psal. i.ii, \o. —* Lcvit. xxvi, j.

— ^ l!)i(l. —" Psal. civ, i.S.



2 70 ORIGEMS

tluni, vino ac vindemlae videbuntur aptanda. Cordi etenim

lêtltla trlbullur, cum ea quae occulta et obscura sunt expll-

cantur. «Et vlndemia, inquit, comprehendet sationem*. »

Ut si dlcamus : Primo seminavi quae legls sunt, et postea-

quam seminatum est, oravi ut daret Dominus pluvlam in

tempore, et facta est messis. Post hnec non maneo oliosus,

sed iterum semino, acclpio scripturam Prophetlcam, et ex

ea semino terras et novaha auditorum. Post ha^c semlno

et aha de Evangehcls sermonlbus. Diversa sunt qune semi-

nantur, per totum annum possumus semlnare. Possumus

enim et de Apostohcis Litterls mulla semina jacere. Semper

est quod semlnetur, in omnl vita nostra otll nuUum tempns

cst : quamdiu resplramus, seminemus. Tantum est, ut in

spirltu seminemus, ut de spiritu metamus vitam aeternam,

« Et manducabitls panem vestrum in saturltale^.

» Nec hocego corporahs esse benedlctionis accipio^ quasl qui custo-

diat legem Del, panem istum communem In abundanlla

consequatur. Quld enim? Nonne impil et scelesli panem

non solum in abundantla, sed et in dehciis comedunt? Ma-

gis ergo si respiclamus ad eum qui dixit : « Ego sum panis

» vivus qui de coelo descendi, et qui manducaverit hunc

» panem vivet In ajternum % » et advertamus qula qui haec

dicebat, verbum erat quo animae pascuntur : intelhgimus

de quo pane dictum slt in benedlctionlbus a Deo, « Et man-

» ducabltls panem vestrum In saturitate \ » Slmlha iis etiam

Salomon in Proverbiis pronuntiat de justo dlcens : « Justus

» manducans replebit anlmam suam : animae aulem impio-

» rum in egestate erunt ^ » Hoc si secundum htteriim accl-

plas, qula « justus manducans replet animam suam, anlniae

» vero implorum In egestale erunt,» lalsum vldebltur. Ma-

iis enlm anlmae implorum cum aviditate cibum sumunl, et

1 L( vitic. XXVI, 5. —2 Ibiciein. —^ Joan. vi,5). — '' L,«'vitic. xxvi,5. —•'' i'lOV. XIII, 25.



IN LEVITICUM HOMILIA XVI. 27 1

saluritati slud(3nt. Jusli auleiii interdum et esuriunt. Deni-

cjue Paulus justus erat, et dicebat : « IJsque ad hanc horam

» esurimus, et sitimus, et nudi sumus, et colaphis cacdi-

» mur*. )) Et iterum dicit : « In fame et siti, in jejuniis mul-

)) tis^. » Et quomodo dicil Salomon, quia « justus manducans

» saliat aniinam suam^?)> Sed si intuearis quomodo justus

semper et sine intermissione manducet de pane vivo, et re-

}»Ieat anirnam suam, ac satiet eam cibo coelesti, qui est

verbum Dei, et sapientia ejus : invenies quomodo cx bene-dictione Dei manducet justus panem suum in salietate. « Et

n habitabitis tuti super terram vestram*. )) Iniquus nunquam

tiitus est, sed semper movetur et fluctuat, et circumfertur

omni vento doctrina', in fallacia hominum ad deceptionem

crroris. Justus vero, qui legem Dei custodit, tutus habitat

super terram suam. Scnsus enim ejus firmus est dicenlis ad

Deum : « Confirma me, Domine, in verbis luis ^ » Confirmn-

lus ergo et tutus et radicatus habitat super terram, funda-

lus in fide, quia aedificiiim ejus non est super arenam posi-

liim, neque radix ejus super petram est : sed domus quidem

ejus fundata super terram,planta veio ejus radicata est in

profundo terra?, hoc est, in interioribus animai cjus. Recle

ergo ad hujuscemodi animam dicitur in benediclionibus :

« Et habilabitis tuti super lerram vestram, et dabo pacem

» super terram ^ » Quam pacein dat Deus? istam quam ha-

bet mundus? Negat se istam dare Christus. Dicit enim :

« Meam pacem do vobis, mcam pacem relinquo vobis : non» sicut hic mundus dat pacem, ego do vobis '. » Negat ergo

se pacem mundi dare discipulis suis, quia et alibi dicit :

«Quid putalis quia pacem veni mittere in terram? non veni

> pacem mlttere, sod gladium \ » Visergo videre quam pa-

1 1 Coi. IV, I i. —2 a Cor. XI, 27. — S Piov. XIII, 25,— ^ r.cvll. xxvi, 5.

- ' r.s.il. cxix, 28. —<> Lcvit. XXVI, 5, C). —' J((an, xiv, 27. —* Luc. xii,

.1, cl MaUli. X, 54.



272 ORIGENIS

cem dat Deus super terram nostram? Si terra sit bona, illa

quae affert fructum centesimum, aut sexagesimum, auttri-

ceslmum, illam pacem suscipiet a Deo quam dicit Aposto-

lus : « Pax autem Dei, quae superat omnem mentem, custo-

» diat corda vestra et sensus vestros *. » Haec est ergo pax

quam dat Deus super terram nostram.

« Et dormietis, et non erit qui vos exterreat^. » Et Salo-

nion in Proverbiis dixit : « Si enim sederis, sine timore eris :

» et si dormieris, libenter somnum capies, et non timebis

» terrorem supervenientem tibi, neque impetus impiorum

» supervenientes ^. » Haec ille dixit de justo et sapiente viro,

et haec in benedictione dicuntur : « Dormietis, et non erit

» qui vos exterreat. » Si enim justus efficiar, nemo me ex-

terrere poterit : nihil limeo aliud, si Deum timeam : « Jus-

» tus enim, inquitj, confidit ut leo % » et ideo non timet

leonem diabolum, nec draconem Satanam, nec angelos

ejus; sed dicit secundum David : « Non timebo a timore

» nocturno, a jaculo volante per diem, a negotio perambu-

» lante in tenebris, a ruina, et daemonio meridiano ^ » Ad-

dit et illud : « Dominus illuminatio mea, et Salvator meus,

» quem timebo? Dominus defensor vitae meae, a quo trepi-

» dabo "?» Et iterum : « Si consistant adversum me castra,

» non timebit cor meum \ » Vides constantiam et virtutem

animae custodientis mandata Dei, et habentis fiduciam liber-

tatis ingenuae. Post haec, «Exterminabo, inquit^ bestias ma-

» las de terra vestra \ » Bestiae, inquil, istae corporales, nonsunt malae neque bonae, sed medium quiddam. Sunt enim

muta animalia. Sed illae bestise mala? sunt spirituales, quas

Apostolus dicit « spirituales nequitias in coelestibus'. » Et

illa est mala bestia, de qua dicit Scriptura : «Serpens autem

'^

Pliil. IV, j. —2

Lf.y^ XXVI, 6. —5

Prov. iii , aî 2.5. —*

Id. xxvni , i.— ^ Psal. xci, 5, 6. — 6 [)yal. XXVII, 1. —' Ibid. 5. —^ Levit. xxvi, 6. —9 Ephcs. VI, lA.



IN LEVITICUM IIOMILfA XVI. 2/^'

«) erat saplenlior omnlimi bestiarum quae sunt super ter-

» ram^ » Ipsa ergo est liaec mala hestia, quam promiltit Dciis

extermlnaturum se de terra nostra, si ejus mandata ser-

vemus. VIs vldcre et aliam bestiam malam ? « Adversarius

» vesier, inqalt, diabolus sicut leo rugiens circuit quaerens

» quem Iransvoret, cui resistlte fortes in fide*. »Quod si

adhuc plures bestias vis discere, docebit te Esaias proplicta,

qui sub visione quam attltulavit quadrupedum in deserto,

talla quaidam prophetico spiritude

bcstiis loquitur : « In

» tribulallonc, inquit^ et angustia leo, et catuhis leonis :

» Indc et nati aspidum volantiim:), qui portabant super asi-

» nos et camelos divitlas suas ad gentem quae non proderit

» eis ^ » Numquid ullo modo viderl possunt haec de corpora-

libus bcstiis dicta, eliam iis qui valde amici sunt Iltterae?

Quomodo enrm Ico, et catulus leonis, vel aspides volantes

[)Ossunt super camelos et asinos portare divitias suasPSed

cvidenter contrarias potestates daemonum pessimorum Pro-

pheta Spiritu sancto repletus enumcrat, eosque collocare

divitias deceptionum suarum super animas stolidas perver-

sasque, quas camelis et asinis per figuram comparat, desig-

navit. Et iis bestiis ne traderetur anima Deum timens ora-

bat prophela David dicens : « Non tradas bestiis animam» confitentem tibi''. » « Et exterminabo. inqiiit, bestias ma-» lignas dc terra vestra, ct pugna non transibit per terram

» vestram ^ » MuUae sunt pugnai quae transeunt per terram

iioslram sl Icgem Dei non custodimus, nec praecepta ejusservamus. Redeat unusqulsque ad animam suam, et ipsc se

iiterna recordatione discutiat, et videat quomodo terra nos-

ira, id est, caro nostra, nunc spiritu fornicationis, nune

irae et furoris urgetur, nunc avaritiae jaculis agltatur, nunc

' (Jrn. III, i. —^ i Prl. v,S. —* I.s;n. xxx, G. — '' l*.salm. ixxiv, 19. —p Lcvit. XXVI, 5, 6.

IX. a8



2-74 ORIGENIS

telis pulsatur invidiae, nuiic spiculis libidinis terebratur, et

in quibuscumque concupiscit caro adversum spiritum, et

spiritus adversus caruem, internis praeliis semper agitatur.

Quid autem dicam de cogitationum pugnis, quas cordi nos-

tro suggerit inimicus, ut nos exuat a fide Christi et ab spe

vocationis nostrae? Cum enim afllictiones tentntionum et

molestias saeculi suscitaverit nobis, consequenter jam sug-

gerit cogitationi, superfluum et ineptum esse haec tolerare

pro Christo, mullo esse melius securam et sine perseculio-

nibus vitam ducere. Haec sciens ct Apostolus Paulus dice-

bat : « Cogitationes destruentes, et omnem allitudinem ex-

» tollentem se adversum scientiam Christi ^ » Qui ergo

divina praecepta servaverit, et mandata ejus custodierit, et

fecerit ea, hanc pugnam et haec bella non patitur, sed

Deusaufert ea de terra ejus, et non sinit ea transire per

animam justi. « Et persequemini inimicos vestros ^. » Quos

inimicos, nisi ipsum diabolum et angelos ejus, et spiritus

malignos, et daemonia immunda ? Persequemur ea non so-

lum ut a nobis ipsis effugemus, sed et ab ahis quos incur-

sant, si divina praecepta servemus. « Persequemini, inquit,

» inimicos vestros, et cadent in conspectu vestro morte^ »

Si conterat Satanam sub pedibus nostris velociter Deus,

cadent inimici in conspectu noslro morte. Cujus morte?

Ego arbitror quod nostra : si enira nos mortificemus mem-

bra nostra quae sunt super terram, fornicationem, immun-

ditiam, si hanc mortem inferamus membris nostris, ilH ca-

dent in conspectu nostro. Quomodo cadent in conspectu

nostro ? Si tu justus sis, cecidit injustitia in conspectu tuo;

si castus, cecidit hbido; si pius, etiam ipsa impietas corruit

ante te.

« Et persequentur ex vobis quinque centum, et centum

1 % Cor, X, 5.•

—2

L«vit. XXVI, j, —^

Ibid.



IN LEVITICUM IIOMILIA X7I. 2^5

» cx voLis persequentur multa millia \ » Qui sunt isti quin-

que qui possunt persequi centum ? Quinque numcrus et in

laudabilibusponituretinculpabilibus. Quinquesunt sapien-

tes virgines, et quinque insipienles^ Sic ergo et centenarius

numerus ad utramque partem accipi potest. Si itaque nos

simus ex quinque laudabilibus, id est, ex quinque saplenti-

bus, persequeuiur insipientes centum. Si cnim sapienter et

probabiliter pugnemus in verbo Dei, si prudenler de lege

Domini disseramus, convincimuset

fugamus infideliummullitudinem. Sicut enim quinque numerus et sapicntes

indicat et insipientes, ita et ccntenus numerus et fideles

indicat et infideles. Nam et sub centenario annorum nu-

mero Abraham Deo credidisse, et justificatus esse descri-

bitur, et « peccator qui moritur centum annorum maledic-

» tus crit\ » Et hic centum infideles a quinque sapientibus

efFuganlur, et rursum centum iidelcs, non tain numero cen-

tum quain perfcctione signati, multa millia infidelium per-

sequentur. Fugant euim fidelcs doctores innumcros dccmo-

nes, ne animas credcntium antiqua fraude dcciplant. « Et

» cadcnt inimici vestri in conspcctu vestro gladlo \ » Qui

sint inimici supra dlximus, quo autem gladio dicantur ca-

dcre, rcquiramus. Aposlolus Paulus nos docet quis sit hic

gladius, cum dicit : « Vivus cnlm est sermo Dei, et eflicax,

» ct penctrabilior omni gladio utrinquc aculo, pertingens

» quoquc usquc ad compagcm animfe ac spiritus, membro-

» rum quoque ct mcdullarum, et est discrclor cogilatio-» num cl inlcntionum cordls ^ » Hic est gladius cujus acie

cadunt inlmlci noslri. Scrmo namque Dci est qui prostcr-

nit omnes inimicos, et ponit eos sub pedibus suis, ut subdi-

tus fiat omnis mundus Deo, Vis adhuc ct de alia epislola

* ]jv\\[. xwi, 8.-2 Madh. XXV, ?.— ? Isni. i.xv, 20. — '' Lcvit. xxvi, 8.

- ^ Uch. IV, I 2.

18.



2^0 ORlGlilVIS

PauU dlscere, qula gladlus sermo Del slt? Audl eum cum

arma praeparat mllltlbus Christl, quomodo dlcit : « Et ga-

» leam salutls acclpite, et gladium spirltus quod est verbum

» Dei, per omnem orationem et obsecratlonem * ; » evlden-

tlssime per haec pronuntians, quia per verbum Dei, quod

est gladius utrinque acutus, cadent inimlci nostri in con-

spectu nostro. « Et respiciam super vos, et augebo vos ^. »

Plenum beatitudinis est hoc ipsum, si quem respicial Deus.

Visvldere si respiclat Deus ad hominem, quanta sit salus?

Petrus ahquando pene perierat, et ex consecratione Aposto-

licl numerl diabolo per os ancillae pontificis inspirante fue-

rat ereptus : sed ubi respexit ad eum Jesus tantum, ubi ad

eum placidi vultus ora convertit, statim reversus in semot-

ipsum, et prolapsum de praecipitlo revocans pedem, « flevit,

)) inquit, amarissime ^ » atque ita respectus a Deo, locumsuum flendo receplt, quem aegando perdiderat. «Respiciam

» ergo, inquit^ super vos, et augebo vos ^. » Tanquam si sol '

respiciat segetem et afferat fructus, quam utlque si non re-

spexisset, infructuosa mansisset : ita Deus segetem cordis

nostri respiciens, et radiis nos Yerbi sui illuminans, auget

nos et multiplicat, ut ultra jam non simus parvuli, sed

inagni efficiamur, sicut magnus factus est Isaac, et magnus

factus est Moyses, et magnus Joannes. « Et statuam testa-

» mentum meum voblscum \ » Vide quantae promissiones

promittantur, si mandata servemus. « Statuam, inquit, tes-

» tamenlum meum vobiscum, et manducabitis velera, et ve-

» lera veterum, et ejicietls vetera a conspectu novorum ^ »

Quomodo ejicimus vetera a conspectu novorum? Velera

habuimus Legem et Prophetas, velera autem veterum, ea

quae ante Legem fuerunt ab Initio, cum mundus factusesf.

* Ephes. VI, 17. —2 Levit. xxvi, 9. —^ Maltli. xxvi, -b. — ^» Levit.

XXVI ,9. —5 Ihid. — 6 Ibid. 10.



lA IJiVlTICUiM IIOMILIA XVI, 277

Veiierunt Evaiigclia iiova, venerunt et Apostoli. A conspeclu

horuni ejicimus vetera? Quoinodo ea ejicimns? Legem se-

cundum litteram ejicimus, ul statuamus legem secundum

spiritum. Possumus et hoc modo dicere : Anlequani venirel

homo de coelo, et nasceretur homo coeleslis, eramus omnes

terreni, et portabamus imaginem terreni; sed ubi venit

homo iiovus, qui secundum Deum creatus est, ejicimus a

conspectu ejus vetera, deponentes veterem hominem, et in-

duentes novum, qui secundum intcriorem hominem reno-

vatur de die in diem. «Et ponam tabernaculum meum in

» vobis^ » Si hoec habemus in nobis quae supra dicta sunt,

si abjecto vetere homine innovatum est cor nostrum, venit

ad nos Deus, et habitat in nobis, qui dixit : « Et ponam ta-

» bernaculum meum in vobis, et non abominabitur vos ani-

» ma mea ^. » Non nos abominabitur anima Dei, si observe-

mus ea quae scripta sunt. Verumtamen velim requirere quid

est anima Dei. Numquidnam putabimus quia Deus habeat

animam sicut homo ? Absurdum est hoc sentire de Deo. Ego

autem audeo et dico quia anima Dei Christus est. Sicut enim

verbum Dei est Ghristus, et sapienlia Dei, et virtus Dei; ita

et anima Dei est. Et hoc modo dicitur, quia « non vos abo-

» minabitur anima mea, id est Fiiius meuSj, sed ambulabo

» inter vos ^ » Non mihi videtur quod hoc promillat Deus,

quia in terra Judaeorum ambulaturus sit; sed quia si quis

mcruerit ita puri esse cordis ut Dei capax sit, in eo se dicit

ambulare Deus. « Et vos eritis mihi populus, et ego Dominus

» Deus vester, qui eduxi vos de terra yEgypti, cum essetis

» servi, et contrivi jugum vinculi veslri \ » Vere eduxit nos

Deus de domo servitutis; servi enim eramus peccati, quia

« omnis qui peccat servus est peccati ^: » Et contrivit vincu-

lum jugi nostri, jugi cpiod imposuerat supra cervices nostras'

* li«>v. xxvi, 1 1. — 2 ih. _ 5 ib. j3, —/.

ii-j^ ,2j i5. —& Joan. vm, 54.



278 IN LEVITICUM HOMILIA. XVI.

ille qai iios in captivitatem duxerat, et peccatorum vinculis

colligarat. Gontrivitergo peccati vinculum,et jugum nostra^

captivitatis excussit Dominus noster Jesus Ghristus, et suum

nobis suave jugum fidei et charitatis, et spei, ac tolius sanc-

titatis imposuit. Ipsi gloria in aeterna ssecula saeculorum.

Amen.



ORIGENIS

IN NUMEROSHOMILIiE.

PROLOGUS RUFINI INTERPRETIS

AD URSACIUM \

Ut verbis tibi, frater, beati martyris loqjiar, bc/ie admones,

Donate charissimc. Nam et promisisse me memini, ut, si quse sint

Adamantii senis in lcgem Moysi dicta colligerem, atque ea latino

sermone noslris legenda transferrem. Sed reddenda pollicita-

tioni non tempestivum, ut ille ait, sed tempestuosum nobis tem-

pus ac turbidum fuit. Quis enim ibi stylo locus est, ubi hostilia

tela metuuntur, ubi in oculis est urbium agrorumque vastatio,

ubi fugitur per marina discrimina, et ne ipsa quidem absque

melu habentur cxilia? In consj)ectu elenim, ut videbas etiam

ipse, nostro IJarbarus, qui Regino oppido miscebat incendia,

angnstissimo a nobis freto, ubi Italiae solum Siculo dirimilur,

arcebatur. In his ergo posito, quje esse ad scribcndum securitas

potuit, et praecipue ad interpretandum, ubi non ita proprios ex-

pedire sensus, ut alienos aptare proponitur? Tamen si qnae noxanimos minore metu hoslilis concussit excidii, et breve saltem

lucubrandi otium dedit, quasi ad solamen maloriim , levandae-

que ])eregrinationis gratia, quDscumquc in IVumerorum libro,

sive homiletico slylo, sive etiam ex his qune Excerpla appellan-

tur scrij)ta reperimus, haec, perurgente te, Romana, ut po-tuimus, voce ex diversis in unum ordinem collecta digessimus,

te quoque ipso in quamplnrimis juvante, Ursaci, uostrum labo-

rem, diuu nimis cupidus, pueruli uotarii tardum putas esse mi-

* Torn. I l. p. 275 (!l srqf|.



28o ORlGEWIî

nisterium. Scire lamen te volo, frater, quod haec lectio vias qui-

dem aperiat intelligentiae, non tamen singillatim cuncta qiiae scri-

pta sunt discerat, ut in explicationum libris legisti; quo scilicet

otiam iector non reddatur otiosus, sed pungat cor suum, sicut

scriptum est, et producat sensum, et audito verbo bono, ut sa-

piens adjiciat ad iiiud. Igitur, ut possum, quae injunxisti expli-

care contendo. Jam enim ex omnibus quae in Lege scripta repe-

ri, solae, ut puto, in Deuteronomium desunt oratiunculae, quas,

si Dominus juverit et sanitalem dederit oculis, cupimus reliquo

corpori sociare : quamvis amantissimus filius noster Pinianus,

cujus religiosum coetum pro amcre pudicitiae profugum comita-

mur, injungat et alia. Sed orate communiter ut adsit Dominus,

et temporibus pacem Iribuat, gratiam laborantibus donet, et

fructum operis nostri in profeclum legentium promat.

HOMILIA r.

Introductio generalis.

Diviais numeris ^ noii omnes digni sunt ; sed certis qui-

busque praerogativis designantur hi qui intra numerum Dei

debeant comprehendi. liujus aulem rei evidens indicium

conlinet Hber hic, qui scribitur Numerorum. In quo refer-

tur quod ex pra^cepto Dei neque muHeres deducantur ad

numcrum, fcemlnea; slne dubio infirmitatis obstaculo; ne-

que servorum quisquam, utpote vita morlbusque degene-

res. Sed ne /Egyptlorum quidem uUus ex iis qui erant ad-

mixti numeratur, profecto ut allenigenae et barbari : sed

soll numerantur IsraeiltaB, et Isti non omnes, sed a vlginli

annls et supra. Nec sola aetatls habetur observatio, sed quae-

ritur sl et aptum bellls robur ostendat : deslgnatur enlni

pe.r verbum Del, ut numeretur omnls qui procedit in vlr-

tute Israel. Non ergo sola aetas, sed et vlrtus in Israellla re-

iTom. II, p. 275 et seqq. —^N. 1.



IN ÛAJKROS HO.MILIA I. ?. (S I

(juirilur. Puerilis actas iion numeralur, nec apla divinis caf-

culis ducitur, nisi forte primogeniti sint, aut sacerdolali

vel Levilica stirpe descendant. Isli soli in pueris adducun-

lur ad numerum. Foeminarum vero nulla prorsus adduci-

lur. Et quid videtur ? Possunt haec vacua esse mysleriis?....

Docet me praesens lectio, quod si transcendero puerilis jjeta-

lis insipientiam, si desiero parvulus esse sensibus, et vir

effectus deposuero quae sunt parvuli; si, inquam, efTectus

fuero juvenis, et talis juvenis qui vincam mallgnum : aptus

videbor iis de quibus scriptum est, « omnes qui procedunt

» in virtute Israel*, »et dignus divinis numeris computabor.

Donec autem inest alicui nostrum, vel puerilis et lubricus

sensus, vel foeminea et soluta segnities, vel yEgyptios geri-

mus et barbaros mores, haberi apud Deum in sancto et con-

secrato numero non meremur. Innumeri enim apud Salo-

monem dicuntur esse qui pereuut, numerati autem omncs

illi qui salvantur. Et vis tibi ostendam quia sanctorum nu-

merus habetur apud Deum? Audi quomodo de astris qui-

dem coelestibus dicit David : « Qui numerat midtitudinem

')

stellarum, et omnibus eis nomina vocat^. »

Salvator veronon solum discipulos suos electos sub numero statuit, ve-

rum et capillos capitis eorum dicit esse numeratos, ait enim :

« Vestri autem etiam capilli capitis numerali sunt^ »

« Et locutus est*, imfulty Dominus ad JMoysen in deserto

» Sina *: » illa scilicet omnia quae superius compendiosa nar •

ralione comprehendimus, ubi praecipitur numcrari a viginli

annis et supra omnis qui procedit in virtute Israel. Si quis

ergo procedit in virtute, ipse numeratur, et non in quali -

cumque virtute, id est, non in /Egyptiorum virtule, nequo

in Assyriorum iicque in Griecorum, sed in virtute Israiil,

< ^mii. I, '>.—- I'sal. rxi.vii, j.— ^' .M:il(li. x, 7)0.

'» >. 2,:>. p. 276, ?-j.

» JNum. I, 1.



282 oniGEivis

ipse luiiiieratur apud Deum. Est enim viitus aiiimi, quam

Graecorum philosophi docent; sed haec non pertinet ad nu-

merum Dei : non enim pro Deo, sed pro gloria exercetur

humana. Est ct Assyriorum virtus, est Ghaldaeorum, qutne in

astrologiae studiis praedicaLur ; sed non est ista virtus Israe-

htica, et ideo non pertinet ad Deum. Est et ^gyptiorum

virtus in ea quam dicunt secreta sapientia, sed haec non ad-

jungitur ad calculum Dei. Sola apud Deum virtus Israeh-

tica numeratur. Haec est illa virlus quae a Deo docetur, quae

per Scripturas divinas discitur, quse per fidem EvangeU-

cam et Apostohcam Iraditur. Et ideo dicit ut ilh soh nu-

merentur, qui progrediuntur in virtute Israel. Sed et illud

consideremus, quid est quod non stalim ut egressus est de

-^gypto populus numeratur; adhuc enim persequebatur

Pharao.^Sed nec cum mare Rubrum quidem transiens ve-nit in desertum dicitur numerari; nondum enim lentati,

nondum ab hoste fuerant impugnati. Gonfligunt adversum

Amalech, et vincunt : sed nec tunc quidem numerantur.

Non enim sufficit ad perfectionem tendenti una victoria.

Mannae accipiunt cibum, et aquae poculum de sequenti hau-

riunt petra : sed neque tunc numerantur. Nondum enim in

his ea quae numeris apta ducuntur adoleverant. Taberna-

culum testimonii construitur, sed nec in hoc quidem nu-

merandi popuH tempus advenit. Lex per Moysen datur, sa-

crificiorum mos traditur, purificationum ritus docetur,

sanctificationum leges et sacramenta conduntur; et tunc

ad numerum ex praecepto Dei populus adducitur. Describe

haec, o auditor, in corde tuo duphciter, et tripliciter. Vide

quanta tibi transeunda sunt, quanta toleranda, quotprofec-

libus, quot tentationibus, quot praeliis pugnandum tibi est

et vincendum, ut possis ad divinum numerum pertinere, ut

in computo ah'quo habearis apud Deum, ut inter sanctas tri-

bus annumerari dignus habearis, ut visilari possis, et per



IN NUMEROS IIOMILIA I. 283

Dei sacerdoles Aaron et Moysen numerorum censibus as-

cribi. Suscipicnda tibi est primo lcx Dei, lex Spiritus san-

cti, offercnda sacrificia, cxplendae purlficalioncs, pcragenda

cuncta quailex Spiritus docet, ut possis aliquando ad Israe-

iiticum numerurn pertincre.

Ego adhuc amplius aliquid intueor in hoc Numcrorum

libro mystcrii. Ratio enim tribuum, et distinctio ordinum,

societas familiarum, atque ordinatio cuncta castrorum, in-

gentium mihisacramcntorum

prodit indicia :

Aposlolo no-bis Paulo spiritualis intclligentia) semina respergente. Et

age, jam quid omnis haec numcrorum ratio, quid ordinum

diversitas intelligcntiae inysticae contineat, vidcamus. Ex-

pectatio certa nobis est resurrcctionis mortuorum, cum hi

qui vivuiit, qui rcliqui sunt, non praevenient in adventu

Christi eos qui dormierunt, sed simul cum eis juncti et so-

ciati rapicntnr in nubibus obviam Christo in aera, terreni

scilicet hujus loci corruptelam ct mortis habitacula dese-

rentes, sive omnes in acrc, ut Paulus proniintiat^ perman-

suri, sive ctiam aliqui ad paradisum aut alia qujfilibet ex

multis mansionibus qua3 apud Patrem sunt Iransferendi

loca. Diversitas autcin translationis, ct gloria ex mcritis

sine dubio et actibus uniuscujusque praestabitur, et erit

unusquisque in co ordinc quem sibi gestorum merita con-

tulerint : sicut et idem Paulus protestatur dicens de rcsur-

gentibus : « Unusquisquc autem in suo ordine^. » Hinc ergo

accidet inresurrcclione, ut unusquisque aut in tribu Ruben

spiritualibus indiciis ascribatur, ob hoc profeclo quod ali

quid in moribus, actibus aut vita ipsi Ruben simile et con-

sanguineum habuit. Alius autcm in Iribu Symeon, fortassis

pro obcdientia. Alius in tribu Levi, credo qui bene praefuit

sacerdolio, vcl qui bene minislrans gradum sibi bonum ac-

quisivit. Alius in tribu tTuda, non dubito quod is qui regios

* 1 TImss. IV. — ''

1 Ccr. XV, 2.").



284 ORIGENIS

spirilus gessit, el bene rexit populum qui iiitra se est, sen-

suum scilicet mentis et cogitationum cordis. Sed et singu-

lis cjuibusque tribubus unusquisque sociabitur pro his quae

ad unamquamque earum, vel in actibus cognata vel in mo-ribus habuit. Erunt ergo hujusmodi quidam ordines in re-

surrectione mortuorum, sicut designat Apostolus : quorum

ordinum typus in hoc hbro et figura praeformari mihi vide-

tur. Sed et illud quod consociatione quadam tribuum et

connexione, castrorum positio et metationis ordo descri-

bitur, pertinet sine dubio ad ahquem in resurrectione mor-

iuorum statum. Quod tres ad orienlem collocatse dicuntur

tribus, tres ad occidentem, tres etiam ad meridiem, et tres

uitimae ad aquilonem, qui durus dicitur ventus; sed et'

quod tribus Juda, quae regahs est, ad orientem statuitur,

ex qua ortus est Dominus noster, non puto otiosum,* et quod

Isachar huic jungitur, etZabulon, et quod in quatuor par-

tes trinus iste numerus ordinatur. Quae quamvis positionum

suarum diversas habeant quahtates, omnes tamen intra tri-

nitatis numerum continentur. Et quod per totas has qua-j

taor partes in unum numerum coUigitur eadem trinita&

semper, pro eo sine dubio quod sub uno nomine Patris et

Fihi et Spiritussancticensentur omnes qui ex quatuororbis

partibus venientes invocant nomen Domini, recumbente&|

cum Abraham et Isaac et Jacob in regno Dei. Haec a nobis

generaliter indicata sint volentibus totius sacri hujus volu-

minis continenliam mysticam breviter comprehendere, uti

ex his intelligentiae spirituali» occasione suscepta unusquis-

que et in reliquis similem, aut etiam si cui amplius Deus

revelat, superiorem et excelsiorem persequatur indaginem.

Ego enim vere imparem me judico ad enarranda mysteria

quae liber hic continet Numerorum, multo autem inferio-

rem ad iila quae Deuteronomii volumen includit. Et ideo

festinandum nobis est pervenire ad Jesum, non illum 11-



IN NUMKUOS IIOMII.IA I. 2 85

Jiiiin Nave, sed ad Jcsum Ghristum. Prius lamen paedagogo

utenles Moyse, et apud cum rudinienta infantiac dcponen-

les, sic tendainus ad pcrfectionem Ghristi. Moyses enim nonmulta bello compressit. Jesus autcm bclla quidcm uiiivcrsa

compescuit, pacem vero omnibus dcdit, ila ut scriptum

sit, quia « cessavit lerra a bcllis*. » Terra rcpromissionis,

lerra haereditatis, terra quse fluit lac et mei, ab Jesu distri-

builur. « Bcali enim mites, quia ipsi per Jesnm haeredita-

» bunt terram ^. » Scd ct ipsius distributionis invenies typos

ct imagines proccessisse. Non enlm otiosum est quod ahis

ultra Jordanem terra dividitur, ahis intra Jordanem, et ahis

primis, aliis vero secundis, nonnulHs etiam lertiis; et sic

per ordinem hacreditas terrae dividitur : ubi unusquisque

requiescat sub ficu sua et sub vite sua, et non sit ultra qui

oxterrcat^ Quae cuncta magnificis praesignata mysteriis,

ipse Dominus Jesus in die adventus sui non jam pcr spe-

cuhim et in aenigmate, sed facie ad faciem in veritate com-

plebit unicuiquc, secundum quod ipse noverit merila sin-

gulorum, qui cognitor cordis est, cui gloria et imperiuni

in saecula sneculorum. Amen.

HOMILIA IP.

De ordine ct collcUione castrorurn \

I. Prima Numerorum lectio docuit, quod exercifus Dci

qui exivit de terra iEgypti,el iter egit per desertum, visi-

latus sit, hoc est, numeratus per Moysen et Aaron, ac per

singulas quasque tribus sequestralus, cerlo sub numero rc-

1 .Tos. XIV, i5. —2Maiili. V, /|. —> Zacli. i;i, lo,'' Tom. 1 1, p. !-- v\ s('q(].

•^ Niim. II.



28G ORIGEM*

censltus sit : quod nos velut cuin tota siiiiui libelli couti-

nentia exponentes, formam diximus esse perscriptam quo-

modo populus Dei egrediens demundi hujus ^gypto, et ad

lerram repromissionis, id est, vel ad virtutum locum, vel

ad regni coelorum gloriam hoereditatemque festinans, ordi-

nibus quibusdam, et meritorum gradibus deducatur. Et

per ha3C ostendimus futurorum bonorum magnificentiam

in Legis imaginibus adumbratam. Nunc vero lectionis hu-

jus inilium quae hodie recitata est, edocet nos qualiter ab

his qui Deo mancipati sunt, nec implicant se negotiis se-

cularibus, componatur ordo castrorum. Ait enim : « Et

locutus est Dominus ad Moysen et Aaron, dicens : Homo» secundum ordinem suum, et secundum signa sua, et se-

» cundum domus familiarum suarum castra collocet; filii

» Israel ex adverso in circuitu tabernaculi testimonii con-» fidant^ » Moyses dicit : Homo secundum ordinem suum,

et secundum signa sua, et secundum domos familiarum

suarum incedat in castris; et Paulus dicit : « Omnia ho-

» neste et secundum ordinem fiant ^ » Et non tibi vide-

tur unus esse gpiritus Dei, qui et in Moyse loquitur et in

Paulo ? Secundum ordinem Moyses incedi mandat in cas-

tris : secundum ordinem cuncta geri in Ecclesia praecipit

Pauhis. Et Moyses quidem, qui Legi ministrabat, in castris

custodiri ordinem jubct : Paulus vero, tanquam Evangelii

minister, non solum in actibus, sed in ipso habitu, ordina-

tum vult esseChristianum ; et ideo dicit : «

Mulieres simi-» liter in habitu ornato'. » Unde ego arbitrcrquod non so-

lum in officiis et habitu servari ordinem volunt, sed dant

intelligi quod sit aliquis etiam in anima ordo, de quo dica-

turquod unusquisque incedere debeat secundum ordinem

suum. Qui ordo praecipue quidem ex operum fructu indi-

catur; nihilominus autem et ex magnificentia sensuum.

1 Nnm. II, 1, ?.. —2 1 Cor. xiv, /\o. —^ Tit. ii, 5.



IN KUMI2UOS IIDMILIA 11. 287

Naiii sacpc accidit iit is qui huinilcm scnsum gerit et ab-

jcctum, ct qui tcrrcna sapit, excclsum saccrdotii gradum,vcl calhcdrani docloris insidcat; ct ille qui spiritualis cst

ct a tcrrcna convcrsationc tara libcr ut possit examinare

omnia, ct ipse a ncmine judicari, vci infcrioris minislcrii

ordincm tencat, vcl ctiam in plebeia muititudine relinqua-

tur. Scd hoc cst et Lcgis ct Evangclii statuta conlcmnere,

ct nihil secundum ordinem gercrc. Sed et unusquisque nos-

trum si de cibo et potu sollicitus sit, etomneni curam

in

rcbus ScTcuIaribus gcrat, unam vcro aut duas horas cx inte-

gro die etiam Dco dcpulct, et ad orationem veniat in cccle-

siam, vel in Iransitu verbuni Dei audiat, pra^cipuam vero

curam crga soliicitudincm saeculi et ventris expendat : iste

non complct mandatum quod dicit, ut homo secundum or-

dinem suum incedat, vel quod dicit, ut omnia secundumordlncm (iant. Ordo est enim statutus a Ghristo, quaerere

prius regnum Dei et juslitiam ejus% et crcdcre quod secun-

do loco haec nobis apponantur. Homo ergo secundum ordi-

nem suum incedat. Putasne qui sacerdotio funguntur, et in

saccrdotali ordine gloriantur, secundu mordinem suum in-

cedunt, et agunt omnia quae illo ordinc digna sunt ? Simili-

tcr aulcm et diaconiputas s»^cundum ordincm ministerii sui

incedunt? Et unde est quod saepe audimus blasphcmare ho-

mines, et dicere : Ecce qualis episcopus, aut, Qualis pres-

byter, vcl, Qualis diaconus? Nonne haec dicuntur ubi vel

saccrdos vel minister Dei aususfucrit in aliquo contra

or-dincm suum venire, ct aliquid contra sacerdotalcm vel Le-

viticum ordinem gcrere? Quid autem et de virginibus di-

cam, aut de contincntibus vel omnibus qui in professione

religionis videntur ? Nonnc si quid inverecundum vel petu-

lans, si quid protervum gesserint, arguit eos continuo Moy-

I ses et dicit : « Homo secundum ordinem suum inccdat ? » Ag-* Malth. VI, 20.





IN NUMEROS IIOMILIA II. 289

Orrjncs qni litteiâs norunt, ccrtum cst quod viginti quatuor

sigraica, vijînli tria si latina litterarum clementa didicerint,

et exhis

omnia qua^cumquescribenda sunt,

scriLunt. Aliudtamcn signum (verbi gratia) alpha quod Paulus scripserit,

habet, ct aliud quod Petrus : et sic per singulos homines

qui litlcras norunt, divcrsa scribendi per singulas quasque

hlteras signa rcpcries. Unde et chirographa singulorum ma-

nibus scripta, propriis quibusdam signis et indicils agnos-

cunlur : et cum sint elementa eadem, est tamen in ipsa si-

mililudine lilterarum multa dissimllitudo signorum. Igitur

si integre tibi propositae rci patuit exemplum, veni nunc

ad motus mentis el animorum, quibus ad allquid conci-

tantur gerendum. Intueiô singulorum virorum chirogra-

pha et vide quomodo (verbi gratia) animus Pauli proposuit

caslitatcm, et aiiimus nihilominus Petri ; scd est propria

quacdam caslitas Pelri, et alia castltas Pauli, etlamsi una

eademque videatur. Denique allerius ipsorum lalls castltas

est, qua3 requirat macerari corpus suum, et subjicl servi-

tuti, et quai adhuc dicat : « Castigo corpus meum, ne forte

» alils pra^dlcans ipse reprobus inveniar*:

» allerius autemcaslitas talis est, quae istud forte non limeat. Simililer et

justitia habct aliquid proprietatis in Paulo, habet et in Pe-

tro. Eodem modo et sapienlia caetcrfequc vlrtules. Quod si

etiam in his nominibus qua3 excmpli causa posuimus, po-

lcst fieri ut cum unum sint per spirltum Dei, sit tamen ali-

qua diversitas in ipsarum proprietate virtutum, quanto ma-

gisrcHqui omnes homines propria quocdam signa in molibus' animorum, et animne virtutibus gerunt? Quae Moyses mys-

llcn ralione perspiciens, scribit in Legc, ut unusquisque se-

cuudum signa sua incedat in caslris. Potest autcm fieri ut

itmulalionc opcruui bonorum ab infcrioribus signis, ad nie-

liora ct magnificentiora veniamus. Si enim recte a nobis in-

1 I (".01. i\, >-

IX. 19



V.()0 ORIGEMS

tellectum est, ha?c omnia quvct in Lege scripta sunt, formas

esse futurorum bonorum, et illius soeculi cjuod ex resurrec-

tione mortuorum speramus\ certum est ulique quod si ia

praesenti vita habuerimus studium meliorum, et secundum

Apostoli exemplum posteriora oLliviscentes ad ea qua? ia

ante sunt extendamur ^: in resurrectionc mortuorum, ubi

sicut stella ab stella differt in gloria, ita et uniuscujusque

merita refulgebunt, poterimus utique ab inferioribus ad

meliora signa et fulgentiora transferri, et splendidioribus

sideribus exsequari. Atque intanlum potest natura humana

in hac vila proficere, ut in resurreclione mortuorum non

sohmi stellarum gloriae, sed et solis splendori valeat ex-

aequari, secundum quod scriptum est, quia « justi fulge-

» bunt in regno Dei sicut soP. » Hinc ergo est, quod et in

inferioribus dicit : « Secundum signa sua, per domos fami-

» liarum suarum ^. » Quod dicit, « per domos familiarum

» suarum, » in graeco idem sermo posilus est, quem et ibi

Aposlolus dicit, ubi ait : « Hujus rei gratia cnrvo genu

» mea ad Patrem Domini noslri Jesu Christi, cx quo omni

» paternitas in ccelo et in terra nominatur \ » Quas ergo

hic Paulus paternitates dicit, ibi familias posuit latinus in

terpres ; sed unus atque idem sermo habetur in grcTco. Istc

sunt ergo paternilates vel familiae quas Paulus quidem ja

ostendit in coelis, Moyses i*uiem sub Iiguris adhuc legalibu'

describit in terris : secundum quas incedere nos monet, ut

possimusccelestibus paternilatibus sociari. Sunt enim ( ul

Paulus superius pronuntiavit ) sive fumiliae istae dicendie

sunt, sive paternitates in coolo, ex quibus forte est et illa

quam in alio loco nominat idem Paulus Ecclesiam prinii-

tivorum ascriptam in cnelis^ : cui nos eveniet sociari, si so-

cundum ordinem incedamus, et omnia secundum ordincm

1 Hebr. x. —^ i Cor. xv.— ^ MaUh. xiii, 45. —^ Niini. ii, a. —^ Eplics.

jii, i/).. ~- ^ Hebr. xvi.

1



IN NUMEROS IIOMILIA 11. 2'Jl

freramus. Si nlhll inordlnatiim, nlhll inquietum, nihll inho-

nostum Invcnlatur in nobis, lunc et slcut flrmamcntum rc-

splendehlmus, et slcut stellte ct sol ipse refulgcbimus iii

regno Dci, pcr Chrlstum Domlnum nostrum, cul est gloria

ct imperlum In soccula sa^culorum. Amen.

IIOMILIA III \

Dc, assumptione Lei>itarum 2.

I. Scrlptum cst de manna, quia sccundum tempus iliud

si quls id ita assumpslsset ut pracccpcrat Deus, nulrlrctui

ex eo; sl quls vcro contra praiccptum Dcl, et contra statu-

tum dlvlnltus inodum voluisset assumere, non fruerctur eo

ut vltali clbo, sed vermes cbulilrcnt ex eo. Et ita fiebat, uL

una atque eadcm spccics mannai allls quldcm vermes ct pu-

trcdlnes gcncraret, ailis vero salubrem cibum coiifcrret, et

vita) necessarlum. Igltur ct nostrum manna vcrbum Dei est,

ct apud nos crgo sermo Dci aliis ellicitur ad salutem, allis

cedlt ad pcenam. Et proptcr lioc arbitror quod ipsc Domi-

nus et Salvator,qui est vivum Dci verbum, diccbat : « In \\\-

» dlciumcgo vcnl inhuncmundum, utnon videnlesvidcant,

» ct vidcnles cajci llant \ » Quanto mcllus esset nonnuilis

(l omnlno nec audlrc vcrbum Dcl, quam audlre cuni malitla,

|! vel audlrc cum hypocrlsi. ]\IeHus autcm dicimus ad corapa-

rallonem maiorum. Vere autcm mellus, ct vcre rectlus ac

perfcctius cst, ut qui audit vcrbuui Del, audlat cordc bono

A ct sunpllci, nudiat corde reclo cl parato, ut quasi in terra

\\ bona fructliicet et crescat.Ha^c

In prajfatlonediximus pro

* rom. II, j). 279 et seqq."' Miini. III. —' Jonn. ix, 5y.

'!)•



^^*2 ORlGKNiS

pler nonmillos eoruni qui ad audiendum non simplici nec

fideli mente conveniunt. De quibusdam dico catechume-

nis, quibus fortasse nonnulii eliam eorum qui jam baptis-

inum consecuti sunt, sociantur. « Non enim omnes qui ex

» Israel, ii sunt Israelitee ^: » neque omnes qui loti sunt

nqua, continuo etiam sanclo Spiritu loli sunt : sicut e con-

irario non omnes qui in calechumenis numerantur, alieni

sunt et expertes Spiritus sancli. Invenio enim in Scripturis

divinis nonnullos cathecumenorum dignos habitos Spiritu

sancto, et alios accepto baptismo indignos fuisse sancti Spi-

ritus gratia. Cornelius catechumenus erat, et antequam ad

aquara veniret meruit accipere Spiritum sanctum ^ Simon

baptismum acceperat, sed quoniam cum hypocrisi accessit

ad gratiam, repudiatur a dono Spiritus sancti. Nolo dubites

et nunc esse in populo catechumenorum aliquos Cornelios,

ad quos dici possil, quia misericordiaB et oraliones luae as-

cenderunt in coelum ; et rursum in populo fidelium esse ali-

quos Simones, quibus confidenter dicendum sit : « O plene

» omni dolo et fallacia, fdi diaboli, inimice omnis justi-

;) tiae^ » Haec ego ad correptionem mei ipsius loquor, non

solum auditorum. Unus enim et ego sum ex iis qui audiunt||

verbum Dei.

II. Sed audiamus jam quid sermo divinus loquatur ad

Moysen. « Et locutus est, inqult, Dominus ad Moysen, di-

» cens : Ecce ego assumpsi Levitas de medio fdiorum Israel,

)) pro omni primogenito qui adaperit vulvam ex fdiis Israel,

» redemptiones eorum erunt, et erunt niihi Levitae. Meum>; est enim omne primogenitum. Ex die qua percussi omne

» primogenitumin terraÊgypti, sanctificavi mihi omnepri-

» mogenitum Israel : ab homine usqiie ad pecus, meum erit;

» ego Dominus \ » Levitae assumuntur pro primogenitis,

cum utique non sint primogeniti. Levi enim tertius nasci-

* Kom. IX, 6. —^ Act. X. —•' Id. xtn, lo. — ^* Nuni. m, i i el srqq.



IN NUMKROS HOMILIA lil. ^gS

lur ex Lia ; primus namque est Piuben, Symeon secundus,

tcrtius Levi : et assumuntur in primogenitos ii qui natura

non sunt primogeniti. Numquid ha3c in Lege Dei oliosescripta esse credendum est?An illud edocet nos, quod apud

Deum non illi primogeniti habeantur, qui corporea nativi-

tate praecedunt, sed ii quos proposito menlis inspecto, Deus

ipse in ordinem primitivorum judicat assumendos ? Sic

enim apud Deum Jacob posterior natu primogenitus judi-

catus est, et benedictiones primitivatus procurala divinitus

parentis cajcitate suscepit^ Ex proposito etenim cordis

quod Deo patuit etiam priusquam in hoc mundo nasceren-

lur, aut aUquid agerent boni vel mali, pronuntiat Dominus

de eis, quia « Jacob dilexi, Esaii autem odio habui ^. » Filii

crgo Levi primogeniti quidem non sunt secundum carnem,

sed priinogenitis assumuntur : ut sit amplius aliquid pro

primogenito assumi, quam primogenitum nasci. « Ecce,

» inquit, assumpsi Levitas ex medio filiorura Israel. » Dic

simpliciter, Assumpsi Levitas ex filiis Israel. Quid est quod

addis, ct de medio filiorum Israel? de quo medio? Ter-

iius est Levi (ut supra diximus) inter filios Israel. De quoergo medio assumantur Levilaj cuperem scire. Invenio in

Scripturis beatam illam Sunamitidem, qua? alucrat ali-

quando Prophetam, respondentem cum fiducia rcgi Is-

rael volenli sibi aliquid conferre beneficii, et dicentem :

« In medio populi mei ego habito^ » Amplius autem, et

magnificentius in Evangelio video scriptum de Domino et

Salvatore nostro, dicente Joanne : « iMedius vestrum stat,

» quem vos nescitis \ »Puto ergo eura qui nunquara decli-

navcrit ad dextram, nequo ad sinistram, dici posse medinmstare, « qui peccatum non fecit, nec inventus est dolus in

» oreejus^ »Et ideo ille quidem, quia seraper stat, medius

1 C.n. XXVI. — '^ M.il;u!i. I, 2, :•. —;<

4 l\^-. IV, iT^. — i» Jonii. i, iC^. —* I Vt\. II, ja.



2 94 ORIGKNIS

stare dicitur. Si quis vero imitalor ejus est, sicut omnessancti, et illa heata mulier cujus superius fecimus menlio-

nem, stare quidem non dicitur. INon enim polest fieri ut

non aliquando aut ad dextram quis inclinatus sit, aut ad

sinistram : « Nemo enim mundus a sorde, nec si unius diei

» fueritvitaejus ^ »Habitare tamen dicitur in medio populi

et Levitae ergo assumnntur de medio fdiorum Israel. Levitae

sunt enim qui non cognoverunt dextram et sinistram suam,

sed sequentes Moysen, id est, legem Dei, non pepercerunt

j)atri nec matri. Et tu ergo si venientetentatione, si veniente

ira peccati non inclineris ad dexteram neque ad sinistram,

nec praevaricatus fueris legem Dei, sed stes in medio fixus

et stabilis, et non inclineris, neque curves genua tua pec-

cato, nec pecudis caput, id est, stultilise sequarisimaginem,

assumeris de medio filiorum Israel, et in primitivorum nu-mero collocaberis. Hac pro eo quod scriptum est, « et as-

» sumam Levitas de medio fdiorum Jsrael. »

HL Verum, si videtur, recurramus adhuc ad ipsum ordi-

nem historiae, qui referlur in Numeris, et ex ipso mysterium

primitivorum, ubi vel quomodo requiri dcbeat contemple-

mur. Igitur recenseamus attentius quomodo distribuuntur

duodecim tribus per ternas in quatuor parles, et per singu-

ias quasque coeli plagas certa statione considant : et inve-

iiiemus Judam quidem ab oriente statoi cum Isachar et

Zabulon; Ruben vero ab occidente, cum Symeon et Gad

in meridie EflVem cum Benjamin et Manasse ; in aquilone

vero Dan ciim Neptalim et Aser. Ex his omnibus qaasi per

quatuor terrae cardines in circuitu collocatis, in medio eo-

runi utpote Deo proximi circa ipsum tabernaculum Dei

constituuntur Levitae : in castris quidem Juda quae sunt ab j

oriente, Moyses et Aaron ; in castris vero Ruben, Gerson;

in castris autem Benjamin, Gaath : ubi vero Dan castra con-

^ Job, XIV, 4> 5.



IN KUMlillOS IIOAIILIA III. 2(j;)

slituit, Mcrari scribitur coliocatus : et ila iii medio fiiioruui

Isi-acl cx omui partc, ct per circuilum, quasi inserti caeteris

ct innexi vidcntur esse filii Levi. Haec suiil (|u«'fi iiobis litlera

Legis exponit, ut ex his sacramentorum semina colligentes,

tanquam gradibus quibusdam ab humilibus ad excelsa, et

a terrenis ad coeleslia conscendamus. Ascende ergo nunc,

o audilor, si potes, ct a terrenis sensibus intuitu meniis el

[)erspicacia cordis elevare. Obliviscere paulisper terrena,

supra nubes et supra ipsum coelum gressu menlis incede.

Ibi requirc tabernaculum Dei, ubi praccursor pro nobis iu-

troivit Jesus, ct assistit nunc vultui Dei interpellans pro

nobis. Ibi, inquam, recjuire quaternos istos orrhnes, statio-

ncsque castrorum. Ibi Israelitica agmina et excubias cerne

sanctorum, et ibi illa qutie hic nunc quacriraus primitivorum

sacramenta rimare. Sed ego non audeo illuc solus ascen-

«lere, non audeo me in hos tam secretos mysteriorum se-

cessus sine auctorilate magni alicujus doctoris immergere.

Non possum illuc ascendere, nisi praecedat me Paulus, et

ipse mihi viam novi hujus et ardui itineri^ ostendat. Ipse

ergo Apostolorum maximus, qui sciret multas esse non so-

lum in terris, scd el in ccelis Ecclcsias, ex quibus et septem

quasdam Joannes enumerat*; ipse tamen Paulus ostendere

volens esse quamdam praeter eas etiam primitivorum Ec-

clesiam, dicit, ad Hcbncos scribens : « Non enim accessistis

» ad ardentem et tractabilem ignem, sed accessislis ad mon-

» tem Sion, et civitalem Dei viventis Jerusalem coelestem,

» et mullitudincm Angelornm collaudantium, et Ecclesiam

» primilivorum ascriplam in ccelis^ «Igitur Moyses per qua-

luor castra populum Dei divisum describit in terris : et Apo-

slolus quatuor ordines sanctorum describil inccelis, ad quo-

rum singulos unumquemque noslrum dicit acccdere. JNon

enim omnes ad omnes accedunt, bcdetaliiquidemaccedunt

* A^MJC. 1. -^ llcl). XII, l8, A?., 2.').



296 ORIGKPÎS

ad montem Sion, horum aulem paulo meliores accedunt ad

civitatem Dei viventis Jerusalem cffilestem : qui autem et

iis eminentiores sunt, accedunt ad multitudinem Angelo-

rum collaudanlium : qui autem super istos omnes sunt, ac-

cedunt ad Ecclesiam primitivorum ascriptam in ccelis. Si

ergo ex iis intellexisti quis sit ordo primitivorum, et quod

sit nominis istius sacramentum,pra3para te,etenitere quan-

tum vales, si forte actibus, vita, moribus, fide, institutisque

proflcias, ut possis accedere ad Ecclesiam primilivorum,

quae ascrlpta est in coells. Quod si non tantum vales, sed

es paulo inferior, accede ad multitudinem Angelorum col-

laudontium. Quod si nec ad istum ordinem potesascendere,

ad civitatem saltem Dei viventis Jerusalem coelestem pro-

perare contende. Si vero nec ad hoc aplus es, saltem ad

montem contende Sion, ut in monte salveris. Tantum ne in

lerra resideas, ne in vallibus maneas, ne in demersis et hu-

milibus perseveres. Mihi ita intelligendum videtur assumi

primogenitos filios Levi, qui ministrant Deo, et altari ejus

tabernaculoque deserviunl, excubiisque perpetuis ministe-

ria divina concelebrant.

IV. Sed et quod ait, «pro omni primogenito qui adaperit

» vulvam, » non mihi facile videtur disseri posse et explanari.

Neque enim quicumque adaperit vulvam continuo dignus

sanctificatione primitivatus habendus est, quia et in Psal-

mis legimus, quod« alienati sunt peccatores a vulva, erra-

» verunt a ventre, locuti sunt falsa *. »

Quodutique stare

secundum litteram nullo modo potest. Quomodo eimiA

quis errare a via Dei potuit statim ut de venlre malris ex-

ivit ? Aut quomodo potuit falsa loqui nuper editus puer, vel

qualemcumque proferre sermonem ? Cum ergo impossibile

sit vel errare aliquem a ventre, vel loqui falsa, necessarium

erit et ventrem et vulvam lalem requiri cui convenire pos-

* Pgal, LVii, 4-

I



IN NUMliROS IIOMILIA III. 5^97

sit hoc diclum, quod « alienali sunt peccatores ab utero,

» erraverunt a ventre, loculi sunt lalsa. » Et illa crit vulva

(|uam adaperit omnis ppimitivus, qui sanctificatur Deo.Ad

aperuit aliquando Deus vulvam Lia?, quae erat clausa, et

peperit palriarchas; simihter et Rachcl, ut pareret etiam

ipsa cujus visus erat perspicax et decorus aspectus*. Sed

et in multis aHis Scriptura? locis invenies adapcriri vulvas.

Quarum si singula pro locis consideres, invenies quomodo

et errent pcccatores a vulva, et ilH adaperientes vulvamsanctificentur in ordine primilivorum : « Et erunt mihi, in-

» quit, Levilae : meum est enim omne primitivum : ex qua

» die percussi omne primogenitum in terra Êgypti, mihi

» sancliiicavi omne primogcnitum ^ » Notum est quid de

iis historia contineat, quomodo pcrcussa sint primogenita

-/Egyptiorum, cum populus Israel educeretur ex yEgypto.

Hoc est ergo quod in loco indicatur, quia non prius sanc-

tificali sunt primogenili Israiil quain percuterentur Êgyp-

tiorum primogenili :etquasi causamsanclificationishorum,

intcritum et nccem ponit illorum. Unde et hic intelligendum

cst, esse quosdam priinogenitos etiam in Êgyptiis, id est,in contrariis potestatibus, quasi electos in malitia et primos

inter daemonas, qui nisi percussi fucrint et extincti, sancti-

ficationem percipere Israelitarum primogeniti omnino non

pcssunt. Quis ergo est iste qui primogenitos Êgyptiorum,

idest,principatus et potestates diemonum pjercussit? Nonne

Dominus meus Jesus Christus, qui est primogenitus omniscreaturaj, qui principatus et potestates adversas Iraduxit,

triumphans eos in cruce? Quos utique nisi ille percussisset,

et Iriumphasset, sanclificalio ad nos primitivalis venire nul-

latcnus potuisset. Ut autem nobis primogenitorum benedic-

tiones donarel, cflicitur prius ipsc primogenitus ex mortuis,

ut sit in onmibus ipsc primatum tenens, et nos credenles

^ (jt'n«'s. XXX. —"^ INuiii. III, I J!. iT). — ' Mxotl. ii.



298 ORIGKNIS

resurreclioni suae assumeret pro primitivis, et in primilivo-

rum ordine collocaret, si tamen Lenedictionum gratiam us-

que ad finem firmam retineamus, adjuti misericordia ipsius

Domini nostri Jesu Christi, cui est gloria et imperium in

scecula saeculorum. Amen.

HOMILIA lY^

De numero et officiis Leiîtarum.

Numerorum liber est^ qui legilur nobis, in quo multae

sunt numerorum difFerentiae, quae conscribuntur de filiis

Israel. Sed post filios Israel numerantur etiam Levitae seor-

sum. Non enim fuerant recensiti cum filiis Israel, et habe-lur eorum segregatus quidam, ac praecipuus prae caeteris

numerus, quo referuntur omnes simul viginti duo niillia

reperti, ita ut neque amplius aliquid neque minus hoc nu-

mero inventum sit. Post hoc praecepit Dominus numerari

eliam primogenitos filiorum Israel eodem ordine quo Le-

vitae fuerant numerati, id est, ab uno mense et supra ; et in-

veniuntur primogeniti filiorum Israel viginli duo millia, et

ducenti septuaginta tres. Putasne per haec solam Numeri

historiam docere nos voluit Moyses, et nullum in iis diver-

sitatibus numerorum conclusit solito sibi more mysterium ?

Nihilne videbitiir esse ralionis quod ducenti iscptuaginta

tres tantum abundare dicuntur in primogenitis Israel, et in

Levitis ad viginti duo millia. neque abundare quidquam

neque deesse describitur?

Sed redeamus^ aliquando ad apostolum Paulum, qui haec

omnia libero jam et revelalo oculo mentis aspiciens, et ê-

teris testamenli velamen abjiciens, ait, quia prior populus

1 Toiw. II, p. 282 el soqq. —2 N. 1. — 3 N. 2, 5. p. 282-284.



IN NUAJEUOS IIOMILIA IV. 2()9

in hujusiiiodi conslruclionibus exeniplari et umbrae coeles-

liuin (leservicrit *. Et haec audiens, considera ne forle isti

(juatuor ordincs caslrorum exemplum sint et umbra illorum(juatuor ordinum quos ad HebiiEos scribens Paulus enu-

meravit in coelis. Et rursus Israeliticis quatuor ordinibus

caslrorum, quaternos adjice Levitarum; quae nos non tam

explanarc et aperire, quam contigisse tantummodo, et pu-

rioribus sensibus (si qui tamen sunt qui puros huc et libe-

ros a sa3cularibus cogilationibus sensus detulerint) indicasse,

et leviler perstrinxisse sufliciat : « Accipe, inquil, numerum)) liliorum Caath ^. )> Ecce iterum ahus introducitur ordo nu-

merorum. Numerati sunt jam fihi Levi ab uno mense et su-

pra, nunc numerantur fihi Levi a vicesimo quinto anno, sed

non ut in caeleris supra, sed usque ad quinquagesimum an-

num, et fit iste praecipuus numerus et electus. Additur enim

iis : «Omnis, inquit, qui proceditadministrandum ad opera

» tabernacidi lcslimonii^ » Isli sunt qui numeranturmeliore

quodam et praxipuo numero. Slcut enim in fihis Israel di-

cebntur: «Omnis qui procedit ad prt-ehum in fihis Israel :

ila et hic dicitur : « Omnis qui procedit ad ministerium, ut

» faciat (^pera in tabernaculo leslimoiiii. »Post haec dicitur

quac sint opera filiorum Caalh in mcdio fifiorum Levi se-

cundum plebes suas in tabernaculo lestimonii. «Iniroibit,

» inquit, Aaron et fihi ejus, cum elcvata iuerint castra, et

» dcponent velum quo tcguntur sancta, et operient ex ipso

» velo arcam testamenti \ » Et post hc-cc septem qunedam

spccies enumerantur, qu.-e praecipiunlur operlri. Primo in

loco, ut oiimium pretlosior, ipsa arca lestamenti operlatur

velo quo prius velabatur, sed et pelle destiper hyacinlhina

logatur. Addltur etlam aliud velamen desupcr hyacinlhl-

imm. Secundo in loco mcnsa operItur,tcrtIo, candelabrum,

quarto, altare aurcum, quinto, vasa mlnistcrii. Scxto opcri-

' ilcl). IX v\. X. — -i i>um. IV, i. —2 Ibul. 5. — '• ll)icl. 5.



300 ORIGHNIS

mentum altaris cum quibusbam velamentis apponitur. Sep-

timo in loco operitur et labrum, et nihil horum oQinium

nudum relinquitur aut revelatum. Denique additur eliam

praeceptum hujusmodi : « Nolite, inquit, exterminare de» tribu sua plebem Caath*. » Quo scilicet exterminandos

esse se scirent, si forte ad haec movenda manus suas mitte-

rent, nisi unumquodque eorum prius a sacerdotibus fuisset

obtectum.

Nunc ergo redeamus ad istud tabernaculum Ecclesiae Dei

viventis, et videamus quomodo haec singula observari opor-

teat in Ecciesia Dei a sacerdotibus Christi. Si quis vero sa-

cerdos est cui vasa sacra, id est, mysteriorum sapientiae se-

creta commissa sunt; discat ex iis, et observet, quomodo

haec oporteat intra velamen conscienti.ne cuslodire, nec fa-

cileproferre ad publicum. Aut si res poscit proferre, et in-

ferioribus, id est, imperitioribus tradere, ne nuda proferat,

ne aperta ostendat, et penitus patentia; ahoquin homici-

dium facit, et exterminat plebem. Exterminatur enim om-

nis qui secreta et inefTabiHa sacramenta contigerit, nondummeritis et scientia in sacerdotii ordinem gradumque trans-

latus. Solis enim filiis Aaron, sacerdotibus sciHcet, ipsamarcam testamenti, et mensam, et candelabrum, et si quid

est eorum quai supra comprehendimus, nuda ac revelata

videre concessum est. Alii autem operta haec videant, imo

potius velata haec in humeris suis portent. Et fdii quidem

Caath, quoniam ipsi, licet uon sint sacerdotes, sunt proximi

sacerdotibus, in humeris suis possunt ista portare : alii vero

sarcinas suas et ministeria ncc in humeris, sed in plaustris

ponunt. Ut enim praevenientes lectionem dicamus aliqua

etiam de iis quae locus admonuit, cum ofFerrentur a singu-

lis r|uibusque tribubus plaustra, quatuor ex iis acceperunt

fllii Merari, duoautem Gerson

fdii. Illi vero quihorum

me-

* -\uni. IV, 18.



IN NUMEROS IIOMILIA IV. 5o 1

liorcs sunt, plaiislra non accipiunt. Intuere ergo nunc cu-

jusmodi (livisio cflicitur in officiis ininisterii divini, et quo-

modo illa quidem quae sancta sunt non imponuntur portan-

da animalibus mutis, scd rationabilcs esse debent homincs,

et in humeris suis portarc vasa quibus ministrantur sancta

sanctorum. Ea viro qua3 graviora sunt et duriora, non tam

rationabilibus quam mutis portanda animahbus imponun-

tur. Sed et in ipsis est aliqua dlffcrentia. Nam ilh qui gra-

vioraet duriora observant ministeria, plura

habent anima-lia. Quatuor enim plaustra dantur filils Merari. FHIIs autcm

Gerson, quia erant prope fUios Gaath, duo tantum plaustra

sufTiciunt. Ex quibus ostendltur quod opcribus quidem

durioribus et (ut ila dicam ) crassioribus, plurcs sunt qui

vehit animaha inserviunt ; ad ea vero quoe rationablHbus

procurantur, pauci ex iis qui in his instructi aut erudlti vi-

dentur, acccdunt. Nam ad illa quaiinystica sunt et in secre-

tis recondlla, ct solls saccrdolibus patent, non solum nul-

his animahs homo accedit, sed ne ipsl quidem qui habere

ahquid exercitii et erudltionis videntur, nondum tamen

meritis et vita ad saccrdotalcm gratiam consccnderunt.

Non solum per specuhim ea et in ocnlgmale vldent, sed et

opcrla et velata suscipiunt, et in humeris portant, quo sci-

licet magis ea actu operum quam scientuT revelatione co»

gnoscant. Quia igltur hujusmodi dispensatlo est mysterio-

rum Dei et mlnisterH quod habetur in sanctls, lales nos

exhlbere debemus, utdlgni efficiamur

ordlne sacerdolii,ne vehit irrationabllibus nobis onera gravla imponantur,

sed tanquam rationablles et sancti sacerdotallbus officiis de-

putcmur. Gens enim sancta, regale sacerdotium sumus, et

populus in acquisilionem, tantum ut acceptam gratiam vitac

meritis exequentes, digni habeamur sancto minlsterlo *: ut

cum discesserimus de hac vita, mereamur assumi ( ut supra

* 1 Vvt. n, 9.



502 ORIGK.MS

diximus) inter sacerdotes Dei, et ministraates arcae testa-

menti, in arcanis scilicet et reconditis mysteriis, revelata

facie gloriam Domini speculemur, et ingrediamur terram

sanctam, cujus haereditatem nobis praestabit Dominus nos-ter Jesus Christus, cui est gloria et imperium in saecula sa;-

culorum. Amen.

HOMILIA \\De 60 quod scriptuui est : Aolite exterminare de trihu sua plebvm

Caath 2.

Responsa dansDominusadMoysen et Aaron% dicit : « No-

» lite exterminare de tribu sua plebem Caath de medio filio-

» rum Levi, sed hoc laciie ei?, et vivent, et non morienlur

» cum accedent ad sancta sanctorum'', » et rcliqua. Primo

intelligamus ea quae seciuidum lilteram referuntur, et ila

pra3stante Domino ab intcllectu iittera3 ascendemus ad in-

telligentiam spiritualem. Inteilige ergo prius ipsam colloca-

lionem tabernacuii teslimonii, inteliigeetsanctasanclorum,quae interjecto a sanctis vclamine dirimuntur, quae inspici

non licet ab ullo liominum, nisi a sacerdotibus solis. Post

haec inleiiige quomodo ubi ventum fucrit ut castra moveant

liiii Israei, soivitur tabernacuium, et Aaron ac filii ejus sa-

cerdotes intra sancta sanctorum operiunt singuia quaeque

operimentis ac velaminibus suis, et obtecta ea relinquentes

in eodem quo fuerant ioco, introducunt fdios Caath, qui

ad istud olficium deputati sunt, et faciunt eos elevare hu-

meris suis omnia illa quaj manus sacerdotalis obtexerat. Et

propler hoc dicitur a Domlno : « Ne exterminetis de Iribu

*Tom. II, p. 284 vi seqq. ^ N. 1,2. p, 2.S.j, 2S5.2 jXuin. IV. ^ Niinj. IV, i«S.



^,>ÎN iNU.VIJiROS HOMrLLV V. OOO

» sua plebcm Caalli : wquasi in eo exlcriDinandi essent, si

sancta sanctoruni nudu et palenlia conligissent, qiiae noii

soluni non contingere, sed nc inlueri quideni fas erat noii

velata. 8i intcllexisti quid historise ordo conlineat, ascondc

nunc ad splcndorem mysterii; et legis spirilualis lumen, si

purus tihi est mcntis ocidus, contuere. Si quis dignus ex

iis qui Deo minislrant, divina capcreet vidcrc mysleria, ad

quac contuenda caeteri minus capaccs sunt, hic Aaron vol

lilius Aaron cssc intelligitur, qui ingredi potest ad ea quaj

adire aliis fas non cst. Si quis ergo lalis cst, huic soii re-

vclata palct arca tcstamenli, hic vidct urnam intra se ha-

hcnlcm manna, hic considcrat ct intclligit propilialorium ;

hic intuctur et C^hcrubim utrumque, ct mcnsam sanctam,

ct candclabrum luminis, ct allarc incensi. Istc haec consi-

dcrat, ct inteHigit spiritualilcr, id est, qui verbo Dci ct sa-

picntiae mysteriis operam dat, ct Deo soli in sanctis vacat.

Sciat sane cui hixc revelantur, et spirilualitcr inspicienda

creduntur, non sibi lutum esse aperirc ca, et pandere qui-

bus non licct pandi; i-^vd. opcriro dcbet siugula,ct operla c;c-

lcris niinus capacibus traderc portanda in humeris, ct ccr-

vicibus imponenda. Cum cnim ex verbis myslicis cruditi,

ct pcrtccti quoquc doclorcs opcra populis injjuigunt, et

plobs agit quidcin ct inq)Ict quai niandantur, non tamen co-

riun qua) gcruntur intclligit rationcm : quid aliud geritur,

nisi operla ct velata sancta sanctorum super humcros por-

tantur? Et ut adhuc nianlfcstius qua; dicuntur advcrtas,

cxcmplis te ex divinis voluminibus adhibitis informabimus.

Moyses inlelligebat sinc dubio quic cssct vera circumcisio,

intelligcbat quod esset verum pascha, scicbat qua) essent

vcrae ncomenia;, et quae vcra sabbala : et cum h;cc omnia

inlcllcxissct in spirilu, vcrbis tnmen oa pcr rcrum corpora-

lium specics adimibrationcsquc velabat : ct cum scirct vc-

rum pascha immolandum essc Chrislum, ovciu corporalcni



3o4 ORIGKNIS

immolare mandat in pascha. Cumque sciiet diem festum

agi debere in azymis sinceritatis et veritatis, tamen de fa-

rinoe azymis praecipiebat agi diem festum. Haec ergo et hu-

jusmodi erant sancta sanctorum, quas cum Moyses portandacoBteris traderet, id est, rebus et operibus implenda, co-

operta tamen ea et velata communi sermonum tradebat

eloquio. Humeri autem quod operum indicium teneant, in

multis Scripturae saepe locis ostendimus. Sed et in Ecclesias-

ticis observationibus sunt nonnulla hujusmodi, quae omni-

bus quidem facere necesse est, nec tamen ratioeorumomni-

bus patet. Nam quod, verbi gratia, genua flectimus oranles,

et quod ex omnibus coeli plagis ad solam orientis parlem con-

versi orationem fundimus (i ) , non facile cuiquam puto ratio-

ne compertum. Sed ct Eucharistiae sive percipiendae, sive eo

ritu quo geritur explicandae, vel eorum quae geruntur in bap-

tismo verborum, gestorumque et ordinum atque interroga-

tionum ac responsionum quis facile explicet ralionem ? Et

tamen omnia haec operta et velata portamus super hume-

ros nostros, cum ita implemus ea et exequimur ut a magno

pontifice alque ejus fdiis tradita et commendata suscepi-

mus. Cuncta haec ergo et horum similia cura gerimus, nec

tamen eorum assequimur rationem, levamus humeris nos-

tris et portamus adoperta et obtecla divina mysteria, nisi

quis sit inter nos Aaron aut fdius Aaron, quibus ista conce-

dilur nuda et revelata perspicere. Ita tamen conceditur ut

sciant sibi velanda haec et operienda, ubi caeteris dari ea et

in opus proferri ratio poposcerit.

Post haec dicitur de Levitis : Qui operentur a vicesimo

quinto anno et supra usque ad quinquagesimum annum, •

« Omnis, inquit^ qui procedit ad opus operum et ad opera

» quae portantur tabernaculi testimonii*. » Observa in his

distinctionem sermonum divinae Scripturae. Lbi de operibus1 Nnm. IV, 4;.



IN NUIMKROS HOMILIA V. SoT)

filiornin Israel loquilur, non dicit opera opcrum, sed sola

opera. Ubi vero de olficiis Levitaruin, non dicit sola opera,

scd opera operinn. Sicut enim sunt f|usedam sancta, suntautem et alia sancta sanctorum : ila sunt c|iiaedam opera,

et alia opera operum. Unde videlur mihi quia Moyses ubi

sensit esse quoedam opera visibilia quidem, sed quibus in-

esset interior alia myslica et occulla inielligentia, haec non

solum opera, sed opera operum dixerit; qiioe vero commu-

nia, et pra^sentis sohim temporis opera intellexit, haec so-

lum opera ncminaverit. Sunt ergo qusedam opera operum

c|uac rgo puto esse omnia ha3C, de quibus vel in praescnti

leclione, vel in Exodo et caeleris locis sub occultis praeci-

pitur mysteriis, et pro parte iu praesenti, pro parte vero

explendisin

futurum. Quac iamen(ut

diximus) opera ope-rum, non cuilibet, sed Levilis solis tradenda mandantur.

Et inter Levitas ipsos non prius ad haec opera quisquam

vocatur, nisi a vicesimo demum et quinto anno vitje suae

iisque ad quinquagesimum

Oportel* ergo operari Levitas in sanctis usque ad

quinqiiaginta annos, inferiores quidem opera, meliores

vero opera operum ; horumautem siiperiores, spirilualibus

oITiciis deservire, et inlroire in sancta sanciorum, ibique

operlre quae operienda sunt, et tradere liliis Caatli portanda

himieris, et manibus evchenda. Sed ct reliquls unicuique

secundum ea qure jam superius sêpc disserta sunt ordinan-

tur. Verum ne nimia hacc operimentorum velamentorum-

que caulela desperationem quamdam et moeslitiam generet

auditoribus, pauca aliqua quae et nobis pandere iulum sil,

et vobis fas sit aspicere, quoniam quideu) (ut prius dixi-

mus) gcnus regale et sacerdolium, gens sancla et populus

in aquisilione dicti sumus'^, aperire tentabimus. Inlelliga-

< N. ri. p. 285, 286. '• 1 rct. II, 5.

IX. t>o



'^0() ORlGENiS

inus ergo tabernaculum testimonii omnes sanctos qui sub

lestamento Dei censentur; et in hoc tabernaculo esse quos-

dam celsiores meritis et gratia superiores ; et ex iis aUquos

quidem candelabrum dici, ipsos forle Apostolos, qui illu-

minant accedentes ad Deum. Sed et si qui alii sunt qui in

lioc tabeiniaculo Dei omnibus ingredientibus sclentiae et

doctrinae lumen ostendunt, omnes isti candelabrum mysti-

cum nominentur. Alii sint mensa sacra, scilicet quicumque

habentpanes Dei, et reficiunt ac pascunt animas esurientes

justitiam. Alii sint altare incensi, quicumque orationibus

et jejuniis die ac nocte vacant in templo Dei, orantes noii

solum pro semetipsis, sed et pro universo populo. li vero

quibus arcana mysteria credidit Deus, et occultorum pro-

videntiae suae judiciorum secreta commisit, arca testamenti

Dei appellentur. Ponô qui cum omni fiducia per hostias

precum, supplicationumque victimas Deum hominibus re-

propitiant, et pro delictis populi interveniunt, propitiato-

rium nominentur. At qui meruerint multitudinem scientiae,

et abundantes divitias in agnilione Dei, Cherubim intelligi

possunt : Cherubim namque in nostra lingua multitudo

scientiae interpretatur. Sed hos omnes qui per haec singula

quae supra enumerata sunt designantur, portari necesse est,

et porlari in humeris. Unde fortassis (ut ego opinor) Angeli,

qui ordinati sunt propter eos qui haereditatem capiunt salu-

tis * , ipsi sint qui singulos eorum quos supra diximus portant.

Cum enim solutum fuerit tabernaculum hoc, et coeperimusingredi ad illa sancta, et pergere ad locum repromissionis,

ii qui vere sancti sunt, et in sanctis sanctorum habentur,

Angelis sine dubio subvectantibus incedunt, et usquequo

requiescat tabernaculum Dei, portantur in humeris, et ex-

iollunlur in manibus. Quod prospiciens in spiritu Propheta

dicebat : « Quoniam Angelis suis mandavit de te, ut in mani-

iHebi. I, i4.



IN NUMliBOS HOMILIA V. î)']

))bus toUant te, iieforte offendasadlapidem pcdeufi tuuoi*.»

Quod quidem dictum putavit diabolus de Salvatore acci-

piendum; sed caecatus malitia, non intcllexit eloquia Do-

raini mystica. Neque Snim Salvator meus Angelis indigebat

ut non ofFenderet ad lapidcm pedem suum. Namquc calum-

niatur diabolus Scripturam divinam, qui haic de Salvatore

dicta protulerit : non de illo, sed de omnibus sanctis hoc di-

citur, quia Angclis suis mandavit Deus pro populo suo, ut

non oflbndal ad lapidem pedem suum. Sed et omnia quaj in

hoc psalmo scripta sunt, justis quibusque magis quam Sal-

vatori conveniunt. Liberat enim Dominus a ruina et dse-

monio meridiano non Salvatorem, quod absit a nobis ita in-

telligere I sed omnem justum. Justi enim sunt qui indigent

adjutorio Angelorum Dei, uti ne a daemonibus subruantur,

et ne corda eorum sagitta volanle in tenebris tcrebrentur.

Per ipsos Angelos sub eodem mystcrio Paulus portandos

esse quosdam conlirmat in nubibus, cum dicit : « Sed et nos

» qui vivimus, qui reliqui sumus, simul cum illis rapiemur

» in nubibus obviam Christo in aera^. » Rapiuntur ergo ab

Angclis ii qui penitus purgati et Icves eiFccli sunt a dclictis.

Portantur vero ii qui aliquibus adhuc reliquiis prcTgravan-

tur. Portantur vero et coIumn£E tabernaculi a quibusdam,

et atria, ct ca^tcra quaj a Scriptura reieruntur. Portantur

aulem non ab Israelitis, sed a Levitis, secundum hunc sen-

sum quem in transcursu videmur brevi contigisse, relin-

quentcs sensibus auditorum, ut si quis de iis majorc desi-

derio ilagraverit, acccndat sibi lumcn scientiae, et majora

horum oculo perspicaciore conjiciat. Nobis autem concedat

[Dominus, ut a talibus operariis porlati et sublevati, liberc-

mur et derendamur a sagitta volante in tcnebris, et a ruina

let diemonio meridiano, nc Ibrte olTcndamus ad lapidem p("-

Idem nostrum, usqucquo perveniaums ad locum ropromis-

* r.->alin. \(i, 11. - ' 1 TliiC^s. IV, 16.

20.



5o8 ORIGEMS

sionis sanctorum, per Chrislum Dominum noslrum, cui est

honor et imperium in snecuhi saccuiorum. Amen.

H0:\1ILIA YP.

De eo quod scriptum est : Exiit IMoyses ad populani, et dc scp-

tuaginta presbfteris , et de j£thiopissa quam Moyses accepit uxo-

rem ^.

Plura uohis^ simul recitata sunt, et de omnihus iis di-

cere, nec temporis hrevitas, nec mysteriorum magnitudo

permittit. Licehit tamen ex ingentihus campis paucos flos-

culos legere, et non quantum ager exuherat, sed quantum

odoratui sufficiat carpere. Sicut et cum quis accedit ad fon-

lem, non ei tantum haurire necesse est, quantum vena di-

ves effuderit, sed quantum arenles siti miliget fauces, ne

forte plus justo sumpta, fiat poianli saluhris unda pernicies.

« Et exiit, inqtiit, iMoyses ad populum, et locutus est ad» eum verha Domini*. »Donec verha Domini audit Moyses

et ah ipso docetur, intus est, et in interiorihus consistii at-

que in intimis secretis hahelur. Uhi vero turhis loquilur el

populis, ministrat ei qui intus non potest stare, exire dicilur

foras. Quid ergo formae tahs continet sermo? Quod omnis

doclor et magisier EcclesicC si de profundiorihus mysteriis

aHquid moveat, si arcanum quid et recondilum de Dei sa-

pientia proferat inter perfeclos, donec in profundis sensihus

versatur, intus esse, et in inleriorihus consislere dicendus

est. Cum vero loquitur ad turhas, et ea proiert quac suffi-

* Tom. II, p. 286 et sfqq.2 Niim. XI.

3 N. 1, 2, 5, p. 286-288.

^* Niim. XI, 24.



IN NUMEUOS IIOMILIA VI. 3o()

ciant iis qui foris sunl, et quae polcst vulgus audire, loru.s

(licitur exissc, ct loqui ad populum verba Dornini. Hoc vi-

deo ct Paulum fccisse, ct intus quidem fuissc, cum dicerel

« Sapientiam autcm loquinmr intcr perfectos, sapientiam

» autem non liujus mundi, neque principurn liujus mundi,

» qui destrucntur. Scd loquimur Dei sapientiam in mystcrio

» absconditam, quam ncmo principum hujus mundi cogno-

» vit*. » Vides quomodo inius est, et intcrna atque arcaua

divinae sapientiae penetrat Paulus, cum haec loquitur. Cumautcm proccdit ad populum, audi quid loquitur : « Omnis

» sermo malus dc ore vestro non procedat^; et: Qui furaba-

» lur, jam non furetur ^; et : Unusquisque vir uxorcm suam

» habeat ""; et : Unusquisque proximum suum sicut seipsum

» dihgat^; et : Unaquaequc muher virum suum haheat ^ »

Haec et si qua hujusmodi sunt, Paukis, secundum Moysisformam foras exiens, ad populum loquitur.

Sed videamus et aUud caput, in quo refertur quod

septuaginta viros elegerit Moyses ex senioribus populi ct

habuerit eos ante tabernaculum testimonii, et de spirilu

Moysi accipiens Deus dedcrit septuaginta senioribus, « et

» cum requicvisset, itiqmt, super eos spiritus, prophetave-

» runt omnes'. » Quod dixit, quia assumens de spiritu Moysi

dedit sepluaginta scnioribus spii iluni, non ita intelhgas quasi

malerialem ahquam corporeamque substantiam auferens

Deus a Moyse, in scpluaginla secuerit portiones, et ila uni-

cuique seniorum exiguam pariiculam dederit. Impium est

ila intcHigerc naturam Spiritus sancti. Sed hoc modo figu-

ram mystici hujus sermonis adverte, quasiMoyses,et spiri-

ius qui erat in Moyse,clarissinii cujusdam luminis fuerit ki-

cerna, cx qua ahas septuaginta lucernas accenderit Deus,

ad quas ita principahs ilHus luminis splendor pervenerit, ul

* I Coi. II, G <;l scqq. —- Ephes. iv, ay. —^ Ihid. 28. — * i Cor. vii,

3. —' r.ph. V, Tx). — f1 Cor, vit, 2. —» Num. xi, 25.



10 ORIGENIS

oiigo Ipsa lumiiiis iiihil damni ex commercio derivationis

acceperil. Et hoc modo pie intelligitur quod scriptum est,

'( quia abstullt Dominus de spiritu Moysi, et dedit septua-

» 2;inta senioribus*. »

Sed videamus quid est quod ait in consequentibus.

« Et requievit, inquit^ super eos spiritus, et prophetarunt

)) omnes^. «Requiescere spiritum non in qulbuscumque ho-

minibus legimus, sed in sanctis et beatis. Requiescit enim

spiritus Dei in iis qui mundo sunt corde, et in iis qui purifi-

cant animas suas a peccato : sicut e contrario non inhabitat

in corpore subdito peccatis, etiamsi habitavit aliquando in

eo. Non enim potest Spirilus sanctus consortium pati et

societatem spiritus mali. Certum est enim peccati tempore

adesse in corde uniuscujusque spiritum malum, et agere

partes suas. Cui utique cum locus datur, et recipitur a

nobis per cogitationes malas, et concupiscentias pessimas,

contristatus et (ut ita dicam) coangustatus fugatur de no-

bls Spiritus sanctus. Propter quod et Apostolus sciens haec

ita accidere, monebat dicens : « Nolile contristare Spiritum

» sanctum, in quo signali estis in die redemptionis. «Igitur

peccantes contristamus Splritum sanctum : juste veroagen-tes, et sancte, requiem ei paramus in nobis. Unde et quod

nunc ait de septuaginta presbyteris, quia requievit in eis

Spiritus, laudem vitae eorum et virtutes exposuit. Denique

quia puritate cordis eorum et sincerltale mentls, atque in •

ielligentiae capacitate requievit Spiritus sanctus continuo et

operatur in eis, nec otium patitur, ubi operandi materia

digna suppedltat. Ait enim Scriptura : « Et requievit in eis

» Spirltus et prophetaverunt. » In omnibus ergo qui prophe-'

iaverunt requievit Spiritus sanctus, nec tamen in aliquo ip-

ftorum ita requievit sicut in Salvatore. Propter quod et scri-

ptumest de eo, qula « Exibit virga

deradicc Jesse et flos de

^ jNuin. XI, 7.T. —'Î l)icl.



IN KUMIiflOS IIOMILIA \ I. '"^ 1 1

radice ejus asceudet, et requiescet super eum spiritus Dei,

» spiritus sapienliae et intellectus,spiritusconsiliiel virtutis,

» spiritus scientise et pietatis, et replebit eum spiritus timo-

» ris Domini*. «Sed fortasse dicit aliquis : Nibil amplius os-

tendisti scriptum de Cbristo, quam de reliquis hominibus.

Sicutenim de caeteris dictum est, quia requievit supcr eos,

ita et de Salvatore dictum est, « requiescit super eum spi-

» ritus Dei. » Sed vide quia supra nullum alium spiritus Dei

requievisse septemplici hac virtute describitur, per quodsine dubio ipsa illa divini Spiritus substantia, quoe quia uno

nomine non poterat, diversis vocabuljs explanatur, requies-

cere super virgam qua3 de stirpe Jesse procederet, prophe-

latur. Habeo ct aliud testimonium quo docere possum in

Domino et Salvatore meo Spiritum sanctum eximio quo-

dam genere, et longe aliter requievisse, quam refertur in

caeteris. Dicit enim Joannes Baptisla de eo : « Qui misit me» baptizare in aqua, ille mihi dixit : Super quem videris

» Spiritum descendentem, et manentem in eo^, » ipse est.

Si dixisset Spiritum descendcntem, et non addidisset ma-

nentem in eo, nihil pra^cipuum prae caeteris habere videre-

tur. Nunc autem addidil, et manentem in eo, ut essel hoc

signum iii Salvatore, quod in nullo alio posset ostendi. DenuUo enim scriplum est, quia manserit in eo Spiritus sanc-

tus. Et ne quis me pulct in hoc derogare Prophetis, sciunt

ipsi quia non cis derogo, praeferens eis Dominum meum

Jesum Ghristum. Recolunt eiiim siuguli dicta sua, et iuve-niunt quod de nuUo alio dictum est, quia « peccatum non

» fecit,ncc inventus est dolus in ore ejus\ » Quia enim so-

lus est sine peccato qui peccatum non fecit, idcirco in ipso

solo mansit et permansit Spiritus. Si enim ipse esl de quo

singulare aliquid et eximium dicitur, hoc quod supra dixi-

mus quia peccatum non fecit, constat reliquos omnes fuisso

Mâi. \i, I . — .l.i.Tii. I, /jr^. _» ls;»i. nii, C).



Oi'2 ORlGl-iVIS

SLib peccato ; si onines, necessario el Prophelas. Et quomodo

conveniet ut tempore peccati mansisse in eis dicamus Spi-

rilum sanctum ? aut si tibi incredibile videtur Prophetas

nostquam acceperant Spiritum potuisse peccare, ad hunc

ipsum Moysen quem habemus in manibus revertamur, qui

utique maximus est et eximius Prophetarum. Ipse de sc

scribit, et testimonium dat de semetipso, quia peccaverit in

eo quo dixit : « Audite me increduU. Numquid de petra isla

» producere vobis poterimus aquam^? » In iis enim dictis

non sanctificavit Dominum in aqua contradictionis : id est,

non est fiisus in virtute Dei, et non dixit, quia Potens est

Deus de petra hac educere vobis aquam; sed quasi ex diffi-

dentiai cujusdam fragilitate respondit, dicens : « Numquid

» poierimus vobis de petra hac educere aquam? » Quia ergo

peccatum ei in iis verbis reputalur a Deo, certum est quod

haec cum loqueretur, non de Spiritu sancto locutus sit, sed

de spiritu peccali. Quod si Scripturae testimonio tantus pro-

pheta Moyses ostenditur ahquando habuisse in se spiritum

Dei, ahquando vero non habuisse, peccati scihcet tempore ;

certum est quia et de rehquis Prophetis simihs forma te-

nenda sit. Quid autem et de David dicam? qui pro Spiritu

sanclo, tanquam qui a se possit auferri, orat ne auferatur,

et dicit : « Ne projicias me a facie tua, et Spiritum sanctum

» tuum ne auferas a me ^. » In sequentibus vero tanquam

pro culpa ablatum a se munus reposcit, et dicit : « Redde

» mihi lcTetitiam sahitaris tui, et spiritu principah confirma

» me. » Quid vero etiam de Salomone commemorem? quem'

ntique nemo dicet, aut sine Spiritu sancto judicasse judi-

cla vel templum Domino construxisse, aut rursus in sancto'

Spiritu daemonibus templa fecisse, aut impiis muheribus

flcxisse latera sua. Etiam ihe Propheta qui in tertio Reg-

norum hbro in Bethel mittebatur a Domino, in spiritu uti-

i Num. XX, 10. —- Psal. u, i?>.



1> >UMt«OS IIOMII.I.V M. 'T » -^

(juo Dci verjja Doi locntiis est\* iion laiiicn in spiritii Dci

})racvaricalLis essc pracceptuni Domini credcndus est, quo

jussnsrueratnonmanducare paneni in Bethel, propterquod

et a leone pcrimitur^ •

Sed et in consequenlibus continet lectio^ quoD recilata

est, quod Moyses iEthiopissam duxerit uxorem, et iMaria

atque Aaron detraxerint de Moyse cur yEthiopissam duxe-

rit, et aiunt : « Numquid soh Moysi locutus est Dominus?

» nonneetnobislocutusest?Etaudivit,in(/Mt^, Douiinus*.»

Et post haec jubet eos exire ad tabernaculum testimonii, at-

que ibi judicio quodam habilo leprosa eflicitur Maria usque

ad certum tempus, et sic revocatur ad castra. Quod ut com-

pendiosius explicemus, Mariam dicimus formam habuisse

phibis prioris; Moysen, id est, legem Domini transisse ad

connubium /Ethiopissoe hujus quae ex gentibus congregala

est. Hanc ergo Moyses, id est, lex spirituahs accepit uxo-

rem : et pro hoc facto Maria, quae nunc Synagoga est, indi-

gnatur et detrahit, una cum Aaron, cum sacerdotibus sci-

licet et Pharisncis. Derogat ergo usque in hodiernum ^loysi

nobiscum posito plebs illa, et turpe ei videtur, quia circum-cisionem carnis non docet apud nos, nec observationeni

sabbati, nec neomenicT, nec sacrificia sanguinis, sed cir-

cumcisionera cordis, et peccandi otium, dlesque festos in

azymis sinceritatis, et verilatis, et sacrificia laudis, et non

jam peducum, sed vitiorum cacdi victimas monet. Judicat

ergo de iis Dcus, et nuplias iEthiopissae confirmat; et Moy-

scn quidem hbenter cum ea habitare sinit ac requiescere

Mariam vero ejicit extra castra, et porro facit a tabernacuh)

testimonii; cum qua ojicilur etiam Aaron. Insuper autem

ctleprosa efiicitur Maria. Aspice nunc ad illam plebem, et

»5 Ro^'. xui.— '^11)111.

5 N. 4. p. 3.SS.

* Nuni. xn, 2.



I 4 ORIGENIS

vide <[uaiila iii illa est lepra peccali, quaiila inlelligentlae

caligo, quanta oLservantiai foedilas, quanta turpitudo con-

spectus. Verumtamen haec lepra non perpeluo permanet,

sed ubl septlmana complerl coeperit mundi, revocabltur ad

castra. In line enlm mundl cum plenitudo gentium introie-

rit *, tunc etlam omnis Israel salvabitur, et tunc est cum

cessablt lepra de facie Maria? : reciplet enim decus fidei, et

splendorem Chrlsti agnitionis acciplet, et restituetur vul-

tus ejus, cumfiet

uterqueunus grex, et unus pastor. In

quo vere dicendum est : « altitudo divltiarum sapientiae

)) et scientiae Del Î )) qui ita conclusit omnes sub peccato,

ut omnibus misereatur in Christo Jesu Domino nostro, cui

est gloria in saecula saeculorum. Amen.

HOMILIA VIP.

Rursum de Ôiiopissa^ et de lepra MaricB quce superfuerat ^.

1. Slcut Apostolus dicit, « haec omnia in figura continge-

» bant illis,scripta sunt autem propter commonitionem no-

» slram ®: » quaero quid commonltionis accipiamus ex eo

quod lectum est nobis, quia detraxerunt Aaron et Maria de

Moyse, et propter hoc correpti sunt, Maria vero etiam le-

prosa eflicltur. Tanta autem fuit cura correptionis hujus,

ut dum Marla septimanae tempus expleret In lepra, populus

Dei non ageret Iter ad terram repromisslonis, ne taberna-

culum testlmonii moveretur. Primo Interim moneor, et uti-

liler ac necessario moneor ex hoc facto ne detraham fralri,

* Uom. XI, 25. —7 Ibid. oo.^ Tonj. II, p. 28(j ef scqq.'' Niini. xn. — ^ 1 Cor. x, i i.



« IN iSUMEROS HOMILIA VII, .^ 1 )

ne male loquar de proxinio mco, ne aperiam os meuin ad

(lerogandum non solum sanctls, sed et quibusHbet proxi-

mis meis. Vides quanta ex hoc indignatio Dei fuerit, quanta

vindicta processerit. Denique adversum peccatum istud si-

mili indignatione etiam in Psalmis Deum commovcri vide-

mus, et dicere : « Sedens adversus fratrem tuum detrahe-

» bas, et adversus filium matris tu?E ponebas scandalum*.»

SimiHler autem et in aho psahno ex persona jusli scienlis

hoc Deo quam maxime displicere dicitur : « Detrahentem» occulte adversus proxlmum suum persequebar ^. » Ex iis

Igltur omnlbus dlvinae Scripturoe sermonlbus, velul gladils

quibusdam utrinque acutls, obtrectandl fratrlbus, et dero-

gandl sanclis vltlum resecemus. Lepra enlm consequltur de-

rogantes et cacologos, Id est, maleloquos. Post haic autem

a morahbus ad Intelhgentiam mysticam transeamus. Quam-vls el in superiore tractatu pauca jam dicta sint, tamen qua?

defulsse videntur addemus. Vldeamus ergo quls esl qui de-

rogat Moysl, quis de eo male loqultur. Non solum Judaei,

sed et haeretici, qui non reclpiunt Legem et Prophetas,

etiamipsi

detrahunt de Moyse. Denique solent ei etlam crl-

meii implngere, dicentes, qula homicida fuit Moyses, inter-

fecit enlm iEgyptlum : et alla multa, vel In ipsum, vel in

Prophetas blasphemo ore concinnant. Isll ergo qula detra-

hunt Moysi, habcnt iepram in anima sua, et sunt in homine

interiore leprosi, et ideo habentur extra castra Ecclesiac

Dei. Sive crgo haeretlci sint qui derogant Moysi, sive de

Ecclesia sint qui detrahunt fratribus, et male loquuntur de

proximis suis, omnes qui hoc villo aguntur, dubltandum

non est quin leprosl sint in anima sua. Et Maria quidem

interveniente Aaron pontlfice septlma die curatur: nos vero

si obtrectationis vitio Inciderimus in anlmac lepram, usquc

nd fiuem septimanae mundi, id est, usque ad resurreclionis

^ r.sal. XI IX, :i(>. -— 2 Psal. ci, 5.



o 1 ORicEiyis I

lempiis leprosi in anlma peimanebimus, et immundi : nisi

dum poenllendi lempus est, corrigamur, et conversi ad

Dominum Jesum, ac supplicantes ei per poenitenliam pur-

gemur ab immunditia leprai nostrae. Ego autem putoquod non solus ille populus prior, neque soli haeretici, de

quibus supra memoravimus, detrahunt de Moyse; sed et

omnis qui scripta ejus male intelligit, et qui spirituaiem le-

gem carnaliter suscipit, Moysi derogat, quia de verbls spi-

ritus carnaliter homines docet. Audistis quid sibi judicii

obtrectatores et maleloqui, et quid damnationis acquirant

audite nunc et quantum beneiicii conferant iis quibus ob<

trectant. Nunquam invenimus tantas laudes Deum dixisse

de Moyse famulo suo, quantas nunc dici videmus, quando

ab hominibus ei derogatum est.

Audi ergoin

consequentibusquid referat, et

quibus Moy-sen laudibus efferat Spiritus sanctus. «Et descendit, inqult,

» Dominus in columna nubis, et stetit ad ostiumtabernaculi

» testimonii. Et vocati sunt Aaron et Maria et steterunt

» ambo, et dixit ad eos : Audite verba mea. Si fuerit pro-

» pheta quis vestrum Domini, in visionibus ei agnoscar, et

» in somnis loquar ei, non sicut famulo meo Moysi, qui in

» tota domo mea fidelis est, os ad os loquor ad eum, in

» specie, et non in a^nigmate, et gloriam Domini vidit. Et

» quare non timuistis detrahere famulo meo Moysi? Et ira

» furoris Domini facta est super illos, discesserunt, et nubes

» discessit a tabernaculo, et ecce Maria facta est leprosa sl-

» cut nix *. » \Idete quid sibi poenoe contulerint obtrecta-

tores, quid vero illi cui obtrectaverant quaislverint laudis.

Sibi turpitudinem, ilH splendorem; sibi lepram, ilH glo-

riam; sibi opprobrium, Illi magnlficentiam quaeslverunt. Ve-

rumtamen Mcyses priusquam acciperet iEthlopissam, non

cst scrlptum qula in specie locutus sit ei Deus, et non in

^ Niun. xri, 5 vA seqq.



IN NUMF.nOS HOMUJA VII. ijyy

.Tiiigmalc : sed ul)i accepit ^lilhiopissaDi, tunc dicit de eo

Deus, quia « os ad os loquar ad eum, in specie, et non in

» nenigmatc. » Modo enlm cum Moyses venit ad nos, ct con-junctus est huic noslrae /Ethiopissac, lex Dei jam non in

liguris et in imaglnibus sicut prius, sed in ipsa specie veri-

latis agnoscitur : et quae prius in a^nigmate designahantur,

nunc in specie et veritate complenlur. Et ideo ille qui

species figurarum et senigmatum disscrehat, dicil : « Sci-

» mus autem quonlam patres nostri oranes sub nubc fue-

» runt, et omnes in Moyse baptizati sunt in nube et in mari,

» el omnes eamdem escam spiritualem manducaverunt, et

» onmes eumdem potum spiritualem biberunt. Bibebant

» autem de spirituali consequente eos petra. Petra aulem

» erat Christus*. » Yides quomodo aenigmata legis Paulus

absolvit, et species cxnigmatum docet, ct diclt qula petra in

senigmate erat apud Moysem, antequam jungeretur huic

nostrae ^thlopissce, Nunc in specie petra Christus est. Nunc

enim os ad os loquitur per Legem Deus. Autea in aenig-

mate fuil baptismus in nube et in mari, nunc aulem in spe-

cie regeneralio est in aqua et in Spiritu sancto. Tunc in

aenigmate erat manna cibus, nunc autem in specle caro

Verbi Dei esl verus cibus, sicut et ipse diclt, quia a caro

» mea vere cst cibus, et sanguls meus vere est potus^. » Sic

ergo jam nunc Moyses apud nos posltus, et hulc yEthio-

])issa; conjunctus, vel ipse ad nos, vel Deus ad Ipsuin non

Io(|uilur in jenigmate, sed in specie. HIs autem addltur :

« Et gloriam, inquit, Domlni vidlt*. » Quando vldit Moyses

gloriam DominiPEgo tunc dlco, quando transformatus est

Dominus in monte, ot aderal ei Moyses cum Elia, et col-

loquebantur el. Et ideo recte in consequentibus adjungit :

« Et quare non limulstls detrahere famulo meo Moysi'?>>

Quod evidenter ulique ad eos diclum dlrlgitiu' qui Evau-

1 1 Cor. X, i cl .siqtj. — "^Ji);in. vi, 5G. —^ 'Suiu. xii, S. — ^- Ihid.



3l8 ORIGENIS

gelia quidem suscipere videntur, derogant auiem Moysi, et

merilo arguuntur, quia cum discant per Evangelium quod

Moyses una cum Elia vidit gloriam Domini, Legi et Prophe-

tis ausi sunt derogare. Et ideo nos non detrahamus Moysi,

nec derogemus Legl, sed simus non solum auditores Legis,

sed et factores, ut cum ipso Moyse conglorilicari merea-

mur. Ego autem puto quod et ilh materiam praestant ad

derogandum Moysi, qui, verbi causa, cum legitur Hber Le-

vitici, vel lectio Numerorum, non ostendunt quomodo haecqua) in cTuigmate scripta sunt intelligi per speciem debeant,

id est, qui non spirituahter ea quae in Lege leguntur expo-

nunt. INecessario enlm qui audiunt ritum sacrificiorum, vel

sabbatorum observanliam, vel caeterorum simiHum in ec-

clesia recitari, olTenduntur, et dicunt : Quid lioc necesse

est in ecclesia legi ? Qao nobis prosunt praecepta Judaica,

et spreti popuh observaniiae? Haec Judasorum sunt, et Judaei

de iis viderint. Ne ergo hujusmodi offendicula auditoribus

accidant, danda opera est ad scientiam Legis, et secundum

hoc quodspirituahs est Lex, inlelligenda et explananda sunt

omnia quae leguntur, ne doctorum causa, imo desidia et

negligentia, ab imperitis et indoctis derogetur Moysi ; sed

convertamur ad Domlnum, ut auferat a nobis velamen lit-

terae; ut non nobis d-eformis vultus Moysi, sed gloriosus ac

decorus appareat, ita ut non solum non oblrectemus, sed

et pro magnitudine sensuum, laudem ei et gloriam confe-

ramus. « Et ira furorls Domlni facta est super illos, et dis-

» cesserunt, et nubes recesslt a tabernaculo, et ecce Maria

» facta est leprosa sicut nlx*. » Ira furoris Domini eilicitur

super eos qui male loquuntur et detiahunt. Verumtamen

quod dicit : « Et nubes recessit a tabernaculo, et ecce Maria

» facta est leprosa slcut nix, » considerandum diiigentius

est, quod prius recedlt nubes, et ita lepra repletur : ut os-

* INuil). XII, C), lO.



IN NUMEROS HOMILIA VII. 5ig

lendatur quia eliam si est in aliquo gralia sancli Spiritus,

et oLtrectat, et detrahit, recedit ab eo post obtreclationem,

et sic lepra repletur anima ejus. Nam et populus ille prior

habuit in se gratiam Dei, sed postquam in verum Moyseii

Dominum nostrum Jesum Christum extenderunt linguas

blasphemioe suae, discessit ab illis nubes, et transivit ad nos

in montem excelsum, cura Salvator noster iransformatus

est, et nubes reiulgens obumbravit discipulos ejus, et venit

vox de nube, dicens : « Hic est Filius meus dilectissimus,

» in quo mihi bene complacui \ » Post hoc ergo jMaria facla

est leprosa sicut nix. Donec aderat nubes, Maria non erat

leprosa, sed cum discessit. Donec enim visitatio Dei erat

in populo illo, non erat leprosus : ubi vero discessit, igno-

minia vultus sui contexit eum. Sed et nos timeamus ne

forte elTugemus a nobis hanc nubem male loquendo, male

agendo, male cogitando : et tunc apparebit in nobls lepra

peccati, cum deseruerit nos gratia Dei.

III. «Et respexit Aaron ad Mariam, et ecce erat ieprosa.

» Et dixit Aaron ad Moysen : Precor, Domine, ne contuleris

» innos peccatum, quoniam ignoravimus quod peccavimus.» Ne fiat simile morti, et ut aborsus ejectus de vulva ma-» tris, et comedit dimidium carnis ejus^. » Vult in iioc os-

tendere quod popuius ille Ibrmatus quidem fuerit in vulva

matris suae Synagog;e, non tamen pervenire potuerit ad per-

fectum et integrum partum. Sicut enim aborsus imperlec-

tus et inconipositus est partus, ita et ille popuius aiiquanto

quidem tempore intra vuivam matris, hoc est, intra Syn-

agogcTG institutionem positus fuit; sed peccatis intercedenti-

bus, formari ad integrum vivificarique non potuit : et ideo

abjecti sunt velut aborsus imperfectus et immaturus, pec-

cato scilicet consumente dimidium, ut ait, carnis ejus. Est

tamen interdum et aborsus bonus. Bonus autem aborsus di-

Matlli. wii, !). —2 i\i,,„ x,,^ ,,j pj scq([.



d20 ORIGENIS

citiir cum aliis comparalur, sicut et Ecclesicistes ait : «Et

» dixi : Bonus est aborsus magis quain ille ^ » Qui ille ? « Qui» in vanilate, inquit, incedit et iu tenebris ambulat^ » Noaergo absolute bonum dicit aborsum, sed bonum magis

rjuam vilam quac in vanilate ducitur et in tenebris igno-

rantiae. Et fit apud eum quaedam comparatio singulorum.

Dicit enim et alibi ipse Ecclesiastes, bonos esse morluos

magis quam vivenles^ Quibus rursus si compares aborsum,

bonum esse dicas superutrumque. Si ergo consideres

quisunt vivi, et qui sunt mortui, quibus aborsus melior sit pro

eo quod ne guslaverit quidem vitie mundi bujus auspicia,

invenies quai sint in comparatione ista dijDTerentia^ Consi-

dera ergo quia non alios ibi nominat viventes, nisi de qui-

bus dicitur in Psalmis : « Verumtamen vanitas oinnis bomo» vivens''. » Omni ergo homine qui in vanitate vivil. Nonenim omnis vila in vanitale est, sed iiia vita quae secunduiu

carnem est, et secundum errores ac voluplates saeculi, ba^c

( st vita vanitatis, et super hanc est onmis qui huic vitae mor-

tuus est, et qui dicil : «Mihi aulem mundus crucifixus est,

» et ego mundo^; » et de quo dicilur : « Mortui croo estis

» cum Chrislo ^ » Isti ergo meliores sunt, quam illi viven

tes. Sed super hos esse dicitur aborsus, quia licet venisse

videatur iu carne, nulla tamen vanitatis vitae hujus sumpsit

initia. Introducit tamen Ecclesiastes et alium quemdam, ut

videtur, etiam isto meliorem, de quo dicit : « Et optimus

» 8st super hos duos qui nondum natus est ' : » hoc esl,

qui ne ad conclusionem quidem vulvae carnalis, et corpo-

reae nativitatis venit injuriam. Sed et hoc ipsum quod dicit

Ecclesiastes : «Laudavi omnes mortuos niagis quam vivos,

» et eos qui vivunt usque nunc ^, » quomodo non evidenler

ostendit quod eos dicat meliores qui mortui sunt munclo,

1 Eccl. VI, :). —2 Ibid. 4. —3 Ibid 5. -.-/^ Psal. xxxvrii , G. —^ Galal.

VI, 14. —^' Colof.s. III, 5. —' Eccl. IV, 5. — ^ Ibid. 2.

i



Ii\ NU\II:R0S IIOMILIA VII. 621

ct eos proniinllct inferiores qui vlvunt inundo? Nam si sc-

cundnm litlcram vclls intelllgere, quomodo laudandi sunt

mortui magls quam vivcntes? Laudari cnlm solet quls in

60 quod voluntate bona ct proposlto egcrlt. Mors autem

ista communis, nulll ex voluntate nec ex proposlto venlt.

Quomodo crgo dlgnus LuKle vldehltur in eo quls quod con-

tra proposltum patltur? Alloquin laudabitur ct Pharao rex

iEgypti, qul submcrsus est in mare, super ^loysen, qui dc

mari vivus evasit. Laudabuntur et ÊgyplIi qiii mortui sunt

in a(|uls, magis quam populus Del, qui Iransivit pcr slccum

in mcdlo marl\ Non ergo Ila intclllgas, sed scito te laudan-

dum csse mortuum cum potucris dicerc : « Christo concru-

» cifixus sum. VIvo aulcm jam non ego, vlvit autem in me» Christus^. » SI rcnuntiasti saiculo, si abjccisti vitla, si

jam non movcrls ad peccatum, sed mortuus es peccato,

mehor es quam ille qui vivlt peccato, et erlt in te mors ista

laudal)ihs. Nam pro morte hac communi, qunc lege natura^

unlcuiquc vcnit, ncmo laudatur. Hicc llcet per exccssum,

commemorari tamen oportuit In eo loco ubi sermo Dci

Mariam pro culpa oblrcctatlonis, et pro plaga correptionls

aborsum dlcit eiroctam, ut ostendcrcmus quia est et vitu-

perabilis, est ct laudabilis aborsus. Dcnique etlam Aposlo-

lus scicns in istis qulbus supra diximus ordlnlbus esse all-

auem laudablleui aborsus ordincm, ctiam de scmetlpso

dicit : « Novlssimc autcm omnium tanquam abortivo visus

»est et mlhi'

: »

super vivcnlesse

quidemet

super mor-tuos, post eos tamcn qui necdum nali sunt, nuuKM ans. Fit

ergo siciut aborsus Marla. Non cnim potuit populus ille ad

perfectum formari in legc, sicut et Paulus pronuntiat di-

cens : «Nemlnem enim ad perfcctum adduxit Lex*. » De-

nique et idem Aposlolus de quibusdam quos a fide dclapsos

ot vclut In aborsum convcrsos ad pcrfectoe rursum natlvi-

* Kvnd. XIV. —- (riilnLti, 19, 20. —^ i C.dr. xv, S. — '' Jfohr. vii, -kj.

IX. 21



32 2 ORIGENIS

talis instituta reparabat, ait : « Filioli mei, quos ilcrum par-

» turio donec formetur Christus in vobis *.

IV. «Et proclamavit Moyses ad Dominum dicens : Deus,

» precor te, sana eam ^. » Et quem oportebat orare ad Do-

minum pro sanitate populi illius, nisi Moysen ? Moyses orat

pro illis. Et forte hoc erat quod cum Domino Jesu Christo

colloquebatur, cum in monte transformatus est, petens ab

eo ut, cum plenitudo gentium introisset, tunc omnis Israel

salvus fieret. « Et dixit Dominus ad Moysen : Si pater ejus

» expuisset in faciem ejus, nonne erubescerefc septem die-» bus? Separetur septem diebus extra castra, et post haec

» introibit^ » Quid est : Si pater ejus expuisset in faciem

ejus, erubesceret septem diebus? Mariam loco Synagogae

posuimus, huic expuit pater ejus in faciem. Signum repudii

est in faciem conspui. Denique in Lege scriptum est,ubi ju-

betur ut rehctae proximi proximus nubat, si voluerit proxi-

mus repudiare conjugium, ut discalceatus in faciem con-

spuatur, et hoc datum est velut signum repudii. Hinc ergo

Maria, id est, populus ille cum repudiatur, a Deo conspui

in faciem dicitur. Habemus et in aho loco significantiam

sputi, cum dicit Esaias : « Omnes gentes sicut gutlae situlae,

» et sicut sputum reputatae sunt ^. » Ostenditur ergo in hoc,

quod etiam populus ille sicut gentes caeterae, quae ut sputum

reputantur, abjectus est. Et revera si consideres honorem

illum priorem, cum pontificahs apud eos ordo florebat,

cum insignia sacerdotum, cum Levitica ministeria, cum

majestas templi, cum prophetahs splendor, et cum coeles-

tibus super terram consortiis utebantur, quis honor fuit

ille? quae gloria? Et rursum si nunc aspicias quanto dede-

core horrescant, sine templo^ sine altari, sine sacrificio,

sine propheta, sine sacerdotio, sine ulla coelesti visitatione,

dispersi per omnem terram profugique viventes : quis non

* Gal. IV, 19. —2 Nvim. xii, i5. —^ Ibid. i^, —^ Isai. xi-, !5.



IN NUMEROS IIOMILIA VII. 523

evidenter agnoscat quod conspuit pater illius in faciem ejus,

et pcrfudit vultum corum ignominia? Septcm crgo diebus

separatur extra castra. Diximus etiam in superioribus, quod

scptem dies isti septimanam mundi istius designcnt. In sep-

timana eiiim dierum, creaturae totius visibilis substantiae

videntur esse productae *,* tunc enim qua) non erant, facta

sunt. In septimana vero totius mundi, secrcta quadam et

Deo soli cognita dispensationc, qusc tunc producta sunt

explicantur. Intcrim in hac septimana qua sequestrata est

Maria, non moventur castra filiorum Israel, sed stant uno

in loco conclusi, et nullus est cis omnino profectus, donec

mundetur Maria a lepra sua.

V. « Et post ha3C, inf/utt, promovit populus ex Ascrolh, et

» conscderunt in deserto Pharan ^. » Aseroth interpretatur

domus perfecta. Proficiscitur ergo populus postquam Maria

purgata cst, a domibus pcrfectis, et venit iii Pharan, quod

interpretatur os visibile. Mihi videtur os visibile posse in-

telligi, quod Verbum caro factum est, et invisibilis visibilis

efiectus; et hoc significari, quod posteaquam finis et per-

fcctio omnium quoc erga illum populum gerenda fuerant,

vcnit, tunc transit, et venit ad eum quem Verbum carnem

factum antc non credidlt. « Et locutus est Dominus ad Moy-

» sen, diccns : Mittc viros, et considerent lerram Chana-

» naiorum, quam ego do filils Israel in possessionein ^, » et

rcliqua, in qulbus de exploratoribus terrae narratur, qui

missi renuntlantquod terra quldcm sit bona et admirabilis

habitant autcm in ea filii gigantum, in quorum conspecti-

bus populus Dci qiiasi locustoe vldcantur. Et plures quidemdesperant se possc salvari a fillis gigantum : Jesus tamen

non despcrat, sed confirmat populi fidem cum Galcb, qui

est de Irlbu Juda, et dicunt : « Si diligit nos Deus, Introdu-

» cet nos in terram hanc \ » Qucc est ergo tcrra ista secun-

1 (jCii. I cl II." —2 ;Vnin . xii, i6. — ^ Id. xni, 1,2. — '' idcin, xiv, S.

21.



24 ORIGKMS

duiii spiritualem intelleclum, quaj terra quiclem sancta esf ^

et terra bona, sed ab impiis habitatur? Qui sunt ergo isti

hostes, qui haLitant in terra sanctorum ? et quomodo eji-

ciendi sunt, ut illis ejeclis sancti succedant in locum eo-

rum? Redeamus ad Evangeha, redeamus ad Apostolum.

EvangeHa sanctis promittunt regna coelorum. Apostolus di-

cit : « Nostra aulem conversalio in coelis est *. » In coehs

ergo est locus hsreditalis, qui promillilur sanctis. Et quid

putamus quod nullus nunc adversarius sit in his locis quae

tibi promittuntur, quem tu inde debeas pugnando depel-

lere, ut Hber ad ea quoe tibi promittuntur loca evolare pos-

sis ? Et quomodo dicit Dominus « a diebus Joannis Baptislae,.

» quia regnum coelorum vim patitur, et vim inferentes ra-

» piunt illud ^ ? » Nisi enim essent quibus vis fieret, nun-

quamessent qui inde depelU etextrudi deberent, nunquam

diceretur per vim diripiendum esse regnum coelorum. Et

nisi essent cum quibus certamen nobis esset ac praÎium^

nunquam diceret Apostolus : « Non est nobis colluctatia

» adversus carnem et sanguinem, sed adversus principa-

» tus et potestates, adversus mundi hujus rectores, tene-

» brarum harum, adversus spirilualia nequitia^ in coelesti-

» bus ^ » De quibus etiam illud Dei dictum divinitus per

Prophetam intelHgendum videtur, ubi ait : « Et inebriatus

» est gladius meus in coelo '^. » Necesse est ergo spirituales

nequitias quae in coelestibus esse dicuntur, qui sunt veri

Ghananaei, vinci abs te, ut expeditus ad coelestia regna trans-

ire possis, ul tu pro illis habites ibi. Scito tamen giganles

cos esse. Gigas dicitur omnis qui adversus Deum resislit.

Quicumque ergo adversatur Deo, et contrarius est veritati,

quod illi principaliter faciunt, merito gigas appellatur. Tibi

ergo praestatur ut devictis gigantibus inlres in regnum quod

illi perdiderunt, ut impleatur quod scriptum est : « Qin's

^ PhiU III, 20. —2 Matlh. XI, 12. —3 Kpli,.s. vi, 12. — '' Isai. xxxiv, 5.

i



I\ INUMEBOS nOMIMV VII. ^*;.")

» iiccipict a gigaiite spolia? » uiitlc ct Dominus (liccbal iii

Evnngclio : « Nemo potcst introire in domuin fortis, et di-

n ripere vasa ejus, nisi prius alligaverit fortem* ; » (jui licet

propter super])iam suam a domo coelesti jam sit ejectus,

tu tamen nisi viceris illum, non introibis in domum fortis.

Nec vinci solum, verum et alligari illum oportct. Nisi enim

alligetur, haiidtpiaquam tutum esse poterit iter nostrum.

Nunc ergo, quantum ad comparationem humanae et dae-

monicae naturae, nos locuslae sumus, et illi gigantes : et prae-

cipue si dubia sit fides nostra, et si nos perlerreat infideli

tas, illi vere gigantes erunt et nos locusta^. Si vero sequamur

Jesum, et credamus verbis ejus, ac fide ejus repleamur,

tanquain nihil erunt in conspectu nostro. Audi enim quo-

modo nos hortatur, et dicit : « Si amat nos Deus, introdu-

» cct nos in terram hanc% » quoniam bona est, et fructus

ejus mirabilis. Typus ergo, et figura quae praecessit in pa-

tribus, completur in nobis. Ejecerunt illi gentes, et conse-

cuti sunt hacre(htatem eorum. Consecuti sunt enim onmemterram Judie;e, et Jerusalera civitalem, et montem Sion.

Haec in illis impleta sunt; ad le autem quid dicilurPNon,

inquit, accessistis ad ea quae visibilia sunt, sed ad invisibi-

iia. « Accessistis enim, inqiiit, ad montem Dei viventis,

» et ad civitatem ccelestem Jerusalem, et ad multitudinem

» Angelorum^ » Sed et alibi idem Apostolus dicit : « Je-

» rusalem autem quae sursum est, quae est mater omnium

» nostrum*. »Si quis verbis Apostoli dicentis Jerusalem esse

ccelestem, non accommodat fidem, potest et haec verba

nostra rccusare. Si vcro verbis Pauli fides adhibenda est,

sicut et cerle adhibenda est, el Jerusalem coelcstem esse

credimus ad typum terrenae hujus, et quic scripta videntur

dc liac terrena, ad illam coelestem rectius spirituali intelli-

gentia conferemus. Accessimus ergo (sicut Paulus dicit) ad

2 Mallli. XII, ig. —2 IViiin. xiv,8. —* Hcbr. xii, 22. —'• Gal, iv, 26,



526 ©RIGENIS

coelestem Jerusalem, sine dubio et ad coelestem Judaeam :

et sicut illi de terrestri Judaea ejecerunt Chananaeos,et Phe-

rezaeos, et Evaeos, reliquasque gentes ; ita et nos qui acces-

simus ad montem Dei et ad regna coelestia, necesse est ut

debellemus contrarias potestates, et spiritualia nequitiae in

coelestibus : et sicut illi ejecerunt Jebusaeum de Jerusalem,

et quae prius Jebus vocata fuerat postmodum appellata est

Jerusalem ; ita et nos oportet (ut ita dicam) expellcre prius

Jebusaeum de Jerusalem, et sic hsereditatem ejus consequi.

Sed illi quidem haec faciebant armis visibilibuSj nos vero

invisibilibus; illi vincebant corporalibus praeliis, nos autem

spirituali certamine superamus.

VI. Quod si vis audire, Paulus, qui non solum magister

gentium, sed et militiae hujus magister est, quomodo pug-

naverit prior, audi quid ipse de se scribat, sicut etiam et

supra memoravimus. « Non est, iîquit, nobis colluctatio

» adversum carnem et sanguinem, sed adversum principa-

» tus et potestates, adversus rectores mundi hujus, tene-

» brarum harum, adversus spiritualia nequitiae in coeles-

» tibus*. » Propterea et haiic pugnam spiritualem atque

invisibilem pugnaturis, spiritualia arma et invisibilia tela

componit, et dicit : « Induite vos loricam charitatis, et ga-

» leam salutis, et assumite scutum fidei, in quo possitis

» omnia tela Maligni ignita extioguere. Sed et gladium spi-

» ritus, inquitj assumite, quod est verbum Dei ^. » Cum ergo ^1talibus te armaveris telis, sequens Jesum ducem, non ve-

rearis glgantes illos; videbis enim quomodo eos tibi sub-

jiciet Dominus Jesus : et sicut patres calcaverunt cervices

gentium, ita et tu calcabis super cervices daemonum. Ipse

enim dicit iis qui eum fldeliter sequuntur : « Ecce dedi

» vobis potestatem calcandi super serpentes et scorpiones,

»et super omnem virtutem inimici^ » Vult enim semper* Ephos. v(, 12. —2 Jl)i(]. i/^^ i5j i(3j ij. —3 Luc. X, 19.



IN NUMKROS IIOMILIA VII. 627

Jesiis res mirabilcs facere, vult dc locuslis viiicere gigan-

tes, et de iis quac in terris sunt ccclestcs superare ncqui-

tias. Et fortasse hoc est quod diccbat in Evangeliis, quia

qui crcdit in eum non solum faciet illa quai ipsc fccit, « sed

» majora, inquit, horum facict^. » Vere enim majus mihi

videtur quod homo in carne posilus, fragilis, et caducus,

fide tanlum Christi et verbo ejus armalus, supcrct gigan-

tes, daemonum legiones. Quamvis ipse sit qui vincit in no-

bis, plus tamen esse dicit quod per nos vincit, quam quod

per se vincit. Tantum est ut nos armis istis sempcr simus

armali, et conversatio noslra semper in coelis sit. Omiiis

motus nosler, omnis actus, omnis cogitatio, omnis sermo

coelestis sil. Quanto cnim nos illuc ardentius asccndimus,

tanto illi praccipitantius ruent : et quanto nos magis auge-

mur, lanto illi infcriores fient. Vita nostra si sancta sit, si

secundum Deuin sit , illis conferet mortem : si segnis ct

luxuriosa sit, potentes eos adversum nos et gigantes faciet.

Quanto ergo nos virtutibus crescimus, tanto illi inferiores

efliciuntur et fragiles. Sicut e contrario si nos infirracmur,

et terrcna rcquiramus, illi fortiorcs fiunt. Et quanto nos di-

latamur in tenis, tanto illis spatia in coÎcstibus largiora

concodimus. Unde hoc niagis agamus, ut nobis augescen-

tibus illi minuantur, nobis ingredientibus illi pellantur, no-

bis ascendentibus illi cadant : sicut ct illc cecidit de quo

dicit Dominus in Evangelio : « Ecce vidi Satanam sicut

» fulgur cadcntem dc coelo ^: » ut illis projectis, introducat

nos illuc Dominus nosler Jesus, et perciperc regnum suumco3lcste concedat. Ipsi gloria in ?eterna saiicula sajculorum.

Amen.^ Jo;u). XIV, 12. — i Luc. X, 18.



028 ORIGJwMS

HOMILIA YIII\De iis qucB]ah exploratoribus renuntianlur , et de indignatione Do-

miniy ac supplicatione Mojsiet Aaron"6'

2

I. Duodecim mlssi sunt inspeclores ex filiis Israel ad con-

siderandam terram qua^ eis fuerat repromissa, iique post

quadraginla dies regressi, diversa renuntiant. Nam decem

ex iis in desperationem populum mittunt, ita ut velint ab-

jecto Moyse eligere alium ducem, et reverli in ^gyptum.

Alii vero duo bona nuntiant, et cohortantur populum per-

manere in fide, dicentes : « Si diligit nos Dominus, introdu-

» cet nos in terram hanc \ » Sed popuhis infidehtatis des-

peratione pra^ceps agitur, et ad lapidandos eos qui bona

nunliant prosiliit. Majestas vero Domini protegi teos in nu-

bibus. « Et dicit Dominus ad Moysen : Feriam eos morte,

» et inlerimam eos, et Taciam te et domum patris tui in

» nationem magnam, et muUo magis quam haec est \ » Fit

ergo tanta haec comminatio a Domino, non ut passibihs et

iracundiae vitio subjacens ostendatur divina nalura, sed ut

per haec et Moysi charitas, quam erga populum habebat,

et Dei bonitas, quae super omnem malum agentem est, in-

notesceret. Scribilur enim irasci Deus, et comminari inte-

rilum populo, quo doceatur homo tantum sibi esse apud

Deum loci, tantumque fiduciac, ut etiamsi sit aliqua in Deoindignatio, obsecrationibus mitigetur humanis; tantumque

de eo impetrare posse hominem, ut et propria statuta con-

vertat. Bonitas enim qua3 subsequitur iracundiam, et Mosei

fiduciam ostendit apud Deum, et alienam ab iracundiae vi-

* Tom. II, p. 290 ct seqq.t Num. xni ct XIV. —^ j^j, xiv, 8. —3 |bid. ii cl 12.



IS NU.MLROS HO.MllJA. VIII. Oyf)

lio (liviiiaui docet cssc iiaturam. Simul et mysterium in sic-

culis futuris cxpleiidum conlinet sermo, per quem promit-

tit Deus f[uocl alium populum hoc abjcclo resuscitct. Ait

cnim : « Pcrcutiam eos morte, et perdam cos, et faciam le

» et domum patris tui in nationem magnam, mullo magis

» quam haec esl. » Comminatio ergo haec non est iracun-

dia, sed prophetia. Assumenda namepie erat alia natio, id

est, populus iste nalionum, sed non per ]\loysen. Excusavit

namque se Moyscs. Sciebat enim quia gens illa magna qune

repromittitur, non per Moysen vocanda crat, scd per Je-

sum Christum, et non Mosaicus, scd Chrislianus erat popu-

lus appellandus. Idcirco igitur plurimum exorat jMoyses pro

populo illo. Dominus vcro modum correptionis librata mo-

deratione dispensat, et dicit, quia Yiri quidem qui exierunt

de /Egyplo, et tentaverunt me, atque increduli permanse-runt, cadent in deserto hoc, « et non videbunt, imjuit^ ter-

» ram quam juravi patribus eorum; sed filii ipsorum, qui

» sunt mecum hic, quicumqua ignorant bonum vel ma» lum^ » Sit forlassis aliquid eliam secretioris mysterii in

V(;rl)is Domini diccntis : « Filii eorum, qui sunt mecum» hic. » Ubi hic ? aut quomodo mecum? Qui habet aures

audiendi, audiat. Nos intcrim dicimus quia patres noslri fue-

rimt ille populus prior, nos aulem filii ipsorum sumiis. Illi

crgo quoniam peccaverunt, abjecti sunt et ceciderunt : nos

aulem filii ipsorum pro ipsis surreximus, et erecti sumus,

({ui nesciebamus bonum vel malum. Ex genlibus enim su-

mus, qui neque bona, quae ex Dco veniunt, noveramus, nc-

que mala, quoe ex peccalo generantur : si tamcn succeden-

les in locum eorum qui abjecti sunt, lanti lupsus timeamus

exemplum, audicntcs cominonitionem Pauli dicentem :

« Vide autem severitatem et bonitalem Dei, in eos quidem

» (jui ceciderunt scverilatom, in te autem bonitatem, si la-

* INiiin. XIV, Ai.



33o ORIGENIS

» meii permanseris iii bonilate. Alioquin et lu excideris, et

» illi si non permanserint in incredulitate, inserentur*. »

Additautem post haec Dominus, et dicit : « Filii vero ves-

» tri erunt incolae in deserto quadraginta annis ^ » Et quidhaberet mysterii numerus iste, declarat dicens : « Secun-

» dum numerum, tnquit, dierum quibus considerastis ter-

» ram quadraginta diebus, pro die per annum, recipietis

» peccata vestra quadraginta annis'. » Timeo ego mysterii

hujus secreta discutere. Video enim quod peccatorum in

hoc ratio comprehenditur et poinarum. Si euim unicuique

peccatori annus ascribitur ad pcenam pro unius diei pec-

cato, et secundum rationem dierum quibus peccatur, an-

norum totidem numerus in suppliciis consumendus est :

vereor ne forte nobis, qui quotidie peccamus, et nullum

forte vitae nostrai diem absque peccato transigimus, ne

ipsa forte saecula, aut etiam saecula saeculorura, sufficere

possint ad poenas luendas. In eo enim quod populus ille

prior pro quadraginta dierum deliclo quadraglnta annis

cruciatur in dessrlo, nec terram sanctam introire permit- i

titur, similitudo quaedam futuri judicii videtur ostendi, ubi

peccatorum ratlo discutienda est : nisi erit aliqua fortassc

etiam bonorum operum compensatio, vel etiam eorum quae

in vita sua unusquisque mala recipit, ut Abraham de La- i

zaro docuit \ Sed haec nullius est ad integrum nosse, nisi

illius cui omne judicium tradidit Pater. Quod autem dies

peccali in annum poenae reputetur, non solum in hoc llbro,

in quo nihil omnino est quod dubitari possit, ostenditur,

sed et in libello Pastoris, si cui tamen scriptura illa reci-

pienda videtur, similia designantur. Sed fortasse aliquis nci

get bonitati Dei convenire, ut pro unius diei peccato ani

num suppliciorum rependat; quinimo dicet, etiamsi diei

prodie reddat, quamvis justus,

nonlamen clemens videlui

^ Kom. XI, 22. —^ JNum. xiv, 53. —' Ibid. 54. — '' Luc. xvi.



IN NUMEROS HOMILIA VIII. »^5l

aut esse Lcnignus. Audi ergo ad hacc, si forte possimus dif-

ficultatem rei exemplis lucidioribus cxplanrare. Si vulnus

corpori infligatur, aut os confringatur, aut nervorum junc-

tura rcsolvatur, suL unius horae spatio hujusmodi vulnera

solent corporibus accidere, et plurimis postmodum crucia-

tibus ac doloribus exactis, multo vix tempore sanari ; quanti

enim lumores in loco, quanta tormcnta generantur! Jam

vero si accidat ut in eodem vulnere vcl in eadem fractura

iterum et saepius quis vulneretur, frequenliusque franga-

tur, quantis hoc poenis curari, et quantis potest cruciati-

bus mcdicari? Quanto autem tempore, si tamen potuerit,

ad sanitatem perducitur ! et vix aliquando ita curabitur, ut

vel dcbilitatem corporis vel foeditatem cicatrlcis elTugiat.

Transi nunc ab exemplo corporis ad animaj vulnera. Anima

quolies peccat, toties vulneratur. Et ne dubites peccatiseam vchit telis et gladiis vulnerari, audi Apostolum mo-nentem ut assumanus « scutum fidei, in quo possitis, in-

» quit^ omnia jacula Maligni ignita extinguere \ » Vides

ergo peccata, Maligni esse jacula, quai in animam dirigun-

tur, Patitur autem et anima non solum vulnera jaculorum,

sed ct frncturas pedum, cuni laquei parantur pcdlbus ejus,

et supplantantur gressus ejus. Haec ergo et hujusmodi vul-

nera quanto tcmpore putas posse curari? Oh! si posscmus

por unumquodque peccatum videre quomodo honio noster

intcrior assiduo vulneratur, quomodo sermo malus vulnus

infllglt ! Non legisti : « Dlcunt quia vulnerant gladli, scd non

» Ita ut llngua ^ ? » Vulneralur ergo per linguam anima, vul-

neratur ct per cogitaliones et concupiscentias malas, fran-

gitur autem et contcrltur per opera peccati. Qua3 si omnla

vidcre possemus, et vulneratae animae sentlre cicatrices,

ccrtum est quod usque ad mortem resisteremus advcrsum

peccatum. Scd nunc sicut ii qui vcl da^monc rcplcti, vci

^ Fiphcs. VI, lo. — - Lccli. vxviii, 22.



35'i OlUGEMvS

menle alienati sunt, non sentiunt si vulnerentur, quia na-

turalibus sensibus carent : ila et nos vel cupiditalibus sae-

culi amcntes efFecti, vel viliis inebriati, sentire non possu-

mus quanta vulnera,quantas contritiones animae peccando

conquirimus. Et ideo consequentissima ratio est pcenae, id

est, curoB ac medicationis tempus extendi, et per unum-quodque vulnus pro qualitate plagae medendi quoque spa-

tia propagari. Sic ergo et Dei aequitas ac benignitas etiam

in ipsis animre suppliciis evidens fiet : et hsec audiens, qui

peccavit, resipiscat, et ultra non peccet. Conversio enim in

prsesenti vita, et poenitentia fructuose gesta, celerem con-

fert hujusmodi vulneribus medicinam, quia pcenitentia non

solum vulnus proeteritum sanat, sed et ultra animam pec-

cato non sinit vulnerari. Imo et illud adjiciam : verbi causa,

si peccator sum, numquid eadem mihi erit pcena si semel

peccavi, quae et si secundo et terlio, et si frequenlius pec-

cem? non ita erit : sed pro modo et numero et mensura

peccati, etiam poense quantilas metienda est. Deus enim

dabit « nobis pancm lacrymarum, et potabit nos in lacry-

T, mis, sed in mensura^. » Mensura auteni haec erit, quam

sibi in hac vita unusquisque vel minus vel amplius pec-cando quaesierit. Sed et « calix in manu Domini vini meri

» plenus esse dicitur mixto^, » Miscebitur ergo sine dubio

unicuique, et fiet judicium ejus non solum ex malis quae

gessit, sed etiam ex bonis. Et tamen cum utraque miscean-

tur, faex ejus, quam ego pulo malorum partem dici, non ad

integrum exinanietur. Sed haec (ut diximus) in manu Dei

sunt, nostrum autem est ad emendationem citius festinare,

ad poenitentiam sine dissimulatione converti, lugere prae-

lerita, cavere futura, invocare auxilium Dei : statim enim

ut conversus ingemueris, salvus eris. Invenies enim advoca-

tum, qui pro te interpellat Patrem, Dominum «Tesum Chri-

* Psal. Lxxx, 6. —2 Psai. lxxiv,^. ,



IN NUMEROS IIOMILIA VIII. ,)^0

slnni, mullo prflcstantiorera quam luit Moyses, qui lamen

oriivit pro populo illo ct cxauditus cst. Et lorlasse propler-

ea Moyses scribitur intervcnissc pro peccatis populi prio-

ris, et impetrassc vcniam, ut mullo magls nos confidamus

quod advocalus nostcr Jcsus indubitatam nobis veniam im-

petrabit a Patrc : si lamen convertamur ad eum, et non rc-

cedat retro cor nostrum, sicut et Joannes in epistola sua

dlcit : « H^cc auteni dico, filioli, ut non peccetis. Quod et si

» peccaverit aliquis vestrum, habcmus advocatum apud Pa-» trem, Jcsum justum, qui interpellat pro pcccatis nos-

» tris^ » Ipsi gloria in acterna sajcula saiculorum. Amen.

HOMILIA IX ^

De batillis Chore et seditione populi adiêrsum Mojsep.^.

ApudDeum^ ut inrclligi datur, nihil cst inutilc, nihll

otiosum; sed ct ea quae hominibus alicnanda videntur et

abjicienda, aliquid operis necessarii habere inveniuntur.

Munc autem nobis intcllectum suggerit praesens leclio, quic

do batillis Chorc, et rcli([uorum qui cum ipso peccaverunl,

commemorat, quod ne h;cc quidem jubet abjici Deus, sed

ficri ex cis laminas ductiles atquc ex iis altare circumdari.

Rcfert ergo Scriptura, quia ex prcxccplo Dci : « Accepit,» inquit, Elcazar filius Aaron saccrdotis batilla arca, quae

» obtulerunt ii qui exusti sunl, et fecerunt ex eis circulos,

» et apposucrunt cos altari, ad conunemorationem filiorum

» Fsrael, ut non accsdat quisquam alicnigcna, qui non cst

' i ,loan. II, 1, 2.

^

Toni. II, p. :xcjr> vA scqq.^ ûni. XVI «>i XVII.

* i\. i , 2, r>, 4, 5, (), ;, 8. p. 29,")— r>(H).



5S4 ORIGENIS

» ex semine Aaron, imponere incensum coram Domino, ne

» fiat sicut Chore, et conspiratio ejus sicut locutus est Do-

» minus in manu Moysi \ » Manifeste quodam in loco Do-minus per Prophetam dicit : « Non sunt consilia mea sicut

» consiHa veslra, nec cogitationes mea) sicut cogitationes

» vestrse^ » Si apud homines hodie judicaretur haec causa,

et apud Ecclesiarum principes haberetur examen de iis

(verbi causa) qui diversa ab Ecclesiis docentes divinae vin-

dictae pertulerint ultionem, nonnejudicarent ut, si

quidlo-

cuti sunt, si quid docuerunt, si quid etiam scriptum relique-

runt, universa pariter cum ipsorum cineribus deperirent?

Sed non sunt judicia Dei sicut judicia nostra. Audi enim

quomodo de batilhs eorum qui contra prophelam Dei in-

surrexerant, jubentur fieri laminae, et in circuitu altaris

affigi. Chore fjguram tenet eorum qui contra Ecclesias-

ticam fidem et doctrinam veritatis insurgunt. Scriptum est

ergo de Chore, et de coetu ejus, quod in batillis aereis in-

censum obtulerint ignis alieni. Et jubetur quidem a Deo

ignis alienus dispergi et efFundi : « Batilla vero, inquit^

» quia sanctificata sunt, facito ea laminas ducliles, et cir-

» cumda ex eis altare, quia oblata sunt coram Domino, et

» sanctificata sunt ^ » Hoc ergo mihi per hanc figuram

videtur ostendi, quod batilla ista, quae Scriptura nominat

aerea, figuram teneant Scripturae divinae. Cui Scripturae

haeretici ignem alienum imponentes, hoc est, sensum et

intelligentiamalienam a Deo, et veritati

contrariam intro-ducentes, incensum Domino non suave, sed execrabile of-

ferunt. Et ideo forma Ecclesiarum sacerdotibus datur, ut

si quando tale aliquid fuerit exortum, ea quidem quae a

veritate aliena sunt, ab Ecclesia Dei penitus abstrudan-

tur; si qua autem etiam in ipsis haereticorum verbis Scri-

pturae divinaj sensibus inveniuntur inserta, ne pariter cuin

1 Num. xvt, 3y, 4o. —^ Isai. lv, 8. —^ Nuni. xvi, 58.



IN NUMEROS IIOMILIA VIII. 335

illis qua3 fidei et veritati sunt conlraria respuantur : sanc-

lificala sunt enim quac dc Scriptura divina proferuntur,

et Domino oblata. Potest aulem ct alio adhuc modo intel-

ligi quod dc batillis praecipitur pcccatorum, ut jungantur

et socientur altari. Et primo hoc ipsum quod aerea di-

cuntur, non otiosum videbitur. Ubi enim vera fides est, et

inlegra verbi Dei proedicatio, aut argcnlea dicuntur aut au-

rea : ut fulgor auri declarct fidei puritatem, ct argentum

ignc probatum eloquia examinata significet. Ista ergo qunedicuntur ajrea, in sono tantum vocis consistunt, non in vir-

tute spiritus, et sunt, ut Apostolus dicit, « ut a?ramentum

» sonans, aut cymbalum tinniens*. wlsta ergo batilla aerea,

id est, haereticorum voces, si adhibeamus ad altare Dei,

ubi divinus ignis est, ubi vera Dei praedicatio, melius ipsa

vcritas ex falsorum comparationc fulgebit. Si enim, ut verbi

gratia dicam, ponam dicta Marcionis, aut Basilidis, aut al-

terius cujuslibet hncretici, et haec scrmonibus veritatis, ac

Scripturarum divinarum testimoniis, velut divini altaris

igne confutem, nonne evidentior eorum ex ipsa compara-

tione apparebit impietas? Nam si doctrina Ecclesiastica

simplex esset, et nullis inlrinsecus hacreticorum dogmatum

assertionibus cingcretur, non potcrat tam clara et tam exa-

minata videri fides nostra. Sed idcirco doctrinam catholi-

cam contradicentium obsidet oppugnatio, ut fides nostra

non otio torpescat, sed exercitiis elimctur. Propter hoc de-

nique et Apostolus dicebat : « Oportet aulem et haeresesj) esse, ut probati quique manlfesli fiant inter vos ^. » Hocest dicere, Oporlet haerclicorum batillis altare circumdari,

ut certa et manifesta omnibus fiat fidelium atque infide-

lium diflerentia. Gum cnim fides Ecclesiastica vclut aurumcoeperit refulgere, et pra^dicatio ejus utargentum ignc pro-

batum inluenlibus resplcnducrit ; tunc majorc cum turpi-

* 1 Cor. xm, 1. —-2 Id. xi, iq.



556- ORIGliMS

tiidine et dedecore hacreticorum voces oLscuri acris villtatc

sordebunt. Vis autem scire quod quae bona sunt, bona esse

ex deteriorum magis comparatione noscuntur ? Quis sciret

bonam esse lucem, nisi noctis tenebras sentiremus? quis

dulcedinem nosceret mellis, nisi gustum amaritudinis ac-

cepisset? Ipsum denique diabolum et obluctantes adver-

sum nos conlrarias polestates si auferas, virtutes animi

sine obluctante non polerunt enitescere. Sic ergo et sa-

cerdotum fidelium gloria nou poterit resplendescere, nisi

eam infidellum reprobatio et poina commendet. Sed ex iis

quai leglmus, singuli quique justorum magis ex compara-

lione cacterorum clari videntur habiti apud Deum. Deni-

que de Noe scriptum est, quod esset justus et perfeclus in

generatione sua^. In quo ostenditur quod non ex integro

perfectus, sed in generatione sua perfectus fuerit, et adcomparationem CtTterorum justus pronuntiatus sit. Simiii

modo puto etiam de Lotli habendum. Quanto enim dete-

riores quotidie fiebant Sodomitae, tanto ille justior appare-

bat. Sed et in hoc ipso libro quem habemus in manibus,

cum ingressi essent ii qui inspexerant terram, et decem

ex iis meticulosis sermonibus desperalionem populi incus-

sissent, duo vero rellqui, id est, Caleb et Josue, bona nun-

liarent, et hcrtarentur populum permanere in proposito,

immortale eis a Doniino meritum contulit non tantum sua

confesslo, quantum formido sodalium. iSeque enim tam

magnifice in eis virtus animi claruisset, nisi reliquorum de-

cem turpis ignaviae formido patuisset. Ihcc autem diximns

de batillis eorum qui condemnali sunt, quae allari jubentur

affigi, quod ex comparatione inferiorum justi appareant

clariores, slmul ut et posteris daretur exemplum, ne qui

pra^sumptione superbi spiritus non sibi a Deo datum mi'-

nus ponlificotus invaderct, sed ut ilii ccdat quem non am-* (jencs. vr. — 2 ]\„m. xvi.



IN IVUMEROS IIOMILIA IX. SS^

bilio humana, non favor corruptus asciverit, nec largitio

condemnanda subrogavcrit, sed meritorum conscienlia et

Dei volunlas assumpserit.

Post haec refcrtur : « Et murmuraverunt, inquit, filii

» Israel adversum Moysen et Aaron, dicenles : Vos occi-

n dislis populum Domini. Et factum est cum irrueret syn-

» agoga super Moysen et Aaron, in impetu fugerunt ad

» tabcrnaculum teslimonii. Illud vero oblexit nubes, et ap~

» paruit majestas Domini, et inlroivit Moyses et Aaron ad

» faci(m tabcrnaculi teslimonii*. » Non legimus antea quia

obtexcrit nubes tabernaculum, et apparuerit majestas Do-

mini, et receperit intra nubem Moysen et Aaron, nisi nunc

cum insurrexit in eos populus, et lapidarc eos voluit. Dis-

camus ex hoc quanta slt utilitas in persecutionibus Chris-

tianis, quantum gratiae conferatur, quomodo propugnatoreis fiat Deus, quomodo abundanler sanctus Spiritus infun-

datur. Tunc enim maxime gratla Dei adest, cum hominumsaevltia concitatur; et tunc pacem habemus apud Deum,cum abhomlnibus propter jusLllIam bella perpetlmur. «Ubi

» enlm abundavlt peccalum, superabundavit et gratla ^. »

Adoperult ergo eos nubes tabernacull, et irruit synagoga

supcr Moysen et Aaron, et apparult glorla Domlni. Quam-vls magni sint vita3 meriloMoyses et Aaron, quamvls anlmi

virlutibus polleant, apparere tamen eis Del glorla non po-

luisset, nisl in persecutlonibus, in tribulationibus, in peri-

culis,atque in ipsa pene mortc jam

positis.Et tu ergo non

puLes libl dormientl et otloso apparere posse gloriam Dei.

Aut non et Paulus apostolus in ils Del gloriam consequi

merult? Nonne super omnes caeteros enumeratse in Lrlbu-

lallonibus, in necessltatibus, in carcerlbus fulsse, ter vlrgis

caesum, semel lapldatum esse, naufragia pertullsse, perl-

cula maris, perlcula flumlnum, perlcula lalronum, peri-

* iVnni. xyi, 4 '» 42, 4^' —^ Uoni. v, ao.

iX. «2



338 ORIGENIS

cula a falsis fralribus * ? Quae quanlo magis abundant, tanto

amplius iis qui patienter tulerint conferunt gloriam Dei.

« }L{ locutus est Dominus ad Moysen et Aaron, dicens :

» Discedite de medio synagogas hujus, et interimam eos se-

» mel : et ceciderunt Moyses et Aaron in faciem suam ^ » In

Sodomis quidem quando ad minimum decem requireban-

tur, per quos, vix si forte reperti essent, salvari possent ii

qui habitabant pentapohmSodomorum^ : nunc autemetiam

duo, si tamen inveniantur tales qualis Moyses fuit et Aaron,

sufficere possunt ut gens Israelitarum tota salvetur. Quid

ergo dicemus amplius csse in iis duobus? quse tanta virtus,

quod meritum, quo sexcenta millia et eo amplius libereii-

lur ab interitu vastaloris? Ego arbitror quod in Moyse lex

significetur, quaR docet homines scientiam et amorem Dei

inAaron suppHcandi Deo et obsecrandi eum forma con-

sistat. Si ergo accidat aliquando indignari nobis vel uni-

verso populo Deum, et si jam sententia ultionis procedat

a Domino, redeat autem lex Dei in cor nostrum commo-

nens nos, et docens converti ad poenitentiam, satisfacere

pro delictis, supplicare pro culpis; cessabit continuo ira-

cundia, indignatio conquiescet, propitiabitur Dominus,quasi Moyse et Aaron intercedentibus pro nobis, et pro

universo populo supplicantibus. Si vero aliquando oriatur

indignatio Dei, et veniat pro peccatis nostris saeva correp-

tio; indurentur autem corda nostra ne convertamur ad

Dominum, neve humiliemur in conspectu ejus, ut in con-

fessione suppHcationum motus ejus et iracundiam mitige-

mus; sed e contrario dicamus, Non est cura Deo de vita

mortaUum, nec pertinent haec ad Deum, rehquit nos olim,

nec ad nolitiam ejus ista perveniunt : si taha cogitemus in

cordibus nostris, et hsec de ore nostro procedant, certum

est nonesse in nobis Moysen et Aaron, legis scilicet

scien-i 2 Gor. XI. — 2 Num. xvi, 44^ 45. — ^ Gen. xvm.



IN NUMEROS IIOMILIA IX. 55^^

liam ct fructus poenitentiaj, per quos intcritum imminentis

exiliipossimus evadcrc. Hoc pûto accidissc etiam populo illi

(jui fuit antc nos, quando omnes declinaverunt, omnes si-

niul inuliles facli sunt, et non fuit qui faceret honitatem,

non fuit usque ad unum*. Si enim fuisset, nunquam utiquc

dereliquisset eos Dcus. Scd et nos timeamus nc fortc simile

aliquid inveniatur in nobis. Timeo enim illam sententiam,

in qua Dominus et Salvator noster, qui cuncta prsenoscit,

quasi dubitans dicit : « Putas veniens Filius hominis inve-

» niet fidem super lerram^? » Jubentur ergo Moyses et Aa-

ron exire de medio synagogae, ut interimatur synagoga de

semel. Sed videamus quid isti faciunt, sancti sunt, perfecti

sunt, ct plus magis Evangelii discipuli quam Legis, et ideo

diligunt cliam inimicos suos, atque orant pro persecutori-

bus suis. lllis enim saevientibus ut intcrficerent eos, isti pro-

cidunt in faciem suam super tcrram.

«Et ait Moyses ad Aaron : Assumc balillum, et impone

» super illud ignem ab altari, et injice illi incensum, et ef-

» fer velociter in castra, et exora pro ipsis : exiit enim ira a

» conspcclu Domini, ct jam coepit vastare popuIum\»

Ve-rum quoniam in hos pervenimus locos, volo dc bonitate

Dei admonere discipulos C^hristi, nc quis forte vcstrum ab

ha^reticis conturbetur si quando cerlamen iuciderit, illis di-

centlbus quoniam Deus Legis non cst bonus, scd justus, et

Moysis lex non bonitatem continet, sed justitiam. Videant

ergo qui Deimi pariter criminantur et Legem, quomodoMo-yses ipsc et Aaron priorcs fecerunt hoc quod postmodum

Evangclium docuit. Ecce diligit IMoyses inimicos, ct orat

pro persccutoribus suis, quod ulique Ghristus fieri in Evan-

gehis docet. Auditc enini quomodo cadentcs in facicm su-

per tcrram orant pro illis qui tid intcrficiendos eos insur

u Acrant. Sic crgo invenitur et Evangelii virtus in Legc, et

' Psaliii. xm, 5. —2 l,nc. xviii, S. — ^ Num. xvi, 4^.





IN NUMEROS HOMILIA IX. 3^1

ramiliarumquc dispositum, virtutem vero quamdam a Deo

missam, non sparsim, sed ex prima aliqua parte coepisse

populum morte vastare, et procedenlcm per ordinem mor-

tis slragcQi considera; post haec pontiflcem indutum veste

pontificali procedere, et portantem balillum atque ignem

cum inccnso, tendere ad illum locum quo per Angelum

vastantem mors illata pervenerat, et stanlem in eo loco,

ubi mors finem dcderat primis, et erat vicina postremis. In-

tuere stantem pontificem, et objectionequadam

sui viven-

tes a mortuis dirimontem; virtutem vero repropitiationis

ejus, et inccnsi mysterium erubuisse Angelum vastatorem,

ct in hoc mortem quidem finitam, vitam vero reparatam.

Si intellexisti historiae ordinem, et oculis (ut ita dicam) cer-

nere potuisti pontificem stantem medium inter vivos et mor-

tuos : ascendc nunc ad verbi hujus celsiora fastigia, et vide

quomodo verus pontifex Jesus Christus assumpto batillo

carnis humanae, et superposjto igni altaris, anima sine du-

bio illa magnifica cum qua natus est in carne, adjecto etiam

incenso, qui est spiritus immaculatus, medius inter vivos

et mortuos stetit, et mortem non fecit ultra grassari; sed,

sicut Aposlolus dicit, deslruxit « eum qui habebat mortis

» imperium, id est, diabolum, ut qui credit in eum jam non

» moriatur*, sed vivat in aeternum^. » Hoc fuit ergo myste-

riiim quod postea futurum, jam tunc ille qui populum va-

stabat, expavit. Agnoscebat enim figuram batilli, et ignis,

et incensi : et qualisofTerenda esset Deo

hosliaab eo qui

mcdius mortuoruni vivorumque constiterat, praevidebat. Et

illos quidem tunc imago pracfigurata salvavit, ad nos autem

salutis veritas ipsa pervenit. Neque enim indumenta ponti-

ficis purpura ac lana byssoque contexta erubuisset Angelus

ille vastator, sed ista quae futura erant indumenta magni

Pontificis intcllexit , et iis cessit, quibus ulique uni versa crea-

* llcl). II, i\. — '^Joan. iir, i5.



54^ ORIGENIS

tura iiiferior erat. Puto autcm quod non Solum primo ad-

vcntu Domini et Salvatoris nostri forma ista completa sit,

sed eadem forlassis servabitur in secundo. Veniet enim ite-

rum Filius hominis; etcum

venerit, sine dubio inveniet

quosdam quidem mortuos, quosdam autem viventes. Quodpossumus quidem et sic intelligere : quia nonnulH adhuc in

hoc vilse statu quo nunc sumus inveniantur, cum multi jam

praecesserint mortui. Potest autem et aliter accipi : ut mor-

tuos corpora intelligamus; viventes autem, animas. Qui-

dam tamen ex iis qui ante nos interpretati sunt locumhunc, memini quod mortuos dixerunt eos qui nimietate

scelerum in peccatis suis morlui intelliguntur; viventes au-

tem, eos qui in operibus vitae permanserint. Verumtamen

utrohbet modo stabit etiam in futuro magnus hic Pontifex

et Salvator noster medius vivorum et mortuorum. Sed et

tunc forle medius vivorum et mortuorum stare dicendus

est, cum statuet oves quidem a dextris suis, haedos autem

a sinistris, et dicet iis qui a dextris sunt : « Venite, benedicti

» Patris mei , percipite regnum quod vobis paratum est a

» constitutione mundi, elc. * » lis autem qui a sinistris sunt

dicet: « Its in

ignemaeternum, operarii iniquitatis, quem

» praeparavit Pater meus diabolo et angelis ejus; quoniam

» non novi vos^ » Et sunt utique mortui ii qui in ignem

mittuntur aeternum; sunt aulem vivi illi qui mittuntur ad

regnum.

Et cessavU, inquit, vastatlo, vel, ut in aliis exemplari-

bus legi diximus, confractio^ : quod et magis interpretatio-

nis convenit veritali. Confractio namque est, quê velut in

vasis fictilibus efficitur. Peccatores ergo vasa fictilia fiunt

sicat Jeremias prophcta designat in Lamentationibus, di-

cens : « Filii Sion, qui erant honorabiles et in auro elati,

» quomodo reputati sunt in vasa fictilia, opera manuum fi-

* Matth. XXV, 34. —2 Ibid. 4») f;t Luc. xiii, 27. — ^ Nuni. xvi, 5o.



IN NUMEROS IIOMILIA IX. 5^5

» ûli^ ? » Et : « In domo magna non sunt [inquUAposloLas)

» taiilummotlo vasa aurca et argcntca, scd ct lignca et fic-

» lilia; et alia quidcm ad honorcm, alia autcm ad conlumc-

«liam^. » Sunt crgo vasa lictilia ad contumcliam, quac efe

confringi possunt. Scd considercmusdiligcntius quid incon-

sequcntibus Apostolus de ipsis vasis ficlilibus dicat : « Si

» quis, iiiquil, cmundavcrit scmctipsum ab iis, crit vas ad

» honorem sanctihcatum, et utile Domino ad omnc opus

» bonumparatum^ » In quo ostcndere videtur, quod et vas

ipsum quod fit, ct per qu^m fil, unus alquc idem hoino sil.

Intellige crgo propositum quidem hominis csse quod ope-

ratur, rcliquam autein partem hominis ipsum essc vas,

quod fit vel ad honorem vel contumeliam. Gum ergo scn-

sus noslcr quae bona sunt cligit, et ad bonam nos conversa-

tioncm trahit, facit nos vas utile. Cum aulem neglexerit, et

dcciderit propositumnoslruma bonls, efficimur vas ad con-

lumeliam. Si crgo intellectus noslcr luteus sit, et de luto

sempcr ac dc tcrrcnis cogiict, cllicimur vas fictilc, et opus

manuum figuli. Et fortc proptcr hoc iste qui talis est incrc-

patur ab Apostolo, quasi qui scnsum habcns luteum et ter-

rcnum, dc magnis el iis qua) caperc non potcst, qua^ral et

dicat : « Quid ergo adhuc conqueritur? Voluntati cnim ejus

» quis resistit^? » Cui Apostolus quasi luteo rcspondit : « Tu» quises, o homo, qui contra rcspondas Deo? Numquid dicit

» ligmcntum ci qui se finxit, Quid mc fecisli sic ? » Dicitur

])r3elerca corpus nostrum vas fictile, sivc etiam legis lillcra,

iii co quod ait Apostolus : « Habentes auteni thesaurum hunc

» in vasis ficlilibus^ » Utrumque enim in hoc scrmone ac-

cipi potcst, ct quod in corpore nobis positis ihcsaurum

gratic-c per Spiritum sanctum Dominus largiatur, et quod

in scrmonibus Legis, qui viles ct in coniemptu habcniur pro

^TIuTP. IV, 2. —'^2 Tiin. I», :^.u. —» IhiJ. ai. — " I\oin. ix, kj cl ao.

— ''2 Cor. IV, -.



344 ORIGEXIS

eo quod iiuUa arle grammatica expoliti videntur, reconditus

sit thesaurus sapientiae et scientiae Dei : ita ut merito dici

possit, quod in ipsis sint thesauri sapienlise et scientiie Dei

absconditi. Haec nobis dicta sint de confractione quae ces-

sasse memoratur : nunc aulem pauca etiam de sequenti his-

toria disseramus, in qua virgarum commemoratio introdu-

eitur.

(i Et locutus est Dominus ad Moysen, dicens : Loquere

» filiis Israel : et accipe ab eis virgam per domos familiarum

» ipsorum, ab omnibus principibus ipsorum duodecim vir-

» gas : et uniuscujusque eorum nomen scribe in virga sua :

» et noraen Aaron scribe in virga Levi : est enim virga una,

» per tribum, per domos familiarum suarum dabunt tibi. Et

» pones eas in tabernaculum testimonii contra arcam, ex

» quibus agnoscar tibi inde. Et erit homo quemcumque ele-

» gero, virga ejus germinabit, et auferam a te murmuratio-

» nem filiorum Israel : in quibuscumque murmurant ipsi

» de vobis \ » Omnis princeps tribus et popuH habet vir-

gam. Non enim potest quis regere populum, nisi habeat

virgam. Unde et Paulus apostolus, quia princeps erat po-

puli, idcirco dicebat : «Quid vuhis? In virga veniam ad» vos, aut in charitate spirituque mansuetudinis ^ ? » Om-nis ergo princeps tribuum habeat necesse est virgam suam,

sed unus solus est (sicut Scriptura refert) pontifex Aaron

cujus virga germinavit. Verum quoniam ( ut saepe ostendi-

mus) verus pontifex Christus est, ipse solus est cujus virga

crucis non solum germinavit, sed et floruit, et omnes hos

credentium populorum attuHt fructus. Quis autem iste est

fructus quem attuHt ? Nuces, inquit, qui fructus primo qui-

dem indumento amarus est, sequenti munitur et tegilur,

tertio sumentem pascit ac nutrit. Talis ergo est in audi-

torio Ghristi doctrina Legis et Prophetarum. Prima Htterae

* Num. XVII, 1. — 2 j Cor. iv, 21.



IN NUMEROS IIOMILIA IX. SÔ

racies satis amara est, quaj circumcisionein carnis prajci-

pit, quae de sacrificiis mandat, et caetera quae per occiden-

tem litteram designantur. Ilajc oinnia tanquam amarum

nucis corlicem projice. Secundo in loco ad munimenta

testffi pervcnics, in quo vel moralis doctrina vel ratio conti-

nentiac designatur. Quac nccessaria quidem sunt ad custo-

diam eorum quae servantur intrinsecus, frangenda quan

doque tamen et sinc dubio dissolvenda sunt. Ut si, verbi

gralia,dicamus : Abstinentiaciborum

et castigalio corporis,

donec sumus in corpore isto corruplibili et passibili, sine

dubio necessaria cst; cum autem confractum fuerit ac re-

solutum, et resurreclionis tempore incorruptibiie ex cor-

ruptibili rcddituin, atque ex animali spirituale, non jam la-

bore alllictionis, ncc abstinentiae casligatione, sed qualitate,

nulla jam corpori corruptela dominabitur. Sic ergo et nuncnecessaria abstinentiae ratio videtur, et postmodum non

quacrenda. Tertio autem loco reconditum in iis invenies et

secretum mysleriorum sapientiae et scientiaj Dci sensum,

quo nutrianlur et pascantur animae sanctorum non solum

in praesenti vita, sed etiam in fulura. Iste enim est pontifi-

calis fructus, de quo promillitur iis qui esuriunt et sitiunt

justiliam, quoniam saturabuntur * Quia autem sacra-

mcntum sacerdotale est virga nucis, idcirco arbitror etiam

Jeremiam, qui erat unus de sacerdotibus ex Analhoh, vi-

disse virgam niiceam, et prophetasse de ea illa quae scripta

sunt vel de virga nucea, vel de lebete, sive de olla suc-ccnsa^ : quasi si ostenderet per haec in virga nucea esse vi-

tam, et in lebcle succenso esse mortem. Vita enim et mors

ponitur ante facicm nostram. Et est vita quidem Christus

in sacramento nucis; mors autem diabolus in figura lebclis

succensi. Si ergo peccaveris, portionem tuam poncs cumlebete succenso; si autem juste egeris, edlcictur portio lua

* Matth. V. —2 J,M(Mn. I.



54G ORIGENIS

in virga nucea cum magno pontifice. Sed et in Caalicis

Ganticorum sponsa descendere dicitur in hortum nucis,

ubi etiam pariter cum nucibus sacerdotalium qucdammodo

pomorum copiam perscribitur invenisse ^ Verumtamen devirgis (ut dicere coeperamus) unum promisit Deus fruc-

tum in virga, et plures dedit. Sed attendite diligentius, si

forte possimus liberalitatem Dei largiorem eliam ipsis suis

promissionibus edocere; si foite et ex iis illam ineffabilem

bonitatem Dei quae in Scripturae littera semper tegitur, ri-

mari atque investigare poterimus ; cum largiorem in prae-

stando quam in promittendo videamus.

Igitur sermo Scripturae de qua nunc loquimur ita habet

i< Et erit, inquit, homo quemcumque clegero, virga ejus

» germinabit^. » Hoc est solum quod promisit Deus, ut virga

ejusquem

elegeritgerminet. Ubi vero ad rem venitur ut

quod promissum esl oslendatur impletum, non unum illud

quod promissum fueral effectum dicitur, sed vide quanta

addantur. Ait enim : « Et ecce germinavit virga Aaron in

» domo Levi^ » Est hoc unum illud sine dubio quod fuerat

repromissum : sed adduntur et alia, et dicitur : « Et produ-

» xit frondes et prolulit flores, et germinavit nuces^ » Gumergo de solo germine fuisset promissum, vide quanta largi-

tur Deus, ut non solum germen produxerit, sed et frondes

et non solum frondes, sed et flores; et germinaverit non so-

lumflores, sed et fructus. Quid igitur est quod ex iis colli*

gere et contemplari debeamus? primo omnium resurrec-

tionis ex mortuis sacramentum. Virga enim arida germinat,

cum corpus exlinctum coeperit reviviscere. Qua^ sunt au-

tem quatuor ista quai resurgenti corpori praestabuntur? utj

seminatum in corruptione, surgat in incorruptione; et se-

minatum in infirmitate, surgat in virtute; et seminatum inj

ignominia, surgat in gloria ; et seminatum corpus animale,1 Cant. VI. —^ Num. xvii, a. ~ » Ibid. 8. - ^ Ibid.



IN NUMEROS IICMIMA IX. S^y

surgat corpus spiritualeV Ista suiit qualuor quaj virga aridi

corporis nostri in rcsurrectionc gcrminabit. Scd ct illud sc-

cundo in loco dicemus : quia sicut in iis promissioncm suam

Dcus in quadruplum dedit, et multo plura et pretiosiora lar-

gitus est quam promisit; ita multo magls in omnibus Scri-

pturae locis ubi aliqua Dei promissio continctur, si quis ta-

mcn ad eam pervcnire mereatur, in futuro mulliplicitcr

prasparabitur : ct sic verc complebituriliud quod Apostolus

dicit, quia «

oculus non vidit, ncc aurisaudivit,

necin cor

» hominis ascendit, quae pra^paravit Deus iis qui diligunt

» eum^. »Vide ergo quanta sint, et qualia, qune non solum

viderc et audirc nemini licuit, sed ne in cor quidem, id est,

ad cogitationem humanam potuit ascendere. Sive ergo ter-

ram, sive caelum dixeris, sive solem hunc et fulgorem visi-

bilis luminis, omnia haec oculus vidit, et auris audlvit; el

non possunt esse ex illis quae oculus non vidit, nec auris au-

divit, nec in cor hominis asccndit. Transgredere ergo haec

omnia, et transcende omne quidquid vides, quidquid audis,

quidquid ctiam cogitare potes, ct illud scito esse reposituni

iis qui diligunt Deum, quod nec ad cogltationem cordis tui

quivit ascendere. Unde ego arbitror nlhil in hujusmodi re-

promissionibus de rebus corporalibus cogitandum. Ratio

enimmaterioc corporalis non usqucquaque sensum humanaj

cogltallonis elFLigerc potest : sed illa sunt quae ad nullius

sensum, nulllus cor possunt ascenderc quae in sola Dei sa-

plcntia conlinentur. Etenim videbiturhacratione quod pro-nilssionum bona majori modo quam promissa sunt dantur;

similiteret poencc quae peccaloribus comminantur, muhipll-

catis cruciatibus infercndae sunt

Sed rcdcamus^ ad ea quae de virgls dicere cccperamus.

Possumus adhuc etiam sic intelllgorc corum quae in virga

' I Cor. XV, /p, 4'>. - 2 Idem, n, 9.^ N. 9. p. 3oo, 5oi.



348 ORIGENIS

gerralnaverant, dilFerentias. Omnis qui in Christo credit,

primo moritiir, et post hoc renascilur : et est etiam haec fi-

gura, quod virga arida postmodum germinat. Est ergo pri-

nium germen prima homiuis ia Christo confessio. Secundofrondescit, uhi reuatus douum gratiae Del ex Spirltus sancti

purlficatione susceperit. Inde aflert flores, uhi proficere coe-

perlt, et morum suavitate decorari, ac fragrantiam mlseri-

cordlae et henigullalls elFundere. Ad uhimum quoque affert

etiam fructus juslitiae, quihus non solum ipse vivat, sed et

ahis praeheat viiam. Cum enimad perfectum venerit,et pro-

tulerit ex se verhura fidei, verhura scientlae Dei, et ahos lu-

crifecerlt, hoc est attuhsse fructus quihus ahi nutrlantur.

Sic ergo siuguh quique credentlum de vlrga Aaron, qui

Chrlstus est, gerralnanlur ; quorum quatuor istae differen-

tiaein ahls Scrlpturae locis velut aetates quatuor designan-

tur : quas Joannes apostolus in Eplstola sua distinclione

mystica comprehendlt, alt enlm : «Scrlho vohls, pueri; et,

» Scriho vohis, adolescentes; etj Scriho vohis, patres^ » In

quihus utique non corporales aetates, sed aniraai profec-

tuum dlfferentias ponit, ut etiam in hoc sacerdolahs virgse

germine ohservavimus designari. Hahentur ergo haec om-nia non tam in virga Aaron, quam in ea virga quae exilt de

radlce Jesse : et flos de radice ejus ascendit, super quem

requievit splritus Del ^ In quo nec hoc ipsum videtur otio-

sura quod exire dicitur virga, et flos ascendere. Quamvis

enim unus sit Chrlstus per suhstantiam, slnguhs tamen di-

versus efficltur, prout indlgetls in quo operatur. Qui ergo

segnior est et neghgentlor, pro dlsciphna fit ei Christus

vlrga, et in virga non ascendere dicilur, sed exire. Exeun-

dum namque est ei qui iners et segnis est de eo statu in quo

non recte consistit, et transeundum ad ahum statum, tan-

quam virga compulso, id est severitate doctrinae rigidiorls

^ i Joan.ii, i5, i4. — - Isai. xi, i



IN NUMEROS IIOMILIA IX. 34<)

admonito. Qui vero justus cst, qula justus sicut palma flo-

ret, ia hoc asccndere dicitur Ghrislus*. Sic ergo qui ver-

beribus indiget, exit ad eum virga; qui autom proficit ad

justitiam, ascendit in ilorcm. Ascendet autom usqucquoaf-ferat fructus spiritus, qui sunt charitas, gaudium, pax, pa-

tientia^, et reliquaj virtutes in Ghristo Jesu Domino nostro,

cui est honor, et gloria, et imperium, in saecula soeculorum.

Amen.

HOMILIA X».

De eo quocl scriptum est : Et dixit Dominus ad Aaron : Tu et fdii

tui, et domus patris tui, tecuni sumelis peccata sanctorum *.

I. Qui meUores sunt,inferiorum semperculpas et peccata

suscipiunt. Sic enim et Apostokis dicit : « Vos qui firmio-

» res estis, imbeciUitates infirmorum sustinete*. n Israelita

si peccet, id est, laicus, ipse suum non potest auferre pec-

catum ; sed requirit levitam, indiget sacerdote; imo potius

et adhuc horum aliquid eminentius quacril : ponlifice opus

est, ut pcccatorum remissionem possit accipcre

«Et dixit, inquit, Dominus ad Aaron dicens : Tu et

» fdii tui, ct domus patris tui, lecum sumetis peccata sanc

» torum*. » Potest quidem ila exponi locus iste : ut pcr ca

quae ofTert pontifex pro peccato uniuscujusque, et purificatcum pro quo obtulerit, scriptum sit : « Tu et fdii lui te-

» cum sumetis peccata sanctorum. » ^lihi autem non vi-

detur otiosum quod sanctorum peccata commemorat. In

multis etenim Scripturae locis sermo isle repetitur. Unde' I*sal. XCI, 11. —2(j^,ljî^ v^ 22,

* Tom. 1 1, p. 001 et srqq.* Niim. xviM. —* Ilom. xv, i. — " Num. xvm, i.



55o ORIGENIS

requirendum esl, quomodo et sancti dicantur aliqui, et de

peccatis eorum scribatur. Non enim ( ut putant quidam)

statim ut quis sanctus esse coeperit, peccare jam non po-

test, et continuo sine peccato putandus est. Si enim sanc-tus non peccaret, non utique scriptum esset : « Sumetis

» peccata sanctorum. » Si sanctus sine peccato esset, non

diceret Dominus per Ezechielem prophetam ad Angelos,

quos mittebat peccatores punirc : « Et a sanctis meis in-

» cipietis^ » Si enim sancti sine peccato sunt, quomodo

ipsi primi succumbunt suppliciis peccatorum? Si sancti

sine peccato essent, nunquam diceret Scriptura, quia « Jus-

» tus in principio sermonis sui ipse sui accusator fit^ » Si

sancti sine peccato essent, nunquam Paulus apostolus dice-

ret, Piomanis scribens : « Nolite propter cibum solvere opus

» Dei^ : » quibus in principio Epistola3 scripserat : « Om-» nibus qui sunt Romae dilectis Dei, vocatis sanctis*. » Et

iterum idem Apostolus ad Gorinthios scribens dicit : « Pau-

» lus vocalus apostolus Jesu Ghristi ^ » Et post pauca :

« Ecclesiae Dei quae est Gorinthi, sanctificatis in Ghrislo

» Jesu, vocatis sanctis. » Istos ergo quos sanctificatos et

sanctos appellat, audi quanta in eis peccata reprehendat.

Ait enim in sequentibus : «Gum enim sint inter vos aemu-

» lationes et contentiones, nonne carnales estis, et secun-

» dum hominem ambulatis^?» Et iterum : « Jam diviles

» facti eslis, sine nobis regnatis, et utinam regnaretis^ » Et

iterum : « Tanquam autem non venturo me ad vos inflati

» sunt quidam^ » Et paulopost : « Omnino auditur inter vos

)) fornicatio, et tahs fornicatio quahs nec inter gentes ^ »

In consequentibus vero : «Et vos, inqult, inflati estis, et

» non potius luctum habuistis *\ » In quo utique nullum re-

* Ezfch. IX, 6. —2 Prov, xvin, 17. —^ Rom. xiv, 20. —* Ideni, 1,7. —5 1 Cor. 1, 1 et 2. —6 id. ,n, 5. —Md. iv, 8.— sibid. 18. — 9 Id.v, 1.

—10 Ibid. 2.



IN NUMEROS IIOMILIA X. 55

lic|ult immiinein, dum aliis fornicalionis, aliis inflationis

et superbiati crimen ascribit. Notat eos et in consequcnli-

bus etiam de judiciis, et dicit : « Jam quidem omnino de-

» lictum est in vobis:

quia judicia liabetis inter vos*. »

Arguit eos quos sanctos dixerat, et pro eo quod idolis im-

molata manducent, et quasi sententiani inter eos proferens

dicit : « Sic autem peccantes inter fratres, et percutientes

» conscientiam eorum infirmam, in Christum peccatis^. »

Sed et de eo nihilominus confutat eos, quod non solum im-

molalitium cibumj sed et calicem daemoniorum prassumant,

et dicit : « Non potestis calicem Domini bibere, et calicem

» daemoniorum : non potestis mensae Domini participesesse,

» et mensa3 da^moniorum^ » Ipsis etiam illud dicit : « Quod» convenientibus vobis in Ecclesia, audio schismata esse ^.

Et iterum : « Unusquisque enim suam coenam pracsumit ad

» manducandum : et alius quidem esurit, alius autem ebrius

» est ^ » Et pro iis deliclls dicit : «Propterea inter vos multi

» infirmi, et a!gri, et dormiunt multi. Quod si nos ipsos di-

» judicaremus, non utique judicaremur ^ » Post hnec autem

non jam delicta moralia, sed fidei in eis crimen exaggerat.

Ait cniin : « Quomodo dicunt inter vos quidam quod re-

» surrectio mortuorum non sit^?» Et iterum : « Si autem

» Christus non resurrexit, vana est fldes vestra. Adhuc cnim

» estis in peccatis vestris^» Longum porro est, nec prne-

senti conveniens tempori, ut plurima de iis teslimonia pro-

feramus, quibus probetur quod ii qui sancti dicuntur, non

continuo etiam sine peccato esse intelligantur : sed haec

opinenlur illi qui Scripturis divinis non sollicilc, nec dili-

genter intendunt : in quibus multae esse dilTerenlice sanc-

torum docenlur, sicut a iiobis et in aliis tractatibus plenius

dictum est. Sed et nunc quanlum locus requirit, dicemus.

* i Coi. VI, 7. —2 1(1. vm, 12. —3 ij^ X, 20 ot 21. —'i 1(1. \f, iS. —* ll)i(l. 21. —" ll)i(l. 5o ( l ?)i. — 7 Idcni, xv, 12. — * ibid. 17.



552 ORIGENIS

Sancti dicuntur iidemque et peccatores illi qui se voverunt

quidem Deo et sequestraverunt a vulgi conversatione vitam

suam ad hoc ut Domino servianl. Hujusmodi ergo homo,

secundum hoc quod se caeteris actibus circumcisis Do-

mino mancipavit, sanctus dicitur. Potest aulem fieri ut, in

hoc ipso quod Domino deservit, non ita omnia gerat ut

geri competit, sed dehnquat in nonnuUis, et peccet. Slcut

enim is qui sequestrat se et segregat ab omnibus actibus,

ut disciplinam, verbi gratia, medicinae aut philosophiae

consequatur, non utique continuo ut se hujusmodi tradi-

derit discipHnis, ita perfectus erit ut non inveniatur in aH-

quo peccare; imo potius plurlma deHnquendo vix ad per-

fectionem ahquando perveniet : et tamen statim ut se ad

hujusmcdi scholas tradidit, certum est eum vel inter me-

dicos vel inter philosophos numerari : ita et de sanctis ac-

cipiendum est, quod statim quidem ut mancipat se quis stu-

dils sanctitatis, secundum hoc quod proposuit, sanctus

appelletur; secundum hoc vero quod necesse est eum in

multis deHnquere, donec usu et disciplina ac diligentia ab-

scindatur ab eo consuetudo peccandi, etiam peccator, ut

supra diximus, appellabitur. Ego autem et amplius addoaliquid, quod nisi sanctum propositum aliquis habeat, et

sanctitatis studium gerat, cum peccaverit, nescit peccati

poenitudinem gerere, nescit delicti remedium quaerere. Qui

non sunt sancti, in peccatis suis moriuntur : qui sancti I

sunt, pro peccatis pcenitudinem gerunt, vulnera sua sen- I

tiunt, intelligunt lapsus, requirunt sacerdotem, sanitatem

deposcunt, purificationem per pontificem quaerunt. Idcirco

ergo caute et significanter sermo Legis designat, quia pon-

tifices et sacerdotes, non quorumcumque, sed sanctorum

tantummodo sumant peccata : sanctus enim est qui pecca-

tum suum per pontlficem curat.

IJ. Sed redeamus ad ponlificem nostrum, pontificem



IN NUMEROS HOAIILIA X. 555

magnum qui ponetravlt coclos, Jesum Dominum nostrum;

et videamus quomodo ipse cum filiis suis, Apostolis scilicet

et martyribus, sumit peccata sanctorum. Et quidem qi}<jd

Dominus noster Jesus Christus vencrit ut tolleret peccalum

mundi, et morte sua peccata nostra deleverit, nullus qui

Christo credit ignorat. Quomodo autem et fllii ejus aufe-

rant peccata sanctorum, id est, Apostoli et martyres, si po-

lerimus, ex Scripturis divinis probare tentabimus. Audi

primo Paulum dicenlem : «Libentcr enim, inquu, expen-

)» dam, et expendar pro animabus veslris * ; » et in alio loco :

« Ego enim jam Immolor, inqidtj, et tempus regressionis,

» sivc resolutionis mecC instat^. » Pro iis ergo quihus scri-

hebat, expendi se et immolari dicit Apostolus. Hostia au-

lem cum immolatur, ad hoc iminolatur, ut eorum pro

quihus jugulatur peccata purgenlur. De martyribus aulcmscrihit Joannes apostolus in Apocalypsi, quia animae eorum

qui jugulati sunt propter nomen Domini Jesu, assistant al-

tari* : qui aulem assislit altari, ostenditur fungi sacerdotis

officio. Sacerdotis autem officium est,pro populi supplicare

peccatis. Unde ego vereor ne forte ex quo martyres non

fiunt, et hostiae sanctorum non offeruntur pro peccatis nos-

tris, peccatorum nostrorum remissionera non mereamur.

Et ideo vereor ne, permanentihus in nobis peccatis nostris,

f.ccidat nohis illud quod de semetipsis dicunt Judaei, quia

non hahentcs altare, neque templum, neque sacerdotium,

etoh hoc nec

hostias offerentes, peccala, inquit,nostra

manent in nohis : et ideo venia nulla suhsequitur. Et con-

tra, nos dicere dehemus : Quia hostiae martyrum non offe-

runtur pro nohis, idcirco manent in nohis peccata nostra i

non enim meremur persecutioncin puti propter Christum,

nec mori propter nouien Filii Dei. Et ideo etiani diaholiis,

sciens per passionem martyrii remissionem fieri peccalo-

1 2 (;oi. xii, i5. —2 >. Tirn. iv, (j. — ^ Apoc. vi.

IX. 2 5



554 ORIGENIS

rum, non vult nobis publicas Gentilium persecutiones mo-

vere : scit enim quia, si ad reges et praesides adducamur

propter nomen Christi, ad testimonium Judaeis et genti-

bus, gaudium nobis et exultatio sit, quia merces nostramulta in coelis est. Haec non facit inimicus, vel quod ipse

gloriae nostrae invidet, vel fortassis quod ille qui omnia prse-

videt praenoscit nos non esse idoneos ad martyrium tole-

randum. Scit tamen Dominus qui sunt ejus, et in quibus

non speratur, habet ille thesauros suos : «Non enim sicut

» homo videt, ita et Deus *. » Ego non dubito et in hoc con-

ventu esse aliquos ipsi soli cognitos, qui jam apud eum

martyres sint testimonio conscientia;, parati, si quis expos-

cat, efFundere sanguinem suum pro nomfne Domini Jesu

Christi : non dubito esse aliquos qui tulerint crucem suam»

etsequantur eum.

Haec licet per excessumquemdam,

ne-

cessario tamen videntur dicta, ut intelligeremus quomodo

per pontificem et fdios pontificis fiat in sanctis remissio

peccatorum.

HI. Sequitur post haec : «Et tu, inquit, et filir tui aceipie»-

» tis peccata sacerdotii vestri : et fratres tuos tribuum Levi,

» plebem patris tui assume ad te, et adjungantur tibi, et

» ministrent tibi : et tu et fdii tui tecum in conspectu ta-

» bernaculi testimonii observabunt custodias luas taberna-

» culi^. » Observare dlligentius, et intendere iis quae scripta

sunt, convenit eos praecipue qui in ordine sacerdotali glo-

riantur : ut sciant quid est quod eis Lex divina praecepit

observandum. Tu, inquit, et fllii tui tecum ki conspectu

tabernaculi observate custodias vestras, et altare, et custo-

dias tabernaculi. Mandata quidem certa sunt et evidentia,

ut observare debeamus custodias tabernaculi, et altaris, et

sacerdotii : quis sane sit qui observet et faciat ea quae sa-

cerdotibus mandata sunt, et quis sit qui utatur quidem or-

* 1 Reg. XVI, j. —^ Num. xvm, i, 2 et 5.



IN NUMEEOS HOMILU X. 55«dine et honorc sacordotii. opera vero et minislerium sa-ccrdolii non oLservet; ille solus nosse potcst qui scrutaturcorda et renes. Mandantur obscrvari non solum ca qu.xforis sunt :

« Sed et ea, in<,mt, ut curent sacerdotes pra:-. cipue qua; intra velamen sunf; » vclut si dicerct : Curasit sacerdotibus, evidentia ac manifcsta mandata divina;Legis implerc, et mysteria ejus abscondita et velata omniperspicacia contueri. Si vero ad hominem velis referre ta-bernaculumteslimoniijquoniamquidem

corpus hoministabernaculum Paulus appellat, dicens : « Qui enim sumus» in labcrnaculo hoc, gemimus aggravati : in quo nolumus» expohari, sed supervestiri ^

: „ si ergo ad hominem taber-naculum referamus, interiora velaminis, ubi inacccssibiliacontcguntur, principale cordis dicemus, quod solum reci-

pere potest mysteria veritatis, et capax esse arcanorum DeiAllaria vero duo, id est inlerius et exterius, quoniam altareorationis mdicium est, illud puto significare quod dicitApostolus

: « Orabo spiritu, orabo et mente'. „ Cumenimcorde oravero, ad altare interius ingredior. Et hoc putocssc quod etiam Dominus in Evangeliis dicit : ,, Tu autem» cum oras. intra in cubiculum tuum, et claude ostium» tuum, et ora Patrem tuum in abscondito '. „ Qui er-o itaorat utdixi, ingrediturad altare incensi quod est intwius.Cum autem quis clara voce et verbis cum sono prolatis!quasi ut a:dificct audientes, orationem fundit ad Deum, hicipiritu orat, et offcrre vidctur

hosliam in altari quod foris3st ad holocaustomata populi constitutum. Oportet ergoiaccrdotes ea curarc prscipue et custodire, qu.-c intra ve-lamcn intcrius conteguntur, ne quid ibi pollutum, ne quidnvematur immundum

: hoc est interiorem hominem et:ordis secreta curare, ut ibi immaculata pcrmaneant. Che-ubim et propiliatorium, scicntia intelligenda est Trinitatis

> Nun,. vv„„ ,. _ . , Cor, v, 4. - 3 . C„r. .v,v, .5. _ . MaUh. v„ 6.

23.





IX ÛMEUOS. 357

HOMILIA XI *.

De primitiis offcrendis 2.

Primitias oiunium frugum^ omniumquc pcxudum, sa-

cerdolibus lex mandat ofTerri : ita ut omnis qui possidet

agrum, vel vineam, vel olivetum, vel etiam horlum, et si

quid est quod exercetur in lerris, sed et si quis peculia cu-

juscumque pecoris nutriat, offerat ex iis Deo omne quod

primum est, id est, ad sacerdotes deferat. Deo enim offerri

dicit quod sacerdolibus datur. Et hoc est quod docemur ex

Jcge, quia nemo Hcite nec legitime utatur fructibus quosterra produxit, nec animantibus quae pecudum protuht par-

lus, uisi ex singulis quibusque Deo primitiae, id est, sacer-

dotibus offerantur. Hanc ergo legem observari etiam secun-

dum lilteram, sicut et aha nonnulla, necessarium puto (4).

Sunt enim ahquanta Legis mandata quac etiam novi Testa-

menti discipuh necessaria observalione custodiunt. Et si

videtur, prius de iis ipsis quae in Lege quidem scripta, sed

tamen in Evangehis observanda sint, sermo moveatur : et

cum hajc patuerint, tunc jam quid in iis etiam spirituaHter

senliri debeat, requiremus. Sunt enim qui ita dicant, quia

Si ahcjuid omnino observandum est secundum litteram, cur

non et cuncta serventur? Si vero ad spiritualem intehigen-

liam quac lcx continet referenda sunt, nihil omnino secun-

dum iitteram, scd spiritualiter debent universa discerni.

Nos autem utriusque assertionis insolentiam lemperantes,

* Tom. 11, p. 5o5 et seqq.

2 Nuni. XVIII.

* N. 1, 2, 3, p. 5o5 —3o6.



358 OEIGEMS

qualis regula in hujuscemodi Legis sermonibus observanda

sit, ex auctoritate divinarum Scripturarum proferre tenta-

himus. Scriptum est in octavo decimo Psalmo : « Lex Do-

» mini irreprehensibilis, convertens animas; testimonium» Domini fidele, sapientiam praestans parvulis. Praeceptum

» Domini lucidum, illuminans oculos. Timor Dominicastus,

» permanens in saeculum sajculi. Justitiae Domini rectae,

» laetificantes corda; judicia Domini vera, justificata in se-

» metipsa, desiderabilia super aurum et lapidem pretiosum

» multum, et dulciora super mel et favum*. »Nisi ergo es-

sent singula ista a semetipsis diversa, nunquam utique pro-

prias unicuique Scriptura divina differentias indidisset, ut

aliud de lege Domini diceret, aliud de mandato, aliud de

justificationibus, aliud de judiciis. Est ergo, ut ex his os-

tendimus, aliud lex, aliud praeceptum, aliud testimonium,

aliud justificatio, aliud judicium. Sed et in ipsa lege evi-

dentior horum differentia designatur, ubi dicitur : Haec est

lex, et mandata, et justificationes, et praecepta, et testi-

monia, et judicia, quae praecepit Dominus Moysi. Cum ergo

haec ita se habere, et his a se invicem differre distinctio-

nibus legis ipsius testimoniis approbentur, diligentius de-

bemus intendere iis quae recitantur in lege, quia sicubi

scribitur, verbi gratia, hoc esse mandatum, non continuo

mandatum lex accipienda est; vel sicubi scriptum est, Istae

sunt justificationes, non continuo justificationes, aut lex,

aut mandatum putandae sunt. Similiter autem et sicubi

scriptum est testimonium, aut judicia, non confuse unum

ex casteris, sed diversum ab aliis unumquodque sentiendum

est. Si ergo scriptum legimus, quia Lex umbram habeat fu-

turorum bonorum^, non continuo etiam mandatum, vel

justitiae, vel judicia, de quibus hoc non est scriptum, umbrse

esse credendae sunt futurorum bonorum. Denique, utexem-* Psal. xviM, 8, 9, 10, 11. —2 Hebr. x, i.



IN NUMEROS nOMILIA XI. SSq

pli gratia unum ponamus ex multis, non cst scrlptum, Hoc

«st mandatum paschoe, sed, « flsec est lcx pascha^*.» Et

quia lex umhra est futurorum honorum, lex sine duhlo

pascha) umhra est futurorum honorum. Gum ergo venioad locum Illum qui dc pascha scriptus est, in agno Illo cor-

porali deheo intelligere umhram esse futuri honi, et hoc

sentlre quod « pascha nostrum immolatus est Christus^. »

Slmlli modo invenles etlam de azymls, et de c.Tterls festo-

rum dlerum ohservanliis scrlptum. Quia ergo haec omnia suh

legis titulo scrlhuntur in lege nccessaria, quia lex per prae-

sentem umhram futura hona deslgnat, rcqulrere deheo quae

sint azyma futurorum honorum : et invenio dicentem mihi

Apostoium, ut dlem festum agamus, « non in fermento ve-

» teri,neque in fermento malltlae et nequltlae, sed in azymis

» sinceritatiset

verltatis*. »

Sedet de clrcumcisione scrlp-

tum est : Haec est lex circumclsionis. Quia ergo et circum-

cisio suh legis tltulo censetur, lex autem umhra est, quaero

quid circumclslonis umhra bonorum contineat futurorum,

ne forte dicat mihi in umhra circumclsionis posito Paulus :

« Quia si circumcidaminl, Clirlstus vohls nihll proderlt * ; »

©t illud : « Non enim quoe in manifeslo in carne est clrcum-

» cisio, illa circuraclsioesl; neque qui in manifesto in carne

» Judaeus est, sed qul in occulto, Judaeus est: et circumcislo

>' cordls in splrltu, non littera, cujus laus non ex hominlhus,

» sed ex Deo est ^ » Hoec ergo slngula quae nequaquam peni-

tus secundum litteram ohservanda dicit Apostolus, invenies

omnia fere apudMoysen suh legis titulo doslgnari. Jam vero

iii eo uhi diclt : « Non occldes, non adulterium facies, non

» furaheris " , » et reliqua hujusmodi, non invenies quonlam

legls in ils tltulum praemlserit, sed magls ha^c mandata vi-

dentur, et ideo non exinanitur apud disclpulos Evangclii

1 Exod. xit,/i5. —2 1 Cor. v, ;. — » Ibid. 8. — ^ Gal. v, 3. —^ Roin.

*i, 28^ 29. —•* Id. xui, g.



^*^0 OT\lGEiMS

scriplura ista, sed adimpletur : quia, ut dixi, non manda-tum, sed lex habere dicilur umLram futurorum bonorum;et ideo haec nobis secundum htteram cuslodienda sunt.

Item ahbi : « Juste,inquit, sectare quod justum est*.

»

Quid opus est in his allegoriam quaerere, cum a^dificet

etiam httera? Ostendimus ergo esse quaedam quae omnino

non sunt servanda secundum htleiam legis, et esse quaedam

quae ahegoria penitus immutare non debet, sed omnimodeita ut Scripturae de iis continent observanda sunt : nunc re-

v|uiro si sunt ahqua quae et secundum htteram quidem stare

possint, necessario tamen in eis etiam ahegoriam requiren-

dam. Et vide si possumus haec Apostohca et Evangehca

auctoritate munire. Scriptum est in Lege : «Propter hoc re-

» hnquet homo patrem et matrem, et adhaerebit uxori suae,

» et erunt duo in carne una ^. » Hoec quod aHegorica mys-

leria contineant, Paulus, cum in epistola sua hoc ipsum

posuisset exemplum, pronuntiat dicens : « Mysterium hoc

)) magnum est, ego autem dico in Christo et in Ecclesia \ »

Quod autem oporteat hoc etiam secundum htteram custo-

diri, ipse Dominus et Salvator docet, dicens : « Scriptum

» est : Propter hoc rehnquet homo patrem et matrem, et

» adhaerebit uxori suae, et erunt duo in carne una. Quod» ergo Deus conjunxit, homo non separet \ » Et ostendit

utique observanda esse haec etiam secundum htteram, cumadjicit : « Quod ergo Deus conjunxit, homo non separet. »

Sed et in ahis Apostolus ubi dicit, « quia Abraham duos

» filios habuit, unum de anciila, et unum de libera ^, » quis

dubitat haec secundum litleram stare debere? Certum est

enim quia et Isaac de Sara, et Ismael de Agar filii fuerint

Abrahae. Addit tamen iis Apostolus, et dicit : «Haec autem

» sunt allegorica, » quae in duo lestamenla convertit : ei

* 1 Tim. VI, 11, —2 Gon. n, 2^. —^ Ephes. v, 02. — '• Matlh. xix, 5

€t 6, —* Galat. IV, 22.



IN NLMliROS nOMILIA. XI. oGi

Sarflc quldcin sobolein tanquam in libcrtatcm gi^nentis novi

testamenli liberos dicit; Agar aulem lunquam in servitutem

|i;enerantis tcrrenac Jerusalem filios nominavit. Ostcndimus,

iit opinor, auctorilate Scripturae divinac, ex iis qua^ in Lege

scripta sunt, aliqua penilus refugienda esse et cavenda, ne

secundum litleram ab Evangelii discipulis observentur

quiedam vero omnimode ut scripta sunt obtinenda; alia

autem habere quidem secundum lilteram veritatcm sui, re-

cipere tamen ulililer et necessario cliam allcgoricum sen-

sum.

Erit ergo jam sapientis scribae et edocti de regno Dei,

qui sciat de thesauris his profcrre nova et velera, scire

quomodo in uno quoque loco Scripturae, aut abjiciat pe-

nitus occidentem litteram, ct spiritum vivificantem requi-

rat; aut confirmet omnimode, et utilcm ac necessariamprobel litteras doctrinam ; aut manente historia, opportune

ot decenter introducat etiam mysticum sensum. Slcut et

in hoc sermone quem haberaus in manibus arbitror con-

vcnire : decet enim et ulile est etiam sacerdotibus Evan-

c;elii ofTerri primilias. Ita enim et Dominus disposuit, ut

(|ui Evangelium annuntiant de Evangelio vivant, et qui al-

lari deserviunt de altari participent*. Et sicut hoc dignum

et decens est, sic e contrario et indecens et indignum exis-

limo et impium ut is qui Deum colit et ingredilur eccle-

siam Dei, qui scit sacerdotes et miuistros assistere altari,

et aul verbo Dei aut ministerioEcclesia? d<^servire, de fruc-

tibus tcrrae quos dat Deus solem suum producendo, ct plu-

vias suas ministrando, non oflerat primitias sacerdotibus.

Non mihi videtur hujusmodi anima habere memoriam Dei,

nec cogitare, nec credere quia Deus dedcrit fructus quos

cepit, quos ila recondit quasi alienos a Deo. Si enim a Deo

sibi datos crederet, sciret utique munerando sacerdotcs ho-

* 1 Cor. IX.



36^ ORIGENIS

norare Deum de datis et munerlbus suis. Et adhuc ut amplius haec observanda etiam secundum htteram ipsius Dei

vocibus doceantur, addemus ad hoec. Dominus dicit in

Evangeliis :« Vae vobis Scribae et Pharisaei hypocrltae, qui

» decimatis mentham, hoc est, decimam datis menthae, et

» cymini, et anethi, et praeterilis quae majora sunt legis :

» hypocritae, haec oportet fieri, et illa non omitti *. » Vide

ergo dihgentius quomodo sermo Domini vult fieri quidem

omnimode quae majora sunt legls, non tamen omitti et

haec quae secundum Htteram designantur. Quod si dicas,

quia haec ad Pharisaeos dicebat, non ad discipulos, audi ite-

rum ipsum dicentem ad discipulos : « Nisi abundaverit jus-

» titia vestra plus quam Pharisaeorum et Scribarum, non

» intrabitis in regnum coelorum^. » Quod ergo vult fleri a

Pharisaeis, multo magls et majore cum abundantia vult a

discipulis impleii : quod autem fieri a discipuHs non vult,

nec Pharlsaeis imperat faciendum. Quomodo autem plus

velit fieri a discipulis quam faciunt Pharisaei, in eo declarat

ubi dicit : «Dictum est antiquis, Non occides*. » Hoc ob-

servant et Pharisaei. Discipulis autem dicit : « Ego autem

» dico vobis, quia si quis iratus fuerit fratri suo, reus erit

» judicio^. » Simihter et de eo quod scriptum est : « Non

» adulterabis % » suorum discipulorum in eo vult amplius

abundare justitiam, ut ne mulierem quidem videant ad con-

cupiscendum. Igitur ex his quae protulimus paucis, si qui

studiosi sunt in Scripturis divinis, perfacile coUigere pote-

runt etiam caeterorum distinctiones. Sapiens enim si audiat,

inquit, verbum nonsolumlaudabit,sedet adjiciet ad illud^

Quid adjiciet? ut discutiat et discernat in singuhs quibus-

que capitulis legis, ubi fugienda sit legis littera, ubi am-

plectcnda, ubi etiam narratio historiae cum mystica exposi

* MaUh. xxm, 20. —^ 1^1. v^ 20. —^ Ibid. 21. —^" Ibid. 22. —'Ib. 27.

—* Prov. I, 5.





UL Or.IGEM9

miiine quas in aliis Scripturae locis inditas invenimus. El

priuio quidcm omnium de ipso Domlno Christo legimus

scriptum, quia sit primitioe mortuorum*. Est ergo et ipse

aliqua in parteprimitiac.Et iteruminvenimus dequibusdam

dictum ab Apostolo, quia sunt primitiae Asije, et alii pri-

miliae Achaiae ^. Unde consequens est per singulas Ecclesias

aliquos credentium, quos tamen Apostolicus spiritus pro-

baverit, primitias nominari. Ex quibus esse arbitror etiam

Cornelium illum qui Caesariensis Ecclesia3 cum iis cum

quibus Spiritum sanctum meruit accipere, primitiae merito

dicitur^ Et non solum hujus Ecclesiae, sed fortassiset om-

nium gentium primitioe Cornelius appellandus est : primus

enim credidit ex gentibus, et primus sancto Spiritu reple-

tus est. Et ideo recte primitiae gentium appellabitur. Sed

requiris fortasse quis istas ofFerat primitias Deo, aut quis est

pontifex cujus haec rationibus cedant. Ego arbitror quod

secundum Domini verbum ager dicatur hlc mundus. Ager

autem non terrae solum, sed corda intelliguntur humana,

quem agrum Angeli Dei susceperint excolendum. Culturaj

ergo sua) fructus ipsi quidem possident, et habent, eos vide-

licet qui sub procuratoribus agunt,et actoribus, et nondumusque ad summamaetatemperfectionis venerunt. Si quorum

vero corda diligenter exculta, et ad perfectum perducta

sunt, hos tanquam electos et praecipuos ex caeteris primi-

tias offcrunt Pontifici raagno. Denique invenimus ipsum

Cornelium antequam doctrinam verbi Dei vel gratiam bap-

tismi susciperet a Petro, audisse ab Angelo, quia orationes

ejus et eleemosynae ascendissent ad Deum; unde et per ip-

sum Angelum videtur Deo primitiae oblatus esse Cornelius^

Possumus autem dicere etiam de Petro et Paulo, caeteris-

que Apostolis, quod et ipsi credentium per se primitias of-

* Goloss. I, i8, cl 1 Cor. xv, 21. —• ^ i Cor. xvi, i5. —* Act. x. —^ Id.



IN NUMEROS IIOAIILIA XI. 505

Ibrant, slcut dicit Apostolns, quia ab Jeriisalcm \n circuilu

iisquc ad Ulyricum repleverit Evanôliuin Christi, ot ita

priedicaverit Evangelium non uLi noininatus est Chrlstus,

ne supcr alienum rundamenlum tcdificaret *. Intuere ergo

Paulum, omnes eos quos docuit, quibus praedicavit, qui cx

ipso proleccrunt in fide, tanquam fructus suos olTereutem,

c^t quap.rentem quotidie novos agros quos excolat, et nova

rura quae scminet, et ob hoc dicentcm ad quosdam : «Cu-

» pio enim venire ad vos, ut aliquem fructum habeam ct

» in vobis, sicut ct iii ca^teris gentibus^. » Intuere, inquam,

cum ex iis omnibus fructibus elecla quaeque signantem, et

dicentem de quibusdam (sicut supra diximus) quia sunt

primiliaj Asinc, et alil prlmitiae Achaiae, et sirjgularum qua-

rumque Ecclesiarum eligore primltias et ofTerre Deo\ Ha-

bet autem fortassis aliquos et primogenitos. Credo autcm([uod habeat et ahquos inferiores horum, quos neque pro

primogcnitls, scd pro decimis possit oirerre. Sed et unus-

((uisque doctorum puto quod pro eo quod docet et praidi-

cat et instruit auditores, agrum Eccbislae iHius quam docel,

id est credentium corda videatur excolere. llabet ergo et

ipse culturae suae iructum, ct iii IIs omnibus fructibus ia-

vcnit sine dubio electurn aliquem ot pi\Tcipuum quem quasi

primitias ofTcrat, invenit et quos pro primogenllis, et allos

pro decimis. Quod si non videtur temerarlum audere in

ialibus, possunt fortasse primogenlti vcre illi dicl, de qui-

bus scriptum est quia cuin mullerlbus senon inqulnave-

runt\ virglncs enim permanserunt,- aut eliam de martyri-

bus potest dictum videri. Et primitiae nihilominus possuiit

intelligl Ecclesiae virgines. Declmae quoquc il qui post con-

iugium contincnter et caste vixerint.

Addit post haec^ : « Et locutus cst Doniinus ad Aaron di-

1 Uoin. XV, i(), 20. —2 [,], i^ i5. —^ 1 Cor. xvi, j5. — * Apor. xiv, 4.» N. (), 7, 8, 9. p. rHii)-5i 1.



566 OlllGENlS

» cens : Ecce ego dedi vobis ad conservandum primitias *.

Quamvis in nonnullis exemplaribus Latinorum ad obser-

vandum scriptum sit, verius tamen est ad conservandum.

Sed requirendum est quomodo secundum legem primitiae

conserventur. Non enim ut servent, sacerdotes accipiunt

primitias, sed ut insumant. Quomodo ergo dicit : « Ecce

» dedi vobis primitias ad conservandum?» Unde constat non

posse hoc ad legem litterae, sed ad legem spiritus applicari.

Istae enim primitiae quas supra spiritualiter exposuimus,

conservari possunt, illae non possunt. Sed et si Christus est

secundum Apostolum primitiae, vere istse primitiae ad con-

servandum datae sunt nobis. Quid enim tam beatum, quamut anima quae suscepit Christum, semper eum conservet, et

semper habeat in se manentem ? Et taUs anima vere primi -

tias suscipit ad conservandum. Nam illae primitiae quae ofFe-

rebantur in lege, consumebantur per cibos, et ingressae in

ventrem, dirigebantur, ut Evangelium dicit, in secessum*.

Istas autem primitias qui manducaverit, et gustaverit panem

qui de coelo descendit, non morietur, sed permanet in vitam

aeternam. Iste est enim panis qui, cum semper comedatur,

semper permanet, imo semper augetur. Est ergo, sicut Apo-

stolus dicit, spiritualis esca, quae quanto magis insumitur,

tanto amplius crescit^ Quanto enim amplius verbum Dei

sumpseris, quanto instantius cibum istum comederis, tanto

in te alfluentius abundabit. Haec dicta sunt pro eo quod

scriptum est, ad conservandum primitias.

Sequitur autem : « Ex omnibus quae sanctificantur mihi a

» filiis IsraeP. » Nec hoc sine sacramento dicitur; non vult

enim Deus aliunde accipere primitias, nisi a sanctificatis

Israel. Poterat enim fieri, ut et apud gentiles invenirentur

aliqua opera digna Deo. Excoluerunt enim et inter illos

aliqui virtutes animi, et philosophia in nonnullis egit ali-

* Num. xviii, 8. —2 MaUh. xv, 17. —^ , Cor. x, —^" Num, xvni, 8.



IN NUMEROS IIOMILU XI. 36^

quanlulum; scd non vult isla ollerri in primitiis. Ex illia

vult Deus benefacta suscipere, quorum mens videt Deum,

et qui sanctificati sunt Deo per fidcm. Gentilis autem

etiamsi aliquid honcstum et probabilc haberc videatur in

moribus, hoc ipso quod non Deo ascribit aniuii virtutem,

sed jactantiae suae deputat, non est sanctificata hujusuiodi

probitas, et ideo non rccipitur intcr primitias. Quan-

tum autcm ad defmitionem htterae legis, videtur etiam

proselytos excluderc ab hujuscemodi munere. Solos enim

sanctificatos ex fdiis Israel vult ofTerrc primitias. Puto au-

tem IsracHtem dici posse, ex quo Hcet ei ingredi in Eccle-

siam Dei : scriptum est enim ; « Non abomlnaberis Idu-

» maeum, quia frater tuusest; nec iEgyptium, quoniam

» incola fuisti in terra iEgypti. Fihi si nati fuerint eis, ge-

» neratione tcrtia introibunt in Ecclesiam Dci *. » Donecergo fructum non afTcrt ^gyptius, vel Idumacus, nec fece-

rit filios primx et secundae et tcrtiae gcnerationis, non po-

test iutroire in Ecclcsiam Domini, sed fdiorum generatio

facit eos inlroire in Ecclesiam Domini. Observet dihgentius

qui legit litteras divinas, et non ut libet Scripturae verba

pertranscat ; sed aspiciat ad unumquemque sermoncm,quo-

modo non dixit, Si nati fucrint eis fdii vel filiae, sed, a Filii

» si nati fuerint cis, tertia generatione introibunt in Eccle-

» siam Domini. » Et considera si potes secundum mysticum

scnsum, cur soli filii sint, non etiam filiae, qui faciunt in-

troire patres in Ecclesiam Domini. Denique invenies etiam

sanctos quibus eximium a Deo lestimonium datur, difTicile

fdias, scd fdios genuisse. Abraham non genuit fdias, Isaac

nec ipse quidem, solus Jacob unam genuit, et ipsam fratri-

bus ac parentibus gravem. Gontaminata enim ab Emor fdio

Sichem, opprobrium generi, et vindictae furorcm fratribiis

excitavit. Sed et ter in anno apparere Domino jubetur omne* Deut. xxni, 7, 8.



5G8 ORIGEISIS

masciilliuim. Fcemina ad apparendum Domlno non voca-

tur. Sic ergo si quis Scripturis divinis diligenter intendal,

inveniet non otiosum quod alihi quidem nominat cum filiis

etiam fdias, alibi autem filiarum non facit mentionem. Ethic ergo primitias qua) oflbruntur a sanctificalis fdiis Israel,

non etiam a filiabus juLentur ofFerri : quas tamen secundum

spiritualem intellectum, non ad sexus, sed animaruni dis-

cretionem referenda sunt. « Tibi enim, iîcjuit, dedi ea in

» honorem, et filiis tuis post te legitimum aiternum\))Tibi,

inquit. Cui? Aaron sine dubio respondebis. Sed sermo qui

sequitur, magis de vero pontifice Christo, et filiis ejus Apo-

stolis, et doctoribus Ecclesiarum suadet intelligi. Ait enini

Legitimum ceternum. Quomodo ergo aeternum potest essc

quod visibile est? cum Aposlolus dicat : « Quoe enim videntur

»

temporalia sunt, quae autem non videntur aeterna sunt^.»Si ergo visibiles sunt primitiae qua^ ofTeruntur Aaron, quaj

visibilia sunt, dici êterna non possunt. Similiter et circum-

cisio visibilis, et azyma visibile, et pascha visibile necesse

est ajternum non esse, sed iemporale, quia quae videntup

temporalia sunt. Et rursus, si quae non videntur aeterna

sunt, ergo et invisibilis circumcisio, quae est in occulto,

êterna est; et azyma sinceritatis et veritatis, et ipsum quia

ex iis est qusc non videntur, aeternum est". Simili ergo modo

et haec non ei qui in manifesto, sed illi qui in occulto Ju-

daeus est, et qui spiritu, non littera legem custodit secun-

dum interiorem hominem, legitima et aeterna dicuntur.

« Et hoc sit vobis ex iis quae sanctificantur sanctis \ »

De sacrificlis aliquoties apud memelipsum ista percur-

rens requisivi, quaenam essent sanctificata sancta ; et vi-

detur mihi quasi ad distinctionem eorum quae non sancti-

ficata sancta sunt, hic sanctificata sancta dixisse. Puto ergo

1 jXuui. xvni, 8. —2 2 Cor. iv, i8. —^ i Cor. v, et Roni. u. —'' Nuni,

iVlll, 9.

i



IN NUiVlEROS IIOMILIA XI. 5Gf)

qiiod saiictiis Spiritus ila sanctus sit, ut noii sit sanctificu-

lus. Non cnim ci extrinsecus et aliunde accessit sanctifi-

calio quae antc non fuerat, sed seniper fuit sanctus, nec in-

ilium sanctitas ejus accepit. Similique modo de Patre et

Filio intelligendum est. Sola enim Trinitalis substantia est>

qua) non exlrinsccus accepta sanctificatione, sed sui nalura

sit sancta. Omnis vcro creatura vel dignalionc sancti Spiri-

tus, vel meritorum ralione sanctificala sancta dicetur. Sic

crgo et scriptum lcgimus : « Saiicti estole, quoniam ego

» sanctus sum *,» dicit Dominus Deus. Non conlinuo simi-

litudo sanctitalis in Deo alque hominibus ponenda. De Deo

enim dicitur quia sanctus est, homines autem quasi qui noii

semper fuerint jubentur ut fiant sancti. Denique sermo hic

in Graeco, ubi nos habemus sanctl cstote^ hoc raagis sonat,

sanctl cfficimini, Sed nostri interpretes indifFercnter, estotcpro cfjiciininl posuerunt. Unusquisque ergo nostrum ex

quo accedit ad timorcm Dci, et divinam recipit in se doc-

trinam, ex quo se mancipavit Deo, si tamen ex animo man-

cipavit, cx eo sanctus efiicitur. Sed hic sanctificatus sanctus

dici potest : vcre autem et semper sanctus, sohis est Deus.

Vis autem tibi ct de Scripturis divinis hujus apicis aperiani

diflbrenliam? Audi quomodo Paidus ad ilebraeos scribens

dicit : « Qui enim sanclificat et qui sanclificantur, ex imo

» omnes^» Quis ergo sanclificat? Christus sine dubio : el

nui sanctificantur? credentes in Christo. Manifestum oriro

est quod qui sancti(icat sanctus est, quia semper sanctus

est. Qui autem sanctidcanlur, non simpficiter sancli, sod

sanctificati sancti dicendi sunt. Nec putes huic scnsui essc

conlrarium ilhid quod de Christoscriptum legimus : «Ouem» Pater sanctificavit et misit in hunc mundum \ » llic enim

qui sanctificatur, secundum carnem Chritus esl,nou iêcini-

(hmispirituu). Nam secundum spiritum parileret secnudum' l,<vil. .\x, - ci •)(). — '• II«1m-. II, 1 j. — ^ .?( ;ip. X, 7A].

J.v. 24



SyO ORIGEMS

carnem Christiis dixll : «Ego sanclifico nieipsum pro eis* :»

ut qui sanctificat, secundum spiritum intelligatur; qui au-

tem sanctificatur pro discipulls, secundum carnem, unus

tamen atque idem Christus slt, qui nunc in spiritu sanclifi-

cat,nunc sanctificatur in carne. Ab omnibus ergo fruclibus

sanctificatae sanctae sunt ofTerenda} primitiae, sed splrituali

Pontifici. Ex quibus ergo fructibus spirituales primltias of-

feremus? Audi quot fructus enumeret Aposlolus : « Fructus

» autem spiritus est, charitas, gaudium, pax, patleutia^,»

el caetera. Quas igltur priraltias ex charitatis fructu, qui pii-

mus est fructus spiritus, offeramus vero Pontifici ? lllas ego

puto esse primltias charilalis, ut difigam Dominum Deummeum ex toto corde meo, et ex tota anima mea, et ex tota

mente mea. Istae sunt primitiae. Quid autem est quod ex

isto charitalls fructu secundo loco habere debeam? Ut dlh-

gam proximum meum slcut meipsum. Illae ergo primltlae

charitatls Deo offeruntur per Pontificem; hoec vero quae in

secundo sunt loco, meis usibus rehnquuntur. Puto esse ah-

quid ex hoc fructu quod tertio loco habendum slt, ut dlh-

gam etlam inimicos meos. Vide autem si potes slmlhter et

de caeteris fructibus spiritus simlles invenire primitias. Gau-dium secundo loco fructus spiritus scribitur. Si ergo in Do-

mino gaudeam, et spe gaudeam, et si gaudeam pro nomine

Domini passus injuriam, in hls omnibus, aliisque horum

simihbuSj primitias gaudii per Pontificem verum Deo ob-

tuH. Sed et si raplnam bonorum meorum cum gaudio sus-

tineam,et tribulationes %si pauperlatem, si qualemcumque

contumeham gaudens tolerem, est mihi et iste secundo in

loco ex fructibus splritus, fructus gaudli. Nam si gaudeam

de rebus ssecuh, de honoribus, de diviliis, falsa sunt gau-

dia, ex vanitatibus vanitatum. Si vero in mahs gaudeam, et

exultem de aUorum ruinis, ista jam non solum vana, scd

* Joan. XVII, 19. —2 (Jal. y, 22. —^ Hebr. x.



iN NUMKROS HOMILIA XI. O7

cl diabolica gauflia, iino nec gaudia nominanda sunt. «Non

» est gaudcre impiis, dicit Dominus *. » Volo adhuc et alium

fructum gaudii requirere, imo et alias primitlas gaudiorum.

Si gaudeam in verbo Domini, si gaudeam de scientia mys-

leriorum Dei, si gaudeam quod dignus habilus sum sapien-

tiae Dei secreta et arcana cognoscere, si gaudeam quod re-

liclis omnibus quoe sunt in hoc mundo, non solum inuliHbus,

sed et ulihbus, non sokim vanis, sed et necessariis, soli meverbo Dei atque ejus sapientiae manciparim : in iis omnibus

satis, iit puto, acceptae Deo primitlae gaudii offerentur. Sed

et de caeteris fructibus spiritus cx otio unicuique quae com-

pelunt Hcebit aptaie, ne nos sermonem juslo longius pro-

Irahamus.

« Et ab omnibus, inquit, muneribus eorum^. » Munus

[uis obtuHt Deo, et rursus ex munere offerendae sunt pri-

niliac pontifici. Hoc in exposilione allegorica ila arbitror

posse constare. Si quis vel egcntibus dislribuat, vel faciat

ahquid boni operis, pro mandato munus obtuUt Deo : sed

rursus muneris offert primllias, si non solum cibos, verbi

gralia, vel pecuniam largiatur, sed et affeclum miserendi

habeat et compaliendi. Hoc enim est quod requirit ab ho-

mine Dcus, ut mens ipsa piis et misericordibus repleatur

et formelur affcctibus. « Et ab omnibus immolationibus eo-

» rum ^ » Immolatlo splriluahs est illa quam leglmus : « Im-

» mola Deo sacrlficium laudls, et redde Altissimo vota tua*.»

Laudare ergo Deum, et vota orationis offerre, immolare est

Dco. Scd hujus immolalionis primilia^ ita per pontificem

offcrentur, si non solum verbis et voce, sed ct mente ore-

mus et corde, sccundum quod et Apostoius monet : « Orabo

» spiritu,orabo et mente: psalmum dicam spirilu, psalmum» dicam et mente *. » Assistunt enim et nunc Angeli Dei,

* Isai. i.viF, 21 .—^ IViim, xvm, f). — ' Ihidem. — ^' Psalm. xr.ix, i^ . —

î Cor. X!V, i5.

24.



"hyi ORiGiiWis

cultores et agricola^ cordis nostri, et requirunt si est in ali-

quonostrum hujuscemodi mens tam soliicita, tam intenta,

quae verLum Dei tanquam semen divinum lota aviditate

susceperit, si fructum statim ut ad orationem surgimus os-

tenderit, id est, si colleclis et congregatis intra se sensibus

oret Deum, si non evagetur menle et cogltationibus evolet,

ita ut corpore quldem in oratlone curvetur, senslbus autem

per diversa dlscurrat. Si quis, Inquam, intentam et direc-

tam senserit obsecratlonem suam, et ipsls Del conspectibus

atque ineffabill lumlnl se Intellexerlt asslslentem, ibique

oratlones ef obsecrationes, postulatlonesque et gratiarum

actiones suas profuderit, nullius extrinsecus phantasiae sol-

hcit&tus imaglne : hlc se noverlt per Angelum qui assistit |

altari obtullsse immolatlonls sua^ primitias Pontlfici magno

et vero, Ghristo Jesu Domino nostro, cui est gloria et im-perium in saecuia saeculorum. Amen.

HOMILIA XIP.

t>e puteo el transitu per terram Seon regis AmorrhcBorum.

I. Lectio nobis putei, et cantici quod apud puteum cecinit

Israel, ex Numerorum hbro recltata est, quam sohtis, imo

forte et amphus sohto videmus redundare mysteriis. Ait

enim : « Et blblt de puteo popuhis. Hic est puteus quem

j) dixit Domlnus ad Moysen : Congrega populum, et dabo

» eis aquam bibere *. » Sed In his dlctis non muUum mihi

juris videtur historica httera possldere. Quid est enim quod

magnopere praecepit Doniinus Moysi populum congregarCj

* Toni.iI, p. 3ii ct J-^Jjq.

2 Num. xxr, 16.



IN jNUMliROS IIOMILIA XII. ^yo

it det cis aquain de pulco bibere? quasi vero non etiaiii

jpontc populus bibendi gratia convencrit ad puleuin. Quid

3rgo tantopere Prophelaj praecipitur, ut proprio studio et

aborc congreget populum ad hauriendam putei aquam?Jndc vilitas iiltcraj ad pretiositatem nos spirituaHs remittit

nlclligentiae. Et ideo conveniens puto etiain de aliis Scrip-

ura3 locis puteorum congregare mysteria, ut ex compara-

ionc plurimorum, si q\iid praescns sermo obscuritatis con-

inet, eluccscat. Ait ergo spiri_tus Dei per Salomonem in

^roverbiis : « Bibe aquas de tuis vasis et de puteorum tuo-

rum fonte, et non supereflundantur tibi aquae extra luuni

fontem *. » Quamvis in ahis exemplaribus legerimus : « Et

efTundantur tibi aquae cxtra tuum fontem. » Aquae tuae sint

ibi soli, et nemo ahenus participet ex eis. Habet ergo (ut

n iis designatur) unusquisque nostrum in semelipso pu-eum. Imo et aliquid amplius dicemus, unusquisque nos-

rum habct non puteum unum, sed puteos multos, et non

inum vas aquai, sed vasa multa« Non enim dixit, Bibc

iquas de luo vase, sed de tuis vasis ; et non dixit, et de

uitei tui fonte, scd dc puteoiûm tuoruin fonte. Legimus

labuisse ct Patriarchas puteos : habuit Abraham, habuit et

saac^ Puto aulem habuissc ct Jacob. Et ab istis puteis

umpto initio, percurre omnem Scripturam, puteos requi-

'cns, cl perveni usque ad Evangelia, et ibi invenies puteumlupra qucm Salvator nostcr se<lebat requiescens post itine-

'is laborem, tunc cum veniente mulicre Samaritana, et vo-

entc haurireaquam dc puteo, qusc csset in Scrupturis putei

/el puteorum virtus exponitur, et comparatio fit aquarum,

jbi ct divini mystcrii panduntur arcana. Dicitur cnim quia

i\ quis bibat cx iis aquis quas continebat puteus ille terre-

iius, siliet rursum; qui autem ex illis biberit quas dat Je-

sus,« iict in eos fons aquoe salientis in vitam neternam'. »

* Piov. V, 1'). —^ (IcMirs. Mii rl xxvi. — -• Joan, iv, i/j.



5^^ oniGiiNis

In alio autem Evangelii loco jam non fons, neque puteus,

sed ampllus allquid dicilur : « Qui credlt, inquit^ in eum,

» slcut Scrlplura diclt, flumina de ventreejus fluent aquae

» vivse*. )) Vides ergo quia qul credit In eum, non solum pu-teum, sed et puteos, et non solum fontes, sed et flumlna

habet intra se; fontes autem et flumlna, non quae istam

mortalem vltam solentur, sed qua3 aeternam conferant. Igi-

tur secundum ea quai In Proverblls scrlpta proposuimus,

ubi putei slmul cum fonte nominantur, acciplendum est

verbum Dei; puteus quldem si profundl aliquld mysterii te-

git, fons autem sl ad populos abundat et efflult. Sed non

otiose requlrendum est quomodo posslmus pluralem nume-

rum de putels exponere, et singularem de fonte, qula in

Proverblls dlcit Sapientla : « Bibe aquas de puteorum tuo-

))

rumfonte^ » Vldeamus ergo quorum

puteorum unumdi-

xerit fontem. Ego puto quod sclentia ingeniti Patrls, unus

posslt Intelllglputeus; sedet unlgenitlFilliejus agnitio, allus '

puteus Intelllgl debeat. Alius enlm a Patre Fiilus, et non idem

Fillus qui et Pater, sicut ipse in Evangellis dicit : « Allus est

» qui et teslimonium de me dlclt Pater ^ r> Et rursus tertium

puto viderl puteum posse, cognltlonem Spiritus sancti.

AMus enlm et Ipse est a Patre et Filio, slcut et de ipso ni-

hilomlnus in Evangelio dlcltur : « Mltlet vobls Pater alium

» Paracletum spiritum veritatls^. ))Est ergo lia^c trium dls-

tinctlo personarum in Patre et Filio et Spiritu sancto, quae

ad phjralem puteorum numerum revocatur. Sed horum pu-

teorum unus est fons; una enim substantla est et natura

Trinitatls. Et hoc modo non otlosa invenletur Scriptura)

sanctai dlstinctio, quae diclt, de puteorum tuoium fonte,

Sed observanter mystlca slgnavlt eloquia, ut quod plurah-

ter dictum est personis, slngulariter substantiae conveniret.

Possunt autem et iih putei videri, dc quorum sclentla dice-* Joan. vn, 58. —^ Prov. v, i5. —^ Joan. vm, iS. —.

'* Id. xiv, 16.



IN AUiMlirvOS IIOMILIA XII. SyS

bat ille qui leplelus est saplcnlia Dei : « Ipse enlm mihi de-

» dit eorum quac suut scienliam veram, ut scircm substan-

» liam iiiundi, et elementorum virtulem, initiiim et finem

» et medietatcm, temporum vicissitudinem, permutaliones» et comnmtationes tcmporum, anni circulos et astrorum

B posiliones, naturas animalium, et iras bestiarum , spirituum

» violentias, et cogltaliones bominum, difrcrenlias virgulto-

•) rum, et virtutes radicum*. » Yidcs quanti sunt pulei in re-

rumscIcntlaPPuleus esl, verbi gratia, scientia virgultorum;

€t forte uniuscujusque virgulti natura habet proprium pu-

teum. Et iterum puteus cst de animalium scientia, et forte

unaquaeque species animalium proprium habet pulcum. Et

iierum puleus cst de ralione lemporum, et vicissitudine, ac

permutatione, Et haec slngtda quoniam allam profundam-

que habent scientiam, merilo flguraliler putei appellantur.

Et doncc quidem absconditum fuit mysterium Christi a

siecuils et generationibus, recte horum scleulia putei ap-

pellati sunt : cum autem sicut Paulus dicit, credentibus

« manitestavit Deus per Spiritum suum^, » efliclentur ha^c

omnla fontes et flumina; ut jam non ila habeatur in occulto

horum sclenlla, sed prolcratur ad mullos, et rlget crcden-

tes, ac satiet. Et ideo, credo, Salvalor dlcebat ad disclpulos

suos, quia qui credit In eum, et aquam doclrlnae ejus blbe-

rit, non jam puteus iicc fons, sed lient in eo flumina aquae

vivoe\ Sicut enim unus iste puteus, qui est sermo Dei, efli-

citurputei,et fontcs, el flumlna innumerabilia : ita et anlina

homlnls, qua) ad iniaginem Dei facla est, potcst in se ha-

berc, et producere ex sc, et puteos, ct fontes, et flumina.

Sed et revera pulei qui sunt In anlma noslra indigent Ib

dicnte : dcbent cnim mundarl, ct omne quod terrenum cst

ab cis debet auferri, ut venae illae rationabllium sensuuai,

quas ei inseruit Deus, pura ac sincera fluenta producanl.' Siq). VII, ij cl bcqq. — ^ j Cor. ii, lo. — ^ Joan. \ii, 08.



^7^ ORIGKMS

Donec eiiim terra coutegit aquarum venas, et obtural oc-

cultum fluenti, non polest puri laticis unda profluere. De-

nique propterea scriptum est, quia pueri Abraham fodie-

bant puteos,sed replebant atque operiebant eos

terra

Philistiim*. Sed et Isaac, qui hnereditalem susceperatpatris,

rursumfoditpuleos,et terram removit Philistinorum, quampcr invidiam injecerant aquis. Sed et illud observavimus

in Genesi, unde et historia haec videtur assumpta, quod

donec viveret Abraham non fuerunt ausi Philistiim replere

puteos, aut injicere eis terram. Sed cum excessit ex hac

vita, tunc invahierunt Phihstiim et insidiati sunt puteis

ejus. Sed reparantur postmodum per Isaac, et redeunt in

statum suum ^. Praeterea et puer Abraham cum pergit uxo-

rem spondere, vei deducere Isaac, apud puteum invenit

Rebeccam, quae interpretatur patientia : haec eflicitur uxor

Isaac, non ahbi nisi apudputeos^ Simiiiter et Jacob, cura

in Mesopotamiam venit, habens praeceptum patris ne aheni

i:;eneris vel extranei sanguinis conjugem sumeret, apud pu-

teos etiam ipse invenit Rachel. Et Moyses Sephoram apud

puteos reperit^ Si ergo intellexisti quae qualesque sint uxo-

res sanclorum, etiam lu si vis patientiam in conjugium tibi

asciscere, si sapientiam, et si quae ahaj sunt animne virtutes,

et dicere quod de sapientia dictum est : « Hanc amavi, hanc

» quaesivi adducere mihi uxorem^ : »esto frequens, esto as-

siduus circii puteos istos, et ibi reperies hujusmodi con-

jugem. Apud aquas enim vivas, id est, apud viventis Verbi

fluenta, certum est omnes animi habitare virtutes. Sunt ergo

nnihi putei, quos diximus esse inlra animam. Sunt et ahi

plurimi, qui in singuhs quibusque Scripturarum sermoni-

bus intefliguiitur et sensibus. Est taraen eminentior Cceteris

isle puteus, et eximius, de quo in pra^senti loco Scriptura

dicit, quia foderint eum non quicumque communes homi-

^ (icn. XXVI. — '^ ibid. 2 j. — '-> l!)ui. 29. — ' Esod. 11. — "^ S;iji. vii, t o.



IN NUiVHiROS IIOMILI.V XIL '^77

nes» sed principes et adhuc horum suLlimlorcs, quos regcs

nppeUavit. Propter quod ct hymDus canitur Dco apud hunc

cumdcm pulcum. Et idco scriptum est : « Vadc, infjuil, ad

))

pulcum. ))Hiccst putcus quem dixit Dominus ad Moysen:

« Congrcga populum, ct dabo eis aquam dc putco*, )> dixit

Dominus. Moyscs congregarc jubetur populum, ut convc-

niat ad putcum, ct bibat aquam. Moyscn autem legem ac-

cipi deb(;r€ saepc ostcndimus. Lex crgo Dei est quoe tc con-

vocat, ut ad putcum convenias. Quem putcum, nisi ilhim

de quo supra dixiraus Jesum Christum Fihum Dei, propria

quidem subslantia subsistcntem, uno tamen cum Palre et

Spiritu^ sancto Dcitalis fontc nominatum? Ad hunc ergo

puleum, id est, ad fidem Christi nos convocat Lcx. Ipsc

cnim dixit, quia Moyses de mc scripsit. Utquid nos convo-

cat? Ut bibamus aquam et cantemus ci canlicum ; hocest,

corde crcdamus ad justitiam, ct ore confitcamur ad sa-

hitcm.

IL « Initiate, inqult^ ihi puteum^. » Hic cst scnsus. Ini-

tium, ait, omnium puteum ponite, sicut et Apostolus dicit,

(juia ipse cst « principium et primogenitus omnis creaturaj,

)) ct in ipso crcata sunt omnia". y> Initiato crgo ci puteum,hoc est, inilium omnium confitemini esse puteunn. Potcst

autem ct hoc modo inlcUigi, ut verba dirigi videantur cx

pcrsona Moysi ad populum, cohortantis et dicentis : Date

iuitium cordi vrstro, ut incipiat intenigcrc quis sit puteus

(lc quo aquae spirituales hauricnda^ sunt, et rcficiendus est

crcdcnlium popuhis. Initiatc crgo ei, hoc est Isracli, huncj)uteum; ut sensum mysticum, si quis est corde Dcum vi-

dcns, dc profundis possit haurire. Ad istum ergo puteumut Moyscs, id cst, Lex nos congregct, non frustra dictum vi-

dclur. Potcst cnim ficri ut ahquis vcnirc ad istum puteumvidcatur, scd nisi per Moyscn congrcgclur, noii cst acccp-

^ Niim. xxi, iG. —2 Ihi.l. ,j. _3 Coloss. I, i,"i, i(i.



3^8 ORIGEiMS

lus Deo. Marcion venisse sibi videtur ad istum puleum, et

Basilides, et Valentinus ; sed quia non venerunt per Moysen,

nec receperunt Legem et Prophetas, non possunt laudore

Dominum Deum de fontibus Israel. Non ergo veniunt, qui

hujusmodi sunt, ad puteum queai foderunt principes et ex-

cuderunt reges. Sed vuhis ostendam vobis de Scripturis,

ad quos isti puteos veniunt? Est vallis quaedam salsa, in qua

valle sunt putei bituminis. Onmis ergo haeresis et omne

peccatum in vahe est, et in valle salsa. Peccatum enim et

iniquitas non ascendit sursum, sed semper ad ima et infernadescendit. Est ergo in valle positus et salsus, alque amarus

omnis haereticus seusus, et omnis actus peccati. Quid enim

dulce, quid suave potest habere peccatum? Sed et amphus

ahquid habet. Si enim veneris ad hoEreticam sententiam, si

veneris ad amaritudinem peccati, venisti ad puteos bitumi-

nis. Bituraen, esca et nutrimentum ignis est. Si ergo et tu

gustaveris aquam de istis puteis, si sumpseris ha^reticum

sensum, si peccati amaritudinem ceperis, fomenta in te ig-

gnis et gehennae incendia praeparabis. Et propterea ad eos

qui nohmt de illo puteo aquam bibere quem principes fo-

derunt et reges, sed ex istis qui in valle peccati sunt et

ignis materias alunt, dicitur : « Incedite in lumine ignis ves-

» Iri et flammae quam vobis accendislis*. » Quid ergo cani-

tur apud hunc puteum?« Initiate ei, Inquity puteum. Fo-

» derunt illum principes, excuderunt reges ^. » Possunt

quidem principes et reges iidem vidt ri : si vero distlngui

necesse est, principes Prophetas inteliigamus. Ipsi enimsensum et prophetiam de Christo defossam, et demersam

in profundo lilteroe collocarunt, et ideo quidam ex ipsis

dicebat :« JNisi occuUe audieritis, plorabit anima vestra^ »

Et item alius Propheta dicit ad Dominum : « Qnam magna

» muUitudo dulcedinis tua?, Domine, quam abscondisti ti-

1 Isai. I., 11. —^ >uin. x.vi, ij. i8. —* Jci . xiii, i-.



IN NUMEROS IIOMILIA XII. SyQ

1» mentibus te * ? » Isti ergo siint principes qui foderunt

hunc puleum, regcs autein qui excuderunt eum. Quod di-

xit, excudcrunt, ab excudendo, non ab excidcndo dlctum

est. Excudi enim dicitur, quod in saxo vel ca^dltur vel

formalur. Principes ergo lanquam allquanlulo inferlores,

fodere dlcuntur puteum, hoc est quasl In terraj mollllle al^

titudinem quamdam demergere. Isli vero quos reges appel-

lat, quasi emlnentlores ac fortiores, non solum terrae pro-

fundum, sed et saxi duritiam penetrant, ut [>ervenire possint

ad profundiores aquas, et ipsas (si dlci potest) in eo venas

abyssi perscrutentur, scientes judicia Dei esse abyssum

multam. Istos ergo reges qui tam profunda possunt et tam

abscondlta putei perscrutari, merilo Apostolos dlxerlmus,

ex quibus aliquis diccbat : « Nobis autem revelavit Deus per

» Spirllum sanctum. Splritus enim omnia scrutatur, eliam

» aita Dei^. »Quia ergo per Splrltum possunt etiam ipsi

perscrutari alta Del, et alta ac profunda putei penetrare

mysteria, idcirco rcges esse dicuntur qul puteum etlam is-

tum in petra excuderint, ac dura et dlfricllla secreta scien-

tlac penctraverlnt. Quod aulem reges dlci posslnt etiam

ApostoII, puto et ex eo faclle probari posse, quod de omni-bus credentlbus dicitur : « Vos autem genus regale, sacer-

» dotium magnum,gens sancta'. » SI ergo illos dicuntreges

qui per verbum Ipsorum credlderunt, quanto magis ipsi re-

ges habendi sunt qui faclunt reges? Sed et inde facile col-

ligitur. Si enim reges a regendo dicunlnr, omncs utlque

qui Eccleslas Dei regunt reges merilo appcllabuntur, multo

aulem rectlus illi qul et illos ipsos dictls atque scriptis suis

reguni, a quibus reguntur Ecclesia?. Et propter hoc merilo

Dominus Rex regum dicitur\ Nisi enim isti, et caeteri qui

eos imitanlur, reges fuerint, ille non videbilur rex regiim.

* Psalni. XXXI, ao. —2 i Corinlh. n, lo. —î W[i . ii, y. —

'' Aiiocal.



.^8o ORKJEiMS

Sed et ipse apostolus Paulus Gorinthiis scribens, el velut

per quamdam ironiam corripiens eos, ait : « Sine nobis reg-

» natis, et utinam regnetis, ut et nos vobiscum regnemus^ »

In quo utique reges quidem esse debere Corinthios, et se-

metipsum cum iis regnare velle pronuntiat ; sed elationem

nondum pro merito assumpti honoris incusat. Fodiunt ergo

ii omnes puteum istum principes, et excudunt eum reges

gentium. ApostoH enim praccipue reges sunt gentium, qui

gentes ad obedientiam fitlei congregarunt, et Christi scien-

tiam omnibus patefecerunt : « In quo sunt thesauri sapien-» tiae Dei et scientix absconditi^ : » secundum praeceptum

Domini circumeuntcs orbem terrae, et implentes quod man-

datum est, ul doceant omnes gentes, baptizantes eas in no-

mine Patris, et Fihi, et Spiritus sancti ^: et per haec excude-

runt, hoc est, patefecerunt scientiam putei, et in notitiam

universis gentibus adduxerunt. Sed et quae nunc habemus

in manibus, quae recitata sunt nobis, puteus est, et omnis

simul scriptura Legis et Prophetarum : Evangelica quoque

atque Apostohca scripta simul omnia unus est puteus, quemiion possunt fodere vel excudere, nisi inveniantur reges et

principes» Vere enim reges et vere principes habendisunt,

qui possunt auferre lerram de puteo, hoc est, amovere su-

perficiem Utteraeêt de interiore petra, ubi Christus est, spi-

rituales sensus vehit aquam vivam proferre. Hsec ergo facere

decet eos solos qui vel reges sunt vel principes : reges ex

eo dicti, quod pcccati regnum ex corpore suo depulerint,

et justitiae regnum paraverint in membris suis. Decet enimeum docere caeteros, qui prius fecerit ipsa qua; docet. Sic

enim scriptum est, quia« Qui fecerit, et docuerit sic homi-

» nes, hic magnus vocabitur in regno ccelorum\ «Magnum

aulem esse in regno, hoc est regem esse : « Excuderunl eum,

n inquity reges gentium in regno suo, dum dominarentur

* i Cor. IV, 8. ~ 2 Colosj. II, 7), —S MaUh. xxvm. — '' Id. v, 19.



m NIJMEROS irOMILIA XII. 38 I

» eis ^ » Re eniin vera non possunt fodere puteum istum,

nec lalentes aquae vivac venas aperire, nisi prius dominatuni

lcnuerint gentium barhararum. Omne cnim quidquid in cis

ferum fuit in actibus, quidquid in moribus barbarum, si

edomuerint, ct subjccerint rcjîo sensui, et dominati fucrinl

eis, ita ut dc caetero non gentiliter, scd legitimc agant ; isli

sunt verc reges profunda putei rimanlcs, et vcrbi Dei ar •

cana ac mystica perscrutantcs.

III. Post haec,«et a puteo, inqnit, profecti sunt Matha"

» naim, ct a Mathanaim in Nahaliel, et a Nahand in Ba~

» moth, et a Bamoth in nemus quod est in campo Moab, a

» verticc montis excclsi qui respicit ad faciem deserti ^. »

Nominu haec quae vidcntur locorum esse vocabula, ex sig-

nificanti issuis quas in Hngua propria dcsignant, rcrumma-

gis mysticarum consequentiara, quam vocabulorum appel-

lationem vidcntur ostendere : « Profecti enim, inqult, a

» puleo, veniunt in Mathanaim. » Intcrprctatur enim Ma-

thanaim munera ipsorum. Vides ergo quia si quis de puteo

hoc biberit quem foderunt regcs et principes, statim pro-

ficit ad hoc ut habeat munera quac ofTcrat Dco. Quid autem

cst quod homo ofTcrat Deo ? Hoc ipsum quod in lege scrlp-

tum est : « Munera mea ^ » hoc est, data mca. Ex iis crgo

quae Dcus dedit, olTerunt nihilominus homincs Deo. Quid

dedit Deus homini? Agnitionem sui. Quid ergo oflcrt Deo?

Fidem suam et aflectum. Hoc est quod expelit ab hominc

Deus. Denique ila scriptum cst : « Et nunc, Israel, quid est

» quod Dominus Deus tuus poscit abs le, nisi ut timeas Do-

» minum Deum tuum,et incedas in viis ejus, etdiligas eura,

» et custodias omnia mandata ejus, et servias Domino Deo

» tuo ex toto corde tuo et ex tota anima tua''? » Ista sunt

munera, ista dona qua3 oportct Domino dari. Damus auteni

* Num. xxr, i8. —2 Ibid. 18, ig, 20. —^ I(i. xv. —^" Deut. x, 1 2.



382 ORIGENIS

haec Domino cordis noslri munera posteacjuam agnoveri-

nius eum, et agnitione bonilatis ejus de putei ejus altitu-

dine biberimus. Observa tamen quomodo dixerit Propheta

« Et nunc, Israel, quid Dominus Deus tuus poscit abs te? »

Erubescant illi haic verba, qui negant in hominis arbitrio

esse ut salvetur. Quomodo posceret ab homine Deus, nisi

haberet homo in sua polestate quod poscenti Deo deberet

olTerre? Sunt ergo quaj dantur a Deo, et sunt quae praeben-

tur ab homine. \erbi gratia, in homine fuit ut una mna

faceret decem mnas, aut una mna faceret quinque mnas*.Ex Deo autem fuit ul baberet homo mnam, ex qua facere

posset decem mnas. Cum autem obtulit ex se decem mnas,

accepit rursus a Deo non jam pecuniam, sed potestatem

et regnum decem civitatum. Petit iterum Deus ab Abra-

ham ut oiTerret ei Isaac fdium suum in montem quem-

cumque ostendisset ei. ObtuHt Abraham inlrepidus unige-

nitum, imposuit super aram, cuUrum eduxit ut jugularet,

inhibelur continuo, et aries ei pro fiHo datur ad victimnm^.

Vides ergo quia qure Deo ofTerimus, nobis manent : sed

ad hoc expetimur, ut in iis affectus noster erga Deum pro-

beturet fides.

Hoec pro eo quod diximus profeclosesse

filios Israel a puteo, et venisse in Mathanaim, quod inter-

pretantur munera eorum. A Mathanaim autem venimus

in Nahaliel, quod interpretatur ex Deo. Quid ex Deo?

Posteaquam oblulerimus nos quae ex nobis sunt, venimus

ad hoc ut consequamur ea quae ex Deo sunt. Gum enim

fidem nostram et aflectum obtulerimus ei, tunc et ipse

largitur nobis diversa dona Spiritus sancti, de quibus di-

cit Apostolus : « Omnia autcm ex Deo sunt'. » Et a Naha*

liel venimus in Bamoth, quod interpretatur adventus mor-

tis. Cujus mortis hic intelligimus adventum, nisi iUius qua

* Matth. XXIII. —2 Gen. xxii. —^ i Cor, vin, 6.



IN NUMEROS IIOMILIA XII. 385

^hrislo commorimur, ut el convivaraus ci % et qua debe-

iius morlilicare membra iiostra quoe sunt super terram^?

^tilcrum : « Gonsepulti enim illi sumus per baptismum in

morle\ » Si quis crgo salularis hujus viaj ordincm tenet,

icr haic singula quae memoravimus ilcr agere dcbct, ct ve-

lire post multa ad hunc locum, quem diximus significare

nortis advcnlum. Utautcm cx Scripturis doccinur,estquai-

lam inors inimica Christi, ct quoedam amica cjus. Non crgo

llius mortis dicit inimicae Christi, de qua dicitur : « Novis-

simus inimicus destruetur mors\ » qui est diabolus; sed

lujus mortis qua commorimur ei ut et convivamus ci : se-

;undum quam mortcm dicit Dcus : «Ego occidam, et vivere

faciam^ » Occidit cnim ut commorlamur Christo, et vi-

'êre facit ut convivamus ei. Optandum ergo nobis est, ut

reniamus in Bamoth, et promptissime suscipiamus bealoe

lujus mortis adventum, ut ct vivificari cum Christo me-

'camur : « El ex Bamolh, inquit^ in nemus quod est in

> campo Moab, a vertice montis excelsi qui respicit ad de-

> sertum. » Si hoc itinere inccdamus, quod non tam loco-

rum vocabulis quam animrc profcctibus constare ratio ex-

planationis asseruit, post omnia ista venimus in nemus,sive(utin aliis habelur exemplaribus) in Janam, quod inter-

prctatur ascensus, sive vertex monlis. Pcr hajc ergo venitur

ad illud famosissimum divini Paradisi nemus, et amoenas

dclicias habitationis antiquae, vel certe ad verticem perfcc-

lionis, ct beatitudinis summitatem : ita ut possit etiam ipse

diccre, quia « ressuscilavit nos cum ipso, et sedere fecit in

» c(clcstibus in Christo"^. »Vidos quousque pervenitura pu-

teo? Vides quibns mansionibus, imo quibus profectibus,

itcr animsc paratur ad coelum? Quae si diligenter inspicias,

ipsc apud tcmctipsum quotidianos profectus tuos discu-

* i Tlu\s8. V, 10, —2 Coloss. III, 5. —3 Rom. vi, 4- — ^" i Cor. xv , aG.

—̂ Dciil, XXXII, 5(). — "^ Ephfs. II, 6.



584 ORIGENIS

lieiis^ quiLus in locis sis, et quam proximus ad regna coe-

lorum habearis advertes; sicut et ille de quo Dominus di-

xit, quia « Non longe es a regno Dei *. »

IV. Subsequitur post hsec et alia historia. Ait enim :

« Et niisit Moyses, aut ( ut kabetur in nonnuUis exem-

» plaribus) : Et misit Israel legatos ad Seon regem Amor-» rhoeorum, verbis pacificis dicens : Transibimus per ter-

» ram tuam, per viamtransibimus,non declinabimus neque

» In agrum neque in vineam. Non bibemus aquam de lacu

» tuo,via regia incedemus, usquequo transeamus fines tuos.

» Et non concessit Seon ut Israel transiret per fines suos.

» Et collegit Seoii omnem populum suum, et exiit bellige-

» rare adversum Israel in deserto ; et venit in Assaar, et

» congressus est cum Israel ; et percussit eum Israel nece

» gladii, et dominati sunt terrae ejus ^. » Historia quidem

manifesta est, sed deprecemur Dominum ; ut aliquid dig-

num possimus interioribus ejus sensibus pervidere. Seon

duplicem habet interpretationem, sive arbor infructuosa,

sive eiatus. Mittit igitur Israel legatos ad Seon, mittit ad

arborem infructuosam, mittit ad elatum et superbum. Hic

autem Seon rex est Amorrhajorum, qui et ipsi interpre-

tantur in amaritudinem adducentes, vel loquentes. Mittit

ergo ad Seon regem Amorrhaeorum Moyses verbis pacificis

dicens : « Transibimus per terram tuam. » Si secundum

spiritualem intelligentiam dixerimus Seon regem figuram

tenere diaboli, quia ipse est elatus et infructuosus; putol

quod non debeas mirari quod eum dixerim regem, cumaudias etiam ipsum Dominurn et Salvatorem nostrum in

Evangeliis de eo dicentem : « Ecce nunc venit princeps ha-

» jus mundi, et in me non invenit quidquam^ » Et ilerum :

« Ecce nunc princeps hujus mundi miltetur foras ''.» Si ergo'

^ Marc;. XII, %f\. —2 JViijiier. xxi, 21, 59, r>,5, 24. —^ Joan. xiv, 3o. —Id. XII, 3i.



JN NUMEROS HOMILIA XII. 585

lolius niuiidi princeps esse iu Evangcliis dicitur, noii debet

jbsurduni videri si Seon rcgi Amorrliaeorum, vcl ctiam aliis

[juibuslibct gcntium regibus coinparctur. Princcps autem

iicitur mundi, non quia creavcrit mundum, scd quia multi

junt in hoc mundo peccatorcs. Peccati autcm quia ipse

princeps est, ideo eliam mundi princcps appcllatus est; in

is vidclicct qui nondum rclinqucntcs mundum convcrtun-

,ur ad Patrcm. Secundum hoc enim ctiam illud dicilur,

:|uia « omnis mundus in inaligno positus cst*. » Quidenim

lobis prodest dicere quia princcps noslcr Ghristus est, si

"cbus ct opcribus arguamur, quia diabolus princlpatum te-

ict in nobis? Aut non palam est sub quo principe agat im-

3udicus, inccstus, ct injustus? Numquid potcst hujusmodi

bomo diccrc, quia Sub Ghristo positus ha^c ago,etiamsi sub

uhrisli nominc ceuseri videatur? Jn quo Ghristus principa-

:um gcrit, nulla ibi immunditia, nulla iniquitas admittitur,

aec habcre aliquem locum potest injusta cupidilas. Sccun-

ium huiic itaquc modum rcctc ct Ghristus virtutum prin-

:eps, et diabolus maliliae ac totius inlquitalis dicetur. Mittit

gitur Isracl Icgatos ad regcni Amorrhajorum, regem in ama-

'iludine provocantium, rcgcm infructuosum, regcm super-

bum. Quomodo supcrbus, quomodo clatus docebiturdiabo-

lus? Ipsc est qui dixit : « Virlule mea faciam, et sapientia

) intellectus mci auferam fincs gentium, et fortitudincm

» corum dcpraidabor, et commovebo civilatcs qune inhabi-

otantur, et universum orbem tcrra) capiam manu mea si-

» cut nidum^ » Et itcrum dicit elatus hic et supcrbus :

aAsccndam in ccclum, supra sidcra coeli ponam ihronum

» meum. Sedebo in monte excelso, supra montcs altos qui

9 sunt ad aquiloneiii ; ascendam supra nubes, ct ero siniilis

AIlissimo\ » Adhuc requlris si ipse sit elatus el superbus?

Imo polius et ipsesuperbusestetclatus,et illequi quasi uni-

* i Joan. V, i(). —2 iji^Ti, X, i ^», i4. — ^ 1(1. XIV, i5, i ^.

IX. 2 5



586 OIUGENIS

geniUis ejus est, de quo scriplimi est, quia « exlollilur super

» omiic quod dicilur Deus, aul quod colilur : ila ut iii leui-

» plo Dei sedeat, ostentans se lanquaai sit Deus\ » Onmis

ergo qui elatus est et superbus, vel filius est clati hujus, veldiscipulus et iniitator. Et propterea dicit Aposlolus de quo-

dam : «Ne forte elatus incidat in judiciuin diaboli ^: » os-

tendens per hoc, quia omnis elatus siniili ut diabolus judi-

cio condenmabitur. Nos ergo sunuis qui transire volumus

per hunc munduni, ut pervenire possimus ad terraui sanc-

tam, quai repromissa est sanctis : et mittimus verbis pacifi-

cis ad Seon, promiltentes non nos habitaturos in terra ejus,

nec moraturos cum eo, sed transituros tantummodo, et in-

cessuros via regali, nec declinaturos usquam, neque in

agrum neque in vineam, sed nec dc lacu ejus aquam bibi-

turos. Yideamus ergo quando nos ista promisinms, qucUido

hajc verba diabolo denuntiavimus, Recordetur unasquisque

fidelium, cum primuni venit ad aquas baplismi, cum signa-

cula fldei prima suscepit, et ad fontem salutaris accessit,

quibus ibi luiic usus sit verbis, el quid renunliaverit dia-

bolo : non se usurum ponipis ejus, neque operibus cjus, ne-

que uUis omnino servitiis ejus ac voluptatibus pariturum.Et hoc est quod his Legis sermonibus adumbratur, quia non

declinet Israel, neqae in agrum ejus, neque in vincam ejus.

Sed neque aquam de lacu ejus polliceturse esse potaturum.

Non enim ultra discipIincC diabolicie, non aslrologiaj, non

magica3, non ullius omnino doctrinae quae contra Dei pieta-

tem aliquid doceat, poculum sumet fidelis. Habet enim suos

fontes, et bibit de fontibus Israel, bibit dc fontibus salularis :

non bibit aquam de lacu Scon, nec relinquens fontem aqua;

vivaB congregat sibi lacus confraclos. Sed et via regali in-

cessurum se profitetur. Quac est via regjdis ? llla sine dubio

quai dicit : « Ego sum via, veritas, et vita\ » Et merito rc-

^ 2 Thch^. II, 4« —"^' Xiii). III, G. — 5 J(j;,.-,. x;v, G.



IN NUMKROS HOMILIA XII. SS^

galis; ipse cst ciiiiii de quo Propheta ait : « Deus, jiidiciuiu

» luum regi da*. » Via ergo regali incedenduin est, nec de-

clinnnduin usquam, neque in agrum ejus neque in vineam

ejus : id csl, neque ad opera neque ad scnsus diabolicos de-

clinarc ultra mens fidelium debet. Quomodo ergo volunius

fines Amorrhncorum cuin pace transire? Amorrhaji, infide-

Hum qui sunt in hoc mundo pax accipi potest : sed isti in-

terprelantur, ut supra diximus, vel in amaritudinem addu-

centes, vel loquentes. Etquomodo quidem in amaritudinem

adducant Deum infideles et increduH, exposilione non in-

diget : quod autem ait loijuentcs, ad illam partem trahi po-

test qua infideies quique et sub principc diabolo agentes

loqui norunt tantummodo, sed loquuntur inania : verbi

causa, ul poelae eorum, ut astroh)gi, ut nonnuUi etiam phi-

losoj)horum, qui inania loquuntur et vana. Fidelium aulem

reguum quod a Deo est, non in sermone est, sed in virtule.

Volumus ergo nos pacifice transire per mundum; sed hoc

ipsum magis incilat principem mundi, quod dicimus nos

noUe permaneie cum ipso, nec morari, nec aliquid ejus

velle contingere : inde niagis exacerbatur, inde extollitur,

et irascitur, et commovet nobis persecutiones, pericula

suscitat, cruciatus intental. Et ideo dicit : « Congregavil,

» inqult, Seon omnem populum suum, et exiit connigere

» adversus IsraeP. » Quis est omnis populus Seon, quemconcitat contra Israel ? Principes ac judices muudi, cunc-

lique nequitiae minislri, qui impugnant semper et persc-

([uunlur populum Dei. Sed quid facit Israel? « Venit, ia-

» quity in Issaar^ » Issaar intci^pretatur mandati adimpletio.

Si ergo vcniamus et nos ad locum istum, id est, ad exple-

lionem niandalorum, etiamsi cum omni exercitu veniat ad-

vcrsum uos Scon isle elatus et supcrbus diabolus, et com-

Higat adversum nos, si omnes suos conlra nos daiuones

* Psnlm. ixxi, 1. — - ISmn. xxi, 20. —-^ Ibid.

'2b.



588 ORIGEISIS

concitet, superamus eum si Dei mandata complemus. Com-plere enim mandata, hoc est diabolum et omnem ejus exer-

citum superare. Et tunc complebitur in nobis Apostolica

oratio qua ait : « Deus autem conteret Satanam sub pedes» nostros velociter*; » et illud qiiod Dominus ait : « Ecce

» dedi vobis potestatem calcandi super serpentes et scor-

» piones, et super omnem virtutem inimici, et nihil vobis

» nocebit^. » Nihil enim nocere vobis poternnt ista omnia si

veniamus in Issaar, id est, si mandata et praecepta Domini

nostri Jesu Ghristi servemus, cui est gloria et imperium in

sapcula saeculorum. Amen.

HOMILIA XIIP.

De iis qucc superfuerunt priori tractatui, et de Balaamatque asina ejus.

I. Hesterna die dixeramus quomodoSeon rex Amorrhaeo-

rum, qui est elatus et arbor infructuosa, congressus cumIsrael victus fuerit; de quo et observanter Scriptura dicit

quia cecidit in nece gladii, vel, ut alibi legimus, in ore gla-

dii. Sed si vis diligentius scire quo gladio infructuosus iste et

elatus sicut cedrus Libani ceciderit, discamus ab apostolo

Paulo dicente : « Vivus enim est sermo Dei, et efficax, et

» penetrabilior omni gladio *. » Et item in aliis : « Et gla-

» dium, inquit, spiritus, quod est verbum Dei \ » In hujus

ergo gladii nece cecidit spiritualis Seon, qui est diabolus.

Additur post haec : « Et dominati sunt, inquity filii Israel

» omni terrae ejus*. » Omnis quidem regio haec terrena,

* Rom. XVI, 20. —^ Luc. x, 19.

^ lôni. IJ, p. 5i6 el seqq.* Hebf, iVj, 12. — ^* Ephcs. vi, \y. —s ]Vuni. xxr, 24.



IN NUMliROS HOMILIA XJII. ^89

lerra (liciliir Seon : sed Chrislus et ?>xlesia ejus domina-

lur in omni terra Seon. « Et doniinati sunt ab Arnon usque

» Jaboc*. »

Amonet

Jaboccivitates erant regis Seon, sed

inilium regni ejus erat Arnon, ct fmis Jaboc; et ideo dici-

lur quia dominati sunt ab Arnon usque Jaboc. Interpreta-

tur autem Arnon maiedictiones eorum : initium enim regni

Seon hujus elali et infructuosi , maledictiones sunt; finis

voro est Jaboc, quod interpretalur luctamen. Necesse est

enim ut omnis qui vult exire de regno diaboli, et fines ejus

cvadere, luctamen inveniat, et certamina ei a ministris ejus

et salellilibus suscitenlur. Sed si luctatus fuerit et vicerit,

jam non erit Jaboc civitas Seon, sed erit civitas Israel. Hoc

est enim nimirum, quod legimus et de patriarcha Jacob,

quoniam cum venisset ad locum quemdam, luctamen ei

praeparalum est; et ibi tota nocte luctatus cum oblinuisset

ct invaluisset ad Deum, vccitatum est nomem ejus Israel ^

« Et accepit, inquit, Israel omnes civitatcs istas, el habi-

» tavit in omnibus civitatibus Amorrhaeorum '. » Hiclsrael,

qui in Christo Israei est, qui non in carne Israel, nec in

manifesto Judaeus est, ipse habitat in omnibus civitatibusAmorrhocorum, cum in omni orbe terrarum Christi Eccle-

siae propagantur. Sed et unusquisque nostrum prius civilas

fuit regis Seon, regis elati ; regnabat enim in nobis sluilitia,

superbia, impictas, et omnia quae sunt ex parte diaboli :

sed ubi expugnalus et devictus est fortis, et vasa ejus di-

repta sunt, eflccti sumus civitas Israel, et ha:^reditas sanc-

torum : si tamen penitus excisa est in nobis poteslas ilia,

qune prius dominabatur nobis, et excisa est arbor infruc-

tuosa, et dejeclus est rex clatus, et sumus sub eo rege qui

dicit : « Discite a me quia mitis sum et humiiis corde *. »

Post hicc sigillatim jam civitates superbi et infructuosi re-

gis enumerat, et dicit : « In Esebon et in omnibus finibus

1 Num. XXI, a4- —' Gcn. xxxvii. —'Num.xxi, aS. — ' Matlli. xi, 3q.



090 ORIGEMS

)) ejiis*. » Quid est hoc, quod praecipiiani urhoin de regno

Seon nominavit EsebonPEsebon inlerprelatur cogilationes.

]\ferito ergo pars maxima regni diabolici, et poteslas ejus

piurima in cogitationibus regnat. Sic enim dixit et Domi-

nus, quia « De corde procedunt cogitaliones malac, homici-

» dia, adulleria, furta, falsa testimonia, blasphemiae ; el ista

» sunt qu3c coinquinant homlnem ^* » Et ideo necessario in-

cenditur ista civitas, et igne exuritur. Quo igne? Illo pro-

fecto de quo dicit Salvator : « Ignem veni mittere in terram,

» et quam volo ut accendatur^ »

II. Post pauca autem refertur de ipsa civitate. « Propler

» hoc, inquU, dicent aenigmatistae : Veniie in Esebon, ut

» aediricetur, et construatur civitas Seon : quoniam ignis

» processit de Esebon, et flamma de civitale Seon devoravit» usque Moab ^. » Seon (ut diximus) erat rex, cujus erat ci-

vitas Esebon. Sic ergo inteiligendus est ordo verborum,

quasi dicant isti aenigmatistae : Venite ut construatur, et

aedilicetur Esebon, quae fuit civitas Seon. Sed requiramus

nunc qui sint isti oenigmatistae. /Enigma dicitur sermo figu-

ratus : acnigmatistae ergo dicuntur, qui figuraliter loquun-

tur. Et quis est alius qui in figuris locutus sit, nisi Lex et

Proplietae ? Audi enim quomodo David dicit : « Aperiam in

» parabolis os meuni, loquarpropositionesab inltio saeculi^»

Sed et Esaias, qula aenlgmata slnt quaj scrlpslt, hoc mododeclarat : « Et erunt, inquit, verba llbri hujus sicut verba

» libri signati ; quem si dederint In manus hominls ne-

» scienlls lltteras, et dixerlnt ei, Lege, dlcet, Non novi litte-

j) ras. Si autem dederint scienti litteras, dicet, Non possum

j) legere, slgnatus est enim ^. » Signatus autem dlcitur liber

pro eo quod figuris perplexus est et aenigmatibus Involu-

tus. Dlcunt ergo isli aenigmatlstae : « Venile in Esebon, ut

* Num, XXI, 20. —2 Marc. vii, 21, 22, 25. — ' Luc. xii, 49. — ^* Nuui.

XXI, 2j, 28. — * Psal. Lxxvni, "x. —^ Isai. xxix, 11, 12.



\y \u'Ji;iu)s iioMiLi.v xin. 5(ji

» .Tdificctur. » Cecidit illa prima Esebon, imo subversa cst

ct incensa, reK^lificanda est alia. Sed (pioniodo hoc fiat,

assumplo ostendamus exemplo. Si videas gentilem in dc-

decore vita3 posilum, ac relijîonis errore, non dubites de

eo dicere, quod sit hic Esebon civitas in regno rej^ls Seon

regnat enim in cogitationibus ejus rex infructuosus et ela-

lus. Ad hunc si accedat Israel, hoc est Ecclesiac filius, et

adhibeat jacula verbi Dei, et distringat contra eum gladium

spiritus, destruat in eo omnes munitiones gentilium dogma-tum, et elationes argumentorum ejus igne veritatis exurat

dicito de hoc, quia subversa est Esebon civitas Seon. Scd

non continuo desertus et destitutus relinquitur isle, in quo

subversa sunt gentilium dogmata. Non enim disciplina esl

filiis Israel destructas relinquere quas destruxerint civila-

les ; sed cum subruerinl, et everterint in homine malas co-

gilationes, et impios sensus, reaedificabunt rursus in corde

ejus quem destruxerint, bonas cogitaliones, pios sensus,

doctrinam verilatis inserent, religionis ritum tradent, or-

dlnem vivendi doccbunt, honestatem morum, observantiac

statula monstrabunt. Et tunc vere dicent isli ocnlgmatislaiad semetipsos invicem : Venite et aedificemus Esebon, quac

Tuit civitas Seon. El ipsi enim, hoc est filii Ecclesiae, quia

figuras Legis et acnigmata spiritualiter intelligunt, ncnigma-

tlstaj appellantur. Jioc est quod et Jeremias figurali nihilo-

minus sermone designat, ubi ad eum dicitur a Domino :

« Ecce dedi verba mea in os tuum, ecce conslitui te ho-» die supergentes et regna, eradicare, et subvertere, et rc-

)) a dificare, et replantare *. » Quid eradicat, et quid subver-

lil i^ Civilatem Esebon, quac erat regis Seon. Quid eradicat

in ea, et (|uid subvertit? Cogilalioncs impias, et impuras.

Quid reacdificat in ea, et quid replantat ? Cogilationes pias,

» Jcr. I, (j, 10.



592 ORIGK.MS

et caslas, ut efliciatur Esebon civilas non Amorrhoeoruin,

sed liliornm Israel.

III. Sed si volumus singula persequi, excludemur a dis-

serlatione eorum quae nobis recitata sunt de Balaam : cujus

lectionis tanta diflicultas est, ut vix ad historiae ipsius ratio-

nem, et consequentiam explanandam pervenire possimus.

Quanta ergo jam difficultas nobis erit in explanatione spi-

ritualium sensuum, si prima ipsa litterae facies tantis diffi-

cultatibiis involula est ! Sed quamvis rapiat nos desiderium

ad ea qu?e magis obscura sunt disserenda, lamen non sunt

penitus omittenda etiam haDc, qua3 media referuntur. Postea

enim quam obtinuerunt filii Israel civitates Aiiiorrhfleorum,

ascenderunt etiam viam quai ducit in Basan, ubi erat Ogrex Basan ', sed ad hunc neque legatos mittere dignantur,

neque peterc ab eo ut per terram ejus transeant, sed conti-

nuo confligunt cum eo et superant tam ipsum quam popu-

lum ipsius. Videamus ergo quae est Basan. Basan interpre-

tatur turpitudo : merito ergo nec legati mittuntur ad istam

gcntem, nec transitus per terram ejus poscitur. Nullus

enim nobis transitus debet esse, nullus accessus ad turpi-

tudinem; sed ab inilio statim expugnanda, et omnimode

cavenda est. Og autem, qui rex dicitur esse Basan, inter-

clusio interprelatur. Potest hic figuram tenere omnium

carnalium et materialium rerum, quarum amore et de-

siderio detenta anima excluditur, et separatur a Deo. Ad-versus Og ergo ita praecipitur bellum gerendura, « Ut non

» relinquatis, inquit, ex eo viventem*. » NuIIum enim a fi-

liis Israel oportet relinqui in regno turpitudinis et dedeco-

ris.viventem. Sedet decet Israeliticam virtutem excidere et

resecare turpia, et pia quaeque in anima resedificare, atque

honesta ac religiosa plantare. De regno Seon non est scrip-

* Nurii. XXI, 55.



IN NUMEROS IIOMILIA XIH. SqO

tum, ut nullus vivus relinqualur, nec de regno Moab; forte

enim ex illis opus habemus aliquibus, et nonnullis eorum

pro vitae hujus agonibus et exerciliis indigemus : alioquin

debuissemus de hoc mundo exisse. Dc Basan tainen, hoc

est, de turpitudine, iiullo penitus indigemus, nihil ex ea

relinquamus : excidenda oinnia, cuncla subverlenda sunt

opera turpitudinis. In nullo enim potest honestum esse

quod turpc est.

IV. « Et profecli inde filii Israel collocaverunt caslra ab» occidenle Moab juxta Jordancm conlra Jericho. Et ut vi-

» dit Balach filius Sephor S » et reliqua. Omnia jam qua^

de Balaam et asina ejus scribuntur historia plena nego-

tiis ; intcrior vero inlellectus multo negotiosior, et nescio

an facile sit vel ipsas lantum historicas explanare senlen-

tias. Deo tainen donante, breviter quse possumus perstrin-

gemus. Bellum tibi imminet, o rex Balach iili Sephor : sex-

cenla inillia armatorum fines tuos irruunt. Oporlebat et tc

parare arma, exercitum congerere, de construclione prae-

Hi cogitare, ut hosli adhuc procul posito armis instructus

occurreres. Tu vero miltis ad Balaam divinum, et luittis

multa munera, ac majora promittis, et dicis : « Veni, ma-

» ledic mihi populum qui exivit de /Egypto ^ » Sed Ba~

laam (ut Scriptura docet) retulit haec ad Deum, a quo et

venire prohibetur. Sed et iterum rex mitlit legatos, et ne-

gleclis armis speni oinnem ponit in Balaam ut veniat, et

verba deferat, atque in populum jaculetur maledicta protelis, si forte verbis Balaain vincatur populus, quem regis

exercitus superare non polerat. HcXc historia quid conse-

quenliai habet? quid consilii tegit? Ubi vel quando audi-

lum est, quod quis regum imminente sibi pivnelio, ouiissis

armis exercituquc neglecto, ad divini alicujus vel aruspicis

verba confugerit ? Unde iterum atque iterum Dci nobis e\-

' i\uiu. xxii, 1, 3. —' Ibid. (3.



Oij/i ORlGKNfS

oranda est gratia, ut haec non fabulosis ct Judaicis narratio-

uibus, sed rationalibus et dignis divina Lege possinius sen-

sibus explicarc. Primo crgo omnium falcndum est in qui-

busdam plus posse et plus valere verba quam corpora :

quia quod excrcitus multarum gcntium nequiret efficere,

quod ferro et armis non posset obtineri, hoc verbis effici-

tiir; et non dico sanctis verbis, vel Dei verbis, sed verbis

quibusdam quas inter homines habentur, quae quomodo

nominem nescio : sunt tamen in utili arte composila, cu-

jus artis vocabulum illud sit quod unicuique appellari li-

bet. Est ergo (ut dixi) apud homines opus aliquod quod

verbis efficitur. Quid tamen opus tale est, ut quamvis mag-

nis corporis viribus non possit impleri ? Verbi gratia, erant

in iEgypto incantatores et magi. Qui potest hominum for-

titudine corporis virgam mutare in serpentem, quod ab ii-

lis factum refertur? aut quis potest viribus corporis aquam

in sanguinem vertere? Fecerunt tamen hoc ^gyptiorum

incantatores et magi. Fecerat enim haec prius Moyses : sed

quia sciebat rex iEgypti quod possent haec arte quadam

iieri verborum, qu?E habelur inler homines, putavit et Moy-

sen non haec Dei virtute, sed magica arte fecisse, et quod

humana arte fecerat, id Dei factum virtute simulare. Gon-

vocat conlinuo Êgyptiorum incantatores et magos. Inter

eum qui virtule Dei operabatur, et eos qui daemones invo-

cabant, facit esse cerlamen. Efficit tamen similiter et con-

traria virtus virgam serpentem sicut fecerat virtus Dei : sed

serpens qui per virtutem Dei factus fuerat, absorbuit et de-

voravit omnes illos serpentes qui arte magica ex virgis versi I

fuerant in serpentes. Non enim potuit virtus da^moniaca

malum quod ex bono fecerat restituere in bonum. Potuil

ex virga facere serpentem, virgam vero reddere ex serpentenon potuit : et ideo consumuntur omnes ex ea virga quae

Dei virtute versa fuerat in serpentem. Postea vero per di-



IN NDiVIEROS IIO.MILIA XIII. O9O

naui viiiulcm iiatiu\T suoc reddllur, ul natiira) Doinliiuiii

lcretur. Fcccrunt incanlalorcs ^gyptioruui, ut ct aquic

rterentur in sanguincra, sed non potucrunt itcrum san-

linem vertere in aquam. Dei autcin virtus non aquam,

d totum fluvium vertit in sangulncm : ct rursum orante

oyse, lympidis cum ac naturallbus reddidit lluentls. Et

5rum produxerunt magi ^gyptiorum senipcs, sed non

tluerunt repellcre eas. Moyses vero produxlt senipes, et

pulit. Deus enim noster delere fticit, et ilerum restitull

ntraria autem virtus male quidem facere aliquid potest,

d restituere in intcgrum non polest. llaec aulem omnia

aimisimus, ut opera Balaam vcl verba ejus possimus ad-

rtcre. Sunt enim et maii;orum nonnullae difTerentiae : alli

lim plus, alii minus valeiit. llic Balaam famosisslmus erat

artc maglca, et in carminibus noxiis praepotens. i\on

lim habebat potestatem, vcl arlem verborum ad bene-

cendum, sed habebat ad maledicendum. Doemones eniai

l malcdlccndum invitantur, non ad benedicendum. Et

.00 quasi experlus in tallbus In opinlone erat omnibus

Lii erant in Oricnte. Nisienim

experimenta ejus plurlma

rxcessissent, quod frcquenter maledlctis hostem vertisset

'matum, non utiquc pra^sumpsisset rex hoc posse fieri

jrmonibus, quod ferro ct acie vix posset implcri. Certus

rgo Bahich de hoc, et frequenter expertus, omissis om-

ibus instrumentls et anxllils belllcls, mitlit ad eum le-

atos dlcens : « Ecce populus exivit dc /Egypto et coope-,

ruit racicm tcrrae, et hic sedlt juxta me *. » Sed ct amplius

liquld puto quod moverit rcgem : videtur enlm audissc

uia iilii Isracl solcnt hosles vincere oralione, non armis,

,ec tam ferro quaui prccibus. NuIIa cnlm Israel advcr-

um Pharaonem arma coramovit, scd dictum est ei : « Do-

minus pugnabit pro vobls, et vos tacebitis '\r> Sed ncc

' Niun. XXII, j. —2 Lxu<l. XIV, 14.



7>C)G ORIGEMS

coiitra Amalechitas qulclem taiilum vis armorum quan-

tum Moysis valuit oratio. Ut enim elevasset Moyses ma-nus ad Deum, vincebatur Amalech; remissae vero et dc-

jeclae vinci faciebant Israel. Ha;c profeclo audierat Balach

rex Moab. Scriptum est enim : « Audierunt gentes, et irataj

» sunt : dolores comprehenderunt habilantes Phihstiim.

» Tunc festinaverunt duces Edura et principes Moabita-

.» rum, apprehendit eos tremor \ » Vides pervenissead

eos

quod in Cantico proedixerat Moyses quando transierant

mare Piubrum. Audierat ergo rex Moab, quia populus hic

orationibus vincit, et pugnat adversum hostes ore, non gla-

dio, et ob hoc sine dubio apud semclipsum cogitavit di-

cens : Quoniam quidem orationibus popuH hujus et pre-

cibus nulla possunt arma confcrri, ideo etiam mihi tales

Tsliquae preces et talia requirenda sunt arma verborum, et

orationes tales quae superare possint orationes istorum.

V. Ut autem scias lale aliquid cogitasse regem, ex Scrip-

turae verbis intellige, quae ego a magistro quodam, qui ex

Hebraels crediderat, exposita didici. Scriptum est ergo : «Et

» dixit Moab ad seniores Madiam : Nunc ablinget synagoga

» haec omnes qui in circuitu nostro sunt, sicut ablingit vitu-

» lus herbam campi % » Aiebat ergo maglster ille, qui ex He-J

braeis crediderat : Gur, inquit, tali usus est exemplo dicens,^

« sicut ablingit vitulus herbam campi?» Ob hoc, sine du-

bio, quia vitulus ore obrumpit herbam de campo, et linguatanquam falce quaecumque invenerit secat. Ita ergo et po-

pulus hic, quasi vilulus, ore et labiis pugnat, et arma habel

in verbis ac precibus. Haec igitur sciens rex, mittit ad Ba-

laam, ut et ipse deferat verbis verba contraria, et precibus

preces. Nec mireris si est in magica arte tale aliquid ; esse

enim hanc arlem designat etiam Scriptura, sed utl ea pro'

hibet. Nam et dacmones Scriptura esse designat, sed col

* Kxod. XV, i4, i5. —2 Nuni. XXII, 4.



IN NUMliROS IIOMILIA. XIII. OQy

os et exorari vetat. Pveclc ergo eliam magia uti prohibet,

uia magorum minislri Angeli sunt refugne, et spiritus ma-

igni, et dajmonia immunda. Niillus cnim sanctorum spiri-

uumobtemperatmago. Non potcst invocare magus Michac-3m, non polest invocare Piaphaclem, ncc[uc Gabrielcni :

Quho magis magus invocarc non polest omnipotcntem

)eum, ncc Fihum ejus Dominum nostrum Jcsum Chris-

um, ncc sanclum Spirilum ejus. Nos soh acccpinms po-

eslatem invocandi Deum Patrem; nos soh habcmus potcs-

atem invocandi unigcnitum ejus Christum. Scd illud cst

[uod dico : qui jam potestatem accepit invocandi Christum,

lon polest iterum diemones invocare; et qui sancti Spiri-

us particeps factus est, ad immundos uUra spiritus accedcre

lon debet. Si enim invocaverit immundos spiritus, sanctus

ib eo Spiritus refugit. Magi sunt qui invocant Beclzcbub.

)enique sciebat hoc populus ille, et ideo mcnlientes contra

)ominum mcum Jesum, et falsa dicentes, aiebant : « Hic

in Bcclzebub principc doemoniorum cjicit daemonia*. » Sal-

âtor autcm scicns quia verum est quidcm quod princeps

[uidem daKmoniorum Bcelzebub sit, in hoc cos non arguit

nendacii ; scd respondit cis, « Si cgo in Bcelzebub ejicio

dajmonia, fdii vestri in quo ejiciunt^? » Unde constat esse

|uosdam da^mones malos, qui, invocati a magis, adsunt eis

id malum, non ad bonum. Parati enim sunt ad malefacien-

ium, bene aulem facere nesciunt. Isti ergo dasmones arte

:[uadam et compositione verborum in amicitias, ut ita di-

3am, ccsserant Balaam : quoruin amicitiis fretus, magnus

ipud homines videbatur. Ob hoc ergo mittit ad eum rex,

'itait : « Veni nunc,ctmalcdic mihi populum hunc, quia for-

tior est hic quain nos, si forte possimus percuterc aliquos

ex eis, et ejicere eos de terra^ » Videtur mihi rex hic non

5X integro confidere in Balaam divino, ingenti credo de vir-

* Luc. XI, i5. —2 lljij. iQ. —J \um. XXII, 6.



5()8 ORIGEiMS

liUibiis quae in populo Dei factae siint, auditlone perterrl-

lus: ct ideo dicit, si forte vel eousque praevaleant maledic-

liones Balaam, ut aliquos ex ipsis possit percutere, caateros

vero fugare perlerritos, et propria terra depellere.

VI. Addit praeterea : « Quia scio, inqult, quod quos bc-

» nedixeris benedicti orunl, et quos maledixeris maledicli

» erunt^ »Ego non credo quia sciret rex quod quibuscum-

que benedixisset Balaam, benedicti essent; sed videtur .

mihi adulandi gratia lia?c dicere, ut artem ejus efferens et

extollens, promptiorem eum sibi reddat ad facinus. Ais

enim magica nescit benedicere, quia nec daemones sciunt

benefacere. Noscit benedicere Isaac et Jacob, et omnes san-

cli : impiorum nullus scit bencdicere. Sed tandem veniunt

ad Balaam legati. « Yenerunt ergo, inquit, seniores Moab

» et seniores Madiam, et divinacida in manibus eorum^. »

In illis divinationis artibus, quas curiositas humana compo-

suit, sunt qua^dam quai Scriptura quidem divinacula nomi-j|

navit; gentilis autem consuetudo, vel Iripodas, vel cortinas,

vel aliis hujusmodi vocabuiis appellat : quae quasi ad hoc

ipsum consecrata, moveri ab eis et conlreclari solent. Scri-

plura sane divina ephod quodam vernaculo sermone uo-

minat in prophelis, quod indumenlum tradunt esse pro-

phelantium. Aliud tamen apud Scripturas divina prophetia,

aliud divinatio habetur. Ait enim : « Non erit auguratio in

» Jacob, neque divinatio in Israel. In tempore dicetur ad

» Jacob et Israel, quid facturus sit Deus \ » Abdicatur ergo

penitus divinalio ; opere enirn et ministerio daemonum ( ut

supra jam diximus) adimpletur. Igitur Balaam divinaculis

acceptis, cum solerent daemones ad ipsum venire, fugalos

quidem da^mones videt, sed adesse Deum. Et idco dicit in-

terrogare se Deum, quiî consuetos sibi parere uusquafii

daemones videt, Yenit ergo ipse ad Balaam, non quod dig-* INum. xxii, G. —2 ii;i(i. j-. —3 j(]. xxiii, 25.



l.\ M\M1:R0S IIOMILIA XIII. 0(J()

nus css(3t ad queiii vcnirel Dciis, sed ul fugarentur illi qui

ad malediceiiduui ct malefacicndum adcsse consueveraul.

Jam enim liinc providebat Dcus populo suo. Adest ergo,

et dicit Dcus ad cum : « Quid homines isli venerunt ad lc?

» Et dixit Balaam ad Dcum : Balach filius Sephor rex Moab)) misit cos ad mc, dicens : Eccc populus exiit de ^gypto,

» CL cooperuit faciem lerrae, et hic sedet juxla mc. Veni

» ergo nunc, et maledic mihi eum, si forie polcrimus per-

» culere cum et ejicerc. Et dixit Dcus ad Balaam : Non eas

» cum cis, neque maledicas populum : est cnim benedic-

» lus *. »

Vll. Altior hic exoritur quoeslio, et nescio utrum conve-

niat rcm tam profundi inyslerii denudare, et proferre ad

turbas, et eas lurbas qua3 ad audilorium vcrbi Dei non iiisi

paucis diebus adveniunt, et continuo disceduut, nec in me-

ditalione verbi Dei diutius itnmorantur : tamen pro iis quistudiosi sunt, et sciunt audire, possunlque capere spiritua-

lem sensum, pauca aliqua dicemus ex midtis. Potesl ergo

objici talc aliquid. invocet licet doemones Balaam, male-

dicat populo, invocali daemones facianl quod possunl;

uumquid non potest Deus defendere a daimonibus popu-

lum, vimque eorum in malefaciendo deslruere ? Quid ergo

opus erat ut ipsc vcnirct ad Balaam, et consuetos dicinones

prohibcret accederc,ne vcl tcntarent aut conarentur laiderc

populum suum? Ad haec ergo licet non omnia quae pos-

sunt occurrere profercnda sunt, tamen dicemus cx parle,

quia non vult Dcus doemonum genus ante leinpus damnare.

Sciunl enim et ipsi dLcmones quia lempus coruin praesens

hoc saeculum conlinct. Propterca denique et Dominum ro-

gabanl ut non torquerct cos antelempus, ncque in abyssummitlercl. Et ob hoc ncque diabolum removil a principalu

sa.^culi hujus, quia adhuc opus est opcra cjus ad pcrfeclio-

* INuii). XXII, 9, 10, 11

, 1». — 2 Matlh. Mii, 2(j. l.uc. vin, oi.



40d ORIGJiNIS

nem eorum qui coronandi sunt, opus est adhuc opera ejus

ad exercitia certaminum, et victorias Leatorum. Sic ergo et

reliquos daemones non vult ante tempus a propositi sui in-

tentione violenter abstrahere : et ideo ex inilio non eis in-

dulsit invocari per Balaam, ne forle invocali destruerentur

ante tempus, et perimerentur defendenlc populuin suum

Deo. Aliud enim est, si expectat doemon a Deo aliquem ad

tentandum sicut Job, et cum certa distinctione poteslatem

ejus accipiat; verbi gratia, ut dicatur ei, Do tibi omnia ejus

in poteslate, sed ipsum non contingas; aut iterum, Do tibi

in eum potestatem, sed animam ejus custodi : et aliud est

si mago exigente, et adjuramentis quibusdam extorquente,

daemones sine ulla observatione desaeviant. In quo utique

si eis libertas servetur arbitrii, populum Dei perditum da-

bunt. Si vero libertas auferatur arbitrii, hoc erat damnasse

rationabilem creaturam, et ante tempus intulisse judicium,

et impedisse omnibus qui adversum eos in agone certantes

poterant coronari. Si enim daemoniis auferatur libertas ar-

bitrii,nullus ultraimpugnabit athlelas Christi : nullo autem

impugnante, nec cerlamen aliquod erit; et sublato certa-

mine, nullum erit praemium, nulla victoria. Idcirco igitur

tali via utitur Deus, ut et populus adhuc rudis, et qui nuper

abstrahi coeperat a cullu daemonum, dccmonibus non tra-

datur, et invocante mago responsa deferantur, et genus dae-

monum non nudetur arbitrii potestate. Et ideo praevenit

Deus, et ire Balaam atque invocare daemones ad maledi-

cendum prohibet, si tamen a cupiditate cessasset. Sed quia

persistit in desiderio pecuniae, indulgens Deus arbitrii liber-

tati, rursus ire permittit. Verbum tamen suum injicit in os

ejus, prohibens maledictionem fieri per daemones, ut be-î

nedictionibus locum daret, et pro maledictis proferat Ba- '

laam benedictiones, ac prophetias quae possunt aedificare

non solum Israel, sed et reliquas gentes. Si enim a Moyse



IN NUMEKOS IIOMILIA XIH. 4^^'

propheliic cjus sacris inserla^ sunt voluniinibus, quanto ma-

gis (lescriploc sunt ab iis qui habitabant tunc Mcsopotacniain,

apudquos magnificus habebaiur Balaani, quosque arlisejus

conslat fuissc discipulos? Ex illo denique fertur magorum

genus et inslitulio in parlibus Orientis vigcre ; qui descri-

pta habentes apud se omnia qujc prophelaverat Balaam,

etiam hoc habuerunt scriplum, quod « orictur stclla ex Ja-

» cob, el exurgct homo ex Israel. » Hxc scripla habcbanl

Magi apud semetipsos, ct ideo quando natus est Jesus,ag

novcrunt stcilam, et intellexerunt adimplcri prophetiam,

magis ipsi quam popuhis Israel, qui sanctorum Propheta-

rum audirc vcrba conlempsit. Illi ergo ex iis tantum quae

Balaam scrlpla reliquerat agnoscentes adesse tempus, ve-

nerunt, et requircnles eum statim adoraverunt; et ut fidem

suam magnam cssc declararent, parvum puerum quasi re-

gem venerali sunt.

Sed redcanuis ad propositum. Molestus cst Balaam Deo,

et extorquct propemodum permitti sibi ut eat maledicere

filiis Israel, et ut invocet daemones, ad quem jam venerat

Deus ascendit. Asinam, occurrit ei Angelus qui excubabat

pro Israel, de quo scriptum est, diccnle Domino ad Moy-

scn : « Angelus mcus ibit tecum\ » Petenti ergo ire, conce-

ditur : in via conteritur ab asina : sed magus daemones vi-

det, Angelum non videt; asina tamen videl. Non quod digna

esset videre Angelum, sicut nec loqui digna erat, sed ut

confutaretur Balaam : et ut ait quodam in loco Scriptura :

«Mulum anlmal humana voce respondens, arguit prophetae

» demenliam^» Verumquoniam de historia multa jam dicta

sunt, aliqua eliam de allegoria perslringamus in fme. Si vi-

deas contrariam polestatem impugnantem populum Dei,

intelligis quis sit qui sedeat super asinam; et si consideres

homines (juomodo a da^monibus priecipitantur, inlelhgis

* I^XOfl. XXXII, oj. - '/. V('\. II, 1'0,

IX. 26> I



4oy ORIGENIS

quae sit asina. Sic enini et in Evangelio intelllges Jesummittentem discipulos suos ad asinam quce alligata erat, et

ad pullum ejus : ut discipuli eam solvant et adducanl, utipse sedeat super eam. Et forte haec asina, id est, Ecclesia,

prius portabat Balaam, nunc autem Christum, ex quo so-

luta est a discipulis et a quibus innexa erat vinculis rela-

xata, ut Filius Dei sederet super eam, et cum ipsa ingrederc-

tur sanctam civitatem Jerusalem coelestem, et compleretur

Scriplura, quae dicit : « Laetare filia Sion, praidica filia Jeru-

» salem, ecce rex tuus venit tibi mitis, et sedens super sub-

» jugale*. » Subjugale, id est asinam, credentes sine dubio

ex Judaeis dicit ; et pullum novellum, eos profecto qui sunt

ex gentibus credentes in Christo Jesu Domino nostro, cui

est gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen.

HOMILIA XIV ^

Itej'um de Balaam.

APlura sunt* quae nobis resederunt exponentibus lectlo-

nem de Balaam atque asina ejus : et quoniam est tempora-

lis tractatus, qui in Ecclesia «dificandi gratla habetur, non

habuimus tantum spatii ut possemus singula quaequo Scrip-

turae Terba proponere, et ita ut nihil omnino indiscussum

remaneret, explanationem slnguiis adhibere, quoniam qui-

dem hujusmodi stylus commentariorum magls est. Idclrco

quae inquisitione digna vldentur, repetimus, eamque discu-

tientes, qua possumus explanatione <lisserere, et in mediuni

proferre tenlabimus. Est autem adhuc diificile in explana- { I

tione historlae ipsius, quomodo, cum dicatur venisse Dcus1 Zach, IX, 9.

2 ToiM. II, p. 021 ( t s< qq. —^ N. 1.





4o4 ORIGliNIS

fieret. Non probata vero nec examiiiata virtus, nec virtus est.

Sed haec si dicantur sine divinorum vcrLorum testimoniis,

exquisita magis et humana arte composila, quam vera at-

que indubitata videbuntur. Requlramus ergo si hujusmodi

sensum etiam volumlna divlna contineant. Veniamus ad Jo-

seph*. Tolle maliliam fratrum ejus, tolle invidiam, tolle il-

lud omne parrlcidale commentum quo saevierunt in fratrem

usquequo 'iênderent eum. Si haec auferas, vide quantam si-

mul peremeris dlspensalionem Dei. Slmul enim abscindes

cuncta illa quae apud yEgyptum per Joseph pro salute om-

nium gesta sunt^. Non fuisset interpretatio somnii Pharao-

nis, si per invidiam fratrum non fuisset Joseph dislractus,

et venisset in yEgyptum : nemo intellexisset quae Deus re-

velaverat regi, nemo frumenta congregasset in Êgypto,

nemo necessitatem famis saplenti provisione curasset : per-

iisset iEgyptus, perlissent et rinitimae regiones fame. Inter-

iisset eliam ipse Israel, et semen ejus quaerens panem, si

i^gyptum non fuisset ingressum, nec egressi fuissent ex

ea fdii Israel cum mirabiHbus Domini. Nusquam plagae in

^gyptios, neque virtutes iljae quas fecit Deus per Mosen

et Aaron. Nemo Rubrum mare siccis vestigiis incessisset.

Cibum mannae mortahs vita nescisset. Nulla de sequenti\

pelra aquarum fluenta prorupissent. Lex a Deo homlnibus

data non fuisset. Quie in Exodo, quae in Levltico, in Nume-

ris etiam et Deuteronomloreferuntur,

ad humani generisscientlam non venissent. Haeredltatem certe paternam, et

terram repromissionis nulius intrasset. Et ut ad haec quae

habentur in manibus veniamus, tolle Balach hujus regis

pessimi maUtiam, qua maledlci desiderat Israelem; aufer

ejus astuliam, qua invitabat Balaam ad devorandum popu-

lum : pariler abstuleris erga fdios Israel dlspensationein 1

Dei, et providentiae ejus favorem; nusquam prophetiae illael

^ Gen. xxxvii. —^ Id. xli.



IN NUiVlEROS HOMILIA XIV. /ôS

cruiit, quae per os Balaain et filiis fsraiil et êntibus pro-

phetantur. Quod si etiam novi Testamenli cupis haec tes-

timoniis confirmari, si auferas nialitiam Judac, proditio-

nemque ejus perimas, abstuleris pariter crucem Christi et

passionem ejus : et si non sit crux, non exuuntur principa-

tus et potestales, nec triumphantur in ligno crucis. Si non

fuisset mors Christi, utique nec resurreclio fuisset, nec ex-

titisset aliquis primogcnitus ex morluis. Quod si non fuisset

primogenitus ox mortuls, ncc spes nobis resurrectionis fuis-

set. Simiii crgo modo et de ipso diabolo ponamus, verbi

gralia, necessitate aliqua constrictum fuisse ne peccaret,

vel post peccatMin ablalam fuisse ab eo malitioe voluntatem :

simul utique ablatum fuisset nobis certaraen adversum in-

sidias diaboli, nec expectarctur corona vicloriae ei qui le-

gitime certassel*. Si non haberemus qui adversum nosobsisterent, agones nonessent,nec victoribus munera pone-

rentur, nec rcgnum coelorum vincentibus pararetur; neque

momentaneum hoc et leve tribulationis nostrae supra mo-

dum pondus gforiai operarelur nobis in futuro^ : nec ali-

quis noslrum pro tiibulalionum patieuiia speraret immen-

sam gloriam futurorum. Ex quibus omnibus colllgitur, quia

Deus non solum bonis utaturad opus bonum, sed et malis.

Et hoc vere mirabile est quod vasis malis utitur Deus ad

opus bonum. In magna enim hac mundi liujus domo non

sunt lanlununodo vasa aurea, ot argenlea, sed ct lignea et

liclilia, et alia quidem ad honorem, alia autem ad contu-

moHam ', utraque tamen necessaria. Verum quoniam vasa

hncc (pinc diciinus, rationabilia intelligenda sunl, ct liberi

arbitrii, non casu, nequc fortuito, unusquisque aut vas ho-

noris eflicilur, aut vas contumclia^; sed qui se talem pr:c-

buerit ut clectus esse mereatur, viis electum et vas hono-

ris efllcitur. Qui vcro indignis et deterrlmis sensibus vivit,

' 2 Tini. II, 5. —^3 Cor. iv, 17. —3 2 Tini. 11, \o.



isle formalur vas conluuiellae, nou a Couditorc, sed a se-

inelipso causis contumelia^ sua^ datis. Non ergo eos lales

esse conditor fecit, sed hujusmodi mentes secundum pro-positum eorum, providentia} suse justa et inefTahili quadam

ratione dispensat. Sicut, verbi gratia, in urbiLus magnis, si

qui indigniores sunt et abslrusae vilae ac deterrimae homi-

iies, uhima quaeque opera et laboriosa condemnantur ope-

rari, et tamen necessaria sunt civitati hujusmodi opera;

verbi causa, aut fornacibus lavacri ad succendendos ignes

deserviunt, ut tu vel eommoditate vel deHciis perfruaris

aut cuniculos purgant, aut aHa hujusmodi gerunt, ut tibi

)!i urbe fiat et delectabihs habitatio : et illi quidem, vel

agunt ex proposito, vel ex merito patiuntur, opus tamen

ipsorum proficit ad uliiitatem eorum quibus quae bona et

utih'a sunt parantur. Ita et Iiaec de quibus proposuimus :

Deus quidem mahtiam non fecit, invenlam tamen ex pro-

posili intentione eorum qui dechnarunt a via recta, auferre

pcnitus nohiit; providens hoc, quod etiamsi ilh essct in-

utihs qui ea utebatur, faceret eam tamen ulilem iis adver-

sum quos exercebatur. Et ideo refugere quidcm omnibusmodis debemus, nc unquam mahtia invenialur in nobis :

m ahis vero vincere eam, non perimere studendum cst :

quia et ihi in quibus est malilia, ahquid ncccssarii operi*

confcrunt universitati. Nihil enim otiosum, niliil inanc est

apud Deum, quia sive bono proposito hominis utitur ad

Lona, sive malo utitur ad neccssaria. Sed beatior cris, si

magis cx virtulibus quae in te sunt inveniatur boni aliquid

ex te vitae hujus universitas consequi : sicut ihi de quibus

dicit apostolus Petrus : « Ut sitis sicut luminaria in hoc

» mundo, vcrbum vitae continentes *. » Verum nunc;

post excessum plurimum quidcm, sed causae neecssariumji"!

?cdeamus ad propositum.

* Philip. II, i5.



IN NUMKROS nOMILIA XIV. lÔ']

Balaam hic, ut superius diximus, divinus eral, dajmonum

scilicet ministerio ct arte magica nonnunquam futura praj-

noscens. Rogatur a Balach rege ad maledicendum populo

Israel, leguti veniunt, divinacula in m<»nibus ferunt, stant

attonitae êntes et anxiac, expectantes quid respondeat Ba-

laam, de quo pcrsuasum habebant quod dignus divinis col-

loquiis haberetur. Vide nimc quomodo sapientia Dei vas

istud ad contumeham praRparatum proficere fecit ad ulili-

tatcm non solum gentis unius, sed pene toiius mundi; et

huic cui solebant videri daemones, videtur Deus, prohibens

inali operis iter. Stupescit Balaam, et miratur prohibenlis

auctoritatem. Non enim solebat mahim daemonibus disph-

C(ire. Sed iterum remittit legatos, dicens, non se posse fa-

cere, nisi verbum quod Deus dederit in os ejus. Redeunt

rursus legati, iterum requirit, ilerum molestus est, et ite-

rum cupit audirc. Non enim facile cupidus mercedibus ca-

ret. Quid ergo audit secundo a Deo? « Si vocare, inqtiit,

» venerunt homines isti, surge, et vade cum eis*. » In quo

vohintali quidem cupiditatis ejus cedit Deus, ut complea-

lur illud quod scriptuui est : « Dimisit eos in desideria cor-

» dis eorum, ibunt in voluntatibus suis^ : » sed tamen con-silium divinae dispensationis cxplelur. Diciturenim ad eum

« Verbum quodcumque dedero in ore tuo, hoc loqueris^ »

Si dignus fuisset Balaam, verbum suum Deus non in ore

ejus, sed in corde posuisset. Nunc autem quoniam in corde

ejus desiderium mercedis erat, et cupiditas pecuniae, ver-

bum Dei non in corde, sed in ore ejus ponitur. Agebatur

eniiii mira et magna dispensatione, ut quoniam Propheta-

rum verba, qune inlra aulam continebantur Israeliticam, ad

gentes pervenire non poterant, per Balaam, cui lidcs ab

universis gentibus habebatur, innotesccrent eliam nationi-

bus secreta de Christo myslcria, et ihesaurum magnum* !Ntiii). XXII, Jio. —2 l>sal. i.xxxi, 12. — ' Nuin. xxii, 20.



4^8 ORIGEMS

proferret a<i genlcs, iioii lam corde el seiisu, quam ore et

sermone porlalum. Sed ne per singula immoremur, non

enim temporis cst cuncta dissolvi, ascensa asina sua Ba-

laam ibat per viam; occurrit ei Angelus, ille sine dubio

qui aderat filiis Israel. Aperit os asinae, ut arguatur per

eam Balaam, et muti pecudis vocibus confutetur is qui di-

vinus videbatur et sapiens.

Verum post haec conveniens jam videtur aliqua etiam

de allegorja conlingere. Balaam hic, qui inierpretatur po-pulus vaniis, vidclur mihi personam habere Scribarum et

Pharisaeorum Judaici populi. Balach vero, qui exclusio vel

devoratio inierprelatur, et ipse personam habere intelli-

gendus est unius alicujus spiriiuum mundi hujus contrariae

potestalis, qua? excludere et devorare cupiat Israel, non

eum qui secundum carnem est, sed eum qui secundum spi-

rjtum. Volens ergo potestas isia conlraria deleri et penilus

extingui spiritualem Israel, non aliis utitur ministris, nisi

pontificibus et Scribis ac Pharisaeis : ipsos invitat, ipsis

mercedem promittit el praemia. Illi vero, sicut iste Balaam

facit, simulant se cuncta adDeum

referre et zelo Dei agere.

Dicunt enim : Scrulare Scripturas, et vide quia prophcta a

Gahlaea non surgit*. Et iterum dicunt : « Nos legem habe-

» mus, et secundum legem debet mori, quia Filium Dei sc

» fecit^. )) Per quoc siiigula videntur quidem Scribae el Pha-

risaei zelum Dei habere, sed simulalum. Asina vero cui

sedebat Balaam, quoniam Scriptura dicit : « Homines et

» jumenta saivos facies, Domine % » ea pars credenlium po-

tesi intelligi qua?, sive pro stultitia, sive pro innocentia,

animalibus comparatur. Sic enim et Apostolus dicit : « Vi-

)) dete autem vocationem vestram, fratres, quia non multi

» inier vos sapienles, non multipoientes, non multi nobiles;

» sed quae stulla sunt mundi elegii Deus ut confundat sa-

1 Joan. vii, 4i- —^ Id- Xix, 7- — ^ Psal. xxxv. 7.



IN NUMtROS IIO.VIILfA XIV. 4^1)

» pientes*. » Isti ergo lales, sicul Evarigclica quae in para-

bolis agehantur gesta dcsignant ab istls j)cssimis dominis

Scribis ac Pharisais subjecti quodammodo tcnebantur et

vincti; sed a Domino solvuntur, non (juidem per ipsumDominum, sed pcr discipulos cjus. Dicit cnim ipsc ad di-

scipulos : » Ite in vicum qui est contra vos, et invcnictis

» asinam alligatam, ct pullum cjus; solventes adducile^. »

Sicut ergo in Evangelio non ipse Dominus, sed discipuli

solvunt asinam; ita et hic non ab eo ipso, sed ab Angelo

apcritur os asinoe : et sicut in Evangeliis qui non vident ar-

guunt videntcs; ita ct hic, qui muti erant arguunt loquen-

tes. Et hoc est quod Dominus diccbat : « Patcr, grati::s

» ago tibi, quoniam abscondisti haic sapientibus et pruden-

» tibus, et revelasti ea parvulis^ » Scriboc autem cl Phari-

saei erant qui sedebant super asinamhanc,

et tencbant eam

vinctam. Ipsis ergo irascitur Angelus, el nisi quoLJam futu-

rorum prospectu, illos quidem peremissct, asinam autem

servasset,qu3e vidit et reverita est eum qui venit in viiieam

ct stat inter vineas. Compressit lamen pcdes sedcntis super

se in maceriam : et ideo forle non polost ambularc illc cjus

sessor antiquus, ncc vcnire ad eum qui dicit : « Venite ad*

» me, omnes qui laboralis et onerati estis*. » Asina tamen

vcnit, adducta a discipulis, et cui tunc scdi^bat Balaam

mercedis cupidus, nuncci sedct Jesus. Nec iiiireris si (Mjin

quem diximus Scribarum et doctorum populi formam le-

nere, videas prophetantem de Christo. Hoc enim legimus

fecisse et Caipham, qui dixit : « Expedit vobis ut unus

» homo pereat pro omni populo \ » Sed hoc, inquit, qui

erat pontifex anni illius proplictavit. Prophctat crgo et Ba-

laam dc Chrislo : ct ideo nenio cxtollatur etiamsi prophe-

tct, etiamsi pi\TScientiam mereatur; sed rcdcat ad Aposloli

' i Cor. I, a(), 27. —2 MaUli. \xi, 2. —^ Id. xi, 20. —* Ibldem. 2S. —^ .loan. x:.



4 10 ORlGIiMS

(licluni, quo ad ista respiciens, ait : « Sive prophetiag abo-

» lebuntur, sive linguae cessabunt, sive scienlia destrue-

» tur ^ » Et quid est ergoquod

permanet? « Fides, inquity

y> spes, et charitas : major autein horum, charitas^. » Et

sola, inquit, charitas est quae nunquam excidit. Ideo su-

per propheliam, super scientiam, super fidem, super ip-

sum etiam martyrium, ut Paulus docet, charitas habenda

est, et charitas excolenda : quia et « Deus charilas est\ »

et Christus Fihus ejus charitas est, qui nobis perfectionem

charitatis donare dignetur. Ipsi gloria et imperium in sfie-

cula saeculorum. Amen.

HOMILIA XV \

De prophetia Balaam.

I. Licet nos ordo lectionum quae recitantur, de ilHs di-

cere magis exigat quae lector exphcuit,tamen quoniam non-

nulH fratrum deposcunt ea potius qurne de prophetia Balaam

scripta sunt ad sermonem disputationis adduci, non ita or-

dini lectionum satisfacere aequum credidi, ut desideriis au

dllorum. Primo ergo omnium de ipso Balaam requiramus

cur in Scripturis nunc vituperabilis, nunc laudabilis ponitur.

Nam vituperabilis est, cum prohibitus a Deo venire ad regempersistit ut veniat, et mercedis cupidus iterum consulit, ite-

ruin requirit a Deo, donec relinquatur cupiditatibus suis, et

eat in voluntatibus suis. Culpabiiis est, cum aedificat aras

et victimas imponit doemoniis, et apparatu magico poscit di

vina consulta. Culpabilis est, cum consilium pessimum da

* 1 Cor. XIII ,8. —2 Jbid. et i3. —^ i Joan. iv, i6.

^* Tom. II, p. 025 et scqq.

i



IN NtJMJ;iiOS HOMILIA XV. 4'^

iit populus dccipialur pcr niuliercs Madianiiidas ct cultuui

idolorum. Rursus laudabilis osteuditur, cuui verbum Dci

ponitur in orc cjus, cum Spiritus Dci fit supcr cum, cumdo Christo prophetat, cum Judaiis et gentibus de advcntu

(^hristi mystcria iutura pronuntiat, cum pro maledictioui-

bus bcnedictiones populo largitur, et nomen Israel supra

îsibilcm gloriam mysticis extolHt eloquiis. Guui crgo haec

tuni diversa dc eo ct lam varia indicet Scriptura divina,

valde mihi dilficile videtur ex definito statuere ejus perso-

nnm, cui non solum conveniat ista diversitas, veruui ct ilhid

aptari possit quod ipsc de seinctipso vclut prophetans dicit

« Moriatur anima mea inter animas justorum, et fiat semsn

') meum sicut seinen justorum \ » Sed et per Michicam pro-

phetam tale de eo Dominus lcslimonium perhibet, ubi di-

cit : « Populus mcus, quid feci iibi ? responde mihij quia re-

» vocavi de terra ^gypti et ex domo servitutis Hberavi le,

» et misi ante facicm iuauiMoyscn, Aaron, et Mariam. Po-

» pulus meus, mcmento quid cogitaverit adversum le Ba-

» lach rcx Moab, et quid respondcrii ei Balaam fdius Beor,

» a funicidis usque in Galgal, ui agnosceretur justitia Do-

» uiini^ » Ostendit ergo per haec qiiia, ut justitia Domini

agnosceretur, propierea illa omnia rcspondit Balaam filius

Beor ad rcgcm Balach, quae scripta referuntur in Hbris. El

([uis putas invenietur taHs, qui possit cx ipsis rcsponsIsBa-

laam ostendere quod Dei justitia manifeslctur in eis? Re-

vera enim si sermo Dci positus cst in ore ejus, et SpiritusDci factus est super iUum, et justitia Dei ex responsis ejus

. agnoscitur et manifeslatur, omnimodc qua3 ab eo dicuntur,

nonnisi prophetica ct divina esse credenda sunt. Quamvis

dilficilc alicubi scriptum legamus, quia factus est Spiritus

])ei supcr aliquein Prophctarum ' ; sed aut visio quam vidil,

aut assumpiio vcrbi Dei, aui Dei vcrbum factum est ad il-

1 ^tiin. XXIII, lo. —2 Mich. VI, 0,4, 5. —* 1 lleg. xix, 20.



4l2 ORIGENIS

lum, vel ad illum, et aiia quaedam de Prophetis legimus.

Factum vero esse Spiritum Dei super aliquem Propheta-

rum, legisse ad praesens interim noii recordor; nisi de Da-

vid ita scriplum memini : « Et apparuit, sive illuxit Spiri-

» tus Dei super David a die illa, et deinceps ^: » non tamen

factus est Spirllus Dei super David. De Saiil vero ita me-mini scrlptum : «Et decidet Spiritus Domini super te, et

» prophetabis cum ipsis, et converteris in virum aUerum^. »

Et iterum de eodem dicitur : « Et Spiritiis Domini discessit

» a Salil, obstupefecit eum spiritus malignus a Domino \ »

Et iterum : « Et factum est cum esset spirltus malus ad

» Saiil, assumpsit David psalterium et psallebat in manibus

» suis, et percutlebat ; et crat boiium ei, et dlscedebat ab eo

» spiritus malignus^. » Haec pro eo quod medium potest

videri hoc quod scriptum est : « Et factus est Spiritus Do-

» mini super eum^ » Proptsr quod et nos, secundum ea

qua3 superiore Iractalu senseramus, eliam nunc in Phari-

saiorum, et Scribarum, elsque similium persona hunc ip-

sum Balaam expllcare conabimur. Sed age jam prophctije

ejus verba, quaeassumpta parabola

sua dixissescribitur,

videamus. « Ex Mesopotamia, imjidt, vocavit me Balach

» rf3X ]îoab, ex montibus Orientis^ » Mesopotamiam dicit

terram quaj inter flumina Babyloniae jacet, de quibus scrlp-

tum est : a Super flumina Babylonis illlc scdlmus, et flevi-

» mus dum recordaremur Sion ^ » Si quis crgo inter ista

flumina fuerit Babylonis, si quls rheumatibus libldinis in-

undatur, et luxuriae a^stibus circumluitur, iste non dicitur

stare, sed sedere : ct ideo qui ibi comprehensi sunt dice-

bant : « Super flumina Babylonis illic sedimus, et flevimus

» dum recordaremur Sion. » Sed nec flere quidem ante

possunt, nisi cum recordati fuerint Sion. Bonorum namque

* 1 Reg. XVI, ]5. —2 Jd, X, 6. —^ Id. xvt, i^- —^* Il>it!. 20. —* Nuin.

xxiu, G. — " Ibid, 7. —' Psal. cxxxvi, 1.



IN NUMEROS UOMILIA XV. 4'^

recordatio, malorum causas lamenlabilcs facit. Nisi enini

quis rccordctur Sion, nisi lcgem Dei et Scripturarum mon-

tes aspiciat, mala sua flcrc non incipit. Ex istis ergo flumini-

bus vocatur Balaam, et ab istis Oricntis montibus invitatur.

Montes isti non sunt sancti moutes illi de quibus scrip-

tum est : « Fundamenta ejus in monlibus sanclis*; » ct

iterum : « Jerusalem quae aedificatur ut civitas, cujus parti-

» cipatio ejus in idipsum^. Montcs in circuitu ejus, et Do-

» minus in circuitu populi sui "'. » Non sunt ergo lales Me-sopotamiae montes, sed illi de quibus dicilur : « Montes

» lencbrosi '^; » et iterum dc quo dicitur : « Ecce ego ad te,

» mons corrupte ^ » Isti sunt montes in quibus est omnis

altitudo extollens se adversum scientiam Dei \ » Ab istis

ergo montibus accersitur Balaam hic. Quales autem isti

sunt montcs, talem habent et Orientem. Habet enim et or-

tum luminis sui ille qui convertit se sicut Angelum lucis'.

Habet illam lucem de qua scriptum cst : « Lux impiorum

» extinguetur ^ » Et sicut ista lux impiorum, ct illa quae

convcrlit se sicut Angelum lucis, conlraria el illi luci quae

dicebat : «

Ego sumlux

mundi^: » ita et iste Oriens

con-Irarius cst illi Orienti de quo scriptum est in Zacharia :

« Ecce vir, Oriens nomen ejus est*^ » Ex illius ergo, non

hujus Orientis finibus veniebat Balaam, illuminatus sine

dubio ab illo Lucifero de quo dicitur : « Quomodo cecidit

» dc coelo Lucifer, qui mane oriebatur*^? »

IL Sed vidcamus quid dicit illi Balach rcx Moab, qui ac-

cersivit cume medio fluminum de montibus Orientis. « Veni,

» inqult, et nmledic mihi Jacob; et veni, maledic mihi Is-

» rael *". » In Latinis sermonibus pene superflua videtur

\\ esse repetitio, quae ait : « Maledic mihi Jacob, maledic mihi

^ Psalm. Lxxxvii, i. —- Psal. cxxii, 5. —•* Psal. cxxiv, 2. —* Jei<;m.

I jXIII ,16, —^ Id. Li , 25. —''2 Cor. X, 5. —^ Id. x:. —s Job, xviii , 5. —

I-^ Joan. vni, 12. — l" Zach. vi, 12. —" Isai. xiv, 12. —*2 i\uin. xxwi, 7.



4l4 ORIGEISiS

» Israc!. » Sed est in Graecis litteris sub nomine Israel in

maledicendi verbo praipositionis adjectio, quam noslri vel

minus decenter dici credentes, vel nullam vim dictionis

addi ex hoc posse existimantes, omiserunt. Nos autem ser-

monem licet contra consuetudinem fuigimus, ut sensum ex

integro colligamus. Potest ergo dici : «Veni, maledic mihi

i> Jacob; et veni, supermaledic mihi Israel. » Per quod os-

tenditur idcirco sermo repelitus, ut ampliore vi et majore

intentione maledictionem in Israel quam in Jacob Balachvideretur exposcere. Donec enim quis tantum Jacob est,

hoc est in actibus solum et opsribus positus, inferioribus

maledictionibus impugnatur. Ubi autem profecerit, et in-

teriorem hominem ad videndum Deum revelalo mentis

oculo exacuere, et provocare jam cceperit, tunc non soluni

maledictis ab inimico, sed et supermaledictis, hoc est, ve-

hementioribus maledictorum jaculis impugnabitur. Sed

tunc quidem os Balaam maledictione et amaritudine pie-

num erat, et sub lingua ejus labor et dolor, et sedebat in

insidiis cum divitibus. Expectabat enim mercedes a divite

rege, ut in occultis interficeret innocentes. Sed Deus, qui

facit semper mirabilia solus, ex inimicis operatur salutem.

Injecit enim verbum in os ejus, quamvis nondum cor ejus

capere posset verbum Dei. x\dhuc enim erat in corde ejus

mercedis cupiditas, propter quod etiam post verbum Dei,

quod habuit in ore suo, dicebat ad Baiach : « Veni, et do

» tibi consiiium S » et docebat eum quomodo mitteret scan-

daium in conspectu fdiorum Israei, ut manducarent idoiis

immoiata et ut fornicarentur. Propter quod et cecidit popu-

ius, et plaga magna facta est in eo, donec Finees percmpto

Israelita, qui fornicabaturcumMadianitide, sedavitfuroreni

Dominir Et post haec, inquit, produxit Finees exercituui

contra Madianitas, et interfecerunt duodecim millia viro-

i Nuni. XXIV, i4.



IN MJMKROS IIOMILIA. XV. J^li}

rum, ct Balaani filiuin Beor in gladio*. Secl ct haec ante tein-

pus per excessuiii queinclam introduxiinus, ut ostendere-

mus quia Balaam non in cordo, sed in ore tantummodo

habuit vcrLum Dei. Interim qua) profert, quae loquitur, exverbo Dei loquitur, et ideo qu.c dicit, verbum Dei est.

III. Ait ergo : « Quid maiedlcain quem non maledicit

» Dominus? Aut quid supermaledicam qucm non supcrma-

» ledicit Dominus ^. » Quid causoe sit quod non inale-

dicat Dominus Jacob neque Israel, ab ipso nihilominus Ba-

iaam, imo a verbo quod posuit Deus in ore ejus, diligenlius

audiamus : « Quoniam de verlicibus, inqult, montium in-

» tu(^bor eum, et a collibus intelligam eum \ » Quia, in-

quit, in excelsis moiitibus et allis collibus positus est Israel,

hoc cst, in edita vita et ardua, ad quam contuendam et in-

teiligendam non faciie quis idoncus flat, nisi ascendat ad

eminentem et excelsam scientiam : idcirco, inquit, non ei

maledicit Deus. Est enim vita ejus alta et praecelsa, non liu-

milis et dejecta. Quod tamcn non milii videtur quia de illo

Israel qui secundum carncm Israei est, dixerit, sed de illo

cujus super terram ambulantis conversatio in coelo cst. Aut

si etiam ad Illum populum dicta haic referenda sunt, rccte

cum dislinctione dlcit, inlucbor eX intclUa:ain : ut futurum

tempus signilicet, illud slne dubio quando omnls Israel ad

(idem Cliristi venlens, salvabllur, et a montibus et a colli-

bus intuebitur; ab ils sine dubio, qui excelsam ct coiies-

tem vltam consurgcnles cum Ghristo exercuerint super ter-

ras. Sed et quod dlxit de Jacob quldem, videbo ; de Israel

autem, inteUiâm, etiam hoc aptisslma dlstinctlone susci-

ipiendumest : ut aiiud ad actus visibilcs, allud ad invlslbi-

lem fidcm, atque intelligibilem scientiam conferatur. Aut

si ad fulurmn saccidum ista converlimus, id est, ad resur-

rectionis tempus, Jacob videbo potest de corporibus dlc-* Nnin. XXXI, S. — - 1(1. xxiH, S. —^ Iljul. 9.



4i6 ORIGliNIS

tuni intcUigi; Isracl autem intelligamj, spiritum et animamsignificare resurgentium. « Ecce, inquit, populus solus ha-

» Litabit, et in nationibus non reputabitur ^ » Potest qui-

dem et secundum iitleram stare. Sokis enim populus Jacob

non est permixtus caeteris hominibus, nec inter ca^teras

gentes reputatus est. Habuit enim certa qua^que privilegia

in observationibus, et in legitimis suis, ex quibus seques-

tratus a caeteris genlibus haberetur. Sicut enim tribus Levi

nonest permixta inter caeteras tribus, nec annumeratur in-

ter eas : hoc pacto et omnis Israel nec miscetur caeleris

gentibus, nec reputalur inter eas. Hoec quidem in illo po-

pulo fuerint secundum formam futurorum bonorum, ve-

rus autem Jacob, et spirituaHs Israel vere solus habitabit

in gentibus. Si enim accessimus ad Sion montem, et civi-

tatem Dei viventis Jerusalem coelestem % et venimus ad spi-

ritualem Judneam, quae est portio Dei, et in terris positi ibi

habemus conversalionem, vere non reputamur inter caite-

ras gentes, nec reliquarum nationum fines cum nostris fini

bus admiscenliir, etiamsi restituatur Sodoma in antiquum,

et TEgyptus in statum suum redeat, et si quid ahud tale in

Prophelis scriptum est. Verumtamen illi Jacob et spirituah'

israel, cum ad Ecclesiam primitivorum ascenderint, nul-

lus exaequabitur, nulius admiscebitur, etiamsi istae gentes

secundum dicta prophetica fuerint restitutae. Nisi enim in-

sertus fuerit ramus oleastri, et socius factus fuerit radici

pinguedinis ohva) % quomodo potest sociari et conjungi adJacob, vel Israel, cum sine ista radice nec Jacob quisquam

possit appellari, nec Israel? Neque ergo ex Jacob vel Israel

si quis peccat, Jacob dici vel Israel potest; neque ex gen-

tibus si quis ingressus fuerit Ecclesiani Domini, inler gen-

tes ultra reputabitur : « Quis investigabit semen JacobPet

» quis dinumerabit plebem Israel " ? » Simile est hoc iiU

1 Num. xxHi, 9. — 2 liebr. xn, 18. — ^ Roir. xi. — '' Num. xxiir, 10.



IN NUMEROS HOMILIA XV. 4^7

quod scriptum est, quia « eduxit Dcus Abrakamiovin^,G\, ait

u ei : Respice ad coelum, et dinumera stellas si potes dinu-

» merare eas; etait ; Ita erit

semen tuum, Etcredidit

Abra-)) hamDeo,etreputatum est illi ad justitiam\ »Et Abraham

quidem, et alius quilibet hominum, aut etiam Angelorum,

et fortassis autem et superiorum virtutum non potcrant nu-

merarc stellas, nec semen Abraham, de quo scriptum est

« Sic erit semen tuum. » Deus autem, de quo scriptum est

» Qui numcrat multitudinem stcllarum, et omnibus eis no-

» mina vocat% » et qui dixit : « Ego stellis omnibus man-

» davi % » potest investigare semen Jacob, et dinumerare

plebem Israel. Ipse enim scit solus quis vere sit Jacob, et

quis vere sit Isracl. Non enim ad eum qui in manifesto Ju-

daeus est, respicit; neque ad eam quae manifeste in carne

est circumcisio : sed videt illum qui in occulto Judaeus

est, et qui circumcisus est corde, non carne. Ipse ergo est

solus, qui dinumerare potest et investigare ; et ipse secun-

dum ineffabilem et incomprehensibilem sapientiam suam

ad illam coelestem formam, quam ipse solus scirc potest,

posuil etiam istos numeros quos habcmus in manibus : in

quibus praicipit, ut secundum cognationes suas, et secun-

dum domos familiarum suarum, ex nomine omnes masculi

per capita numcrentur a viginti annis et supra, omnis qui

ingrcditur in virtute Israel; et colligitur corum quidam sa-

cratus numerus, de quo jam superius, prout donavit Do-

minus, diximus. Sed iste numerus tunc demum sacralus

est, et placitus Deo, cum ipso praecipiente numeratur. Si

lautem contra prajceptum Domini voluerit aliquis nume-

[rare, licet ille David sit, licet magnus propheta, contra le-

igem agit, et arguitur pcr Prophetam, et patitur illa qua? in

secundo libro Regnorum legimus scripta \ Solus ergo ipse

iqui numerat multitudinera stellarum,et qui omnia mcnsura

* i\v\\. x\, .), 6. — - l*s;i'. c\i,vn, \. —'^ I>;ai. xlv, 12. —^2 Ilcg. x.viv.

IX. 27



4l8 . ORIGENIS

et numero et pondere produxit, investigal semen Jacob, et

dlnumerat plebem Israel.

IV. Post hcec quasi de semetipso quaedam prophetare vi-

detur, cum dicit : « Moriatur anima mea inter animas jus-

» torum, et flat semen meum sicut semen justorum \ » Sed

hoc, quantum ad personam spectat illius Balaam, et illius

Israel, nec factum est nec fieri potuit : non enim inter ipsos,

sed ab ipsis mortuus esl. Magis enim (ul diximus) ipsorum

personae conveniet : qui licet in praesenti sa^culo vanus po-

pulus habeatur, quia sine gratia est Spiritus sancti, in fme

tamen sseculi cum pleniludo gentium introierit, et omnis

ista prophetia quas de Israel dicilur in spirituah Israele fue-

rit impleta, tunc anima ejus morietur cum animabus justo-

rum. Suscipiet eniai in se fidem Ghristi, ita ut et ipsi dicant

« Quia in Christo baptizati sumus, in morte ipsius bapli-

» zati sumus= Consepulti enim sumus ilH per baptismum

» in morte ^. » Et iterum : « Si enim commorimur, et con-

» regnabimus^. » Et sic vere complebitur intelligibih Ba-

laam, ut moriatur anima ejus inter animas justorum. Quod

autem dicit, « ut fiat semen meum sicut semen justorum \»

posset quidem et de illo Balaam intelligi, secundum hoc

quod Magi ilH qui de Oriente venientes primi adorare ve-

nerunt Jesum, de semine ejus esse videantur, sive per suc-

cessionem generis, sive per disciph*na3 traditionem. Eviden-

ter enim constat illos agnovisse stellam quam praedixerat

Balaam orituram in Israel, et sic venisse, et adorasse Re-

gem qui natus est in Israel. Conveniet tamen et populo illi

secundum ea quse supra diximus. Non enim tam ipsi quam

semen eorum efficietur sicut semen justorum, eorum scili-

cet qui credentes €x gentibus in Christo justificati sunt.

Unde manifestum est quia, sicut Apostolus dicit, « Neque

1 Num. xxiii, 10. —2 Rotn. vi, 3, 4- —^ 2 Tim. ii, 11,12. —^* Numer.j

xxKi, 10.



IN NUMliROS IIOiVlILlA XV. 4^9

» circumcisio ali({iiid cst, neque praBpulium, setl fides, quae

» per cliaritalcm opcratur \ » Et ideo nemo cut circum-

cisionis antiquitate se jactet, aut in praeputii novitato glo-

rietur. Sed, ut Apostolus dicit, « probet unusquisque opus

» suum, et tunc in semetipso tantum gloriam hahebit ^. »

Sic denique Prophcta dicit : Eccc homo% et opus ejus, et

merces in conspectu Domini esse dicitur, ut reddat uni-

cuique secundum opcra sua, in Ghristo Jesu Domino nos-

tro, cui est gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen,

i,-% -^ -«^ •%-%.-* %.^-^ «^•«/^ •».»,-•

HOMILIA XVP.

Dc proplicUa alia Balaam.

I. Priore tractatu, inquantum possibilc fuit, primas |1ar-

tesprophetiaeBalaamexphcaretentavimus. Secundumnunc

prophetiae initium sumpsimus, ut si Dominus aspirare dig-

netur, etiam de hac pro viribus, quae occurrere potuerint,

in medium proferamus. Inconvcniens enim mihi visum cst,

quamvis haec difficiha videantur, interrumpere Iractatum

eorum, quominus de singuhs quae comprchendere possu-

mus exphcemus. Igitur Balach rex, veluti altonitus et per-

cussus cx iis qucE contra spem dici vidcbat a Bahiam, be-

nedictiones enim pro maledictionibus audiebat, ultra non'erens, intcrrupit verba ejus, et ait : « Quid fecisti mihi ?

» Ad malediccndos inimicos meos vocavi te, et ecce bene-

» dixisti benedictione*. » Non tuht rex amarus benedictio-

num dulcedinem, sed maledicta quaerit, maledicla depos-

*

Gal. V, 6. —'^

Id.yi,

4- —' \iM. i-xir, 1 1

* Toni. II, p. ^?.8 et seqq.

* Nuni. XXIII, 1 1.

27.



420 ORIGEIVIS

cit. Est enim ex cogitatione illius ad quem dixil Domlnus :

« Maledictus tu ab omnibus bestiis terra^*. » Sed quid ad

haecrespondit ei ille cui

verbum Deusin

ore posuerat?« Nonne quaecumque, inquit, injecerit Deus in os meum,

» haec observabo loqui ^ ? » Ad haec Balach pulans quia per-

territus esset Balaam populi Israelitici multitudine, et id-

circo non fuisset ausus proferre maledicta, mutationem sibi

loci credidit profuturam, et ait ad eum : « Veni adhuc me-

» cum in locum alium de quo totum non videas eum, sed

» partem aliquam ejus videas, omnes autem non videas; et

» maledic mihi eum inde^ » Demens qui Israeliticam gra-

tiam ioci objectione crederet posse celari, et qui nesciret

quia non potest abscondi civitas super montem posita *

« Et assumpsit, inquity eum in speculam agri in verticem

» montis caesi, et construxlt ibi septem aras, et imposuit vi-

» tulum et arietem super aram, et dixit Balaam ad Balach :

» Assiste ad sacrificium tuum, ego vero pergam percontari

» Deum. Et occurrit Deus ipsi Balaam, et injeclt verbum

» in os ejus, et dixit, sine dubio Deus : Gonvertere ad

» Balach, et haec loqueris. At iWe f lioc est Batacli ) stabat

» juxta holocaustomata sua, et omnes principes Moab cum» illo. Et dixit ei Balach : Quid locutus est Domlnus ^ ? »

Res quldem profanls sacrificiis gerebatur, et divinatio ma-

glca arte requirebatur : volens tamen Deus ibi abundare

gratiam, ubi superabundavit peccatum % adesse dlgnatur,

nec refugit ab iis quse non secundum Israeliticam discipli-

nam, sed secundum Gentilium gerebantur errorera. Adest

autem non sacrificils, sed in occursum venienti, et ibi dat

verbum suum, atque ibi mysteria futura praenuntiat ; ubi

maxime fides et admiratio Gentilium pendet, ut qui nostri*

noluntcredere Prophetls, credant dlvinls et vatibus suis.

iGen. 111,14. —2 Pi(,m,^ xxiii, 12. —^ Ihid. i5. —'^ MaUh. v, i^. —5 Num. xxiii, i4, i5, 16, 1 j. —6 Korn. v, 20.



IN NTJMEROS IIOMILIA XVI. 4^1

U. « Et assumeiis, inquit, parabolam suan), dixit. » Per

parabolam ergo dicil Balaam : « Surge Balacb, et audi ; au-

» ribus percipe, lestis fili Scphor. Non sicut homo Deus

» frustratur, neque sicut filius hominis tcrretur. Ipse cum» dixerit, non faciet ? loquetur, et non permanebit ? Ecce ad

» benedicendum assumptus sum, benedicam, et non aver-

» lam eam. Non erit labor in Jacob, neque videbitur dolor

» in Israel. Dominus Dens suus cum ipso, pra^clara princi-

» pum cum ipo sunt. Deus qui eduxit eum ex Êgypto, si-

» cut gloria unicornis ejus. Non enim erit auguratio in Ja-

» cob, neque divinatio in Israel. In tempore dicetur Jacob

» et Israel, quid perficiet Dcus. Ecce populus sicut catulus

» leonis exurget, et sicut leo exultabit ; non dormiet doncc

» comedat prajdam, et sanguinem vulneratorum bibat*. »

Hacc est continentia sccundacj prophetiai in verbis Balaam.

Videamus ergo primo hoc ipsum quod ait : « Exurge Ba-

lach, et audi \ » Si enim in superioribus non dixisset quia

staret juxta holocaustum suum, non videretur maguopere

cquircndum cur dixerit, Exurgc Batach. Nunc autem

cum hortetur exurgere eum quem nuper dixerat stare, non

otiose praitereundus sermo prophelicus. Quod ergo ait in

superioribus, quia staret ad holocaustum suum, designat

3um non recte stare. Stabat enim in idololatria positus, et

labat quasi inimicus Dei, quod magis esset non stare, sed

adere. Quasi ergo qui de iilo statu cadcre dcbuerit, imo

;t qui ceciderit, ita nunc intellectu prophetico exurgereum jubet : quippe qui per hoc, quod stare in idololatria

l/isus fucrat, cecidisset. Exurgat ergo qui talis est, cxurgat

ide, et efliciatur testis : si quidem convertetur, testis fidei

i vero permanet infidelis, ut sit teslis condemnationis su.t.

III. Scd quid est quodei annuntiat, videamus : «Non sicut

homo, inquit, Dcus frustratur; nequc sicut filius hominis

* NuiiJ. \xiii, i8, !(;, 20, aij 3.2, 30, i\. — ' Ibklcui. \?.



42 2 ORIGKNIS

» lerretur ipsc'. » Non, inquit, habeas talem opinionem »le

Deo, ut putes eum esse sicut hominem, qui in iis quae lo-

quitur frustrari possit. Homines enim multis occasionibuset vitiis impediuntur ne verum sit quod loquuntur : aut

irati enim loquuntur, et ira cessante frustra locuti sunt; aut

metus, aut cupiditatis, aut jactantiae gratia, aliisque horumsimilibus, et utique frustra erit et vanum omne quidquid

vitio dominante locuti sunt. Deus autem, in quo nulla est

passio, nulla fragilitas, omne quod dixerit, pro causarum

meritis dicit : et ideo nunquam frustrari potest, quia quod

ralione profertur carere non potest ratione : « Non ergo

» Deus sicut horao, qui frustra loquatur; neque sicut fllius

» hominis terretur, » vel ( ut in aliis exemplaribus legimus

«

nequesicut filius hominis terret. » In hominibus inlerdum

sententiam mutat lerror, Deus autem, qui supra omnia est,

a quo terreri potest, ut sententiam mutet? Si vero secun-

dum hoc accipiamus, quod in aliis exemplaribus diximus

lectum, hoc est, « neque sicut filius hominis terret, » illud

videbitur dici quod homines quidem interdum pro jactan-

tia terrores faciunt et minas, eliam iis nonnunquam qui- i

bus nocere non possunt; Deus autem non terret ita homi- •

nes, quasi qui punire non possit, et si lerret, rationeterret.

Terretenim iit corripiathominemin auditionistribulatione,

ut verbo comminationis deterritus emendet se qui male agit,

nec perveniat ad eum ipsa vindicta male gestorum suorum.

Non ergo ita Deus terret ut homo : homo enim, ut diximus,

pro jactantia, Deus vero pro emendatione lerret.

IV. Post haec ait : « Ipse cum dixerit, non faciet? loque-

» tur, et non permanebit^? » Sic legendus est locus, quasi

interrogantis affectu dicat : Ipse, hoc est Deus, quod dicit,

nonne et faciet? et quae locutus fuerit, nonne permanebilin eis ? cum utique homiues non faciant quae dicunt, et vi-

* Num. xxiii, 19. —2 Ibid.



IN NUMEROS IIOMILIA XVI. 4^5

tio humanai fragllitatis in iis non permaneant quaj loquun-

tur : mutabilis enim esl homo, Dcus vcro immutahilis. Sed

potest aliquis occurrere, et dicere : Quomodo ergo non

permansit Dcus in iis qua3 locutus est de Ninive, ut postIriduum subverteretur ^ ? ncquc in iis quse locutus cst de

David, ubi Iribus dicbus promissa fuerat mors, ut vastaret

populum, et intra unum dicm ct usque ad horam prandii

cessavit ^ ? Et videbitur fortassis, quia ha^c qucc per inter-

rogationem dicuntur, non penitus pro definito accipienda

sint ; sed talis quaedam figura verbi sit, quae medium ali-

quid videalur ostendere, non tamcn dcfinilae et irrevoca-

bilis sententia3 declaret affcctum : quo tcmperantius ali-

quid dictum vidcatur in eo quod scriptum est, a Ipse cum» dixcrit, nonne faciet? » quam si scriptumesset, Ipse cumdixcrit, omnimode faciet Hanc arbitror absolutionem

totius Scripturae sensibus convenire, et illis praecipue dic-

tis quibus patiens, et multcc misericordiae, et poenitens su-

per malitias dicitur Deus; vel iis maxime quae generahtcr

ab Jeremia pronuntiantur, in quibus evidcnter ostcnditur

pro multis miserationibus ct incomprchcnsibili bonitate

sua Deus diceie, et non facere, loqui, et non permanere.Ait ergo per Jcremiam Deus : « In fiuem loquar, » hoc est,

ex definilo loquar « supergenlem, et supcr regnum, ut au-

» feram eos ct disperdam. Et si convertatur gens illa a ma-

» litiis suis,poenilebo de omnibus malis quae cogitavi facere

» eis; et in finem loquar super gentem et regnum, ut re-

» icdificem eos et replantem : et si fecerinl mala in con-

» spectu meo, ut non audiant vocem meam, poenitebit mc» de omnibus bonis quaj locutus fueram ut facerem eis^ »

Quomodo ergo possumus iis quae absolute per Jeremiam

dicta sunt, prajfcrre illa quae suspcnsc per Balaam dicun-

lur; nisi quia

negligcntibus et contemptoribus illa confir-^ Joii. III. —2 2 Kcjr. i,ii. —3 Jcrcni. x\ m, 7, 8, q, 10.



4^4 ORItttiMS

maiida, liaec vero a perfectioribus secretius advertenda sunt ?

V. Sed post haec Balaam : « Ecce, inquit, ad benedicendum

» assumptus sum; benedicam, et non avertam eam\ » Ad

benedicendum Balaam assumptus est, non a Balach, sed a

Deo, qui injecit verbum in os ejus, quo populum benedi-

ceret, et hanc benedictionem non avertit. Nec enim potest,

etiamsi veht, verbum Dei humana lingua convertere. Post

hacc, « Non erit, inqult^ labor in Jacob, neque videbitur

» dolor in IsraeP. » Aperte in istis sermonibus futurae vitae

denuntiat stalum. Quis enim est qui hanc vitam sine labore

et dolore transcurrat? Nec si Petrus ahquis, aut si Pauhis

sit. Quomodo non in labore et dolore est cum ter virgis

caeditur, semel lapidatur, ter naufragium facit, in profundo

maris die ac nocte est, ahaque innumera perpetitur quae de

laboribus suis ac doloribus scribit^ ? Sed ibi istud comple-

bitur, ubi dictum est : « Aufugiet dolor, et tristitia, et gemi-

» tus ''. » Quod tamen non ad omnes, sed ad eos tantum qui

meritis Jacob et Israei fuerint, refertur : ul fuit ille pauper

Lazarus, qui praesentem quidem vitam in labore ac dolore

transegit, ibi autem dicitur ad divitem : «Memento, fili, quia

» tu recepisti bona in vita tua, et Lazarus similiter mala.

» Nunc autem hic requiescif, tu vero cruciaris^ » Ille ergo

esl Israel, et Jacob, in quem non venit labor et dolor. Di-

ves autem ille erat quidem et ipse secundum carnem Israel,

dicitur enim ei, quia fratres sui habent leges et Prophetas,

audiant illos^ : sed quia non erat secundum spiritum Israel,

ideo venit super illum labor et dolor. »

VI. « Dominus Deus suus cum ipso, praeclara principum

» cumipsosunt^ »NunquamenimIsraeIsuumdeserit Deus.

QuoFum autem priucipum praeclara cum ipso Israel sint,

videamus. Praeclara principum, potestas est, principatus

* Num. XXIII, 20. —^ Ibid. 21. —' 2 Corinth. xi. —'^ Isai. xxxv, lu, —-'Luc. XVI, 25. —"^ Ibid. 29, —" Nuiii. xxiii, 21.



IN NUMIiROS IIOMILIA XVI. 4^^

et regnuiii. Vcrum quoniam sunt et allqui principes qui dc

principatu suo vel pellendi, vel jaui forlc depulsi sunt, et

in locum ac principatum eorum inlroducendi ii qui vere

Israelitaj sunt, pra3clara illa omnia quoe habuerunt in coelis

illi principes qui non servaverunt principatum suum, sed

dereliquerunt aeterna domicilia, Israel iste et Jacob, qui

colluctatus est et vicit, accipiet, et sic cum ipso erunt prae-

clara principum. « Deus qui eduxit eum ex ^gypto sicut

» unicornis ei*. »Eductus est ille quidem Israel de /Egypto

ista terrena, Iiic autem spiritualis Israel de /Egypto Scneculi

et de potestale tenebrarum, et est gloria ejus tanquam uni-

cornis. Unicornis quidem ferlur esse animal co habitu for-

matum, quo jiominis ipsius designat indicium. Quod ani-

mal frequenter in Scripturis divinis positum legimus, sed

praecipue apud Job Dei ipsius vocibus potentia ejus et virtus

exponitur ^, in quibus, ut in quamplurimis, Ghristus intelli-

gitur deslgnari. Et in Scripturis divinis cornu pro rcgno

positum sa^pe reperimus, sicut et Propheta dicit : « Quatuor

» autem cornua, quatuor regna sunt'. » Sub nomine ita-

que unicornis, in Christo hoc videtur ostendl, qula omne

quod est, unum ejus cornu est, hoc est unum regnum ejus.

Omnia enim Pater subjeclt sub pedibus ejus usquequo et

novissimus inimicus destrualur mors^, et tanquam unicor-

nis unum omnium regnum teneat Chrlstus, quia sicut scri-

ptum est : « Rcgni ejus non erlt finis^ » Erlt ergo, inquit,

ei, hoc est Israeli illi spirltuall, glorla, sicut est glorla uni-

cornis. Sic enlm et ipse in Evangelio Domlnus dlcit : « Pa-

» ter, da illis ut, sicut ego et tu vuium sumus, Ita et isti in

» nobis unum slnt^. » Et ideo similis gloria dabltur Israeli,

isicut est gloria unicornls, maxime cum transformabit cor-

ipus huuillitatls nostrae conforme corpori gloriac suae^

* Num. xxiii, V» j. —2 Jol), xxxix, g. — ^ Daii. vin, i2. — ^ i Cur. xv

)6. —^ IjUC. i,ii3. —'• Joan. XVII, 2i. —' Phil. in, 21.



4^6 ORIGEMS

YII. « Non erit auguratlo in Jacob, neque divinaiio in

» Israel. In temporc diceturadJacob etlsrael quid perficiet

» Deus*. » Igilur quoniam visum est jam nobis diligenlius

de singulis quibusque discutere, non videbitur absurdum

si etiam quid sit auguratio, vel divinatio, quoniam quidem

placuit Scripturae commemorare de iis, ne quis forte igno-

ranter in haec iucidat, rcquiramus.Videturergo mihi futuro-

rum praescientia, quantum ad ipsam rem spcctat, medium

quiddam esse, id est neque proprie bonum neque propriemalum : quandoquidem potest interdum etiam a parte dia-

boli ad hominum notitiara futurorum venire praescientia.

Sine dubio autem cum tenipus et opportunitas poscit, et

volunlas Dei fuerit, datur etiam a Deo per Prophetas homi-

nibus prjBscientia ; et ideo diximus, quia neque proprie bo-

num dici potest, quodaliquando a malo venit; nequeproprie

malum, quod aliquando a Deo descendit. Et quamvis de hoc

abundanter etiam ex Scripturis divinis exempla suppeditent,

sufficere tamen credimus si utamur eo quod in Regnorum

libro scriptum legimus : ubi arca Dei ab Allophylis capta

est, et deducta in Azotum, et ibi « introduxerunt, inquit,

» eam in domum Dagon, et inventus est Dagon cecidisse

» pronus in terram ante arcam testamenti Domini. Et gra-

» vata est manus Domini super Azotos, et dissipavit eos, et ij

» percussit eos in natibus^ » Post haec, inquit, ingressa est

arca in Accaron, et miserunt Accaronienses, et congregave-

runt omnes satrapas Allophylorum, et « congregaverunt

» sacerdotes et divinos suos, dicentes : Quid faciemus arcae

» Domini ? Indicate nobis quomodo remittamus eam in lo-

» cum suum. Responderunt sacerdotes et divini ; Si remitti-|

» tisarcam Domini Dei Israel, nolite eam dimittere inanem,J

» sed dantes dabitis ei pro delicto, et tunc sanabimini, et

» Innotescet vobls. Sin autem, non discedet manus ejus al

* Num. xxin, 20. —^ i Rrg. v, 2, 5, 10.



IN NUMEROS HOMILIA XVI. 4 '^7

)) vobis*. » Et post pauca : « Et nunc, inquil, lacile carruin

» novum, dnas vaccas foetas assumitc quibus jugum non est

)) impositum, et jungite vaccas ad carrum, et ioitus earum

» retro adducite ad domum : et assumite arcain Domini, et

» imponite eam super carrum, et vasa aurea quaj obtulistis

» ei pro delicto simul ponite super carrum, et omnia sancla

» ejus : et dimittite eam, et vadat : et videtc, siquidcm vadit

» per viam suam et ad fines suos asccndit in Belhsamis, ipsa

» nobis fecit mala haec magna ; si aulem non vadit iUuc,» sciemus quia manus ejus non contigit nos, sed forluitu

» haec nobis accidcrunt. » Obscrva ergo in iis, quomodo sa-

cerdoles et divini causam malorum quae acciderant Allo-

phylis, utrum ex inanu Dei et pro arcae injuria venerit, an

fortuitu accidcrit, propositis contemplantur indiciis, diccn-

tes : « Si per viam suam ad finessuos asccndit in Bethsamis,

» ipsa nobis fecit haic mala^. » Denique in sequentibus re-

fertur : « Et cum imposuissent, inquit, arcam Douiini supcr

» carrum, dircxerunt boves in via, contra viam quae ducit

» Bethsamis, et non decHnaverunt ad dextram, aul ad sinis-

» tram'. » Quis ergo in his, si diligentcr inspiciat, praescicn-

tiam hanc qua3 dc boum directionc pncdicta cst, vel for-

tuitam dicat, vel ahqua arte compositam, ct non operalione

quadam daemonuni ministratam, qui pertimuerint arcae Do-

mini virtutem, qua non solum aflligebantur ct puniebantur

AllophyH, verum et cultus ipse daemonum destruebatur,

utpote simulacris eorum, tempHsquc, ad ingressum arcae

Domini corruentibus ? Est crgo taHs quaedam in ministerio

praescicnliae opcratio daemonimi, quae artibus quibusdam ab

iis qui se daemonibus mancipaverint, coHigitur, et nunc per

eas quas sorlcs nominant, nunc per ca quje auguria appel-

lant, nunc etiam cx contemplationc fibrarum, quae cxtispi-

cia voccvnt, aHisque horum similibus prjcstigiis comprehendi

* I Rcg. VI, 2, 5 cl scqq. —^ Ibid. 9. —' Ibidcm, 1 2.



4^8 OlUGliiMS

videliir, el inlelligi. Quae artes iii tanlum. ad decipienduni

genus hominum proibcerunt, ut etiam justissimi Ezechioe

liHus Manasse hoc errore deceptus, nedificaverit, ut Scrip-

tura dicit, « altare omni exercitui coeH in utraque domo Dot

» mini*. » Hunc autem esse arbitror exercitum coeh, quem

Paulus spirituales nequitias in coelestibus positas scripsit^.

Nisi ergo multum in iis artibus et deceptionis esset et erro-

ris, non puto tanli viri fdium in lege Domlni educatum, in

illas impietates potuisse corruere quae in quarto Regnorum

libro de eo scriptoe referuntur. Ait enim : « Et sortiebatur,

)) et augurabatur, et fecit rv^zvri^ et transducebat fdios suos

» in igne, et praescios abundare fecit , ut faceret mahgnum» in conspectu Domini, et exacerbaret. eum^ » TaUa ergo

erant quae peccabat, de quibus dici possit, quia in omni vir-

tute, signis et prodigiis mendacibus fierent, ita ut decipe-

rentur etiam electi*. Deceptus estenim per eum et populus,

ut faceret mahgnum in conspectu Domini super gentes illas

quas exterminaverat Deus a facie fdiorum Israel^ Sed et in

secundo hbro Parahpomenon simiha nihilominus de Manasse

scribuntur : « Et fecit, inquit^ lucos, et adoravit omnem» mihtiam coeli, et servivit eis, et construxit aUaria in domo

» Dei, ubi dixit Dominus : In Jerusalem erit nomen meum» in seternum; et ibi instruxit altaria omni magnificentiae

» coeli, in ambabus domibus Domini. Et ipse transducebat

» fdios suos in igne in Gehennom, et sortiebatur, et malefi-

» cia faciebat, et augurabatur, et fecit ventriloquos et in-

» cantatores, et multiplicavit ut faceret malignum in con-

» spectu Domini, ut exacerbaret eum^ » Haec ergo omnia,

id est, sive auguralio, sive extispicium, sive quaeiibet immo-

latio, sive etiam sortitio, aut quicumque motus avium vei

pecudum, vel inspectio quaecumque fibrarum, ut aliquid de

1 i Il< g. XXI, 5. —2 Ephes. VI, 12. —*4 'êg. xxi,0. —^ 2 Thcss. 11. —' Matlh. XXIV. —^ 2 Paral. xxxm, ^,4, 5, 6.

I



IN NUMEROS IIOMILIA XVI. 4^9

riiluris videanlur ostcndcic, in opcralione daemonuin ficri

non dubito, dirigenlium vel aviuni, vel pccudum, vel fibra-

rum molus, aut sorlium, secundum ca signa qune docucrunt

iidcm daeinones observari ab iis quibus artis hujus scien-

tiam tradiderunt. A quibus omnibus, is qui homo Dei est,

ct in portione Dei numeralur, penitus esse debet aHenus,

ncc aliquid in iis haberc commune quae occultis machinis

dacmoncs opcrantur : nc forte rursus per haec dajmonibus

socictur, alque eorum spiritu ct virtute repleatur, ct adidolorum cultum denuo rcparetur. Haec eniai omnia rcligio

nostra divina et ccelcstis abjurat, in Levitico quidem aperta

lege designans, et dicens : « Non divinabitis, neque augura-

» bimini*. » Et post pauca : « Non sequemini, inqult, ven-

» triloquos, ncc adjungemini ad incantatores, ut contami-

» ncmini in eis. Ego Dominus Deus vester. » Et iterum in

Deuteronomio : « Si autcm tu, inquit^ introieris in terram

» quam Dominus Deus tuus dabit tibi, non discas racerese-

» cundum abominationes gcntium illarum, non inveniatur

» in tc qui luslrct fdium suum, aut filiam suam igni, nequc

» divinans divinatione, neque sortiens sortibus, ncque ma-» Iciicus, neque incaniator^ neque ventriloquus, ncque por-

» tentorum inspcctor, ncque interrogans mortuos. Est enim

» abominatio Domino omnis qui facit hacc. Propter istas

» enim abominationcs Dominus Deus tuus evertit gentes is-

» tas a conspectu tuo^ » In quibus omnibus videtur osten-

dere, quia omnis qui in iis versatur, nihil aliud faciat nisi

mortuos interroget, Mortui sunt enim, quia non sunt vitae

participes. Deus autem noster vivorum Deus est, et non

inorluorum ^ His autem omnibus legibus additur ctiam

illud, ut qui vult esse pcrfectus a nullo alio discat, nisi ab

eo qui per Dei virtutem fuerit elcctus propheta, ut minis-

tret populo. Ait ergo : « Perfectus csto in conspectu Domini

* Levit XIX, 26, r>i . —2 Dcut. xvm, c), 10, 11, 12, —^ M;>ltli. xvn, lia.



45o ORIGIilSIS

» Dei tui : gentes enim istae, quarum tu haereditatem cepisti,

» istae audiunt sortiiegos et divinos ; tibi autem non ita dedit

» Dominus Deus tuus. Prophetam enim de medio tui ex fra-

1) tribus tuis suscitabit tibi Dominus Deus tuus, ipsum au-

» dietis per omnia quaecumque petiisti a Domino Deo tuo in

» Oreb in die Ecclesiae, cum dixistis : Non apponemus au

» dire vocem Domini Dei nostri, et istum ignem magnum» non videbimus ultra ne moriamur*. » Non vult Deus au-

ditores nos lleri et discipulos daemonum, neque vult ut, si

quid volumus discere, dlscamus a doemonibus. Melius est

enim ignorare, quam a daemonibus discere : et mehus est

a prophela discere, quam a divinis inquirere. Divinatio enim

non, ut quidam putant, divinitus datur; sed magis, ut mihi

videtur, per antiphrasim, id est, ex contrario nomen acce-

pit, quasi quae per homines daemonibus repletos llat. Sed

Gentihum ritus divinum credit omne quod per qualemcum-

que spiritum profertur. Nos tamen nihll ab iis discere Deus

jubet, ne efficiamur consortes ipsorum, et incurramus in

ea quae Esalas dicit : « Et humiliabuntur in terra verba

» tua, et sermones tui in terra demergentur, et erit vox tua

» sicut loquentis de terra, et ad soHiijn vox tua infirmabi-

» tur^ » Propter hoc et Dominus noster Jesus non digna-

tur a daemonibus accipere testimonium, sed ait : « Obmu-» tesce, et exi ab ea ^ » Quem etiam Apostolus suus Pauhis

imitatus, dolens convertit se, et ait spiritui Pythonis : « Prae-

» cipio tibi in nomine Jesu Christi, discede ab ea ^. » In

quo requiras fortasse, quid dolens Paulus increpat spiritum

Pythonis. Numquid ahquid blasphemum dixerat? Muher

enim, inquit, habens spiritum Pythonis sequebatur Pau-

lum et eos qui cum eo erant, et clamabat dicens : « Isti

» homines servi sunt summi Dei, qui annuntiant viam sa-

1 Dt;ut. xvin, 10, i4, i5, i6. —^ jg^ xxix, 4- —^ Marc. i, 25. —^* Act;

XVI, i8.



IN NUMEROS IIOMILI/V XVI. 4^1

» lutis, et hoc faciebat per dies multos*. » Unde ostenditur

non pro blasphemia dohiisse Paulum, sed pro co quod in-

dignum judicarct sermoni suo ab spirilu Pylhonis teslimo-

nium dari. Quod si Paulus testimonium sibi eum darc non

patitur, scd dolet super hoc : quanto magis dolerc debemus,

si quando decipi videmus animas ab iis qui velut divino aU-

cui spiritui Pylhonis, aut ventriloquo, aut divlno, aut au-

guri, vel aliis quibuslibet hujusmodi da^monibus credunt?

Propter hoc ergo : «Non crit, inquit, auguralio in Jacob,» ncque divinatio in IsracP. » Scd quid iis additur? « In

» tempore, inquil, dicetur Jacob et Israeli quod perficict

» Deus. » Quid est : «In tempore dicetur?» Cum oportct,

ct cum expedit, hoc est, m tempore. Si ergo expedit prae-

noscere nos futura, dicentur a Deo per Prophetam Dci, pcr

Spiritum sanctum : si vero non dicuntur, neque denuntian-

tur, scito quia non nobis expedit ventura praenosccre. Quodsi idcirco non dicuntur nobis, quia nobis ea scire non ex-

pedit, qui diversis artibus, ct daemonum invocationibus ges-

tiunt futura pracnoscere, nihii aliud faciunt, nisi ea cupiunt

discere qurc sibi scirenon

expedit.Jacob

autem in iis dici

intelligendus est omnis cui luctamen est adversus princi-

patus ct potestates, et advcrsus hujus mundi reclorcs. Et

Israelem intellige omncm qui per fidei puritatem et mun-

ditiam mcntis videt Deum. Sed potest aliquis dicere. Si a

solo Deo debemus discere de futuris, et neque divinum, ne-

que augurem, neque aliud quodcumque horum recipere,

ne iste quidem ipse Balaam recipiendus est a nobis. Unus

€nim 6x iis est quos recipi prohibet divina sententia. Sed

advertc diligentius, et mcuiento quid in supcrioribus legi-

mus, ubi dicitur de eo quia injecit Dominus verbum suum

in os ejus. Non crgo ha3C nunc a Balaam, sed a verbo Dei,

quod in ore ejus est positum, disciraus. Nisi enim vcrba Dei

* Act. XVI, ij, iS. —^ îiiu. xxin, .'>5.



452 ORIGENIS

essent, non ea utique revelasset famulo suo Moysi, qure

procul positus cum ab eo regi Balach dicerentur, certum est

quod nisi a Deo sibi revelata Moyses scire non potuit. Adhuc

autem ad destruendam penitus divinationem, vel augura-

tionem, atque alia hujusmodi, etiam hoc competenter ad-

demus, quod omnes isti avium vel animaHum ministerio

utuntur, sed tahum quaj et immunda scribuntur in Lege, et

hunjano generi deprehenduntur semper insidiantia, ex quo

utique opportuna et digna ministerio doemonum judicata

sunt. Nam Pylhonibus dracones aliique serpentes minis-

trare perhibentur; auguribus et iis qui ex incidentibus divi-

nandi captare putantur auspicia, aut lupi ferunt omina, aut

vulpes, aut accipitres, aut corvi, aut aquilae, aut aha hujus

modi, quae in Lege Moyses, ut diximus, iis credo de causis

notavit immunda.

VIIL Post haec : « Ecce, inquit, populus sicut catulus

» leonis exurget, et sicut leo exullabit^ » In iis mihi vide-

tur confidentiam populi describere credentis in Ghristo, et

libertatem quam habet in fide, et exultationem quam gerit

in spe. Comparatur enim catulo leonis, cum tendit ad per-fectionem IcTstus, et velox : leoni vero confertur, cum jam

obtinet quae perfecta sunt. Sicut enim leo et catulus leonis

nullum animal, nullam bestiam timent, sed sunt eis cuncta

subjecta : ita et perfecto Christiano, qui tollit crucem suam

et sequitur Christum, qui potest dicere : « Mihi enim mun-

» dus crucifixus est, et ego mundo ^, » cuncta calcantur,

cuncta subjecla sunt. Despicit enim et contemnit omnia

quae in hoc mundo sunt, et imitatur eum qui leo de tribu

Juda dicitur, et catulus leonis dicitur; quia sicut lux est

mundi, et discipulis suis dedit ut et ipsi essent lux hujus

mundi, ita et cum ipse sit leo et catuius leonis, credenti-

bus in se nomen leonis et catuli leonis adscripsit. Vide

* Numor. xviii, a/j. —• Gaiat. vi, \!\.



m NUMIiROS HOMILIA XVI. 4^3

autem quam evidonter non de illo qui tunc erat populo,

8ed de hoc qui futurus erat, isla dicuntur. Ait enim : «Ecce

» populus sicut catulus leonls exurget, et sicut leo exulta-

bit^ » Exurreclurum dicit populum utique qui futurus

erat. Nam si de eo diceret quem vidcbat, dixisset sine du-

bio : Ecce populus sicut catulus leonis exurrexit. Sed cer-

tum est quia de illo populo dicat de quo in Psalmis scrip-

tum est : « Et annuntiabunt cneli justitiam ejus populo qui

» nascetur,quem

fccitDominus^

»

Est ergo populus hiccatuhjs leonis, dum adhuc, tanquam nuper geniti infantes,

rationabile et sine dolo lac cupiunt ^ ; leo autem cxultans,

cum, vir perfeclus, qua3 parvuH erant deposuit.

JX. « Non dormiet doncc comedat praedam, et sanguinem

» vulneralorum bibat*. »ln his verbis quis ila erit historicae

narrationis contentiosus assertor, imo quis ita brutus inve-

nitur, qui non horrescens sonum litterae, ad allegoriae dul-

cedinem ipsa necessitate confugiat? Quomodo enim iste

populus tam laudabilis, tam magnificus, de quo tanla prae-

conia sermo Dei enumerat, in hoc veniet, ut sanguinem

vulneratorum bibat? cum tam validis praeceptis cibus san-

guinis interdicatur a Deo, ut otiam nos qui ex gentibus vo-

cati sumus, necessario jubeamur abslincre, sicut iis quac

idolis immolantur, ita et a sanguine^ Dicant ergo nobis,

quis est istc populus qui in usu habet sanguinem bibere.

Hnec erant quae et in Evangelio audientes ii qui ex Judaiis

Dominum sequebantur, scandalizati sunt, et dixerunt : Quispotcst manducare carnem, et sanguinem bibere? Scd po-

pulus Christianus, populus fidelis audit hicc, et amplecli-

lur et scquitur eum qui dicit : « Nisi manducaveritis carnem

» meam, et biberitis sanguinem meum, non habebitis vitani

» in vobis ipsis : quia caro mea vere cibus est, et sanguis

1 JNum. xxm, 9.4- — " t's^l' "Xii, 3:>.. — ^ i IVl. ii, 2. —'' Ntiin. xxiii, 24.

\ —^ Acl. XV.

IX. 28



454 ORIGENIS

» meiis vere est potus*. » Et utique qui hnec dicebat vulne-

ratus est pro hominibus; ipse enim « vulneratus est pro pec-

» catis nostris% » sicut Esaias dicit. Bibere autem dicimur

sanguinem Christi, non solum sacramentorum ritu, sed et

cum sermones ejus recipimus, in quibus vita consistit, si-

cut et ipse dicit: « Verba quae locutus sum, spiritus et vita

» est^ »Est ergo ipse vulneratus, cujus nos sanguinem bi-

bimus, id est, doctrinae ejus verba suscipimus. Sed et illi ni-

hilominus vulnerali sunt,qui nobis

verbum ejus prsedica-runt. Ipsorum enim, id est, Apostolorum ejus verba cumlegimus, et vitam ex eis consequimur,.vuIneratorum san-

guinem bibimus : « Non ergOy inquit, dormiet, donec co-

» medat praedam^ » Iste enim populus qui catulo leonis,

vel leoni comparatur, non quiescet nec dormiet donec ra-

piat proedam, id est, donec rapiat regnum coelorum : quia

« a diebus Joannis regnum coelorum vim patitur, et vim fa-

» cientes diripiunt illud^ » Ut autem evidentius cognoscas

hsec de nostro populo, qui iu sacramentis Ghristi confoede-

ratus est, scribi, audi quomodo et in aliis Moyses similia

pronuntiat dicens : « Butyrum boum, et lac ovium, cum» adipe agnorum et arietum, fdiorum taurorum et hirco-

» rum, cum adipe renium, frumenti, et sanguinem uvae bi-

» bent vinum^ » Et hic ergo sanguis qui nominatur uvaj,

illius uvde est quae nascitur ex illa vite de qua Salvator di-

cit : « Ego sum vitis vera, discipuU vero palmites, Pater

» autem agricola est% » qui purgat eos, ut fructum pluri-

mum afFerant. Tu ergo es verus populus Israel, qui scis

sanguinem bibere, et nosti carnem \erbi Dei comedere, et

sanguinem bibere, et uvae sanguinem illius quae est ex vera

vite et illis palmitibus quos Paterpurgat, haurire. Quorum

palmitum fructus, vulneralorum sanguis merito dicitur,

* Joan. VI, 5\. —2 ijjaj ^111 ,5. —» Joan. vi , 64. —* Num. xxiii, aj.

^ Matfh. XI. 12. — ^ Deiit. xxxn, i4. — " Joan. xv, 1, 5 el 8.



IN NUMEROS nOMILIA XVI. 4'^^'^

quem ex verLls eorum et doctrina biblmus, si tamen simus

ut catuli leonis exurgentes, et ut leo exullantes. Hoec in-

terim de secunda visione Balaam dicta sufTiciant. Orcmus

autem Dominum ut nobis etiam ad ca^tera qua? ab eo pro-

phetata sunt inlelligenda lucidiores quosquc et veritati

proximos sensus apcrire dignetur, ut in Spiritu sancto con-

siderantes qua3 per spiritum scripta sunt, et spiritualibus

spiritualia comparantes, dignc Deo, et sancto Spiritu, qui

haec inspiravit, qua? scripta sunt explicemus, in Christo Jesu

Domino nostro, cui est gloria et imperium in sajcula saecu-

lorum. Amen.

HOMILIA XVir.

De ejusdem tertia Prophetia.

I. Tertiam nunc prophetiam ex iis quae sermo Dei per

Balaam protuht, habemus in manibus ut etiam de ipsa

(prout Dominus dederit) aliqua disseramus. Etenim infehx

iste Balach putans quod Balaam divino ad maledicenduni

loci opportunitas magis defuerit quam voluntas, utiHusesse

ratus si mutaret locum : « Veni, inquit, et educam te in lo-

» cum alium, si placet Deo, et maledices eum inde : et as-

» sumpsit Balach ipsum Balaam iii verticem montis Fogor,

» qui tendit in desertum^. »Eos quidem quos Deus vocat,imponit in verticem montis Sina : hic autem Balach, qui

Deo contrarius est, imponit Balaam in verticem montis Fo-

ffor. Fogor autem interpretatur delectalio. In verlicem ergo

'delectationis et libidinis imponit homines iste Balach. Ama-

Hor enim est voluptatis magis quam Dei, et idcirco imponlt

1 Toni. II, p. oi^4 «^t scqq.

' Num. xxm, aj, ?.S.

28.



456 ORIGENIS

eos in symmilatem et verlicem voluptatis, ut excludat eos

a Deo. Excludens enim et devoratio interpretatur Balach.

Ideo denique et in eremum lendit Fogor, id est, ad ea quoe

in eremo sunt, et deserta Deo negotia. « Et dixit Balaam

» ad Balach : Gonstrue mihi hic septem aras, et fac mihi

» hic septem vitulos et septem arietes : et fecit Balach si-

» cut dixit ei Balaam, et ohtuHt vitulum et arietem super

» aram^ » Aperta quidem ApostoH sententia est dicentis :

« Quae enim sacrificant gentes daemoniis, et non Deo sa-

» crificant ^. » Sed et Propheta similiter dicit : « Sacrificave-

» runt daemoniis, et non Deo\ »Tamen quoniam et lex Dei

de sacrificiis praecipit, et ritum sacrificandi tradit fiHis Is-

rael, requiratur forlassis cur haec cum daemoniis dicata vi-

deantur, etiam Deo juheantur ofFerri. Et erit quidem sim-

plex et cita responsio, ut quemadmodum in ahis ostendimus

quod libellum repudii dari non Dei voluntatis fuit, qui quod

conjunxerat noluit separari, sed Moyses haec proprie ad du-

ritiam cordis Judaeorum scripsit : ita etiam et de hoc videri

possit, quia Deus (sicut per alium Prophetam dicit) non

manducat carnes taurorum, nec sanguinem hircorum po-

tat*; et item ut alibi scriptum est, quia « non mandavi tibi

» de sacrificiis, vel victimis, in die qua eduxi te de terra

» ^gypti ^ » Sed Moyses haec ad duritiam cordis eorum pro

consuetudine pessima qua imhuti fuerant in iEgypto, man-

davit eis : ut qui abstinere se non possent ab immolando^

Deo saltem, et non daemoniis immolarent. Videndum ta-

men est, ne forte sit et aliqua sacrificandi Deo occultior ac

secretior ratio. Ne forte, inquam, sacrificia quae Deo offe-

runtur, ad destructionem fiant eorum sacrificiorum quae

daemonibusimmolantur: utquia per illa vulneranturanimaej

per ista sanentur; sicut et ii confirmant qui medicinae pe^

* IVum. XXIII, 29, 3o — 2 1 Cor. x, 20. — ^ Dcut. xxxii, ij. — ^* PsaL

XLix, i3. —* Jereni. vii, 2.



IN NUMEROS HOMILIA XVII. /^S^

ritiam gerunt. Serpcntum namque venena depelli mcdica-

mentis nihilominus confcctis ex serpentibus, perhibent. Ita

ergo et sacrificiorum daemonicorum virus per sacrificia Deo

oblata depellilur, sicut et mors Jesu mortera peccati cre-

dcntibus non sinit dominari. Et quidem donec tempus pa-

tiebatur, sacrificia sacrificiis opponebantur : ubi vero venit

perfecla liostia, et Agnus immaculatus, qui totius mundi

tolleret peccatum, sacrificia illa quae singillatim ofTereban-

tur Deo, jam superflua visa sunt, cum una hostia omnisdaimonum cultura depulsa sit. Verum Balaam iste, sive se-

cundum cordis sui propositum quod non emendaverat, sive

secundum illam figuram, qua diximus eum tenere perso-

nam doctorum ac Pharisaeorum plebis incredulae, instaurat

adhuc hostias, et praeparari sacrificia jubet. In his enim om-

nem spem gerunt ii quorum cor non recipit fidem Christi.

II. Sed quid sequitur? « Et videns, inquit, Balaam, quia

» bonum est in conspectu Domini benedicere Israel, non

» abiit ex morc in occursum auspiciis, sed convertit iaciem

» suam in desertum : et elevans Balaam oculos suos, intue-

» tur Israel castra constiluisse per tribus; et factus est super» eum spiritus Dei, et assumpta paraboia sua, ail*. «Requi-

ratur forlasse unde vidit Balaam quia bonum est in cons-

I pectu Domini bencdicere Israel, et putabitur ex sacrificiis

intellexisse quae immolaverat. Ubi enim vidit nuiium adesse

I

dacmonium, nullam contrariam potestatem viclimis suis as-

sistere audentem, exclusos esse omnes malitiae ministros,

quibus uti ad maledicendum solcbat, potuit ex his intelle-

xisse, quia bonum esset in conspectu Domini benedicere

Israel. Ego tamen magis illud intelligo, quod populus ille

qui nunc vanus est, et illi doctores qui Christo non creden-

les in vanitate populum detinent, aliquando visuri sunt, id

est, in novissimis diebus, cum plenitudo gentium introierit,

* Nuni. XXIV, 1 , 2, 5.



45(S OUIGliNIS

et omnis Israel venire coeperit ad fidem Christi, illi inquani

qui nunc oculos haLentes non vident, tunc videbunt. Ele-

vabunt enim oculos suos ad altiores et spirituales sensus, et

videbunt, et intelligent quia bonum est in conspectu Db-

mini benedicere spiritualem Israel. Videbuntenim eum dis-

positum per tribus, et per domos, et per familias, et unum-

quemque in suo ordine resurrectionis gloriam adepturum

et assumpta parabola sua intelligent quae in parabolis scri-

pta sunt, quae nunc, propter velamen quod positum est su-

per cor eorum, neque vident neque intelligunt. Denique,

« non abiit, inquit, ex more in occursum auspiciis. » Non

cnim more sibi solito, stultis et inanimis sensibus rapietur,

animalibus mutis et pecudibus Dei considerans voluntatem,

sicut ii qui ex istis talibus auspicia colligunt : sed agnoscet

etiam ipse, quia neque de bobus cura est Deo, similiter ne-

que de ovibus, neque de avibus, aliisque animalibus; sed si

qua de his scripta sunt, propter homines intelliget scripta.

III. Sed videamus jam quae sint quae in tertia prophetia

proloquatur Balaam. « Dixit, inquit^ Balaam iilius Beor,

» homo vere videns, dixit, audiens verba Fortis, qui visum» Dei vidit in somnis, revelati oculi ejus \ » Mirum profecto

est quomodo tantae laudi» dignus habeatur Balaam, qui

accepta parabola sua haec de semelipso pronuntiat. Quo-

modo enim homo vere videns Balaam sit, qui divinationi,

auguriis operam dederit, qui etiam magicae studuerit, sicul

supra ostendimus, valde mirum est; nisi forte pro eo quod

supra dictum est, quia Spiritus Dei factus fuerit in ipso, et

quia verbum Dei positum sit in ore ejus, haec de eo puten-

tur tam magna conscripta esse praeconia. Nec Moyses enim,

nec alius quis Prophetarum facile invenietur tantis laudibus

elevatus.Undemagis mihi

videtur haec illi

populoconvenire

eo tempore quo, jam conversus ad Dominum, deposuit ve-

i Num. XXIV, 5, 4-'





l\l\0 ORIGENIS

ad manducandum, et gratum oculis ad videndum? quibus-

que eliam oculis speciosum dicitur fuisse ad considerandum ?

Sed ego audiens vocem Domini mei Jesu Christi, et virtu-

lem bonitatis ejus intelHgens, ita adverto illud quod dicit

« In judicium ego veni in hunc mundum, ut non videntes

» videant, et videntes caeci fiant *: » quod in peccatoribus

non vident ilh oculi qui meHores sunt, sed ii qui sensus

carnis appellantur, et qui consilio serpentis aperti sunt.

Opus ergo magnificum Salvatoris nostri Domini est, ut ii

qui non vident melioribus ocuhs quae bona sunt, sed iUis

qui consiho serpentis patefacti sunt, et quse mala sunt in-

tuentur, caeci fiant; et qui cseci fuerint ilHs ocuHs quos

persuasio serpentis aperuit, videant bona Domini his ocu-

h*s quos Jesus Salvator noster venit aperire. Nisi enim prius

malorum visus claudatur, bonorum non patebit intuitus.

Sic ergo etiam ihud boni Dei dictum accipio, quod dixit

« Quis fecit videntem, et caecum^? «videntem quidem se-

cundum Christum, caecum vero secundum consiHum ser-

pentis. Hsec autem commonuimus, ut evidentius elucesce-

ret qui sunt ocuH qui claudantur, et qui sunt oculi qui

revelentur; simul ut et iUud ex his intehigatur, quod in

Propheta scriptum est : « Yidentes videbitis, et non videbi-

7> tis ^: » ut sciamus quibus ocuHs vident, et quibus videntes

non vident. Apparet ergo et hunc Balaam, pro eo quod re-

velati fuerant oculi ejus, dicere de semetipso, « homo vere

» videns ; » et dicere, « dixit audiens verba Fortis^*

; » Eodemenim ordine quo alii oculi clauduntur, et alii aperiuntur,

etiam aures ahae claudendae, et aHa3 aperiendae intelHguntur.

Verum si quis hoec etiam secundum historiam velit dicta

suscipere, potest dicere, quia in eo quod vidit Balaam quod

bonum est in conspectu Domini benedicere Israel, osten-

duntur revelati oculi ejus, et factus esse homo vere videns.

^ Joan. IX, "9. —2 Exod. iv, 11. —^ Isai. vi, 9. —- ^* Nuin. xxiv, o\.



IN NUMEROS HOMILIA XVII. 44*

Verc enim vidit quae futura erant de Israel vel Jacob. Au-

disse quoquc eum verba Fortis dicit in eo, cum venit ad

eum Deus, et dixit in somnis : « Vcrbum quod dcdero in

)) ore tuo, hoc observa ut loquaris ^: )) et hoc erat visum

Dei quod vidit in somnis, et per haec revelatos esse oculos

cjus asserlt, quia potuit videre quaj vidit. Ha3C qiiidem de

iis quae in praefatione sua Balaam in semelipsum visus est

prophetare.

IV. Nunc jam vidcamus quae sunt quae in consequenti-bus dicil : « Quam bonae, inquit, domus tuae Jacob, taber-

» nacula tua Israel? Ut nemora umbrantia, ut paradisi super

y> flumina, et sicut tabernacula quae fixit Dominus, sicut

» cedri juxta aquas ^. » Bonas qiias dicit domus Jacob, non

puto quod domiciHa eorum collaudet terrcna ; neque enim

tale ahquid fuissc apud eos praeter gentes caeteras memo-ratur. Scd videamus ne forte, quoniam populus per tribus

crat divisus, et unaquaeque tribus per plebes, et iterum ple-

bes per cognationes,.et cognationes per domos famiharum,

et rursum domus familiarum per numerum nominum et

per capita numcrabanlur; hoc est, omnis qui erat a viginti

annis et supra, masculus qui procedere poterit ad bcUum :

bas domus Balaam in spiritu contuens magnificet et extol-

lat. Sed non in his sohus hlterae contuenda sententia est,

quoniam quidem quae loquitur Bahaam, assumpta parabola

sua loquitur. In parabohs ergo et nos quod dicitur audia-

inus. Si enim consideres divisiones illas et ordines popu-orum qui in resurrectione habebuntur in populo veri Is-

'ael, quando unusquisque resurget in suo ordine^ ; si potcs

intueri tribus illas et plebes, et cognationes, in quibus non

^m carnis et sanguinis est cognatio, quani mentis et ani-

i : tunc inteUigos quam bonae sunt domus Jacob, ct quam

pOna tabernacuhi Israeh Quod si et difterenlias domorum^Nuin. xxii, 55. —2 Id. xxiv, 5,6. —^ i Cor. xv.



/^42 ORIGEIVIS

ct tabernaculorum requiras, et Jacob atque Israel diversi-

tatem, etiam de hoc talis quaedam habenda dlstinctio est.

Domus res est fundata ac stabilis, et certis terminis septa.

Tabernacula vero sunt habitacula qucedam eorum qui sera-

per in via sunt, et semper ambulant, nec itineris sui ter-

minum repererunt. Igitur Jacob habendus est in eorumpersonis qui in actibus et opere perfecti sunt : Israel vero

illi intelligendi sunt, qui studium erga sapientiam ac scien-

tiam gerunt. Quia ergo operum gestorumque exercitia certo

fme clauduntur (neque enim sine fme est operum perfec-

tio) ubi adimpleverit quis omnia quae facere debuit, et ad

fmem perfectionis operum venerit, perfectio ipsa operum,

bona domus ejus esse dicetur. Eorum vero qui sapientiae et

scientiae operam dant, quoniam finis nuUus est(quis enim

lerminus Dei sapientise erit ? ubi quanto amplius quis ac-

cesserit, tanto profundiora inveniet, et quanto raagis scru-

tatas fuerit, tanto ea iQelTabiliora et incomprehensibiliora.

dcprehendet; incomprehensibilis enim et inaestimabilis est

Dei sapientia), idcirco eorum qui iter sapientiae Dei ince-

dunt non domos laudat, non enim pervenerunt ad finera,

sed tabernacula miratur, in quibus semper ambulant et

semper proficiunt, et quanto magis proficiunt, tanto eis

proliciendi via augetur, et immensum tenditur : et ideo is-

los ipsos profectus eorum per spiritura contuens, taberna-

cula ea norainat Jsrael. Et vere si quis scientiae capit ali

quos profectus, et experimenli aliquid in talibus sumpsiti

scit profecto quod ubi ad aliquam ventum fuerit theoriaiij

et agnitionera mysteriorum spiritualium, ibi anima quas:

in quodam tabernaculo demoratur : cum vero ex his qua

reperit alia rursus rimatur, et ad alios proficit intellectus

inde quasi elevato tabernaculo tendit ad superiora, et ib

collocat animi sedem, sensuum stabilitate confixam ; et ind<

ilerum ex ipsis alios invenit spirituales sensus, quos prio



IN NUiMEROS HOMILIA. XVII. 44^

rum sine dubio sensuum consequenlia patelecerit : et ila

scmper se ad priora exlendens, tabernaculis quibusdam vi-

detur incedere. Nunquam est enim quando anima scientiae

igniculo succensa otiari possit et quiescere, sed semper a

bonis ad meliora, et iterum ad superiora a melioribus pro-

vocatur. Iloc ergo sapientiai Dei iter grate satis et cum

multo decore descripsit dicens : « Ut nemora obumbrantia,

» et ut paradisi super flumina, et sicut tabernacula quae fi-

)) xit Dominus, sicut cedri juxta aquas \ » Qui enim ince-

dunt hac via, per nemora obumbrantia incedunt. Nemora

enim sunt eis obumbrantia, omnis justorum coctus, et san-

clorum Prophctarum chorus. Sub umbra enim sensuum,

quos apud illos scriptos inveniunt, refrigerantur anima) ip-

sorum, et in doctrinis eorum quasi incedentes per opaca

nemorum delcctantur, et sicut paradisi super flumina in-

veniuntur. Isti enim paradisi super flumina, similes et cog-

nati sunt ilH paradiso in quo hgnum vltac esl. Fhmiina vero

possumus vel Scripturas Evangehcas atque ApostoHcas ac-

cipere, vel etiam Angelorum, vel cadestium virtulum erga

hujusmodi animas adjutoria : rigantur enim ab ilhs et in-

undantur, atque ad omnem scientiam et agnitionem rerum

coelestium nulriuntur; quamvis et Salvalcr noster fluvius

sit qui laetificat civitalem Dei, et Spiritus snnctus non so-

lum ipse fiuvius sit, sed et iis quibus datus fuerit, flumina

dc venlre eorum procedanl; et Deus Paler dicat : « Me» dereliquerunt fontem aquai vivae^, » ex quo scihcet fonte

flumina ista procedunt. His igitur inundala fluminibus ta-

bernacula Isracl, fiunt tabernacula sicut sunt iUa quae fixit

Dominus. Sed intentum fortassis movere poterit auditorem,

quod duas qua^sdaui species tabernaculorum praesens sermo

commemorat. Ait enim : « Quam bona^ domus tuoc Jacol),

» tabernacuKi tua Israel ! Ut nemora umbrantia, cl ut pa-

* INuui. XXIV, 6. —- Jcr. n, lo.



444 OniGENlS

» radisi super flumiiia*. ))Et rursum tabernacula terberna-

culis comparat, et dicit : « et sicut labernacula quae fixit

» Dominus. » Potest ergo et alia post illas quas supra protu-

limus recipi expositio, ut dicamus domus Jacob esseLegem,

et tabernacula Israel Prophetas. Non enim ipsum Jacob,

sed domus ejus laudat; nec ipsum Israel, sed tabernacula

ejus : et tunc ea laudat, cum revelati sunt oculi ejus. Quam-din enini velamen positum est super lectionem Legis et Pro-

phetarum, non vidcntur bona tabernacula, nec laudabiles

domus : ubi autem ablatum fuerit velamen, et intelligi coe-

perit Lex quia spiritualis est et Prophetse, tunc bonae et ad-

mirabiles domus Jacob ; et tunc admiranda erunt taberna-

cula Israel, cum amota littera quae occidit, vivificantem ex

eis percipere spirilum coeperis. Potest adhuc et alio modo

intelligi, ut populi credentis et perfecti hujus, qui ad Chris-

tum ex gentibus congregatus est, corpora simul laudari vi-

deantur et animae; et Jacob quidem domus de corporibus

dicatur, sicut et in libeilo quodam legitur, quia Jacob do-

mus sit Israel : hoc est, corpus ejus Jacob dicatur, et anima

Israel. Similiter ergo et perfectorum quorumque corporalaudabiles domus esse dicantur. Jacob est enim corpus lau-

dabile, cum continentia et castitate, nonnunquam autem

etiam cum martyrio decoratur. Tabernacula vero ad ani-

mas perfectas referri possunt, quibus et nomen a videndo

Deum convenit Israeli. Ista autem tabernacula sunt, inquit,

« sicut nemora umbrantia, et sicut paradisi super flumina,

» et sicut tabernacula quse fixit Deus. «Alia ergo taberna-

cula ostendit esse quae fixit Dominus, quibus sint similia

tabernacula Israel. Extra hunc mundum me progredi con-

venit, ut videam quae sint tabernacula quae fixit Dominus.

Illa nimirum sunt quae ostendit Moysi cum tabernaculum

construeret in deserto, dicens ad eum : « Vide, inquit, ut

^ Nuni. XXIV, 5, 6.



IN NUMIiROS nOMILIA XVII. 44^

» facias oiHMia sccundum typum qui oslcnsus cst tibi in

» monte\ » Ad imllationem crgo istorum labcrnaculorum

qua) fixil Dominus Isracl, jubcntur faccre tabernacula, et

unusquisquc nostrum cxpcdirc ct fabricare tabcrnaculum

suum. Unde mihi videtur non fortuitu conligisse ut Pctrus

quidcm, ct Andreas, et filii Zebcdaji, arte piscatores inve-

nirentur, Paulus vero arte fabcr tabernaculorum. Et quia

illi vocati ab arte capiendorum piscium, mulanlur et fiunt

piscatorcs hominum, dicente Domino : « Venitc postmc

et

» faciam vos piscatorcs hominum^, » non dubium quin et

Paulus, quia et ipse per Dominum nostrum Jesum Chris-

tum vocatus apostolus est, simili artis sua3 transformatione

mutatus sit : ut sicut ilH ex piscatoribus pisclum piscatores

homlnum facti sunt , ita et iste a faciendis tabernaculis

terrenis, ad coelestia tabernacula construenda tralatus sit.

Construitenim coelestia tabernacula docens unumquemque

viam salutis, et bcatarum in coelestibus mansionum iter os-

tendens. Facit tabernacula Paulus ct cum ab Hierusalem in

circuitu usquc ad Illyricum replet Evangelium Del, eccle-

sias construendo : ct hoc modo facit et ipse tabernacula

ad simllitudlnem tabcrnaculorum ccelestium quae ostendit

Deus in monte Moysi. Sed et unusquisque nostrum, si quis

tamen exivlt de ^gypto, et habitat in descrto, in taberna-

culo debel habltarc, et dlem festum in tabernaculls agere.

Sicut enim commemoratio fit cgrcssionis ex /Egypto per

pascha et azyma, ita et commemoralI,onis in deserto fit me-moria per tabernacula. In tabernaculls cnim habitaverunt

patres nostri in deserto. Unde autcm ficri oporlet ista ta-

bernacula, nisi ex verbis Legis et Prophetarum, ex sermo-

nibus Psalmorum, et omnium qua3 contincntur in Lege ?

Cum enim ex iis quap. scripta sunt proficlt anima, et semper

quidem ea quae retro sunt obliviscens, ad ea quae in ante

* Exod. XXV, 4<K —^ MaUli. iv, uj.

1



440 ORIGENIS

sunt se exlendit, et de loco inferiore progrediens crescit,

ac proficit ad superiora, ex augmento virtutum, et ex ipsa

immutatione profecluum, in tabernaculis merito dicetur

habitare. Yide autem si non sunttabernacula quaefixitDeus,

etiam illa quae Salvator commemorat in Evangelio dicens :

« Facite vobis amicos de mammona iniquitatis, ut cum de-

» feceritis recipiant vos in aeterna tabernacula *. » Fixa autem

dicuntur a Deo quasi quae non circumferantur omni vento

doctrinai. Sunt autem et adhuc tabernacula ista et sicut

cedri juxta aquas. Cedros hic non illas dicit in quibus cul-

pabilis notatur elatio, sed cedros Dei, quae suscipiunt vilis

illius quoe ex Êgyto translata est palmites, et in quibus re-

quiescit fructus ille cujus umbra operuit montes. Si intel-

lexisti quantam requiem habeat iter sapientiag, quarflum

gratiae, quantumque dulcedinis, noli dissimulare, noli ne-

gligere, sed aggredere hoc iter, nec eremi solitudinem per-

horrescas. Habitanti enim tibi in hujusmodi tabernaculis

occurret manna coeIeste,et Angelorum panem manducabis.

Incipe tantum, nec te perterreat (ut diximus) solitudo de-

serti. Cito in consortium tuum etiam Angeli venient, quos

sub specie cedrorum arbitror indicatos.

V. Sed nunc videamus quid etiam de Christo prophetet.

Ipse est enim de quo dicit : « Exibit homo de semine ejus, et

» dominabitur gentibus multis, et exaltabitur Gog regnum

» ejus, el crescet regnum ejus. Deus deduxit eum ex iEgy-

» pto sicut gloria unicornis^. » Christus ergo est, qui exiit

de semine Israel secundum carnem, qui quomodo gentibus .m

dominetur expositione non indiget, maxime qui legat dic- T

tum ei a Patre : « Pete a me, et dabo tibi gentes haereditatem

» tuarh, et possessionem tuam terminos terrae^ » Quid est

autem quod ait, «exaltabitur Gog regnum ejus : » Gog su-

per tecta interpretatur; et in loco isto non pro gentis ali-

^ Luc. XVI, 9. —2 Nuni. XXIV, 7, 8. —* Psal. n, 8.



IN NUMEHOS IIOMILIA XVII. 44?

cujus nominc, ut putatur, posituin est, sed ut in aliis non-

nullis, ipsc sermo Hebraûsnon inlcrprctatus relictus est, et

ob hoc quasi de gente aliqua dictuni vidctur. Est ergo ser-

monis consequentia lalis : Et exaltabitur supcr tecta regnum

ejus, ct crescet regnum ejus. Exaltari aulem super tecta

de pcrfectionc credentium dicitur, crescere autem ad mul-

litudincs refertur. In iis ergo qui perfccli sunt supcr tecta

exaltatur rcgnum Ghristi, id est, supcr eos ellam qui in su-

pernis sunt et in supcrioribus habitant. Sunt cnim fortassis

allqui ctiam in ccelcstibus a quibus plus proficiant et altius

exaltcntur ii qui in regno Christi sunt. Et idco ctiam, crcdo,

ipse Salvator diccbat : « Qui in tecto est, non descendat tol-

» Icrc allquid dc domo* : » moncns ut ii qui ad excelsam

pcrfcctionem vencrunt, non iterum ad mundi hujus, qui

nunc domus appellatur, humilia et abjecta dcscendant. Sedet illud quod ait: « Quod audislis in aure, pra^dicate super

» tecta^, » ad hoc nihilominus resplcit. Sic ergo exaltatur

super Gog regnum cjus, et crescit regnum cjus. Grcscit

enim dum multiplicantur Ecclesiae, et fidelium numcrus

augetur : ct intanlum crescit rcgnum Ghrisli, usquequo po-

nat Pater omncs inimicos ejus sub pedibus ejus, sed et no-

vissimum inlmicum destruat mortem.

VI. Post ha)c scriptum est adhuc de Ghristo, « quia Dcus

» deduxit eum ex /Egypto^ : » quod in eo completum vide-

tur, ubi post mortem Herodis revocatur de -^gypto, et dc-

sisinat Evangelium dicens : « Ex /Egypto vocavi Filium» mcum \ » Qui sermo quibusdam cx hoc loco assumptus

vidctur, ct Evangeliis inscrlus, aliis autcm de Osee pro-

pheta. Potcst autem etsecundum allcgoriam intelligi, quia

iposteaquam venlt ad TEgyptum mundi hujus, eduxit eum'jPater et assuinpsit ad semelipsum, ut viam faceret iis qui

* MaUli. XXIV, 17. — 2 Id. X, 27. —3 j\um. xxiv, 8. — ^* Matlh. 11, ij,

5t Ose. XI, 2.



44^ ORIGENIS

de /Egypto muiidi hujus ascensuri eranft ad Deum. « Et glo-

» ria unicornis ejus*. » Omnia enim daemonum regna deii-

ciens Christus, unum suum regnum, tanquam veri unicor-

nis, fundavitin gloria. Cornu enim pro regnosaepe docuimus

nominari. « Edet, inquitj de eodem adJiuc dicens^ gentes

» inimicorum suorum, et crassitudines eorum emedulla-

» bit^.v» Gentes, ait, quas inimici sui possidebant, ipse edet, de-

structa virtute inimici; et crassitudines eorum emedullabit,

cum omnem de iis sensum crassum et carnalem extenuat,etconvertit adinteUigentiam spiritualem. Quod autem cras-

situdo culpabiHter in Scripturis habeatur, indicio erit illud

quod scriptum est : « Incrassatum est cor popuH hujus\ »

Et ahbi : « Satiatus est, et incrassatus est, et recalcitravit

» dilectus^. » Edet ergo gentes, et cibum habebit eos qui

credunt in eum, sicut et ipse dicit in Evangelio : « Meus ci*

» bus est ut faciam voluntatem ejus qui me misit^ » Cujus

utique voluntas haec erat, ut gentes converterentur ad fi-.

dem. Quod si, ut superius docuimus, crassitudo culpabilis

habetur, e conlrario subtilitas laudabilis habenda est : quia

et Spiritus sapientiae, qui intelligibilis, et sanctus, et uni-cus, et multiplex dicitur, similiter et subtilis esse perhibe-

tur^. « Et jaculis suis sagittabit inimicum'. » Jacula ejus,

verba ejus sunt, quibus vel diabolum vicit, vel omnes ini-

raicos, et contradicentes sibi etiam nunc superat et con-'j|

fringit. Omnis enim qui peccat, inimicus ejus est dum pec-

cat. Si autem audiat verba Dei, et agnoscens peccata sua

conllgatur ex eis et compungatur, atque ad poenitentiam

convertatur, veritatis sermone terebratus, etiam ipse dice-

tur^jaculis esse confixus. Sed post haec etiam de ipsa pas-

sionis dispensatione commemorat, et dicit : « Recumbensi

» requievit ut leo et ut catulus leonis, quis excitabit eum^?»|

* Num. XXIV, 8. —^ Ibid. —^ Act. xxviii, 27. —^ Deut. xxxii, i5. —^ Joan. IV, 54. —^ Sap. Vii, 22. — ' Nuiu. xxiv, 8. — ^ Ibid. 9.



IN NUMliROS nOMILIA. XVII. 44^

Keqiiicvit uL lco, cum in cruce positus, principalus et polee-

lates exuit, et triuinphavit eas in ligno crucis; ut catulus

autem lconis, cum rcsurrexit a somno morlis. Quod autem

leoni simul etcatulo Ieoniscomparalur,potestacihucet pro-

pter hoc intelllgi, ut in iis qui perlccti sunt, lco, in iis vero

qui iiicipientes sunt et rudes, catulus leonis nominetur.

Quod vero ait : « Quis suscilubit eum? » idcirco quia nunc

a Patrc dicitur suscitatus, nunc etiam ipse templum corpo-

ris sui post triduum suscitarc sc dicit : ct merito in hoc quasi

percontantis desi^natur aflectus. « Qui henedicunt tibi, be-

» nedicti sunt : ct qui inalcdicunt tibi, inalcdicti sunt *. n

Certum est quod bcnedicenles Christo benedicli sunt, et in

communionem paterna) benediclionis assumpti. Qui autem

maledicunt, maledicti sunt. Si enim ad populum istum re-

spicias qui maledicit Christo, etiam lacrymabiliter inveni-

tur esse maledictus. Quld enim aliud evenirc posset iis qui

maledicunt sapientiae, qui maledicunt veritati, qui maledi-

cunt vitac, nisi ut ab iis omnibus bonis extorres et exules

jaceant? Haec enim omnla Christus est ; et qui maledicit

Christo, tanquamils

omnibus bonis maledicens, perpetuamaledictione damnatus est. Ego tamen puto quod non ille

solum maiedicat Christo qui sermonem adversum eum ma-

ledicum proibrt, sed et ille qui sub nomine Christiani male

agit, et turpiter conversatur, et inlionestis verbis vei acli-

bus suis facitnomen ejus blaspliemari intergentes : sicut e

contrario non ilic qui sermonibus solis Dominum benedicit,

iipse benediccre putandus est, sed qui actibus, et vita, et

moribus suis facit ab omnibus nomen Domini benedici. Et

|in istis magls compleblturquod tertia prophetia Balaam de-

iignat, quia benedicentes CIumsIo benedicentur, ct maledi-

:entes ei maiedicti erunt. Propter quod omnimode cavea-

lus, ne propter actus noslros Cliristi nomen blaspiiemetur,

* NuiU. XXI V, f).

IX. 29



^5o ORIGENIS

sed niagis id agamus, ut de benedictionibus ejus participes

csse mereamur. Ipsi gloria el benedictio in saecula sêculo-

rum. Amen.

HOMILIA XVIir.

De quarta Prophetia.

I. Quartam nunc propheliam ex iis quae Balaam in verbo

Dei locutus est, in manu assumimus, volentes etlam de ipsa

quae Deus dederit aperire. Cui tamen propheliae simiha, ut

in superioribus, in praefatione proemissa sunt. Ait enini : « Et

» iratiis est Balach adversum Balaam, et plausum dedit ma-

» nibus suis. Et dixit Balach ad Balaam : Maledicere inimi-

» cum meum vocavi le, eteccebenedicensbenedixisti tertio.

» Nunc ergo fuge in locum tuum : dixi, Honorabo te, et

» nunc fraudavit te Dominus honorc^. » Ostendit in iis, quia

et Balach intellexerit non jam da^monum minislerio deci[>i

Balaam, sed Dei virtute ad mehora transferri, et ideo dicit

« Dominus fraudavit te honore. » Sed haec quae plana sunt

transcurrentes, ad sequentia veniamus. « Et dixit Balaani

» ad Balach ; Nonne et nuntiis tuis, quos misisli ad me, lo-

» cutus sum dicens; Si mihi dederit Balach plenam domum» suam argento et auro, non potero transgredi verbum Do-

» mini, facere illud bonum, aut makmi apud me ipsum ?

» Qusecumque mihi dixerit Deus ha3c dicam. Et nunc ecce

» redeo in h)cum meum^ » Sciens Balaam quod non sibi per

ministros sohtos responsa deferrenlur, sed ab eo qui habe-

ret omnium potestatem, recte videtur protestatus nonsu

* Tom. II, p. 339 et seqq.

2 Num. XXIV, 10, 11. —^ Ibid. 12, i5, i^.

1



IN MIMKUOS IIOMILI V XVIII. /^S l

posse verbum Domini Iransgredi, ct facere uUum pusiilum

aut magnum apud semetipsum. Non enim ille loquebatur

<^.i qui posset sacrificiis et muneribus pcrmutari, sed ille

erat apud quem non cst transmulalio, nec commulalionis

umbra*. Et idco non potest sacerdos mercede rautari, ubi

Deus muneribus non movetur. Discessurus lamL'n Balaam

incipit ilcrum prophctare, et dicit : « Vcni, consilium do libi

» quid facict populus hic populo tuo in novissimis diebus.

» Et assumpla parabola sua, ait^. »

Scd priusquamad expla-

nationcm corum quae prophctata sunt veniamus, velim rc-

quircre quis istc scnsus sil, quis ordo vcrborum, quod ait

« Vcni, et consilium do libi. »Et consilii quidem nihil dare

vidctur, sed ait « quid facturus sit populus hic populo tuo

» in novissimis diebus : »cum utique convenientius dictum

vidcretur, si diccret : Vcni, prophcto tibi quid faclurns sit

populus hic populo tuo In novissimis dicbus : et essctutiquc;

conscqucntia, ut videretur Balaam prophetare de iis qujc

populus Isracl facturus esset populo Balach, vel cajteris

gcnlibus ; ct quod in virtute faciet ita ut non ndinquat ex

urbibus Moab ulluni qul salvus fiat.

II. Sed et prophctia nlhilomiuus quam de Chrlsto con-

junglt in conscquentibus, ct diclt: « Orictur stclla e.v Jacob,

» et exurgct homo ex Isracl, et vastablt principes jMoab % »

convenientcr poslla vldcretur, sl scrlptum esset : Venl, ct

propheto tibi. Nunc autem quid diccmus ad hoc quod scri-

ptuni est : « Veni, consilium tlbi do quid facict populus hlc» populo tuo ? «Requiramus crgo quomodo intclligl dcbeat

.quod scriptum est, « consiliura tibi do; » de quo saepe apud

raemcllpsum rcquircns, nullum potul exitum invenirc scn

jtentloc, sl hoc quod ait, « consilium tibi do, » coramuul cL

iisitato more dictum puteraus. Scd illud magis vidl esse coiir

i^renlens quod alt, « consiliuin libi do, » ul ita dlctum inlellU

^ Jac, I, 17. —' i\mn. xxiv, i4, i5. — ^ Ibid. 17.



452 ORIGEKIS

gaiur : Gonsilium divinum quod in novissimis diebus implen-

dum est, mihi nunc revelatum, aperio tibi et manifesto, ut

scias quid populus hic faciet populo tuo. Et hoc modo stare

mihi visum est posse quod ait, « Consihum tibi do quid fac-

» turus est populus hic populo tuo : » hoc est, ConsiHumDei

enuntio tibi et manifesto. Requirenti sane mihi sicubi forie

in Scripturis divinis sub hoc sermone simile ahquid dictum

posset occurrere, visum est etiam et illud similiter adver-

tendum quod Apostolusait : «

Quis enim cognovit sensum« Domini,aut quis ei consiharius fuit* ?» Hic enim quis, non

pro nullo, sed pro raro vel eximio habetur. Quomodo enim

non cognovit sensum Dei unigenitus suus, qui dicit : « Nemo» novit Patrem, nisi Fihus, et cui voluerit Fihus revelare^ ?

Quid est ahud scire Patrem, nisi scire et consihum ejus et

sensum? Sed et Spiritus sanctus, qui scrutatur etiam alta

Dei, quidni sensum ejus agnoscat? Agnoscit ergo et Fihus

et Spiritus sanctus sensum Domini, et ii quibus voluerit Fi-

hus revelare. Quod si agnoscit Fihus sensum Dei, est ergo

etconsiharius ejus. Sed consiharius non ita accipiendus est,

quasi ignoranii ei quid agat cousihum det Fihus aut Spi-

ritus sanctus, sed quod consihi et voluntatis ejus particeps

et sciens sit Fihus et Spiritus sanctus. Simih ergo modo

et Balaam, quia consihi quod ei revelaverat Deus partici-

pem faciebat et guarum Balach, ait : « Veni, consihum tibi

» do : » tanquam qui vere videns sit, et vere audierit verba

Dei; sicut in consequentibus dicit : « Dixit Balaam fihus

)) Beor, homo vere videns, et audiens sermones Dei, sciens

» scientiam Excelsi, et visionem Dei videns in somnis, re-

r> velati ocuh ejus^ » De iis omnibus jam superius diximus,

quia et in praefatione tertiae prophetiae eadem scripta sunt.

Hoc saiie solum in praesenti videtur additum quod ait, « sciens

)) scientiam Excelsi; » hoc enim in superioribus noii est dic-

1 Kom. XI, 34. —^ Matth. xi, 27. —^ jXum. xxiv, i5, 16.



IIV NUMEROS IIOMILIA XVIII. 4^5

lum de Balaom : quod quidem nec facilc de quoquam om-

nium sanctorum Prophctarum scriptuin esse deprchendi.

III. Unde et valde miror quoinodo hoc dc Balaam scrip-

tum cst, ciii nec hoc concessum est dicere, quod Prophetls

esse in usu solet : « Haec diclt Dominus; » s(3d ait : « Dixit

» Balaam, dixit hoino vcre videns. » Tum deinde et quo-

modo dignum erit tantum istud inlelligi de Balaam, ut sciat

scienliam Excclsi, qui etiam Balach regem docuerit quo-

modoscandalum mitteret corain filiis Israel, ut manduca-

rent immolata ct fornicarentur ? Vix enim dc sanclis Pro-

phelis aut Apostolis inveniet aliquis dictum, quia sciant

scicntiam Excelsi. Quamvis Paiilus dixerit audisse se verba

inenarrabilia quae non licet homini loqul *, tamen non est

professus habere se scicntiam Excelsi. Propter quod dili-

gentius intendamus si forte dlgnum aliquid nobis Deus su-

per hoc sermone revelare dignabitur. In libro qui apud nos

quidem inter Salomonis volumina haberi solet, et Eccle-

siastlcus dlci, apud Graecos vero sapientla Jesu filii Sirach

appellatur, scrlptum est : « Omnis sapientia a Deo est^. »

Quod fortasse possumus ita Inlelligere, quasi a Deo slt et

illa saplenlia mimdi hujus, quae deslruenda dicltur,ct prin-

cipum mundi liujus, ct sl qua alia est per quam falsa

scientia commendatur : nisi in ipso libello in consequcn-

tibus diceretur : « Non est enim sapienlia, malitlae dlsci-

» pllna^ » Per quod utique docet, quia omnis disciplina

qucC falsi aliquid asserit, etiamsi vehemens videatur et ve-

risimilis, ct quoe subverti difriclle possit, tamen nequaquam

hujusmodi scientia ad sapientiae lilulum debeat applicari.

Quid ergo est quod ait : « Omnis sapientia a Deo esl^? »

Illud mihi scnsisse videtin% quia omnis perilic quae vel erga

arteoi aliquam usui huinano necessarla habetur, vel cujus-

libet rei scientia, sapientia dicatura Domino data. Deniqur

^ 3 Cnr. XII, 'i. — ' I'KHli. i, i. —* Id. xix, 19. — '' Id. 1, 1.



4'H ORIGfcMS

apud Job scriptum est : « Quis dedit midieribus texendi

» sapientiam, et varietatis disciplinam * ? » Sed et in Exodo :

« Locutus est, inquit, Dominus ad Moysen dicens : Ecce

» vocavi nominatim Beselehel fdium Uri, fdii Or, ex tribu

« Juda, et replcvi eum spiritu divino sapientiae, et inlellec-

» tus, et disciplinae; ut in omni opere inteliigatj et sit ar-

» chitectus ad operandum argentum, et aurum, et *s, et la-

» pides repletionis, et omnia opera fabriha, et in ligno; ut

)) operetur secundum omnia opera ad quae ego dedi eum.)) Sed et Ehab fdium Achisamach ex tribu Dan. Et dedi in

)) cor omni prudenti intellectum, ut faciant omnia quae con-

)) stitui tibi ^. )> Considera ergo ex iis omnibus quomodo a

Domino est sapientia fabrihs, sive in auro, sive in argento,

sive in aha quacumque materia , vel eliam textrini sapientia

et vide quia jure dici de iis omnibus potest, quod horum

scientia ab ExceLso sit. Quod si fabrihs scientia ab Excclso

esse declaratur, quemodo non et geometrica, ex qua utique

haec scientia quam Scriptura architectonicam nominat,d8-

rivatur? Denique et in Zacharia funiculus geometricus dici-

tur, in quo dimetitur Angehas Jerusalem^ : et ideo non puto

absurdum videri,si etiam haecscientia dicaturExcelsi. Quid

autem dicemus de musica, cujus omnem peritiam ita atti-

gerat sapientissimus David, ac tutius melodiae et rhithmo-

rum collegerat disciplinas, ut ex iis omnibus inveniret sonos

quibus posset etiam perturbatum regem vexatumque ab

spiritu maligno psallendo mitigare ? Unde non puto aliquem

recti sensus, qui in horun) omnium scientia neget, quia

omnis sapientia a Domino est* Jam vero de medicinae scien-

tia nec dubitari puto. Si enim est ulla scientia a Deo, quac

magis ab eo erit quam scientia sanitatis, in qua etiam her-

barum vires, et succorum qualitates ac differentiae dignos^

cuntur? Igitur ex his omnibus colligitur quod eliam hujus

* Job, xxxviii, 56. —2 Exod. xxxi, i, 2, 5, l^, 5, 6. —^ Zach. 11.



IN NUMKROS HOMILIV XVI FI. l\h^

Balaam scicntia, pro qua acccrsitus cst ex Mesopotamiae

montibus ab oriente ul malcdiceret Jacob, habeat quidem

initia ct origincm ab Excelso, et inde sit ei agnitio qua di-

dicerit vel naturas animalium, vel motus avium, vel diffe-

rentias vocum; sed ca quac ad scicntiam bonorum acce-

perit, contulisse se ad usum malorum. Quod mihi simile

videtur, quasi si is qui medicinam didicerit, et herbarum

vires ac lemperamcnta cognoverit, medcndi sine dubio gra-

lia a Dco hominibus data, convertere velit propositum, ct

onmi scientia qu?e ad salutem corporum praestila est, uta-

tur ad malum, et pro mcdico vcnenarius fiat, pro remediis

morbos, pro sanitatibus infcrat mortes. Ut autem amplius

intelligamus adhuc totius scientiae sapientiam a Deo origi-

ncm trahere; ab hominibus autcm mali proposili, vel etiam

a daemonibus corruptelas quasdam sapienliae Dei admiscen-

libus dcclinari ad malum : rclegamus ea quae in Danieh^.

scripta sunt de ipso Daniele et tribus amicis ejus, quos Na-

buchodonosor rex tribus annis erudiendos tradidit, volens

cos in sua, id est patria et Babyloniorum sapientia scien-

tissimos fieri. Ibi crgo scriptum est, quia « dcdit eis Do-

» minus scicnliam ct intcllectum, ct prudentiam in omni)) arte grammatica ; et Danicli dedit inlellcctum in omni

)) verbo, ct visione, ct somniis : ct erant apud regem : ct

» iii omni verbo, et prudcntia, et disciplina, in quibuscum-

)) que quoesivit ab eis rex, invenit eos decuplo amplius quam» crant sophista) et philosophi qui erant in omni regno

» ejus*. » Et hnec quidem in exemplaribus Septuaginta in-

tcrprctum habentur : in Hebraeorum vero codicibus aliquid

cliam vehementius reperi, quibus quamvis non utamur, la-

mcn agnoscciidi gratia dicemus ctiam ibi quae legimus :

« Dedit, inqiiU, Deus intellectum ct prudcntiam in omni

i» grammatica sapientia, et Daniel inlcllexit in omni visione* Dan. I, ij, i(j, 20.



456 ORIGEMS

» et somniis. » Est posl paiica : « Et steterunt, inquit, in

» conspectu regis, et in omni verbo sapientiae et disciplinae

» in quo quoesivit ab eis rex, invenit in eis decuplo super

» omnes incanlatores et magos qui erant in omni regno

» ejus. » Ex iis ergo omnibus potest intelligi quomodo et

Balaam dixerit de semetipso, « qui scit scientiam Excelsi :

scilicet ut intelligalur quod origo totius scientioe ab ipso ac-

ceperlt exordium; vitlo autem humanai maritlae, asplrantl-

bus et subripientlbus etiam daemonIbus,in perniciem versa

sint quae pro utilitate concessa sunt. Haec de eo quod dlxlt

« sciens sclentiam Excelsi, » a nobis pro vlribus discussa

sint.

IV. Post haec ait : « Visionem Dei videns in somnis, re -

» velati ocuH ejus*. » De iis sufficlenter in tertia vislone

dissertum est, et eadem repetere otlosum est. Videamusergo quid est quod In consequenllbus dlclt : « Ostendam

» ei, et non modo; beatlficabo, et non approplnquat ^ » In

ahisquidem exemplarlbus leglmus : « Videbo eum, sed non

» modo. » Quod si recipiatur, faclhus intelhgl putabitur :

ut Christum, de quo in consequentlbus dlcit : « Orietur

» slella ex Jacob, et exurget homo dc IsraeP, » videndum

dlcat esse, sed non modo; hoc est, non eo tempore quo

ista loqueLatur. In novlsslmls enim diebus, « ubi venit ple-

» nltudo tcmporIs,mIsit DeusFihum suum^ » Sed si secun-

dum hoc quod nos habemus in exemplaribus legendum sit,

hocest : «

OslendamiHI, et non modo : beallficabo, et non

» approplnquat, » non ad hunc Balaam, per quem hajc dl-

cuntur, sed ad illos quorum personam in hoc dlxlmus, rc-

fertur. Illi enlm doctores Legls et Scrlba^ ostendent Chrls-

tum in Lege et Prophetls prophetatum, sed non modo. IIoc

est, non eo tempore quo venit, sed cum plenitudo gentium

introierit, et cum omnis Israel salvarl iRcipIet, tunc enm* Num. XX. V, i6. - 2 Ibid. ij. — 3 ibid. __ /. GnlaK iv, 4.



IN NUMEROS nOMlLIA XVIII. 4^7

ostendent, ct tunc bcatlficabunt, qucm modo blasphemant.

Sed hoc tcmpus in quo haec futura sunt, non approplnquat

longc enim est, et in ipso saeculi fine spcrandum. Et ideo

ait : « Ostendam illi, ct iion modo : » illi, hoc cst, populo

qui tunc salvabitur. Post haec : « Orlctur, inqidt, slclla ex

» Jacob, et exurgct homo cx Isracl. » De his et in supc-

rioribus diximus, quia cvidcnter dc stclla qu.'c Magis in

orientc apparuit, prophetetur ; qua ducc vcncrunt ad Ju-

daeam, requirentes cum qui natus est rex Isracl, ct reper-tum oblatis muncribus adoravcrunt. Sed movct me, quod

de ipsa stella, postcaquam dictum est In Evangelio quia

praecesscrit Magos usque in Bcthlecm, et veniens stetlt su-

pra ubl Pucr crat^, uitra non sit dictum quia vel disccsserit

inde, vel cvanuerit, vel assumpta sit, aut aliquid omnino

dc hoc narratio Evangclica designaverlt; sed hoc tan-

tum dixcrlt, quia vcnlt ct « stetit supra ubi erat puer. » Nc

lorte ergo sicut tcmpore baplisml, cum baptizatus Jesus

ascendit dc Jordanc, apcrtl sunt el cccli, ct vidlt Joannes

Splritum Dci desccndcntcm quasi colunibam, et manenlem

super eum, ct audivlt vocem dicentcm dc ccelo : « Hic cst

» Flhus meus dilcctus, in quo bene complacul ^: » Ila ct

stclla hoec quoe venit supra ubi erat pucr, et stetil, in Cliristo

similiter pcrmansit, slcut et Spiritus sanctus In specie co-

umbae venlsse dicltur, ct mansisse In eo. Et slcut venlsse

Spirltum Dcl snpcr cum, ct mansisse In eo, ita accipimus

quod nunquam ab eo rccesserit S[)irltus Dei : et ita de stclla

qua) vcnit, et stetit supcr eum, acclpiendum puto quod sic

steterlt supcr cum ut nunquam inde inota sit. Et Ideo dci-

tatls cjus indlcium illam stcllam fuissc opinor. IJnde ct ordo

prophctia) haic cadem conscqucntcr ostcndit, cuin dc dei-

tate quidcm ejus diclt : « Orictur stclla cx Jacob ; » dc hu-

piana vero natura : « Et cxurgct homo ex Isracl : » ut in

* Mallli. II. —2 1(1. 111, i;.



45 H ORIGKNIS

iilroque, el secunduQi deitalem et secunduni hunianitalcm,

Christus prophetatus evidenter appareal. « Et vastabit prin-

» cipes Moah^ » Moah quidem gens est, cujus principes non

ahos esse, quam spiriluales nequitias et principatus illos

adversum quos nobis hictamen est, intelhgimus. Hos ergo

iste Homo ex Israel vastavit, cum exuit principatus et po-

testales, affigens illos cruci suae. Neque enim poterat sal-

vare Moabitas, et ad Dei agnitionem perducere, nisi princi-

pes illos, qui in eis dominationem impietatis tenuerant,

devastasset. « Et praedabitur omnes fdios Seth ^. » Seth fi-

hus est Adam, de quo Eva dixit cum natus esset : « Susci-

» tavit enim mihi Deus semen ahud pro Abel quem occidit

» Cain ^. » Iste est ergo Seth, ex quo omne humanum in

hoc mundo ducitur genus. Nam de Cain qui nati fuerant,

diluvio perierunt. Filii ergo sunt Selh omnes homines qui

in hoc mundo sunt. Et cum dicitur : « Depraedabitur omnes

» filios Seth, » praedam sic accipe, sicut in superioribus in-

terpretati sumus, ubi scriptum est : « Edet gentes inimi-

» corum suorum *, » et ubi catulo leonis et leoni compa-

ratur. Et hic ergo in praedam accipit omnes filios Seth.Victis adversariis dsemonibus, eos qui sub ipsorum domi-

natione tenebantur Christus, quasi prasdam victoriae suae,,

ducit, et spolia salutis reportat; sicut et in aliis de eo scri-

ptum est, quia « ascendens in altum captivam duxit capti-,

» vitatem \ » Caplivilatem scilicet illam humani generis,

quani diabolus ad perditionem ceperat, iste rursus capti-^

vam duxit, et a morte revocavit ad vitam. Utinam ergo me

ct captivum habeat semper Christus Jesus, et me ducat in,

praedam suam, et ego tenear ejus vinculis alhgatus ! ut et

ezo dici merear vinctus Jesu Christi. sicut Paulus de se-

metipso gloriatur*. « Et erit Edom hjereditas ejus, Esaii in-

^ Num. XXIV, 17. —'^ Ibideni. —^ Genes. iv, 25. — "* Nuni. xxiv, 8. — 1 i

5 Ephes. IV, 8.— 6 Id. m, 1.



Ii> KUAIKROS IIOMILIA XVIII. 4 M)

)) iniicus ejus\ » Edom idein est qui Esaii. llic sccundum

liistoriam quidem inimicus est Israel, sed in adventu, in-

quit, Christi eliam ipse haeredilas ejus erit : hoc est, reci-

pietur ad fidem, nec excludeLur ab haereditate Christi. Si

vero spirituahter advertamus, Edom caro inlelligitur, quae-

adversatur spiritui, et est inimica. In adventu autem Chri-

sti, cum subjecta fuerit caro spirilui, per resurrectionis

spem etiam ipsa ad haereditatem veniet. Non enim sola ani-

ma, sed et caro, quae ahquando fuerat inimica, per obe-dientiam spiritus consors futurae haereditatis existet. o Et

» Israel fecit in virtutem^. » IIoc est quod dicit, quia tunc

Edom, vel Esaii, hoc est carnis natura in haereditatis socie-

talem vocabitur, cum Israel, anima videiicet, facta fuerit

in virtulem, et decenter fuerit replela virtutibus. Si enim

uiiima non veniat ad virtutes, sed in ignavia perseveret,

nec caro ad haercdilatem veniet, sed ad judicium illius

qui potest animam et corpus perdere in gehennam\ « Et

» exurget ex Jacob, et perdet liberatum de civitale^. » llle,

inquit, qiii exurgit ut stella ex Jacob, perdet libcratum de

civitate. Non in hoc solum, sed in omni pene prophetico

stylo quae dicuntur, involuto satis et obscuro sermone di-

cuntur. Non enim placuit sancto Spiritui, qui de iis scribi

voluit, ut palam ha3c et pedibus, ut ita dicam, imperitorum

conculcanda ponerentur : sed ita providit, ut cum publice

haberi videantur, sermonum tamen obscurilate rccondita

in arcanis, et in secretis oblecta serventur. Et nunc ergo

quod ait : « Perdct liberatum de civitate, » nisi ad consue-

udineui propheticam rcspicias, de qua dicitur, Omnis pro-

)lietia non polest propria absolulione constarc, valde dif-

icilis videbitur inlellectus. Videamus tamen si forte hoc

modo polerit explanari. Civitatem hic mundum intclliga-

mus, sicut ct in Evangeliis dicitur de luxurioso lilio, (jui

* ISiiiii. XXIV, i8. — '^ Ibidcui. —^ MaUh. x, 28. — ^* Niim. xxiv, i<j.



/460 ORIGENIS

dilapidavit substantiam patris : quia accessit, inquit, ad

quemdam prinlarium civitatis in regione illa; a quo recep-

tus, in ngrum mittitur porcos pascere^ Et haec ergo civltas,

cujus ille primarius erat, mundus hic intelligiiur. Igitur de

hac civitate liberatum, hoc est quem liberat Ghris^tus de

hoc mundo, perdit eum. Dicit enim, quia « qui perdet ani-

» mam suam propler me, salvam faciet cam ^. » Salutari

ergo perditlone perdit Jesus eum quem de hujus mundi

civitate liberaverit. Et nos itaque si ad salutem venire vo-

lumus, et de hoc mundo liberari, perdere debemus animas

nostras perdilione utlli et necessaria. Perdit enim animam

secundum Christum, qul desideria ejus refrenat, qui cupi-

dilates ejus resecat, qui luxuriam ejus resolutionemque

castigat, et in nullo prorsus facit voluntatem suam, sed vo-luntatem Dei : et per haec perire dicitur anima. Perilt nam-

que vita ejus prlor, ct incipit novam vitam, quae in Chrislo

est, ducere. Simile autem huic dicto etiam illud est : « Si

» commorimur, et convlvemus^ » Et illud : « Si autem

» mortui eslis ab elementis hujus mundi, quomodo velut

» viventes in hoc mundo decernitls * ? » Necessario ergo

etiam in his declaratur quia perdldit anlmam suam in hoc

mundo, qui cum Christo moritur; et qui hic eam perdide-

rit, invenlet eam ibi sine dubio, ubl dicit Apostolus, quia

« Yita vestra abscondita est cum Chrislo in Deo ^: » cui

gloria iu aelerna saecula saeculorum. Amen.

* Lue. XV , i5. —2 i(^], ,Xj 3|. — 3 2 Tim. 11, 11. — ^ Goloss. n, 20.

5 IH. lii, 0.



XN NUMEROS. 4^ *

HOMILIA XIX*.

De visione quinta Balaain.

1. Quintahaec nobis cademque ullima Balaam visio dis-

culilur, de qua sirailiter ut in cacteris Dominum deprece-

mur, qui in fine non deserat, ut possimus hujus quoquc

visionis sensum haud procul a vcritate captare. Est ergo

inilium ejus in iis verbis : « Et cum vidcret, inquit, Ba-

» laam Amalech, assumens parabolam suam dixit : Initium

» gentium Amalech, et semen eorum peribit ^. » Necessa-

rium mihi videtur requirere in Scripturis divinis, quibusin locis vel quo in tempore nomen Amalech scriptum

sit, quove ex genere gens ista descenderit. Facilius enini

quod quoeritur agnoscetur, si ex pluribus locis quae de ea-

dem re scripta sunt profcrantur. Igitur in Genesis lectionc

ubi quinque reges convenerunt ut expugnarcnt quatuor re-

ges qui regnabant in Sodomis, post aliquanta ita refertur :

« Etregressi, inquit, veneruntad fontem judicii, hic estCa-

» des, et interfecernut omnes principes Anialech, et Amor-

» rhaios qui habitabant in Sasanthem^ » In his primo locis

Amalech memini nominatum. Sed requiratur fortassis utruui

duae gentes ejusdem nominis habeantur, quoniam quidem

et in catalogo filiorum Esaii, et ducum qui ex ejus genere

descenderant, refertur Amalech. Ita enim scriptum est :

« Istaesunt autem generationos Esaii patris Edom, in monte

» Seir,et haecnominafdiorumEsaU : EIiphas,fdius Ada uxo-

» ris Esaii; ctRaguel, lilius Basemath uxoris Esaii. Fuerunt

* Tom. II, j). 545 et scqq.^ Num. XXIV, 20. —^ Gen. xiv, 7.



462 ORIGEMS

» aulcm filii Eliphas, Tlieman, Sophar, Golhom, Cenes.

» Thamnas autem fuit concubina Ehphas filii Esaii, et hacc

» peperit Amalech ipsi Ehphas. Et isli sunt fdii Ada uxoris

» Esaii^ » Et post pauca : « Et ii sunt, inquit, duces cx

» filiis Esaii, fdii Ehphas, qui fuit primogenitus fihi Esaii :

» dux Theman, dux Chomor, dux Sophar, dux Cenes, dux

» Chore, dux Gothom, dux Amalech. » Hic igitur Ama-lech fiHus fuit Eliphas primogeniti Esaii, natus ex concu-

bina nomine Thamna. Sed redeamus ad primam de Ama-

lech commemorationem, ubi ii qui reversi sunt et ve-

nerunt ad fontem judicii, qui vocatur Cades, interficiunt

omnes principes Amalech. Cades enim interpretalur sanc-

tificatio, vel sanctum; Amaiech vero interpretatur abhn-

gens populum, vel declinans populum. Igitur ii qui rever-

tuntur ad sanctum, et convertunt se ad sanctificationem,

interficiunt et perimunt Amalech, illum scihcet qui abfin-

git populum vel declinat popidum. Quis aulem alius est qui

declinal populum a Deo, nisi virtus contraria, et nequitiae

spirituales? Horum ergo principes qui sunt ? Illi sine dubio

principatus adversum quos sanctis est colluctatio. Adver-

sum principatus enim et poteslates, et mundi hujus recto-

ressunt eisagones^ : quos tamen superare non poterunt, nisi

convertantur ad sanctimoniam. In ipsa tamen sanctimonia,

quae est Cades, fons est judicii. Omnis enim qui se ad sanc-

timoniam converlit, habet semper ante oculos suos fon-

tem judicii. Prospicit enim judicii diem, et purificato cordetam malorum poenas quam piorum beatitudines contuetur ;

et haec faciens omnes Amalechitarum principes prosternit

et dejicit. Si quis autem non se converterit ad Cades, id

est, ad sanctificationem, fontemque judicii, neque futurum

judicii cogitat dicm, isti subjecti sunt principibus Amalech,

Hunc enim populum ablingit et consumit, et talem popu^ .

1 Gen. XXXVI, 9, 10, 11, ra, 10. —2 Ephcs. vi.





464 ORIGENIS

lecli obslitit Israel in via, sed tamen non potuit caput ejus

abscindere, nisi caudam tantum : id est, eos potuit obtinere

qui retro positi erant, qui ultimi sequebanlur; nec ea quai

retro erant obliviscentes, extendebant se ad ea qua; in ante

sunt. Et ideo puto quia Dominus praecipieLat in Evange-

liis dicens : « Nemo mittens manum suam super aratrum,

» et retro respiciens, aptus est regno Dei \ » Et merito : si

enim retro quis inventus fuerit in cauda, abscindet eum

Amalech. Sed et aliam adliuc de Amalech hisloriam pro-

feramus, ut ex pluribus Scriptura? locis clarius quod quae-

rimus advertatur. In primo Regnorum libro ait Samuel ad

Saiil : « Misit me Dominus ungere te regem super popu-

» lum suum Israel, et nunc audi vocem verborum Domini.

» Haec dicit Dominus virtutum : Recogitavi omnia quoe fe-

» cit Amalech adversum Israel, quomodo percussit eum» in via cum ascenderet ex ^gypto, Nunc ergo vade, et

» percute Amalech, et anathematiza omnia quaecumque ha-

» bet; et non parcas, sed interfice omnes, a viro usque ad

» muHerem, et parvulos et lactentes, et tauros, et greges

» ovium, et camelos,et

asinos. Et praecepit Saiil populo,» et inspexit eos in Galaad ducenta millia peditum, et tria

» miUia virorum ex Juda ; et venit Saiil ad civitatem Ama-

» lech, et insidias posuit in valle; et ait Saiil ad Gineum :

» Vade tu, et discede de medio Amalech, ne forte et tu ad-

» jiciaris cum ipso. Tu enim fecisti misericordiam cum om-

» nibus filiis Israel , cum ascenderent de terra iEgypti. Et

» discessit Gineus de medio Amalech,et percussitSaiil Ama-

» lech, ab Evilat usque Sur, qua^ est contra faciem Êgypti;

» et cepit Agag regem Amalech vivum, et omncm popu-

» lum ejus anathematizavit in ore gladii : et pepercit Saul

» et populus regi Agag. et servavit omne quod bonum erat

» ex ovibus et bobus, sed et quae foecunda erant ex omnibus

1 Luc. IX, G2.





466 OUIGENIS

David captivarunt, inquil, duas uxores*. Judaeum pulo pri-

mum, ct secundum Gentilem populum dici : et Judaeos enim

et Gentiles omnes constat sub peccato fuisse conclusos,

Sed non in his rerum exitus mansit. Adveniens enim David

audi quid faciat. Et invenit, inquit, David dispersos Amale-

chitas « manducantes, et bibentes, et exullantes pro praeda

» quam abstulerant ; et cecidit, inquit, eos a prima nocte

» usque ad vesperam in crastinum ^ » Et post hanc caedem

Amalechitarum, regressus suscepit regnum.II. Hunc ergo Amalech videns Balaam fdius Beor, homo

vere videns, et audiens verba Dei, qui scit scientiam Excelsi,

et visiones Dei videt, accepta parabola sua (sicut et in prio-

ribus visionibus scriptum est) ait : « Initium gentium Ama-j» lech, et semen eorum peribit^ » Quod ait : « Initium gen-

» tium Amalech, » certum est quia nullo pacto ad illum qui

tunc erat in carne Amalech, referri possit ; neque enim pri-

mus erat antiquitatis origine : sed ad invisibilem Amalech

melius refertur, qui a declinando populos a Deo, etfaciendo

Gentiles ex Dei cultoribus, Amalech nominatur. Et ideo recte

initium gentium dicitur, quasi talis quaedam virtus contra-

ria, quae prima initium dederit, ut homines Gentiles fierent,

mutando « gloriam incorruptibilis Del in similitudinem ima-

» ginis corruptibilis hominis, et volucrum, et pecudum, et

» serpentium, etserviendo creaturae potius quam creatori\

Sicut enim in populo Dei scriptum est initium Ghristus,

sic e contrario in populo qui declinat a Deo et Gentilis ef-

ficitur, initium est Amalech. « Et semen eorum peribit. »

Semen eorum est persuasio, et doctrina, qua docuerunt ho-

mines declinare a Deo. Istud ergo semen malum et doc-

trina pessima, non ipsi in quibus seminatum est, peribunt;

ipsi enim cum conversi ingemuerint, salvi erunt. Et vide

si non talis expositio etiam illis convenienter obsistet qui

* I Reg. XXX, 5. —^ Ibid. 16 et 17. —* Num. xxiv, ao. —* Rom. i, aS.



IN KUMliROS HOMILIA XIX. 4^7

Deum Legis velut duritiae et crudelitatis accusant, qui non

solum gcntem Amalech, sed et semencjus pronuntiet per-

iturum;cum gens quidem ad

spiritualesnequitias

refera-

tur, semen vero ejus doctrina superstitionum Gentilium,

et cultus idolorum, atque omnis secta qua; a Deo populum

declinare suadet, exponatur.

III. Gommemoratautemprophetia post AmalechGineum

dicens : « Et videns Gineum, assumens parabolam suam di-

» xit : Valida haLitatio tua, etsi posueris in petra nidum» tuum; etsi fueriltibi Beor nidus astutia, Assyrii captivum

» te ducent^ »Videtur mihi quod Gineum non valde culpa-

biliter nominet. Ipse est enim cui et in superioribus dice-

bat Saiil : « Discede de medio Amalech, et non perculiam

» te : quia tu fecisti misericordiam in Israel, cum ascende-

» ret de ^gypto ^. » De hoc ergo et nunc dicitar, quia valida

sit habitatio ejus, si ponat nidum suum in petra. Petra Ghri-

stus est. Si ergo ponat nidum suum in petra, valida est ha-

bitatio ejus, si tamen non fiat ei Beor nidus astutiac. Beor,

paterestBalaam, qui potest accipi in persona hccreticorum:

uthoc dici videatur, quod salvus possit esse Gineus,si

po-nat in petra nidum suum, hoc est, in Ghrislo collocet spem

suam, et non eum hnereticorum circumdet et circumscribat

astutia. Nam si hoc fuerit, nihil ei proderit quod in petra,

qui est Ghristus, collocatus videtur. Ab Assyriis cnim cap-

tivus ducetur, malignis scilicet virtutibus, quae eos captivos

ducunt et in potestatem accipiunt quos hajreticus error in-

volvcrit. Videtur sane secundum hanc expositionem quam

de Gineo edidimus, et conjunctio interturbare sensum. Sed

sciendum est, quod vernaculum est Hebrajae linguae et con-

junctione frequenter uti, ila ut interdum abundet,et in non

necessariis, ut in nostra apparet lingua, videatur inserta :

quod utique cum venia accipiendum est. Habet enim una-

* Nuni. XXIV, ai, aa. —' i Reg. xv, 6.

^ 5o,



468 oniGENis

quaeque lingua allquid proprietatis, quod apud alias linguas

vitiosum vidcatur. Et hic ergo et conjunctio quasi abun-

dans habenda est, et superilua. Gaveat ergo Gineus,qui in-

terprelatur possidens, caveat, inquam, etiamsi possideat et

promereatur istam graliam, ut in Ecclesia Ghristi sit, ne

forte astutia Beor circumveniat eum, et decHnet ad dog-

mata prava et perversa, et ob hoc tradatur Assyriis, Qu*

enim blasphemant in Ecclesia positi, traduntur Satanae, si-

cut PhygeHus et Hermogenes, de quibus Pauhis dicit ; a Quos» tradidi, inquit^ Satanae, ut discant non blasphemare*. »

Propterea ergo Assyriis traditur qui decHnaverit in haereti-

cam blasphemiam : quia Assyrii interpretantur dirigentes,

et ob hoc traduntur cis qui tradunlur non ut pereant, nec

ut penitus intereant, sed ut dirigantur et corrigantur; et

sicut ipse Paulus dicit, « ut discant non blasphemare. »

IV. Post haec vero Balaam prophetiae suae sermonem in

his concludit dicens : « Et assumpta parabola sua dixit :

» quis vivet cum fecerit haec Deus ? Et exibunt de manu Gi-

» thiorum, et affligent Assur, et affligent Hebraeos, et ipsi

» pariter peribunt^. «Quodper singula per parabolamloqui

dicitur Balaam, legenti incutit pudorem ne quid in iis quae

dicuntur, non quasi in parabola, sed secundum Htteram

dictum putet. Ait ergo : « quis vivet cum fecerit haec

» Deus? » Hic vitam non hanc communem, sed iUam nomi-

nat quae secundum Deum est : et hoc est quod dicit, quia li

cum haec omnia fient, cum orietur astrum ex Jacob, et

surrexerit homo ex Israel, et deleverit Amalech et semen

ejus perdiderit ; hoc est, cum advenerit Ghristus, et idolo-

rum cultum destruxerit, atque omnium daemonum subjece-

rit potestatem, quis erit iHe tam beatus, tam feHx qui haec

videiit? hoc est, qui sentiat, et intelHgat, et credat quod

hajc ita fecerit Deus ? « Et exibunt de manibus Githiorum»

J 1 Tin). ij 20. —2 IViini. XXIV, sS, 24.



JiN NUiVlhROS HOMIMA XIX. /6n. et aflligent Assyrios. , Cilhii interpretantur plaga finis. Hiorgo qu. convertuntur ad Deum, et a Christo eruditi pla-gam qua, ,„ fi„e sêculi impiis veniet effugiunl; ipsi'affli-

gent Assyrios : hoc est. his qui i„ ago„e pielalis positi suntconteret Satanam Deus sub pedibus, ipsi aflligent Assyrios,d^monum scilicet gentem. Calcabunt namque super ser-penles, et scorpi„„es, et super omnem virtutem inimicict afll,ge„t eos. Aflligent Hebr.-eos.et ipsi pariterperibunt.Hcbra=. transeuntes interpretantur.

Iste ergo ipse populuset.am Heb..a.us dicitur, quia transiit de /Egypto adVrra.nreprom.ss.on.s, de tenebris ad lucem. de morte ad vitamScd cp.on,am, ut diximus, h^c no„ sine agone, nec sineniagno ce.lam.ne poterit obti„ere, quasi i„ agone positus«u„c aflbgii, „unc allligitur, et nunc c-Pdlf Z}

, ,b >"'' "i "u„c cfed.t adversanuni,

nu„c ,pse ab adversario verberatur. Allligent ergo etiamps. Assyr.. Hebr.os. hoc est populum Domini, sicut afm«untnr ab e.s: sed ,ps., id est. Assyrii. cum h.c fecerint.

et cun, v.res suas omnes erga Heb,-a.os aflligendos effude-nnt stat.m et,am ,psi peribunt. Quod ergo ait, ,< et affligent. Hebra.os. et .ps. pariter peribunt. »„on ita

accipiendumst quas. par.ter cum Hebr.is peribunt et Assyrii' sed pa-

t,am q .. per,bunt. Paraer ergo Gr.cus sermo pro ..,.-^pon t. H c ergo ent fi„,s omnium. ut et Assur. cui trade-l>aatur h. qu. delinquebant e. populo Dei, vel i„ interiLn,carn,s, ut sp,ntus salvus fieret.

vel ut discere„t „o„ blas-phcmare peribit etiam ipse ab eo qui potestatem hahetpe.-<Icre .„ gehennam. Dicetur enim eis a justo Judico. Ite ,n ,g„em ^ternum, quen, pa,avit Deus diabolo. et a„-

» geJ.s e,us. » Ibi ergo peribit Assnr. Et quidem periit ali-quando et una ovis ex centun. ovibus ,• sed hanc ovem pastor

)>onus rel,c(,s nouaginla „oven. in mon.ibus descendensad' Mald,. VVV, |1,



/^'jd ORIGENIS

vallem hanc nostram, vallem laerymai um, et requireiis iii-

venlt, atque impositam humeris suis reportavit, et illi nu-

mero qui in superioriLus salvus manebat adjunxit *. Iste au

tem Assur qui in fine omnium dicitur periturus, nescio si

aliquando aut quaeri possit aut inveniri : periit enim non

errore, sed judicio, nec lapsu motus, sed perseverantia per-

duratus. Quod enim scriptuni est : « Ego vivere faciam, de-

» ducam in infernum et reducam^, » nescio si generaHter

omnes aspiciat, an ad eos tantum quos deceptio diaboli de-

duci fecit in mortem. Haec etiam de ultima Balaam prophe-

tia a nobis pro viribus dicta sint, quse pro locorum difficul-

tale explanandi magis quam perorandi stylo placuit explicari.

Quid enim interest dummodo omnia ad aedificationem di-

cantur, et omnia ad gloriam Dei fiant? qui est benedictus

in saecula saeculorum. Amen.

HOMILIA XX^

De eo qui fornicalus est in Madianitide , et quod consecratus est po-

pulus Belephegor.

Lectio hodie recitata est ^ primam quidem historiam

continens de fornicatione viri Israelltae et mulieris Madiani-

tidis, secundam vero de vislone populi, in qua numerari

iterum jubetur ex praecepto Domini, in irritum scilicet re-

vocato priore numero, propter peccata qufe commiserant

ii qui prius fuerant sub numeri dellnitione censiti. Cassatur

ergo et in irritum deducitur ex peccatis numerus qui scrlp-

tus est : et tantum valent delicta^ ut nec hoc prosit quod

in numero quis habitus sit apud Deum, cum declinaverit.

* Luc. XV. —2 Deut. xxxii, 39, et 1 Reg. n, 6.

? Tom. 11, p. 546 etseqq. — '^ l\. 1 , s, 3, 4. p. 546-55i.



IJV NUMEROS IIOMIHA XX. 4?*

Sed, ut Scriptura refert, ctiain artus eorum qui recesserunt

a Deo, ceciderunt in deserto. Dua3 ergo sunt historiae quaj

recitata) sunt : sed nos de prima interim, quoe fornicatio-

nem populi describit, si quid orantibus vobis Dominus gra-

tiaj dignabitur praestare, dlcemus. Si vero ipse concesserit,

aliquid eliam de secunda contingere audebimus : « Et appli-

» cuit, inqu.ii, Israel ad Sattin, et pollutus est populus, el

» fornicatus est in filias Moab; et invitaverunt eos ad sacri-

» ficiaidolorum suorum,

etmanducavit populus de

sacrifi-

» ciis eorum, et adoraverunt idola eorum, et consecratus

)) est Beclphegor; et iralus est furore Dominus contra Is-

» rael*. ))In his ostcndilur illud, quod sa^pe memoravimuSy

quia Babam posteaquam, Dei virtute constrictus, non est

permissus maledicere Israel, volens tamen placere regi Ba-

lach, ait ad eum sicut scriptum est : « Veni, consilium do

» tibi^ » Et quid consilii dederit, ibi non apparuit, in po-

sterioribus tamen ipsius hbri Numerorum scriptum refer-

tur. Sed plenius in revelatione Joannis, ubi ita continetur :

« Habes, inquity ibi quosdam qui tenent doclrinam Ba-

» laam, qui docuit Balach ut milleret scandalum in con-

» spectu filiorum Israel, ut manducarent idolis immolata et

n fornicarentur \ wExhoc ergo apparet quod nequitia usus

sitBaIaam,et consilium dederit regi, talia quaedam dicens

ad eiim : Populus hic non propriis viribus, sed Deum co-

lendo vincit,etpudlcitiam conservando; si vis eum vincere,

primo eorum pudicitiam dejice, et sponte vincenlur. Sedadversum haic non virtute militum, sed mulierum decore

pugnandum est; nec armatorum vlgore, sed mollilie foemi-

narum. Procul amove armatorum manum, et electam con-

,

grega speciem puellarum; ludentes pedibus eant, manlbus-

que plaudentes : forma vincit armatos, ferrum pulchrltudo

captivat, vincentur specie qui non vincuntur praelio. Verum1 Niiin. XXV, I, U.7). — ' Id. XXIV, 14. — •' Apoc. 11, i^.



4^2 ORIGENIS

ubi senserint eos mulieres Moabitides vel Madianitides ma-niis dedisse libidini, et peccato inclinasse cervices, non

prius semetipsas cupientibus praebeant, quam de sacrificiis

idolorum acquieverint degustare : ut cogente libidine, con-

siliis obtempcrent foeminarum, et consecrenlur prius Beel-

phegor, quod esl idolum turpitudinis. Ha3C fuerunt consilia

Balaam : quibus acceptis rex Balach parat continuo exerci-

tum non armis virilibus, sed foemineo nilore compositum, ,4

non furore bellico, sedlibidinisflamma

succensum. Nullam

refrenat pudor, nullam prohibet verecundia. Amor patriae

et vitium gentis conspirant pariter in lasciviam, et ad deci-

piendum proba existit improbitas, Pro nefas, vix prohibe-

tur libido legum minis, vix gladii terrore reprimitur ! quid

sceleris non perpetret ubi facinore suo placituram se mu-

lier regi credidit, et salutem patria^ qua^situram? Captivan-

tur ergo Israelitae, non ferro, sed luxu, nec virtute, sed li-

bidine, et fornicantur in mulieres Madianitidas, et ira Dei

insurgit super eos. Sunt quidem in iis et mystica quaedam,

atque inlerioris intelligentiae secreta : sed nos primo ipse

historiai textus «dificet, ut discamus ex hoc, quoniam ad-

versus nos jaculantur tela luxuriae. Sed si nobis non desint

arma quibus nos armari jubet ApostoIus*,hujusmodi jacula

nos terebrare non poterunt, si sit nobis lorica justitiae, si

habeamus galeam salutis, et gladium spiritus, super omnia

scutum fidei, et calceali simus pedes in praeparatione Evan-

gelii pacis. Isla sunt arma quaj nos defendunt in hujusmodibellis. Si autem taiia arma projicimus, statim locum dia-

bolico vulneri damus, et captivos nos ducit omnis daemo-

num chorus : atque ob hoc ira Dei insurgit super nos, et

noQ solum in pnttsenti saeculo puniemur, vcrum etiam in

futuro. Quod ergo facit nos vinccre in iis praeliis quae ad-

versum nos diabolus commovet, pudicitia est, et justilia,

* Epiits. VI.



IN NUMEROS IIOMILIA XX. 47'^

ct prudcntia, et pictas, caetcraeque virtules. Quac autcm fa-

ciunt nos vinci, luxuria csl et libido, avaritia et impiclas,

omnisquc malitia. Ha3c crgo sunt quae nos historiae tcxtus

edocuit. Verum quoniam Joannes in rcvelatione sua, ca

quoe in Lcgc secundum historiam scripta sunt addncit ad

mysteria divina, ct sacramenta quaedam in iis edocet con-

tincri, necessarium videtur ctiam sccundum id quod illc

sensit, nos quoque ab illo datam expositionis regulam scqui,

et primo mcmorare ea quae ad ajigelum Ecclesiic cujus-dam scribens dicit : « Habes ibi quosdam qui tcnent doc-

» trinam Balaam, qui docuit Balach miltere scandahim in

» conspeclu filiorum Israel, ut manducarent immolala ido

» lis et rornicarcntur^ » Ergo temporibus Joannis apostoH

erant quidam in Ecclesia illa ad quam scribcbat, docentes

doctrinam Balaam. Putasne ita accipiendum est,quodfue-

rint in iilis diebus qui diccrent sc docere ca quoe Balaam

docuit, et qui profitercntur se dogmatum et traditionum il-

lius esse doctores? an illud potius debemus advertere, quod

si quis faciat opus quod fecit Balaam, is doctrinam Balaam

docere videatur? Sicut ot de doctrina Jezabel in eadem re-

velatione mcmoratur, non quod ahquis ex discipuhs Jeza-

bel doceat quoe illa tradiderit, sed quod si quis (verbi causa)

aut prophetas Dei persequatur, ut illa fecit, aut ad idola

ahquos dccipiat, vcl falsis circumscriptionibus perimat in-

nocenles; iste Jezabel dicelur tenere doctrinam. Sicrgo ah-

quis mahs consiliis scandalum generet populo Dci, et ofren-

J sionem divinam atque iracundiam co^lestcm provocet plebi,

I vel idolorum sacrificiis conmiunicando, vel stupris authbi-

}\ dini scrvicndo; hic doctrinam Balaam tenere dicendus cst.

!| Est ergo exccrabilis corporis etiam fornicatio. Quid enim

ita exccrabilc, (piam tcmplum Dci viohne, ac toHcrc mcmJjra Christi, ct facerc membra merclricis M^

' Apoc. M. 1 '|. — - 1 (lor. VI.



4^4 ORIGENIS

Mulio tamen magis execrabilis est generalis illa fornica-

tio, in qua omne genus peccati paritcr continetur. Geno-

ralis autem fornicatio dicitur, cum anima quae in consor-

tium Verbi Dei ascita est, et matrimonio ejus quodammodosociata, ab ullo alieno scilicet, et adversario illius viri qui

eam sibi despondit in fide, corrumpitur et violatur. Est

ergo sponsus et vir animae mundae et pudicae, Verbum Dei,

qui est Christus Dominus, sicut et Apostolus dicit : « Volo

» autem omnes vos uni viro virginem castam exhibere Ghri-

» sto. Timeo autem ne forte sicut serpens seduxit Evam» astutia sua, sic corrumpantur sensus veslri a simplici-

j» tate quae est in Ghristo Jesu*. » Donec igitur anima ad-

haeret sponso suo, et audit verbum ejus, et ipsum complec-

tilur, sine dubio ab ipso semen suscipit verbi : et sicut ille

dixit : «De timore tuo,Domine, in utero concepi^,» ita et

haec dicit : De verbo tuo, Domine, in ventre concepi, et par-

turivi, et spiritum salutis tuaj feci super terras. Si ergo sic

de Ghristo concepit anima, fecit flhos pro quibus dicatur

ad eam, quia « salva erit per fdiorum procreationem, si

» permanserit in fide, et charitate, et sanctitate, cum so-

» brietate^ » etiamsi prius sicut Eva seducta fuisse anima

videatur. Est itaque vere beala soboles, ubi concubitus fac-

tus fuerlt animoe cum Verbo Dei, et ubi complexus ad in-

vicem dederlnt. Inde nascetur generosa progenies, inde

pudicitla orietur, inde justitia, inde patlentia, inde man-

suetudo, et charitas, atque omnium virtutumproles

vene-randa succedet. Quod si infelix anima divini Verbi dereh-

querit sancta connubia, et in adulterinos se complexus dia-

boh, aliorumque daemonum illecebris deceptam tradiderit,

generablt sine dubio eliam inde fihos, sed illos de quibus

scriptum est : « Filii autem adulterorum imperfecti erunt,

» et ex iniquo concubitu semen exterminabitur \ » Omnia' 3 Cor. XI, 2, 5. —2 Isai. xxvi_. i8. —^ i Tim. ii, i5. —* Sap. iii, i6.



IN NUMEROS HOiMILIA XX.. 4^^

ergo peccata filii sunt adulterii, et filii fornicationis. UndQ

et oslenditur, quod per singula qua^que quai gerimus paril

anima nostra et generat filios, sensus scilicet et opera qua?

gerit. Et si quidem secundum legcm est quod gerit, et se-

cundum verbum Dei, spiritum parit salutis, et propterea

salvabitur per fdiorum generationem ; et isti sunt filii de

iquibus Propheta dicit : « Filii tui sicut novella^ olivarum in

jt circuitu mensae tuae *. » Si vero quod agit contra legcm est,

et peccatum est, sine dubio ex conceptione contrarii spiri-

lus malignam sobolem gignit : parit enim fllios peccati. Et

istae sunt malediclai generationes in quibusanonnullissanc-

torum maledicitur etiam dies in quo nati sunt Quodet si forte aliquando evenerit

(quis enim invenietur facile

qui ab hujusmodi generatione, id est peccandi voluntate

habeatur immunis ?) si ergo acclderit tale aliquid, quid re-

medii detur, ex divinis volumiuibus requiramus. Invenimus

ergo in Psalmis de hoc scriptum : «Filia Babylonis misera,

» beatus qui retribuet tibi retributioncm quam retribuisti

» nobis. Beatus qui tenebit et allidet parvulos tuos ad pe-

» tram^. «Et si nondum aliquid operis gessit Babylonius in

nobis iste conceptus, dum adhuc parvulus est, non mise

rearis ejus nec parcas ei, sed statim interfice. Odibilis enim

est, perime, occide clidens ad petram. Petra autem est Chri-

slus. Quis ergo tantus ac talis est, ut non expectet omnino

usquequo crescat in eo Babylonia soboles, nec augean-

ijtur in eo opera confusionis, sed in primis statim initiis, ubiijnasci coeperint, et ex voluntatis molibus coalescere, atque

(ut ita dicam) ubi caput cceperint de vulva anima3 pro-

ferre perniciosa desideria maligni spirilus inspiratione con-

lcepla, arripiat statim et elidat ad petram ; id est, adducat

ad Christum, ut in conspectu tremendi judicii ejus posita

exolescant et pereant? Haec dicta cunt nobis de gencrali

' INal. cxxvM, 3. —2 Psal. cvxxvii, S, 9.



fornicalione, quae species habet plurimas : quarum una est

haec qu;B in consueludine ob corporale stuprum fornicatio

nominatur. Ego vero legens Apostolum, cum venissem ad

eum locum in quo dicit : « Qui se jungit Domino, unus spi-

» ritus est; et, qui se jungit meretrici unum corpus est*,

quserebam si est ahquid aliud medium praeter hoc, ut aut

Domino quis jungatur, aut meretrici; et pro viribus meis

discutiens, profundum satis et reconditum in iis verbis in-

tuebar Apostoli sensum, qui ita definierit,quod

omnis anima

aut Domino conjuncta sit, aut meretrici : et inlellexi quod

Dominum quidem dixerit virtutes quae Christus est, id est

verbum, sapienliam, veritatem, justitiam, caeteraque hu-

jusmodi; meretricem vero,omnes e coutrario mahtiae spe-

cies. Hoc etiam apud Salomonem dici intelligo in eo quod

ait de meretrice, quia « per fenestras prospicit in plateas, et

» si quem viderit insipientium adolescentulorum, et inopeni

» sensuum transeuntem juxta angulos domussuae,etloquen-

» tem in tenebris vespertinis, cum silentium fuerit noctur-

» num, vel cahgo noctis : muher autem occurrit ei habens

» speciem meretricis, quae facit juvenum evolare corda ^. »

Haec ergo quae dicitur meretrix, ipsa est mahtia ; et qui se

junxeril huic meretrici, unum corpus mahtiae eflicitur. Si-

cut ergo qui se jungit Christo Domino, jungit se sapientiae,

jungit se justitiae, jungit se pietali, et verilati, et cum his

omnibus unus efficitur spiritus : ita et qui se jungit huic

merelrici, jungit se impudicitiae, impietati,iniquitati,

men-dacio, et simul omnibus peccatorum mahs, cum quibus

unum corpus efficitur.

Verumtamen « apphcuit Israei in Saltin^ » In intcrprela-

tione Hebraicorum nominum Satlin invenimus in hngua

noslra rcsponsionem vel refulalionem dici. Apphcuit crgo

israel ad responsionem, vel refutationem. Non bene appli-

^ 1 C(ir. VI, 17. <•( 16. — 2 i>n)v. VII. 6, 7, ",9, ib. — '" Nuiii. xxv, i.



IN NUMEROS IIOMII,! \ XX. 4?

cuil. Vidc dcniquc quid incurril in liac positus mansione.

Kornicatiis est cum mulieribus Madianilarum, cl rcfutatus

sst a Deo: quia non solum rornicalus, scd ct idolis gcnlium

consecratus cst, et comcdit cx iis quac fucrant idolis immo-lata, quae utique exccrabilia sunt ad Deum. Qui cnim con-

scnsus lcmplo Dci cum idobs? Verum cgo etiam de iis quae

Apostolus ad Gorinthios scribit dicens : « Si quis autem vi-

» dcritscicntiam habentcm in idolio recumbcre, nonne con-

I) scicntia cjus cum sit infirma aidilicabitur ad manducan-» dum immolata*?» valde miralus sum. Vidctur enim non

tani rcm ipsam gravem pronuntiare, quam illius oilcnsam

qui haec videns simili provocatur cxemplo, cum non simili

scicntia muniatur; ita ut ostendat cum qui habensscientiam

rccuiobit in idolio, non tam sui quam aitcrius damni cifici

rcum. Scd^vide nc fortc non hoc solum ficbat apud Corin-

thios, ut in idolio rccumbcrcnt, ct immolata idolis mandu

carcnt. Sed fortc quoniam sludiosi littcrarum Graecarum

hoinincs erant, ct amatorcs philosophiae, desidcrio adhuc

studiorum vcterum lenebantur, ct pliilosophorum dogmata,

quasi idolis immolata cdebant : quac tamcn laedere lortasse

nonpoterantcos qui plenam scientiam veritatisacceperant.

JHi autem qui in Ghristo minus eruditionis habebant, si imi-

iltarenturcos legentes talia, etillis adhuc studiis operam dan-

Jtes, vulncrari poterant, et diversorum dogmatum variis er-

Hporibus implicari. Sic ergo fiebat ut laederctur alius unde

Jis qui habebat plenam scicntiam veritatis laedi non poteral.

ijped quoniam charitas non requirit quod sibi utilc est, sed

jijuod multis, observarc oporlct tdlcm vcrbi caperc cibum,

i^nui non solum nos aedificet et delcctet, sed et qui videnles

non offendat aul hcdat. Est ergo non solum in cibis idolis

immolatum, sed et in verbis. Egoputo, quia sicut omnis ser-

no qui pietatem, et justitiam, ct veritatem docet, Deo con-

' 1 (]()!•. vin, lo.



4^8 ORIGENI*

secratus est, et Deo immolatus : ita et omnis sermo qui ad

impudicitiam, vel iiijustitiam, vel impietatem respicit, ido-

lis immolatus sit, et qui eum recipit, quasi idolis immolata

manducet. Manducavit ergo populus de sacrificiiseorum, et

adoraverunt idola eorum. Non solum manducaverunt, sed

et adoraverunt. Vide ordinem mali : scrvos Domini prima

concupiscentia, inde venlris ingluvies, postrema captivavit

impietas. Impietatis autem merces exolvitur fornicatio. Si

relegas quae scripta sunt de Salomone, invenies eum, et qui-

dem cum esset sapientissimus, multis mulieribus inciinasse

latera sua, cum lex Dei dicat : « Non multiplicabis tibi mu-

» lieres, ne forte fornicari te faciant a Deo tuo*. » Ilie ergo,

cum esset sapientissimus et ingentis apud Deum meriti, ta-

men quia se tradidit muitis mulieribus, deceptus est, Ego

puto quod multae mulieres, multa dogmata et multarum

gentiumdiversae philosophiae nominentur; qua^cum singula

agnoscere et perscrutari, utpote et scientissimus et sapien^

tissimus, voluisset, semetipsum intra legis divinae reguiam

tenere non potuit. Decepit eum Moabitica philosophia, et

persuasit ut idolo Moabiticoimmolaret

;

similiter et Ammo-nitarum, sed et reliquarum gentium quarum mulieres di-

citur recepisse, et aediiicasse templa, vel immolasse idolis

earum. Grande est ergo et vere opus Dei, tam multis dog-

matibus quasi mulieribus misceri, nec tamen a veritatis re-

gula declinare, sed constanter dicere : Sexaginta sunt re-

ginae, et octoginta concubinae, et adolescenlulae quarumnon est numerus ^ ; una tamen est columba mea, perfecta

mea, una est matris suae, una est genitricis suae^ Sed isti

adoraverunt idola, et consecrati sunt Beelphegor. Beelphe-

gor idoli nomen est, quod apud Madianitas praecipue a

mulieribus colebatur. In hujus ergo idoli mysteriis conse-

cratus est Israel. Interpretationem nominis ipsius cum re-

* Deut. XVII, 17. —2 5 l\eg, xk — ^ Cant. vi.



IN MUM£H03 IIOMILIA XX. 4/9

quireremus altenlius intcr Hebraca nomina, hoc lantum in-

venimus scriptum, quia Beelphegor species sit turpitudinis.

Noluit tamen declarare quic vel qualis specics, vcl cujus es-

set turpitudinis, honestati, credo, consulens qui interpreta-

tus est, uti ne auditum pollueret audientium. Igitur cummultac sint turpitudinum species, una quredam cx pluribus

turpitudinis species Beelphegor appellatur. Unde sciendum

est, quod omnis qui aliquid turpe committit, et in ahquam

speciem turpitudinis decUnat, Beelphegor Madianitarum

daemonio consecratur. Sed et per singula peccata quae com-

mittimus, maxime si jam non subreptione ahqua,sed studio

affectuque peccamus, ilH sine dubio daemoni cui peccatum

illud quod commisimus inoperari curae est, consecramur.

Et fortasse continget nobis tot daemonibus esse consecra-

tos quot peccata committimus, et in singulis quibusque de-

lictis velut mysleria illius aut illius idoH suseipimus. Et for-

tassepropterhoc dicebat Apostolus : « Jamenim mysterium

» iniquitatis operatur*. » Gircumeunt ergo spiritus maligni,

et quacrunt quomodo unumquemque decipiant, et per ille-

cebram peccati mysteriis consecrent, et neque sentienlemneque intelligentem ( verbi causa) per fornicationis pecca-

tum introducunt ad daemonium Madianitarum, et conse-

crant Beelphegor, consecrant turpitudini. Similiter et per

alia peccata (utdiximus) aliis daemonibus homines conse-

crantur. Sed tu observa diligentius quod scriptum est, et

jlsta in viis, et interroga quae sint viae Domini aeternae, ct quas

lUit via bona, et incede in ea, et non accedas ad januas do-

mus malitiae. Sed si senseris malignum spiritum loqui in

corde tuo, ut te ducat ad aliquod opus pcccati, intellige

quia te ducere vult, ut consecret te alicui daemoni. Ducere

te vult ut suscipias mysleria diabolica, mysteria iniquilatis.

Et hoc esse puto quod scribit Aposlolus : « Cum aulcm gon-

* 2 Thess. n, 7.



48o ORIGENIS

» les essetis, idolorum forma euntes proat ducebaminl^ »

Aquo vela quibus ducebamini? a spiritibus nempe malignis

ducebamini ad opera peccatorum. Haec audiens vigilans

quisque auditor dicet fortasse : Quid ergo faciemus? si cir-

cumeunt spiritus maligni unumquemque nostrum, et du-

cunt ac pertrahunt ad peccatum ; nemo autem alius est qui

ad justitiam trahat, qui invitet et ducat ad pudicitiam, ad

pietatem : quomodo non videbitur-ad pereundum quidem

lata via patere, ad salutem vero nusquam uihis aditus dari?Imo vero adverte diligentius si potes,et aperto cordis oculo

interiora mecum considera mysteria : et videbis quanto ma-

jor in secretis salutis nostrae cura geratur, quam facultas ad

decipiendum praebeatur. Adest unicuique nostrum, etiam

minimis qui sunt in Ecclesia Dei, Angelus bonus, Angelus

Domini qui regat, qui moneat, qui gubernet, qui pro actibus

nostris corrigendis, et miserationibus exposcendis, quoti-

die videat faciem patris qui in coeHs est : sicut Dominus de-

signat in EvangeHis ^. Et iterum secundum ea quaeJoannes \

in Apocalypsi scribit, unicuique Ecclesiae generahter Ange-

lus praeest * Si (anima) durior fuerit, etPaedagogi mo-

nita spreverit, atque in lasciviam prona ac proterviam salu-

taria ejus verba contempserit, iUis magis obtemperans qui

luxuriam suadent et ad lasciviam provocant; quid fiat illi 4

animceProphetae vocibus disce. «Derehnquetur, inquit, fiHa

» Sion sicut tabernaculum in vinea, et sicut casa custodia-

» ria in cucumerario,et sicut civitas quse expugnata est^.

Et iterum : « Auferetur maceiia ejus, et erit in conculca-

» tionem, et diripient eam omnes qui transeunt viam *; »ct

« singularis ferus depascet eam\ » Haec patietur si non ac-'

quiescat monitis Angeh quisibi appositus estad sahitem. Sui

namque arbitrii est anima,et in quam voluerit partem est

* 1 Cor. XII, 2. — ^ Matth. x\ iii. —* Apac. ii. —'' Isai. i, 8. —^ Itf*

V, 5. — ^r.âlm. i.xxix^ i/|.



IN KUMEROS HOMILIA XX. /|H l

ci liberum declinarc : et ideo justum Dei judicium est, quia

sponle sua sivc Lonis sivc pessimis moniloribus parcl. Vis

tibi adhuc amplius quid cx Scripturis divinis ostendam,

quomodo major cura salutis erga homincs Dco cst, quamdiabolo perditionis? Numquid non sulTicIebat Angelorum

diligentia adversus insidias daemonum ct adversum eos qui

ad peccandum homincs trahunlPIpsc Unigcnitus, ipse, in-

quam, FiliusDei adcst, ipse dcfendit,]ipse custodit,ipsc nos

ad sc trahit. Audi quomodo ipsc dicit : « Et eccc ego vobis-

» cum sum omnibus dicbus usque ad consummationcm soe-

» culi*. »Sed nec suflicit eum essc nobiscum, scd quodam-

modo vim nobis facit ut nos pcrtrahat ad salulem. Ait enim

ia alio loco : « Gum autem exaltatus fuero, omnia ad me» traham^. » Vides quomodo non solum invitat volentes, sed

et cunctantcslrahit. Visautem audirequomodo trahaletiam

cunctanlesPNon concessit illi qui volebatire ct sepelire pa-

trem suum, nec spatium temporis dedit, scd ait illi : « Sine

» mortuos sepelirc mortuos suos, tu autem sequere me^ »

Et alibi dicit : « Nemo mittens manum suam super aratrum,

» ct retro respiciens, aptus est regno Dei*. » Quod si am-plius adliuc vis de hoc cognoscere sacramcnto, oslendam

tibi de Scripturis, quod etiani ipse Dominus patcr dispcnsa-

tionem salutis nostrae non negligit, scd et ipse nos ad salu-

tera non solum vocat, sed ct pertrahit. Sic enim Dominus

dicit in Evangclio : « Ncmo venit ad me, nisi quem Pater

» meus coelestis attraxerit^. » Sed et paterfamilias qui mit-

tit servos suos invitare amicos ad nuptias filii sui, postea-

quam cxcusaverunt illi qui priorcs fuerant invitati, dicit

servis : « Exitc ad vias et angiportus, et quoscumque inve-

» neritis, cogitc inlroire ^ » Sic ergo non solum invitamur

a Deosedct trahimur ct cogimur ad salutcm. Sed nec sauc-

* Mallh. XXVIII, 20.—

'-^ Jo;in. XII, 02. —•* Matlh. viu, 2a. —* Luc ix,

J62. — ^ Joan. VI, 44« —^ Malth. xxii, y.

IX. 5i



48*2 ORIGENIS

lusquidem Spiritus in hujuscemodidispeiisationibus deest.

Ipse enim dicit : « Segregate mihi Paulum et Barnabam in

))

ministerium, ad quod assumpsi eos*.»

Et iterum prohi-bet Paulum ire in Asiam,et rursum cogit eum ire in Jero-

solymam, pra?dicens ei, quia vincula et carceres eum ibi

maneant^. Quod si AngeU Domini circumdant in circuitu

timentium eum, ut eripiant eos; si Deus Pater, si Filius,

si Spiritus sanctus, non solum hortantur et provocant, sed

et pertrahunt : quomodo non multo major cura pro nobis

geriturad sahitem, quam ab adversariis procuretur ad mor-

tem? Haec autem dicta sint pro eo quod consecratus est po

pulus Beelphegor.

« Et iratus est, inquit, furore Dominus contra Israel, et

)) dixit Dominus ad Moysen : Assume principes popuh, et

» ostenta illos Domino contra solem, et avertetur ira fu-

» roris Domini ab IsraeP. » Nescio si, de his disserentes,

non offendamus aliquos : sed et si offendamus, obedire

magis et deservire oportet verbo Domini, quam gratiae ho-

minum. Peccavit Israel, et dixitDominus ad Moysen, ut as-

sumat omnes principes, et ostentet eos Domino contra so-

lem. Populus peccat, et principes ostentantur contra solem.

lidem ad examinandum producuntur, ut arguantur a luce.

Vides quae sit conditio principum popuH : non solum pro

suis propriis arguuntur dehctis, sed et pro popuH peccatis

coguntur reddere rationem, ne ipsorum sit culpa quod po-

pulus deHquit, ne forte non monuerint, neque soUiciti fue-

rintarguere eos qui initium culpae dederint, uti necoritagio

dispergeretur in plures. Ha;c enim omnia facere principibus

imminet et doctoribus. Si enim iUis haec non agentibus, nec

soUicitudinem gerentibus circa plebem, peccaverit populus,

ipsi ostentantur, et ipsi ad judicium producuntur. Arguit

enim eos Moyses, id est lex Dei, velut negUgentes et desii

* Act. XIII, ?. —^ Id. XXI. —3 Num. xxv, 5, 4«



IN NUMEROS lIOlill.IA XX. /§3des. et i„ ipsos conver.etur iracundia Dei, ct cessaLit a po-pulo. H«c s. cogilarcnt Iiomines, nunquam cupcrent necambirent ad populi principalum.

Sufficit cnim mihi „romeis proprns argui dcfictis, sufficit mihi pro memetipso etpeccatis mcs reddere rationem. Quid mihi necessc est etiampro popuh peccatis ostentari.^' et ostcntari contra solem.ante quem nihd potest abscondi, nihif obscurari ^

Post h^c refertur', quia cum vidisset Finees fiJius E]cazar

filu Aaron saeerdotis Israehtem quemdam introlsse ad muLercm Madianitidcm. rapto siromaste in manu sua in "e -jus si prostihulum, et utrumque per ipsa pudenda tâns-fodcrit. . Et pro hoc. ia.uit, dixit Doa,inus ad Moysen :

•

. Fmees hlius Eleazar fiiii Aaron sacerdotis sedavit iracun-. cl.am meaml „ Ha,c «dificaverinl priorem

populum•

tibiautem qui a Christo redemptus es. et cui de ZL. g Ld'

corporahs ablatus cst. et datus est gladius spiritas. arripehunc giad.um; et si vides Jsrachticum scnsum cum Madia-

ml.c.s scoHanlem meretricihus, id cst. cum diabolicis secog,tat,on,bus volutantem. nolo parcas. nolo dissimule^•ed stat,m

percute, sta.im perime. Ipsam quoque vulvam.

.ecc nd. fom,tem deseca, ne ultra concipiat. „e ullrl .e->eret, et maledicta pcccatorum soboles Israelitica cas°raontaimnet. Hoc e„im si facias, continuo sedabis i.::u„.a.n Domm.

: pra=vcnisti enim judicii diem, qux diesine.ctur et furons,- et cxtcrminato a te fomitc peecati, quinc vulva Mad.a„,lidis muiieris appellatur, securus vJnl

1 ,,»l,c,. d,em. Et ideo surgeutes oremus, ut inveniamus.ratum semper .stum gladium spiritus, per quem exte.-.ne..tur et semina ipsa et conceptacula peccatorum, acop.l.us fiat nobis Deus per

verum Fi„ees ipsum Domi-* IN- 5. p. 55j .

Nuin. XXV, lo, 11.

di



484 ORIGENIS

num nostrum Jesum Chrislum, cui est gioria et imperium

ifl saecula saeculorum. Amen.

HOMTLIA XXI*.

Deeo

fjiuod secundo populus numeratusest.

Numeri sunt* quos legimus : et priore quidem lectione

tempore exclusi sumus, ne aliquid etiam de secunda dinu-

meratione diceremus; sed conveniens est omissa vel ex-

clusa nunc reddere. Jgitur per praeceptum Domini primo

numeratus est populus, sed quoniam illi qui primo fuerant

asciti ceciderunt propter perseverantiam delictorum, se-

cundus nunc populus, qui in lapsorum locum rediviva gc-

neratione successit, vocatur ad numerum; et quod de illis

prioribus dictum non fuerat, de iis dicltur. Poslea enim

quam per tribus et plebes, domosque ac familias collectusj

est numerus, dicit Dominus ad Moysen : « lis distribuetu

» terra in sortem, ex numero nominum. Pluribus plura da-]

» buntur insortem,etexiguisexiguamdabishaereditatem*. »;

Si de prioribus dictum fuisset, quia iis distribuetur lerra id

sortem, falsum utique fuisset quia ceciderunt illi in deserto

propter delicta sua. Quod ergo primis non est dictum, pos-

Iremis dicitur, quibus et cuncta quae promittuntur impletaj;

sunt. Haec autem nolo pules solius historia? textu concludi. i

Mysteria sunt quae per Legis imaginem conscribuntur. Re-i

probatur enim prlor populus, qui est in circumcisione; el^

introducitur secundus, qui congregatur ex gentibus ; et \î\\

est qui haeredltatem consequitur paternam. Et a quo conse

* Tom. II, p. 552 et seqq. —2 ]>f j^ ^. p. 352, 353. ^l'

^ Num. XXVI, 53, 54. jfll'

1

\>

j

I



IN NiMEROS HOMILIA XXI. 4^^

quitur ? Non ab Moyse, sed ah Jesu. Nara Moyses etiamsi dafc

aliquihus hc-ereditatem, noii dat inlra Jordanem, nectransit

omnino Jordanem ,sed extra Jordanem dat terram , non fliien-

tem lacte et melle, sed pecorihus aptam, et muta animalia

atque irrationales pecudes melius quam rationales homines

nutrienlem. Jcsus vero meus secundo populo terram quamdat, terra est lacte et melle fluens ; imo favus mcllis est prae

omni terra. Et Moyses haereditatem non dat in clero, nec

sorle distribuit, nec polest per plebes et domos ac familias,

et nomina et merita singulorum divina sorte pensare : hoc

solus facit Jesus, cui omne judicium Pater tradidit* : ipse

scit quomodo populum suum non solum per tribus et fami-

lias et domos, verum et per nomina unumquemque digna et

compelenti mansione dispensct. Sunt tamen aliqui in islis

qui condilione sorlis supereminent, et omnino nec addun-tur ad sortem. Omnes Levitae, id est, omnes qui intenle

et indesinenler permanent in ministerio Dei, et pervigiles

in servitio cjus excubias gerunt, sortem inter caeleros non

accipiunt : sed nec omnino in terraest sors eorum, sed ipse

Dominus sors eis et haereditas esse memoratur. Perhosilli

mihi videnlur indicari qui nullis corporeae naturae obsta-

culis hebetati, sed oranium visibilium gloriam supergressi,

in sola sibi sapientia Dei ct verbo ejus vivendi usum exer-

citiumque posuerunt, qui corporeura nihil requirunt, nihil

rationis alienum. Concupierunt enim sapientiam, coiicu-

pierunt secretorum Dci agnitionera : et ubi est cor eorum,ibi est ct thesaurus eorura^ Isti ergo hcEreditalem non ha-

bent in terris, scd supergrediuntur sumraa coeli Histigia, ct

ibi semperin Doniioo, seraper in verbo ejus, scmper in sa-

pientia, et in voluptate scientiae ejus deliciabuntur. Hic eis

cibus, hoc crit poculum; istae divitiic, hoc erit regnum. Ta-

les ergo erunt, et in iis erunt, illi quibus haereditas ipso

* Joan. V, 22. —^ Mallh. vi, 21.



486 ORIGEMS

Dominus erit. Qui autem inferiorss suiit, nec in istum pro-

fecUium verticcm pervenerunt, haereditatem terrac acci-

pient, licet sublimioris alicujus et potentioris. Terra enim

viventium repromittitur, quae utique idcirco terra viven-

tium dicitur, quod nesciat mortem. Et isti quidem magni,

et isti beati : sed beatiores illi qui jam non per speculum

et in aenigmale, neque in substantiis corporab*bus, sed fa-

cie ad faciera Deum videbunt, sapientiae illuminatione ra-

diati, et verae divinitatis capaces per puritatem cordis ef-

fecti ; portionemque suam non in creatura, sed in crea-

lore habentes, qui est super omnia Deus benedictus in

saecula.

Ait ergo : « Ex numero nominum pluribus plura da-

» buntur in sortem, et exiguis exiguam dabis haereditatem

»

unicuique sicut recensitusest

dabitur haereditas ejus\»Historia hoc est quod docet, ut si qua tribus numerosior

habetur in populis, majora terrae spatia sortiatur; si qua

autem minore hominum numero censetur, breviore pos-

sessione contenta sit. Sed quoniam terrae hujus divisionem,

haereditatemque terrenam, speciem dicimus tenere et ima-

ginem futurorum bonorum, ac formam coeleslis illius, quae

a fidelibus et sanctis speratur, haereditalis ostendere : re-

quiro in illa haereditate quae speranda est, qui sint plures,

et qui sint pauci, et invenio ibi beatiores paucos haberi

quam plures. Nam qui per viam lalam et spatiosam, quae

ducit ad perditionem, egerint iler, multi dicuntur^: qui

vero per arctam et angustam viam perrexerint, quae ducit

ad vitam, pauci appellantur ^. Et iterum in aliis dicitur :

« Quam pauci sunt qui salvantur^ ! » Et iterum in aliis :

« Ubi multiplicatur iniquitas, refrigescet charitas multo-

). rum\» non paucorum. Sed et in arca quae a Noe con-

* Num. XXVI, 53, 54. —^ Malth. vn, i5, i/j. —^ Luc. xiii, 20. —' MattK*

\xir, 12.



IIV NUMEROS HOMILIA. XXI. 4^7

slructa est, ubi mensuroe coelltus dantur, in inferioribus

trecentoruin cubitorum ponitur longitudo, et quinquaginta

cubitoruin latitutlo *. Ubi vero tcxtus ejus ad altiora consur-

git, in angustum cogitur, el paucorum cubitorum conclu-

sione colllgitur, ita ut summitas ejus in unius cubitl spaliuni

consumnietur : proptereaque in inferiorlbus quidein, ubi

lala ct spatlosa liabebantur loca , vel bestiae vel pecudes

erant collocatae ; iii superioribus vero aves ; in sumuiis au-

leni, quae angustiora et altiora erant, ibl homo rationalis

collocatur. Jpse vero vertex in unum cubltum colligltur.

Omnia eniin ad monadem redlgunlur. Quae tamenTrinltatis

sacramenlum in numero trecenlorum cubitorum designat,

et huic sacramento proximus ponitur homo, utpote ratio-

nalis et Dei capax. Sed unde quae sit dlfferentla inter pau-

cos et multos, colligamus indicia ? Pone omnem humanigeneris numerum, ex universis gentlbus ellge fideles; sine

dubio pauciores erunt quam sunt universi. Tunc delnde ex

fidelium numero elige meliores; certum est quod multo

inferlor numerus remanebit. Et iterum ex ipsls quos ele-

geris clige rursum perfectiores, pauciorcs profecto repe-

ries. Et quanto amplius ellgcndo processeris, tanto magis

exiguos et pauciores invenies, usquequo ullimo venias ad

unum ahquem qui confidenter dicat, qula « ampllus quam

» omnes illi laboravi 'K » Hi ergo qui hoc modo plures sunt,

plus terra} et plus corporeae haeredilatis accipiunt : pauci

aulem exiguum aliquid de terra consequuntur, qui plus in

Doinino habent : alii autem nihil omnino terrenae haeredi-

latis accipiunt, si qui digni fuerint sacerdotes esse et mi-

nistri Dei; horum enim ex integro ipse Dominus haeredltas

erit. Et quis ita beatus est, ut vel inter paucos exiguum

terrae accipiat, vel inter electos sacerdotes et minlstros so-

lum Deum capere haereditatis sortc mcreatur?' (fOII. V(. 2 , (](1,. ^y^ ,p_



488 ORIGENIS

« Per sortem*, inquit, erlt ha^reditatis dislributio ^.

Hoc quidem praecipltur, sed cum venio ad Scripturas, video

ipsum Moysen, cul ista mandantur, sorte nou uti in divi-

sione haereditatis Ruben, et Gad, et dimidiae tribus Manassc.

Sed et Jesus Nave exlra sortem dat haereditatem tribui

Juda, el Caleb, et extra sortcm dat et tribui EfTrem, et di-

midiae Iribui Manasse : in caeteris sors mittitur, et prlma

sors Benjamin procedit, et Inde jam tribuum reliquarum.

Unde puto quod et In illa regnl coelorum beata haeredltateerunt aUquI qul non veniant ad sortem, neque cum caete-

ris, quamvls slnt sancti, numerabuntur : sed erlt egregia

quaedam et eximia eorum haereditas sicut fuit Caleb ex

tribu Juda,etJesu Ipsius liHI Nave. Sicut enim, verbl causa,

cum post praeHum victoribus provinclae partluntur spoha,

egregii quique et eximil bellalores non cum caeterls militi-

bus in dlvisione spohorum ducuntur ad sortem, sed optlma

quaeque et praeclpua els virtutum merito decernuntur, cae-

teri vero utuntur sorle solo jure vlctoriae^ : Ita mihl videtur

et Dominus meus Jesus Chrlstus facturus ; quosdam enim

quos scit abundantlus quam caeteros laborasse, et quorum

gesta magnifica subhmesque virtutes Ipse cognoscit, ilhs

praecipuos quosque et exlmios, atque (ut ita audeam dicere)

slmlles sibl honores decernit et glorias. Annon tibl videtur

simlle ahquld suae beatitudinis clarisslmis suis conferre dis-

cipulis, cum dicit : « Pater, volo ut ubl ego sum et Isti slnt

» mecum^?» et cum iterum dicit, qula « Sedebltls et vos

» super duodecim ihronos, judlcantes duodecim tribus Is-

» rael^?» et iterum : « Slcut tu in me, Pater, et ego in te

» ita et Isti in nobis unum sint ^ ?» Haec omnia non sorte de-

cernuntur, sed electionis praerogativa donantur ab eo qai

* N. 5. p. 553.

2 Num. XXVI, 55. —5 Jos. xiv. —* Joan. xvii, 24. —* Matlh. xix, 2SI

—^ Joan, XVII, 21.



IN NUMEROS IIOMILIA XXI. 4^9

corda et mentes hominuin videt solus, qui nos quoque

etiamsi non inter eximios et electos, atque illos qui supra

sorlem sunt, in sortem lamen sanctorum dignetur addu-

cere : cui est gloria et imîcrium in saecula saeculorum.

Amen.

HOMILIA XXII*.

De filiahus Salphaat, et de successione Mojrsi'^.

Quinque^ flliae fuerunt, quarum etiam nomlna In Scrip-

tura comprehensa sunt, de Salphaat quodam Israehta pro-

genltae, qui mortuus est in deserto, nulla vlrlH sohole dere-

licta. IstaeergofillxSalphaat interpellant Moysen,et sortem

paternae haeredltatls exposcunt dicentcs, ne deleatur nomen

patrls earum de medlo plebls suae, quia non est ei vir fdius

nalus. Refertprohoc Moyses consultatlonem ad Deum. Om-

nipotentls autem Dei clementla non spernit necdesplclt

consultalioncm quae ofTertur a puellis, et non sohim re-

sponsa dare dlgnalur, sed intanlum probat et amplectitur

verba earum, ut ex ipsis aeterna hominlbus jura constltuat

et saeculis omnibus obserVanda. Ait enlm : « Loquens erat

» Dominus ad Moysen : Recte locutcK sunt filiae Salphaat.

» Dabls eis possessionem in medio fratrum patrls sui, et

» dabis sorleni patris ipsarum ipsis; et lilils Israel loqueris

» dicens : Ilomo si mortuus fuerit, et fillus non fuerlt ei,

» dabitis haereditatem ejus fillaj ejus. Quod si non fuerit ei

» fiHa, dabitis ha^redltatem fratri ejus. Quod si non fuerlnt

* Tom. II, p. 554 et seqq.'^ Wuin. XXVII.

^N. I.



490 OniGENIS

» ei fralres, dabitis haereditalem fratri patris ejus. Quodsi

» 11011 fuerint ei fratres patris ejus, dabitis haereditatem do-

» mestico qui fuerit propinquior illi ex tribu sua, et capiet

» haereditatem ejus. Et erit hoc fdiis Israel justificatio judi-

» cii, sicut constituit Dominus Moysi \ » Uxc secundum his-

toriam quid vigoris habeant, omnibus palam est qui sciunt

leges istas non solum apud fllios Israel custodiri, sed apud

omnes homines, qui tamen legibus vivunt. Unde apparet

quod hbertas fdiarum Salphaat non solum ipsis haeredita-

tem contulerit, sed et perpetua vivcndi jura saeculo dederit.

Vides quanta sit etiam hlstoriae ipsius utihtas in lege Dei.

Quis potest leges istas ahquando dissolvere, quibus uni-

versus utitur mundus ?

Post haec^ historia refertur, et narratione mirabihs, et in-

tellectu magnifica. Ponitur enim quomodo Deus dixerlt adMoysen ut ascenderet in montem, et inde cum prospexis-

set, et intuitus fuisset omnem terram repromissionis, ibi

dcfungeretur. Sed ille qui popuh curam magis quam sui

gereret, orat ad Deum ut provideat hominem qui regat po-

pulum Israel : « Ne fiat, inquitj synagoga haec sicut oves

» quibus non est pastor^ » Vide ergo primo omnium quo-

modo qui perfectus et beatus est, non in valle, nec in ali-

qua terrac planitie, aut in colle aliquo, sed in monte, id est,

in alto et in arduo defungitur loco. Vitae namque ejus con-

summatio et perfeclio habebatur in excelso. Sed et oculis

suis contueri jubetur omnem terram repromissionis, et di- -

ligenter ex eminenti statione cuncla perspicere. Oporlebat I

enim summam perfectionis consecuturo nihil incognituni*

remanere, sed cunctorum quae videnturet audiunturhabere

notitiam, ob hoc, credo, ut omnium quae in carne positus

* Nurn. XXVII, j, 8,9, 10, u.2 N. 3, 4. p. 555, 356.

•" Num. xxviT, 17.



IN NUMEKOS IIOMILIA XXil. /|g l

corporali cocpit aspcclu, in spiritu elTcclus, et nuda mcrite

ad auditoria et discipulatum sapicnliae propcrans, velocitcr

corum rationcs asscquatur ct causas. Nam quid vidcbitur

utilitatis ut decessuro de saeculo, ct flncm vitae hujus pro-

tinus accepturo ostcndcrentur tcrrae ct loca quorum nec

laborem perpcssurus essct, ncc gratiam susceplurus? Per-

terret me sane scrmo qui sequitur, et ad dicendum reddit

timidum ac trcpidum, quo de magno illo Moyse famulo et

amicoDei, cui facie

ad faciemlocutus est

Deus, per quemsigna ct virtutcs mirificai pcrpclratac sunt, tam gravia, tam

pcriculosa rcfcruntur. Quid cnim ci dicit Deus?« Et appo-

» ncris, inquit, ad populum tuum ct tu, sicut appositus est

» Aaron fratcr tuus in montc Or *. » Et quasi causam mor-

tis exponit dicens : «Propter quod transgressi estis verbum

» incum in deserto Sin, cum rcstitit synagoga nc me sancti-

» ficaret. Non me sanctificaslis in aqua coram eis. » Ergone

in culpa est ctiam Moyses ? Etiam ipsc transgressionis cri-

mcn incurrit, cliam ipsc factus cst sub peccato. Idcirco,

credo, cum confidontia diccbat Apostolus, quia « rcgnavit

» niors ab Adam usquc ad Moysen ^. j> Acccssit enim adMoy-

scn, et ncc ipsi pcpcrcit. Et ideo, opinor, diccbat, quia « pec-

» catum introivit in huncmundum, et per peccatum mors,

» in quo omncs pcccavcrunt^ » Et iterum : « Conclusit Deus

» omncs sub peccato, ut omnibus miscreatur *. » Sed gratias

Domino Jesu Ghristo, qui nos libcravit de corporc mortis

hujus, ut ubi abundavit peccatum, supcrabundarct gratia.

Nam Moyscs quomodo aliqucni liberare potuissct a pccca-

tis, cum etiani ipsi dicatur: Quia transgressi estis verbum

iraeum in deserto Sin, et non me sanclificastis in aqaa to-

ram filiis Isracl? ut inanifcsluin sit omnibus quod ille dc-

lieat solus rcquir;, qui solus peccaluui non fecit, ncc inven-

us est dolus in ore cjus.

* Num. xwii, i3, 14.—

"" Uoni. v, \f\. —•" Ib. 12. —'' Jd. \\^7m.. —•'' Id. v, 20.



I492 0R1G£NIS

Sed inlerim videamus Moysis magnificcntiam. Recessurus

de saeculo, orat Deum ut provideat ducem popula, Quid

agls, o Moyses ? Numquid fdii tibi non sunt, Gersum et Elie-

zer? Aut si aliquid de ipsis dubitas, non sunt filii fratris

magni et egregii viri ? Quombdo non oras Deiim pro ipsis,

ut eos constituat populo duces ? Sed discant Ecclesiarum

principes, successores sibi non eos qui consanguinitate ge-

neris juncti sunt, nec qui carnis propinquitate sociantur,

testamento signare, neque haereditarium tradere Ecclesiaj

principatum, sed referre ad judicium Dei, et non eligere

iilum quem humanus commendat afTectus, sed Dei judicio

totum de successoris electione permittere. Numquid non

polerat Moyses eligere principem populo, et vero judicio

eligere, et recta justaque sentenlia, ad quem dixerat Deus:

« Elige presbyteros populo quos tu ipse scis presbyteros

» esse^ wet elegit tales in quibus continuo Dei spiritus re-

quiesceret, et prophetarent omnes? Quis ergo ita potuit eli-

gere principem populi, ut Moyses poterat? Sed hoc non

facit, non eligit, non audet. Cur non audet ? Ne posteris

praesumptionis relinquat exemplum. Sed ausculta quid di-

cit : « Provideat, inquit, Dominus Deus spirituum et omnis

» carnis, hominem super synagogam hanc, qui egrediatur

» ante faciem eorum et qui ingrediatur, et qui producat Jl

» eos et qui reducat^ » Si ergo tantus ille ac talis Moyses

non permittit judicio suo de eligendo principe populi, de Ji

constituendo successore, quis erit qui audeat, vel ex plebe*

quae saipe clamoribus ad gratiam, aut pretio fortassis exci-

tata moveri solet; vel ex ipsis etiam sacerdotibus quis erit

qui se idoneum ad hoc judicet, nisi si cui oranli et peteuli

a Domino reveletur ? Sicut et Deus dicit ad Moysen : « As-

» sume ad temelipsum Jesum fdiuni Nave, hominem qui

» habet spiritum Dei in semetipso : et impones manus tuas

* Num, XI, i6. —2 ifj^ xxvn, 16, 17.



IN NUMEROS IIOMILIA XXH. 4()5

» super eum, et statues cuiii corani Eleazaro sacerdole, et

» praecepta dato ei in conspectu tollus synagogoe, et praecipc

» de ipso coram eis; et dabis claritatem tuain super illum,

» ut audiant illum filii Israel*. » Audis evidentcr ordinatio-

nem principls popull lam manlfeste descriplam, ut pene ex-

positione non egeat. Nulla hic populi acciamatio, nulla con-

sanguinltatis ratio, nulla propinqultatls hablta contemplatlo

est. Propinquis agrorum et praediorum rellnquatur ha^redi-

tas ; gubernatlo populi illi tradatur quem Deus elcgerithomlni sclllcet tali, qui habet (slcut scrlptum audislls) in

semetlpso splrltum Dei, et prsecepta Dei In conspectu ejus

sunt, ct qul Moysi valde notus et iamlliaris sit, id est, in

quo slt clarltas legls et scientia, ut posslnt eum audlre filli

Israel. Verum quonlam mysterlis cuncta referta sunt, non

possumus quae prellosiora sunt omittere, etlnmsi haec quse

secundum litteram mandantur, necessarla vldeantur et uti-

lla. Conslderemus ergo quae slt Moysis mors, fmis sine du-

bio Legls, sed legls iliius quae secundum lltteram dlcltur.

Quisautem cjus finis est? sacrificiorum sclllcet interruptlo,

et caeterorum quae simili obscrvantia mandantur In Lege.

Haec ergo ubi finem acclplunt, Jesus susclplt principatum :

« Finis enlm Legls Chrlstus ad justlliam omni credcnli^. »

Et slcut dc prloribus dlctum est, qula « omnes in Moyse bap-

» tlzati sunt in nubc, ct in mari' : » ita et de Jesu dlcitur,

quia omnes in Jesu baptlzatl sunt in Spirllu sancto ct aqua.

Jesus namquc est, qui transit aquas Jordanls, et in ipsis

quodammodo jam tum populum baptizat : et Ipse est qui

terram haereditatls, terram Sanctam partltur unlversis, non

priori populo, sed sccundo. Prior enlm populus propter

praevarlcationem suam cccidlt in descrto. De Jcsu autem

temporibus dlcitur, qula « terra quievlt a bellls '^: »quod

Moysi tcmpore dici non potult. Sed de Jesu hoc dlcltur

* Num. xxvii, i3, 19, 20. —2 Rom. x, 4. —̂ 1 ôr. x, 2. —^ Jos. xi, 20.







/|()G ORIGEMS

genus. Ne quis ergo in offerendis muneribus beneficii se

aliquid conferre crederet Deo, et per hoc impius in eo ipso

quo Deum colere videbatur existeret (quid enim tam im-

pium quam si putet homo yelut indigenti ahquid se prac-

stare Deo?) necessario, ut diximus, prius edocet hominem,

quo sciat se quidquid obtuht Deo, reddere id ei potius quamofferre. Sed et illud videamus quomodo ait : « Quae offera-

» tis mihi in diebus festis meis. wHabet ergo Deus dies fes-

tos suos? Habet. Est enim ei magna festivitas humana salus.

Ego puto quod per singulos quosque credentium, per sin-

gulos qui convertuntur ad Deum, qui proficiunt in fide, fes-

titivas oritur Domini. Quomodo putas iaetificat eum, cum is

qui fuerat impudicus flt castus, et qui fuerat injustus jus-

titiam colit, et qui fuerat impius efficitur pius? Istae omnes

singulorum quorumque conversiones, festivitates generant

Deo. Nec dubium autem quin et Dominus noster Jesus

Christus, qui pro salute noslra etiam sanguinem suum fu-

dit, agat festivitatem maximam, cum operae pretium videt

esse quod se humiliavit, el formam servi suscipiens factus

est obediens usque ad mortem. Agit festa pariter et Spiritus

sanctus, ubi plura sibi videt in iis qui convertuntur ad Deumtempla praeparata. Nam de Angelis quid dicam, ad quorum

festivitatem loetantium dicuntur accedere omnes qui con-

vertuntur ad Dominum? Aut non est illis magna feslivitas,

cum laetantur « in ccelo super uno peccatore poenitentiam

» agente, magis qiiam super nonaginta novem justis, qui.

» non indigent poenilentia * ?» Agunt ergo etiam Angeli diem

festum, la)tantes super iis qui refugientes consortia daemo-.';

num, per exercitia virtutum Angelicis se festinant sociarOi

consortiis. Mirum fortasse sit, quod dicere volo : causasi

(utvidetur) festivitatis et laetitiaenos Deo et Angelisdamus;.

nos occasionem laetitiae et exultationis in terris positi ccelo

1 Luc. XV, 7.

I•

f





4<)^^ ORlr,E]\(S

c.ntore poenitentiam agente. Gertum est qr.od ubi pro Lonis

gaudia aguniur, ibi pro contrariis lamentetur : si ergo gau-

denl pro converso, necesse est ut iugeant pro peccante.

Proplerea ergo quod grande « peccatum peccavit Jerusa-

» lem*, » secundum quod scriptum est in Lamentatione« in

» commotione facta est, » et perierunt omnes festivitates

ejus, et dies solemnes ejus, quoniam in loco sancto, et in

diefestivitatis Dominum meum JesumChristum occiderunt.

Et propterea dicit ad eos : «.Neomenias vestras et sabbata

» et dies festos vestros odit anima mea ^. »Hic quidem, ubi

de muneribus mandatur, ubi adhuc nulla peccata sunt, dies

festos meos dicit; ubi aulem peccatum est, non meos, sedj

veslros dies festos dicit Dominus. Hoec autem omnia in qui-

bus vel lugere, vel gaudere, vel odisse, vel laetari dicituri

Deus, tropico et humano more accipienda sunt ab Scrip-tura dici. Aliena porro est divina natura ab omni passionis,

et permutationis affectu, in illo semper beatitudinis apice.

immobiHs et inconcussa perdurans.

ni. Quia ergo festorum leges habemus in manibus, el

inde nunc sermo est, requiramus dihgentius qui sit ordo''

festivitatum, ut ex ipsis ordinibus et sacrificiorum ritu col-

ligere possimus quahter unusquisque ex suis actibus et

conversationibus sanctis Deo festivitatem possit parare.

Prima ergo est festivitas Dei, quae appellatur indesinens,

de iis enim mandatur quaj indesinenter et sine ulla pror-

sus interruptione matutinis et vespertinis sacriflciis ofFe-

rantur. Mandans igitur festivitatum ritus, non primo slaiim

venit ad festivitatem Paschae, neque ad Azymorum, neque

ad scenopegiae, ahasque de quibus praecipitur, sed hanc

primam posuit, in qua sacrificium indesinens mandat of-

ferri : quo sciHcet agnoscat ille qui vult esse perfectus et

sanctus, quia non aHquando quidem agenda est Deo, aH-' 1 Thien. viit. —2 isa). ,^ i|_



IN ÛMKr.OS lIOAIJLI\ XXI Jl. /jQC)

quando vcro iion agenda festivitas, ssd semper et indesi-

nenter justus agere debet diem festum. Sacrificium nam-

que quod indcsinenter, ct in matulinis ct in vcspertinis,

mandatur olTerrij hoc indicatur, ut in Lcge ac Prophetis,

quoc matutinum tcmpus ostcndunt, ct in Evangelica doc-

trina, id est enim vespertinum, qutc vespera mundi Salva-

toris ostendit adventum, indesinenli inlentione persistat.

Has ergo feslivitates Dominus dicit : « Et ohservabitis dics

» festos meos. » Dies crgo feslus est Domini, si et sacrifi-

cium indesinens offeramus, si sinc intermissione orcmus,

ita ut ascendat oratio nostra sicut incensum in conspectu

ejus mane, el elevatio manuum noslrarum fiat ei sacrificium

vesperlinum *. Est igitur prima solemnitas sacriflcii indesi-

nenlis, quoe a cultoribus Evangelii eo modo quo supra

exposuimus, debctexpleri.

Sed quoniam(

sicul propheti-cus sermo perdocuit) dies festi peccatorum convertunlur

in luctum ct cantica eorum in planctum, certuni est quja

qui peccat, ct agit diem peccali, agere non potcst diem

festum : et ideo illis diebus quibus peccat, ofTerre non

potest indesinens sacrificium Deo. Sed ille ofTerrc potest,

qui indi^sincnter cuslodit juslitiam, et conservat semetipsuma peccalo. Qua die aulcm inlcrruperit, et peccaverit, cer-

lum est quod in illa die non ofTert sacrificium indesinens

Deo. Vereor aliquid dicere quod ex sermonibus Apostolicis

intelligi datur, ne forte videar aliquos contrislare. Nam j?i

oratio jusli sicut incensum olTertur in conspectu Domini,

et elevatio manuumejus sacrificium est vespertinum, dicit

autem Apostolus iis qui in conjugiis sunt : « Nolile frau-

» dare inviccm, nisi forle ex consensu ad tcmpus, ut va-

» cetis orationi, et ilerum in idipsum sitis ^; » cerlum cst

quia inipeditur sacrificium indesinens iis qui conjugalibus

jnecessitatibus serviunt. Unde videturmihi quod

illius ost

* Ps;>Ii)i. rxi I, ).. — - 1 Cor. vii, ).



5oO ORIGEMS

soliiis oirerre sacrincium Indesinens, qui •ndesinenll et pcr-

petuae se devoverit castilati. Sed sunt et alii dies festi iis

qui forte non possunt indesinenter immolare sacrificia cas-

titatis.

IV. Secundaergo festivilaspost indesinentis sacrificii fes-

livitatein ponitur sabbati, et oporlet sanctorum qaemque

et juslum agere etiam sabbati feslivitatem. Quse est autem

festivitas sabbati, nisi illa de qua Apostolus dicit : « Relin-

» quetur ergo sabbatismusS » boc est, sabbati observatio,

populo Dei ? Relinquentes ergo Judaicas sabbati observa-

tiones, qualis debeat esse Christiauo sabbati observatio

videamus. Die sabbati nihil ex omnibus mundi actibus

oportet operari. Si ergo desinas ab omnibus saecularibus

operibus, et nihil mundanum geras, sed spiritualibus ope-

ribus vaces, ad ecclesiam convenias, leclionibus divinis et

traclatibus aurem proebeas, et de ccelestibus cogites, dc

futura spe soUicitudinem geras, venturum judicium pra)

ocuhs habeas, non resplcias ad prsesentia et visibilia, sed '

ad invisiblHa et fulura : haec est observalio sabbatl Chris-

liani. Sed haec et Judael observare deberent. Denique eliam

apud ipsos si faber, si structor, et sl quls hujusmodl opifi

cum fuerit, otlatur in die sabbali. Lector autecn legis di

vinae, vel doctor, non desinit ab opere suo, et tamen sab-

batum non contaminat : slcenlm et Domiuus meus dicll ad

eos : « Aut non leglstis, quia et sacerdoles in templo sab-

» batum violant, et sine crimine sunt^?» Qui ergo cessat

ab operibus ssccull, et spirituahbus vacat : iste est qui sn*

crlficium sabbati et diem festum aglt sabbatorum. Neque

onera portat in via. Onus enim est omne peccatum, quem- ''

admodum dicit et Propheta : « Sicut onus grave gravatJE "

» sunt super me \ » Neque ignem accendit : illum scilicel ^"i

ignem de quo dicitur : « Ite in lumine ignls vestrl, et in''"^

* Hebr. iv, f). —^ Joan. vii, 22. —5 [>sa|. xxxviii, 5.



IN IVUMEUOS IIOMILIA XXIII. 5o l

» flamma quam accendistis*. » In sabbalo unusquisque se-

det loco suo, et non procedit ex eo. Quis ergo est locus spi-

ritualis animae? Juslilia est locus ejus; ct veritas, sapientia,

hanctificalio, et omnia quae Chrislus est, locus animae est.

Ex quo loco eam non oporlet exire, yil vera sabbata custo-

diat, et diem festum in sacrificiis exigat sabbalorum : sicut

et Dominus dicebat : « Qui in mc manet, etego in illo^.

Quod autem diximus vera sabbata, si altius repetamus quac

sint vera sabbata, ullra hunc mundum est veri sabbati ob-

servalio. Quod enim scriplum est in Genesi, quia « requie-

» vitDeus in die sabbati ab operibus suis',» non videmus

vel tunc factum esse in die septima, vel etiam nunc fieri.

Scmper enim videmus Deum operari, et nullum sabbatum

est in quo Deus non operelur, in quo non producat solem

suum super bonos et malos, et pluat super justos et injus-

los, in quo non producat in montibus foenum et herbain

serviluti hominum, in quo non percutiat et sancl, deducat

in infernum et reducat, in quo non occidat et vivere faciat.

Unde et Dominus in Evangeliis cum Judaî praescriberent

i sibi de operatione et curatione sabbali, respondit eis : « Pa-» ter meus usque modo operatur, et ego operor'' : » osten-

dens per haec in nullo saeculi hujus sabbato requiescere

Deum a dispensationibus mundi, et a provisionibus generis

humani. Nam creaturam quidem fecil ex initio, et substan-

jas protuiit, quantas sciebat ulpote rerum conditor ad per-

ectionem mundi posse sufficere, sed usque ad consumma-

ioncm soeculi ab earum provisione et dispensatione non

lessat, Erit ergo verum sabbatum, in quo requiescet Deus

b oninibus operibus suis, saeculum fulurum, tunc cum au-

jgiet dolor, et, trislitia, et gomitus, et erit omnia et in om-

ibusDeus. In quo sabbato concedat eliam nobis Dcus diem

'stum agere secum, el cum sanctis Angelis suis festa cc-

lî|* Isai. I., 11. —2 Joiui. XV, 5. — * Gen. 11,3. — '• Jctan. v, 17.



')0'.i ORIGJlMS

IcLraie, ofFerenles sacriliciuiii laudis, et reddenles Allis-

simo vota nostra, quae hic distinxerunt labia nostra. TuncIbrtassis et sacrificium indesinens, dc quo supra

exposui-mus, melius ofFcretm\ Tunc enim melius indesinenter po-

terit anima assistere Deo, et ofTerre sacrificium laudis per

Pontificem magnum, qui cst sacerdos in aeternum secun-

dum ordinem Melchisedccli.

V. Tertia festivilas ponitur Neomeniae dies in qua offer-

tur et hostia. Neomenia autem dicitur nova luna. Est ergo

et ista festivitas cum luna innovatur. Nova autem dicitur,

cam soli proxima fuerit effecta, et valde ei conjuncta, ita

ut suh claritale ejus lateal, Sed mirum fortasse videatur,

imo superfluum lex divina mandare. Quid enim religioni

conducit, lunai novae, id est cum conjungitur soli et adha^-

ret ei, observare festivitatem ? OaBC si secundum lilteram

considerentur, non tam religiosa quam superstiliosa vide-

huntur; sed sciehat Apostolus Paulus, quia non de iis lo-

quitur Lex, nec illum ritum qui a Judaeis ohservari videlur

Spirilus sanctus praecepit : et ideo ad eos qui fidem Dei

siisceperunt dicehat : «

Nemo ergo vos judicetin ciho,

aut» potu, aut parte diei fcsli, aut neomenia, aut sahhalo, quae'

» sunt umhra futurorum \ » Si ergo umhra futurorum est

sahhatum, dc quo pro virihus supra explicuimus, et neo-

menia umhra futurorum est, certum est quod et caiterae

festivitates similiter umhroe sunt futurorum. Sed nunc vifjy|

deamus de neomenia. Diximus quod neomenioe festivitas

appellatur, cum luna innovari cosperit, ei soli proxima fue-

rit, penitusque conjuncta. Sol justilice Christus est : huicsi

luna, id est, Ecclesia sua, quae lumine ipsius repletur, juncta i

iuerit, et penitus ei adhaeserit, ita ut, secundum verhum

Aposloli, qui se jungit Domino unus cum eo spirltus fiat^

tunc festivitatem neomeniae agit : tunc enim nova eflicitur

^ Colosji, II, iG, 17. —- i Cur. vi, 17.



IN MUMJiROS HOMILIA XXIII. «Ô-)

cum abjecerit veterem hominem, ct induta fuerit novum,

qui secimdum Deum creatusest* : atque ita merilo innova-

tionis solemnitalem, quac est neomeniaj feslivitas, geret.

Tunc denique est quando neque videri nequc comprehendi

humanis aspectibus potest. Anima enim cum tota sc socia-

verit Domino, et splendori lucis ejus tota concesserit, nlhil-

que omnino terrenum cogitat, nihil mundanum requirit,

nec hominibus placere studct; sed totam se sapientiae, to-

tam lumlni, totam calori sancti Spiritus mancipaverit, sub-

tilis et spiritualis effecta : quomodo cerni ab homlnibus,

aut ab humanis polest conspectibus apprehendi ? Aniuialis

namque Iiomo intelligere et discernere non polest spiritua-

lem. Et ideo dignissime diem feslum aget, et hostiam neo-

menlce Domino, utpote per ipsum innovata, jugulabit.

VI. Quarto in loco ponitur inter festivitates Dei Pascha;

solemnitas, in qua festivitate agnus occidltur. Sed vide tu

agnum verum, agnum Dei, agnum qui tollit peccata mundi,

et dicito, quia pascha nostrum immolatus est Christus. Ju-

daei carnali sensu comedant carnes agni, nos autem come-

damus carnem Verbi Dei. Ipse enim dixit : « Nisi comede-

» ritis carnes meas, non habebitis vitam in vobis ipsis ^ »

Hoc quod modo loquimur, carnes sunt Verbi Dei, si tamen

non quasi infirmis olera, aul quasi pueris lactis alimoniam

proferamus. Si pcrfecla loqulmur, si robusta, si fortlora,

carnes vobls Verbi Dci apponimus comedendas. Ubi eiiim

mysticus sermo, ubl dogmaticus et Trinltatls fidc replelus

profertur ac solidus, ubi futuri saeculi amoto velamine lit-

tera) legis spiritualis sacramenta panduntur, ubl spes anlmae

uvulsa de terris jactatur in cceIos, et in illis collocatur, quae

oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis as-

cenderunt^ ; hajc omnia carnes sunt Verbi Dei : quibus qui

potest perfecto intellectu vesci, et corde purificalo, ille vere

* Ivplics. IV, a/}. — 2 Joan. vi, 5\. — -^ i Cor. ii, fj.



5o4 ORIGEMS

feslivitalis Paschae immolat sacrificium, et diem festum aglt

cum Deo et Angelis ejus.

VII. Post hanc, imo continuata huic festivitas sequitur

Azytoorum, quam merito celebrabis, si extermines omnefermenlum malitiae et nequitiae ab anima tua, et azyma

sincerilatis veritalisque custodias. Neque enlm putandum

est, omnipotentem Deum leges homini pro fermenlo scri-

bere, et propterea jubere exterminari anlmam de populo

suo, si qua forte parum aliquid fermenli hujus ex farina

conspersi in domo sua habulsse deprehenditur; eamque

curam magnopere fuisse divlnae majestati, qua fermenti hu'

jus causa in tantum se dlcat ofTendi, ut anlmam, quam ipse

ad imaglnem et slmilitudlnem suam fecit, exterminari pro

hoc jubeat, et everti, non mihl videtur haec dlvinis legibus

digna esse intelllgentia ; sed iliud magls est quod horrescitet merllo horresclt Deus, si mahtlae, si Irae, si nequitlae spi-

ritu infermentetur anima, et intumescat ad flagitla. Haec

non vult esse in anima Deus, et tale fermentum nlsi abje-

cerlmus de domo animae nostrae, merito extermlnabimar.

Sed ne contemnas ellamsi parvam videris intra te fermen-

tari malitlam, quia modlcum fermenti tolam massam cor-

rumpit : et ideo neque de parvo peccato negh*gas, quoniam

ex uno peccato generatur et ahud. Slcut enlm ex juslitia

generatur justitla, et ex castilate castltas (si quis enim primo

tenuiter castus esse coeperit, accepto castitatls fermento

quotldle castlor efllcltur) : ita et qui semel intra se licet par-

vum malltlae reposuerit fermentum, quotidie semetlpso ne-

quior efficilur ac deterior. Et ideo si vls agere azymorum

festivitatem cum Deo, ne parvum quidem mahtiae fcrmen-

tum inlra te resldere patiaris.

VIII. Post hanc sequitur sexta festivitas, qua5 dicitur No-

vorum, id est, cum prlmitiae de novis fructibus offeruntur,

Ubi enim seminatus fuerit ager, et dihgenler excultus, at-



IN NUMEROS HOMILIA XXIII. 5u5

que ad maturilalem pervenerit seges, tunc in IVuctuum pei -

fectione festivitas Domini geritur. Si ergo et tu vis novoruui

(lieiii feslum agere cum Domino, vide quomodo semines,

aut ubi semines, ut possis lales meterc fruclus ex quibus

laetari facias Deum, et agere diem festum. Quod aliter im-

plere non potcris, nisi audias Apostolum dicentcm : « Qui

» seminat in spirilu, de spiritu mctet vitam aeternam*. » Si

sic semincs, et sic metas, vere diem festum ages Novorum.

Propterea denique et Prophela admonct, diccns : «Innovatc» vobis novalia, et nolite seminare super spinas ^. » Qui ergo

cor suum et interiorem homincm renovat de die in diem,

isle sibi innovat novalia, et non seminat super spinas, sed

super terram bonam, quaj reddal ei fructum triccsimum,

aut sexagesimum, aut centesimum. Iste ergo est, qui in spi-

ritu seminat, et colligit fruclum spiritus. Fructus aulem spi-

ritus, primum omnium est gaudium^ Et merito diem fes-

tum novorum fructuum agit, qui gaudium metit : prsecipue

si simul metat et paccm, et patienliam, ct bonitatem, et

mansueludinem, aliosque horum similcs fructus si colligal,

dignissimc novorum fructuum fcslivitatem Domino aget.

IX. Tunc dcinde sequilur festivitas Scptimorum. Sicut

enim intcr dics scplimus quisque dics obscrvatur sabba-

tum, et est fcslivilas, ita ct iulcr menses scptimus quisque

mensis sabbatum est mensium. Agitur ergo in co festivitas,

quoe dicitur sabbata sabbatorum, ct fit in die prima mensis

tubarum memoria. Sed quis esl qui fcstivitatem gcrat me-morioe tubarum, nisi ([u* potest scripturas Prophelicas ct

Evangclicas, quae veluti ccelestis qucxdam pcrsonant tuba,

mandarc mcmoriae, et inlra ihesaurum cordis sui recon-

dere? Qui ergo haic facit, et in Icge Dci meditatur dic ac

iiocte, istc fcstivitalcm gcrit memorice tubarum. Sed et si

iquis potest gratias illas sancti Spiritus promercri quibus

1 Galal. VI, 8. —"^ Jcieiu. iv, 3. —* Galat, v, 22.



5o6 ORIGEISIS

inspirati sunt Prophetae, et psallens dicere : « Ganite iuitium'

» mensis tuba, in die insignis soiemnitatis ejus, » et qui scit

in psalmis jubilare ei, digne agit solemnitatem tubarum.

X. Est adhuc et aha festivitas, cum aflligunt animas suas,

et humiHant se Deo festa celebrantes. O mira festivitas !

dies festus vocatur aillictio animae. Hic enim, inquit, dies

est Propiliationis decima die mensis septimi. Vide ergo, si

vis diem festum agere, si vis ut laetetur Deus super te, af-

flige animam tuam, et humiha eam. Non ei permittas ex-plere desideria sua, nec concedas ei lasciviis evagari ; sed

inquantum fieri potest, aftlige et humiUa eam. Denique Pas-

chai festivitas et Azymorum, panem afihctionis habere di-

citur : niec potest quis agere diem festum, nisi afflictionisi

panem manducaverit et manducaverit pascha cum amari-

tudine. Manducabitis enim, inquit, azyma cum amaritu-

dine, sive picriis*. Audis ergo quid essent festivitates Dei ;i

uon recipiunt dulcedinem corporalem,nihilremissum,nihilj

Yoluptuosum aut luxuriosum volunt ; sed afflictionem ani-|

mae et amaritudinem, humilitatemque deposcunt, quia quij

se humiliat, ipse exallabitur apud Deum. Hoc ergo depos-

cit et Propitiationis dies. Cum enim afflicla fusrit anima, et

humiliata in conspectu Domini, tunc ei repropiliatur Deus,

et tunc ad eam venit ille « quem proposuit Deus propitia-

» torem per fidem in sanguine suo^ » Ghrislus Jesus Domi-

nus et redemptor ejus.

XI. Jam vero ullimus dies festus Dei quis sit quo Deuslaelatur in homine, videamus. Scenopegia^ inquit. Laetatur

ergo super te, cum te viderit in hoc mundo in tabernaculis

habitantem, cum te viderit non habere fixuni et fundatuml

animum ac propositum super terras, nec desiderantem qusQ^

terrena sunt, nec lunbram vilae hujus quasi possessionemj

propriam et perpetuam deputantem, scd velut in transitu^

* Exoil. xii, 8. — 2 Uom. lii, 25.



L\ MI.MIiROS HOMILIA XXllI. D07

positum, et ad veram illam patriam unde egressus es, para-

disi festiiianlem, ac dicentein : « Incola cgo sSum et pers-

«grinus, sicut omnes patres meiVwIii t;)bernaculis enim

habitaverunt et patres, et Abraham in casuHs ; id est, in ta-

bernaculis habitavit cum Isaac et Jacob coh.eredibus re-

promissionis ejusdem. Gum ergo incola fueris, et pcregri-

nus in terris, et non est mens tua fixa et radicata in desideriis

terrenorum, sed paratus es ut cito transeas, et paratus es

extendere te semper ad interiora, usquequo pervenias adterram fluentem lac et mel, et hoereditatem capias futuro

rum : si te, inquam, positum in his videat Dcus, laelatur in

te, et diem festum agit super te. Ha3C quidem in praesenti;

iii futuro vero, si vis considerare quomodo agantur dies

festi, erigc paululum, si potes, sensus tuos a terra, et obli*

viscere pauhsper haec qua3 habentur in facie. Descrlbe vero

tibi quomodo coelum et terra transeant, et transit omnis

hic habilus mundi, ccelum vero novuni et terra nova fun-

detur. Amove de conspectibus tuis etiam soHs hujus hicem,

et da iHi mundo qui venturus est soHs septuplum lumen.

Imopolius

secundumScripturaj

auctoritatemipsuui ei da

Dominum hicem^. Pone astantes Angelos gloria^, pone \ ir-

tutes, Potestates, Sedes, Dominalioncs, alque omne nomen

clarissimarum coelestiumque virtutum, non solum quod in

pjsesenli saeculo nominatur, sed quod eliam in futuro. In-

tor hos omnes considera, et conjice quonrodo agi possint

dies fesli Domini : qua; ibi festivitas, quai gaudia, quae loeti-

tice magnitudo. Nam de iis quas supra diximus spiritualibus

festivilalibus, ctiamsi magna3 sint et vera?, proecipue cumspiritualitcrgerunlur in anima,magna lamen ex parte sunt,

non cx integro. Sicut cnim dixit Apostolus, quia « ex parte

» scimus, ct ex parte prophetamus^ : » ita conscquens est,

iit ex parte diem festum geramus, Ut autem scias ha^c ita

^ Ps;i!. xxxviii, iTi. — - l»ai. \xx, 26. .— ^ 1 ('01. \iii, ().



5o8 ORIGEMS

esse, redeamus ad ipsius Pauli sermonem, quem de diebus

feslis et neomeniis posuit ; et vide quomodo observanter

dixit : « Nemo ergo, ait^ vos judicet in cibo, aut in potu,

» aut in parte diei festi *. » Attende ergo diligentius quo-

niodo non dixit in die festo, sed in parte diei festi. Ex parte

enim et non ex integro diem festum in hoc mundo positi

celebramus. Interpellamur enim etiamsi nolumus ab onere

carnis, pulsamur a concupiscentiis, curisque et sollicitudi-

nibus terebramur. «Corpus enimcorruptibile, ut ait illesa-» pientissimusj aggravat animam, et deprimit sensum mulla

» cogitantem ^. » Ex parte ergo in hoc mundo sancti agunt

diem festum, quia et ex parte sciunt et ex parte prophetant.

Cum autem venerint quse perfecta sunt, destruentur ista

quae ex parte sunl. Sicut enim perfectae scientise cedit ista }

quae ex parte est, et perfectae prophetiae cedit ista quae exj

parle est : ita et perfectae lestivitati cedit ista quae ex parte

est festivitas. Neque enim quod perfectum est mundus iste

capere potest, ubi, ut diximus, necessitas corporis nunc ci-

bum, nunc polum, nunc somnum suggerit, nunc etiam

quantamcumque necessario vitae praesentis sollicitudinem

movet, quae omnia interrumpuntsine dubio continuationem

festivitatis Dei. Gum autem vjpnerit illud quod dictum est

de iis qui restituuntur in sancta, si tamen et nos ex iis esse

niereamur qui reslituendi sunt, qui neque esurient, neque

sitient, neque dormitabjmt, neque laborabunt, sed erunt

pervigiles, sicut Angelorum vila pervigil dicitur; cum in

illum ordinem restitui merebimur, tunc erit vera et incor-

rupta festivitas, cujus festivitatis princeps et sponsus et do-

minus erit ipse Jesus Christus Salvator noster, cui est glo-

ria et imperium in saecula saeculorum. Amen.* Culoss. II, 16. —^ Sap. IX, i5.



iN NUMi-nos. 5o9

HOiMILIA XXIV*.

De sacrificiis quce per unamquamque festiiîlatemjubenlur offerri,

et cle votis quce voêntur Deo^.

I. Onincs qul Imbuendl sunt eminentiorlbus disciplinls,

tamdlu molestum ducunt rudimentorum laborem, donecquis slt et disclplinaj Illlus ad quam Introducimtur finis et

fructus ignorant. Cum vero Imbutos per ordlnem perfec-

tio consecuta fuerit disclplinae, tunc delectabit rudimenlo-

rum pertulisse molestias. Sunt ergo et In sanctls ac divi-

nis rebus prima quajdam rudlmenta qulbus Inducuntur 11

qul ad perfectionem beatitudlnis tendunl. Quod evidenler

famulus Dei in cautico Exodi designat dicens : « Induc, et

» planta eos in monte haeredltatls tuaj, in prajparata habi-

» tatlone tua, quam praeparastl, Domlne'. » Paulus quoque

Apostolus sciens esse qu?edam prlma imbuendi inltla, tunc

delnde per tempus etlam ad perfecllonem venirl, scrlbcns

qulbusdam dicebat : « Etenim cum deberetls jam magislrl

» esse propter tempus, rursum indigetls ut doceamlni qua)

» sint elementa exordii sermonum Dei, et facli eslis quibus

» lacle opus sit, non cibo forll. Omnls cnlm qui lacle ail-

» tur, expers est sermonls justillae; parvulus enlm est. Per-

» fectorum vero cibus solidus est, qui pro posslbllitale su-» mendi exercitatos habent sensus ad discrelionem bonl vel

» mall \ » Et Iterum In allls, litteram Legls omnemque hu-

jusmodi Scrlpturam eiemenla mundi esse coumiemorat '.

Et nunc ergo ea quae pertinuerunt ad IIIos, qui primis im-

* Tom. II, p. 061 et seqq.

' Num. XXVIII, 2c), !io. — ' Mxo<l. xv, i-. —* llebr. v, 13, i5, i^. —^ Gal. IV, et (]oloss. n.



f:010 ORTGENIS

buebantur elementis, molesta nobls primo videntur auditu

volenti enim unicuique auditorum discere de iis quae ad sa-

liitem pertinent, cum de sacrificiis arietum et hircorum

vitulorumque recitatur, nihil sibi utilitatis conferre hujus-

modi htteras judicant, quantum ad ipsum spectat auditum,

Si vero quis inveniatur qui possit velamen quod est impo-^

situm in lectione veteris Testamenti removere, atque indc

perquirere quae sint vera sacrificia quae purificent popu-

lum in diebus festis : tunc videbit quam mira et magnifica

sunt quae per haec indicantur, quae superflua ignorantibus

ac superstitiosa ducuntur. Sed haec quidem Pauhis et si qui

ei similes sunt, plenius ab ipsa sapientia et Verbo Dei per-

fectiusque cogncverint : nos autem quantum ex ipsorumj

Lilteris colllgere possumus, in quibus nobis velut per um-

bram et imaginem indlcia quaedam dederunt, ad oedifica-)

tionem communem discutere summatim de sacrificiorum

ritu ahqua tentabimus. In Paschae festivitate agnus scribi-.

tur esse qui purificat populum, in ahis vitulus, in ahis hir-

cus aut aries, vel capra, vel vitula; sicut ex iis qua3 recitala

sunt didicistls. Unus ergo ex iis animahbus quae ad purifi-

candum populum sumuntur, est agnus. Qui agnus ipse esse

dicitur Dominus et Salvator noster. Sicenim intellexit Joan-

nes qui est major omnium Prophetarum, et slgnavit de ipso

dicens : « Ecce Agnus Dei, ecce qui tolht peccata mundi *.»

Quod si agnus qui ad purificandum populum datus est, ad

personam Domini et Salvatoris nostri refertur, consequens

videtur quod etlam caetera animalia quae eisdem purificati-

vis usibus deputata sunt,referri debeant similiter ad aliquas

personas, quae per meritum sanguinis Christi purificationis

aliquid humano generi conferant. Vide ergo ne forte, si- Xcut Dominus et Salvator noster quasi agnus ad occisionem

ductus. et in sacrificium altaris oblatus, peccatorum remis-1 JoaiK I, 29. ^'i



IN NUMKnOS HOMIMA XX!Y. T) 1 J

sionem universo praostitit mundo, ila lorlassis et caeterorum

sanclorum ac justorum sanguis, qui eflusus est a sanguine

Abel justi, usque ad sanguinem Zacharia3 prophelae, qui

interfectus est inter a^dem et aUare, aUerius quidem san-

guis sicut vitulae, alterius sicut hirci aut caprae aut ahcujus

horum fusus est ad expiandum pro parte ahqua populum...

...Annon vidctur ut aries aut hircus holocaustum se obtu-

lisse Paulus pro populo Israel, cum dicebat : « Optabam

» autem ego ipse anathema esse a Christo pro fralribus

» meis, qui sunt cognati mei secundum carnem * ? » Vis au-

tem scire quia se hostiam Pauhjs offerat jugulandum ? Audi

eum in ahis dicentem : « Jam enim ego immolor, et tempus

» resohitionis 'vel (ut in grcecis codibus Lcgimus) reversio-

» nis mcte instat^. » Sic ergo figurahter potest videri quod

alius pro feslivitate Novorum, alius pro festivitate Sabbati,

ahus pro festivitate Tabernaculorum,quasi hircus, aut vitu-

lus, aut aries ofTeratur ad reconcihandum hominibus Deura.

Donec enim sunt peccata, nccesse est requiri et hoslias pro

peccatis. Nam pone ( verbi gratia ) non fuisse peccatum :

si non fuisset peccatum, non necesse fuerat Fihum Dei ag-

num fieri, nec opus fuerat eum in carne positum jugulari;

sed mansisset hoc quod in principio erat, Deus Verbum :

verum quoniam introiit peccatum in hunc mundum, pec-

cati autem necessitas propitiationem requirit, et propitia-

lio non fit nisi per hostiam, necessarium fuit provideri hos-

tiam pro peccato. Et quoniam peccati ipsius diversae et

varise quahtates fuerunt, diversorum animahum mandantur

hostiae, procul dubio qua3 convenirent varietalibus pecca-

torum. Sic ergo eflicitur alius sanctorum sive Angelorum

(ut diximus) sive hominum vituhis, qui in illa festivitate

interveniat pro populi delictis; alius autem aries in alia fes-

tivitate : quorum intercessione fiat purificatio pro pecca-

* Iloai, IX, i^. —^ 5 Tiin. iv, 6.



5 12 oniGEivis

tis. Quofl si purlficarl potuerint liomines a peccatis, el essc

puriores, minuuntur et hostiac. Si enim pro peccatis sunt

liostiae, et pro multitudine peccatorum multiplicatae sunt,

sine dubio et pro exiguitate minuuhtur. Hujus autem rei

in praesenlibus locis Scripturae habemus indicia, id est, in

ultima festivitate Scenopeglae, cum per octo dies hostiae

jubentur offerri. Et prima quidem die quasi adhuc in abun-

dantia peccatorum, quatuordecim vituli jubentur olFerri

secunda autem die, imminutis utpole peccalis, minuuntur

et hostiae, et tredecim vituli ofTeruntur; tertia die duode-

cim, et post haec undecim : et ita quasi purificationibus

deficienle per dies multitudine peccatorum, minuitur cou'

sequenter etiam numerus hostiarum. Sic etiam pro dispen-

satione totius mundi ralionem purificationis inteiligis

Intuere igitur lotius mundi purificationem : vide quantis

indigeant ista omnia hostiis, quantos requirant vitulos,

quantos arietes, quantos hircos. Sed et in his omnibus unus

est Agnus qui totius mundi potuit auferre peccalum, et

ideo cessaverunt caeterae hostiae : quia talis haec fuit hos-

tia, ut una sola sufficeret pro totius mundi salute. Caeterj

enim precibus peccata, hic sohis potestate dimisit. Dice-bat enim : « Fili, reraissa sunt tibi peccata tua *. » Sic ergo

imbultur mundus, primo per diversas hostias remissio-

nem quêrere peccatorum, donec veniat ad hostiam per

feclam, ad hostiam consummatam, agnum anniculum,

perfectum, qui tollat peccata lotius mundi; per quem feS'

livitales agat spirituales, non ad satietatem carnis, sed ad

profectum spiritus sacrificiis spiritualibus purificatione

menlis oblatis. Decet enim Deo immolari victimam cordis,

et hostiam contribulali spiritus, non carnis et sanguinis

jugulari; quia « etsi agnovimus Christum ahquando secun-

» dum carnem, sed nunc jam non novimus ^: » et ideo ii)

i Mattl», IX, 2,-^2 Cor. v, i6.

I



IN NU.MIiROS nOMILIA XXIV. 5l5

spiritu diem festum agamus, ct spiritualia sacrificia jugu-

lemus. Hx"C pro viribus nostris dc diversitate sacrificiorum

discussa sint, quorum ad liquidum iritelligentiam scit ille

cui nuda et revelata sunt omnia, nec est ulla creatura in

conspectu ejus invisibilis.

II. Post haec votorum lcx ponitur, et novo principio uti-

tur in hac legislatione Moyses. Ait enim : « Homo, homo» quicumque voverit votum Domino \ » Quae est ista repe-

tendi nominis causa ? Quasi non sufficeret dixisse, Homo

qui voverit votum Domino. Quid est crgo quod ait, Homohomo, et quid sibi vclit ingeminata hominis appcllatio, noii

mihi silentio praetereundum videtur. Aposlolus docet alium

esse intcriorem hominem, et alium exteriorem : et illum

esse qjii renovatur de die in diem secundum imaginem ejus

qui creavit eum; hunc vero esse visibilem, qui oorrumpi-

tur ^. Gum ergo venitur ad istum jam profectum, ut lex Dei

suscipiatur, et vota Domino ofTerantur; vota autem Do-

mino offerre nemo potest, nisi qui habet aliquid in semet-

ipso et in substantia sua quod ofTerat Deo : non sufficit iste

exterior homo legem Dei suscipere, nec vota solus ofTerre,

non enim potest aliquid dignum Deo habere ; sed ille inte-

rior est homo, qui magis habet in se quod ofTerat Deo ; in

illonamque esthabitaculum virtutum, inilloomnis intellcc-

tus scientiae, in illo est divinae imaginis innovatio. Qui cumspeciem suam, qua cx initio a Deo factus est, recuperave-

rit, et virtutum redintegratioue pulchritudinem prioris for-

mae receperit, tunc jam potest vota ofTerre Deo, et tuncjam non homo solum, sed homo homo dicetur. Nam qui

iiiteriorem hominem non excolit, qui illius curam non ge-

rit, qui virtutibus cum non inslruit, moribus non adornat,

divinis institutionibus nonexercet, sapientiam Dei non qua?-

rit, scientiai Scripturarum operam non impendit; hic uon

' NUUI. XXX, U. —^2 COI. IV, 16.

IX. 35



5l4 ORIGBNIS

polest homo homo dici, sed homo tantum, et homo anima-

lis : quia ille interior, cui verius et nobiiius homo nomenest, sopitus in eo est carnalibus vitiis, et mundi hujus cu-

ris ac sollicitudinibus pbrutus, ita ut in eo nec nominis ejus

haberi possit appellalio. Unde satisagendum est unicuique

nostrum, ut si forte videt in se interiorem hominem pecca-

torum sordibus et vitiorum ruderibus oppressum jacere, ci-

tius ab eo auferat omnes immundilias, citius eruat eum ab

omni inquinamento carnis et sanguinis, convertatur aliquan-

do ad poenitentiam, revocet ad se memoriam Dei, revocetspem salutis. Non enim extrinsecus aliunde quaerenda sunt,

sed intra nos est salutis occasio, sicut et Dominus dixit

« Ecce enim regnum Dei intra vos est *. » Intra nos nam-

que est conversionis facullas. Cum enim conversus inge-

mueris, salvus eris, et tunc poteris digne Altissimo reddere

vota tua, et homo homo appellari. Votum autem est, cumaliquid de nostris ofFerimus Deo. Vult ergo a nobis prius

aliquid accipere Deus, et ita nobis aliquid ipse largiri, ut >

dona sua et rounera merentibus et non immeritis largiri

videatur. Quid autem est quod vult accipere a nobis Deus?

Audi Scripturae sententiam : « Et nunc, Israel, quid Domi-

» nus Deus luus poscit a te, nisi ut timeas Dominum Deum I

» tuum, et ambules in omnibus viis ejus, et diligas eum ex

» toto corde tuo, et ex tota anima tua, et ex tolis viri^'

» bustuis^?» Haec sunt ergo quae Deus poscit a nobis.

Quae si non prius ofTeramus, ab ipso accipiemus nihil.

Legimus et in alio loco : a Date gloriam Deo, et Date

» magnificentiam Deo*. » Si dederitis gloriam, recipieti»

gloriam. Sic enim dicit ipse Deus : « Glorilicantes me glo-

» rificabo *. » Ego vero dico, quod et si offeramus ei justi-

tiam nostram, accipiemus ab ipso justitiam Dei. Et si ofTe-

ramus ei nostram, id est, corporis castitatem, accipiemus

1 Luc. XVII, 21. —2 Deut. x, la. —^ jgr. xtir, t6, — * i Reg. ii, 3o.



IN NUMKROS HOMILIA XXIT. 5l5

ab ipso spiritus castitalem. Et sl ofrcramiis el sensum nos-

trum, accipiemus ab ipso sensum ipsius; sicut ct Aposto-

lus (liccbat : a Nos autcm Domini Christi sensum habe-

» mus *. » Cum autcm nos obtulerimus Deo quae in nobissunt, ct ille contulerit in nos quac sua sunt, tunc vcre jam

non homo solum, scd homo honio dicemur. Uterquc enim

homo vocabuli sui perfcctione dccenlcr ornatus cst. Ista

sunt ergo vota quse dcbet exsolvere is qui homo homo ap-

pcllatur. Scio diversa vota in Scripturis referri. Anna qui-

dcm vovit Dco fructum ventris sui, et Samuelcm conse-

cravit in templo ^ Alius quodcumquc sibi post victoriam

redcunti occurrissct vovit Deo, occurrentc filia, vota la-

crymanda persolvit \ Alii vitulos, aut arietcs, aut domos,

aut alia hujusmodi ratione carcntia, vota offerunt Dco. IIlc

vcro qui appcllatur Nazaraeus, scmetipsum devovit Deo.

Hoc est enim votumNazaroei quod est super omne votum.

Nam filium ofTerre, vel filiam, aut pecus, aut pra^dium,

hoc lotum cxtra nos cst. Scmetipsum Deo ofTerrc, et non

alicno labore, sed proprio placere, hoc est perfectius et

eminenlius omnibus votis : quod qui facit, imitator est

Christi. IUc cnim dedit homini tcrram, marc, et omnia quae

in cis sunt, ad obsequium dedit et coelum, solem quoque et

lunam ac stcllas hominum ministerio concessit; pluvias,

ventos, et omne quidquid in mundo est hominibus largitus

est : sed post hajc omnia, semetipsum dedit. « Sic enim di-

» lcxit Deus mundum, ut Filium suum unigenitum daret* n

pro mundi hujus vita. Quid ergo magnum faciet homo, si

semctipsum offerat Deo, cui ipse se prior obtulit Deus? Si

ergo lollas crucem luam, et sequaris Christum; si dicas :

« Vivo autem, jam non ego, vivit vero in me Christus ^; »

si desideret et sitiat anima nostra redirc, et esse cum

* 1 Corinth. ii, 16. — ' i Ucg. 1. —' Jiidicuin, xi. —* Joan. iii, 16. —* Galat. II, ao.

33.



5l6 OIUGENIS

Christo, sicut et Aposlolus dicebat, et piaesentis soeculi

non delectatur illecebris; et si omnem legem quse de Na-

zaroeis data est spiritualiter impleat : tunc semetipsum, id

est animam suam, obtulit Deo. Qui in castitale vivit, cor-pus suum vovit Deo secundum eum qui dixit : « Virgo au-

» tem cogitat quomodo sit sancta corpore et spiritu \ »

Nam et hoc ipsum quod dixit sancta, ad hoc respicit :

sancti enim dicuntur illi qui se voverunt Deo. Unde et

aries, verbi causa, si vovetur Deo, sanctus appellatur,

quem tonderi ad communes usus non licet. Sed et vitulus

si devotus fuerit Deo, sanctus nihilominus appellatur, nec

licet eum jungi in opus commune. Ex iis ergo colligamus

quid est hominem seipsum vovere Deo. Si te voveris Deo,

imitandus tibi est vitulus, quem non licet humanis operibus

deservire, nihil facere quod ad homines et ad prajsentem

pertineat vitam. Sed quidquid ad animam pertinet, et ad

divini cultus observantiam, hoc et agendum et cogitandum

tibi est.

III. Sed interim praesens lectio continet diversitates quas-

dam votorum. Etenim si vir fuerit qui vovit, liber esse dici-

tur in votis suis, nullique subjectus. Mulier autem si voveat,

si quidem in domo patris sui sit, votum ejus in patris pen-

det arbitrio : et si quidem ille recusaverit, liberabitur; si

vero non recusaverit, etipse et filia tenentur obnoxii. Quodsi posteaquam non recusaverit pater, non reddiderit votum

filia, peccatum ipsi manet. Similiter autem et erga mari-

tum decernitur, ut si in domo mariti uxor aliquid voverit,

etaudiens maritus non recusaverit, reus sitvoti pariter cumuxore : si vero recusaverit, tam uxor sit libera quam mari-

tus; si vero tacuerit, uterque, ut diximus, reus habeatur.

Haec sunt quidem quae scripta sunt : sed orandus est nobis

Deus, ut intellectum dare dignelur sedignum, quo haec,

ut

1 1 Gor. vn, 54.



IN NUMMROS HOMILIA XXIV. Si;

«lecet, dc Dci verbis intelligerc possimus et adverterc. Om-ncs qui sub legc Dei vivimus, ct ia Ecclcsia cjus habcmur,

aliqui sub palribus, aliqui sub viris agimus. Et si quidcm

parvula est anima et initia habct in cruditionibus divinis,

hacc sub patrc agcrccrcdcnda cst. Si vcro jam adultior facta

est, ita ut viripotcns sit ad concipiendum semcn vcrbi Dei,

ct doctrinaj spiritualis capere secreta, haec sub viro posita

dicitur. Sic cnim et Paulus dicebat de Corinthiis : « Volo

» autcm omncs vos uni viro virgincm castam exhiberc Chri-

» slo*. » Qui vero pcrfecliores sunl et emincntiorcs horum,

de illis non dicilur quod sub viro sint, sed audi quomodo

dc semetipso suiquc similibus pronuntiet Paulus : « Donec

» occurramus, inquit, omnes in vlrum perfectum, in men-» suram ffitatis plenltudinis Chrisli*. » Huic ergo animae,

quae in virum perfcctum occurrit, ncmo dominatur in vo-

tis, scd habet potestatem suorum libertalcmque votorum.

Si autem foeminci adhuc generis fuerit anima, cui vcl vir

vcl patcr dominetur in votis, non semper in ipsa est culpa,

scd interdum redit ad viros vel parcntcs

IJOMILIA XXV*.

Dc ultione qucc in Madianitis facta csl '-.

In supcrloribus ^ fornicati sunt fdii Israel cum mullcri-bus Madianllarum, et hoc fuit scandalum fdiis Israel in quo

ofTcndcrunt Dcum ct ad iracundiam provocavcrunt sanc-

tum Isracl. Nunc autem posteaquam pcrtulit Isracl quae

ipcrtullt, « locutus cst, inquU^ Domlnus ad Moyscn dlcens ;

' 2 Cor. xr, •^.. —- I^plics. IV, 1.").

' Toin. II, p. 7)G5 ct seqq.'' Num. XXXI.'^ N. 1, 2,5, 4. p. 365-568.



5i8 oniGBWis

» Ulciscere uUionem filioriim Israel de Madianitis, et ad ul-

» timum apponeris ad populum tuum*. » Igilur scandala

quae accidcrant Israelitis, quoniam tergiversatione Madia-nitarum acciderant ; ipsi enim subornaverunt mulieres quae

eos deciperent ut peccarent coram Domino : ilii quidcm

pro peccato suo pertulerunt vindictam, mediocrius tamen

et parcius; hi vero, qui eis fuerunt causa peccandi, multo

vehementiorisubjacent ultioni. Uiide edocemur, quia longe

sitgravius aliiscausam prajbere peccati,quam ipsum unum-

quemque peccare : sicut et Dominus designat cum dicit,

quia «melius fuerat homini ilH non nasci, aut molam aslna-

» riam alligari circa colium ejus, et praecipitari in profun-

» dum maris, quam ut scandahzet unum de puslllis istis^ »

Simulqus advertendum est,quoniam quldem nomen scan-

dali a nonnullls incompetenter praesumltur. Illud igitur

scandahmi dicitur, ubi recto ilinere ambulanti deceptio ali-

qua instruitur ad peccandum, et subjicitur causa peccali :

sicut et Madianitae, ambulantibus in legs Domini Israelitis,

et custodicntibus castitatem, subornaverunt mulieres, quae

eos deciperent ad peccandum. Causam ergo praebere pec-cati, hoc est scandalizare. Verumtamen datur vindicla, sed

mullo gravior in eos qui scandallzaverunl, et qui causam

peccati praebuerunt, quam in eos qui peccaverunt. Simul

autem et illud observa, quod iis subjecit : « Novissime

» autem, inquit, et tu apponeris ad populum tuum'. » Si

quando nobis cum Samaritis sernio est, quoniam quideui

resurrectionem mortuorum negant, nec recipiunt futuri sae-

culi fidem, perurgeamus eos ex iis verbis quibus Dominus

dicit ad Moysen, quia apponatur ad populum suum. Nemoenim apponitur ad eos qui non sunt. Unde constat esse ali-

quem populum, cui Moyses post vilae hujus exitum dicitur

applicandus. Quia ergo Prophetis non credunt Samaritae,

* IVuin. XXXI, 1, 2. —2 Mitc, xiVj 21, ct Luc. xvii, 1, —* jXuin. xxxi, 2.



IN NUMEROS II0M1LI\ XXV. SlQ

cx quibus possct resurreclionis morluorum latius appro-

bari, ex iis saitem Mosei Ilbris quos recipiunt, et quorum

auctoritatcm fatentur, convinccndi sunt et curandi, si ta-

men oporlet Babyloniam curari. Est ergo locus hic resur-

rectionem mortuorum evidenler ostendens. Designat enim

esse populum cui post obitum suum Moyses adjungendus

sit, et ad quos pro suis meritis transferendus.

« Post liajc locutus est Moyses ad populum diccns : Armate

» ex vobls viros, et belligerale adversum Madian, reddere

» vindlctam in Madian a Domino : mllle ex tribu, et mllle

» ex Iribu, ex omnlbus tribubus Israel mitlite ad belligeran-

» dum\ » Attendlle lectloni. Non solum enim ad auditum

sermonum, sed ad rerum consideratlonem inlendcndus est

animus. Recordare praeterila, audi prGcscnlia, quae sequuntur

advertc. Gonfer priora posterIorIbus,et divinarum virtutum

magniricentiam contemplarc. Fiiii Isracil dudum sexcenta

mlllla fuerant armatorum, qul proccsserant adversum Ma-

dlan, et hi omnes vlcli sunt, quoniam pcccatum erat In Ip-

sis. Nunc vcro vlctores Madianllo}, qui sexcenta mlllla fuga-

verant, vincuntur a duodecim miillbus; ut scias quia nonin mullitudine, nec in numero mllltuui vlncit Israel, sed

justitia et pletas est in els qua? vincit. Propterea denlque et

in bcnedlctionibus eorum dicitur qula si servaverint legcm

Domlni, unus ex ipsls perscquatur mllle, ct duo verlant

decem millla^ Vidcs ergo, qula multo plus valet unus sau-

ctus orando, quam peccatores innumeri proÎIando. Oratio

sancti penetrat coelum, quomodo non et hostem vincat in

Lcrris? Et idoo omnimode studendum est quaerere prlmo,

3t custodire justitiam Dei. Quam si obtlnucris, et servave-

•is, omnes tlbi hostes Ipsa subjlclct : si fuerls indutus, slcut

Vposlolus dicit, lorlcam justillae, ct acclnctus vcritatem, sl

âleam salutis acceperis, et gladlum splritus, et anle omuiu1 Nuin. XXXI, 5, 4. —' Lcvit. xxvi.

I



20 ORIGliNIS

scutum fidei, in quo possis omnia jacula maligni ignita ex-

tinguere*. Talibus enim instructus armis universa diabolica

castra omnemque ejus fugabis exercitum, et cum fiducia

cantabis : « Si consistant adversum me castra, non timebit

» cor meum : si insurgat in me praelium, in hoc ego spe-

» rabo^. » Congrediuntur ergo duodecim millia adversum

Madianitas, « et interficiunt, inquit, omne masculinum eo-

» rum et reges eorum ; et Balaam fdium Beor interfecerunt

» gladio cum reliquis vulneratis eorum^ » Quod in superio-ribus qua^rebamus, quomodo de Scripturis probari possit

Balaam consilio subornatas esse mulieres Madianitarum

quaj deciperent filios Israel ad fornicandum, praesens hic

Scripturae locus evidenter ostendit, dicens eum peremptumesse gladio, velut auctorem scandali quod immissum est

filiis Israel. Dicitur autem de eo et in sequentibus adhucevidentius hoc modo : « Et ait ad eos Moyses : Cur vivam

» rfeservastis omnem fneminam? Ipsae enim sunt quae fdios

» Israel secundum verbum Balaam apostatas fecerunt^ »

Interficiuntur autem ct reges Madianitarum, atque illi quij

prius a mulieribus victi sunt, nunc expiatione habita, et

gesta poenitentia, etiam reges vincunt. Ex hoc intelligamus,

quantum valeat conversio ad Deum, quantum prosit emen-

datio peccatorum. Omne masculinum, omnes reges Madia-

nitarum vincuntur, etperimuntur ab iis qui per correptio-{J

nem Domini, et per gestorum poenitentiam correpti sunt, et

emendati. Quinque ergo reges Madianitarum referuntur abIsraeliticis militibus superari.

Sed et nomina eorum curae fuit Scripturae divinae memo-

rare. « Evin, inquit^ et Rocon, et Sur, et Ur, et Roboc^ *J'

Isti sunt qui regnant apud Madianitas, quos superare et pei

nitus debent extinguere omnes qui militant Deo, Evin nam-**''

* Ephes. VI. —2 Psalni, xxv;. o. -~ •' Nuni. xxxi. 7, 8.— •' Ibid. uS i6.

~ 5 ibid. 8.



li\ NUMliHOS HOMILIA XXV. ^2 1

que belluinus vcl ferinus interprclatur. Kt quomodo poteris

placere ci qui te probavit, si non abscideris a te et penitus

peremcris bclluinos ct fcros mores? Quomodo poteris ad

mansuctorum beatitudincm pervenire, nisi prius interficias

Evin, et morti tradas prius iracundi.-e fcritatem? Ego puto

quod nomina hoec Scriplura divina non pro historia nar-

raverit, sed pro causis et rebus aptaverit. Nam putas fuerit

aliquis ita stultus, qui filio suo nomen Belluinus imponeret?

Sed hocarbitror magis, quod instruclioni animarum pro-

spexcrit scrmo divinus, volcns nobis oslcndere quod adver-

sum hujusmodi vilia miiitarc dcbcamus, et de habitaculis ca

carnis nostrae depcllere, istos reges fugare de rcgno corpo-

risnostri : quodApostolus evidcntiusdesignatdicens : «Non» ergo regnct peccatum in vestro mortali corpore*. » Vis au-

tem videre quoniam non solum apud sanctos nomina prorebus aptantur, sed etiam apud Gentiles et Barbaros? De

sanctis quidem notum est cur Abram Abraham vocitatus sit,

et Sarai Sara, et Jacob Israel. Doccatnus autem quod mos

iste habeatur ctiam apud Barbaros. Nonne unus ex filiis Is-

rael a parcntlbus suis Joseph nomen acceperat? cum autem

transiit in yEgyptum, etstclit antc Pharaonem, commutavit

nomen ejus, et de Joseph cognominavit cum Psomphlompha-

ncc, quod lingua sua Pharao dc secretcrum vel somniorum

revelatione composuit^. Et non solum Joseph huic apud Pha-

raoncm cx re nomen aptatur, sed et Daniel in Babylonia

Baltassar nominatur : et Anonias, atque Azarias, et Misael,

Sidrach, Misach, Abdcnago vocitantur\ Vides crgo quia

tam Israclitlcorum quam etiam Barbarorum hominum no-

mina, non fortuitu,sed pro rebuset causis aptanlur in Legc.

Igltur Madianitarum regem Moyscs appellavit, prout ipse

censuit appcllandum. Bcllulna, inquit, ferltas cst, quoc reg-

nat in Madianltis ; et non ips« soium, scd el alius apud ipsos

' Roni. VI, 12. —2 <j(>n. XI I, 45. —3 Dan. r, 7.



5fi2 DIllGJiMS

rexnomine Rocon : quodest in nostra lingua, inanitas. Reg-

nat ergo et inanitas in Madianitarum gente. Estenim revera

multa inanitas et vanitas in hoc mundo, imo et a vanitas

» vanitatum» et omnia vanitas*, » quam Dei miles superare

debet et vincere. Vincit autem inanitatem, qui nihil inani-

ter, nihil superflue, et quod ad rem non pertinet, gerit;

qui meminit pra?cepti ilhus Dominici quo ait, quia « eliam

» deverbo otioso reddent homines rationem in die judicii^ »

In hac autem vita, homines totum pene oliosum, et totuminane est, quod loquuntur, quod agunt, Inanis enim dicitur

omnis actus, et omnis sermo, in quo non est intrinsecus

ahquid pro Deo, vei pro mandato Dei. Est et ahus rex Ma-diam Ur, et hic interpretatur irritatio. Vides quales sunt

qui regnent apud Madianitas, quibus hominibus adversari

oportet, imo quos perimi convenit ab iis qui Deum sequun-tur, el interhci. Non enim tam reges, quam vitiorum no-

mina qua3 regnant in hominibus, referuntur in Lege ; et

non tam genlium bella, quam concupiscentiarum carna-

hum, quae mihtant adversus aniaiam, describuntur. Deni-

que hi qui in viliis regnant, quinque reges esse dicuntur : ut

evidentissime doceaumr, quia omne vilium quod regnat in

corpore, ex quinque sensibus pendct. Isti ergo quinque sen-

sus perimendi sunt de regno Madianitarum, ut ultra vitia

non regnentsupereos, sed justitia, ne ad scandalum videant

quoe vident, sed ad a^dificationem. Apud Madianitas enim

sensus isli ad scandalizandum regnabant, ut scandalizarent

etdeciperent. Et ideo praJcepitDominus, ut si te scandaliza-

verit oculus tuus, eruas eum; si manus aut pes, abscindas

eum^Videsergo, quia etipse jubet abscindi etperimi reges

scandalizaniium. Melius est, inquit, le luscum introire in

regnum Dei, et mancum, aut claudum, quam cum iis mitti

in gehennam. In quibus non utique efFodiendum praecipit

* Eccl. 1, 2.-2 Mallh. XII, 56. —* Idem, v.



IN iNUMIiROS IIOMILIA XXV. SsS

oculum corporis noslri, nec manum aut pcdem abscinden-

dum; scd sensum carnalia sentlentem, et concupiscentiis

carnalibus lascivientem mandat abscindi : ut oculi noslri

recta videant, et aures nostrai recla audiant, et gustus nos-

ter verbum Dei gustet, manusque noslrse palpcnt et con~

tingant de Verbo Dei. Et hoc est in quo percmptis regibus

Madianitarum, et scandali affectibus ampulalis, rcgnat in

jQobis juslitia ipse Dominus noster Jesus Christus, qui fac-

tus est nobis justitia a Deo, et pax, et redemptio. Igitur expraecepto Domini a filiis Israel adversum Madianitas bella

confecta sunt, spolia ex ipsis copiosa referuntur, auri atqiic

argenti, ca^terorumque mobilium pondus immonsum, ju-

mentorum, caplivorumque numerus plurimus. Verum quo-

niam cuncta ha3C apud Israelitas immunda ducunlur, pu-

rificatio singulis quibusque competens adhibetur ; et ea

quidem qua) ex metallis constant, ignis purificat; quoe vero

fragiliora sunt, et ignem non ferunt, aqua purificari juben-

tur. Fiunt ergo ex omnibus spoliis, a^qualcs dunc parles, ut

una sit eorum qui ad bellum processcrant, et alia coruni

qui in castris resederant. Jubcntur etiam cx iis offerrc in

dona Dei : illi quidem qui proccsserant ad bellum, unum ca-

put cx quingentis; illi vero qui in castris manserant, unumcx quinquaglnla : atque omnium simul in unum collcclus

numerus refertur. Ha3C est historiae contlnentia.

Sed vldeamus quld In iis sensus indicet spiritualis. In po-

pulo Dei sunl quidam, sicut Aposlolus diclt, qul miillant

Deo *: illi, sine dubio, qui se non obllgant negoliis secula-

ribus : el isti sunt qui proccdunt ad bcllum, ct pugnant ad-

versus gcntes inimlcas, et adversum splrltuales nequltias pro

rcliquo populo, et pro iis qui infirmiorcs sunt, sive peracla-

lem, sive per sexum, sive per proposllum. Pugnant aulem

isli orationibus ct jcjuniis, juslilia et pielate, mansuctu-

1 1 Tini. u, 4.



5^4 ORIGENIS ^\

dine et caslitate, cunctisque continentiaa virlutibus, tanquam

armis bellicis communiti : et cum regressi fuerint ad castra ||

victores, fruuntur laboribus eorum etiam imbelles, et ii qui

ad pugnam vel non vocantur, vel exire non possunt. Scien-

dum tamen est, quod omnia quoe sumuntur ex istis geati-

bus, immunda sunt : et omne fortasse quidquid ex saeculo

assumitur, vel praelio capitur, immundum est et purifica-

tione indiget; et quaedam ex ipsis per ignem transitura sunt,

aliisautem sufficiet aquae purificatio. Assumuntur autem ex

praelio etiam homines et jumenta, cum captivantur omnes

iutellectus ad obediendum Christo. Ex iis enim ipsis quos

ceperimus, ofFerimus Deo. Nisi enim pugnaverimus in ver-

bo Dei, non poterimus caplivare intellectum eorum qui di-

versa a Christo sentiunt, et perducere eos ad obedientiam

Christi. Pauci sunt tamen qui pugnare possint, etpraelia ista

conficere : de sexcentis millibus et amplius armatorum qui

videbantur milltare Deo, sola duodecim millia eliguntur;

caeteri relinquuntur in castris. Intuere mihi nunc populum

Dei, qui est in Ecclesia, quanti sunt ex iis qui possint pro

veritate pugnare, possint resistere iis qui contradicunt, qui I

sciant verbi bella tractare. Beali sunt isti qui pro onmi po-

pulo pugnare possunt, et defendere Dei plebem, et copiosa

de hostibus spolia reportare. Tamen et reliqua pars populi,

quae videtur imbellis, si cum quiele resideat in castris, si

in silentio agat, et non recedat a Moyse, sed permaneat in

lege Dei, partem spoliorum etiam ipsa percipiet. Fiet enimaequa portio, non per numerum quidem ; sed quantum da-

tur omni populo reliquo, tantum et illis duodecim millibus,

quibus vincentibus capta sunt spolia. Quis, hosc audiens,

non invitetur ad militiam Dei? quis non animetur pugnare

pro Ecclesia, et resistere adversum veritatis inimicos, eos

scilicet qui vel dogmata Ecclesia^ oppugnare, vel voluptiiti

el luxurine operam dare homines docent? Qui ergo hos ex-



IN NUIVIEROS nOMlLI.V XXV. 525

nugnat, et vel in se vel in proximis suis vitia perimit, hic

accipiet spolia multa, quinquagics multiplicata quam cae-

teri. Iiitantum namque numcri quantitas videtur augeri,

cum sexcentis millibus duodecim millia conferunlur. Of-

ferre tamen pars utraque jubetur Deo

Denique* in proesenti lectione Eleazar sacerdos non scri-

bitur ad oinnem populuin locutus, sed ad eos tantum qui

de praelio redeunt. Ait enim : « Et dixit Eleazar sacerdos ad

»viros virtutis qui revertebanlur de praÎio^.

»

Vides ergoquomodo ad viros virtutis loquitur sermo Dei. Yirienim vir-

tutis sunt, qui ad bellum procedunt. Si quis vcro pugnare

non vult, nec niilitare, si quis non vult habere certamen

studiorum divinorum, et abstinentiae, hic non vult implere

illud quod Apostolus dicit : « Qui autem in agone conten-

» dit, ab omnibus conlinens est\ » Qui ergo non contendit

in agone, et ab omnibus non est continens, neque exerceri

vult in verbo Dei, et in lege Domini meditari die ac nocte;

hic, etiamsi vir dicatur, vir tamen virtutis non potest ap-

pellari. At vero hic de quo nunc sermo est Scripturae di-

vinae, qui spolia de hostibus refert, vir virtutis appcllatur:

hoc est enim laudis ejus insigne, quod Scriptura dicit, quia

locutus est Eleazar sacerdos ad viros virtutis qui reverte-

bantur a prailio. Quis nostrum ita paratus est, ut procedat

ad bellum, et contra adversarios dimicet, ut et ipse vir pos-

sit appellari virtutis? Sicut aulem vita continens, ct absti-

entisclabor,atque agonum certamina, faciunt unumquem-llque virum virtutis appellari : ita e contrario remissa vita,

ac negligens, et ignava, facit virum ignaviae appellari. Si

ergo vis appellari vir virtutis, indue te Christum Dominum,

cjui est Dei virtus, et Dei sapientia, et in omnibus adjunge

e Domino, ita ut unus cum eo spiritus fias ; et tunc vir vir-

* N. 5, 6. p. 5C8.^ Num. XXXI, ii . — ' 1 Cor. ix, aS.



5a6 ORIGEMS

liitis efficleris. Tempus igitur belli nobis est in hoc mundo,pugna adversus Madianitas est, sive adversum vitia carnis

nostroe, sive adversum contrarias poteslates. Spectat nos

Angelorum chorus, virtutum coelestium pia erga nos pen-det expeclatio, quando vel quomodo de hoc praeHo rever-

lamur, quid unusquisque nostrum manubiarum reportet :

et intuentur curiosius, ac sollicitius perscrutantur, quis

nostrum auri hinc amplius ferat, quis etiam argenti illud

pondus exhibeat, quisve lapides deferat pretiosos. Requi-

ruut etiam si quis aes deferat aut ferrum, aut plumbum, sed

et vas ligneum si forte aliquis, aut fictile, aut aliud hujas-

modi magnoe domus usibus necessarium. « In magna enim

» domo, non sunt tantummodo vasa aurea et argentea, sed

» et lignea et fictilia*. » Requiritur ergo diligenter cumabierimns illuc, quid unusquisque nostrum deferat, et se-

cundum ea quae detulerit, secundum quod labor ejus pro

conlemplatione exuviarum probatur, etiam mansionis ei

meritum depulabitur, Probantur tamen omnia haec, quae

per ignem, quae per aquam : ft Uniuscujusque enim opus

» quale sit, ignis probabit^. »

Propterea ergo ait : « Haec est justificatio legis quam con-

» stituit Dominus Moysi : Praeter aurum, et argentum, et

» aeramentum, et ferrum, et plumbum, et stannum, et om-

» uis res quae transit per ignem, traducite per ignem et mun-

» dabitur. Sed et in aqua purificationis purificabuntur. Om-

» nia quaecumque non transeunt per ignem, transibunt per

» aquam,et lavabitis vestimenta vestra die septima,etmundi

» eritis, et post haec introibitis in castra^ »Vides quomodo

purificatione indiget omnis qui exierit de praelio vitae hu-

jus. Quod si ita est, ut aliquid audeam dicere secundum

Scripturae divinae auctoritatem, omnis qui exierit de hac

vitanon

potestesse mundus. Considera enim

diligenter

* 1 Tim. II, 20. —2 i Cor. lu, i5. — ^ IVum. xxxi, 21, 22, 25, 24.



IN NUMEftOS IIOMILIA XXV. i)2 7

quid indicet historiae tcxtus. Exierunt isti pugnare pro filiis

Israel, interfecerunt Madianilas : interficientes autem eos,

quantum ad historia) ordincm spcctat et lilteram legis, pla-

cuerunt Dco, voluntatem namque Dei implevcrunt; tamen

hoc ipso quod inlerfeccrunt adversarios, immundi dicun-

tur effecti, et propterca dicitur ad eos : « Et lavabitis vesti-

» menta vestra die septima, et mundi critis, et post hoec

» introibitis in castra*. »Ergo hi qui pugnant, pro eo ipso

quod contigerunt hostes immundos, et quod ingrcssi sunt

conlra cos, et habuerint cum cis certamen, polluti sunt.

Et ego ergo etiamsi vincere potuero diabolum, etiamsi co-

gitationes immundas et malas quas cordi meo suggerit, vel

rcpcllcre venicntes, vei ingressas necare intra me, ne ad

effectum pcrveniant, quivero, et si calcare potaero caput

draconis, hoc ipso tamen pollui me et inquinari necesscest, quo eum qui pollutus et inquinatus est contigi : et ero

quidcm beatus, quod eum superarc potui ; imraundus ta-

men sum et pollutus, qui pollutum contigi, et ob hoc pu-

rificationc cgeo. Idcirco nimirum et Scriptura dicit quia

« nemo mundus a sordc^. » Omncs crgo purificationc in-

digemus, imo purificationibus. Multae cnim ct diversac nos

manent purificationes. Sed raystica hffic sunt et ineffabilia.

Quis enim nobis enarrare poterit qune sint purificationes

quaj parentur Paulo, vel Petro, vel aliis horura similibus,

qui tanlum pugnaverunt, tot gentes barbaras deleverunt,

tot hostes prostraverunt, tanta spolia, lot Iriumphos cepe-

runt, qui cruentis manibus de cacde hostium redeunt, quo-

rum pes tinctus est in sanguine, et manus suas laverunt in

sanguine pcccatorum? Interfecerunt quippe in raatutinis

oranes peccatores terrae, et imagincm corum extcrminave-

runt de civitale Domini. Vicerunt quippe et peremerunt

diversas dnemonum genles. Nisi enim vicissent eas, non po-* ûni. XXXI, 24. —^ Job, XIV, 4«



528 ORIGIiNIS

tuissent capere ex eis captivos, oaaiiem hunc credentium

numerum, et perducere eos ad obedientiam Chrisli, et

subdere eos jugo ejus suavi, et imponere eis onus ejus

leve. Quis ergo ita beatus est, qui succedat eis in his prse-

liis, et interficiat omnes Madianitas, et juslificetur ex san-

guine eorum ? Sanguinem enim d.Temonum fundere dicitur,

qui eripit eos quibus illi dominantur. Lavabitur aulem hoc

sanguine, et purificabitur in regno Dei, ut purificatus et

mundus eflectus pcssit ingredi sanctam civitatem Dei, ape-

rienle sibi ostium Ghristo Jesu Domino nostro, imo qui est

ostium civitatis ipsius Dei : cui est gloria et imperium in

saecula saeculorum. Amen.

HOMILIA XXVP.

De summa numeri filiorum Israel 2.

I. DifFerentias esse profectuum et meritorum in populo

fideHum, si quis dih*gentius intendat leclioni, muUis in lo-

cis diviuis in voluminibus deprehendet. Non minus autem

haec, et ex praesenti lectione colligimus de eo quod scrip-

tum est : « Et accesserunt ad Mojsen omnes qui constituti

» erant principes per tribus in exercitu, tribuni, et centu-

» riones, et dixerunt ad Moysen : Nos pueri tui collegimus

» summam virorum bellatorum nostrorum, et non dissensit» ex nobis quisquam,* et obtulimus munus Domino, unus-

» quisque vir quodcumque invenit vas aureum, torquem,

» aut viriolam, aul annulum, aut dextrale, aut catenulam,

» ad propitiandum pro nobis coram Domino ^ » Loquuntur

ergo ad Moysen electi principes, qui constituti sunt super

* Toni. II, p. 569 et seqq.

2 Num. XXXI. —^ Jhid. 48, 49? 5(>.



IN NUMEllOS IIO.MILIA \XVI. 5*i(J

ixcrcitum, cl pro bcn<i gcslis rcbus muncra oflcrunt Dco,

liccntcs : iNos pueri tui sumus, qui acccplmus summam)cllatorum filiorum Isracl. Dicunt aulcm suumiam bcllato-

'um illorum duodccim millia virorumqui clccti sunt cxom-

libus tribubus Israel, ut confligcrcnt adversus IMadianitas.

int ergo in populo Dci bcllalorcs multi, sunt ct imbclles

)lurimi : et rursus inter bellatorcs sunt quidam qui appcl-

antur summa bcllatorum, emincnliores sine dubio iis qui

jcllatorcs dicuntur, sicut et eminentiores sunt ab imbel-

ibus bcllatorcs. Et rursus sunt aliqui cclsiores ab iis qui

>umma bcllatorum dicli sunt : ii scilicct qui constituti sunt

iuper eos principcs, et prxdali singulis quibusquc millibus

3lectorum. Est ergo mulla divcrsitas in eo ordine qui bel-

[alorcs appcllantur. Sed et inlcr ipsos imbcllcs, est nibi-

[omlnus aliqua diflcrcntia. Nec ipsi ciiim aequaliter et uno

ordine omncs appcllantur imbcllcs. Quldam enim ita im-

belies sunt, ut nunquam possint fieri bellatorcs, ut est se-

nilis ajtas, et omnis foemincus scxus, sed et conditio servilis.

Pucrilis vero aitas ita imbcUis est, ut spcm gcrat aliquando

ieri bellatrix, sciiicet cum occurrerit in virum perfccturo,

n mensuram aetatis; lunc non soium beliatores fieri ex

ueris, sed et in summam bcilatorum venire se spcrant, et

sse eiecti, et in duodccim mlliibus numcrari, vel ctiam

raefcrri,et esse principes eiectorum.

II. Considera nunc praesenlis saecuii stalum, et vide om-

ia bciils rcplcta, omncmquc humanam vitam invisibiilbus

aeiils ct impugnationibus daemonum pcrurgeri; In poj)uIo

ro Dei esse quosdam Ita roljustos fide, armatosquc vlrlu-

|bus, ut advcrsum Iiujusmodi liostcs quolidlc bella confi-

lant, et sempcr in procinctu posili non soium scmctipsos,

caeteros qui vci per sexum, vel per actatem, vclpcr servi-

tis conditionem pugnare non possunt, ab hostium tucan-

rinsidlis, verbo doclrliiae eos, excmpioquc vlta3, ct com-

IX. 34



55o ORIGRIVIS

moniliomim scdulitate miiniejiles : si t&men non <lesit eis

fidcs; sive enim bellatores, sive imbelles, impossibile est

salvari sinc fidc. Jotcr ipsos tamen bellatorcs, eos dunlaxat

qui mililant Dce, considcra alios ita esse paratos et expe-

dilos ut ludiis sc impliceiit omnino negotiis ssecularibus^ ut

placcre possint ei cui se probaverunl, sed in le2;e Dei me-

ditari die ac noctc *. Isti crgo qui hujusmodi sunt, summabelialorum appellantur. Dem(|uc non est dictum de com-

muni iiumero bellatorum, quia nemo in eis dissensit, sed

de iis diclum cst qui summa bcUatorum nominati snnt. In

istis cnim qui talcs sunt, nulia dissensio, nulla discordia.

Jpsi enim suat isli de quibus dictum est : « Erat autem crc-

» tlenlium cor et anima una, nec quisquam eorum aliquid

» proprium dicebat, sed erant illis omnia communia ^. n Isti

sunt crgo summa bellatorum, in quibus nemo dissensit. Ist

sunt qui auri plurimum pugnando ceperunt, et omne au

rum atque omne ornamentum, sivc capitis, sive brachio

rum,sive ctiam digitorum, id est,quidquid in intcllectibus

quidquid in opcribus habent, Deo ofTerunt. Sciunt enim

quia munera ejus data ejus sunt, et ideo non dissenlit ia

eis nec unus. Nec enim posscnt munera offerre Deo, posit

in dissensione. Istos puto esse secundum Evangclium, qu

praeceptum illud diligcnter observant quod mandat Domi

nus et Salvalor : « Si autem ofTers munus lunm ad altare

» et rememoratus fueris quia frater iuus habeat aliquid a

»

versum te, relinqueibi

munustuum ad altare, et va

» prius reconciliari fratri luo, et tunc veniens ofTeres m» nus tuum ^, » quo scilicet levent manus suas ad Deu

sine ha et disscnsione. Isti sunt ergo qui dicunt : « Colle^

» mus summam virorum bellatorum nostrorum, et non dj§j

» sensit ex nobis quiscjuam, et obtulimus munus Domino

Discenda igitur nobis magnopere est consonantiac discipli

, ^ 2 Tim. II. —" Acf. IV, 5?. —? M;ii!l). v, 25, v.^. —'' Num. xxxi, 4o, 5f>.

I



IN NUMTROS IIOMILIA. XXVI. 55

qnia tanquam in miisicis, si harmonia chorflariim fuerit

consonanter aptala, son.im siiavcm modulati carminis rcfl-

dil ; si vcro sit ahqua in fidibus dissonanlia, ingratissimus

sonus rcddilur, et carminis dulcedo corrumpilur: ita

etii

qui Deo militant, si dis?ensiones et discordias inter se ha-

heant, ingrata erunt omnia, et nihil acceptum Dce videbi-

tur, etiamsi multa bella coniicinnt, etirnibi spolia mulla

deferant, et niulta munera oflerant Deo. Dicclur enim ad

eos : Dcpone munus tuum rd altare, et vadc prius reconci-

liari fralri tuo, ut possis et lu inter eos qui summa sunt vi-

rorum Ijcilatorum numerari, et dicere, quia non dissensit

ex noLis quisquam. Ego ctiam amplius aiiqiiid dico : nisi ta-

lis ftjcris, ut in nidlo dissenlias a mandatisDei,nccin aliquo

discrepes ab Evangelicis praeceplis, non poteris hostem vin-

cere, non poteris sunerare inimicum. Jn co enim ipso jam

victus es in quo dissentis ; el per hoc ipsum superaris a dia-

bolo, in quo discordas a Deo. Si autem vis vincere inimi-

cum, et esse suinma bellatorum, adha^re Dro, et concorda

cum ipso, sicut ille qui dicobat : « Quis nos separabit a

» ciiaritate Dei? tribulatio, an anguslia, an fames, an nn-

» ditas, an periculum, an gladius*

? » Et iterum : « Neque» vila, ncquc mors, nequc instantia, nequc futura, neque

» altitudo, nequc profundum, neqiie creatura alia poterit

» nos scparare a charitate Dei, qua3 est in Chrislo Jesu Do-

)) mino nostro ". » Iste talis potest vincere Madianitas, et

intcrhcere omnes peccatores terrae, et pcrdere omnem ima-

oincm eorum de civitate Domini. Et ego ergo debeo de

meipso, et de terra carnis meae perdere peccatores, et in-

ierficere fornicalioncm, immunditiam, passionem, concu

iMScentiam malam, el avaritiam. Isli enim sunt peccalores

leirai mcac, quos tunc demum extcrminare potero et inter-

jicere, si non disscntiam a mandatis Domini : el lunc verc

'' Koin. viii, T) :>. — ' Ibid. ^8, T)'.).

,-,4.



532 ORlGli?<IS

dignus ero qui ofierain Deo munera. « Omne vas raireum,

» lorquem, inquit, aut viriolam, aut annulum, aut dextrale,

» aut catenulam \ » Torquis ornamentum sapientioe est. In

Proverbiis enim de sapientia dicitur, quod qui acquisierit

eam, torquem auream ponat circa collum suum^ Viriola et

annulus, ornamenta sunt manuum, in quibus operum sig-

nantur indicia. Similller et dcxlrale. Catenulne vero verbi

et doctrinae connexiones declarant. « Ad propitiandum,

» inquit, Deum pro nobis ^ » Si dicamus propler aurum

Deum propitium fieri hominibus, vide quam absurdum,imo quam impium judicetur. Hoc enim etiam in virobono

notabile ducitur, si accepto auro ab inferioribus placetur;

quanto ergo magis ha3C de Deo sentire non convenit ! Lnde

puto expositionis hujus ecclesiasticce magis conslare ratio-

nem, quae per auri species indicari docet animi virtutes, et

bonorum operum gesta, qiise sola offerri Deo ab hominibus

dignum est, et pro quibus solis propitium fieri Deum ho-

miuibus decet. « Et accepit, inquit^ Moyses et Eleazar sa-

» cerdos aurum ab omnibus tribunis, et centurionibus, et

» intuht illud in tabernaculum testimonii, memoriale liliis

» Israel coram Domino \ » Yides quia quoe dicuntur, non

ad conspectum visibilem, sed ad mentis memoriam refe-

runtur. Beatus enim est ille qui recordatur se boni aliquid

operis egisse coram Domino, et obtulisse munera benepla-

cita Deo, animi virtutes, et ornamenta pielalis.

III. Post haec sequitur historia de haereditale Ruben, el

Gad, et dimidiae tribus Manasse ; de qua proponentes aliqua

disserere, volumus prius audilorum dihgentiam commone-

re, et animos eorum ad contemplationem spiritualis inlel-

ligentiae suscitare. Omnia quae dicuntur non solum ex ipso

qui dicitur sermone pensanda sunt, sed et persona dicentis

magnopere consideranda est. Verbi gratia : sipuerest qui

* IXuni. XXXI , 5o. —2 Piov. I, 9. — ^ Nuni. xxxi, 5i. — ^ IhiJ. 54.



IN NUMEROS IIOMILIA XXTI. ' 555

loquitiir, animos noslros ad aiidilum oloquii pucrilis apta-

mus, nec plus aliquid in iis quae dicunlur nisi inquanlurn

sentire pucr poluit, cxpcctamus. Si vero qui loquitur vir

est, conlinuo contomplamur, si viro digna sunt quoe di-

cuntur. Et rursus si vir illc cruditus sit qui dicit, pro

eruditionis ejus inluitu etiam dicta pcnsamus. Si vero vir

quidcm illc cst, impcritus tamcn et idiolcs, alilcr quae di-

cuntur accipimus. Sic itcm si sil scnior qui ioquilur, efe

multae ac probalae pcrilia;, utpolc qui in cruditionibus con-

scnuorit, longc major in co diclorum habcbitur cxpectatio.

Cur autcm ista pricmiscrimus, historiam ha?rcditalis Piu-

bcn et Gad ct dimidine Iribus Idanassc cxponcre volcnles,

ausculta. Qui hacc gcsta narrat quae lcgimus, nequc pucr

est, qualem supra dcscripsimus, ncquc vir tahs aliquis, nc-

que scnior, ncc omnino aHquis homoest; ct ut amplius

ahquid dicam, nec Angclorum aliquis aut virtulum coe-

lcslium cst : scd, sicut tradilio majorum tenet, Spiritus

sanctus haec narrat. Undc cnim potcral Moyscs, vel quae ab

originc mundi gestasunt, vcl qusc in rme cjus cranl gcrenda

narrarc, nisi pcr inspiralioncm Spiritus Dci ? Undc potuis-

isct prophclare de Chrislo, nisi loqucnle Spiritu sancto? Sic

enim ct ipsc Christus ei testimonium rcddil, ct dicit : o Si

crcdcrctis Moysi, crcdcrctis uliquc ct mihi. De mc cnim

) lli(* scripsil \ » Si aulcm illius lltlcris non crcdilis, quo-

modo mcis vcrbis crcdclis? Constat ergo ea pcr Spiritum

panclum dicta, et idco convcnicns vidclur haec sccundum

ignilalem, Imo potius secundum majcslalcm loqucntis

nlclligi. Scd ct ilUid hoc in loco mcmorare aplissimum

iluco, quod Abraham, cum audirct illum divilcm posilum

in lormcnlis rogare se ut dimittcretur, et venicns moncrct

|ralics suos pic viveie, ne et ipsi in locum illum dcscendc-

ent tormcnlorum, rcspondit ci, quia « llaLciit Moyscn ct

* Jo;»n. V, 45.



554 ORIGEINIS

» Prophetas, audiaut ilios *. » Non utique homines ahquos

dicebat in corpore posilos Moysen et Prophelas : sed haec

quae pcr Moysen Spiritu Dei diclanle scripla sunt, Moysenea nominavit. Dicat ergo ahquis : Cum haec ila scripla sint,

si Abraham me ad Moysis dicta transmittat, ut legens ea

possim illum locum evndere tormentorum, quid me juva-

bit ad eflugiendam gehennam, si legam quomodo fdii Ru-

ben, et fihi Gad, et dimidia tribusManasse, ha^reditatcm

capiunt a Moyse irans Jordanem, quia erant illis pecora

muha piae caiteris tribubus, ct quia dicit ad eos Moyscs :

Videte ne exacerbetis Deum, sicut et ilh' decem qui missi

sunt cum Jesu el Caleb explorare lerram, et dicebant, quia

terra lalis, et talis est, et non possumus eam capere^; et^

quia ad haec responderunt hlii Piuben, et caeleri cum ipsis V

Da nobis terram hanc, et haereditatem ejus, et non quaere

mus jam inlra Jordancm haeredilatis lerram cum fratribusj

uosiris : sed hic relinquemus jumenla nostra, et sarcinasl

nostras, et inulieres nostras, et infanles noslros, viri autem

nostri ibunt pariler et transibunt Jordanem ; ct quia post

haec Moyses commcndat eos Jesu fiHo Nave, et Eleazaro

sacerdoli filio Aaron, sub ea tamen conditione ut transeant

cum fillis Israel, et pugnent cum eis adversus hostes qui

erant trans Jordanem, donec liberelur ab eis lerra, et lunc

accipiant terram quam poposcerunt, regis Seon el regis

Og; atque ipsis solis per Moysen detur haereditas extraJordanem, caeteris autem omnibus pcr Jesiim intra Jorda-

nem? Dicel ergo aliquis : Quid isia prosunt ad hoc quod

dixit Abraham : « Habent Moysen et Prophetas, audiant il-

» losS* » quo scilicet haec iegentes et audienles, in iocum

illam non deveuiant torinentorum? Haec aulem diximLis,

excitantes animos audientium, ut vigilanlius iis quae legim-

tur veldicuntur iniendant, et in Mosei iitieris remolo lilterae

' LlU. \\l, 2Q. 2 ?>um, XX.Vll. —2 LuC. JlV(. 2().



IN NUMEROS HOVIILIA XXVI. 535

velaniinc ila inlclliganl qiiac fcripla sunt, ul singulis quibus-

quc ca (lici invcniant, quae si inlelliganlur ct obscrvenlur,

possint audilores non ad illuin locum lorincnti dcduci, quo

divcs illc, qui audirc luec quac in sccrcto sunt scripla con-

tcnipsit, aLductus cst, scd in sinuin eant Abraliani, ubi La-

zarus requiescit. Orcmus crgo.Dominum, ut aufcralur vc-

lamen a cordibus nostris de lectiono vctcris Tcslamenti, ut

ca quoR abscondila sunt ct occulta in Mosei litteris, videre

possimus, sccundum Prpphclsc commonitionem dicentis :

« Et nisi audicritis occultc, plorabit anima vestra *. » Et

quidcm (juod h-Tcc mystica sint, et divinum aliqucm sensum

contineant, puto quod ex iis quac superius asscrla sunt,

nullus possit ambigcre, quamvis sit illc Judaicis fabulis in-

salial)iliter dcditus : tam( n sicut hoc neminem negare pu-

lo> ila qucc sint illa quae cx istis narralionibus indiccnlur,et quae rerum facics sub hoc vclaminc contegalur, ad liqui-

dum scire, ipsius puto esse sancti Spiritus qui haec inscribi

inspiravit ; et Domini nostri Jcsu Ghristi, qui dc Moysc di-

ccbat : « De me enim ille scripsit ^; » et omnipolcnlis Dci,

cujus consilium antiquum humano gencri non nudum, sed

vclatum liltcris indicatur. Nosautcm orcmus ex corde Ver-

bum Dei, qui cst unigenitus cjus, ct qui rcvelat Palrem

quibus vult, ut et nobis hoic revelarc dignetur : sunt cnim

in his repromissionum mystcria, quje rcpromisit diligenti-

bus se : « Ut sciamus et nos, quae a Deo donala sunt no

» bis ^ » Sed et vos juvate nos in orationibus, et dillgcnter

inlcnditc, non tam nobis diccnlibus, quam Domino illumi-

nanli cos (|uos illumlnalione sua dignos invcnerlt. Quorum

contcmplatione cliam nobis darc dignctur vcrbum in ada

pertionem oris nostri. Sed age jam si corda crcxistis ad Do

miiium, ct vcrbi ejus sancti illuslrationem pcliistis, ad per-

scrulandum scnsum corum quic vidcnlur lalcrc, vcniamus.1 .hicin. xiii, I-, ^- Jo;ui. v, \r>. — * i (lor. ii, 12.



53r. OKIGEKIS

IV. Excundl do /Egyplo (iguram duobîs modis accipl, a

prioribus noslris et a nobis, sa^pe jam dictum est. Nam et

cum quls de errorum tenebris ad agnitlonls lumen adduci-

tur, et de lerrena conversatlone ad splritualia inslituta con-verlitur, de /Egyplo videtur exisse, et venisse ad soliludi-

ncm : ad illum videllcet vlta3 statum, in quo per silentium

et quielem exerceatur dlvinls legibus, et eloquiis coelestlbus

imbuatur; per quae instltutus et dlrectus, cum Jordanem

transieril, properet usque ad terram repromlssionis, idest,

per graliam baplismi, usquc ad Evangelica instituta perve-

niat. Sed et illam flguram esse diximus exeundl de Êgypto,

cum rcllnquit anima mundi hujus tenebras, ac naturas cor-

porea; caccltatem, et transfertur ad aliud sseculum : quod

vel sinus Abraha}, ut in Lazaro, vel paradisus, ut in latrone

qui dc cruce credidit, indicatur : vel etiam si qua novit

Deus esse alia loca, vel allas mansiones, per quas transiens

anima Doo credens, et perveniens usque ad flumen illud

quod laelificat clvitatem Dei, intra Ipsum sorlem promlssae

patribus hacreditatls acciplat. Igllur cum duplici (ut me-

moravimus) modo egressus deslgnetur ex /Egypto, et trans-

itus ad desertum, atque inde ingressus ad Sanctae terrae hae-

reditatem, vldeamus nunc quid sibl vellt Ruben, et Gad, et

dlmidia tribus Manasse. Hacredltas quae per Moysen traditur,

et cxtra Jordanem decernitur, in duodecim Iribubus fdio-

rum IsracI,occuItIs quibusbam et myslicls ratlonibus, totius

humani generis figuram compleclitur, vel omnium certe ho-

mlnum qui ad agnitionem Del venerunt. Horum ergo pars

allqua extra Jordanem haeredltatem consequltur per Moy-

sen, pars vero trans Jordanem, et haereditatem suscipit in

terra repromissionis per Jesum. Et illl quidem quibusextrai

Jordanem haereditas decernitur, prlmltivi sunt : licet minuftj

nobiles, licet non inculpati, primitivi tamen sunt. RubenJ

enim est primogcnitus Jacob : licet contaminaverlt ihorum

I



li\ NUMEROS IIOMJLIA XXVI. SS^

palris, primogcnitus lamen est. Scd cl Gad, licet cx ancilla,

tamcn ct ipsc primogcnitus est. Manassc quoquc, cujusdi-

midia Iribus cxlra Jordancm conscquitur, ct ipse, licet de

/Egyplia natus, primogenitus tamcn est. Omnes ergo isti pri-

mogeniti sunt, et idco priorem populum dcsignant, qui non

pcr Jesum Dominuni nostrum, scd pcr Moyscn exlra Jor-

dancm sortem hajreditatis accipiunt. Considcra autem dili-

gentius ctiam causam qua priores ct cxtra Jordancm, et se-

questrati aca^teris,

consequuntur hoGreditatem: «

Jumcnta,» imjulunt, et pecora inulla sunt nobis \ » Hacc crgo causa

est, quia prior populus ad hcercdilatem illius lerra3, quac

lacte flult, qua) mclle abundat, qua3 favus mcllis est pra^

omni terra, non potuit pcrvenire, nec Vcrbum carncm fac-

tum potuit agnoscere, quia mulla jumcnta habcbant, et

multa pecora. Animalis ergo homo non potuit pcrcipcrc

qua3 sunt Spirilus Dci^, nec spiritualiler dijudicare; quia

« homo in honorc cum essct, non intcllexit, sed compara-

» tus cst jumentis insipientibus, et similis factus est iis^ »

)ro quibus haircditatem suam cxtra Jordanis fluenta pcr-

ceplt, et a terra se Sancta fecit alienum. Ille ergo populus

accepit ha^rcditatcm pcr Mosen^ acccpit terram duorum

regum tantummodo. Non enim amplius potult Moyses in-

terficere nisi duos rcges, quorum lerram dividercl populis,

multa animalia multaque pecora habentlbus. Illis vero qui

Jordanem transeunt Jcsus dividlt tcrram, quamvis habcant

eliam ipsi animalia, habeant pecora, non tnmen lanta quiceos cxcludant ne Jordancm Iranscant, sed cum ipsls ct

mulieribus, et cum Infantibus suls contendunt transire Jor-

danem, et ad patrum pervcnire promissa. Illi aulem prop-

;er pecora et jumcnta, et mulicrcs suas, et infantos, non

Ipotuerunt transire Jordanem, ncc ad fidcm Christi, quic cst

erra repromissionls, intiarc.

'x\iim. xvxii, 4. —^ 1 Cor. if, \\. —^ l'bal. xt.i\. 1.'..



55S ORIGEMS

Y. Increpat tanien Moyses, et dicit ad filios Ruben, et ad

filios Gad ; «Fralres vestri pergent ad praelium, et vos se-^

» debitis hic? Et quare perverlilis corda filiorum Israel,

» ut non transeant in terram quam Dominus dat eis* ? » Et

cum increpuisset eos hujusmodi verbis,« accesserunt, in-

» quitj, ad eum fili Ptuben, et filii Gad, et dicebant : Ovilia

» ovibus fabricabimus hic, et pecoribus, et civitates impe-

» dimentis nostris, et nos armali prima lurma incedemus

» ante filios Israel, usquequo perdncamus eos in suum lo-»cum^. »Et haec promittentes, miligaverunt Moysen, ita

ut ipse eos commendaret Jcsu et Eleazaro. Ila enim scrip-

tum est : « Et adhibuit ilios Moyses ad Eleazarum sacerdo-

» tem, et Jesum filium Nave, et principes familiarum tri-

» buum Israel. Et ait ad eos Moyses : Si Iransierint filii Ruben

» et fihi Gad vobiscum Jordauemomnis armatusadpraclium

» coram Domino, et oblinuerilis terram in conspectu vestro,

» dabitis eis terram Galaad iji possessionem ^ » Terrae no-

men in Scripturis divinis positum diversis significationibus

invenimus : et primo quidem terra haec in qua habitamus,

nou ex initio terra vocitala est, sed arida ; et post haec quae

prius dicta fuerat arida, terra nomen accepit : sicut et coe-

lum istud visibile, non ab initio crelum diclumest,sedprius

firmamentum, post eliam coeli vocabulo nuncupalum est.

In principio tamen creaturae coelum ct terram fecisse dici-

tur Deus, et postea aridam, ct postea firmamentum. Yis

autem scire quia aliud sit ia Scripturis arida, aliud terra?Audi Aggaeiira prophetam dicentem : « Adhuc semel,

» ego movebo coelum et terram et mare et aridam ^. » \ id

quomodo Prophcta aliudponit terram et aliud aridam. Sc

et in multis Scriplune locis invenimus terram lauriabilem

nominari : aridam vero non faciie legimus iaudabiiem poni.j

Nam et Adam in hunc locum quasi culpabilis pobt pecca-'.

* Num. xwii, ('), j. —2 {1)1,1. i^;^ j-. — ? Iblft. aS, ?.c). — ^-''e"- '•> 7'?

ii V

'



IN NUiMJifiOS IIOMILIA XWI. OOf)

tuiii detrudilur, qui arida nominatus Cbl. Aiitca cniin non

fuit in arida, scd in tcrra. Paradisus naniquc nofl cst in

arida, scd in tcrra. 8cd ct mansuetis quod rv^proinitlit Do-ininus in Evangelio, non cst arida, scd tcrra : « Bcati cnim,

» inquitj, mansucti, quoniain ipsi ha^rcditabuiit lcrram\ »

Et iteruin in Evangclio, scincn quod dat fructum ccntcsi-

munis sexagesimuin, et triccsimum^, terra dicitur esse, non

arida. Et puto quia profcctus quidam sit ab arida ad lerram

vcnicndi, sicut ct profectus quidam fLiit ut hicc arida tcrra

vocaretur. Omnes enim nos, donec infructuosi suinus, et

nulldin justitia) fruclum, nullum pudicitia?, nullum pielatis

alFcrimus, arida sumus. Si autem nosmctipsos cocpcrimus

excolerc, et ad virtutum frugcm dcsidcs animos suscitare,

terra eiricimur cx arida, qux verbi Dei susccplo seminc

loela fruge nndtiphcet. Est ergo quffidam etiam in regno Dei

terra, qua3 mansuctis rcpromiltilur, ct terra quac vivcntium

nominalur, et tcrra in excclsis posila, dc qua ad justum di-

cit Prophcla : « Et cxallabit te ut hicrcdltcs tcrram^ » Islius

crgo tcrrai haircdilalcin, posleaquam dc mundi hujus Êgy-

plocxicrit, Dcocrcdcns anima consequilur : et alibi quidcmii qui sub Lcgc vixcrunt, alibi aulcm qui per Jesn Chrisli fi-

dem ct graliam dispcnsati sunt. Vcrumtamcn ii qui vidcn-

tur primi, ct pcr Moscn dispcnsali, non prius consequcntjjr

hajrcditateni sibi dccrctam, quam Mosco ducc merucrunt,

nisi ct ipsi transcant cum iis quos Jcsus dispensal, ct pug-

ncut cuni cis contia inimicos, ct colloccnt eos in sedibus

suis; etita ipsiconscqucntur hajredilatcmquam Moscoduccmerucrini.i.

YJ. Scd iuec nisi ex Scripturis divinis npprobcntur, fabuhc

videbuntur. Pauluscrgo horum producalur in mcdium iuo-

ncus lcslis, qui in Epislola ad ilcbricos, ubi dcstriblt oinucs

dlos Palrcs,et Palriarchas, ac Prophctas, qui pcr fidcin pla-

J Malil;. V, 4. - - M. \i,i. - • VsA. xxvvii, .'i.



54o ORIGENIS

CLiordnt Deo, post enumeratioiiem cunctorum, in ultima

conclusione sic dicit de eis : « Et ii omnes testimonio fidei

» accepto non perceperunt repromissiones, Deo pro nobis

» melius aliquid providente, uti ne sine nobis consumma-

» rentur*. «Quasi dicerent isl3e novem et semis tribus de

illis duabus et semis tribubus, quia propterea non ceperunt

promissiones terrae illius quac eis extra Jordanem per Mo-

sen decreta est, Deo pro nobis aliquid melius providente,,

uti ne sine nobis consummarentur. Propterea ergo transeuntnobiscum armati ad pra^bum, et juvant nos ad belligeran-

dum adexpugnandos inimicos. Sed illi transeunt qui armatl

sunt, qui viri fortes sunt et potentes : ca?teri vero, ignava

manus et imbellis, remanent extra Jordaneiu. Si qui autem.

in ipsis viri fortes sunt, relictis animalibus et pecoribus et

omnibu5 impedimentis, pngnant adversum hostem nobis-

cum usquequo yiiiCantur inimici noslri, usquequo haeredi-

tatem tcrrae bonae, terraj melHs lactisque capiamus. Quis

eriim dubitat quod sancli quique Patrum, et orationibus

nos juvent, et geslorum suorum confirment atque horten-

tur exemplis, sed et vGluminibus suis, per ea quae nobis ad

memoriam scripla reliquerunt docentes nos, et instruentes

quomodo adversum inimicas potestates dimicandum sit, et

quomodo agonum toleranda certamina ? Pugnant ergo pro

nobis et ipsi, incedunt primi ante nos armati. Ipsos enim

nos habenles ad exemplum, et videntes eorum per spiritum

fortia facta, armamur ad praelium spirituale, et adversusspiritualia nequitia? in ccelcslibus dimicamus. Sic denique

qui sub Jesu duce militant, Iriginta et eo amplius reges pe-

rimunt, et terras eorum sorte haereditatis accipiunt. Depul-

sis namque spirituallbus nequitiis de coelestibus, haeredila-

tem rcgni coelestis a Jesu Domino nostro percipiunt.

\il. Potest et terlius adhuc expositionis videri modus,.

* llebr, XI, 05, 4o.



IN NUMEROS HOMILIA XXVI. 5^ 1

ul In flliis Isracl, id cst in populo Ecclosiac inlelliganlur qul-

dam essc spirltualcs, ct inlra Jordancm perclpcre haercdl-

tatem terrac lluenlis lac et mel : saplcnliai scillcctet scien-

tiaj caplcntes dulcedineni, quoruni tcrra fluminc Dci quod

rcplctum est aquis divinaj inlclligentiic, circumdaLur ct ri-

gatur. Alii autem sunt carnales, qul jiimcntis ct pecudibus,

id est, crassis et stolidls scnsibus abundant : sicut erant illi

de quibus dlcebat Apostolus : Ita inscnsati estis, ut cuin

» splrllu coeperitis, nunc carne perficiamini *; et : O insensali

» Galatae, quis vos fascinavit verltati non obcdire^ ? » Sed et

unus([uisque nostrum, nlsi sc armavcrlt, et abjcclls brutis

et bellulnls sensibus ad spirltualem inteiligentiam propera-

vcrit, remaneblt exlra Jordanem, nec poterit per sapientia;

flumen Inccdere, quod laelliicat civllalem Dei, id est, ani-

mam Dei capaccm : non assequetur cloquiorum Domini in-

teriora, quae sunt dulclora super mel ct favum, scd Illam

tanlummodo consequctur tcrram in qua duo rcges occisi

sunt, ubl dicalur ci : « Niliil allud judicavi me ipsum scire

» inlcr vos nisi Jesum Christum, et hunc crucifixum^ »

Qui aulem potucrit transire Jordancm, ct ad intcrlora pe-

netrare, ibi Jcsum Dominum nostrum scquens, interficlct

triglnla, ct co amplius reges, IIIos fortassis de quibus dici-

tur, quia « astilerunt rcges terrae, et principcs congrcgali

» sunt in unum, adversus Dominum, et adversus Chrlslum

» ejus''; »dcpulsisquc iis rcgibus et prostralis, agnoscet sc-

creliora mysteria, usqucquo veniat ad illum locum ubi se-

des Dei est el Jerusalem civilas Dci vlvenlis, non Ista quoe

servit cum filiis suls in terris, sed illa coelestis, qunc jibera

est, et matcr oninium noslrum : ad cujus nos lueredltatem

perducere dlgnctur dux ct Domlnus nostcr Jesus Chrlstus,

cni est gloria et imperium in saecula saeculorum. Amcn.

1 Galat. Mi, 3. —2 Ibid. i. —^ i Cur. ir, 2. —<* Psal. 11, 2.



542 ORIGENIS

HOMILIA XXVII

De mansionihus filiorujn Isi-aM''.

Cum conderet^ Deus mundum, iunumeras creavitcibo-

rum differentias, pro diversitalibus sciliGet vel humani de-

siderii, vel nalurie animalium. Unde non solum homo cum

viderit animalium cibum, scit eum non pro se, sed pro ani-

malibus creatum, sed et ipsa animalia agnoscunt proprios

cibos : et abis quidem, verbi causa, utitur leo, aliis cervus,

aliis bos, ahis vero aves. Sed et inter homines sunt qua^dam

differentia^. in appelendis cibis : et alius quidem qui bene

sanus est et habiludine corporis valens, forlem cibum re-

quirit, et credit confiditque edere omnia, vehit robustissimi

quique athletarum. Si quis vero infirmiorem se sentit et in-

vahdum, delectatur olerlbus, et fortem cibum pro sui in-.

firmitate corporis non recipit. Si vero sit ahquis parvuhisi^

etiamsi voceindicare non possit, re tamen ipsa nullam ahainj

quamlactis requirit

ahmoniam. Etita

unusquisquevel

proaelate, vel pro viribus, vel pro corporis valetudine, aptum

sibi et competentem viribus suis expetit cibum. Si suflicien-

ter rerum corporalium considerastis exemplum, nanc ab iis

ad intellfgentiam spirilualium veniamus. Omnis natura ra^

tionabilis proprils et sibi competentibus nutriri indiget ci-

bis. Gibus autem verus naturae raiionabilis sermo Dei est.i

Sed sicut in nutrimentis corporis multas paido ante dedi-

mus dilFerentias, ita et natura rotionabilis, qute ralione cl

verbo Dei, ut diximiis, pascilur, non omnis uno atque eO'

' Tuni. 11, |). 5^4 <'i Si'qq.

'^ NuiT). xxxm.''

N. 1, 2, :>. p. ."-4-.'i7G.



IN NTJMEROS IIOMILIA XXVil. O^S

il(3m v«rbo inilrilur. Undc ad similitudineai corporalis

exerapli cst vTliquibus ctiam in vcrbo T)ei cibuslaclis, apcr-

tior scilicet simpliciorquc doctrina, ut dc moralibus esse

solet, qusc pracbcri consuevit iis qui initia habent in divinis

sludiis, ct prima cruditionis ralionabilis elemcnta susci-

piunt. His ergo cum recitatur lalis aliqua divinorum volu-

minuin Icctio, in qua non videatur aliquid obscurum, li-

bcnter accipiunt : verbi causa, ut cst libcllus Hestcr, aut

Judilh, vel cliam Tobinc, aut mandala Sapicntia). Si vero

Icgatur ei liberLevitici, ofTenditur continuo animus, ct

quasi non suum refugit cibum. Qui enim venil ut disceret

Deum colerc, justitiae ac pictatis cjus prsecepta suscipere,

audit mandaln dc sacrificiis dari, et imniolalionum ritus

doceri, quomodo n(f)n continuo avertit auditum, ct lanquam

non sibi aptum cibum recusat? Scd ct alius cuni leguntur

Evan^clia, vel Aposlolus, aut Psalmi, laetus suscipit, hben-tcr amplcclitur, et velut remedia quaedam infirmitatis suae

inde colIi<i;ens gaudct. Huic si legatur Numerorum libcr, ct

ista maximc loca qua3 nunc habemus in manibus, nihil haec

jid utilitatem, nihil ad infirmitatis suae remedium, aut ani-

mê saluicm prodessc judicabit : scd continuo rcfulabit, et

respuct tanquam graves et onerosos cibos, et quia aegrae at-

que invalidai non competant animae. Sed sicut, verbi gralia

(ut ilerum ex corporalibus repetamus exempIa),Ieoni si de-

tur intcllcctus, iion continuo culpabit abundanliam hcrba-

rum crcatam, quia ipsc crudis carnibus vescitur, ncc dicet

illas supcrllue a (ônditorc productas, quia ipse earum cibonon utitur; nec ilerum homo, quia panc aliisquc aptis sibi

utitur alimoniis, culpare dcbet cur rcceril Deus scrpcntcs,

quos cibum vidcat proebcre cervis ,* neque ovis, aut bos

culpare, verbi causa, quod aliis animalibus carnibus vesci

datum est, cum ipsis ad edendum gramina sola sufficiant :

ita er2;o et in cibis ralionalibus, divinorum dico voluminum,



544 ORIGI-NIS

non contlnuo aut culpanda aut refutanda est Scriptura,

quae dlfficilior aut oLscurior ad intelligendum videtur, vel

ea continere quibus sive incipiens et parvulus, sive infir-

mior et minus ad intelligenda omnia validus uti non potest,

nec conferri sibi ex iis utilitatis aliquid existimat aut salu-

tis ; sed considerare debes, quia sicut serpens et ovis, et

Los et homo, ac fcenum, Dei creatura sunt omnia, et diver-

sitas ista ad laudem spectai et gloriam Creatoris, quod com-

petenlem et in tempore unicuique eorum pro quibus creata

sunt, vel prxbeant, vel capiant cibum; ita et haec omnia

quae verba Dei sunt, et in quibus diversus pro captu ani-

marum cibus est, unusquisque prout sanum se et validum

senlit assumat. Quamvis et si diligentius requiramus, verbi

causa, in Evangehi lectione, vel Apostolica doctrina, in qui-

bus delectari videris, et in quibus tibi aptissimum et sua-

vissimum deputas cibum, quanta sunt quae te latent, si

discutias et perscruleris mandata Domini? Quod si ea quae

obscura videntur et difficilia, refugienda sunt protinus el

vitanda, invenies etiam in illis in quibus valde confidis,

tam multa obscura et difficilia, ut si hanc sententiam te

neas, slt tibi etlain inde recedendum. Sunt tamen piurima

in ilHs, quae apertius et simplicius dicta simt, quam ut parvi

sensus aedificent auditorem. Haec autem in praefatione prae-

misimus, ut suscitemus anlmos vestros, quoniam quldem

hujusmodi lectio habetur in manibus, quae difficilis ad in-

teliigendum, et superflua videatur ad legendum. Sed non

possumus hoc dicere de sancti Spiritus litteris, quod ali-

quid in eis otiosum sit aut superfluum, etiamsi ahquibus

videntur obscura. Sed hoc potius facere debemus, ut ocu-

los mentis nostrae convertamus ad eum qui hisc scribi jus-

sit, et ab ipso horum intelligentiam postulemus : ut sive

inlirmitas est in anima nostra, sanet nos ille qui sanat om-

nes languores ejus; sive parvi sensus sumus, adsit nobis



IN NUMEROS IIOMJIJV XXVII. 54«^

cuslodiens pnrvulos Dominus, et enutriat nos, atque in

mensuram aetatis adfJucat. Utrumque enim in nobis est, ut

cx infirmis ad sanitatem, et ex parvulis ad actatem virilem

pervenire possimus. In noLis ergo cst, haec a Deo poscere.

Dei autem est petentibus dare, et pulsantibus aperire. Sed

satis sit ista pracfatio.

Nunc jam ad lectionis ipsius quae recitata est veniamus

exordium, ut, juvante Domino, sensum quoque eorum,

etiamsi non ad liquidum, summatlm lamen colligere et ex-

])licare possimus. Ait ergo : « Ha; sunt mansiones liliorum

» Israel, ex quo exierunt de lerra yEgypti cum virtute sua,

» in manu Moysi et Aaron. Et scripsit Moyses profectiones

» eorum et mansiones per verbum Domini S » et caetera.

Audistis quia scripsit hnec Moyses per verbum Domini. Et

quid voluit Dominus ha3C scribi ? ut prodesset nobis aliquidscriptura ha^c mansionum quas fecerunt filii Israel, aut ni-

hil prodesset? Et quis audeat dicere, quod ea quae per ver-

bum Domini scribuntur nihil utilitatis habeant, nec salutis

aliquid conferant, sed solam rem gestam narrent, quae tunc

quidem praetericrit, nunc autem nihil ad nos ex ejus rela-

tione perveniat? Impia hrec et aliena a catholica fide sen-

teutia est, et eorum tantummodo qui legis et Evangeliorum

negant unum solum sapientem essc Deum patrem Domini

nostri Jcsu Christi. Quid ergo de iis mansionlbus fidelis

sentiro debeat inlellectus, summatim (prout tcmpus pali-

tur) pertractare tentemus. Superior disputatio, cum nobis

occasionem dicendi de profectione filioruni Israel ex Êgy-

pto prxbuisset, dupliciler diximus videri posse spiritualiter

exire unumquemque de /Egypto, vel cum relinquenles Gen-

lilem vitam ad agnilionem divinae lcgis acccdimus, vclcum

anima de corporis hujus habitationc discedit. Ad utrumquo

ergo istac mansiones, quas nunc per verbum Domini ^loy»^ Nuni. xxxiM, i, 2.

IX. .i5



54G ORIGENIS

ses describit, aspiciunl. Nam de illis quidem mansionibus

quas animae corpore exutai, imo corpore suo rursus in-

dutae habiturae sunt, Dominus pronuntiavit in Evangelio,

dicens : «Multai mansiones sunt apud Patrem meum. Alio-

» quin dicerem vobis, Vadoet praeparo vobis mansionem *.

Sunt ergo multae illae mansiones quae ad Patrem ducunt, in

quibus singulis quid causae, quid ulilitatis animae commo-

ratio, quidve eruditionis aut illuminationis accipial, scitille

solus futuri saeculi Pater, qui ait de semetipso, quia « ego

» sum ostium. Nemo venit ad Patrem, nisi per me ^. » Qui

fortassisin his singulis mansionibus unicuiqueanimaeostium

fiet, ut per ipsum inlret, et per ipsum exeat, et inveniat

pascua, et iterum intret ad aliam, et inde ad aliam mansio-

nem, usquequo ad ipsum perveniat Patrem. Sed nos pene

immemorespraefationis nostrae, subito auditum vestrum

ad alta et excelsa surreximus. Imo vero redeamus ad ea

quae inter nos et in nobis geruntur. In iEgypto erant fdii

israel, in operibus Pharaonis regis luto ac latere afiligeban-

tur, donec ingemiscentes clamarent ad Dominum, et exau-

diens gemitum eorum mitleret eis verbum suum per Moy-

sem, et educeret eos de ^gypto. Et nos ergo cum essemus

in iEgypto, mundi dico hujus erroribus et ignorantiae te-

nebris, operantes opera diaboli, et in concupiscentiis et

voluplatibus carnis, miseralus est Dominus afflictionem

nostram, et misit Verbum suum unigenitum Filium, qui

nos de ignorantia erroris ereptos ad lucem divinae legis ad-

duceret.

Sed primo omnium, intuere mysterii rationem : quam

qui diligenter observaverit, in Scripturis inveniet in egres-

sione filiorum Israel de Êgypto, quadraginta et duas

habitas esse mansiones ; et rursum adventus Domini et

Salvatoris nostri in hunc mundum, per quadraginta et* Joan. XIV, 2. —2 1(1. \, c), cl xiv, (5.



IN NUMlihOS IIOMILIA XXVII. 54/

dtias generationes adducitur. Sic enim Matthaeus Evange-

lista commeniorat, dicens : « Ab Abraliam usque ad David

» regem, generationes qualuordecim. Et a David usque ad

»

transmigrationemBabylonis, generaliones quatuordecim.» Et a transmigratione Babylonis usque ad Christum, ge-

» nerationes quatuordecim *. » Istas ergo quadraginta et

duas generationes quas velut mansiones Ghristus fecit de-

scendens in iEgyptum mundi hujus, ipso numero quadra-

ginta et duas mansiones faciiint, qui ascenduut de Ai^jpio.

Et bene observanter posuit Moyses dicens : a Ascenderunt

» fllii Israel cum virtule sua ^, » Quae est virlus eorum,

nisi ipse Christus, qui est virtus Dei? Qui ergo ascendit,

cum ipso ascendit qui ad nos inde descendit, ut illuc per-

veniat unde ille non necessitate, sed dignatione descendit,

ut verum sit illud quod dictum est, quia « Qui descendit,

» ipse est et qui ascendit \ » Igitur in quadraginla duabus

mansionibus perveniunt lilii Israiil, usque ad principium

capiendae haereditatis. Principium vero capiendae haeredi-

tatis fuit, ubi Ruben, et Gad, et dimidia tribus Manasse,

accipiunt terram Galaad. Constat itaque numerus descen-

sionis Christi, per quadraginta el duos patres secundumcarnem, velut per quadraginla duas mansiones descendens

usque ad nos; et per tolidem mansiones ascensus filiorum

Israel, usque ad haeredilalis promissae principiuni. Quod si

intellexisti quantum sacramenti numerus isle descensionis

ascensionisque contineat, veni jam et incipiamus per ea

quae descendit Chrislus ascendere, ct primam mansionem

istam facere quam ille novissimam fecit, scilicet, qui natus

ex virgine est : et haec sit prima nobis mansio de /Egypto

exire volcntibus, in qua relicto idolorum cultu, et daemo-

niorum, non deorum, veneratione, credimus Christum na-

^ Mallli. I, 17.—

'^ !ViiiM. wxiir, I. — ^ ]']j)ljc'S. IV, lo.

5 5.



548 ORIGENIS

tnm ex Virgine, et de Spiritu sancto, et Verbum carncm

factum venisse in hunc mundum. Post haec jam proficere,

et ascendere ad singulos quosque fidei et virtutum gradus

nitamur. Quibus si tamdiu immoremur donec ad perfec-

tum veniamus, in singuhs virtulum gradihus mansionem

fecisse dicemur, usquequo ad summum pervenientibus no-

bis inslitutionum profecluumque fastigium promissa com-

pleatur hacreditas.

« Exierunt ergo * fdii Israel cum virtute sua^. »

Erat cum ilhs virtus iUa quae dixerat ; « Tecum descendam» in /EgyptumS* » et quia erat cum illis ista virtus, prop-

lerea dicit Propheta : « Et non erat in tribubus eorum in-

» ftrmans \ » Exierant autem in manu Moysi et Aaron. Adexeundum de /Egyplo non sufficit una manusMoysi, quae-

ritur et manus Aaron. Moyses indicat scientiam legis, Aaron

sacrificandi Deo et immolandi peritiam. Opus est ergo ut

exeuntes de iEgypto non solum scientiam legis et fidei, sed

operum quibus Deo placetur fructus habeamus. Ideo enim

et manus commemoratur Moysi et Aaron, ut opera per ma-

nus intelligas. Etenim si exiens dc yEgypto et conversus ad

Deumabjiciam superbiam, per manus

Aaron taurum Deosacrificavi. Si petulantiam, lasciviamque peremero, hircum

Domino jugulasse me Aaron manibus credam. Si libidinem

vicero, vitulum; si stultitiam, ovem immolasse videbor. Sic

ergo cum animoe vilia purgantur, manus Aaron operatur in

nobis : et manus Moysi nobiscum est, cum ad hnec ipsa in-

telligenda illuminamur ex legc. Et ideo utraquo manus ne-

cessaria est de yEgypto exeuntibus, ut inveniatur in eis non

solum fidei et scientiae, sed et actuum operumque perfec-

tio : et tamen utraeque ha3 non simt duae manus, sed una

In manu enlm Moysi et Aaron eduxit eos Dominus, et non

1

N. 6-1 5. p. 077-5S4.2 Num. xxxiii, 1. —3 Gen. xi.vi, 4. —* Psal. r,v, Ti-j.



1

IN NUMIiROS IIOMILIA XXVII. 5^9

in maiiibus Moysi et Aaron; unum enim opus utriusquc

manus est, alque una perrectionis expletio.

« Et scripsit, inqait, Moyses prorectiones et mansiones

» eorum, per verbum Domini *. » Scripsit ergo haec per ver-

bum Domini, ut legentes nos et videntes quanlae nobis iin

mineant profecliones ad iter ([uod ducit ad regnum, proe-

paremus nos ad vitam hanc, et considerantes iter quod

nobis immineat, non segniter nec remisse vitae nostra? lem-

pus permittamus absumi, ne lorte dum in his mundi vani-

talibus immoramur, et singuHs quibusque quae ad visum

vel audilum, vel eliam qua^ ad tactum atque odoratum

gustumque veniunt, deleclamur, labantur dies, tenipus prae-

tereat, et non occurramus omne spatium imminentis itine-

ris exphcare, et dcficiamus in inedio, atque accidat nobis

ilhid quod de quibusdam refertur, qui pervenire non po-tuoiunt, sed artus eorum ceciderunt in deserto. Iter ergo

agimus, et idcirco devenimus in hunc mundum, ut trans-

eamus de virtute ad virtutem, non iit permaneamus pro

terrenis in terra, sicut et ille dicebat : « Deslruam horrea

» mea, et alia majora acdificabo, et dicam animae meae :

» Anima, habes multa bona reposita in annos multos, man-

» duca, et bibe, et laetare, ne forte dicat et nobis Dominus,

» sicut illi : Stulte, hac nocte auleretur a te anima tua ^. »

Non dixit in hac die, sed in hac nocte. In nocte enim pe-

rimitur et hic, sicut primogenita /Egyptiorum, tanquam

qui dilcxerit

mundumet tenebras ejus, et particeps luerit

reclorum mundi hujus tenebrarum harum. Tenebrae au-

tem et nox nmndus iste appellalur pro iis qui in ignoran-

lia vivunt, nec lumen recipiunt veritatis. Qui autem ta-

les sunt, de Ramesse non proficiscuntur, nec transeunt ad

Sochoth.

Videamus tamen prius quando proficiscuntur (ilii Israiil

' iNiun. XXXIII, 2. —2 Liic. XII, iS, iq, 20.



55o .ORIGENIS

ex Ramesse. « Meiise, inqult, primo quintodeciaia die men-

» sis *. » Per pra^ceptum Domini quai tadecima die mensis

egerant pascha in iEgypto, jugulantes agnum pridie quam

proliciscerentur, et initium quodammodo festivitatis adhucin yEgypto positi gerunt. Sequenli ergo die, qui est primus

dies azymorum, quintadecima die, mensis primi proficis-

cuntur de Ramesse, et veniunt in Sochoth, ut ibi faciant fes-

tivitatis Azymorum diem. « Quis sapiens, et intelliget hoec?

» sensatus, et cognoscet ea ^ ?. » Imo quis est qui hajc vel ex

parte cognoscat, sicut Apostohjs dicit : « Ex parte scimus,

» et ex parte prophetamus ^ ? » Quis intelligit quomodo ex

parte dies festos agimus, ut nemo nos judicet in parte diei

festi, aut neomenias, aut sabbali ? Omnis namque dies feslus

qui in terris ab hominibus geritur, in parte, non in integro,

neque perfecto festivitatis titulo geritur : sed cum exieris de

iEgypto ista, tunc erit libi perfecta festivitas, tunc azyma

sinceritatis et veritatis ad perfectum curabis, tunc Pente-

costes diem in eremo ages, et tunc forte primum mannae

cibum coelestem suscipies, ac singulas quasque festivitales

geres, de quibus jam superius, ut potuimus, dictum est.

Scito tamen quoniam post ilkid pascba quod in i^gyplofactum est, semel invenimus in deserto pascha curatum,

cum lex data est, et aUud (sicut observavimus in Numeris)

post hsec jam nusquam geri, nisi in lerra repromissionis.

Igitur quintadecima die mensis priini, sequeuti post Pascha

die, qui est primus Azymorum dies, profecti sunt fihi Israel

de Ramesse, « in manu, inquit^ excelsa, in conspectu om-

» nium /Egyptiorum ^. » Quae est manus excelsa ? Et alibi

enim dicil : « Exaltetur manus tua^ » Ubi non est huma^

num opus nec terrenum, sed divinum, ibi manus excelsa

nominatur. Pcr manus namtpio opus intelligi, stepe jam

* Numer. xxxiii, 5. —2 Qsc. xiv, 10. —^ i (Joiiril!i. xiii , (j. —'' IViuii.

xxxiii, 5. —^ Psal. Xj 1 2.



IN ]NUA1I:R0S HO\flLIA XXVil. 55 [

dictum est. In manu ergo excelsa, in conspectu omnium

^gyptiorum profecti sunt. « Et ^gyptii, inquit^ sepelie-

» bant mortuos suos *: » vivenles autcm sequebantur Domi-

num Deum suum. Post hajc dicitur quia « et in diis eorum

» fecit Dominus vindictam ^. » Sed et in Exodo ita dicit

« Et in omnibus diis iEgyptiorum faciet Dominus vindic-

» tam. » Hic autem dicit quia fecit in eos Dominus vindic-

taiu. « Sunt quidam qui dicuntur dii sive in coelo, sive in

» terra ', » Apostolus ait. Sed et in Psalmis dicitur : « Om-

» nes dii gentium daemonia*.

» Non crgo simulacra, seddaemones qui simulacris assident, deos dicit in quos fecit

Dominus vindictam. Scd velim requirere quomodo Deus

vindictam faciat io dacmones, cum utique vindictae dies et

judicii nonduni advenerit. Sed hanc ego puto in doemones

fieri vindictam, cum is qui ab illis deceptus fuerat ut idola

coleret, per verbum Domini conversus Dominum colit; et

cx ipso opere conversionis, in eum vindicta qui deceperat

datur. Similiter si is qui a daemonibus deceptus fuerat ad

fornicandum, convertatur ad pudicitiam, diligat caslitatem,

errasse se defleat; poenitentiae ipsius lacrymis uritur et in-

cenditur doemon, et sic vindicta datur in deceptionis auc-

torem. Similiter etiam si quis de superbia ad humilitatem,

de profusione ad parcimoniam redeat, per haec singula dae-

mones,qui sc in ha3C deceperant, flagellat et crucial. Quan-

lis eos putatis agi tormentis, si quem videant, secundum

verbum Doiuini, vendere omnia sua qua^ possidet, et dare

pauperibus, et tollere crucem suam, et scqui Christum? Su-per omnia vero eis est tormentorum genera, ct super omnes

poenas, si quem videant verbo Dei operam dare, scientiam

divinae legis ct mysteria Scripturarum intentis studiis per-

quirentcm : in hoc eorum omnis flamma est, in isto urun-

tur incendio; quoniamquldcmignorantiae tcnebris humanas

^ Num. xxxni, /j. —' Ihidrn». —^ i Cur. vm, 5. —^ r.sal, xcvr, 5.



552 ORIGENIS

oLscuraverant meiites, et haec obtinuerant, ut Deus quidem

ignoraretur, ad ipsos vero divini cultus studia transferrentur.

Quae putas in i'Ilos vindicta datur, quaj infertur eis flamma

poenarum cum vident haec lumine veritatis aperiri, etfrau-

dis suae nebulas per agnitionem legis divina^ reserari ? Pos-

sident enim cunclos qui in ignorantia vivunt; et non so-

hjm illos qui adhuc in ignorantia sunl, sed ingerunt se saepe

ctiam iis qui agnoverunt Deum, et rursus in eis opera igno-

rantiae conantur operari. Neque enim sine ipsis consumma-

tur omne peccatum. Nam cum adulterium quis committit,

non est utique sine da^mone; vel cum ira immoderata rap-^

tatur, vel cum diripit ahena : et qui sedens adversus proxi-

mum suum detrahit, et adversum fihum matris suae ponit

scandalum, non est sine da?mone. Et ideo omnimode agen-

dum est nobis, ne forte ^gyptiorum primogenita, vel deos

eorum quos Dominus percussit et exlioxit, resuscitemus in

nobis, si eis locum dederimus operandi in nobis ea quce odit

Deus. Si autem ab his omnibus contineamus nos, eo raodo

quo superiusdiximus, dedit vindictam in omnibus diisiEgy-

ptiorum, poenasque ex nostra emendatione et conversione

da^mones suscipiunt.

Exeunt ergo ex Êgypto filii Israel, et proficiscentes ex

Ramesse veniunt in Socholh. Profectionis hic ordo, et dis-

tinctio mansionum, valde necessaria, et observanda est iis

qui sequuiitur Deum et de virtutum profectibus cogitant.

De quo ordlne memini quod jam et in aliis, cum aedifica-

tionis causa aliqua loqueremur, quae Dominus dare dignatusest prosecuti sumus. Sed et nunc paucis iterum orantibus

vobis commonebimus. Fit ergo prima profectio ex Ramesse,

et sive de hoc mundo anima proficiscens ad futurura saecu-

lum pergit, sive ab erroribus vitie ad viam virtulis et agni-

lionis convertitur, ex Ramesse proficiscitur. Ramesse enim

in noslra lingua dicitur commotio turbida, vel commolio



'

IN NUMIiROS IIOMILIA XXVII. 555

lineae. In quo ulique ostenditur, quod omnia in hoc inundo

in cominolionibus ct pcrturbalionibus posita sunt, et iii

corruplcla : hoc enim tinea indicat. In quibus non oportcl

residere aniinam, sed proficisci, et venire in Sochoth. So-chothautem interpretaturlabernacula. Igiturprimusanimai

profectus cst ut auferatur a commotione terrena, et sciat

sibi tanquam peregrinanti in labernacuhs habilandum, quo

velut in procinctu posila adversus insidiantes expedita oc-

currere possit et hbera. Inde jam ubi se sentit esse prai-

paratam, proficiscitur ex Sochoth et apphcat in Buthan.

Buthan convallis appeJlatur. Virtutum diximus in his esse

profectum. Virlus uon nisi exercitiis et labore conquiritur,

nec tantum in prosperis quanlum in adversis probatur.

Venitur ad convallem. In convalUbus autem et in inferio-

ribuslocis certamen habetur adversus diabohim et contra-

rias potestates. In convalfi ergo agon gerendus est, et iii

convalh pugnandum est. Denique et Abraham in valle Sa-

hnarum pugnavit adversum barbaros reges, et ibi vicloriam

consecutus est*. Descendit ergo viator hic noster ad eos qui

in profundis sunt et in imis, non ut ibi demoretur, sed ut

ibi victoriam consequatur. Profecti sunt autem exButhan,et apphcuerunt od os Iroth. Irolh vicus interpretatur. Non-

dum eniin venitur ad civitatem, nec quai perfecta sunt jam

tenentur, sed interim prinio parva quaequc capiunlur. Hic

est enim profectus, ut a parvis ad magna veniatur. Venitur

ergo ad Iroth, hoc est ad ingressum primum vici, quodest

inilium conversalionis, et abstinenliae mediocris. Pericu-

losa esl namque in iniliis grandis et immoderata abstinen-

tia. hoth autem haec posita est contra Beelsephon, et con-

tra Magdalum. Beelsephon interpretatur ascensio specula?,

sive turris. A parvis ergo ascenditur ad magna, et nondum

in ipsa specuhi, sed conlra specuLmi, id cst, in conspeclu^ Gcn. Mv.



5^4 ORlGliiMS

speculai posita est. Speculari enim incipit, et prospicere

spem futuram el altitudinem profectuum contemplari, et

paulatim crescit, dum plus spe nutritur quam laboribus fa-

tigatur. Quae statio sive mansio contra Magdalum est, non-

dumin ipsoMagdalo. Magdalum enim magnificentiadicitur.

Habens ergo in conspectu et ascensionem speculae, et mag-

niiicentiam rerum futurarum, spebus, ut diximus, ingenti-

bus pascitur et nutritur, In profectionibus enim est, non in

perfeclione jam posita.

Post haec proficiscuntur de Iroth, et transeunt per me-dium maris Rubri, et applicuerunt ad amaritudines. Dixi-

mus tempus profectuum, tempus esse periculorum. Quammolesta tentatio transire per medium mare, videre fluctus

in cumulum crescere, audire undarum insanientium voces

et strepitus : sed tamen si sequaris Moysen, id est, legem

Dei, aquae tibi murus dextera laevaque fient, et iter invenies

per siccum in medio mari. Sed et illud iter coeleste quod

agere dicimus animam, potest fieri ut habeat aliquid aqua-

rum, potest fieri ut ibi inveniantur undae; est enim ibi pars

ahqua aquarum, et pars ahqua sub coelo : et nos interim

harum quae sub coelo sunt aquarum undas fluctusque per-ferimus; Deus viderit si illae quietae sunt et placidae, nec

ahquibus ventis flantibus excitantur. Sed nos interim cumvenerimus ad transitum maris, etiamsi videamus Pharao-

nem et yEgyplios insequenles, nihil trepidemus, nuHus de

his metus, nuHa formido sit. Credamus tantum in unum^

verum Deum, et quem misit FiHum suum Jesum Christum.

Quod et si dicatur popuhis Deo credidisse et famulo ejus

Moysi, credimus et non secundum hoc etiam Moysi, id est,'

Legi Dei et Prophelis. Constans ergo esto, et paulopost vi-

debis iEgyptios jacentes ad Httus maris. Cum autem vide-

ris eos jacentes, tu exurge, ol canta in canticis Domino,

et coliauda eum (|ui equum et ascensorem deinersit in Ru-



IN NUMKROS IIOMILIA XXVIf. 555

brum mare. Applicuerunt crgo ad amaritudines. Audiens

amaritudines non pavescas, neque lerrearis : «Omnisemm» eruditio ad prsesens iion videtur dulcis esse, sed amara.

» Postea vero fructum dulcissimum et pacatissimum exer-

» citatis per semetipsam reddit justitice*, » sicut Apostolus

docet. Denique etazyma cum amaritudine vcsci praecipiun-

lur : nec est possibile perveiiire ad terram repromissionis,

nisi per amaritudines transeamus. Sicut enim medici ama-

ritudines quasdam medicamentis inserunt salutis prospectu

et sanitatis languenlium : ita et salutis prospcctu Mcdicus

animarum nostrarum amaritudines nos vitae hujus voluit

pati in diversis tentationibus, sciens quia finis hujus ama-

ritudinis animae noslrae dulcedinem salutis acquirat : sicut

el e contrario finis dulcedinis quae est in voluptate corporea,

ut divitis illius exempla docuerunt, amarum finem reddit in

infernum po^narum. Tu ergo qui iter virlutis incedis, non

refugias appUcare ad amaritudines. Proficisceris enim et

inde, sicut et filii Israel.

« Profecti sunt, inquit, de amaritudine, et venerunt in

» Helim ^. »Helim est, ubi sunt duodecim fontes aquarum^

et sepluaginta duae arbores palmarum. Vides post amaritu-

dines, post asperitales tentationum, quam tc amoina susci-

piunt loca. Non venisses ad palmas, nisi tentationum ama-

riludines pertulisses ; nec venisses ad dulcedinem fontium,-

nisi prius qua3 tristia fuerant et aspera superasses : non quo

jam finis sit in his itineris, et perfectio cunctorum ; sed

dispensator animarum Deus in ipso itinere inlerserit labo-

ribus etiam quaedam refrigeria, quibus refota anima et rc-

parata, promptior redeat ad rehquos labores. Helim autem

inlerprelatur arietes. Arieles duces sunt gregum. Qui sunt

crgo duces gregis Christi, nisi Apostoli, qui sunt ct duode-

ciai fonlcs? Verum quoniam non sohnn illos duodecim ele-

J ll(>l)r. XII, II. —'- Niirn, xxxiii. 9.



550 ORIGENIS

git Dominus et Salvator nosler, sed et alios septuaginla

duos, idcirco non solum duodecim fontes, sed et septua-

«i,inta duae arbores scribuntur esse palmarum; et ipsi enim

apostoli nominantur, sicut et ipse Paulus dicit, cum de re-

siirrectione Salvaloris exponeret. Visus, inquit, est illis un-

dccim, deinde apparuit et omnibus apostolis*. In quo ostcn-

dit esse et alios apostolos, exceptis illis duodecim. HaiC te

ergo amoenitas post amaritudinem, haec te requies post la-

borero, haec te gratia post tentamenta suscipiet : «Profecti

» sunt, inqidt, de Hehm, et applicuerunt juxta mare Ru-

» brum^. » Observa quia jam non intrant in mare Rubrum,

semel tantum sufficit intrasse, modo jam applicant juxta

mare, ut videant quidem mare, et undas ejus aspiciant, ne-

quaquam tamen motus ipsius et impetus pertimescant : « Et

» profectisuntaRubromari,etapplicueruntindesertoSin^»Sin rubus interpretatur, sive tentatio. Incipit ergo tibi jam

arridere bonorum spes. Quaj est autem bonorum spes? De

rubo apparuit Dominus, et responsa dedit Moysi, et dehinc

initium visilationis factum a Domino ad fdios est Israel. Sed

non otiose Sin etiam tentalio interpretatur. Solet enim in

visionibus esse tentatio. Nam nonnunquam Angelus iniqui-

tatis Iransfigurat se in Angelum lucis. Et ideo cavendum

est, et sollicite agendum, ut scienter discernas visionum

genus, sicut et Jesus Nave cum visionem videret sciens esse

in hoc tentationem, statim requirit ab eo qui apparuit et

dicit : « Noster es, an adversariorum'' ? » Ita ergo et profi-

ciens anima ubi ad id venerit ut jam incipiat discretionem

habere visionum, inde probabitur spiritualis esse, si scit

omnia discernere. Idcirco denique et inter dona spiritualia,

unum ex donis sancti Spiritus esse memoratur discrelio

spirituum.

* I Corintli. xv. — ^ JVumci. xxxmi, lo. —^ Ibidcii) , ii. — '' Josuc,

V, 10.



IN IVUMJiROS IIOMILIA XXVII. ÔJ

« ProfecU vero ox 'leserlo Sin, vcneruiil in Raphaca *. »

Raphaca inlerprctaliir sanilas. Vidcs ordincm profecluum,

([uomodo ubi jam spiritualis cdicitur anima,ct discrelionem

coelestium cceperit habcrc visionum, pervcnit adsanitalcm,

lit mcrito dicat : « Bencdicat anima mea Dominum, et om-» nia interiora mea nomen sanctum cjus^. » Quem Domi-

num?« Qui sanat, iriffuit, omncs languores tuos, qui redi-

» mit de interitu vitam tuam \ »Sunt enim multi languores

animae. Avarilia languorejus est, et quidem pcssimus; su-

perbia, ira, jactantia, forniido, inconslantia, pusillanimitas,

et horum slmilia. Quando me, Domine Jesu,ab hisomnibus

languoribus curabispquando sanabis, ut cgo dicam : « Bcne-

M dicanima mcaDominum quisanatoaines languores tuos? »

ut possim et ego mansionem facere in Raphaca, quod est sa-

nitas. Longum esl si velimus irepcr singulas mansiones, ct

exunaquaque si qua cx nominum contcmplatione suggcrun-

lur, apcrire : strictim lamen ct brcviter pcrcurrcmus, ut

non tamplenam vobisexpositionem, quia minimc id tcmpus

indulgct, sed occasioncs in eis intelligentice pra3beamus. Pro-

ficiscuntur crgo ex Raphaca, et venlunt in Halus. llalus la-

bores interpretantur. Nec mircris si sanltatem scquunturlaborcs. Propterea cnim et adipiscitur a Domino animn

sanitatcm, ut labores delcctabiliter ct non invita suscipiat.

Dicltur cnim ci : « Labores fructuum tuorum manducabis,

» bcatus es, ot bene tibi erit \ » Post hnec veniunt in Ra-

plildln. Interprclatur autcm Raphidin laus judicii. Justis-

sime laus sequltur post laborcs : cujus tamen rei laus ? Ju-

dicil, Inquit. Fit ergo laude digna anima quae rectc judicat,

rccte discernit, id cst, quae spliilualiter dijudicat omnia, ct

ipsa a nemlne dijudicatur. Post hacc pcrvenitur in dcser-

lum Sina. Slna ipsc ((uidcm locus cst dcscrti, qucm supra

Sln memoravlt : sed hlc magis locus montis, qui in ipso

1 Niim. XXXIII, 12. —2 Psal. ciii, i. —? Ibid. 5. — '' Tsal. cxxvm, i.





IN NUMEROS IIOMILIA XXVIL 55^

» habo, et ul lanam caiidida cfliciam *. » Itcm in Psalmo :

« Nive dcalbabuntur in Selmon \ » Et velusti dierum ca-

pilli dicuntur esse candidi, id est, albi sicut lana\ Sic igitur

dealbatio haec ex splendore verae lucis venire intelligendaest, et ex visionum coelestium claritate descenderc. Post

haec mansio fit in Ressa : quod apud nos dici potest visi-

bilis sive laudabilis tentatio. Quid est hoc, quod quamvis

grandes habeat anima profectus, tamen tentationes ab ea

non auferuntur? Unde apparet quia velut custodia quae-

dam et munimen, ei tentationcs adhibentur. Sicut enim

caro si sale non aspergatur, quamvis sit magna et praeci-

pua, corrumpitur : ita et anlma nisi tentationibus assiduis

quodammodo saliatur, continuo resolvitur, ac relaxatur.

Unde constat propter hoc dictum esse, quod omne sacrifi-

cium sale salietur ^ Inde denique est quod et Paulus dice-

bat : « Et ex sublimitate revelationum ne extollar, datus est

» mihi stimulus carnis meae angelus Satanae, qui nie cola-

» phizet ^ » Haec ergo est visibilis, vel laudabilis tentatio.

Ex hac vcnitur ad Macelath, quod est principatus, vel virga.

Ex utroque vero polestas indicari videtur, et quod anima

eousque profecerit ut dominctur corpori, et ipsa in illud

virgam potestatis obtineat; imo non solum corpori, sed et

universo mundo, cum dicit : « Mihi autem mundus cruci-

» fixus est, et ego mundo ^ » Inde venitur in montem Se-

phar, quod tubicinatio appellatur. Tuba signum belli est.

Igitur ubi se tantis ac talibus virtutibus anima sentit arma-

tam, necessario procedit ad bellum quod est ei adversus

principatus, et potestates, et adversum mundi rectores :

vel certc tuba canit in verbo Dei, praedicationis scilicet et

doctrinoe, ut det significantem vocemper lubam, ut qui au-

dierit praeparare se possit ad bellum. Post haec venilur su-

* Isai. I, i8. —2 E\salm. i.xviu, i.-j. —' Dan. vii. —^ L^^vilic ii, i3.^ 2 Gor. XII, 7. — ^' Calat. vi, i.\.



[i

56o ORIGKNIS

per Char&dalh, quod in iiostra iingiia soiiat idoneus eflec-

tns ; profecto iit ct ipse dicat, quia « idoneos nos fecit minis-

)) Iros novi lestamenli *. » Inde mansio habelur apud Mace-

loth, quod inlerpretatur ab initio. Contemplatur namque

qui ad contemplationem tendit, initium rerum, imo potius

cuncta ad eum refert qui erat in principio, nec ab isto initio

aliquando discedit. Post hacc fit mansio in Caath, quod est

confirmatio, vel patientia. Necesse est enim eum qui vult

ctiam aHis prodesse, mulla pati, et cuncta ferre patienter,

sicut de Paulo dictum est : « Ego enim oslendam ei quanla» oporteat eum pronominepatimeo ^. » Inde veniturThara,

f[uod apudnos intelligitur contemplatio stuporis. [Non pos- ^'

sumus in Lalina lingua uno sermone exprimere verbum >

Graecum quod illi e/.âatv vocant, id est, cum pro alicujus %

magnaj rei admiratione obstupescit animus.] Hoc est ergo i

quod dicit contemplatio stuporis, cum in agnitione magna- ||

rum et admirabilium rerum mens attonita stupet. Post hacc

venitur ad Matheca, qucd interpretatur mors nova. Quae est

nova morspquando Christo commorimur ut et conviva-

nuis ci. Inde Asenna venitur, quod os vel ossa si^nificare

dicitjir. Virtus per ha3C, sine dubio., etrobur patientiae de-

claratur, Jam hinc habetur mansio apud Mesoroth, qucd

significare putatur excludens. Quac excludens est? sinc

dubio malignas snggestiones contrarii spiritus dc cogitalio-

nibus suis. Sic enim et Sapienlia Dei dicit : « Si Spiritus po-

» testatem habentis ascenderit supor te, locum tuum ne di-

» mitlas \ » Tenendiis est ergo locus, et excludendus est

adversarius, ne inveniat locum in corde nostro, sicut Apo-

stolus dicit : « Nolile locum dare diabolo \ » Post haec Ba-

naim venitur, quod l<ontes significat, vel excolationes; id

est, ubi divinorum verborum fontes haurit usquequo exco-

let eos bibendo. Excolat autem dicitur hic a colando, non

1 2 Gorinth. iii, 6. —^ ^pt. ix, i6. —3 Eccl. x, 4« —'^ Ephes. iv, 27.

i



IN NTJMIiROS HOMILIA XXVH. 5G

a colendo. Excolat ergo verbum Dcl quis, cum ne minimum

({uidem mandalum prscterierit, imo cum ne iota quidem

unum vel unus apex de verbo Dei intellectus habetur olio-

sus. Post haec venitur in Galgad, quod intcrpretatur tenta-

mentum, sive constipalio. Fortitudo quaedam (utvideo)

et munimen cst animae, tentamentum. Ita enim virtutibus

admiscetur, ut videatur absque his virtus nec decora esse,

nec plena. Et ideo proficientibus ad virtutem, et variae et

frequentes mansiones in tentationibus fiunt. Quas cumtransieris, applicabis in Tabatha. Tabatha interpretatur bo-

iia. Adbonaergo nonnisi post tentamentorum experimenta

venitur. Inde appHcuerunt, inquit, in Ebrona, quod est

transitus. Transeunda namque sunt omnia : quia etiamsi

ad bona venias, oportet le et ad meHora transire, usque-

quo ad illud bonum venias in quo semper debeas perma-

nere. Post haec pervenitur ad Gasiongaber, quod interpre-

tatur consiha viri. Si quis desiit puer esse sensibus, isle

pervenit ad consiha viri, sicut et ille qui dicebat : « Cum» autem factus sum vir, quae parvuH erant deposui *. » Sunt

ergo magna consilia viri, sicut et iUe ait : « Aqua aha, con-

» siHum in corde viri ^. » Hinc iterum venitur Sin. Iterumtentatio est Sin. Dixlmus enim qula nec aHter expedit iler

istud incedere : sicut, verbi gratia, si quis aurlfex vas ne-

cessarium facere volens, hêquenter iUud igni admoveat,

frequenter maHeis subdat, rasoriis saepe perstringat, ut et

purgatius fiat, et ad iHam speciem quam prospicit arlifex,

atque ad iHam pulchritudinem deducatur. Post haec appH-

catur ad Pharancades, quod est fructlficatio sancta. Vides

inde quo venitur, vides quia tentationum sulcos fructifica-

tio sancta subsequitur. Inde appHcatur in montcmOr, quod

interpretatur montanus. Venit enim ad montem Dei, ut et

jpse fiat mons uber et mons coagulatus, vel ab eo quodsem-* i Cor. XIII, n. —'^ Prov. XX, 5.

IX. 36



562 ORIGENIS

per in monte Dei habitet, montanus dicatur. Subsequitur

post haec mansio Sehnona : quod interpretatur umbra por-

tionis. lllam puto urabram dici de qua et Propheta dicebat,

« Spiritus vultus nostri ChristusDominus, cui diximus

:

In» umbra ejus vivemus in Gentibus*.» Sed et illa similis

huic umbra est, de qua dicitur : « Spiritus Domini obum-» brabit tibi^. » Umbra ergo portionis nostrae, quae nobis

opacitatem praestat ab omni aestu tentationum, Christus

est, et Spiritus sanctus. Hinc jam venitur ad Phinon, quod

interpretari putamus oris parcimoniam. Qui enim intueri

potuerit mysterium de Christo, et de Spiritu sancto, et si

viderit, sive audierit ea quae non licet hominibus loqui, ne-

cessario habebit oris parcimoniam, sciens quibus, vel

quando, vel quomodo de mysteriis divinis oporteat loqui.

Post haec venitur Oboth ; cujus nominis quamvis non inve-

nerimus interpretationem, tamen non dubitamus, sicut et

in casteris omnibus, eliam in hoc nomine consequentiam

profectuum conservari. Sequitur post haec mansio quae ap-

pellatur Gai, quod interpretatur chaos. Appropiat enim per

hos profectus ad sinus Abrahae, qui dicit ad eos qui io

tormentis sunt, quia « Inter vos et nos chaos magnum con-» firmatum est^ » ut et ipse in sinibus ejus, sicut beatus

Lazarus, requiescat. Inde iterum venitnr Dibongad, quod

significare fertur apiarium tentationum. O miram divinae

providentiae cautelam ! Ecce jam viator hic itineris coelestis,

summae perfectioni proximus fit successione virtutum, et

tamen ei tentamenta non desunt, sed novi generis audio

tentamenta. Apiarium, inquit, tentationum. Apis laudabile

animal in Scripturis positum est, ex cujus laboribus reges

et mediocres ad sanitatem abutuntur : quod recte<le ver-

bis Prophetarum et Apostolorum, atque omnium qui sacra

voluminaconscripserunt, accipitur : et istud esse apiarium,

i Threii. iv, 20. —^ Luc. i, 55. —' Id. xvi, 26.



IN NUMEROS IIOMILIA XXVII. 565

id esl, oninem numcrum Scripturarum dlvinarum, dignis-

sime intclligi pulo. Est ergo iis qui ad pcrfectionem len-

dunt, ctiam in hoc apiario, id cst in verbis Propheticis et

Apostolicis, nonnulla lenlatio. Vis vidcre cjuia slt in his

tentotio non minima ? In hoc apiario scriptum invenio :

« Vide, inquil, ne aspicicns solcm ct lunam, adores ea quae

» scquestravit Dominus Deus tuus gcntlbus*. » Vides quae

tentatlo de apiario islo procedlt? Et iterum cum dicit

<i Dcos non malcdlces ^. » Et itcrum in novi Tcslamcnti

apiarlo ubi leglmus : « Quid mo vultis occidcre hominem,

» qui veritatcm locutus sum vobis^ ?» Et ilerum in aliis ipse

Dominus dlclt : « Proterea in parabolis loquor eis, ut vi-

» dcntes non videant, et audlenles non intelllgant, ne forte

» convcrtantur, ct sanem cos ^*. » Sed et cum Apostolus di-

cit : « In qulbus Dcus hujus soeculi excoecavit mentes in-»fidellum\ » El multa hujusmodi in hoc dlvino apiario

tentamenta reperies, ad quje necesse est venire unum-quemque sanctorum, ut ctiam per ha3c, quam perfecte et

pie de Deo sentiat, agnoscatur. Post haec jam venltur Gel-

monDcblalhalm, quod interprelatur contemptus ficuum, id

est ubi contcmnuntur et despiciuntur pcnitus terrena. Nisi

enim sprela fucrint et contempta ea quae dclcctare videntirr

in terris, ad cajlcslia transire non possumus. Scquilur enim

post haec mansio Abarim contra Nabau, quod est transitus.

Nabau vcro abscessio interprctatur. Ubi enim per has om-ncs virtutes iteregertt anima, et ad summum perfcctionis

ascenderit, transit jam de saeculo, et absccdit : sicut scri-

ptum est de Enoc : « Et non invenicbalur, qula Iranstulerat

V eum Deus^ » Quod elsi videatur esse adhuc in saeculo

qui hujusmodi est, et in carne habitare, tamen non inve-

nielur. In quo non invenictur? In nullo actu saeculari, in

^ Deut. IV, 19. —2 l.]xocl. XXII, 28. —5 Joan. viii, 4o. —^* Madb. xiii,

i5 ct i.*). —' 2 ('or. IV, \. —* Gcncs. v, 24.

5G.



564 ORIGIiMS

nulla re carnali, in nullo coUoquio van'tatis invenltur.

Transtulit enim eum Deus ab iis, et esse fecit in regione

virtutum. Ultima mansio est ab occidente Moab juxta Jor-

danem. Omnis namque hic cursus propterea agitur, etpropterea curritur, ut perveniatur ad flumen Dei, ut pro-

ximi efficiamur fluentis sapientiae, et rigemur undls scien-

liae divinae : ut sic per omnia purificati, terram repromis-

sionis mereamur intrare. Haec interim de Israellticis man-

sionibus secundum unum exponendi modum in transcursu

perstringere atque in medium proferre potuimus.

Verum ne hujusmodi expositio, quae per Hebraeorum

linguam et nomlnum slgnificantias currit, ignorantibus lin-

guae ilHus proprietatem affectata videatur et violenter ex-

torta, dabimus etiam in nostra llngua slmilltudinem, qua

consequentlae hujus ratio patescat. In Htterario ludo, ubi

pueri prima elementa suscipiunt, abecedarii dicuntiir qui-

dam, ahi synabarli, ahi nominarli, alli jam calculatores

appellantur : et cum audlerlmus haec nomina, ex ipsis qui

sint in puerls profectus agnosclmus. Slmlllter et in liberali-

bus studlls, cum aut locum recltare, aut allocutlonem, vel

laudem, allasque per ordinem materlas audlerlmus, ex ma-terlae nomine profectum adolescentls advertlmus. Quo-

modo ergo et per haic quae locorum quasi materiarum

nomlna memorantur, non credamus in divlnls erudltloni-

bus profectus indlcari posse dlscentlum ? Et slcut illic sin-

gulls quibusque dicendi materils immorantes quasi man-

siones in eis quasdani facere vldentur, et de una ad aliam,

ac de alia ilem ad aliam proficlsci : ita etiam hlc manslo-

num nomen et profectlo ab una ad aliam, et ab alla Iterum

ad allam, cur non profectum mentls indlcare credatur, et

incrementa significare virtutum ? Illam vero aliam exposi-

tionis partemprudentlbus

qulbusque exista

conjiclendamet contemplandam rellnquo. Sapientibus enim sufficit oc-



IN NUMEROS IIOMILIA XXVII. 505

casioncin dcdisse : quia nec expedit ut auditorum sensus

pcnitus remancat oliosus ct pigcr. Ex horum ergo colla-

tione eliam illa meditctur, imo ct aliquid perspicacius ac

divinius contempletur : « Non enim ad mensuram dat Deus

» spiritum* : » sed quia Dominus est spiritus, idcirco « ubi

» vult spirat^, » et optamus ut etiam vobis aspirct, quo me-liora horum atque altiora in verbis Domini sentiatis, iter

agenlcs per haec quai pro nostra mcdiocritate descripsimus :

ut ct in illa via supcriorc, et excclsiore, eliam nos vobis-

cum possimus incedere ; deducente nos ipso Domino nostro

Jcsu Christo, qui cst via, et vcritas, et vita, usquequo per-

vcniamus ad Patrem, cum tradiderit regnum Deo et Pa-

tri, et subjecerit ci omnem principatum et potestatem. Ipsi

gloria et imperium in saecula soeculorum. Amen.

HOMILIA XXVIIF.

Qucc sit terrce Sanctce clescriptio , terminorumque ejus et finium

quos Dominus descripsit '.

Ultima ^ in libro Numcrorum hlstoria refertur, in qua Do-

minusjubct Moysipraeceptadarc iiliislsrael,utcum ingressi

fucrinl terram Sanctam capere hoereditatem ej us, sciant quos

in ea terminos finium suorum dcbeant observare. Et post-

haec eliam ipso Domino dcscribente dicitur : ad Africum

quidem,hoc est, ad occidentem illius loci terminusobservc-

lur, et illius ad oricntem; ct sic pcr quatuor coeli plagas no-

mina qiiacdam Dominus ipsc dcsignat, qua) in Judaea ista ter-

' Jooi). III, 7)!\. — 2 IbiiJ. 4.

^ Tom. II, p. ^84 vt bcqq.^ Num. XXXIV.^ N. 1, 2.



566 ORIGIiNIS

rena populus Dei debeal custodire. Dicit ergo in iis simpli-

cior quisqiie auditonim, qula possunthacc necessaria videri

et utilia eliam secundumlilteram, pro eo ut nemo transgre-

diatur terminos per prasceptum Domiiii constitutos, et fmes

alteriiis trihus alia violare non audeat. Et quid faciemus, cumin tcrris istis uon solum invadendi altcrius fines Judaîs, sed

qualitercumque possidendi facultas nulla remanserit? Pro-

fugi namque ab ea et extorres exulant, et fmes non quos

lex divina statuit nunc possidentes cuslodiunt, sed quos

victorum jura mandarunt. Quid, inquam, nos faciemus qui

haec in Ecclesia legimus? Si secundum Judaeorum sensum

legamus, superflua nobis profecto videbuntur et inania. Sed

et ego qni lego de sapientia scriptum : « Exipost eam sicut

» vesligator^ » volo exire post eam, et quia in rebus eam

corporalibus noa invenio, insequi ejus vestigia cupio, et

investigare quo eat, ac videre intellectus meus ad qna3 mecubilia perlrahat. Puto enim quod si diligenler eam sequi

potuero, et investigare vias ejus, dabit mihi ahquas occa-

siones ex Scripluris, quomodo eliam de his locis explicare

debeamus, si credimos iis qua? Paulus in mysterio loquitur,

quodqui per

Legemdeserviunt, « umbrae et imagini deser-

» viunt ccelestium ^. » Et si secunduin ipsius nihilominus sen-

tcntiam, Lex, cujus pars est haec lectio quam habemus in

manibus, umbram habet futurorum bonorum% consequens

videtur et necessarium, omnia quae quasi de rebus terrenis

describuntur in Lcge, umbras essc futurorum bonorum,

omnisque haereditas terrae iliius qua3 in Judaea terra sancta

et terra bona appellatur, imago sit bonorum coelestium :

quorumhaic. ut diximus, quoe in terris bona memorantur,

umbram atque imaginem leneant.

Sed ut paululum et meus sermo et vestra inteiligenlia

subhmetur, atque ingressum quemdam ad ea quae dicimus

* Eccli. XIV, 20, —2 Il(ji)|-, viir, 5. — * I'l. x, i.



IN NUMEROS IIOMILIA XXVIII. ^67

adverlenda concipiat, ulamuraliqua siniilitudine. Nemo du

bitat quod in terra Judaia omnis locus, omnis mons, omnis

civitas et vicus, certis quibusque vocabulis designelur ; nec

est ullus omnino sine nomine locus, sed propriis singula

quaeque appellationibus designantur, vcrbi gralia quibus

aut Chananaei in suis locis, aut Pheresaji nihilominus in

suis, AmorrhcTeique, aut Evaii, vcl etiam lIcLraji nomina-

runt. Ita ergosecundum senlenliam Pauli, qua umbram et

exemplar coelestium dicit esse terrena, fortasse el in cneles-

tibus regionibus erunt locorum difTcrenlice non minimoe.

Videtis quibus, vel quorum appellationibus voc-obulisque

distinctaj, et nomina non solum plagarum coeli, sed etiam

omnium stellarum siderumque signata. « Qui e/iini fecit

» multitudinem stellarum, ut ait Propkeiay omnibus eis

»

nominavocat*. »

De quibus quidem nominibus plurimuin libcllis qui appellantur Enoch, secrela conlinenlur, et

arcana : sed quia libelli ipsi non videntur apud llebraeos in

aucloritate haberi, interim nunc ea qua? ibi nominantur ad

exemplum vocare differamus, sed ex his quae habemus in

manibus, de quibus dubitari non potest, rerum prosequa-

mur indaginem. Describitur ergo verbis Dei in lege divina

terra Judaiae, et haec referri debere dicilur ad imaginem

coelesliuin. In coelis autem evidenter csse Jerusalcu) civilas

pronuntiatur ab Apostoloj et mons Sion. Gonsequcns igitur

est ut sicut sunt etiain aliae civitales circa Jerusalein lerre-

nam silae, et vici, et diversae quocque regiones : ita el illa

coolcslis Jerusalem secundum imaginem terrenorum habeat

circa sc et alias civitales, ac vicos, diversasque rogioncs, in

quibus populus Dei et v(;rus Israel, per Jesum verum, cujus

illc Jesus Nave ferebat imaginem, collocandus cst quando-

que, et haereditatem sorlis distributione, id est meritoruni

conlemplatione capturus. Sic crgo nunc Dominus dicil in





IN NUMEROS HOMILIA XXVIII. SGq

talem, non jain per umbram, sed per ipsam speciem rerum-

que veritalem? Quis nostrum dlgnus haLcLitur tam Leatae

sortis clectione, cum Deus dividerc coipcrit fdios novissimi

Adain, non cui dicat : « Eris super quinque civitates potes-

» latem haLcns*, »aut cui dical: « Eris super decem civi-

» tates potestatem haLens", »nec cui dicat : a Intra in gau-

» dium Domini tui ^ ; » sed cui dicat : « Sedete et vos mecum» supcr duodecim thronos, judicantes et vos duodecim tri-

» Lus Israel ^ ; » dc quiLus dicat : « Pater, volo ut uLi ego

» sum, et ipsi sint mecum* ; » Volo etiam istos esse reges,

ut ego sim Piex regum : Volo ct istos hahere dominationem,

ut et cgo sim Dominus dominantium ? Beati qui ad hanc per-

venient Leatitudinis summam 1 Leati qui adista conscendere

poterunt fastigia meritorum ! et Lenedictus Deus noster qui

haec promisit dihgentiLus se ! Hi sunt ipsi vere sacris nume-ris numerati apud Dominum, imo ipsi sunt quorum etiam

capilU capitis numerati sunt per Dominum nostrum Jesum

Chrislum, cui est gloria et imperium in saecula soeculorum.

Amen.

* Luc. XIX, 19. —2 ibln. 17. — ' MaUh. xxv, 25. —^» Id. xix, 28. —^ Joan. xvii, 24.







4)^2 ANNNOTATIONES.

Annot. (4), pag. 357.

Hanc ergo legern ohservari etiam secandum litteram sicut et alia

nonnulla, necessarium puto. Cotelerius in lib. 11 Constit. Apost.

cap. 35, haec erudite annotat p. 248 : « Veteris legis decimae ( ut

» cum Hieronymo loquar circa initium lib. xiv in Ezechielem),

» primitiae,

portiones , voluntaria dona , ministeria , victimae , fruc-

» tus, vota, primitiva, primogenita, omnesque oblationes ac pen-

» siones sacrae duo complectebantur, nimirum naturale aUquid,

» et aliquid quod vocant positivum. Ad naturam sive ad rectam» rationem moresque bonos pertinebat sacris operantium et

pau-» pertate afflictorum sustentatio per ejusmodi collationes : positum» vero et certis regulis a Deo determinatum erat reliquum. Atque» posteriori quidem per novum testamentum abrogato, prius

» obligat etiam Christianos : qui tenentur,sive dando decimas et

» primitias, sive alio quo Ecclesiae visum ftterit modo, clericorum

» et inopum necessitalibus subvenire. Hinc interdum Patres de

» decimis tanquam abolitis disserunt, ut Epiphanius haeres. viir^» cap. 6, et Chrysostomus homil. lxxiv in Matthaeum; interdum» non sublatas fuisse aiunt, ut fuse Origenes homil. xi in Nurne-

» ros, ubi consimiliter îcx.xot.-^zi adhibet testimonium Matth. v, 21,

» et obiter Chrysostomus Oratione v adversus Judaeos, atque

» Pseudo-Chrysostomus ad Matth. xxiii, aS. Praeterea ad deci-

» mas Deo Ecclesiisque persolvendas habemus exhortationes

» SS, Ambrosii, Augustini, et aUorum. Domos tunc , inquit mar-» tyr Cyprianus in fine tractatus de Unitate Ecclesiae, et fundos

» 'venumdabant, et thesauros sibi in codo reponentes, distribuenda in

» usus indigentium pretia Jpostolis offerebant. At nunc de patrimo-'

» nio nec decimas damus', et cum vendere jubeat Dominus, emimus' potius et augemus. Et B. Hieronymus ad Malachiae cap. iii : Quod» de decimis primitiisque diximus, qucE olim dabantur a populo sa-

» cerdotibus ac Levitis, in EcclesicB quoque populis intelligite, qui—->•> hus prceceptum est, non solum decimas dare et primilias, sed et

» vendere omnia quce habent, et dare pauperihus , et sequi Dominum» Saliâtorem. Quod si facere nolumus, saltem Judceorum imitemur

» cxordia, ut pauperibus partem demus ex toto, et sacerdotibus ac

*> Levitis honorcm dehitum defercunus. »



^>>J»*)»*j9.^>.>>^^^^^^3PD.^.»4.<^««^.^^^<^^.<<«;ê<^^.^<^

INDEX TOMI NONI.

OllIGENIS COMMENTARIA.

IN GENESIM

lIoMiMA I. —De ortu mundi et corum quae in mundo sunt. 5

HoMii.. II. —De fabrica arcae et eorum qux in ea sunt. iiHoMir<. III. —De circumcisione Abrahac. 16

HoMiL. IV. —De eo quod scriptum est : Fisus est Dominua AbrahcB^ etc. 21

HoMiL. V. —De Loth et filiabus ejus. a5

HoMiL. YII. —De nativitale Isaac, et quod a lacte depulsns est. 28

HoMiL. VIII. —De eo quod obtulit Abraham filium suum Isaac. 3o

HoMiL. IX. —De reprornissionibus secundis ad Abraham factis. î

HoMiL. X. —De Rebecca, cum exisset ad aquam hauriendam, et oc-

currisset ei puer Abrahae. 47

HoMiL. XI. —De eo quod Abraham Cethuram accepit, et quod Isaac

habitavit ad puteum visionis. 5a

IIoMiL. XII. —Deconceplu Rebeccae, et parlu. 56

HoMiL. XIII. — De puteis quos fodit Isaac, et repleti sunt a Philisti-

nis. 59

HoMiL. XVI. —De iEgyptiorum venditione propter famem. 65

HoMiL. XVII. De benedictionibus Patriarcharum. 70

IN EXODUM

HoMiLiA I. —De slatu Judajorum post mortem Josepb. 85

HouiL. II. —De obstetricibus. 92

HoMiL. III. —De eo quod scriptum est : Ego autcm gracili voce .v»m,

et tardus lingua. 99HoMiL. IV. De decem plagis quibus percussa est iEgyptus. 109

HoMiL. V. —De profeclione filiorum Israiil dc terra Êgypti. 1 1^

HoMiL. VI. —De cantico quod cantavit Moyses cum populo, el Maria cum mulieribus. 1 ao

HoMii.. VII. —De amaritudine aquae Merrhae. i33

IloMiL. VIII. —De ioitio Decalogi. i4i

HoMiL. IX. —De Tabernaculo. i53

HoMiL. XI. —De sitipopuli in Raphidin, et dc bello Amalecitarum,

et de prxsentia Jethro, i65



5^4 INDEX.

HoMiL. XII. —De vullu Moysis glorificato, et velamine quod ponebat

in facie sua.

HoMii.. XIII. —De his quse offerunlur ad tahernaculum.

Pag.

168

170

IN LEVITICUM

HOMILIA I. 1-9

HoMiL. II. —De variis sacrificiorum pro peccato ritibus. i83

HoMiL. III. —De variis iterum pro peccato sacrificiis. 187

HoMiL. IV, —Tertio de saciificiis pro peccalo. 189

HoMiL. V. —Iterum de sacrificiis pro peccato, ct de sacrificio salu-

tari. 197

HoMiL. VI. —De indumentis pontificis et sacerdotum. 204

HoMiL. VII. —De vino a sacerdotibus non bibendo, et de animalibus

mundis et immundis. 211

HoMiL. VIII. —De purificalione a partu et a lepra. 218

HoMiL. IX. —De sacrificiis repropitiationis, et de duobus hircis, ac

de ingressu pontificis in bancta sauclorum. 225

HoMiL. X. —De jejunio quod in die Propitiationis fit, et rursum de

hirco qui in eremum miltitur. 228

HoMiL. XI. —De eo quod scriptum est : Sancii cstote quia cgo sanc-

tus sitm, Dominus vcsler, 255

HoMiL. XII. —De magno sacerdote. 2^0

HoMiL. XIII. —De diebus festis, et hicerna, et candelabro, et oleo

ad lumon, et de mensa et panibus propositionis. 2^9

HoMiL, XIV. —De filio mulieris Israelitidis et ^gyptii patris, qui

nominans nomen maledixit, et de sententia Dei lata in eum. 254

HoMiL. XVI. —De benedictionibus Levitici. 262

HOMILIyE IN NUMEROS.

Pholoous RuriNi Iisterprktis au Ursacium. 279

HoMiLiA I. —Introductio generalis. 280

HoMiL. II. —De ordine et collalione castrorum. 286

HoMiL. III. —De assumptione Levitarum. 291

HoMiL. IV. —De numero et officiis Levitarum. 298

HoMiL. V. — De eo quod scriplum est : Nolile exterminare cle tribu

sua plebem Caath. 5o2

HoMiL. VI. —De eo quod scriptum est : Exiit Moyses ad populum, et

de septuaginta presbyteris, et de yEtliiopissa quam Moyses accepit

uxorem. 5o8

HoMiL. VII. —Rursum de yElhiopissa, ct de lepra Mariae quae siiper-

fuerat, oii



INDEX. 5^5Pae<

IIoMir. VIII. —De iis qnae ob exploratoribus renuntiantur, et de in-

dignatione Domini, ac supplicatjone Moysi et Aaron. 3a8HoMiL. IX. —De batillis Chore et seditione popiili adversum Moy-

seu. 333HoMii,. X. —De eo quod scriptum est ; El dlxil Dominus ad Aaron :

Tu et filii tuiel domus palris tui, tecum sumetis peccata sanctorum. o5y

HoMiL. XI. —De primitjis ofFerendis. Amor-IIoMiL. XI [. — De puteo et transitu per lerram Seo'- Zyi

rhajorum. . ^ . .„• -^ ,i^ w^^..ori tractatui, et ae pa-

HoMiL. XIII. —De iis quae superfneru'-'*

388

laam atque asina ejus. /Joa

HoMir,. XIV. —Iterum^'^^'^^""*

4ioHoMiL. XV. - D. i-ophetia Balaam.

IIoMiL. XVI. - De prophetia alia Balaam.«^^^

HoMu.. XVII. - De cjusdem tertia Prophetia. ^*

HoMiL. XVIII. —^^ auarta Prophetia.^^^

HoMiL.XlX.-Devisione ^-"^ ""-'^^.^ Madianltide, et qnod

"

XX — De eo qui fornicatus tst^^^

coniccratûs est popuh.s «-^Pj-^^^^^,^, „,êratus est. 484

HoMiL. XXI. - De eo quod --"^; P^] ^^^^,-,^, Moysi. 4^9

HoMiL. XXII. -De ahabus^f^^^^^^^^^ ^ ,,,^„,,„ „,,, data n.e.,

HoM.uXXUl.-Dceoquodscrxptuinest. ^^^

ae ^-::^:::::Z.s ,.. pe^ unamquamque f.3tivitatem

"•Xnllônirriêtdevotisqu.— -^^^^^^^^ ,^„' „ xXV.-Dculf.oncqu=emMad.Mmsi"""""

XXV - De

—="

-"-"' •'"'""";

'"f- 54.

«

BXPIlClT IKDBX.



ri





:s \^ ^. 1



Date post:	07-Apr-2018
Category:	Documents
Upload:	patrologia-latina-graeca-et-orientalis
View:	218 times
Download:	0 times

Origen. Opera Omnia [Caillau, Guillon Eds.] 1829. Volume 3.

Documents