Origen. Opera Omnia [Caillau, Guillon Eds.] 1829. Volume 5.

8/6/2019 Origen. Opera Omnia [Caillau, Guillon Eds.] 1829. Volume 5.

http://slidepdf.com/reader/full/origen-opera-omnia-caillau-guillon-eds-1829-volume-5 1/499



Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto



COLLECTIO

SEI.ECTA

ss. ecclesij: patrum.XL

PATRES TERTII ECCLESIiE S.ECUL1.

ORIGENES.

V.



PROSTAT INSUPER VENALR

LUGDUNI,

APUD RUSAKD, BiBLiopoi.;vai

;

MONTIS PESSULJNI,

APUD VIRENQUE, BlBi.ioroLAM;

PARISIIS,

APUD GAUME FRATBES , BIBLIOfOLAS;

ROMM,

APUI) 99£B.I>E, BIBLIOPOI.AM

PARISIIS, E TYPOGKAPHEO COSSON,

VIA -VCLGO DICTA SAINT-GERMAIN-DKS-PBBS , N" C).



COLLECTIO

SELECTA

SS.ECCLESIiE PATRUMCOMPLECTENS

EXQUISITISSIMA OPERATDM DOGMATICA ET MORALIA , TU>I APOLOGETICA ET ORATORIA ;

ACCURANTIBUS

D. A. B. CAILLAU,MlSSIonUM OALLICARUU PRBSBYTBROi

NONNULLISQUE CLERI CrALLICANI PRESBYTERIS ,

UNA CCM

D.M.N.S. GUILLON,

mFACiri.TATE

TaEOLOGI^PARISIENSI EI.OQUENTI^ SACRiE PROFESSORE

,

PRJSDICATORE REGIO , AUCTORE LIBRI COI TITULUS OAIXICE I

hini.IOTHEQUE CHOISIEDESPERES CHECSET LATINS

TOMUS UNDECIMUS.

PARISllS ,

APUD M^QUIGNON-HAVARD, EDITOREM,VIA VUr.GO DICTA DES SA INTS-PKRES .

BKUXEIiIiIS , APUD EUMDEK.PARISIIS, APCD A. POILLEOX, BIBLIOPOLAM ,

VIA TULOO DICTADU CIHBT1EEB'8.>AIIDR E-HE-l-AACS.

M. DCCC. XXIX.



JAH 2 4 P':«

I ^^ I



ORIGENIS

COMMENTARIAIN JEREMIAM , IN EZECHIELEM

,

IN MATTHÛM.

( Incipiuiit in MattLceuiu , a tomo i ad xvi.)





CAROLO r,

REGI CHRISTIANISSIMO

Quosuffragio, Rex christianissime, Syllogen Patrum

dignatus es, dum Los sinis tibi offerri, dedicari, hoc

non dubie visus es tum ipsius incoepti consilium

mirifice comprobare , tum editori id praemii pro

studio et sollicitis curis annuisse ,quod maxirae in



votis (quam parum abest quin dicam ultra vota!)

fuit.Sedetlatiuscelebrabiturprofectotantitestimonii

auctoritas. Exqua enimopera tanta lux in res

sacras,

tanta in catholicam fidem et ecclesias redundatura

utilitas est, ubi hanc orthodoxa terrarum intelhgent

illustrissimi principis nutu et auspiciis geri, scito

neminem fore ita tristi et aerumnoso pectore qui non

continuo depulsa segrimcnia in spem et laetitiam

optimorum temporum erigatur.

Necte, RExcnRiSTiANissiME, latet , si cuiid aut mo-

ris aut consiUi fuit , ut quidquid sacrarum doctrina-

rum mysteriis inest reconditi etpraealti, probe asse-

quatur, huicpernoctandumintrapatres : quippe qui,

doctrina incertum an sanctitate digniores quos hu-

manitas suscipiat, non tam videntur manu exaravisse

Ubros quam inexhaustos coelestium aquarum fontes

tradidisse posteris et sapientiae feracem gazam abunde

comparasse. Sed haec presserat obscuritas; nec quae

in abdito opes jacerent muUi norant. Quas , dum

curamus ex angulo trahendas in medium , nec vul-

gandas tantum, sed in castigatissimi corporis unita-

tem adducendas; piorum virorum qui huic operi

nobiscum incumbunt studio, quid ardoris et bonae

spei non accedet? Quisve jam tauto auxilio fretos



suspicabitur ante immensum onus detrectaturos

quam feliciter inchoata feliciter absolverint ad majo-

rem Dei gloriam maximoque sacrarum litterarum

ornamento.

MAJESTATIS VESTR^

Servus humillimus.

^(?eaucanan^£f6art/a^d.





ORIGENIS

IN JEREMIAMHOMILItE.

HOMILIA PRIMA^

( INTERPRETE S. HIERONYMO.)

u Verbum Dei quod factum est ad Jeremiiun filium Chelcias^, » etc.

I. Deus ad beneflciendum promptus est : ad puiiiendos

aulem eos qui pcena digni sunt dissimulator. Cum possit

quippe tacens sine contestatione venturi punire eos qtios

semel dignos supplicio judicavlt , nunquam hoc facll : sed

etiam si condemnaverit , dlcit quod sibi semper dicere pro-

positum est , ut liberentur a condemnatione per poeniten-

tiam,qui condemnati fuerant per delictum. Horum exem-

pla cum de Scripturis multa possimus accipere , sufEciunt

ad praesens incidentia, ut veniamus ad eorum quae lecta

sunt , contemplationem. Ninivltae peccatores condemnati

erant a Deo : « Adhuc enim tres dies , et futurum ut Ninive

«subvertatur'. » Nolult Deus cum silentio punire damiia-

tos , sed dans eis locum pcenitentiaj et conversionis , misit

ad gentes Hebrasorum prophelam; ut dlcente illo : « Adhuc

»tres dies , et Nlnive subvertetur, » qul condemnati fue-

rant, non perirent : sed agentes poenitentiam , impetrarent

* Tom. m, pagg. i25-i36.

Jeieiu. 1,1. — 2 Jor,. iii, 4

.

XI. i



ORIGKMS

misericordiam Dei. Qiii Sodomis et Gomorihis, jam erant

exitio destinati , ut manifestum est ex sermonibus Dei , quos

locutus est ad Abraham : attamen quod erat suum , fece-

runt Angeh , volentes eos salvare qui se indignos salutc ju-

dicayerunt, haec dicentes ad Lot : « Est tibi hic aliquis

«gener, aut filii , aut fdiae* ? » Neque eniiu ignorabant non

esse eos secuturos Lot, sed ostenderunt suam pariter , et

ejus qui eos miserat , benignilatem in homines et amorem.

IL Horum quiddam similc invenimus et in Jeremia scrip-

tum esse : est enim annotatum tempus prophetiae ejus

,

quaudo cocpit prophetare , et quousque. Ergo qui scriptu-

ras legit , si lectioni dihgenler intendal, et requirat eorum

quac scripta sunt vohmtalem , disccre polest ex historiae su-

pcrscriptione, quo lempore Jcrcniias exorsus sit , et quo

consummaverit prophetiam. Qui<l igitur ad ine lempus his-

toria^ ? Legens didici,quia cocperit prophetare in diebus

Josioe fdii Amos regls Juda, usque ad annum tertium deci-

mum regnl ejus; deinde prophetavcrit in dlebus Joachim

filii Josiae , regis Juda , usque ad consummationem undecimi

anni Sedcci.T fihi Joslae , regis Juda. Et legens didici qtiia

pcr tres reges prophetia ejus conlexta sit , usque ad capti

vitatem Hierusalem iu qulnto mense. Quld ergo docemur

per haec , si lectioui slmus inlcnti ?

III. Condemnavcrat Deus Ilierusalcm propter peccata

quae fecerat , et haec erat extrema sentcntia , ut captivitati

relinquerentur. Verumtamen cum homlnum slt amator, nec

quemquam veHt perirc, antequam depopulationis tempus

instaret, misit et hunc prophetam, ut per sermoncs ejus

ad pcenitentiamconverterentur ; misit

eundem et subse-

cundo rege post primum , mlsit quoque sub tertio. Quid

plura ? Jam caplivitas immiiicbat , et adhuc adhortabatur

Deus tribuens ( ut ita dicam ) et ante unam diem locum

1 Gen. XIX ,11.



IN JEKEMIAAI HOM. I.

pcenltenticTe : tinde scriptuin esl, usquc ad captivitalem HIc-

rusalem, et usque ad quintuin menscm proplielasse Jere-

miam. Jam hostium vincula reslrinxerant manus , et nihil-

ominus haec quodammodo dicebat sDeus :

Ecce captivi facli

estis : agite , licet sero,poenitenliam : rogate me , ct par-

cam voLis : possum eruere de captivitate, qui tradidi. Ha-

bemus itaque quiddam necessarium ex superscriptione isla,

quai continet tempora prophetiae,quia juxta suam clemen-

tiam exhorlatur Deus seniper homines ad salutem , ut ces-

sante delicto etiam captivitas conquiescat. Ha^c autem et

de nobis possumus intelligere : si peccaverimus , et nos

captivi futuri sumus*. Etenim tradi peccatorem Satana^

,

nlhil distat ab eo quod JudaÎ sunt Iraditi Nabuchodonosor.

Utque illos Beus concessit adversario, propler frequentos

Impietates; sic nos propler peccata quas fecimus , tradimiu*

splritali NaLuchodonosor : et « quos tradidl , inciuit , Sa-

»tanae, ut dlscant non Llasphemarc", » Apostolus de aliis

peccatorlbus.

IV. Pula quantum mahim est peccarc , ut traduntur Sa-

tanae captlvautl aulmos eorum qul rellnquuntur a Deo. Non

siue causa aulem , ncque sine judlclo Deo rellnquenta quos

deserlt. Cum enim miscrit pluviam super vlneam , et vinea

pro uva aUuIerlt splnas, quid faciet nisi ut mandetnubibus,

ne pluant super eam Imbrem? Qua propter In proxlmo est

propter dellcta nostra,quorum nobis conscil sumus , et nos

captivari. Futurum est enlm ut tradamur, si non egerimus

poenitentlam , Nabuchodonosor, atque Babylonlis, qul nos

sensibillter excraclent. Istls jam adjacentlbus sermones pro-

phetarum , sermones legis , sermones apostolorum , sermo-

ues ctlam Domini ct Salvalorls noslrl Jesu Christl horlanlur

ad pceniteiitlam ,provocaut ad salutem. SI autem audieri

nms , crcdimus ei qui dixll : « El ego pccnllenliam agaui (ic

'1 Clor. V, 5. -— ^ I Tiin. i, ao.



^ ORIC.F.M!»

))omniLiis malis, qii.T loonliis smn facerc eis\ » Et hncc

fjuldcm in proremium.

V, Post proceraium autem ita scriptum est : « Factus est

))Domini sermo ad eum : » certum est quia ad Jeremiam.

Quid dicit scrmo Domini ad eum ? pra^cipuum ab omnibus

quae Prophetis dicta snnt cajteris. Hoc enim nunquam ad

uUum Prophetarum dictum invenimus. Abraham Propheta

nuncupatus est , in co quod dicitur : «Propheta est, et ora-

)) bit pro te ^: > et tamen non dixit ad eum Deus ; « Prius-

)) quam te plasmarem in utero novi te , et prlusquam exires

))de vulva,sanclificavl te\ »Sedpostea inextremojam tem-

pore sanclificatus esl Abraham, quando egressus est de

terra sua , et de cognatione sua , et de domo patrls sui \ Ex

repromissionenatus estlsaac,ettamenncque ad eum repe-

rimus hunc dictum esse sermonem. Et quid me necesse est

per singulos currere? Jeremias praecipuum inter cunctos

consecutus donum , dicente Domlno : « Priusquam te plas-

D marem in utero , novi te : et priusquam exlres de vulva,

«sanctlficavi te. »

VI. Nequc vero ignoramus quosdam esse qui ista refe-

rant,quasi major sit Jeremia , super salvatore nostro et

DominoJesu Ghristo : sciendumque plurima ex his esse

quJE possunt Salvatori convenire, quae etlam nos interpone-

mus. Pauca autem eorum quae ad Jeremiam dlcta sunt,

coarctant intellectum, quasi non possint, ut plures existi-

mant, ad Dominum referri. Quae sunt ergo quae possunt

convenire Domino ? « Ad omnes ad quoscumque miltam te,

» ibis , et omnia quae mando tibi loqueris. Ne limeas a facle

»corum, quia ego tecum sum , ut eruam te : dicit Domi-

»nus\» Nec dum ista otiose videntur ad Salvatorem re-

ferri : ea vero quae sequuntur : « Extendit Dominus manum

1 Jerem. XVIII , 8. — *Gen. xx, 7. ~ * Jerem. i, 5. — '' Gen. xii, i.

— 6 Jerem. i, 7, 8.



IN JF.RliMIAM IIOM. r. O

))suam yd me, et tetigit os meum, et dixil Dominus ad

))mc: Ecce dedl sermones meos in os tuum; ecce conslitui

)) le hodie super gentes et regna , eradicare et disperdere ': )>

de Jeremia difiicilem faciunt interpretationem : quas enim

gentes eradicavit Jeremias? qune regna subverlit , ut merito

ei dictum sit : «Ecce constitui te hodie super gentes , et

«super regna eradicare et sufioderc?» quam hahuit potes-

tatem ad disperdendum , ut audierit : « et disperdere ? )>

Quos vero ajdificavit, ut consequenter addatur , a'diftcare?

eJeremias dixit : « Non profuit , neque profuit mihi ahquis ,»

et quomodo data est ei aedlficatio atque plantatio? Haec, ut

diximus, ad Salvatorem relata non coarctant inlerprctantem.

Jeremlas enlm in istis Salvatoris figura est. Sed et ea qucc

sequuntur, et doctissimo honilni difiicultatem expositionis

important,quomodo possint congruere Domino : « Et dixi

Qiii es dominator Domine, ecce nesclo loquP. » Qui est sa-

pientia,qui est virlus Dei , in quo plenitudo divinitatis in-

habitat corporallter,quomodo huic aptari potest : «Nes-

cio loqui " ? « Sed et illud : « Quia juvenls ego sum , » In-

terdicltur ci quasi non bene responderit. SI etenlm ei dicit

Dominus : « Nolite dicerc qula juvenis sum , » manifestuui

est quasi non bene dicentem fuisse reprehensum. Hfec

sunt quffi Salvatori videntur non convenire. Superiora au-

lem facill intelleclu ad eum referunlur. Dlcere vero alia su

per Jeremia , alia super Salvatore interpretanda esse , non

pessimum est. Sed qui ])ene Scrlpturas nosse conatur , ve-

hemcnler in isto tristabitur loco , vldens sub uno lexlu ser-

monls dlvidi intelleclum : et dici : hacc, quonlam minora

sunt , non conveniunt Salvatori , sed Jercmi.-c : illa vero ,

quonlam majora sunt , non Jeremia,* , sed Chrislo. Ob id

cuncla nos ad Jcrcuiiam rcfcrre lentablmus : hoc cst , el ea .

quic cum majora .sint, vidcnlur condltioneni ejus excedere,

' Jcicm. I, (), To. — - II)i<I. f). ' Culojis, II

, 9.



G ORIGENIS

\ II. QuicunK|ueaDeo accepit vorba .suniensgraliam ca?-

losliseloquii , idcirco ca accipil , ul regna, gentesqiie eradi-

cetatque subvertat. Sed cum nominentur gentes , et regna ,

omnisqiii divina verba susccpit , nolo eum corporaliter intel-

ligere regna , et geiiles, scd considerans aniuias hominum

regaatas a peccato ,juxla id quod in apostolo scriptum est:

Non regnet peccaliiin in vestro morlali corpore *: » vi-

dens quoque multas species delictorum , allegorizet regna,

ctgentespervaria delicta, quixhumanasanimaspossederunt

cthaec erunt quaeevellentur atquc suffodienturasermonibus

Dei,qui dati sunt sive Jcremi;e, siveca^teris sanctis. Ita fiet

ut prima qux non vidcbanlur congruere Salvalori , ad Je-

remiam referanlur; et secunda ab eo qui scit figurare dicla

qu.Tc dicta sunt, Jeremiae deputenlur. Dicet mihi allqiiis au-

ditorum , etiam aliunv pande sermonem , cl cuncta qutc

scripta sunt super Salvatore , quasi de eo sint scripta consti-

tue : de secundis noli esse sollicitus. Apparet enim quia Sal-

vator cradicavcrit regnadiaboli , et nationes subverterit, gen-

lilem deslruens vilam. In istis quod inlclleclum dilTieilem

lacit hcc est , quomodo possit Salvator dicere : « INcscio lo-

«qui,quia juvenis ego siim , »el ca^tcra. In hoc sermone in-

terpretantescoangustantur.Jesum

Christum scimus Dcuin :

quaerimus verba qu;e dicta sunt j uxta personaj exponere digni-

tatem : quapropter necesse est nobis Scripturas sanctas in tes-

timonium vocare; sensus quippe nostri et enarraliones sine

iis testibus non habent fidem : et hoc quod dictum est : « In

» ore duoriim vel Irium testium stabit omne verbum^,»

magis convenit ad inlerpretantis probationem,qiiam quo-

rumcumque hominum numerum : ut firmem verbum in-

lellectus mei , accipiens duos testes de novo et veteri Tes-

tamento , accipiens tres testes de Evangelio, de Prophela

,

vle Apostolo. Sic enim stabit omne verbiiin. Qnomodo igi-

* Rom. VI . 12. - - 2 Mailli. s.vni i().



IN JEREMI.\M IIOM. I.y

lur valeljiuius ista conjuugere Salvalori? Del niihi lesliuio-

niuui vetus TestameuluDi : « Quia priusquam agnoscat puer

» Lonum aut malum ^ , » et castera. Det etiam Isaias : « Ecce

»Virgo concipiet iu utero, et pariet filium , et vocaLiliu-

»nomen ejus Emmanuel' : » ibique additur : « Priusquaui

» cognoscat puer. » Si autera et de Evangelio accipere opor-

tet testimonium, Jesus necdum vir , sed adhuc infans,quia

se exinaniverat formam servi accipiens,proficicbat. Nemo

autem proficit, qui est perfectus, sed ille proficit, qui in-

diget profectu. Ergo proficlebat setate,proficiebat saplen-

lla, proficiebat gratia , ct apud Deum , et apud homines ^

Nam si evacuaverat seipsum ad nos desceudens , et eva-

cuans seipsum resumpsit iterum ea de quibus se prlus eva-

cuaverat,quld ludlgnum est profecisse eum saplentla

,

profecisse a^tate,profecisse gratla apud Deum , et apud

homines, et vera de eo esse ista qu» dlcta sunt: «Prlus-

» quam cognoscat puer bonum aut malum^'

, » ea quae deeodem Interposuimus ?

VIII. Sed dicet mlhl allquls : Etiamsi potest de Salvalore

Inlenigl dictum esse ,qula nesclat , et caetera hujusmodi quae

majorasunt, et slpuerum eum acclpias , noune offcndisista

sentlendo de unigenlto, et prlmogenlto unlversa? crealurcE,*

de eoqul anlequam conclperelur, annunclatus est loqucnle

Gabrlele : « Splrltus sanctus venlet super te ,et vlrtiis allis-

»slml obumbrablt te ^: »et audes dlcere qulauesciat loqul?

Quamobrcm videbo sl potero aliqulddlgnumdc Saivatoreln

hocIocoafFerre,quodqufedam nesciensmajor sltslcalguora-

verlt, quam sl sclerlt. Utamur voce ejus quomodo slnt aliqua

quoB nesclat. Respondit els qul sibl diccbant : « Nonne (iu

»nomInctuocomedImus,etInnomineluo bibimus,et) iu uo

»mine tuo djemonia ejeclmus , el vlrtutes multas fecimus ?

Usai. vir, ifi. — 2Il,i,l. r 4. - ^ Luc. if , .52. — '' I.s.ii. va , i('.

'

I 'm

1, 35.



OUlOJiMS

«Discedite a me, uon nbvi vos \ » Putasne hoc quod ait :

« Non novi vos , » minoreni ejus virtutem approbat, an ma-

jorem atque mirabilem , quia malos periturosque nesciat?

Scit enira ab his diflercntias , scit meliora , scit Dominus

eos qui ejus sunt ; et « si quis ignorat , iguoratur ". » Igitur, ut

constat, peccator ignoratur a Deo. Dicct mihi aliquis de

auditoribus : ostendisli quia nesciat peccatores Deus , os-

tendisti quia ignoret eos qui operantur iniquilatem; neque

enim digni sunt agnitione ejus ; quomodo approbabis mag-

num ct gloriosum esse quod ab eo dictum est ; Nescio ioqal,

quod humanum est, et eloquio saepe utimur, verbi causa,

Hebrnjonun voce , sive Groecorum , sive rehquorum ser-

mone? Ergo si ascenderis ad Salvatorem , et scieris eum in

principio apud Deum vcrbum, inspico qui.i ncsciat loqui

,

( cum humanum sithoc quod dicitur loqui , si idco nesciat»

quia slnl majora quoe novcrit). Si autem et Angelorum lin-

guas humanis comparaveris linguis , et scieris quia Iste ma-

jor sit Angclis , sicut testatiis cst de eo Apostolus inepistola

sua quam scribit ad Hcbraôs , inlelHgcs majorem eum et

Angeloruui liuguis fuisse' ,quando lautum Deus Vcrbum

erat npiid Palrem. Discit ergo , cl ([uodammodo accipit dis-

cipiinamnon maguorum

, sed infcriorum acminorum.

Si-

cut et cgo balbutire disco, violentiam mihimet ipsi faciens,

quando cum parvuHs loquor, noque enim scio ( ut ita di-

cam) infantiHler loqui , et infraclis verbis ]am grandnevus

cum pueris sermocinari : eodem modo Salvalor in magni-

ficentia gloriaj quidem Dei ( et in Patre consistens ) non

loquilur humana , nescit alTari eos qni dcorsum sunt.Quando

aulem venit in corpus humanum , dicit in exordio : «Ncscio

wloqui,quia juvenis ego sum'' : » juvenis propter dispcnsa-

tionem : scnex, juxta hoc quod primogcnitus omnis crea-

tura; : juvcnis, quia in consumQialionc jam sajculorum , et

i Miilh. Mi, 2?. — 2 I Cor. XIV, 38. — 5 HeLi. i, 4> 5. — ' Jerein. i, 6.



K\ JliHK.MIAM HO.M. I. 9

in extrcmum hujiis vitae teQipiis advenit. Dicit itaque

Nescio Locjid ; scio enim quasdam majora isto sermone mor-

tali. Vis me loqui terrestribus , nec dum assiimpsi huma-

nam IVagilitalcm , habeo eloqiiium tuiim, \erbum tuum

sum, tibi scio loqui , hominibus uescio loqui, juvenis sum.

IX. « JNoH dicere; juvenis ego sum,quoniam ad omnes

«([uoscumqiie mittam te, ibis. » Deinde commovit manum

ad tangendum os ejus, ut ei det verba ,quibns eradicet

imperia. Neque vero iudigcbat Salvator verbis , ut ea acci-

peret, quando erat in Patre , nullis iu coelo dignis,qiiaj me-

rerentur evcrti. (Sed nunc accipit parva , difFercns majora

pauUspcr. ) Atquc ita ex hoc approbatur , sicuti alibi glo-

riose dixerat : « Nescio vos, quia opcrarii estisiniquitatis*,»

et nunc verba gloriosc accepissc , cum Dcus sit, ct juxta

magnlficcntiam sua3 dixisse glorioe : l\cscio logui , id est , hu-

mana non novi.

X. Sive autcm ad Jercmiam, sive ad Salvatorcm dicitur:

« Priusquam te psahiiarem in utero , novi tc", » legens

Gcncsim et observans ea ,qua3 ibi de condilione mundi

scripta sunt , inveuies quia Scriptura divina multum in ser-

monibus caula , non dixerit : « Priusquam te facerem in

»utero, novi le : » quando enim juxta imagincm conditio

est, dicit Deus : « Faciamus hominem ad imagincm et si-

» mihtudincm nostram '; » et non dicit jjplasmemus. Quando

aiUcm accopit hitum dc lcrra , non cst scriptum : Fecit ho-

minem, sed : « Pkismavit hominem'', »et posuit in paradisc^

homineni quem pLisuiavit, operari, et servare eum. Si po-

tes, intelllgc difiercntiam facturac et plasmalionis, cum di-

cens sivc ad Jcremiam, slvc ad Salvatorcm , non dixcrit :

« Priusquaui to facercm in ulcro. » Quod cnim fit , non iik

iu utero; sed quod crealur dc tcrnc piilvcrc, hoc phisma-

tur in utcro. « Priusquam lc phisniarcm in utcio, scio lc. »

' Luc. xtir ,-27. — * Jciciu. i,.5. — ' Gcii. i, 2(1 --'Iil. n, 7.



I o ORIGEMS

Si omnes novit Deus, quomodo quasi prnecipuo a creleiis

Jeremiae dicit, Novi te? An eos laulum scit Deus qui scien-

tia ejus digni suntêt cognoscit eos qui ejus sunt; indignos

vero nescit neque Pater , neque Fiiius , dicens : « Non novi

«vos^? » Nos cum simus homines, si aliqua fuerimus proG-

diti dignitate, alios nostra uotitia dignos, alios judicamus

indignos : et quos scire nolumus , noqiie audire volumus,

eos nescimus. Quid arbitraris de (mivcrsitatis DeoPVull

scire Piiuraonem , vull/Egyptios nossc, sed indigni sunt no

titia ejus, ( sod ipsi faciunl utignorcnlur). Scit autem Moy-

sen , scit prophetas, el si quis similis eorum est. Multum le

oportet laborare , ut nosci incipiaris a Domino. Jeremiam

quidem,priusquam plasmaverit in ventre, cognovit : aUum

vero de j)rophetis tiigiuta an norum coRpit nossc , ahum qua-

driigiuta. Scrmoues suul iueflabiles de Salvatore , et non

magnopere quacrendi:

de Jeremia vero ,

eorum (jui scicn-

tiam scripturarum habent, auribus indigenms.

XI. Quomodo dicat : «Priusquam te plasmarem in ulero,

)>novi te ; et priiisquam exires de vulva matris tuai , sancti-

«licavi te : » Deus sibi ipse sanctificat aliqiios. Islum non

expectat , ut sanctificcl genitum , sed prius sanctificatquam

de vulva egrediatiir. Si ad Salvatorem, ut dixi , refcras ,

non est malum dicere prius eum sanctificatum esse,qiiam

natum. Sic ct dcDomino intelligas,quianlequam de viilva

exierit , sanclificatus est, sed infmilo ante tcmpore scmper

sanctus fuit : hic vero antequam de ulcro exiret , sanctifi-

catus est.

XII. «Prophelam in gentibus posui te. »Si Jeremiasquav

ris qiiomodo sit propheta in genlibiis p(vsitus , observa iii

consequentibus cum jubetur prophetare ad onmes gentes :

nam istiusmodi scriptio est,qiiod |)rophetavit Jenuiiias sii -

per omncs gentes Elam , Dauiasci , Moab : et luibebis quiu

1 Mallli. vit, 23.



IN JEREUIîM IIOM. I. 1 1

proplielaverit ad omnes gentes,juxta id quod dictum est :

«Prophetam in gentibus posui te , » si tamen voiueris haec

de Jeremia dicta sentire. Si autem intslHgentiam ad Deum

transferas , isle vere in universas gentes proedicavit. Est

quippe siciit aha muUa , sic et propheta. Ut est princeps

sacerdotum, ut est salvator, ut est medicus , simihter et

propheta est. jMoyses annuncians de eo , non sohmi prophe-

tam , sed admirabilem inter cunctos nominavit prophetam

,

dicens : « Prophetam ex fratribus vestris suscitabit vobis,

» dicit DominusDeus noster; quasi me audite eum. Quicum-

» que non audierit prophetam illum , interibit de populo

»suo\ » Isle est prophetes constitutus in gentibus , et ac

cepit gratiam a Deo efFusam in labiis suis , ut non solum

cum praesens aderat corpore , sed etiam nunc cum adest vir-

tute, et spiritu,prophetet ad omnes genles , et prophetia

sua ex toto orbe attrahat homines ad salutem.

XIII. « Et dixi :

Qui es ,

dominator Domine, Ecce nes-

»cio loqui,quia javenis ego sum. Et dixit Dominus ad

»eum : INoIi dicere quia juvenis ego sum: quoniam ad om-

»nesad qvioscumque te mittam , ibis". » S;ppe diximus so-

lere esse aliquem puerum ,juxta eum qui intus est homi-

nem , licet etiam senili corporis sit aetale : et e contrario

frequenter inveniri parvulum secundum eum hominem qui

extrinsecus est , et esse inlerius perfectum virum. Talis erat

Jereuiias habens jam sibi concossam a Deo gratiam in .'etate

corporis adhuc puerili,propter quod ait ei Dominus : v Noli

» dicere quia juvenis sum. » Signumque hujus rei,quia non

sit juvenis , sed vir consummatus, ostendil dicens : « Quo-

»niam ad omnes ad quoscumque miltam te, ibis , et juxla

»quaecumque mando tibi , loqueris : nec timeas a facie eo-

»rum. » Scit enim eos sermo Dei ,qui veibi legatione fun-

giintur, incurrere ab iis periculum qui audire contemnuiil.

' Dfiil. xvnr , t^. • ^ Jcftiu. i ,f>.



12 OUlGEMs;

Increpati enlm oderunt increpationes , coarguti insequun-

tur arguentes. Omne quodcumque malum est, semper pa-

tiuntur prophetne : « Non est propheta sine honore , nisi in

» patina sua et domo sua \ » Cujus rei nuper quoque fecimus

mentionem, Scit crgo ( ut dicere coepimus ) Deus miltens

Prophelam,quanta discrimina perpessurus sit , ideo exhor-

tatur eum dicens : « Ne timeas a facie eorum ,quia ego te-

»cum sum, ut eruam te , dicit Dominus^ » Quaecumque

Jeremias passus cst, scripta sunt : in lacum missus est luti,

mansit ibi comedens panem diei , et aquam tantum bibens

aliaque muUa quae pertuHt , in hbro ejus continentur.

« Quem autem Prophetarum non persecuti sunt patres ves-

»tri' ? » dicit Dominus ad Judaeos. Et necesse est eos qui

\ ivere reHgiose in Christo cupinnt , omni genere a contra-

riis virtutibus, per ea qua; reperiuntur vasa,persecutlonem

pati. Qua de causa nihil

novum aut peregrinumvideatur

his, qui tribulationibus aflliguntur : omnia quje prfficepta

sunt faciant, tantum orent ut persecutionis causa Christus

sit; ne propter injustitiam, ne propter dehcta , ne propter

avaritiam deprimantur. Si quando autem propter juslitiam

ahquis cxagitatur , audiat : « Beati estis cum exprobrant

«vobis, et persequuntur, et dicunt omne mahmi adversum

»vos, mei causa : gaudete et exultate, quia merces vestra

«magiia cst in ccelis. Sic enim pcrsecuti simt prophetas

» qiii fuorunt ante vos \ »

XI\ . « Quoniam tecum sum ut eruam tc , dicit Dominus.

»El exlendit manum siiam ad me Dominus , et teli";it os

»meum, ct dixit Dominus ad me ^ » Observa diirercnlias

Jeremia? et Isaia;. Isaias ait : « Immunda labia habens in

nmcdio populi immunda labia habentis ego habito , et rc-

»gem Dominum sabaoth vidi oculis mcis, » Et quoniam

1 J\Io.r. VI, 4. ~ 2 jce!,,. I, S. — - A(l. va, 5 i. - ' Mjilili. v, ii.~

^ .Icifiii. 1,8, y.



IN JEREMIAM HOM. I. lO

confessus est non liabere facta immunda, sed verba tanlum

( usquc ad hunc enim fmem peccata commiserat ) non cx-

tendit Dominus manum suam, neque unum ex Seraphim

manu sua labia ejus tetigit, scd forcipe solum tangens ait :

Ecce abstuil Inlqidtates tuas. Jcrcmiae autem,quia sanctifi-

catus fuerat in vulva , non forccps mittitur^ neque de ahari

carbo succensus; nihil quippe habcbat igne dignum; sed

ipsa manus Domini tetigit eum,propter quod dicit : « Ex-

»tendit Dominus manum suam ad me , et tetigil os meum.

»Et dixit Dominus ad me : Ecce dedi sermones meos in os

» tuum , ecce constitui te super genles et regna eradicare *. »

Quis sic bcatus est, ut regna muUa quie Christo diabohis

ostendit , regna dsemonum , regna peccati eradicct his qui

ei dati sunt a Deo sermonibus ? Scriptum est enim : « Ecce

» dedi sermones mcos in os tuum. Ecce consiitui te hodie

«super gentes et rcgna^ ( eradicare ). » Quomodo autem

regna sunt plurima , plures simiHtcr et gentes. ( Nec potest

ahquod regnum dici , nisi quod sub sc continet nationes.

Vcrbi gratia dictum sit; rcgnat fornicatio (in homine pec-

catore ) , necessc est ut regnum fornicationis habcat gentcs

suas. Ipsum illud generale delictum avaritiae et fraudis , quo

vix ahquis immunis est, habct regnum suum, et sub regno

uno muhas possidet gentes , per plurimas scihcet species

avaritiae, et ob id opus est sermonibus Dei, ut istiusmodi

reena cum suis ";entibus evcllantur. Salvator in Evanseho

ostendit dicens : « Omnis plantatio quam non plantavit Pa-

«termeus coelestis, eradicabitur^ » Sunt quaedam intrin-

secus in animabus vestris insita, quae non plantavit ccelestis

Pater. Omnes quippe cogitationes pcssimK , homicidia ,

adulteria , foraicationes , furta , falsa lcslimonia , blasphc-

miae,plantationes sunt

, quas non plantavit ccelestis Paler.

Si autem vis scire cujus sit plantatio istiusmodl cogitalus ,

' Jerein. 1,9, 10. — ^ ll)ul. 10. — ^ M.111I1. xv, i3.



jyÔRIGEMS

aiuli qiiia « inimicns homo lioc fecit , (jui superseminavit

Dzizania in medio tritici*. » Instat ecce Deus, instat et Za-

bulus habentcssemina sua. Si clcderimus locum Zabulo,

inimicus homo superserit plantalionem , quam non plauta-

vit cceleslis Paler , ulique eradicaudam. Sin aulem repulso

Zabulo locum dederimus Deo, gaudens Deus sub principali

cordis nostri spargel semen suum. Ncc aliquis existimet

triste quiddam Jeremiam recepisse,quia constitulus sit ad

eradicationcm regnorum et gentium. Bonitatis Dei istud

est indicium , eradicare vitia persermones, iuimica corIcs-

lis regni regna deslrucrc , ct bellantes cum sua gente ever-

tere naliones , eradicare et subvertere.

XV. Est quaedam aedificatio ZabuH , et cst quicdam aedi-

ficalio Dei : quod supor arenam cvtruitur, hoc Zabidi est :

super nullo enim stabiHlur, abortumque non sohdatur.

Quod autem super petram aidificalur ,

hoc Dei est. Unde et

his qui cjus sunt , dicitur : « Dci agrictdlura , Dei a'difica-

» tio eslis. Super gentes eradicarc , et subvcrtcre , ct dlsper-

sderc". » Si eradicatur aliquid, et eradicatio ipsa non dis-

pergitur, adhuc permanet quod evulsum est. Si subruitur

domus , et lapides in ruina sunt inlegri , dissipata est do-

mus, non lamcn perdita. Opus cst igitur benignitatcDei, ut

eradicatio ipsa ct subversio lola dispercal. Diligcntius !egc

quomodo eradicata perdantur : « Phiteas autcm comburet

» igni inexlinguibiH. » Et : «Ligate manipulos zlzaniorum , et

);tradite eos igni'. » Sic ca qua) sunt eradicata disperdun

tur. Si autem vis scire quomodo disperslo redlgatur in nihi-

lum'', quomodo a^dificationis pesslma matcrla in pulverem

oomminuatur, domus ea quae propler lepram deslrui jube-

tur, cum fuerit pulvis effecta, cxtra civitatem projicltur, nt

ne lapis quidem cx ea reslduus sit,juxta quod scriptum est

1 Matth. xrii, aS. — ' i Cor. iii ,9. — 3 Maltli. iii, 12

,3() — <> Le-

vit. XIV.



IN JEREMIAM IIOM. I. l5

« Ul lulum platearum deleLo cos*. «Oportcl quippe penitus

interire malitiam. Subversum est aliquid, iapides quoque

ipsi qui destructi sunt, conterantur, ne ad aliquam ajdifica-

tionem,quam Diabolus concinnai e potest , assumi valeant.

Eradicatum est quidpiam , invenit adversarius etiam interea

quae eradicata sunt, aliquam sementem quam iterum semi-

net. Propter quod jubet Dominus : « CoIIigite , dicens, ct

«comburite ea igni^ «scilicet ut eradicalio quoque Zabuli

,

et ipsa subversio consumatur.

XVI. Verum non tantum in hoc stat sermo divinus ut era-

dicet , et destruat et disperdat : esto enim , eradicata sint

omnla in me mala, destructa et dispersa sint pessima; quid

milii prodest , si non pro eis quae eradicata et suffossa sunt

,

meliora in me plantentur atque aedificentur ? Propterea Dei

verba primum faciunt quod necesse est, eradicant , des-

truunt,pci dunt , et post hrec aedificant , atque plantant.

Observavimus semper in Scripturis sanctis, primum ea quwvidentur tristia nominari; deinde ea qiia?. hilariora sunt , se-

cundo dici : « Ego occidam, et ego vivifirabo^ » Non dixit

prlus , ego vivificabo , et postea , occldam. Impossibile est

euim quod semel vivificavit Deus , aul ab eo ipso , aut ab

alio occidl. Sed : « Ego interficiam , et ego vivificabo , » ut fiat

Paulus apostolus Christi Jesu. Haec si intelligerent miser-

rimi haeretici, nunquam ad nos deferrent , crebro Ista di-

centes : videsne DeumLeglset prophetarum quomodo ferus

est et inhumanus? quomodo diclt : « Ego occidam, et ego

» vivificabo? » Non advertentes in Scripturls annanciallo*-

iiem suscitationis mortuorum; non considerantes rcsur-

rectionem jam cceplsse per slngulos; « Consepelimur enim

» Chrlsto per baptismum , et consurgemus cum eo '. » A tris-

tlbus semper, sed necessariis inchoal Deus; velutl : « Ego

* Psalm. XVII, /\'i. — 2 Deut. xxxit, it). — ^ Roin. vi , /(. Colo.s,



iG OUIGEMS

» occidam , et ego vivificabo : ego pcrcutiaiu , et ego sanabo

«quem cnim diligit Dominus , corripit; llagellat autem om-

» nem lllium quem recipit \.» et

post btcc curat. Ipse doloremfacit , et iterum restituit laetitiam. Similiter et in pra?senti

Dominus ait : « Conslilui le hodie super gentes , et regna era-

«dicare, et suirodcre, et disperdere , et icdificare, et plan-

»tare. » Verumlamen primum est, ut mala auferantur a no-

bis. Non polest in loco aHlilicationis mala a'dificarc Deus :

« Quffi enimparticipatio justitiae et iniquitalis ? aut qufc com-

»municatio luci ad tenebras ^ ? » Oportct malitiam ex imis

sedibus eradicari : oporlct et a^dificationem pessimam ab

animabus noslris ])enilus aufcrri , ut poslea sermones aedi-

ficent alque planlent. Possumus si quidcra et aliter intelli-

gere quai scripta sunt : « Ecce dedi sermones tuos in os

» tuum. » Et <juid laciant sermones dicit : c Eradicare , et

» suffodere , et disperdere. » Sermones eradicant nationes

,

sermones regna suffodiunt, sed non regua ista carnis et sw-

culi digna destruentibus , digna eradicantibus verbis , ea

quK eradicata ct subversa sunt senti. Putas in his quae dici-

mus modo non est virtus quam Dominus tribuit , secundum

quod scriplum est : « Domiuus dabit vcrba cvangeHzauti vir-

» tute muha ' ? » virtus eradicans atque suffodiens , si qua in-

fidehtas , si quod mendacium, si qua mahtia, si qua luxu-

ria , si qua discordia non est suffossa. Sicubi idolum in corde

constructum est , illo deposito a^dificetur templum Dei , et

inveniaiur gloria ejus in eo, et fiat non infertilis , sive lucus

exurgens , sed plantatio paradisi , ubi templum Dei sit in

Christo Jesu , cui est gloria et imperium in saecula saeculo-

rum. Amen.

* IIel)r. XII, G. — ^ a Cor. vi , 14. — ' J^salm. lxvii , 12.



IN JEUEMIAM HOM. IV. IJ

v\<\\f -w "W 'W'**x\'\'\^%\'\'W> w^vx-^^vw-XAA^vx-wv^^w» vx-^^vx^ w.rvwwvwwww^-w^w w^wn-wwvw»

HOMILIA QUAKTA*.

(eodem interprete.)

1°. Derelictio populi Israelitici.

Jubel * Lex Moysi muliei i dispiicenti viro suo dari li-

bellum repudii , et dimittieam, et tunc viro licere^ ut al-

teram ducat. Juxta hunc sensum intellige accipientes Ju-

daeos libellum repudii , et omnino derelictos a Domino.

Ubi enim jam apud eos Prophetae? ubi signa virtutum ? ubi

manifestatio Del? Non templum, non victimai , non alius

quilibet cultus voluminibus Legls expressus. Ejecti sunt de

reglonibus suis atque ita dedit Domlnus libellum repadil

Israel. Post eos , nos qui in Scripturis Jud.nel vocamur

,

Judiei autem propter tribum Juda , ex cujus Salvator stirpe

descendlt, conversi sumiis ad Domlnum; et novisslma nos-

tra,qua^ utlnam saltem in hoc tempore non compleren-

tur, similia futura sunt peccatls Juda, imo pejora....

•2°. Benignitatis et severitatis in Deo consensus.

Vide ^ benignltatem et severitatem Dei. Neque enim be-

nignus tantum est , et non severus : neque severus tau-

tum , et non etiam benignus. Si Lenlgnus esset tantummodo,

bonitatem ejus contemneremus : sl severus tantuni, dcspe-

ratlo nos salutls, propter peccata qu:e feclmus , prieclplta-

ret In vltla. Nuuc vero quasl Deus , necessariam qulp|)''

* Juxta Hieionynmm xiv. Tom. ui, p;ig. i43 - i^fi-

2 N. ri. — iN. IV.

XI. 2



habemus omnes bonilalcm cjus ob pocnilenliani , el scve-

ritatem ob <lelicta, et benignusest, et severns...

3°. Ha?reticoruin studiosa facundia.

Tales^ sunt h.Trelici , qui orationem suam verborum de-

core componunt , non ut convertant audienfes a vitiis, sed

ut delectent...

4*^. Casligatio Israelitarum nostrre casligationis

exempla.

Omnia" quippe quac passus est Israel , nos qui sumus

Juda legentes in sacris voluminibus, invcnimus quoniam

de omnibus mcecliabatur habitatio Israel; dimisit eara Do-

minus, et dedit ei libellum repudii. Et cum deberemus ex

hls qua; illi passi sunt,

nos ad meliora converti,

et inspi-

cere,quod illi propter peccata traditi sunt captivitali, et

interfecti ab inimicis (et civitates eorum igni exustae sunt)

,

cum itaque , ut diximus , haec nobiscum deberemus repu-

tare ,quia si Deus naturalibus ramis non pepercit ,

quanto

magis nec nobis parcet? si illos qui e Patriarcharum genere

descendebant , sic propter peccata dimisit, quid nos ne-

cesse sit vocatos ex gentibus pali? nihil horum repulamus;

et ideo nos vocatos ut illi incitentur ad zelum , videntes

servos aliquaudo liberos , ignobiles aliquando , nunc Dei

hlios. Si autem illi tanta passi sunt,quanto magis nos , si

peccaverimus ,pejora patiemur? In quibus moechabatur

habitatio domus Israel , dimisi eam , et dedi ei libellum re-

pudii in manus ejus et non timuit praevaricatrix Juda ha?c

quffi fecit habitatio Israel,quia dimisi eam , et dedi ei li-

bellum repudii. Nec timuit pnevaricatrix Juda , ut ne ipsa

propter peccata sua , smiilia sustineret. Si quis nuper emp-

*N. IV.— 2 N. V.



IN JEREMIA.M UOM. V. I9

tus domum emptoris et Domiiii fuerit iDgressus, sciscitatur

ab aliquo conservo , si quis de prioribus servis offenderit

Dominum,quid promeruerit : et si voluerit in domo Do-

mini perseverare , cavet ea lacere,quae eos fecisse audivit

,

qui verberibus et tormentis , et relegatione digni extiterunt.

Deinde diligentissime inquirens quid fecerunt illi qui liber-

tatem a Domino meruerunt , omni labore nilitur ut ea fa-

ciat quae eos fecisse cognovit. Et nos itaque qui non eramus

servi Domini , sed idolorum , et daemonum , et postea ex

gentibus congregati credidimus in Christum , legamus

Scripturas, videamus quis justificatus sit, quis offenderit

Deum , et cum omni observatione nitamur ea facere qua;

justos legimus fecisse , et caveamus in haec incidere in quae

inciderunt hi qui traditi sunt captivitati , et ejecti de hasre-

ditate Dei.,..

•W^WtW^W^W^V^^V^/WV^^fV^ WtVV^V^/t-Wt VVAVV* VV\'VVXVV»'VV\VV'* VV^-VV^-VW^VXAVV^VVn^VIVVWV^W^-W

HOMILIA QUINTA^

In istud : Revertimini filii revertentes , et sanabo contritiones

vestras^ : usque ad illud : accingite vos ciliciis'.

In actibus Apostolorum * perspicue legimus , Apostolos

primum in synagogam Judccorum ingressos, eis tanquam

cognatis propter Abraham , Isaac et Jacob , annunciasse

quae ad Jesu Christi pertinent adventum : cum autem illis

dicta non recipientibus alios oporteret esse dictorum audi-

lorcs , tunc omni a se culpa remota reliquerunt eos ; scrip-

tum est enim, « quia vobis oportabat annunciari verbum

^ Tom. III, pagg. 147 - ifia.

2 Jerem. iii , a i.— 3 Id. jv, g.

4 N. I.



20 ORIGENIS

»Dei; sed quoniam indignos vos judicatis , ecce conyerlimur

» ad gentes^ » Hoc autem perspicue dictum in Actis Apos-

lolorum, virtule etiam a prophetis saepe dictum est. Etenim

Spiritus Sanctus per Prophetas potissimum loquitur iis qui

de isto populo sunt : si quando autem,postquam multa

dixerit, non est auditus , vaticinatur verbum gentibus prae-

dicatum iri. Hoc ct in principio hodierna? lectionis videre

est ,quandoquidem ante illud Israehtis dicitur : « Patrem

» me vocabitis , et a me non avertemini. \ erumtamen sicut

«praevaricatur muher in cohabilanlem ei , sic proevaricata

»est in me domus Israel, dicit Dominus". » Haec cum pri-

mum dicta essent de Israel, et audissent fihi Israel : « Quo-

» niam injuste egerunt in vitiis suis , et obhti sunt Dei sancti

»sui, » deinceps Spiritus Sanctus transfert sermonem ad

nos qui sumus ex gentibus , et ait : « Revertimini fihi rever-

«tentes, et sanabo contritiones vestras \ » Nos enim sumusrepleti contritionibus : quisque dicere potest , etiamsi nunc

purgatus et sanatus a contritionibus sit : « Eramus enim et

» nos increduli , insipientes , errantes , servientes desiderils

» et vohiptatibus plaribus et variis , in mahtia et invidia agen-

»tes, odil)iles, odicntes invicem : cum autem benignitas et

«humanitas apparuit Salvatoris nostri Dei,per lavacrum

»regenerationis^ » effudit misericordiam suam super nos...

Adverte ^ quo pacto nos Deus revertentes perfecte re-

verti adhortetur , spondens , si nos revertentes reversi fue-

rimus ad eum , nostras se per Jesum Christum sanaturum

conlrltiones ^ Nos vero qui neque cunctamur, neque in sa-

lute moram, ut Israel ille , interponlmus , respondentes

dicimus : « Ecce servi nos erimus tibi' : » Deus quidem

dixerat : « Revertimini fdii revertentes, et sanabocontritio-

i Act. xiit,46- — ^ Jerem. iii, 19. — ' Ibid. 22. — * Tit. ni , 3.

5N. n.

« Rom. XI, a5. — ' Jerein. ai, 22.



IN J£REMIAM HOU. V. Sl

• oes vestras; <> at qul ex genlibus : servi erimus nos,qui

prius tui non eramus , sed daemonum , sed adversariarum

potestatum. Cum enim divideres , allissime,gentes , non

fuimus nos portiotua, nequecum

populo Jacob funiculus

haereditatis tuse, sed aliorum portio evasimus. Nihilominus

nos qui aliorum porlio olim fuiuuis : dicente te nobis : « Re-

» vertimini fdii revertentes ; et sanabo contritiones vestras ,

respondemus ; partes tuae nos; id quippe tantum expecta-

bamus ut nos vocares. Non sicut illi vocati sunt , et respue-

runt , sic et nos vocati renuimus. Habemus enim in Evaa-

gelii parabolis , ex his qui primi erant vocati; hunc quidem

respondisse : « Uxorem duxi , habe me excusatum , Imnc

yivero : juga boum emi quinque, vado probare illa , habe

»me excusatum*. » Non sic igitur nos qui ex gentibus su-

mus vocati excusatione utimur. Cur enim ? ad quemnam

agrum concessuri? adquamnammidieremsapientem?Circa

quid tandem aliud occupari possemus? Dixit itaque Deus

nobis : « Revertimini fdii revertentes , et sanabo contritio-

» nes vestras , » et videntes nostras ipsorum contritiones,

et sanilatis promissioncm , statim nos rcspondemus , ac di-

cimus : « Ecce nos erimus tui,quia tu Dominus Deus nos-

»ter. » Obedientcs igitur et dicentes : tui eriinus , memine-

rimus quid Deospopondimus dicentes ei : servi

erimus tibi

et cum dixerimus ei : tui erimus , ne alterius ditionem su-

beamus , non spiritus irac, non spiritus tristitia^ , non spirilus

concupiscentia3 , non ipsius diaboli , neque Angelorum ejus,

sed cum vocali dixerimus : ecce nos erimus tui , ostendamus

operibus, qui suums polliciti nos ejus fore , nulli alleri

qu«m ipsi nosmflipsos addixisse , et dicere « quia tu Do-

»mine Dcus noster es. » Nullum enim Deum nos confite-

mur , non ventrem sicut gulosi (juorum Deus venter est ^

non argentum , ut amatores pecuniai , non avaritiam qune

' Luc. XIV, i8 , ig. -- - Pbilip iu , 19.



ORIGENJS

est Uloloriim servltus *: Neque aliiul quidquam pro Deo ba-

bemus , in deorumquc numero coUocamus , sicut plurimi

facere consueverunt , sed nobis qui super omnes, qui per

omnia,qui in omnibus est , Deus est , et cbaritate quae est

ad Deum pendenius; cbaritas enim nos cum Deo conglu-

tinat : Dicimus : « Ecce nos tui erimus,quoniam lu Domi-

»nus Deus noster. » ...

« Coram ^ Deo nostro peccavimus nos et patres nos-

»tri\ » IJtinam nos quoque sicut bi

secundum prosopo-pceam Propbctce diceremus : peccavimus. Non idem est

,

peccavimus,quod peccamus. Qui cnim adbuc in peccato

esl , ne dicat : peccavimus ; qui vero antea peccavit , et

diligcntem pwnitentiam egit , is dicat,peccavimus : quem-

admodum et apud Danielem scripta est confessio eorum

qui peccare desierunt, et dicunt : « Peccavimus , iniquita-

» tem fecimus ^'

; » et in psabuis : « Ne memineris iniquitatum

• nostrarum antiquarum % » ait Propbeta. Et nos itaque con-

fiteamur peccata , utinam non besterno die , non ante bes-

tcrnuni commissa , sed peccata ante' annos decem et quin-

quepatrata, nulla ex eo tempore iniquitate admissa. Sin

autem heri peccavimus , de iniquitatibus nostris confiten-

tes, nondum fide digni sumns , nequc locum babet borumvenia pcccatorum. « Quoniam peccavimus nos et patres

»noslri ab adolescentia nostra usque in diem banc. » Illa

quidem abas dicta sint ad tradendum oplime confessionis

modum ; bnec auleoi sunt diuturn.TB peccandi assiduitatis

accusatio : « Ab adolescentia , inquit , usque in diem banc

,

»et non obedivimus voci Domini Dei nosti'i , » peccavimus

et ad banc usque diem non obedivimus. Deinde resipis-

centes et initium conversionis babentes aiunt : « pcccavi-

^ Eplies. V, f).

2N. X.

5 Jciciii. nr , 2 5. — ^ Daii. IX , 5 — " Ps;i!m. i.xxviii , 8.



I.\ JKRKMl-V.M HOAI. V. t?0

»mus, et noii obedivimus. » Neqise enini siauil ac obedire

vohimus , continuo obedimus. Etenim tempore opus est

sicut in vulneribus ad curationem , sic ct in conversione , ut

perlecte ac pure ad Deum conversio fiat.

Post bicc''

de Israele dicit Deus : « Si conversus luerit

))Israel ad mo , dicit Dominus, eliani convertetur. » Hoc

cst , si perfocte conversus fuerit , etiam conversione con-

vertelur, quasi converti incipiat. Doinde ait : « Et si abstu-

» lerit abominationes suas de ore suo, et a facie mea reve-

))ritus fuerit , et juraverit, vivit Dominus in veiitate, et in

)»judicio, et in justitia; et bonedicent in eo gentes. » Si

hiec fecerint, benedicent in eo geutes. Quagnani porro sunt

haec quoe facere debeant , ut benedicant in eo gentes ? « Si

» abstulorit abominationes de ore suo. » Quid autem est au-

ferre abominationes de ore suo? Qua;cumquemale dicinms

,

abominationes sunt in ore nostro. Auferamus igitur abomi-

nationes de orenostro, aufereado detractiones , verba ina-

nia , otiosa ex quibus futurum est ut in dio judicii rei simus.

« Ex verbis enim tuis justificaberis, et ex verbis tuis con-

«demnaberis \ » Si igitur volumus ut contingat nobis illud :

»Et benedicent iu eo gentes , et in eo laudem dicent Deo in

»Jerusalem, » faciamus quas initio diximus. Quale autem

est primum ? Auferre aboniinaliones dc ore nostro. Sequi -

tur illud : a facic inea revcritus fuerit. Hoc altorum facia-

mus , non simplicitor, ut revereamur; forle enim est quce-

dam reverontia quae non sit a facie Dei. Qui igitur absque

scientia roverentur, royerori autem sibi proponunt, non a

facic Dei reverentur : qui autem cum scientia reverentur,

eo quod sempor intueantur, ot in somotipsis ad vivum ex-

primant facicm Dci , qua^ ost « supcr facientes mala , ut

^jperdat dc toira memoriam illorum,» hi sunt qni a facic

Dei revorentur.

' iN. XI. — - M.THl). xit, 37.



2 4 ORIGENIS

« Si abstulerit* abominationcs suas de ore suo, et a fa-

»cie mea reveritus luerit, et juraverit, vivit Dominus , in

» veritate , et in judicio et in justitia. » Consideremus nos-

melipsos qui juramus, quomodo non in judicio, sed sine

judicio juremus, ila ut juramenta nostra consuetudine po-

tius quam judicio llant. Surripimur itaque : quod et sermo

prophetlcus reprehendlt dum alt : « Et si juraverit , vivit

))Dominus, in veritale , et in judlcio , et in justitla. » Sci-

mus a Domino disclpulis in evangelio dictum : « Ego autem

»dico vobis, non jurare omnino^. » \ideamus etlam illud,

et si dederit Deus utraque examinabimus. Eteniin fortasse

primo jurandum est in verilale, el judlclo et justltia , ut

postea quam profecerit quis , dlgnus fiat non jurare omnlno

sed habeat ita , non egens testlbus ut sit ita , et habeat ?ion ,

mlnlme indlgens testlbus, ut slt ipsum vere non. « Et jura-

))raverit igitur, vivit Dominus in veritate. » In jurante pri-

mum qua^ro non falsum , sed verum , ut cum veritate juret

nos autem miserl cliam pejeramus. Sed esto cum veritate

nondum recte juramentum fit , sed In judicio. Esto, con-

suetudine juro iu judlcio, num ideo deceat in istiusmodi

juramento assumere Deum unlversl , et Chrlstum ejus ad

hocce negotium ? Cujusmodi rem esse oporlel ut genua Ilec-

tam et jurem? Ad quain fidem , si sermoni meo in ahquibus

derogatur, resarciendam hoc facere possim ahquando? Sin

autem , ut casus tulerit , slc jurem,peccabone ? « Si igitur

«juravcrit, vlvlt Domlnus, cum veritate et in judiclo, non

» sine judicio , et in justitla , non ivjuste, et benedicent in

» eo genles. » Ulraque conjunxit , ct eos qul a gentibus sunt

,

et Israelem , et de gentibus et dc Israele sermonem habuit. . .

.

Deinde ' dicitur : « Circumcldimini Deo vestro , et circum-

»cldile prasputium cordis vestri. » Ubi necessarlo additur :

1 N. XII. - 2 Miiitl). V, 34.

'^ N. XIV.



IN JEREMIAM HOM V. 2.5

Deo vestro. Quod intelliges sensili exemplo. Gircumcidun-

tur, secundum Id quod sensile est , inquam , non solum qui

secundum Legem Moysis ex circumcisione sunt, sed et alii

plurimi. ^gyptiorum idolis sacerdotes circumciduntur; sedista circumcisio idolis circumcisio est , et mlnime fit Deo.

lUa autem Judneorum fortassis omnino tunc fiebat Deo.

Cum igitur hic dicitur : Circumcldlmini Deo vcstro , lltterae

sensu intellecto , transi etiam ad moralem, ut reperias quo

pacto eorum qui tropologice Ita clrcumciduntur ut quidam

ex iis dicant : nos sumus circumcislo , alii quidem circum-

cidantur Deo, alii vero circumcldantur, sed non Deo. Hoc

etlam allis modis accipitur prseter veritatls et Eccleslas sen-

sum. Circumcidunt et mores et cor, hoc est , ad modestlam

componuntqui philosophiae addicti sunt , nec non hieretici

,

fitque ipsis circumcislo; sed etsl circumcisioest, Deotamen

non est : falso quippc clrcumcisio apud Illos fit. Quando

vero secundum Ecclesu-e rcgalas , et sanoe doctrlna^ proposl-

tum particeps communionis es , non sohim clrcumcisus es,

verum etlam clrcumclsns es Deo. Itaque « circumcidimini

»Deo vestro , et circumcidlle praeputium cordls vestri \...

aAnnuntiate in Juda% et in Jerusalem audiatur : dicite,

«annunclate , significate tuba super terram , et chimate for-

» tlter% »Haec , inquit, qute annuntiata sunt dlclte in Juda ,

iis qui de trlbu Juda , sunt Christi. Manifcstum enim est

Salvatorem nostrum e Juda exortum esse....

«(Signlficate tuba super terram', et cK^mate fortlter, di-

»cite , congregaminl , ct ingrediamur in Jlvitates muratas. )>

In civltatem muris carentem non vuh nos iatrare sermo

Dei , sed in muratam. Ecclesia Dei vlventis verltate Verbi

munita est. HIc namque murus est,sicut in decimo septimo

psahno habctur Deiun etiam murinn csse. « Assumentes fu-

j)gite inSion \ )>Quot(piot cstis cxtra Sionciii , « assumenles

' Jfn-iii. IV, .j. — ^ N. XT. — •.Icieiii. n. i\,S. — '' N. xvi. - *P.'i;ilni. xvii, 3.



2G Or>!GKM5

)>l'ugite iu Siou , lestiuate, uolite stare'. » Qui proficitis ,

fcstinate inspeouluui, « quia ego mala adducoab aquilone ,

)»et contritiouem maguam »maIorum iugruentium ab aqui-

lone , aL aquilone , id est, adversario , nti saepe dictum est.

Si quis repertus fuerit qui uon properaverit , neque se ad

urbcs muratas reccperit , hoc est , intra Ecclesias Dei uou

fuerit ingressus , sed foris remanserit , captus ab hoslibus

neci tradctur. Ouis $it hostis videamus ex sequentibus quo-

modo describatur : « Ascendit leo de cubili suo , extermi-

» nans gcntes levavit se -. » Hic est hostis nobis fugiendus.

Leo nos pcrsequitur. Quis ille? Petrus nos docet dicens :

« Advcrsarius vester diabolus circuit qua^rens quem devo-

»ret; cui resistile, fortes in fide'; » et iu psalmo nono legi-

tur: « Insidiatur in abscondito , insidiatur ut leo inspelunca

3sua *. » Et insidiatur hic leo uon diu , sed noctu. Nam ut

in psalmo centesimo terlio habetur : « Posuisti teuebras et

sfacta est nox , in ipsa pertransibimt omnes bestioe terrae;

» catuli leonum rugientes ut rapiant , et quaTant a Deo es-

» cam sibi ". »

« Ascendit igiiiir leo de cubili suo ". » Ubi ? quando ? Deor-

sum cecidit , in infima terra; descendit. « Ascendit leo de

«cubili suo. » Homo es, superior es diabolo: praestantior

eaim illo es quicumque tandem sis : ille ob malitiam deor-

sum est. Ascendit igitur leo de cubili suo ut exterminet

gcntes : extulit se ascendens de cubili suo, loco suppliciis

suis idoneo. « Exterminans gentes levavit se : exivit de loco

Msuo ut ponat terram tuam in solitudinem '. » Vult invadere

lerram de qua paulo antea dicebamus. Unumquemque nos-

trum vult depascere. \enit itaque ut ponat terram tuam in

solitudinem , ut semina conculcet leo , ut faciat terram

)>tuam desolatam. « Et civitalcs tua destruentur, co quod

' Jcrciii. IV ,(i. — ^^lbid. 4 , 7. — 5 1 P.ti. V, S. — ' PshI.u. IX, 3o. —

' Li. <.:u, 20. — * -X. :xvi:. — Jfic.D. iv, 7.



I>' JERKMIAM IK'^

>»non habitentur : super his accingite vos ciliciis'. )- Cum

igitur ascenderit leo, et minetur tibi leo , et velit abolere

terram tuam , accingere ciUcio,plora et dole

,precibus

age cum Deo, ut leonem hunc extermiaet a te , et in os

ejus non incidas. « Quemadmodum enim cum extrahit pas-

ntorde ore lconis duo crura aiit extremum auriculas', » ita

hic leo quserit auribii^ tearripcre, u[ per curiositatem luam

sermonibus te fallacibus inescans abducat a veritate. \ ult a

veritate pedes tuos rapere et devorarc. Sed tu accingere ci-

liciis , et plange, et plora , et ukda imminentem hostem

conspiciens, ut avertatur furor irx Domini a te , et averso

furore , in securitate constitutus, leone non ampHus te in-

vadente co quod in civitatem muratam ingressus sis,glori

ticare possis liberantem te Deum in Christo Jesu , cui est

honor et imperium iu s;ecula sasculorum. Amen.

^V^^^V^XAi^VXiwvv* X"* '».^VW*X>.*Â,A<^VX

ho:milta octava^

^l.MERPRETE S. UIEROVMO.)

De eo quod scriptum cst : Qui fecit terrain in iurtitntliiie sua *.

Tres quodammodo virtutcs assumens Propheta . forti-

tudinem, sapientiam nlqnc prudentiam; unicuique earum

propria opera distribuit, fortitudini teri-aDa , sapienlia' or-

bem terrarnm,prudonti;r caduni. Audi quippe Scriptur;e

ordinem: « Dominus

, qui feclt terrani iu rtiriMadiui' .-ua.

el

' .Jereiu. iv, 7,8. — ^ Aicos. iii , la.

5 Juxt:i Hicroniinutn v. Toin iii , p.igj,'. 1(59- lyf).

' Jereni. x , 12.

' N. i.



aS ORiuiiMS

), erexit orbem iii sapienlia sua , et in sua prudentia exlendit

wccelura. » Et nos igitur in nostra terra (dictum est quippe

ad Adam , Terra es )necessariam habemus fortitudinem Dei

,

quia absque ea impossibile est nobis exequi quod carni re-

pugnet. Cum aiitem mortificata fuerint membra super ter-

ram, tunc parent spiritus volunlati. Siquidem juxta Apo-

stolum , spiritu gesta carnis mortificantur. « Dominus ergo

» qui fecit terram in forlitudine sua. » Si autem et ad hanc

terram vcnias , et consideres id quod in Job scriptum est

,

juxta emendatissima tamea exemplaria, quomodo statuerit

eam super nihilum ' , invenies fortitudinem in medielate

mundi terrae libram sustinere. Veniam vero ad orbem ter-

rarum ,quigraece otx.ouuiyji nuncupatur, id est , inhabitatus.

Scio animammeam inhabitatam , scio animam meam deser-

tam. Si enimnon habet Deum patrem; si non habet Fihum

dicentem : « Ego et Paler veniemus ad eam , et mansionem

»apud eam faciemus"; » si non habet Spiritum sanctum,

anima deserta est. Habitata autem est, quando plena est

Deo; quando habet Christum et Spiritum sanctum. Verum

hsec difFerenter ct varie in Scriptui'is dicuntur, in anima ho-

minis Patrem , et FiHum et Spiritum sanctum commorari.

Nam et David in psalmo confessionis tres spiritus postidal,

dicens:

« Spiritu principali confirma me^.

Spiritum rectum» innova in visceribus meis \ Spiritum sanctuin ne auferas

«ame^ »Qui sunt isti tres spiritus ? Principalis spiritus,

Pater est; spirilus rectus, Christus; spirltus sanclus , Spiri-

tus sanctus est. llsec ad probationem ejusrei diximus,quod

habitatus orbis terrarum in sapientia Dei fabricalus siL

«Sapientia quippe auxiHabitur justo snper decem potesta-

»tem habenti civitates^ Sapientiam autem ct discipHnam

»qui abjicit, infeHx est, et vana spes ejus : el labores ejus

* Job. XXVI, 7.—

2 Joiin,XIV, 23. - ^ Psalin. L , 14. — ' Ibid. 12.—

* Ibitl. i). — ' E<î'lcs. VII , 20. Sap. ni, I I.



IN JEREMIAM HO\J. VIII. ?Q

însensati, et inutilia opera ejus, » ait Sapientia, quae ti-

tulo inscribitur Salomonis. Idcirco quantum possumus, la-

borare nitamur, ut kabitata anima nostra a sapientia Dei

erigatur. Cecidit quippe , et de sublimi corruit venientibus

nobis in locum istum miseriarum. Cecidit habitata anima

nostra postquam peccavimus, inique fecimus, injuste egi-

mus , impie gessimus , et post ruinam indiget erectione. Si

autem non vis ista sententia adduci , communem lotius or-

bis quaeramus ruinam, post casum ejus consequenter Deus

erigensprsedicatur. Quicumque est in isto orbe, ante erec-

tionem cecidit. Si autem cecidit, consequenter erigendus

fuil, nemo quippe sine casu sublevatur. Si autem erectus

est , videamus quoeruina praecesserit. Omnes corruimus per

peccatum in orbe terrarum. Est Dominus qui erigit elisos,

et elevavit nos jacentes. In Adam omnes moriuiur, atque

ita corruit orbis terrarum , et indiget erectione , ut in Christo

omnes vivificemur. Igitur duplicem intellectumde orbe tradi-

dimus : unum quomodo singulte animas , aut habitataE sint , au

desertae : aUerum quomodo uuiversus orbis pariter ceciderit.

« Et in sua prudentia' extendit ccelum. » Non fortuitu

sapientia in Cffili ostensione assumpta est : invenies et in

Proverbiis dictum : « Dominus Sapienlia fundavit terram,

» praeparavit coelos prudentia". » Est ergo ahqua prudentia

Dei , quam nolo ut extra Christum requiras. Omnia quippe

quae sunt Dei Christus est : ipse sapientia ejus, ipse forti-

tudo , ipse sanctificatio, ipse justitia, ipse sanctitas et re-

demptio , ipse ut ad praesens veniam , etiam prudentia...

Etjunxit^ : «Educens nubes ab extremo terrae\ »... Dixi-

mus autem sanctos esse nubes. Etenim hoc quod scriplnm

est : « Veritas tua usque ad nubes ^ , » non potest referri ad

* N. i[. — 2 Prov. ir , K).

^ N. iir.

^ Isai. cxxxiv,7. — ^ Psalm. xxxv, 6.



3o OUIGEMS

inanimales nuLcs : sed veritas Dei usque ad illas nubes est

qua3 audiunt mandatum Domini, et noverunt quo pluvias

deferant, et a quibus ea suspendant. Dehisnubibus dictum

est: « Et maiidabo nubibus meis ne pluant super eam im-

»brem*. » De his enim quae ex denso aere dicuntur con-

stare, si non fuerit pkivla, non praecepit Deus ne pluant

super vineam, aut quamcumque regionem imbrem , sed

omniuo non apparent , ut in tertio Regnorum Hbro legi-

mus^ : quando in lempore siccitatis nubes nulla apparuit

et postea juxta prophetiam Heliae futurae pluvioe signum in

vestigio hominis ostensum est , atque ita post nubem con-

globatam imber descendit ad lerras. Istis vero quasi sub-

sistentlbus nubibus jubetur pluviam continere , cum indigna

fuerit anima imbre ccelesti , et dicitur : « Mandabo nubibus

»ne phiant super eam imbrem. » Ita unusquisque sancto-

rum nubes est. Moyses nubes erat , et quasi nubes loqueba-

tur: « Attende coelum et loquar , et audiat terra sermonem

»ex ore meo. Expectentur ut pluvia verba mea\ » Si non

fuisset nubes , nunquam dixisset: « Expectentur ut pluvia

» verba mea , et descendant ut ros eloquia mea. » Quasi

nubes dicebat : « Ut imbres super gramen , ut pluvia super

» fcenum ,quia nomen Domlni invocavi. » Similiter et Isaias

ut nubes loquebatur : « Audi coelum et auribus percipe

«terra, quoniam Dominus locutus est\» Et quia ipse nu-

bes erat, sciebat alias nubes comprophetantes sibi , ideo

vaticlnans aiebat : « Mandabo nubibus mels ne pluanl super

»eam imbrem \...

«Et fulgura^ in pluviam fecit'. » Aiunt naturalium cau-

sarum scrutatores ,quia fulgura ex nublum coIHsIone gene-

rentur , in morem sllicum duriorum, quoscum comploseris

sibi , medius ex his elabitur ignis; atque ita cum fulgure

* Isai. V, 6. — 23 Reg. xviir. — 3 Deut. xxxii ,1. — 4 Isai. 1,2.— ^ld.

V, 6. — ^ N. IV. — ' Psalra. csxsiv, 7.





ORIGENIS.')2

mundi sapieiillam convincendam tota descendere, sed po-

tiiis modicum (hoc est incarnationis sacramentum),quid

necessarium fiul ,quod latuum Dei erat , ut hoc parvo et

fatuo Dei infatnaretur sa^culi sapientia. Non enim valebat

sfeculi sapientia magnitudinem in se venientis sustinere sa-

pientix. Verum exemplum interponamus , ut perspicue pos-

sit inteUio-i quomodo fatuum Dei stultam fecerit sapientiam

mundi : fingam pauHsper me ,qui aliquid putor esse , cum

insipiente ahquo , et incrudito conferre sermonem,qui

nihil intelligat, nihil acutae disputationis interroget; num

qnidnara opus mihi est ad illius stuhitiam arguendam, dia-

lecticam caUiditatem , et profundorum sensuum acumen

adhibere? Nonne ad unius sermuncuH jactum viHs et mo-

dici,qui tamen iUius inteUigentia^ videatur acerrimus , fa-

luum et insipieutem esse convincam ? Sic igitur ad mundi

sapientiam stultificandam non est opus sapientiam Dei des-

cendere , et cum ca colkictari ,qme deorsum est sapienlia

,

sed sufficit fatuum Dei : quoniam «faluum Dei sapientius

»est hominibus, et infirmum Dei fortius hominibus*, » et

omnia contraria Salvator meus et Dominus assumpsit , ut

contrariis dissolvat contraria, et nos confirmemur ab infir-

mitate Jesu , et sapientes efficiauuir a fatuo ejus , et in hoc

introducli possimus ascendere ad sapientiam et virtutem

Dei , Jesum Christum , Dominum nostrum , cui est gloria

et imperium in sa?cula saeculorum. Amen.

1 I Cor. I, 2 5.



IN JEUEMIAM TIOM. IX.

HOMILIA NONA^

(eodem interprete. )

De eo quod scriptum est : Sermo qui factus cst ad Jeremiam a

Domino , dicens : Audi verba Testamenti hujus ^ ; usque ad

eum locum in quo dicitur : Conversi sunt ad iniquitates patrum

suorum *

.

I. Juxta historiae veritatem nonnegamus

praesentiamDo-

mini nostri Jesu Christi corporaliter factam , et toti mundo

illuxisse,quando « Verbum caro factum est et habitavit in

«nobis''. » Oportet autem nosse quoniam et antequam cor-

pus assumeret , ad sanctos quoque descendit : et post hanc

praesentiam corporalem ad coelos victor ascendit , rursus

ad nos veniet. Si vis hujus rei capere argumentum , aus-

cuha quod dicitur : « Sermo qui factus est super Jeremiam

» a Domino , dicens : Audi , » et reHqua. Quis enim est hic

sermo qui factus est a Domino sive ad Jeremiam , sive ad

Isaiam , sive ad quemlibet Prophetarum? An ille est qui erat

in principio apud Deum? Ego nescio aliud verbum Domini

prjeter ipsum , de quo dicit Evangehsta : « In principio erat

j»

Verbum , et Verbum erat apud Deum , et Deus erat Ver-

»bum^ » Hoc autem scire debemus quia haec sit utilitas

credentium , si sermo ad singulos quosque fiat. Quid mihi

enim prodest si descendat in mundum et ego ipsum non

habeam ? E dlverso autem si ad universum mundum non

veniat, et ego simihs fuero Prophetarum , habeo ipsum.

Dicam autem quiaet

ad Moysen, et ad

Jeremiam, et

adIsaiam , et ad singulos quosque sanctorum idem sermo com-

meaverit, et illud quod a Domino discipuhs dictum est :

* Jax.ta Hieronymam vi. Tom.iii, pagg. 176-182.

i Jerem. xi , i. — 3 Ibid. 10. — ^ Joan. i, i4- — * Joan. 1,1.

XI. 3



34 • ORIGENIS

« Ecce ego vobiscum omnibus diebus usqne ad consumma-

«tionem saeculi S » opere servatum anle adventum suum

,

quem omnibus manifestavit. Erat quippe cum Moyse , cdm

Isaia, cum oinnibus sanctis. Quomodo enim poterant ell*ari

sermonem sinc Dei ipsius adventu?... Hoec ^ propter hoc

quod lectum est : « Sermo qui factus est super Jeremiam a

» Domino dicens. » Quid ergo dicat et nos audiamus : « Au-

»dite verba testamenti hujus, et loquimini ad viros Juda,

»et inhabitantes Hierusalem....

H... Et dicetis^ ad eos : Ha^c dicit Dominus , maledictus

nhomo qui non audierit verba testamenti hujus, quod man-

» davi patribus vestris^ » Quls magls audit verba testamenti

,

quod mandavit patrlbus ? nos qul in Christo credimus , an

ilH qui nccMoysi crediderunt, dum in Christo non credunt?

ad quos Salvator ail : « Si crederetis Moysi crederetls utique

«et mihl: de me enlm ille scripsit. Si autem htteris ilhus

» non creditis , quomodo verbis meis credituri estis ^ ? » Ha-

quc lUi Moysi non credlderunt; nos vero crcdentes in

Christo credimus testamento,quod tradltum est per Moy-

sen , et ad nos dlcitur ne malcdicti fiamus : « Malcdictus

»homo qui non audierit verba testamenti hujusquod man-

ndavi patribus veslris. » Ergo iHI maledlclisunt; ncquc enim

audicrunt tcstamentum quod mandavit Dcus patribus,« in

» dle qua eduxit eos de terra iEgypti , de fornace ferrca ":»...

Delnde ' repromissio Dci est ad audientes , si fcccrint quai-

cumque pra^ceperit Dominus dicens : « Et eritis mihi in po-

» pulum , et ego ero vobis in Deum '. » Non omnls,qui se

populum Dei dicit esse,popuhis Dei est. Judaeorum popu-

1 Malih. XXVIII , 20.

2 Pag. 177, E. — sPag. 178,0.

^" Jerem. xi , 2 , 3. - ^ Joan. v, 46. — ^ Jereni. xi, 4.

i Jereiu. XI ,4-



IN JEREMIAM HOM. IX. ifj

lus popuriim se venditans Del meruitaudire , « quia non po-

«pulus meus vos : n et dictum est ad eum : « Non populus

»meus. » Et rursum iste populus vocatus est popnlus : « Ipsi

»enim ffimulati sunt me , inqait, super noiiDeum^ »De illis

dicit ; « Irritaverunt me in idolis suis , et ego aemulabor eos

» super non gentem. In gentem autem insipientem irritabo

» eos. »

III. Nos igitur in populum Dei facti sumus, et annuntia-

lur justitia populo, qui nascetur de gentibus. Iste enim po-

pulus subito nascitur : et in Proplieta scriptum est : « Si nata

»est gens in semel. » Quando Salvator ascendit ad cceIos , et

crediderunt una die quiuque millia , et alia addita sunt tria

millia , vere lunc fuit cernere populum in semel natum ser-

mone Dei , et repente sterilem,parturlentem , ad quam dl-

cltur : « Lffitare slerilis quae non parls , erumjê et clama quse

» non parturis,quia plures filii desertae magis quam ejus quas

» habet vlrum ^. » Deserta Ecclesia a Lege, deserta a Deo erat.

Habens autem vlrum synagoga Legem, hahebat et Deum.

Quid ergo pollicetur Deus? « Eritis mihl in populum, et

»ego ero vobls in Deum. » Non est omnium Deus, sed eo-

rum tantum qulbus se largitus est, quomodo palrlaicha; iUI

ad quem dixit : « Ego sum Deus tuus ^: » et rursum alii :

«Ego Deus ero Deus tuus : » necnon de aliis : « Ero , iiujuit

,

«Deus eorum ^ » Putasne aliquando consequimnr, id quod

per singulos dico , utDeus oumium fiat Dcus noster. Si au-

lem vis plenlus dlscere quorum sitDeus ^ et quibus vocabii-

lum sui nominis larglatur :« Ego, incjuit , Deus Abraham,

» Deus Isaac , et Deus Jacob ^: » Idque ipsiim exponens Salva-

tor ait : « Deus autem non est mortuorum , sod vivorum ^ ->

Quis est mortuus? Utique peccator, qui non habet dicen-

tem : « Ego sum vita'

,»qui habet mortua opera

,qui necdum

1 Deut. xxxii ,2 1. - 2 Qa|;,(. iv^ 2 7- — ^Gen. ivit, i. — '' Exod. xjix,

45. — * Id. m, 6. — ^ Luf . XX , 38. — ' Ju:in. xt , iS.



5(i « ORIGENFS

poenilenllam cgit ab operibiis morttiis : de quo Apostolus

ait : « Non rursum fundameotum jacientes pcenitentiae ab

«operibus mortuis*. » Si ergo Deus non est Deus mortuo-

rum , sed viventium , et scimus esse viventem eum qui con-

versatur iu Christo, ut fiat particeps ejus, et si volumus ut

et Deus noster sit, renuntiemus operibus mortuis , ut polli-

citationem suam in nobis compleat dicens : « Et ero vobis in

«Deurn , ut statuam juramentum meum, quod juravi patri-

bus vestris dare illis terram fluentem lac et mel^ «Observa

quid dicat : « Statuam juramentum,quod juravi patribus

» vestris , dare iliis terram fluentemlac

et mel.»

Hsec enimnon est lerra quam poljicitus est Deus , terra fluens lac et

mel : sed ista est terra de qua Salvator docuit dicens :

« Beati mites quoniam ipsi possidebunt terram^ »

IV. Deinde ad haec quffi dixerat Deus , Propheta respon-

dit, id est , ad id quod ait : «Maledictus homo qui non au-

«dierit verba testamenti hujus » : et dicit : « Et respondi

,

»et dixi : Fiat Domine\ » Quid est quod ait : « Fiat Do-

»mine? » Utique id quod pronunciavit Deus; « Maledictus

»homo qui non audierit verba testamenti hujus. Et dixit

«Dominus ad me : Lege verba ista in civitate Juda, et ex-

»tra Hierusalem* : » etiara his qui foris sunt legimus verba

divina, provocantes eos ad salutem. « Verba testamenti hu-

»jus, et facite illa , et dixit Dominus ad me: Inventa est

«colligatio inviris Juda , et in habitantibus Hierusalem*. »

Si peccaverimus nos qui propter Christum viri Juda voca-

mur, et inventi fuerint iu nobis nodi peccatorum , et de no-

bis dicitur, « Inventa est colhgatio in viris Juda, et in ha-

» bitantibus Hierusaiem . » Gum in Ecclesia Dei tales sunt in

quibus reperiatur laqueus iniquitatis , et vincula peccati , in

tantum ut id quod de peccatore dicitur, eis valeat conve-

iHebr. vi, i- — ^ Jerem. xi, 4, 5. — 'Mntth. v, 4. — 4 Jerera. xi , 3.

— 5 Ibid. 6. — 6 Ibid, 9.



IN JEREMIAiI nOM. IX. 5^

nire : « Vinculis peccatorum suorum unusquisque conslrin-

»gitur\ » tunc dicit Deus : « Inventa est colligatio in viris

«Juda^ )) \erum non invenietur colligatio in nobis. Quo-

niodo autem non invenietur colligatio in nobis , si usque ad

lianc horam colligatio in quibasdam est? Sed « solve omne

«vinculum iniquitalis, dissolve obiigationes violentarum

» commutationum , omnem conscriplionem iniquam dissipa.

»Frange esurientibus panem tuum^ »Inventa est ergo col-

«ligatio in viris Juda, in habitantibus Hierusalem. « Con-

» versi sunt ad iniquitates patrum suorum priorum''.»

Con-versi sunt ad iniquitates. Quorum? Non ait simpliciter, pa-

trum, sed cum additamento,patrum suorum priorum. Dixi-

mus haec de nobis dici , et his qui in nobis sunt peccatores.

Quomodoigitur qui inter nos sunt peccatores , conversi sunt

ad iniquitates patrum , et patrum suorum priorum ? Dupli-

ces habemus patres , et una species est pessimorum patrum.

Siquidem antequam crederemus , Diabolus pater noster

iuit , ut sermo evangelicus ostendit , dicens : « Vos de patre

«Zabulo nati estis *. »Cum autem credidimus, facti sumus

filii Dei. Si ergo post haec peccaverimus , convertimur ad

iniquitates palrum non simpliciter, sed patrum priorum.

Ad probationem autem hujus rei, quia duplices habemus

patres , utimur etDavid testimonio , in quadragesimoquarto

psalmo , ita dicentis : « Audi , filia , et vide , ct inclina au-

» rem tuam , et obliviscere populum tuum , et domum patris

» tui" .»Quasi pater quippe ccepit : Audi

, fdia. Ergo dupli-

ccs nostri patres sunt. Sed obliviscere , inquit , domum pa-

tris tui prioris. Si igitur oblitus domum patris tui prioris

rursus fueris ad peccata conversus , incidisti in id quod

nunc dicitur peccatum. « Conversi sunt ad iniquilalcs pa-

«triun suorum priorum. » Diccbamus dudum Zabulum pa-

' Prov. r, -ii. - - Jeiera. xi,9. — ^ Isai. lvih ,6,7. — ' Jerejn, xi, 10.

— ' Joaii. VIII, 44- — *'I'salra. xliv ,11.



38 OlllGENIS

trcm iiostrum fiiisse, antequam Deus lactus sit paler, si

tamen nunc non habemus etiam Zabulum patrem : quod

eliam de Joannis epistola approbamus, in qua ita scribitur :

« Omnis qui peccalum facit ex Zabulo natus est \ »Toties

ex Zabulo nasciniur, quoties peccamus. Infelix iste qui sem-

per generatur a Zabulo. Rursumque multum beatus qui

somper ex Dco nascitur. Neque enim semel dicam justum

ex Deo natum, sed per singula virtutis opera semper justus

nascitur ex Deo. Hoc autem ut plenius possit probari , etiam

de Salvatoris nostri ([uolidiana nativitate dicamus , liquido

id in justis obtinentes quod in Domino pnecesserit. Salva-

tor noster splendor est gloriic , splcndor aulem non semel

nascitur, et deinceps desinit nasci : quotiescumque ortum

fuerit lumeu , ex quo splendor oritur, tolies oritur et spleu-

dor gloriiE. Salvator noster sapientia est Dei. Sapientia vero

splendor est lucis aeternaj. Si igitur Salvator semper nasci-

tur, et idcirco dicit : « Ante omnes colles generat mc , » non ,

ul quidam uiale legunt,generavit. Si semper ex Patre nas-

citur Dominus , etiam tu in similitudiuemejus tantum adop-

lionis spiritum habens , semper generaris a Dco per singu-

los inlelleclus, per singula opera , et elficeris filius Dei in

Christo Jesu, cui est gIoi'ia et imperium in saecula sajculo-

rum. Amen.

' I Joan. iir, 8.



IN JEREMIAM HOM. X. 3^

W%>X> v\.% VV^ 1 ^VV^^VA VV\ W» VV^-VV*» VWV*W» »/%'»'W»^»V\VV\iVV*.VV\'W\ '

HOMILIA DECIMA'.

(eodem interprete.)

De eo quod scriptum est : Notum fac mihi , Domine , et cognos-

cam ^ ; usque ad eum locum in quo ait : Ite ,congregate omnes

bestias agri '

.

I. Si Del eloquia sunt in Legc et Prophetis , Evangelils el

Apostolis , oportet discipuium Dei divinorum sermonum

magistrum Deum ascribere. « Qui enim. docet homlnem

«scientlam ', » secundum Psidmistam , Deus est. Salvator

quoque perhihet testlmonium , nullum debere super terras

magistrum niincuparl , dicens : « Et vos , noHte vocare ma-xgislrum super terram. Unus qulppe est magister vester,

» Paler qui in coeUs est ^: » Pater autem qui est in cceHs ,

erudiet homlnes sive per se , slve per FIHum , sive per Spi-

rltum sanctum : et ut ad minora venlamus , erudlt per Pau-

lum, per Petrum

,per aHum quemHbet sanctorum : tan-

tuni Dei spirltus , et Dei sermo descendat et doceat. Cnrhaec

dlximus? VideHcet qula Propheta :« Notum fac mihi , ait,

»DoraIne, et cognoscam. » Neque enim sclre possum , uisl

tu mlhl revelaveris. Sin autemdemonstrantctepoteronosse

quod nesclo, tunc videbo cogltationes slngulorum , et co-

gnoscam quld unusqulsque gerat, et cujus sit vohmtatis.

Haec Prophcta. Deindc videaums quid Salvator loqultur In

Prophela : « Ego ut agnus innocens duclus ad immolan-

»dum , et nesciebam. Adversum me cogitaverunt conslllum

* JuxiH llieronyiiiuui vni. Tuiii. iii,pagg. 182- 1S8.

^ Ji;iciii. M , 10. — * Iliid. i.11 , t). — ^" Ps.iiui. i,cs.iii,

10. * M;illli.

x\iir , 8.



4o oniGiiiîis

» dicentes : Venite , mittamus lignum in panem ejus , et con-

«teramus eum a terra viventium, et nomen ejus non me-

»morabitur amplius*. «Isaias quoque quod Christus ut ovis

ad victimam ductussit, et ut

agnus coram tondentese sine

voce, sic non aperuit os suum. Pronunciat et ibi quidem

ille de Christo , hic vero de se ipso Christus : « Ego , incjuit

,

» ut ngnus innocens ductus ad immolandum , et nescie-

»bam^. j> Nec addit quK non cognoverit. ]\on enim dixit :

non cognovi mala , non cognovi bona , non cognovi pecca-

tum, sive injustitiam, verum simpliciter non cognovi. Tibi

igitur dereliquit, ut qua^ras quod nescierit. Lege Aposto-

lum : «Qui cum peccatum non cognovisset,pro nobis pec-

»catum fecit '. » Peccatum quippe nosse, peccare est : ut

justitiam nosse ,justeest agere. Ex quo manifestum est eum

qui justitiam pra^dicat, et non agit juste, nescire justitiam.

II. K Adversum me cogitaverunt consilium dicentes : Ve-

»nite , mittamus lignum in panem ejus". » Crucifixum esse

a Judocis Dominum nullidubium est, et cum hoc tota liber-

tate prajdicamus,quomodo aptabimus ei quod dicitur : « Ad-

«versum me cogitavcrunt consilium diccntes , » hoc quod

inferunt : « Venite, mittamus hgnum in panem ejus, » nl-

mine difficullatis cst. Panis Jcsu quo nutrimur, sermo ejus

interpretatur. Quia igitur docente eo voluerunt quldam

scandalum ponere doctrinac cjus, cruclfigentes cum dixe-

runt : « Venite , mlttamus lignum In panem ejus. » Cum

enim verbo Jesu et dlscipHnai ejus conjungltur maglstrl

crucifixio , In panem hgnum mlttltur. Et illl quldem insi-

diantes dicunt : « Venlte, mlttamus hgnum In panem ejus. »

Ego vero admlrablle quiddam inferam. Lignum mlssum In

panem ejus,panem feclt mellorem. Exemplum acclpe dc

Lege Moysl. Slcut llgnum quod mlssum est in amaram

aquam , fecit dulcem, slc llgnum passlonls Christi mlssum

1 Jerem. xi, 19. — ^ Isai, lih, j. — ^ 2 Cor. v, al. — ^* Jeieni. xi, 19.



IN JEREMIiM UOM. X. 4l

in doctrinam ejus , fecit panem illius fiulciorem. Ante enim

quam immitteretur lignum in panem ejus, quando tanlura-

modo panis erat , et non erat lignum , in universam terram

non exierat sonus ejus:

postea vero quam assumpsit fortitu-

dinem per lignum , tuncin universum orbem passionis ejus

disseminatus est sermo. lucujus figura et aqua iu veteriTes-

tamento ad tactum ligni dulcis effecta est. Ego quippe aio

Legem non intellectam , amaram aquam esse. Cum autem

venerit lignum Jesu Christi , et sermo Salvatoris mei descen-

derit in eam, tunc dulcoratur, et fit suavissimi saporis, iu-

tellecta pariter et lecta lex Moysi. Dixerunt igitur : « Venite

,

«mittamus lignum iu panem ejus '. »

III. Etiam hocaddunt : «Etconteramus eumaterra viven-

» tium , et nomen ejusnon memorahitur amplius. » Sicenim

illum interfecerunt,quasi nomen ejus penitus eradicarent.

Sed Jesus scit quare et quomodo moriatur, propter quod

ait : « ]\isi granum frumeuti cadens iu terram mortuum fue-

» rit , non multum fructum affert ^. » Ergo mors Jesu Christi

,

spica frumcnti facta est, septuplum et multo amplius resti-

tueus quam fuerat seminatum. Fingamus enim paulisper

non fuisse eum crucifixum , neque post mortem ad inferos

descendisse : sequitur ut solum granum maneat frumenti

,

et multi non nascuntur ex eo. Attende diligenter eloquia

divina, quid iu se velint intelligi. « Granum frumeuti si nou

ncadensin terram mortuum fuerit , uon multum fructum

»affert\ »Mors Jesu islosomnes fructificavlt. Siautemmors

tantas attulit fruges , resirt^rectio cujus futura est uhertatis?

IV. « Domine virtutum, judicans justa, probans renes et

»

corda,

videam ,

quae ex te est , vindictam de eis

\»

Prophe-tice orat, ut videat viudictam de eis apud Patrem , circum-

data cst quippe ah exercitu Hierusalcm , et appropinquavit

subversio ejus , et id quod dictum ad eam fuerat : « Eccc di-

* Jerem. xi , i y. — - Joan. xii , a^- — ^ IbiJ. — * Jerem. xi , 2v.



4'i OHIQENIS

«mittetur vobis domus vestra deserta*, » completum est.

<i Videam ergo qn;c ex le est vindictani de eis,quia ad le

» revelavi justificationem meam. Pro])lerea liasc dicit Domi-

» nus in viros qui sunt in Anathoth,qui quoerunt animam

»meam ,qui dicunt : Non prophetabis in nomine Domini

,

» alioquin morieris in manibus nostris. Ecce visilabo ego in

»eis : juvenes eoruni gladio cadent; et fdii eorum et lihre

«morientur in fame, et rcHquiai eorum non erunt. Quo-

«niaminducam mahi super iidiabitantes in Anathoth, in

» anno visilationis eorum ^. » Figurahler tunc nomen Ana-iholh assumitur. Totum aulem Judaicum sacramentum in

eo est. Interpretalur quippe Anathoth, obedientia : quia

ergo obedientia Dci in illo l\iit, sicut regnum ejus , et fac-

tum est de regno id quod novinuis praedictum : « AuCeretur

» a vobis regnum Dei , et dabitur genti facienti fructus ejus ' :

nunc quoque viri qui sunt in Anathoth , hoc cst obedienlia,

quajrunt animam , non Hieremiaj; neque enim hoc historia

uUa commrmoral, quia viri Anathoth quncrunt animaui

ejus. Mabemus Regnorum hbros : mcminit ibi Scriplura

Hiercmi.T; nihi! tale couscribitur. Habemus Paralipome-

non; ct ipsumquod nunc inlerprelaturvolumen Propheta?,

nihil locuti sunt viri ab Anatholh : sed Christi quasrunt ani

raam Domini mei : « Qui dicunt , non prophetabis in nominc

» Domini. » Legimus et hic a Judicis prohibitum , iie doceret

Christus: «Alioquin morieris in manibus nostris. Ecce ego

» visitabo in eis , juvenes eorum gladio cadent , et lilii eorum

» et filise morientur fame. » Non Hieremia? lemporibus gladio

occubuerunt; sed post adventum Domiui , lunc fames venit

in eos, non fomcs panis, neque silis aqua? , sed fames au-

diendi sermonem Dei. Jam quippe apud eos ultra non di-

cilur : «fhec dicit Dominus Deus omnipotens '. » Ista fames

^ Maitli. \s.iii , 38. — - Jcicui. XI , 21) , 2 r , 7.2 , aJ. — * MiiUb. sxi, /j'J.

— '' Aiuos. vm . I £.



IN JEREMIAM HOM. X. 45

est prophetkf cessantis in eis. Sed quid loquor de Proplie-

tis? Neque magistri, neque doclores in Judiêa aliqui renian-

serunt : et licet sint innumerabiles qui sibi sapientiam ven-

dicent, non est jam sermo Dei in eis. Completum est enim

illud vaticinium : «Auferet Dominus a Judoea et ab Hieru-

» salem validum et validam , virtutem panis et virtutem aqus

,

«gigantem fortem, et bellatorem , et judicem, et prophe-

»tam, et arbitrum, et seniorem quinquagenarium , et ad-

«mirabilem conciliatorem , et sapientem architectum, et

» intelligenter auditorem \ » Jam non estapud eos qui possit

dicere : « Quasi sapiens architectus fundamentum posui".

Migraverunt ab eis architecti , venerunt ad Ecclesiam,po-

suerunt fundamentum Jesum Christum. Huic superaedifi-

cant quicumque post eos crediderunt.

V. In fame ergo ille populus derelictus est : « Adducam

» quippe mala super inhabitantes Anathoth,

in annovisi-

«tationis eorum^ Justuses, Domine,quia excusabo me

»apudte. Verumtamen judicia loquar ad le. Quld est quod

» via peccatorum prosperatur ? Abundaverunt omnes,qui

«spreverunt contemnentes ''. » Qua^ramusanbonussitDeus,

qui Legem , Prophetasque largitns est , videntes viam im-

piorum prosperari , et nihil eos ab eo pro merito sustinere.

Abundaverunt enim omnes qui spreverunt contemnentes

,

ii qui adversum Conditorem rabidis faucibus latrant, qui

eum blasphemis sermonibus criminantur. « Abundaverunt

,

» plantatl sunt , et radicem miserunt ; procreaverunt fdios

,

»et fecerunt fructus. » Quantos fructus Marcion fecit pro-

creans filios infidelitatis? quantos Basilides ? quantos Valen-

tinus? De his quippe va? prophetat dicens : «Procrcaveriml

wfilios, et fecerunl fructum. Propc es lu ori corum, et

«longe a renibus coruni '. » Nominanl Jesum el non habcnt

*-lsai. ai , I , 2, 3. — 2,

('y^. jjj^ jQ — 3 Jfrfiii. xi , 23. — '' Id. xu, i.

~ ' Ibl.l. 2.



/,4 oniciiMs

eum ; neque enim illum confitentur ut Christum. « Et lu

,

)) Domine , nosti , et probasti cor meum in conspectu luo.

I Sanctifica illos in die interfectionis eorum \ » Quid faciam

ut hoc exponam ? Tormenta sanctificationem vocat eorimi

qui torquentur. « Sanctifica qiiippe eos, ait, in die inter-

»feclionis eorum ; » id est, per hoc quod interficis eos

,

sanctifica eos. « Quem enim diligit Dominus , corriplt; fla-

»gellat autem omnem filium quem recipit^ »

VI. Quousque lugebit terra, et fcenum omne agriarescet

»a malilia habilantium in terra'?» Quasi animal sit terra

.

sic nunc loqultur Propheta , dicens lugere eam quando

mali sunt habilatores , qui in ea commorantur. Per mium-

quemqueenim nostrum terra , aut I^tatur in virtutibus ac-

colarum , aut lugct in vitils. Si autem terra, consequenler

et elementacaetera, exquibuset aqua,idest, Angelusquisu-

per aquamconstltutus est. Neque enim aliter possum lugen-

tem lerram exponere, seu laetantcm : nec sensusrecipit,ut

insensibile corpussentirecrcdamus : nisi utintelligamusom-

nibus rebus Angelos ,praesidere tam lerrae et aquffi

,quam

aeri et igni , id cst,prlncipari elementis , et hoc ordine

pcrvenire ad omnia animalla, ad oume gei^men, ad ipsa

quoque astra cnelestia. Alius Angelus prajpositus est terris ;

atque ita omnes ii Angeli cum quibus versamur in terra

,

gaudent quando jusle agimus : quando peccavimus, lugent.

«Lugebit terra ab omnibus inhabltanllbus in ea. » Eodem

nomine Angelum terrae appellant quo ipsa nuncupatur.

Quomodo enim hoc quod manu factum cst cum maledlca-

lur, maledlcltur et ipsc qui fccitillud, non quod maledic-

tum sit, quod anlma ac sensu caret, sed idem dlcltur ma-ledictus

,qui assistet insensibili simulacro , eodem vocatus

nomine quo vocatur id quod manufactum est : sic ct nunc

tcrra appellalur is Angelus qui pnepositus csl lerrie. Mec

^ Jcieiu. xii , i. — 2 Jlebr. xii ,6. — ^ Jt rciu. xii, 4-



IN JKREMIAM IIO.M. X. 4^

hoctantum accipias iii lerra; et aquce etiam Angelus ejus

vocabulo nuncupatur, juxta illud quod in alio loco dicitur

«Viderunt te aquae , et timuerunt , turbatse sunt abyssi.

«Multitudo sonitus aquaruin vocem dederunt nubes, et-

»enim sagitt;e tuae transierunt\ »

VII. « DeieIiquidomummeam,dimisiha3reditatemmeam.

» Dedi dilectam animam meam in manus inimicorum ejus ^.

Vide mihi eum qui iii forma Dei consistebat in coelis. Vide

domum ejus, thronos, et excelsas quasque virtutes. Si au-

tem vis aliquid sublimius intelligere propter hoc quod ait :

oEgo in Patre, et Pater in me; » vide domum ejus patrem

Deum. Pvelinquit patrem suum, et matrem suam ccelestem

Hierusalem , venitque in hunc terrenum locum, et ait:

« Reliqui domum meam, dimisi haereditatem meam. » Illa

erat haereditas ejus possessiones angelicae , et sanctarum

ordo virtutum. « Dedi dilectam animam meam in manus

» inimicorum meorum. » Tradidit animam suam in

manusinimicorum suorum , in manus Judaeorum interficientium

eum, in manus principum congregatorum adversum se,

in manus regum , quoniam « astiterunt reges terrae , et

» principes convenerunt in unum adversus Dominum , et

«adversus Christum ejus'.

VIII. « Facta est haereditas mea mihi , sicut leo in sylva'. »

Ista quae super terram erat haereditas ejus quam sibi ele-

gerat in possesslonem, quae pars ejus fuerat, efferata est

adversus eum, et facta est haereditas ejus, id est, Juda;i,

quasi leo in sylva. Nec mirandum est si tam truci belluae

comparata sit : usque ad prsesentem diem leones sunt in

sylva , anathematizantes Dominum Jesum, et blaspheman-

tes illum, et insidiantes credentibus nomini ejus. «Facta

»esl haereditas mea mihi sicut leo in sylva. Dedit super me

* Psalm. Lxxvi , 17. — ' Jereni. xii, 7.— 3 Psalm. 11, 2. — * Jerem.

XII , 8.



46 ORIGENIS

» vocem suani , ideo odivi cam. Numquid spciunca est hyaenae

» haereditas mca mihi *. » De sua hffiredilatc praenunciat quod

spekuica hyaenae fiitura sit , bestiaj rabidoe et ferocis , mor-

tuorum cada.cribus viveutis,

quae semper scpulchris et

ossibus incubat. « Niimquid spelunca hyaenae haereditas mea

» mihi , aut spelunca in circuitu ejus ? » Quoniam taies sunt

,

impcro vobis , Angeli, ut eatis, et congregetis bestias , et

tradatis eos ad dilacerandum. «Ite , congregale bestias agri

,

» veniant , et manducent eos ". » Venerunt bestiae agri , de-

voravcrunt populum Judaeorum. \ ide exesa corda omnium

a forlitudinibus contrariis. Si ilHs Deus non pepercit, sed

ait : Ite , congregate bestias ,quanto magis nobis non par-

cet? Si non fecerimus legem ejus , si sermonem evangelii

ncglexerimus , rnrsum dicet : « Ite , congregatc bestias , et

«tradile eos. » Sed nos confidamus in Domino, el in ora-

tione dicamus : « Ne tradas bestiis animam confitentem

»tibi\ » Agamus pa;nitentiam super peccatis nostris , con-

fiteamur delicta qux fecimus , et bestils non trademur :

quin potius AngeH venient,qui nos in sinu suo gestanles

de terrenis locis ad ccelestia transferant , et de praesenti sae-

culo in perpctuam colloccnt teternitatem , in Chrlsto Jesu,

cui cst gloria ct iuiperium in saecula sicculorum. Amen.

HOMILIA UNDECIMA \

(eodem interprete.)

J)e eo quod sciiptum est : Exterminata est exterminio oninis terra.

Et in istud : Cinctorium.

I. Ouis est isle qui diclt : « Proplcr mc exterminata est

«exterminio omnis terra ? » Chrislus hacc loqultur : nam

* Jerem. viir, (j. — ^lbid. — ^ Psalrn. lxxiii , ig.

'' Juxta Hieronyimuu tii. Toin. iii , pHgg. i88-iy2.



IN JEREMIAM HOM. XI. 4?

«nte adventum ejus multa quidem peccala fuerunt in po-

pulo Israel , sed Dominus veniens prohibuit talia ut penitus

relinquerentur , et in longam traderentur captivitatem.

Quando autem conipleverunt mensuram patrum suorum,

et addiderunt ad occisionem prophetarum , persecutionem-

que justorum , et Salvatoris interfectionem, tunc completiim

est : « Dimittetur vohis domus vestra deserta. » Et quia iste

ab eis,quae in evangelio scripta sunt

,passus est ; idcirco

nunc dicitur : « Exterminio exterminata est omnis terra, »

II. Quod si subtilius volueris Intelligere : « Propter me

»exterminata est exterminio omnis terra : » considera eamquai in te est ,

quomodo exterminata sit terra , et tunc vi-

debis post adventum Jesu Chrisli impleta esse quse dicta

sunt, mortificatis membris nostris super terram , cum jam

non operetur terra opera sua , non fiant apud justum ea

quihus antea caro fovehatur, non fornicatio, non immun-

ditia , non adulterii luxuria , non idolorum servilus , non

veneficia. Dominus loquitur : « Quid putalis, quia veiii

» pacem mittere super terram ? Non veni pacem mittere

,

»sed gladium \ » Vere antequam descenderet , non erat

gladius super terram , neque caro concupiscehat adversus

spiritum; neque spiritus adversus cornem. Quando autein

venit, et edocti sumus quae carnis , qupeve sint spiritus, et

doctrina ejus quasi gladius immissus divisit carnem, id est,

terram a spiritu , et exterminavit eam% quia mortificallo-

nem Jesu Chrlsti circumferimus in corpore nostro, et non

vivimus ultra juxta carnem, vivit autem spiritus; et se:ni-

namus non in carne, sed In splritu , ut non metamus cor-

ruptlonem de carnc , sed de splritu vitam aeternam^

III. Dicltur autem peccatorihus : « Semlnatis tritictim ,

»et spinas metitis '. » Qui enim neque juxta voluntaiem

Scripturarum , nequc juxta fidei veritatem profert eloquia

* Mauh. X, 34. — ^2 Cor. iv, 10. — ' Gal. vi, 8. - * Jerem. xii , i3.



48 or,iGi?Ms

Dei , seminat triticum , el metit spinas. lloc haereticifaciunt

qui legunt Scripturas , et spinas non de libris sanctis , sed

de propriis sensibus metunt. « Cleri eorum non proderunt

» eis. » Hopc antc me alii exposuerunt ; et quia non improbo

interpretationem eorum, consentiens eamdem prcfero,non

quasi ipse repererim, sed reperta jam repetens, ut mihi

pariter, vobisque conducat : si lamen quae dicenda sunt in -

tentus animus excipiat. Nos qui putamur aliquid esse , id est

qui in clericatus vobis ordine praesidemus in tantum ut qui-

dam de minori gradu ad hunc locum cupiant pervenire

,

nosse debetis non statim in eo esse salvandos, quia clerici

sumus; multi enim et presbyteri pereunt, et htici beatis-

simi reperiuntur : sed si ordinem clericatus et mereamur

pariter, et habeamus. Quia igitur sunt quidam clerici non

ita viventes , ut ct ipsi ex ordine capiant fructum , et orna-

mento sua^ sint dignitati ; idcirco aiunt qui exposuerunt

Prophetam nunc dicentem: « Cleri eorum non proderunt

»eis; » ulililas quippe clericatus non in eo, si aliquis in ag-

mine sedeat presbyterorum , sed si juxta locum suum , et

juxta praecepta Domini dignus incedat. Verum, charissimi,

nolite putare hoc tantum de nobis esse dictum ; et nos et

vos commonet divina majestas , ut juxta scripturarum prse-

cepla vivamus , et si sic expedil dicere : «Potentes potenter

wtormenta patientur. » Plus a me exigiturquam a diacono;

plus a diacono quam a laico. Qui vero totius Ecclesiae arcem

obtinet,pro omni Ecclesia reddet rationem. Propter hoc

apostolus Paulus (videhcet utis cui fuerantmulta commissa)

aiebat : « Sic nos existimet homo ut ministros Christi , et

» dispcnsatores sacramentorum Dei. Hic jam quoeritur inter

«dispensalores ut fidellsquis inveniatur^ »In tantum rarum

estbonum dispensatorem invenire, ut Jesus,qui antequam

orirentur ea quaj erant futura cognoverat , loqueretur :

1 I Cor. IV, I.



IN Jl-RKMI.VM HOJI. XI. ^9

« Quis putas est fidelis dispensator et sapiens, quem con-

wslituit Dominus super familiam suam, darein tempore ci-

«baria conservis suis* ?» Et post pusillum causatus de qui-

busdam dispensatoribus intulit dicens : « Si autem incipiat

«malus servus dicere : Moratur Dominus meus venire; ct

«coeperit casdere servos et ancillas, et comedere , et bibere,

» et inebriari , venit Dominus servi illius in die qua non spe-

» rat , et hora qua nescit , et dividit illum , et partem illius

»cum infidelibus ponit ^. » Hsec in eo quod scriptum est :

« Cleri

eorumnoii prcderunt els.

IV. Videamus autem et reliquis necessarlam correptio-

nem, quam , ut mihi videtur, in morali loco debemus acci-

pere : « Gonfundimini a gloriatione vestra , ab opproprio in

»conspectu Domini^ » IMuIta suut in quibus gloriautes insi-

pientiam nostram ostendlmus. Verbi gratia : si qui in multis

possessionibus gloriantur , dicit eis : « Gonfundlmini a glo-

«rialione vestra. » Si qui gloriantur in gcneris nobilitate,

dicitur ad eos : « Confundimini a gloriatione vestra. » Si qui

jactabundi incedunt super preciosissimis vestibus, super

domo multis exornata divitiis , aliena est quippe a gloria-

tione sauctorum, dicitur ad eos : « Gonfundimini a gloria-

» tione vestra. » Verum hoc parum est. Audi quid loquatur

in Jeremia sermo divinus , jubens ut ne in sapientia quidem

nostra gloriemur : « Ne glorietur, incjuit , sapiens in sapien-

»tia sua, nec fortis in fortitudine sua , nec dives in divitiis

»suis; sed in isto glorietur qui gloriatur, intelligere et scire

»quia ego sum Dominus\ » Vis gloriari , et gloriabundus

non audire : « Confundimini a gloriatione vestra ? » Gloriare

ut apostolus Paulus , et dic:

« ]\Iihi autem absit gloriari, nisi

»in cruce Domini mei Jesu Ghristi,per quem mihi mundus

» crucifixus cst , et ego mundo '\ » Vis gloriari , et non au-

*Lac. xu,42.— ^ Ibid. 45, 46. — ^Jerem, xn, i3. — *Id. ix,23 24.

— * Galat. vr , 14.

XI. 4



5o OniGKMS

dlre : « Confuncliniini a glorialione vestra?» Audi Pauliim

"loriantem , el disce quid loquilur : « Lihenter gloriabor in

»infirmitatibus meis, ut inhabitet in me virtus Christi^ »

Audi quae sint gloriffi in quibus se vir efierat : « In laboribus

»abundanler, » Quis hoc potest dicere? « In carceribus su-

»pra modum, in mortibus ssepe; a Jud.xis quinquies qua-

» dragenas una minus accepi; ter virgis cnesus sum; semel

»lapidatus sum; ter naufiâgium passus sum^. » Discamus

diflerentias gloriarum , et nonnullos esse qui super his glo-

rientur, (\upe ruLore digna sunt, quorum gloria est in con-

fusione. In his quippe gloriantur,quoB cum faciunt , late-

bras ct secrela pcrquirunt '.

V. Posl haic cousideremus quid de cinctorio pra3ceptum

sit. « Hasc dicit dominus : Vide et accipe tibi cinctorium H-

»neum , et circumda lumbos tuos, et per aquam non tran-

«sibis. Et accepi cinctorium secundum verbum Domini ad

» mc dicens : Accipe cinctoriuui qtiod circa lumbos luos

»est, et vade ad Euphratem, et absconde illud in caverna

»petrac\ » Post dies venit Propheta , et accepit cinctorium

de loco nbi infoderat illud, el ecce compulruerat,quod

nidli usui essel. Et ne quis juxta volunlatem animi sui de

boc loco sibi pracsuraeret inlellectum, dans Dominus inter-

pretalioni occasionem , addidil dicens : « Sicut enim adhae-

»ret cinctorium circa lumbos hominis , sic aggliitinavi ad

»me domum Israel , et omnem domum Jiida, ut fierent

«mihiin populum nominatum, et in exultationem , et glo-

» riam , et non obaudierunt me \ » Igitur Propheta In loco pro

Deo accipiatur, circumdans lumbos siios cinclorium lineum,

id est ,

populumDeus. « Agglutinavi quippe , ait , ad

me do-» mum Israel; » et quodammodo cinctorium Dei homo jus-

tus efiicitur. . .

.

1 2 Cor. xn ,9. — ^ 1(1. XI, 28, c> 4, 7.5. — •* Philip. iii ,19. — ^* Jercrn.

xiii ,!,>., 3, 4. — 5 Ibifl. 1 1.



IN JKREMIAM IIOVI. XI. 01

VI.... Sed cum peccaverlmus , ut ciiictorium iilud Pro-

pheta deposuit, et abjecit illud in Euphratem fluviuin , ut

ibidem computresceret : sic et nos abjiciet a lumbis suis

Deus , et projectos rehnquet ad Euphralem fluvium Meso-

potamia3 , ubi Assyrii habitant inimici Israel ,ubi Babylonii,

et ibi putrescemus. Cur enim tanlis in toto orbe flumlnibus

prffitermissis , de Judaea ad Euphratem Propheta transmit-

titur, nisi ut sacramentum juxta vim nominis doceat intel-

iectum ? Post h;ec quaerimus quare cinctorium lineum dica-

tur. Linum ex terra nascitur:

nam cum semen ejus in hu-

mum luerit abjectuin ,primum in gramine pullulat , deinde,

ut infinita praeteream , demessum transfertur domum,pec-

titur, lavatur , teritur , tunditur, et ingenti (utiladicam)

opera excutitur, quo tale fiat exquo possit cinctorium com

poni , aut aliud quid in usus necessarios coaptari. Et nos

ergo universiquigenerationem habemus ex terra, ut linum

quod in cinctorium Dei pectitur, multa cura indigemus, ut

pectamur, ut lavemur , ut colorem terrae abjiciamus. Aliiis

quippe color generationis in lino est; alius cum fueril opera

mundatus. Generationis color obscurior est , et nigrior,

operis autem lucidior. Tale quid in exordio evenit : nigri

enim sumusquando regeneramur, quando credimus, quando

in Canticorum Cantico dicimus : «Nigra sum et speciosa *.

/Ethiopibus similem habemus animam indecorem; abliii-

mur ut fiamus candidi , ut nitorem qui nobis insilus ex na-

tura non fuerat, diligentia consequamur, juxta illud quod

in eodem loco scribitur : « Quae est ista quce ascendit deal-

«bata^? » Et efficiamur linum candidum, purumquc aqua.

Ita cum digni fuerimus societate Dei, in cinctorium eius

plicamur, nequc ab eo aliquando deponimur : si tamen can-

dorem, quem nobis concesserat , semper habeamus. Cum

itaque Judaei , et omnis domus Israel indigni extiterintDeo,

1 Cant. I, 4. — 2 Id. vin , 5.



&2 ORIGENIS

vl projecli sint ab oo , nobis pro illis accinclus csl. Nequc

enira putanduni est cinctorium abjicientem mansissc in-

cinctum : slatim ut illos projecit, alios sibi contexuit. Hoc

cinctorium Ecclesia est de gentibus congregata, quae scire

debet ,quia si prioribus non pepercit Deus , nec sibi parcet,

si eum flereliqucrit , si non fuerit dlgna lumbo ejus, si non

adhoerens Domino unus spiritus fuerit in Ghrlsto Jesu , cui

cst gloria , ct impcrium in saecula saeculorum. Amen.

HOMILIA DUODEGIMA^

( EODEM INTERPRETE.)

Dc eo qiiod scriptum est : Oninis uter implebilur vino^. Usquc ad

illud : Et deducent ocuU vcstri lacrymas,quia contritus est l

grcx Domini ".

QuoD* a Deo Prophetae jubetur ut dicat , debet dignum

esse impcrio Dei. Scd non vidctur dignum si maneamus in

htlera , et nihil akius rcqulramus , in tantum ut sl quis ru-

dis auditor cxtiterit , dicat ineptum esse Scripturls aurem

accominodare , ct ea cognoscere qua? in els lectilantur. Hoc

est diclum animahs : « Animahs quippe homo non percipit

»ea quae sunt spiritus Del. Stuhilia enim ei est \ » Conside-

remus ergo Dei sermonem quid jubeat : « Et dices ad popu-

»lum sermonem istum,* haec dicit Dominus Deus Israel ^ »

Quod dicit Dominus Deus Israel , dignum quaeso sit Do-

1 Juxta Hieronymiim ix. Tom. m, pagg. igS - 2i5.

2 Jerem. xiii , 12. — ' Ibid. xiii, 17.

4N. I.

*lCor. ii,i4- — 6 Jerem. XIII, 12.



IN JEREMIAAI HOM. XII. O.")

mino Deo Israel : «Omiiis uter implebitur vino. Eritque , si

«dixerint ad te : Numquid cognoscentes , et non cognosci-

» mus , quia omnis uter implebitur vino * ? » Haec responden-

tes, si tantum litteram sequuntur, et dicunt nosse se quia

omnis uter implebitur vino , falluntur. Non enim necessa-

rio sequitur, ut omnes utres impleantur vino. Sunt utres

oleo pleni : sunt alii a quolibet liquentis naturae materia

vacui , aut certe non pleni. Dominus autem dicit ouinem

utrem implendum vino : et populus respondit : « Nunquid

j> cognoscentes non cognoscimus,quia omnis uter implebi-

» tur vino ? » Quae quidem juxta paupertatem ingenii mei sic

poterunt interpretari , si prius vini differentias prospexeri

mus, ut tunc consequenter tractemus, verum esse quod

dictum est, quia omnis uter implebitur vino. Sive enira

quis bonus est(ut ita loquar) inter utres uter, implebitur

vino bonitatis suae : sive malus juxta hoc quod malus est :

malo vino implebitur. Quomodo ergo possumus de Scriptu-

ris accipere differentias vini? Super malo vino ista con-

scripta sunt : « De vinea Sodomorum , et de Gomorrha,

» uvae eorum uvoe fellis , botrus amaritudinis in eis, vene-

» num draconum vinum eorum , et virus aspidum insana-

»bile ^. »De bonohaecdicuntur : « Calixtuusinebriansquam

«praeclarus est^

? »Et saplentia convocatadcrateremsuum

,

dicens : « Yenite , manducate panes meos, et bibile vinum

»quod miscui vobis''. »Est ergo vinum de Sodomis , et est

quod miscuit saplentia. Rursumque : « \'inea facta est di-

«leclo in cornu , in loco uberi %»plantata a Deo, quaj vo-

catur vinea Sorec , electa quaedam iriter omnes vineas , et

mirabihs. Est autem alia vinea yEgyptiorum, quam perculit

Dcus, sccundum in quod scriptum est : «Percussit in gran-

idine vineas eorum, et ficus eorum in gelu ^ »

' Jerem. xm ,12. — '^ Deut. ixx.11 ,32. — ^ Psalm. xxii , 26.— *Prov.

i.\, 5.— Isai. V, I. — ' 1'salm. lxxvii, ^j.



'>4 ORIGENIS

Considereuius ergo ' onines homincs figuraiiter capaces

esse vini , nec aliud cis possuuius nomen imponere, quam

capaces viui,quam utrem, et dicere quia nequam homo

plenus sit vino de vinea Sodomorum et /Egyptiorum,ple-

nus vino inimicorum Israel : sanctus veroet is qui in virtu-

tibus proficit , plenus sit de vinea Sorec, vino de quo scrip-

lum est : « Calix luus inebrians quam pra^clarus est', »vino

quod miscuit sapientia. Et hac quidem intellecta ibi sint

jecundum nequitiam atquc virtutem. Agnoscamusquomodo

omnis uter implebitur vino. Si autem uequitia, seu virtuti-

bus impleantur ulres, consequens est ut suppliciis implean-

tiir ob nequitiam , benedictionibus ob virtutem. Exhibeant

sacro?, litteroe lestimonium quo pacto tormenta , seu repro-

miss*ones vinum nuncupantur. « Accipe calicem vini meri

«istius, et polabis omnes gentes ad quas te mitto^ » Jere-

mias autem Iikc loquitur : super quod infert :« Et bibent,

»et venient , et insanient, ct cadent \ » Igilur supplicia in

pra^senti loco vinum meracum nuncupavit. Quidam bibunt

meraca vina , id est, meracis cruciatibus dlgni suut : rdii

aulem bibunt supphcia : vina quidem non penitus meraca

,

scd ex parie aliqua tempcrata : « Calixcnim in manu Domini

» vini Uicri plenus mixto , et inclinavit ex hoc iu illud , ve-

» rumtamen en faex ejus non est exinanita ; bibent ex co om-

» nes peccatores terraj*. » Si vis ad benedictionis calicem

respicere quem bibunt justi , licet sufficiat sapientias testi-

monium,in quo ait : « Bibite vinum quod miscui vobis^; »

tamen vide Salvatorem ascendentem diePaschae grandecoe-

naculum stralum atque mundatiini , et agentem diem festum

cum discipulis suis , illimique eis calicem propinantem , dequo in Evangelio qiiod miscuerit eum , et ita tradiderit '

Jesus enim Iffilificans discipulos meracum eis poculum pro-

1 N. II. - 2p.s;ilra. XXII , 5. - •* Jerem. xxv, i5. — ^* Ibid. i6. - 5 Psalni.

I.XXIV,9. 6 PlOV- IX. 5. ' LUC. XXII , 12.



IN JEREMIAM HOM. XII. 53

pinat, el «licil : « Accipite et bihite : Hic esl sanguis meiis

«quiprovobiscffundeturin remissionem peccatorum^ Hoc

afacite, quotiescumque bibetis , in mcam commemoratio-

«nem^. «Et: « Amen dico vobis, non bibam illud amodo,

«donec bibam illud vobiscum novum in regno Dei % » Vi-

des calicem novi Teslamenti? Vides calicem suppliciorum

quem supra exposuimus , vini meri plenum esse ? Esl et

alinscalix, qui pro compensatione bonorum actuum , seu

malorum , libi miscetur et traditur. Inlellige enim mihi eos

qui penitus a pietate discedunt, et ex omni parte religioni

adversantur, in tantum ut fortuitu, et pecudum more vi-

vant, bibentes calicem vini meri, quem de Jeremire libro

protulimus : eos vero qui non penitus recesserunt , sedcum

sint peccatores , et indigni judicentur calice novi Testa-

menti, et faciant saepe bona opera , saepe contraria, biben-

tes calicem mero mixtum. « Inclinavit enim Deus ex hoc in

«illud ''. » Quid est quod ait , cx hoc in illud? Duo pocula

video. « Inclinavit ex hoc in illud, verumtamen fffix ipsius

»non esl exinanita. » Animadverte calicem bonorum ope-

rum in una nianu Domini. Sin autem pateris aliquid me

audacius dicere ; sit in dextra manu ejus calix virtutura , sil

in sinistra vitiorum. Cum igitur cceperis propter ])eccata

torqueri, qiiia et bona opera fecisti , calix in manu Doniiiii

est vini meri plenus mixto, et inclinavit ex hocin illud, id

est, de eo qui erat in dextera , in illum qui in sinistra conti-

nebatur. Neque enim potes bonorum tantum calicem bibere,

quasi bona tantummodo feceris : neque rursumpeccaloruni

tantum, quia et bona aliquando gessisti. Idcirco incHnavit

ex hoc in illud, ut juxla compensationem operum tuorum

misceaturtibi supplicium aquatius, seumeracius, et secuii-

diim mcrita tiia; aut oblundatur ira) divina; aculeus, aul

1 Miiiili. X.S.V1 , 27. — îCoi. x-i, 25. ^ Mi.llh. xxvi , ay. — Tsaln).

LXXIV,(J.



56 ORIGICNIS

evacuatur. SI vero bonus fuerls , et Dei mandata servaveris

,

atlende quid dicas : « Calrcem salutaris accipiam , et nomen

)»Domini invocabo *. » Omnis igitur uter, sive bonus , sive

malus, implebitur vino qualitatis suae ,

nec oleum mittitur

ineum , aliudve quid liquens , nisi Sodomorum, aut Sorec...

Sequitur ^: « Ha^c dicit Dominus : Ecce cgo impleo

» omnes inhabitantes terram istam , et reges , et fdios David

H.qui sedent super sedem ejus, et sacerdotes ebrietate^ »

Nulli parcit qui puniturus est peccatores. Non quia prophe-

les, non quia saccrdos quis vocatus est, a suppliciis libera-

bitur. aHoec autcm de iliis commemorantur, ut ait Aposto-

•nlus : scripta sunt propter nos, in quos fines sa-culorum de-

«venerunt ^. »Si quis ergo et in his sacerdotibus , in nobis

dico presbyterls, sive in his qui circumstant populum Le-

vitis , id est, diaconibus, pcccaverit, sustinebit suppliciuin

quod nunc per Prophetam Dominuscomminatur : quomodo

e contrario quaidam sunt sacerdolales benedictiones , de

quIbusDeotribuente, post istius loci exposilionem , cum ad

Numerorumiibrum ventum fuerit , disputabimus : ibi quippe

de sacerdotibus quajdamscripta sunt. « Etsacerdotes igitur,

»et prophetas, et Judam, et omnes habitantes Hierusalem

«testatur Dcus de vino inebriandos , et dispergendos virum

» a fralre suo , et patres a fdiis \ » Qua3 quidem ( ut mihi vi-

detur) sic sunt inteliigeuda : justos quidem congregatDeus,

et peccatores separat. Denique idcirco quamdiu non sunt

coromoti ab oriente homines , non sunt dispersi. Quando

auteui sunt moli ab oriente , et ait homo ad proximum

suum : « Venite , ffidificemus civitatem et turrem , cujus ca-

»put pertingat usque ad ccehnn*'; » Deus locutus est , di-

cens : «Venite, descendamus, et confundamus ibi hnguas

1 Psalm. cxv, i3.

2 N. m.

^ Jerem. xiii, la, i 3.— ^*i Cor. x, 1 1. — * Jerem. siii, i3, t4- — ^ Gen.

XI, 4-



IN JEREMIAM IIOM. XH. 5^

weorurq *. » Et post pusillum sublnfert : « Et dispersit eos

»Deus inde a facie omnis terrre. » Populus quoque Israel

antequam peccaret , in Judaea erat ; post peccala in univer-

sum orbem dispersusest....

IMali" cum simul fuerint , ea quae mala sunt cogitant, et

in pristina nequilia perseverantes , augent peccata pecca-

tis; quomodo e contrario boni cum simul fuerint, de ho-

nestis sermocinantur. Dissolvilur ergo, et ad nihiluin de-

ducitur nequam cogitatio , cum non habuerit allocutionem

alterius nequioris. Idcirco per dispensationem Dei provide-

tur pessimos a pessimis separari. Justum quoque et com-

modum est, ut a pristinis sceleribus ipsa solitudine et pe-

nuria consortii aliquando desistant. Hxc de eo qiioddictuni

est : « Et dispergam illos , virum et fratrem ejus , et patres

Mcorum, et fdios eorum in idipsum , dicit Dominus : Non

» requiram , et non parcam , et non miserebor ab interitu

»eorum'. »

His et istiusmodi sermonibus " haeretici assurgunt dicen-

tes : Videsne qualis sit error prophetarum , et legis Deus

quid loquatur? « Non parcam et non miserebor ab interitu

«eorum. «Quomodo potest iste bonus esse? Accipiam ergo

exemplum judicis boni pro utililate communi quibusdam

non miserentis,

ut perspicere possimus , quomodo multisparcens , uni non parcat Deus : accipiam et medici , osten-

dens eum uni membro non parcere , ut membris omnibus

parcat. Verbi quoque gratia dictum sit : Habeat judex pro-

positum, quietem civitali, et paccin gcnti , cui pra^sidel,

providere. Huic si offeratur latro honesta forma , ffitatesalis

integer; ex alio latere maler expansis crinibus deprecelur

utsenectutis suas misereatur; cl ex alio uxor nc virum suum

'Gen. XI, 7,9.

2 N. tv.

" Jercm. .viii , 14.—

'' N. v.



58 ORIGEKIS

intcrficiat , lacrymabili voce deploret; circumstent el par-

vuli liberi cito orbi fiiluri : quid facict judex? miserebitur

latronis, annon ? cjuid in commune expedit civitati? Si mi-

sertus fuerit , revertetur homicida ad pristinum scelus : sin

vero in judiciaria severitate permanscrit, unus homo inler-

ibit , et universo populo providebitur. SicDeussi pepercerit

peccatori , et miscrans ejus noluerit eum punire pro sce-

lere, quis non accipiat Hcentiam ? Quis malorum,qui nunc

sallem propter supplicia terrentur, non invadet tempus, ut

explcat qu-Tecumque voluerit, et prajceps feratur in vitia?

Haec autem in Ecclesia saepe accidentia possumus conside-

rare. Peccavit quispiara , et post peccatum postulet com-

raunionem. Si ei conceditur quod rogat , in incomraodum

venia procedit , et laxalis fnenis, scelcribus panditur via.

Sin vero cum rationabili deliberatione , non ut misericors

,

nec rursum ut crudelis judex , sed et quasi uni providens ,

et de omniura salute pertractans consideraverit populi dani-

num in unius venia , haud dubium est quin faciat ejici uuuui

dc Ecclesia , ut multos salvet incoluraes. Age nunc consi-

dera raihi ct racdicum si cessaverit a sectione ejus vulneris,

quod secanduiii esl , si non nsserit quod indiget cauterio,

videlicet propter dolores qui ex talibus remcdiis conse-

quiuitur, quomodo crescat infirmitas , et in detcrius vetus

humor exuberet. Si vero ( ut ita dicam ) temerarius ad ulcus

scctor accesserit, et inusserit plagam , curat eum qui seca-

tur et uritur, quia paulum severitatis assumpsit , licet visus

fuerit a^grotanti ad horam non miscreri. Ita ct Deus non

unum hominem , sed universuni cuiat orbem , coelestia at-

que terrena , et omnia ubique dispensat, ot cum hoc pro-videat quod uni coiiimodum sit, multo magis providet qiiid

toti mundo conducat ct hominibus universis. Providel qui-

dem et ea quae uni expediimt, verum ita ne unius utililas

omnium damno sil. Idcirco et ignis felcrnus praeparatus est,



IN JEKEMIA.M IIOM. XII. ^C)

el geheiina , ct tenebrae exteriores : quae omnia non lam ob

eum qui puniendus est,quain propter universos homines

constituta sunt.

Si autem vis hujus rei testem* accipere Scripturam ,quod

in aHorum eruditionem , licet jam desperabiles sint pecca-

tores, et a curatione penitus aheni , torqueantur; audi Sa-

lomonem in Proverbiis dlcentem : «Pestilente flagellato im-

«prudens callidior erit^ »Non cum qui flagcllaturdixit cat~

lidiorcm futurum, et sapientiorcm propter castigatlonem

suam , sed insiplentem a stnltitia ad prudentiam convertl

propter supj)Iicia pestllcntis : hoc quippe ex ipso nominc

calliditatls signlficatur, ct converti eum a calllditate , dum

alios cernit propter ea , quibus ipse obnoxius est,peccata

cruciari. Igitur prodest nobis , si tamen digni sumus salute

,

ut alii In utllltatem nostram torqueantur. Et quomodo utile

fuit peccatum Israel in salutem gentium , sic utilis est quo-

rumdam poena aliorum saluti. Et idco bonus et clemens

Deus : « Non parcam , uKjuii , et non miserebor ab interltu

» eorum. »

Circumscripto autem hoc capitulo % videamus subsequens

Scriptura quid doceat : « Audite et aurlbus perclplte , etno-

»llte extolli,quoniam Domlnus locutus est*.,. »De his qua;

latent et exposltione indigcut , arbitror nunc dlctum esse :

Audite : de liis autem quae slne scrupulo Interprelantis au-

ditori commoda sunt : Auribus percipitc. Percurramus uni-

versas Scrlpturas , et probati nummularii elTectl dicamus,

hoc audlre debemus , hoc aurlbus percipere. Denique cum

audierimus et perceperimus auribus quae dicuntur , non elc-

vemur : « Omnis quippe qui se humiliat exaltabitur ^: » Et

Salvator noster , dicens : « Discite a me quia mitis sum , et hu-

1 N. VI. — ^ Prov. xis. , aS. — ' N. vii.

'i Jeiein. xui, i5, lC), 1~.

^ Liic. xviii , 14.



6o ORIGKMS

» mills corde , et iavenletis requiem In anlmabus vestrls ': »

docet nos ne extollamur. Namcum multis vitlls genus vexe-

tur humanum , boc peccato vel maxime premitur. Nec unus

est modus superblae. Alius irrationabniter , et stultorum

more in iis effertur qu?e magis pudore digna sunt , aut certe

modum elationis excedlt. Alius quasi verl slmulatlone se-

ductus super IIs elevatur quse slbl digna glorla putat, cum

et iu talibus periculosum sit glorlarl.

Exemplum assumam ^, quo fiat manifestlus. Sunt quidam

inco

se jactanles,

qula fibi regum sunt, et nobili familla

nati. Istlusmodi homines ne umbram quidem et imaglnem

elationis suaj possunt ostendcre. Sunt alli qui de eo suble-

vantur, quia polestatem habent occidcndi hoinlnes; et, ut

ipsi putant , ea fulti sunt dignltate , ut quorum vellnt capita

sccent. Horum gloria in confusione sua est. Alii super divl-

tiis sibi applaudunt -, non hls veris , sed lis divitiis quae deor-

sum sunt. Ahi supcrblunt super domo splendida , super pos-

sessionlbus multls , in quibus unlversls non est penitus glo-

riandum. Quod autcm verislmlle et dlgnum judlcatur, ut

quldam putant ,gloriandum est cum ahquls ob saplentlam

suam elcvatur, aut conscius slbl est quia decem jam annis

res venereas non tetigerlt , slve ab infantia Integer castus-

que permanserlt. Piursimiquc ahus erigitur, quia vincula

pro Chrlsto portaverlt. Recla quldem vldentur hcTC omnia,

€t subjiclenda quadam persuasione ad glorlandum ; sed ne

In hls quidem (si tamen sequlmur veritatem) rationabillter

quis effertur, qula et in rebus bonis glorlandum est slne dis-

crlmine. Paulus habuit materlam elationls , habens In se

vislones , revelationes , slgna , virtutes ,propter labores quos

,

Cdirlstl causa perpessus est,propler eccleslas quas consti-

tuit, contendens ubi Christus non erat nominatus , Ibi ja-

cere fundamentum. Ha?c omnia malerlas erant glorlatio-

1 Maiih. XI ig. — ^ N. vm.



l^ JKRliMIAAI IIOM. XII.

nuin , et si sic expedit dicere , verisimllis causa qurc hones

tam subjiceret jactationem. Sed quia ne in talibus quidem sine

pericLilo est sublevari ,benignus et providus Pater quomodo

ei largitus est revelationes , etgratias differentes , sicadtui-

lionem donorum suorum tradidit angelum SataiiJE , ut eum

colaphizct , ne evtolleretur ' : et propter hoc ter Dominum ro-

gavit , scilicet ut ab eo discederet angelus Satanae,qui juxta

dispensationem ei appositus fuerat. Sed respondit ei Domi-

nus (dignus quipp* erat responsione Paulus) et dixit ad eum :

«

Sufficittibi

gratia mea, virlus

enimin infirmitate perfici-

«tur^. » Supernullo igitur gloriandunf est. Sequitur quippe

ruina jactantiam, Scriptura dlcente : « Ante contritioncm

«elevatur cor viri , et ante gloriam humiHatur^ » Et haec

quidem dicta sunt de eo quod ait : « Audlte et auribus per-

>> cipite , et noiiteextoUi,quoniam Dominus locutus est.

\ ideamus autem et caetera^"

: « Date Domino Deo nostro

«gloriam^ »... Quomodo" damus Domino Dco nostro glo-

riam? Non verbis et vocibus tantum glorificandus est Domi-

nus : glorifica eum in castitote , et justitia , et beneficentia :

glorlfica eum in fortitudlne, patlentia , pietate, saplentia , cae-

terisque vlrlatlbus. Sic autemest glorlficandusDeus. Slcon-

traria intulero, nolo me arbitremini blasphemare. Exhibeo

qulppe Scripturam sensus mei testem , quomodo castus glo-

rificet, luxurlosus inhonoret Deum. Templum enim ejus

quasi Nabuchodonosor destruit atque corrumpit, et secun-

duin Apostolum praevaricatur , et Deum inhonorat. Igltur

glorificat Deum justus, contumcHIs afficlt quicumque pec-

calor est; nam et iliud quod quidam dubitant , an sit pro-

videntia Dei , nullam aUam ob causam nisi ob vitia nascitur,

Aufer ea , abstuHsti parlter et causas providentia? destruendae

sursum atque deorsum. Qui adversum providentiam dispu-

*9. Cor. XII

, y. — ^ Ibid. 9. — ^Prov. xviir , 12.— ^ N. ix. — * Jerem.

X.111, 16. — ' N. XI.



Oa ORIGKNIS

taiit , hnec dicunl : Quarc tanti adulteri? qiiarc lanli mol-

les? quare tanli sacriicgi ?quarc tanti irrcligiosi sunt? Atque

ita contumclias in Providentiam , et offensas in Deum , et cri-

minationes in Creatorem peccatorcs generant. Ex quibus li-

quido apparet alios dare Deo gloriam , alios convitium fa-

cere, dum passionibus et vitiis serviunt....

«Et* ponentur in tenebras. Et nisi audleritis occulte

,

«plorabit anima vestra a facie contumeliae^ «... Cum enim

fueritis passi contumcliam , tunc plorabilis, et dcducent

oculi vestrl lacrymas, quia contritus est grex Domini. Si

considcremus statum quomodo sit, Judseorum, et compa-

remus illum antiquce felicltati , videbimus quo paclo con-

tritus sit grex Domini. Fult qulppe allquando Iiic grex Do-

mini ; et quia Indignos se judicnverunt salute, conversus

est sermo Domlni ad gentes. Si ergo grex ille contrltus est,

nos oleaster, qui contra naturam inserti sumus in bonam

olivam patriarcharum, nonne plus debemus vcreri ne Iste

grex Domini conteratur^ ? Futurum qulppe est ut aliquando

et iste grex conteratur, juxta illud quod a Salvatore dic-

tuni est: « Cum inulllpllcala? fuerlnt iulquitales , tunc refri-

«gescct charitas iiiultorum '. » De qulbus enlm hoc dicitur :

« Refrigescet charitas multoruin. » Nonne de his qul nun-

cupantur chrlstiani ? de quibus hlc sermo est : « Yerumtamen

«venlens fillus homlnls,putas invcniet fidem super ter-

«ram^?» Nonne de nobis ? Idcirco provideamus attcntius,

ut per slngulos dies iste grex Domini melioretur , conva-

lescat, Integer perseveret, ut omnl conlrlflone ab anlma-

bus nostris recedente eff\ciamur grex Doniinl in Chrlslo

Jesu, cul esl glorla et Imperium In saecula saeculorum. Amen.

1 N. XIII.

2 Jereui. xrti , 17 .

3 Roiii. XI ,24. — ' Matth. xxtv, 12. — -' Luc. xviit , 8.



IIV JEREMIAM HOM. XIII. 63

VVWMi-^^VWXiVVWVVWWV^WVWWXiVWtWi/WVWWV WWVWWVWviWW^v^/vVWVWW.VvWXA-V^xiVWV W*

HOMILIA DECIMA TERTIA *.

(eoi)em interprete.)

Qnis parcet super te Hienisalem ^ ? etc.

I. Ea quae acl Hierusalem cum ingenti comminatione di-

cuntur, volumus intelligere, et ita se habentia. « Quis par-

» cet super te Hierusalem ? aut quis constristabitur super te?

» Quis convertctur rogare ea quje in pacem sunt tibi ? Aver-

»sata es a me , dicit Dominus. Retro ambulabis, et exten-

» dam manum meam super te , et disperdam te , et ultra noii

«sinam te, et dispergam illos in dispersione. Dixi : Sine

» fdiis effectus sum; egestas tenuit me \ » Exemplum acci-

piam : hostis quispiam ac perduellis contra iinperatorem

hujds tcrra3 judicatus est : ab hoc omnis misericordia au-

fertur; scilicet ne dum damnato quis miseretur , incipiat

offcndere condcmnantcm. Sunt etiam nonnulli qui adji-

ciunt ad severitatem , ut non contristentur quidem super

eo , id magnopere divitantcs , ne per niffirorem vultus

monstrentur judicio regis offendi. Si intellexisti , considera

mihi propter peccata multa a Deo condemnatum peccato-

rem , et vide quomodoinnumerabilibus Angelis humano ge-

neri praesidcntibus , ne ab uno quidem misericordia dignus

judicetur. Singuli quidem Angelorum prospicientes quia

Deus est qui condemnavit, quia creator est qui adversatur

,

et tale esse peccatum , ut misericors, et clemens quodam-

modo necessitatem passus sit super eum sententiain pro-

mere, nonparcunt, non conlristantur , neque miscrentur,

^ Juxta Ilieronymum x. Tom. iii,pagg. ao5 - 208.

2 Jerem. xv, 5. — ' Ibid. 5 et seq.



64 ORir,EMS

non rcvcrtuntur, ut rogent pro eo paccm. Hlcrusalcm igltur

quia ad priora scelera eliam hoc adjecit, ut crucifigeret

Domiuum meum Jcsimi , ct in tiiulum surrcxit scelus, ut

de ea diceret Salvator: « Hicrusalem , Hierusalem quae oc-

» cidis j)rophelas , et lapidas missos ad le,quoties volui con-

«grcgare lilios tuos,quasi gallina congregans pullos suos

»sub alas; etnohiisti? Ecce dimittelur voLis domus vestra

» dcserla ': » ideo dimissa csl , el usquc ad praesens lempus

destitula. Angeli quippe qui semper auxiliabantur ei ,pcr

quos etiam lex Moysi tradita est , « disposita per Angelos in

» manu Mediatoris ', » descruerunt eam , et dixerunt : mullis

facinoribus opprcssa , «Tesuni interfecit , ct in Dominimi

nostrum misit manus. Quamdiu minora pcccavit, potuimus

rogare pro ea ,potuimus obsccrarc Dominum

,potuimus

parcere ei : snper ista quis parcat ? Si pcccaverit vir in

virum cxorabilur pro eo ; si autem peccavcrit in Deum ,

quis orabit pro co ? « Grande piaculum commisit Hicru-

Msalem,grandc perpetravit nefas , ideo in commotione

«facta est'; »et dicilur ad eam : Nos non conlristamur su-

per llierusalcm , et calamilatibus ejus, et omnis populi il-

lius. Illorum quippe delicto salus nobis facta est ad aemu-

landum cos*. Et quia sic peccavit ut voce Domini diceretur:

« Ouis parcct super Hicrusalem ? » Ego quoque diCo ad in-

tericctricem Domini mei ; « Quis parcct super te Hierusa-

»lem , et quis contristabitur super te? »

H. Transcendam autem ad spiritalem intcllectum ab

humilitate litteraj, viam mihi pandente rationc , ut videam

quomodo unaquaique anima , digna pace Dei Hierusalem

nuncupetur. Post disciplinam quippc divinam facta es Hie-

rusalcm, quce prlus fucras Jebus.... Si itaque posl demu-

tationem a Jebus in Hierusalem peccaveris , ct sanguinem

1 Matth. X.XIII , 37, 38. Luc. xiii, 34 , 35,— ^ q^j jj^ ^ ^^ — j Thren.

1, 8. — ' Rom. XI, 1 1.



IN JEREMIAM HO.M. XIII. 65

leslamenti , sicut quidani , et lu communem existimaveris ,

dicitur etde te : « Quis parcet super te Hierusalem? et rjuls

«contristabitur supcr te?» Quis enim contristabitur, si ta-

lis fueris ut tradas Jesum? Unusquisque nostrum quando-

que peccat : maximeque cum peccat ingeutia , in Jesuni

peccat. Si autem et recesserit a fide, hoec facit spiritaliter

Christo, qure corporaliter fecit Hierusalem. Quamobi^m

« quanto plus arbitramini deteriora mereri suppllcia eum

)»qui Filium Dei conculcaverit , et sanguinem lestamentl

«pollutum duxerit in quo sanctificatur , et spirllui gralic-e

»contumeliam fecerlt* ? » SI conculcasti Jesum filium Dei,

feclstl convitlum spirltul gratioe, quls parcet super te? i[uis

contristabltur super te? quls revertetur rogare ea quac in

pacem sunt tibi? Ipsum Jesuoi qul rogabat parlter. et prae-

stabat ea quae erant In pacem, perdidlt anlma peccalrlx ?

quis potest ultra rogarc, conversus ad ea qiue sunt In pa-

cem tlbi? Sclentes ergo qula « Impossiblle est eos qul semel» illumlnatisunt, gustaverunt etlam donum cceleste, et par-

» llcipes sunt facll Splrltus sanctl,guslaverunt nihiloaiiuus

»bonum Dei verbuni , virtutesque saeculi venturi, et pro-

«lapsi sunt , renovare rursus ad poenilentiam , Iterum cru-

«clfigenles In semelIpsisFiIIumDeI,et habentcs ostentul^,»

omnl labore nltamur, ne et de nobis dlcatur : « Quis par

» cet super te Hlerusalem ? aut quis contristabitur super te ?

»aut quis revertetur rogr.re ea quae lu pacem sunt tibi ? »

HI. Ad reliquamautem Interpietationem,quod seqnitur

convenlt : « Tu aversata es me , dlclt Domlnus , retro ambu-

«labis^ » Qula aversata es Fllium Dei , et per hoc etiam a

Deo patre recesslstl , retro ambulabls. Quld autem necesse

est manlfesta replicare? Hierusilem quae quondam in Jii-

daâ erat , a ([ua figuraliter universl Judael intelliguntur

,

quia aversala est Christum, Ideoretro ambulat. Fuit quippe

^ Hi'l>r. XjSg. — Î(l.vi,4)5,6. — ' Jer» lu. xv, 6.

M. d



GG ORICEMS

lempiis qnnndo noii anibulavcrnnl rclro : nnnc vcro anibu-

lant , cl convcrsi sunt corde In iEgyptuni , ut retro ambu-

lont. Quid antem sit, rctro ambulent, siveexlendi in priora,

considera. Justus eorum quae retro sunt obliviscens , in

priora exlcnditur'. Peccafor posteriornm meminit ,priora

non appetens. Qui auteni posteriorum meminit, proevarica-

tur inLegem Jesudicentis : « Ne convertatur retrorsum tol-

nlere vestimentum suum". » Inobediens est dicto ejus :

« memcnlolc uxoris Lolh, » cum contemnil imperiuni Sal-

vatoris diccntis : « Nemo mittens manum super aratrum

,

net respiciens retrorsum , aptus est regno Dei^ » In Lege

quoque scriptum esse rcperimus Angelos adLoth egredien-

(cm de Sodomis dixisse : « Ne respexeris retro, et ne stete-

))ris in tota regione : in monte salvum te fac , ne forle com-

»prchendaris''. » Habes et liunc intellectum dignum spiritu

Dei : « Ne , in(juit , respexeris retro , » id cst , in priora ex-

tende. Dimisisti Sodomam , ne revertaris in Sodomam. Di-

misisti vitia atque peccata , ne regrediaris ad ea. Ne steteris

in tota regione. Etiamsi prêcedens imperium custodieris

,

•de quo dicitur • « Ne respexeris retro, » non tibi sufficit ad

salutem , nisi ct consequens observaveris : « Ne steteris in

»tota regionc; » non enim expedit incipiejiti proficere, ut

stet in regionibus Sodomorum. Et si Sodomam transcen-rlisti , et a Satanae regione discedens , incipis liber esse sup -

pHciis, expedit ut salveris in monte; « Ne raspexeris retro,

»nec steteris in tota regione : in monte salvum te fac, ne

sforte comprehendaris. » Si vis a Sodomorura ruina non

comprehendi , ne convertaris retro , ne steteris in regione

eorum , ne ad alia pergas loca , sed cum inde discesseris

,

asccnde in montcm in quo solo salus est, nomen Jesu

Christi , cui est gloria et imperium in saecula saeculorum.

Amen.

' Pbilipji. III, i3. — * jVIarc. xiii, iG.— ' Luc. ix, 62. — ^' Gen. xix, 17.



IN .lEREMIAM HOM. XIV. 67

HOMILIA DECBIA QUARTA *.

( EODEM INTERPRETE. )

Ab eo loco in quo scriptum cst : Heu ! mihi ego niater ^ ; Usque ad

locum in quo ait : Si conversus fueris , restiluam te*.

Medici'' corporum ?egrotantIbus asslstentes , et juxta dls-

ciplinam artis suae volentes curare eos qui in infirmitatibus

coQstituti sunt, vident tristia, injucunda pertractant, et in

alienis calamitatibus mcerore proprio conflciuntur : semper

enim conversatio eorum in gemitu , semper in euris est

,

nunquam cum la3tis consortium habent : cum vulncratis,

cum his quorum carnes incommodis variis debilitantur

,

qui febribus sestuant, qui dolore torquentur,jugi scrvitio

pcrseverant^ Et si quis eorum vult implere medicinam,non

indignatur, non obliviscitur propositi artis suae, postquam

cum his fuerit quos sermo prcefatus est. Haec idcirco in

prooemio diximus quia et prophelae medici quodammodo

sunt animarum , et illuc semper ire jubentur ubi languentes

sint : « Non enim necesse habent sani medicum , sed ii qui

))se male habent^ » Quod autem a deliciosis segrotantibus

medici patiuntur, hoc sustinent prophetae ac magistri ab his

qui curari nolunt. Odio quippe habentur quasi praBcipientes

adversum desideria languentium, quia prohibent deliciis,

et cibis variis uti eos,qui cum sint infirmi , nolunt escis in-

firmorum vesci. Fugiunt ergo inobedientes atque languen-

tes medicos, et malcdictis atque injuriis repellunt, eaque

^ Jnxta Hieronymuni XI. Tom. iii,pagg. 208- 221.

- Jtrem. xv, 10. — 'Ibid. 79. — ^' Nn. i-in. — ^ Luc, v, 3r.



68 ORIGENIS

prorsus iis faciunt,quae faciat quis inimicis et hostibus suis.

Abominantur enim eos quasi inimicos venire,quasi id tt»n-

tum modo desideranlcs ,quomodo dolores et viclus parci-

monia, ex eoriim dispositione nascantur; quomodo acutis-

simo ferro corpora secent ; etexecrantur eos quasi auctores

tantorumcruciatuum, etnon sanitatis qure ex doloribusred-

ditur.

Populus igitur aegrotabat variis ianguoribus , et misit illis

medicos prophetas Deus. Unus ex medicis et Jeremias fuit

,

corripiens peccatores , et convertere volens a viliis ad vir-

tutes. IlH vero cum deberent ea quae dicebantur audirs , e

contrario accusabant Prophetam apud judices similes sui.

Ex quo factum est ut semper in calumniis el in tristitiis fue-

rit Jeremias , eorum perversitatis,quantum in se fuit , cu -

ram gerens. Juxta propriam autem incredulitatem adhuc

.Tgrotantibus istiusmodi aliquando loquitur : « Et dixi : Non

» loquar , neque nominabo nomen Domini. Et factum est ut

xignis ardens in ossibus meis , et dissolutus sum undique,

»et ferre non possum* , «aliquando autem videns se male-

dictis semper, clamoribus et injuriis inseclari : « Heu mihi

,

» incjuit, mea mater, ut quidmegenuisti virum,qui judicer et

» discernar omni terrae ^ ? /» Et qiiia a^grotantes bene consulen-

tem, et juxta medicinne disciplinam, audirecontempserunt

« Non profui , » inquit. Rursusque quia illo spiritales pecu-

nias commodante auditores accipere nolucrunt , ut utilita-

lem consequerentur, et fructum ex his quae acceperant red-

derent , ait : « Neque profuit mihi quisquam. »

Verum ha^c anticipans locutus sum priusquam expone-

rem: « Non profui , neque profuit mihi quisquam'

. «... Prsedi•

cavit' Jeremias mandata divina ; nemo his quse praedicantur

attendit. Quamobrem quasi medicus libens ac promplus

* Jerem. ix, 9. ^M. xv, 10. — ' Ibid,

« Pag. 209 , D.



1I\ JliWliJlIAM liOM. XIV. O9

medicauiiiia languentlbus Iribuit , et illis non secundum ar-

tificium curatis , sed juxta voluntatem suam agentibus di-

cit : « Non profui , neque profuit mihi quisquam. » Quodam-

modo enim benelicium consequitur ipse qui curat, si fruc-

tum sui lahoris in aegrotante conspiciat , et per loetitiam

mentis etiam ipse consoquilur ulilitalem , secundum illud

qiiod dicitur : « Beatus qui loquitur in aures audieutium. »

Hanc igitur utilitatem quam consequitur magister ab audi-

loribus suis , si proficiant audiendo , dum fructus ex salute

eorum consequitur quodammodo:

Jeremias videns de Ju-daeis non habere se , dicit : « Non profuit mihi quisquam. »

Si enim debet auditoribus prodesse quod loquor, auditores

vero qune dicuntur abjiciunt , et ego dico : « Non profui^

«neque profuit mihi quisquam; » quia hauc utilitatem non

sum consecutus , quam consequitur is qui beatus efficitur

,

dum in aures loquitur audientium. Potest autem et aliter

intelligi. Qulcumque disclpulis prKcipit, iste sl Ingeniosos ,

et audlentis naturas habeat audltores ,quanto plus praeclpit,

tanto plus proficlt, illis interrogantibus, et de eo quod di-

clt sa^pe qua^rentlbus,qul sit sensus in dicto ,

qui ordo ,qucc

scriptl voluntas. Lnde e contrario ait : « Non profui , ueque

»profuit mihi quisquam. »

Quod ait^ : « Hcu mihi meamater, quare me genuistl vl-

» rum qul judlcer ct dlscernar omni terrae ^ ? » non slc exls-

tluio convenire allis prophetis ut Jeremla3 : multi siquidem

prophetarum post aliquod spatlum,prinio mall , et jam post

])eccata conversi, prophetare cceperunt : Jeremlas vero a

paero sumpsit vatlciuationls exordlum.... Propter quod ail'

(secundumcommunem

quippe sensuni

primumdebemus

exponere) : « Heu mihi mater! quare me genuisti virum qui

* Nn. V -IX.

- Jeiciu, XV, 10.

H\>g. 211 , R.



7" ORIGENIS

» judicer ct discernar ab omni terra? » Quidam aulem hunc

locum interpretans , ait Prophetam non ad matrem corpo-

ralem ha3C locutum fuisse , sed ad eam qua? generet ])rophe-

tas : nec aham esse matrem prophetarum, nisi sapientiam

Dei , ad quam ait : « Heu mihi mater mea :

»quasi dicat : cur

me genuisli ? o sapientia IFilios vero sapientire et ahbi legi-

mus, Scriptura dicente : « Emittit sapientiafihos suos. » Ileu

mihi , inquit, mater mea sapientia : quasi dicat : cur mc ge-

nuisti virumquijudicer? Quis ego sum qui in hoc natus sum,

ut judicer atque discernar propter incrcpationes,propter

correptionem,propter magisterium , dum corrigcre iiitor

habitantes super lerram ? Si Jeremias dicit : cur me gcnuisti

virum qui judicer, et discernar terrae? Non possumus ex-

ponere quid sit , omni terrre; neqvie enim ab omni terra

dijudicatur Jeremias , nisl forto violenter Scripturam tra-

hentcs , dicamus positum esse onml tcrrct;, pro omui Judasa.

Nccdum quippe prophetia ejus illo temporc in universam

terram pervenerat : nisi fortc sicuti et in aliis multis locis os-

tendimus Jeremiam pro Domino nostro Jesu Christo posi-

tum , sic et in priTesenti loco intcrpretemur. Annotavimus in

principio hujus libri dictum : « Prophetam in gentibus po-

»sui te , rcgua cradicare, et subvcrtere , et disperdere , et

«acdificare ,et plantare'. » Porro Jeremiasistanon fecit,sed

Dominusmeus Jesus quieradicavit regna pcccati , et aidifica-

tione nequitiae subversa ,fecit inanimabus nostris jusliliam,

veritalemque regnare. Quomodo igitur magis illa conve-

niunt Christo quam Jcremi?D, sic, arbitror, ct alia plura,

et hasc qunc nunc dicuntur ad Dominum sunt referenda.

Et primo quidem videndum cst an possit id quod iiicon-

gruum , cl blasphemum videtur esse si referatur ad Domi-

num, id est : IIca mihi mater , Salvator noster diccre mise-

rans alios. Ad quodprobandum exhibenda sunt teslimonia,

* Jereiii. i, lo.



l.\ JEHlvMIAU IIOM. MV,

ijuaj niauilesle uulli alii apta sint nisi Salvatori : quouiodo

videns Jerusalem fleverit super eam , quia dlxeril : « Jerusd-

))lem ! Jerusalem ! quse occidis prophetas , et lapidas eos qui

» ad te missi sunt , quoties voluicongregarefilios tuos \» et

reliqua. Nec non et illa quse mauifeslc aSalvalore dicuutur :

« Heu mihi quoniam factus sum sicut qui colllgit stipulam

»in messe , ct sicut racemos in vlndemla , cum non supcrslt

«botrus ad manducandum uvae primitiva. Heu mihi anima,

»quia periit reverens a terra , et qui corrlgat Inter homines

»non est. Omnes In sangulne judicantur^. » Venit enim ut

meteret fructus , et quasi stipula in segete repcrta propter

phirlmos peccatores , ait : « Heu mihi quoniam factus sum

» sicut qui colhglt slipulam in messe. * Venlt vindemiare ho-

tros uvae In hominlbus, et in mcsse scelerlhus inventls, di-

cit : « et sicut racemos in vlndemla, cum uon superslt ho-

» trus uvre ad manducandum primltlva. » lu allo quoque loco

similia hls ad patrcm loqultur dlcens : « Quffi ulilitas in san-

»guine meo , dum descendo in corruptionem ' ? » Quld tau-

topere hominihus profui,qui nec in sangulnc meo

,quem

fudi pro eorum salule,profecerunt? Quae utilitas in san-

guine meo , dum descendo de cceIIs, dum venio in terram,

dum contumeliis afTector, dum porto corpus humanum ?

Quid his ouinihus dlgnum inter homines perpetratum est?

« Quae utllitas in sauguine meo, dum descendo in corrup-

» tlonem ? Numquid confitebitur tlbi pulvls, aut annuntia-

»blt verltatem tuam? »TaIe ergo est quod in Jeremia dicl-

tur : « Heu mihi matcr mea,quare me genuisti virum ? « Non

juxta quod Deus Salvator est , dicit : « Heu milil niater; » sed

juxta id quod homo est , sicut in alio propheta:

« Hcu mlhi

,

ninqult, anima mea, qula reverens perllt a lcrra\ «Anlma

autem hominis est qu;e conturbatur , et tristls cst usque ad

'Mauh. xxiu, 37. — ^ Micli. vii

,i, a. — ' l's:ilin. xxix, 10. — * Micli.

VU , A.



ORIGEMS

iiiortem , non Verbum quod erat a princlpio apud Deum ,

qijod nunquam mceret , nunquam turbatum est, nunquam

divil : Heu mihi : Neque enim VerLum suslinet mortem , sed

homo qui istos patitur aftectus, ut sa^pe exposuimus.

«Quare me genuisti , virum qui judicer ct discernar omni

» lerra* ? » Si consideres ulique marlyres condemnatos , et

de singuhs Ecclesiisexhihitos ad Iribunal, vidcbis quomodo

per singulos martyres Jesus condemnetur. Ipse enim est qui

iu perhibcnlibus divinitati testimonium judicatur : et hoc

lideliter suscipies , quia non te dixerit esse in carcere , cumfueris in carcere; non te esurire , cum esurieris; non te si-

lire , sed semetipsum. « In carcere, in(jidt , Iiii et venistis ad

)» mc : esurivi , et dedislis mihi manducare; sitivi et potastis

»me'. «Itaque si condemnatur etiam christianus, non pro

alia tamen re, neque pro sceleribus suis, sed pro hoc tan-

tmn quodchristianus est,

Christus est qui condemnatur,ex

quo efticitur ut in omni terra condemnetur Jesus,quoties-

cuuique is addicitur, qui pro eo condemnatur. Non solum

autem apud judices saeculi , et tribunalium potestates Chris-

lus addicilur, sed cliam si calumniam christianiis ab aliquo

patiatur, ct provocetur ad litcm, tiuic quoque justus diju-

dicatur injuste, « Quasi quem me genuisti virum qui judi-

» cer , et discernar omni tcrrae. »

Possumus et aliter intelligere quomodo Jesus condemne-

tur, et dijudicetur in omni terra. Qiiis improborum non

condeumat chrislianam religionem? Quis gentilium saltem

transitorie non excutii eam? Quis Judaôrum non de chris-

tianis loquitur? Quis dc; philosophis ? Quis de imperitis?

Ubique Christus condemnatur atque discernitur : et ab aliis

quidem condemnatur, ab aliis non condemnatur. Si autem

non coudemnatiir, excipielur; aperies ei ostium , et ingre-

dietur ad le ; credis in eum, vescelur tecum. Si vero de

1 AJallb. \xv, 3().



IN JEHEMIAM HOM. XIV.'Ji>

religione audiens christiana non ceperis eani , nihil aliud

facies quam condeninahis Jesum , ut mendacem , ut seduc-

lorem in errorem mundum trahentem. « Quasi quem me

«genuisti virum qui judicer et discernar omui terrae. » Qui-

cumque penitus ei non credunt , condemnant illum. Qui

autem credunt , et adhuc ambigunt , dijudicant illum. Duo

igitur apud homines Chrlstus perpetitur ; ab increduhs con-

demnatur; ab ambigentibus discernitur. Si portas imagl-

nem ccelestis deposita imagine lerreni*, non es terra con

demnans eum, neque in tcrra tua judicatur atque discer-

nitur.

« Virtus mea defecit in his qui maledicunt mihi ^. » Apos-

lolus loquitur de Salvatore nostro,quia crucifixus e\: infir-

mitate sit... Suscepit^ infirmitates peccatoruui nostrorum

,

et portavit nos, et venlt ad eos qui maledicebant slbl , et

virtus ejus defecit ab els qui maledicebaut e cceleslibus des-

cendentcm. Simid enim et assumpsit servi formam ; Verbum

caro factum exlnanlvit se, et juxta Apostolum dicentem :

«Exinanivit seipsum formam servi accipiens'', » nunc quo-

que loquitur : « virtus mea defecit in iis qul maledicunt

» mihi....

« Fiat * Domine dirigentlbus els , si non astili tibi in

«tempore malorum eorum*. » Quid est hoc quod dicitur :

Fiat, Domine, qui potest , ex ipso sermone cousideret. HIs

ipsls Domlue dirigentlbus, qul malcdlcebant mlhi, vlrtus

quoe deficiebat in eis , fiat In eis cum ad poenitentiam con-

versi post maledicta qulbus me persequebantur ambulare

cceperlnt rectam viam. « Flat Domine , dirigentibus eis , si

* I Cor. XV, 49. ^ Jerein. xv, 10.

JPag. -2 14, A.

' Phiiipp. n, 7.

^ Nn. XI - XIII.

* Jerem. xv, i i.



^4 OBIGEMS

»non astiti tibi. » Reddit rationem quare iis qui maledice-

bant sibi poslulat directionem atque virtutem dicens : « Si

»

nonastiti tibi in

tempore malorum eorum.» Astitit

Pa-tri propitiatio pro peccatis nostris, et deprecatus est eum

in tempore malorum nostrorum' : neque enim astitit post

tempus alllictionis nostrae , sed cuni adhuc peccatores esse-

mus , Jesus Chrlslus pro nobis mortuus cst. « Si non astiti

» tibi in tenipore malorum eorum , et in tempore tribulatio-

»nis eorum , exurgat inimicus : ego astiti tibi pro eis. »

Quis autem est inimicus noster, nisi Zabulus, qui tribulabat

nos , ct jugo servilutis prenicbat ; adversum quem astitit

Patri Salvator, ct de captivitate nos liberans rcddidit hber-

tati. Haic prophetice Dominus dixerit. Potest autem et Pro-

pheta eadem dixisse pro populo , et in tempore malorum

eorum.

...» Divitias* tuas et ihesauros tuos in deprasdationem dabo

» gratis *. » Concedit Deus , et dat eos commutationem prop-

ler omnia peccala eorum. Utrumnc hos quos sibi in terra

ihcsaurizaverint? unusquisque cnini houiinum ihesaurizat

sibi; si est peccator, in terra; si justus, in ccelo, ut nos

docuit Evangchum. Aut qiiod dicit , istiusmodi est : ecce

unusihesaurus

Jeremias, ahusihesaurus est Isaias; the-

saurus erat etlMoyses, et rehqui. Hos ihesauros abstuht

Deus a populo, et per Christum qui dixit : « Auferetur a

» vobis regnum Dei , et dabitur genti facienti fructus ejus ",

largilus esl nobis. Dabo ergo propter peccata tua thesauros

tuos in depra^dationem. Dedit nobis ihesauros iHius popuh

Dominus, qula primum illis credita sunt eloqiiia Dci , et

nobis deinccps allrlbula. Idque quod scriptum cst : « Aufe-

» retur a vobis rcgnum Dei , et dabitur genli facienti fructus

* I Jo.in. ir, 2.

2P;ig. 2i5, D.

•' Jcrein. XV, i3. — '^ Maltb. x.xi,43.



I>' JJiUliMIAM nOM XIV. 7«J

»ejus , » asseruimus Jam esse completum. Non quod Scrip-

tura ab eis ablata sit : habent qulppe Legem et prophetas

,

habent volumina dlvinarum htlerarum ; sed quod non in-

telllgant ea. Atque Ita regnum Dei ablatum est ab eis , dum

Scripturoe sensus aufertur. Cessavlt apud eos Legis ct pro-

phetarum interpretatio : legunt omnia , et non intelilgunt.

Expleta est illa post adventum Domini prophetla : « Dic

«populo huic : Audltione audietis, et non intelllgetis , et

wcernenles videbitis , et non scictis; incrassatum est euim

> cor popuh hujus*. » Necnon et ilhid quod ab Isaia dlci-

tur : « Aufcret Domlnus a Judaâ , et ab Jerusalem vahdum

» et vahdam, gigantem et hominem Lellatorem , et judicem

,

» prophetam , et arbitrum, archltectum , et sapienlem audi-

«lorem''. » Hxc omnia abstuht ab ilhs Deus , ct nobis qui

ex gentibus sumus , si tamen accipere voluerlmus , tradidlt.

« Et thesauros tuos in deprffidationem dabo , commutatio-» nem propter omnia peccata tua in omnibus fiuibus tuis'. »

Quod dicit tale est. Ista omnia pcccata tua,quae in uni-

versos fines provenerunt , tlbi reddita sunt. Nullus quippe

fmls Ilhus est populi,qui non peccatis ejus repletus slt

nec potcrat non omnis ejus finis peccatls repleri,qui

, quan-

tum in eo fuit , interfecit justltlam, si est Chrlstus juslltla;

interfeclt sapientiam , si est Chrislus sapientia ; interfecit

veritatem , si est Christus veritas. Unde propter crudeles

contra Filium Dei acclamatlones ha?c omnia perdiderunt.

Surgens Dominus meus Jesus Christus non apparuit ultra

interfectoribus suls, sed tantum credentibus sibi ex mortuis

vlctor ostensus est.

« Et dabo te In servltutem inimicis tuis , in terram quam

nnesciebas'. » Servivit populus Judaeorum inimicis suis, ct

dispersus est in terram quam ignorabat. « Quoniam ignis

llsai. vi,9. Matib. xttr , 14. — ^ jjaj j^j ^ j^ 2 — ^ Jerem. xr, i3.

— Ubid. 14.



/6 ORIGENIS

» accensus est in ira mea , super vos ardebit. » Post ista

quae exposuimus, et comminatiouis verba adpopulum, ille

qui superius oraverat , complet orationem , et priorlbLis

quae sequuntur adjuugit : « Tu cognovisti, Domine, memor

«esto mei , et visita me : innocentem me fac a persequen-

» tibus me non in patienlia *. » Et Prophetes potest hoc di-

cere,persecutionem passus ab his quos increpabat ,

qui

veritatem audire nolebant , inimicus quippe eis factus est

vcra dicons. Potest autem et Salvator haec dicere , usque

ad cruccm perscciitionem passus a populo : Non In patien-

tia, Quid est hoc quod ait : Non in paticntia? hoc est, in

patientia longanimis fuisti semper huic populo delinquenti;

sed pcr hoc etiam adversum me erexit temeritatem suam

,

noh esse longanimis. Et revera non fuit patiensDeus; si

enim consideras tempora passionis Dominica3 , et ruinie

Hierusalem ,

quando subversa est , videbis quomodo nonin patientia abusus sit eis Deus. A quinlo-decimo quippe

anno Tiberii Cassaris usque ad subversioncm templi Dei

(quia oportuerat modicum aliquid interesse temporis ) in

patientia dereliquit,propter eos qui per signa atque por-

tcnta aposlolorum credituri crant.

« Scito quomodo accepi proj)ter te opprobrium contem-

» nentibus sermones tuos ^ » Potest fieri ut Prophetes hoc

dicat contemptus a populo peccatore super liis qiia3 praedi-

cabat : ait quippe ct alibi : « Complcvi dies meos in irri-

sione^ » Opprohrium ergo patitur ab his qui sermones Dei

audire contemnunt , et deprecatur ut Dei habeat auxiliuui

dicens : « Scito quomodo acceperim propter te opprobrium

»a contemnentibus sermones tuos. Consuiumavi eos''. »

Prophetes potest hoc dicere , sed magis convenit Salvatori,

ciijus pcst passionem venit consumptio Hierusalem, inter-

fectio popidi Jud.eorum. Post haec quia multa passi sunt

* Jerem. xv, i5. — ^ Ihi'l. — ' Id. n-X, 7. - ' Id. xv, i5, 16.



ly JKREMIAM IIOM. XIV."J-J

prophetaj propter legatioDem verbi , et increpationes Dei

quas ad populum proferebant , oportet auditores paucis

commoneri de vita eorum , atque promissis, et nostra vo-

luntate, iit juxta possibilitatem virium si volumus requiem

consequi cum prophetis , etiam opera eorum facere nita-

mur. Quod autem loquor istiusmodi est : frequenter in ora-

tione dicam : Deus omnipotens da nobis partem cum pro-

phetis , da cum apostolis Christi tui , tribue ut inveniamur

ad vestigia unigeniti tui. Hfec loquentes non sentimus quse

petimus : re enim hoc dicimus : fac nos sic odio haberi , ut

odio habiti sunt prophetae, et da nobis verba talia super quse

persecutionem patiamur : da in istas inciderc calamitates

quas apostoh sustinuerunt. Dicere quippe, da mihi partem

cum prophetis, nolentem patl id quod prophetoe , omnium

injustissimum est. Dicere , da mihi partem cum apostolis

,

nolentem ex affectu PauH vere loqui : « In laboribus pluri-

»mum, in plagis abundanter, in carceribus supra modum,))in mortibus saspe* , » et reliqua omnia, est iniquissimum.

Si itaque volumus requiescere cum prophctis , considere-

mus vitas prophetarum,quomodo ex eo quod increpabant

et arguebant delinquentes,judicati condemnatique sunt :

« Lapidati , secti in occisione gladii occubueruut , circum-

»euntes in melotis et in caprinis pellibus, in egestate , in

» tribulatione et miseria , in solitudinibus errantes^. » Eo

tempore quo erant synagogffi plurimje in Israel , nihilomi-

iius illi in desertis , in montibus , et speluncis , et caver-

nis petrarum latitabant. Quid ergo est? si quis vult imitari

vitas prophetarum , increpet , arguatque peccatores , statim

odium uierebitur , statim ei detrahetur, statim patietur in-

sidias. Quod etiam iu Ecclesiis saepe videmus accidere. Pec-

eaverit quodlibet quispiam : is qui praesidet populo, et re-

git ccclesiasticam disciplinam, ejiciteum de congregalione



ORIGENIS

sauctorum illico : ille ciicuit civitatem , lacerat eum qui

,

quaiitum in se fuit , Ecclesiam viodicavit. Verum nos non

prcebeamus his aurem qui propter excommunicationem sui

tampraipositos

,

quam omnomEcclesia^ conventum vesano

ore dilacerant. Beali vero apostoli omni admiratione digni

inuumerabilibus propterveritatem injuriisafibcti loqueban-

tur : « Proplerea complaceo mihi in infirmitatibus , in con-

» lumeliis , in necessitatibus , in persecutionibus et angustiis

»pro Christo*. » Hoc tantum laborare convenit , ut pro

nuUa alia re nisi pro Christo sustineamus contumeliam, et

necessitatis causa sit Ghristus. Id optemus ut maledicta

perpessi, pro veritale nos maledici sciamus, qui eam de-

fendimus , et Scripturarum voluntate omui cum fiducia eam

pra^dicamus. Igitur, quantum possumus, ad vitam prophe-

tarum , ct apostolorum conversationem imitandam nos ex-

tendamus , moleslia et pericula non vitantes. Athleta enim

si difiicultatem certaminis fugerit , cum loetitia non corona-

tur, et laudis gloriam non consequitur.

« Et erit sermo tuus mihi in Inetitiam ^. » Non ait : Est,

sed crit , siquidem in prajsenti tempore carceres , exilia,

contumelias ac labores mihi tribuit; sed horum omnium

finis erit LTtitia.... « Non' sedi in coucilio ludenlium''. «Si

quando videbat Propheles non sollicilorum concilium , sed

ludentium , fugiebat illud. Unde oportet nosse difierentias

conciliorum , soUiciti, atque ludentis. Si hoc concilium

nostrum sollicitum est , si omnia cum ecclesiaslica diligen-

tia qucErit, si sermo cum disciplina, si vita sollicita est, si

negotia cum cautela, concilium est,non ludentium, sed

sollicitorum. Si autem dereliquerit studium religionis , et

vacaverit lusibus mundi istius qui veniunt a pravitale, fit

concilium ludentium. Ait itaque Prophetes : « Non sedi in

' a Cor. xn,lo. — ^Jereui. xv, i6.

^ Pag. 2 1 8 , F. — '' Jerem. xv , 17.





8o ORIGENIS

ab omni dulcedlne recedenti , ut amaritudine in praesenti

sseculo complearis. An ignoras quoniam solemnitas Dei ad-

junctis amaritudinibus celebratur? Ait quippe sermo divi-

nus :

«Cum habueritis diemfestum, azyma super amarltu-

ndinem manducabitis \...

«Quare qui mc contristant ,confortantur in me*?»Multa

passus est Jeremias ab his qui veritatem audire nolebant,

et erant IUo in hoc sneculo fortiores,quoniam non regnum

Dei de sa^culo isto, sed de alla quadam viventium reglone

,

ut Salvator ait : « Si esset de hoc mundo regnum meum, mi-

» nistri mei laborarent ut non traderer Judasls *; » confor-

tantiu' ergo adversus eum in sacculo isto. Et quod justiis

debilior sit a persequcntibus se , vide martyrum passiones,

Judex in ailis tribunallbus sedet , ad ruclum , et ad dehclas

prominens: christianus iu quo Christus habitat,judicatur

plenus amarltudine , et ad mortem usque subjectus , con-

forlatls inlinicls suls adversum se.

... « Plaga mea firma est, uude sanabor? » Et Salvator

polest diccre : « Dnde sanabor ? » Resurrcctionem suam

post clavorum annuncians vulnera; et justus qui post pla-

gas recipit sanitatcm. «Facta est mihi » ( subauditur plaga)

«sicut aqua mcndax non habens fidem ". » SI quidem plaga

inoa non manet, sed super me transit. «Ideo h.-ec diclt Do-

«mlnus: si conversus fueris restituaui te \ » Adomncshaic

loquitur Deus, quos reverti vult ad salutem. Videtur autem

rpiiddam significare mysterli in eo quod ait : rcstituam te

nemo quippc restitui potest , nlsi in eum locnm unde ante

discesserat : ut puta si membrum corporis mei fuerit a com-

page disjunctum, medicus illud in pristinum locum resti-

luere conatur. Si aliquis separatur e patria , in exillinn mit-

titur, et postea per indulgentiam eoriuu (|iii possunt exules

' F.xod. xti , 8. — ^ Jcrcm. xv, i8. — ' Jo.in. xvnt, 36. - ''Jer. xv, iS.

.— 5 Ibid. Tf).





^H ORIGEMS

niintun reddidit. Si qiils juxta haiic historiam considerel

discipulos Salvaloris , ut habeant non solum gratiam ser-

monis, ita Sciipluraruai rationc conlextam ut relia, qux

possint super huaianas animas gyro arlihcis supertundi , et

consideret hoc ipsum cum sumaâ ralioae fidei , videbit

quomodo non tunc tantum Salvator , sed et usque adprae-

sentem diem miltat hominum piscatores , inslilueus eos

animas hberare de mari , et ex acerbissimis fluclibus ad

auram producere Hberiorem. Vcrum ilh pisces cum sagenis

,

relibus alipie hamis exlracli de aqua fueriat , moriuntur.

Apud nos vero cum ahquis fuerit sermonis rete compreheu-

sus , ct eductus de mari s;ecuh , moritar quidem et ipse

,

sed peccato , sed muado, ut consurgeas Christo , vivatDeo.

Si ergo possis, ad ialelhgeaduai scnsuai quem conamur

exponere , animo inducere pisces de mari exlractos , aham

rursus vitaai assumere,et ahadcorpus induere , tunc scies

quo nobis profecerit exemphim. Nemo blasphciaet, nemo

male laceret, non vocetur crimen quod ab altcrius abduc-

lum esl intehigenlia. Et tu igitur cum de soecuh istius fluc-

tibus per dlscipulos Domiai faeris evtractus, mula corporis

vilia, mutu sensum amaiai; non sis iHe piscis qui in salsis

versabaris undis , sed de profuadogurgile crutus aduichora

convertere, secundum iUad apostohcum : « Nos autem om-

«nes revelata facie glcriam Domini contemplantes, in eam-

ndcni imagincm transfonnamur de gloria ia gloriam, quasi

»ab Domini spiritu *. » Et cum fueris ab apostolis ac disci-

pulis Jesu murinis fluctiLus libcratus, aoli qua-rere profun-

dum , sed ia monlibus sit conversatio tua; ut jam nou habeas

opus piscatoribus , qui te rurscs de fluclfbas extrahant, sed

aliis quibusdam quos venatores Scriptara nuncupat, qui te

postea venentur de monle , de coUc , de locis allioribus : ibi

sit deombulatio tua , ibimens ,gressus et stalio : obliviscere

* 2 Cor. III . iS.





84 oiugj:ms

poris, videbis foramcn })cti\i!,pcr (jiiod poslcrioraDei jiixla

possibilitatem imbecillitatis suae humanus intuetur aspec-

tus. Hoc enimest quod ait : « Vidcbis poslcriora

mea\ » ...

Quia ^ igltur nescis quo tcmpore millantur venatores

,

cave nc aliquando de monte descendas , nc rclinquascolles,

ne de cavernis petrarum exeas. Si enim foris fueris inven-

tus , dicentur tibi ea quae ii qui foris sunt mcrenlur audire :

« Stulle hac nocte anima tua repente anferetur a te : quai

»aufem parasti , cujus erunt ' ? » Dicentur autem tibi ista,

si dixeris : « Dcstruam apothecas , et majores a^dificabo , et

» dicam anima; mca; : Anima , habes bona reposita in annos

»mullos,' rcquiesce, comedc, bibe , lastare \ » Animadvertis

de montlbus et collibus descendentem ? animadvertis con--

sistentem extra petrffi foramen ? quomodo erret et ea putet

bona esse quae nulla sunt, dicens ; « Dicam anima; mesc :

» habes multa bona reposlta. » Frumentum et ubertatem ter-

renorum fructuum esse arbitratus est bona, nesciens quia

vera bona non nascuntur in malcdicta terra , sed in ccelesti-

bus regionibus : thezaurisavit slbi in terra, quia in lerra

esse ihesauros arbilratus est. Si quis autcm sublata cruce

sequltur Dominum Jcsum , et thczaurisat sibi in ccelo

,

non dicltur ei : « Stulle hac nocte anlmam tuam repetent a

» te : » sed venientes venatores , et quajrentes animaHa de

monlibus , de coUibus, de carvenis petrarum, etiam IHum

cum els parlter accipient de venatione sublimi , et ad subH-

miora beatitudinis regna portabunt,...

«Et^ retribuam iUis primum duphces injustitlas eo-

» rum , et peccata ipsorum in quibus contaminaverunt terram

»meam, in mortlcinis abominationum suarum , et inlqui-

1 Exod. XXXIII , 2 3.

2 N. IV.

3 Luc. zit ,20. — >> Ibid. i8.

!>N. V.



IX JEREMIAjr IIO:\r. XVI. 85

» lalibus suis,qiiibus impleveruiit hceredilalom meain '.... »

Necessai-io" appositum est,primam : primum quippe prop-

ter injustitias tormenta perpetimur, deinde propter jus-

titiam coronamur. Neque enim e contrario ante tribuenda

sunt justa, et sic reddenda peccata , ut cessantibiis bonis,

vitia aeterna permaneant ; sed ante recipiemus mala , ct

deinde bona , ut sublatis vitiis , virlutes permaneant ina;tcr-

num. Observa omnem thesaurum Scripturarum , el inve--

nies semper Deum ea primum comminantem qu;e tristia

suut , et ea deinceps inferentem quae lcTetitiam prsebeanl au-

dicnllbus. Occidit et vivificat^ : percutit et saiiat; ipse do-

lorem facit, et rursum restituit; percussit , et manus ejus

sanaverunt. Super his ergo, qui justus est , intellectu pio

consideraus qua; dicuntur , ingemiscat, et dicat : « Dominc,

»quis habitabit in tabernaculo tuo, aut quls requiescet in

wmonte sancto tuo? Qui ingreditur , inqait , sine macula,

» et operatur justiliam , qui loquitur veritatemin corde suo,

» qui non egit dolum in lingua sua , nec fecit proximo suo

«malum, et opprobrium non accepit adversus proximos

ssuos''. »iNos etiam non his opprobremus qui a peccatis ad

j)o;nitentiam convertuntur, Scriptura dicente : « Ne impro-

»peres viro convertenti a peccalis ^ Opprobrium non acce-

»pit adversus proximos suos; ad nihilum deductus est in

sconspectu ejus malignus; titnentes autem Dominum mag-

»nificat°. » Omnes igitur quicumque niateriam illius iguis

habemus In nobis,primum recipiemus noslra delicta.

Sed dicet mihi aliquis de audientibus.' ; expone et id quod

sequitur : « Duplices injustilias eorum, »Esto quippe, reci

pio mea peccata , ut compleatur id quod ab Apostolo dic-

1 Jereiu. xvj, i 8.

^N. VI.

^ Deut. xxxit, 39. — ' Psalm. xiv , 1,2, 3. — 5 Eccles. viii , 6.

c P.salin. XIV, i,

4. — ' N. vtt.



86 OIUGJi.MS

tum est : « Si cujiis opus arserit, delrimentum patietur;

» ipse autem salvus erit , sic tamen quasi pcr igneni *: » cur

vero duplicia recipio peccata ? Cui respondendum est,quia

« Servus qui scit voluntatem Domini sui,

et non facit eam,«plagis Vt^pulal.it mnllis^:;) dignum siqaidem est eos qui

gentes sunt , simplicia rccipere peccala , et nos duplicia ,

dicenle Apostolo : « \ olunlarie peccantibus nobis post co-

«gnilioucm vcrilatls jam ultra non remanct pro peccato

«lioslia. llorrlbilis aulem qua^dam expectatlo judlcli ignis

,

«zelus comedere habens adversarios ^ » Prophetatum est

de his qui a peccatoribus et venatoribus de prolundo in

montibus sunt abstracti, quomoda reciplant primum dupli-

cla poccata sua. Postha;cde vocatlonegcnliuin prophetatum

est, non eorum qui nccdum cognoverunt Christum , sed qui

jam vocati sunt , ut sciant laudes referre pro gralla : et in

Ecclesia consistcntes conlitcantur, et adorent nomen ejus.

ttDomine*, fortitudo mea , et adjutorium, et refugium

»meum in dic malorum, ad te gentes venient ab cxlremo

» terriT , el dlcent ,quonlam falsa possederunt palres nostri

»simulacra , nec est in illls utllltas ^ » Ouomodo ab cxlremo

terrae venerunt gentes ad Domlnum , et dlxerunt : « Quo-

»niam falsa possederunt patres nostri simulacra , nec est in

» illis utililas ? » Quinam isli qul veiilunt ab cxtremis? Sunt

ahi primi terra;; sunt alii novissimi. Qul siint primi ? Sapien-

tes saeculi , nobilcs, divites, optimates. Qui siint extremi ?

Stulla mundi clcgil Deus, ut confundat fortia , et ea quac

non erant , ut destruat quae sunt. « Venient gentes ab cxtremo

«terrw : «quasi dlxerlt : de hls omnibus qui sunt novisslmi

super terram , de fatuis, de ignobillbus, de abjectls. « Et

» dicent, quonlam falsa possedorunt patres nostri simulacra

,

«necestin illis utllltns: » non quia vcra slut idola , ad quo-

iiCor. ni, i5. — 2i,„c. xir, 47. — 3 Hebr. x, a6 , 27, " N. vnu

— » Jereni. xvi, 19.



I.A' JEI\E\iIAM HO.VJ. XVf.

ruiu disliiictionem nanc falsa dicantur, sed idola qu;iD ialsa

sunt per naturam , nulla est in eis utilitas.

« Si faciet sibi homo deos % et isti non sunt dii ^ » Noa so-

luni de corporeis simulacris faciunt sibi bomines deos , sed

et de corde conflngunt : qr.i enim possunt simulare aiium

creatorem extra universitatis Deuai , aliuin Spiiitum sanc-

tum , alium Christum , alia sa?cula extra h<TGC quaj cernimus,

ii omnes fecerunt sibi deos , et adoraverunt opera manuum

suarum. Omnes philosophi qui variu dogmata prodiderunt,

omnes hceretici qui auctores ad aliter credendum de Deo

miseris mortaiibus exlilerunt , fccerunt sibi idola , et animi

voluptatem putaverunt Deum , et conversi adoraverunt opus

manuum suarum,putantes vera esse quas finxerant. Omnes

igitur tam de visibili maleria,quam de falsis dogmalibus

fingentes sibi deos, corripit nuncsermodivinus dicens : «Si

«facietsibi homo deos, el isli non sunt dei; proptcrea ma-

«nifestabo ilhs in lempore isto opus manaum mearum, os-

Htendam illis virtutem meam^ : «in quo tomporc , nisi in

islo,quo Salvator nosler assumpsit corpus humauum ? «Et

» scient quia ego sum Dominus. »

Deinde alia soquitur pi"ophetia ' (quam nescioquare apud

septtiaginta non invenienles, in creteris editiouibus, quae

cum Hebra-o consenliunt sermono , reperimus) ,quae pleua

est nccessariis rebus, et tr.ni ulilibus, ut possit , si auimiis

fuerit attentus, a vitiis revocarc Icctorem. Sic autem sequi-

tur : « Peccatum Juda conscriplum cst stylo ferreo , in ungue

wadamantino, sculptum super pectus cordis eorum^... »

Igitur (ut supra diximus) super nos qui peccamus ista coa-

veniunt, quorum peccata non forinsecus alicubi conscri-

buntur, sed in cordis conscientia, stylo exarata ferreo

,

sculpta ungue adamantino. Quodautem peccata nostrascri-

biintur in pectore, ex his qu.-e sequimtur intellige. Ante-

' N. IX. 2 Jtrcui. XVI,ao. — 3 Ihitl. - '' N. x. — ^ Jeicm. xvn , r.



88 oniGLMS

quaui peccatum faciam, nulla in corde meo peccati Iraago

versalur : cum autem conscientia peccati imagineni sump-

serit , habeo lormam illius , et semper ante oculos cordis

mei delicti pompa depingitur. Et si quidem esset peccatum

meum atramento conscriptum ,forsitan delerem illud; nunc

autem scriptum est in stylo ferreo , et in ungue adamantino

,

sculptum est super pectus cordis mei , ut mecum ad trlbu-

nal veniat,et compleatur IUud quod a Chrlsto prophetatum

est : « Nihll absconsum,quod non manlfestabitur, et nlhil

«occultum, quod non palamfict*. » Nudabltur pectorls mei

conscientia et apcrto corde vidcbuntur lltterae peccatorum

quae In stylo ferreo , In ungue adamantino sculptae sunt. At-

que Ita unlversa spectantium mullitiulo leget In pectore meo

siguatas imaglnes peccatorum : « Nlhil enim absconsum

,

quod non revelabltur; et Inler se invlcem cogitationem ac-

wcusantlum sive defendentium ^. » Et,« Nolite anle tempus

MJudicare, doncc veniat Domlnus , et Illumlnet abscondlta

«tenebraruui , et manlfestet consilia cordlum \ »Cui mani-

feslabit? utique non slbl,qul , antequam flant, cuncta co-

gnoscit : sed his qui cum illo vcnturl sunt, et proptcr purl-

latem mentis et corporls agnum sequentur, ostendet delicla

In corde peccatorls expressa, ut resurgant justi in gloriam

,

pcccatores vero in opprobrlum et confusionem a^ternam; a

quibus Ilberet nos Dcus rcsin^gentes cum Chrlsto Jesu , cui

est gloria et imperium in sjecula sncculorum. Amen.

^ Matib. X, 26. — ^ Rom. 11 , i5. — ' r Cor. 17, 5.



IN JERIiMIAW IIOM. XMI. 8g

VVV»A-\VVVwVVvVV--VVvVVvVVV\>^V\'*k.\'VVVWvV'VVVV*,\> VW«,VVu%^vWVW'.WW*.VV\*,WVV\ W\V- V\WVW\VWV%

HOMILIA DECIMA SEPTIMA*.

(eodem ixterprete.)

De eo quod scriptum est : Claniavit perdix; usque ad , et diem

honiinis non concupivi ; tu scis^.

I. Ad famosam venimus quaestionem inspicere quid sit

perdix, de quo Scriptura nunc loquitur : « Glaniavit per-

»dlx, congregavit quaj non peperit , faciens divitias suas

»ncn cum judicio. In dimidio dierum ejus derelinquent

»eum, ct in novissimis suis insipiens erit. » Ex natura vo-

lucris dignum videtur quamdam historiam commemorarc ,

ut animal cognoscentes , sclre possimus utrum ad bonam ,

an malara partem uunc nominati perdicis intelligentiam re-

feramus. Dicitur autem hoc esse animal malignum , frau-

dulentum , callidum , muUumque decipiens venatores. Sffipe

quippe ante pedes aucupis volvitur, et in medio ejus co-

natu,quasi jam apprchendendus elahitur. Pncdam sui ex

vicinitate promiltit, et hoc agit ne ad uidum fcetuum ejus

cltus venator occurrat. Cumque jam senserit fuglsse pullos

suos, tunc et ipse illuso hoste discedit. Sed nequitiam ejus

vincit impuritas. Amhigendum non est de eo quod dicturi

sumus ,quod ex iis qui mansueti in casis nulriuntur, ve-

rltas approbat; masculus In masculum consurgit, oblivis-

citur sexum hbido proeceps, pugnatur ad coilum, et una

palma victoris est polluisse quem vicerit. Si igitur mali-

guuui, si immundum, sl dolosum hoc animal est, Impium

' Jii.xta lliei-onyiiiinii iv. 'iom. iii,

p-igg- 235 - 24 i-

'- Jereiii. xvu, 11 , 12 et scq.



QO ORIGEMS

videbitur ad meliorem partem hujus referre nomen , et ad

Salvatoris noslri Jesii Christi intclligentiam temperare. Ma-

gis autem convenit mala Zabulo adjungere, et supcr ad-

versario lectionem inteliigere praesentem : si tamcn totius

capituli nos sccuta fuerit interpretatio.

II. Incipiauius ergo ab eo quod scriptum est : « Clamavit

«perdix, congregavit cjune non peperit. » Non proprias crea-

turas congregat Zabuhis , non ea colligit quae ipse genera-

vit, scd cum clamaverit ahenas congregans creaturas, facit

iâs suas. Clamavit pcrdix per Yalentinum, clamavitper

Basihdem, per Marcionem,per omnes qui ahenrc a Deo

gloriac cupiditatc rapti sunl. NuUus enim eorum sonare po-

terat vocem Domini Jesu : « Mcac oves meam vocem au-

»diunt'. » Sed erat vox Christi in Paulo, erat in Petro;

propter quod Paulus dicebat : « An experimentum quaeritis

wejus qui in nie loqnitur Christus'?» Vox autem congre-

gantis quai non peperit perdicis, in ihis est qui simphces

quosque fidehum laqueo haBreticae factionis impediunt :

« Clamavit /far/HC perdix , congregavit qure non peperit, fa-

«cicns dehcias suas ncn cum judicio, divcs faclus est per-

»dix. » Ecce ejus quanta sunt mihia , ingens turba, muUi

sunt popuh captivorum , et facit divilias suas non cogitans

judicium,

neque liabens in corde justiliam , sed omnia sine

lege gerens, mcrito arguitur non cum judicio feclsse divi-

tias. Meus autem Jcsus facit divitias suas cuui judicio. Exi-

nanila (2) cst et dcleta ejus opulentia.

III, « In medio dierum cjus derehnqusnt eum\ » Nos

omnes qui quondam fuimus sub clamantis potestate perdi-

cis. Clamavit quippe non sohim per eos quos supra memo-

ravimus , sed per omnes generaliter, qui quasi ad pietatem

et ad rehgionem vocantes, sub contrario veritati dogmate

clamaverunt. Nos, inquam, imiversi in dimidio dierum ejus

1 Joan. 7., 27. — ^2 Coi. îK ,3. — ' Jerem. xvii , i i.



IN JEREMI.VM IIO.U. .VVII. gi

derelinquimus eun:!. Et omnes quidem dies luijiis saaculi,

sed quia eruit nos e\ inslanli Scnecuio nequam Dominus Je-

sus, idcirco in medio dierum ejas derelinquimus eum. «Et

«novissimum ejus erit iusipiens^ »

Quando aulcmsapiens

luit, ut novissimum ejus merito insipicns llat? Sed dicamus

eum fuisse sapientem : « Serpens quippe sapientior erat

» omnibus hestiis super terram,quam fecit Dominus Deus ^. »

Sapiens fuit ju.Kta id quod scriptum est : « Adducam super

«sensum i;randem principem Assyriorum. Dixit autem :

»Violentia mea faciam , ct sapientia intcllectus auferam

«flnes gentium , et virtutes eorum depascam, et commo-

» veLo civitates inliabitatas^. » Si quis polest, intellig:at quo-

modo novissimum ejus erit stultum. Iste ab eo quod fuit

sapiens male , sapicnlior crat omnibus besliis super terram :

fit e conirario, eo quod sapiens fuil , liiale insipiens. Intel-

liges vero quid sit : « Novissimum ejus erifc insipiens , » si

scias quomodo etiam tibi per Apostolum praecipiatur , ut

pro salute tua insipienliam recipias : « Si quis, inqult , vi-

» detur sibi sapiens esse in vobis in islo sjcculo, stultus

» fiat *. s Solvil qui ante clamavit : slnltus esto et fatuus , ut

sapiens fias. Si itaquecstquacdam sapientia culpabills, juxta

quam filii sa^culi liujus sapientiores sunt filiis lucis in gene-

ratione ista , bonus cst Deus qui contrarlis diversa subver-

tit, ut faciat compleri id quod dictum est : « Novissimum

»ejus erit insipiens. » Quando novissimum ejus cril insi-

piens ? Oporlet Cliristum regnare , usque dum ponat omnes

inimicos ejus Deus sub pcdibus ejus. Cum omnla ei subje-

cerit, novissimus inimicus destruetur niors; cnm destrucla

fuerit mors, tunc extrema perdicis erunt, ot novissimum

ejus fict insipiens. Ilaec de perdice.

. IV. Principium vero capituli secundi istiul lectum est :

1 Jcieni. XVII , II. — ^ Gen. ui, i. — ^ Isai. x, 12 , l3. — '' I Cor.

m, 18.



« Thronus gloriae exaltatus ab inilio locus, sanctificatio nos-

» Ira , sustentalio Israel. Domine omnes qui te dereliquerunt

» coniundanlur decedenles , super terram scribantur,quia

» dereliquerunt rontem vitae Dominum\ » Dixit Isaias bea-

tus Proj)heta \idGns Domiuum et regnum ejus : «Vidi Do-

«minum Sabaolh sedenlem super sedem excelsam et elera-

«tam^. » \idit et Hieremias quomodo Deus regnat, propter

quod glorificans eum ait : « Thronus gloria? exaltatus ab

»inilio locus , sanctificatio nostra. » Sive de Chrislo vohie-

ris ista inteUigere , non peccabis : sive de Patre, non impie

senties : est enim throuus gloriae excelsus, et a principio

Salvalor esl. Thronus gloria) est propter quod regnum ejus,

et sanctilicalio noslra Cln-istus est;^ « Quia et iste sancti-

» ficans, et nos sanctificati ex uno oranes sumus. Snstentatio

»IsraeP. » Sicut ipse justitia Christus, ipse veritas, ipse

sanctificatio , slmihter est etiam ipse siistcntatio. Et non

ahquid justum sine eo , neque patiens quod in se non ha-

bet Christum : ipse est enim sustentatio Israel. Si autem

ad Palrem et hoc iêtuleris , non iinpie iuleingis. « Domins ,

» omnes qui te dcrehnquunt conlundantur discedentcs ^. »

Unusquisque nostrum quando peccat, per ea quoe peccat

Christum refinquit : relinquens autem Filium, reliquit et

Palrem. Injuslus a juslilia longe est , polhilus a sanctimo-nia , Lellator a pace : et qui sub potestate iuimici esse in-

cipit, a redemptione fit ahenus; et qui extra sapientiam

Dei est , sapientiam Dci derelinquit. Doccns itaquc nos

Prophela ,quid dc omnibus qui Dominum deserunt , sit

futurum , ait : « Universi qui te dcrelinquunt confundantur

» discedentes , » hoc est, quautum tc deserunt, confundan-

lur discedentes. « Super terram scribantur : » Omnes ho-

mines describuntur , sancti in ccelo,pcccatores super ler-

Wcrem. xvtr, ta, i3. — ^lsni. vi, i. — ' H^br. a , ii. — ^* Jevetu.

NVIt, i3.



IX JEREMIAM IIOM. XVII. ()0

ram. Dicit ad discipulos Jesiis : « Gaudete autem, quia

«nomina vestra scripta sunt in coelis \ » Igitur oportet

Lxtari si talis quis fuerit , ut nomen ejus scrlbatur in ccelis.

£t quomodo justorum nomina iii superioribus conscribun-

tur , sic e contrario eorum qui conversantur terrene, qui

non pertranseunt terram Edoin , sed agros terrae Edom , et

vineas possident, scribuntur nomina quasi relinquentium

Deum super lerram. « Confundantur discedentes , super

» terram scribantur. Quo cnijn metro mensi sunt , remetietur

»eis ipsis \ » Sibi unusquisque causa cst ut scribatur super

terram , si non ccelestia requirat in lerra , si semper anima

ejus de istius mundi negotiis aestuet,qua? videntur saeculo

bona. Si vero audieris Jesum loquentem : « Nolite vobis

» thesaurizare thesauros super terram , ubi tinea et vermes

» exterminant , et ubi fures effodiunt et furantur , sed the-

»saurizate vobis thesauros in ccelo';» qui thesaurizaverit

sibi in ccelo , ipse sibi causa est , ut scribatur in ccelis. Haec

propter id quod scriptum est : « Super terram scribantur;

causamque commemorat : « Quia dereliquerunt fontem vitas

«Dominum. » Et in principio ipse Propheta ex persona Do-

mini dicit : « Me dereliquerunt fontem vitae *: » et nunc :

« Quia dereliquerunt fontem vitae Dominum. » Dicamus

ergo et nos , si nolumus derelinquere fontem vitae Doml-num, vocem proximorum Jesu Christi discipulorum

, qua

locuti sunt ad magistrum, cum eis diceret : « Numquid et

» vos vultis recedere ^ ? » Quid igitur dicemus ? « Domine ad

»quem ibimus? verba vitae tu habes. » Sic finita est etiam

secundi capituli circumscriptio.

V. Sequens oratio est ista continens : « Sana me Domine

,

»et sanabor; salvum me fac, et salvus ero, quoniam gloria-

»tio mea tu es. Ecce ipsi dicunt ad me : Ubi est sermo

1 Lnc. X, 20, — 2 jyfatd, yij 2 — •* Id. vi , 19, 20. — " Jerem. ir , i3.

— s Jo.m. VI , (58.





IN JEREMIAM HO.\r. XVII. gS

fueris, ut semper Christum sequaris, quanto plus secutus

fueris , tanto minus laborabis. Nou enim lassitudo erit in

Jacob , neque apparebit dolor in Israel. Propterea rlixit , ut

non laboremus ulterius , laboranles antequam incceperimus

eum sequi : « VeniLe ad mc omnes qui laboratis et onernti

»estis, et ego reficiam vos '. » Si laborantes venerimus ad

Jesam , et eum fuerimus secuti, lunc dicere poterimus :

« Ego autem non laboraii subsequens post le, et diem ho-

wminis non concupivi. » Est qua?dairi dies hominis : est qu3c-

dam dies Domini , id est , dies resurrectionis, quam omnis

sanclus desiderat; non illam de qua scriptum est : « Vae

»eis qui desiderant diem hominis. Nani dies ista est lene-

»brre, et non lux ^. » Ouis est qui possit dicere : « Et diem

»hominis non concupivi ? » Explanatio verbi convincit nos

quia diem concupiscamus iiominis. Frequenter quippo crgro-

tantes , cum in phantasmate esse febrium cceperimus , et

mortis Umine urgeri , ad eos qui nos visitant fratres lassas

manus attoihmus , orantes eos, ut pro nobis Dominum de-

precentur, alque dicentes, roga mihi aUquod vitie spatium,

roga ut ahquantisper in hac hicc permaneam. Istu memo-

j

rantes , non diem sanctum Domini, seddiem hominis desi-

derarnus. Quapropter longn? vila^ amore dcposito, et desi-

derio humanadiei

,

quairamus illam diem videre , in

quaparticipes ejus beatitudinis qune in Christo est efiiciamur,

cui est gloria et imperium in saecula sa?,cnlorum. Amen.

* Mauh. XI, 28. — ^ Amos. v, 18.







<)8 OniGF.MS

in domo liguli. Vidit nempe figulum oper; incumbentem.

Luteum erat vas quod fecerat. Cecidit vas. Quare nondixit

dimisit vas e manu sua , et cur causam figulo non assigna-

vit ? Scd qiiia sermo est de vasis animatis quae sponte cadunt

,

ideo diclum est : « Cecidit vas de manibus ejus. » Atlende

igitur el lu libimelipsi , ne dum in manu figuli es , et finge-

ris sponte tua e nianibus ejus e\cidas. Nemo enim rapit de

manibus ejus, ut habetur in Evangelio secundum Joannem *:

at non scriptum est : sicuti nemo rapit, ita nemo cadit e

manibus ejus. ^ objnlatis quippe arbitrium liberum est. Et

nemo qui«lem , inquam , rapit de manu pastoris , e manu Dei

nemo potest nos eripere; sed nos negligenter agendo possu-

mus de manibus ejus excidere.

IV. « Et factum est verbum Domini ad me dicens : Si quo-

»modo figuhis islc, non potero facere vos , domus Israel ?

»dicit Doniinus". » Lnusquisqtie pro facultate sua intelligit

quse scripla sunt; aliiis quidem superlicie tenus,quasi ad

fontis scatebram sensum eorum capiens , alius vero profan-

dius,quasi e puteo hauriens, et utriiisque id emolumento

esl , ciim una eadeinque res hiiicquidem fons , illi puteiissit.

Testatur hoc Evangeliiiiu iil)i de Samarilana agit : ibi enim

idem et fons et puleus nuncupatur, et vicissim modo fons

,

modo piitciis dicilur, Consideiel hoc qui polest , ut videat

unam eamdeuiquc natiira rein ei qui in superlicie haeret , fon-

tem; illi aulem qui altius penetraverit, puteum esse. Hoc

mihi prooemium est secuturai explanalionis in vas luteiim

quod de manu figuli lapsum deniio formalum fuit. Nonnulli

hrcc simplicius considerarunt , et intellexerunt. Proponam

vobis eorumet ralionem et exposilionem : postea, si qiiid

profiindius habuerimus, cxpoiieanis. Potest, inquiunt, si-

«rnificarl resurrectio. Si enim vas lutcum ccciderit de manu

figuli , eliam ex eadem ejusdem luti materia Ipsum vas aUud

1 Joan. X, 5(). — 2 Jeiem. xviir, 5.



IN .IEREMIA.\I nOM. XVIII. 99

facit, sicut placuerit in conspectu suo. Potest Deus corpo-

rum nostrorum figulus , et structura? nostras opifex, post-

quam lioc ceciderit et quacumque de causa contritum fiie-

rit, resumere illud, ac renovare , ac facere illud pra^stantius

vas alterum ,prout placuerit in conspectu suo. Habeat etiam

hsec explicatio suam gratiam.

V. Sed ipsum Dominum audiamus narrantem ac dicen-

tem : « Si quomodo figulus iste , non potero facere vos , do-

»mus Israel ? dicit Dominus. Ecce sicut lutum liguli , sic vos

»estis in manibus meis. Ad summam loquar super gentem

»et regnimi , ut auferam illos et disperdam, et convertetur

» gens illa ab omnibus malis istis quaa locutus fueram ad eam

,

»et agam poenitentiam de malis quae cogitaveram facere eis.

))Et ad summam loquar super gentem et regnum ad rea^di-

»ficandum et plantandum : et facient mala coram me , non

» audiendo vocem meam: et pcenitentiam agam de bonis qu;e

wlocutuseramfacereeis, dicitDominus\ »Hocquodindomo

figuli actum est , non ad unum quempiam , se 1 ad duas gen-

tes videmus referri. Dicit enim initio se locuturum de cen-

tibus , ut iis ,qui audire queunt , arcanorum mysteriorum

quidpiam proponat. « Ad summam loquar super gentem. »

Quaerit ad summam etprior gens exterminium propter pec-

cata sua. Et locutus de exterminio propterpeccata, nihllo-

minus pollicetur fore ut , si illos poeniteat , ipsum quoque

poeniteat maIorum"quae dixerat se illaturum eis. Et iterum

loquitur super aliam gentem ad reaedilicandum et plantan-

dum tolam gentem; et quia genshiec, quae reaediflcatur et

planlatur,promissa habet bona , ac rursus tamen peccare

potest, postquam hacc locutus est , ait : « Si recesserint ab

»operibus bonis,poenitentiam agam de bonis qua? loculus

»eram facere eis^. » Qunenam igitur sunt hae du;e genles ?

Prior vocala cui minatur sermo : el altera cui promitlit. lla

1 Jerem. xviii , 6 et seij. - ^ ILid. lo.



ORIfiENIS

tanien minatur, ut , si cani pcEniluei it , illa quap ininalus fue-

rat non facliirus sit : ifa promittit , ut, si relabatur gens al-

tera , etpromissionibus seindignam priTebeat , eas non sit as-

sequutura. Circa duas potissimum gentes omnis Dei quoad

homines in hoc mundo dispensatio versatur. Prior gens Is-

rael est; aUera post Christi adventum gens haec est. Priori

minatus est qufc minatus est , et impleri videmas qua; ei mi-

nalus cst. In captivilatem abducta est , urbs e^rum eversa ,

sanctuariiini diruluui , altare solo acquatum : nihii antiqua-

rum solemnitatum apudeossuperest. Dixerat enim isti genti

Dci!s : pcenitenliam agite ; et non egerunt pcenitentiam. Post-

quam hocc illi dicla sunt ,dicit huic secundoegeuti Deus quae

ad ejus reaedificationein pertlnent, Sed vide hanc etiam gen-

tem homines esse qui iterum labi possint : ideo etiam huic

minalur , et ait : ctsi pra^dixi qu« ad t-edificationem , ad plan-

tationem alque ad agriculturam pcrtinent, quoniam tamen

hsec quoque geiis peccatura est , eadem etiam evenient ei

quac dicta erant alleri propter peccata, et easdem subibit

pocnas, nisi egerit poenitenliam. Lniversam scrutare Scrip-

turam , et invenies de duabus hisce gentibus pleraque dici.

Elegit Deus patrcs, prouiissa Illis dedil, populiun, qul a pa-

tribus ortum ducebat,eduxit ex /Egypto : cos

peccantesto-

leravit; veluti pater erudiit, introduxit, terram illis promis-

slonis tradldit; per tempora prophetas ad eos misit , illos

edocuit et avertlt a peccalls : longanimem semper se prae-

buit , miltens medicos , donec veniret medicorum princeps

prophells excellentlor propheta , medicis praestantlor medi-

cus. Hunc , cum advenlsset,prodideruut, et occiderunt,

« tolle , tolle damantes hunc e terra : crucifige, crucifige

»eum*. » Ilhco vlsltata est gens : ad solitudinem redactus

est locus ubl crucl aflixus est Jesus meus. Elegit Deus aham

gentem. Videtis quam amphT sit messis , Hcet operarii sint

1 Jo.in. XIX ,6 , i5.



i.\ .jj:r);\;iam hom. xviii. loi

pauci *. Quiii el aliter dispensat Deus sagenam , ut jngiter in

hujus vitae mare mittatur : congregantur omnis generis pis-

ces, mittit piscatores multos, mitlit venatores : multos ve-

nantur ex omni monte, venanturex omni colle. Vide quanta

in salvandis gentibus providentia sit. Vide igitur benignita-

tem et severitatem Dei. In priorem quidem gentem lapsam

severit-is , in alteram vero promissa etbenignitas , dummodo

permanserit inbonitate; alioquin etiam ipsa excidetur. Ne-

que enim tunc solum securis ad radicem arborum posita

erat : parata etiamuum est venire securis. Nam « securis ad

«radicem arborum posita est^ , «aiebat tunc Jesus meus de

Israel apud quem securis erat, vaticinans : is ipse arboris

infructuosre securis erat ; ideo dicebat :

«jam securis ad ra-

» dicem arborum posila est '. » Quaecumque ibi arbores fruc-

tus non ferebant , excisw , in ignem missne , et suppliciis ad-

dictae sunt. Nunc autem alia orta est seges priori non absi-

milis , de qua dictum est : « Introducens planta eos in mon-»teai hereditalis tuae , in paratum habitacukim tuum \ »

Inlroduxit gentem suaai Deus in montem haereditatis suai.

Montem ego qua^ro , non ut Judaei in materia sensus ex-

perte ; mons noster Christus est; in hoc planlati , in ipse

fundati sumus. \ideteigitur iie poslquaiii longanimifate usus

fuerit , venieus paterfamilias dicat : « Jam anni tres sunt

»ex quo venio ad ficum hanc , et fructum non tuht; suc-

»cide illam : ut quid etiam terram occupat ^ ?» Occupat

enim terram bonam , Ghristum , Ecclesire mysterium,

quicumque ad conventum accedit, et fructum nullum

facit.

VI. « Ad summam loquar super gentcm , vel etiam super

»regnum. » VidcLilur absolule finis. Siniilc quidpi:'m habes

hic : « Loquar super gentem , vel super regnum. » Finis

^^1 Miiiili. IX.

, ij. — * I<1. III, lo. — ' Lac. nr

, y. — ^ Exud. xv, i ;.—

sI iic. .Mii

, 7.



102 ODIGENIS

isliusmodi est. Destruam, dicitur priori genti : finis secundae

j;enti , readificabo vos. V^yir^Vim. cradicabo prioriLus dicitur;

plantabo posterioribus. Mum igitur quia pra?dictus est linis,

omnino venturus est ? Deus quem non poenitet , pceniten-

tiam tamen agere dicitur in Scriptura. Atteiidamus animos

ad textum , ut si possumus rationem reddere cur hffic di-

cantur, sermonem admittamus. « Ad summam, inquit , lo-

»quar super gentem aut super regnum , ut auferam illos et

» disperdam. Et si conversa fuerit gens illa a malis suis ,

»agam et ipse poenitentiam de malis quae cogitaveram fa-

» cere eis. Et in summam loquar super gentem vel regnum

,

» ad reacdillcandum et plantandum; et facient mala coram

» me , non audiendo vocem meam : et pcenilentiam agam de

»bonis qua3 locutus fueram facere eis *. » De poenitentia Dei

postulatur a nobis ut rationem reddamus, reprehensioni enim

obnoxium videtur et indignum non solum Deo, sed et sa-

pieute,pcenilere. Ncque enim concipio sapientem quem poe-

niteat. Nam quem pcenitet,quantum ad vocis usum attinet,

eum rei non bene deHberataj pcenitet; Deus vero cum futu-

rorum prnpscius sit , de re ulla non potest male deliberasse ac

proptcreapcenitere. Quopacto igiturillum Scripturainduxit

dicenlem : pcenitentiam agam? Mitto quod in libris Regum

scriptum est : aPoenilet me unxisse Saul in regem^. » Imo

universim dicitur o et poenitentiam agens super malitia^. »

Vide quid generatim de Deoedoceamur : cum dicitur : « Non

»quasi homo Deus suspendltur; neque quasi fiHus hominis

» minas patitur ^', » his verbis discimus Deum non esse ut ho-

minem , aUis veroDeumesse ut hominem dicentibus : « Quo-

»niamerudivit te Dominus Deus tuus , ut si quis

homo»erudiat fdium suum \ Et iterum: Gestavit te sicut homo

«filium suum ^ » Ilaque cum de Deo,qua Deus est , ser-

* Jerem. xviii, 7 et seq. — ^ i Reg. xv, 11. — ' Joel. 11, i3. — * Num.

XMU , 19. — ' Piov. III , 12. — * Deut. 1,3i.



L\ JERHMIAM IIOM. XVni. 1 o3

monem habent Scripturae, neque ejus circa res humanas

Providentiam tangunt , niunt ip<.um esse non sicut liomi-

nem : nam « magnitudinis ejus non est finis^ : Et , terribilis

»est supier omnes deos^ : Et, laudate eum omnes Angeli

»Dei : laudate eum omnes virtutes ejus : laudate eum sol et

»luna : laudatc eum omnes stelke et lumen' , » sexcentaquo

alia coUigens e sacris litteris , reperies quibus accommodes

ilhid : « Non sicut homo Deus. » Quando vero divina Provi-

dentia rebus humanis sese immiscet , humanum sensum,

et mores, et verba usurpat. Et quemadmodum nos

, si pue-rum bimuium alioquimur, propter ipsum balbutimus , ne-

que enim lieri potest , ut , cum pueros alloquimur, ipsi

nos inteHigant, nisi ab aelatis perfecti viri dignitate paulu-

lum recedentes ad ipsorum dialectum nos demittamus; ita

simile quidpiam de Deo vehm cogites , cum genus homi-

num et praecipue adhuc infantium administrat. \ ide quo-

modo nos perfecta aetate viri parvulos alioquentes etiam

nomina immutemus. Panem certe proprio ipsis nomine

exprimimus et potum aUo vocabuio , non iilo quidem quo

utimur cum perfectos viros cosetaneos nostros alloquimur,

sed puerili et infantili. Item cum indumenta pueris nomi-

namus, alia ei nomina imponimus : quasi puerile nomen

fingeules. Ergone tunc imperfecti sumus , et si quis nos au-

dierit cum pueris dissereutes , dicet , senex hic male sanus

est : hic vir suaj barbae oblitus est , virihsque aetatis ? si con-

ceditur ut qui cum puero loquitur, is ad mores ejus sese

accommodet , nec cum eo utatur dialecto senili neque per-

fecto , sed puerili , ita et Deus pueros alloquitur: «Ecce

»ego,hKjuit , et pueri

quosdecht mihi Deus''. »

Seni cumpuero pueriliter , vel , ut expressius dicam , infantium more

colloquenti dici poterit : filii tui mores pra^ te tulisti , mo-

dum infantis induistietslatum illius assumpsisti. Ita quoque

' Psalui. «xi.iv, 3; — ^xcv, 4; — ^cxi-viii, a, 'i. — " Isai. vin , i8





IN JEREMIAAI IlOir. WIII. lOO

more agenlo. Si iraoiDei, sl fiirorem aiidieris, noli piitare

iram furoremque esse Dei jiirectiones. OEconomias causa

ejusmodi voces usurpantur ad infantem convertendum et

emendandum. Nam el nos pueris iralum vultum ostendi

mus , non ex animi affectu, sed prudenti ratione. Si animi

benevolenfiam erga infantem prse rultu nostro tulerimus ,

et euni quo illum amplectimur amorem ostenderimus, ne-

que nos immulantes , neque quodammodo transforniantes

iit illum emendemus,perdimus, deterioremque iilum eili-

cimus. Sic igilur Deus et irasci dicitur, et furore corripi

se ait , ut convertaris et emenderis. Revera non irascitur

,

neque furore agitatur , sed tu patieris ea qua^ sunt ine et

furoris , acerbissimos ob tuam malitiam dolores sustinendo

,

cum illa qua? ira Dci vocalur te corripuerit.

VII. Deinde post sermonem de duabus g^ntibus,priore

cui minae, altera cui promissiones factas sunt , ait priori ni-

mirum : «Et nunc dic ad viros Juda , et ad liabitatores

»HierusaIem, haec dicit Domlnus : Ecce cgo fingo super

«vosmala*.» Quoniam In manu mea sunt hoec quie fingo ,

super vos possunt cadere. Date operaui ut e manu mea

excidant , ut ea qua? fingo super vos mala mutem , et faciam

bona. Haud invenies , «ecce fingo super vos bona , » et quEe

his consentanea dicenda forent, ut postmodimi ostendat se

qu£E fingit Lona dimlttere a manibus, ul faciat ipsa mala;

sed fingit mala juxta traditum exemplum , et mala fingens

alio Insuper modo dispensat,quam quo expllculmus illud :

« Ceciditdemanibusmeis,» ut cum cecldcrlt , eliamiicto-

rum malorum finis nescio qualis advenial.

Vni. « Averlatur tunc unusqulsque a vla sua mala, et me-

"liora facile studia vestra^. «Inlerdum slmpliciores dlcunt :

Beati quiolim fuere,quoniam audlerunt Dominum perpio

helam dicentem , et loquutusestelsDominus. Etnuncper ea

Wfieui. XVIII, II. ^ Ibid.



1 o6 OBIGEMS

qune scripta sunt dicit : « Avertatiir unusquisque a via sua

wmala. » Idem ipse Dominus ie alloquitur dicens : « Et me-

wliora tacite studia vcstra. » At responderunt hi ad quos co-

hortationes ad pcenitentiam habitae sunt. Yideamus quid

respondorint, ne eadem et nos respondeamus. Quid igitur

respondent? « Conforlabimur, quia post aversiones nostras

» ibimus, el unustjuisque placita cordis sui mah faciemus *.»

Quodsi id verbis non dixerilis, vita vero vestra ejusmodi

sit ul peccetis,perinde et > os por prava opera post cohor-

lalionis scrmones dicilis : « Confortabimur, quia post aver-

«sioncs nostras ibimns; et unusquisque phicita cordis sui

»mah faciemus. » Quid porro sibi vull istud : « Post aver-

«siones nostras ibimus?» Qui ad aralrum manum ponere

ca>perunt , et ad ea quic antrorsum sunt , contenduut,quie

autem retro sunt , obHviscuntur , ii aversati sunt mala.

Quando igitur quispiam manu ad aratrum posita ad ea quie

retro suut, se converlerit,post aversiones suas ibil : abit

enim post ea qua? fuerat aversatas , et recurrit ad ea quae re-

liquerat peccata. Audientium itaque hajc, sive illi inter ca-

techuniCnos relicto genliHum vivendi more enumerentur,

sivc hdeles sint qui jam ad ea qua? antrorsum sunt conten-

dendo fecerint progressus, si vita fuerit prava, nihil aliud

dicunt quam : « Post aversiones nostras ibimus , et unus-

«quisque placita cordis non smipliciter , scd mah facie-

»mus. » Est enim cor pravum , et est cor probum. Nemo

igitur post aversiones suas eat , neque placita cordis sui fa-

ciat. Idco ad eos qui haec respondebant , ait Dominus : « In-

»terrogate nunc in gentibus : quis audivit taha horribiha

,

»quae fecit nimisvirgo

IsraeP? «Videbunturetiam ha^cessedicta simphciter. Sed cum gentium Ecclesia eo quo decet

modo conversa fuerit ad Deum , dicetur ; « Interrogate nunc

»in genlibus, audite quaefecithorribilia nimis virgo Israel.»

* Jeieiu. XVIII,11.— ^ Ibid, i3.



IN JEREMIAW IIOM. XVIII. IO7

Conferamus enim vitam illoium (jui peccaverimt, cum vita

eorum qui conversi sunt, et sciemus illos quidem horribilia

patrasse, Dominum gloriae occideudo; hos vero , cum illi

horribilia patrassent, ad eum fuisse conversos qui pro pec-

catis mundi aL illis neci traditus fuerat et inlerierat. « Inter-

»rogate igltur in gentibus, quis audivit lalia horribiha quae

«fecit nimis virgo Israel ? »

IX. « Nunquid deficient de petra ubera , aut nix de Li-

sbano? Nunquid declinabit aqua violenter sublata vento?

» Quia obllti suntmei populus meus , in vacuum adoluerunt

,

»et infirmabuntur in viis suis , funiculos sempiterno*, ad

«conscendendum semitas non habentes viam ad iter, ad

«ponendum terram suam in desolationem , et sibilum sem-

»piternum*. «Discrimina aquarum hic retulit : primumqui-

dem his verbis : « Nunquid deficient de petra ubera?» Se-

cundum ubi diclt : « Aut nix de Libano? »Tertium vero ubi

ait : « Nunquid declinabit aqua violenter sublata vento? »

Treshse aquarum species, fontes aquarum sunt quos justo-

rum anima cervo assimilata deslderat; ita ut unusquisque

dicere possit : « Quemadmodum desiderat cervus ad fontes

» aquarum , ita desiderat aniina ineu ad te Deus ^. » Quis igi-

tur ut cervus effectus est serpentum generi inimicus , ex

eorum veneno nullo , ut de cervo traditur, detrimcnto ac-

cepto? Quis ita Deum sitivit ut dicat : « Sitivit anima mea

»ad Deum vivum^? » Quis ita sitivit ubera petrae?« Petra

»autem crat Christus^ »Quis ita sitivlt Spiritum sanctum

ut dicat : « Quemadmodum desiderat cervus ad fontes aqua-

»rum, itadesiderat anima mea ad te Deus. »Nisi treshosce

fontes sitiverimus , nullum aquarum fontem inveniemus.

(Jnicum aquarum fontem Deum sitire videbantur Judaei;

sed quia Christum el Spiritum sanctum minime sitiebant,

' Jerem. xviii , 14 et seq. — ^ Psrilm. xi.i , t. — ' Ihid. 2, — ^*

r Cor.

3f,4.



io8 ORiniiNis

neque de Deo bibere potuerunt. Videbantur haeretici sitiie

Chiistum Jesum , sed quia non sitiverunt Patrem Legis ac

prophetarum Denm , idcirco nec de Jesu Christo bibunt.

Qui autem unum colunt Deum , sed contemnunt prophe-

tias , ii non sitiverunt Spiritum sanctum qui loquebatur in

prophetis : idcirco neque de paterno fonte bibunt , neque

de eo qui in templo clamabat , et dicebat : « Si quis silit,

«veniat ad me, et bibat*. » Non deficiunt igitur de petra

nbera, sed illi dereliquerunt fontem aqua; vivas. Non fons

aqure vivre dereliquit ipsos. Etenim a iieuiine se ipsum elon-

gat Deus , sed qui semetipsos elongant ab eo ,peribunt.

Appropinquat polius ad quosdam Deus , etoccurrit venienti

ad se. Quando itaque filius qui bona sua abligurierat , re-

versus est , occurrit ei pater^. Et pollicetur per prophetas

dicens : « Appropinquabo eis quasi veslinientum corporis

weorum^. Deus enhn, inqait, appropinquans ego suui, et

» non Deus dc longe , dicit Doininus ^ » Non deficient igitur

de petra ubera , id est , aquje Jesu , vel nix de Libano , id

est, aquse Patris. Etenim Hbanus thymiama secundum Le-

gem Dei sacrum est , etsuper ahari hbanus oflerlur hicidus,

zequalis sequali. Commune noinen est hujus montis, etthu-

ris, estque nix de Libano descendens quemadmodum aqua

Spiritus sancti, de qua dicitur : « Nunquid dechnabit aqua

«violenter subbota vento ? «Etenim vento ferlur, non decH-

nabii , non fugit aqua Spiritus sancti , sed unusquisque nos-

trum dum peccat, fugit ne bibat de aqua Spiritus sancti.

X. «Quiaobhtisunt meipopuhismeus, in vacuumadolue-

»runt \ » Quicumciue peccat, oblitus est Dei : justus auiein

ait : « H.TC omnia venerunt ssqjer nos , et non obliti sumus»te, nec injuste egimiis in testamento tuo °. » At populus

ille revera oblitus est Dei , et in vacuum adolcvit. ]!I'j<l

1 .loiin. VII, 37. - - ^ Luc. XV, 70 —

•' Jt reiu. xiii, 1 1. - ^ Iil. ixiii,

xi. — S Id. xviii, i5. — ° Psalin. i.xiir, 18.



IN JEUKMIAM IIOM. XVlir. lOf)

porro ,'( in vacuiim adoleverunt, »quid sibi volit considere-

miis.... Si * igitur oratio justi incensum est in conspectu

Dei , injusti oratio est quidem incensum , sed ejusmodi in-

ceusum de quo uti et de ipsomet injusto orante dici possit

« In vaciium adoluerunt; » quemadmodum de Juda scrip-

tum est : « Fiat oratio ejus in pcccatum^ » Ule orando in

vacuum adolevit, Quis porro sit is qui in vacuum adolet

adhuc sic magis intelligamus : « Ter in anno , inquit , appa-

»rebit onme raasculinum tuum coram Domino Deo tuo', »

quibus stalim subjungitur: « Non apparebis in conspectu

»meo vacuus ''.... »

XI. Prophetavit Jeremias , « et audivit Paschor filius Em-

»Uier sacerdos verba prophetise^ » Etiamsl tot viri , ut ex

nuda prophetiae serie verisimile fit, Jeremiam audierint,

nuHus tamen ahus tam cito memoratiu^ audiisse praeter Pas-

chor. Curae aulem fuit Scriplurae dicere, cujus fihus esset,

nempe Emmer; fuisse cliam sacerdotem; item quem or-

dinem obtineret in populo, fuisse nimirum prrefectum do-

mus Domini , eo tempore quo propheticos hosce sermones

profercbat Jeremias. Scriptum item est Paschor auditis

proj)helia; hujus sermonibus eo processisse iit percuteret

Jeremiam, nec satis ei fuerit ipsum perculere, sed ct mise-

rit in cataraclam. Sedulo etiam annotavit Scriptura iibinam

esset ista cataracta , nempe in porta Benjamin ad supcrio-

rem contignationem. Contignatio auteni non erat aUerius

quam domus Domini. Ha3C Spirilus Sanclus scripsit ob pro-

phctiam contigisse Jeremisc auclore Paschor : dcinde ail :

« Pcrendino die Paschor eduxit Jcrcmiam de cataracla , el

«cductus Jeremias dixit Paschor : Noa Paschor vocavit l)o

vminus nomen tuum ' ; » scd nomcn tibi impositum fiiit

* l'ag. aSa, L.

* Psalin. cvii, 7- ' F.xoil. xxm ,17. * Ihiil. i5. — * Jeiein. xx , i.

— 6 Ibid. i.





IN JKREMIAM HOM. XVIII. J 1 1

XII. « Et audivil Paschor filius Emmer sacerdos (et hic

«constitutus erat praefectus donius Domini) , Jeremiam pro-

«phetantem sermones istos , et percussit eum \ » etc. Ha-

bebant etiam yEgyptiorum incanlatores virgas quae Moysis

et Aaronis virgis invidiam conflare volebant,quasi ex Deo

non essent. Sed quae Dei sunt , evertunt iUas quae sophls-

tarum et incantatorum erant, Deglutivit eas virga Aaron :

ad hoc enim ipsa satis erat , etiam sine virga Moysis. Per-

ctissit igitur Jeremiam Pasclwr, idque gravlter. Et additum

est : Propketam. Hic igitur qui Jeremiam percussit,pro-

phetam percussit. In Actibus Apostolorum scriptum est

jussu Ananiae sacerdotum principis Paulum fuisse a quodam

percussum : quocirca Paulus dixit : « Percutiet te Deus,

«paries dealbate^. » Et hodie sacerdotum principis, impiae

nempe suae mentis jussu Ebionnei Apostolum Jesu Christi

maledictis verberant , etPaulus adejusmodi principem sa-

cerdotum , eorum nempe implam mentem alt : Percutiet te

Deas. Et est istiusmodi princeps sacerdotum in superficle

speciosus et paries dealbatus , intus vero mortuorum ossi-

bus, omnique immunditia plenus. Quid autem de Paulo et

Jeremia loquor? Ipse meus Dominus Jesus Christus ait :

« Dorsum meum dedi ad flagella , et maxillas meas ad ala-

» pas , et faciem mcam non averti ab opprobriis sputorum ^ . »

Hasc slmpliciores illo lantum tempore accldlsse oplnantur,

cum flagellavit eum Pllatus , cum Judnei adversus eum con-

silium inicrunt ; ego autem Jesum video dorsum suum

quotldle ad flagella dantem, Ingredere in Judaeorum syna-

gogas , et vide Jesum ab ipsis ore maledico dilaniari. Vide

gentiles congregatos , consilium ineuntes adversus Christia-

nos,quo pacto Jcsum capiant. Et ipse dorsuui ad flagella

prsebet. Considera verbum Dei maledictls lacessitum, odio

habitum ab infidelibus , vide ut maxillas dederit ad alapas;

1 Jercm. xx, 12. — "^

Act. xxm, 5. — ' Isai. r,, 6.



1 12 ORICKNIS

vl ciim dociieril , iil sl qiiis te percusscril in una maxilla,

rbverlas illi el allor;im * , id ipsum ipse lacial. Tol sunt qui

ipsuni alapis pcrculianl et llagellent, et silet , et non lo-

(piitur; scriptuni est enim ipsum in flagellis silere , et faciem

nsque modo non avertit a conlumolia sputorum. Quls eo-

ruui qui d<ictrinam ejus contenmiuit, uscpie in hanc diem

quodauiinodo non conspuil Jcsuni Ikcc lolerantem?

Xlll. ''am reslat ut post Prophctce percussionem , de

idiis pcrcussis disseramus , verbi gralia dc Aposlolo , et si

quis alius pcrcussus cst,

nec non dc iis quan passus est Je-

sus. « Percussit itaijiic Paschor Jeremiam prophetam , et

»mislt euui in cataractam quac erat in porta Benjamin^ »

In siiperiore contignalionc Bcnjamin erat cataracla. Ad

Jicnjaiuin iKcrcditalcm pcrlinct Jcrusalem in qua tcmplum

Dei divinis lectionibus deputalum , ut manifeslum fict si

])ercurras <'a qn.c in libro Navc de sorlitioiH». tcri\'c scripta

sunl. Quoniam igitur tcniplum crat in ha'redilale Bcnjamin

qui intcrpretatur filius dextrae, nihilenim sinistrumest circa

teinplum Dei , ideo hic miltit « in calarac tam,quaj erat in

«porla Bcnjainin conlignationis superioris in domo Do-

«Uiini. )> Misil Prophetam in calaractam. Prcccinurct nos

,

ut assumptum Jeremiam evehamus in parlcm superiorem

donius in donio Domini. Part<'m porro superiorem domiis

,

sensiim esse siibrnnem et excelsum o..tendam e Scriptura

ubi de sanctis testatur Prophetas ab ij)sis fuissc in superiore

domus parte exceptos. In libro tcrtio Regum scriplum est

viduam iu Sarephta Sidoni;c Eliam prophctam in snperiori

domus parle excepisse; et libro quarlo, <(Uv'c ElisaMiin siis-

cepit,habitacuhim ipsi praeparavilinsuperiori domiisparte,

Peccator vero Ochozias c supcriori partc lapsiis cst, ct libi

Jesns prajcij)it ut cx lccto non desccndas. Elcnim , iinjuit,

cum hapc et illa evenerint , n tunc <(ui in lccto cst, non des-

« Lnc. VI ,19.-2 Jerem. xx, 2.





1 1 4 OfilGEMS

1 lale , nolllo timerc '. » Et haic qiiideni proplcr Paschor,

«piia cum esset ccenacukmi in donio Domini , in porta Ben-

jamin, non in crcnacuhmi adduxit Prophetam , sed infra

misit cum iii calaractam.

XIV. « Et factum cst cum illuxisset in crastinum , et

«eduxit Pasclior Jeromiam de cataracta". » Domine Jesu

rursus adsis : hacc eliam mihi cdisserc et his qui ad spiritua-

lem cibum accesseruut. Quo pacto cum illuxisset in cras-

lidiun .educil ipse Prophetamde cataractaPDonec hodierna

dies perdurat ( hodie qulpoe pro toto hoc s.tcuIo accipi-

tur) , infra in calaractam Prophctam demittit peccator; ubi

prnesens dies desierit, et crastina illuxerit , tunc pcenitentia

ductus ipsum educit de cataracta. Post ha!c dicit ci Jere-

mias quid Paschor passurus sit. Quid ei dicit? « Non Pas-

» chor vocavlt nomcn luum, sed Migrantem,quia hajc dicit

«Domlmis. » Futurum est ut pro peccatorum suorum me-ritis in Babyloncm mlgrct hic Paschor, non solus , sed cum

amlcls suls : tradltur cnlm Nabuchodonosori , ct in confu-

sloncm abit, et pro peccatis suis punitur, quia Prophetam

detrusit in cataractam. Quinam igitur sunt amici Paschoris

qui ab oris nl<^rcdlne nomcn traxlt? Omnes qui ilhus scr-

moncs oris nigrcdlnc slmul nlgrefacti amplexati sunt ct ni-

grorisdogmatareceperunt. «Etcadent ingladio inluilcorum

«sucrum^. » Qul lormcntis infcrendls praeposili sunt, hi

gladios gerunt, clficiuntque ut IHi corruant dc quibus Pro-

pheta ait : « Et ocuH lui videbuntS' » ha3C nimirum quaj

praidicta sunt « ocuh tui videbunt. Et te et omnem Judam

»dabo in manus regis Babylonis. » Quicumque cx Juda de-

prehensus fucrit ila peccatis invohjtus ut dignus sit rcge

Babylonis , id est confusione , tradetur ipsi. Et rex Babylo-

nis pcccatores accipit. Porro rex Babylonis secundum his-

loriam quidem est Nabuchodonosor , secundum anagogem

1 Isai. XL, tj, — ^ Jeiein. xx, 3. — * Ibid. 4. — ' Ibid.



IN JERE.MIAM HOM. XVIII. 110

vero , Maliguus. Huic traditur peccator,quia simulinimicus

est et ultor. Quod autem ei peccator tradatur, disce a Paulo

tum ubi de Phygello et Hermogene ait : « Quos tradldi,

y>i7i(]uit, Satanae, ut dlscant non blasphemare *; » tum ubi

de incesto : « Congregalis , inquit, vobis, et meo spiritu,

»cum virlute Domlnl nostrl Jesu Christi, judlcavi tradere

«hujusmodi Satanoc in interltum carnis, ut spiritus salvus

»slt in die Domlni nostri Jesu Christi^ » Itaque traditur

Paschor hic ob oris sui nlgredinem in manus regis Baby-

lonis. «Et migrare facient eum In Babylonem, et trucida-

»bunteos in gladio : et dabo fortltudinem omnem civitatis

whujus^ » Prochve est dicere haec ad Jerusalem spectare;

omnis enim vlrtus ejus et quoe adjlciuntur , tunc regi Baby-

loniorum tradlta sunt. Promptum est dlcere haec pertinere

ad civitatem quae paucis post Salvatorem annis tradita est

inimicis. In captivitatem abducti sunt filii Jerusalera , et

eversa est civitas. Quod si rem perpenderis, et in civitate

non lapides spectaveris, sed homines, videbis illam quoque

Jerusalem , homines nempe ob suam in Christum impieta-

tem et peccatum traditos esse regi Babylonls. Tu quoque

Jerusalem nunc es. Si igltur ejusmodi minae Jerusalemnunc

jactantur, tlmeto ne peccando Jerusalem fias peccatrlx , et

tradaris , ut non amplius sis Jerusalem , sed Babylon atque

confusio , Nabuchodonosoris regis Babylonlorum servituti

addlctus. Et omnes iabores '^ Jerusalem tradit. Quomodo

omnes labores tradit ? Si post certamina agonesque peractos

lapsus fueris et peccaveris , omnes labores tui in manus Na-

buchodoposor venerunt. Quomodo omnes labores tui abi-

buTit tlbl ? Si post plurimos pro veritate labores susceptos

cecideris , frustra in his desudatum est. Qui pro virtute

multos slbi laborcs exantlatos cognoscunt, li maxlme timere

debent nequando labores eorum in Jerusalem susceptos

1 r Tim. i , 20. — ^ i Cor. v, 4, 5. — ^ Jerem. xs , 4,5. — ^" Ibid.



1 1 6 ORIGENIS

arripiat rex Babylonis Nabuchodonosor, si in peccalum In^

cidcFint. LU clarius videas quanam ralione labores peccantis

Jerusaleni Nabucliodonosor arriplat, alTeram quie in Eze^

chiele ila habculur : « Justus si se avcrterit a justltiis suls,

»et fecerit dellctum, non rccordabor justitiarum ejus quas

i)fecit'. " Gur ita? omnes nompe justitias cum labore faclas

arrlplt Nabuchodonosor et delet Nabuchodonosor rcx Ba-

bylouls, ct omnem honorem Jerusalem absumit, quando

hoino \n honore coUocatus a Deo , « cum in honore esset

»non iutollexlt-, » et poccavil. Si igltur jam in honore con-

stltutus, et vocalus ad honorem, rursus pcccando tc dede-

core affeceris, honorem Jerusalem abriplt rex Babylonius.

« Et omnes thesauros regls Juda'. » Oplbus aflhilt Jerusa-

lem , sed si peccavorlt, ihesauros ejus capit Babylonlus.

« Et aiTlpient eos , et capienl cos et ducent eos in Babylo-

»nem. Et tu Paschor et omnes habltantes in domo tua ibitis

»in captlvltatem in Babylonem , et Ibi morlerls , et ibi se-

»peherls\ » Qui in confuslone deprehendltur, in Babylone

morltur. Qui non est paratus sepeHri cum Ghristo , hic In

Babylone scpeHtur. Licet enim pulchre cum Christo sepe-

Hri in bapllsmate, juxla iUud : « CousepuUI sumus cum

j) Christo , et sliuul resurrcxlmus cum eo ^ » Slcut myste-

rium est cum Chrlsto sepeHri , ita non slne iniqultatls mys-

terio sepeHtur peccator in Babylonc. « Et omnes , inffuit ,

n amicl tui lUuc abibltis qulbus prophetastl cis falsa \ » Qul

uiale inlerpretatur oracula Del , et prophetlcos sermones

mittit in cataractam , is quldem prophetat , sed prophetat

falsa. Etenlm qui expHcat prophctlcos sermones , si ex ve-

ritate exponlt , ipse etlam prophelat , et prophetat vera ; si

vcro mcntltur, falsus propheta est , scrmones prophetlcos

depravans.

* Ezech. XVIII, a4'— ^Psalrn. xlviii, i3. — 3 Jerem. xx, 5. — ^* Id. v, 6.

. 5 Rom. VI, 4. — 6 Jereiu. xx , G.



IN JEREMIiVM nOM. XVIII. 1 1

XV. Jam absoldlaest prior sectlo, alteram modoauspice-

mur. Namque ipso statim inltlo dilTicuItates nou vulgares

continet. Ad lllteram auimum attendentes , iterum petamus

adesse Jesum, ipsumque clarius et manlfesllus advenire pre-

cemur ut veniens omnes nos edoceat, utrum ea quae se-

quuntur dixerit Propheta vere,prout decet de propheta co-

gitarc; an vero falsa scrlpscrlt,qnod de propheta sancto

nefas cst assereie. Alt autem ad Deum : «Decepisti me, et

«deceptus sum; obtlnulsti et potulstl : factus sum in deri-

))sum, tota die perseveravi subsannatus; qula amaro vcrbo

»meo ridebo pra^varlcatlonem , ct miseriam invocabo : quia

«factus est sermo Domlni in opprobrium mlhi , et in derisum

»tota dle. Et dlxi : non nominabo nomen Domini , nec lo-

»quar ultra in nomine ipsius. Et factus est iii corde meo

» quasi ignis ardens , urens in ossibus meis : et dissolutus sum

» undique , et non possum ferre : quia audlvl vltuperatlonem

«muitorum congregatorum undlque, diccntlum vidcilcct :

» Insultate ct insultemus in eum virl amlci ejus : observate

»mentem ejus, si decipletur : et pra^valeblmus ei , et sume-

Munis vlndictam nostram ex eo. » Quae cum IIII dlcerent

,

addit Propheta : « Domlnus autem mecum quasi bellator for-

» lis. Idcirco persecuti sunt , et intelligere non potuerunt,

t confusi sunt valde ; qula non intellexerunt ignominlas suas,

»quae per sa^culum non tradentur obllvlonl*. » Hiec est al-

lera pars lectlonls. Quomodo igitur Propheta diclt : « Dece-

»pisti me Domine, et deceptus sum ? » Deusne decipit?

Quamnam hulc sermoni congruentem exposllionem tri-

buam ignoro^Si enim propter Deum et verbum ejus aliquld

in hoc textu video , qua3 dlcentur sobrle admodum profe-

rcnda sunt. Cum dccipi jam desiisset Propheta , dlclt : « De-

» cepisli mc Domiiio , ct dcccptus sum , » quasi Ipsls prlmis

rudiincntls Initlatus , Inlroductusquc fulsset cum dccep-

* Icieui. XX, 7 ct seq.



1 l8 OKIGENIS

tioue, neque poluorit Initiarl, ad pietalemquc institui ut

deinde scductuni se aguosceret , ni prius decipcrelur. Salis

autem eril aliquod excmplum aircrre quod ad iustitutum

sermonem conducat. Ut pueros alloquam(n', agiinus et ipsi

pueros ,et non tanquam perfectos alloquimur, sed tanquam

pueros disciplina iudigcntes. Dccipimus pueros tcrrcndo, ut

dociles fiant. Terremus pueros deccplionis verbis ad inlan-

tilem oetatem accommodatls , ut deceptione metum ipsis in-

cutiamus, possintquc praiceplorcs eos inslituere, moucrc

,

et ea qua; ad illorum profcctum spcctant , pcragcre. Omnespueri sumus Dco, et educallone puerorum indigemus. Ideo

parcens nobls Deus decipit nos , licct ante tempus deceptos

nos non senliamus, ne quasl e puerls cxcesserimus , haud

deceptione , sod robus ipsis erudiauiur. Aliler melus pucro

injicitur, alller illl qul grandior est , et supra puerileui a^la-

lem : non cnim possum por doceplionom illuin inslruerc,

ut dlcat dccipiens Dcus : « Erudiam eos in auditu Iribulatio-

wniseorum. » Adducam liistorias ut probcm quoniodo Dous

ad salulem deciplat, quaedamquc profcrat, ut dcslnat pec-

cator agerc qurc agerel, ni hos ot hos sormoncs audiissct.

Oui diccbal : « Adhuc tres dies, cl INinlve subvertetur* , »

verc aut ficto id prajnunciabat , aut dcceptlone utebatur

conversionem operante,qu;r couvorslo sl subsecuta non

fuisset, jam nulla erat deceplio, sed verum erat quod dlce-

batur, et sccuta fulsset INInlve evorsio. Erat in arbitrio au-

dlenllum , seu deceptorum , et credcnllum vcra esse quas di-

cebantur, bonoficio aflici ct non subvcrli; autslverum non

erat quod dicebatur, In poteslatc crat coruui qui audlebant

nec declplebantur , sed cognoscebant qua? dicta erant, exi-

tum non sortllura , ha^c ut fallacia coutemnere, et deindc

pati non quod erat dictum : « Adhuc tres dics , et Nlnlve

«subvoiietur : » sed audeo dicere, mullo graviora quam

' Joii. j:i, 4-



I^- JEREMIAM nOM. XVIII. 1 1 9

islud: «Adhuclres dles,et Niiilvesubvertctiir^ » Ex liypo-

tesi enim , nisi pccnitentiam egissent Ninivitas, forlassis eve-

nissetillud : « Adhuc tres dies , et Niiiive subvertetur. » Sed

demus illud futurum non fuisse,pejus aHud evenisset

,

seterno igui traditi fuissent. Quapropter aha secundum le-

gem pcena constituta erat iis qui tanquam pueri institue-

bantur : quibus vero plenitudo temporis advenit , alias pcenai

asslgnantur. Confer eas quas Lex irrogat peccatoribus poe-

nas cum iis quasEvangelium imponit delinquentibus, et vi-

debis illos tanquam infantes obnoxios fuisse pcenarum ge-

neri iufantibus accommodato, nos autem ut setate perfec-

tos multo durioribus subjacere. Si quis tunc erat adulter,

aut adultera , ei non gehenna , non ignis feternus intenta-

batur , sodlapidibus erat obruendus. «Lapidet eum , inqidt,

» omnis synagoga ^. » Abiens dicet is qui in his repertus fue-

rit adulter, vel quae in his deprehensa fuerit adullera : uli-

nametiam supermesermo iste diceretur: populuslapidibus

me obrueret, et ad ignem aGternum non reservarer. « Reus

» enim gehenncx ignis » non solum adulter, veram etiam et

« qui dixerit fratrl suo , fatue \ » Si aulem is « qui dixeril

«fratri suo, falue , reus erit gehennoe ignis, » adulter cu-

jus erit reus? Gehenna ignis aliud quaero gravius suppli-

cium,

et forle dici potest gehennam pcccatis deputari invo-luntariis quai expiari possunl. Quemadmodum de bonis

justorum dicitur : « In cor hominis non ascenderunt quae

»praeparavit Deus diligenlibus se'' , » ita quas praeparavit

peccatoribus fornicariis, et adulteris, in cor hominis non

ascenderunt. Etenim si reus qui dixerlt fratri suo, fatue,

inajus profecto crit eo quod ascendit in cor, peccatum ma-

jora peccantium. Ego aliud gehenna majus excogitare ne-

queo , sed crcdo majus esse gehenna quod adulleris para-

lum est. Idcm dlco de reliquis legalibus pcenis ,;hisquc

* Jon. III, 4. — ^ Levil. xxiv, 14. — * M;iuh. v ,

22. — ''i Cor. it, 5, 9.



ORIGLiMS

affine dicluni aposlollcum assumo , cjuod mihi , si peccavero,

pocnam non aperit. Dcceptus sum,quia nolo illud : « Dece-

«pisti me Domine, ct deceptus sum , » volens bene decipi.

Quid porro dicit Apostolus? a Irritam quis faciens legem

«Movsi , sine ulln miscralione, duobus vel tribus testibus

»morilur: quanto magis putatis dcleriora mcreri supplicia

»qui fdium Dci conculcavcrit *? » Nomina ,o Paule, suppli-

cium : exprime ipsum. Non dlcam , inquit : majus cst iis

qua[i dicuntur suppllcium corum qui in evangelio pcccant

,

majusiis qua: audiuntur ,

majusiis qua^ excogitantur. Pro-

pliela qui audicrat , limuerat , eruditus fuerat, et postea

perfectionis gradum adcptus erat, inducitur ut puer diccns

« Deccpisti me Domine , ct deceptus sum. » Tu quoque dum

puer cs, minas perlimesce , no ea quaj supra minas sunt

,

patiaris, pojnas acternas , ignem inextinguibllem , vel for-

tasse aliudmajus, quod reservatum est illis qui prretcr rec-

tam rationcm diutius vixerint. Quorum omnium nihil um-

quam experiamur, sed in Christo Jesu perfectionem adepti

justificcmur , ut digni fianius celebrilatibus cffilestibus et

Paschale iIIo,quod ibi secundum anagogen]agitur, in Christo

J(^su , cui cst honor et imperium in sascula soeculorum,

Amen.

HOMILIA DECIMA NONA^

Jn islud : Decepisti me Doinine, ct dcceplus sum^ , nsque ad istud:

Dorainus probans jusla '.

I. Omma quae dc Deo scripla sunt, quantumvis pcr se

ipsa videantur absona , digna tamcn Dco bono essc putan-

1 Helir. X, 28, 29.

? Toru. III, pagg. 262 - 276.

' Jcrein. xx,7. — * Ibid. 12.



IN JKREJIIAM IIO.U. XIX. 1'2 i

diim est. Quis enim esse neget absonum , si Deo Iribuatur,

eum irasci , inilammari ira, poenitentia duci, imo ct dor-

mire? Sed horum unumquodque ab eo qui obscuros nove-

rit audire sermones, dignum Deo judicabitur. Etenim ira

cjus infructuosa non est , sed sicut verbum ejus erudit , ita

et ira ejus : quos enim vcrbum non erudiit, ira erudit , ct

necesse est Deum accendi ea qujE dicitur ira,quemadmo-

dum eo quod verbum nominatur, utitur. Neque enim ver-

bum illius tale est quale est omnium verbum. Nullius ver-

bum vivens, nullius verbum Deus est. Nullius verbum in

principio erat apud Deum, cujus erat verbum. Etsi solum

crat , a quodam erat principio. Similiter et ira Dei nullius

esl ira , cujus ira. Et qucmadmodum Dei verbum prae omni

cujuscumquc verbo peculiare quid in se habet, peculiare-

que illi est esse Deum , et verbum vivum in se subsistens et

minislrare Patri : sic ubi iraDei semel nominata est, pecu-

liare quld cl diversum habetaquavis irali ira. Eodcm modo

I furor cjus proprium quid habet. Cuin enim in furore ar-

guit, furor ejus oritur ex proposito quod eum qui repre-

hcnditur vult rcprehensione convertere. Arguit et verbum,

sicut erudit verbum, sed non ita arguit verbum ut arguit

furor. Qui enim a verbo reprehensi ad inellorem frugem

non sunt rcvocali, opus erit ut in furore arguantur. Dixi

etiam quamdam esse Dei pccnitentiam quK per se absona

videatur; scriptum est enim : « Pcenitet me quod unxerim

))SauI in regem\ » Tu vero digne quoque interpretaberis

cjusmodi poenitentiam. Caveputeseam quidpiam afllnitalis

habere cuin pcenitenlia eorum quos pcenitet. Sicut enim

||eximium quid habuit verbum ejus 5 eximium quid ira ejus

,

I

excellcns quid furor ejiis, et nihil illis cum aliis cjusdem

nominis commune erat; eadem ratione ct pconitentia cjus

cum nostra pcenitentia acquivoca cst , si quidem nequivoca

^ t Reg. XV, t I.



122 OlUGliMS

sunt, quorum noraen solum commune, sedsecundum no-

men substanticB rallo cst diversa. Solum igitur nomen com-

mune est furori Dei et furori cujusliLet, ac solum nomeu

commune ira? Del, et irae cujuscumque. Sicet de pffiniten-

tia sentiendum , ct quaeret qui poterit,quid pcenitentia Dei

operetur, quid operata sit. Saiilem sustulit inique regnan-

tem , et in ejus locum substituit populo regem secundum

cor Dei. Dixit enim propter bonam Illam poenitentiam : « In-

» veni virum sccundum cor meum David fdium Jesse*. » Cae-

terum Iktc omnia proccmii loco mibi sunt , quia propositaj

ev Jeremia loclionis inilium sic habet : « Decepisti mc Do-

»minc, et deceptus sum'. »

II. Qua?rimiis enim , num sicul ca3terorum fiiror malum

quid est, ita divinus redarguat. Ouinium quidem noslrum

ira molesta, illa autem qua3 Dei vocatur, erudit. In omnibus

nobis pcenitentia indicat imbeclllitatem mentis ante pceni-

lentiam : at in Deo , imperfectum non arguit Deum pceni-

lentia, sed res qua? extra illum sunt quarum causa pceni-

lentia assumltur. Sic et Deus alio plane modo censendus est

dcciperc quam nos decipimus. Qtucnam igitur est illa a Deo

fraus,qua cognita, Propheta , ubi decipi desiit, agnoscens

perceptam ex hac fraude utilitatem , ait : « Decepisti me

»Domine, et deceptus sum. » Primum quidem traditiono

utar hebraica quae ad nos pervenit per quemdam qui suos

ob fidcni Christi et agnitionem verbi reliqiiit, venltque ubi

commoramur. Id sane dicebat quod vel pro fabula haberi

possit , vel pro sermonc quo auditores adduci queant ad in-

telligendum istud : « Decepisti me Domine , et deceptus

»sum. » Quae dicebat, erant hujusmodi:

Deus non tyran-

nus est, sed rex , regnansque nulli vlm infert , sed suadet

,

vultque subdilos sponte sese dedere provldentla? ejus, ne;

cujusquam bonum sit e\ necessilate , sed ex Ilbera fiat vo-;

i Act. xiit, 22. — '^Jercui. XX, 7.





) '^4 OniGKKIS

»bilIs,ctuonperspicietis, iucrassatum est cnim cor populi

phiijus', » eU|ua3sequunlur. Cûm igitur nesciret quid esset

valicinalurus, et se minaturura populo , dixit : « Ecce ego

»sum, mitte me. » Propterea cum diceret in sequentibus

vox diccntis : claina~, iWc non respondit , tanquam paratus

jussa exequi , sed dixit : Quid clamabo ? Etenim timeLat ue

rursus audiret sicut in priori vaticlnio : « \ ade , ct dic po-

»pulo huic : auditu audietis et non intelHgetis. Quid igitur

»clauiabo? Omnis caro fcenum , et omnis gloria ejus sicut

»flos fcuni', » etquas sequuntur. Nihil hic audivit contra

Israel. Haec nobis ille dicebat tanquam tradita in ilhid :

« Dccepisli me Domine , et deceptus suni. »

IIJ. Ego vero opto neque ea qune ab aliis tradita accipio ,

servarc sola , neque talentum eorum qui mihi aliquid di-

cunt , in terram defodere , neque minam eorum qui utile

quldpiam docent , in sudario colligare, scd multiplicare

prajcepta qua; accipio tradita ab eo qui utilia potest tradere ^

Optarim minam sive Evangelii , sive Apostoli , sive Prophe-

la:, sive Lcgls augere. His auditis, mecum ipse cogitabam

dc co : « Decepistl me Domine , et deceptus sum. » Atque

ulinam cogilauti aliquid vcri in istum locum reperire con-

lingat. Num ergo sicut pater filium adhuc infantem utiHter

decipere vult, quod alitcr ei prodesse non possit, uisi puer

decipiatur, aut sicut medicus decipere a^grum couatur, cum

non possit aliter curari nisi fraudi pateat ; ita etiam agit

Deus universorum , cum sibi propositum habeat humano

generi prodesse? Dicat medicus a^gro , secari te nccesse

est , cauterio tibi opus est, alia graviora tibl palienda sunt,

ncquaquam ei se tradetille :

sed interdumaliud

dicit,

ct

sub spongia sccans dividensque fcrrum abscondit. Et rur-

sum sub mellc amarum quidpiam occultat injucundumque

* Isai. IX, lo. — ^ Id. XL, 6. — ' Ibid. — ' Matlb. xxv, aU. Luc.

XIX , ao.





1 sG ORIGEiMS

slruxi. Vides haec oniDia plurimos fideles latere ? ct Lene

latent : et unusquisque nostrum quia idola non coluit, quia

non est fornicatus ( utinam in his saltem puri simus) ,

putat

se ubi ex hac vita excesserit , salvum fore. Non considera-

mus , « nobis omnihus standum esse ante tribunal Christi

,

» ut referal unusquisque propria corporis,pro ut gessit, sivo

» boDum , sive malum*. » Non attendimus dlcenti : « Verum

«tamen voscognovi ex omnibus tribubus terrae; ideo ultio-

»nem sumam de vobis quoad omnia studia vestra" : » non

quoadahqua quidem ; quoad aUqna vero non. Quoniam

igitur medicus quandoque medicinale ferrum occultat sub

fraudulenta molhque spongia , et pater minas jactando

suam erga fiHum benevolentiam tegit, et quoniam inter frau-

des, alia" quidem tumores et varices, et si quid ahud corpo-

ris slructurae noxium est, iha vero ignorantiam et oscitan-

tiam toHit, tale quippiam mystice Deum agere Propheta

intehexit, et vidsns se deceptum a Deo in bonum , ait : « De-

«cepisti me Domine, et deceptus sum. » Eum in tantum

mentis excessum rapuerajt , ut etiam diceret Deo : decipe

me, si id conducil. Aha enim est fraus quoe fit a Deo, et

alia fraus quae ht a serpente. Vide quid dicat muher Deo :

« Serpens decepitme, et comedi ^ » Serpentis fraus Ada-

mum et uxorem ejus cjecit e paradiso Dei , sed fraus quampassus est Propheta dicens : « Decepisti me Domine, et de-

» ceptus sum % » ipsum ad tantam prophetiae gratiam evexit,

aucta quae in eo erat virtute, ut perfectionem adeptus, vo-

luntati verbi Dei nullo hominum timore deterritus submi-

nistrareposset. Haecigitur etnos inlehigentesoptemus a Deo

decipiet uunc et in posterum. Tantummodo serpcHs non

decipiat nos. Huic simile est quodin Esaialegitur : « Domi-

»nus enim miscuit eis spiritum erroris^ » Advertes etiam

* 2 Cor. V , lo. — 2 Auios. III, 2. — ' Gen. iii, i3. — ^" Jerem. xx

, 7.

5 Jsai. XIX, i4-



IN JEREMIVM IIOM. XIX. ISJ

ibl quid agat spiritus erroris mixtus a Deo. Bene autem ha-

bet ,quoti non merum dederit Deus spiritum erroris , sed

,

ut nominavit Propheta , miscuit illum.

IV. Pericuhim facere volo et eorum afFerre exempluni

qui utihler decepti sunt. Sunt nonnulh qui ideo castitatem

et puritatem servant ,quia sibiin animum induxerunt perirc

eum qui nuptialem coitum expertus fuerit , et sunt ahi qui

ad secundas convolare nuptias noiunt ,quod eas damnablles

pulent. Comparamiis Inter se illos. Ei qua; unicas nuptias

contraxit, arbitror conduclbllius esse declpl et putare biga-

mam damnandam et peenis asternis esse ailiciendam , ut ipsa

a secundis nuptiis abstineat et purltati studeat, quam rei ve-

ritatem agnoscere etbigamam heri. Cum unusquisque vldeat

quid sequatur, dicl potest praeclarius quidem cum illa ac-

tum futurum fuisse si non decepta castltatem servasset , se-

cundlsnuptlis non se Imphculsset, et novisset ahcujus sa-

lutis eam etlam quaebis nubit, non tamentantce beatltudinis

quantoe iila quae, cum posset bis nubere, puritati studet,

participem esse : si vero id non potest , satius esse ut de-

cepta bigamos perire putet , et decepta puritati studeat

,

quam ut veritate cognlta in inferiorem descendat blgamo-

rum locum. Tale quidpiam reperies etiam In qulbusdam qui

castltatem colunt, et perfectani puritatem. Multa Item aha

reperles quc-e a nobis fiunt^ dcceplis quldem , sed ad utih-

talem... Atque* haec de ea quac a Deo fit iraude, quoniam

dixlt Propheta : « Decepistl me Domine , et deceptus sum. »

Brevlter dispiclamus separatlm etlam istud : « Deceptus

» sum. » Cur non dixit tantum : n Decepisti me Domine , »

sed addldlt : « Deceptus sum * ? » Interdum hcet animo con-

cipere qucmpiam qui decipere mohatur , ahum vero qul sibi

a fraude caveat et non declpiatuf. Gum ille fraudem para-

verit, alter vero sibi non caverit , sed in fraudem incidcrll,

1 Jerein. xx, 7.



1'28 ORlGliKIS

iLinc iste potest dicere : « Decepisli mc Domine , et decep-

»tus siim. » Ego vero (iiioniam hunc locum attigi, istius-

modi quaedam dixero. Quodcumque milii dixerit serpens ,

seu verum dicat, seu decipere me velit , ejus veiha mihi

suspecta sunt, utpote cui persuasum est eum , sive decipiat

me, sive verum dicat, mihi nocere : nam et veritas ejus

noxia est : nihilquod prosit a serpente fit; quando quidem

« non polcst arbor mala fructus bonos ferre^ » Quidquid

vero niihi dicat Deus , cum mihi pcrsuasum est Deum esse

qui dlcil, paratus sum me ipsum dedere. Vera dicit? Sus-

cipio. Decipere me vuU? Lubens decipior, dummodo sohis

Deus me decipial. Et quia me ipsum trado, certus Deum

esse qui loquilur, nihil curo decipi. Volo cum decipior, a

nullo aiio , scd a Deo decipi. Idcirco dico te non solum ope-

ratum esse fraudem , sed eani me quoque a te ultro passum

esse; et hoc sensu dico : « Decepisti me Domine , et decep-

»tus sum. » Quid porro sequitur ex eo quod Deus deci-

piat , et homo decipiatur? « Obtinuisti et potuisti. » Tunc

me obtinet,

quando me in principio adhuc infantem in

Christo deccpcrit , et obtinendo potest. Si autem non obti-

nueris, tunc hiboribus inihi opus est. « Oblinuisti et po-

tuisti.

V. Post haec ait : « Factus sum in derisum, tota die per-

«severavi subsannatus^. » In hunc quoque locum hac au-

divi, Jeremiam fuisse temporibus iniquissimorum hominum :

sub ipso igitur captivitas contigit, et eo iniquitatis devene-

rant , ut subsannarent, deriderent, ludibrioque haberent,

si quando Propheta proffimium adhibebat propheticum is-

tud: « Ih-cc dicit Dominus ^ » Irridebant audienles , et sub-

sannabant quse dicebantur. Qui deceptus fuerat , cui fraus

utiiitali fuerat , verebatur dicere : « Haec dicit Dominus. *

Quamobremelipse volens decipere et decipiendo utilitatem

1 Matth. VII, i8. — 2 jerem. xx, 7. — ^ Iil. ix, 10.



IN JERIiMIAM HOM. XIX. I 29

percipere, aiebat : meos serniones propono vobis, quonian»

sermones Domini non auditis. PracbeLant deindc illi aures

tanquam sermonibus JeremijE , et verba Dei audiebant.

Hasc mihi dicebat qui hunc locum enarrabat, examinans

procemia et prophetiarum inilia. Prophetia? igitur Jeremiaj

initium apud nos quidem tale est quale exhibent Septua-

ginta qui nescio quid in mente habuerint cum verterunt :

« Verbum Dei quod factum est ad Jeremiam filium Chelcioe

» de sacerdotibus *, » sed in textu hebraico et reliquis edi-

tionibus habetur; « Verba Jeremia? filii Ghelciae , » et om-

nes consentiunt dicendo : « Verba Jeremiae filii Chelcire. »

Sed cur « verba Jeremia^? » Quoniam cum eos qui sermo-

nem audire nolebant alloqueretur,proaemium illi fuit :

« Audite sermones meos. » Et nos quandoque idem facimus,

cum id usui nobis esse videtur. Nonnunquam ab ethnicis

sermones mutuauiur, ut illos ad fidem addacauius , et cum

viderimus eos ila a christianismo aversos , ut vel ipsum

nomen execrentur et oderint si audierint christianorum

esse scrmonem , non prse nobis ferimus christianum utili

sermoni proferendo esse idoneum , sed cum ejusmodi sermo

pro virili fuerit a nobis stabilitus, et viderimus cupiduin

auditoremnon vulgari modo id quod dicitur auscultantem,

lunc confitemur hunc laudabileui sermonem , christiano-

rum esse sermonem, et simile quidpiam facimus ut is qui

dixit, non statim : « Haec dicit Dominus, » sed , audite ser-

mones quos ego dico Jeremias. lladc propter illud : «Factus

»sum in derisuin. » Et nos si quando loquentes risu excipi-

mur , indignamur , cum tantus propheta Jeremias dicat

«

Factus sum in derisum,

tota die perseveravi subsanna-»tus. » Quid dico Jeremias? Etiam meus Jesus subsannaba-

tur. :i Audiebant enim , imjuit , omnia haec Pharisiei qui

»erant avari, et deridebant illum'. » Sed Dominus sub-

Jercin. I , I. — 2 Lnc. xvi , i4-

XI. 9



1 OO OniGKNlS

sannat omnes qiii suLsannant verba Dei. « Factus sum in

wderisum. » Vide qualiter vixerint propheta; , nunc derisi

,

nunc periculis expositi, projecti , lapldibus a populo peliti,

c medio suLlali, odio haLiti , in fugam coujecti. Plurimum

perpessi sunt et sustinuerunt , ut secundum voluntatemDei

ab eo solo gloriam qutTrentes, praedicando verbum , finem

a Deo propositum consequerentur. « Tota die perseveravi

«subsannatus. » Accusatur illa generatio ,quod non paueis

diebus fucrit ab ea subsannatus Propheta , sed tcta dieper-

severavcrit subsannatus.

VJ. « Quia amaro verbo meo ridebo^ » Est qu.nedam pro-

missio risus , de qua promissione nomen accepit patriaixha

Isaac. Risus quippe interpretatur. Piisum porro proujitti U-

quet ex hoc : « Beati qui nunc lugent. » Sequitur promissio :

« Quoniam ridebitis ^. » Sicuti promissio est : « FiHi Dei vo-

»cabuntur; ct, Deum vidcbunt; et , haereditabunt terram,

net, ipsorum est regnuni cffilorum' : » ita promissio est ri-

sus,cui opponilur luctus qui beatus dicitur. Quffires num

huic Lono risui secundum alium et alium sensum congruat

luclus qui beatus dicitur , opponatur vero luctus alius qui

miserabilis prncdicatur, et illos manet qui e contrario nunc

rident. Vae etenim illis qui nunc rident,quoniam lugebunt

et flebunt''. Alius quippe luctus qui beatus dicilur, alius qui

illos manot (pii malc vixcrint. Itrum auteni etiam i!le finem

quempiam habiturus sit utilem , nescio. Quid dlco? Audi

Paulum , cum docebat, id satagebat ut ex ejus sermonibus

auditores conlristarentur, et confitelur se tunc maxime Ia5-

tatum esse quando quis conlrlstabatur ex ipso; ait enim :

« Et quis est qui me laetificet , nisi qui contristatur ex me*

? »

Et si quis idoneus est ad movendum auditoris praesertim

peccatoris anlmum , ejusmodi optat proferre verba quas vlr-

' Jerem. xx, 7. — ^ Luc. vi , 21. -- ' Marc. v,g; vni,4>3. — ' Luc.

VI , 25. — ^2 Cor. II, 3.



I>" JKREMIAM HOM. \IX. l5l

tiile , ordine, divinitate, atque sacrorum sensuum pondere

percellant auditoris animum , etmoveant ad luctum , ad fle-

tum , ad lacrymas, ita ut jâudeat orator, cum viderit audi-

toresgaudiodelibutosiisquaedicunturarridere. Namquandoad promissiones ducit , tanquam per angustam et moerori-

bus plenam viam ad vitam, ita per fletum ducit adbeatum

risiUfn. Cum vero hoc non perficit , timeo ne dicat talia :

« Vae vobis qui ridetis nunc, quia lugebitis et flebitis*. »

Quorsum autom hacc a me dicta sunt , uisi quod subobscure

Tolui indicare quid dicat bis verbis : « Amaro verbo

meori-

» debo, » et ostendere risum fletus et fletum iUum quemfun-

dent ii qui hic rident , Deo fortasse hictu eos afficiente ?

« ibi enim erit fletus et stridor dentium". » Atque id agit

Deus videns flentem ob propria peccata , et lugentem ob

propria dehcta jam in conscientiam suorum malorum ve-

nisse. Utinam unusquisque nostrum pro singulis suis pecca-

tis diceret : « Lavabo per singuias noctes lectum meum, et la-

«crymis meis stratummeumrigabo*. » Ltinam unusquisque

nostrum ob sua peccata flendo diceret: « Fuerunt mihi la-

• crymae mese panis die ac nocle''. » Si liic oratio mea acer-

bior sit , acerbior autem, quoniam angor, auditores qui

redarguuntur , illam aegre ferunt; sed cum me diceiitem

niolesle ferunt , scio amaro verbo meo finem fore risum

,

risum beatorum. Quod fortasse sciens Propheta dicebat :

« Quia amaro verbo meo ridebo'\ » ûnc quidem amarc

verbo , et nondum rideo , sed « amaro verbo meo ridebo. »

VII. « Praivaricationem etmiseriam invocabo ^ » Deum in-

vocat justus , sapientiam invocat etiaui iniquus. « Erit euim,

» m(/utf ,

cuminvocabitis

me,sed ego

nonexaudiam vos'.»Illic quidem laui injustos quam justos manilestum est iu-

vocare nomen Domini; « et onmis qui iniocaverit noiuen

1 Luc. VI , a5. — 2 i\I.iith. \iti , la. — S Ps;ilin, vi, ^. — 'Id. si.i , ', . —Jereiii. xx, 7. — ' Ihid. 8. — "

l'ruv. 1 , -iS.



102 OHIGEMS

« Doinini salviis eril *: » hic autem Prophota dicit : Pras-

» varicationem et miseriam invocabo. » Sicut Deum , sic

prcTBvaricationem , sicut Dominum , sic miseriam. Num

rem bonam invocat Jeremias , cum promittit dicens : « Prae-

«varicationem et miseriam invocabo? » Sed consideranda

sunt pacta quae inimus, et quomodo frangantur: nonnun-

quam enim pacta male contrahuntur,qulbus male initis

utinam praevaricationem invocemus. Ita si cognovero latam

et spatiosam viam quae ducit ad interilum, et, quod per

eam itcr faciens nihil molesti patiar , de iata illa et spatiosa

via transiero ad angustam et arctam, etiam mala sustinens

dico : « JMiseriam invocabo. » Dissolvam fcedera cum mundo

et rebns humanis inita , ut ccclestia recipiam. v Miseriam

«invocabo. »Ita porro deserens vitam Iat;c et spatiosae viae

,

vcniensque ad angustam et arctam , ut fiam miser quemad-

modumPauhis, dico : « Mlseriam Invocabo. » Neque enim

homo quihbet dicet : « InfeHx ego homo,quis mc hberabit

» de corpore mortis hiijus"? » Sed qui intellexerlt corpus

mortis,qui liberarl voliierlt de corpore mortis hujus, is

dicet : « Infellx ego homo. » Oui vero corpus amat, quod

vulgus hominum solet, qui futurum sacculum non credit,

neqiiaqiiam dicet : « Infelix ego homo; » sed bealum se pu-

tat quod homo sit, et versetur io mortis corpore. Igitur si

percipere potuero quomodo Pauliis dixerit : « Infelix ego

«homo, » si miseriam nondum invocavi, invocabo ipsam

,

pactiones cum vitils frangendo , et cum Jeremia dicam : 1

« Praevarlcallonem et mlseriani Invocabo^ » Neque enim

dixit : « praevaricationcm Del invocabo. » Volo aflerre de

Scriptura exemplum justi pactum frangentis , ut ostendam

quo pacto ille praevarlcationem Invocarit. Cum Holopherne

pacta fuerat Judith , ut per tot dies egressa preces funderet

Deo, quibus elapsis semet Ilolophernls cubili traderet.

* Joel. n , 3a. — ^ Rom. vii , 24. — ^ Jerem. xx , 8.



IN JEREMI:VM HOM. XIX. >53

Pacta ha3c Holophernes admisit, potestatem Judithne fecit

,

utextra tentoriaDeum oraret. Quid agendum erat Judithre?

Pacta-ne servanda an frangenda PCerte frangenda , utomnes

fatentur. Pacta enim cum Holopherne inita violare Lealum

erat apud Deum. Violatura erat Judith pactum cum Holo-

pherne et dixit : « Praevaricationem invocabo; »el sanc pras-

varicationem invocavit. Ltinam is et ego fiam qui dicani :

« Praevaricationem invocabo , » et invocem praevaricationem

pacti cum serpente,pacti cum diabolo. Pactum olim iniit

serpens cum Eva. IHi hnec erat amica, et amicus serpens

mulieri. Sed Deus utpote bonus pacta haec dissolvi , et ami-

citiam hanc pravam deleri curavit , et uti bonus Deus di-

cit :(I Inimicitiam ponam inler te et mulierem , et inter se-

»men tuum et semen illius^ »Pie igilur audiamus quopacto

Deus inimicitiaminterliuncet illamponat , utamicitiam in-

ter illam et Christum conciliet. Fieri enim nequit ut quis

contrariorum simul amicussit. Et sicut « nemo potest duo-

» bus dominis servire , » ita nemo potest amicus esse Deo et

Mammonae, amicus Christo et serpenti; sed necesse est ut

amicitla Christi inimicitias generet ctim serpente , et amici-

tia serpentis inimicitias pariat cuni Christo. « Praivaricatio-

» nem et miseriam invocabo. » Ut vero melius intelligas quid

sit , « miseriam invocabo, » describam quod fieri solet ab

Ascetis. Est enim sêpe qui cum sitei liberum nubere, sic-

que vitare xnolestlam insiu-gentis adversus spiritum carnis,

elegit non abuti nubendi potestate, sed affligi et tolerare,

jejuniis corpus domare, ipsum in servitulem redigere la-

lium ciborum abstinentia, et omnimodospiritu facta carnis

uiortificaro. Nonne hic miseriam invocavit ,

cum posset de-

liciis voluptatibusque se dare , et miseriam non invocare?

Si quis ergo Prophetam imitari potes, pr;evaricaU(jaein , ut

rxposuimus , et miseriam in j)iis exercitalionibus iiivoccl.

' Gen. III ,i5.







I 56 ORIGEIVIS

cruclaotur, illum potlus ellgeremus quam hiinc : IUe enlm

siiperficlem comburlt, lilc autem urlt cor, et a corde Incl-

piens pernieat per omnia ossa,per omnes corporis partes

grassatur, sicque Invadlt , ut qul ardet sustlnere nequeat.

Quls de ejusmodl igne dicere potest : « Et non possum

» ferre ? » Novl etlain latrones qui liunc ignem sustlnere non

potuerunt propter vlm doloris quem inferebat. Allus est

dolor quem Infert ignis ab Jeremia descriptus dicente : « Et

«factus est in corde meo slcut Ignls ardens , urens in ossibus

«mels , et dissolutus sum undique , et non possum ferre^ »

Hunc ignem ascendlt Salvator cum dixlt : « Ignem veni

wmittere in terram". » Et quonlam Illum ignem accendit

Salvator, Ideo Inciplentibus Ipsum aTulire, ignem primo in-

jicll ,prlmumque in eorum corda Immlttlt ignem quem

expertos se fatentur Simon et Cleophas de ejus sermonlbus

dicentes : « Nonne cor nostrum ardens erat in via, dum

waperiret nobis Scripturas^ ? » Hic et Simonls et Cleophse

cor ardet : audi dlcentes : « Nonne cor nostrum ardens

» erat ?

IX. Qulsmodo dlgnus est arclperelstum ignem in corde?

Ne fruslra Illum acclpiat, volo describere quls sit qui Ignem

Istum in corde habet. Descrlbe mihi duos homines in Idem

pcccatl genus , In fcedam , impuramque fornlcallonem lap-

sos,quorum alter nullo dolorc afTiciatur, nullo conscientias

morsu compungatur, scd prre se fcrat quod scrlptum est

de meretrice, « quae cum peregerit, lergens se, non sum,

» inqult , operala mahini ^"

; » alter vero post iapsum , ferre

nequeat , sed conscientia! prenis vexotur , cordis tormenta

sustineat ,

comedere ac bibere nequeat , jejunio non ex

anlnil voluntalc, sed pnenitenli.-c doiore vacet : pra^lerea is

tola dle trlstis, afllictus, incedens, rugiens a gemitu cordlsj

sul , habeat pra? ocuhs peccatum suum quod se semper co-

^ Jeiciii. XX , (j. — ^ Lnc. ,\ii, 49-

-— ' 1<1- ixiv, 32. — '' riov. xxx , 20





l38 OBIGEJilS

»ex eo'. «Putant injuriam se passos qui de suis delictis ac-

cusati sunt, et ideo ex hac injuriag opinione dicunt : « Et

» sumemus vindictam nostram e\ eo. » Tale quid egerunt

qui Isaiam secuerunt, si quidem tanquam injuriam passi

(quoniam prophetiiTe ipsius convertebant , et puniebant

eos ) accusarunt , increparunt , secuerunt illum , mortisqae

sentcntiam iii eum tulerunt. Sed his omnibus insullantibus

Jeremias ait : « Dominus autem mecum quasi bellator for-

» tis ^ » Si fuerimus quales nos esse oportet , et ignem istum

acceperimus, in peccata nostranon

secusac

in

Jeremiamejusque similes venientem , Dominus posthsc nobiscum est

quasi bellalor fortis. « Et idcirco persecuti sunt, et intelli-

»gere non potuerunt\ » Qui pcrsequebantur eum Judaei

,

« confusi sunt vehementer et non intellexerunt ignominias

» suas ''. »Tanto tempore ignominia aflecti , non confitentur

peccata sua. Quoniam Dominus erat cum eo qui persecu-

tionem paticbatur, non poterat in eorum potestatem venire.

Nunquid vero sicut plurima Jeremiae referentur ad Salva-

torem, hoc etiam potest esse istiusmodi? « Insultate cnim

.

>»et insultemus in eum , «etiam de Salvatore dictum est. E

« Dominus erat ciim eo tanquam bellator fortls. Idcirco pei-

wsecuti sunt, et intelligere non potuerunt » qiii persequf-

bantur eum Juda^. « Confusi suntvehementer, et non intl-

«lexerunt ignominias suas. «Tantotempore dedecore afifeti

delicta sua non confitentur quae per saeculum non tradn-

tur oblivioni. Sed putant in hoc sa^culo fore ut iniquittes

eorum oblivioni tradantur ; nos vero videmus eorum inqni-

tates per saeculum non esse oblivioni tradendas, idqtf vi-

dentes inmemoriam revocamus istud : «

Noli altumss)ere,

» sed time. Si enim Deus naturalibus ramis non peperit % »

quanto magis praeter naturam insertis non parcet?i)omi-

nus igitur virtutum nobiscum , « probans jusla ,infcHigens

' Jeieiii. XX, To. ^ MuA. 1 7. — ' Ihid, '' Ilnd. - * K11111..1, 20, 2 r.



IN JEREMI4M IIOM. XIX. iS^

icnes et cordo \ » Dominus probat quidem justa , repro-

Lat autem iniqua; et est, ut ita dicam, trapezita justorum

et iniquorum. Hic porro Dominus intelligit renes et corda.

Quaero quid differat intelligere renes et corda. Hic quidemscriptum est ipsum intelligere renes et corda. At fortassis

aliud sit intelligere renes et corda , aliud scrutari corda et

renes. Non omnium scrutatur corda et renes , sed peccato-

rum. In significato enim verbi hujus scrator insisto, quod

in hac vita dicitur de iis qui torquentur in tribunalibus , ubi

alii quidem quaestionem habent, de aliis quaestio habetur,

et hi in gravissimis doloribus versantur. Tortores itaque

scrutantur latera , scrutantur corpora; Dominus autem solus

novum habet scrutandi modum : scrutatur enim corda , et

in solius Domini potestate est scrutari corda et renes. La-

tronibus hic jussu praesidis latera fodicantur; ibi autem

non jussuDei , sed ab ipsomet Dominorenes et corda unius-

cujusque examinantur; nisi forte hic dicam fiHum esse cui

praecipitur, patrem vero qui prsecipit , verbumqueessequod

scrutalur rcnes et corda, ac omnibus torturis omnibusque

doloribus graviora esse puto tormenta a \erbo renes et

corda scrutante iliata. Quapropter omni ope nitamur ut

ejusmodi examini non tradamur, quo quidem examine le-

viora illos existimo pati qui evangehcis exactoribus tradun-

, tur. Multis enim traduntur, et fortasse pluribus exactoribus

sub initium , cum necduni digni evaserint qui uni Verbo

corda renesque scrutanti tradantur. Dives ille nondum dig-

* nus erat qui corda et renes scrutanti traderetur, ideoque a

pluribus torquebatur. Tandem vero utrum etiam lioc ex-

periatur necne,qui potest , inquirat. Ut utest, quae nos ma-

nent, tortores sunt , et scrulator cordiuui et renum de pec-

calisnoslris : quibus ni cilo liberemur, in istis haerebimus.

Ideo excitati opem a Deo postulemus uL in Chrislo Jesu

' Jfieiii. \x , 1 a



l4o ORIGENIS

beatitudinem consequamur ; cui est gloria in sscula saecu-

loruiii. Ameu.

iVVi\\^VVwVVvV\VX^^V^^VXXVVX^VVXk/VVWV^VVVVVt VViXfVVVV^fV^VVVV^fViiVV-VVVVVXVVAVVVVVVVVxV^

HOMILIA VICESIMA *.

Dc co quod scriptum cst : Quoniodo confiactus et conlrilus est

nialleus univeisa' terra;.

« QuoMODO , alt , conlractus et contritus cst malleus univer-

» sa; teria; ? quoniodo facla cst in exterininium BaLylon ^ ?»

Quarendum inter hx-c quis sit malleus universae ierrce,

quaeve ejus contritio : unde ait Proplieta,quia ante con-

fractus est quam contritus , ut congregantes ea quae alicubi

de malleo scripta sunl, cum invenerimus nomen ejus , in-

vestigemus etiain nominis voluntatem ex his quaj afierimus

exemplis. Domus quondam componebatur Dei,juxla ter-

liuiu Ucguoruni libruni , et Salomon erat construens et aedi-

ficaus cam. Ubique quasi in laude dicitur de domoDei,quia

malleus et securis non sunt audila in domoDei*. Ergo (|uo-

modo malleus non auditur in domo Dei,

sic quia domusDei Ecclesia cst , malieus in Ecclesia non auditur. Quis est

iste malleus volens quantum in se est impedire lapides acdi-

ficationis templi , ul contriti non conveniant fundamentis

ejusPVide mihi Zabulum si uon ipse esl malleus universae

terrae. Ego autem pronunciabo confidens , esse aliquem qui

non magnopere curet de malleo miiversa^ tcrrae. Et quouiam

exemplum ad sanclum Spiritum est de sensibili malleo,

qua^ro materiain uialleo fortiorem,qu.x nihil abeo percussa

' Jiixt:i HicionyiiMim in. Tom. i.r, p.igg. 277-281.

' Jcieiu. I,, a3. ^ 3 Keg. vi, 7.





j42 ouigkms

promitti , ut malleus percutienda percutiat. Verbi gratia I

diclum sit. Ad intelligentiam enim obscuriorum sumuntur

exempla. Si malleus nonesset, non esset tuba productilis

,

quae juxta Legem ad solemnitates Deiexcutiat , quae audien-

tium animos claugore suo accendit ad belium. Necessarius

estmalleus ut tuba productilis fiat. IMuIta cooperatusest iste

mulleus tubaj productili Paulo , ut eum per varia tenta-

menta produceret ct approbaret, quia ilhesus posset ex-

cudi , figuramque assumere tuba^ magnisonse , non incer-

tam (ians yocem in audientes,

ut prKparentur admiliticTe

bellum. Et quoniam malleus invenitur contraria fortitudo,

et draco incus producibilis , isliusmodi semper in Scriplu-

ris malleo , vel quacnmque alia materiacompositura nomen

assumens, instabo sermone. Gaiu generavit fdios, ct de

Cain ortus est faberaeris et ferri*. Ergo ut Zabulus qui ©m-

nium tentationum operator est, malleusdicitur, ita quimi-

nistrat, malleator est filius Cain. Quotiescumque enim in

tentationem incideris, scito malleum diabolum esse , et

malleatorem eum per quem te Zabulus insequitur. Velut in

prodilione Salvatoris malleus Zabulus ,maIIeator Judasfuit.

Et multi erant malleatores in tempore illo quo Dominus

passus est , clamantes : « Tolle de terra talem , crucifige ,

))crucifige eum^. » Omnia malleatoribus plena sunt. Quot-

quot euim in actu suo Zabulum suscipiunt et ministrant ei

ad probandum justum , et injustum coarguendum , omnes

malleatores sunt. Idcirco si heri malleator eras, et in manu

malleum continebas , nunc discens quia a Cain fratricida

oriuntur malleatores, projice malleum de manu tua , et

transmigra admalleatorum qua; spiritalis est generationem

,

sicut Enos , et reliquorum qui Scripturarum laudibus effe-

runtur. \ erumtamen finis confraclio est atqae coutritio. Et

sciendum quidem,quoniam prophetatus nunc malleus Za

* Gen. IV. — 2 Joan. xix , i5.



IN JEREMIAM IIOM. XX. l45

bulus slt, malleus non partis alicujus teiTffi: scd universnc

terrae, pro eo quod in omni terra malitia ejus dispersa sit,

et ubique malieus iste malum operatur. Est aulem etiaui hoc

dicendum ,

Zabuium universae terrae malleum esse ,

noncceli malleum. jNeque enim tenuiori substanticTS convenit

malleus , sed crassiori. Si portas iniaginem terreni , malleus

te, quia terrenus es, percutit; si peccas , et terra es , et in

terram ibis , experieris malleum universae terrae et in te

operantem. Juxta illum intellectum , illud quoque animad-

vertendum est , universae terrae malleum,quia adversum

cuncta terrena potentiam suam exerceat , Zabulum esse :

posse autem etiam minorem malleumintelligi, qui non uni-

versae terraj sit malleus , sed illius (ut ita dicam) et illius

parlis terrae. Et si quidem una aliqua contraria fortitudo

mihi repugnat , et colluctalur mecum , non valens cum uni-

versis simul hominibus congredi ut Zabulus , tunc est qui-

dem malleus iu me , sed non universce lerrae malleus , verum

(ut ita dicain) meae taotum malleus terrae. Confracto au-

tem et contrito malleo universne terrae,quid necesse est

arbitrari de malleo partium terrae? Simulque existlmo ad-

miratione dlgnum,quoniam universae terrae malleus sit

commiiiutus. Quid enlm magnum si fractus fulsset , et con-

tritus inalleus partiuin terrae? Sed vere nunc admirandumJ est

,quia universae terrae malleus confractus atque contrl-

tus est.

II. Post haec qusro quid sit Iste qui unlversae leri\T mal-

jglleum confregerit, et contriverit : et dicam Moysen non po-

fjjtuisse confringere atque conterere malleum universje terrae

,

neque ante eum Abrahaiii, neque post eum Jesum Nave

,

allum quemquam prophetarum. Quis ergo potuit ta-

Fjjlem, tantumque virum , et universae terrae inallcum con-

Tj.fringere et conterere? Quis esl iste? Jesus Chrislus coiilrc-

git atque contrlvlt malleum universic terrx. El hoc niinc



1 44 ORICJJNIS

aduiirans in Spiritu sancto Prophetes , ail : « Quomodo con-

» Iractus et contrilus est malleus universae terrae* ? » Primo

conlVactus , et contritus est deinde. Et quoniam reperi Sal-

vatorem esse qui confregerit malleum universte terrje , et

contriverit eum , veniam ad Evangelium , ut videam pri-

mam tenlationem,quando dixit ei Zabulus : « Ista omnia

» libi dabo si procidens adoraveris me^, »et reliqua : et di-

cam quia iu illo tempore non contrlverit Jesus malleum

universae terrse , sed tantum confregit eum. Cum vero re-

cessit ab eo usque ad tempus , et tempore poslea venit in-

slante , tunc conlritus est , non solum confractus ut pri-

mum , malleus universae terrae. Et quia contritus est qui

fuerat ante confractus malleus universrc terr.-c, idcirco per

imninquemqiienoslrum confringilur quidem quando inlro-

diiciuuu- in Ecclesiam , et proficimus ad finem; conteritur

autem et comminuitur, quando ad profectumvenimiis.

Quod si dubites conteri Zabulum ad profectum venienti-

busnobis, audi Apostolum benedictione quadam benedi-

centem justum atque dicentem : « Deus autem conterat Sa-

atanain sub pedibus veslris velociter'. » Animalis est iste

malleus , forlasse nunc furit adversum nos, et qu;erit. quia

ista dc eo pandiinus , et conleritur a nobls ( neque enim

confringitur lantum , et non etiam conleritur per nos), con-

frlngerc nos e contrarlo el conlerere. Et multos quldeai

contrivit ,eosqui non attendunt slbl , neque cuslodia serva-

verunt cor suum. Verum nos confidcnlcs In Deo , creden-

tes in Christum Dei , non timeamus Zabuhim. Timor Dei

facit nos non timentes Zabulum , nlhilque ab eo perpeti

,

sedet dicere non lantum generalitcr, veruin de uobis ipsis:

« Quomodo confractus est, el contritus malleus universae

»terr;e? » IIIo aulem confraclo et comminuto, ]>abylon fit

in exterminium : nec priiis confuslonis civilas dlssipatur,

* Jerem. i. ,2 3. — ^ Matlli. iv,9, — ^ R(nn. xvi, 20.



IN JliREMIAlM IIO\:. XX. lÔ

quam mallcus universae terraj conrringatur et conteralur.

Unde et niirabiliter et praaclaro ordiue Propheta usus est

dicens : « Quomodo confractus est, et contritus malleus

fi universoB terroc? Quomodo facta est in exterminium Baby-»Ion* ? »Quod primo factum est, prinium enarravit : quod

secundo, consequenter exposuit....

III. Deinde exordium alterius capituli : « Aperuit Domi-

» nus thesaurum suum, ct protulit vasa ir;e suic, quia opus

«Douiino virlulum in terra Chald;corum. Quoniam vene-

»runt tempora cjus aperire apothecas ejus , scrutamini cam

»quasi speluncara, et disperdite eam ne siat ejus reliquia'.

oExiccate omnes fruclus ejus , et descendat in occisionem.

» V.c eis quoniam venil dies eorum , tempus vindicla; eo-

«rum^ » Volens intelligere hoc quod dictum cst : « Ape-

»ruit thesaurum suum , et protulit vasa iraj suae, » quacro

de alia Scriplura vasa iroe Dci, et invcnio ad pleniorcm

comparalionem istius Scripturae scripluram aposlolicam ,

ibique invenio Apostolum uiihi subjicientem quae sint vasa

ir^ Dfci. Ait enim : « Si aulcm volens Deus ostenderc iram

»suaui , ct uolam facere potenliam suam , pertulit in mulla

» patientia vasa irae praeparata ad perditionem , ut ostenderet

«divilias gloriae sua^ in vasa misericordia! quai prreparavit in

«gloriam, quoset

vocavit noa soluia ex Judccis, verum» eliam ex genlibas^ » Generaliter Apostolus omnes hoaiines

divisit bifariam , dicens quosdam esse vasa misericordine

,

<[uosdam vasa ira). Verbi gralia , Pharaonem et /Egyplios

vasa iraj : rursus qui priuius misericordiam couseculus csl

,

©t eos qui in lempoi^ de Judaeis et gentibus credideruui

,

vasa miserlcordia; nuncupavit. Sunt ergo in thesauro Dei

vasa iraj. Scriplum est euim : « Aperuit Domiuus ihesatirum

»suum , et protidil vasa ira; suai\ » Qiu's est islc ihesauiiis

* .Icrcm.i., '.13.— 2||,iil. 2,'), iC>. 27. — JJmiiii. ix. , 11 ,

•).",, 24. ' Je-

III. I., 3 '1.

XI. 10



l46 ORIGKNIS

Doniini in quo vasa irscinveniuntur? Aliquis forsan qua^rel

,

ulrum in tliesauro Domini tantum vasa iraj sint, ct thesau-

rus Dei qui est thesaurus omnium , non habet vasa miscri-

cordiaj : au aliud quid intelligi oporteat dc thesauro Dei

,

unde efferantur vasa irae ejus? Thesaurum Domini ego con-

fidens dicain esse Ecclesiam ejus , et in isto thesauro , id

est , Ecclcsia ssepe homines latitare qui sunt vasa irre. Ve-

niet igitur tempus quando aperiat Dominus thesaurumEc-

clesia} : nunc enim clausa est Ecclesia , et vasa irae cum

vasis miscricordicT inhabitant, et paleas cum frumento sunt,

et pisces perdendi ac projiciendi , cum bonis piscibus qui

in retia inciderunt, contincntur. Quara cum aperuerit ju-

dicii tcmpore , et protulcrit exinde vasa irae suae , dicet for-

sitan is qui cst vas misericordi» , de egredientibus vasis irae

suse : « Exierunt ex nobis , non cnim erant ex nobis. Si enim

»fuissent ex nobis , permansissent utique nobiscum. Sed» ideo egressi sunt a nobis , ut ostenderetur quia non erant

» omnes ex nobis \ » In aliud quiddam cupit sermo proruin-

pere : quod autem audemus dicere, istiusmodi est. In ihe-

sauro Dei vasa irae sunt; extra ihesaurum vasa peccantia

non sunt vasa iraj , sed vasis irne minora sunt. Servi enim

sunt ignoranles voluntatem Domini sui, et non facienles

voluntatem ejus. Qui autem ingreditur Ecclesiam, aut vas

ira; , aut vas misericordiae... Quomode athleta qui non est

in agone conscriptus, neque flagella metuit, neque expec-

tat coronam : qui autem semel nomen professus est, si vic-

tus fuerit , verberatur atque projicitur, si vero vicerit coro-

natur : eodem modo qui ingressus est Ecclesiam , o cale-

chumene ausculta , qui accessit ad sermonem Dei , nihil

aliud quam conscriptus est in certamine pietatis : et cons-

criptus , si non legilimc certaverit, caeditur flagellis,qulbus

non veiberantur ii qui non in principio conscripti sunt. Si

* I Joan. II, 19-



IN JEREMIA.1M HOM. XX. 1^7

autem contendlerit fortiter ad fugienda verbera et contume-

lias, non solum injuria liberabitur, sed incorruptam glorise

accipiet corouam.

IV. « Opus Domino virtutum in terra Chaldajorum \ »

Juxta diversos intellectus terrenus locus multipliciter nomi-

natur, et quomodo dilFerenti inter se ratione plura Salvator

habet vocabula , cum unus in subjacenti sit, varius autcni

in virtutibus : sic et propter malitiam generis humani ter-

rena negotia cum unum sint in subjacenti , intellectus di-

versitate sunt plurima. Quod autem dico, sic fiet manifes-

tius , cum exemplum quod a Salvatore assumpsi edisserens>

ad ea quae sunt subjecta explananda transcendero. Unum

subjacens est Domino meo Jesu Salvatori. Hoc uno subja-

cente , alio intellectu medicus est, juxta quod scriptum est

«

Non necesse habentsani

medicum, sed

male habentes^. »

Alio intellectu pastor, secundum quod irrationabilibus pra^-

est. Alio intellectu rex, secundum quod rationabilibus prin-

cipatur. Alio intellectu vitis vera , secundum quod inserti

in eam homines uberrimos afTerunt fructus , et exculti a

patre agricola pinguedinem vitis veroc ex unius radicis con-

sortio assumunt. Juxta alium intellectum sapientia,juxta

alium veritas, juxta alium justitia. Verumtamen snbjacens

unum est. Quomodo ergo in Salvatore uno subjacente pki-

rimi intellectus sunt diversorum ejus nominum : sic et ter~

rena negotia ,juxta subjacens quidem unum sunt, juxta,

autem intellectum plurima. Frequenter allegorizantes Ba-

byloncm diximus negolia esse terrena, qua? semper confusa

sunt vitiis , yEgyptum similiter affligentia. Chaldaeorum vero

terram ob id quia plurlma qua? geruntur in terris , stellis

consecrent , et peccatorum nostrorum causas , sive virtu-

tem eoruni qua; accidunt nobis , ex earum motibus asserant

iieri , eos esse diximus,qui talibus se superstitionibus de-

1 Jerem. l, 2 5. — ^ MaUh. ix ,12.



l4S (>RiG£NIS

dicaverunl. Oumis igiliir qui his credit iii terra Chalda30-

riim esl. Si qnis vcslruni niathenialicoriiii! deliramenta sec-

tatur, iii terra ChaldaôruQi est. Si quis nativilatis diem

supputat , ct variis horarum moaientorumque rationibus

crcdeus hoc dogma suscipit, quia stelloe taliter ct taliter

CguratiC faciunt homin^s luxuriosos, adulteros , castos aut

cerlc quodcumque corum , iste in terra Chaldasorum est.

Jam quidam exislimant ex aslrorum cursibus christianos

fieri. Quotquot aulem ista sapitis, quotquot dictis istis cre-

dilis, iu terra Chaldaorum estis. Comminaus crgo Deus

his qui interra Chaldaeorum sunt , his spiritualiter commi-

nalur qui scipsos gcnealogiis et iato consecravcrint , asse-

rentes cimcla qux inter mortales fiunt, aut ex astrorum

motibus, aut ex fati neccssitate pcndcre. Sed Deus Abra-

ham promovens ad meliora , dixit ei: «

Ego sum qui te

«educo de tcrra Chaldicorum \ » Potcns est enim Deus qui

et nobis tribuat de terra Chaldaôrum exire , ut nullum

ahum absquc eo esse credamus,qui dispensans universa,

et rcgcns vilam nostram pro qualitalibus merilorum, acci-

dentiuui diversa moderetur. Ncque enim micans aliquod

sidus , vcl PhaiJtontis (ut aiunl) vcl ccrrupli catamiti stella

noslrorum causam continet negotiorum. Et )uxta unum

quidem argumeulum iu terra ChakLTorum est qui supra

diclis ratiociuatiouibus credidit : juxta aliud vero ascendit

quis supsr tecla, ct veneratur mililiam cojli. Invenimu*

autem in Jeremia mullam et his licri comminalionom ,qui

Ubaul mililiae Dei ^ Opus ergo Domino virtutum in terra

Chaldaôrum, quia venerunt tempora ejus.

V. « Aperile apothecas ejus^ » Manirestuin est quia terrse

Chaldaôrum. Suut autem apothccaj Chaldaeorum, doctrinae

nalivitalum. Scrutamini eam (juasi speluncam, ct disperdite''.

Qui respuit supputationem natalium,qui veritatis sermone

' Gen. IV, 7. — * Jeiem. vii, 44- — ' Id. l , 26. — * Ibid.



IN JEREMIAM HOM. XX. 1^9

utitur adversum eam ,qiii ostendit nihil eorum quae mathe-

matici dicunt verum esse, qui docet inscrutabiUa judicia

Dei , nec ea posse ab hominibus conprehendi,qui asserit

quia sidera non sunt causse ecrnm quse fiunt super terram,

minus autem eorum quaj nobis christianis accidunt, iste

exequitur praeceptuni Domini dicentis : «Disperdite eam. »

Quid autem sit hoc quod sequitur, « Non fiant ei rehqui;e*,»

qurcrendum est. Ne ahqua , inquit , rescindatis Chaldjeo-

rum , ahqua reservitis. Ob id jubet ne pusillum quidem

rehnquatur in ea. « Exiccate omnes fruetus ejus^» Quisita

beatus est ut possit exiccare omnes fructus lcrvce Chaldseo-

rum , et descendant in occisioneui ? « Va? eis quia venit dies

»eorum et est tempus vindictae eorum^ »

VI. Post ha3c rursus aUerius capituh continenlia ; « Vox

«fugientium , ^ resalvatorum de terra Babylonis, ad an-

«nunciandum Domino nostro in Sion vindictam\ » De his

nunc prophetat,qui mores patrios rehnquentes , et leges

gentium , et increduhtatem veterem , veniunt ad sermonem

Dei. Tale enim quiddam significatur in eo quod dicit : « Vox

«fugienlium et resaUatorum de terra Babylonis. » Ltinam

et vestra , catechumeni , vox fugientium esset de Babylone

,

fugientium vitia , fugientium peccata. Vox enim fugientium

et resalvatorum. Non sufficit fugere de terra Babylonis , sed

et resalvari ex terra Babylonis ad annuntiandum in Sion

vindictam Domino Deo nostro , ut fugientes de terra Baby-

lonis veniatis ad Sion speculatorium Ecclesiam Dei. Ad an-

nunciandum in Sion , id est , Ecclesiam , vindictam a Do-

mino Deo noslro. ^ indictam populi ejus denunciale in

Babylonemultis ,

omniintendenti

arcum. Significanterpositum est multis. Multi enim sunt qui in Babylone sunt

,

in Jerusalem vero pauci. Non enim idcirco (ail) dilexit vos

Dominus Deus vester quia multi eratis : vos quippe estis

' Jrifiii. L, iC — 2 ll,i,l. 3-. Mljiil. — ' Ibkl. 9.8.



}00 ORIG£ISlS

pauci ab omuibus. Et bene his qui ex parte Dei erant , dic^

tum est : pauci estis ex omnibus gentil)us. Intellige porro

et boc. Pauci sunt qui salvantur. Sed et illud : « Gontendite

»intrare per angustam portam'. » In lata autem et patenli

« annunciale in Babylone multis , omni intendenti arcum.

» Non sit ex ca qui salvetur; disperdite , interficite omnia

«Babylonis^ » Nuper diximus de parabolis Babylonis, de

viris Babylonis, de semine Babylonio : « Non sit et qui re-

Bsalvetur de semino Babylonis, retribuite ei juxta opera

»e]us , socundum omnia quai fccit et facite ei , quia Domino»reslitit, et adversum Dominum Deum sanctum IsracP. »

Quamdiu habes in te cogitationes nequam resistentes pie-

tati et fidei \ernc, habes in te Babylonios. Sed fac vmdic-

tam , et interficc omnes peccatores tcrras quae in te est

,

id est , omnes Babylonios , ut possis mundat^ in Jerusalem

transgredi civitatem Dei in Chrislo Jesu , cui est gloria et

imperium in Scxcula saeculorimi. Amen.

HOMir.lA VICESIMA PRLMA '.

De eo quod scriptum est : Fugite de medio Babylonis*.

I. QuoMODO corpus nostrum in aliquo terrre loco con-

sistit, eodem modo et anima secundum slatum suum de

^liquo nuncupativo terrae loco est. Quod dico , sic fict ma-

nifestius. Corpus nostrum aut in /Egypto est , aut in Baby-

lone , aut in Paia^stina , aut in Syria , aut certe ubicumque.

Similiter et anima in aliquo ejusdem terroe nominis loco est

,

alia in Babylone, alia in /Egypto , alia in Ammanitarum re-

* Lac. XIII , 9.4- — ^ Jerein. l , '^9. — ' Ibitl.

'' Juxta Hieronyruuui ii. Toiii m, piigt;. 281- 285.

^ JeicHi. i.r , 0.



IN JKREMIAM HOM. XXI. 101

gione : ct sic segregatim secundnm senlentiam Scriptura-

I um,pro qnalitale vitffi locorum diversitates dislinguuntur.

In Babylone est quando confunditur, quando turbatur,

({uando pace deserla bella sustinet passionum ,quando tu-

multus militiae circa eam fremit , tunc , ut diximus , in Ba-

bylone est , et ad istam animam prophetalis sermo dirigitur,

dicens : « Fugite de medio Babylonis , et resalvate unus-

«quisque animam suam'. » Douec enim quis in Babylone

est , salvari non potest. Quod et si recordatus ibi fuerit Je-

rusalem , ingemiscit et dicit : « Quomodo cantabimus can-

» ticum Domini in terra aliena " ? » Et quia impossibile est

in Babylone constitutum Deo organis canere, otiosa quippe

ibi sunt organa hymnorum Dei, propterea dicitur per Pro-

phetam : « Super flumina Babylonis, illic sedimus et fle-

ft vimus , dum recordaremur tui , Sion : In salicibus in medio

»ejus suspendimus organa nostra *. » Suspensa sunt organa

nostra quamdiu in Babylone sumus , in salicibus fluminum

Babylonuni. Si aulem venerimus in Jerusalem in locum

visionis el pacis , organa quae ante otiosa pendebant , tunc

assumnnlur in manibus , tunc jugiter citharizamus, et non

est tcmpus quando non laudemus Deum per organa qu;c

habemus in manibus. Jgilur, ut dicere coiperamus ,

semperanima in aliquo nuncupalivo terra; loco est : et sicut pecca-

tores in Babylone , sic e contrario justi in Judaa. Verum-

tamen juxta qualitatcm vhx ct fidei et in ipsa Judaea locis

inter se variis separantur. Sive enim in Dan cst, quae ex-

tremae Judoeai partes sunt , sive in superioribus paululum

locis , melioribusque quam Dan , sive in mediis finibus

Judica) , sivo circa Jerusalem : et esl omnium bealissima,

quae in mcdia Jcrusalem urbe consistit. Qui vcro peccator

cst et niiniLs sccleribus opprcssus , hic in Babylonc csl :

hoc autcm modico minor, ct nccdimi usque ad summum

' JeiPin. Li ,6. — 2 Psalin, cxxxvr, /\. — ' IJ. r , 2.



102 oniCENIS

pccc.iloriim cnlmen ascendens , In iEgypto et in partibus,

^'Egvpli commoratur. Et sicut qui in Jucla\i sunt, non requa-

lia cuncti possident loca ; alius quippe in Jerusalem est , et

alius in Dan , aliiis in INephtali; alius in finihus Gad : sic

omnes qui in .'Egypto sunt , non acqualcs /Egypti partes in-

Golunt. Alius in Taphni , alius in Memphi , alius in Syene,

alius in Bubasti habitat...

II. Verum ninic aliud proposltum est,quid his qui in

Babvlonesunt , Dei sermone pra?cipiatur : « Fugite de

»medio Babylonis*. » Non gradatim , non pedetentim , sed

cuni velocilatc , ciira cursu fugite , hoc est enim fugere.

oFi.gitedemedioBaLylonis.» Quicumque confusam habetis

animam a variorum passione vitiorum , ad vos dirigitur

sermo. Et mihi quoqiie id ipsum jubetur : siquidem adhac

sum in confiislone inveteratiis , et ideo In Babylone sum.

Quid crgo pracipil Deus? ISon dicit, exite de medio Ba-^

bylonis , hoc enim potest fieri et gradatim , sed « fugite de

wnicdio Babvlonis. » Ego quidem et in eo quod dicitur de^

mcdio , rali<'ncm qua^ro sermonis. Polest quippe evenire ut

allquis in Babvlone slt , sed cum In extremis ejus finibus.

commoretur, quodam modo extra Babylonemesse vldeatur..

Allud autem est in medietate Babyloiiis consistere , ut ex

omni partc a-quale sit spalium , et ita in umbilico cjus quasi

medio cordis animalis habltet. Slculi enlm animalls me-

dletas cor cst cl In Evangclio secundum Lucam % cor terrae

medictas lcrr;e nominalur : sic mihl videtur ct In Ezechiele

dlctum , in cor marls posita Tyriis ': et nunc peccatores de

medio Babylonis, hoc cst , de corde ejus fugcre debere.

Fugile ergo dc mcdio Babylonls , ut medietatcm Babylonls

descrentes , in finlLus ejus Incipialls esse , non In medio..

Quod si cui videtur obscurum , sic fiet manifcstius : quia

qui valde demersus est In vitiis , hlc medius habllator esto^

^J^-ri-ii.'. Lt, Ci. ^Luc. vui , i5. — ^ Ezijcb. xxvii , 32.



IN JEREMI.VM nOM. XXI. i55

Qui vcro paulalim relinquens maluni , et iiaturam suam ad

meliora convertens non tam cceperit virtutes possidere

quara cupere ,iste licet

ex medio fugerit Babylonis,

tamennecdum de Babylone discessit...

III.... « Fugite de medio Babylonis, et resalvate unus-

» quisque animam suam *. » Primum oportet fugere de me-

dio Babylonis , dcinde singulos animas suas resalvare cum

fugerint. iVeque vero dixit salvare , sed resalvare. Appositio

syllabas siguificat sacramentum , quia quondam gustantes

salutem , et de ea propter peccata postea corruentes , vcne-

runt ad Babylonem. Cujus rei causa oportet resalvare ani-

mam suam, ut incipiat recuperare quod perdidit, secundum

apostolum Petrum dicentem : « Ita reportavimus finem fidei

ssalutein, de qua salute exquisierunt et scrutati sunt Pro-

» phetae ,qui propter nostram prophetaverunt gratiam ^. »

Verumtamen in nobis est fugere de Babvlone , et in nostra

positiim est potcslale , si velimus , resuscitare quod corruit.

IV. Tertium mandatum est : « Et neque projiciamini in

siniquitatcm ejus^ j Cum quis fugerit injustitiam Babylo-

nis , et non egerlt poenitentiam , tunc consequens est ut pro-

jiciatiir. Obscrva vero Scripturam, quomodo, licet ex he-

brrea lingua in grcocam sit translata , uihilominuSj, quantum

recipere potest , diflerentias verborum significanter expres-

serit. Dicit quippc in alio loco : « Elegi abjectus esse in

» domo Domini'', » et non ait projectas. In prajsenti autem

non po-suit , Et ne abjiciamini in injustitiam ejus, sed« Ne

«projiciamini in injustitiam ejus. » Aliud est enim projici,

aliud abjici. Quod enim in despectione est et negleclu , hoc

non projicilur, sed abjicilur. Quod vero foris est a salute ,

et a beatiidine alienum , hoc projicitur. Quod et inalio loco

declarat Scriptura divina dicens : « Duces popuii inei pro-

«jicientur cx domicilio rcrum suarum propter pcssimas

1 Jer. Li.fi. — 2 , p, I,. , ^ ,, ,o. ' Jd. 1.1 ,6 — * Ps.ilm. l^.^.mh , li.



l54 ORIGKMS

» voluntates suas. Cleri eninieorum non proderunt eis \ » ...

V. « Ne projiciamini in iniquitatem Babylonis,quia lem-

»pus vindictae ejus est a Domino^ » Miro sensu supplicia

dicit irrogari propter ejus qui ea patitur ullionem. Quando

enim quis non vindicatur et relinquitur impunitus , fre-

quenter me dixisse memini id quod in duodecim prophetis

scriptum est. « Et non visitabo super jfilias vestras quando

))fornicantur , et super nurus vestras quando adulteran-

»tur% » Non ergo, ut quidam existimant , Deus peccatores

punlt iratus; sed, si sic expedit loqui , magna ira est a Deo

lormenta non perpcli. Qui enim punilur, eliamsi ab ea

quai vocatur ira Dci corrij)itur, ad hoc punitur ut emen-

detur. «Domine {ait David) ne in ira tua arguas me , ne-

»que in furore tuo corripias me*. » Sed etiamsi argnes,

argue nos in judicio , et non in furore , dixit Jeremias. In-

venies autem ctiam ex repromissione Dei in quosdara cor-

reptionem dari. Ideo cum peccantibus Christi fdiis poena

promittitur, miscricordia non dencgatur, ut scriplum est

« Si derehquerint fdii ejus Legem meam , ct in judiciis meis

»non ambulaverint : si justitias meas prophanaverint , et

wmandata mea non cuslodierint, visitabo in virga facinora

»

corum,

et in flagellls iniquitates eorum:

misericordiam» aulem meam non dlspergam ab els ^. » Ista considerans vide

quomodo necdum pcena dignus sit, qui usque ad prresens

tempus commitlit scelera , nec punitur. Visitatio quippeDci

per visitali lormenta monstratur : qul autempcccans corri-

piliu', nescis quid ei excurrat pro pffinn. IL-ec propler hoc

quod dlclum est , quia tempus vlndicta^ ejus aDomino est.

YI, Sequitur : « Relribulionem ipse rclribuet ei ". » Non

pcr ministros rctribuet Babyloni Deus, sed ipse retribuet

quod meretur. Volo «juiddam diccre in additamento pro-

* Jeieni. xxiii. — ^ IJ. i.i, 6. — 3 Osee iv, i^- - ^ Ps;ilin. vi, 2. — ^ Iil.

Lxxxvru,3 f , 32 ,

Sl, 3z|. — '' Jcieni. li , 6.



L\ JERKMIAM IIO.V. XXI. lOJ

nomlnls In eo quod scrlbltur ipse : alt enim « retrlbutlo-

» nem ipse retribuet el. » Non oninibus Deus ipse retrlbult

quc-e merenlur, sed sunt quidam quibus per alios restltuit

,

slve puulens, slve medlcans per dolorem , ut in psalmis

eontlnetur : « Misit in eos Iram indignationls suae , furorem ,

» et Iram , et angustiam , immissionem per Angelos pessi-

»mos'. ;> His enim non Ipse restltuit, sed ad retrlbutlonem

illorum ministris usus est Angelis pesslmis , et allls forsitan

non per malos reddit, sed per bonos , ut in eis qui pro

sceleribus punluntur. 3Iultaque similia isliusmodi perScrlp-

turas , sl scruteris , Invenies. Est autem quando mlnlstro-

rum ofliclum refutatur, retributionem Deus Ipse restituit

,

ut nunc Babylonl. Timeo quiddam obscuri in loco mani-

festo interponere,quod mihi videtur latere , sl taceam.

Verumtamen audendum est saltem pauca perstrlngerc.

Quando sunt vulnera facilla et prompla curatloni ,

medicusmittlt servum suum , mittit discipulum, ut per eum lan^

guentem medlcetur : neque enim magna sunt vulnera. Eve-

nit quoque aliquotles ut sectlonis et ferrl indigeat qui sana-

tur : attamen non Ipse medlcus pergit ad curam , sedellgens

unum ex disclpulis qui curare valeat, eo utitur ministro.

Quando vero insanabiles plaga? sunt ^ ut et emortua carne

putredo contabuerlt, et In tantum mala valetudo est, ut

non servi vcl dlscipull qui jam prope eum pcr scicntlam

arlls accessit , sed Ipsius maglstri manibus indigeat, tunc

ipse magnus medicus prseclnctus lumbos ad sectionem te-

tcrrlmi vulneris concitatur. Slmiliter ilaque, quando sûnt

minora peccata , non reslituit Deus Ipse pcccantibus , sed

aliis ulltur miuislris. Quando vero per mcrita sua ingcns

hominem ffigrltudo comprehcndit , ut nunc Babyloncm,

qu;c gravibus proprinc malitia) cst confusa vulneribus, tunc

ad retributioncm Deus ipsc fcstlnat. Simiiia quicdam liuic

^ Psjilii). Lxxxvii, 4y.





IN JKnKMIAiM HOiM. XXI. 1 5^

per callx aureus Babyloii. Cum aulcm vencrit ad viniKclam

,

et in manu Dei posita fuerit, tunc cfficitur tcrra qua; fjuon-

dam tacta est iu Jubath. Nequc vero jugiter in mauu Dei

continetur, sed ultionis tantum tempore , cum cceperit Do-

minus ei restituere quod merctur, tunc in manu ejus ine-

brians omnem terram iste calix aurcus Babylon inebriabit.

Quomodo autem universam lerram inebriabit , facile scies

,

si consideraverls omnes homines ebrios. Inobriamur ira

,

inebriamur trlslitia , inebriamur mente , exccdimus amorc,

concupiscentiis et vana gloria. Quanta pocula temperave-

rit, quot inebriantes porrexerit calices calix iste, quid ue-

cesse cst dicere ?

IX. « Calix aureus Babylon inebrians omnem terrara *. »

Animadverte omnem terram plenam esse peccatis , et non

qufflres quomodo Babylon omnom terram inobriavcrit, Sed

si fofle te videris justum ebrium non esse de calice pecca-

torum , noli putare scripturam esse mentitam quae dixerit

,

« inebrians omnem tsrram, » cum iste non ebrietur a Ba-

bylone , et tamon consistat in terra. Audi quia juslus non

sit terra. Omnem torram inebriat calix istc aureus. Justus

vero cum sit supcr terram , conversationem in ccelis habet.

Et proplcr hoc non convcnlt ulterius justo dici : « Tcrra

»es, et in terram ibis^. » Scd necesse est audenter loqui

,

dicit justo Deus adhuc consistenli super terram : coclum

es , et in coelum ibls. Portat enlm imaginoui coelestis. Igitur

ut concludam , calix aurous incbrlat omncm tcrram, id est

,

omncs ab oo inebriamur quandiu terra sumus,

.

X.« De vino ejus biberuut gentes

, propter hoccom-

«uiotic simt\ » Sicul in his qui bibunt istum qui In usu cst

vini liquorem , si supor sltim ot super mcnsuram biberlnl

,

videmus ebrii corpus motum , vacillantes j)edes , capul ac

tcmpora prajgravata, os dissolutum, Ilnguam signI(icaiil(Mu

* Jmcm. i.i . 7. — ^ Gen. iit , 19. ' Jercni. i.i, 7.



ORir.EMS

scrraones ebrll et hm cnlibus labiis verba praecisa : simililer

cst vidcre cos qui dc calice aureo biberlnt Babyionis,quo-

modo moveantur, quomodo instabiles gressu sinl,quomodo

debilitata mente et fluctuante cogitatu nihil firme teneant

,

sed semper in turbationlbus agantur incerti. Quamobrem

Scrlptura divina de isllusmodi hominibus in aUo loco ita

ait : « Propterea commoti sunt. » ...

XI. « Bibcrunt gentes,propterea commotse sunt; et su-

nblto cccldit Babylon , ct contrlta cst*. » Quando dicit

«Rcpente cecidll Babylon , » videtur mihl prophetizare coa-

summationem mundi subito futuram. Quomodo enim dle-

bus dikivil comedebant et bibebant, emebantet vcndebant,

planlabant et adificubant , donec venlret diluvium , et tuHt

omnes , et subito venit inundatio, similiter autem et in die-

busLoth : sic et consummatio mundi non per partes fiet

,

sed repente. Huic conferendum existimato Id quod scriptum

est in Jesu Nave ,quando a voce sola tuba^, Jericho clvllas

corruens subllo dlsperiit : et juxta hanc similltudinem Ba-

byloncm quoque in consummatione saecuH casuram esse

,

et sublto conterendam. Et ha^c quidem de consummatione

dlcta sint. Si vero veneris ad adventum Domlni mei Jesu

Chrlstl , et videris ejus magnum opus, quomodo subverteril

omnia gentium dc idolls dogmata , ut credenles de erroris

eximeret jugo, InteHIges qula In tempore passionis ejus Ba-

bylon extemplo corruit , et contrlta est. Unusqulsque nos-

trum considcret se ipsum , et anlmadvertat Babylonem in

suo pectore corrulsse. Si autem et in aHcujus corde non

cecidit civitas confusionis , hulc Christus necdum advenit.

Veniente quippe eo , Babylon ruere consuevit. Propter hoc

ad orationum prajsldia confuglentes,petlte ut veniat Jesus

in corda vestra , et contcrat Babylonem et faclat ruere om-

nem maHtiam ejus , et rcaedlficet pro his quae subversa

1 Jerem. 1.1 , 8.



IN JEREMIAM HOM. XXI. iSq

simt ,pro Babylonc quje fiierat ante constriicta, in ipso

principali cordis vestri, Jerusaleui civitatem sanctam Dei.

XII. « Plangite eam , et accipite resinam correptionis ejus

,

» si quo modo sanabitur *. » Plangite , ait , Babylonem. Deinde

quia omnis anima recipere potcst salutem , et neque una apud

Deum est insanabilis, idcirco consilium dat his qui possunt

transmigrare in Jerusalem ad testiraonium , habere resinam

ad emplastra facienda , ut assumant medicaraina , et quanto

valent studio , sanitati restituant Babylonem. Hoc experia-

mur et nos facere , deprecantes Deura, ut det nobis resinam

rationabilem , et de rationabili resina discamus ci malagma

imponere , et oleum et aHigaturas , et imponentes alligemus

vulnera Babylonis, imitantesSamaritanum ,et sanetur mi-

seracivitas , et curata desinat esse quod fuerat. Istud est quod

ait accipere resinam correptionis ejus, siquo modo sanabi-

tur. Ubisunthaeretici,ubi suntquinaturasquasdam introdu-

centes , asseruntessenaturamdesperabilem quaepenitus non

reclpiat salutem ? Si est natura quae pereat, quae alia talis

erit utBabylon? Attamen neque istam despicit Deus. Prae-

cipit enim medicis Deus, ut accipiant resinam super Baby-

lonem , si quo modo sanetur. Quidam igitur eorum qui

mandatumacceperant, accipientes rcsinamcorreptionis Ba-

bylonis , si quomodo sanetur, fecerunt quod fuerat iinpera-

tum, receperunt resinam ad correptionem ejus , audientes

posse fieri ut Babylon recipcret sanitatem. Et quia quod

putaverunt non efTeccrunt : Babylon quippe in pristinama-

litia persevcrans, noluit se curari : satisfaciunt bonimedici

,

et dicunt: «

CuravimusBabylonem , et

nonest

sanata. Re-• linquamus eam\ » Vide autem homo , nequando Angelis

praecipiat Deus , ut ad languorem animaj tuse medicaminum

emplastra conficiant , si quo modo possis ab aegrotalione

sanari; et respondeant Angeli : « Curavimus Babylonem, »

1 Jtreiii. i.i,7,8.— ^ lhi<l. y.



i6o OUIGJiMS

islam ostendcnlcs a passlonibus conrusam animam ltiam<

« ct non est sanata. » IVon scicutiam artis sii;e , ncque rcsinre

vim criminantur, sed te qui pricccptis corum obsequi no-

luisti , diccntcs : « Curavinuis Babyloncm , ct non est sanata.

»Relinquamus cam. »Slclcrunt uicdici sub magno mcdico

Angeli Dci , volcntcs curare imbccillitatcs nostras , volcnles

animam liberare de vitiis , sed nos ipsi repellimus eos , dum

consiliis corum non acquiescimus. Yident se operam pcr-

dere, cum ioquuntur invicem, et dicunt: «

Relinquamus»eam, ct abcamus uuusquisque in tcrram suam. »Hocest,

credila uobis est a Deo mcdicina , nt animam curaremus

humauam : adhibuimus adjutorlum, mcdicinam imposui-

mus , multum conlumax est, non vult observare quod di-

cimus, studium nostrum non sequilur effectus. « Relinqua-

»mus cam , et abcauuis unusquisqne in lcrram suam, »id

est, domcsticum locum et proprium. Caye homone quando

rehnquat te mcdicus , sive Angelus Dei , sive quicumquc

hominum , cui credita est cura scrmonum ad salutis medi-

cinam dcferendam. Si cnim te derelinquerint et dixeriut :

« Abeamus unusquisque in lerram suam ,quia appropin-

«quavit in ccelum judicium ejus ': » mauifcstum est quia

abscessio eorum condcmnatio lua sit,ut irrcmcdiabilis

,

nolcntisque curari. Cum aulem le doserucrint ,quid libi

aliud cventurum ost, nisi quod solet his accidere qui a me-

dicis desperantur, utentes voluntate morbi sui ,utadpejora

demcrgantur? Sic ct his similiter in consuctudinc istius

yitae a prudentibus medicis. Accedit aliquis eorum ad lan-

guentem : quantum ars patitur, et industria, mcdicamina

non cessant : sed si aut wgriludo tanta sit , ut repugnet cu-

rationi , aut ipse invalidus per impalienliam doloris contra

faclat quam jubetur, relinquit medicus , desperat hujusmodi

hominem et recedit , nc inler manus suas expirans causam

' Jeifin. F.i, y.



IN JEREMIAM HOM, XXI. l6l

inleritus ejus ad se retorqueat. Si ergo et nos , ne in sanc-

torum Angelorum manibus qui ad nos curandos a Domino

destinati sunt ,

moriamur,relinquunt nos desperantes

ani-

mam nostram , et aiunt : Non est malagma imponere , neque

oleum, neque alligaturas, « quia appropinquavit in ccelum

» judicium ejus , etelevatum est usque ad astra *.» Qui par-

vum habet peccatum, non usque ad ccelum et sidera judi-

cium ejus eflertur. Pusillum enim et humile est. Qui vero

crescit in scelere , cresjcitet in judicio , simulque cum vitiis

augeturet pcena : etquiaintantumdeliquit,ut judlcium ejus

usque adccelestia suLIevetur, et per impietatem suam resis-

tens Deo ad superiora conscendat, profert Deus judicium

suum in humiliationem ejus judicii quod celatum est apec-

catore : et proferens judicium suum ,humiliat quidempec-

catorem , retribuit autem justo digna vitae ejus, in Christo

Jesu Domino nostro , cui est gloria et imperium in saecuia

saeculorum. Amen.

* Jereiu, li, 9.

XI.





ORIGENIS

IN EZECHIELEM

HOMILI^.

( IISTERPRETE S. BIERONYMO.)

PROLOGUS* D. HIERONYMI

IN EZECHIELEM.

MiGNrM est quidem, amice, quod postulas, ut Origcnemfaciam Lalinum, et hominem juxta Didymi videnlis senten-

tiam, alterum post Apostolum Ecclesiarum magistrum etiam

Romanis auribus donem : sed oculorum , ut ipse nosti, do-

lore cruciatus quem nimia impatiens lectione contraxi , et no-

tariorum penuria ,quia tenuitas hoc quoque subsidium abstulit

quod recte cupis, tam ardenterut cupis , implere non valeo.

Itaque post quatuordecim homilias in Hieremiam, quas jampridem confuso ordine interpretatus sum , et has quatuorde-

cim iQ Ezechielem per intervalla dictavi , id magnopere curans,

ut idioma supradicti viri a simplicitate sermonis, quae sola

Ecclesiis prodest, etiam translalio conservaret, omni rhclo-

ricae artis splendore contemplo : res quippe volumus .. non

verba laudare : et illud breviter admonens, ut scias Origenis

opuscula in omnem Scripturam esse triplicia. Primum ejus

opusexcerpta, quse grece uyo\iix nuncupanlur, in quibus ea quae

sibi videbanlur obscura, atque habere aliquid difTicuItatis,

siinimatim breviterque perstrinxit. Secundum homiliaticum

genus, de quo et praesens interpretalio ejus est. Tertium quod

' toin. iif,pagg. 353 - 354-



l64 ORIGENIS

ipsc inscripsit Tdfiou? , nos volumina possuinus nuncupare, in

quo oporc tota ingenii sui vela spirantibus ventis dedit , el re-

cedens a terra in medium pelagus aufugit. Scio te cupere, ut

omne genus transferam dictionis: prtemisi causam cur facere

non possim. Hoc tamen spondeo, quia si orante te Jesus red-

diderit sanitatem , non dicam cuncta , quia hoc dixisse temera-

rium est , sed permulta sum translaturus, ea lege qua tibi

saepe constitui, tu ego vocem praebeam, tu notarium.

HOMILIA PRIMA \

I. NoN omnis qui captivus est, propter peccata sustinet cap-

tivitatem. Nam cumomnis mullitudo Judaeorumcausa pec-

cati derelicla fuerit a Dco , et captivilatem suslinens coni-

prehensasit a Nabuchodonosor,atqueejecta de terra sancta

in Babyloniam usque perducta sit : pauci tamen justi qui

erant in populo, non ob culpam suam sustinuerunt capti-

vitatem, sed ob id ne peccatores qui fuerant jugo captivita-

tis oppressi , omnino subsidiimi non haberenl. Fingamus

quippe peccatoribus in Babyloniam abductis, justos in an

tiquis finibus resedisse : fiebat ut nunquaui pcccatores re-

mediuui conscquercntur. Disposult igitur clemcns et be-

nignus , et hominum amator Deus inler suppiicia quibus

peccatores punit, etiam visilationis suse miscere pietatem,

nec immoderata pcena miseros premere. Semper tahs est

Deus noster, excruciat nocentes, sed quasi pius pater tor-

mentis clementiam sociat. Si autem vis agnoscere vera esse

quae dicimus, vide quid acciderit in /Egypto a fame. Si vo-

hiisset interficere tantum /Egyptios , et punire cruciatos in

septennaU fame , feclsset utique qiiod voluerat : et neqiu

Joseph in yEgyptum descendisset , nec Pharao vidisset t om-|

* Tom. III, pag. 354 - 362.



1:\ EZECHIELEM ilOM. I. i65

nium de hls quae /Egypto fuerant eventura , nec regi fuisset

ostensum a principe vinariorum, esse quemdam qui possit

regi somnium interpretari. Nunc , vero, ut cernis , Deus

flagellat quasi pater, parcit autem non solum Israel , verum

et .^gyptiis , cum alieni sint ab eo,propter propriam uian-

suetudinem. Et manifestum est, quia boni Dei opus super

eos exerceatur , dum Joseph descendlt in /Egyptum , dum

Pharao somniis admonetur, dum princeps vini interpretem

inditat , dum interpres disserit vasa , atque ita ubertatis

lempore frugibus congregatis posterioris famis penuria vin-

citiir. E quibus omnibus perspicuum est , non esse im-

moderalam iram,quas ab hsereticis in Creatore reprehen-

ditur. Poteramus quidem multas historias retexere ad hc-ec

probanda qua; dlxi : sed ne vldear a proposito recedere ,

compendium facio sermonis. Propositum quippe mlhi est

explanare de eo, quod propter peccatasua captivus adduc-

tus slt populus Israel.

II. Et ne forte aliquis arbitretur peccatores a Deo tradltos

ab eo ulterlus non gubernari , et semsl in captivitatem re-

dactos ultra dispensatlonem ejus et misericordiam non me-

reri ,prnesentem locum dillgentius consideremus. Daniel

non peccavit, Ananias , Azarias , Mlsael a peccato immunes

fuerunt, et tamen captlvi eflecti sunt, ut Ibi poslli capll-

vum populum consolarentur , et per cxhortationem vocis

suae pcenitentes in Jerusalem restituerent castigalos pro

lempore. Septuaginla qulppc annis scrvitulis supplicia pe-

penderunt , ac slc delnde in sedes proprias reversi sunt,

quia sanctus prophetarum sermo dejectos animos subleva-

verat. Yerum non solum ii quatuor in captivilate prophetse

extiterunt, sed et Ezechicl unus ex eis fuit , et Zacharias

firuis Barachi» captlvilalis tcmpore sub Darlo regc cccinlt.

Invcnicmus etiam Aggajum, multosque alios prophctanim

isdem prophetasse tcniporibus, ex quibus iudicatur Dcum



iGG OHIGEMS

non tantummodopunire peccantes , verum et miserlcordiam

miscere suppliciis. Quod si dubitas , audi voces, tormenta

patientium,quomodo sacratim et in cruciatibus suis cle-

mentiam Dei cloquantur : « Cibabis nos pane lacrymarum ,

«et potabis nos in lacrymiset in mensura^ » Non ait indif-

ferenter « in lacrymis : sed in lacrymis et in mensura. » Mi-

sericordia quippe Dei in pondere. Si nonesset utile conver-

sioni peccanlium adhibcrc tormenta peccantibus, nunquam

misericors et benignus Deus pcenis scelera puniret : sed

quasi indulgentissimus pater ob hoc corripit fdium , ut eru-

diat :

quasi providentissimus magister ita severitate frontis

lascivum discipulum castigat, ne amari se sentiens pereat.

Vide Salomonem sapientissimum omnium ,quid de Dei cor-

reptionibus suspicetur. « Fili noli csse pusillanimis in disci-

»plina Dei, ncque deficias correptus ab co. Quem cnim di-

»ligit Dominus , corripit, llagellal autem omnem fdium

» quem rccipit". » NuIIus est enim , inquit Apostolus , filius,

qui cum peccaverit non flagelletur a patre. Et ad hoc mira-

bilitcr addidit diccns : « In disciplina perseverate. Tanquam

wfiliis vobis ofiert se Deus. Quis cnim filius quem non cor-

»ripit pater? Quod si extra disciplinam cstis, cujus parti-

»ceps facti sunt onincs, adulleri et non filii estis'. » Sed sit

forsitan aliquis, qui ipso nomine irae olfensus criminetur

eam in Deo. Cui respondebimus , non tam iram esse iram

Dei quam necessariam dispensalionem. Audl quod slt opus

ira; Dei : ut arguat, ut corrigat , ut emendet : « Domine no

»in ira tua arguas me, neque in furore tuo corripias me\»

Qui ha^c loquilur, scit furorem Dei uon esse inutilem ad sa-

nitatem : sed ad hoc adhlberi, ut curet a?grotantes, ut

cmendet cos qui sermonem ejus audire contempserunt. Id-

circo nec deprecatur ne tallbus remedlis emendetur, ne

* Psalm. i-xxix ,6.— ^ Prov. iii , 1 1. Hebr. xii, i2, 5, 6.— ' HcLr. xn,

^^ 8._ 4psalnj. VI, 2.



IN liZliCHIliLEM HOM. I. 1C7

ciim poeaali medela recipiat pristinam sanilatem : quasi si

servus jam inter flagella positus, dominum precetur , re-

promittens ei se imperata facturum , et dicat : « Domine ne

»in ira tua arguas me, neque in ira tua corripias me*. »

Omnia quse Dei sunt, bona sunt, et meremur corripi. Aus-

culta quld dicat : « Arguam eos in auditu angustiae eorum. »

Ideo audivimus ea quie de tribulalionc sunt , ut emende-

mur. In maledictis quoque Levitici scriptum est , « Si post

»ista non obedierint, neque conversi fuerint ad me , appo-

«nam eis plagas septem super peccata eorum. Si autem

»post haec conversi non fuerint, emendabo eos \ » Omnia

Dei quse videntur amara esse in eruditionem et remedia

proficiunt. Medicus est Deus, pater est Deus, dominus est

non asper, sed lenis est dominus. Si veneris ad eos qui pu-

niti sunt secundum eloquia Scripturarum , compone Scrip-

luras scripturis , ut et te Apostolus docet, et vibebis ibi

dulcissima esse , ubi amarissima existimantur. Scriptum est

in Propheta : « Non vindicat bis in idipsum in judicio. » Vin-

dicavit semel in judicio per diluvium, vindicavit semel in

judicio super Sodoma et Gomorram , vindicavit semel in ju-

dicio super iEgyptum , et sexcenta milKa Israelitarum. Noli

existimare quod hffic ultio pcena tantum fuerit peccatoribus,

quasi postmortem et suppliciaiterum a supplicio excipiendi

sint. Puniti sunt in pr.esenti ne in futuro jugiter puniren-

tur. Cerne pauperem in Evangelio, squallore et penuria

premitur, et postea in Abrahae sinu requiescit. Recepit mala

sua in vita sua. Unde scis an receperint qui in dlluvio sunt

necati, mala sua in vita? Unde nosti utrumne restituta sint

Sodomoc et Couiorrai mala sua in vita sua? Audi testimo-

nium Scriptiirarum, vls testamenli veteris testimonium dis-

cere? Visnovi edoccri ? «Restituetur Sodoma in antiquum :»

et adhuc dubitas an bonus sit Dominus puniens Sodomitas ?

^ P.salri), VI, 2. — - Levit. xxvi, 27, 38.



l68 ORIGENIS

« Tolerabilius erit terrs Sodomorum et Gomorraeorum in

ndie judicii' , » dicit DominusmiseransSodomilas. Benignus

ergo est Deus , clemens est Deus. « Solem suum vere oriri

» facit super Lonos et maios ; et pluit vere super justos et

sinjustos^ » non solum hunc quem oculis cernimus solem,

sed et illum solem qui oculis mentis aspicitur. Ego malus

eram , et ortus est meus sol justitiae. Ego malus eram, et

venit super mepluvia juslitiae. Bonitas Dei est etiam in his

qune amara existimantur.

III. Igilur in civitate constitulus est Propheta , et ccrne

quae videat , nc dolores sentiat captivitatis , deorsum videt

labores , sed sursum clevans oculos , apertos suscipit coe-

los , cernit sibi reserata ccelestia , videt similitudinem glo-

ri.Tj Dei, videt quatuor animalia ^ , de quibus multusserino,

et dillicilis interpretatio est. Cernit aurigam quatuor anima-

lium. Gernit rotas sc invicem continentes. Auriga quatuor

aniuialium non totus est igneus, sed pubetenus a pedibus ,

et cxinde usque ad summum electri fulgore rulilat. Non

enim solum tormenta habet Deus : sunt in eo etiara refri-

geria. Punit peccatores , sed per ea ministeria quae deorsum

sunt. Neque enim Propheta ignem vidit in capite, aut in his

membris quae a lumborum confinio ad summa consurgunt.

Igneus est Dominus, sed a renibus usquc ad pedes, ut de-

raonstret eos qui in generatione versantur igne indigere.

Renis quippe coitus significatio est. Adhuc in lumbis Abra-

ham patris erat Levi, quando ei occurritlMelchisedech^ Et

in psalmo dicitur : « De fructu lumbi tui ponam super se-

»dem meam \ » Igneus est a renibus usquc ad deorsum

Dominus. Generationis enim et libidinis opera gehennaj

suppliciis corripiuntur. Igneus est Deus, sed non totus est

igneus. Superiora ejus electriim sunt. Electrum non solum

* Mattli. X, i5. - * Id. V, 45. - ' KzecLi. i. — ^" Hehr. vii. — ' I'saliu.

cx^xr ,11.



IN EZECHIELEM HOM. I. 1 69

p.rgento , vcrum et auro pretioslus est. Eleclrum auteui pro

exemplo fulgoris Scriptura posuit , non quod Deus vcre

electrum sit. Et quoniodo non est tale electrum Deus quale

videbatur : sic non est talis ignis qualis a renibus usque ad

pedum finem apparuit. Ignis istc consumit . et non est ap-

positum quid consumat , ut tu quarens rcperias quid sit il-

lud qiiod a Dei igne consumitur. « Deus noster ignis consu-

»mens est*. » Quid consumit ignis iste? Non ligna quac

cernimus , non sensibile fainum , non stipulam quae videtur,

sedsi

supcraedificaveris fundamento Jesu Christi opcrapec-cati ligna , opera peccati foenum, opera peccatl inferiora

stipulam , venit ignis , et universa ista examinat. Quis est iste

ignis quem lex praedicat, et Evangelium non tacet? « Unius

BCujusque opus quale sit , ignis probabit^ » Quis est, Apos-

tole , ignis iste qui probat opera nostra? Quis est ignis iste

sic sapiens , ut custodiat aurum meum , ut argentum meum

splendidius ostcndat , ut illa^sum relinquat eum qui in me

est lapidcm preciosum , ut mala tantum consumat quae feci,

quae superagdificavi ligna , foenum, stipulam? Quis est iste

ignis? « Ignem veni mitlere super terram , et quam volo ut

Haccendalur'. » Jesus Christus dicit, « quam volo ut jam ac-

«cendalur. » Bonus enim cst , et novit quia si ignis iste fue-

rit accensus , malilia consumetur. Scriplum est in prophe-

tis : «Sanclificavit eum in igni ardenti, et voravil lanquam

»foenum sylvam. » Et rursum: ' Emittit Dominus Sabaolli

))in timm honorem contumeliam , et in luam gloriaui ignis

» ardcns accenditur , » id est, ut tu glorificeris, cmittitur

iguis in opera peccatorum tuorum. Vis adhuc a Propheta

discere, quia tormenta boni Dei slnt ad utililatem eorum

(jui ea sustinent constituta ? Ausculia eumdem Prophetam

dicentem : « Habes carbones ignis , sedebis super cos , li

«erunt tibl adjutorio''. » Ilaec oporlebat abscondere, el lu

Mlcl)l. XII, i(J. Î Ctir. UI , f 3. - 3 Luc. XII, 4- y- '' f.S.li. XLV, l;j, I ),



OniGEINlS

mediiim non proferre , sed haerelici nos impellunt , ut ce-

landa efferamus in publicum : quia tecta sunt utiliter apud

eos , qui adliuc parvuli juxta animae aitatcm sunt, qui metu

indigent magistrorum , minis et terroribus corripiendi sunt,

ut possint consequi Lonitatem, ut per amara remedia avul-

neribus peccatorum aliquando desistant. Semper enim sa-

cramenta Dci propter parvulos auditores velaminibus qui-

busdam operiuntur.«Quam magna multitudo dulcediuis tuae

«Domine,quam abscoudisti timentibus te \ t^ Legis et pro-

phetarum Deus abscondit mullitudincm bonitatis sua3 non

dihgentibus , sed timentibus se. Parvuli quippe sunt nec

possunt cum emolumento suo discere quod amentur a pa-

tre , ne dissolvanlur, ne despiciant bonitatcm Dei. Quaprop-

ter cum audieris de populi captivitate , crede quidem vere

accidisseeam juxta historiae fidem, sed in signum rei ahe-

rius prnccessisse , et subsequens significasse mysterium.

Nam et tu qui vocaris fidelis ,qui conspicis pacem , Chris-

tus quippe pax nostra est , in Jerusalem commoraris. Si au-

teui peccaveris , derelinquet te visitatio Dei , et traderis

captivus Nabuchodonosor , et traditus duccris in Babylo-

ncm. Gum enim confusa fuerit anima tua a vitiis et pertur-

bationibus , abduceris in Babylonem,quoniam Babylon

confusio interpretatur. Et si rursum pcenitentiam egeris

,

ct per conversionem veri cordis misericordiam Dei impe-

traveris , mittitur tibi Esdras qui te reducat , et aedificare

faciat Jerusalem. Esdras quippe interpretatur adjutor, et

mittitur tibi verbum juvans ut revertaris in patriam tuam.

.

Sacramentum est et id quod in aenigmate et a Dauiele dici-

tur, et ab Apostolo abscondente paiMter et revelante narra-

tur. In Adam omnes morimur , et in Christo omnes vi-

vificamur". Fuit quippe Adam in paradiso , sed scrpens

captivitatis ejus causa exlitil , et focit ut ejicerclur sive de

' rsjilin. XXX, 20. — - I Cor. xv, 22.



IN i;ZECIIIELt.M IIO.M. I. 1 7

Jeriisalem, slve de paradiso, et veniret in locum liunc ia-

crymarum. Serpens hostis est contrarius veritati. Coutra-

rius autem non a principio creatus est , neque statim super

pectus et ventrem suum ambulavit , neque fuit ab initio

maledictus. Sicuti Adam et Eva non statim ut facti sunt

peccaverunt: ita et serpensfuit aliquandononserpens, cum

in paradiso deliciarum moraretur. Unde postea corruens ob

peccata meruit audire : « Tu signaculum similitudinis , co-

»rona decoris in paradlso Del natus es , donec inventa est

»inlqiiitas in te , ambulasti immaculatus in omnibus viis

»tuis*. » De quo eliam Job memorat, qula in conspectu

omnlpotentls Dei superbierlt. « Cecidlt quippe de ccclo lu-

»cifer qui mane oriebatur , contritus est super terram'. »

Vide consonantiam prophetici evangelicique sermonis. Pro-

phetes dlcit : « Cecidit de ccelo Lucifer qui mane oriebatur,

«contrltus est super terram. » Jesus loqultur : « Videbam

» Satanam quasi fulgur de coblo cadentem^ » In quo dlffert

dlcere fulgur, aut Luciferum dc ccelo ruentem ? Quod ad

rem perlinet , omnis consonantia de cadente est. Deus quippe

morlem non fccit , nec maHtlam operatus est. Llberum ar-

bitrium et homlni, et Angelo ad universa permisit. Hic jam

intelligendum est quoniodo per arbitril libertatem , alii ad

bonorum conscenderintsummitatem, ahi corruerint inma-htlae profundum. Tu vero homo , quare non vis arbitrio te

tuo derelictum ? Quare oegre fers niti , laborare , conten-

dere , et per bona opera te Ipsum causam tune fieri salutis?

An magls te delectablt dormientem, et in ollo constltutum

a^tcrna prospcritate rcquiescere? « Patcr meus» (inquit Do-

minus Jcsus Chrlstiis) « usque modo operatur, et ego ope-

^ror** , » et tlbidisplicct operari qui ad opera natus es?Non

vis opus tuum ficri justltlam , saplcntiam, castitatem? Non

vis tuum opus esse fortitudinem, ahasquc virtutes? Igitur

' Ez. xxv[ii, 17. , i5. — - I.sai. XIV, 12.— ' Luc. x . i8. — ' Jo;iri. v, 17.



»72 ORIOENIS

in captivitatem ducuntur, qui propter peccatasua servltutls

meruere supplicia. Et venit Jesus Christus praedicare capti

vis rsmisslonem , et caecis visum*. Iste clamat eis qui sunt in

vinculis,

egredimini; et iis qui versantur In tenebris, videte.

Et nos fuimus in vlnculls peccatorum , et nos aliquando

versabamur in tenebris , adversum rectores tenebrarum

mundi istius concertantes : venit Jesus omnlum propheta-

rum vocibus praedicatus , dlcens ligatis , exite , et constitu-

tis in tenebris , aspicite.

IV. Si autem vis audlre Ezechiel filium hominis in cap-

tivltate praidicantem , et Iste typus erat Christi. « Ideo fac-

»tum est , ait , in trlgesimo anno, in quarto mense, in

«qulnla mensis , et ego eram in medio captivltatis secus

«flumen Chobar, et apertl sunt coeli '. » Secusfluviumergo

Chobar Ezechiel cum Irlginta esset anuoriim apertos vldit

ccelos. Et Dominus Jesus Christus Inclplens erat quasi tri-

ginta annorumsecus fluvium Jordanem , et aperti sunt cceli.

Et per omnem propheliam Ezechieli dicltur : Fili hominis.

Quis autcm fillus hominis , ut Doniinus meus Jesus Chris-

lus? Respondeanl mlhl h?cretici qui nativitalem Illius ut

phantasma eiudunt : quare Chrlstus Filius homlnis appel-

iatur ? Ego afllrnio filium hominls eum fuisse. Nam qui

passlones assumpslthumanas, necesse est ulantepassioncni

susceperit nativitalcm. INeque eniin potullhumanos aflec -

tus, verba, consuctudines , crucem, mortem recipere, si

non reclperet humanitalis exordium. Et consequcns erat

nativltatem ejus auferentes , auferrc etiam passlonem , et

simpllciter dicere , non est crucifixus Jesus. Nunc vero

crucem confitcrls , et non erubescls Judaeis scandahim

j)r3edicans crucifixum , et gentibus stultitiaai^ ; et miuiis

scandalum passlone vel morte, erubescls natlvi atem ejus

confiteri. Niinirum ininus scandall est Jesuni nalumfuisse,

* Luc. IV. - ^ Ezcih. I, I — ^ I Cor. i.



IN EZECUIELEM flOM. I. 1^5

tjuam inortuum , aut si scandalum christiaiia fides non ve-

retur, cur times dicere miuora,qui majora ausus es con-

fiteri? Praeserlim cum nativitas illius non ex semine viri et

mulieris somno convenientis esse credatur, sed juxta Pro

phetae eloquium dicentis : « Eccc virgo in utero concipiet

,

»etparietfilium,et vocabiturnomenejus Emmanuel*. » Hoc

quod dicitur Emmanuel , non unum nomen sonat , sed rem

significat. Adveniente quippe Jesu dicimus , nobiscum Do-

minus. Non frustra ergo in trigesimo anno prophetat Eze-

chiel. Nam ct nomcn ejus figura Christi est. Interprclatur

quippe Ezcchiel impcrium Dci : imperium autem Dei nulhis

est, nisi Christus Jesus. Filius quoque Buzi scribitur, quod

interpretatur contcmptus. Si venias ad hcerelicos , et audias

eos spernenles , et pro nihilo ducentes Creatorem , et insu-

per etiam criminantes , videbis juxta illos contemptissimi

Creatoris filium Dominum nostrum Jesum Christum. Quod

si quis reluctatur , et non vult quac exposuimus, quasi pro-

phetiam recipere,quoeram ab eo cur scriptum est in trige-

simo anno vitae Ezechielis apertos fuisse ccelos , et vidisse

eum eas visiones quae in libro ejus conlinenlur. Quid mihi

prodest annorum numerus , nisi hoc , ut discam trigesimo

anno et Salvatori et Prophetae coelos fuisse reseratos, et

spiritalibus spiritalia comparans , cognoscam universa qusc

scripta sunt , ejusdem esse Dei sermones? Quippe « Verba

Bsapientium ut stimuli, et quasi clavi in altumconfixi, quia

jicompungentibus dati sunt a pastore uno ^. » Ego et hoc

quod dicitur «in quarto mense quinta mensis,» juxta pos-

sibilitatem sensus mei investigans,precor a Deo ut idipsum

possim intelligere quod Scripturarum ejus congruit volun-

tati. Novus aniius imminet jam Judaîs , et prin.us mensis

apud eos a novi anni numeratur exordio. Agilur auiem

Pascha de numero novi anni. « Principinm mcnsium isto

1 Isai. VII, 14.— ^ Egclc3. xii , 1 1.



l'^^ OUIGENIS

» voLis erit in mensibus anni ^ » Ab hoc anno numera mihi

quartum mensem , et inteliige baptizalum Jesum in quarlo

mense novi anni. Eo enim mense qui apud Romanos Ja-

nuarius nuncupatur , baptismum Domini factum esse cog-

noscimus, qui est mensis quartus ab anno novo juxta sup-

putationem Hebra?orum. Et quia de quatuor elementis

mundi subsistens corpus assumpserat , recipiens eliam sen-

sus humanos , ideo forsitan et in quarto mense , et in quinto

die mensis est intuitus visionem.

V.«Et ego cram in medio captivitatis. » Videtur mihi iro-

nicos dictum : «Et ego eram in medio captivitatis. » Et eg©

quasi si dicat juxta historiam quidem Propheta, et ego qui

non tenebar in peccatis populi, eram in raedio captivitatis :

juxla allegoriam autem Christus , et ego veni in locum

captivitatis , veni ad eos fines , ubi servi , ubi captivi deti-

nebantur. Habes istiusmodi Salvatoris nostri voces in Pro-

phetis, indignantis quia non faciamus homines digna dis-

pensationeejus, etmaxime nos quiineumputamurcredere.

Dicit quippe ad patrem suum : « Quae utllitas in sanguine

»meo, dum desccndo in corriiptioncm? Numquid confite-

»biturtibi pulvis, aut annunciabit veritatem tuam^?» In-

venio quoque et allam istiusmodi vocem,quae ex Salvatoris

nostri persona dicitur per Prophetam qucerentem animas

plenas justitiae, plenas sensuum divinorum, plenas sancto-

rum fructuum , et quaerentes veritatis veros botros , scd in-

venientem plurimos peccatores et inferaces bonorum, et

idcirco dicentem : «Heu! mihi quia factus sum slcut qui

» colHglt stipulam in messe , et sicut racemos in vindemia

,

»ad quam non supersit botrus ad manducandum primi-

»tiva\» Heumihi! Quod dichuv lieu mihi ! non est primo-

geniti totius creaturas , non est divinitatis vox , sed humanae

animae quam suscepit : unde infert : « Heu mihi I anima

i Exod. XII , 2. — ^ Psalm. xxix , lo. — * Mich. vii , i.



IN EZECIllELEM HOM. I. 1Jj)

» mea ,quia periit revertens a terra , et qiii corrigat iuler

whomines non est. Omnes in sanguine judicantur , unus-

«quisque proximum suum tribulat*. » Haec idcirco memo-

rata sunt, quia ait Prophetes: « Et ego eram in medio cap-

«tivitatis juxta flumen Chobar^ ,» quod interpretatur gra-

vitado. Gravis autem est hujus scecuH fluvius , sicut et ahbi

sacrate dicitur. Et juxta simphces quoque historiam exph-

cat : juxta eos vero qui spiritahter Scripturas audiunt , de

anima significat, quae in vitae istius inciderit turbines.

«Super flumina Babylonis ibi sedimus et flevimus dura

» recordaremur Sion , in sahcibus in medio ejus suspendi-

»mus organa nostra, quia iUic interrogaverunt nos qui

wcaptivos duxerunt nos , verba canticorum^ » Ista sunt

flumina Babylonis,juxta quae sedentes et reminiscentes

patria) ccelestis, higent atque deplorant, ubi suspendunt

organa sua, in sahcibus Legis et mysteriorum Dei. Scrip-

tum est in quodam libro, quia salignam omnes cre-

dentes accipiant coronam. Et in Isaia dicitur : « Orletur

» quasi in medio aquse fcenum , et salix super aquam fluen-

»tem''. » Et in solemnitate Dei,quando tabernacula ejus

componunturj salignos ramos in tabernaculorum fixione

constituunt.

VI. « Secus fluvium Chobar.»

Secus flumen istud gra-vissimum saeculi. « Et aperti sunt cceli. » Clausi erant coeli,

et ad adventum Christi aperti sunt , ut reseratis illis veniret

super eum spiritus sanctus in specie columbae. Neque enim

poterat ad nos commeare nisi primum ad suae naturas con-

sortem descendisset. « Ascendit Jesus in altum , captivam

«duxit captivitatem , accepit dona in hominibus. Qui des-

«cendit, ipse cst qui ascendit super omnes ccelos ut imple-

» ret omnia. Et ipse dedit alios apostolos , alios prophetas

,

* Mich. VII ,2. — 2 Ezech. i , i. — ^ Psalra. cxxxvi , i , a , 3. — ^' Isai.

XLIV, 4-



1^6 ORIGENIS

>, alios evangelistas, alios pastore's et magistros in pcrfectio-

wnem sanctoram *. »

VJI. « Aperti sunt coeli. » Non sufficit unum coelum ape-

rirl :

aperiuntur plurimi , ut descendant non ab uno, scd

ab omnibus coelis Angeli ad eos qui salvandi sunt. Angeli

qui ascendcbanl et descendebant super Filium hominis , et

accesserunt ad eum , et ministrabant ei. Descenderunt au -

lem Angeli quia prior descenderat Christus , metuenles des-

cendere priusquam Dominus virtutum omnium rerumque

prwciperet. Quando autem viderunt principem miHtiae cce-

lestis in terrestribus locis commorari , tunc per apertam

viaiu ingrcssi sunt sequentcs dominum suum , et pareiites

vohintali ejus qui distribuiteos custodes credentiumnomini

suo. Tu herisubdaemonioeras, hodie sub Angelo. « NoHte,

D inquit Dominns, contemnere unum de minimis istis » qui

sunt in Ecclesia. «Ameu dico vobis,quia Angeli eorum

»per omnia vident faciem Patris qui est in ccehs^ » Obse-

quuntur saluti tuoe Angeli, concessi sunt ad ministerium

fdii Bci , et dicunt inler se : si ille descendit , et descendit

incorpus, si mortah indutus est carne , et sustinuit cru-

cem , et pro hominibus mortuus est, quid nos quiescimus ?

quid parcimus nobis ? Eia ! omnes Angeh descendamus a

cado. Ideoct multitudo mihtiae coelestis erat laudantium

et glorificantium Deum ,quando natus est Christus. Omnia

Angehs plena sunt , veni , Angele , suscipe sermone con-

versum ab errore pristino , a doctrina daemoniorum, ab

iniquitate in altum loquente : et suscipiens eum quasi me-

dicus bonus confove atque instilue,parvulus est , hodie

nascitur senex repuerascens : et suscipe tribuens ei baptis-

nium secundse regenerationis , et advoca tibi ahos socios

ministerii tui , ut cuncti pariter eos qui ahquando decepti

sunl, erudiatis ad fidem. «Gaudium enim est majus in

1 Eplifs- IV, 8. — 2 Matth. XVIII, lo.



IN EZECHIKI.EM IIOM. I.

» ccelis super unum pcccatorem pcenitentiam agentcm

,

»quam supra nonaginta novem justos quibus non est opus

npoenitentia *. » Exultat omnis creatura , collffitatur et ap-

plaudit his qui salvandi sunt. Nam « expectatio creatura?

» revelationem filiorum Dei oxpectat^» Et licet nolint ii

qui Scripturas apostolicas interpolaverunt istiusmodi ser-

mones inesse libris eorum quibus possit Crealor Christus

approbari , expectat tamen omnis creatura filios Dei

,

quando liberentur a delicto,quando auferantur de Zabuli

manu, quando

regenerentur a Christo.

Verum jam tempusest, ut de prasenti loco aliqua tangamus. Vidit Propheta

non visionem, sed visiones Dei. Quarenon vidit unam, sed

plurimas visiones? Audi Dominum pollicentem atque di-

centem: « Ego visiones multiplicavi\ »

VIII. « Quinta mensis. » Hic annus quinta captivitatis

regis Joachim. Trigesimo anno aetatis Ezechielis , et quinto

captivitalis Joachim , Propheta mittilur ad Judaôs. Non

despexit clementissimus Pater, nec longo tempore incom

monitum populum dereliquit. Quintus est annus. Quanlum

temporis intercessit? Quinquc anni interfluxerunt ex quo

captivi serviunt. Statim descendit Spiritus sanctus , aperuit

coelos , ut hi qui captivitatis jugo premebantur, viderent ca

qua^ videbantur a Propheta. Dicente quippc eo : «Etaperii

» sunt cceli , » quodam modo et ipsi intuebantur oculis cor-

dis quae ille etiam oculis carnis aspexerat.

iX. « Et factus est sermo Domini ad Ezechielem filium

»Buzi sacerdotem. » Sermo Domini qui in principio crat

apud Deum patrem Deus verbum , sermo qui credentes ef-

ficit deos. Si eniin dixit illos deos ad quos sermo Dei factus

est, ct non potest solvi Scriptura , ad quoscumque serino

Dei factus est , facti sunt dii. Ezechiel quoque deus fuil

,

quia factus est sermo Dei ad eum. « Ego dixi : dii cstis , et

' I.ur. XV, 7. 5 Koiu. vui , 19 -— * Osee xn.

XI. 1 2



170 ORIGENIS

«filii Altissimi omnes. Vos vero nt homines moriemini, et

«quasi unus c\ principibus cadetis*. » Ubi habetls iu novo

Testamento isliusmodi rcpromissionem ? Si oportet instru-

menta dislinguere, et dicere inter se dissidentes deos ,

quodquidem nefas est etiam suspicari , sed juxta abusionem dici-

mus, audacter profecto dicam , multo majorem in veteri

Testamento ostendi humanitatem quam in novo. « Ego dixi

» dii estis et fdii Altlssimi omnes. * Non ait : quidam dii estis

,

et quidam non estis : verum omnes dil estis. Si autem pec-

caveritis , ausculta quid sequitur : « Vos vero ut homines

«moriemini. «Non est hsc culpa vocantis ad salutem, non

ipse causa niortis qui invitat ad divinitatem , et ad ccElestis

naturae adoptionem , sed In nostro pcccato , et in noslro

scelere consistit quod dicitur : « Vos aulem ut homines mo-

» riemlnl , et quasi unus de princlplbus cadetis. «Multl prin-

clpes erant , et unus cx IIs corruit , de quo et in Genesi

scribitur : « Ecce Adam factus est % »non quasi nos , sed

« quasi unus ex nobls. » Ergo quando peccavit Adam , tunc

factus est quasi unus.

X. « Et factus est sermo Dominl ad Ezechielem filium

» Buzi. » Etiamsi de Salvatorc haec dicta volueris inteliigere

,

ne timeas , habet et slc allegoria intellectum suum : venit

sermo Doniinl ad eumqui

deVirgine nascebatur, Id est

hominem, sermosemper in patrc manens : ut fierent utra-

que unum , ct consociaretur homo ,quem ob sacraraentum

et salutem universaG humanitatis Indueret, dlvinitati ejus et

naturaB unigeniti Dei. « Factus est sermo Domini ad Eze-

«chielem fdium Buzi , sacerdotem In terra Chaldaeorum. »

Chaldjei de coeleslibus dlsputant : Chaldaei natlvltates ho-

minum ratiocinantur. « In terra Chaldaeorum. » Quasi si dl-

cat, eorum qui asserunt fatum , eorum qui causas universi-

tatis astrorum circultu vendlcant. Iste ergo nunc error, et

1 Ps.ilin. Lxxxi, 67.— ^Geii. iii , 22.



IN EZECIIIEl-EM IIOM. I. 1 ^y

ista mentis perversltas figuraliter in Chaldacorum terra sig-

nificatur. « In terra Chaldaeorura secus flumen Chobar. Et

»facta est illic snper me manus Domini. »Et sermo Douiini

factus est ad Prophefara , et manus ut et faclis ornaretur et

verLis. « Et vidi visiones. » Aliqua perstringam , et licet pro

angustia lemporis ea quoe dixi,possint suflicere , tamen etiam

de toto corpore visionis summa qua^que libabo.

XI. « Et vidi, et ecce spiritus surgens veniebat ab Aqui-

»Ione. » Diligenter considera rerum numerum quaj dicun-

tur:

spiritus surgenssive

auferens veniebat ab Aquilone,ecce una res. « Et nubes magna erat in eo; »ccce duae. « Et

wsplendor incircuituejus; neccetres. «Et ignis refulgens;

ecce quatuor. « Et in medio cjus sicut visio electri in medio

«ignis; » ecce quicque. « Et lumen in eo; »ecce sex. « Posl

» haec simihtudo quatuor animalium , et visio eorum , et

»narratio visionis; » ecce septera. « Et in raedio animalium

wquasi carbones ignis; »ecce octo. Quis potcst ista minu-

talim exponere? Quis ita est capax spiritus Dei , ut ha3c sa-

cramenta diludicet? Oportebat accusatores Creatoriset Dei

prophetarum primum intclllgere quaj dicuntur a prophetis

,

el postea criminari. Qui enira vere accusal,ea debet accu-

sare quae novit. Si vero haeretici ne prope quidera sunt in-

tellectui divino, quomodo rationabiliter accusaut quod eos

nescire convincinius ? Discant quis in hac visione sit sensus.

Priraum apparet spiritus auferens. Secuudo nubes magna

in spiritu auferente. Tertio splendor in circuitu spiritus au-

ferentis. Quarto ignis refulgens. Quinlo in mcdio ejus sicul

visio elcclri, haud dubiuni quln inmedioignis. Sexto spleu-

dor in

eodemelectro. Confileor libcnter a sapienle

et fideli

viro dlctam scntenliam,quani Sccpc suscipio : de Deo et

vere diccrepericulum est. Neque cuim ea lantumpericulosa

sunt quae falsa de eo dicuntur; scd etiam quae vcra sunt,

el non op|)orlunc proferuntur, diceuti periculum gcncranl.



l8o ORIGENIS

Margarita vora est , scrl si perverse , discrimen ejus est quocl

dicit pedibus eorum. Et ut juxta nos aliquod ponamns

exemplum , collectiones ist« non solum in Aelia , non tan-

lum Romae , non in Alexandria , sed in omni semel orbe

similitudinem referunt sagenoe , quoe ex omni genere piscium

capit. Non possunt universa bona esse quoeincidunt ineam.

Ait quippe Salvator : « Cum extra.verint , et secus littus se-

«derint, eligent bona quidem in vasa sua, maia vero foras

nprojicient *. «Oportet ergo in sagena totius Ecclesiae esse

et bona et mala. Si jam universa munda sunt, quid dere-

linquimus in judicio Dei ? Et juxta aliam parabolam , et

frumentum et palese in area continentur, cum frumentum

tantum in Christi horrea congregandum sit , et discernantur

palea^ ab eo , « cujus ventilabrum in manu ejus, et munda-

» bit aream suam , et congregabit frumentum in horreum,

npaleas vero consumet igne inextinguibili^. » Neque enimassero aream lotum esse mundum , sed aream inlelligo esse

coelum populi christiani. Quomodo unaquieque area cir-

cumscribitur, et est plcna frumento vel paleis , nec totum

frumentum est, nec totum rursum palea : sic in Ecclesiis

terrestribus alius est frumentum , alius est palea. Verum

ibi non sua causa , nec per volunlatem palesc sunt : neque

enim ex proprio arbitrio frumentum est : hic vero in lua

poteslate positum est, ut sis palea vel frumentum. Ha;c nos

docere debent , ut si aliquando aliquis in congregationibus

nostris viderit peccatorem , non scandalizetur, nequedicat:

Ecce peccator in ccetu sancto est. Si hoc licet , si hoc con-

ceditur, quareet ego non peccem ? Dum in pnTsenti saeculo

sumus, id est in area , et in sagena, et boni et mali in ea

continentur. Quando autem venerit Christus, fiet discre-

tio , et implebitur illud quod ab Apostolo dicitur : « Omnes

»nos oportet assistere ante tribunal Ghristi, ut reportet

1 Matlb. x:ii ,48. — ^ I.ac. iii , 17.



1> liZJiCHIELF.IM HOM. I.

» unusf|iiis(j(ie propria corporis sui qua3 gessit, sive Lona,

»sive mala '. »Haec in prooemio cle interprctationibus visio-

num ffistuans animus est locutus , et ambigens quse sileat

,

quae proferat, quae leviter tacla dimittat, qufe ex iis mani-

festius , quffi obscurius exponenda sint , si tamen poterimus

iraplere quod cupimus.

XII. Primum ergo videtur spiritus aufereus : id quod

paulo ante diximus,quia Dominus noster ignis consumens

sit , etiam nunc repetimus et dicimus liuic testimonio con-

grucre. Quomodo ponitur spiritus auferens? Deus spirilus

est, et spiritus auferens cernitur. Quid a me aufert, et ab

anima mea , ut merito auferens praedicetur? Utiquemala :

et tunc sentio bonitatem ejus , si a me pessima qua^que sus-

tuleril. Neque vero putandum est finem esse beatitudinis,

si a malis liberemur, iuilium felicitatis est carere peccato.

Et in Jeremia scribitur : ( omnia quippe quae in prophetis

scrlpta sunt , clementissimo Deo vendico;

) « Ecce dedi ser-

«mones meos in ostuum, ecce constitui te super gcntes et

» regna eradicare , et suffodere , et disperdere , et aedificare ,

»et plantare^ «Benignus est Deus dans sermones ad eradi

candum, Verum quid est quod eradicari debeat , et sub-

verti? Si qua plantatio in animo uiala est, si qua secla ne-

quaui , hanc eradicat, hanc subvertit sermo prophelicus.

Utinam autem contingat, ut mihi talis sermo donetur, {[tii

eradicet hasreticorum semina , et doctrinam exZabuIi fonte

manantem,qui de ejus aiiima qui nunc primum Ecclcsiam

ingreditur, idololatriae auferat plantationeuj. « Dedi sermo-

»nes meos in os tuum. Ecce constitui te eradicare et suf-

«fodere. «Scilicet ut si qua aidificatio pessima est, destrua-

tur. Quam vellemet ego sufTodere quidquid Marcion in au-

ribus deccptorum aedificavit , eradicare , et subvertere, et

dispergere , ul Jacobdispcrdidit idola. Usque ad hodiernum

^ 2 Cor. V, lo. — ^ Jerem. i, i<>.



l82 OIUGEIVIS

dlem est disperdere et Eedlficare. H;eretlci disperdere et

subvertere tantum audierunt, in a?dIficationIs autem plan-

tationlsque sermone surdas aures averterunt. Neque enim

volunt Inspicere,

quia trlstla quajqueprima

dicuntur, et

secunda quc-c laeta sunt. Quare nunc ista memoramus? Vi-

delicet ut manifcstetur Del sermo subverlere mala , et fcdlfi-

care optima , eradicare vitla,quasi agricola bonus , ut in

purgato campo ubcrrlma virlutum messls oriatur. Haec

propler spirilum auferentem. \idit enlm prlmum splritum

auferentem , dclnde nebulam magnam In eo. Quando pur-

gatus fuerls ab auferenle spiritu , tanlum ut auferatur omne

mahun a te, et omne quod in tua anluja nequitioe versatur,

tuuc Inciples etlam magna nebula frui,quaein splrltu aufe-

rente consistlt. Quae nebula proxlma est el nebulae quam in

Evnngclio legimus , de qua venlt vox ; « HIc est fillus meus

«dllectus, in quo bene complacui *.» Spiritus veroaufcrens,.

delnde nebula magna in eo , poslea splendidlssimum lumen

in circuitu ejus. Ablatum est a te malum. Data est tlbi ne-

bula magna ut pluat imbrem super vineam tuam , secun-

dum illud quod alibi dicilur : a Mandabo nubibus ne pluant

wsuper eam Imbrem', » super pessimam videHcet vineam.

Si aiitcm hoc de mala jubetur, haud dublum est quin e

contrarlo si bona vlnea fuerls,

pluat super te nebula.

XHI. « El splendor in circuitu ejus. Deinde ignls fulgens

»et In medio ejus quasi visio electri. » Dupliciter aufert a

nobis malaDeus, spirituet ignl. Si bonl et intenti ad pra;-

cepta Dei slmus , et sermonlbus illius erudiamur, spiritu

mala nostra aufert, secundum illud quod scrlptum est : « Si

«autem spiritu opera carnls morlificaveritls, vlvelis '. »

Si vero spirllus mala non abstulerit a nobls, purgatione

ignls indigemus. Idcirco dillgenter observa conjunctlones

singulas. Prlma conjunctio est splritus et nebulae, secunda

1 M;ilib. iir. ^ [s.ii. v, 6. - ^ Roiu. vki, i'5.



IN KZECHIBLEM IIOM. I. lR3

ignis et luminis , lertia electri et splendoris : ac singula quee

quasi tristia videntur, jucundiorum viciiiitate pensantur.

Sive enim spiritus oritur, statim sequitur nebula; sive ignis

apparet , adjunctum est ei lumen; sive electrum praecedit,

splendor in circuitu ejus est. Oportet quippe nos quasi au-

rum in fornace et electrum vehementissimo igne conflari.

Et in hoc Propheta quem nunc exponimus , habes sedentem

Dominum in medio Jerusalem , et conflanlem eos qui mixti

sunt argento , et stanno , et aeraniento , et plumbo , et que-

rula voce causantem de his qui habent in se commixtio-

nem malerias vilioris. « Argentum , inquit, commixtum facti

» estis , et tanquam granum de uva reprobuci argentum facti

»estis. » Quando enim creaturae Dei, quae ab initio bona

est, superinducimus de malis nostris vitia ac passiones :

tuncargento et auro cBs , stannum,pluuibumque miscemus,

et necessarius est ignis ad purgandum. Ideoque sollicite

providendum est, ut cum veneriuius adignem istum,securi

transeamus pcr eum , ad ixistar auri argenlique et lapidis

pretiosi,quae sine foco adultera sunt , vel qui sinc foco

adulteri sunt. Non tam utamur incendio quaui probemur.

XIV. « Ecce spiritus auferens veniebat ab Aquilone. »

Et hoc quod ab Aquilone veniebat spiritus auferens , et

postea redit , habet rationem. Ab Aquilone quippe exardes-

cunt mala super habitantes terram. Aquilo violentissimus

ventus,qucm alio nomine Dextrum vocamus

, qui in qua-

tuor cardinibus cccli , de quibus venti spirare dicuntur, fri-

gidior est atque vehementior. Nec non et illud quod de

ordine castrorum apud Israel in numeris scribitur, hujus

rei obtinet figuram. Novissima enim castra ad Aquilonem

ponuntur Dan. Prima castra Juda ad orientem, deinde pone

cum Ruben ,postea secundum mare Efli-em , in extremo

,

ul diximus , ad Aquiloncm Dan. Et olla quob succensa des-

cribilur, a facic Acpiilonis acccndilur. Aquilo (|iu"ppe figu-



l84 OllKJliMS

rallter dicitur conlraria fortiludo , id est Zabulus, qui esl

vere durissinius ventus. Venit enim ab Aquilone spiritus au-

Ibiêns , et nubes magna in eo. Vilia ab eo esse exposuimus.

« Et splendor in circuitu ejus, et ignis fulgens. » Potuit

dicere ignis exurens , verum piguit Scripturam trislitiam

nominare , et opus ejus ascribere , Ideoque pro poenall vi

splendorem tantum apposuit.

XV. « Et in medio ejus quasl slmilitudo quatuor anima-

nlium, ista vlsio eorum. Similitudo hominls in illis. Et

» quatuor facies uni , et quatuor pennae unl , et crura eorum

«recla, et pennati pedes eorum. » Vides qualia sint quae

reganluraDeo,utiLI : «QuisedessuperGherubIm,appare.

Cherubim interpretalur plenitudo sclentlie, et quicumque

scienlia plenus est , efficltur Chcrublm,quem reglt Deus.

Quld slbl autem voluut quatuor facies ? Qux salvanda sunt

,

genu flectunt Domino Jesu, et ab Apostolo tripllciter no-

minantur, « ut in nomlne Jesu omne genu flectatur, cffiles-

» tium , terrestrium et infernorum \ » Qux aulem genu flec-

tunt Domino Jesu , subjecta sunt el. Et quse subjecta suiit

,

dicunt : « Nonne Deo subjecta est anima mea? Apud ipsum

»enlm salutare meum^; et Oportet eum regnare donec po-

» nat omnes inimlcos suos sub pedibus ejus \ » Quid est

ergo quartum ? Ccelestla , terrestria et inferna , tria tantum

sunl. ]\empe Illud : « Laudale Douilnum cceli ccelorum, et

»aqua quae super ctelos est laudet nomen Domini \ » Om-

nia ista reguntur a Deo, et ducuntur a majestate ejus.

XVI. « Quociunque spiritus Ibat , Ibant et animalia. »

Haec ipsa animalia habent similitudinem supcr se homlnls

,

cum slnt quatuor fa^Îerum. Nec dlctum est in principio,

quia faclerum quatuor sint , sed quia Inter quatuor facies

eminet et principatuni tenet facles humana, descrlbitur et

1 Philip. ir, 8. — ^ Psiilru. lx.1 , 2. — 'I (lor. xv, 25. — 'Psaliii. <.x.Lvrii>

4, 5.



IN KZECHIELEM HOM. I. l85

qua3 dicitiir facies humana , et facies leonis a dextrls qua-

tuor partium , et facies vituli a sinistris quatuor, et facies

aquik^ a quatuor partibus. Vidcamus ergo an tripartitam

animam significet de qua etiam aliorum opinionibus dispu-

tandum est, ut animaD tripartitae alia quarta fortitudo pne-

sideat. Quoe est tripartitio animae? Per hominem rationale

ejus indicatur, per leonem iracundia,per vituhuTi concu-

pisceutla. Splrltus vero qul praesldet ad auxihandum, non

est a dextris , ut homo , vel leo : non est a sinlstris , ut vi-

tulus : sed super omnes tres facles conslstlt. Aquila quippe

in alio loco nuncupatur, ut per aquilam spiritum prcesiden-

tem animae slgnlficet. Spiritum autem hominis dico qui in

eo est. Atque ita omnia ducuntur nutu Dei , cceiestia , ter-

restria et inferna , et ea quae super coelos sunt : et efficlmur

nos omnes Cherublm,quae sub pedlbus Dei sunt

,qulbus

conjunctae sunt rotae , et subsequltur ea. Non sub rota

,

neque sub saecuH dltione rebusque versamur, cum jam per

passlonem Christi sumus a mundi negotlls Hberati. « Et rota

»in medlo rotae. » Si consideres quomodo per contrarios

eventus solvatur universitas rerum, sive in hls qui putantur

errare , sive in hls qul ab errore dicuntur aheni , videbis

quomodo rota In mcdlo rotce slnt. Haec autem reglt omnia

,

et quocumque vult torquet totius universitalis Deus , in

Christo Jesu , cui est gloria et imperium in sa'cula saecu-

lorum. Amen.



i86 onir.isMis

'M\VXWVXW\VV^V\%'V\A vV^JW^^W^VVWV^^/V^^fWWWV^ VV^vî^-VVt^r^^W^^WtWViVXKWtVV^^W^XV^VVtWWlVI

HOMILIA SECUNDA '.

De eo quod dicitur : Fill hominis, propteta super prophelas Israel

qui prophetant de corde suo ^, usque : Extendani manuin raeam

ad prophetas, qui vident vana, et divinant mendacia '

.

I. NuLLAM speciem peccalorum Scrlptura reticet , de qua

non doceat legentes. Oportuit enim verbum Dei missum ad

sanandos eos qui audiebant , omnem spiritum peccatorum

perslringere , et universis hominibus loqui , ut neuio frau-

daretur remediis salutaribus, ethis medelis quse vulneribus

possint prodesse curandis. Quomodo ergo dicuntur alia de

populo , aha de sacerdotibus magnis , et qugedam de pres-

byteris , ac nonnuUa de dispensatoribus : el quidem bonis

dispensatoribus laus ,

maHs vero culpa adscribitur : ut alii

exhortationem accipiant ad meliora, ahi vero ut in pejora

noQ corruant : sic oportet de falsis ac veris prophetis divi-

nam edoceri discipHnam , ut propheta quidem accipiantur

in eam demum partem,qui verbis Dei ministrant : per

pseudo-prophetas vero designentur Ecclesiarum magistri

,

qui non recte seu sermone , seu vita congruunt ei quam

praedicant disciphnae. Laeti quapropter simus , si nos Scrip-

tura commoneat , docens ut reccdamus a vitiis, magis au-

tem si ordinis nostri aUquos Dei sermo perstringat, volentes

sanari et ccnverti a peccatis nostris.

II. « Factus est sermo Domini ad prophetam Ezechielem,

»djcens ei : Fih hominis, propheta mihi super prophetas Is-

»rael. » Fuerunt quidem et prophetcc Israel nomine potius

quam veritate. Sunt autem et hodie in vero Israel id est Eccle-

1 Tom. iir,pagg. 362 - 365.

•^ JertiiJ. iiii ,2. — ' IL)iil. 9.

I



IN EZECHIELEM HOM. 11. 187

siajqufdam pseudo-prophetae , et falsi magistri

,quibus hic

sermo prjenunciat. Si me arguat Dei sermo , tentabo con-

verti : nec quia adversum me aliqua dicuntur, qui videor

doctor ecce Ecclesise , debeo tacere , verum mihimetipsi

non parcens cuncta revelabo quse dicta sunt, ut convertar

a viliis , ut fiam non ex his quos Scriptura nunc corripit,

sed ex his qui sermone Dei verissime prasdlcantes in Eccle-

sia extiterunt magistri. « Prophcta super Prophetas Israel

»qui prophetant, et dices prophetis. » Quomodo opus pro-

phetarum erat hoec spiritu pra?dicere quae videbantur, sic

eodem spiritu opus est ei qui exponere cupit ea quae sunt

latenter significata , ut monstret non ad eum fieri prophe-

tiam,qui contra Dei docet voluntatem

,qui prophetat de

corde suo. Juxta simplicem quidem intellectum,quidam

prophctarum de divino Spiritu loquentes , non de corde

suo loculi sunt , sed de sensu Dei : quidam vero simu-

lantes sc Prophetas , atque dicentes : ha)c dicit Dominus,

Domino non loquente in eis ,pseudo-prophetre extiterunt.

Potest autcm et super eos qui docent iu Ecclesiis, si aliter

quam poscit veritas docent ,pnesens sermo congruere. Si

quis enim ea quai Jesus Christus Dominus locutus est

,

ipsa Kque doceat , non de corde suo , sed de Spiritu sancto

loquitur sermones Filii Dei Jesu. Si consentit sancti Spiri-

tus voluntati, ejus qui in Apostolis locutus est , non de

cordc proprio loquitur, sed de corde Spiritus sancti, qui

est locutus in Paulo,qui est locutus in Petro , et in cae-

teris apostolis est locutus. Si quis vero legens Evangelium

proprium sensum aptat Evangelio, non ita intelligens ut

Dominus locutus est , iste falsus Propheta est loquens de

corde proprio in Evangelio. Et de Ivcreticis quidem nihil

absurdum est ha3C dicta intclligere. Disserunt qulppe quasi

in Evangeliis, et quasi de Apostolis, :ziwvwv suorum fabtilas

proprio corde exponentes , uou in cord«^ Spiritus saucti.



l88 ORIGENIS

Neque enim possunt dicere : « Nos autem sensum Christi

» haLemus, ut videamus ea quae a Deo donata sunt nobis \ »

Cum autem et super me venerit qui dicor ecclesiasticus

,

qui accipio hbrum sanctum , etnitor eum interprctari , hoc

quod de hKreticis intelHgi potest,quaeso audientes ut diH -

genler attendant , et accipiant gratiam spiritus, de qua dic-

tum est : Discretio spirituum^, ut probati trapezitae facti

,

diHgenter observent, quando falsus sim magister, quando

vero praedicem quae sunt pietatis ac veritatis. Si itaque in-

venio in Moyse , et in prophetis sensum Christi , non de

corde proprio, sed de Spiritu sancto loquor. Si autem ni-

hil congruum inveniens , mihimetipsi confingo quse loquar,

fluctuans in sermonibus qui sunt aHeni a Deo, de meo po-

lius corde, quam de Dei sensibus loquor.

III. « Propheta , et dices prophetis qui prophelant de

» corde suo. » Non ait simpHciter de corde , sed de corde

suo. « Et prophetabis , et dlces ad eos :

Auditc verbum Do-»mini. » Hac ad me, ha3c ad eum dicuntur, qui doctorem

se esse promittit , ut timor Dei major oriatur in nobis , ne

pericHtemur quasi sub commentario scripto non ab homi-

nibus , sed ab Angelis Dei , sic proferre sermonem. Novi

quippe quia cum in judicio iHe ordo consederit, de quo

prophetavitDanieF , et Hbri fuerintaperti,omnesmei cona-

tus , omnes meae expositiones proferentur in niedium, sive

in justificationem , sive in condemnationem meam . In justi-

llcationem quidem mihi erunt, qua; bene dicta sunt; in

condemnationem vero , ea quae secus quam veritas poscit

,

explanata : « Ex sermonibus, incjuit , tuis justificaberis, et

»ex sermonibus tuis condemnaberis'

, » quasi habenti non

omnes sermones de quibus justificaretur , neque rursum

omnes sermcues de quibus condemnaretur. Si aHquis a

scrmonibus purus est uHenis, et eisquipossint reprehendi

,

' I Cor. XVI, 12. — 2 j() j^jj^ jQ — 5Dan. vn. — ** MRtlh. xir , 87.



IN EZECHIELEM HOM. II. 18<J

ex seriTionibiis suis justificabitur , et non «"ondemnabitur.

Si autem nunquam recte locutus est , sed semper protulit

prava, ex sermonibus suis condemnabitur, et non justifica-

bitur. Verum quia nos qui non sumus ex omni parte per-

fecti, neque sic dicimus ut semper justificemur, neque sic

e contrario sumus peccatores ut semper condemnemur : et

habemus alia verba exquibus justificemurj et alia ex quibus

condemnemur : Deus super stateram suam utraque ponens

expendit diligenter, et judicat in quibus justus sim , et in

quibussermonibus condemnandus. Quod autemin sermoni-

bus facit , hoc idem facit etin gestis. Necesse est enim ut sint

aiia facta in quibus justificemur , et alia in qulbus condem-

nemur. Neque enim sic perfectus sum , ut omnia facta ha-

beam in quibus justus existam : neque sic peccator, ut talia

cuncta fecerim,quas me ex omni parte condemnent. Esse

aulem et alia facta istiusmodi , et alia istiusmodi , ex hoc

manifestum est quod dicitur : « Quorumdam hominumpec-

)) cata manifesta sunt praecedentia ad judicium,quorumdam

» autem et subsequuntur. Similiter autem et bona facta ma-

» nifesta sunt , et quce aliter habentur latere noii possunt'.

yEque de intellectibus. Propter quod et inter se invicem co-

gitationum accusantium sive satisfacientium judicium me

expectat de omnibusquae facio

,

qua> intelligo,

qua; loquor,

et incertus opperior quidnam mihi in illo judicio sit fuiu-

rum ; quantoque magis timor Dei mihi incutitur ad reci-

pienda cuncta quai feci , tanto magis custodire me debeo,

utinam quldem ab omnibus peccatis, sin autem hoc noii

possum, saltem queam a maximis. Haec de eo quod propo-

suimus de prophetis,qui prophetant de corde suo , ad quos

dicilur : « Audite sermonem Domini , haec dicit Adonai Do-

» minus : \x iis qui prophetant de corde suo, qui ambulanl

» pOstspiritumsuum... » Est quippequidamspiritushominis,

1 I Tim. V, i^ , aS. — 2 ( Cor. xiv , i5.



igO OHIGENIS

qui versatur in eo,post quem prociil absit ut ego ambu-

lem , sed intelligiens sanctum Spiritum Dei post Dominum

Jesummeumambulem... Beatus cuirevelabit Dominusocu-

los ad videnda mirabilia Je lege Dei, juxta obsecrationem

Propheta? dicentis : « Revela oculos meos , et considerabo

«mirabilia de Lege tua^ »

IV. Videamus autem et alium sermonem per quem pseu-

dopropheta? , et falsi magistri corripiuntur : a quo quneso ut

orantibus vobis ego purus inveniar. Quae est igitur correp-

tio.^ « Sicut vulpes in deserto, prophetie tui IsraeP. » Ani-

mal vulpes nequam est , versutum, indomabile est, ferum

cst. « Dioite » ( ait Salvator) «vulpiisti :ecce sanationes per-

«ficio hodic , et cras, ct tertia die consummor'. » Has vul-

pes necessarias habuit adversum alienigenas Samson, qua-

rum caudis cum igne vinctis (trccentas enim ceperat) in

perditionem eas frugum misit hostilium. Isliusmodi sunt

falsi magistri, versuli , maligni, et bestiis similes. Si talis

sum^ vulpes sum : sed non simpliciter vulpes, verum vul •

pcs indesertis; vulpes in parictinis, vulpes in rupibus, haec

enim in diversis sensibus continentur. Versipelles isti et ne-

quam semper in desertis, semper in solitudinibus morantur.

Lbicumque enim anima habitalur a Deo, et Spiritu sancto

plena est , ibi non potest haereticorum doctrina penetrare ,

nec valet eorum sermo perrumpere. Lbi autem solitudo

Christi est , ubi desertum justitiac, ibi nequissimae disci-

plina? venena versanlur. Idcirco « sicut vulpes, ait , in de

» sertis prophetffi tui Israel. Non steterunt in firmamento'.»

Si considerare volueris magistros , videbis eos infirmos , in-

stabiles , et non valentes dicerc : « Statuit supra petram pe-

» des meos , et direxit gressus meos^ » Et quia non sunt

tales ut slelerint , robusta radice fundati , ideo non steter unt

1 Psalm. cxviii , i8. — ^ Ezech. xi:i, 4. — ' Luc. xin , 32. — * Ezecb.

XIII, l5. — ° Psalm. XXXIX , 3.



IN EZECHIELEM IIOSI. II. I9I

in firmamento, sed dilexertint movere pedes suos. Est aii~

tem et hoc ^rande peccatum , saltem paululum pedes mo-

vere, ut David psalmista canit: « Quam bonus Israel Deus

» rectis corde. Mei vero pene commoti sunt pedes*.

» Beatus

ille multumque felix , cui robustissime consistenti firmos

animce pedes habere concessumest, quiaudire a Deo dignus

est : « Tu vero sta mecum '. » Verum non tales pseudo-pro-

phetae , non tales falsi magistri : neque enim sic steterunt in

lirmamento.

V. « Et congregabant greges super domum Israel ,

»quos

docent, quos instituunt, sive hseretici dogma impiura prae-

dicantes , sive falsi magistri decipientes eos quorum aures

pruriunt , colligunt greges schismatum adversum Ecclesiam

Dei, adversum domum Israel. .. Audi haereticos,quomodo

Iraditionem apostolorum habere se dican-t. Audi falsos ma-

gistros,quomodo affirmant doctrinam suam Domini esse

doctrinam , sensum suum congruere sensui prophetarum ,

et dicunt : « Haec dicit Dominus , et Dominus non misit eos.

» Et coeporunt suscltare sermonem. Non visionem falsam vl-

«dlstis^ P » Et hl enlm volunt in defensionem sui quemdam

pro se suscitare sermonem, sed arguit eos Dominus , et di-

cit : « Non visionem falsam vidlstis , et divinationes vanas

»Iocuti estls, et dlxlstls, dlcit Domlnus, et ego non sum lo-

»cutus? Propterea dic : Haec diclt Domlnus,pro eo quod

ssermones vestri mendaces sunt. » Orate pro nobls ut ser-

mones nostrl non slntfalsl. Llcet quidam homines Ignoran-

tia judlcli eos asserant falsos , Dominus non dicat, et recte

nobiscum agetur. Si vero mille homlnum eos dixerint veros,

judlcio porro Dei fuerint falsl, quid mlhl proderlt? Dicunt

et Marcionltae magistri sui veros essc sormones , dicunt ot

Valenlini robustissimam sectam,qui fabularum cjus com-

menta susclpiunt. Quae utilitas,quia plurimi Eccloslaj liac -

* Psalm. Lxxii , 1,2. — * Deat. V, 3i. — ' Ezccb. vi, 7, 8.



iga oniGENis

rctlca pravitale decepti in eorum conspiravere sentenliam ?

Hoc est quod qua?ritur, ut Dominus sermonum meorum

testis assistat , ut ipse comprobet quoe dicuntur sanctarum

testimonio Scripturarum. Propter haec ergo ad nos dicit

Adonai Dominus : « Extendam manum meam ad prophetas

»qui vident mendacia*. » Hae comminationes sunt adversum

falsos magistros , et eos qui loquuntur mendacia. Videamus

autem quid de his comminetur : « In disciplina populi mei

»nonerunt^. » Non uno modo a Domino peccatores corri-

piuntur. Aliter arguitur populus Domini , aliter alienus ab

eo : « Fili , ne neglexeris disciplinam Domini, nequefatigeris

»dum argueris ab eo. Quem enim diligit Dominus castigai,

»flage!lat autemomnem filium quem recipit^ » Argue nos,

Domine, verum in judicio, et non in furore : ista correptio

populi est. Correptio peccatoris et alieni illa est quam jus-

lus renuit, dicens : « Domine , ne in ira tua arguas me, ne-

» que in furore tuo corripias me''. » De falsis itaque magistris

et de pseudo-prophetis dicitur : « In disciplina popuH mei

»non erunt , neque in Scriptura domus Israel scribentur^»

Sicut et alibi : « Deleantur de iibro viventium , et cum jus-

» tis non scribantur *. » Et nunc Scriptura ait : « In Scriptura

» domus Israel non scribentur, et in terram Israel nou inlra-

»bunt '. » Exlra repromissionis terram haeretici morabun-

tur, quae est terra valde bona , et in quam ut iutroducamur

oramus, in Hbro viventium ante conscripti a Jesu Chrislo

cui est gloria et imperium in saecula sa;culorum. Amen.

1 Ezech. VI, g — 2 Ibid. — 3p,ev.iii, ii, 12. — ^- Psalm. v: , 2. —

* Ezeth XIII ,9. — 6 Psalm lxviii , 29. — ' Ezceh. xiii, 9.





1^4 ORIGEMS

q'iippe est ut aliquis sine obfirmatione vultus , vagus ,

iluctuabundus , circumlatus omni vento doclrinrE , videat

quod debet, videat ut debet. Oporlet ergo volenteni intel-

ligere habere facicm in eo quod intelligere nilitur obfirma-

tam , et ob hanc semper causam prophetaturis primum

jubetur ut faciem suam obfirment : ut nostram autem et

nos possimus obfirmare faciem in Evangeho , in Lege , in

Prophelis , in Apostohs , obfirnia eam super Christo, et

non super saccuh negotiis. Sed cum in mundiaHbus curis

anima nostra versetiir, ciim semper ardcat habendi fame

,

nou obfirmemus faciem nostram supcr ea ([uffi impcravit

Deus, sed super ea quae Dei sunt adversa praeceptis. Quis

putas in nobis mundus est al» ol)firmatione faciei superhis

quae interdicta sunt? Quis in tantum solHcitus et cautus, *

ut diebus ac noctibus in ea obfirmet cordis siii faciem quac

jubenlurII. Nunc quoquc si intellocturi sumus praesentcm Scrip-

tiiram qiiomodo Propheta; dicatiir, « Obfirma faciem tuam

» super fdias popuh tui , » ut videat ea qiiac dicturus est

,

debemus obfirmare intclhgentiam,pleniim in tentatione

cordis habcre tractatum quid sit hoc qiiod significelur , ut

landem ratione superati recedamiis a httera. Ac secundum

communcm quidem intellectuin videntur qufedam fiHae po-

puH prophetantes hoc quod sequitur admisisse peccatum.

Assumentes cervicaHa consuebant , consuentes ea non po-

nebant ea sub capite, sed sub cubito audientium , et vela-

minibus qulbusdam tegebant capita universas ;etatis. Ha^c

sunt quffi prophetantibus filiabus populi reputantur qiiasi

niagna peccata. Quis autem potest in verbo consistens di-

cere, quia si quis cervicaiia consuat, et consuta sub cubito

ponat alterius , dcHnquat, el a Deo corripiatur? Quis po-

test asserere, quia si quis velamina faciat ad tegendum ca-

piit univcrsae aelatis, impieagat? Invitisnobls ab ipsa Scrip-



IN EZliCHTELEM HOM. III. igO

lura nccessitas impouitur , ut ab apicibuslitteracrccedentes,

verbum et sapientiam et voluntatem ejus requiramus ad

aperienda peccataquae

clausa sunt, ad illuminanda quae

caligant , ut possimus a maledicto extranei fieri.

III. « Omni cubito manuumsivc manus. » Qui in victu cor-

poris occupati sunt, etn-j per somnium quidem spirituales

vident delicias,quas non habere vult sermo divinus diccns :

« Delectarein Domino , et dabit tibi petitiones cordis tui ^:

qui non noverunt voluntatem bcatorum, dc qua scribitur:

« Torrente voluptatis tuae potabiseos ^: » requiruntquasi ama-

tores luxurirc et non amatores Dei, semper in corporalibus

essc dcliciis. Signum autem milii videtur voluptatis carnese,

sub cubitomanuum cervical assutum. Quia enim intempore

discumbendi ad bcncficia coiporalia videmur uti consutis

quibustlam, et acu pictis sub cubilo manuum noslrarum

,

forsitan sermo divinus per istiusmodi figuram ct argumen-

tum eos culpat magislros, qui per vaniloquentiametbeatas

quasque repromissiones multitudinem audienlium libidini

,

viliis , voluptatique permittutit. Debet enim Dci vcrbum ct

Deus homo ea proferre,quae saluti sunt audienti

, qua3 illum

hortentur ad continentiam , ad conversationem sanoriim

actuum, ac cuncta in quae homo sludiosus laborum et nonlibidinum debet incumbere, ut possit ea consequi quas a

Deo sunt repromissa. Cum ergo aliquis aptus moiibus po-

puli , ut placeat eis quibus aures pruriunt, loqultiir quac

gratantcr accipiant, loquilur qu.c vicina sunt voluptati

,

talis magister consuit ccrvicalia sub omni cubito manus.

Sequitur hoc peccatum habentcin , ut faciat ctiam amictiis

ad vclandum caput omnis aetatis. Cujus auteni rei figura

sit etiam vclamen , caulius consideremus. Qui iiduciain

habet , ct verc vir est, velamen non habct supcr caj)iil

suum , sed intecto capilc orat Douiiniim , intcclo capite

* Psiilin. XXXVI ,4- — ^ I''. XXXV, <).



196 OniGENIS

prophetat , per slgnnm corporalis rei etiaai splritalem la-

tenter ostendens , nt quoniodo non habet velomen snper

caput carnis suw , ita non habeat velainen super principale

cordis sui. Si quis vero confusionis velamen gerit et peccati

,

iste quasi muUebria velamina habet super caput suum. Ita-

que cum aliquis docuerit ea quae aurem populi mulceant,

ct strepitum potius laudatorum, quam gemitum moveant,

si bhmdiis inimicus palpaverit potius quam secuerit vul-

nera , lalis homo amictus contexit in capite.

Cumautem in

luxuriosam orationem dicentis se sermo fuderit , et in las-

civum persultaverit eb">quium , contcxit vclamen super ca-

pnt omnis selatis, non modo puerorum et juvenum , verum

ct senuin. Quoinodo enim faciet signa et portenta ad deci-

pieudos (si fieri potest) etiam electos falsus Christus , et

falsus Propheta : simihter et hi qui ad voiuptatem meditata

deportant , et ista seinper inquirunt qua3 delectent potius

audientes, quam convertant a vitiis, faciuntvelamina super

caput non inodo puororum et juvenum, sed (si fieri po

test) senum quoque ct patrum in tantum ut etiam eos de-

cipiant qui juvta laborem animse in spiritali a;tate et senio

processerunt. Et potuit quidem dicere Propheta , super fi-

hos populi tui qui prophetant : sed quasi omnes qui vela-

mina contexant , et cervicaha consuant sub omni ciibito

manus , mulieres sint, et nullus intcr eos viri uomiae dig-

nus habcatur , ait Prophcta : « In fiUas popuH tui qua? pro-

)i phetant de corde suo,» et ea faciunt quae sequuntur. Ef-

fieminatae quippe sunt eorum magistrorum et animae, et

/oluntates ,qvii semper sonantia, semper canora compo-

nunt , et ( ut quod verum est dicain)nihil virilc , nihil forte

,

nihii Deo dignum cst in his qui juxta gratiam etvoluntatem

audientlum praedicant : idcirco omnes filias potius quam fi-

liosdixitassuentes cervicalia. Et observa proprietatem verbi

,

assuentes ait, non contexentes. An ignoras quod tunica Do-



IN EZECHIELLM HOM. III. »97

niini tui Jesu nihil in se habeat consutile , sed e\ omni

parte contexta sit? Istse ergo consuuut dicta dictis fraudu-

lenter et cailide , assuentes potius quam contexentes; et

faciunt cervicalia non in quibus capita recllnent, sed in

qulbus cubltum : Id est ut manus eorum non sintin labore ,

non in opere lassescant , sed slnt ia requie , sint in otio

,

sint in his gestis qua) voluptatibus serviunt.

IV. Ha3c autem qua^ dlcimus ita se habere ut a nobis in-

tellecta sunt , sequens serino Propheta? lucidius ostendit,

dicens : « Uiec dicit Adonai Dominus. Ecce ego ad cervi-

» calia vestra in quibus vos convertltls ililc anlmas in disso-

«lutionem^ » Aperuit aenigma quod latebat, pcrsplcue os-

lendens consutacervlcalla in dlssohitioiiem anlmarum fieri.

Quis autem potest super sermonem qui legltur , audiens

Deum commiuantem,quia ipse dlsruuipat talcm sutelam

,

et laha cervicalia? Ait enim : Ecce ego non jubeo , sed ipse

disrumpo cervicalia consuia sub omni cubito manus. Dei

opus est omncm arguere lexturam et dissolvere unlversam

ficlionem pesslmam,quae nocet hls qui nolunt manibus

operari , sed otiosis eis uti. «Et disrumpam ea a brachiis

«vestris^,» id est cervicalla, ne ulterius ca cubitis vestris

subjecta habeatis. « Et emittam aniinas quas vos subver-

«titis; » animas eorum. Quae ergo subversio est consuere

cervicaha , et subjicere cubitis ? Sed ut sermonls sacramen-

tum inteliigas , vldebis grandem subversionem esse , deU-

catum hominem juxta corpus efficere. Talia autem sunt

vcrba hffirelicorum , ubi non est conversatio rlgida. Inve-

nles discipulos Valenlinl moribus dissolutos , ad iiihil forle

,

ad nlhil virile lendentes : simlllter et sectatores Basilidis.

Docent insuper et negare inverecuiulc quasi pra^ceplo quod

de eorum martyrio est. Non id doccnt quod ostendunt cc-

clcsiastici,parati tollere cruccm ot sequi Salvatorem. Dis,-

' EzecL. xvH, ô. — * Ibid.



JQS ORICliNIS

lumpit ergo qui h;cc comminatur sermo flllus Dei , consu-

tiones nequissimas. Praesta mihi , Christc , iit disrumpam

cervicalia in animarum consuta hixuriam.

V. Sed quid aliud sequitnr? « Et velamina disrumpam. »

Quae sc dlsriiplnrum esse lestatur? Non sohim cervicaha

,

Teruni vehimina. Ideo auteji disrupturum , ut caput nudum

fiat , ut accepta fiducia , ct revelata non sohim facle , sed

etiam caplte, constanter vir ecclesiastlcus possit orare.

« Disrumpam velamina vestra , et hberabo popuhmi meum

»de manu vestra. » Licet vos subvertatls animas per cervi-

caha et velamina, ego ista disrumpens hberabo populum

meum. Libcrat aulem populura Deus per conversationem

austeram, et a vohiplallbus recedentem. Et uUra iion erunt

in nianibus vestris in subversionem. » In inanibus vestris

qui decipilis aiidlentes, jam non erunt ista cervlcaha. «Et

»cognoscitis quia ego Dominus. » Si non consclssa fiicrint

cervicaha , si non velamiaa disrumpo , non cognoscetis

quia ego Dominus. Dehciae quippe, et olium, et resolutio

non sinunt cognosci eum qui diclt : « Ego sum Domlniis.

»Proeo qiKid everlistls cor justi inlque. » Quomodo in loco

slgnoriim dictum est, quia deciplant etlam electos Dei, sic

evenit sycpc ut justos quoque haereticl supplantent. Amant

enim homlnes voluptatem:

qnla stalim ut apparuerlt , tran-

quilla est , et lasciva , et dclcctans sensum , et provocans

nos ad usum sui. Fuglmus amara, licet salutaria sint , et

nolumiis Iabon:re vohiptatlbus dcllniti , nesclentes qiila Im-

possiblle est eumdem amatorcm esse Del. Propter quod

Aposlohis ait de pesslmis,qula siut « amatores voluptatis

»magis quam amalores Dcl\ » ...

YIL Sequitur et alia ,quae ita contexitur : « El vencrunt ad

»ine viri senioruDi Israel, etsederunt antefaciem meam^. »

Omnia Dei sermo perstringit, et nullam speciem ordinum

* 2 Tirii. III. — ^ Ezecb. xiv, i.



llit liZECHIKLEAI HO.M. III. I99

qui in Ecclesia constituti sunt, dimittit intactam, êrum

universa percurrens omnes sanare desiderat, veluti nunc

qua^dam ad presbyteros loquitur. Ea enim quae praecesse-

runt dicta sunt de magistris. Idcirco consideremus et de

presbyteriis quid dicatur, excutientes nosnietipsos , ne quis

nostrum presbyter talis sit, qualis infra exponitur. « Et ve-

» nerunt ad me viri seniorum Israel , et sederunt ante faciem

«meam. Et factus est sermo Domini ad me dicens : Fili ho-

sminis. » Videamus accusationem , ut scire possimus utruni-

ne eam in nobis deprehendamus. « An non viri isti posue-

rnnl cogitationes suas in cordibus suis, et pcenam iniqui-

»tum suarum posuerunt ante faciem suain? iNumquid res-

«pondens respondebo eis, Beati qui mundo sunt corde* ? »

Qui enim mundum habent cor, cogltationes suas non po-

nunt in cordibus suis , sed magis habent in sermone Dei.

Qui autem laborant in sascularibus curis , et nihil aliud re-

quirunt nisi quomodo prsesenlem Iransigant vitam , hi cogi-

tationes ponunt in cordibus suis , ut puta si videris homi-

nem nihil ahud cogitantem nisi mundi negotia , lucra cor-

poraha , et ciborum abundantiam : ex his qua^ indiguerit

,

in quibus solhcitus est, in quibus suspirat, futuram tantum

ahmoniam cum dolore conquirens, poenam cogitationum

suarum posuit in corde suo...

\ III. . . « Propter hoc loquere ad eos , et dic eis : Hajc dlcit

«Adonai Dominus : Homo homo ex domo Israel. «Omnes

homines nati sumns homines, sed non ouines homines ho-

mines sumus, sicut Sccpissime notavi : id quod in Levilico

scriptum est : « Homc homo flhorum Israel , aut advena-

» rum qui appositi sunt in nobis. » Estote homines , homines

scilicet : qula non omnes houiincs , homlncs sunt. Osleuda

mus de Scrlplurls quoiiiodo quldam honiines non sinl ho-

mines. « Homo in honore posltus non intellexit, comparalus

IMalth. V, 8.



2 00 OmCEMS

»est jumenlis insipienlibus , assimilatus est eis '. Iste est

iion homo homo , sed homo jumentum. « Generatio vipera-

» rum quis oslendit vobis fugere ab ira venlura ' ? » Talis non

csl homo homo : sed serpens homo. « Equi in fceminas insa-

» nientes facti sunt, unusquisque supcr uxorcm proximi sui

» hinnicbal' » : et iste non est homo honio , sed homo equus.

Absit igilur a nobis ut tales simus, qui mereamur audire

non csse nos homines homines, sed ahud quid pra^ter ho-

mines. Si enini boni et mansueli sunius , duphcamus homi-

nis noa.cn , utsit

in nobis non sinjpliciter hoiuo , sed homohonio. Considera an invenire valeamus

,quid sit illud quod

nomcn hominis duphccs. Quando iste homo qui est exte-

rior, homo fuerit , eo (pii est inlcrior honio serpente exis-

tente, non est in nobis homo homo, sed tantum homo.

Quando vcro inlerior homo juxta imaginem perseveraverit

conditoris , tunc nasciturhomo , et fit istiusmodi secundum

cxteriorem et interiorem hominem , bis homo homo. Porro

si quis in hoc vocatus ut fiat homo homo ,posuerit cogita-

tiones suas in corde suo , et poenam suam anle faclem suam

,

et venerit ad Prophclam : « Ego, /?i(/»(f Dominus, respondebo

»ei in his, quibus delinetur mens ejus. » Docet nos sermo

praesens quomodo poterat singuhs respondere , ncc impor-

tuna adniovere medicamina , scd pro qiiahlale morborumcongrua quaequc proferre. Aaimadverte quod dicimus. Ad

medicum decem vadunt decem habenles species infn mita-

tum. Non omnes eodem modo curat, scd aHiim isto , et

ahum illo ut puta sanat euiplastro, ahi ahud tribuit medi-

camcntum , nonnullis quod cauterinm nuncupatur imponit

,

alium amara , aUum dulci temperat potione, cujusdam vero

vuhiera crassiore unguine dehnit. Sic et sermo Dei pro qua-

hlalibus hominum loquitur, nec passim sapientia? suae inge-

rit sacramenta. Ait itaque : « Ego respondcbo ei in quibus

* P.s;i!;: . xLiit, r3. — 2 Miillb. III, 7. — ^ Jercni. v, 8.



IN EZECHIKLEM HOM. III. 801

«detinetur mens ejus : » ut ista videlicet curem in quibus

mois ejus detlnelur, ut non faciat declinare domum Israel.

Qucumque seipsum exempluui uon prcebet bonoe vitiX), sed

perersus incedit , iste per suam pravitatem, dum ad haec

qurenon debet inclinatur, Tacit quodammodo etiam Dei po-

pulun declinare sccundum corda eorum quac abalienata

sunta me. El qui hoc facit secunduin ahenatum cor a Deo,

in c<îtationibus suis faclt. Propter quod respondetur eis ia

iis inquibus delinetur cor eorum, et dlcltur : « Dic ad do-

»muii Israel. Ha^c dicit

Adonal Domlnus: Convertimini ,et

» averite vos a studiis vestris. . . » Facies vestr» obfirmatae sunt

super'a quoe non debent , convertile eas etobllrmatelnhfec

qua? ^^stro sunt emolumento... Si autem Istlusmodl homo

« posurit cogltationes suas in corde suo, et pcenam inlqui-

» tatis s\ffi ante faciem suam , et venerit ad prophetam , ut

), interrtvet eum in me : Ego, inquit Domlnus , respondebo

sel in i}io in quo detlnetur, et obfirmabo faciem meam in

phominei illum. » Considera quomodo In principio spopon-

derit cleienler se responsurum : ac delnde quomodo si

rursus veerlt, necdum curatus prloribus verbis, « obfir-

smabo diit faciem meam super homlnem illum, et po-

»nam ilhin.in desertum. » SI enim non obedlerlt sermonl-

bus conimojtlonis , sed in dehcto perseveravcrit , « ponam»euni in deirtuni , et in extermlnium , et tollam eum de

«medio popll mei. » Ne auferas nos Deus omnipotcns de

medio popull ji, verum conserva nos in populo tuo. Juste

autem projlciir, qui dlgna facit abjectlone, ut auferatur a

popuIoDei , etr-adiceturabeoet tradaturSatame... Sed nos

non eradicabinfjr, verum et in praesenli et in fuluro sa?culo

in Domino nost. Jesu Chrlsto plantablmur, ct in eo fruc-

tus uberrlmos aircmus, cui est gloria et imperiuni in saj-

cula saiculorum. mon.



2 02 ORIGENIS

HOMILIA QUARTA*.

De eo quod scriptum est : Terra cuni peccaverit mihi ut pravari-

cetur praevaricans , extendens manum meam super eam ^. fsqi/e

ad id quod dicitur : IEjI si fuerint tres viri in medio ejusNoe,

Dauiel et Job , et ipsi justitia sua liberabunt animas suas .

I. Skrmo Domini qui factus est ad Prophetam , de »ecca-

trice terra loquilur, (juomodo propter dellcta sua viriis sit

excruciata suppliciis , fame , bcstiis malis,gladio , norte ,

morle aulem repcnlina, quoe aut ex corrupti aeris/itio sit

creata , aut ex quocumque acciderit eventu, et acitur :

« Quod si etiam quatuor ultiones meas misero i terram

» peccatriccm , fuerint autem isti tres viri , Noe, 3aniel et

» Job in terra peccatrice, ipsi soli salvi erunt.... )Terra est

anima nostra , ut in parabolaEvangeiii significatr '• Anima

petra , anima terra bona et fertilis per multam atienliam.

Ista igitur terra sacpe peccat , socpe non peccat. t si quidem

peccaverit, extendit manum super eam , et cflterit omne

firmamentum panis ejus. Ne conteras omnipoJns Deus fir-

mamentum panis ab ista terra nostra, quinotius larglre

nobis semen tuum , ut faciat in nobis fructin cenluphun.

II. « Et emittam in eam famem , et tollam - ea hominem

»et pecus. » Quoniodo possum tam recondi's res in pubh-

cum proferre? Unde mihi ut exponere vabm, cur fames,

cur fertihtas, cur abuudantia , cur egestaterrfle accidant?

« O profundum divitiarum sapientiae escientia^ Dei *! »

...Plurima enim operum ejus in abscons sunt , non possu-

mus magnitudinem sapientioe effjri. « A »am maris et plu-

1 Tom. iii ,pagg. 369- 3^3.

2 Jeicm. XIV , t3. ^ 11)1']. 14. — ' Malth. fi- — * Rom. xi, 33.



IN EZECHIELEM HOM. IV. 2o5

» viae stillas et dies saeculi quis dinumerabit? Altitudinem

«cceH, et latitudincm terrae, et profundum sapientis, quis

«investigabit' ?» Varie ergo mitlltur fames super peccatri-

cem terram.

VII... Vldeamusautem etaliudopus irasdivinaêmittentis

interram peccatricem bestias pessimas. Aiuntetiam Judrei

,

si quaudo lupl homlnes devoraverint impetum facientes in

domos , et casterse bestiffi , ut historia refert leones quondam

in humanum genus immissos^, et alio tempore urscs^ , is-

tiusmodl devoraliones e.v Dei indignatione descendere. Et

hunc interlm sensum ut sequamur litteram ab altiori intel

lectu recedentes , nunc sequi videmus Prophetam. Qui au-

lem spiritaHs est judicans omnia, et a nullo dljudlcatur,

confidenter dicit multas esse bestias , quas emlttit Deus in

peccatricem terram , si tamen terra noslra peccaverit : « Ad-

aversarius noster diabolus ut leo rugiens ambulat quaerens

»quem devoret\ » Illa quoque historia quae Scripturas di-

ligenter observantibus in planum se praebet intellectum , is-

tiusmodi habet significationcm , quando duo ursi ad parvu-

los missi sunt,qui contumelias faclebant Prophetae dicen-

tes : «Ascende, calve , a^jcende , calve^ » Ursi namque illi

insigno erant aliarum bestiarum, quae vere ferae , vere sunt

rabidae , quae mlttuntur in hanc peccatrlcem terram. Procul

autem absit a nobis , ut bestiae ad iios pro Dei idtlone mit-

tantur, quin potius in oralione dicamus : « Ne tradideris

«bestlls animam confitentcm tlLI ^ »Ego novi perseverantes

in fide justos feris traditos , et laceratos ab eis consummasse

martyrium , nec tamcn beatos esse desilsse. Non enim bes-

tiis fuerant traditi spiritalibus et invisibilibus, quae lacerant

aitimas peccatorum ct dentes suos in impiorum corda defi-

gunt. « Quemadmodum enini si pastor ex orc leonum evel-

1 Eccles. 1, 2.-^4 Reg. xvii. — Uliid. ir. — ^'

i Petr. v, 8. — * 4 Reg.

II , 2 3. — ^ Rsaliii. i.xxiii , 1 ij.



204 ORIGENIS

» lat duo crura ovis , vel extremum auricuLx , ita evellentur

j) fiiii Israel *. » Traditur ergo aliquando terra besliis ad ever-

sionem , ut auferatur ab ea honio et pecus.

VIII. Etobserva diligenter differentias comminationum. In

prima comminatione famis ait : « Ipsi soli salvabuntur Noe

,

«Daniel et Job. » In secunda vero ubi bestias immissurum

se esse testatur, filii et filioe nuncupatse sunt. « Yerum tamen

» ipsi soli salvi erunt , dicit Adonai Domlnus. » Qui locus

dupliciler inleliigilur. Ac primum secundum communem

sensum exponamus , ob ncnnullorum insipientiam,qui sen-

sum animi sui , Dei esse asserunt veritatem , et frequenter

dicunt : fulurum est ut unusquisque nostrum precibus suls

eripiat quoscumque voluerit de gehenna : et inlquitatem

introducunt ad Dominum non vidcntes quod justitia justi

super eum erit , et inlqultas inlqui super eum erlt , et Ini-

quitas iniqui super eum , et unusquisque in proprio peccato

morlclur, et in proprla justitia vivet. Nihil mihi conducit

martyr paler, si non bene vixero et ornavero generis mei

nobililalem , hoc est tesllmonium ejus et confessionem qua

illuslralus est in Christo. Nihil prodcst Jud.-eis dicenlibus

« Nos de fornicatione nali non sumus ; unum patrem habe-

» mus dominum *, » et post modicum , « Abraham pater nos-

» ter est'.» Quoecumque dlxerlnt , quaicumque

sibi

assumerevoluerlnt , si non habuerlnt fidem Abraham, incassum glo-

riantur. Neque enim ideo salvabuntur quia sunt filli Abra-

ham. Quoniam ergo quidam non recte opinautur, necessa-

rio interposuimus etlaui sensum IltterK dicenlls : « Fllios et

» filias non liberabunt Noe , Daniel et Job , sed ipsi soli salvi

»erunt. » Nemo nostriim confidat in juslo patre , in matre

sancta , iii fratribus castis. Beatus homo qui spem habet in

semetlpso , et in via recta. Cum ha^c ita se habeant , etlam

alla nobis quaEStio oboritur, quam dlllgenter debemus excu-

' Aiiios. iii , 12. ^ Joan. vm, 41. — * IliiiL 89.



)N EZECHIELEM HOW. IV. 5>o5

lere, iit Scripturartim veritas elucescat. Quare cum tanti

sint jusli , nunc tanlummodo tres nominantur , Noe, et Da-

niel , et Job ? Audivi quondam a quodam Hebraeo hunc lo-

cum exponente atque dicente^ ideo hos nominatos, quia

unusquisque eorum tria tempora viderit, lajtum, triste, et

rursum Inetum. \ ide Noe ante dihivium , considcramundum

intej^rum; et eumdem post Noe in totius orbis naufragio

solum cum suis fdiis et animalibus in arca servatum : consi-

dera quomodo post dihivium egressus sit, et plantaverit vi-

neam quodammodo secundi rursus orbis creator existens.

Tahs est justus, vidit mundum anle diluvium, hoc est ante

consummationem : vidit mundum in dihivio , in corrup -

tione et in inleritu peccntorum, quae in die sunt eventura

judicii : rursum videbit mundum in resurrectione omnium

peccatorum. Dicet mihi ahquis : Concedo de Noe ut tria

tempora viderit; quid respondebis mihi de Daniele? Et hic

ante captivitatem in patria? floruit nobihtate, et deinceps in

Babyloncm IransKilus eunuchus efiectus est , ut manifeste ex

libro ipsius intelligi potest : vidit et reversionem in Jerusa-

lem. Ut autem probetur quod ante captivitatem in Jerusa-

lem fuerit, et post captivitatem eunuchus efTectus sit, as-

sumamus id quod ad Ezechiam dictum est : « Accipient de

»filiis tuis, et facient spadones in domo regis ^ » Deinde

post scptuaginta annos invenitur deprecans Dcum , ut com-

pleto jam tempore captivitatis ingrediatur Jerusalem^. Ha-

bemus orationem ejus in volumine proprio conscriptam,

nec tamen possumus invenire ubi sit mortiuis. Vidit ergo

tria leuipora : ante captivitalcm , in captivilale et post cap-

tivitatem. Talis justus est. Videamus autem an et Job tria

teinpora habuerit. Fuit quidcm locuples^ : erant quippe ci

oves septem niillia , cameli Iria millia, juga bouui quin-

ginta , et supellcx multa valdc, fdii septem , filiae tres.

* Isai. XXXIX ,7. — ^ Dan. ix. — * Job. i.



•2o6 ORIGKNIS

Deinde accepit potestatem Diabolus ad\ ersus eiim. Vide lem-

pora commutata. Divcs in liberis pater, repente orbus efR-

citur : dives in ccnsu dominus , ad ullimam deducitiir eges-

talcm. Ecce diio tempora. Post haec apparet ei Domiiuis , et

loquitur ei de nube, et ipse Job ea qunc sunt in libro ejus

scripta respondit. Igitur in primo temporc Dei laudibus

pra;dicalur : in secundo tentationi tradilur, et sajvissimo

ulcere percussus a pedibus usque ad caput, tristia et dura

perpetitur. Ad extremum factae sunt ei ovcs quatuordecim

millia , camcli sex millia , jiiga boum mille, asinac pascentes

mille , et nascuulur ei iilli septcm , et filla; \ Atque ita et in

Job tria tcmpora deprehendimus,qune in justis hominibus

reperimus. Tria vident jusli teuipora, pr.Tscns , et coinmii-

tationis,quando judicaturus est Deus, et futurum post re-

surrectionem mortuorum , id est vitae ccelestis perpetuitatem

in Christo Jesu, cui est gloria et imperium in sa3cula

saccu-

lorum. Amen.

AAA^V^^WWM-VX^^VX^VWWîV^^^^^ÂAW^X^WiWW^W^ VV'**\.\^ WîW*W^ WW/X/X-^/VX^WWV* W^WX W^WftA/V

HOMILIA QUINTA^

De eo qiiod quatuor ultioncs pessiina; , id est gladius ,fames , bes-

tim malcE et pestilentia inducuntur super terram peccatricem :

et de parabola qua dicitur , Fili hominis quid fiel hgno vitis ' ?

I. Fames quae propter peccatricein inducitur terramj

juxta possibilitatem nostrarum virium discussa est, et post

famem de besliis pessimis diximus quas immitet Deus super

peccatores. Quatuor enim ultiones in piincipio proposiii-

mus, e qiiibus rcliquai dua3 sunt dc romplucaetde morte...

1 Job.ult.

sTotn. in,pagg. SyS-S^fi.

^ Ezech. XIV, i5.



IN EZECniELEM HOM. V. 207

Quls est ergo iste gladius , id est, romphaea quam nos for-

midaredebemus ne quando miltatur superterram nostram,

super terram quam {iguraliter exposuimus, ut et nobis ne-

cesse sit transire per gladium duplex aliquid habentem in

poena ? Habitus quippe ipslus gladli divldit et secat eum in

quem infertur : si vero ad acumen aciei ejus etiam tactus

ipse poinalisest, duplicltertorquetur qul hoc gladlo punlen-

dus est. Scrlptum est enim : « Statuit igneam romphoBam

,

»et Cherublm custodlre viam Ilgni vitae \ »Et quomodo si

gladlus acutus et candens inferatur in corpus, duplicem

tribult cruciatum , adustlonls , et caedls , slc et romphaâ

quae ad custodiara paradisi statuta memoratur, quam nunc

ob exposltlonem gladll praesentls assnmpsimus, dupllcla in-

fert tormenta , dumadurlt et dlvidlt. Ut autem necessarlum

aliquid ex qulbus Deus sensum nostrum Illumlnat in loco

praesenti interponamus ,

accipe exemplum. Aiuntstudiosi

mediclnalls dlscipllnae ad quasdam corporum curationes

necessarlam esse non solum sectlonem ferri , verum etlam

adustlonem. Nam ad eos qul cancerls veterno computres-

cunt, candentem slve novaculse Idmlnam slve quodcumque

acutlsslml ferrl genus adhibent, ut pcr ignem radlces can-

cerls evellantur, per Inclsionem autem pulrlda carotrunce-

tur, et vla pateat medlcaminlbus injlclendls. Quls putas

nostrum concerls (ut ita dicam) habet simile peccatum,

ut non el sufliciat aut simplex acumen ferri aut sola ignls

adustlo, sed utraque adhibeanlur, quo uratur et secetur?

Audi Salvatorem ratione Ignls et ferrl in duobus locls signi-

ficantem. In allo loco alt : « Non venl mlttere pacem super

sterram , sed gladlum^. »In allovero, « Ignem venl mlttcre

nsuper terram , et utlnam jam ardeal \ » Igitur defert

utrumque Salvator, gladium ot Igncm , et baptlzat (yix non

potucrunt Spirllus sanctl purlficatione purgarl. Sacramenta

1 Gen. in ,2^. — * Matlh. x , 34- 3 Luc. xii, 49.



2o8 or.iGuivis

divina sunt et inofliibilia , et soli Deo cognita ,plns tamen

in grallarum donalionc,quam iu lornientornm varietatibus

constituta. Nequi^ enim medici cx disciplina artis suaj ratlo-

nablliter eos quibus medentur secant, urunt, dantque po-

culum amarissimi temperamenti,multaqne alia proutcausa

poslulat faclunt : Deus aulem unlversitatis Dominus sine

rationabili quadam sapicnlla , et sinc dispcnsatione digna

majestatis suae pcenas tanlum Infert peccatoribus. Neque

enim, ut exislimant, ad lioc tantum adliibet supplicia ut

torqueat , sed quasi pater scit vulncra omnlum nostrum

,

scit qua e\ causa quod ulcus natum sit, qua; putredo infe-

licis animie ex qno ducatur exordio,qualis species doloris

e\ quo pcccato vcniat : scit et formas , modos et numeros

peccalorum,qui semel , bis, tcrquc peccaverit

,qul in una

specie delictorum saepe ruerit,qui in diversis vitiorum spe-

ciebus singulls lantum vicibus erriiverit, Hrcc omnia nos

juxta sapientiam Dei quicrere, secundum illud quod scrlp-

tum est, «Scrutans corda ct renesDeus', »et suppllcia quoc

ab eo irrogantur sic intelligere,quasi digna Deo , et conve-

nienlla dispensalioni ejtis , nos vult, non tanlumniodo cru-

ciari. Omnia quippe ad hoc condidll ut essent , et salutares

fecit generationes mundi , et non est in els medicamentum

perdilionis. Sed quia (juod Ille volult nos contemnendo non

feclmus , et ille quod cuplerat non exercult In nobis. Dispu-

tatio nos coeglt ut aliquid de pcenarum specie diccremus,

quae inferuntur ad terram.

II. Debemus autem nosse, quia non statim ubi fames

fuerit, sequatur et mors. Polest quippe fierl ut allquis fa-

mem sustinens perseveret in vita , licet inedia , et squallore

et maclc discrucietur. Potest fieri ut immissis bestlis malis

statim non oinnes pereant , fugop auxlllo reservall. Potest

evenire ut cap.dente romphaea, cesset inlerilus. Modo vulne-

1 Psahn. v/i , lo.



IN EZECHIELEM nOM. V. 209

rantur quitlam et secantur, et , ut ita dicam , crebris iclibus

confodiunturj nec tameu percunt. Idcirco nunc poena no-

vissima in enumerationem poenarum mortis infertur. Istius-

modi quiddam et sacratissimus Apostolus sentiens , loque

batur : « Novissimus inimicus destruetur mors^ " audebo

dicere , sed « novissimus inimicus destruetur mors. » Fuitqui-

dam ante mortem inlmicus , id est romphaia : fuit quidam

ante mortem inimicus bestlae pessimae : fuit quidam ante

bestias pessimas inimicus, fames....

III... Hrec specialiter per singulasupplicia exposuimus ,

quffi in extrema parte in unum Propheta consocians , ait :

« Haec dicit Adonai Dominus : Si autem quatuor vindictas

» meas pessimas , romphajam , et famcm , et bestias pessimas

,

»et mortem immisero. » Quo ? Non supcr terram , sed su-

per Jerusalem. Terra cnim si puniatur, sufficit ei una cor-

reptio. Si autem corripiatur Jerusalem , super quam invoca-

tum estnomen Dei,quatuorel cruciatuspariterlnferuntur^

Multo nobis utilius fuerat divino non credidisse sermonl,

quani post credulitatem adhuc rursum ad peccata converli

quac ante commisimus. Considera enlm quomodoScriptura

super terram siglllatim supplicia dicat inferri, et non appo-

nat quam terram : quando vero ad Jerusalem veniat : « Si

«autem et quatuor vindictas meas pessimas, romphfeam, ct

» famem , et bestias pessimas , et mortem immiscro in Jeru-

» salem : » nos indicans Jerusalem, qui peccantes quidem

nos Jerusalem sumus quae destruitur," in prasceptls vero

permanentes , Jerusalem diclmur qua? salvatur. Omnes la-

mentatlones quas legimus In Jerusalem , omnes querimo-

niae quibus eam planglt Deus , ad nos pertinent qui guslavl-

mus sermoncm Dei , et postea mandatis ejus conlraria

fecimus. Non plectitur Salomonls jura contemncns, uou

sic punitur Lycurgi scita destltuens. Aluul suppHcIum est

1 I Cor. x.v, »6.— ^2 Pelr. 11, ai.

.VI. lA



2 10 ORtCF.MS

cjus qul legem Dei per Moyseii trailitani conculcat et despi-

cil : mnxinia omnium ost ejus pcena qui pi\Tcepta filii Dei

pro nihilo clu\erit. « Irritam enim quis raciens legem IMoysi,

»siuc ulla miseratione duobus vcl tribus teslibus mcritur,

«qnanlo magis putatis deteriora supplicia mcreri illum qui

nfilium Dci conculcaverit*. » Hi ergo quos enumeravimus

filium Dei non conculcaverunt , sed tantum legcm Dei

transgressi sunt , maximequc lii qui anle adventum Domini

fuerunt. Sed nequc hi qui crucili\erunt Salvatorem meum

rei sunt ing<Mitis pirnic , sicul Iii quibus ail Apostolus :

« Filium Dci conculcaus, Spiritui grali.e conlumcliam fa-

ncicns" : » et si quid aliud significat in eo loco in quo

corum pcccala replicat,qui post fidcm in Deum pccca-

verunt.

IV. Haec proplcr quatuor ultiones pessimas quae inducun-

tur super Jerusalem. Et omnes quidem qui didicimus divi-

nas Scripturas, sive benc, sive male vivamus, Jerusalem

sumus. Si malc vivimus , illa Jerusalem quae cruciatibus

punilur, et sustinet quatuor ultiones : si bene , illa Jerusalem

quK in Dci sinu requiescit. Et est magna distantia ut in

rcliqua terra sic et iu ipsa Jerusalcm. Omncs enim qui in

ecclcsia peccatores sunt, qui sermonem Dei gustaverunt,

et transgrediuntur eum , merentur supplicia , verum pro

modo graduum unusquisquc torquebitur. Majorcm poenam

habct qui ecclesioe pra^sidet , ct delinquil. An non magis

misericordiam promeretur ad comparationem fidelis cate-

chumenus? Non magis venia dignus est laicus, si ad diaco-

num conleratur ? rursum comparatione presbyteri, diaconus

veniam plus meretur? Quaj autcm sequantur, me tacente

cognoscilis. Idcirco formidans judicium Dei, et ante oculos

mihi proponens illum judicii ordinem qui in scripturis con-

linctur, recordor dicti illiiis : « Pondiis ultra te ne leves. »

) Hebr. x ,28,-><j. — ^lbul.



IN EZECHIELEM HOM. V, 2 11

ISed et ilkul : « Noli quajrere fieri judex, ne noii valeas au-

»ft'rreiniquitates\ » Quidmihi prodest quia prior sedeo in

cathedra resupinus , honorem majoris accipio, nec possum

habere dignitate mea opera condigna? jNonne majori pcena

cruciabor, quia honor justi mihi ab omnibus defertur, cum

peccator sim ? Necessarium fuit dillgentius retractantem ea

quffi de quatuor terrae ullionibus dicebantur , id addere

,

quod Jerusalem quippe erat in tribu Benjamin : et sacer

dotcs templi , et levitae qui Dei mlnisteriis serviebaut , et

caeteri ordlnes quos scriptura^ serrao comprehendit , in ea

morabantur. Haec acclpit quatuor ultiones pessimas, quai

non sunt similes in his qui iu ea habitant. Neque enim eo-

dem modo et ad populum , et ad levitas comminatio dirigi-

tur. Israelitesenlmpeccans in Israelitlcumdellctumcorruit.

Qui autein major est ab Israellta,quanto nobilior fuerlt in

ordine idem leviles et sacerdos , tanto majora suppllcia sus-

tinebit. Si autem prlnceps sacerdotum peccaverit , dicit ad

eum Heli consacerdos suus : « Si delinquens peccaverlt vir

»in virum , orabunt pro eo : si autem in Dominum pecca-

«verit, quis orabit pro eo^?» Hsec in expositionem ejus

sermonis,quo commlnabantur et singulae speciallter in

peccatrlcem terram ultiones , et pariter congregatai in in-

felicem Jerusalem.

Y. Videamus autem et sequentla scriptura?. Quae cum in

parabola audierit Propheta^ , nos tantum sensum debemus

exponere , ipsum testimonii ordinem derelinquentes, et

auditorem mittentes ad librum. Lignum vitis ut in fruclu

est honorabilius Ilgnis omnlbus, maxime his quse in saltu

fructilicant , sic ad caetera opera Inutlhus omnlbus lignls

est. Et vascula qujcdam possunt fieri , et in dlversa opera

necessaril usus ad minlstrandum : de palmilibus aulem vitis

non solum vas allquod et in opus utlle quid fieri non polest

,

1 EccIp». VII, 6. — 2 I Keg. it , a5. — ' Ezecli. xv.



2 1 2 ORIGUNIS

sed oeque paxillus quidem est utilis. Ait ergo sermo divinus

,

quia ut palmes vitis honorabilior fit caeteris lignis, si afferat

fructus, sic ab omnibns inferior judicetur, si id non habeal

uude pneceHit , atqne in hunc modum eos qui imbuti sunt

eloquiis Dei honorabiliores esse omnibus , et quocumque

modo in vineag positos dignitate , cum afferant frnctus, bo-

tros sahitis de qua scriptum est : « Ego vero te plantavi vi-

» ucam rruclifcram , totam veram *. » Et ahbi : « Vinea Do-

» mini domus Israel est *. » Et rursum : « Vineam de iEgypto

ntranstnhstiV. » et rchqna; si autem non altnlerint fructus ,

inlanlnm ut a Deo dici possit , « Qnomodo conversa es in

» amaritudinem vitis ahenae ' ? » tunc multo deteriores inve-

niri ab his hgnis ,quae licet vihora sint , tainen snos afferunt

friictus. Quomodo enim prxcehunt hgna sylvarum vineas

inferaces, eodem modo intra quandam dispensationem sa-

plentine divin.x ex hgnisvihoribus ahqua

domuinecessaria

fabricantnr. Ncque vero turberis,putans nos extra scrip-

tin-as affnmarc quod dicimns , futurum esse ut de lignis

sylva; ahquid utile fiat, id est de me ipso si non attulero

proprios natur.T mctc fruclus : si quidem et Apostohis ima-

ginem quandam eorura vasorum qu<e sunt in humana con-

versatione assumit dicens : « In magna antem domo non

» solum sunt vasa aurea , et argentea , sed et hguea , et ficti-

»ha;» (Nota quia vasa h'gnea nnncupaverit.) « et aha qui-

» dem in honorem , aha vcro in contnmeham \ » Ista vasa

lignea quae esse in magna domo Apostohis pracdicat, non

sunt facta de vitibus , non de palmitibus vinearum , sod ex

ahis hgnis ,qux vihoris ordinis in nemoribus fructificave-

runt. Quantum ergomalum estetquale discrimen ut ligna

qnondam viha inveniantur iu magna patrisfamihas domo,

ct palmes vitis meae inutihs in domo sit , et in ignem proji-

i Jereo). ii, 21. — ^ Isai. v, 7. — ^ Psalm. lxxix, 9. — ' Jerem. ir,

21. — '2 Tiiu. 11, 20.





2l4 ORIGENIS

faclat diebus ac noctibus cogilare quomodo Domino pla-

ccamus, ut fiamus in vera vite Christo Jesu fructiferi pal-

mites , et radici ejus adhnerentes : cui est gloria et impe-

rium in saecula sceculorum. Amen.

HOMILIA SEXTA '.

Dc co nuod dicitur : Fili hominis , notas fac Jerusalem abomina-

liones suas^. Usquc : Efrudisli fornicalioncm luam in omui

Iransitu*.

I. Go^siDKRANTi mihi constantiam prophctarum , mira-

culum subit,quomodo vere credentes Deo magis quam

hominibus contempserint mortem, pericula, contumelias,

et omnia qua^ passi sunt ab eis qui arguebantur, dum vo-

luntati Dei in prophelalione deserviunt. Admirabar quon-

dam Esaiam antequam compararem Ezechieh , et obstu-

pescebam quomodo diceret : « Audite sermonem Domlni

,

«principes Sodomorum; atlendlte Legem Domini,populus

»Gomorrha3. Quo mihi mullltudinem sacrlficlorum vestro-

»rum, dicit Dominus ' ? » Dicebat enim hacc cum posset

dlcere, vel tacere. Ncque cnlm ( ut quldam susplcantur)

mente excldebant prophetae , et ex necessltate spirllus lo-

quehantur. « Si ahi, (

inqiiit Apostolus,) revelatum fuerit

«sedcnll, prlor laceat^ » Ex quo ostendllur poteslatem

habere eum qul loquatur, cum vellt dicere , et cum velit

tacere. Et ad Balaam dicitur : « Verumtamen verbum quod» immltto in os tuum , hoc observa loqui ' : » quasi potesta^

' Tom. III, pagg. 876-381.

2 Ezech. xvr ,2. — 3 Ibid. i5. — '*

Isai. i,ro, 11. — î Cor. xiv, 3o.

— * Deut. XXII, 35.



IN EZECniELliM IIOM. VI. "^ I ;)

lem habente eo, ut accepto vcibo Dei diceiet , seu taceret.

Quid est crgo quod in Ezccliiele adQiiror? Quia cum ei

fuisset imperatum ut testaretur, et notas faceret Jerusalem

iniquitales ejus , nou posuit ante oculos ejus periculum quod

ex pr.nedicatione erat secuturum , sed ut Dei tantum prfe-

cepta servaret , locutus cst quncr-.umque mandavit. Esto

,

sit myslerium , sit revelalio sacrataj intelligentiae dc Jeru-

salem , et his quoecumque super eam dicuntur : attamen

prophetans et fornicationis illam arguit,quia divaricaverit

pedes suos omni transeuuti , maledica voce testatur, incre-

pat scelerum civitatem. Sed quia confidebat Dei se facere

voluntatem,paratusetmorictvivere , loquebatur intrepidus.

II. Yideamus ergo ipsam prophetiam , et prlmo quidcm

quomodo in potestate sit positum Propheta3 utrum dicat an

non , consideremus. Factus est sermo Domini ad eum di-

cens : « Fili hominis testiftcarc Jerusalem iniquitates ejus,

»et dices : H«c dicit Dominus\ » Non in necessitate aspi-

rationis , sed in vohmtate dicentis , Dominus posuit ut lesti-

ficaretur ad Jerusalem iniquitates ejus, et ait : Dlces. Quid

dices ? Ilasc quoe sequuntur. In Propheta erat audiente , Di-

ces , utrum diceret nec ne,quomodo fuit positum in Jona.

In potestate quippe ejus erat audientis : Dic : « Adhuc trcs

»dies et iNinive subvertetur% » si velit dicere vel tacere. Et

quia in arbitrio ejus posilum erat , et noluit dicere , viilc

quanta eum sunt consecuta postea : periclitala est navis

propter eum , sorte repertus est latens , cetus devoravit

abjeclum. Ili ergo prophetae quicumque post Jonam fue-

j

runt, considerantes forsitan ea quae venerunt ei , sive aliis

prophetis , videbant quoniam ex omni parte angustic-e cis

imminGbant : secundum sneculum pcrsecutio , si diccrent

vera : secundum Dominum offcnsa , si timcntes homiucs

I

proferrent falsa pro veris.

' t/.ech. XVI ,2,3.— ^ Joii. la, 4.



2 10 ORIGEMS

III. Idcirco tostificatus est Ezechiel , et iiotas fecit Jeru-

salem iniquitatcs ejus , et dixit , « Ha^c dicit Dominus : Ra-

» Ji.v lua et generalio lua dc terra Chanaan. Pater tuus Amor-

«rhaeusetmaterluaCcthea*.»Quoecivitatiirasicfuitelevata

,

et allum sapuit in mundo utcivitas DeiPEt tamen hiecipsa

sibi magna promittens, quasi proxima Dei , et civitas ejus,

quia peccavit , argultur a Spiritu sancto ut degener et

cxtrauea. Pater enim ejus Amorrhaeus, jam non Deus.

Quandiu non peccavit , pater^ ejus erat Deus : quanndo

vero peccavit , pater ejus Amorrhaens factus est. Quandiu

nonpeccavit, paterejus Spiritus sanctus fuit, quando pec-

cavit , mater ejus Cethea facta est. Quandiu non peccavit

,

radicem habuit Abraham , et Isaac , et Jacob : quando pec-

cavil, radix ejus Chananaca facta est. Sccpe miratus sum id

quod dlctum est a Daniele ad praisbyterum peccatorem ,

cui pro peccato nomen imponens, « semen, inqait, Chanaan,i>ei non Juda^. » Magnus quldem Daniel constantissime

presbytcrumpeccatorem semen Chanaan appellans, et non

Juda; major vero comparatione ejus Ezechiel , non uni

presbytero, neque duobus hominlbus nalivltatem objiciens

conlumcliosam , sed « radix, incjuiens , tua et generatio tua

» de lerra Chanaan. Pater tuus Amorrhaûs , et mater tua

»Cethea'. » Quia Jerusalem muUa peccata commisit , ideo

increpans illam propheta , non uno , neque duobus , sed

tribus nominlbus iuslgnivit. Septem in Genesi gentes enu-

meranlur a Deo in uno loco quem tradidlt fihls Israel. Sep-

tem autem hre suut. In terram , inquit , Chananaeorum , et

Amorrhaeorum , et Cethaôrum , et Pheresaeorum , et Evaeo-

rum , et Gergesaeorum , et Jebusoeorum. Si posslbile fuisset

et septem istas congregare , et per eas ignobihlatem pecca-

tricis Jerusalem exprobare, fecisset utique Propheta. Nunc

vero quid fecit ? Amorrhaeum eleglt ex septeni , et Chana-

* Ezech.xvi, 3. — ' Uaii xur, 56. — ^ Ezecb. xvi, 3. — * Gcn. xv, 20, 21.



IN EZECHIEIEM HOM. VI. ilj

nscum , et uit habere communionem peccatricem Jerusa-

lem ,quippc acl Chananffiuni juxta radicem et nativitatem

,

proprie ad Amorrhaûm secundum patrem,proprie ad Ce-

theum secundum matrem. Si in Jerusalem tanta dicuntur,

de qua tam grandia et tam mira conscripta sunt, qua? ei

sunt repromissa ,quid futurum est misero mihi , si pecca-

vero? Quis mihi erlt pater? Aut quae mihi etit mater?

Tanta3 talisque Jerusalem radix et generatio de terra Cha-

nanceorum,paterejus Amorrhaeus et mater Cetheanuncu-

patur. Ego si peccavero , qui in Christo Jesu credo, et

tanto me magistro tradidi,quis mihi futurus est pater?

Non ulique Amorrhaeus, sed nequior quidam pater. Quis

est iste?« Quivisqui pcccatum facit , exDiabolonatus est'.»

Et iteriim : « Vos cx patre diabolo estis^. » Si igitur Jerusa-

lem dicitur de radice et nativitate terrrc Chananaeae, quid

dicetur ad nos ? InveniunLur et nobis patres qui nos genc-

rant in pcccatis. Ut cnim si bonus fuero , ct in optimo actu

constitutus , dicit mihi Jesus : « FiH , dimittuntur tibi

» peccata tua ' , » dicit mihi Paulus discipulus Jesu : « In

«Christo enim Jesu per Evangelium ego vos genui\- » ita

61 factus fuero peccator, generans me in peccatis Diabolus,

et assumens sibi eam vocem qua pater Deus ad Salvatorem

locutus est , dicit ad me : « Filius meus es tu , ego hodic gc-

» nui tc ^ » Et alii autcm plures patres mei erunt , ad quos

iturus sum. Unusquisque ad suos proficiscitur patres. Si

quis est Abraham , dicitur ad eum : Tu autem vade ad pa-

trcs tuos cum pace , educatus in senectute bona. Si quis

vero cgrcditur de sseculo non cum pace , scd cum peccato-

rum bello ,

et scnectutc non bona , inveteratusdierum ma-

lorum, utlqucdicitur ad cuui: Tu autem vade ad patres tuos

cum bello, nutritus in s^nectute mala. Doccraura Deo sub

aliis nominibus quid facere debeamus.

* Jo;in. III, 8 ;—

* viti, ',4. "' M:it. v, •>..—'' i Gor. iv, i5. — » Pa. xxvii.



•2 1 ORIGENIS

n . « In (jua clie nata es , non alligaverunt manus luas,

»5/rf non est excisus unibilicus luus'. » lii HebroLô qiiippe

sic habelur: « Non est excisus unibibcus tuus. » Allegorice

inducil JerusalenKjuasipuellaniabinfantiagcnitam Cumenim pudica fuit mulier, et mundis usa mutationibus fcemi-

narum , scilicel nc in sordidas res , et in peccatorura turpi-

tudines rp.^t, tunc.umbilicus ejus abscisus est. Si vero pec-

caverlt , non est umbilicus ejus abscisus. Increpat ergo

Jerusalem quasi mulierem, cui non sit praccisus umbilicus.

Septuaginta inlerprelati sunt in hocloco:

«Non alhgaverunt

nubera tua", »sonsum magis eloquii e\j>onenles,quam ver-

bum de verbo exprimentes. Ubera autem iu Canlicis Canti-

corum assumpta snnt in cogilationum tuarum et menlis

loco. «Quia boua ubera tua supcr vinum \ »Et recubuit su-

per pectus Jesu, ubi ubera lua sunt, is qui communionem

inlellectuumejusbabituruserat. Quando ergo sensus est ri

gidus , et notio obstricla atque sohda , nec defuit sermo , ma-

nifestum esl quia aUigata sunt ubera tua. Cum vero eaquoe

flicunlur, dissolutasuntetdefluunl, nonsuntuberaahigata.

V. « Aqua non es lola in snlutcm'. » Yidcamus ea qua)

sunt in Jerusalem , nc forte ct in nobis repcriantur. Verbi

gratia dictum sit : Est quaedam mulier nunc k)ta , verum

qua?ritur an et in salutem , ut nos timeamus projiler hoc

quod ait, In salutcm. Non lavantur omncs in sahitem. Qui

accepimus gratiam baptismi in nomine Christi , loti sumus:

sed nescio quis lotus sit in salutera. Simon lotus est, et

baptisma consecutus perseverabat in Philippi societate :

vcrum quia non erat lotus in salutem , condemnatus est ab

eo qui in Spiritu sancto dixit ad eum: « Pecunia tua tecum

»sit in perdilionem ". » Ingentis est difficultatis cuiu (jui la-

yatur, lavari in salulcm. Attendite, calcchumeni audile, et

' Ezech. XTi, 4- — ^ Ihid. — ' Cant. r, i. — ''Ezeth. xvi, /j. — * Acl,

viir, 2o.



IH tZECHIELEM lIOiM. VI. 219

ex his quoe dlcuntur, praeparate vosmellpsos dum catechu-

menl estls , dum necdum estis baplizatl , el venlatls ad lava-

crum,et lavemlni insakitem,necslclaveminl ut quldamqui

loti sunt , sed non in salutem : ut qui acclpit aquam et non

acclplt splritum sanctum. Quilavatur in salutem, et aquam

acciplt et Splrltum sanctum. QuIanonfuItSImonlotusinsa-

lutem , accepit aquam , et non acceplt Splritum sanctum

,

putans quia possit donum Spiritus pecunla comparari, in qua

non est lotus in sakitem. Ad omnem animam peccatricem

quoB vldetur credere , ista dicuntur quaj nunc dicta leglmusad Jerusalem, ut non admajoraconscendam , et ea quaeram

quae ultra vlres meas sunt et Ingenlum.

VI. c Neque sale sallta *. » Et hoc crimen est Jerusalem ,

quia non fueral digna sale Dei. Ego si credldero Domlno

meo Jesu Christo, Ipse me sal faclet , dicetquc mlhi : « Vos

«estis sal terraj^. » Si credidero spirltul qul In Apostolo lo-

cutus est, sale condior, et possum pra;ceptum custodire di-

cens : « Sermo vester slt semper in gratia sale condltus^ »

Grande opusest Insalirl. Quisaleconditur gratia plenus est.

Nam et in communi proverbio salsus dicitur gratiosus, et

e contrario insulsus qui non habet graliam. Si igitur gratia

nobls a Deo veiiit , et complemur dono ejus, sale salimur.

Rursum peccalrix Jcrusalem non est involula pannls. Ob-serva quod dicimus : anlma renascens , et primuin in lava-

cro edita , Involvitur pannis. Ipse Dominus meus Jesjis

pannis Involutus est, ut scriptum rcferlur in Evangelio se-

cundum Lucam. Oportet ergo eum qui renascltur , ullque

in Christo renascenlem ratlonabile et slncerum lac deside-

rare : et priusquam rationabile et sine dolo bic desideret

,

debet sale salirl , et panuorum Involucris colligarl , ne di-

catur ad emn : Sale nou es salitus , ct pannis non es invo

Jutus. Quia autcm ista Jerusalem sint crimina, non circuiii-

» Ezech. XVI,4. — 2 Maiib. v, i3. — ^ Coloss. iv, 6.



2Q0 OUIGLNIS

cidi eam umbilico, et sale non saliri , et patinis non involvi

,

el aqua non lavari iu salutem sermo indicat reliquus,qui

ila contexitur : « Neque pepercit in te oculus tuus , ut fa-

» ceret tibi unum ex omnibus istis *. » Propterea nihil tibi ho-

rum feci , ut palerer aUquid super te , dicit Dominus. Exem-

plum ab hominibus accipiam : deiude si Spiritus sanclus

viderit, ad Jesum Christum et ad Deum patrcm transmi-

grabo. Quando ad hominem loquor, et deprecor eum pro

ahqua re , ut misereatur mei : si siue misericordia est , ni-

hil patitur ex his quae a me dicuntur : si vero moUi est ani-

mo, et niliil in eo rigidi cordis obduruit , audit me , et mi-

seretur mei : et moUiuntur viscera ejus dd meas preces. Tale |

mihi quiddam Intollige super Salvatorem. Descendit in ter-

ras miseruns humauum genus,passiones perpessus est nos-

tras antequam crucem paterelur, et carnem nostram digna-

retur assumere. Si cnim non fuisset passus , non vcnisset in

conversatione humannc vitne. Primum passus est , deinde des-

cendit, et visus est. Quaeest isla qu.'im pro nobis passus est

passio? Charitas est passio. Pater quoque ipse et Deus uui

versitatatis, longaniuiis et mullum misericors et miserator,

nonne quodammodo patitur? An ignoras quia quando hu-

mana dispensat, passionem patitur humanam?» Supporta-

»vit enim mores tuos Dominiis Deus tuus, quomodo si quis

» supportet Viomo fdium suum. » Igilur morcs nostros sup-

portat Deus, sicut passiones nostras portat fdius Dei. Ipsc

pater non est impassibilis. Si rogetur, miseretur et condo-

let, patitur aliquid charitatis, et fit in eis in quibus juxta

magnitudinem naturcT, suae non potest ssse, et propter nos

humanas sustinet passiones.

YII. « Non pepercit oculus tuus, Inqait , in te, ul faceret

» tibi unum cx omnibus istis , ut palerer aliquid super te \ »

Et qiiia lalis eJQTecta cs , « projecta es in faciem campi. »

1 Ezecb. XVI, 5. — - Iltifl.



IN EZECHIEL£M HOM. VI. 221

Deiis ne nos lales esse patiaris , ut projiciamur a te , et ab

Ecclesia tua in faciem campi , sed magis ut ab angustiis sen-

suum egrediamur ad campum, « Et projecta es in faciem

»campi. » Quare?«Pravitate animffituoeinqua dienataes*. »

Potest-ne aliquis in eadem die qua natus est , habere animae

pravitatem PDescribit passiones nostras , et vitia humana , et

solitas pravitates. Pravitate enim nostra , si non rectum fuerit

cor, projicimur in campum in die qua nascimur. Si post ge-

nerationem lavacri, si post sermonem Dei rursum peccave-

verimus , in die qua nascimur, projicimur. Tales ssepissime

reperiuntur lavati lavacro secundae regeneralionis et nonfa-

cientes dignos fructus poenitentiae ;, neque exhilarantes mys-

terium baptismi timore majore ab eo quem dum catechu-

meni essent habuerunt, et charitate amphori ab ea quam

exercuerunt dumauditores sermonis essent, et sanctioribus

gestisquam ante gesseruut. Sequituristiusmodi homines hocquod dicitur : «Projecta es in faciem campi pravitate animae

»tuie in die qua nata es^. i» Sed vide misericordiam Dei

,

vide clementiam singularem. Licet projecta sit Jerusalem in

faciem campi , non ita eam despiclt , ut projecta sit semper,

non ita pravitati suse reHquit, ul in totum cjus obhviscatur,

ut non ultra elevet jacentem. Attende quid sequitur: « Et

«transiviper le\ »Projecta es, ego tamen rursum veni ad

te : visitatio mea non tibi defuit post ruinam.

VIII. « Et vidi te conspersam in sanguiue tuo\ » Quasi

dicat, vidi te ream homicidiorum , ream sanguinis et mor-

taUum peccatorum. « Et dixi tibi : De sanguine tuo vita ad-

«implere. Surge de sanguine tuo, et adimplerc vita. Sicut

«ortus agri dedl te. » Misertus sum tui postquam projecla

es , vidi te sanguine peccatisque conspersam, effici tc sicut

ortus cst agri , et multiplicata es. Quia ad te veni , et visi-

tavi te projeclam, causa tibi faclus sum ut mulllplicareris.

1 Ezecb. xvr, 5. — * Ibid. — ' Ibid. 6. — '^ Ibid. 6, 7.



2 2'i OniGKMS

u Et multiplicata es, et magnificata^ >' Dodi te in multitn-

«linem, et magnltudinem, id est , crescerc to feci et multi-

plicari. Perid

enim quod crescimus,ct

niultij)l!camur.«

Et» intrasli in civilates civitatum \ » Rursum orrores exj)onit Je-

rusalem inlroeunlis in civitates clvitatum. Quomodo autem

ingressa slt crlminose in civitates clvltatum consideremusi

Si por singulas civltates in cjuibus hrercses sunt ,et doclrlnaj

aiientc aDeo, ingrediatur quispiam ecclesiasticus, et partl-

ceps fiat talium civitatum , audit : « Intrasti in clvitates cl-

«ritatum. INIammnc tuae erectac sunt\ » Post tanta crlmina

rursum floruisti , et vonlt tlbl tempus , et tempus dlverten-

tium. Dicitur nilhi : Noli allogorlzare, noli per figuram ex-

ponere. Respondeant quicso : Jerusalem mammas habet , et

est quaudo non colllgoutur, est quando erlgantur : et um-

billLum habcl , cl qula non cst pncclsus argullur. Onomodo

possunt ista sine allegorica exposilione Intelligl ? « Mammoe»tua3 erectaesunt, et caj)illus tuus exorlusest''. » Cimi omni

honeslate oa qua; solcnt virglnum evenire corporibus des-

crlblt sernio divlnus. « Et caplllus tuus exortus est : tu vero

«erasnuda, et dehonestata ^ »Qui non est Jesum Christum

indutus, hic nudus est : qui non est indutus viscera mise-

ratlouls, benignitatis , iiumilitalls , mansuetudinls, longani-

mitatis ut proximum sustineat , iste dehonestatus est. « Tu

»vero eras nuda cl dehoneslata , et Iranslvi per te ''. » Se-

cunda vice venit adoam, vldlteampeccanlem, iterum propler

peccata discedlt : et tamen rursum revertitur, iterum visitat

clemens et benignus Deus. «Et veni ad te, et vidl te, et e«ce

»tcmpus tuum, et tempus dlvertenllum'. » Quid est hoc

quod ait tempus tuum? Tempus slgnificat adolescontium,

in quo jam per aetatem possunt fornlcari. Et rursum : « Et

» tempus , Infiuit , divertentium. » Qui sunt isti divertentes ?

1 Ezech. XVI , , 7. — ^' Ibi.i. — ' Il)i(1. — '' Ibid. — » Ihid. « U.

;,8. — ' I''>hI-



IN EZECUIELBM HOM. ri. 2 23

Dum sumus parvuli, hl qui divertere nolunt ad eos qui ni-

tuntur evertere, ut sunt clnisliani pessimi, d.xraonia im-

munda , angeli Diaboli non habent locum quomodo non

possiut divertere. Cum autem fuerimusnetate majore, et jam

peccare possumus,qua^runt aditum ad nos divertendi , et

hoc tam angeli Dei , quam angell Satanse. Imposslblle au-

tem est ut utrique ad nos divertant. Si peccamus , angellDIa-

boh dlvertunt ad nos : si slamus fixo gradu , divertunt ad

nos angeh Del. ^ enit ergo tempus tuum, et tempus diver-

tentlum. Qula tempus venerat divertentium, et Dominus

noster Jesus Christus Deus noster rursimi visltat miseram

Jerusalem , Id est ,peccatrlcem animam nostram. « Expandi

»alasmeas super te\ » Consuevlt Scriptura pennas nuncu-

pare veslium summitates : ut lu Ruth quae venit abscondite,

et discooperto palHo ad pedes Booz , dormivit sub axilla ves-

timentl ejus^. Deus ergo quasi veste loquitur indutus : « Ex-

»pandi aU\s meas super te , et operul confusionem tuam' . »

Beatus cujus ahs suis Deus protegit confusionem : si tamen

perseveraverit In beatltudlne, In qua Jerusalem nolult per-

severare. « Et juravl tibl in testamentum , et intravl In tes-

» tamentumtecum\ »Post tanta,ob quae rursum revertltur.

rursum recedlt : post tam frequenlem vlsitatlonem , nunc

prlmum ingreditur cum ea In testamentum.

IX. « Et facta es mlhi , et lavl te In aqua. Post h.Tec om-

»nla assumpsl te, et Ipse lavi tc in salutem , et ablul san-

»gulnemtuum abs te ^» Haec Intelligentes , oremus ut venlat

mlserlcordla Dei super nos , et abluat sangulnem ab anima-

bus nostrls. SI quid enim morte dignum feclmus, istud san-

guis est noster. « Ablui sangulncm tuum a te , et unxi te

» oleo^ »Et Christos nos vult facere Deus. « Et Indui te ver

Bsicolorla'. » Quanta est benignltas Dei in unamquamque

1 Ezech. XVI, 8. - 2 Rmh. ux. — ' Ezecli. xvt , 8. Ml.id. — = Tbr(?.

8,9. — « Ibid. 9. — ' Il.irl. 10.



2 24 ORlGlsKlS

animarum Jerusalcni : non unius coloris tunicam, sed multae

varietatis largitur credentibus sibi. Hanc versicolorem timi-

cam jam tunc in signum fecit Jacob , inducns fdium suum

Joscpli , et veslivit eum versicoloria. Si consideres intellec-

tus sectas, facta bona , vere videbis variam tunicam, quam

visilatio Dci largilur bis qui vocati sun-t in sahitem. Legem

intelligo ,prophelas comprchendo , agnosco EvangeHa , non

me lalet Aposlolus , caulus sum,justus sum, misericors

sum , et adlmc quaris aliam tunicam versicolorem,quam

induil Dominus Jerusalem , dicens : « Et vestivi teversicolo-

»ria , ct calceavi to byacinlbo* ? » Vult calceamenta noslra

esse florentia, et bene iincta. Quae sunt calceamenta? Audi

Paulum aperlius pr.xdicantem : « Calceati pedes in priepa-

«ratione evangcHi pacis^ »

X. « Et pra^cinxi le bysso '. » Manifestius de boc cinctorio

Apostolus loquitur : « Stantes praccincti lumbos vestros in

»veritale\ » Veritas enim pro bysso accipitur. Et « operui

»le Irlchapto^ »Non inveniens neque intclHgens quid esset

tricbaptum , inveni in aHa cdiiione pro irichapio, forens,

et in aHa , indumentinn. Igitur induit nos Deus post variam

vestem , et florenti tunica. a Ei ornavi ie ornamento, im-

«posui tibi armilias circa manusiuas^ »Cimi mibi dederit

occasiones bonorum actuum , arniillas circumdat manibus

meis. « Ei catena circa collum'. » Si me post gesta justitiae

intclleclu ornaverit veritalls, iunc njihi ornamenlum nup-

iiale, lunc catena collo decora circumdatur. « Et dedi inau-

nrcm circanarem tuam*. » Quando vere possum suavitatis

et boni odoris sacramenta suscipere, tunc mihi ornat Deus

inauribus narem. « Et rotulas in aurioulas luas^ . » Ui nonsolum auriculaj , sed etiam grandis rota aurea sit clrca au-

1 E7,ech. XVI, lo. — ^ Fphes. vi, i5. — ^ Ezech. xvi , lo. — '' Kphes.

VI, 14. — 6Kze(h. XVI, 10. — "^^ Ibid. 11. — ' Ibid. — ' Ibid. la.

fl Ibid.



IN EZECHIELEM HOM. VI. 2 2;)

ditum tuum. Aurea vero rota esl,qu;e inlellectibus volvitur

sacris. «Etcoronaglorificationissupercaputtuum*. » Omni-

potens Deus, et nobis tribue ut digni efficiamur corona glo-

rificationis super caput nostrum. «Et ornata est auro " , »id

€st , divlnis sensibus : «et argento , «idestsermonibus sacris.

« Et operloria tua byssina. » Profunditas sensuum, operto-

rium est byssinum. " Et florcntia : »pro quo verbo Septua

ginta TptxaTTTa posuerunt, subtilem nimis amictum, et quasi

ad caplllorum simllitudinem attenuatam vestem significan-

tes. « Et vcrsicoloria. « Ecce tota est Jerusalem protecta alis ,

vcstita varlls , ornata gcminis. Quid post ha?c facit magnus

ei hominum araafor Deus? Alit eam delicatis cibis. «Simi-

» lam etmelet oleum manducastl \ » Non ait simpllciter fari -

nam , neque hordeaceum panem : hoc quod modo ad vos

ioquimur, simila est. Sed mlserabills Jerusalem post slmi-

lam, post mella, post oleum rursum quasi meretrlx incre-

patur. Idcirco caveamus attentius ne forte nos post verba

munda slmibTe,post sermones dulcisslmos prophetarum

,

post oleum quod laetificat faciem,quo volulmus perungere

caput, ut jejunlum nostrum acceptablle fiat, Iterum delln-

quamus. JNon solum autem perungimur hoc oleo , sed ves-

cimur. « Et facta es pulchra valde nlmis \ » Laudat pulchri-

tudinem ejus, laudat speciem, prdcdicat formam. « Et di-

«recta es in regnum^ » Quantus profeclus, ut etlam ad

reguumdlrlgalur .^'«Etexiitnomen tuum iu gentibus. »Ha}c

apta sunt ei,qui postquam liber esse coeplt a mundo, In

conversalione proficiens ad beatam vitam , nomen quoque

gloriosiim in swculo consecutus est , sed procul absll id

quod sequilur : ad hoc enim scriptum est, ut incullal au-

dienlibus metum. Post pulchritudinem,post nomen ma-

gnum Jerusalem misera fornicatur. Ideo « ne glorieris iu

«craslinum : non enim scis quid parial adveniens dies'^^. »

'Ezech.xvi, n.— 2|l)iil. i3.— 2 Il)id. ^' Ibid.— * il)id. ''Jîov. xxvri, r.

XI. i5



y^G ORIGKNIS

Et alibi : « Fratres , eliam si prffiocciipatus fuerit homo in

naliqiio peccato, vos ut spiritales sustinete istiusmodi in spi-

«ritu mansuetudinis*. » Et rursum :« Cousiderans teip-

»sum, ne ct tu tenteris^. »

XI. « Et exiit nomen tuum in gentibus in spccie tua , quo-

» niam consummatum erat in decore speciei quam constilui in

»lc, diclt Adonai Domiuus :[et coufisa cs iu decore tuo^ »

Magna sapuit , et conscientia pulchritudinis suae erecta est

speciosa Jerusalem. Et quia alta sapuit , nec se humiliavit

,

nec glorificavit Deum , audi quid dicatur ad cam ; « Et for-

» nicata es in nominc tuo , et elludisli foruicaliouem tuam in

womni transitu'. »Quid esthoc quod ait : « Effudisti forni-

» cationem tuam in omni transitu?» Gircuit animas nostras

fortitudo conlraria , ct varie perlustrans qua^rit locum per

quem possit irrumpere. Ira suo nomine vult fornicari me-

cum:

juxta'conjunctamoribus meis suo nomine tristitia , et

vult me faccre mcereutem : sua parto avarilia infert deside-

rium auri et argcnti , et quorumcumque similium : si me

non custodiero , et clausero ostium meum , sed suscepero

omnem orationem inimici, diciturmihi : «Effudisti fornica-

«tionem tuam iu omui Irausitu. Et accepisti vestes tuas, et

»fecisti libi idola sutilia^ »De his quibus te ornavi, quibus

pulchra facta es , fecisti tibi idola sutilia. Volo adhuc expo-

nere quaj suut idola sutilia,qure quidem de vestibus con-

sueruut. Vestes , divinoe Scripturse sunt, et sensus qui est

in eis. Consciderunt has vestes hseretici, et consueruut dic-

tum dicto , verba verbis juugentes , sed non cum opportuua

iunctura aptaque , et consuentes impia sibi simulacra fece-

ruut ,quibus illexeruut quosdam credere , et cousentire ad

cultum eorum , et fictam suscipere disciplinam : Deus vero

omnes nos ab his et aliis simulacris liberet , ut magnifice-

1 Galat. vi,i. — ÎLid. — 'Ezecb. xvi, 14 , i5. — * Ibid. i5. — ^lbid,

i5 ,16.



IN EZECHIELEM IIOII. VII. «27

mur in Chrislo Jesu , cui est gloria et imperium in sa3cula

saeculorum. Amen.

HOMILIA SEPTIMA*.

De eo quocl dicitur : Sumens de vestimentis meis fecisti tibi ex-

celsa hinc indc consuta ^, usque , et ne sic satiata es '

.

I. Catilogis peccatorum Jcrusalem utcumque fuerit

intellectus aedificat audientem. Quomodo enini si in domo

sua quempiam de familia Domiuus corripiat, et peccata

ejus exponat , alius qui nuper emptus est servus vidcns pa-

tris famiiiae discipliuam quae culpet, quajve collaudet, in-

struitur ad non faciendum quae priores fecere conservi , et

ad hoc omni labore festinat , ut ea faciat per quae alii hono-

rem et libertatem a Domino promeruerunt : ita et nos au-

dientes in quibus culpet Deus sive Jerusalem , sive univer-

sam Judaeam , sive unam quamlibet ex tribubus specialiter

delinquentem, non parum utililatis accipimus , ne et in hajc

corruamus in qua caeteri corruerunt. Est

autemprincipiumhodiernae lectionis ,

quia vestes a Deo acceperit Jerusalem,

et fecerit ex his sibi sutilia qua-dam simulacra, et fornicata

sit super eis. De quibus juxtapossibilitatemmeam in priori

sermone disserui , docens istos qui Scripturas lacerant , et

a verbis verba disrumpunt consuentes ea , et commentitia

dogmata componentes , servire idolis quae carum veslibus

induerunt. « Non in tabernaculum meum intrabis, foris cs

«etforis manebis''. » Scit Scriptura sanctos intus, peccato-

res foris esse. Igitur Jerusalem quia talia peccata commisit,

1 Toin. in,pagg. 38 1 - 385.

2 Ezccb. XVI , i6. — *Ibid. 29. — ^- Ibid. iG.



2 28 OIUGENIS

ut non mercatur intrare lopromissionos Dei , ct dicatur ad

cam : « Et non intrabis : » caveamus ne forte et nobis ali~

quando dicatur,«

Et non intrabis. ISeque fiet,»

Non est

completum hoc quod dicitur, « nequc liet : » et ideo sub-

audienduin extriusecus , ut sensus possit expleri. Ea quae

tibi repromissa sunt bona , et acceptura eras , non fient.

II. Seqiiitur aliud delictum. « Et accepisti vasa glorifica-

»lionis tua3 dc argento tuo , et de auro tuo ex quibus dedi

» tibi , et fecisti tibi imagines masculinas ' . » Secundum com-

munem sensumsic intelligi potest. «Yasa glorificationis^,

de quibiis ]Moyses scripsit in Numeris, thiiribuia, phialas ,

candclabruin aureura , arcam ab intus et a foris deauratam,

et cxlera « acccpisli , et conflasti ea , et fecisti efligics mas-

«culinas, et fornicata csin eis. » Sccundum allegoriani vero

ita evplanabitur. Vasa aurea et argentca , id est ihuribula ,

phialas, et cajtera istiusmodi habemus in sacris litteris :

quando ergo torquemus sensus Scripturae in aUerum sen-

sum qui est conlrarius veritati , verba divina conflamus, et

res Dei in alias mutamus efligies. Quae facientes incidimus

in peccatum quod nunc commiserat Jerusalem. Vasa glori-

ficalionis noslrae, siintlex et prophetae: super hisexultamus,

in hiscirruimur.Quos cum

aiiler exponiinusquam

scveritas

habet, convertimus vasa glorificationis nostrae de argento

rationabiU, et de auro sensibili quod nobis dedit Deiis, et

facimus nobis imagines mascuHnas, et fornicamur in eis.

III. Sequitur : « Accepisti vestimenta varia , et operuisti

»illa'. » Varia vestis est, et hic unus de Scripturis locus ,

quo induimur assumcntes viscera misoricordia^ , benignita-

tis, humilitatis, mansuetudinis, longanimitatis ad sufleren-

dum invicem. Has varias vestes , et pulchros amictus quos

nobis largitus estDeus, si laceramus atque conscendimus

,

et circumdamus falsae doctrlnse ad deceptionem hominum,

* Ezech. xvr , 17. — 2 Nnm. virr ,— ' Ezech. xvi , r8.



liS EZECHIELEM IIOM. VII. 329

non dublum est quin variis veslibus operiamus idola. Inlel-

liges autem hoc quod dicitiir, si ipsam rem manifestius de-

scribamus. \ide mihi allquem jMarcionistam , sive discipu-

lum \ alentini , aut certe cujuslibet haeresis defensorem , et

considera quomodo idola sua , id est , figmenta quse ipse

composuit , mansuetudine et castitate vestiat , ul in aures

audientium facilius ex vita3 bouitatc ornatus sermo subre-

pat. Et cum hoc fecerit, intellige eura assumpsisse vestem

variain morum , et conversationis optimaj , et idolis subje-

cisse quae ipse construxit. Ac juxta mei quidem animi sen-

sum muho nocentior est ha^reticus bonce vits, et plus in

doctrina sua habet auctoritatis eo qui doctrinam conversa-

tione maculet. Qui enim vitoe pessimae est , non facile ho-

mines ad falsum dogma sollicitat, nec potest per umbram

sanctitatis audientium decipere simplicitatem. Qui veroser-

mone perversus est , et disciplinis saluti contrarius , mores

autem compositos ct ornatos habet , nihil facit aliud , nisi

accipit indumenta varia instituti boni , et conversationis

quletae , et circumdat ea Idolis smIs , ut magis decipiat au-

dientes. Idcirco solllcite caveamus haereticos, qui conversa-

tionis optlmne sunt,quorum forte vitam non tam Deus

,

quam Diabohis inslruxit. i\am quomodo quasdam iilecebras

escarum aucupes proponunt , ut facilius aves caplant per

oblectamentum gulac , sic ( ut audacius dicam ) est quaedam

castitatls Diaboli , id est, decipula humanae animae, ut per

istiusmodi castitatem, et mansuetudinem, et justitiam pos-

sitfaciliuscapere ,etfalsis sermonibus irretire. Diversis Dia-

bolus pugnal insidiis , nt niiserum perdal hominem , et

bonam niahs tribuit vilam ad declpicados vldentes , et ina-

lam bonis inurit conscientiam. Mihi ipsi qui in Ecclesia

prajdico , laqueos sa^pe tendlt, ut totam Eccleslam e\ mea

conversatione confundat. Et ideo plus lii qui suut in incdio

oppugnantur abinimlco, ut pcr rnlnaiu unitis hominis quae



23o OniGBNIS

celari non potest, omnibus scandalum fiat , et irapedialur

fides per conversationem pessimam clericornm. Omnia, ut

diximus , Diaboliis operatur, et ea qua3 videntur esse Lona,

nec sunt , et ea q\ive per naturam suam mala sunt : omnia

adversum humanam commentatur animam. Unde qui cu-

ram habet vita; suae, neque mansuetudine haereticorum ca-

pitur , ad consentiendum doctrinre eorum, neque meis de-

lictis qui videor in Ecclesia praedicare , scandalizabitur

,

sed ipsum dogma considerans, etpertractans Ecclesire fidem,

a me quidem aversabitur , doctrinam vero suscipiet secun-

dum pra^ccptum Domini,qui ait : «Supcr cathedram ]\ioysi

«scdorunt Scribaj ct Phariscei. Omnia qua^cumque vobis di-

»cunt , audite, ct facite, juxta opcra autcm illorum noHto

»facere : dicunt quippe , ct non faciunt*. » Iste sermo dc

me esl, qui bona doceo, et conlraria gero , et sum sedens

super cathedram Moysi quasi Scriba et Pharisaeus. Prascep-

lum libi est, o popule , si non habucris accusationem doc-

trina^ pessimae, ct ahenorum ab Ecclesia dogmatum, con-

spcxeris vcro meam culpabilem vitam, atque peccata, ut

non [habeas juxta dicentis vitam , luam instituere , sed ea

faccre qua; loquor. NuUum imitemur, ct si vohmius imitari

quompiam,propositus est nobis ad imitandum Christus

Jesus. Desci'ipli sunt actus Apostolorum, et prophetarum

gesta de sacris voluniinibus aguosclmus : illud cxemplar fir-

mum est, iihid proposilum sohdum, quod qui sequi cupit

securus ingrcditur. Si vero qurerimus nobis culpabiles ad

rcmulandum , ut cun^ dicamus , ille docet , et his quae docet

facit ipse contraria , adversum proeceptum Domini facimus,

qui mandavit doctrinas maglslrorum magis considerari de-

bere quam vitas. Haec dicimus de co quod scriptum est.

« Acccplsti vestem tuam versicolorem , et operuisti Illa^ »

id est vasa glorificationis,quse idola commutasti..

' M.iiili. xxiir , 9. , S. — - Ezech. XVI , iS.



I?i liZBCHIELEM IIOM. VII. 'iDl

IV. Sequitur : « Et oleum meum , et incensum meum

«posuisli ante faciem eorum'. » Scriptura docenle dldici-

mus,quia

sanctorumoralio sit incensum. Ait enim : « Incen-

))sum autem orationes sanclorum sunt^. » Si ergo instituti

ad orationem , cum illam Deo debeamus offerre, id est

,

Deo Legis et prophetarum , Deo Abraham , Deo Isaac , Deo

Jacob , et patri Jesu Christi , offerimus quse ipsi confinxi-

mus, in tantum ut incensum Dei proponamus idolis, foci-

mus id quod dicltur in procsenti : « Oleum meum , et in-

))censum meum posuistl ante faciem eorum'. » Verum iste

de incenso slt intellectus. Quid respondeblraus de oleo ?

Oleum est quo vir sanctus ungitur, olcum Christi, oleum

sanctae doctrlnas. Cum ergo accepit aliquis hoc oleum quo

ungitur sanctus , id est , Scrlpturam sanclam inslitucn-

tem quomodo oporteat baptizari in nomine Patris, et Filli,

ct Spiritus sancti : et pauca commutans unxerit quempiam, et

quodammodo dixerit, jam non est catechumenus , consecu-

tus es lavacrum secundae generatlonls : talls homo acclpit

oieum Dei, et incensum, et ponlt IUud anle faciem Idolo-

rum. « Et panes meos quos dedi tibi , simila , et mellc , et

))oIeo clbavi tc". » Ecce panes nostri siniila mimdlssima in

Scripturis , ct mella apum prophetarum, Isla omnla dcdit

nobis Deus, et clbavit nos de panibus prophetarum, et dc

simila legls , melie Evangeill , o quibus clbatl ponimus ea-

dcm ipsa idolls. Cum enlm ex dogmatls faisis voientes assu-

mcrc dcrensionem , diximus scrlptum est in Proplieta, tes-

tatur Moses , loquitur Apostolus : quid aliud facimus,quam

acciplentes panes veritatls proponimus eos simuiacris,quaj

ipsl finxlmus? IMarcion fccit idoium, ct proposuit ei pancs

Scripturarum : Yalentinus , Basiiides , ca;lerique lia^relici

lecerunt slnililter. « Et posulsti lila ante faciem corum in

» odorcm suavllatis ^ » Naturallter suavissimi odoris sunl

Êiccb.xvi, i8.—Âpoc. V, 8. ' Ezcch. xvi, i8.— *Ibid. 19.

— *Il>id.



2 32 ORIGENIS

hccc qiux nobis largitus est Deus. Quem odorem suavissi-

simum ante idola ponlt,qui adversum potestatem Scriptu-

rarum aut gerit , aut intelligit.

V. « Et lactum est , dicit Adonai Dominus, et accepisti

nfilios tuos, et filias tuas quasgenuisti , et immolasti illos in

»consumptionem *. » Cum genueruitpeccalrix Jerusalemfi-

lios et lilias, linis eorum qui nascuntur , occisio est. Neque

enim salus finis est! pessimorum. Idclrco scriptum est :

clmmolasti eos in consumptionem. Quam modica fornicata

»est, inlcrfccisli nalos meos , cl dodisti eos^. v Proprie alt :

« Accepisti lillos tuos : » significanterque addidit : «Occidisti

»natos meos. » Quicumque enim nascuntur in ha^reticorum

doctrinis, et ibi fidei su;c prlnclpia sumpserunt , hi fdii

sunt fornicaria; et peccalricis Jcrusalcm. Qui autem natus

est in Ecclcsla , el deceptus postea luerit hicrellca falsltate,

istc cum filius Dei sit, apprehensus est a peccatrice Jeru-salem, ct positus vicllma Idolis ejus. « Hoc supra omnem

» fornicalloncm tuam, et abominationos tuas\ » Fillos Ec-

clesire acclpere , Immolare Idolis , hoc supra omne pecca-

tum tuum est. « El non fuistl memor dlel InfantioB tua; cum

» eras nuda, et turplter agens''. » Praifatus est de nudltate

et turplludlne Jerusalem. Oportult ergo in Iniquitate memi-

nisse quomodo pennas meas expanderim supcr te, et as-

sumpserim te dc sanguine luo , et laverim le. Tu vero ho-

rum omnlum oblita fuistl. Ha;c quse condccent nudam, et

lurplter agentem , et commixtam in sangulne suo.

VI. «Et factum cst post omnes malitias tuas : vae, vae tibi,

«dlclt Adonai Dominus : et a^dlficasli tibi domum meretri-

»ciam, et feclsti tibi expositionem In omni platea ^ » Si

consideres animam expositam amatorlbus suis , videbls quo-

modo faclat domum meretriciam, et suscipiat omnes quos

1 Ezech. xi\,ao. — 2 Id. xvi

, ao, ai. — ^ Ibid. 22. — * Ibiil. — ^lbid.

23, 24.



IN EZECHIELEM HOM. VII. 253

prciediximus amatores. Intellige vero quod dicimus ex se-

quentibus , id est, qui sunt amatores Jerusulem. Anima

humana multum speciosa est , et mirabilem habet pulchri-

tudinem. Artilex quippe ejus cum eam primum conderet

,

ait : «Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nos-

»tram\» Ouid hac pulchritudine et similitudinepulchrius?

Quidam ergo aduheri , et sordidi amatores decore ejus il-

lecti desiderant eam corrumpere , et fornicari super eam.

Quamobiêm sapiens vir Paulus dicit : « Timeo autem ne

)) forte ut serpens decepit Evam in nequitia sua, sic corrum-

spantur sensus vestri^. » Sensus nostri in fornicatione car-

nali corrumpuntur : in spiritahbus vero stupris sensus cor-

rumpitur, et ipsa aniraa vulneratur.

\ II. « Et contaminasti speciemtuam^ » Eliam si non

homo in peccatis maximis constitutus , tamen quia ingens

est animaepulchritudo ,

minorum quoquesocietate turpatur.

Respice virtutes animae quae ei insitae sint a Deo, vide pul-

chritudinem ejus , inventionem , dispositionem , elocutio-

tionem, memoriam,pronunciatlonem , cujus sit ingenii,

quomodo primum intcHigat , inde intellecta dijudicet, ut

incitetur ad sensus , ut menti sensa commodet ,quos habet

impetus,quos cogitatus de Deo. Haec possidens magnoe pul-

chritudinis est , sed haereticorum sectis , et extranea religio-

nis institutione corrumpitur. «Et transierunt crura tuaper

» omnem transitum, et mulliplicastifornicationem tuam ''.

Et fornicatio a fornicatione differens , et quomodo in for

nicatione carnis est aliquis non nimiae fornlcationis , et ta-

mcn fornicatione pollutus, alius vero multiplicans fornica-

tionem suam: sic et in ea fornicatione quae animam suum

,

sensumque commaculat, allusmultitudine fornicationis ob-

ruitur, alius vero non tam a fornicatione est seductus. Id-

circo qua mensura mensi fuerimus remetietur nobis.

* Gfii. I, afi. — 2 5 Cor. XI,3. — ' F"7.ech. xvr , ^5. — ^ Ibiil.



•JO^ ORIGtMS

^ III. «Et fornicata es in fiHos Êgypti confines tnos^ »

Filii iEgypti conlrariffi fortitudines sunt... « Et raultiplici-

»ter , hiqait , fornicata es ad me exasperandum^ » JMultas

species fornicationis commisisti admeconcitandum. «Quod

»si extendero manum meam in te, auferam legitima tua,

»et tradam te in animas eorum qui te oderunt , filios alie-

»nigenarum.» Vides quia in animas alienigenarum iradi-

tur, quaj indigna sit usu Legis, et sermonum Dei. « Qui te

ndiverterunt de via tua. Impie cgisti et fornicata cs super

» fdios Assur '. » Primum super filios /Egypti ,

deinde super

fdios Assur. Haec species peccatorum sunt. Nam et cum

caplivos acceperunt Assyrii fdios Israel , factum est quidem

id quod Scriptura refert, scriptum est autem propter fre-

quentem noslram caplivltatem,qucc a spiritalibus Assyriis

perpetratur : de quibus Apostolus dicit : «Non est nobis

«certamen adversus carnem et sanguiuem, sed adversum

«spirilalia nequitiae''. »

IX. « Et ne sic satiata es , et fornicata es , et non satia-

sberis \ » Quando quis non impletur delinquens : sed sem-

per prioribus peccatis nova peccata conjungit, colligans ut

func longo, et sicut loro jugi vitula ini([uitates, nunquam

se ad meliora convertens , neque poenitentiam agens super

malis suis, dicitur ad eum : « Et non satiaberis. Et multi-

»plicasti testamenta tua ad terram Cbanaan^ » Quando

Deus ad nos facit testamenta , et nos consentimus ei , beati

sumus : quando vero fornicamur ad spiritalia nequitiae

,

lunc convertimus Dei Testamenta ad terram Chanaan , et

pactum slatuimus cum ea. Hoc autem milii inlellige et in

Chaldaeis , et in caeteris gentibus, quando in quolibet aliquo

peccato repreliendimur. « Et testamenta ad Chaldoeos, et

»ne sic satiata es '.

1 Ezech. XVI, af). — ^ 11,1,1. 27. - 3 ILid. 27, 28. — ^' Eplus. vr, 12.

— * Ezccb. S.VI ,28. — * Ibid. 28, 29. — ' Ibid. ay.



IX i.ZECHIliT.F.M HO^r. Vlf. 200

X. Post catalogum peccatoriim , ad peccatricem Jeru-

salem, f quid constitnam in le, dicit AdonaiDomlnus, cum

wfacias tu ha?c omnia opera mulieris fornicaricne procacis* ?»

Asceudamus paulisper eloquio,quia non semper utile est

de fornicationitus loqui , et procul absit ut aliquis in Eccle-

sia sit, qui de hortatoriis a fornicalione indigeat sermoni-

bus. iNamsiquisnecessehabetaudire : «Nonfornicaberis ^: »

seu ilhid : «Si quis temphim Dei violaverit , disperdet illum

wDeus ' » iste simihs est his quos Apostohis dicit : « Justo

»Lex non est posita; sed iniquis , et non suhditis , impiis

»et peccatoribus^ » Quomodo ergo justo Lex non est po-

sita , verum iniquis , et non subditis: sic doctrina ea quaj

a fornicatione monet reccdendum , casto non est posita,

sed iniquis , et fornlcatoribus , et non obedientibus. Non

habemus itaque necessarium , ut discamus a fornicatione

discedcre: verum ad pcrfectlora tendamus a principiis cle-

mentorum Christi. « Elenim cum deberetis , altj, magistri

»esse propler tempus, rursum indigetis ut vos doceamini

squae sint elementa exordii sermonum Dei , et facti estis

» quibus lacle opus sit , non sohdo clbo °. » Omnis sermo qui

pra?cepit: « Non fornicaberls , non aduUerabls , non fura-

» beris ^ , » non sollda escaest , sed quasi lac praebetur Infan-

tibus. Athletarum cibus est de omnipolenllDeo, de myste-

riisejus quaj tecta sunt , et latenlerin Scripturis, significata

sentire.Vide quomodoadCorinthiosPaulusloquItur: «Lacte

nvospotavi , non clbo, necdum eiiim poter^tls , sed neque

»nunc potestis'.» Et quia lacte adhuc indigebant, ea dis-

cunt qua) discere parvuh solent. « Bonuin est hoiulni mu-

nherem non tangere , propter fornicationem autem%» et

caelera. Rursumque instiluuntur nc immolatilia comedaot.

* Ezech. XVI , 3o. — - F.xod. xs , 14. — 'i Cor. itr , 17. — ^" i Tira,

I, 9. — * Hebr. v,12. ^' Rom. xiu

,9. -- ' i Cor. m , i. — ' Ll.

VII , I , 2.



256 ORIGENIS

Ista omnis doctrina lac parvulorum est,eta(lhuc infaniium

in Christo. Quando vero Ephesis scribitur , solidum illis

pricbet cibum. INon auditur quippe in Epheso fornicatio,

non auditur in Epheso idololatria , et esus immolalionum.

Ex quibus docemur,quid sit solidus cibus , et quod ratio-

nabiie et sine dolo lac moralis locus,quod soHdus cibus

rayslicus intellectus. Beatum est igitur ut festinemus ad

ca, qua^ imperfectiora sunt principia transeuntes. Et quod

moralis locus lac sit , Aposlolus docet , cum jam aliqua de

lactc dixissot addens : « Non rursum jacientes fundamen--

» lum pcenitenliiB ab operibus mortuis \ » Tales omnes sunt

qul adhuc iacte potantur : perfectus autem aliis indiget dis-

ciplinis. Haec in medio dicta sint,quia sermone conscen-

deram , ne ab alterius expositlone fornicationis statim aliam

fornicalionem incurrerem , quam nunc explanabo. Dicitur

quippe ad Jerusalem: « Et fornicata es tripllciter in fdia-

»bus tuls^. » Quld est quod ait,quod Iripllclter fornlcata

est in filiabus tuis Jerusalem ? Dei indigemus auxllio , ut

ipse nobis obscuritatem istius loci edisserat. Et quomodo

Moses audiebat Deum, et dcinde ea quae a Deo audierat,

profercbat ad populum : sic nos indigemus Splritu sancto

loquente in nobis myslerla , ut orationibus nostris Scriptu-

ram possimus audire, et rursum quod audlvlmus, populis

intlmare. Qnld estergo : « Tripllclter fornlcataes in filiabus

»tuis?» Si intelligas fornicatlonem carnis,et animae , et

spiritus , et videas aliquem fornicari in hls omnibus , vide-

bis tripliciter fornicantem Jerusalem. Qui vero tripllciter

castus est, iste ab Apostolo meretur audlre : «Deus autem

» pacis sanctificet nos per omnla , ut integer spiritus nos-

» ter , et anima , et corpus sine querela in adventu Domini

«nostrl Jesu Chrlsti servetur' , » cui est gloria et imperlum

in soecula sa>culorum. Amem.

* Hi-hr. vf, I. — - F/.ecb. xvi, 3o. * i Tljess. v, a3.



IN FZECHIKT.EU ilOM. VIII. 'xh']

VW- \' vWv%V .A/XtVW^/VXiiVVt/^^V^^WVVWWWWi^WWi^W.VVV^^V W WVVWVWvS^.VW V^WWiA^V'. ^ V*/V»w

HOMILIA OCTAVA*.

Dc eo quod scriptuju est : In quo constituarn cor tuum , ait Domi-

nus Deus cum facias tu lisec omnia opera meretricis procacis ^ ?

usque ad illud : Dedisti mercedes omnibus amatorihus tuis '.

I.... HoMo hominem constituere potest, malus in malo ,

bonus in bono. « Corrumpunt enim mores bonos confabula-

«tiones pessimre '. «Nec dubium cjuin loquentis sermo au-

ditoreai ad pejora sollicitet, cum hoereticus loquons consti-

tuat auditorem suum in hreretica pravitate. Et ut admeliora

veniamus , si potest prcdesse qui loquitur, et vita ejus cum

sermone consentit , in bonis constiluit auditorem suum.

Nos qui minimi sumus loci, si audierimus verbum de casti-

tate proecipiens , constituti super eos conamur. Si ipsi loqui-

mur de pudlcilia, et nosmetipsi auditores statuimus in pu-

dicitia. Si de justitia praedicamus, ad justitiam impellimur.

Si de fide , fidem insinuamus , ut digne majestati divinoe

obediamus in Domino. Siergonoshominescum simus mali

,

solemus constituere cor audientis , sive in bonis , si boni

sumus; sive in malis , si male agimus, putasne quod Deus

non habeat potestatem quempiam in melioribus constituere ?

Aut certe derelinquens eum , fieri ci occasio ut in pessimis

constituatur? IMultum utique juxta prnesens eloquium pec-

cavit misera Jerusalem, quam sa:^pissime voluit Deus perprophetas suos in melioribus constituere : sed quia noluit

consilia audire , noIuitDei recipere praccepla , dubitatDeus,

et se dicil nescire quid faciat. « In quo constituam cor luum,

< Tom. iti,pagg. 385- 387.

2 E/.ech. xTi, 3o. — ' Ibld. 33. — ^*i Cor. xv, 33.



2o8 OIUGENIS

«dicil AdonaiDomiaus' ?» Quidfaciam ?In quoconstituam?

Multis peccatorum înculis slringeris , delicta tuaprohibent

\ilamtuom, ut a meis sermonibus constituaris. Ego ipse

iVequenter constituere volui , ioqueus tibi per sanctos meos

,

et non audisti. ISunc ignoro quid faciam , et dico tibi : « In

»quo constituam cor tuum , dicit Adouai Domiuus , cunitu

»facias hcTC omuia opera mulieris meretricis procacis^? »||

Siepc diximus quia fortitudincs contrariaj amaut pulchritu-

dincs auiuia; humana;, et quando suscipit aninia humana

semina amatorum suorum, quodammodo foruicetur cum

eis : sed quia et in commuui vita sunt ahquai meretrices,

qua; foruicantur cum verecundia latcrc cupicntes : aUasvero

quae nou solum pudore dehcla non velant, sed cum omni

seprocacilate prostituunt : ideo assumpsit exemplum animae

meretricis in peccatrice ista Jerusaleui, et ait eam similem

factam muheris fornicariaj procacis in fornicalioue sua.

Saepe a nobis talia committuntur. Qui euim a rehgloue non

penitus recesserunt, viucuntur vero a pcccato, et peccau-

tes latere dcsiderant, similia faciunt meretricl erubescentl.

Qul vero religloncm penltus aversantur, in tantum ut non

curent de eplscopo, de presbyterls , de diaconls, de fratri-

bus, sed cura omnl procacllate dellnquunt, siralles flunt

meretricl cum fiducia prostitutx. Queriturergo in praesenti

Icco de peccatricc Jerusalem Deus,quia facit opera mulie-

rls meretricis iuvcrecunda^ , el dicit ad eam : « Et fornicata

»es triphciter in filiabus tuis \» Exposuimus hoc quando

nobis dlctum est ; « iEdiflcasti lupanar tuum in caplte omnis

» viae, et basem tuam fecisti in omni platea *. »

II. Volumusaulem et nunc interpretarl quld slt aedificare

lupanar, nou slmlliler in omni vla , sed in capite omnis via;

,

ne suffecisse videatur aedificasse lupanar iu caplte omnis

viae , sed insuper et basem suam posuisse in omui platea....

1 Ezech. ivi , 3o.— 2 Ibid. — ' Ibid. — 4 Ibid. 3 r.



IN r.ZECniELKM HOM. VIII. '2,1C)

Si consideraveris haereticos omiies alienos a veritate aedifi-

cautes domum ex his sermonibus qui in Mose leguntur, ex

his quos in Isaia et Jeremia , et prophetis rehquis invene-

runt , intelligls novas doctrinas fornlcationem esse Jerusa-

lem,quaja?dificat lupanar suumnon in omni via, sed in ca-

pite omnis viae. Si enlm prceventus quis fuerit post princi-

pium Mosi, exordium prophetarum, ad profundum ejuset

scientiam omnium pervenlre , nihil potest facere ista mere-

trix ffidificans lupanar in capite omnis viae : eum quaerit qui

primum ecclesiam ingreditur, qui fidei elementa suscipit

,

qui rudls est in sacramentis, eum qul in exordio fidei con-

stitutus est vult introducere in lupanar suum, aedificans

meretriciam domum. Et quia frequenter fornlcatio in Scrip-

turls nominatur, exponere volo sermonls istius causam. Ec-

clesiasticl qui in Ecclesia sunt magistri , mores purgant tam

suos quam suorum , et ex hac dlligentla aedificant DomumDei Ecclesiam , et opus eorum aedificatio Dei est. Hseretici

aedlficant lupanar In omni via : ut puta maglster de ofiicina

Valentini, magister de ccetu Basilidis , magister de taher-

naculo Marclonis , et caelerorum hosreticorum aedlficant

raeretrici domum. Congregatio enim omnium malignorum

lupanar est. Sed quld diclt Scrlptura? «Flli ne intendas in

«malam mulierem , mel enim dislillat de labils mulierisme-

«retricis*. » Unde ei mel distlllat ? Distillat enim mel de la-

bils mulleris meretrlcls. Ingressa est ad Mosen , ad Isalam,

ad Jeremiam, et de Scripturis eorum sibi mella collegit.

Vade ad haereticos loquentes , haec dicit Moses , haec Isaias

,

haec Jeremias, et videbis quomodo de labiis eorum non

fluant mella , sed dlstlllcnt decerpentium de Scrlpturis

verba paucissima. Et ideo mel distlllat de labiis mulieris me-

retrlcis. In capite ergo omnis vise aedificat lupanar....

III... «Etludedisti mercedes omnibus amatoribus tuis *. »

^ Prov. V. 2 , 3. — ' F.zctJi. XVI, 33.



2^0 ORIGKMS

INonnunquaui auima divites facit amalores suos, Ixtantes

in eo quod accepeilnt niercedes ab ea. Sed diclt mihi au-

ditor : Manifestius expone quomodo fornicetur anima mer-

cedes Iribuens de rebus virl sui. Sicenim ait et in prncsenli,

et in allis frequenter locls sermo divlnus,quia sustulerit ea

qnge sunt viri , et dederit meretrix Jerusalem amatoribus

suis. Quid est hoc quod largltus est ei vir suus,quse pos-

tca facta adultera omne quod accepit donat amatoribus

suis ? \ ir anima; sermo Dei est, sponsus amator verus ,qui

dedit ei castilatem , dedit justitiam, dedit cietera bona.

Quando ergo voluerlt anima sequi forlitudlnes contrarlas

,

id est ( ut planius dlcam) decem annls pudlce vivcns , ad

exlremum fuerit fornicata , accipitbona virl sul,quae multo

tempore cum labore qureslerat , et dat ea amatorlbus suls.

Qui sanguinarii amatores rapiunt ad se virtutes miseraj ani-

mae , et incedunt jactabundi supor divitlis ejus et dicunt :

Abstuli ei decennalem caslitatem , eripui ab ea quinquennii

justltiam , vendicavl niihi fortitudlnes ejus : oblitus est om-

nium bonorum ejus Deus quoe aliquando fecit,quoniam

comprehensa est in peccato, et oblitus est ejus,qula con-

fessa cst nobis amica noslra secreta qua? audlerat, et tradi-

dit omnia bona nobis amatoribus suls. Qux dlscentes ,omnicustodia servemus cor nostrum et attendamus nequando ea

quse viri sunt tradanturamatorlbus suls : quin polius invite-

mus sponsum sermonem et veritatem , nt nobls faciat orna-

menta aurea variis expressa slgnis per varia prcTccepta, et or-

nati effecli praeparemur viro nostro Jesu Chrislo , cui est

gloria et imperium in ScBcuIa saecuiorum. Araen.



I.\ KZKCIIIF.LKM IIOM. IX. 9^ 1

\VM\\1\"%»«.V'. V\- tA%\-KA VVXVXX^^XvX^ »i/WvV\\X\t.W> x\ - •. v vX-v^X-vV^^VWV^

HOMILIA NONAV

De eo quod dicitiir : Mater vestra Cethca , et pater Ainorrhneus ^,

usque : Et maniim egeno et pauperi non porrigebat ^.

I.

Qii legit in principio prophetise Jerusolem quomodoincrepata sit quasi habens radicem et generationem deterra

Chanaan,patrem Amorrhreum , matremque Cetheam : is

si legerit etiam hsec qua; nunc interprelari nitimur, putabit

eadem repeti , et unum sermoncm duphciter pi^-edicari. Sed

qui dihgens lector est et ad curam ejus divinae Scrlpturae

significantia pertinet , et confert pra?terita prnesenlibus et

verbum verbo componit, videbil differentiam non Ibrtui-

tam. Ibi quippe « radix , inqidt, tua et generatio lua de terra

«Chanaan* : » quod in prresenti non dicitur : « Pater tuus

Amorrhoeus , et mater tua Cethea :

»quod nunc nou signi-

ficatur. Et iterum ibi primum ponitur : «Pater tuus Amor-

nrhaeus : «secundum : « Mater tua Cethea : »hic vcro : « Ma-

» ter vestra Cethea , et paster vester Amorrhaeus ^ » Ibi quasl

ad unam sermo fit, hlc quasl ad plurlmas. Nec onim (ut

superlus dlxerat) ait, mater tua, sed mater vestra. Quando

ergo dlffunditur peccatum , ct longius malitia procedlt, et

peccatores sua Inter se peccata disccrpunt, tunc non pec-

cator uuus, verum in uno sunt phirimi, sicuti In exordio

quando crat prlnclplum dehnquendi, nec dum erant tantac

quantic nunc sunt muhltudlncs. Undc ullle uiihl vldettir a

praesentl sermone pauhihim recedentem naturam conslde-

rare peccati atque virtutum. Ubl peccala suul , il)i csl miil-

1 Toni. iri, pagg. 887 -Syi.

2 Execli. XVI, 45. — ^ Ibid. /,y. — >> lliid. 3. — ' ll.iil. /,5.

XI. lO



^4^ OniCKMS

lltudo, ibi scliisniala , ibi hsercses , ibi dissonsioncs; ubi

autcm virUis , ibi singularitas, ibi unio , cx quo oniniuni

credcntium crat cor unum ct anima ana *. Et ut manifeslius

(licam,principium malorum omnium cst mullitudo, prin-

cipium autcm bonorum coangustatio , et a turbis in singu-

laritatem redactio : ut puta nos omnes si salvandi sumus

,

ad unionem , ut pcrrecli eflTiciamur in eodcm sensu , et ia

cadcm scntcnlia , ct simus luiuin corpus cl unus spiritus. Si

vcro talcs simus , iit non nos unitas circumscribat , sed etde

nobis dici possit : « Ego quidem sum Pauli , ego vcro ApoUo

,

»cgo vcro Ccphtc", » ct adhuc a maUtia scindimur atquc

dividimur, non sumus futuri ubi sunt iUi qiii rediguntur in

unionem. Nam ut Patcr ct Filius unum sunt, sic qui uuum

sj)irilum habcnt, in unionem coarclantur. Ait quippc Sal-

vator : «Ego cl Pater uniiui sumus'. » Et «Pater sanctc , rogo

»ut sicut ego ct lu unum sumiis , ita el isti in nobis unum»sint''. »Et in Aposlolo lcgitiir : « Donec occuramus omncs

• invirum perlectum el in mcnsurain nEtatis plenitudinis in

» unitatem Christi \ » Et rursum : « Donec perveniamus om-

»ncs in unitatem corporis ct spiritus Chrisli. »Ex quo sig-

nificatur, qiiia virtus cx plurimis unum faclat , ct nccesse

nobis sit unum per eam fieri, et fiigcre mukitudincm. Et

haec quidem dictasunt,quia in praeterita lcctione conscrip-

tum est : « Pater tuus , et mater tua, et radix gcncrationis

» tuae : » in prajscnti vero : « Mater vestra et pater vcster. »

Ibi non didicimus , Ucet fuerit sermo de patre Amorrliaeo

,

ct dc matre Cethea , sorores habei e Jerusalem , hic vero

addidit ; « 3Iater, inquiens , vestra Celhca, ct paler vestcr

» Amorrhceus , et soror vestra senior Samaria , hocc et fiUac

»ejus quae habitat a siuistris tuis , et soror tua junior quaj

»habitat a dexlris Sodoma'^. » Quomodo virtus me iacit

1 Act. IV, 32. — 2 I Cor. m ,4. — ^ Joan. x , 3(). — "^ Id. xvii , i r ,2 r

•

— » Epbes. IV, i3. — ^ Ezecb. xvi, 4^ , 46-

I



I\ EZECIIIELl-M IIOM IX. S^^

fillum Abrahffi , sl secundum cam vlxero : opera quippc

Abraham faclens , finus est Ahraham : sic vilia faclunl me

filium Dlaholi. « Omnls enim qui facit peccafcum ex Diabolo

«natus est '. » Yirtus me faclt ctlam fralrem habere Chrls-

tum, ut cum bonus ac bcne moratus fuero, dlcat patri

suo : « Narrabo nomen tuum fratrlbus mels, In medla cc-

«clesia cantabo te ^. »Et loquitur ad eam quae nunciare po-

terat verba ejus : « Vadc et dlc fratrlbus meis ^. «Quomodo

autemvirlus fratrem mlhl faclt

Domlnum Jcsum, ita

mah-tia plurimos fratres acquirit , ethos peccatores.... Quaesunt

istae duaj sorores peccatricis Jerusalem? Schlsma et separa-

tlo popull fecerunt Samariam. Si quidem eo tempore cum

decem tribus cesscrunt , dicentes : « Non est nobis pars in

«Davld, nec sors in fillo Jesss'', » tunc duae vaccffi aureae

constltutnc sunt a Jerohoam , et facta est Samaria sclsslo :

quffi magls post caprivilatcm dccem tribuum crevlt quando

custodes ab Assyriis ad Israelis terram missi sunt qui vo-

cantur Samarltanl.... Quicumque promittunt verba dlvina

,

el non sicut pollicentur habent in se praedlcationls vcrita-

lem, hi in Scripturis figuraliter Samaria nominantur. « Yx,

ninguit, spernentibus Sion, et fidentibus ia monte Sama-

» rlae , vindemiasti princlpatusgentlum^ » Quasi dlxerit :

Vae

his qui spernunt Ecclcsiam , et confidunt super arrogantia,

ct verbis tumentibus hairetlcorum. Hoc enim est spernere

Sion et confidere in monte Samarla;. Si ergo peccamus et

nos ecclesiastici , non sunt a nobis alieni haeretlci In dog-

matum pravitate. Male enim credit quicumque peccat. Si

conversationem malam habemus , Sodoma soror nostra est.

Gentiles quippe sunt Sodoma. Atque Ita fratres sumus hae-

reticorum atque gentllium quando dellnqulmus,quia Sa-

maria accipiturin haeresi, ct Sodoma in gentllltate. Habltat

* I Joan. ui, 8.-2 Psalm. xx.i , 2 3. — ^ Joan. xx , 17. — '•3 Reg.

XII, 16. — Âiiios. VI, I.



244 ORIGENIS

autcm a sinistris peccatricis Jerusalem Samaria , a dcxlris

Sodoma. Honornbilius qnippe apud eam peccatum est quod

facto comuiillilur, et idao a dexlris ejus Sodoma est. Rur-

sumque nec Saiiiaria longe est, quia a sinistris ejus com-

moratur, et incropalur quia ambulaverit cum fdiabus et so-

roribus suis iu onmibus iniquitatibus, et in tuntum ambii-

laveril , ut comparatio delictorum e]us illarum inlquitates

jPecerit justiliam. Unde oporlet agnoscere iniquitates Sodo-

morum, ut edoclus custodiam me ab eis ,

ne capiar igno-

ratione , ([Uic sunt ini([uitates Sodomorum.

II. « VerumtMuien ini((uitatesSodomxsororis tufc*. «Qune

ini(|iiitas?»( Su|K'rbia. In saturilate panum , ct in abundantia

» ittlhiebant ipsa el lilia; ejus , et manum j)aiq)eris indigentis

»nou suspiciebant. »Quod inacqualia sint peccata Scripturis

utenlibus nulli dubiiun est. vVlia quippc magna , alia minora

ab liis esse dicuntur. Cum aulem suut infEqualia , hoc est,

parva , vel maxima , lorsitan aliquis inquirat quod inter

universa peccata sit majus ; et proclive suscipitur, omnium

peccalorum esse majus, sive rornicalionem, sive immim-

diliani , sivi; quodcum([ue libidiuis inquinamentum. Sunt

quidem et ista vere abominabilia atque polhita , sed non

talia quale hoc qiiod nunc ab Scriptiira quasi majiis om-

nium coudemnalur, a quo nos observare dcbemus. Quod

ergo est peccalum majus omnibus peccatis ? Utique illud

propter quod et Diabolus corruit. Quod est hoc peccatum

in quo tanta sublimitas cecidit , ut « elatus in judicium

» incidat Diaboli ^ ? » Ait Apostolus. Inflatio, superbia , arro-

gantia j)eccatumDiaboli est : et

obha^c delicta ad terras

migravit de ccclo. Unde « Deus superbis resistit, hiimilibus

))autem dat gratiam^ ? Et quid superbit terra el cinis'',» ut

homo arrogantia sublevetur oblitus quid erit , et quam fra-

gili vasculo contiueatur et qulbiis stcrcoribus immersus sit,

* Ezech. XVI, 49- — ^ ' Tim. nt ,6. — ' Jiic. iv , 6. — ^ Eccle.s, x

, 9.



IN EZECHIELEM HOM. IX. a^^,

et qualia semper purgamenta de sua carne projlciat? Quid

enim ait Scriptura? « Quid superbit lerra et cinis? et, in

»vita ejusprojecit inleranea ejus ^ » Superbia pcccatis om-

nibus major est, et ipsius Diaboli principale peccatum. Si

quando Scriptura Diaboli peccata describit , invenies ea de

superbire foute manantia: Ait qulppe : « Virlbus faclam, et

» saplentia Inlelleclus auferam fines gentlum , et fortltudlne

»eorum depascar, etcommovebo civltatesquoelnhabitantur,

»et orbem terrarum universum comprehendam ut nldum,

»et quasi confracta ova auferam^. » Vide sermones ejus

,

quomodo superbl slnt,quomodo arroganles , et unlversa

pro nilillo ducal. Tales sunt omnes jactatione et superbia

inflatl. Materla superbue, divlllas , dlgnltas , glorla saecula-

ris.Frequenter causa superblai est ei qui Ignorat habere ec-

clesiasticam dignltatem , sacerdotalls ordo et leveticus gra-

dus. Quanti presbyteri constitutloblitl

sunthumllitatis

quasi idclrco fuerlnt ordlnati , ut humilcs esse deslsterent.

Quln potius humllltatem sequl debueraut,quia dlgnitatem

fuerant consecutl , dlcente Scrlptura : « Quauto magnus

«fuerls, tanto humilia te Ipsum^. » Et dllectum Synagogae

te facit, nobilius summitle caput tuum : ducem te Instltue-

runt , noli elevari , noll fieri in els quasl unus ex ipsis. Opor-

tet humllem, oportet esse dejectum, oportet fugere super-

biam malonmi omnlum caput. Consldera Evangelium quali

condemnatlone Pharlsael superbla et jactalio feriatur. Sta-

bat Pharisaeus et talla Iiitra se orabat : « Deus gralias ago

»tlbi,quia non sum ut caeterl homines , raptores , Inlqui

,

«adulteri, et ut iste publlcanus. Jejuno bls In sabbato'. »

At vero Publicanus humiliter et mansuete longlus stans nonerat ausus neque oculos levare, et dlcebat : «Propltiusssto,

» Deus, mlhi peccatori \ » Et descendit In domum suam Pu-

*Ecclcs. X, 9, 10. — 2 Jsai. X, i3, x^. — ' EccIps. iir, 20. — " Luc. xviir.





I>' liZECHlELEM IIOM. IX. 2^7

ipse nulluin juslificat. Utputa Sodonia justificatur ab Jeru-

salem, quia ab se sceleratiora commisit, et forle Jerusalem

nb alia aliqua qua; se pejorest civitate.

Sicest

quidam jus-

tilicandus ab autichristo, qui ad illum comparatur, et il-

lius iniquilote ac sceleribus minor reperilur. Pessimus vero

Dtemoa est, et ( ut aiunt ) miser qui ab illo justificatur :

Ibrte et patcr illius ab eo non juslilicatur, multo illo scele-

ratior repertus. Dominus vero meus Jesus Christus justifi-

catur juxta dispensationem carnis quam ob nostram salutem

circumtulit, ab Abraham , ab Isaac, ab Jacob, et a reli-

quis prophetis. Quando enim omnibus justis et prophetis,

ac bealis quibusque iu comparationem missis invenitur con-

trarium huic quod dicitur de Sodoma et Jerusalem , magis

glorifico Salvatoreni nostrum. Quod autem dico isliusmodi

est, et Deo largiente orantibus vobis praebebo de Scripturis

explanationem. Fecit Sodoma peccatum:

Samaria quoquepeccavit , iniquitatibus obruta est Jerusalem , sed minora

pcccataa majoribus justificantur, sub exemplo quo Sodoma

justificatur a sorore sua Jerusalem. Quomodo igitur iniqui-

las justificat , sic condemnat aliquando justitia. Verum

quajso expccta paulisper , donec docearis quemadmodum

dicatur condemnare juslilia. Jniquitas mea justilia est coni-

paratione majoris iuiquitatis. Sic et justitiamea ex compa-

ratione multiplicis justiliac iniquilas reputatur. Propterea

« non justilicabitur in conspectu tuoomnis vivens \ » Fueril

licetjustus Abrahain , et justus Moses, justus unusquisque

illustrium virorum : sedad comparationem Christi non sunt

lusti. Luv eorum cum ejus luce composita tenebraj repe-

riuntur. Et quomodo lumcu lucern.i) ad solis radios obscu-

ratur, et velut alia qua^dam caeca matcries contenebresclt

sic licct iulgeat justorum oinnium Iinnen anle homiues,

non laiiicu iulget aiile Christum... Ul splendor Ituue el nii-

1 Piialiii. {:xr,xii,2.



24S ORIGENIS

cantia cceli sitlera, priiisquam sol oriatiir, in stationibus suis

rutilant, orto vcro sole absconduntur : sic lumen Ecclesiae

ut lumen lunre , priusquam oriatur lumen illud verum solis

justitia?, resplendet, et clarum est ante homines : cum au-

tem Christus venerit, anle eum contenebrescet... Hsec qui

diligenlius longiusque discusserit, non poterit inflari, vi-

dens lumen suum ad comparationem majoris luminis teue-

hrasreputari. Quid est juslilia mea, etiamsi Paulus aposto-

lus fiam ? Quid caslitas, etiam si Joseph ? Quid fortitudo,

etiam si Judas Macchabffius exlstam? Ouid alia virtus sa-

pienlia?, eliam si Salomon appaream , ad comparationera

Dei ct ad corum qui meliores sunt? Erjô ut dicere coepera-

mus , iniquitas justificat , et Justitia aliorum comparatione

contemnat, idcirco : « Ut justificeris sermonibus tuis, et

5) vincas cum judicaris * , » dicitur ad Deum. Si me vult sal-

vare Deus, non aflert injudicium lumen suum : si vult esse

incolumem , non defert lumen Christi sui : alioquin puniet

me : defert vero lumen minorum , comparat mihi inferiores

quosque. Quauto amplius majores mihi melioresque contu-

lerit , tanto plus justus ero, si illi a mc reperti fuerint mi-_

nores. Similitor est ilhid inlelligere,quod ab Apostolo

dicilur : «

Aliagloi-ia

solis,

aliaj^loria

luna^,

aliagloria

» stellarum : htella enim a slella dilfert in claritate , sic re-

«surrectlo mortuorum ^. » Verbi gralia, fulgens et illud si-

dus, non in conspectu lucidioris stellas, sed obscurioris,

mical. Quis nostrum potest ad instar fulgere lunae? Quis

lucldloris siderum coruscare lumine? Secundum id quod

scriptum est in Danlele : « Fulgebunl sicut stella in sae-

))Cula ^ »

I\ . Et liaec quldem necessario disputamus , ut procul a

superbla recedamus : Sodomiticum quippe peccatiim est

superbi iniquitas. Hasc Sodoinoruin sororis lux superbia

1 P.suliD. 1., r>. — ''

I Cor. XV, 4' )

4'»- — ^ l^'"'- ^">3-



IN EZECHIELEM UOM. IX. 2^9

unde nascatur, et quas habeat radices adjungit : « In saturi-

»tate panum, et in abundantia affluebant ^ » Si soli litterae

attendas , mulla abundantia antiquitus in Sodomis fuit. Erat

quippe terra eorum ut paradisus Dei, et ut terra Êgypti.

Si autem a carnali intellectu ad spiritalem conscenderis , ut

videas quomodo superbia Sodomorum in saturitate panum

et in abundantia fluxerit , utilitatem capies et ad vitae ofli-

cium , et ad alia quaedam majora majoribus corrigenda.

Preponamus primum id quod ante multos dies lectum est,

divitem vestitum bysso et purpura, quotidie deliciis luxuria-

que laetantem , et Lazarum vulnerum tabe et vermium pe-

dore confectum, quoerentem solatium famis sua? micas quae

de mensaejus decidcbant ^. Opportune autem nunc in hunc

locum exemplum islud incidit , ut perspicuum fiat qua? ini-

quitas divitis fuerit. Locuples erat , abundabat deliciis. Non

enim accusavit eum Scriptura , quasi divitias in iniquitate

possederit : non eum criminatus est sermo divinus,quod

meretricibus dedit : non homicidam , aut aliud quodcumque

scelerum facientem. Sed si consideres hoc quod in praesenti

scriptum est , et illud quod in Evangelio dicitur, videbis

quiaet iiliusmaximum peccatum intcr universa peccata su-

perbia fuerit : in saturitalepanum , etin abundantiaaffluens

non habuit miserationis afiectum ad eum qui ante portas

suas confectus ulccribus jacebat : sed in tantam superbiam

tlatus est despiciens paupertatem , ut non computaret ne-

qie inferorum supplicia , neque communia humanitatis

juwij quia oporteret hominem humana sapere, et in alieuis

caliQiitatibus pro simili conditione sui quodammodo misc-

reri.Est igitur et dives ille Sodomita. Si enim talia erant

peccaa Sodomae, ut in saturitate panum et in abundanlia

hierlt jtalis autem est et divesqui in Evangelio describilnr ,

nulli dibium quin dives ille Sodomita sit. Quomodo aulem

1 E/.eib.^vi, 4y. — 2Li,c. xvi.



2DO ORIGEMS

Sodoma et filiaj Sodomorum superbse fuerunt , lales sunl

arrogantes anima^ , el filiaj Sodomorum quaecumque nes-

ciimt dictum: « Omnis qui se exaltathumiliabitur : et qui se

» humiliat oxallabilur *. »

V. « Uoc erat ei et fihabus ejus^. » Dehinc sequitur aliud

Sodomae delictum,quod debemus dicere, ne in simili cri-

minc reperiamur. « Et manum pauperis et egentis non sus-

«cipiebat^. » Considera diligenter cnumerationem peccato-

rum Sodomae. Ego ipse, si juxta vlres meas manumpauperls

et egentis iion adjuvero, Sodomilicum habeo peccatum...

«Quis sapiens et iulelliget ista ? aut quis intelligeus et

sagnoscet ea'?» Quotiescumque lcgimus ea qua^ de So-

domorum subversione conscripta sunt , non dlcamus, mi-

serabiles Sodomita), quorum ultcrius fructus terra non alfert,

miscrabiles mukumquc phangendi, qul tam lugubria et tam

dlra perpessi sunt : quin potius convertamus hunc in corda

nostra sermonem , scrutcmur renes et cogltationes nostras,

et tunc videbimus eos quos plangimus , in nobis intrinsecus

contineri, et quia Sodomilica et /Egyptia el Assyria, ct aUa

universa peccata quae castlgans Scriptura enumerat , ver-

senlur in nobls.... Saepe autcm et desphllualibus donissu-

perbix crimen cxoritur,et

nonest

ulrobiquc discrimen.Tantus vir apostolus Paulus necessarium habuit colaphum

angeli Satanoe,ut eum colaphizarct ne elevaretur muUum

quia orans et dcprccans Deum impetravlt pro muUis sxfe

quod petilt : cum autem etiam pro hoc peliisset , nec esset

quod petierat consecutus , dictum est ci : « Sufliclt tlbi ^ra-

» tia mca , virtus enim Iii infirmitate perficltur \ » Op^rtet

itaque timere eum qui adhuc la genere humano, et U hac

prsesenti hice versatur, non sohim ea qua3 bona putattur in

sajculo, sed etiam qu:e vere bona sunt : quia majna non

* Lnc. xviu, 14. — 2 Ezecli. xvi

,49. — ^ l\}\d. — " Osec iv, to. —

5 2 Cor. XII ,y.



IN EZECHIELEM IIO.M. X. sSl

possumus sustinerc. Exhibeo ad probalionem pr?csenlis seu-

tentise historiam David , in qua conscribitur iii Lriaui euui

commisisse peccalum. Anle Uriaui nuiluui delictum repe-

ritur in David : Leatus homo crat , et sine querela in cons -

pectu Dei. Quia vero conscius sibi vitoc immaculata? locutus

est quod non debuerat dicens : « Exaudi Domine justitiam

»meam : intende deprecationi meic. Auribus percipe ora-

»tionem meam non in labiis dolosis. De vultu tuo judicium

smeum prodeat : oculi tui vidcant a^quitates. Probasli cor

»meum, et

visitaslinocte

:

igne me examinasti, et

nouest

» inventa in me iniquitas *: » et hoec dixit

,quia visitatio Dei

propter conscicntiam et vita; beatitudinem eidcm repncsen-

taretur, tentatus est... Ex quibus apparet et saturitatem pa-

num, et dona spiritalia ei qui ea non potcst sustinere, ge-

nerare superbiam. Idcirco fugiamus a Sodoma et peccatis

ejus : fugiamus a Samaria , et criminibus q.iibus castigatur

misera Jerusalem , ut in univcrsis Deo nobis fortitudinem

ministrante , humilitatem , ct justitiam consequamur in

Christo Jesu , cui est gloria et imperium in saecula sacca-

loruni. Amen.

W^^^^^^VWvWVWvXX^WV^-V^W^X-WX^VWiWCW '

HOMILIA DECIMA \

De cn (luod scriptum csl : Ergo ct lu cotifniKlfrc, ct porla ij^no-

niinium luain ', usque : Et suscitabo cgo tcslainenlum nicuni

lecum ''.

1. PuiMUM quidcui est,nullum opus facere confusionis

,

sed onmiy talia qusc possuut Deuni libera froiilc rcspiccrc.

^ l'saliii. xvi , I, 2,3.

2 Toin iii, pagj;. 3yi-3<j4.

5 E/.iih. XVI ,i5. - ' Iljid. r,o.



ORIGUNIS

Quia vero, ut homines, saepe peccamus , sciendum secun-

dam (ut ita dicam) navem post confusionis opera esse eru-

bescere, et pro sceleribus suis verecundos oculos dejicere,

neque sic procaci vultu incedere , quasi nihil omnino pec-

caverit. Bonum est quippe post confusionis opera confundi

quia seepe et hoc malitia; artifex inoperatur, ne peccator ad

pcenitentiam redeat, et sic agat quasi adhuc in justitiaper-

severet. Videre possumus , et ex quotidiana vita discere

muhos hominum post peccata sua non soium non lugere

quod fecerunt , verumetiam procaci fronte defendere pro-

prias ruinas. Grande itaque beneficium in Jerusalem con-

servatur, si tamen credat dicenli Domino : Et tu confandere '.

Neque putes ad Jerusalem lantum hajc esse dicta , et non

ad singulos noslrum qui dehctis tenemur obnoxii. Unusquis-

que enim seipsum consideret ,quid fecerit confusione dig-

num, quid turpe locutus sit, super quo non habeat auda-

ciam quasi dicto bono , quid cogitarit tale quod rubore

dignum videtur ab eo qui cordis et renis occuha considerat

et cum dih*genter perviderit cogitationes , facta , sermones,

tunc audiet Prophetam dicentem : Et tu confundere. Post

quod a Propheta jungitur : « Et accipe ignominiam tuam in

»eo quod justificasti sorores tuas^ » Sequitur confusionem

ignominia, et dat Dcus ei qui confusione digna gessit, etiam

ignominiam, dixitque ad eum : Et accipe ignominiam tuam.

Poteris autem inleUigere quod dicitur, si consideraveris quae

quotidie in civitalibus fiant. Inhonoratio civi est de patria

sua exulare , et infamia decurioni eradi de albo curia , et

cujuscumque aUerius conditionis homini reHnqui quidem

in vita , sed cum ignominia, sive in operibus pubhois, sive

in insula ahqua sohtudinis vivere. Intelhge autem mihijus-

tum judicem ei qni digna infamia fecerit dicentem : O tu

qui pcenae reus es, noli exiUum luum cum moerore susci-

^ Ezech. XVI ,62. — 2 Ibid.



IN EZECHIELEM IIOM. X. 253

pere : non enim mereberis misericordiam , si irasceris ad

pcenam : quin potius intellige digne te pati (juod pateris : et

cum te humiliaveris , atque dixeris justum de te factum esse

judicium , forsitan misericordiam consequeris ab eo qui

potest post condemnationem ad pristinum te statum revo-

care. Quomodo enim licet magno principi liberare aliquem

de insula , et de exilio , et de publicis vinculis : multo magis

licet universitatis Deo eum qui iuhonoratus est , in honorem

pristinum restituere, si tamen sentiens delictum suum con-

fessus fuerit digne se sustlnuisse quod passus est. Dabo ot

ahud exemplum de ecclesiastica consuetudine. Infamia est

a populo Dei et Ecclesia separari. Dedecus est in Ecclesia

surgere de consessu presbyterii, projici de diaconatus gradu.

Et quidem eorum qui abjiciuntur, ahi seditiones commo-

vent, ahi vero judicium in se factum cuin omni humihtate

suscipiunt. Quicumque igitur exiguntur, et dolore deposi-

tionis suae congregant populos ad schisma faciendum , et

solHcitant multitudinem mahgnorum , non accipiunt inho-

norationem suam in prsesenti , sed thezaurisant sibi thezau-

rum in die irte. Qui autem cum omnl liumilitate, sive di-

gne, sive indigne depositi sunt, Deo judicium derelinquunt,

et patienter sustinent quod de se judicatum est , isti et a

Deo misericordiam consequentur, et frcquenter etiam ab

hominibus revocantur in pristinum gradum , et in gloriam

quam amiserant. Doctrina crgo opliuia esl,quomodo hoc

quod dicitur : Et tu confundere^, sic el illud quod sequitur:

Et accipe i^nominiam tuam. Et hnec dico , ut profundiorem

aiiquem sensum de futura inhonoratione intcrponam. Et ibi

quippe erit aliqua ignominia his qui dignum opus ignoniinia

fecerunt , siquidem resurgent alii in vitam aeternam, el alii

in opprobrium, et confusionem .Tternam^ Qui/l aulem osl

hoc aliud nisi poenam infamiac sustinere ? Duni ergo adluic

* Ezeth, XVI ,52. — 2 D.in. xu , a.



ORIGEMS

licotiiobis, dobcnms niiiioralioncm noslram paticnter ferrc,

ut cum hlc tristitiam fortiter sustinuerimus , in futuro sx-

culo moveamus (ut ita dicam) viscera misericordioB Dei, ct

benignitatcm cjus, ut nos revocct in pristinum statum de

ignominia ct confusionc : quomodo e coutrario impossibilc

est lapidei cordis aliquem et penitus non sentientem delic-

tum suum , et antc vultum Dci omnipotentis superbientem

,

misericordiam consequi. Vidcmus enim quosdam bonos qui-

dem libenter de se latam ferre sentcntiam , et ob salutem

suam Dei Justificare judicium : malos vero blasphcmare

advcrsus providcntiam Dei , et diccrc , non sum digne adju-

dicatus huic infami.ie , injuste ista pcrpetior. Si justificamus

providentiam , solvimus nostram infamiam. Si vero non rc-

cipimus judicia Dei , multiphcamus infamiam. Quomodo

autcm infamiam , sic et suppHcia, sic ct cretera. Qua^ sunt

euim huic , accidcre consueverunt his qui a Deo pro delictis

propriis condemnati sunt.

II. « Ettu confundere, et accipcignominiam tuam in eo

«quod justificasti sorores tuas^ » Phis meremur ignomi-

niam , quando taiia facimus quibus peccatores alii justifi-

centur : ut comparatione dcfictorum meorum , malorum

scelera antiquitus condcmnala miscricordia libcret,eoquod

cgo subsequens pejora commiserim. Dicitur ergo ad pecca-

tricem Jcrusalcm : « Accipe ignominiam tuam in eo quod

)» justillcasli sororcs tuas. » Deinde si quis complevit hoc

quod scriptum est : Confundere ; si quis prosecutus est sen-

tentiam Dei sequentem : « Accipe ignominiam tuam in eo

» quod justificasti soiôres tuas : » videat ctiam gratiam , quo-

modo pro confusione vicissiludo clementire restituatur, quia

non contempserit judicium Dei , sed cum omni humilitate

susceperit quod de se fuerat judicatum. Quid ergo repro-

mittilur? « Avertam aversiones eorum aversione Sodomo-

^ Ezech. XVI , 52.



IN EZECHIELHM IIOM. X. o.lii

»runi ct sororum ejus, in eo quod justificasti sorores luas

«Sodomam et Samariam\ » Sodomam minorem et Sama-

riam seniorcm , ut in prasteritis diximus : ylvertam aversio-

nem eorum , id est , trium cjuarum averterat aversionem admeliora convertit : primo Sodomorum , deinde Samariae

,

tertio vero Jerusalem, Cum autem , ait, avertero aversionem

Sodomorum, et Samariae , et Jerusalem , tunc in antiquum

restituenlur, primumSodoma , cujus priorcs avertit aversio-

nes : secundo Samaria,quam secundo converterit : tertio Je-

rusalem , cui tertiae aversiones tribuuntur. Igitur sanitates

peccantibus in aversione Sodomorum et fdiarum ejus , in

aversione ipsius Jerusalem, ettribuunturhisquimagisaman-

luraDeo, tardius. Sodoma quippe justificata ab Jerusalem,

prima consequitur misericordiam , id est, gentiles. Samaria

vero , hoc cst , haeretici , in secundo loco accipiunt sanitalem.

Tertio vero, quasi indigni vclocioris medelag, in pristinum sta-

tum restituuntur, qui fueruntde Jerusalem. Aiiteergo gcnti-

les , antc ha^retici clementiam consequontur, quam nos , si

tamen fuerimus impii , si et nos peccata deprcsserint. Quanto

cnim propiores fucrimusDeo , et adbcatitudinemviciniorcs,

tanto cum peccaverimus longius fiemus ab ea , proximi ter-

ribihum maximarumque pcenarum. Justum est (juippe judi-

cium Dei , et , « Potentes potenter tormenta patiuntur^. »

Qui autem minimus est, meretur citius inisericordiam. . .Ideo

tertio loco ait, « A.vertam aversionem tuam , » ot post omncs :

« Ut fcras tormcntum tuum, et dehonesteris dc omnibus^

«quae fecisti". » Est qunedam mensura peccati , quam unus-

quisque rccipiet pro eo quod peccavit. Si habuero quinqua-

ginta peccata,quinquaginta habeo ignominias : si centum ,

duphcabitur mihi pcena pro laclis, et pro magnitudiue dc-

lictorum tribuetur mihi ignominia. Maximis peccatis ma-

gnus cruciatus adjungitur. Deus autem solus verus judex

' F.zech. xxr, 53. - ^ Sap. vi , 7. - ^ Ezecb. xvi ,

53.-— '' Ibiil. 54-



2 56 OniGENIS

niagnitudines peccaloruin, et ignominiiT qualitates , et pec-

cati nuuierum potest pervidere. Dicitur itaque ad Jerusa-

lem: « Ut feras tormentum tuum , et dehonesteris de omnibus

» quce fecisli in exacerbnndo me. » Vide e contrario satisfa-

cientem Deum , et quodammodo per hvcc verba teslantem

quod iraui ipse non habeat , sed peccator sibi ad iram con-

citet Deimi. L nde et Apostohis ait : « An divitias bonitatis et

«mansueludinis ejus, et longanimitatiscontcmnis , ignorans

«quoniara bonitas Dei ad pocnitentiam te adducat ? Juxta

»autem duritiam tuam et impcenitens cor thesaurizas tibi

» irain '. » Separavit hic scrmo iracundiam a Deo. Revera

enim iracundia ahud quiddam a Deo est , nec ci ut insita co-

pulatur. Unde et de peccatoribus dicitur : « Emisisti iram

»tuam , et comedit eos". » Nemo quod sibi socium est et co-

gnatum emittere potest, verum cniittilur quod aHud est ab

eo qui emittit. Sic et nos peccando irritamus Deum , ut mit-

tat iram quam ipse non habet.

III. Post hacc, id est, post aversionem dicitur : « Sodoma

«soror tua, etfiliic ejus reslituentur sicut erant ab initio^ »

Venio ad imagines et figuras , et video quanto tempore ex-

crucinla Sodoma restituatiirin antiquum. Si autem id, quod

perfiguram dictumest,itasehabct, quid

de cofiet qui vere

Sodoma fuerit? Statim post diluviiim, decima generatione,

passa est Sodoma ea quaein Genesi leguntur. Eratenim prius

quasi paradisusDei ,etquasi terravEgypti : verumtamen fac-

tum est Sodomae id quod etiam nunc vestigiis regionis ejus

perspici Ucet''. Ecce quanti jam temporum circuli transie-

runt : ccce tria millia annorum sunt , et Sodoma nondum est

restiluta : non illa Sodoma qux in signo, et in renigmate po-

nitur,sed illa quae in veritatis ratione perspicitur. Aiunt He-

braei Sodomam in eumdem statum restituendam , in quo et

antea constitit , ut rursum paradiso Dei et terra; /Egypti com-

' Rom. II, 4 , 5. - 2 Psalm. nxxvii. — ' Ezech. xvi,55. — ^* Gen. xiri, lo.



IN BZECQICLlilM HOM. X. 207

paretur. Si hoc se sic habet , ct sive futurum est, sive iioa :

qucerentur enim istiîsmodi res apudeos qui doctissiml sunt :

ut autem fiat quod dicitur , complebuntur mihi annorum tria

millia , et tunc restituetur excruciata tribus millibus anno-

rum Sodoma , id est, anima mea : Sodoma , meis pcena pec-

catis. Grande intervallum temporis inter restitutionem et

ruinam positum est. Etiam si restituaris ita ut antiquitus

eras, vide quanta exhaurias mala,quantis primum calami-

tatibus opprimaris. Hoc autem quod de Sodoma diximus,

et de Samaria quoque intelligere debemus. Et ipsa quippenecdum est restituta , sed ex eo tempore quo decem tribus

ejectiae sunt de Judaea et de Samaria , et captivitatem susti-

nuit , et nomen accepit non habens accolas suos Si au-

tem tanto post tempore restituetur id quod prajcessit in si-

gnum, quando tu restitueris, si tamen restitueris Sama

ritanaethjEretica anima ,qune simulacris et feriis non veris,

ac figmentis dc Jeroboam corde v-enieutibus credidisti?

Quando restitueris o anima infelix ! cum post tanta sa^cula

restituatur exemplum tui ? Si autem hoc super Sodoma et Sa-

maria fit ,quec justlficatoe sunt ab Jerusalem

, quid dicendum

estde ipsa Jerusalemquae supradictarum scelerajuslificavit?

IV... «Impietatestuastuporta. »0 clementissimum Deum

satisfacienlem de restitulione atque dicentem : « Impietates

» tuas et iniquitates tuas porta ! » Non frustra dico : restitue-

rls : sed cum impietates tuas , et iniquitales tuas exhauseris,

tunc in locum pristinum restitueris. Quomodo vulnera qu;e

in corpore sunt, sa?pe parvo tempore accldunt, medelae vero

vulnerum cum tormcntls adhlbcutur ingentibus non Iu\ta

aequalitateai temporis quo illatai sunt, sed juxta rationemcurationls : verbl gralia , in puncto honc fractura manus ot

pedls contrltio accidit : hoc quod in modico factum esl,

menslbus fere trlbus , ac longo tempore vix curatur : sic <'t

voluplas quac ncrvos anlmai succldll, et luxuria, el seniel

xr. ,-.



8 08 ORIGENIS

tinivcrsa peccala , cum in parvo tempore infelicem animam

illcxerunt , et ad vitia traxerunt , magnum postea tempus

in suppliciis et cruciatibus promerentur...

V... «Et suscitabo ego testamentum meum tecum*. »

Considera finem repromissionis , « Et cognosces quia ego

«Dominus , utmemineris et confundaris^, »id est, cum re.

ceperis peccata tua, et remorata fueris , tunc confunderis.

« Et ultra non erit tibi os aperire'. » Cum recepero pec-

cata mea , et restilutus fuero , facto mecum testamento,

tunc amplius intelligo mala mea , et confundor, et conscius

mihi ultro memet punio. Vide autem quid mihi eveniat, ut

ultra non sit liberum os aperire a facie ignominire , et quando

eveniat. « In co quod propitielur tibi \ /> Nec tunc quidem

quando propitiatur mihi mulla peccanti ,possum os aperire,

nec quando ignoscit sceleribus meis alienus sum ab igno-

minia , sed sentiens scelera mea perpetuo conscientiae meae

igne discrucior. Idcirco quia ignominia et confusio aeterna

nobis reposita est si peccaverimus , omni corde precemur

Deum , ut det nobis usque ad fmem et animi et corporis nisu

pro veritatc contendere : ut etiamsi aliquod tempus instite-

rit quod nostram examinet fidem (nam ut aurum probatur

in fornace , sic fides nostra in periculo et persecutionibus

examinatur) , ctiamsi persecutio erupuerit , inveniat nos prae-

paratos , ne domus noslra in hyeme corruat , ne aedificatio

quasi in arena constructa tempestatibus dissipetur : ut cum

flaverint venti Diaboli , id est , spiritus pessimi , opera nos-

tra persistant quae usque ad hanc diem perstiterunt , si ta-

men non sunt occulte subruta , et in expeditionis accinctu

manifestemus charitatem nostram quam habemus ad Deum

in Christo Jesu , cui est gloria et imperium in saecula saecu-

lorum. Amen.

1 Ezech. LXi ,62. — * Id. lxii,63. — * Ibid, — ' Ibid.



IN E/.ECIIILLF.M IIOH. XI BT XII. 2^9

ÂX^VVVVVt^lXXVVVVVVVV^t^VVv-V^VXîfc^^îX^^^VvVVVVXi^VVlVVvXiVVVfclA^VV^VVVVVVvVVt^XiV 'V\\W^VVV\'%\.V\VW

HOMILIA UNDECIMA ET DUODECIMA *.

Ve eo quod dictuin est : Fili hominis propone aenigma et ic para-

bolam ad domum Israel , et dices : Aquila magnarum ala-

rum^ ,etc.

II. Quae est ergo parabola aquilae quam in praesenti Spi-

ritus sanctus ostendit ? Quae non solum aquila , sed etiara

comparatione caeterarum aquilarum magna aquila , et in-

gentium alarum , et longa extensu , et plena unguibus,

sive (ut quidam interpretatus est) plena plumis scribitur.

Non solum his quae diximus major est cagteris aquilis, ve-

rum in eo vel prfccipua est, quod ductum habet intrandi in

Libanum. Nam ingrediens illic ab arbore cedri quae in Li-

bano sita erat electa, teneritudines et summa quaeque de-

cerpsit , et attulit in terram Chanaan , in civitatem slve ne-

gociatorum , sive negociatricem , sive translatorum, sive

certe ( ut septuaginta interpretati sunt) muratam; et posuit

hoc quod de cedro Libani sumpserat , ut plantaretur et

cresceret in terram Chanaan. Post haec eadem aquila desemine terrae , unde sumpserat summitates cedri , extrinse-

cus sibi semen accepit , et plantavit illud in campo frondi-

fero super aquam multam. Hoc aulem ipsum quod de terra

Chanaan fuerat assumptum ab ea quse Libani summa quae-

que decerpserat, id est, quod secunda vice acceperat, fac-

tum est in vitem non fortem , sed infirmam , verum etiam sta-

tura pusillam : etpalmiteshujusvitislnfirmaereclinati sunt,

pro eo quod de Libano et cedro fuerat assumptum , in tan-

tum ut radices suas sub ipsius trunco consitas haberet. Et

1 Tom. m,pagg. 3^4 - 4o"'

3 Ezecli. xvti, 2 , 3.



'iGo ORIGt.MS

([iiidcm facta est vltis , et fecit propagincs , ct extendit ar-

busla sua. Et posl ha?c venit alia aquila , et ipsa magna

,

magnis aliis ct copiosis vcl plumis sive uuguibus: et eccc

isla vitis de qua nunc diximus , venienle secunda aquila

declinavit testamentum suum ad eam , spernens id tcsta-

menlum quod prius cum arbore feccrat, in qua rcclinata

A itis l.icrat cllecla , et propaginibus factis arbusta latius fu

dcrat, et complcxa est secundam aquilam, et radices suas

apriore transtulit ad scqucntem. Dcinde palmiles cmisit ad

aquilam secundam , ut irrigarct cam cuai gleba plantationis

ejus in campo bono : ct aqua multa, Et qaidem irrigataest

haec ipsa vilis , ct Iranslata ad aquilam secundam , ut faceret

Incrcmenta , ut alFcrrct fructum , ut ficret In vitcm magnr.m.

Idclrco Prophcla! impcralur ut dlcat, quia lcstamcnlum

transgrediens vitis quod feccrat cum aqulla priore, et sla-

tuens illud cum secunda , non dirigatur , neque rudiccs

tencritudinls ejus elllorcal : quln potlus fructus ejus prop-

tertranscensloncmcjus putrcant,et arescant omnia quae dc

ea oriebantur , el jam ultra nonhabeat brachium magnum

et populum umltum : cvellalcr autem radlcibus, et licet

irrlg:ita slt , tamen non perseverct , ut non dirigalur in

ubertatem : statimque ut conligerit eam ventus urens ares-

cat , cl cum gleba planlaticnls surc siccctur. Hoc proposltlo

ipsius hlslorla; exposcit, ut qnx obscurias dicta sunl, qui-

busdam adjunctis sermonibus planius enarremus. Et si tan-

tus labor est , ut ipsum quod dicitur intelligntur, ;;uid

necesse est dicere ipsam quajstioncm quantam habcal obs-

curitatem , quae sit aquila prior , quld slt Llbanu.*, quae

cedrus ,quae summa cedri ,

qua3 aquila secunda, qure trans-

latio vitis a priore ad sequenlcm ? Si allquando Del indi-

guimus auxilio (semper autem in intellectu Scripturarum

Spiritu sancto indlgeraus) , nunc profectotempus est quod

nobis prnestet auxilium, ct pandat ipse quae dixit. Quo-



IN EZIiCillELl-M HOM. XI KT XII. 2O1

modo Salvalor nosler in Evangcliis quasdam parabolas ipso

interpretatur , sic et nunc Prophcla in sccunda prophctia

quffi in rcHquis lectaest, significal quia aquila prior Nabii-

chodonosor sit rex Babylonis qui ingressus est in Libanuin ,

id est, Hierusalem : et accepit de summis cedri, id est, re-

gem Hierusalem , et principes ejus : et attulit ea in terram

Chaldaeorum, scilicet in Babylonem. Plantavit quippe in

captivitatem accipiens fdios Israel : et de regio semine , et

de genere principum in eadem terra constituit. Posl hoc

aulem, et post regiamstirpem

, alia quoquc multitudocapla

est ab eo, et vitis efFecta est, non tam robusta quamfuerat

cum fuisset in vinea Dei et in terra sancta, ubi sacriflcia

Dei celebrantur , sed erat in Eabylone Iranslata vitisinfirma-

His ita gestis , inter Pharaonem regem /Egypti , et Nabu-

chodonosor regem Babylonis, bellum ortum est. Igitur po-

pulus qui cum regibus suis ac stirpe pptimatum ab Assyriis

fuerat alllictus , reperta occasionc qua jugum Nabnchodo-

nosor abjiciret , ct ejus imperio liberaretur , intulit se ad

secundum aquilam grandem , magnarum alarum, id esl

,

Pharaonem. Dcinde sic ordine currente rerum,quia Deus

non Pharaoni Iradiderat, scd Nabuchodonosor , et ilM noii

sustinentes judicium et impcrium ejus , excusserant jugum

Nabuchodonosor de cervicibus suis , et ad Pharaonem trans-

gressi fuerant , ira Dei super eos ingruit, et conlra cvcnil

quam putaverant. Oportet quippe eum qui a Deo dain-

natur, non fugere sententiam ejus, nec voluntatem judi-

cantis velle mularc, verum patientissime sustinere, donec

ipsc Deus liberet qui damnavit. Igitur quia ad Pharaonem

transtulit se populus , relinquitur ab auxilio Dei , et pcjora

palitur quam ante perpessus est a Nabuchodonosor. Dixi-

mus solulionem parabob-c juxta littcram, et id quod scrij)-

tum est : sequitur durior inlerpretatio, et dilficilis ad inl<'f

h*gcnduin , secundum verum Nabuchodouosor, et verum



262 ORIGEMS

Pharaonem , et ea verba qus de aquilis prnedicta sunt..,

IV. ...Specialiter quiddam significatur de Nabuchodo-

nosor,quia magna et magnarum alarum , et sui extensione

longissima, in tanlum ut ausus fuerit dicere: « Viribus fa-

»ciam, sapientia intcllectus auferam fines gentium et vir-

» tutem corum depascar , et commovebo civitates quas inha-

»bitantur,et orbem terrarum universum comprehendam

smanu ut nidum , et quasi confracta ova auferam^ » Ecce

'sta cst e\tensio alarum ojus. IVec hoc ei sufficit, verura

unguibus plenus est , et multis plumis , et habet ductum in-

trandi in Libanum, ut cedri ejus summa decerpat. Quan-

diu hi qui commorabuntur in Libano non peccaverunt, id

est, quandiu in Jerosolymis positi, sunl in sceleribus de-

prchensi , non accepit potestatem ista magna aquila ut in-

groderetur in Libanum , neque assumpsit sibi electa , et

cedri semen rcgium , ct principum stirpem. Ista quippesunt

teneritudinis ejus, quae quodam tempore non fuerunt duro

corde : attamen rapuit ea , quia peccaverunt in Dominum.

Aquila ista grandis , tolius arboris cacumina in Chanaan

translulit, quia figuraliter Babyloniorum terra maledicti

Chanaan dicitur, de quo ait Noe : «Maledictus puer Cha-

snaan, famulus crit fralribus suis^. » In civitate quoque ne-

gcciatoruin , sivc negociatrice , sive transferentium , aut

certe murata,posuit hoc quod de cedro abstulerat , et ac-

cepit sibi de semine tcrrae, jam non de altioribus solum,

sed etiam de minoribus , et de populo Judicorum , et dedit

illud iii campum frondiferum, super aquam multam respi-

ciendum constituit illud , et exortum est , et faclum est in

vitem firmam. Infirmatus est vere populus Dei in Baby-

lone, et ideo neque canticum Domitii cantare polerat di-

cens : « Quomodo cantabimus canticum Domini in terra

» alieua' ?» Revera non poterat infirma non esse qua' plan-

'Is;!!. X, i!, 14. - ^Gen. 13., zS. — * Ps.ilin. r.xxx.v:,4.



IN EZECHIELEM UOM. XI ET XH. 265

lala fueral in Babylone. Quo pacto vires pristlnas reserva-

ret quae vltis Babylonia esse cceplsset? Quaj cjuia in sancta

terra fructus non fecerat, ideo translata ab aquila, et in

terra posita Chanaan , facta est In vitem infirmam et in pu-

sillam statura. Quandiu in terra sancta fuit, ingens vitls

erat : quando vero translata est in fines peccatorum , et in-

firma , et parva effecta est. Et tu igltur vitis qua? me audls,

si vis esse magna , noli exlre de Ecclesiae fmibus,permane

in terra sancta Jerusalem. Quod si propter peccata in pe-

jora corrueris , transfererls in aliam terram , et eris In vit,em

puslllam , et palmltes tui decident , et radlces tusesiccabun-

tur, in tantum ut postea desideres requiescere super aliam

aquilam; ut nunc dicitur, magnarum alarum et plurimo-

rum ungium...

V. Sequitur : « Et factum est , aquila alteramagna, magnis

» alis et copiosls unguibus,et ecce vltls Ista amplexabitur

» eam \ » id est , secundam aqullam. Evenit saspe ut ab una

contrarla fortitudine ad aliam transferamur. Jusserat enim

Deus , ut Israelitarum populus sub Nabuchodonosor jugum

colla submitteret... Noluit autem Id facere quod fuerat im-

peratum , sed palmites suos extendit ad Pharaonem In gleba

plantationis ejus : ab eo constituta est in campo super aquam

multam , ut fructus afferret uberrlmos : et deserta /Egypto

rursum jEgyptum concuplvit, putans se ubertatem pristi-

nam consecuturam : hoc imprimiscogitans, quod si Nabu-

chodonosor ad Pharaonem transcenderet, radices firmaret,

evelleret staturam , fructus afrcrrct. Sed in contrarium

quam putavit omnia recidcrunt. Fructus qulppe ejus om-

nis computruit, et pullulationes qua? saltem raodiccne iu

Babylonem vcnerant , mulatione regionis exaruerunt , in

tantum ut radicitus evulsa slt, nc ultra in brachio magno

aut in populo plurirao convalcscerel. Quid in se ha?c tanla



264 OHir.liMS

vel talia continent sacramenta ? Quid unusquisque sermo

significat ? Possumus , si tamen habeamus uiiditores , ad

aliam quamdam Jerusalem conscendere , et ibi demon-

strare quomodo aquila magna ductum suum fecerlt , et in

himc quam uMnc nos possldemus Babylonem summitates

ejus delnlerit. Possumus secretiora quaedam de Pharaone

Icqui : verum quia tempore coarctamur , et forte audenter

promitlimus quod non valeamus implere , ad minora redea-

mus, et sccundum niensuram intelleclus nostri sic potius

exponamus. Venit ad istuni Libanum , hoc est , Ecclesiam,

ubi hostia[? Dei , ubi incensum orationum ejus celebratur

isla magna et vera aquila Nabuchodonosor , id est, diabo-

lus , et rapuil. Absit autem a tcmporibus nostris, ut dc

summis ccdri , id est , de principibus , et de regio semine

in Chanaam transferat. Oremus ne fiat quod sa?pe factum

est. Assumpli enim snnt quidam, et in Babylojicm trans-

lati,qui in Ecclesia principes fuerunt , et propter peccalum

suum deLibani summitate sublati. Superhis dicendum est,

quia aqullaniagna magnorum unguium, plumis cxtensa ac-

cepcrit de cacuniinibus cedri, et deraserit eos de Libano,

id est, de Jcrusalem, et plantaverit in terra Chanaan. Non

solum autem aquila ista summa cedri , id est , de optima-

tum genere sibi vendicat , sed et terra? semcn rapit , et

transfert interramChjinaan,quando quis de populo peccat

,

et de Dei plebe diaboli laqueis praepeditur. Quapropter die-

bus et noctibus tam pro nobis quam pro fralribus nostris

Dei imploremus auxihum , ne quis de Jerusalem transfera-

tur in Chanaan, ne sententia ejus deserta a voluntate illius

ad aliam tendamus aquilam , et veniat super nos ira major

ct putrescat univcrsa plantatio , et fructus pariler cum ra-

dicibus arescat. Plantatio quippe Jerusalem non potest in

alia tcrra ferre fructus , non facit palmites in finibus alienis

,

sed statim oum gleba sua siccatur si non pcrseveraverit in



IIV EZECUIKLEM IIOM. XI ET XII. yG5

voluntate Dei , et in Ecclesia ejus , id est , in faclis , et ser-

monibus, et scientia veritatis Christi Jesu...

IV. « Vivo ego dicit Adonai Dominus , nisi in loco regis

loqui constituit eum, qui spernit maledictionem meam , et

«transgressus est testamentum meiim*. » Est quidam qui

inhonorat maledictionem Dei , et est alius qui honorat eam.

êc dubium est, quin in praesenti de isto queratur Deus

,

qui maledictionem suam inhonoraverit. Cum enim quis Ira-

ditus fuerit suppliciis ut castigetur , et non sustinuerit quodpreeceptum est , inhonorat maledictionem Dei. Si vero sus-

tinuerit cum omni mansuetudine , et bencdictione, et gra-

tiarum actione ad Deiim , iste honorat maledictionem ejus :

et cum honoraverit maledictionem , necesse est ut etiam

benedictionem ilHus consequatur, « Et transgressfas est tes-

» tamentum meum , cum ipso inmedio Babylonis morietur,

»et non iu virtute magna , ncque in turba multa laciet

«Pharao beUum ^. » Non potest ei qui Iransgressus fucrit,

inhonoraverit maledictionem Dei Pharao tribuerc auxi-

Hum , vcrum in medio Babylonis pro sua pragvaricatione

morietur.

V. Deinde sequitur , et narrat quid peccatores passuri

; sunt , et posl hcec prosperiora qu.xque commemorat dicens :

« Accipiam crgo de electis cedri , ct de verlice cordis avel -

»lam, et plantabo ipsum in monte excelso^ : » Post male-

I' dictiones quas supra memoravimus , repromissio beatitudi-

1; nis et dulcissima3 pollicitationis in fine sermonis profertur

I quia jain qui suppliciis indigebant, fuerant pro pcccalis

suis

tormentaperpcssi. Inlra

memetipsumvcro conside-

rans, et diligenter islius loci sensum pertractans, arbllror

dcapostolisprophetari. Isti quippcsuntde eleclis ccdri , dc

summitate , de vertice,quos dedit Deus in virorem sa^culi

,

* EzecFi. XVII, i6. — - Id. xvr, 17. — ' Id. xvii

, li.



266 ORIGENIS IN EZECH. HOM. XI ET XII.

radens corda eorum , et piantans eos in monte excelso Jesu

Christo Domino noslro. «Et suspendamipsum inmonte alto

» Israel , et plantabo , et producet propaginem , et faciet

))fructuni\ )> Fecerunt isti propagines, attulerunt fructus.

« Et erit in cedrum magnam^ » Considera magnitudinem

et sublimitalem Ecclesiae Cbristi, iit intelligas juxla promis-

sionem Dei factum esse quod dicitur : « Et erit in cedrum

«magnam , et requiescet super ea omnis avis, et omne vo-

»latilc sub umbra cjus requiescet^.)>

Assume tibi pennassermonis Dci , et poteris repausare sub hac arbore quaj plan-

tata est in monte excelso. « Et requiescet, et propagines

))ejus restituentur'. r> Yide quomodo in bona parle prophe-

tia liniatur. Sequilur enim : « Et cognoscent omnia ligna

» campi,quod ego Dominus qui humilio lignum altum ^ )>

Lignum allum populus Judaeorum est, qui nunc humiliatus

sccleris sui painas lult,quia in Deum noslrum Jesum Chris-

tum manus ausus cst mittere. « EtextoIIo lignum humile ^»

Tu eras lignum humile, lignum dejectum, lignum lerrae

haerens; verura sublimavit te Deus. « Et arefacio lignum vi-

»ridc '. » Lignum viride clrcumcisionis est populus, qui

quondam pullidans et florens fuit, verum nimla nunc sicci-

tate conlabuil : ubi quippe nunc vividus sermo apud eos?

Ubi virtulum chorus? « Et revirescere facio llgnum ari-

»dum*. » Tu fuisti lignum aridum, et fecit te revirescere

Chrlsti adventus. «Ego Doniinus locutus sum et faclam'.»

Oulbus diclis ut et nos rovirescamus, ut fructus valeamus

afferre , ut germinans lignum et non siccum elllclamur , ut

nunquam adradices nostras

ponatursecuris

quaein

Evan-gclio pra^dlcatur attentlus Jesum Chrlstum Dominum nos-

trum cum patre suo precemur, cui est gloria et imperium

in sajcula sseculorum. Amen.

lEzech. :svu, 23. — Mhid. _ 3 jhicl. — ' Ihid. — nhn\. 24. — eibid.

— 'Ihid. — Ubid. — ^lhid.



ORIGENIS

COMMENTARIORUM

IN MATTHiEUMTOMUS DECIMUS*.

De parabola thesauri iri agro absconditi.

« RuRsuM ^ simlle est regnum ccelorum thesauro abs-

Bcondito in agro, quem qui invenit homo , ahscondit^ »

Priores quidem parabolas turbis dixit : hanc autem et se-

quentes duas , non parabolas , sed simiUtudines ad regnum

ccelorum pertinentes intra domum discipulis videtur disse-

ruisse : quam, qui ad ejus lectionem animum advertet,

cum iis duabus qua? deinceps suut accurate perpendat,

num lortasse paraboIa3 non sint : iUis enim non dubitavit

Scriptura parabolas nomen prsefigere; his vero nou item.

El apposite quidem id fecit ; nara si turbas per parabolas

alloquebatur, « et haec omnia per parabolas locutus est,

»neque quicquam sine paraboHs dixit^; » at postquani do-

mum se recepit, non jam ampHus turbis verba facit , sed

iis qui hunc in domo adiverunt dlscipulis : perspicuum est

paraboias non esse ea qua^ in domo dicta simt; extraneis

enim per parabolas loquitur , el quibus « datum non est

* Toru. II ed. PirneJ.d. p. 4/iG.

2 N. IV.

3 M.iih. XIII, i',.— ''Il.id. 34.



mm

268 ORUn^MS COMMUAiTAr.IA

«nosse mysleria regiii C(vloruai'. » Dicct vero nuispiam :

quid sunt ilKx, si parabola^ non sunt? Num igitnr Scriphir.T

vocabulum sequentes, dicemus esse simililudiiies? Differt

autem simililtido a parabola; scriptum est enim apud Mar-

cum : « Ciii assimilabimus regnum Dei , aut cui comparabi-

))mus illiid"? » Ex eo enim probalur discrimen esse simili-

tudinem inter el parabolam. Videtur ergo simililudo esse

gencralis; parabola vero inter species referri : cum vero si-

mililudo latior sit parabola, quemadniodum sub se parabo-

lam conlinet tanquam speciem; sic et simililudinem gene-

rali vocabulo cognominem : quod et in aliis contingil,prout

iis observatum est qui circa plurimorum nominiim imposi-

lionem et significationem versati sunt; qui dicunt voccm

6pu.Yi latiorem esse multis speciebus quas sub se continet, iis

videlicet uoopuyi , et ooa//; atque adeo vocaLuIum hoc 6op.y)

usurpari in specie, sed nomine communi cum generali vo-

cabulo oc/uy;, ut disccmatur ab 'illo allero aa,opui-/;.

Et circa * haec quajrendum est seorsum agrum illum,

scorsuiit etiam thcsaurumin illo absrondltum ,et quo paclo

houio ille qui thrisaurum absconditum rcperit, abeat pr.-c

gaudio , vendalque bona quae possidet universa, ut agrum

illum sibi cniat. Qurerendum etiam est qua^nani ea sint qu.-c

vendit. Vidctur autem njilii secundum hasc ager ille Scrip-

tura esse consita iis qu.c perspicua sunt in historia; vcrbis,

et Lcgis, et prophetarum , et reliquis sententiis. Copiosa

quippe et varia salio est totius Scriptura^ verborum : the-

saurus autem in agro abscondilus, occulli sunt et sub per-

spicuis verbis abstrusi sensus sapienti.nc delitescentis in mys-terio, et Christo, « in quo sunt omnos ihesauri sapionlifc

»et scienti.T absconditi '. » Alter autem dixerit agrum illum

* Marih. xiir , I f .— ^ Marc. iv, '5o.

3 N. V.

* Colos. 11 , 3.



IX MATTn.EUM. TOM. X. yGg

essc rcvera pleniim , cui benedixlt Dominus , Cliristum Dei;

thesaurum vero in illo abscondilum , ea esse qua) in Christo

reposJta esse dixit Paulus sic loquens de Christo : « In qno

Msunl omnes thesauri sapientiai et scientlcC absconditi^ »

Res profecto coelestes , ipsumque adeo cffilorum reguum

tanqunm in imagine , sic in Scripturis repraesentantur, qua^.

quidem sunt regnum cccloram; vel ipse Christus ssculo-

rum rex , rcgnum ccelorum est thesauro in agro abscon-

dito assimilatum.

Quoeres^ autem , postquam ad hunc locum perveneris ,

utrum regnum ccelorum soli thesauro abscondilo assimila-

tum sit, ut aliud quid a regno esse ager (ingendus sit : an

toti huic assimilatum sit thesauro abscondilo in agro , ita

ut regnum ccelorum juxta similitudinem , et agrum, et in

agro absconditura thesaurum comprehendat. Veniens au-

tem homo aliquisiii

agrum , sive ille ager scripturie sint

,

sive Christus, qui ex manifestis et recond-tis conslat, repe-

rit occultuni sapientia thesaurum , sive ia Christo, sive in

Scripturis. Agrum cnim circumiens , et Scripturas perscru-

tans, studensque Christum animo comprehendere, thesau-

rum qui ineo est reperit , reperlumque abscondit , non tuto

existimans occultos Scripturarum sensus , et thesauros sa-

pientiaD et scieotias qui in Christo sunt, obviis quibusque

depromore ; eoque demum rbscondito discedit , salagens

quomodo agrum emat, hocest, Scriptiiras , izt eas faciut

propriam possessionem , cum ex iis qui Dei sunt acceperit

divina oracula quae primum Jud.Torumfideicommissa sunt\

Posteaquam autem agrum omerit is qui a Christo p> a.>ccp-

tis imbutus est, « aufertur ab illis regnum Dei ' » ri-od ju::ta

I

aliam parabolam vinea est , « daturque genti facienti fruclus

* Colos. u , 3.

- N. VI.

' Roni. iii ,2. — * MjIiIi. XXI , .\'i.



270 ORIGENIS COMMENTARIi

«ojus* , » quaeque por fidem cmerit agrum bonorum suo-

rum vcnditione, cumquc sibi nihilex omnibus iis quae pos-

sidebat reliquum feccrit, malitia autem ex iis erat. Idem

vero applicabis , si ager thesaurum absconditum continens,

Christus sit : qui enim dimissis omnibus ipsum sequuntur,

quasi secundum aliam considerationem bona sua vendide-

runt , ut per illorum venditionem et per suscepta pro illis ,

Deo auxihante, pulchra consiHa , emerent ingenti pretio

et agro digno agrum habcntem in se absconditum thc-

saurum.

S ".

De parabola bonarum margQ,ritarum.

« Iterum^ simile estregnum ccelorum homini negotiatori

«quaerenti bonas margaritas'.»

Quandoquidem regnumcoelorum simile est , non ulli e plurimis mercaloribus plu-

rima mercantibus , sed ei qui pulchras margaritas quaerit

,

unamque reperit muUis aequivalentem,pretiosam enimvero

margaritam, quam omnibus contra emit, rationi consenta-

neumesse existimo de margaritne natura attentius dispulare.

Notavero dihgenterillumnondixisschunc omnes vendidisse

quas habebat; non enim illas solum quas emerat vendit is

qui quaerit pulchras margaritas , sed etiam bona sua omnia,

ut margaritam hanc eraat. Hsec igitur super margariiae na-

tura invenimus apud eos qui de gemmis scripserunt; mar-

garitarum nonnullas esse terrestres , maritimas nonnullas.

Et terrestres quidem apud Indos tantummodo nascuntur,

idoneae ex quibus sigilla , annulorum palae , et monilia fiant

e maritimis vero quae reliquas dignitate superant apud eos-

dem Indos inveniuntur, quarum optimae nascuntur in Rubro

1 Matth. XXI, 43.

2 N. vii.

* Matth.xnr, 45.



IN MATTHÛU. TOM. X. 27!

mari. Quae vero in Oceano Britaunico deprehenduntur, in-

ter margaritas secundas partes tenent. Tertia? autem, quae-

que non primis duntaxat infcriores sunt , verum etiam se-

cundis , illa3 suntquoe in Bosphoro circa Scythiam reperiun-

tur. Hffic prseterea de margarita Indica dicebantur, generari

illam in conchis,qure pra?grandibus buccinis similes sunt :

feruntur autem illa^ tanquam per turmas in mari pasci , una

praeeunte velut gregis duce, colore et magnitudine conspi-

cua, et a reliquis qua3 sub se sunt, differente; ita ut videa-

tur aliquam proportionem habere et similitudinem cum eo

qui apum rex dicitur. Illud vero etiamde praestantium mar-

garitarum, earum scilicet quae in India reperiuntur, vena-

tione narratur; iudigenas magnumlittoris circuitum retibus

comprehendentes urinare , unum potissimum ex omnibus

ducem capere studentes : hoc enim capto , omne armentum

quod illi subest capere facile esse negotium dicunt ac pro-

clive; ulpole nulla subsistente ex iis quae ipsum sequuntur,

sed veluti fune vincta , et ducem sequente. Dicitur et Indica-

rum margaritarum generatio temporum intervallis perfici

,

cum multimodas conversiones et mutationes 'patiatur illud

animal, donec absolvatur. Praiterea vero fertur et illud

,

aperiri et velut dehiscere concham animalis margaritam fe-

rentis, apertaque illa , ccelestem in sc rorem recipere; quo

si puro nec turbido fucrit repleta, lucida fit margarita , la-

pidemque magnum et concinnum concha parturit. Quod si

aliquando nigrum , inaequalem , et hybernum rorem exce-

perit, nebulosam margarltam et naevls deformem concipit.

Quin etillud reperimus, si a fulgure deprehendatur medio

in itinere, dum ad id proficiscitur ut lapidem quo gravida

est, perfectum reddat , comprimitur , et velut pra; timore

spargit semen et effundit, ut efficiat ea quae Physemata ap-

pellantur. Contingit etiam nonnunquam ut exigua illa et sub-

©bscura , concinna tamcn , quasi legitimum mensium tem-



OUIGENIS COMMF.NTAI\I,\

pus uondum adcpta , tiiiinanlur. InsuptT et illud praca^tcris

habel Indica uiar|iarila : colorc candida est , argenlo lucido

similis, ita ut splendor subpallidus lenlter cllulgeat : utplu-

rimniu vero figuraui habet rotundam. Est et SMperficie le-

niori et leviori quam lapidis nalura ferat. Usqueadeo aulem

aspectu jucunda cst , utab iis etiam qui illustriores sunt ce-

lebretur ,quemadmodum ait is qui do lapidibus scripsit.

Illud praGterea optimoe margarilas signum est , rotundi-

tatc quasi ad tornum exacta pncditam esse , colore ilem

candidissimam esse et splcndidissimam, tum et magnitu-

dinc auiplissimam. Haec igitur de Indica. Qusd autem repe-

rilnr iu Britannia , colorc quo cjus suj)erficies imbuta est

auri speciem rercrt, ncbulosa aulcn cst, et margaritis Indi-

cis obtusior. Qua; vero in angustiis Bosphori invenitur,

obscuriorest Brilannica , subnigra , omnique carens luce

levis autem, et grandis. Nascitur vcro ca qua; in Bosphori

angustiis rcperitur, non in pinnis, quac spccies tesla; est

margaritas fcrens, sed in iis qui Mycs appellantur; hos dico

qui reperinntur in Bosphoro. lli autcm in paluslribus locis

pascuntur. Quin et qnartum margaritarum genus circa

Acarnaniam in ostrcorum pinnis esse fertur; non multum

laudata; illae , sed inconcinnae, figuraque omninosordidaB et

squallcutcs. Aliae sunt etiam praiter istas in hac eadem

Acarnania omni de causa repudiandae.

Hfs igitur* a me collcctis ex iis commentationibns qtioc

de geramis scriptae sunt , dico Servatorem margarita-

rum differcntiam apprime cognoscentem , inter quas pul-

chrce qunedam sunt, aliae deformes , id pronuntiasse: « Si-

«rnile cst regnuni ccelorum homiui negotiatori quffirenti

npidchras mi-rgaritas ^: » nisi enim inter margaritas de-

fornies csseot aliquai , non id fnisset dictum , « qnasrenti

1 N. VIII.

2 M.itih. xiir, 45.



IN MATTILEUM. TOM. X. 2^5

apulchras margaritas. » Qiuxrit aulem margaritas in omni-

genis sermonibus veritatem profilentibus , in iisque qui ser-

mones illos proferunt : et sint , ut ita appellem , conchae e

ccElesti rore concipientes, et vcrbo veritatis gravidae e ccelo,

ProphelL-B,pulchrae sane margaritae, quas, juxta eum qui

in manibus est sermonem, homo mercator quoerit. Dux au-

tem gregis margaritarum,qua reperta simui reperiuntur et

rehquae , illa est pretiosa margarita, Christus vldehcet Dei

verbum superans pretiosas Scripturas , et sensus legis ac

prophetarum; quo reperto , reliqua omnia facile capiuntur.

Alloquitur autem discipulos snos Servator, tanquam homi-

nes mercatores non pulchras soknn margaritas qunerentes

,

sed et qui eas repererunt ac possldent , cum alt : « Ne mlt-

»tatis margaritas ante porcos \ » Haec autcm dicta fulsse

discipulis vel ex iis apparet quai praecedunt : « Videns au -

»tem Jesus turbas asccndlt in montcm , et cum sedisset

»accesserunt ad eum dlscipuli ejus^ : » in serle enim ser-

monum illorum dictum est : « Nolite dare sanctuni canibus

,

«neque mittatls raargaritas ante porcos ^. » Vide igltur num

forte is qui margarltas vcl pretlosum margarltum non ha-

bet, nec Servatoris discipulus sit; pulchra dico margarlta,

non nebulosa el obscura,qualcs sunt haereticorum sermo-

nes,

non ad Orientem, sed ad Occasuui et ad Aquiloncmin lucem prolata , si modo ct haec comprehendenda sunt

,

propter eam quam inter margarlta dlversis in locis nascen-

tia reperimus dlflerentiam. Fortasse autem turbidi sermo-

nes , et in operlbus carnis pervolutae haereses , obscurae sunt

et in paludlbus nascenles haudquaquam bonas margaritae.

Ei autem " qui pulchras margarltas quaerit accommo-

dabis illud : « Qucerite et invenietis ^: illud quoque : « Om-

* Maiih. vii ,6.-2 id ^^ _ 3ij^ y^.^ 6_

« N. IX.

' Maiih. VII, 7.

XI. 18



274 ORlfij'MS COMME>TARI\

)i nls <[ui quaerll , Invcnit '. » Quidnain anlem qiijerilis? aut

quid illud est, quod oranis qul quiTrit , invcniet ? Confiden-

lerdico, niargarita, ct margarifum illud esse quod is pos-

sidet qui omnia dat , eorumque jacturam facit : propter

quod alt Paulus : « Omnium jacturam feci , ut Christum

»Iucri("aciam % » omnia aj)pcllans, pulchras margaritas , ut

Christinn lucrlfaciam , pretiosum scilicet unicum margari-

tum. Preliosa igitiu' 1'icerna iis qui in tenebris sunt , usus-

quc luceinns , doncc orialur sol; prctiosa quoque gloria quae

supra vultum Moysis est, et ipsorum quoque, opinor, pro-

phelarum; pulchrumque adec spcctaculum : per quam glo-

rlaui co dcduclmur, ut gloriam Christi spectare possimus ,

quam tcstiiiionio suo comprobans Patcr ait : « Hic est fillus

wmeus dilectus in quo mihi complacui'. Sed nec glorifica-

» lum csl quod chirult in Iiac parfo,proptcr excellcntem

«gloriam', » et prius nobis ex gloria opus est qnnc abroga-

tionem recipit excellentis glorlae causa; verbi gratia , imper-

fecta scientia opus est ,qure antlquabitur cum perfectio

advenerit : omnis enim anlma ad infanliam vcnicns , et ad

perfectlonem contendcns ,pa?dagogo , adminlstratoribus

et procuratoribus indiget % donec ei temporls plenitudo ad-

venerit, ut postinodum (jui nlhil a servo dillercbat oninium

Domlnus , liber factus,paterna bona a pcxdagogo , admi-

nistratorlbus , et procuratorlbus , recipiat, quac ocqua pro-

portionc respondent pretioso margarilo , et advenienti per-

fectioni ilhid imperfectum ct ex parte solum abroganti,

quando excellentiam doctrinai Chrlsti asseqiii quis potuerit,

exercitatus ante in iis cognltionibus , quae , ut ita dicam,Christl cognltioni subjacent. Sed plcrlque plurlmarum legis

margaritarum pulchritudlnem, cf qu.-e etlamnum ex partej

est , cognllionem omncm prophetarum non videntes , abs-j

»Matlli. VII, 8. — ^Philipp. in , 8. — ' Matlfi. iii, 17. - ^- 2 Coi". iii

,

10. — *I Cor. xilt, 9, 10.



IN MATTILEVM. TOM. X. SjS

Tque illis explicatis et mente conceptis pretiosum unum

margaritum omnino reperire se posse arbitrantur, et ex-

cellentiam scienti.x Christi Jesu contemplari; ad quam

,

comparatione facta , omnia quoe talem tantamque cognilio-

nem prsecesserunt , etiamsi propria natura stercora non

sunt, stercora tamen videntur, quag fortasse et stercora sunt

qune a vinitore ad ficum admoventur, quaeque ut ea fruc-

tum afferat, efficiunt*.

Omnibus igitur suum tempus est , et omni rei quse est

sub ccelo sua est tempeslivitas , et est quaedam opportunitas

colligendi pulchras margaritas , et post earum collectionem

occasio reperiendl unum pretiosum margaritum, quando

nempe convenit abeuntem quempiam omnia qurecumque

possidct divendere, ut margaritum id emat. Quemadmo-

dum cnim is qui in sermonibus veritatis sapieus fulurus csl

,

elementis prius est informandus; deinde in informationeilla ulterius debet progredi, et rudem illam informationem

magni facere , non tamen in ea immorari , ut qui eam ab

] initio habuerit in pretio; sed ad perfectionem pergentem

habere gratiam introductioni , ut quae utiliter circa initia

facta fuerit : sic ea quoe ad legem et Prophet:is pertinent

j

perfecte intellecta , institutio sunt ad perfecte intelligendum

i| evangelium , et omnem de Jesu Christi factis et dictis sen-

sum.

De parabola sagena; missa in mare.

« Ileram * simile est regnum ccelorum sogena? missac in

»mare\ » Quemadniodum quas in imaginibus et statuis

sunt similitudlnes , non pcrfectae similitudines sunt eorum

* Luc. xm, 8.

2IV. X.

J Maiili. XIII , /iS.



n-jd OBIGENIS COMMENTAHIA

quorum caiisa illffi riuut; sed quae in ligno plano, verbi

g;ratia, ccra dopicta rst imngo , similitiidinem quidem su-

perficici el coloris continet ; non aiitcm depressiones in-

super et prominentias servat, sed earum tantum reprajsen-

tationem : statnarum autcm fictio, similitudiuem quidem

qua^ in depressiouibus ct prominentiis consistit servare ni-

titiir ; ([uae vero in coloribus, non item : si vero cerea sit

efTigies , utrumque servare conatur; colorem dico , et de-

prossioncs , ac prominentlas; eorum vero qua? sunt intra ,

imago iion est : ita el de siuiililiidinihus qua; in Evangelio

conliiMMitur sic liabelo , regniim ccclorum , cum assimilatur

aliciii rei , non secundnm omnia qnx ei insunt cum qua

insliluitur comparado, assimilari , sed secundum nonnulla

quje res postulat de qua agitur. Et hic igitur « simile est

«regnumcflclorum sagenae missa) in

mare;» non nt existi-

mant nonnulli docentes his verbis eorum qui siib rcte ve-

niiint, inalornm scilicet, et jnstorum dilTcrentcs naturas

significari , ut proplcr liajc verba : « Ex omni generc con-

«grcganli', » jnstornm inullas et difrorcnles naturag, simi-

iiter et malorum esse credantur. Tali enim acceptioni omnes

refragantur Scriplurne arbitrii libertatem aslrucntes,qune-

que peccantes accusant , eos autem laudant qui recte agunt;

cum non jnsta sit corum reprehensio qui cx genere sunt

,

qnod natnra suaple tale est; nec corum laus,qui sunt ex

genere meliore. Quae enim causa est ut pisces boni vel mali

sint , non in piscium animabns posita cst, sed in eo quod

sciens Verbum pronunciavit : « Producant aquas replile

«animae viventis^; » quando scilicet : o Creavit Deus cete

«grandia , ot omnem animam vivenlem , atque motabilem,

nquam prodnxcrant aquae in species snas^ » Illic igitur

produxerunt aqnae omncm animam viventem atque mo-

tabilem, in species suas , cum causa iion in ea esset : hic

* Mat. xiii, 47- — ' Gen. i, 20. — ' ILid. 2 i.



IN MATTU.filiiM. TOM. X.

Tero 1105 SLimus caiisa,quaniobrem pulchra et digna genera

simus iis quae vasa appellantur, vel putrida et digna qujje

foras projiciamur; nec enimin nobis natura sitiositatiscausa

est, sed electio spontanea malum faciens^ Similiter neque

natura causa est justltia?, quasi quie injustitiam admittere

non possit , sed consilium a nobis susceptum,quod justos

efficit. Etenim viventium in aquis genera videre non est,

quae a deterioribus qua? iu piscibus sint generibus in me-

liora mutentur, vel a melioribus in deteriora : homines au-

tem justos et malos videre hcet , vel ab iniquitate ad vir-

tutem evadentes , vel a profectu in virtute ad vitiositatis

dissolutionem revertentes. Idcirco et in Ezechiele , de eo

qui a nequitia converlitur ad observationem divinorum

mandatorum, hiec scripta sunt : «Si autem implus egeril

»pcBnitentiamabomnibus peccatissuis,quaeoperatusest^,

et quae sequuntur , usque ad Id : « Ut convertatur a viis suis

j)et vivat. » De eo vero qui a profectu in vlrtule ad vitiosi-

tatls dlssolutionem reciderlt, haec scripta sunt : «SI autem

» averterit se justus a justltia sua, et fecerlt Iniqultatem^ ,

et quoe sequuntur usque ad illud : «in peccatis suis,quaj

«peccavlt, in Ipsls morletur. » Vel dicant nobis qui ex sa-

genas parabola naturas Invehunt; luiquus tandem avertens

se ab omnlbus peccatls qusefeoit, et Dominl mandata ob-

servans , et faclens justitiam ac misericordiam , cujus eral

naturae dum erat injustus? non laudabilis quidem; sl crgo

reprehendendae , cujus natura? esse jure merlto dlcetur,

cum avertlt se ab omnibus peccatls quae feclt ? sl propter ea

quae praecesserunt, malaj fulsse dlcas, quomodo mutatus

est ad mellora ? sln vero bona3 , propter ea quae secuta sunt

,

quomodo injustus erat , bona? naturae cum esset ? Slmile

occurret dubium super justo, qui a justitla sua se avertit,

el injustitiam facit juxta omnia peccata : prlusquam enlm

* MaUb. xiir,48. — '^ Ezech. xviu , a i. — * ll)id. a^.



3^5 ORIGESIS COMMtMARIA

averleret se a )u>titia . cum in jiislis es>et operibii» . mafa?

natune non erat : mala enim natura in justitia non e^t;

quandoquidem iniquitas qua? arbor mala e>t . tVuctus bonos

lacere non potest , qui e\ virtute nascuutur. Rursu? autem

cuDi esset bouae et immutabilis naturc-e, nou adeo mutatur

a bono ,qualis antea erat , postquam semel justus fiiit . ut

arertat se a justitia sua , ad faciendam injuslitiam . secun-

dum cmnia peccata sua qua? fecit.

His autem * diotis , credendum est *. assimilari re-

» jrnum ccelorum sasenae mis>ie iu mare , et ex omui genere

• consreeanti ', a nd osteudendam varietatem consilioi um ,

qux inler homines sunt , maximum inter se discrimen ha-

bentium, ita ut iilud: Ejt onmi serêre cougreâuti . lau-

dandoset reprehendendos ,propterpropen<ionem ad virtu-

tum, viti^^rumque genera comprehendat. Assimilatum est

Tero regnum cceiorum sagena? variae texturce,propter ve-

terem ac novam Scripturam , ex omnigenis variisque sen-

tentiis contexlam. Et quemadmodum piscium iu sagenam

incidentium inveniuntur nonnulli iu his sagena^ parlibus,

illi vero in aliis, et unusquisque in qua parte deprehensus

est; sic reperias et inter eos qui in Scripturarimi sagenam

devenerunt , aliquos qui sub prophetarum textura compre-

hensi sunt , Isaiae , verbi gralia,

propter hoc diclum , vel

Jeremiae , vel Danielis; alios vero sub contextu Legis , alios

sub Evangehorum , et nonnullos sub Apostolorum. Primum

enim qui a ^ erbo capitur, vel capi videtur, ab aliqua to-

tius sagena? parte capitur. Nihil autem adsurdum est, si

eorum qui capiuutur pi?cium, tota sagencT qna^ in Scrip-

turis est textura uonnulli involvuntm% et uudequaque te-

nentur ac compreheuduntur , nec efl\i£;ere possunt, sed

velut omniuo in servitutem redacti sunt . uec polestatem

« ?l. XII.

' Matlh. xiii, 47.



IN MATTII.EUM. TOM. X. «79

habcnl exeundi. lloec autem sagena in mare missa est , vi-

lam scilicet hominum,

per universum terraruni orbem

fluotibus jactatam , et in amaris vitae negotiis natantem.

Ipsa vero sagena ante Sorvalorem nostrum Jesum nondum

tota completa erat, et texturne Legis ac Prophetarum is

deerat qui dixit: « INoHte putare quoniam veni solvere Le-

»gem, aut Prophetas; non veui solvere, sed adimplere'. »

Et completa est sagenac textura in EvangeUis et sermoni-

bus per quos Apostolos Christus locutus est. Propterea igi-

tur «simile est regnum ccelorum sagenae missae in mare , et

»cx omni genere congreganti. » Potest eliixmiWud , Ex oinni

gencre congreganti,praeter ea quae traditasunt , vocationem

gentium ex omni natione significare. Qui vcro sagenae in

mare missa^ operam suam pracstant , Jesus Christus est sa-

genaedominus, et « accedentes Angeh, ipsiqiie ministrantes"»

qui sagenameraari non extrahimt, neque ferunt inhttusex-

tra mare,hoc est, negotia quaeextravitamsunt , nlsi complela

fuerit sagena , hoc est , nisi gentium complementum in ipsam

advenerit : cum autem advenerit , tunc ipsam ex inlerioiibus

hisceet humihbus rebus educunt, eamque in llttus ita Iro-

picc app(dlatum deferiuil. IlHc corum f|ui hanc extraxerimt

partes erunt ad httus .sedcre , seseque ibi collocarc , ut

unumquodque bonorum quae erunt in sagena, in proprium

ordincm statuant,juxta sua quae hic appellantup vasa : qua».

vero contrario modo se habent, et mala nuncupanlur, fo-

ras ejiciant. Illud autem, foras caminus est ignis, qucmad-

modum ipse Servator inlerpretatus cst , dicens : « Sic erit

»jn consummatione sa?culi , exibunl Angeli , et separobunt

»malos de medio justorum, et millcnt eos in caniinuni

»ignis\» Ctcterum animadvertendum cst jam per paralo-

lam zi/anioruni, ot per praesentem siniilitudinem doccri

nos Angelis hanc iinposilum iii operam, ut discernant el

1 Maltb. V, 17. — 2 1,1, IV, i r. — ' M. xiu, 49, 5o.



a8o OBIGENIS COMMENTARIA

(lividant malos a justis : supra euim dicitur, «missurum

«Filium hominis Angelos suos , collecturosque illos de

» rcgno ejus omnia scandala , et eos qui faciunt iniqullatem ,

«missurosque eos in caminum ignis; ibi futurum fletum et

»stridorem dentium' ; » liic aulem , t exituros Angelos, et

»separaturos malos de medio justorum , et missuros eos in

Bcaminuin ignis^. »

His autem^ dc sagena scriptis , et de iis quae sub ea con-

greganlur , is qui conlendit ante consummationem sae-

culi ,

et antequam advenientes Angeli separent malos demedio justorum, malos ex omni genere sub sagena non

comprehendi, vidctur neque Scripturaj sensum assecutus,

et impossibile quid vclle. Quocirca nemirum nobis accidat,

si anlequam mali dc medio justorum separcntur ab Angelis

ad id missis , videamus nostros ccetas malis repletos. Atque

ulinam qui in carainum ignis projiclendi sunt plures non

sint quam justi. Quonlam autem initlo dlxlmus parabolas

et similitudines non ad omnla assumi quaj iis insunt,qiii-

bus conferuntur vel asslmllantur , sed ad nonnulla; illud

insupcr ex ils quae dlceiida sunt demonstrare oportet,pis-

cibus nempe, quantum ad illorum vitam pertinet, mali

allquid contlngcre, cum sub sagena deprehenduntur : pri-

vantur enlm vita qua juxta naturam suam fruuntur; et slve

in vasa mltlantur, slve foras projlclantur , amplius quid-

quam non patiuntur,quam vita? ,

qualis piscibus inest

,

amissionem : in hls autem propter quae parabola assumitur

,

malum est in marl esse , el non sub sagenam venlre , ut in

vasa mittantur cum bonis. Sic autem pisces mali foras mit-

tuntur et projicluntur; ii autem qui juxta prjesentem simi-

litudinem mali sunt , mlttuntur in camlnum ignis , ut quae

in Ezechlele de camlno dlcta sunt , illis quoque contlngant

1 Maubi. xiii,4« ) 42. -~ ^lbid. 49, 5o.

' N. xiii.



IN MATTH.EUM. TOM. X. !8l

«Et factuin est verbum Domini dicens : Fili hominis , facla

»est mihi domus Israel admixti omnes aere et ferro' ,» et

quae sequuntur usque ad id : « Et scietis quia ego Dominus,

»cum elTuderim iudignationem meam supcr vos^.

« Intellexlstis ^ haec oumia ? Dicunt , etiam'' . » Cognos-

cens quae in cordibus hominum sunt Christus Jesus ,

quemadmodum de illo in EvangeHo docuit Joannes, nou

ignarus interrogat, sed postquam semel hominem assump-

sit , omnibus qiiaj illius sunt , utitur; quorum et unumhoc

est , interrogare : neque mirandum est si et id Servator fa-

cit,quandoquidem rerum omnium Deus , hominum mores

ferens,quasi si quis homo filii sui mores ferat , interrogat

,

velut in his verbis : « Adam , ubi es^ et : Lbi est Abel fra-

» ter tuus^ ? » ....

De patria, fratribus et sororibus Jesu.

«Et factum est' , cum consummasset Jesus parabolas

istas , transiit inde , et veniens in patriam suam'; docebat

eosin synagogis corum— »

Quffinam autem docens in corum synagoga dixerit , non

scripserunt evangelista? , sed illud tantum, ea lanla taliaque

fuisse, ut omnes mirarenlur; et verisimile est fuisse supra

Scripturam ea quac dicta sunt". Verumtamen in eorum sy

nagoga docebat , non ab ea dividcns , neque eamimprobans.

Hoc autem *°: «Unde huic sapienlia hcec? » magnam et

eximiam sermonum Jesii sapientiam fuisse aperte oslendit,

* Ezecli.xxir, 17, 18. — ^ Ibid. 22.

»N. XIV.

* Matth. XIII, 5i. Jol). II, aS. 5 Gen. iii , 9. — « Id iv, y.

' N. XVI.

'a Cof. VI, ifi.Malth. xiii , 53, 5/,. — ' Maltli. xiii , 54-

" N. XVII.



'i(S2 ORir.EMS CO.MMENTARI.V

hoc elogio dignam : «Et ecce pliisquam Salomon hic * ,

ct virlutes majores feoit iis qucT ab Elia et Elisaô tactê

sunt , et insuper anlea a Moyse , et Jesu filio Nave. Dicebant

autem ii qui admirabantur , ignorantes ipsum virginis esse

filinm, ne id quidem credentes , etiamsi iis diceretur , sed

fdium Joseph fabri existimantes : « Nonne hic est fabri fi-

lius^ ?» Et omnem qua; ad illimi proxime perlinere videba-

tnr, cognationem contemnentes, dicebant illud : «Nonnc

»malcr ejus dicitur ^laria? Et fratres ejus Jacobus, et Jo-

))seph, el Simon, et Judas? Et sorores ejus nonne omnes

»apndnossunt'?))PutabantigiturillumesseJosephietMariac

filium: fratrcs aulem Jesu fdiosesse Josephi ex priore conjuge

quam ipsc antc Mariam duxerlt , aflirmant nonnulli , ad id

scilicet adducti traditione Evangelii,quod secundum Pe-

Irum inscribilur, vel libri JacoLi. Qui vero id dicunt, Ma-

riai dignitalem in virginitale ad fmem usque vokint con-

servare , ne corpus illud electum ad miuistrandum Verbo

diceuti : « Spiritus sanclus superveniet in le, et virtus Al-

)>lissimi obmnbrabit tibi ' , )> viri concubitum cognosceret

,

poslquam in illam supervenerat Spiritus sanctiis, et virtus

Altissimi illi obumbrans. Ac existimo rationi consentaneum

esse, virorum quidem munditiei quoe in castitate est, pri-

mitias fuisse Jesum; mulicrum autem , IMariam. Impiumenim est alii ac illi primilias virginitatis attribuere. Jacobus

autem is est, quem se vidisse Paulus profitetur in epistola

ad Galalas dicens : « Alium autem apostolorum vidi nemi--

))nem , nisi Jacobum fratrem Bomini ^ » Usque adeo autem

Jacohus hic justitia sua apud populum celeber fiut , ut Fla-

vius Josephus ,qui viginti librls Judaicam antiquitatem con-

scripsit '^ , rationem reddere volens ,qiiare talia perpessus

fuerit populus , ut templum etlam dirutum ruerit , dicat hasc

' Malih. x(i, 42. — * Id. xui , 55. — •''

IbJiI. 55 , 56. — ^" I.uc. i, 35».

— ^ Galat. I, 19. — ' Josejih., 1. io antiqii, Judaic, cap. vm.



I>" MATTH.£IM. TOM. X. 285

illis ira Dei contigisse,propter ea qua3 adversus Jacobum

fratrom Jesu, qui Christus dicitur, perpetraverunt. Ac mi-

rabile quidem illud est ,

cum Jesum nostrum esss Christum

non crediderit, eum tamen tantam Jacobo justitiam testi-

monio suotribuisse. Dicitautem exislimasse etiam popuhim

se ha^c Jacobi causa sustinuisse. Et Judas epistolam scripsit

paucorum quidem versuum,plenam vero efficacibus verbis

gratiae coelcstis, qui dixit initio : « Judas Jesu Christi servus,

«frater autem Jacobi. » De Joscph autem et Simone nihil

habemus compertum. Hoc vero : « Et sorores ejus nonne

«omnes apud nos sunt ' ? » videtur mihi tale quidpiam signi-

ficare; Nostra sapiunt , non ea qua) sunt Jesu , neque quid-

quam inusitatum ct novum habent eximi:c intelligentiae,

quemadmodum habet Jesus. Videndum autem nunc forte

dubium inde ahquod orialur, Jesum hominem non fuisse,

sed ahquid divinius , ut qui esset quidem fdlus , uti existi-

mabant, Joseph et Mariae, frater vero quatuor , aliarumque

itidem fa-minarum ; nihil vero cuiquam cognatorum simile

haberet, neque institutione et discipHna, ad tale sapientiae

€t virtutis fastigium evasisset. Etenim ahbi dicunt : « Quo-

«niodo hic litteras scit, cum non didicerit^? »Quibus con-

sonat quod hic dicitur. Verumtamen qui ea dicebant , et adeoincerti et slupefacti erant, non credebant quidem, « sed

Mscandahzabanturin eo% » utpote quorummentis oculosur-

gercnt et occuparent potestates, de quibus tempore passio-

nis siiffi in hgno eral Iriumphaturus.

« Jesus ' aiitem dixit eis , Non est prophcta sine ho-

»nore,'nisi in patria siia '. » Qu.rrendiun ulrum id quod

dicitur, universc in quemhbct prophelani relalum eamdem

polestatem ac signihcationem habeat , ([iiasi uuiisi[iiisque

' iMallli. XIII, 5(). — 2joari. vii, i 5. — 'Miillli xiii . !ij.

'' N. xvm.

• Mattli. XIII , 5?.



984 ORUiEMS COMMENTARIA

proplieta ia sua solum pati ia sit inlionoratus , cum nou oui

nis qui est inhonoratus , in patria inhonoratus sit; vel utrum

de uno hoc dictum sit , cum singulariter dicatur. Si igitur

de uno hrec dicuntur, sufficiuntea qme dictasunt , cum nos

ad Servalorem id quod scriptum est referamus : sin autem

universe dictum est, ex historia Hquel verum non esse; non

enim Ehas in Thesbon Galaad hiit inhonoratus , ncc Ehsa3us

in Ebaluiaula, neque Samuel in Armathaim , neque Jere-

mias in Anathoth. Per Iropologiam autem expHcatum, om-

nino verum est:

Judaiam cnini eorum esse patriam putan-

dum est, et cognatos Israelem hunc, domum autem for-

tasse corpus; omnes enim in Judica dedecore aftecti sunt ab

Israele secundum carnem , cum adhuc essent iu corpore r

quemadmodum scriptum est in Actis apostolorum, id quod

popuH redarguendi causa dicitur :« Quem prophetarum non

n sunt pcrsecuti patres vestri , eos qui pra?nuntiabant de ad-

» ventu Justi ^ ? » Simiha dicta sunt a Paulo in prinia ad Thes-

salonicenses : «Vosautemimilatores factiestis,fratres,Eccle-

» siarum Dci,qua? sunt in Juda?a , in Christo Jesu : quia ea-

» dcm passi ostis et vos a contribuhbus vestris , sicut et ipsi a

» JudcTcis : qui ctDominum occidcrunt Jesum et prophetas et

» nos persecuti sunt , et Deo non placent , et omnibus homi-

»nibus adversantur ^. » Non est igitur Propheta inhonoratus

inter gentes; aut enim omnino eum non norunt, vel post-

quam noverunt et susceperunt prophetam , colunt. Tales

sunt auteni,qui sunt ex Ecclesia. Dedecorantur autem pro-

phetae,primum quidem cum

,juxta historiam , eos insecta-

tur popuhis; secundo autem , cum prophetia? eorum fldem

popuhis non adhibet. Si enim Moysi et prophetis credidis-

sent, credidissent et Christo docenti consectarium esse cre-

dentibus Moysi et prophctis , credere et Christo; et non

credentibus Christo, Moysi non credere'. Prasterea aulem,

* Act. vn, Hi. — ^ I Thos. ri, i 4 , r5. — ' Joan. v

, 46.



IN MATTH.EUM. TOM. X. 2 85

quemadmodum per IraQsgressionem Legis qui peccat , Deo

dicitur dedecus inferre; ita non credendo iis quae pracdicun-

tur , ignominia aflicitur propheta ab eo qui prophetiis fi-

dem non adhibet. Utiie autem fuerit juxta historiam refcrre

quae inpopuio passus est Jeremias de quibus dixit : «Et dixi

,

Non loquar, neque nominabo nomen Domini* : »Et rursus

ahbi : « Perpetuo subsannatus sum". «Quaecumque vero ju-

bente rege Israelis tunc temporis regnante passus est , in ej us

prophetia scripla sunt. Nonnullos etiam epopulo ad Mosem

lapidlbusobruendum sffipe acccssisse , idetiam scriptumcst

et patria quidem ilh erat , non ahcujus loci lapides , sed qui

secutus est eum populus, a quo et ipse ignominia affectus

est. Isaiamquoqueserradissectumfuisse traditumest. Siquis

vero historiam hancnon admittat, quodea in apocrypho Isaia

referatur, iis credat quae in epistola ad Hebraeos ita scripta

sunt : « Lapidatl sunt , secti sunt, tentatl sunt ' : » illud enim

,

secti sunt , ad Isaiam refertur : quemadmodum ilhid : « In

occislone gladli mortui sunt\ » ad Zachariam occlsum in-

ler templum et altare , sicut Salvator docuit; testimonio

suo , opinor , confirmans Scripturam in communibus qui-

dem et piiblicis libris non divulgatam ; in apocryphls autem

libris , uti verisimile est , extantem. In sua autem patria a

JudaÎsdedecore affectl sunt , «et clrciuneuntesin mcIotis,et

» pellibus caprinis , egentes , angustiati % » et quae sequuntur.

« Quicumque enim ple volunt vivere in Ghrlsto Jesu, per-

«secutionem patientur^ » Probablle est autem hujusce rei

gnarum Paulum , Prophetam scillcet In sua patria honorc

carere, cum multls in locis Verbum praedlcaverlt , Tarsi

non pracdicasse. Et apostoli propterea Israel reliquerunt , et

Servatorls mandalum facessiverunt : « Docete oomes gen-

» lcs' ; » el Illud : « Erllis mlhi testes in Jerusalem, ct In omni

« Jerem. xx,9.— ^ Ibid. — Mlchr. xi , 3;. — ''Ihid. — * Il>iil.

* 2 Tim. III, la. — ' Mnltli. xxviii , 19.



286 OniGEMS COMMENTARlA

wJudaca, et Samaria, et usque ad ultimum terrrE*. » Exc-

culi sunt igitur mandalum in Judrea et Jerusalem; sed quo

niam propheta in sua patrla honorem non habet, cumVer-

Lum Judfei non admitterent , ad gentcs ablerunt. Animad-

verle autcm an possls,propter Id : « EftYindam spiritum

»meum super omnem carnem, et prophetabunt ^, » dicere

fuisse Ilhid completum,post adventum Servatoris, in Ec-

clesiis e genlibus conflatis : quoniam qui prius de mundo

erant , ct proptcrea quod credidcrint , facli sunt non ampHus

de mundo, in sua patria , mundo vidclicct, sanctum Spi-

rltum r( cipienlcs , ct prophctantcs , honorem non habent,

sed dcdccorantur. Proplcrca beati sunt qui slmiha patiun-

tur ac prophelffi,juxta id quod dicltur a Sevvatore : « Se-

»cundum hacc cnim faciebant prophctis patres eorum ^ »

Qul aulcm ad ha;c diligcntcr attendet, sl propterea quod

rigidiorcm vitam ducit ,peccantesque increpat , in odluni in-

currit , insidiisquepctitur,

utpotequi

persecutionem prop-ter justitlam patitur, probrisque lacessilur, non dolebit

,

quin potius gaudebit, et exuhabit, sic animum inducens,

propter haec mercedem se multam in coehs ab eo receptu-

rum , a quo prophelis fuit assimilatus,quod haec passus

fuerit. Dedccorari igitur oportet in mundo, et a peccatorl

bus vitam justi gravlter ferentibus , eum qui vitam prophe-

licam imitatur, et Spiritum qul In prophetis est, accepit.

Dc moric Joannis Baptistce.

« Inillo' tempore audivlt Herodes Tetrarcha famam Jesu :

»et ait pueris suls : Hic est Joannes Baptlsta*. » Ita apud

* Act. 1,8. — 2 Jocl. II , ?.8. — 3 I.uc. VI, 2 3.

' N. XX.

sMiillli. XIV, I.



IX MATTII.EU\r. TOM. X. yS^

Marcum , ita et apud Lucani. ^ aria) fueruiit Jud.Toruni opi-

niones; alise quidem falsaj, quales amplexi sunt Sadducai de

mortuorum resurrectione, quasi qui non resurgant

' ; et de

angelis qui mininie existant; sed tanquam quae de iis scripla

sunt ad tropologiam solum pertineant , ad historiae aulem

veritatem nullo modo : alia? autem verae, quemadmodum

Pharisaei de resurrectione mortuorum agentes , resurgere

illos docuerunt. Quod igitur hoc loco quKritur, iilud est,

an talis esset quiepiam Herodis et nounullorum e plebe de

anlma falsa quidem sentenlia , quod ille videlicet Joannes,

quem paulo anle ipse iulerfecerat,postquam capile trunca-

tus est , a mortuis surrexerit, idemque esset, aliud nomen

usurpans, nuncque dictus Jesus , earauidemque virtutum

capax, quae in Joanne prius operabantur. Quam igitur pro-

babilitatem habet, sum qui itaesset universo populo notus,

et intota Judaea celebris

,

quemfabri

et Mariae filium esse ,

et tales habere fratres et sorores dicebant, non aliuni exis-

timari a Joanne , cui paler Zacharias fuit , maler ElizaLet

,

nec ipsi quidem ignobiles in populo? Veri autein simile est

populum ita dc Joanne sentienteni,prophetam revera illum

fuisse; cujus populi ea erat multitudo, ul Pharisoii , ne quid

populo minus gratum dicere viderentur, respondere verili

sint , « an illius baptismus e ccelo esset , an ex hominibus ^ , »

fdium illum Zachariffi esse non ignorasse. Fortasse etiam ad

nonnullos ex iis visio illa Zachariae visa , cum in templo ap-

paruit Gabiicl,pervenerat. Quam ergo probabililatem ha-

bet error , sivc fferodls , sive quorumdam e plebe qui puta-

verint non duos fuisse Joannem ct Jesum, sed unum eum-

dcmque Joannem , qui post amputatum caput c mortuis re-

surgens Jesus appcllatussit ? Dixerit vero quispiam falsc-e illi

de corportmi peruuitatione sententia; Herodeui , et e plcbe

nonnullos adlKesissc,q.ia adduccrcntiir iit credercnt hiinc

' M.llC. V(, 1 i.I.IIC. IV ,

-. - ^ .M.Tll}!. XXI. u!>.



2 88 ORIGENIS COMMICNTARIA

olim Joanncm fiiisse cum nasceretur, et e mortuis remeasse

ad vitam , tanquam Jesum : sed quominus falsa ea opinio pro-

Labilis liabeatur, impedimento est tempus non sex mensl-

bus longius,quod ortum Joannis et Jesu intercessit. Fortasse

vero sic existimabat potius Herodes , virtutes quje in Joanne

operatae fuerant , in Jesum transiisse , unde Joannes Baptista

esse credebatur in populo : et tali quispiam utatur argumento

Queniadmodum propter spiritum et virtutem EIia3 , non prop-

ter ejus animam, de Joanne scriptum est : « Ipse est Elias

»qui vcnturus est * , » quod spiritus et virtus qua:! erant in

Elia , in Joannem transiisscnt ; sic exislimabat Herodes vir-

lutes qua; erant in Joaune , in Joanne quidem ea fuisse ope-

ralas,quae ad baptismum et doctrinam pertinebant : « Joan-

» nes enim signum fecit nullum ^ ; » in Jesu aulem prodigiosas

virtutcs. Hoc idem eos existimasse dicet quispiam,qiii dixe-

runt « quia Elias in Jesu apparuit. vel propheta unus de an-

» ti([uis surrexit '. » Nullomodo autem ad hanc qunestionem

perlinet eorum opinio, qui dixerunt « quia Jesus propheta

»erat quasi unus ex prophctis ". » Falsus itaque est sermo de

Jesu , sive is qui Herodis fuisse scriptus est , sive ille qui ab

aUis fuit prohitus. \ erum longc mihi videtur esse probabi-

lior senlentiffiinius,scihcet, « Joannemprsccessisse inspirilu

»Ehoe et virtute ^ , » ratio et convenientia cum iis quaj isti

de Joanne et Jesu excogitarunt. Quandoquidem autem pri-

mum didicimus Servatorcm , postquam audivîsset post ten-

tationem Joannem esse traditum , secessisse in Gahlaeam

deinde didicimus Joannem cum esset in carcere , eaque au-

disset quae de Jesu dicebantur, « misissetque duos de disci-

» puhs suis , dixisse ilh : tu es qui venturus es , an ailum ex-

»pectamus^? tertio Herodem solummodo dlxisse de Jesu,

»eum esse Joannem Baptistam, ipsum surrexisse a mor-

* M^h. xr, f4. ~ ^ Joan. x,4r- - ^ Luc. ix, 8. — "* Marc. vr, i5. —

* Luc. I, 17. — * Matlh. XI, 2, 3. Luc. vii, 19, 20.



IN AIATTiLELM. TOM. X. ySq

nluis' , wneque tamen prius cognovimus qua ralionc inter-

fectus sit Baptista; propterea nunc illud scripsitMallhoens,

et ita propemodum Marcus : Lucas vero maximaai ejus quae

apud illos est historiae partem praetermisit.

Sic âutem se habent Matthaei verba : «Herodes enim te-

»nuit Joannem, et alHgavit eum in carcere^ » Ad id igitur

videtur mihi,quemadmodum lex et Prophetae locum ha-

buerunt ad Joannem usque, post quem recessit a Judsis

prophetica gratia; ita regnantium in populo potestatem

,

qua ad interficiendos eos , qui morte digni judicarentur,

pollebant, ad Joannem usque perseverasse ; et praeter fas

interfecto ab Herode novissimo Prophetarimi , Judreorum

regem potestate interficiendi fuisse privatum. Nisi enim ca

excidisset Herodes, Jesum capite non damnasset Piiatus,

sed satis ad id fuisset Herodes , cum consilio pontificum et

seniorum populi. Et tunc, opinor, impletum est id quod a

Jacob dicliim est Judoe ad hunc niodum : « Non deficiet

«princeps de Juda, et dux de Israel, donec veniat id quod

» repositum est , et ipse expcctatio gentium^ » Foitassc

eliam hac poleslate exciderunt Judiei , dlviua praebente pro-

videntia , ut Christi doctriua populo distribui posset; ut si

orirelur illi a Jud<eis impedimentum , ad nccem usquc cre-

dentium non procederet, quae juxta Icgem fieri videretur.

« Uerodes autem tenuit Joannem et alligavit in carcerc et

»reposuit% » eo significms, quantum quidem in se cssct,

populique malitia , alligare sc ac includcre serinonem pro-

pheticum, eumquc impedire,quominus liber amplius ma-

neat veritatis praeco ,quemadmodum prius^ Id aulem fecit

Herodes « propter Herodiadcin uxorem Philippi fratris suj :

wdiccbat eniui illi Joannes : Non licet tibi habere eam ^ »Is

< IMattli. XIV, 2. — 2 N. xxr.

S Matlli. XIV, 3. - '*Gtii. XLiX , lo. — ^ Matlli. XIV, 3. - 6 Ihid. ',.

' Luc. IH , I.

XI. I ()



SgO ORlflEMS COMMENTARIA

vero Philippiis Telrarcha cral Itunea} ct Trachonitidis regio-

iiis. Existimanl igilur nonnulli, postquam obiissel Philippus,

fihamquc rehquisset , llcrodiadem fratris uxoreni duxisse

Herodem, lcge ejusmodi nuptias permittentc cumHberi non

supcresscnt \ Nobis antem cum non liqucat obiissc Philip-

pum , majus ctiam flagitium llcrodcm admisisse putamus,

hunc nempc a fratre etiamuum vivcnte conjugcm abduxisse.

Quapropter^ prophctica libertatc instructus Joannes, nec

rcgiamllerodis dignitatcm vcritus, ncquc pr:c mortis limore

tantum scclus silenlio prictermittens , diccbat Herodi divino

Spiritu rcpletus : « Non Ucet tibi habere eam : non enim H-

» cct tibi habcre uxorem fratris tui '. » Ilcrodes quidem appre-

henso Joannc vinctum in carccrc dcposuit, nonausus planc

eum inlerficere, et prophcticura sermonem a populo anferre.

Rcgis autemTrachonitidis uxor , malaqna^damopinio, mala-

que doctriaa , fiHam gcnuit sibi cognominem cujus motus

cum viderentm^ ad numerum elegantercompositi, et Herodi

res ad natahtia pertinentes amanti pKicuisscnt , causa fucrunt

curnon amphusprophcticumcapiitcsset inpopido. Hactenus

aulcm cxislimo motus popuH Judicorum, qui juxta Lcgem

esse videntur, nihil csse ahud quam illos Herodiadis filiae,

sed Ilcrodiadis saltatio contraria erat sancta; saltationi, quam

(jui non saltant iis exprobrabiliir his vcrbis : « Cantavimus

» vobis tibiis , et non saltastis''. » Saltant aulem in natalitiis

sermonis injusli , inlcr illos rcgnanlis , ita ut sermoni huic

motus corum placerent. Observavit vero aliquis eorum qui

nos praecesscrunt , diem Pharaonis natalem in Genesi de-

scriptum'' , dixitque improbum res ad natalitia pertinentes

1 Gen. xsx.vai , S. Dcul. xxv, /i. RntL iv, 5. Matth. xxii , 24. Marc.

XII, 19. Luc. XX , aS.

2 N. XXII.

3 Matlli. XIV, 4- IMiiic. VI, 18. I.evil. xviii, iG. — 'i Maltli. xi , 17.

Luc. VII , 3i. - * Gcn. XL ,iu.



IM MATTILEUM. TOM. X.2<J1

amantein , dlem natalem celebrare. Nos autem ab illo hanc

occasionem nacti, nullibi scriptinii reperimus a justo quo-

piam fuisse celebrata natalitia : iniquior quippe hoc Pharaone

fuit Herodes ; ab illo enim in natalitiis pistorum princeps

sublatus est; ab hoc autem Joannes, « quo inter natos mu-

» lierum major non surrexit * ; » de quo Servalor dicit : « Sed

wquid existis videre? Prophctam ? Etiam dico vobis , et

»plusquam Prophetam". » Sed gratise Deo agendffi sunt;

quod etsi a populo prophetica gratia ablata est , major illa

omni diffusa est in gentes per Servatorem nostrum Jesnm

,

« qui factns est inter mortuos liber ' : nam etsl crucifixus est

» ex inlirmitate , sed vivit ex virtute Dei '\ » Pragterea vlde

sermonem per quem munda et Immunda edulia exploran-

tur; contemnitur autem prophetia in lancc pro obsonio

illata. Caput autem prophetioi Judaei non habent , Christum

Jesum omnis prophetiie verticemtjurantes : et caplte trun-

catur Propheta propter juramentum, In ea re in qua peje-

randum potius erat,quani juramento standum. Temerc

qulppe jurasse non adco culpandinn erat,quam propter

juramentl temeritalem Prophetam letho dedisse. Necprop-

terea solum capite Iruncatur, sed propter eos etlam qui

slmul accumbebant, malebantque interfici Prophetam ,

quam vlvere. Accumbunt autcm et epulantur slmul cum

improbo sermone inter Judaeos regnante, qui propter or-

tum Illius oblectantur. Concinne autem nonnunquam lis

qua^. dlcta sunt uleris in temere jiiranles, volentesque ju-

ramenta super flagitlo facta servare, dicens non esse con

sentaneum ut qua^vls juramenta serventur, quemadmodum

nec illa Herodis. Advertc Insuper non palam elconiidenter,

sed clam et in carcere Herodem interficere Joannem. Nec

enim aperte hodiernus Jiul;eorum sermo prophellas res-

* MaUli. XI , I t. — 2I „,. y^j 26. — * Ps.ilin. i.\xx\ 11 ,5. — ^2 Cor.



292 ORIGENIS COMMfcNTARIA

puit , respuit auiem rcvera , et clani , iisque minime fidera

habere arguitur. Quemadaiodum enim si Moysi credidis-

sent, Jesu credidissent ; ita si Prophetis credidissent , eum

rccepissent, qui fuerata Judaeis prajnuntiatus*. Huic autemcum fidem non habeant , nec habent illis , et sermonem pro-

phelicum in carcei e coucludenles obtruncant , eumque mor-

tuum habent , et divisum , et minime sanum ,quandoquidem

necinlcUiguulillum; sed nos inlegrum habemus Jesum , im-

pleta prophelia de illo dicente: « Os non comminuetur^. »

Joannis ' autcm venicntes discipuh rehquias ilhus sepe-

Uunt , «et venientes nunliaverunl Jcsu '';»is autem secessit

in locum desertum , scihcet ad gcntes , et post propheta-

rum necem secut;e sunt ilhmi turba? ex omnibus undequaque

urbibus ; quam cum vidisset esse frequentem , misertus est

a^^grosquc qui in ea erant sanavit , et eos postea qui se secuti

fuerant paucis panibus aht bcnediclis et multiphcatis. « Quod

» cum audissel Jesus , secessit inde in navicula , in locum«desertum seorsum ^ «Vexatores fugere, et perspectas de-

vitare insidias, quo; per sermoues slruuntur nobis

,quantum

conducat , his verbis addocemur : id enim prudenti et certo

consilio fit; temerarii autem est et praefideulis animi quae

mala dcchnarc possit , ea adversum irc. Qsiis autem dein-

ceps aujbigat quin talia evitanda sint, cum non solum post

ea qujE Joanni contigcrunt, Jesus secesserit, sed etiam

doceat ct dicat : « Si perseculi fuerint vos in civitate ista,

«fugite in aliam®? » Ingruentem ergo tentationem , qune in

potestate nostra non est , necesse est fortiter et confidenler

sastinere; cum autem fugere licet, temerarium est id non

facere. . .

.

1 Joan. V, 46. — ^ Exod. xii, 46. Nuui. ix , 12. Joan. xrx. 36.

3N. xxiri.

*MaUh XIV, 12. siljij. i3. 6 Id. X , 28.



IN MATTll.EUM. TOM. X. 9,^)5

§ VI.

De varioruni Jiiorborum sanutionc ad manducatidum paiicni

coelestem necessaria.

...Verbum , et effundens in lurbam lumen inspectionis sUcC

vidit eam, et videns illos potius miseratione dignos, quod

in talibus versarentur, litpole hominum amans ,per mise-

rationem illam aliquid passus est is qui affeclionibus mi-

nime erat obnoxius, nec miseratus est soluai , scd acgros

ctiam illorum sanavit , variis et omnigenis ex malitia mor-

bis laborantes.

Si autem videre vis quales sint animi morbi , cogita mihi

avaros , et gloriosos , et puerorum amalores , et si quis est

mulierosus : hos enim in turbis videns , et eorum miscrtus

sanavit. Non vero existimandum est omne peccatum mor-

bum esse, sed illud quod toti animo incubuit. lla enim vi-

dere licet avaros totos argento, ejusque conservationl et

coacervalioni intenlos r ambitiosos gloriola^; inhiant cnim

ad laudes vujgi , hominumque ex infiuui plebe. Simile ilem

sentics de crrteris quos uominavimus , et si«cjuid aliud illis

affme csl. Quoniam igitur ea verbat explicantes : « Cuia-

» vit languidos eorum '^, »non omne poccatum essc rao'.-

bum diximus, consentaneum est ex Scriptura de illoruai

differentiis verba lacere. Ait qnidem Apostolus Corinlhiis

,

qui variis erant pcccatis dcditi , scribens : « Ideo iuler vos

«multi infirmi , et imbecillcs, et dormi(mt mulli \ » Audi

siquidem in his nexum texentem , contextumque e variis

peccatis facientcm,juxta quem hi quidem sunt infirmi , alii

autem imbccilles, pltisquam iiifirmi, et alii j)ra'lcr utros-

qiie , (pii dormiuiit. Qui enim proptcr animi dcbililalcm ad

1 N. .XXIV.

2 Madii. X(v, i/,. -- > I Coi-. xf , 3o.



294 ORIGENIS COMMENTARIA

quodvis peccatiim proni sunt , nec toli aliqiii certo peccatl

«jeneri addicti sunt , vehit imhecilles , infirmi sunt lantum ;

qui vero cum Dcumamare deherent loto animo, toto corde

et tota mente , argentum pro eo vel gloriolam , vel muHe-

rem .. aut pueros amant, patiuntur hi ahquid infirmitatepe-

jus, et imhecilles sunt. Dormiunt autem qui cum deheant

animo attendere et vigihare , id quidcm non faciunt, sed

prac nimia segnitie voluntate nutant, et cogitationibus dor-

mitant : qui somniantes carnem polkuuit; id vero quod

maximam hahet auctorilatem improhant, et gloriamprohris

incessunt. Hi quidem propterea quod dormiunt, vauas ha-

benl rerum imaginaliones somniis perquam similes , vera

quidem visa non admiltenlos , inanihus aulem imaginatio-

iiihus decepti : de ([uihus et id dicitur in Isaia : « Et sicut

»somniat sitiens, ct hibit , ct postquam fuerit opergefac-

))tus, adhuc sitit , et anima cjus frustra speravit; sic erunt

))divitioe omnium gcntium ,qua;cumqae mihtaverunt in Je-

))rusalem \ ))Etsi ergo exphcantesdifreretitiam infirmorum,

imhecillorum et dormientium , divcrtisse videamur, ideo

digressionem hanc fecimus,quod ea dixerit Apostolus in

epistola ad Corinthios,quas exposuimus , volentes osten-

dere quid his verbis inlelligendum significetur : « Et curavit

* languidos eorum ^. »

Poslea ° sic hahet serinonis contextus : « Vespere autem

))facto , accesserunt ad eum discipuli ejus dicentes : Deser-

)) tus est locus, et hora jam praiteriit; dimitte turhas , ut

))euntes in castella, emant sihi escas '. ))Ac primo quidem

ohserva hunc sanasse aegros , cum panes henedictionis dis-

cipulis daturus esset, quos turhis apponerent , nt sanitati

restituti panum henediclionis fierent parlicipes; nec enim

^ Isai. X.X1X ,8. -- ^ Mallli. xiv, : 4-

^N. XXV.

'( Matili. XIV, il



IN MATTH.EUiM. TOM. X. S()5

qiii etiamnimi infirmi sunt, panes benedictionis Jesu caperc

possunt. Sed et si quis cum haec audire deberet : « Probet

wautem unusquisque seipsum, et sic de pane il!o edat', »

et caetero , his non obtemperat quidcm , sed temere panem

Domiui , ejusque calicem sumit, imbecilhis , vel inlirmus

fit, vel dormiens ex ea , ut ita dicam , capitis gravedine

quam a vi panis contrahit.

* I Cor. XI, 28.



2()6 ORIGENIS rOMMENTARIA

VV* VX^WWV' \V>VVX^W* VVX-VV* VV*W' VWVX'^ VV-W^/VXA vv«V\\'W^.W\'WA'W\'WÂ.\»'X/\\'X\\'W\Wl VA^^W^ v"\

TOMUS UNDECIMUS^

Tnff fTfitn ia~

De Pharisceis et Scribis qiii accesserant dicentes : Quare discipiili

tiii transgrcdiuntur tradilioneni scniorum ?

« TuNC accesscrunt ad cum ab Jerosolymis Pharisaei et

» Scriba; dicenles : Quare discipuli lui transgrediuntur tra-

» ditionem seniorum ? non enim lavant manus suas cum pa-

»ncm manducant \ wQui oLservaverit quo tempore acces-

serunt ab Jerosolymis Pharisaei et ScribaB dicenles : « Quare

» discipuli tui transgrediuntur traditionem seniorum ? » et

qune sequunlur; sciet ille necessario Matthaûm non simpH-

citer scripsisse , ad Servatorem ab Jerosolymis accessisse

Pharis;cos et Scribas ea sciscitantes ab eo quae scripta

extant, sed posuisse : «Tunc accesserunt ad eum ab Jeroso-

»lyu)is. » Quando igitur illud , tunc , intelligendum est?

Cuni scilicet trajecto mari , navi venerunt in terram Gene-

saret Jesus , ipsiusque discipuh , sedato vento , ex quo na-

vem conscendit Jesus; et quando,((Cum cognovissent eum

» viri loci ilHus , miserunt in universam regioacm illam , et

«obtulcrunt ei omnes male habentes , et rogaLant ut vel

«fimbriam vestimenti ejus tangercnt; ct quicumque tetige-

»runt, salvi factisunl'. Tunc accessenml ad eum ab Jero-

«solymis Scribsc ct Pharisaei ^ , » non admirantes virtutem

^ Tom. ni,pag. 487 et seqij.

2 N. VIII.

»MaUb. XV, 1,2.— '' I'). XIV, 35, 3f). — "> h\. xv, i,



IN MATTH.EUM. TOM. XI. 297

quae cral iji Jesu ,quae cos sanaverat qui vel fimbriam lantum

veslimenti ejus tetigissent, seJ animo rixandi avido , disci-

pulos apud magistrum accusantes , non transgressionis prae-

cepti Dei , scd unius traditionis Judteorum seniorum. Et ve-

risimile est hauc rlxosorum accusationem, Jesu discipulorum

pietalem probare , nullam dantium reprehensionis ansam ,

vehit de transgressione mandatorum Dei , Pharisacis etScri-

bis; quiquidem detransgressioncdiscipulos non accusassent,

quasi transgredientes proeceptum Scniorum , si facuUatem

habuissent corripiendi eos qui accusabantur , et ostendendi

transgredi illos mandatum Dei. Ne putcs aulcm his probari

servandam essc legcm Mosis juxta littcram,quia vidcKcet

discipuH Jcsu ad lioc usque tempus eam servabant ; nec

enim antequam pateretur , « nos rcdemit de maledicto Le-

gis* , is qui paticndo pro hominibus, factus est pro nobis

» maledictum. » Sed qucmadmodum convenienter Paulus

Judaeis factus est « Judaûs, ut Judaeos lucraretur^ , »quid

absurdum est aposlolos inter Judjeos commorantes, etsi

mysticos Legis sensus callerent , sese tamen adahenam vo-

luntatem accornmodasse,quemadmodum et Paulus cum

Timothaeum circumcidit, et sacrificiiioi juxta votum quod-

dam legalc oLtuht,

ut in Actis apostolorum scriptumest :

Verum rursus rixosi apparent , qui nihll habcnt quod Jesu

discipulos accusent de mandato Dei . sed tantum circa tra-

ditionem unam Scniorum ; et ita perspicuum est criminandi

studium, quod apud cos qni cx morbis sani facti fuerant

,

accusationem impingunt: in speciem quidem adversus dis-

cipulos , revcra auhnn magi&trumcalomniari volentcs; (|uasi

neccssarium forel ad pictatem,quod a Scnioribus dc lava-

tionclraditum erat. Existimabant enlm impuras esse et im-

mundas eorum manus qui , antequam panem cdcrcnt ,non

lavissent; puras autem et sanctas faclas cssc conmi,qui

' Grilat. III, I 3. — '^

I (lor. ix, 2<i.



298 OIUGEMS COMMENTARIA

aqua eas abluissenl, cum id per proporlionem non respon-

deat Mosis juxta litteram legi. Nos autem non juxta tradilio-

nem Seniorum qui apud illos sunt , sed juxta reclam ratio-

nemnostras actiones purgare couemur , et sic animorum

manus lavare, quando comesturi sumus tres panes, quos a

Jesu volente nobiscsse amico,postulamus ; immundis cnim ,

et illotis, et impuris manibus non oportet esse panis participes.

Jesus autem non accusat cos de tradilione Seniorum Ju-

da3orum , sed de mandatis Dci duobus valde necessariis

,

quorum aliud quintum erat in Decalogo , sic habens : « Ho -

»nora patrem tuum et matrcm tuam , ut bene tibi sit , ct

»sis longicvus super terram,quam Dominus Deus tuus dat

»tibi*. » Allerum vero in Levitico eo pacto scriptum eral :

«Si homo maledixerit patri suo , aut matri suai , mortemo-

»riatur; patri matriquc maledixit , reus erit '\» Sed quando-

quidem ipsun) sermonem considcrarc volumus,quem edi-

dit Matthaeus , ut ncmpc « qui maledixerit patri , vel raatri

,

» mortc moriatur ^, » adverle num dcsumptum sit c loco ubi

scriptum est :«Qui percusserit palrcm suum aut malrcm

»suam , morte moriatur , et qui maledixcrit patri suo , aut

«matri suae, morte moriatur \ » Sic igitur se habebant

verba Legis super duobus mandatis. Matthaûs autem illa ex

partc cl concise prodidit , et non iisdem vcrbis. Qua de re

antem Pharisasos , et Scribas ,qui venerant Jerosolymis

,

accuset Servator , dicens cos transgredi mandatum Dei pro-

pter suam Iraditionem , aniuiadverlendum est. Ac Deus

quidem dixit : «Honora patrem tuinn , ot matrem tuam' , »

doccns honorem debitum parcntibus reddendimi esse ab

eo ,qui ex ipsis genilus est. Hujus autem erga parentes ho-

noris pars erat , vitfe commoda ad victum et vestitum ha-

' Exod. xs., II. !)ent. V, i(). — 2 Levit. xx, y. Exotl. xxi, 17. l'io^.

ix , 20. — ' Mallli. XV, 4-— '' r.xoil. xxi, i5. Levil. xx, r). - * Kxod. xii,

ao. Deul. v, ! f).

i



IIV Nr.VTTHEUM. TOM. XI. 299

Lere cum ilHs communia , et si quam aliam rem gratificari

parentibus suis poternt. Pharisnei autem et Scrlbai talem

Legl contrariam Iradltlonem prodlderiint, obscurius in

evangclio expressam , quam ne nos quidem fuissemus asse-

cuti , nisi aliqui ex Hebraels tradldlssetnobisea quae ad liunc

locum perlinent , sic se habentia. Contlnglt nonnimquam,

inquit, ut foeneratorcs cum in dlfFicIIes debltores incldunt,

qui possunt quldeni , sed nolunt dcbitum reddere , debitum

in pauperum rallonem consecrent,qulbus In gazophyla-

clum pecunla millebatur pro vlrlbus ab unoquoque eorum

qul volebant cum illis bona communicare. Dicebant autem

nonnunquam debitorlbus sua Ilngua , Corban est id quod

mihi debes , hoc est , donum : dedlcavi enim ilkid paupe-

ribus in rationem pietalls erga Deum. Deinde debitor tan-

quam non hominlbus amplius , sed Deo debens , suajque

erga illum pletati , veluti illuc concludebatur , ut etiam

nolens debitum referret, uon amplius foeneratori , sed jam

Deo io rationem pauperum , nomine fceneratoris. Quod

igitur fccnerator facicbat creditori , illud idem nonnulli

quandoque fdil faciebant parentlbus , dlcebanlque Illis :

lllud {(uo a rne ndjutus fulsses, pater vel mater, sclo tc ac-

ce|)turum e Corban de ratlone paiqjerum Deo consecrato-

rum. Dclndc audlcntespurentes Corban

esse

Deo consecra-tiun , id quod slbi dandum erat , non ampllus ;i fillis accipere

volebant , etiamsl rebus necessariis magnopere Indlgerent.

Talem ergo tradillonem Seniores apud plebeios profere-

bant : Quicumquo dixerll patri vel niatri, id quod allcui

eorum dandum erat Corban esse , et donuin , eum non am-

plius dcbitorem esse patri vel matri ad suppeditanda illi

vitas necessaria. llanc igitur traditloncm Scrvator reprehen-

dit nou velut sanam , sed Dei mandato adversantem. Nam

si Deus (licit : « Honora patreni rl maln-in* , » diccbal au-

' Mairli. \v, 4.



i?00 ORIGENIS COMMENTARIV

tem traditlo : Non debel honorare patrem et matrem larjî-

tione, qui id quoddaturuserat parontibus , Deo , ut Corban

consecravit; manifestum est fuisse rescissum prseceptuiu

Dei de honore parenlum , Pharisaeorum et Scribarum tra-

ditione , dicente non amphus eum debere patrem honorare

et matreni , qui Deo semel consecraverit id quod accepis-

sent parentes. Et Pharisasi utpote avari , ca docebant , ut

sub paupcrum specie ea etiam acciperent,qune parentibus

alicujus danda erant. Ac eorum quidcui avaritiam testatur

EvangeHum dicens : « Audiebaut autemomnia haicPharisaji

»qui erant avari , et deridebant illum*. »Si quis igitur eo-

rum qui inler nos Seniores dicuntur, vel quoquomodo po-

pulo pncsunl, pauperibus mayult obtentu reipubhcte dari

,

quam propinquis corum qui dant, sl conligerit eos neces

sariis indigcre , neque possinl ii qui dant ulrumque praestare

jure merito appelletur ille frater Pharisajorum ,qui scrnio-

nem Dei propter suam traditionem abrogarunt , quique ^

Servatore hypocrita; esse convicti sunt. Ac valde quidem

delerrere possunt,quominus de riitione pauperum quis-

quam sponte sumat , el «exislimet qucxstuin esse pietatem^)

ahorum , non h;cc solum , scd et quro de prodilore Juda

scripta sunt, qui per speciem quidem pauperum causam

agebat, et indignans dicebat : «Polarat unguentum istud

# venundari trecentis denariis , et dari pauperibus' ; » revera

autem «fur erat, et loculos habcns , ea qure mittebantr?r

,

«subripiebat'* , » si quis igitur nunc quoquc ecclesiae lot idos

habens, loquitur quidcin ut Judas pro pauperibus; ea au-

tem quae immiltuntur , subripit,parlem sibi ponat cuni

Juda qui tnha fecit : propter qua? velut gangrena animam

ipsius depascentia , Diabolus immisit in cor ejus Servatorem

prodere, et cum excepisset ignitum dc ea re telum , tandem

ipse in animam ejiis intrans, replevit cuni. Et fortasse

^ Luc. XVI, 14. — Î ! i !i. VI ,

5.— ^ Matih. xxvi_. 9. — ''

Joaii.xn, H.



IN MATTJIÛM. TOM. XI. 3oi

quando fllcit apostolus : «Radix omnium malorum cst ava-

rilia % «propler avariliam Judac dicit, cûce omnium malo-

rum quce contra Jesum admissa sunt radix est.

Sed ^ redeamus ad proposita , in qulbus Servator duo

e Lege mandata striclim exposuit ; yiterum quidem a De-

calogo qui habetur in Exodo; aliud vero c Levitico, vel

aliud ex aliquo loco ex iis qui sunt in Pentateucho. Pras-

terea quoniam diximus,quo pacto abrogaverint sermonem

Dei diccntem : «Honora patrem tuum et matrem tuam' ,

ii qui aiunt ; « Non honorificabit patrem suum et matrem

))suam, quicumque dixerit patri vel matri , Munus est id

» quo a me juvareris ^'

,

» quaiTat aUquis quoinodo non super-

vacaneum est ilkid : « Qui maledixerit patri vel matri , moi te

» moriatur, » Esto enim , non honorat patrem et matrem,

qui consecrat ei quod vocatar Corban, quoe daturus erat

in honorem patris et matris; quomodo igitur Pharisaôrum

traditio et

eum abrogat sermonem dicentem: «

Qui male-«dixeril patri vel matri , morte moriatur'?» Sed fortasse

qui dixerit patri vel matri : « Munus est id qiio a meadjutus

«fuisses^ , » patri et matri quasi convitium facit , velut sa-

crilegos appellans parcntes,qui ea accipiunt qu;c Corban

consecrata sunt, ab eo qui haec illi consecravit. Judaî ergo

lllios tanquam maledicentes patri vel matri juxta Legem

puniunt, qui dicunt patri vel matri , «Munus est id quo a

»me fuisses adjutiis' : » vos autem una et vestra traditione

duo maiidata Dei rescinditis; nec deinde pudet vos disci-

pulos meos criminari , ne unum quidem mandatum violan-

tes , ambulant enim in omnibus mandatis ejus et jiistitiis

sine reprehensionc ; Iransgrediuntur autem seniorum tra-

* 1 Tim. VI, lo.

2 N.x.

'Matlh. XIX, 19 '' 1(1. XV, 5 , 6. 5 Levit. xx, 9 . «^ Mattb. xv, 5.

— ' Ibid.



5o2 ORIGENIS COMMENTARIA

ditioncm, iie transgredianlur mandatum Dei; quod ideiil

si voLis esset propositum , mandatum de lionore erga pa-

trem et matrem observassetisi et illud item quod habet

« Qui maledixerit patri vel matri , morte moriatur *: » man-

datis aulem illis adversantem Seniorum traditionem non

observassetis.

S n.

De co qiaid scripturn csl : Non quod in os intrat coinquinat

homincni , si'd quod piocedil ex ore.

«Et'^ convocatis ad se turbis dixit cis : Audite et intelli-

»gile' , » et quae sequuntur. Dilucide his verbis a Servatore

doccmur, cum in Levilico, vcl in Deuleronomio legimus

ea quaj dc mundis et immundis ciLis tradita sunt ,propter

quse nos ut violatores accusant Judaei corporales, el parum

ab his discrepanles Ebionaei , non Scriptura3 scopam esse

arbitrari , eum qui obvius est supcr iis rebus sensum. Nam

si « non quod intrat in os coinquinat hominem , sed quod

«procedit ex ore',» ct maxime quoniam, juxta Marcum

,

hsc dixit Scrvator « purgans omnes cscas * , » manifestum

cst non inquinari nos ea comedentes quaj Judaji littera; Le-

gis servire volentes immunda essc pronunlianl; lunc autem

inquinari , quando cum oporleat labia nostra ralionc vincta

ess^, nosque iis quai dicimus stateram et libram adliibere

,

obvia qua^que loquimur quidem , cogitamus autem non ne-

cessaria , vmde fons nobis scaturit peccatorum. Ac decet

quidem Dei Legem ea quae e nequitia profluunt, vetare ;

quae vero ad virtulem pertinent, praecipere; qua3 vero ex

sesesunt indlfferentia , suo loco relinqucre, ea videlicet

1 Matth. XV, 4.

2 N. XII.

^ Matlb. XV, 10. — ^' Ibiil. 11. — 5 M;iic. vii , 19.



IN M/VTTHiEUM. TOM. xr. 3o5

quae malc fieri possunt, si cx insliluto, et 3x ea qua in no-

bis esl ratione in iis pececmus ; recte autcm fieri , si ad bo-

num finem perducantur. Ad hffic vero qui diligenter atten

det, vidcbit In iis quvc bona esse creduntur, posse eum

peccare,qui malc , et ex pravo affectu ea susceperit ; et qua:!

immunda dicuntur, posse pro mundis reputari, si cum ra •

tione iis utamur. Quemadmodum enim delinqaentis Judici

circumcisio in pra^putium reputabitur , ct ethnici recte fa-

cientis pra^putlum In circumcisionem^ ; sic et quae pura

existimantur, pro impuris imputabuntur ei,qui nec decen-

ler iis , ncque quando oportet , ueque unde oportet , utitur

qua: autem impura dicuntur, «omnia fiunt munda mundis :

«coinquinalls enim ct infidelibus nihil est mundum,quo-

» nlam InquInatcTe sunt eorum et mens , et consclrntla ^; »et

hi'cc poHuta cum siint, omnla impura efficlunt quajcumque

alllgerint : quemadmodum rursus e contrarlo pura mens

et pura consclentla pura onmla facliint , ctiamsi impuruessc videanlur : nec enim pra* lascivia vel studio voluptatis ,

ne([ue cum dubitalione in utramqnepartem trahente, utun-

tur justi cibo et potu , mcmores dicti illius: « Slve mandu-

«catls, sive bibitis, sive quld lacltls, omnla in glorlam Dei

wfacite^ » Quod si designandi sunt 11 qui juxta Evangehum

impurisunt cibi , dicemus tales esse Illosqulab avarltiasub-

ministrantur , et turpis lucri studio comparantur , et prae vo-

luplale sumuntur, et Idcirco quod honoratum ventrem pro

l)eo habeamus; quando videlicet Ipse , ejusque appetilus

,

nonratio, anlmai nostrrc dominantur. Sed et scientes daemo-

nils usumallqiiemfulsse , vel non cognosceiitesquldem , sus-

picanles autcm ,eteaderedubitanles,si tallbus utamur, non

ad Dei gloriam illis usi sumus, neque in nomine Christi, cum

non ipsa solum suspicio clbos Idolls immolatos esse, comeden-

lcmcondemnet, sedetdeearedubitatio; «quienimdubilat,»

iRom. II, 6. — 2Tit. ( , c5.~ 'I Cor. x , 3i.



5o4 ORIGEISIS COMMENTAI\I\

juxta Apostoliim , «si maiiducaverit , damnatus est, quia non

»ex fide; omne autem quod non ex fide,peccatum est\ »

Dixerit^ aulem aliquis qui in hunc inciderit locum,

qucmadmodum « non quod inlrat in os coinquinat homi-

»nem^, » etiamsi existimelur a Jiulaeis iuipurum; ita quod

ingreditur in os, non sanctificare hominem, eliamsi a sim-

phcioribus existimetur sanctificare , id quod Domini panis

appelhitur. Et sermo quidem ille minime , opinor, asper-

nandus est, proptereaque perspicua indigens exphcatione

,

qu.x mihi ita se habere videtur. Quemadinodum non cibus

,

sed conscientia ejus qui cum dubitatione comedit, conie-

dentem coinquinat : « Nam qui dubitat, si manducaverit,

» damnatus est,quia non ex fide " ; » et quemadmodum in -

quinato et incrcckilo nihil |)urum est, non quidcm per se,

sed propter ilHuscontaminationem et increduHtatem; ita id

quod « sanctificatum est per verbum Dei et orationem \ » non

ex se utenlem sanctificat; nam si id ita esset, sanctificaret

et ilhim qui indigne Domino comedit , nec ulhis propter

cibum hunc infirmus factus fuisset, aut imbecilhs , aut mor-

tuus; tale enim quidpiam Paulus tlocuit his verbis; « Ideo

» inter vosmultiinfirmi ,etimbecilles , et dormiuntmulti ^ »

Ac proindc in pane Domini utilitas est ci qui utitur, cum

intemerata menle , et pura conscientia panis fit partlceps.

Sic autem neque bono aliquo privamur, ex eo quod non

comedamus de pane per verbum Dei et orationem conse-

crato , nempe piopter ipsam ab esu abstinentiam , neque

ex eo quod comedamus, bono aliquo abuodamus : nam

causa privationis , malitia est et peccala , et abundanti.-e

causa,justitia est et recle facta : ut tale sit id quod a Paulo

dicitur his verbis : «

Nequeenimsi

mnnducaverimus, abun-

' Roin. XIV, 2 3.

2 N. XIV.

^Matth . XV, II. -'' Rom. xit, 13. - ^

i Tiiu. iv, 5, — 'i Cor. xi, 3o.



IN MATTH.fiUM. TOM. XI. 000

«dabimus, neque si non manducaverlmus , deliciemus *. »

Quod si vero id « omne quod intrat in os , in ventrem vadit

,

»et in secessum emittitur ^, »etcibus ipse per verbum Dei,

et orationem consecratus , secundum illud quidem ipsum

quod materia constat, in ventrem abit, et in secessum eji-

citur; secundum orationem autem quae illi accessit, juxta

proportionem fidei , utilis fit , efficitque ut perspicax fiat

animus, speclans ad id quod prodest; nec panis materia*

sed super eum prolata oratio , ea est quse illum juvat qui

non indigne Deo hunc comedit^'. Et haec quidem de typico

et symbolico corpore. Multa autem de ipso Verbo dici

queant , quod caro factum est, verusque cibus, quem qul

comederlt, omnino in aeternum vivet, cum nuUus malus

eum possit comedere *: nam si fieri posset ut ia vitiositatc

perseverans comederet eum qui caro factus est , cum Ver-

bum sit et panis vivus, scriptum non fuisset : « Quicumque

>» manducaverit hunc panem, victurum euminaeternum^..

S HI-

De sanatis turbis.

« Et* cum transisset inde Jesus \ » Constat ex supra dic-

tis, 6 partibus Tyri et Sidonis« venisse illum secus mare

wGalilsea;*, » quod vulgo stagnum Genesaret appellatur : et

rursusK ascendit in montem% » ubi postquam ascendisset

,

sedebat. Licet igitur dicere montem illum ubi sedet Jesus,

non eos ascendere solos qui sani sunt, sed cum his et illos

qui variis alllictali fuerant morbis. Ac fortassc mons ille in

quo sedebat Jesus postquam eum conscendisset , is est qui

1 I Cor. VIII, 8. — ' Matth. xv, 17. — 3 Rom. xii , 6.— * Joan. i, i4;

vr, 5i.— 5 1(1. VI , 5i.

* N. xvni.

7 Matlb. XV, 29. — 8 Ibid. — 3 Ibid.

XI. 20



•TOO ORIGIÎVIS CO.MMKNTARIA

viilgatioii nomine Ecclesia nuncupatur, erecla per verbum

Dei supra reliqiiam lerrani , et qui in ea sunt ; quo accedunt

,

non (liscipuli, relictis turbis, quemadmodum cum de bea-

litudiniLus verba illis facta sunt j sed turba; mullw, quae

\ quidem non accusabantur ipsse quod surdae, aliove morbo

\ aftectne sint , sedtales seciuii habent. Nam in iis lurbis quae

\ad monlem illum accedunlj iibi sedet Filius Dei , uonnul-

flos videre est ad ea qujc promittuntur surdos factos; alios

animo excaccatos, et vcrum himen non intuentes; claudos

aliosetjuxla rcctam rationem ambulare non valentes; alios

mancos, ct juxta rectam rationem agere non valentes. Hl

ergo quicum turbis montem ascendunt, ubi erat Jesus , ta-

lia animo paliealcs,quaudiu ad pedes Jesu non sunt, ab

illo non sanautur; cuiu vero a tr.rbis ad pedes illitis, et ad

extrema corporis Christi projecti sunt , utpote qui talibus

morbis laborent , horum alloquin quantum quidem ad illos

atlincl iudigni , lunc ab illo sanantur. Et cum videris inEc-

clesia; viilgo dictne congregatione Calechumenos , qui cumpropria surdilate, et ccecitate , claudicatione , ac debilitate

accesserunt, projeclos post illos qui in ea ultimi sunt , et

velut ad j.edes corpori.s Christi qu;c est Ecclesia , et proce-

dente tempore Verbi opc sanatos; minime errabis cum di-

ces tales,postquam asccnderunt cuni turbis eccIesicTe in

ujontem ubi eral Jesus,

projectos fuisse ad pedes illius , et

sanatos , adeo ut Ecclesia; turba a tantis malis in melius mu-

tationes aspiciens miretur, ita utdicat; qui prius mutierant

,

loquuntur deinde verbum Dei , et claudi ambulant : cum

impleatur non in corporeis solum , sed et in spiritualibus

prophetia Isaioe dicentis : «Tuncsalietsicut cervus, claudus,

»et aperta erit lingua muti *: «etillic quidem, nlsi fortuito

dictum esl : « Saliet siciit ccrvus , claudus , » dicemus cervo

animali mundo, et sorpentium hosti, quodque illorum ve-

» Isai. XXV, G.



IN AIATTn.EUM. TOM. XI. So^

neno minime laedi potest , non eos sine causa comparari

,

qui prins claudi erant, et propter Jesum saliunt sicut cer-

vus. Ex eo autem quod muli videantur loqui , completu-r

prophetia dicens : « Et aperta erit linqua mutorum % » vel

ea potius quK dicit : « Surdi audile : » cneci autem vident juxta

prophetiam sequentem ,quoe sic habet : « Surdi, audite , et

«cfeci, intuemini ad videnduni^ » Vident autem caeci,

quando mundum aspicientes , ex ingenti rerum creatarum

pulchritudine , comparalione cum illis facta , conditorem

contemplantur; cumque ipsius Dei invisihilia, quae exopc-

ribus ab orbis creatione factis intelliguntur, animo cernunt

,

hoc est, studiose et perspicuc vidcnt et intelligunt. Haec

autem videntes turbae « magnificabant Deum IsraeP, » et

inagnificant quidem credentes eumdem Deum palrem esse

illius qui eos sanavit de quibus egimus , et Deum Israel;

nec enim Judaeorum sohim Deus est, sed et gentium. As-

cendere igitur faciamus noblscum in montem, ubi consti-

tuit Jesus Ecclesiam suam,qui conscendere illumnobiscum

voluerint ,mutos , caecos , claudos , mancos , et multosalios,

et projiciamus eos ad pedes Jesu , ut sanet illos , adeo ut

sanatio turbae admirationem pariat....

De septem panibus

.

« Jesus'' autem convocatis discipulis suis dixit'. » Supra

quidem in simili de panibus historia , antequam panum

menf io facta sit , « exiens Jesus vidit lurbam multani , ct mi-

«sertus est eis , et curavit languidos eorum. Vespere autem

»facto , accesserunt ad eum discipuli ejus dicentes : Deser-

»tus esl locus, et hora jaui praelerlit; «llmltte illos % » et

• Isai. XXXV, fi. — 2 Itiid. xt.ii , l8. -— ' Mallh. xv, 3t.

4 N. xis.

5 MaHh. XV, 3i. — " lil. xtr, l/j, l5.



3o8 ORIGENIS COMMEKTARIA

qiinc sunt deinceps. Nunc auteni post mutorumsanalionem,

et reliquorum , miscrelur turbffi,qujE triduo jam cum illo

perseveraverat , nec liabebat quod comederet : et illic qui-

dem discipuli pro quinque millibus rogant; hic vero proquatuor niillibus sponte loquitur : ac illi quidem vespere

nutrinntur, postquam dicm cum illo triverunt; illi vero, qui

per tres dies adhaesisse iUi perhibenturj participes liunt pa-

num , ne deficiant in via : et illic quidem discipuH quinque

panes et duo pisces non interroganti se duntaxat habere

dicunt; hic vero de septem panibus, et paucis pisciculis

interroganti respondent : et illic quidem jubet catervas re-

clinari, vel discumbere super gramen; scripsit quippeLu-

cas : « Facite illos discumbere ^; » ait autem Marcus : « Praj-

«cepit illis, ut accumbere facerent omnes*: » hic autem

non jubet, scd denuntiat lurba; ut discumbat : ilhc rursus

iisdem verbis dicunt tres evangchstae : « Acccptis quinque

Kpanibus, et duobus piscibus aspicientem in ccelum bene-» dixisse' ; » hic autem, quemadmodum scripserunt Matlhoeus

et Marcus , « gratias agentem Jesum fregisse ' : » et illic qui-

dem super foenum discumbunt; hic vero discumbunt super

terram. In his autem quaeres discrepantiam Joannis secun-

dum loca,qui de facinore illo agens scripsit Jesum dixisse

« Facite homines discumbere^,»et cum gratias egisset, de

panibus dedisse discumbentibus : hujus autem omnino non

meminit. Animadvertens autem dijGferentiam , secundum

loca, eorum quae de panibus scripta sunt, illos existimo or-

dinis esse prsestantioris quam istos,quoniam iUinutriuntur

in monte , isti in deserlo loco : iUi postquam triduo Jesum

comitati sunt; isti vero per unum duntaxat diem , cujus

vespere nutriti sunt. Praeterea siidem nonest Jesum sponle

fecisse, ac fecisse postquam id esse faciendum a discipuhs

1 Luc. IX, 14. — 2]\Ia,.c. VI, 39. — ^ Matth. XIV, 19. Marc. vi, 4^-

Luc. IX , 16. — ' Mattli. XV, 3C. Maic. vrii ,6. — 6 Joan. vi, 10.



IX MATTIMUM. TOM. XI. O09

accepisset, vide aunon prascellant ii qui bcneficlnm acce-

perunt a Jesu . ex tempore pascente illos : iit beneficio illos

obstringeret ^ Quodsi sccundum Joannem hordeacei erant

panes.e quibus superfuerunt cophini duodecim , nec similc

quidpiarm de istis dicitur, quomodo prioribus hi nonpr«sta-

bunt? Ac illorum quidem« languidos curavit^; »hic aulem

non languidos qui cum turbis erant curavit, sed caccos , et

claudos , et mutos , et mancos ; undc et super ilHs miranlur

quatuor millia ; de languidis autem nihil talc dictum est :

prsestantiorcs autem sunt , opinor, qui de seplem panibus

comederunt, pro quibus actac sunt gratiae iisqui de quinque

bencdictis comederunt : et qui comederunt de paucis pis-

ciculis , iis qui de duobus comederunt : forsitan et illi qui

super lerram discubuerunt : et illi quidem e paucioribus

panibus duodecim cophinos rehnquunt; hi vero e pluribus

sportas scptem,quod plura et ampHora capere possent : et

fortasse quidcm ilH terrena omnia proculcant , et super illa

discumbunt : hi vero super foenum , super solam videlicet

carnem suam; « Omnis sed cnlm caro foenum ^ » Post illa

etiam animadvertc Jesum dimitlerc eos jejunos noUc , ne

dcficiant utpotc panibus Jcsu vacui , et detrimentum pra3-

tercacapiant in via , qua3 ad rcs domcsticas ducit''. Observa

autcm sicubi scriptum est Jcsum dimisisse , ut videas eorumdilferenliam

,qui postquam aliti fuerimt ab illo dimissi sunt

,

et eorum qui alia ratione dimissi sunt. Exemplum autem

alicujus alio pacto dimissi , sit illud : «Mulicr, dimissa cs ab

» infirmitate lua^ «Insuper discipuli sempcr cum Jcsu con-

versantcs , ab illo non dimittuntur : turbaj autem pastae di-

milliuitur. Oueinadmodum rursus discipuli nihil magnuin

de Chananaea sentienles dicunt : « Dimilte illain ,quia cla-

»mat post nos"; »at Servator dimilterc illam non videtur,

1 Joiin. vt, r{. — 2 MaUli. xiv, 1 1\. — ^lsjii. xi. , G. — 'Mallli. xv, 32.

— •• Luc, xiit , II. — " Mallh. XV, ii.



3lO ORIGENIS COVIMENTARIA

nam cum dixisset illi : «O mulier ! magna est fides tua : fiat

atibi sicut vis*, » sanavit quidem filiaui ejus ex illa hora;

verumtamen scriptum non est hunc eam dimisisse. Ac taUa

quidem super proposilo loco perquirere , et perspicere in

praesentia potuimus.

* Malth. XV, 28.



IN MATTHiEUM. TOM, XII. 5ll

TOMUS DUODECLMUS*.

De iis qiu rogcnêiunt , ut signnni dc. ccelo ostenderel sihi.

« Et^ accesserunt ad eum Sadducoei et PharisjEi' ten-

» tanles , et rogabant eum ut siguum de coelo ostenderet

»eis*. » Sadducei et Pharisasi super maximi momenti dog-

matibus invicem dissentientes : asserunt quippe mortuorum

resurrectionem Pharisaei , spcrantes Tuturum aliquod sae-

culum; Sadducaii vero nihii post hanc vitam hominem ma-

nere sciunl, sive in virtute profecerit , sive e nequiliic fini-

bus exire omnino conatus non fuerit; hi ul Jesum tentent,

concordes fiunt. Simile quid horum factum est,queuiad-

modum tradidit Lucas , Herodoui inter et Pilatiuii,

qui

amici uuituo facti sunt , ut Jesum Irucidarent^.. Nuncau-

tem etiam pcrsa^pe in vita videre est eos qui valde contra-

rias sive inclhnicorum philosophia

, sivein

aliisdisciplinis

sententias luentur , in id apparerc consentienles ut Jc-

sum Christum in ejus discipulis ludibrio habeant , el op-

pugnent...

Ad ^ hajc autem dicendo pervenimus, propter Phari-

saeos et Sadduc.cos,qui simul ad Jesum accesserunt , in iis

quoe ad resurreclionem pertincnt disseulienles, et velul ad

id concordes faclos, ut servalorem noslrum tenlarent, et

• '1 om. III, i>agg. 5 I 1 cl .seqf^.

2 i\. I.

3 .M;»!!!!. XVI, i. — ' 1,111-. sxni, la.

» N.I..



01 a ORIGEMS COMMENTARIl

rogarent ut signum de coelo sibi ostenderet. Nec enim iis

contenti prodigiis quse Servator , in curandis omnis generis

morbis et languoribus , fecerat in populo , aliisque miraculis

quae palam, et in multorum conspectu perpetraverat , vo-

lcbant pra;terea hunc sibi, ac de coelo quidem signum os-

tcndere. Atque equidem conjicio suspicatos fuisse illos

signa snpcr terram cdifa posse ctiam a Deo non esse: ita-

que non veritos esse dicere Jesum « ejicere dsemones in

» Beelzebul principe Da?monioriim *: » putasse autem signum

de coclo fieri non posse a Beelzebul, vel iraproba aliqna

potestate. Fallebantur profecto circa utraque signa , et ea

quaj supra terram fiunt, et quaj c ccelo oriuntur , minime

probati trapczil.T, nec scicntcs spirilus operantes discer-

nere, quinam a Dco sunl, quinam ab illo absunt. At con-

sentaneum erat scire illos multa ex iis prodigiis qua^ advcr-

sus iEgyplum edita sunt^Mosis temporibus , cumnonc coclo

essent , manifesto tamen Dei fuissc ; et ignem qui e coclo

decidit super oves Job , a Deo non fuisse^ : ejusdem quippe

ignis illc erat, cujus erant et ii qui in captivitalem abduxe-.

runt, ct fecerunt tres equitum turmas adversus pecora

Job.... Quemadmodum /Egyptiorum incantatores et male-

fici , ulpole inferiores homine peccati , et filio perditionis

,

virlules quasdam imitati sunt , et signa, et prodigia veri-

tatis, facienles prodigia mendacia , ne verls fides habere-

lur; ila existimo hominem peccati signa imitaturum et vir-

lulps. Hffic fortasse suspicantes propior vaticinia de illo

facta Pharisaî; qua^ro autem an cliam Sadducaei, tentantes

rogaverunt Jesum , ut signum sibi de coelo ostenderet:

quod si id illos minime fuisse suspicatos dicemus, quo^

modo pronuntiabimus erga prodigia a Jesu edita illos fuisse

alTectos, qiii in duritie persevcrabant , et rerum quas fie-

bant miracula non erubescebant ? Quod si opinetur quis-r

* MHtih. IX , 34 ; xir, 2^. — - Job. i , 16, 17.



IX M.VTTILEUM. TOM. XII. 10

piam praebulsse nos ansam defensionis Pharisreis et Saddii-

caeis, cum ubi in Beelzebul a Jesu dcemonia ejici dicunt

,

tumubi super ccelesti signo Jesum tentantes interrogant;

sciat ille dixisse quidem nos verisimilitudine quadam fuisse

illos adductos, ut prodigiis Jesu non crederent; verumta-

men venia non propterea esse dignos; cum non ad Prophe-

tarum sermones in Jesu factis impletos animum adverterent,

quffi mala potestas implere haudquaquam polerat. Animam

autem egressam retrahere , ita ut jam fcetens et quatridua-

nus exiret e sepulchris^ nullius erat , praeterquam ejus

qui a Patre audiverat : « Faciamus homincm ad imaginem

»et similitudinem nostram^:» sed et ventis imperare, et

marls Impetum sedare , nullius altcrlus erat, ac illius,pep

quem omnia , et mare Ipsum , ventlque facti sunt. Doctrlna

prcetcrea ad amorem Creatorls juxta Legem ac Prophetas

provocanS:, cupiditates cohlbens ,

et

mores adpietateni

formans,quid aliud ils ostendebat qui videre poterant,

quam illum revera fillum Dei esse ,qui lot actantafjiceret?

propter qua.^ dlxlt discipulis Joannis : « Euntes rcnuntiate

» Joanni qua; audistis et vidlstis; caeci vldent%» et qua^ se-

quuntur.

Postea ' dlsplciamus quo pacto rogatus super uno

slgno , ut Illud Pharlsffiis et Sadducails a quibus fuerat ro-

gatus , dc coelo ostenderet, respondet, et diclt : « Generatlo

»mala et adultera signum quaM-It, et signum non dabltur

» ei , nisi signum Jonae propheta; ; (juo tcmpore , et rellclis

»illls abilt'. » Slgnnmvero Jona?,juxtapelitlonem illornm,

non slgnum erat solummodo, sed etiam signum dc ccclo;

ita ut tentantibus, et signum de coelo petentibus, nlhilo-f

minus pro exlnila sua bonitate slgnum dederlt. Nam sj

* JoHii. XI , 39. — -Gen. r, 16. — ' Mnilli. xi, 4» ^-

* N. III.

" Maltli. xit, 39; XTi , 4.



5l4 ORICKMS COMMEIVTAniV

quemadmodum Jonas Ires dies ac Ircs nocles li-ansegit in

ventre ccti , ita Filius hominis in corde terrx , ct dcindc ex

illa resurrexit; unde dicemus signuui luisse resurrcclionis

Jesu, nisi e cceloP...

Ac * generationem quidem nialam dixit illos,propler qua-

litatem quamamalo contraxerant ; malitia autem est volun

taria uialeficentia : adultcram autem,proplerea quod Pha-

risaei ct Sadducici rclicto , qui vir tropicc appellatur, veritatis

sermone , vel lege , a mendacio , et lege peccali adullerlo

polluti sunt. Nam si dua^ sunt lcges , et ea quse « in mem-wlwis noslris repugnat legi mentis'' , » et lcx mentis; dicen-

dum est legem nicntis , hoc cst spiritualem , virum esse , cui

a Deo tradita est in uxorem anima , nempe viro legi ,juxta

idquod scriptumesl : « aDcoaulemconjungiturvirouxor';»

alteram vcro lcgcm , adultcram esse subjccta^ illi anima; , et

propter illam adulterae nomen conseculae. Quod aulem lex

vir animae sit dllucide id docet Paidus in cpislola ad Roma-

nos diccns « lcgem in homiuc doaiinari quanto tempore vi-

»vit: Nam, quae sub viro est mulicr, viventi alligatam esse

»viro,qui est lex'' : » ct quaesunt deinceps. Adverle quippe

in his legem dominari homini,quamdiu vivit lcx, quem-

admodum vir uxori. Nam viro subdita uxor , anlma videli-

cet quaB est sub lege , vlventi alligata est viro,qui est lex :

si autem morluus fucrit vir, hoc cst lcx, llbcrata est a lege,

quae est vlr. Moritur autem lex ci qui ascendlt ad bealitu-

dinem , nec amplius sub legc vivit ; scd Idem facit quod

Christus,qui etiamsl lcgi se subdidcrit

,proptcr « cos qui

»sub lege sunt, ut eos qul sub lege erant lucrifaceret ^, »

neque manslt sub lege , neque legi subjacere passus est

,

quos in llbertatem vlndlcaverat : hos enim secum ad divi-

i N. IV.

^ Roui. VII, -^3. — ' Marc. x , i). '' Roii. vii, i, 2,3. — '

i Coi

.

IX, 3 1.



Ii\ MATTUiiLiU. TOM. XII. 10

num vitcTB institutum evexit,quod est supra legem

,quoc

sacrificia pro peccatorum remissione , utpote pro miuus

pcrfectis, et etlamnum peccanlibus continebat. Qui ergo

peccato obnoxius non est , neque amplius sacrificiis legali-

bus indigel, fortasse postquam perfectionem est assecutus,

spiritualem etiam legem prajtergressus est , et ad verbum

quod supra illam est,pervenit

,quod iis qui vivunt in carne,

caro factum est : iis autem qui non amplius secundum car-

nem militant , id quod , cum Verbumesset , in principio erat

apud Deum Deus , cernitur , et Patrem deteglt. Tria igitur

in animum inducenda sunt circa hunc locum; muller sub-

dita viro , viro nempe qui est lex , et mulier adultera, anima

videlicet qure vivenle vlro , viro alteri , legi nempe carnis

sese applicuerit; et mulier quae demortui viri fratri nupse-

rit , vivo scilicet et nunquam intermorituro Verbo,quod

postquam resurrexit«

a mortuis ,

non moritur,

mors enim» illi ultranondominabitur ^.. » Post hoec scriptum est, « re-

))Iictis illis abiisse ^ ; » quomodo enim sponsum Verbum non

rehquisset adulteram generationem , et ab illa non recessis-

set ? Dixeris autemDei verbum relicta Judicorum synagoga,

lanquam adultera , ab Illa disccssisse et uxorem scortationis

cepisse, eos nempe qui ex gentibus sunt; quando quidem

illi facti sunt meretrices, cum essent civitas fidelis Slon^ :

hi veroquemadmodum Rahab meretrix, quai Josue specu-

latores exceperat , cum universa familia servata esl '

; non

amplius prajterea scortans , sed ad pedes Jesu accidens , et

eos lacrymis pcenitentioD rigans , et sanctai vitae unguento-

rum fragrantia inungens,proptcr quam Simoni leproso ,

priori nempe populo cum exprobratione ea dixit quas scripla

simt'.

' Rom. VI, 9. Id. VII, a. - ^Mjitlh. xvi, 4. 'Isai. 1,21. — *Jos. vi,

25. - * Lnc. VII, 37 et seq.



OlG oniGENIS COMMENTARIA

S II-

De interrogatione Jesii in Ccrsarea,quemnam ipswn Jiomines

csse dicant.

«Vcnit* aiitem Jcsus in partes Ca3sarenc Pliilippi , ct in-

»terrogabat <liscIpulos suos ^. » Quaerit a discipulis Jesus

,

queranam ipsum homines esse dlcanl , ut ev apostolorum dis-

camus varlas, quoe tunc temporis inter Judaôs fuerunt, de

Servatore nostro opinioncs: fortasse etiam ut disclpuli Jesu

curlosc semper corum satagere doceantur ,quee dc illo ab

hominibus dicunlur : quod ad id iis proderlt qui illud fa-

ciunt, ut si quld mali dicatur, hujus occaslones ouini ope

praccldant; sin boni allquid ,ejus causas augeant. CcTetcrum

vide quomodo propter varlos in JudaDls super Jesu anlml

motiis, ex malesanis quibusdam opinlonibus dicerent qui-

dcm nonnulli hunc essc Joannem Baptistam ,qucmadmo-

dum Herodes Tetrarcha,qui pueris suis dixcrat : « Hic est

» Joanncs Baptisla; ipse surrexlt a mortuis , et Idco virtutes

» opcranlur in eoS' » alii vcro Eliam esse eum qui nunc Je-

sus appellatur, vel rcnatum, vel ab co tempore In carne vl-

ventcm , hoc autem tcmpore apparentem. Qui dicebant au-

lcm Jcsum cssc Jeremlam , nec Jcremiam Christi lypumesse , fortasse IIs motl sunt qua? initio Jeremiae de Chrlsto

dicta sunt, lunc quidcni in Propheta non complelis , sed

nunc In Jesu perficl cccplls, quem « constitult Deus super

«gcnles, et super regna , ut cvcllat, et destruat, et disper-

» dat , et disslpet , ct redificet , ct plantct '', » efficiens ut esset

propheta super gentes quibus sermonem annuntlavit. Sed

et qul unum Illum esse ex prophetis dicebant, talia de Illo

exislimabant, propter ea quae In prophetis tanquam In Ipsos

1 N. IX.

-Malth. XVI, i3. — "' Id. XIV, 2. — '' Jerem. i, lo.



IN JIATTHtUVI. TOM. XI. 017

dictu sunt, in illis aulcm minime complcta fuerunl. AtJu-

doei utpotc velo cordi eorum practento digni , falsa de Jesu

opinabantur; Pelrus autem tanquam non carnls et sangui-

nis discipulus , sed et qui revclationis Patris qui in coelis est.

capax fuerat, hunc esse Christum confessus est. Magnum

igitur erat id quod a Petro Servatori dictum est : « Tu es

» Christus*

; » ignorantibus Judasis Christum hunc esse :

majus autem, scivlsse IUum , non modo hunc esse Chris-

tum , sed « fdlum Del vlvl ,

»qulque per prophetas dixerat

« Vivo ego^, et : Me dereliquerunt fontem aquse vlvaj^ »

Erat autem et is vita qul dlxlt : « Ego sum vita ^*

, » utpote a

Patrequlfonsvltaeest. Et advcrtedlhgenter annon quemad-

modum Idem non sunt fons fluvli , et fluvlus; Ita fons vltaj

,

et vita. Atque haec quidem addidimus,quod ad illud perti-

nerent : « Tu es Chrlstus fillus Dei vlvl... »

Qu< dâutem respondens Simon Petrus dixlt his verbis:

Tu es Christus fillus Del vlvi% » si iUud idem dlcamus si-

cut Petrus , eo nobls per carnem et sangulnem non revelato

,

sed per lumen quod a Patre ccelestl cordibus nostrls afiul-

serlt, fortasse fimus et ipsl Id quod Petrus; nempe , itldem

ut ille , fortunati prsedlcamur,propterea quod ha;c etlam ad

nos pervenerunt,quae causa IIII fuerunt cur beatus slt exls-

timatus; eo quod nequc caro neque sanguis revelaverlnt no-

bis Jesum esse Chrlstum, fillum Dei vivi , sed Pater qui In

ccelis est , e coelo Ipso, ut in ccelo vivamus; eo nobls reve-

lante revclatlonem ad ccelum illos evehentem qui velamen

a corde detraxerlnt , « splritum autem saplentlae Dei et re-

vclatlonls ' » susceperint...

« Tu es Petrus^ et super hanc petram aedlficabo Eccle-

* Matth. XVI, i6. — * Jerem. xxii, 24- — ^ Ibid. 11, i3. — ^ Joan. xiv, 6.

»N. X.

8 Mattb. xvt , 16. — ' Ephes. i, 17.

s N. XI.



ORIGENIS COMMEJVTAniA

siam meaQi , et porlne inferi non prrevalebunt adversus

weam *: » Qnam aiilem eam ? an enim petram , super quam

Christus vTclificat Ecclesiam ? an Ecclesiam ? ambigua quippe

locutio est : an quasi unam , eamdemque rem,petram et Ec-

clesiam? Hoc ego verum esse existimo; nec enim adversus

petram , super quam Christus Ecclesiam acdificat, nec ad-

versus Ecclesiam porlx inferi praevalebsmt : quemadmodum

iieque « via colubri super petram ^, » juxta id quod in pro-

verbils scriptum est, reperiri possit...

Unusquisque ^ (autem) ex iis qui pravae senlentiae patres

sunt, architoctus factus est portac aUcujus inferi : qui vero

tahum rerum architecti doctrinae opem suam praestant, mi-

uistri sunt , et dispensatores , servientcs pravo sermoni im-

pietatis fabricatori. At cum muhaj sint et vixnumerandae in -

feriportae; nulla inferi portapnevalebitadversus petram, vel

Ecclesiam quamsuper iliain Christus sedificat. Verumtamen

vi nonnulla pollent hae porla; , qua quosdam evomant qui iis

non resislunt, nec adversus eas pugnant; superantur autem

ab aliis,qui proplerea quod ab eo non recedunt qui dixit :

« Ego sum ostium ' , » omnes inferi portas ex anima sua de-

turbarunt. Atque id quidem sciendum est, quemadmodum

urbium poitae siogulae propria habcnt nomina; eodemmodo

portis inferi pro variis peccatorum formis nomina imponi

posse; ita ut una inferi porta fornicatio appelletur, per quam

iter faciunt scortatores; altera autem inficiatio, per quam

iu inferum dcscendunt, qui Deum inficiantur. Jam vero et

unusquisque illorumqui diversis ab Ecclesia opinionibus ad-

haerent % et aliquam falsi nominis scientiam genuerunt,por-

tam inferia^dificavit , aliam quidera Marcion , Basilides aliam,

et aliam Valentinus.

* Mallli. XVI , i8. — 2 Frov xxx , Kj.

3 N. xri.

* Joan. X , 7, 9. - * I Tini. vi , 20.



IN MATTH^TUM. TOM. XIF. 5lq

Hic igiliir* portaG inferorum clicta3 snnt. In Psalmis vero

j!;ratias agit Propheta dicens : « Qui exallas me de portis

«mortis , nt annuntiem omnes laudationes tuas in portis fi-

)>lia3 Sion". » .Vtque e\ hoc loco discinius tleri nunquani

posse, ut qui nou exaltatiis fiierit de porlis morlis. ct ad

portas Sion non pervenerit, omnes laudationes Dei annuii-

tlare possit. Portae autem Sion conlrariic porlis mortis intel-

ligi possint, adeo ut porla mortis, sit luxuria; porta auleni

Sion castitas; morlis item , injustitia; Sion vero justitia,

quam ostendens Propheta ait : a Haec porta Domini, juSti in-

wtrabunl in eam ' ; » et rursum morlis porta , sit timiditas;

forlitudo vero , Sion : imprudeulia, mortis; coutraria au-

lem illi sapientia , Sion. Omnibus autem portis scientiae fal-

sum nomon gerentis una conlraria est porta verae scientitt;...

Cauti simvis super unoquoque peccato , quasi in aliquam in-

ferorum portam descendentes , si peccemus; sed exaltati de

portis mortis annuntiemus omnes landationesDomini

in

portls fillae Sion ; verbl causa, in una porta filije Sion qua;

castitas appellatur, annuntiabimns per caslitatem laudatio-

nes Del : et in alia, justitla vldelicet,per justitiam laudalio-

nes Dei : et unlversa In qulbiiscumqne rebus lande dignis

versamur, in illis sumus In aliqua porta filiae Sion, per il-

lam annuntlantss laudationem aliquam Dei...

Atque ' haecquispiamhoc loco quffisiverit , an cum duode

cim mitteret, non eos se Chrlstumesse sentientesmitteret:

quod si id sentiebant duodecim , senliebat profecto et ipse

Petrus; curnam ergo nunc beatus praedicalur? Per haec

enlm ostenditoralio nunc priuuim confessiimfuisse Pclrum

Chrislnm filinm Dci vlvi esse... DilHcilis et ardua mihi vi-

detur essc quresllo: illins aulem solulio quaeratur ea quae

' N. XIII.

^ Psalin. IX, i5. * 1(1. r.xwi , xo.

« N. XV.



0'»0 ORIGJiNIS COMMEINTARIA

miiiimc iiiipugnari possit; quam qui iuvencrit , in mcdium

prolcrat, si majorcm fulem mereatur, quam quoe a nobis

dicenda sunt, quasi quae rei paria non sint. Adverte ergo

num dicere possis crcdi Jcsum esse Christum, minus esse

quam cognosci quod creditur : fortasse autem et in cogni-

tione hac , Jesum scilicet essc Chi istum , differentiam esse,

cum quisquis cognoscit illum, eodcm modonon cognoscat.

Crcdi itaque absquc cognitione , minus esse quam cognosci,

pcrspicuum est ex hoc Joannis : « Si vos manseritis in ser-

monc mco , cognoscetis veritatem , et veritas Uberabit vos *.

In cognitione autem illa , Jesum esse Christum , diffcren-

tiam cssc , cum omncs quicumque cum cognoscunt cx asquo

non cognoscant , vcl minimum attendcnti rem declarat

ipsa pcrspicuitas ac evidentia. Quis cnim non fateatur Ti-

mothcum , verbi gratla , cognosccntem Jesum csse Chris-

lum , non tantum fuisse ad illius cognitionem illustratum,

t|uanlum illuslratus fuit Paulus apostolus? Illud autem quis

non admiserit, quod eliamsi plures vere dicanl de Deo :

Ipsc mihi eorum quai sunt cognitionem veram dedit : non

illud dicent simili cum perspicuitate exponentes , et cognita

pariter animo comprehcndentcs , vcl totidem numero res

cognoscentes? Non solum autcm per varium cognoscendi

modum accidit , ut qui cognoscunt , eodem modo non cog-

noscant, sed et per id quod cognitioncm confert, ut juxta

illud , is qui cognovit filium revelante patre,quemadmo-

dum cognovisse Pelrus perhibetur , supremam beatitudi-

nem consequatur. Quod si h.'cc a nobis recte dictasunt

,

animadvertes an Duodecim primum quldem credebant , mi-

nlme vero cognoscebant; deinde postquam crediderunt,

cognitionis rudimenta capessebant , et perpauca de illo cog-

noscebant; postrcmo tandem in cognillonc proficiebant , ut

cognitionis dalie a Patre Filiiim revelanlc capaces essent;

* Joan viri, 3i, 32.



TN M.VTTH?ii:>.r. TOAI, XI. 521

cujusmodi statum obtinebat Petrus, quando beatus pragdi

catus est. Nec enim propterea solum quod dixerit : Ta es

Christus^ , beatusprffidicatur; sed cum additamento : Filius

Dei vivi. Marcus quippe , et Lucas qui scripsenmt respon-

dentem Petrum dixisse : Tu es Christus, et id non addi-

derunt quod extat apud IMatthajum , non scripserunt bea-

tum illum proptcr dictum illud fuisse prredicatum , et post

praedicationem hanc benedictione fuisse impelitum his ver-

bis : Tu es Petrus^, et qucc sequuntur.

...Prospiciens ' autem ut ab apostohs pcrfcctius proedica-

rentur quas ad se pertinebant : « Praecepit discipulis suis ut

» nemini dicerent quia ipse esset Christus ^ ot ad id illos proe-

paravit, ut se Christum esse crucifixura et a mortuis susci-

tatum dicerent, cum ccepit non solum dicerc, nec ad id us-

que tantummodo procedere ut eos doceret, sedet « osten-

» dere discipuhs suis quia oporteret eum ire in Jerosoly-

»mam % » et quae sequuntur.

« Et accipiens^ JesumPetrus creplt eum increpare : Pro-

«pitius esto tibi Domine , et hoc non erlt. Cul dlxit : Vade

» post me Satana , scandahim mlhi es : quonumi non sapis

»qune Dei sunt, scd qua; hominls ', » Quoniam creperat Je-

sus ostendere discipuHs suis, qula oportet eum abire in Je-

rosolymam , et multa pati , adhuc Inltla eoram qucc oslen-

debantur discebat Pctrus. Quoniam autcm aliquid patl

indignum Christo fiiio Dei vivi , iudignum quoque Patre

existimabat, qui tanta de eo sibi revclaverat; nondum enim

passurum illum fueral ei divinitus 'slgnificatum, propterea

assumens emn , et quasi dignitatis Christi oblitus , et Del vlvi

iMatth. XVI, i6. — 2Il,i,l. i8.

3 N. XIX.I

" Matth. XVI, 9.0. — s Ibid. a i.

6 N. XXI.

' Matth. vxi , 2 2, a3.

XI. 2 1



09'1 ORIGEMS COMMKNTARIA

Filium nlhil repreliensione dignuni vel dicere , vel facere

,

cfrjut incrcparc Uliim , ol lanquam propilialionis egcnti dlxit:

«Propilius tibi sis Domine; » nondum enim sciebal « eum

» proposuisse Deum propitiationem per fidem in sanguine

» ipsius'

; » cujus consilium quidem probans , inscitlam au-

lem rcprclicndcns ,proplcr Id consilium quod rectum erat

et laude dij^num ail Illi : « ^ adc post me , » quasi , ut Jesum

sequatiir, missis lis factis per quse Ignarus erat , ncc recte

loqucbatur : proplcr inscitiam aulem,quasi contrarlum ali-

quldel oppositum iis habcntl quffi ad Dcum pertlncnt, dlxll:

Satana ,quod apud Ilehraeos adversarium sonat. Quod si

nec pra; Inscltla locutus iulsset, nec fihum Dei vlvi incre-

puisset, dlcensIIH : « Ahsita tcDominc , non erlt tlbihoc^,»

nec certe id Illl dlxlssel: « \ ade post mc, » quasl qui ire

post illum, eumque sequl cessasset : nec dixissct item , Sa-

tana , quasl qul conlrarla iis qu;e a se dlcta fuerant,protu-

llsset.

SlmuP autem conferes quod Petro dixit : «Vade post me

wSatana' ; » et Diabolo el diccntl : « Haec omnia tibi dabo,

»sl cadens adoraverls me : \ ade Satana, » absque addlta-

mcnlo, /J05f mc. Post Jcsum qulppe csse bonum est : prop-

lorca dlctum est : « Venile post me , et faclam vos fieri pls-

» catorcs homlnum ^. » TaJe et Illud est : « Qui non acclpit

«crucem suam , et sequitur me, non est me dignus^ » Et

in uni;êrsum observa vocem,/?05i; bonum qulppe est, cum

quls post Doailnum Deum ambulat, et post Chrlstum... Et

hoc quidem dlclt Petro Jesus conversus , et Id facit ei grali-

ficans. Tu autem plura exempla coUigens vocabull , conver-

sus ,

maxlmequae ad Jesum pertineant , et ea

simul conten-dens, reperies non supervacaneamessevocem hanc. Sufficit

1 Rom. 111,25. — ^ MaUh. xvi , 22.

s N. XXII.

'• M;iiih. vx, 10. ^— '" Marc. 1,17. — ^ Ibid. lo, 38.



1>< MATTIILUV. TOM. XI. 520

f\utem in praesentia id ex Evangelio Joannis proferre : « Con-

«versus autem Jesus , et videns eos » ( Petrum videlicet et

Andream ) « sequentes se , dicit eis :

Quid quoerilis* ? » Hicenim adverte , ciim convei^siis est, factum illud fuisse ineo-

rum gratiam et beneficium ad quos conversus est.

Postea ^ inquirendum veiritcurnam dixerit Petro :

« Scandalimi es mihi^ ; » cnm pra;sertim dicat David; «Pax

»multa diligentibus Legem tuam, et non est illis scanda-

»lum''.»... Dicendum scandalo obnoxium non esse, non

ipsum modo Servatorem , sed et eum qui in charitate per-

feclionem adeptus est; at quantum in eo est qui talia dicit,

vel facit, ofiensioni etiam esse illum vel ei qui olTensus alio-

qui non fuisset...

« Tunc^ Jesus dixit discipulis : Si quis vult post me

nvenire ^- » et CKtera, Hinc ostenditur non leve esse et

contemnendum facinus, velle post Jesum ire, eumque se-

qui; nec quemquam post Jesum itarum qui sibi ipse non

renuntiaveril : sibi autem ipse renuntiat, qui anteactam sibi

in nequilia vitam , egregia conversione delct; quemadmo-

dum, exempli causa,qui prius libidinosus fuit et intempe-

rans ,postquam mogls deinde continens factus est , sibi las-

civo ipserenuntiat... Quicumque vero talisest, cumChrislocrucifixus est, et tollens crucem suam eum sequitur qui

propter nos crucem suam portat,juxta id quod ita a Joanne

dictum est : «Hunc ergo acclpientes imposuerunt ei :» et

cactera usque ad id : «Ubi crucifixerunt eum'. » At Jesus,

qui est secundum Joannem, ut eum sic appellem, sibi ipse

crucem porlat, ct «bajulans eam exivit: » ille vero qui est

1 Joann. i , 38.

2 N. XXlIt.

5 Maith. XVI, 23. — '' Psalm. cxvm , i65.

5 N. XXIV.

6 MaUb. XVI, a4 — ' Joann. xix, ifi, 17, 18.



5^4 ORIGEMS COMMEXTARIA.

secundum Matthaeum *, et Marcum ^

, et Lucam ', sibi eam

ipse non fert , Simon enim Cyrenoeus eam portat. Et is qui-

demfortasse ad nos refertur

,

qui propterJesum Jesu

cru-

cem portamus; ipse vero Jesus ad seipsum. Nam quasi du-

pliclter crux animo comprehendi polest , ita ut altera sit

quam Simon Cyrenaeus , altera quam sibi ipse Christus

fert.

Prxterea ^' ad id : « Ahneget semetipsum ^, » videtur

mihi utile esse id quod h Paulo sibi renuntiante dictum est

,

quod ita se habet : «Vivo ego, jam non ego : vivit vero in

»me Christus^ » Nam, Vivo ego , Jam non ego, vox erat

se ejurantis, tanquam qul proplam vitam amisisset, in se

autem Christum suscepisset, utipscln eo vlveret, tanquam

justllia , et tanquam sapientia , et tanquam sanctlficatio

,

et tanquam pax noslra, et tanquam potentia Dei, omnia in

Ipso efficlens. Advcrte insuper anlmum ad id, quod cumplurlmi sint morlendl modl , suspensus in ligno crucifixus

est Fillus Dei , ut qulcumque peccato morlentur, non aho

modo ei moriantur,quam per crucem. Propterea dlcent

« Chrlsto confixus sum cruci', et: Mihl adsit glorlarl nisi

» in crucc Domini ,pcr quam mihl mundus crucifixus est

,

» ct ego mundo *. » Fortasse enim uuusquisque cx IIs qul

cum Christo cruclfixi suut, « cxpoliat principatus , et po-

»testates, et traducit eas , et trlumphat inngno";» vel

Christus potius ha)C faclt In Illls.

a Qui *" enim voluerit animam suam salvam facere, per-

»det eam **. » Ambiguum est id quod prlmum dicitur.

1 Matth. XXVII, 82. —'^

Marc xv, 21. —s Loe. xxtix, 26.

N. XXV.

5 Matth. XVI , 24. — ^ Gal. 11 , 20. — ' Ibid. ig. — » Ibid. 6, i4- —Colos. II , i5.

10 N. XXVI.

*i Matth. XVI, 2$.



IN MATTH CUM. TOM. XI. 39r)

Inde euim uno qaidem modo id intelligi potest : si quis

amans vitae , et vitam praesentem bonum esse ducens , ani-

mam suam studiose conservat, ut in carne vivat, mortcm

reformidans, quasi morte eam amissurus; is animam suam

eo pacto dum servare studet , eam extra felicitatis terminos

eliminans, amittet. Siquis autempropter sermonem meum ,

quo ad mortem usque de vita seterna pro veritate decerlare

persuasus fuit , vitam praesentem contemnens , animam

suam perdit,pra? pietate eam tradens ei quod vidgo mors

appollatur; is, utpote qui vitam suam propter me amlserlt,

servaLit eam potius et tuebitur. Alio etiam modo id quod

dictum est accipere possumus. Si quis in animum indu-

cens suum quid sit salus , animae suee salutem consequi

optat , vita3 huic nuntium remittens , eamque ejurans , et

crucem suam tollens , ac me sequens , animam suam ra-

tione mundi perdat; nam qui eam propter me, et omnem

meam doctrinam perdiderit, salutem adipiscetur, finem

pcrditionis hujus.

Simul * etiam observa dictum esse initio: « Qui vohie-

» rit , » deinde vero : «Qui perdiderit eani^. » Si vehuius

ergo salvam illam esse , mundi ratione eam perdamiis,

quasi cum Christo crucifixi , et gloriationem habentes in

cruce Domini nostri Jesu Christi' , per quem mundus nobis

crucifixus erit , et nos mundo; ut salutem animarum nos-

trarum tandem consequamur,quae initium inde duxerit,

cum eas propter scrmonem amisimus. Quod si salvam fa-

cere , rem esse beatam qua? ad salutem, et felicitates quaj

apud Deum sunt, referatur, persuasum habemus, ali([uis

proptcr Christum debet esse animse interitus , initiumbeata;

salutis fulurus. Uniculque igitur anima sua mihl pcrdcMida

videtur, quemadmodum et de sui renuntiatloue Iradllum

1 N. xs.va.

2 Mattli. XVI, aS. — ' Gal. vi, 14.



i^2() OIUGtMS COMiMEATAUIA

esl. Perdat igltur quivis animam suam peccanlem, ut post

quam peccantem perdiderit , aliam recipiat, qua^ recte

agcndo servetur . Nihil autem proderit homini , si totum

mundum fuerlt hicratus*; is aiitem mea sententia mundumhicratur, cni mundus crucifixus non est; cui vero mundus

crucifixus non esl is animae sua^ jacturam faciet. Cum autem

duo proposita sint , vel ad lucrandam animam mundi jac-

turam facere, vel ad lucrandum mundum animoe jacturam

facore ; htnge oplabiHus est mundi jacturam nos facere

,

aniraam vero propterea lucrari,quod eam propter Chris-

timi perdlderimus.

Illud" aulcm : « Aut quam dabit homo commulationem

»pro anima sua'?» si dubitanter diclum sit , ostendere

posse videbitur , eum commutationem dare pro anima sua,

(\ni post admlssa peccata facuUales omnes Iradiderlt quo

bonls ejus pauperes pascantur,quasi per id sahitem adep-

turus : sin asseveranter , id ostendere arbitror nihil habere

liominem,quod cum dederit tanquam commutationem

pro aniina sun sub dltione mortls constltuta , eam potestate

ilhus Hborrt. Nihilominus nunamhomo dare queat mmnM-

tationem pro anima sua; Deus vero pro uniuscujusque nos-

trum anlma; permutationis pretlo dedit pretiosura Jesu

sanguincm, perquem

empti sumus pretlo,«non

corrupti-

» bihbus auro vel argento redempti , sed pretioso sanguine

» agni immaculati Christi, et incontamlnatr'... »

« FiHusênimhorainis venturus estin gloriaPatrls sui cum

wangehs suls ^ »Nuuc quidem venit FIHus homlnis, sednon

in gloria sua : «Vidimus enim eum , et non habebat speciem,

' Mallh. XVI, 26.

2 N. xxvrir.

3 Matth. XVI, 26. — ''I Cor. vi , 20; vii , 2 3. i Petr. i, 18 , 19,

5 N. XXIX.

t M.ilth. XVI , 27.



IN MVTTH.F-UM. TOM. XI. Ssy

»neqLie dccorem : sed specles ejiis inhonorata , et deficiens

» praster filios hominum , homo in plaga existens et labore ,

))et sciens ferre infirmitatem, quia aversa est facies ejus,

p despecta est , et non est reputata*. s Et talem illum venire

oporlebat, « ut peccata nostra portaret, et pro nobis do-

leret; nec enim decebat peccala nostra portare et pro nobis

ndolere, qui gloriosus esset : sed et in gloria venil, ut disci-

pulos in apparitione sua , quae sine specie et decore est,

prseparet. Et postquam similis ilhs factus est, ut fierent et

ipsi similes ilH , « confornies imaginis ^

»

glorine ejus, quando-

quidem primum ipse factus est conformis « corpori humiH-

«tatis nostrag^ , cuni semetipsum exinanivit formam servi ac-

» cipiens ^ » formam Dei recipit, eosque ilh conformes facit.

At ^ si verbi dilTerentias potes intehigere, quod in « stulti-

» tia prcTeJicationis S- credentibus annuntiatur, etin sapien-

tia praedicatur perfectis, videbis quo pacto Verbimi coram

Christi tironibus servi formam habeat , ita ut illi dicant

:

« Vidimus eum, et non habebat speciem , neque decorem ':

venit autem « in gloria Patris sui » coram perfectis,qui dic-

turi sunt : « Et vidimus gloriam ejus,gloriam quasi unige-

» niti a Patre plenum gratiae et veritatis \ » Efenim perfectis

gloria Verbi apparet, et quod unigenitum sit DeoPatri, et

graliae plenum, atque ilem veritatis; quod quidem caperc

non potest is, cui ut credat « stuUitia pncdicationis » opus

est. « Fihus autem hominis venturus est in gloria Patris

»sui,non sohis, sed « cura angehs suis '\ )> ... Quandonam

autem haec contingent? an cum implebitur apostohcum ii-

lud oraculum : « Omnes enim nos adstare oportet ante tri-

* Isai, Liu ,2,3,4. — ^ Rom. vxit, 29. — ^ Pliilipp iii, 21. — '' Ibid.

11, 7.

*N. XXX.

^" I Cor. i,.ii,ati. — 'Is;ii. I.IU, a, 3. — '^ Joan. i, 14. — .M.uih.

XVI, 57.



328 ORIGENIS COMMF.NTARIA

» bunal Christi, ut referat uimsquisque propria corporis

,

» prout gessit , sive Jjonuui , sive malum * ? » Quod si unicui-

que rcddet secundum idquod egerit , non soluui boiium, nec

malum etiam siue bono; perspicuum est redditurum eum

unicuique secimdum omnem bonam , et omnem malam ac-

tionem. Evislimo autem, in iis quidcm apostolo fidem ha-

bens , sed ea etlnm Ezechiehs adjiciens, in quibus delcntur

iliius peocata qui peribcte luerit conversus^, et ilHus qui

omnino desciveril prius recte factorum ralio non habetur,

quod qui in hoininem evasit perfectum , et omncm nequi-

tiam abjecit , illius obhterautur pcccata; qui autema pielate

dcflcxit , si quid prius ipsi recle gestum est, pro nihilo ha-

bclur. Nobis autom qui pcrfectos inter, et defectores mc-

dium oblincmus , aslanlibus ante Iribunal Chrisli , reddi-

tur quod egimus sive bonum , siv(; malum. Non enini pure

adeo , et caste nos gessimus ut nol)is omnino peccata nostra

non imputentur; ncque adco descivimus , ut quai nobis bene

g esta sunt , obhvioui tradantur.

« Amen^ dico vobis, sunt quidam de hic stantibus qui

»non giistr.bant morlcm *. » IJacc refcrunt nonnulh ad Irium

aj)Osloiorum in monlem excelsum scorsum cum Jesu asceii-

sum, qui post sexdies , vel , ut ait Lucas, oclo contigit ^ • et

aiunt qiiidem qui expositionem hanc lucntur , non gustassc

moilcm Petrum ct reliquos duos , antequam « viderint Fi-

»Iium hominis venientem in regno suo , et gloria sua"; »vi-

dentes enim transformatum Jesum Christum coram se , ita

ut splenderet facies ejus, et reliqua, viderunt« rcgnum Dei

» venicns in virtnte' . » Quemadniodum enim regem satelli-

tes quidam circumstant , ita iis qui conscenderunt mon-

^ 2 Cor. V, £o. — 2 Ezech. xviri, ai, ua , 57, 9.8 , Sa.

» N. :txxi.

*Matth. xvi, 28. — » Luc. IX, 28. — « Mnith. xvi , 28. — ' Maic.

vm, 3y.



IN MATTHÛM. TOM. XI. 3 29

tein , « apparuerunt 3Ioyses etEIias cum Jesu loquentes \ »

Quid^ autem exhis verLis intelligendumest, Mortemgus-

tare? Ac is quidem vila est,qai dixit : « Ego sum vita , » et

ipsa quidem « vita est abscondita cum Christo in Deo, et

»cum Christus apparuerit vita nostra , tunc apparebunt

» cum ipso ^ » qui cum illo apparere merentur « in gloria.

Inimicus autem vitK huj«_is,qui et novissinius omnium illius

inimicorum inimicus aboletur , mors est,quam obit anima

peccans, contrario modo se habens his quae animae recte

agenti et propter rectc facta viventi contingunt'^. EtcuminLege dicitur : « Posui in conspectu tuo vitam % » id de eo

pronunciat Scriptura qui dixit : « Ego sum vita , et de ini-

mico illius , morte ; quorum alterum unusquisque nos-

trum operibus suis semper eligit. Et cum in conspeclu vi-

tam habentes peccamus impletur in nobis imprecatio quae

sic habet : « Et erit vita tua pendens ante te® , » et quae se-

quuntur usque ad hsc : « Et propler ea quoe oculis tuis vide-

X bis. » Quemadmodum ergo vita panis quoque visus est

,

« qui de cceIo descendit , et dat vitam mundo ', » ita inimicus

illius , mors scilicet panis est morluus. Omnis ergo anima

ratione praedita , vel vivo, vel mortuo panc vescitur, dum

bonas , vel pravas opiuiones admittit. Deinde quemadmo-

dumin vilioribus cibis contingit, ut nonnunquam ii degus-

tentur solum; quandoque vero affatim cdantur; ita et in

illispanibus , is quidem parcius eos tantum delibans attingit,

ille vero his ingurgitatur; et is quidem qui bonus est , vel ad

id tendcns ut bonus evadat,pane vivo et qui dc ccelo des-

ccndit; nequam vero pane mortuo,qui morluus esl. Et ii

fortasse qui raro leviter peccant, mortem solum degus-

1 Matth. xvn, 3.

'•* N. xxxm.

2 Joan. XI, a5; xiv , G. Colos. m, 3, 4- — ''' Cor. xv, 26, — * Dciil.

x..\x , l5. ^' I<1. xxviii , 6G , 6j. — ' Joan. vi, 33.



O.ÎO ORIGKNIS COMMEKTARIA.

tant; qui vero vlrtutem amplexi sunt , ne illam quidem de-

guslant , sed sempcr pane vivo aluntur, Petro io-itur, adver-

sus quem non pravalcbunl portcTD interi , conveniebat mor-

tcm non dcgustare ,

cum mortem quispiam tum degustet

,

et cdat runi advcrsus eum porta? infcri prwvalitura? sunt;

et morlcm dc<;uslcl , vel cdat ea ralione qua plus vel minus,

aut plurcs vel pauciores inferi portac adversus eum praeva-

lenl. Sed nec fieri poterat ut tonilrus filii', a tonitru quac

res cst ccclestis gcniti , mortem gustarcnt,qunc a tonilru

,

quo tanquam malregcnili suul, valdc scmota est. ILxcau-

tem praedicit Verbum iis qui pcrfectlonem adepturi sunt

,

ct ex co quod apud Vcrbum stclcriul, in tantum profece-

runt , ut niortcm non dcguslarent, doncc advcntum , et

gloriam , et rcgnum vidcrent , et Verbi Dei exccllenliam,

qua superat omne verbum, ostentatione veritatis relrahcns,

et rapicns eos qiii distraclioni vinciila rumpere, et siiblimi-

talem excellenti;e Vcrbi veritalis consccndere nequcunt.

Scd" quoniam banc Scrvatoris promissionem Ipsam non

d.cgustandam mortc sponsionem tciupore circumscribere

(ixistimare quispiam potest, quod nempe mortem uon de-

gustaturi sint, « donec vidcant filium bominis venientem

»in rcguosuo^; » postea vcro illam degiistaturi sint; pro-

bemus juxta aliquem Scriptiira; usiim voccm, donec ,dere

proposita tempus instans significare, non ita definitiim ut

post, donec , omnino contrarium rei proposila; contingat.

Postquam Servator surrexita mortuis, pneter alia ait discl-

pulis suis undecim et illud : «Ecce cgo vobiscum sum omni-

» bus diebus , usque ad consummationem saeculi *; » ergo

usque ad consummationem saeculi cum ipsis futurus erat,

iMarc. III , i-j.

2 N. XXXIV.

J Matih. XVI ,28. — '' Ibid. XXVIII, 20.



IN ,MATTH tUM, TOM. XI. 33

post consuramationem vero ssecull , instante alio saeculo

quod futurum appellatur , sc cum eis non amplius futurum

denuntiabat; ita ut juxta illud, melior esset discipulorum

status ad consummationem usque sa^culi, quam post soeculi

consummationem; atnon ausurum quemquam dicere exis-

timo,post sapxuli consummalionem non amplius cum dis-

cipulis futurumDei filium,quod landiu futurum hunc cum

illis declaret sermo , donec instet sajculi consummatio.

Perspicuum enim est id in quosstione fuisse, an ante futu-

rum sa^culum et speratos Dei promissiones,

quae ab illo re-

munerationls causa fient, una cum discipulis futurus esset

lilius Dei. Id autem quaerebalur, concesso eo futurum hunc

cum illis , utrum cum illis aliquando sit futurus , aliquando

non. Quamobrem exolvere se noLis ostendlt ea quae in du-

hitando oriri potuerat suspicione, futurum hunc videlicet

cum discipidis jam nunc, et omniLus dicbus ad consum-

mationem usque sreculi eos non derelicturum quibus doc-

trinamsuam tradiderat... Quemadmodum in eo loco quem

protulimus illud necessario iiobis dlscendum est , usque ad

consummationem sfficuli eum a nobis non discessurum ,

sed nobiscura cmnibus diebus futurum; ita et hoc loco per-

spicuum iis esse opinor qui rerum consequentiam conside-

rare sciunt, eum qui semel viderit « Filium hominis venien-

»tem in regno suo\ weumdemquein gloria sua, « etregnum

»Dei veniens in virtute^, » minime illum post tanlorum

bonorum inspectionem mortem degustaturum. Non pra;ter

rationem autem existimavimus absque promissionis Jesu

sermone degustaturos nos mortcm,quamdiu digni haLiti

nos fuerimus qui regnum Dei in virtute veniens , et filium

hominis venlentem in gloria et regno suo videremus,

Quoniam' autem hic apud tres evangelislas scriplum est:

» MaUh. XVI, 28. — » Marc. vin

, 3g.

2 N. XXXV.



552 ORIGENIS COMiMENTARIV

« Non gustabant niortoiu*; » apud alios autem diversa de

morte tradita sunt , exlra rem non erit opposita hasc cum

voce ea, gustarc, conferre. In Psalmis igitur dictum est :

« Quis est homo qui vivet, et non videbit mortem^? » et

rursus alibi : « \eniat mors super illos , et descendant in in-

«fernum viventes^ : » et in aliquo e prophetis : « Absorbuit

»mors pranalens *: » et in Apocalypsi : « Mors et infernus

«sequuntur quosdam^ » His autem locis aHud mihi videtur

esse niortem deguslare ; aliud videre eam; aliud aliquibiis

eam supervenire ;

tum pr.eter pracdicta , quarlum quid illis

significari : « Absorbuit mors praevalens; » et quintum quid

praelerea his vcrbis : « Mors et infernus sequuntur eos. » Tu

vero pra;ler eas quas protulimus invenies forlassc difteren-

tias , si eas collegeris; quas invicem componens, et recte

invesligans, res unoquoque loco significalas reperies. Illud

autem in his qua^ro , an rainus maluin sit mortem videre ;

majus autem illo,guslare eam ; hoc item pejus, mortem

sequi aliqucm , ncc sequi solum , sed et illi supervenire

,

cumque apprehendere quem prius sequebatur ; absor!)cri

aulem, omnium eorum (jujk dicta sunt milii vidctur essc

gravissimum... Quod si prxter ea quaj a nobis commcmo-

rala sunt, clarius exponendum est quid per eam filii homi-

nis vcnicntis in regno suo , vel in gloria sua visionem os-

tenditur,quidque per eam rcgni Dei in virlutc venientis

visionem significalur; ea sive quse cordibus nostris aflul-

gent , sivc quae quacrenlibus inveniuntur , sive quic cogi-

tationes nostras subeunt ( unusquisque pro libitu rcm

scstimet) exponemus. Qui contem|>iatur ct intelligit excel-

lentiam Verbi ,

omnem rerum falsarum quidem , verisimi-

lium tainen probabilitatem solventis et confutantis; is Fi-

lium hominis, qui juxta Joannis sermoncm Verbum Dei

* iMarc. VIII , 3y. Luc. ix, 27. — ^ Psalm. i,xs.xvmi

, 49- — ^ Ibid. nv,

16. — ' Isai. XXV, 8. — ^ Apoc. VI , 8.



IN MATTH t:UM. TOM. XI. 533

est, venientem aspicit in reguo suo. Quod si aspicit is non

omnem solum contrariarum rerum probabilitalem solvens

verbum^ sedet res ad se pertinentes apertissime significans;

ille non regnum solum illius , sed et gloriam aspicit , et re-

gnum Dei quoque in virtute veniens in illo intuetur; ac in

tuetur id quidem, utpote in quem nullum amplius impe-

rium obtineatpeccatumquodincorpore peccatorummortali

regnat *, sed semper rerum omnium regi Deo subditus sit,

cujus regnum,potentia quidem intra nos est^, actu autem,

vel , ut Marcellus appellat , in virtute ,

nequaquam autemin imbecillitate , intraperfectossolumest^ Haec igitur stan-

tibus discipulis Jesus , non de omnibus illis , sed ds quibus-

dam praedicens pollicitus est.

§ in.

De Seri>atoris transfigurationc

.

«Et'' post dies sex^,jaxtaMatthceivmetMarcam assumit

» Petrum et Jacobum et Joannem fratrem ejus, et subdu-

» cit illos in montem excelsum seorsum, et transfiguratus

» est ante eos . » Hoc ante explicationem a nobis super istis

propositam, et juxta textum orationis olim contigerit : qui

autem a Jesu in montem excelsum subducti sunt, et digni

habiti qui transfigurationem illius seorsum spectarent , et

non sine causa post sex dics , ex quo sermones supra a no-

bis commemorati habiti sunt, subducti mlhi videntur. Quo-

niam enim intra dies sex ,qul perfectus numerus est

,per-

fectum illud opificium, mundus universus conditus est;

idcirco eum qui nonea amplius qune vidcntur, caduca enim

1 Rom. VI, 12. -^ Luc. XVII , ^. i. — ^ Marc. vrii, 39.

' N. XXXVI.

*MiittL. XVII ,1,2. Marc. ix . i.



534 ORIGENIS COMM£NTARIA

sunt*, sed jam ea solumqufe non videntur, propterea quod

reterna sunt, inttiendo res mundi universas pra!tert|;ressus

esl, his verbis designari existimo : « Post sex dles assumit

» Jesus nonnuUos. » SI quis igitur nostrum in montem e\cel-

8um a Jesu assumplus subduci vult , et id merendo conse-

qul , ut seorsum transfiguratlonem illlus vidcat, sex dies

pra:lereat, non ea ampllus asplciendo qure videntur, nec

mundum, eave qurc in mimdo sunt dlllgendo , nec uUa

mundana cupidllate laborando,quM cuplditas est corpo-

rum , et corporearumopum, et glorla; q.ijc in carne est , et

quacumque animam dlslrabere solent, et a meUoribus, et

divlnioribus rebus diveUere ,et deturbare , ct in opibus , et

glorla , et reUquIs verllati contrarlis cupidltatlbus, sa^culi

hujus errorl alligere. Postquam cnlm se\ dles , ul dlximus,

praeterierit , novum sabbatum celebrablt, supra monteni

excelsum gaudlo perfusus, quod transfiguratum coram se

Jesum conspexeril. Vari;e enim Verbi formae sunt , unicui-

que prout iUI conducit , apparentis; nuUi aulem pra^ter ip-

sius captum sese videndum praebentis.

...Si^ auteni transfiguratlonem Jesu vidcre cupis, quae

coram ils contlglt qul in niontem excelsum seorsum cumeo

ascenderunt; vide mihi Jesum in Evangehls simpllcller qui-

dem intellectum, et, ul dlxerlt aliquis, secundum carnem

iis cognitum qui per subllmia opera et sermones excelsum

sapienlia; monlem non conscendunt; non amplius autem

secundum carnem cognltum , sed theologice per omnia

Evangelia proedicatiim et assertum , et in Dei forma per

eorum cognitionem conspeclum : coram illls enlm trans-

formatur Jesus ,

non lis qui infra sunt. Postquam autemvultus ejus transformatus soli simUIs faclus fuerlt , ut fillis

lucis appareat qui exuerunt operatenebrarum et induerunt

* 2 Cor. IV, i8.



IN MATTIH:UM. TOM. XI. 535

arma lucis*, et non amplius filli sunt tenebrarum, velnoc^

tis , sed facti sunt filli dlel % et tanquam de die honeste

ambulant ' ; tunc manifestum se dans afFulgeblt eis , non

solum quasi sol , sed ut justitlae soP.

At ^ non ille solum coram talibus discipulls transformatur

nec id solum transformatlonl suae addit , ut vultus ejus

quasi sol fulgeat ; sed vestlmenta etlam illius candlda

videntur sicut lumen, iis qul seorsum in montem excel-

sum ab eo subducti sunt : vcstimenta aulem Jesu sermo-

nes suntet litleriTB

Evangellorum quibus indutus est.

Quin etiam apostolorum litteras , quae res ad Jesum perti-

nentes exponunt , vestimenta Jesu esse existlmo , candida

illls facta qui excelsum montem cum Jesu conscendunt.

Sed quandoquidem candidorum difFerentlae sunt , vesti-

menta ejus haud secus candlda fiunt ac candidorum

omniumlucidlssimum etpurlssimum , lumenvidelicet. Cum

ergo quempiam viderls, non theologiam solum de Jesu ac-

curate explorantem , sed et Evangeliorum sermonem expla-

nantem; hulc vestlmenta Jesu facta esse candida sicut lu-

men dicere ne te plgeat. Postquam autem transfiguratus Dei

Fillus ita fuerlt intellectus et consideratus, ut vultus eius

solem, et vestimenta candore lumen referant; statim is

profeclo qui talem vidcrlt Jesura , Mosem , hoc est , Legem

,

et Eliam per synecdochen , hoc est non ipsum solum , sed

omnes prophetas cum Jesu communicantes videbit; talc

enim illud est quod significatur : « Cum eo loquentes^ «et

juxta Lucam : « Moses ct Elias visi in majestate ', » et quae

scquunlur, usque ad : « in Jerusalem. » Si quis vero Mosis

gloriam vidil, spiritualem legem, tanquamsermonem cum

Jesu habitum , et sapientlam in prophetis absconditam in

* Rom. XIII, 12. — 2 I Thess. v, 5. — ^ Ibid. iv, la. — ^' Rom. xiir, i3.

* N. xxxviii.

* Matth. XVII, 3. - ' Lnc. ix, 3o , 3i.



556 ©RIGENIS COMMENTARIA

mysterio intelligens , vidlt ille Moseui , et Eliam in gloria,

qiiando eos vidit cum eTesu \

Deinde" qiiandoquidem ea quoe apud Marcum habentur,

(' explicanda venient :«Dum oraret , transfiguratus est coram

«ipsis \ » dicendum est quacri dcbere annonVerbum coram

nobis transformatum tum maxime viderc liceat , si quas

supra dicla sunt fecerimus , et in montem ascenderimus

,

et \ crbum ipsum cum Patre colloquens , eumque pro iis

orans vidorimus,pro quibus verus Pontifex solum verum

Deumdeprecetur. Ut aulcm ita cum Deo disserat , et Patri

preces fundat, montem conscendit : tunc autem juxta Mar-

cum : « Veslimentaejiis fuint splendcnlia , et candida nimis

» velut lumen ,qualia fullo non polcst super terram candida

» facere ''. » Et fortasse qui supra terram sunt fullones , ii

I

sunt sapientes sacculi hujus, sermoni quem perspicuum et

' castiim esse ducant, operam danles , ut impuraj ncmpcco-

gitationes , et falsa dogmata , ab eorum fullonia (ut ita di-

cam) arte exornata esse vldeantur. At qui vestimenta sua

fulgentla IIs osêndlt qui asccndcrunt, et illis splendidiora

qua; fullonia eorum ars candida eiricere polcst, illc eslVer-

bum , in scrlpturarum sermonibus a multls contemptlssen-

tentiarum nitorem exprlmens,quando « vestltus Jcsu albns

»ct refulgens% » juxta Lucam, cfllcltur.

Vidcamus ^ dcindc qiiid volens sibi Petrus respondendo

dixerlt Jesu : « Domine , bonum est nos hic esse , faclamus

»trla tabernacnla \ » el qua; deinceps sunt. Proptcrca vero

id potissimum qiiaerendum cst, qula hls Marcus quasl ex

seipso subjunxit : «Non enim sciebat quid respondisset ' : »

I Cor. it, 7.

2 N. XXXIX.

^ Marc. IX I. — ^" Marc. ix, 2. — * IjU(._ ^x^ 29.

6 N. xr..

' Matth. XVII, 4 - ^* Maic. ix , 5.



IN M.VTTILEUiM. TOM. XII. 33^

Lucas autem , « nesciens , inguit, quid dicerel'. » Animad-

vertes itaque an ea per mentis alienationem dixerit , spiritu

eum ad haec dicenda excitante repletus , qui sanctus quidem

esse nequaquam potest; anteServatoris quippe resurrectio-

nem neminem Spiritum sanctum liabuisse docuit in Evan-

gelio Joannes diceus : « Nondum enim erat Spiritus,quia

» Jesus nondum fuerat glorificatus^. » Quod si Spiritus non-

dum erat, et is qui nesciebat quid diceret, a spiritu aliquo*

excitatus loquebatur: is qui ea ut proferrentur efficiebat,

unus ex spiritibus profecto erat qui nondum in ligno fuerat

triumphatus , nec cum illis traductus et ostentatus fuerat de

quibus scriptum est : « Expolians principatus et potestates

» traduxit confidenter palam , triumphans illos in ligno \ »

Is autem fortasse erat qui scandalum a Jesu appellatum

est, et Satanas hoc loco dicitur : « Vade post me , Satana

»scandalum es mihi". »....Quod si haec ita se habent, vide

num is forsitan qui , ut Jesum , quantum in se erat , scanda-

lizaret , et ab administratione cum multa alacritate suscepta

et gesta, et per passionem hominibus salutari averteret

,

quaecumque ad id conferre videbantur perficiebat , ipse

et hic quasi fraudulenter et dolose Jesum avocare satagat

,

velut eum ne amplius ad horaines se demitteret adhortans,

neve ad eos iret , vel pro illis mortem subiret , sed cum

Moyse et Elia in monte excelso permaneret. Quinetiam tria

tabernacula facturum se significabat; unum quidem priva-

lim Jesu , alterum Moysi , et alterum Eliae, quasi tres illos

capere non potuisset unum tabernaculum, sl in tabernacu-

lis , et super excelsum montem mansuri fuissent. Fortasse

etin eo malitiose agebat is qui nescientemquid diceret agita-

bat , cum Jesum , Mosem, et Eliam simul esse nolebat, sed

eos ab invicem trium tabernaculorum obtentu volebat se-

parare : mendacium prscterea illud erat : « Bonum nos hic

* Lnc. IX, 33. - 2 Joan. vn ,39. — » Colos. ir , t5. — 'Matth. xvi, a3.

XI. 2 2



558 OniGEMS COMME.MARIA.

»esse, » nam si boniini iuisset , hic profecto mansissenl;

quod si mcndaciuni fiiit,qua;res quis ut mendacium pro-

lcrretur cllVcit; cuni pra.'serlim Juxla Joannem : « Quumlo

» quitur mendacium, c.v propriis loquatur, quia mendaxest,

»et pater ejus* : »ct (ivicmadmodum vcrilas non est absque

illius operationc qui divil : « Kgo sum vcritas'; » sic menda-

cium iion cst absque veritatis inimico. Contraria igllur

ctiamnum in Pclro erant , vcrilasct mendacium; cl cx ve-

ritate quidcm diccbat illud : «Tu es Cbristus filius Dci'; »

cx mcndacio aulcm: « Absit a tc , Domine, non erit tibi

»hoc'', 1 ct illud quoque : « Bonum est nos hic esse ^ » Qui

autem Pclrum non cx mala aliqua opcralione , scd ex solo

suo arbilriohxc dixisse vult , cum ab co postulabilur expo-

silio loci illius : « Nesciens quid diceret% » et hujus : « Non

). enim scicbat (piid rcspondissol ', » dicet eum ibi ostcndissc

rem essc probrosam cl Jcsu indignam asscnliri morliClnisti

filii Dei vivi quem jam ei rcvelaverat Pater : ct hic, ulpolc

qui duas Jcsu formas vidissct , at longc pra^stantiorem cam

qu.TC in transfiguratione apparucrat , ea delectatum , bonum

essc dixisse in hoc monlc commorari, ut ipae, et alii qui

cum co cranl cxhilararentur transformationem Jesu viden-

les , ct vidtum cjiis solis inslar splcndidum, et candidacjus

vestiincnla lanqiiam lumon; et prajlcrca quos semel in glo-

ria viderant, Mosem vidclicet et Eliam , eadem sempcrglo-

ria praeditos inlucrentiir: tum cliam ut iis qnce invicem dis-

screnles eos audituri crant, obleclarentur, Mosom ncmpe

et Eliam cum Jesu , Jesum autem cum eie.

Quoniam* autBm nondumulla rdhibita ciira ut qua; ha-

bentur hoc loco allegoricc a nobis cxpliccnlur, scd solam

vcrborum significationem perscrutanlcs hoecdiximus, con-

1 .T-.;m. vfit , 4.i.— ^ ll)itl. xiv, 6. — •* Mulili. x\ i , i6. — '' Ibid. 22 .

—i Iliirl. xvit,

/f.— fi Luc. IX, 33. — ' Marc. ix, 5.

• rs. xr.i.



IN MATTH^-TJM. TOM. XH. 55()

sequenter his videamus an forte Petrus ille de quo jam dixi-

mus , et filii tonitrus ad altitudinem veritatis dogmatum

evecti, et intuiti transformationem Jesu, et Mosis ac Eliae

qui cum eo in gloria visi sunt; tabernacula in seipsis habi-

taturo Verbo Dei , ipsiusque Legi cum gloria conspectse*,

et prophetire morteni a Jesu subeundam enarranti struere

vellent; et utpote contemplationi deditam vitam amansPe-

trus , ejusqtie deliciis frui magis optans,quam cum moles-

tia inter phirimos eo consiHo versari , ut volentibus opem

et utilitatem ferret, dixerit : « Bonum est nos hic esse^»

Sed quoniam charitas «non qua^rit quse sua sunt' , » quod

bonum Pelro videbatur , ilhid Jesus non pra^stitit ; prop-

terea de monte descendit ad eos iturus qui montem con-

scendere , ipsiusque metamorphosim videre non poterant;

ut eum saUem talem videant,qualem videre queunt. Justi

ergo opus illud est, et charitalem non quaerentem quaB sua

sunt habentis, « liberum esse ex omnibus, omnibus vero

» inferioribus se servum facere , ad plures cx illis lucrifa-

«ciendos''...

Postea * id sequitur : « Adhuceo loquente ,ecce uubes lu-

»cida obumbravit eos'',» et qua; sunt deinceps. Ego vero

Deum cxislimo cum Petrum a tribus struendis tabernaculis

sub quibus habitarc cupiebat, deterreret, melius, ut ita

dicam , et pracstantius tabernaculum , nubem scilicet osten-

disse. Cum enim tabernaculi ilKx sunt partes, quisquis in

eo est hunc obumbrare et protegere, nubes autem lucida

abrumbaret eos, quasi divinius illis tabernaculum , utpole

lucidum , futurae instar resurrectionis Deus construxit. Jus-

tos enim tectos , simul et illuminalos , et illustratos a se lu-

cida nubes obumbrat. At qua?nan^ lucida ea nubesest justos

*Luc. IX, 3i. — 2 Matih. xvii ,5. — ' i Ccr. xiii, 5. — * Ibid. ix , 19.

5 N. Xi.ir.

" Matlli. XVII, 5.



54o ORIGBMS COMMENTARIA

obunibrans? An paterna forlasse virtus est, a qua Patris

vox exit , Filium sibl (lileclum et placitnm lestaus, eosque

adhorlans qui ea abuuibrabantur , ut illum, nec quempiam

alium audirent? Is autem quemadmodum olim , ita ct sem-

per per ea quaj vult loquitur. Forsitan vero et Spiritus

sanctus nubes lucida est, justos obumbrans , et edens ora-

cula Dci operantis in se, et dicentis: «Hic est fdius meus

«dilectus mibi in quo bene complacui*. » Quin et audacter

Servalorcm nostrum lucidam csse nubem pronuntiabo....

Lucida quippe Patris , et Filii , et Spiritus sancti nubes ve-

ros Jesu discipulos obumbrat; vel Evangclium, Legem , et

Propbclas nubes obumbrat , lucida quidem ei qui potest

intucri lumen illius in Evangelio , Lege et Prophetis. Vox

autem dc nube emissa Mosem fortasse et Eliam, Filium

hominis viderc , eumque audire , et gloriam illius spectare

cupientes alloquitur, dicens : « Hic est Filius meus dilec-

»tus, in quo mihi bene complacui; ipsum audite^. » For-

tasse vero discipulos docet eum qui proprie Dei Filius est

,

ipsique dilectus , in quo ipsi bene complacitum, quique

potissimum est audiendus, eum esse quem tuoc aspicie-

bant, qui transformatus crat, cujus facies splendebat sicut

sol ,quiquc vestimenla lucis instar candentia indutus erat.

Scriptum

' est deinde audientes vocem de nube exeun-

tem trcs Apostolos et de Fiiio testimonium dicentem,

gloriam illius et vim non ferenles, in faciem suppliciter

cadentes Deum orasse'' : novitatem enim spectaculi , corum-

que qu0C post spectaculum prolata sunt valde timuerunt....

Sed postquam eos tetigit Verbum , sublatis ocuhs Jesum

solura ,^ nec quemquam alium viderunt. Moses qui lux est,

et Elias, hoc est, prophetae , unum et idem facti sunt ac

* Maltb. xvii ,5.-2 IbiJ. S.

8 N. XLIII.

' IVlattb. XVII, f). - 5]l)i(l. 8.



IN MATTH.IUM. TOAI. XII. 54

Jesus, Id est , Evangellum; nec ut prlus tres erant , ita per-

manserunt, sed tres unum facti sunt... Poslquam autem

haec In monte administrata sunt , descendentibus de monte

discipulis, ut postquam ad lurbam accesserint, Fillo Dei

operam suam circa illorum salutem navent : « Praecepit

» Jesus discipulls dicens : Nemini dixeritls visionem, donec

»filius hominis resurgat a mortuis\.. » Per ista sileri vult

Jesus,quae ad gloriam suam conducunt , ante eam quam

post passlonem obtinebit : nam qui id audivissent , ac prae-

sertim turbae , tum maxime fuissent ofFensae cum eum cruci

affixum vldissent, quem taU afiectum glorla accepissent.

Quamobrem quoniam transflguratloni illius , et faciei sohs

instar splendere visae affine erat per resurrectlonem glorla

afficl , Ideo tum ab apostolis haec enuntlarl vult , cum a mor-

tuls surrexerlt.

* Matth. xva.



342 ORIGUNIS COMMENTARU

«^VV\VV\ v\.-\\.V\V\> VWvv» VVVVV\<\\\ VV^VVVvX-xVVV^/VVvVVVVVvVVVVXfVVVtJ^t^VXVvVXVVk VVVvV^VVXVVVVW^VVV

TOMUS DECIMUS TERTIUS\

Dc lunatico.

« Et cum' vcnissent ad lurbam, accessit ad eum homo

»ji;enibus provolutus ante eum, dicens : Domine miserere

» filio mco^. » Qui mala tolcrant , eorumque propinqui , cum

turbis versantur : ideo ad illos descendit Jesus,postquam ea

quic supra turbas sunt , administravit , ut qul propter mor-

bos animam detinenles ascendere non possunt,postquam

ad eos e superioribuslocis Yerbum descenderit , adjuvenlur,

At quocrendum est quorum morborum causa ii credant, et

pro sanitale sua recuperanda orent,qui adversam valetudi-

nem patiuntur; quorum autem causa pro his alii id faciant;

Centurio verbi gratia pro famulo; pro filio, Reguhis; pro

fdia , Archisynagogus : et Chanannca pro focminea sua prole;

et nunc « houio gcnibus provohitus antc eum , » pro luna^

tico fdio. Simul autem disquires ecquandonam Servator

sponte,nec quoquam roganle ahquem, putaparalyticumsa^

nct; hic enim curaliones in unum collalae, intcr se et com-

parataj, ei qui reconditam inmysterio sapientiam intelligere

valet , Dei circa varios animorum morbos , corumque cu-

randorum raliones decreta dcclarabunt.

At ' quoniam non de omnibus, sed de proesenti tantum loco

1 Tom. III,pagg. 673 et seq.

2 N. III.

' Matth. XIV, i5.

'f N. IV.



IN M.VTTHÛM. TOM. XIII. 3^0

niiiic nobis agendam est, vldeimus quemnam esse Lunali-

cuni ,proqiie eo regnantem illius patrem tropologicc dicere

possumus; cpiid opgrotum non semper, sed soepe cadere,

quandoque jn ignem , aliquando vero in aquam; quid itein

non a discipulis , sed ab ipso solum Jesu potuisse sanari :

nam si omnis morbus , et adversa valeludo,quae tunc tem-

poris in populo curavit Servator noster, ad varios animorum

morbos referunlnr , rationi consentaneum est per paralyti-

cos , animo remissos , et jacentem In corpore , ac resolutum

habentes animum designari; percaccos

itemindicari , coe-

cosque revera esse, qui circa res soli animo manifestas cae-

cutiunt; qul vero ad salularis sermonis susceptionem ob-

surduerunt, per surdos signlficari. Convenienter his,quai

ad Lunaticum pertinent examlnanda erunt. Is aiitem aflectus

rpgrctos per Intervalla non exigua Invadlt , In qulbus nihil a

sano videtur diflerre qul eo laborat, quando hunc videhcet

epilepsia non corriplt. Talibus vero morbls laborantes ani-

mos invenlas,qul saepe in castitate , aliisque vlrtutibus recte

valere creduntur; deinde quasl epilepsia quadam , ca nempe

qua3 ab animi peiturbationibus orllur , corripiuntur , et

ab 00 statu decidunt, quo stare videbanlur, et erga saecull

hujus fallaciam , reliquasque cupiditalcs rapiuntur. Forsitan

ergc iiilnime aberravcrls, sl hominos ejusmodi qui a« spiri-

» tuallbus nequiliae In cceleslibus ^ » dejiciuntur, spirilu, ut Ita

dicam , lunaticos esse dicas , et persaepe male se habere ,

quo scillcet tempore animos illorum perturbationes etaflec-

tus Invadunt, cadentes nonnunquam in ignein inflaininatlo-

num, quando

(jiixta ea qiiae in Osee habenlur,) « adulleran-

» tes quasl clibanus succcnsus a flamma ad coclionem am-

«busll^; »aIiquando in aquam ,quando rex onmium qiii iii

aqiiis sunt draconum , a respiratlonis libertato qiia fnii vl-

debantur, eos in profundum fluctuum maris human.T vita;

* K|iUc.s. vr , 13. — 2 O.sce. vii, ^.



344 ORICr.NIS COMMENTARIA

dcjicif. Nobis aiitem ad eam quam super Lunatico protull-

mus cxpositionem,proderit is qui in Sapienlia dc jusli qui-

dem sequabilitate , et constantia ait : « Narratio pii semper

»est sapienlia'; » dc iis

aulem quorum supra meminimus:« Stultus autem sicut luna mulalur^ . » Ac in istis quidem

ejusmodi impetus notarc licct, qui ab his etiam a quibus le-

vitas eorum et inconstantia animadversa non est , laudes ex-

torqucrc possint; adco ut plenilimium in iis esse, vcl pro-

pcmoduui cerlepleniluniumpronuncient. Quod autem iniis

lumen esse visum est , et lumen nocturnum est , non diur-

num , rursus iniminutum cernas, eo usquc deficicns, dum

quod videbatur lumen essc in iis , nullo modo conspiciatur.

An autem proptcr tale quidpiam , cpilcpsiam lunalicum

morbum appellaverint necne,qui rebus nomina primum

imposuorunt , ipsc adnimadvertes.

Patcr' aulem Lunatici is cst fortasse angelus cui ille ob-

ligit.... animorum medicumtanquam pro fdio dcprecans,uteum sanet, cujus morbum vcrbum inferius

,quod in disci-

pulis est, curare non polucrat. Spiritum autcm mutum et

surdum a Verbo depulsum , ckcos in id quod boni spe-

cieni babct impetus esse tropologice dicendum csl; ut quoe

quis antca bona a spectantibus crcdita creco impetu gere-

bat, ea non amplius sine ralione gerat, sed juxta rationem

doclrina^ Jcsu. Indc Paulus ad dicendum concitatus cst :

« Si habucro omncm fidem , ila ut montcs transferam ^"

: » non

unuui «nim tantummodo monlcm , scd illius instar plures

transfert qui omnem fidem habet ,quoe grano sinapis sinii-

lis cst; fides quippe ab hominibus , nihili fit, ct valdc cxi-

guum quidpiam ac vile videlur esse; at cum bonum nacla

^st solum (animam videlicet) quod tale semen recte valeat

1 Ecdcs. xxvK , la. — * IbiiK

3 N. V.

* r Cor. xrii, 3. — ' Mallli. xvii ,19; xiri , 3 J.



IN MATTILEUM. TOM. XIII. 345

exclpere, in magnam arborem evadlt, ut nullum quidem

ex IIs qua3 alls carent , at alls splritualller Instructoe cceli vo-

lucres in hujusmodi fidci ramis nidulari possint.

Jam vero* et ad ipsa verba attendamus , ac quaeramus pri-

mum qua ratione Luuaticus esse dicatur, cui a spiritu ali-

quo immundo, et surdo, etmuto, vertlgo et tencbrae offun-

duntur ab eoque ainigltur , et quamobrem morbus ille a

magna illa ccelesti , et a sole altera lampade nomen traxit

,

quam conslitult Deus , « ut prseesset nocti ^. » De rerum ergo

natura disputent medlci,

quippe cjuibus persuasum sit spi-

ritum impurum minime hic esse, sed morbum corporis duu-

taxat , ac disputantes dlcant per quemdam cum lunari lu-

mine, quod humida pivxdltum est natura, consensum et

convenlentiam , humores in capite contentos moveri ; nos

autem qui morbum hunc in oegris a spli ita immundo , muto ,

et sui do genitum viderl Evangelio credlmus , et iis qui eo

prope modo quo /Egyptii incantatores sanitationem promit-

tere more illorum soliti sunt , fellclter successisse credi in-

ter ipsos videmus , ne ansam prasbeamus Del operibus ita

calumniandis, ut« iniquitatem in excelso loquantur, et po-

nnant in coelum os suum' , «dicemus spiritum hunc impu-

rum certas lunx figuras observare , alque ita operari , ut cum

observatum fucrit sub tali lunx figuia affici homines ,

nonmutus et surdus diemon tantl mall causam habere videatur,

sed magna illa ccclestis fax,quaj constituta est ut nocti proe-

sit , neque ullumhabet morbi hujus inter homiues imperluin.

Ac II quidem omnes « Iniquitatem In excelso loquunlur , »

quicuraque astrorum constitutione morborum omnium, qui

super lerram grassantur , sive universallum , sive singula-

rium causam conlineri pronunciant; et ii revera « posueruul

»in ccelum os suum , » cum sidera alia malefica , alla bcne-

« N. vr.

* Cien. t, if). — ' P.s-ilm. i.xxii , 8, 9.



54«'» OniGENlS COMMKNTARIV

fica esse dicunt; ciiin niilliim astnun a rerum omnium Deo

ad id conditum sil , ut noceat , sicut a Jercmia in Threnis

scriptiun est : « Ex ore Altissimi egredientur honesta et

»bona*. »Queniadmodum autem impuriis ille spirilus mor-

bum hunc efliciensqui lunaticus appellalur, huKC figuras ob

servat, ut eum vexet qui sibi ccrtis de causis traditus est,

ita et alios spirilus ac da:;mones aliorum siderum figuratio-

nes observare verisimile est , ut non luna duntaxat , sed et

alia astra oblreclalionibus cl conviliis ab iis appetantur qui

« iniquilatem in excelso loquuntur". » Genethliacos certe

aiidire opcrec pretium est, insaniae omnis et furoris a Dae-

mone immissi causam ad luna? figiiras refcrentes. Constat

sane in aquamcadcre eosaliquando quihoc laborantmorbo,

quem luiuiticiim appellant; cadcre autem et illos in ignem,

rarius quidem, sed nonnunquam tamen manifestum est, et

sanafii dinicilem esse morbum hunc; adeo ut qui sanando-

rum daMiioniacorum gralia pollent, aliquando curandi il-

lius spem abjiciant; aliquando auteui ciim jejuniis et ora-

tionibus, plurimisque laboribus felicilcr eum et ex voto

sanent. Quacres aulem an qucmadmodum homines ita et

spiritus ejiismodi morbis afficiantur, ut eorum nonnulli lo-

quanlur, quidam muti sint; nonnulli audiant, quidam surdi

sint : (il enim reperitur in illis causa cur impuri sint; ita ct

perpetuo silenlio et surditate damnati esse reperlentur, ob

liberura eorum arbitrium : quibusdam sedenim honiinibus

eadem infligetur pa^na, siquidem Propheta^ precatio, quasi

ad Spiritum Sanctuin fusa, exaudiatur, in qua de nonnullls

peccatoribus dictum est : « Muta fiant labia dolosa '. » Eodem

fortasse modo et qui auribus abiisi sunt, et vanis rumoribus

aurem pricbuerunt , ab eo surdi fient, qui dixil : ;< Quls fa-

» bricatus est mutum et surdum ' ? » ut non amplius vanis ru-

moribus aurem prrebeant.

' Tbien. m ,iS. — ^ l'.salni. lx.xii , 8. — ' Id. 3(j , I y. - ''

i xocl. iv, i i

.



IV JUTTILEUU. TOM. XIII. 5^7

Quandoquidem* vero Servator dixit : « O generatio in-

wcredula et perversa % » introductam fuisse signlficat a per-

versitate nequitiam,qure contra naturam est , et perversos

nos effecit. Universum autem , opinor, genus humanum,

quod supra terram est, propter ejus nequitiam pertjesus

,

et commorationem cum eo acgre ferens Servator, dixit :

« Quousque ero vobiscum^ ? »... Quin et ad illud animum

advertamus : « Hocgenusnon ejicitur, nisi per orationem et

«jejunium'', » ut si in curando aliquo cum ejusmodi malo

conflictante opera aliquando a nobis ponenda sit , non exor-

cismum adhibeamus , neque interrogemus , nec immundum

spiritum quasi audientem alloquamur, sed orationi et jeju-

nio vacantes , dum pro cpgro prcces fundimus ,postulata

assequamur, et nostro jejunio spiritum immundum ab eo

depellamus.

« Conversantlbus ^ autem illls in Galllaea, dixit illis Je-

»sus : Filiushcmlnistradenduscstinmanus hominum''. »...

Super quibus disqulramus a quo vel a quibus in manus ho-

minum tradendussit; illic enim docemur quibus auctorlbus

et ulinam gentium passurus sit ; hic autem dlscimus proc-

terea mulla pcr eos, quos supra dlxlmiis, passurum cum

esse, cum non praecipua causa sint il, cur multa patlatur,

sed illc, \el illi qui cum traduiit In rnanus homlnum. Dlcet

certe allquls Apostolum id exponentem deDeo diccre : « Qui

»etiam proprlo Filio non pepercit , sed pro nobis omnibus

» Iradldlt illum'; » quin etiam pro nobis se ipse morti Ira-

didit Fillus , ita non ut a Patre solum , sed et a scipso tra-

ditus slt. Aller vero non id solum ,sed elca qu;e scrlpta suiit

in

unum colligens , a Deo Filium primotraditum fuisse di-

» N. VII.

^ Maiili. XVII, i6. - » Iliid. — 4 Ibid. 20.

^ N. VIII.

* M;itlli. xvii, j I. — ' Kuin. viii , 3^.



548 OfilGENIS COMMENTARIA

cct principi sajculi hujus, et aliis illius principibus, qul

postuiodum lentaretur, tum causam diceret, deinde vero

pro hominibus, vel etiam universo pateretur*, ut peccatum

ipsius tolleret; postea aulem ab his principibus in manus

hominum tradi a quibus morte plecteretur. Jobi autem his-

toria in exemplum proferetur : « Ecce universa quae habct

»in manu tua sunt; tantum in eum non extendas manum

«tuam^ : i> qui deinde a Diabolo principibus suis quasi tra-

ditus est , nempe iis qui in caplivitatem abducebant, equi-

tibus, igni c cailo cadenti , et vento vehemenli, irraenti a

regione dcserti , ct domum diruenti'. Animadvertes au-

tem an quemadmodum iis qui abducebant in captivitatem

,

et C(|uilibus bona Jobi tradidit, ila et potestali alicui sub

« priiicipe potcstalis aeris hujus, spiritus qui nunc opera-

»lur in filios diflidcnlia;' , » ut qui inde in oves Jobi cade-

bat ignis , ei de ccelo cadere videretur qui Jobo renunciavit ;

«Ignem cccidisse e ccelo, el combussisse oves, et pastores

consumpsisse similiter ^ » Ad eumdem modum vero investl-

gabis an « repente vcntus vehemens irruens a regione de-

«serti , et concutiens quatuor angulos domus* , » unus csset

cx iis qui sunt sub Diabolis , cui tradidit Diabolus fdiorum

hiiarumque Jobi convivium, ut corruens domus opprime-

retliberos justi , ctmorerentur. Primum ergo Pater Filium

coulrariis potestatibus tradat , quemadmodum Jobo conli-

git ; hunc illae dcinde tradantin manus homlnum , Inter quos

erat et Judas , « in quem post bucccllam introivit Sata-

nas ' ,

»qui majore cum auctorilale ac imperio tradidit eum

ac Judas. At cave ne Filii traditionem contrariis potestati-

bus a Patre factam conferens cum traditione Sospitatoris ab

iis in manus hominum facta , iequalem csse traditionem

existimes,qune ab ulrisque facta dicitur. Sic enim habelo

1 Joiin. 1,29. — ^ Job. 1,12. — ' Ibiil. i5 et scfj. — ^" Epbes. 11 , 1. —' JoL. I, if). — ' Il)i(i. 19. — ' Joan. xni , 27.



IPf MATTH.EUM. TOM. XIII. 54g

traditum eimi fulsse aPalrc pro nobis omnibus prc-e snmmo

in bomincs amore; contrarice vcro potestales cum Servato-

rem tradebant in manus hominum , non eorum illud erat

consilium,

ut proullius

hunc salute traderent; sed quo-niam nuhus eorum cognosccbat Dei sapicntiam in mysterio

reconditam* , eum morte plectendum ,quantum in se erat,

tradebant , ut hostis illius mors in potestatem suam redac-

tum eum occuparet^; adeumdem modum quo qui in Adam

moriuntur : qui autem eum morti dederunt homincs, ad

eorum arbitrlum compositi qui Jesum volebant morti sub-

jicere , id faciebant. Sed et haec ad examen nobis necessa-

rio fulsse revocanda autumo ,propterea quod traditus in

manus hominum Jesus, non ab hominlbus in hominum ma-

nus tradatur, sed a potestatlbus quibus pro nobis omnibus

Pater tradldlt Fihum, dum traderetur, et iis quibus tradi-

tus est subjlceretur, deslruentem eum qui mortls habet

imperium ,

nam « per mortem destruxit eum qui habe-»bat mortis imperium, id est, Diabohim : Et Hberavit eos

»qui timore mortis per totam vitam obnoxii erant ser-

» vituti *. »

Imperium® autem mortis obtincre Dlabolus existiman-

dus est, non mediaj illlus et indifferentls, qua moriuntur,

qui ex animo et corpore concreti sunt , cum animus eorum

a corpore separatur; sed contraria^ et inimicitias cum eo ge-

rentis qui dixit : «|Ego sum vita^; (jua anlma quoe peccave-

»rit, ipsa morietur'. » Sc aulem a Deo in manus hominum

nequaquam fuisse traditum , ostendit Servator dicens : « Si

« ex hoc mundo esset regnum meum ministri mei utlque de-

»certarent, ut non traderer JudaÎs*. » Cum enim Jiidieis

tradltus est , in manus hominum traditus est , non a suis

» I Cor. II, 7, 8. — 2 id j-y^ ,6^ _ 5 i}jiJ. 22. — i Hebr. it , i4, i5. —5 N. II.

' Jo.in. XI, a5; xiv, 6. — ' Erecli, xtiii, 4- — * Joaii. xtii, 3(>.



55o ORIGENIS COMMENTARIA

ministris , sed a principe saeculi hujus, qui dixit de polcsfa-

tibus quce in invisibilibus sunt , regnis videlicet quje adver-

sus homines consistunt : « Hnec omnia tibi dabo , si cadens

«adoraveris me*. » Proinde et de illis dictum id cssc cre-

denduni est : « Asliterunt reges terrae^ et principes con-

«venerunt in unum adversus Dominum , et adversu'j Chris-

»tum ejus^. » Ac illi quidem reges et principes astilerunt

,

et convenerunt adversus Dominum , et adversus Chrislum

ejus; nos aulem qui ex eo quod ab ilhs in manus hominiim

traditus fuerit et occisus , adjumentum et emohunentum ce-

pimus , dicimus : « Dirumpamus vincula eorum , et projicia-

»mus a nohis jugum ipsorum'. » Cum enim morti Chrisli

funus conformes, non ampHus regum lcvrtc vincuhs, ut

diximus, conslricti sumus , nec principiuui sa^cuh hujus

iuo-o subdili ,qui adversus Dominum convenerunt; ac prop-

terea « Paler proprio filio non pepcrcit , sed pro nobis om-^

»nibus tradidit iUum ' , » ut qui eum susceperunl , et in

manus hominum tradiderunt , irrideantur ab eo qui in cce-'

hs habitat, et a Domino subsanncnlur , utpote qui regni

sui et principatus eversionem inscii et inopinantes mohti

sunt, cum sibi a Patre traditum Fihum susceperunt, qui

quidem tertia die resurrcxit, hostem suum morlem de-

slruendo , et non mortis sohim sikc, sed et resurrectionis

couformos nos efficiendo; per quem « in novilate vita; am-

» bulamus ^ , » non amphus sedentes in regione et umbra

mortis,propter lumen Dei super nos exortum^ Cum vcro

dixisset Servator : « Fihus hominis tradendus est in manus

»hominum, et occident eum, et lertia die resurget, con-

»tristali sunt vehementer' , » ad id quidem altendentes, in

manus hominumtraditum eum et occisum iri, utpote rem

gravem , et animi moiestia ac segritudine dignam; ad illud

iJVlattli. tv, 9. — ^ Psalm. n ,2. — *Ibicl. 3. — ^' Rom. viii ,33. — ^ Id.

VI 4. * MaUh. 5V, ifi."^

1(1. XVII ,21,22.



IN MATTIIyÛM- TOM. XIK. 55 1

aulem uilnime advertentes , rcsurrecturum eum die tertia

,

cui nec longiorc quidem tempore opus esset , ut « per mor-

»tem destrueret eum qui babebat mortis imperium*. »

§11.

De iis qui dicehant : Quis major est? et de pneruto a Jesu

accersito.

«In illo" tempore accesserunt discipuii ad Jesum dicen-

» tes : Quis pulas major est in regno coelorum ^ ? » Ut doce-

ret nos Matthasus quid ad Jesum accedentes discipuli ab eo

discere vellent, quoque modo ad eorum qua^situm respon-

derit, cum hoc ipsum tantummodo narrare posset , addidit

illa juxta quaedam exemplaria : « In illa bora accesserunt

«discipuli ad Jesum; » juxta alia vero : « In illo die : » ac

Evangelistas quidem sensus absque examine necessario pra;-

tereundus non est; idcirco animum ad ea adbibentes quse

verba hagc praecedunt , « in illo die , vcl hora , » videamus

an inde perpendendi addilamenti hujus , « in illo die, veL

»hora , » tanquam necessarii , viam inire possimus. Caphar-

naum venerat unci cum discipulis Jesus , ibi « accesserunfe

»qui didrachma accipiebant , ad Petrum,» el interrogantes

dixerunt : «iMagister vester non solvit didrachma ? » Deinde

cum respondisset eis Petrus , et dixisset : Etiam , Jesus

rationem reddens cur didrachma solveret , Petrum misit

qui hamo piscem extraxit , cujus in ore pro se, et Pelro

pendendum staterem repertum iri pronunciavit, Cum ergo

maximo a Jesu Pelrum honore affectum existimarent, qut

majorem eum cacteris suis discipulis judicassct ; id quod

suspicabantur , Jesum interrogando , responsionemque ejus

' Htthr. ir , i/,.

^N.xiv.

* Matlli. xviii , I.




audicndo exploratum liaLcre voluissc milii videntur , an^

quemadmodum conjicicbant , cum seipsis majorem judi-

casset : simul etiam sperabant futurum ut causam cognosce-

rent, cur caeteris discipulis Petrus antelatus fuissct. Cumhaec igitur significare vellct IMatthaeus his verbis : « Illum

» sumens , » slaterem videlicet , «da eis pro me , et te , » sub-

junxit : «in illo die accesseruntdiscipuIiadJesum dicentes:

« Quis putas major est in regno ccelorum ? » Inde autem for-

tasse dubitatio eorum orta est,quod tres in transfiguratione

antepositi fuissent; quis autem trium illorum major a Do-

mino judicatus fuisset , ea vero de re dubitabant; nam

Joanncs in ejus pcctus prae amore rccubuit , et multa ante

coenam singularis honoris in Joannem a Jesu collati argu-

menta vidisse eos inde licet existimare : Petrus autem in

confcssionc beatus appellatus est propter illud : « Tu es

«Christus Filius Dei vivi^ : » rursus autem propter istud :

« Vade postme Satana, scandalum es mihi:

quia non sapis

»ea qusc Dei sunt; sed ea quae sunt hominum^, » animo

erant incerto ac dubio , an is fortasse major non esset , sed

alter e fdiis Zebedaei. Atque haec congessslmus ob id : « In

» illa die , vet hora , » in qua ,quae ad staterem pertinent

,

contigcrunt.

IIIuc' deinceps animo intelligendum est , « accesserunt

«discipuli ad eum, » tanquam discipuli quaestiones magis-

tro proponentes , et quis major esset in regno caelorum per-

scrutautes. Ac ea quidemin re discipulos Jesu imitari de-

bemus , si quaestionem aliquam solvere , ac explanare non

possimus, cum omni circa rem quaesitam concordia acce-

damus ad Jesum ,qui ibi praesens est ubi duo vel tres in no-

mine ejus congregati sunt" , et dum virtute ac potestate

* Matth. XVI, x6. — 2 Ibid., 23.

3 N. XV.

* ^7aub. XVIII, 20.



IN MiTTILEUM. TOM. XIII. 550

praesens cst, eorum qui hujus doctrlnam capessere volunt

ad quKstiones animo capiendas corda illuminare paratus

est : nec ineptum profecto fuerit nos ad aliquem e magis-

tris accedentes,qui in ecclesia h Deo constiluti sunt , ali-

quamproponere qusestionem huic haud absimilem : « Quis

»putas major est in rcgno coelorum^ ? «Ecquamnam igitur

ex iis rebus qua hac qua^stione continentur, jam tum sen-

tiebant discipuH ? quid quaerebant ? Compertum habebant

cequales inter se non esse qui regno coelorum digni habiti

sunt , etproinde cum aequales non forent , aliquem majoremcsse, et sic deinceps ad minimum usque ; at quaerebant

praslerea qualis ille esset qui major erat ; quam vitam duxis-

set, quiminimus; ct quinam forent qui inter illos medii :

nisi fortasse accuratius dicendum est cognovisse illos quis

major esset ex lioc loco : « Qui ergo solverit unum de man-

» datis istis minimis , et docuerit sic homines , minimus vo-

ncabitur in regno ccelorum*; )>nec vero quis major esset

sciebant, etiam si id teneient : » Qui autem fecerit, et do-

»cuerit, hic magnus vocabitur in regno caelorum' : » cum

enim inagni esscnt complures,

quis major esset inter eos

qui , ut est hominum captus , magni erant, compertum illis

non eral; complures sed enim esse magnos, sed non aequa-

liter magnos esse qui magni sunt, fidem faciet magni no-

men Isaaco inditum, « qui proficiens major evadebat valde

»valde\- »quod de Mose etiam , de Joanne-Baptista, et de

Servatore dictum est : ac nemo est quin omnes hos, juxta

scripttuâm , magncs fuisse , at majorem his fuisse Servato-

rem fateatur. Utrum autem Isaaco , et Mose major fucrit

Joannes,

quo « inter natos mulierum niajor* »nonfuit, annon major quideiii,scd utrique vel uliilibct anjunlis , tulum

non est pronuuciare. Atquc cx hoc quidcmi lcco, Isaac aii-

* Matth. xvni, i. — 2 .\'attb. v, 19. — ^ Ibid. — * Gcn. xxri, i3. —* M.itih. xr , I I.

XI. 2^



554 -ORIGliNIS COMMF.NTVRn

lem « ibat proficiens , alque succrescens , donec magnus

» faclus csl* , »non sinipliciter , sed cum addilamento valde

bis repetilo , discere licet magnos inter sc differre , cum ali-

quis magnus sit , alter valde magnus , alter valde valde ma-

gnus. Discere orgo volebant ad Jesum accedentes discipuli

(piis major esset in regno ccelorum; et fortasse illi quldem

volebant id disccre , accepto ab eo tali aliquo responso :

Ille major est in regno ccclorum : at hic sermonem simm

latius profert,quanam pr.Tdilus sit qualitale declarans, qui

majoresliuregno ca?loruni; cujus sermouis sensum ex iis

quce scripta sunt pro virili comparare conemur : « Advo-

» cans enim Jesus parvulum^ , » et caetera.

Primum' autcm id rudiore opera cxponore licet. Dixerit

crgo qui Servatoris sermonem hoc loco habitum lcviter

perstringctet enarrabit ,quod siquis;, cum virsit, /iriles ta-

menconcuplscentiasusque adeoenecuerit, actiones corporis

spiritutrucidans , et «sempermortificationem JesuChristi in

» corpore suo circumfcrens ', » ut pueruli venereorum exper-

tis , et virilcs affcctus nondum experti statum consequatur;

conversusilleest,ctpucrorumsimiIiseffeclus : etveroquanto

magis in hoc puerorum circa ejusmodi affectus statu pro-

fecerit , tanto iis qui se exercent, et noudum tantos in cou-

tinentia progressus fecerunt, major est in regno ccelorum.

<û()d autem de rebus venereis in pueros diclum est, idem

de reliquis affeclionibus , et infirmitatibus , ac morbis animi

(hci queat , in qu» a natura comparatum est ut non inci-

dant pueri,quicumque perfectum rationis usum nondum

assecuti sunt , vcrbi causa , ut quis convertatur, et quomodo

se habet ad iram puer, talis ille , vir licet , evadat ; et quem-

admodum se habet ad mcErorem puer, qui tum ridet, et

iGtn. XXVI, i3. — 2 A'alih. xvrir.a.

3 N. XVI.

4 9 Cor. IV, lo.



IN MATTn.EUM. TOM. XIII. 555

ludit nonnunquam , cum mortuus jacet pater, vel mater,

vel aliquls c fratribus, taiis evadat qui conversus fucrit,

quales sunt pueri , et liaLitum ad suscipiendum mo3rorem

minimc proclivem a ratione comparet, ut qualis est ad

tristitiam exiguus puerulus, talis ille sit. Simile quoque do

eo dices quod voluptas nuncupatur, qua temere et absque

ratione accenduntur et stimulantur homines nequam , cui-

que minime obnoxii sunt pueri, et qui converluntur, ac

pueris similes elTiciuntur. Quemadmodum vero accurate ab

aliis demonstralum est, in pueros, quibus nondum plenlor

rationis usus accessit, nullumhorum affectuumcadere; quod

si nullum , certe neque timorem : at si quid animi pertur-

bationi simile pueris contingit , exiguum illud est , citissime

evanescens et consanescens; adeo ut sl conseculus illud

fuerit,qui puerorum similis conversione factus est , ut

pueri instar affectus suos sibi quasi subjeccrit, prsclarc

secum agi putandum ei sit. Ac de timore quidem similia iis

intelligautur qu.-e supra tradidimus, pueros vidclicet malo-

rum timore nequaquam percelll , at allquo allo, quod ta-

men tiraoiêm appellant, qui de animi pcrturbationibus,

eorumquenominibusaccuratedisseruerunt,cujusmodI pue-

rorum quoque est, inter ipsas etiam lacrymas injuriarum

oblivio, qui temporis puncto immutantur et rident, cum-

que iis ludunt qui timore eos affecisse et timorem incussissc

videbantur, sed revera nihil tale fecerant. Ad eumdem vero

modum se deprimet et abjiciet quispiam , ad quem se ab-

jicit puer quem Jesus accersivit; in puerum siquidem ne-

que cadit supcrbia , neque generis , divitiarumve arro^-ans

existimatio , aut alicujus exiis

bonis , quae opinione quidemtalia sunt , revera non sunt : unde puerulos oppido influiles

videre licet ad tcrtium quartumve ailalis annum iguobilibus

et obscuro loco editls pueris similes , ellamsl gcnerosi esse

videanlur, nec inagis amantes pueros (|ul videutur florero



5oG ORIGKMS COMAIKNTAniA

opihus,quam egenos. Si ergo Jesu discipuliis ratione ad-

ductus se ipsc, vclut puer quem oslendit Jesus, depresse-

rit; id quod pucris proptcr aHatem contingit circa eos af-

fectus quibus efferuntur stidli; gloriola non turgidus, nequeproplcr divilias aut veslimentum inflatus, vel gcncris nobi-

litale intumcscens , ii polissimum in nominc Jesu susci -

piendi el imitandi sunt, qui, sicut a Verbo demonstratum

esl , ita conversi fuerint , ut puer qucm Jesus assumpsit,

quoniam inler eos prsccipue Christus cst, ct propterea illiid

dicit : « Et qui susccpcrit unum parvulum talem iu nomine

»meo, me suscipit *. »

Quod" autcm sequitur, difllcile est ila exponcrc , ut cum

siipcrioribus coha:!rcat : dixerit enim aliquis,quomodo fieri

potest ut qui convcrsiis fucrit, et puerorum simiHs factus,

pusiUus sit ex iis qui in Jcsum credunt , et offcnsioni ob-

noxius? nihilominus lamen id convenienler illustrare co-

nemur. Quiscjuis Jcsum Dci fiHum esse credens, juxta ve-

ram hisloriam quje de illo conscripta est , et per actiones

in Evangchis pi\TScriptas itcr habens , ul ad virlutis normam

vilam cxigat , convcrsus est, ct ad id conlendit , ut puero-

rum stmihs efllciatur; fieri non potest quin is ccelorum reg-

num ingrcdialur. Tales profecto sunt qnam plurimi; at non

quisquis convcrsus est ut pucrorum similis evadat, id asse-

cutus est ut pueris similis fiat; sed quantum unusquisqucab

eo, quem dixiraus,pucrorum circa animi affectus habitu

abest , tantumdem abcst ut adpuerorum simililudinem ac-

cedat. In omni ergo credentium multitudine sunt qiiidam

quasi recens conversi ut puerorum similes fiant,qui dum

convcrtiintur ut fiant quasi pueri,

pusilli appellantiir, et

qui ex iis conversi fuerint, ut fiant quasi pueri , sed mul-

liim ab eo absimt ut pueris accurate similes siot , ofTensione

* IMalili xvni , 5.

2 N. xvii.



I?{ MATTII.EUM. TOM. Xlir. oS^

et scandalo afllci possunt, quorum iinusquisque tantum

abest ut illis similis sit , quantum abest a puerorum circa

aninii perlurbationes habitu, de quo supra actum est; qui-

bus ofFensionis ansoe minime proebendpe sunt : alioquin qui

oflensioni locum dederit, opus illi erit, « ut suspendatur

»mola asinaria in collo ejus, et demergatur in profundum

»maris^ , » quasi ad curationem illlus id conferat; qui enim

talem in mari pcenam dederit idoncam , ubi draco ille est

,

quem « formavit Deus ad illudendum ei % » et prout ei fuerit

utile,punitus tandem et afllictus fuerit , eum obtinebit sla-

tum, qui labores in profundo maris a se mola asinaria de-

presso perlatosexcipiet. Molarum sedenimdiscrimina sunt,

ita ut earum aliqua , ut ila dicam , humana sit, alia asina-

ria : ac humana quidem illa est , de qua scriptum extat :

« DuoQ molenles erunt in una mola , una assumetur, et una

«rchnquetur^:

«asinaria autem, quse ei circumponetur qui

oflensionem et scandalum prrebuerit. Dixerit autem allquis,

an recte vel male , mihl non liquet , asinariam molam cor-

pus esse hominis nequam,grave et deorsum tendens

,quod

in resurrectione assumet , ut in abyssum ,quoe maris pro-

fundum appellatur, ubi draco ille est qucm « formavit Deas

»ad Illudendumei, » demergatur. A-IIus autem oflenslonem

uni e parvulis proebitam ad potestates referet,quac hominum

oculis usurpari non possunt; plurimx slquidem oftbnslones

in parvulosa Jcsumonstratos ab illls derivantur : postquam

autem unum e parvulis a Jesu monstratis , in eumque cre-

dentibus offenderint , asinariam molam assumct , corpus

videlicet corruplionl obnoxlum , animam gravans , suspen-

sum de collo , quo in vilffi luijus negotia dcorsum Iralietur;

ut de vanasui existimatione horum opedejlclantur, cl j)ost-

quam poenas lucrlnt, id quo sibl ullle erlt moho asIn;iii;o

beneflcio cousequanlur.

* AJallb. xvin, 6. — ^ Psalm. r.iii, 26. — ' Matih. xxiv , i\i.



558 OllIGliNIS COMMENTARIA

Pra?ter* rudiorem hanc explicatlonem , alia insiiper,sive

ut dogma , sive exercitationis gratia proferalur , et quemnam

puerulum a se accersitum in medio discipulorum conslituit

Jesus, perscrutemur. Ylde num puerum a Jesu accersltura

sanctum esse Spiritum diccre possis,qui scipsum abjeclt ^^

a Servatore accilus est , et In medla disclpulorum Jesu

menle constltutus; vel num nos alla omnia rastidientes , ad

excmpla a Spirilu sancto suggesta converli velit , adeo ufc

cfliciamur tanquam pucri, qui et Ipsi conversi , et Splrltui

sancto similes lacli lucrint; quos quldcm pueros Servatori

dedit Deus,juxla id quod in Isala dictum est : « Ecce ego et

» pueri quos dedit mihi Dominus ^: » nec vero In regnum cce-

lorum inlrare fas illi cst,qui non a mundanis negotlis

sese averterit, et puerorum Spiritum sanctum habentium

simills efFectus fucrlt; quem quidem Spirltum sanctum ,

qui a sua perfcctione ad homines se demislt , tanquam

puerum advocans Jesus , In medio discipulorum constituit.

Selpsum crgo a mundanis concupiscentlis aversum de-

primere oporlet , non solum ut puerulum , sed juxta id

quod scrlptum est, ut puerulum hunc. Deprlmere autem

seipsum sicut puerulum hunc, idem est ac Spiritum sanc-

tum imltari,qui pro homlnuui salute scipse depressit etab-

jecit. Scrvatorcm autem una et Spiritum sanctum a Patre

in hominum salutem missum esse In Isaia declaratum est,

ita ex Servatorls pcrsona loqucnte : « Et nunc Domlnus meus

«mlslt me, ct Trvciifxa ej us \ » Sciendumporro estambiguum

essehunclocum; velenimServatorem misItDeus, misitquo-

que Spirltus sanctus; vel,sicut intcrpretatl sumus, utrumque

misit Paler, Servatorem et Spiritum sanctum. Qui ergo ad

imitalionem puerl hujusplus se ipsc abjeceritquam omnes

qui sese demittunt, major illeerlt in reguo coelorum. Plurlml

* N. x.vm.

•^ Isai. viii, i8. 'Iil. XLviii, i6.



IN MA.TTUiEUM. TOM. XIII. 35f)

quippe sunt ,qui seipsi velint rleprimere , velutistepuer : at

qui puero seipsum abjicientiperquam similis fuerit effectus,

is in nomine Jesu vel revera potius in ipso Jesu , omnibus in

regno coelorummajorappellatusreperietur. Quemadmodumautem Jesum suscipit, qui susceperit unum lalem e puerulis in

nomine Jesu; ita Jesum rejicit et expellit ,qui talem unum

puerulum in nomine Jesu suscipere non vult. Quod si inter

eos qui spiritus sancti communicatione digni habiti sunt

,

discrimen inlercedit , cum plus minusve Spiritum sanctum

recipiant credentes; nonnulli saue sint offensioni obnoxii,

eorum scilicet, qui in Deum credunt, minimi; qiiorum of-

fensionem \ erbum ulciscens , de hls a quibus fuerint offensi

ait : rt Expedit ei ul suspendaturmola asinaria in collo ejus

,

»et demergatur in profundum maris\ »Ha?csiu)er propositia

Matthffii verbis dicta sint.

Videamus^ jam quomodo apud reliquos se habeant quae

ad ea pertinent. Ait ergo IMarcus disputasse in via Duode -

cini,quisnam eorum major esset ^

; idcirco cum consedis-

set , accersivisse eos , et,quis major esset, edocuisse

,pri-

mas illi partes , tanquam majorl , Iributum iri dicentem qui

modestia sua et lenitate omnium fuerit postremus, adeo ut

locum illius cui ministratur non arrogaverit, sed ministran-

tis ,

atque hujus quidcm non aliquibus ministrantis , aliis

vero niinimc , sed planc omnibus : ad id enim atlendc : « Si

» quis vult primus esse , erit omnium novissimus , et omnium

»minisler\)) Tum inquit postea : « Accipientem euin pue-

)) rum , Jesum scilicct , statuisse in medio discipulorum suo-

«rum : quem cum complexus esset , dixisse illis : Quisquis

))unum ex pueris rcceperit in nomine ineo , me recipil ^ »

Qualeui vero accipil puerum , ct coinplexus est Jesus,juxlu

1 Miillh. XVIII, 6.

2 Ni XIX.

» M;iif. IX , Vi , 3.|. ' Ib.J. 3;. — * Il;iJ. 35, 36.



36o OfllGEMS COMMENTARIi

altiorem horumce locorum interpretationem ? an Spiritum

sanctum ? et huic quidem puero similcs facli sunt non-

nuUi, de quibus id dixit : « Quisquis unum ex hujusmodi

npueris receperitin

nomine meo, me recipit.»

Juxla Lu-cam autcm : « Cogitalio » in discipulos non ascendit , sed

« intravit » super ea rc , « quis eorum major es9>et *. At Je-

jisus videns cogitationes cordis illorum^, », utpote oculos

habens cojîtaliones cordium intuentes,* « videns cogitatio-

»nes cordis illorum, » ne interrogatus quidem, juxta Lu-

cam , « apprehendit puerum , et statuit', » non in medio

eorum tantummodo,quemadmodum a IMatlh.ieo , et a Marco

traditum est, sed etiam « secus sc, ct ail discipuHs'', » non

illud solum : «Qui susceperit uuum parvulum talem^;»

vel : « Quisquis unum ex ejusmodi pueris receperit in no-

» mine mco , me rccipit ' : » sed ahius etiam progrediendo :

« Quicumque susceperit puerum istum in nomine meo , me

» recipit ^ » Eum igitur puerum , quem apprehensum Jesus

juxla sc statuit , in nomine Jesu , secundum Lucam , sus-

cipere oportet. Atque haud scio an id ahquis tiôpice exph-

care possit : « Quicumque suscepcrit puerum istum in no-

»mine meo : » unicuique enim nostrum puer ille ,quem

Jesus tunc apprchonsuni juxta se constituit , in nomine Jesu

suscipiendus est ; vivil enim quasi immorlahs , et eum ab

ipso Jesu in uominc Jcsu suscipere oportet; a quo minime

sejunctus Jesus , apud eum cst qui puerum susceperit , ita

ut juxta illud dici possit : « Quicumque susceperit pucrum

vistum in nomine meo , me recipit. » Deinde vero cum a

Fiho Pater non separetur, apud eum est qui FiHum susce-

perit; unde dictum est : « Et quicumque me recepcrit, re-

«cipit cum qui me misit^ » Qui autem puerulum , et Ser-

yatorem , eumque a quo missus iUe est, susceperit, omnibus

1 I.uc. IX, /,(3. — 2Ibid. 47.— HWid. — ' IbiJ. — * Maiili. xvm , 5.

— « Maic. IX ,36.— ' Lnc. ix

,48. — » Ibid.



IN MATTH.Er.M. TOM. XIII. 56

Jesu discipulis minor est, cum parvum se ipse exhibet; at

quanto minorem se ipse exhibuerit, eo major fit, majus illi

incrementum dante eo qui ut parvum seipse prasberet ef-

fecit. Animum enim ad Id adverte : « Nam qui minor est

» inter vos omnes , hic major est * ; » legimus quoque in ahis,

«major erit ; » at juxta Lucam : « Si quis non acceperit

» regnum Dei sicut puer, non intrabit in ilhid ": » ambiguus

vero est ihe sermo, vel enim ut qui regnum Dei accipit

,

puero simihs efficiatur, vel ut regnum Dei ilh puero simile

effectum recipiat. Et qui regnum Dei hic recipiunt , ilhid

fortasse puero simile recipiunt , in futuro autem soeculo non

jam amphus puero simih^; et magnitudinem assequuntur

perfectionis , in oetate , ut ita dicam , spirituah sese exerentis

et ostentantis in iis omnibus qiii in hoc saeculo receperunt

regnum Dei,quod hic puero simile est.

« Vae' miindo a scandahs^ » Privatim et separate voca-

bulum hocce « Mundus » usurpatum est : « In mundo erat,

«etmundus eum non cognovit"; » at juxta convenientiam

cum ahqua re , et connexionera cum eo ad quod pertinet

,

enuntiatum est hoc loco : « Ne forte elevatis ocuhs ad coe-

»him , vldeas solem ct hmam , et omnem ornatum (-/oaaov)

»coeh , et errore dcceptus adores ea , et colas ea ^ » Slinlle

in hbro Esther dictum esse de IHo inqules , cum scrlplum

est : « Cum deposulsset omnem ornatuin (/oVaov) suum'. »

Non enlm Idem est /oVfxo; mundus simphciler, et /dfffzov or-

natus coeh , vel y.daao; ornatus Esier; quod autem nunc in

quaestione versatur , ahud est. Existlmo Igitur mundum ,

juxta dlvlnam Scrlpluram , non compagcm niam csse ,(|uaj

cado et terra constat , scd locum hunc lantummodo qui

lerram amblt , atque eum quldem non qul uaiversam ter-'

» Luc. IX,48. — 2 Id. x.vii( , 17.

»N.xx.

'Matlh. xvm, 7. — ' Joan, i , 10. — « Deul. iv, 19. - ' E»th. xiv,a.



502 ORIGBNIS fÔM.MliNTAni V

rain aiiibire intelligltur, sed eam solum quai a nobis inco-

litur : in mundo eniin erat lux vera , in eo videlicet loco

qui terraui nostram ambire intelligitur; « Et mundus eum

»uon cognovit*, »homines nempe qui circa terraui versan-

tur, vel etiam fortasse proprioe et familiares loco huic potes-

tales : absurdum enim cst dicerc compagem iilam quaj ex

coelo, et lorra , et quaj in eis sunt concreta est , signllicari;

adeo ut solcm, etlunam , et siderum chorum , et omnes qui

in universo mundo sunt angelos , veram hicem non agno-

visse, et illam tamcn non agnosccnlcs,

ordinem sibi a Dcopra?stitutum servasse contendamus. Quin etiamcumin ora-

tione ad Patrem servator dicit : « Et nunc clarifica me , Pa-

»ter, apud temetipsum , clarltate quam habui pilusquam

«mundus essct apud te^, » locus hic supra terram a nobis

habitatus intclligendus est; de illo etenim mundo homines

Filio dodlt Palcr, pro qulbus solummodo Patrem rogat

Servator, non autcm pro universo homiaum mundo. Item

cum ait Servator : « Et ego ad te venio : et jam non sum in

mundo% «mundumdicitlerrenum; nec enimsibi repugnan-

tiaproforre iUumputandumcst dicentcm : «Et ego ad te ve-

» nio , ot jam non sum in mundo , » et , sum in mundo. Sed et

hoc loco : « Ethaec loquor in mundo \ «terrenus hic locus

intelllgcndus ost. Luculenter vero his Ille signlficatur : « Et

«mundus cos odio habuit,quia non sunt de mundo \ » Nos

enim odio habuit , ex quo non amplius « contemplamur qua3

» videntur, sed qu» uon videntur ® » propter Jesu discipli-

nam, non mundus ex ccelo, et terra , et quK in iis sunt to-

tus coagmentatus , sed qui supra terram noblscum horal-

nes couversantur: id

autem: «

Nonsunt de

mundo,» idem

est ac, non sunt de lerreno hoc loco; ita ct Jesu dlscipuli

« de niundo non sunl, sicut ct ipsc non cratde mundo '.

1 Joau. I , lo — ^ Ihiil. XVII , 5. — ^ Joan. xvii, i i. ^' Ibid. i3. —* ll)i(l. i4- — "î Cor. IV, i8. ' Joaii. S.V1I , r6.



Ji\ MATTII.EUAI. TOM. XIII. 365

Ilein elilliitl : « IJt credatmundusquici lu memisisli*, »quod

bis in Evangclio secundum Joannem repetitur, ad praestantis-

simos, optimosque homines non refertur, sed ad eos quibus

opus est , ut Filium a Patre in mundum hunccc missuin

fuisse credant , et apud Apostolum : « Fides vestra anuuntia-

»tur inuniverso mundo ^. »

Quod^ si «VcX a scandalis » pronuntiatur homlnibus per

unlversam terram dlssipatls ,qul scandalls aflicluntur; de

mundo autem non sunt disclpuli quaevidenturminime con-

templantes, quemadmodum nec eorum maglster de mundo

est, ad nullum e dlscipulis Jesu pertinet « voe a scandalis ^

» quandoquldom pax multa dlllgentibus legem Dei , et non

»est illis scandalum '. » Si quis vcro dlscipulus esse vi-

detur, adhuc tamen de mundo est, quod mundum , et quae

in eo sunt , dlligat; vitam intelligo quam in terrenis hisce

locis ducimus , vel pecuniam quae in ils est , vel possessio•

nes , vel quaslibet facultates; ita ut id ineum non quadret

tt De mundo non sunl , » sed illud: « Vae a scandalis, »

quod mundo contingit , illi pariter continget , utpote qui de

mundo quoque sit. At qui vae illud declinare volet, vit;e

amans non sit, sed juxta Paulum dlcat : « JMIhi mundus

» crucifixusest , et ego mundo %• » sanctl enim qui « sunt in

»hoc tabernaculo , ingemiscunt gravati" » corpore humili-

tatis , et omni ope contendunt ut dlgni evadant,qui in

rcsurrectionls raysterio reperiantur,quando Deus « refor-

»mablt corpus humilitatls ', »non omnium quidem , sedeo-

runi qui Christi disclplinam slncero pectore capessunt , ut

fiat « conllguratum corpori claritatls * » Christi. Quemad-

modum enim nullumex omnibus wvc culquam dlscipuloruin

* Joan. XVII, a3. — ^ Rom. i , 8.

s N. XXI.

" Psalin. civiir, lOS. — " Gal. vi, i^. — ® 2 Cor. v, 4- — ' Philip. lu,

21. — » Ibid.



5G4 OIUGEMS COMMliNTARlA

Christi conlingit , ita neque illiid , vce munclo a scandalis;

nam qnamvis infmita exoriantur scandala , ad eos qui de

mundo amplius non sunt, nullum pertinebit. Quod si quis

propler lidcl mutabilitafem , et consentionis cum verboDei

inconslantiam scandalum pati potest , sciat ille se pro disci-

pulo Jesu non haberi; tot autem eventura scandala cre-

dendum est, ut vne ad quasdam terraepartes nonpertineat

,

sed ad totum mundum qui in eaest.

« Et*necesse est ut eveniant scandala^ » qua? alia esse

existimo ab iis hominibus per quos contingunt. Quk ergo

exoriunlur scandala, exercitus quidam est Diaboli : angeli

nempe illius, etmalus immundorum spirituuni chorus, qui

dum instrumcnta perquirunt,quorum subsidio operari

qucant, honiincs sa*penuniero repcriunt a pietate prorsus

alienos, nonnunf[uam eliam aliquos ex iis qui verbo Dei

fid<'mhabcrc creduntur ; quibus pejus

vat;

quamei

quiofTensionem patilur , coutingil; sicut « Tyro et Sidoni re-

«missius erit in die judicii' , » quani locis iis, in quibus si-

gnaet prodigia edidit Jcsus, fides autem illi habita non est.

Quemadmoduni autem alifpiis eos qui boali pra^dicantur, et

res propter quas id assequuntur colligens, commentatio-

nem c Scripturis lucubrare' possit; ita et ex illis vae quae

scriptis mandata sunt, et ex iis propter quas vae pronuncia-

tum est. Super eo autem quod pejus sit vae oflensionem

pracbcntis , quam illius qui patitur, hunc praeterea locum

proferes : « Qui autem scandalizaverit unum de pusillis is-

»tis,qul in me credunt , expedlt ei'', » et caelera. Cum

enim propler oflensum parvulum pcenae ab eo qui oflenslo-

pem pra^bult exiguntur, grave Illud et intolerabile de quoscriptumest ,clrca ofl^cnslonls auctorem alligari expedit, At

haec si animo altius defigeremus , daremus operam profccto

* N. xxni

2 Maiih. XVIII ,7. — ' Id. XI, -22. — '' Id. xviu , 6.



ly MA.TTn.ElM. TOM. XIII. 365

ne « peccaremus in fratres , et percuteremus conscientiam

eorum infirmara, nc in ChrlslLim peccaremusS » pereunti-

Lus srepe fratribus nostris , « propterquos Christus mortuus

»est, » non per nostram sokim scientiam , sed aha etiam

nonnulla ; propter quos puniemur erga Christum peccantes

cum oL animas aostra pereuntium causa pcenaj a nohis re-

poscentur.

Deinceps ^ vero examinandum est vocabulum , iXecesse,

quod habetur hoc loco : « Necesse est enim ut veniant scan-

» dala ; » et quod ei aequivalet , apud Lucam ; u-jivSr/.Tov est

« ut non veniant scandala , » pro atJvvarov est : et quemad-

modum necessario interit quod mortale est , fieri enim non

potest, quin intereat; et necessario nutritur, qtii corporeus

est; fieri enim non potest ut vivat,qul non nutritur; ita ne-

cessarlo exoriuntur scandala , nec aliler fierl potest , cum in-

ter homines virtutem necessaiMO proecedat nequitla , a quascandala profluunt : fierlslquidem non polest ut homoomnls

expers culpaereperlalur, quique virtutem absque peccato ca-

pessiverit : nam quae nefarlls polestatibus inest malitia , cura

liorainum malitiaB causa sitet origo , oranes concitat , ut per

allqua instrumenta adversus homines qiil In mundo sunt ope-

rentur : fortasse etlara raagls Irrltantur Iniproba? potestates,

cura verbo Jesu depelluntui^j et earura immlnuitur cullus,

nec solita eis sacrlficla ofieruntur , et ea oborlri necesse est

,

non autem per Illuni quemplam : idclrco vaeobtinglt homini

illl per quem evenlt S'candalum , utpotequIImproba3 opera-

tionl ad ofiensionem pra^bendam compositoe locum dederit.

At noll exlstiraare natura,et ex rerum constitulionc esse

scandala, qua^ homines quosdam perquirant , per quos orlan-

tur: queraadmodum enim Deus mortem non feclt , Ita ne-

' I Cor. Tiii, 1 1 , I a.

^ i\. xxin.

^ Miilili. xviir,

7. — '

I.iif. ivir, I.




qiie scaiiflala creavit ; sed liberum arbitrium in quibus-

dam labores pro virtute tolerare nolentibus scandalum pro-

duxit.

Ac ^ optime sane se res habebit , si oculus et manus lauda-

biles sint , ne juste manui oculus dicere possit : « Opera tua

»non indlgoo^. » Quod si quls In loto ccetuumEcclesiao cor-

pore ,proplcr strcnuitatem ct dexterltatem in rebus agen-

dis pro manu habltus immutatur , et manus offenslonem

praebens cnicltur , ejusmodl manui dicat oculus ; « Opera

» tua non Indigeo, » et poslquam id dixerlt , « abscindat

» eam , et projiciat a se'. » Ita et bene erit , si et beatum sit

caput , ct pedcs beato capite digni , ne quae sibi conveniunt

servans caput pcdlbus dlcere possit : « Non eslis mihi ne

«ccssarll''. » Quod sl pes aliquls Inveniatur, qui scandalum

sit totius corporls , dlcat caput pedi ejusmodi : « Non est

»mihi necessarius , » et abscissum eum a se projiciat :

longe quippe satius est in vilam Ingredl reliquum corpus

,

pede scandahim prajbente , vel manu mutilum, quam per

universum corpus propagato scandalo , mitti illud in gehen-

nam ignls duobus pedlbus , duabusvc manibus Instructum.

Simllitcr bcne est si qul lotlus corporls oculus csse potult

,

dignum se praebet Christo, et toto corpore; verumtamen si

oculum hunc ita mutari allquando conllnglt, ut lollus cor-

poris scantlalum fiat, satius crlt erutum eum extra totum

corpus projicere, et oculo hoc reliquum corpus orbatum sa-

lutcm consequi, quam cum ipso oculo, universo corpore

labefactato , in gehennam ignis totum corpus immltti.

Animae enim , ut ita dlcam , incedendi facultas pcccatl rea

,

peccati Item rea videndi facultas , manus esse potest , et pes

offensionem prrebens, etoculus; quae conduciblllus cst de-

ponere , et iis carentem in vitam ingredl , claudum verbi

* N. xs.iv.

2 I Cor. xn ,2 1. — ' .\'alth. xvjii, 8. - ^" J Cor. xii, 1 1.



IN MATTITiEUM. TOM. XIV. SG^

anlmne jacluram facere. Item qiiocl ad anlmam spectat,

bonum est et beatum facultate Illlus ad opllma quaeque utl.

Quod si unius nobis propter aliquam causam jactura fa-

cienda est, optabilius est usu illius privari , ut cum allls

facultatibus salutem consequamur.

gratla , vel mutilum , vel luscum , quam ils prcTsdltum totlus

His etiam verbls utl possumus in eos qui uecessitudinc

valde conjuncti sunt, et veluti membra nostra sunt; cum

propter magnam conjunctionem sive generis , slve ex ali-

qua , ut ita dlcam, amicilia; consuetudinc ortam membranostra exisllmentur

,quibus minlme parcendum est , cum

animam nostram offendunt. Pra^cldamus enim tanquam

manum, vel pedem , vel oculum, sicpalrem, mnlremve,

cultui ac pletati contrarla nos facere volentes; et filium, vel

filiain,qui nos a Christi Ecclesia , Illiusve amore avertere

pro virili nituntur. Quineliam si uxor qure in sinu nostro

cubat, vel ainicus quem anlmo coutra carum habemus,

scandala nostra efTicIantur, cis non parcamus, sed a nobls

praicldentes , utpotc saluti nostroc non amicos , sed hostes

ex animo depellamus" : quisquis enim non odlt patrem , et

matrem , et qujc adjiciuntur, quando tanqiiam hostes et in-

sidialores odio habendi sunt, ut Ghristum lucraripossit, is

filio Dci haudquaquam dignus est : et super Illis dlci potest,

velut claudum allquem , a clrcumstantibus malis liberari,

cum pedem amisit , fralrem verbi gralia , et solus regni

Dei hajredltatem adit; el mutllum adipisci salutem, cuni

patcr illlus ca excidlt ; scd pereunt illi , Ipse vero separatur

ab iis, ut beatitudinem consequatur. Luscus pariler ali((uis

ad salutem pervenit ,

cum domus suic oculum cxsculplt,

conjugcm ncmpe suam adulterii rcam , ne diiobus oculis

intcgcr abeat iu gehcnnam Ignls.

1 N. XXV.

'- LllC. XIV, 2'i.



?G8 OniCENIS COMMENTARIA

« Vldele* nc conlemnatls unum ex his puslllis^.»Qaem-

admodum hominum corpora magniludinc inlcr sc dilTe-

runt, ita ut parvisint nonnuUi,proceri alii , alii inlermedii;

et parvi rursus exiguitate discrepent, cum phis , minusve

parvi sint; simihlcr proccri, et mcdia magnitudine pra'diti

pari modo f|ua?dam inessc hominum animis mihi videntur,

quiT parvilalcmeorum, alque aha itidem qure, ut ita dicam,

maguitud nem , ct planc corporum instar, mediocritatem

exprimantct disliugiumt. Quod auleni ad corpora pcrtinet,

non ab homiuibusipsis ,

scdascminis

ratioiie

pendet, ul

brevis ille ac parvus , magnus hic , mcdiocris isle fial; at

quoad animos , tum quod nostri est arbitrii, lum et taha

facinora, talcsque morcs causain dant ciir magnus ahquis,

par\usvc cvachit , vel ad mediam magnitudincm pcrlingat;

el in noslra siliim est potestate , vel promovendo in magni-

iudinc,statur.-c iucremcntum capcre; vel non promovendo,

parvum csse. Et sic inicrpretor quod de Scrvatore dictum

est qui humanam quoque animam assumpsit : « Jcsus profi-

»cicbat\ » Quemadmodum enim c rcbus ab arbitrio hbero

pendcntibus ,quK animac ilhus incrant

, proccssus in sa-

]>icnlia erat el gratia , ita et in slalura : ct Apostolus : «Do-

» nec occurramus omnes in virum perfectum , in mensurara

»a^talis phnntudinis Cliri^ti'; » virum enim cvadere, eum-

que pcrfcctum sccundum inleriorcm hominem credendum

est, qui quae pueri sunt fuerit praetergressus , et vir evase-

rit, et puoriha abolcvcrit , et pcrfcctum viri statum plane

fuerit assecutus^ Pari ratione ahquametiam spirituahs sta-

tura; mensuram esse putandum est, ad quam perfectissima

auima Dominum magnificando pervenire , et magna fieri

potest. Eo igitur pacto inagni quoque ilh facli sunt, quos

lales evasisse scriptis proditum est , Isaac , et Moyses , et

' N. xxvr.

^ M:ilili. xviit, lo.— ^ Luc. ir , Sa — ' Ephe». iv, i3.— *i Cor. xiii , 1 1.



IN HATTH.CfM. TOW. XI! [. 5Gf)

Joannes , et ipse prse omnibus Servator : de illo enim dixlt

Gabriel : « Erit magnus* : » parvuli autem , « modo genili

«infantes, rationabile , sine dolo lac concnpiscentes^ , »

quibus nutritiis illis et nutricibus opus cst, qui ab Isaia

memorantiir, dicente de vocatione e gentibus : « Et affc-

»rent filios in ulnis , et filias super humeros portabunt, et

»erunt rcges nutritii tui , et reginoe eorum nutrices tuie*. »

Propterca ergo animadvertes ad id : « Ne contemnatis unum

»e pusillis'* , » an non eorum angeli ii sunt qui hos in sinu

gerunt, postquam filli facti sunt, et qui humeris eas por

tant qua3 filiffi appellantur; et exinde nutritli quidem sunt

qui dicuntur reges , nutrices autem quas reginaj nuncu-

pantur. Et quoniam parvuli a Servatore nostro monstrati

,

tanquam anutrlcibus, nutritiisve regunlur, inde factum

existimo ut IMoyses se jam in majorum ordine conslitutum

credens, ad id : « Angelus meus proecedet vos, » illud dixe-

rit : «Si non tu ipse mecum proficiscaris, ne educas me dc

»Ioco isto':» nam etsi parvulus hasres quoque est,pucr

autem nihil a servo differt, quamdiu puer cst, et quatenus

puer cst, « spiritum liabet servitutis ad tiraorem ^; » qui au-

tem talis jam amplius non cst , non amplius servitutis spi-

ritum habct,

sed jamadoptionis,

quando scilicct «perfccta» charilas foras mittit timorem' , » perspicuum tibi erit juxta

hoec dici AngcIumDomini circatimentescum castrametari,

eosquc liberarc. Siipcr his vero animo perpendes annon

parvulorum quidem,quibus a spiritu scrvitutis limor in-

jicitur, sint Angeli,quandoquidem castrametatur Angelus

Doininicirca timcnles eum , eosquc liLcrat %• niajorum au-

tem , ipsc major Angclis Dominus,qui dc unoquoqnc eo-

rum dicat : « Gum ipso sum in tribulatione"; » ct quamdiu

* Luc. I ,i5

, 32. — 2r Pet. II, 2. — ^ Is;ii. xlix, aa ,23. — ^* Matlli.

XVIII , lo. — ' Exod. XXXII , 34 ; xxxtir , 14 , J 5. — * Roin. viir, i5. —

' 1 Jo.-m. IV, 18. — ' Psalm. xxxiti, 8. — " Icl. xcx , i5.

XF. 24



.TÔ ORIGRNIS COMMENTARIA

imperfecti sumus, et adjutore nobis opus est ut a malis

liberemur , Angelo indigeamus de quo dicebat Jacob :

tAngelus qui eruit me de cunctls malis*;» at postquam

perfecti evasimus , et nulriliis , nutricibus , actoribus et tu-

toribus nossubduximus , ab ipso jam Christo gubernarl pos-

simus^.

Rursum' deinde qucesiverit aliquis quandonam parvulo-

rum a Servatore monstratorum cura? praificiantur qui illo-

rum angeli dicuntur; an eorum regimen capessiverint , ex

quo per lavacrum regeneralionis, cujus ope « sicut modo«ceniti infantes » effecli sunt, « rationabile, sine dolo lac

• concupiscunl', » nec amplius malae alicui potestati subja-

cent; an jam indc ab ortu, ordinatis illis juxta praescien-

tiam , et pra;destinationcm Dei, « quos praescivit et praede-

«terminavit » Deus futuros « conformes gloriae Christi \ »

Ac super eaquidem sentenlia

,

qua? angelos ab ortu haber^

statuit , hiec prolulerit quispiam : « Qui ms segregavit ex

» utero matris meic ^, » et istud : « De vcntre malris meae

»tu es protector meus' ; » illud quoque : « Suscepit me de

y> uteromalris meae* ; » tum: «Inteprojectussumexutero^;»

et iri Judac epistola : « llis qui sunt in Deo patre dilectis

,

»et Jesu Christo couservatis et vocatis*", » plane ab angelis

custodibus.

Super " his autem : « Quando per lavacrum factus sum

spuer in Christo'^, » dicet Angelum sanctum his non ad-

esse qui in malitia etiamnum*** tempus infidelitatis sub

Angelis Satanae esse : at post regenerationem,qui nos pro-

prio sanguine redemit, Angelo sancto etproptermunditiem

1 Gen. xLvni , ifi.

—^ Gal. iv , 24.

» N. XXVII.

* I Pet. II, 2. — * Rom VIII , ag. — 6 Gj,!. i , i5. — ' Psaln). lxx ,6.

» Ibid. cxxxvm, t 3. - ' Ibid. xxi , 11 — *" Jtid. i , l.

*' N. xxviii.

'2 Tit. III , 5.



IX MVTTIIF.UÎ. TOM. XIII. O^l

faclcm Dei videnti Iradit. Torlia ileiii hiijiis loci talis esse

<[ueat expositio, fieri posse scilicet, ut quemadmoduni ab

incredulitate ad fidem , ab incontinentia ad castitatem , ct

univeise a nequitia ad virtulem homo convertitur, ita ct

cui animte cura statim ab ortu couimissa est, malus initio

esse possit; deinde vero qua proportione is credit qui sibi

Iraditus est , eadem el ipse credat, et tantos faciat proj;;es-

sus, ul uniis ex AngeUs faciem Patris qui in cceiis est sem-

per spectantibus efficiatur : inllio inde facto , ei conjungitur

qui , in hoc tempore credat, praivisus et praedestinatus est

,

jnsfrabilibus atque inscrutabilibus, et abyssorum simllibus

])ci judiciis omnem hanc connexionem , Angelos cum

hominibusconjungendo , merito parantibus. Fieri item po-

test ut quemadmodum cum vir et muher a fide alieni sunt,

vir qui prior credidit, uxorem aliquando servat; aliquando

autem initium faciens uxor virum tandcm oratione sua flec-

tit, idem Angelis, hominibusq<je conlingat. An autem idem

aliis Angelis eveniat, necne , tu ipse disquires. At vidc ne

lale quld de unoquoque Angelo dicere minime par sit, (jui

juxta Servatoris nostri sermonem tanto atlicitur honore, ut

facieni qui in ccelis est sempor inlueri dicatur. Quoniam

vero Angelos esse supra dixiiuus quibus parvulorum cura

commissa sit , majores vero cjusmodi ordinem esse praeter-

gressos , refragabilur nobis quispiain ex Aclis Aposlolorum,

ubi scriplum est pulsanle Petro ostium processisse Rhoden

ancillam quamdam ut subauscultaret, et cum vocem Petri

agnovisset , intro currentem renuntiasse stare Petrum anle

vestibMlum; miratos aulem eos qui in domo fuerant con-

gregati, nec fieri posse crcdenlcs ut Pelrus revera slaret,

ipsius esse Angclum pronunciasse; dicel eniin sclvisse illos

quenidaiM Petri esse Angolum , cum uninnquemque e cre-

dentiljus allquem haberc Angeluiu seinol didicissent. Qui

îilcm his asseuticlur, qu» supra diximus, minime neces-



372 ORIGKNIS COMMliNTAniA

sarium esse dicet ut pro dogoiate oratio Rliodes habealur,

fortasse vero neque eorum quibus exploratum non erat

quandonamab Angelis , tanquam parvulus quispiam , et

Deum timens gubernatur aliquis; quando vero ab ipso jam

Domino. Deinde ut parvulus ita intelligatur, quemadmo-

dum c\posuimus, nequaquam nobis mandato opus esse

dicemus, quo a contemnendis majoribus prohibeamur, at

erga parvulos eo nos indigere; propterea non simpHciter

dictum esse : «Ne contemnatis unum exhis* , » monstratis

omnibus discipulis, sed, « unum ex his pusillis, » monstra-

tis ab eo qui exiguitalem et magnitudincm animi aspicit.

Alius^ vero dixerit parvulum inler illos appellari, qui per-

fectus est , eo utens testimonio : « Nam qui minor est inter

» vos omnes , hic major est ^ , » et qui se abjecerit , et in me-

dio ouniium credenlium efTectus fuerit sicut parvulus , sive

apostolus sit, sive episcopus, talisque fiat , « tanquam si nu-» trix foveat filios suos', » eum esse parvulum dicet qui a

Jesu monslratus est, et illius angelum faciem Dei intueri

consentaneum esse. Dicere enim per parvulos hic perfectos

designari juxta illud : « Nam qui minor est inter vos omnes,

»hic major cst % » et quemadmodum Paulus dixit : « Mihi

«omnium sanclorum minimo dala est gratia liKc " , » vide-

bitur his verbis consentire : « Qui scandalizaverit unum de

Ti pusillis istis ' , » atque item illis : Sic non est voluntas ante

»Patrem meum qui in ccelis est, ut pereat unus de pusillis

«istis*;» nam , ut a nobis dictum est, qui nunc parvulus

est nec ofTensionem patl , nec perire queat : « Pax sujiudem

«multa diligenlibus nomen Dei , et non est illis scanda-

»Ium^ : »nec cerle pereat qui inter omnes Christi discipu-

1 MaUh. xviii, 10.*

2 N. XXIX.

3 Luc. IX, 43. — 'i I Thess. 11, 7. — ^ Lnc. ix

, 48. — 6 F.phes. iri , 8.

— 'Mattb. xvni, 6. — "Hji,!. i^. — 9 Psahu. cxviii, i65.



IN MATTHrtM, TO.M. XIII. SjO

los ouiniMiii minlmus est , et proplerea magnus existit; et

cum nou pereat, id merito dicat : « Quis nos separabit a

» charitate^ , » et caitera. Sed qui postremam hanc expositio-

nem tueri volet, animam justi mutationi quoque ohnoxiam

esse dicet ,quemadmodum testatur Ezechiel diceus justum

a Dei mandatis discedere posse, ita ut prior ejus justitia ei

minimeimputetur^ : propterea dicitur : « Qui scandalizave-

»rit unum depusillisistis' ,ct : Non estvoluntasantePatrem

»meum qui in coeUs est, ut pereat unus de pusillisistis

\»

QuaB autem ad centum oves pertinent , ea habes in homiliis

quas in Lucom conscripsimus.

« Si ^ peccaverit frater tuus , vade et corripe ipsum inter

» te et ipsum solum \ » Qui orationi huic animum applicue-

rit , ut immensam Jesu erga homines benevolentiam signi-

ficet, supervacaneam eorum operam esse dicet , et bonita-

tati Jesu contrariam qui his locum in levioribus solum pec-

catis tribui volunt, cum peccatorum differentiam verba ista

non exprimant. AUus vero et hunc locum atteiite perpen-

dens , et non extra rem haec intelligi , neque de quolibet

peccato dici volens, qui ingentia illa flagitia admittit , eum

ne fratrem quidem esse dicet , etiamsi frater fortasse appel-

letur, quemadmodum ait Apostohis : « Si isquifraternomi-

«natur inter vos, est fornicator , aut avarus , aut idolls ser-

» viens , » et quae sequuntnr , « cum ejusmodi nec cibum esse

Bsumendum' : » nemo enlm idolls serviens , vel fornicator,

vel avarus frater est; nam si ahquid ex hls in sc habeat qui

appellatur frater , ct Christlnomen ferre vldctur, fraterta-

men jure merito nequaquam dici possit. Quemaduiodum

igitur qui talia de omni peccato dlcta esse pronuntiat , sive

peccatum illud caedcs sit , sivc vcneHcium , sive puerorum

' Roiu. vui , 35. — ^ Ezecb. xs.xiii. — ' M tth. xviii, 6. — " Ibid. i^-

> N. XXX.

Malib. xviii , i5. — ' I Oor. v, ii

.



074 OniGEMS COM.IUE1NTARIA

stupnim, sivc aliquid simile , occasionem praebuit cur sum-

luaQi Christi palientiam et procrastinalionem animo com-

prehenderemiis; ita e contrario qtii Iratrem ab eo qui fra-

ter appclhitur dislinxit , cani qui propter minima quibus

obnoxii sunt homines, pcst reprehensionem non Tuerit con-

versus , habendum esse docet pro ellinico et publicano,

propter peccata qu?c non ad mortcm , vel, ut ea in Nume-

ris lex appellat, mortifera non sunt; quod utique nimis

crudele videtur; nec enim facile quemquam reperiri posse

arbitror, qui non ter ob idem noxas genus fuerit objurgatus,

malcdlcli, verbi gralia,quo maledici, vel qui ira excan-

descunt, propinquornm ncniini delrahunt; vel vinolentiae;

vel orationis mendacis et oliosae, vel allerius cujuspiam

cnlpae ex iis quac umltis inhnsrere solent. Quineres igitur an-

non aliqua circa hunc locam eos prielereat observatio, qui

ad V(>rbi beniîitalem atlendentes in condonandis maximis

flagitiosorum criminibus faciles se dant , et eos item qui in

minimis pro ethnico et publicano habendum esse docent,

et ab Ecclesia seiiicânl Irium vel levium noxarum reum :

quod aiitem ulrosque fugit, tale mihi videtur esse; post-

quam verba ha;c : « Lucratiis eris fratrem luum*, »ad eum

solummodo qui obteniperavit pertinere declaravit Verbum,

non idem pro eo amplius repetiit qui bis terve peccaverit,

qui objurgatus fuerit , sed quod his verbis respondet : « Lu-

j> cratus cris fralrem tuum , » quasi suspensum reliquit,quod-

que fle eo quibis tervefuerit objurgatusdicendum erat. Non

omnino ergo lucriflt, ncque omnino pcribit, plagisve plec-

tetur. Qiiin eliam priorem lociim dlllgenler considera qui

talis est : « Si te audlcrit , lucratus e* fratrem tuum; » et al-

lerum Scripturse locum qui sic habet : « Si autem te non

» audierit , adhlbe tecum adhuc unum vel duo , ut in orc

» duorum vel Irium teslium stet omne verbum ^: » quid

1 MaltL.xvm, i5. — ^ tl.ij. i6.



IN MATTHÛM. TOM. XUI. 5^5

«rgo bis objurgato continget postquam in ore duorum vel

trium testium steterit omne verbum nobis ccgitandum re-

b'nquit; et rursum;

« Quodsi

non audierit testes eos , » vi-

delicet ante adhibitos , « dic , inciuit , Ecclesiae *: » necadje-

cit quid iilo fiet, si Ecclesiam non audierit , sed docuit pro

ethnico hunc deinceps, et publlcano ab eo habendum esse

qui ter ilhim arguerit , nec fuerit auditus , si Ecclesine mo-

rem non gesserit : non omnino ergo iucrifit, neque fundi-

tus peribit. At quid tandem passurus sit qui primuni au-

dientem se non prEcbuit, cuique testibus opus fait, vel qui

neglectis iis ad Ecclesiam delatus fuit , Deus noverit; nos

autem non declaramus ,juxta id : « Nohte judicare et non

/) judicabimini, quoadusque veniat Dominus,qui et ilkimi-

B nabit abscondila tencbrarum , et manifeslabit consiha cor-

»dium'. » Ad id autem quod adversus levioruin novarum

reos durius pronuntiatum videtur, dicet aHquis eum qui bi»

ordine morem non gesserit, lertio ila oblemperare non posse,

utproplereaelhnicus amplius,pubHcanusvenonsit, necopus

ei sil ut coram lota Ecclesia arguatur. Ilhidenim inmemo-

riam revocandum est : « Sic non est voluntas ante Patrem

» meum qui incadis est, ut pereat unus de piisillis islis ';

nainsi ffomnes nos adstareoportetante tribunal Christi,ut

«referat unusquisque propriacorporis, proutgessit , sivebo-

»num, sivemaluni^, »unusquisque eniti debet,ne plurium

mnle gestarum per corpus rcrum poenam referat , etiainsi

pronoxis plane oamibus a se aduiissis plcctendus sit; sed ut

plurium recte factoruin mercedem referat , omni ope illi

contendendum est,quoniani « qua mensura mctiiuur , ea

«melicntur nobis alii "^, et : Distributio manuum noslraruni

»fiet nobis', » nec infinitas, sed duplas, septuplasve Do-

mino prodelictis poenas dabunt peccatores,quandoquidem

• Miitlb. xvm , 17. — 2 j,i y,,^

, — » I Cor. iv, 5. — '^ Mîllh. xviii,

:4 — * 3 (-<>••. V, 10. — * Miiulj. VII , 2. ' Is.ii,

111,II.



OjO ORlGEiMS COMMENTARIA

non unicuique juxta opera manuum ejus retribuitur , sed

j)lura quam quse fecit ; « Jerusalem » enim , sicut ex Isaia

discimus, « suscepit demanu

Domini dupliciapro omnibus

» peccatis suis *: » at qui vicini sunt Isracl, quicumque tan-

dem illi sint , septuplum recipient , juxta id quod in Psal-

mis dlctum est : « Et redde vicinis nostris septuplum in sinu

«eorum ,impropcrium ipsorum,quod exprol)raverunt libi,

»Domine". » Ac ali;c qiiidem pensationis forma3 reperiri

queant,quas si animo leneamus, utilem esse post quanta-

cumquc pcccala i^cenitentiam scicmus ; ut prwtorquam quod

plurimorum facinorimi ptenas nou luemus , aliqua etiam

nobis spes pro bene deinde gostis supersit, etiamsi sexcenta

prius flagilia admissa sint. A ralione enimalienum estmala

rationibus alicujus inferri , necquidquam recte facta post

mala prodcsse, quod ab Ezcchiele traditum facile discere

possunt, qui dicta super hisce rebus constanlcr tenent.

Ad id autem^ quod pro ethnico et puLIicano habendus

sit, qui post tres admonitiones damnatus est, praiclare sub-

nexum illud videtur , « Amen dico vobis , » iis nempe qui

pro cthnico et publicano habendum aliquem judicarint

,

« qua^cumque alligavcritis super terram' , » et caetera; nam

qui ter arguit, neque audilus est,jure merito eum alliga-

vit qulhabenduspro ethnico ct publicano judicatus est : id"

circo cum lalis quispiam a quovis tali alHgatus fuerit et con-

demnatus , ligatus manet; cum eorum nullus qui in cnelo

sunt, judicium cjus rcscindat a quo alligatus est. Similiter

et qui semel correptus , actibus suis lucrifieri meritus est

,

solutus per hanc illius objurgationem a quo lucrifactusest,

ncque auiplius constrictus vinculis peccatorum suorum

propter qua3 insimulatus fuit; is et ab iis qui in ccelis sunt

solutus judicabitur. Verum quse uni Petro supra concessa

sunt , hic omnibus quoque videtur tribuisse,qui peccato-

* Matth. XI., 3. — 2 Ps. Lxxviii ,12. — ' N. xxi, ~'^ Maub. xviii , i8.



IN MATTHiEUM. TOM. XIII. .^yy

res quoslibet ler corripucrint , ut si mos iis gcstus non luc-

rit , supra terram eum alllgent,

qui ut pro ethnico et

publicano dignus haberetur judicatus est, cum et in ccbIo

alligatus ille sit. At quoniam pras iis qui ter arguerunt, pe-

culiare aliquid Petro trlbui oportebat , etiamsi de Petro , et

qui ter fratres arguerunt commune aliquid dictum sit, pri-

vatim illud Petro attributum est : « Dabo tlbl claves regni

» ccelorum* , » priusquam illud : « Qunecumque alligaveritis

«super tcrram^, »et caetera. Ac sanesi adevangelicascripta

animum diligentcr appellamus , ibi magnum inveniemus

discrimen , et excellentiam eorum quae Petro,prae iis quae

aliis dicta sunt , ctiam in iis rcbus qure Petrum inter , eos-

que qui tcr fratrcs objurgaverunt , conimunes essc viden-

tur. Nec enim exigua difrerenlid est claves non unlus cceli

Petrum , sed plurimorum accepissc ; ct quaecumque super

terram alligaverit, non in uno ciiilo, sed in omnibus ligala

esse,prse pluribus aliis qui super terram ct alligant ct sol-

vunt , ita ut hoec alligata ct solula sint non in coelis , sicut

Pclro conccssuin cst; scd In uno cado : nec cnim eo pcnc-

trandi facultate pollent,quemadmodum Petrus , ut alligent

vel solvant in omnibus coelis. Quo praestantior ergo fuerit

qui alligat , eo fclicior qui fuerlt solutus , cum in omnibus

plane coelis solutus sit.

* Mauh. XVI , 19. — 2 jj xviii ,18.



078 OBIG£NIS COMME«TAflIA

> Mft VV\W ^ 'V'\A -vv*

TOMUS DECIMUS QUARTUS*

S I-

De duobus vcl tribus congregatis in nomine Jesu.

« Iteruai^ dico vobis, qina si duo ex vobis consenserint

rsuper terram, de onini re qiiamcumque petierint, fiet il-

»lis'. » Symphoniae vocabulum musicis praecipue vocum

concentlbus Iribuilur, Et sunt qsiidem in musicis soni sonis

alii consoni , alii dissoni , nomcn aulem illud rebus musicis

attributum callet evangelica Scriptura hoc loco:

«Audivit

»symj)honiam, ct chorum''; » nam propter ortam ex poeni-

tentia symphonlam fdii cum palre, qui poslquam perierat

inventus est , ad oblectandam domum symphoniam audiri

decebat'. Nomen autem symphoniajimpioLabanignorabile

fuit, ubi ipse alloquens Jacob alt : «SI nunciasses mlhi

,

nprosecutus fuissem te cum gaudio , et canticis, el tym-

»panis, et citharis^.» Ejusmodi autem symphoniae simile

est, quod secundo Regum extat, quando videlicet « fratres

n Abinadab ibant ante arcam; David autem et ipsius pueri

» laudabant coram Domino in organis arle paratis in virtute,

»et in canticis ' ; » organa euim parata in virtute et canticis

symphoniam in se musicam continebant; quas tali virtute

pollet, ut duobus solummodo rem quamlibet a Patre qui

* Tom. III,pagg. 6i4 et seqq.

^N.i.

^ Maith. XVIII, ly. —^^ Lui;. xv,aS. — ^ Ibid. Sa. * Gen. xkxi , 37

— ^ }. Reg. VI, 4 ,

5.



IN MATTHvEUM. TOM. XIV. 07Q

in ccelis esl, cum symphonia et concentu ad divinam et

spiritualem musicam precaudo flagitantlbus,postulata his

Pater annuat qui consentiendo supra terram ea postulave-

rint, quoe rogassent ii qui anle dictam symphoniam simul

edidissent : quod novum dictu est et mirabile. Sic ego

quoque verba ha?c Apostoli interpretor : «Nolile fraudare

invicem, nisi forte ex conscnsu ad tempus , ut vacslis ora-

tioni ^Quoniam enim harmoniac vocabulum iis qui secundum

Deum connubioconjungunturin quodamProverbiorum loco

tribuitur, qui sic habet:«Domum et substantiam divident

«patres fihis, aDomino aulem viro uxor con]ungitur%» con-

sequens est harmonise quae a Deo est et nomine symphonlse

ac conscnsus , et ipsa re ad oratlonem frul; quod vel inde

hquet : « Nlsi forte ex consensu \ » Delnde phiribus declarans

Verbum idem esse « duo consentire super terram , » ac

Christo consentire , subjungit : « Ubi enim sunt duo vel tres

congrcgati in nomine meo ^ » Duo igltur vel tres in nomine

Chrisli congregati , ii sunt qui super terram non duo so-

lum, sed et tres nonnumqwam consentiunt. Animadvertet

aulem qui polerit, an symphonla hapc et consensus , ac

tahs congregatio, cujus in medio versatur Christus , in

plurimis reperiri possit,quandoquidem « angusta porta

»et arcta via est quas ducit ad vilam, et pauci sunt qiii in-

»veniunt eam^ » Fortasse vero ne paucl quidcm , sed duo

vel trcs consentiunt,quemadmodum Petrus , et Jacobus

,

et Joannes,quibus consentientibus gloriam suam patcfecit

Verbum Dei. Consenserunt autem duo, Paulus et Sosthe-

nes, cumprioremad Corinlhios epislolam conscripserunt*;

tum deinde Pauhis et Timotheus, cum akeram ad eosdemmiserunt'

; quinetiam consenserunt tres,quando Panlus,

et Sylvanus, et Timotheus pcr epistolam Thcssaioniccnsi-

*I Cor. VII ,5. — ^ Piov. XIX, 14. —- ^ I Cor. vn ,5. -

'' Miuli. x\ni,

20. — ^ 1(1. VII, ti.\. ' I (ôr. 1,1. ' a (;«)r. 1,1.



38o ORIGBNIS COMMliWTAIlIA

bus proBcepta tradiderunt*. Quod si e veteri Scriptura Ires

producendi sunt qui super terram consenseriut, ita ut in

medio eorum fuerit Verbum, a quo in unum conjunctisunt,

inscriptionem Psalmorum considera ; iliam verbi gratia

Psalmi xLi quai talis est : «Infinem intellectus liliis Gore ^.

Cum enim tres essent filii Core , quorum nomina in Exodo

reperimus*, Aser ,qui exponitur , lusus; alter Helcana,

qui redditur, Dci posscssio ; et tertius Abiasaph,qui con-

vertipotest, Patris congregatio, prophetice minime divisae

sunt , sed ab una voce , et uno spiritu in una anima vere

concorditcr operante ct enuntiatae et conscriptne sunt, et

quasi unus tres id eloculi sunt : «Quemadmodum desiderat

» cervus ad fonles aquarum , ita desiderat anima mea ad te

)»Deus\ » Quin et in Psalmo xliii in numero plurali di-

cunt : oDeus auribus nostris audivimus ^ » Quod si magis

etiam super terram consentientes videre velis, eos vide qui

haec audierunt : « Ut cohaereatis eadem mente , et eadem

»sententia%» et illud affectarunt: « Omnium credentium

»erat cor unum, et anima una\» qui tales evaserant (si

quidem inter plures tale quidreperiri possit) ut ne minima

quidem inter illos existeret dissensio, quemadmodum deca-

chordi psalterii chordarum nulla inviccm discrepantia est.

At non consentiebant super terram qui dicebant : « Ego qui-

»dem sum Pauli , ego aulem Apollo , ego vero Cephae, ego

»autem Christi *, » sed inter ipsos eraut schismata

, quibus

dissipatis , una cum Pauli spiritu , virtute Domini Jesu

Christi , consociabantur , ne se amplius morderent ct co-

mederent, ita ut vicissim alius ab alio cousumerentur ^;

consumit enim et atterlt discordia, qiicmadmodum corra-

dit et accumulat concordia, et Filii Dei capax est, qui in

1 I TLes. 1,1 — 2 Psalin. xli , i. — ^ Exod. vi, 24- — ^* Psalm. xli, 2,

—* Id. xhiii , 2. - 6 I Cor. I, 10. — ' Act. IV

, Sa. — 'i Cor. i, 12. —

'Gal. V, i5.



IN MATTILETIM, TOM. XIV. 58

medio consentientiiim diintaxat reperitur. Ac sunt duo ge-

neralia in quibus proprie concordiaexistit: consensus, cum

esedem habentur animo sententiae; et ejusdem voluntalis

consensio , cum par est utrobique et similis vita^ tenor. Quod

si « duobus ex nobis conscntientibus super lerram de omni

»re, quamcumque petierint, fiet illis a Patre Jesu qui in

» ccelis est * ; » quoliescumque a Patre qui in coelis est pos-

tulata quselibct non impetrantur , duos illlc super terram

non consensissc perspicuum est, et cur volis ac precibus

non potiamur illud in causa esse,quod neque opinionibus,

neque vitaj instituto siuiul consentiamus. Prajterea vero si

corpus sumus Christi , « etposuit Deus membra unumquod-

» que eorum in corpore , ut pro invicem sollicita sint mem-

»bra^,» et sibi invicem consentiant , c et si quid palitur

» unum membrum , compatiantur omnia membra ; sive glo-

» riatur unum membrum , congaudeant ^ ; » exercenda nobis

est symphonia quae a divina musica oritur, ut cum in no-mine Christi fuerimus congregati , in medio nostrum sit

Christus,qui Dei Yerbum est , et Dei sapientia , ipsiusque

virtus.

Atque '' hsec quidem de his duobus, tribusve dixiuius, quos

ad consenticndum invicemhortatur Yerbum, prout in sen-

sum trahi possunt tritum, ac pervulgatum magis : nunc

autem aliam explicationem aggrcdiamur, quam ante nos

quispiam prolulit , ad castitatem et munditicai connubio

junctos adhorlans; duos enim hos , quos supcr tcrram con-

sentire vult Verbum , virumet mullerem inlelligi deberedo -

cet, cx consensu sese corporeo congressu fraudanlcs , ul va-

cent orationi,quando scilicet oranles «dc omni re quam-

»cumquc pctierint, impetrabunt»; cum nutu Patris Jesu

Chiisliquiin ccelis est, propler talem consensunivolorum

1 Matil). xviii , 19. _- 2, C.or. XII , 1 8. 3 Il.id. xxv, iG.

* N. II.



389 ORIGENIS C0MMENTARI4.

conipotes fient. Videturautemnobis haec expositio non con-

jiigii dissolutionem , sedad mutuinn consensam exliortatio-

nem continere; adeo ut si aller quidem caste agere velit

,

nolit vero aller, et propterea cjui quodmeliusest et voluerit

et potuerit , in illiiis voluntatem concesserit qui idem vei

noluerit vel non potuerit , id non conseqiietur uterqiie,

ut quamcumque rem poslulaverint , ea illis a Palre Jesu

Christi qui in ccelis est , contingat.

Aliain' etiamexpositionem de dnorumconsensu calleo;...

talis aiitein illa est : in improbis imperium obtinet pecca-

tiim in animum, quasi in suo throno, slc in mortali hocce

corpore conslilutiim , ul ejiis cnpiditatibus anima obtem-

peret ^: at in iis qui tanquam de ihrono corporis peccatum,

quod regnum prius exercuerat , dctruserunt , et adversus

illud decertant , « caro concupiscit adversus spiritum , spi-

«ritus aulem adversus carnem ': » in iis vero qui perrectio-

nem jam consecuti sunt, spiritus victor evasit, et corporis

actus morti dedit , et vitie suae corpus facit particeps, ita

ut tunc illud exeniat : « vivificabit et morlalia corpora nos-

» tra, propter inhabltantem spiritumejus in nobis % » et duo-

rum consensus super lerram edlcilur, corporis nempe et

spirltus , cui jam j)erfeclo consona einillltur precalio «corde

«quldem credenlis ad justilium, ore aulem confitentis ad«salutem^ , » ita ut non amplius a Deo dlslet cor ad Deum

nna cum eo labiis suis et ore justus propius accedat. Quine-

tiam optatliis est et fortiinatum magis , tres in nomine Jesu

simul esse congregatos, ut cvenlat illud : « Deus sancllficet

» vos peromnia , utinteger spiritus vester, elanlma, et cor-

»pus sine querela, in adventu Domini noslri Jesu Christi

»servetur\ » Quajret veroaliqulsanfieri possit iit spiritus et

1 X. lir.

2 Rom. VI, 13. — ^ <»al. V, 17. — ^' Roin. vrii, 11. — ' [1)1(1. -k, 10. —

*I Thcss. V, a'5.



IN MATTH.i5lIM. TOM. XIV. 583

corpusslmul ea qua dixiinusrationc consentiant , noneliam

tertium, animam tlico; an postquam duo in nomine Jesu

congregati sunt, illorum superterramconsensusconsequens

non sit tres etiam in nomine illius congregari,quorum in

medium venit Filius Dei , cum omnia illi consecrata siat

,

tria hoec dico, nec adversante illi quoquam, non solum

spiritu , sed nec anima , insuper vero nec "«rpore.

Nec* veroabsonum fueritet injucuo 'riusque tes-

tamenti , tum illius qui corporeui Jventum

prsecessit , lum et novi consensu»^ a palum fa-

cere conemur : in quibus enir .ta ita consen-

tiunt , ut nihil unum ab alio . lis « de omni re

» quamcumque petierint ^

»postulc. <.re qui in ccelis est

,

impetrata reperientur. Quod si terw.um duorum illorum

conciliatorem requiris, Spiritum sanctum hunc esse ne te

affirmare pigeat , si quidem verbasapientuvi , sive eorum qui

adventum Ghristi praecesserunt , sive qui ipsi co:evi , sive

qui posleriores fuerunt, sunt« sicut stimuli , et quasi clavi

«in dltum defixi, qui a conciliis dati suat a pastore uno ^. »

Sed nec illud inobservatum praetereas , non eura dixisse :

« Ubi sunt duo vel tres congregati in nomine meo, ibi ero

»in medio eov\xm,sed, ibi sum''; » non cunctatus, ncque

moras nectens, sed simul cum ipso consensa inventus et

ipse, et in medio ipsorum existens.

« Tuncâccedcns Petrus adeum,dixit : Domine quoties

»peccabit in me fKaler meus, et dimittam ci " ? » Insulsum

plane mihi videtur esse, et Petri apud Christum progressu,

ac divina Christi magnanimitate indlgnura, haec arbitrari

simpliciter dicta , a Pctro quidem ; quasi de pcccatis septem

» N. IV.

2 Matih. xvm,

i 9. — ' Eccl. xii, 11. — ^* Malth. xviii, 20.

*N. T.

^' Matth. xvHi , a I.



384 ORIGEMS CC^MMF.NTAKIi

fratri in se peccanti dimiltendis, octavo autem non iteui

qunestionem proposuerit; a Servatore aulem, quasi proximi

adversum se peccala quietc numerauda esse doceat, ita ut

sepluagies septies ignoscat , a septuagesimo autem octavo

jam non veniam ei , a quo fuerit injuria affectus , largiatur.

Vide ergo num ista obscuritale affini luijus loci involuta

sint : « Audile vocem meam uxores Lamech ', » et coetcra.

Si quis igitur amicus Jesu cffectus est , ita ut ab ejus spiritu

illustrante animam illius qui pro merito suo eo pervenit

,

edoceatur, is verum hujus loci , et qualem declaravit ipse

Jesus , sensum novcil; at nos qui ab ingcnti illo erga Jesum

nmore non parimi absumus, si tantiUum quidpiam super

hunc locum profcrre possumus, co debemus esse contenti.

Senarius ergo numcrus opcrosus videtur esse et laboriosus;

septenarius aulcm cessationem et requiem continere : ac

vide num dicere (lucas sexies eum peccare qui mundum

dih""it ,qurrque ad mundum pertinent facit, et lerrenis re-

bus agendis deditus est; septenarium vero numerum pcc-

catis illius finem imponere; adeo ut cum talc quidpiam in

animum suum Petrus induxisset, a peccatis in se admissis

septem fratri igudscere voluerit. Quoniam aulem qua3 uni-

tatibus respondent decades ct hecatonlades , ad numerum

qui in unitatibus conlinctur communcm aliquam propor-

tionem servant, sciebat autem Jesus plura huic additum

iri; proplcrca ad numerum septenarium adjungcrc hunc

etiam septuagcnarium existimo, et fralribus hic degentibus,

et in mundihujusnegotiispeccantibus veniamconcedendam

pronunciare. Quod si quis ca praetergressus qua:; in mundo

et saeculo hocce aguntur, peccaverit; etiamsi leve illud sit

,

iustam peccatorum remissioncm non amplius adipiscetur;

remissio enim sive serius sive citius couccssa , ad res hic

«êstas , et peccata in hisce locis admissa pertinet. Ne fratri

1 Gcn. IV, 23.



TOM. XIV. ,585

quidem igitur, v^ .11 septiiagies septies peccaverit,

venia coBdonatvir. L»i.. is autem eum qui ita peccaverlt vel

tanquam in Petrum, qui fratcr sit , vel tanquam in Petrura

,

cujus portiu inferi non pr^-evalent, per ejusmodi peccata in

minori eum numero peccatorum constitui, sed per pejores

noxas , in eo constitui numero,qui criminum gratiam mi-

nime consequatur.

§11.

Dc rege qui voluit rationem ponere cum serns suis , ad quent

decem mille talentorum nomen adductum est.

« Ideo* dico vobis : assimilatum est regnum ccElorum ho-

«mini regi, qui voluit rationem ponere cum servis suis'^. »

Ad injurias iis facile condonandas a quibus offensionem

passi fuerimus, nos instruit parabolne sententiaac informat;

praeserlim si post illatam injuriam,peccati gratiam ab eo

qui passus est , is postulet qui intulit. Atque id quidem nos

docere vult parabola , significans eorum etiam peccatorum

quae nobis a Deo condonata sunt , et quorum veniam pro-

merlti sumus , nos pcenas post remlsslonem daturos , nisl iis

quoque a quibus laesi fuerimus offensionum veniam demus,

ita ut ne tantillum quidem earum recordemur, sed adjutum

cor totum injurlarum oblivione, quae vlrtus est nbn con-

temnenda,quacumque adiêrsus aliquem nostrum nefarie

ct insldiose perpetrata fuerint , ei condonet, a quo profecta

sit offensio. Postquam autem parabohe sensum exposuimus

,

jam ad verbum tolam illam simplicius discutere licet , ita

ut ex ante dictorum dlsquisitione emolumentum ille captu-

rus slt,qul In unoquoque eorum quae antebac scripta sunt,

perscrutando dlllgenter et cum fructu vcrsatus sit. Verlsimile

1 N.vi.

2 Matlh. xvm , a3.

XI. 2 5



586 ORir.EMS COMMKNTiRIA

esl aulein sublimem allqunm esse ex}»îcationem el magis re-

conditam, (|iiamque proplcrea nssequi obvium non sit, per

quam parabolarum inslar quac ab evangelislis explanatae

sunt ,pervesligare possit quispiam quidquid in isla conline-

tur; quinam, verbi gratia,esset ille rex, et quinam servi,

et quanam occasionc rationes dispunclac sint , et quls mul-

torimi illc talentorum debitor, et quacnam illlus uxor qui-

nam liberi,quaenam praeter ea quae dicta sunt , Illa omnia

quffi rex vendi jussit, ut e facultalibus illlus debitum sibi

refunderetur; et quidnam cjus egrcssus, cul multa talenta,

condonata sunt; et quls Inventus ille e servls unus, non pa-

trl-famlllas obslrictus , scd ci qui a^re alleno fuerat libera-

tus; et quid sibi centum denarlornm vult numerus; et quid

illud : « SufTocabat eum dicens : Rcdde quod debes *; » et

quis IIIc carccr In qucm cgressus conservum compegit is,

cui onmlum talcnlorum gratla facla fuerat; qulnam vero

conservl mccrore alTcctl sunt, et hero suo quaecumque acta

fucrant aperuerunt; et quinam tortores quibus tradltus est

qui conservum In carcerein detruserat ; quaque ratlone tor-

toribus traditus omne debltum rescripserit , Ita ut omnl

alleno iTre plane libcr esset. Multa prailerea hls addi posse

ab eo qui Inqulrendi perltlor slt, verislmlle est,quorum ex-

planationem et interprelationem humanas vires superare,et

Christi qul ea prolulil, splrltu indigere arbitror, ut quo

modo dicta sunt, ita inlelliganlur; quemadmodum cnim

« nemo hominum scit qua; sunt hominis , nisl spiritus ho-

» minis qul In ipso est , et qu3e Del sunt nemo cognovit , nisi

»spirltus Del^; » ita quae C.hrlstus in proverbils etparabolls

locutus est,postDeumnemo novit

,prtetersplrltum Christi;

cujusqui fueritpartIceps,non tantuin quatenus Chrisli spl-

ritus est, sed quatcnus Chrlsti ut sapientlae , ut Verbi , Is

quae sibi supor hoc loco aperta fuerint et relecta , animo

» ]\I;illlio xvitr, 28. — 2 J Cor. 11 , 1 1.



'ECM. TOM. Xir. .^87

Gonlemplari poteru .vpositioDem hanc subli-

mem pertinet , non spo. ûidem , neque certe despc-

ramus, Christi ope adjuti, .^

' Dei sapieutia est, assequi

quae in parabola declarantur : an ita vero ut ea etiam Scrip-

tur.TB huic subjiciantur , necne , suggerat nobis Deus in

Christo, ut quod sibi placitum cst duntaxatfuciamus *; de-

tur modo, horum gratia , sermo sapientiie, qui per spiri-

lum datur a Deo, etsermo scientiie qui secundum Spiritum

subministratur.

« Assimilatum" est, incjidt, regnura coelorum, «etca^tera :

si regi tali , taliave agenti assimilatum est, quidnam illud

esse dicendum est , nisi Filium Dei; ipse ealm ccelorum rex

est, ct ([uemadmodum is ipsa snpicntia est et ipsa justitia,

et ipsa veritas, annon pari ratione et ipsum reguum est?

Regnum est autem non in aliquem e\ inferipribus, neque

in superiorum partem, sed in superiora omnia, quffi coeli

nuucupata sunt. Quod si et illud disculias : « Illorum est

» regnum ccelorum % » illorum regnum esse Christum di-

cerepotes, quatenus ipsum regnum est, imperiura obti

nens iu unamquamque ejus cogitationem, qui jam non am-

plius imperio subditus est peccati quod in eorura corpore

mortali regnat qui sese huic subjecerunt : et ciim dico , in

unamquamque ejus cogitationem imperium obtinens, tale

quidpiam significatum volo, quatenus justitia est, el sa-

pientia, et veritas, et reliqurc virtutes, imperium in euni

exerccns qui coelum effectus cst , imaginem ejus gerendo

qui in ccelo est,- et in omnera potestatem sive angclicam,

sive reliquorum quorumllbet qui non in hoc soluni src-

culo, sed et in futuro sancti appellantur, et hocce regno

digni sunt. Ipsum proinde ca;lorum rcgnum, quando luit

*l Cor. xti

, 8.

2 N, vir.

^ Mallli V, 3.



58(S ORIGEKIS COMMF.NTARIA

« in simllitiidine cjrnis pcccati , ut de peccato damnaret

» peccatiim *,» quando seipsum « qui non noverat peccatum

,

»pro nobis peccatum fecit^, »pro nobis corpus peccati ge-rentibus, « assiniilatum cst honiini regi , » prout is cum ra-

tione ad Jesum intelligitur, in unum cum illoconjunctum ,

ciil , sl ita loqui fas est , major inest facultas , ut in unum et

idem conjungatur, « primogonito omnls creatur.-e^ »quam

«qul adhnerens Deo, unus spirltus est'' »cum Illo. Asslmi-

latum autcm hoc ccelorum regnum homini regi juxta ratio-

nem adServatorem intelleclo, et In unum cum illo confla-

tum , ratloncs cum servis suis cbnferre vokiisse per antlci-

patlonem dlcltiir : rallones cnim ab IHIs oHm repetlturus

est , ut persplcuum (iat quomodo probatis patrisfamiilasar-

gcnleis et rationablllbus nummis unusquisque usus sit. Et

exemphim quldem in parabola ab heris raliones cura servis

suis conferentibus assumptum est. Accuratius autem para-

bolag hic propositae sensum assequemur, si mentem ad ea

converterimus quae a servis aguntur, a qulbus herilis pecu-

nla disponsata est , et a quibus ipsius ratio exigltur; unus-

quisque enim Illorum variam de pecuniis herillbus summam

caplens, eam impendlt , vel utlliter, ita ut augmentum ca-

piant nummlheriles , vcl

eamIn rcs

minimenecessarias

profuse absumlt , absque delectu et inconsulte prodlgens

,

quse sibi permissa sunt. Sunt vero qui has et tot pecunlas

recle dlspensarint, allas vero dilapidarint , et cumratlonem

cum els confert herus,quantam unusquisque fecerlt jactu-

rani , coUigltur, necnon quantum perceperit emolumen-

tum , computatur, et pro ratione administrationls ipslus,

vel honore afTicItur, vcl multatur, vel illius dllionl quxdam

permiltuntur, quaedam detrahunlur. Age ergo ex iis quae

dicta sunt rationales illos primum nummos et probatos pa-

trisfamlllas argenteos examlnemus,quos majore alter, al-

* llom. viir, 3. — Î Cor. v , a r. — * Col. i , i5. — ^"

i Cor. vi, 17.



I.\ MATTH.EU.M. TO.M. XIV. 38y

ler vero uiiiiore numero acclpit; nam pro iiniuscujusque

polestale , huic quinque talenta tribuuntur, ulpole qui tan-

lumdeni dispcnsare queat; alleri duo, utpote qui totidem

capax non sit, quot qui eum praecessit; alii vero unum, ut-

potequi aitero ctiaminferior sit *: an vero solas hsc sunt dif-

iereulia;; an iiiae quidem inter aliquos in reliquo evangelio-

rum contextu intercedere dicuntur : sed praeter eas alin^

sunt, et in aliis parabolis reperiuntur ncnnullffi , ac illicqui

demdebitores duo, hic denariorumqulngentorum, ille quia-

quaginta, velquibus crediti ilii fuerunt, eosque male admi-

uistraverunt , cum virtule eo esseut inferiores cui talentiim

creditum est , vel certe quos sumpsisse illos non accepimus

quidem, tantumdemautemdebuissc vidcmur aparaboladldi-

cisse : reperiunturet aliidecem servi,quorum siugulis mina

seorsum tradita est. Et sane si quis humanarum animarum

varietatem animo conclperet, quamquc dlversis uiodis ad plu-

res, paucioresve, vcl ad has , illasvc virtules adipiscendas

Leue vel male a natura comparatae sint, is fortasse intelli-

geret quonam pacto unaqu<x'que auima aliqulbus heri num-

mis instructa vencrit,qui cum ralionls perfectione eluces-

cunt, etcum ca quaerationis perfectionem sequitur dillgen-

tia, et in rcbus necessariis cxercitatione; aut cumdlllgentia

quidcm, et in

rebus excrcitatione ,vel utlllbus

, qualiasunt sludia; vel parlim utilibus

,partim non utilibus

,qualia

sunt dogmata, quaeneque omnlno vera sunt, nequeomnino

falsa.

Sed^ super iis quaeres an omnes homines servi regis illius

dici possint; an nonnulli qutdem servi, quos neuipe prae-

scivit et pracdestiuavit : alii vero cumservis uegotiantes, qui

liumularii appellantur : atquc ita disquires an praeter servos

sint aliqui , non a vero Dci cultu alieni duntaxat , sed et e

* MaUh. XXV, i5.

'"^ N. viii.



5^0 OlUCENiS COJIMENTARIA

credentibus nonnulli, a quibus rationem exacturum se cum

usuris signifioet patcrfamilias. Servl aulem soli sunt verbi

dispensatores. Rationem vero a servis rex repetens, ab iis

eliam qui ab ejus familia alieni sunt, vel centum tritici co-

ros exigit , vei centum batos olei, vel quidquid sibi ab ip-

sius servis fcenori collocatum receperunt* ; nam qui centum

tritici coros , vel centum olsi batos debebat , non conserms

« villici iniquitatis^ » juxta parabolam fulsse reperitur , ut

inde perspicuum est, « quantum debes domiuo meo ' ? » Illud

aulem in animum tuum induce , omnem aclum bonum

et opporlunum , lucro et emolumento similcm esse , ma-

lum vrro , dispendio. Et qucmadmodum aliud est lucrum

quod plurcs nuinmi pariunt , aliud quod pauciores,quorum

major minorve est multitudo et paucitas; ita egregia faci-

nora majori vel minori pretio compcnsanlur. Quarura re-

rum judicium ad (Mmi solum perlinet,qui horum disqui-

rendorum peritus est , et ex animi affectione , et sermone

,

et aclione, ct rebus qure cum in nostra facultate non sint,

ea tamen juvant quse ex arbitrio nostro pendent , acstimare

salagit qualis ac-lio magno emoluraento sit ,qualis minori

,

et qualis minimo; et ita c contrario quodnam peccatum

magnum esse detrimentum in rationum a servis exactione

reperltur ; quod minus ; et quod ( si Ita appellare licet)

ultimi mlnuti detrimentum est , vcl ultiml quadrantis ^

Totius ergo viiaj rationem exigit is qui regnum crelorum

appellatus est, el « assimilatus homini rogi % (jaaiido scilicet

womnes nos astare oportel ante tribunal Christi, ut referat

»unusquisque propria corporis, prout gcssit , sive bonum,

» slve malum'''

; » ct lunc in putandis rationibus , « omne ver-

j»bum otiosum quod loculi fuerint homines' , » in eas refe-

retur, et si quis aliquando « potum dederit uni ex mlnlmis

* Luc. XVI , G, 7. - =^ Ibid. 8. — 'Ibid. 5. — ''

1(1. x.i , 59. -^ ^ Matih,

T, a6. — * 2 Cor. V, lo. — ' Maith. xii, 36.



iN watth.ei;m. tom. .\iv. .5qi

«istis calicem aquce frigidae , tantum in nomine discipuli'. »

Hcec"^ autem conlingent

,quando et id continget quod a

Daniele scriptum esl : « Libri aperti sunt, et judicium se-

» dit ' ; » omnium enim quae dicunlur, quae geruntur, quajquc

cogitanlur, fit quasi commentariusj et Dei potestale quid-

quid nobis absconditum est, in luccm proferetur, et quid-

quid tectum est, revelabitnr", ut cum aliquis operam non

dedisse fuerit repertus , ut ab adversario liberaretur, mitta-

tur in carcerem a principe, et judice, et ministro, donec

ultimum minutum reddiderit ^ ; at postquam operam dede-

rit, ut ab eo libcretur, nec quicquam ulli debeat, jamque

minam decuplicaverit , vel quincuplicaverit , vel quinquc

talenta duplicaverit , vel e duobus quatuoreffecerit , meri-

tam mercedem recipiat, inlraus in gaudium Domini sui%

vel superomnibus bonis ejus constitutus ', vel illud audiens :

« Esto potestatem habens super decem civitates , » vel :'/ Esto

«potestatem habens super quinque clvilates^ «ILcc autem

ita dicta arbitramur, quasi multum postulent temporis , ut

totius vitaehic anteactae temporis rationsm reddamus , adeo

ut rcge ralionem ab unoquoque totservorum repelente , res

tantum desidcrarc temporis existimemus, donec quae a

mundi exortu ad consummationem non unius saeculi , sed

plurimorum gesta sunt, ad finem pcrducantur. At res ita

se non habct; volens enim Deus quiccumque totius lempo-

ris decursu acta sunt , in omnium memoriam confestim rc-

vocare , ut rerum a se bene vel male gestarum unusquisque

conscius scit , id virlute ineffabili efficiel. Nec enim, quem-

admodum si rcrum aliquarum mcmoriam nobis refricare

volumus , sufficiens desideramus tempus , quo qua3 a nobis

« Malth. x, 42.

»N. «.

3 Dan. Tu , to. — 'Matib. x, a6. - 'Lno. xrr, >8 , Sg- — * MallL.

%xv, ai.— ' Ibiil. xxiv, 47. — » Luc. xix , 17, ly.



Otja ORIGENIS COiMMJiNTAHlA

dicta sunt , et ad coruni recordationem quorum meminisse

volumus nos deducunt, percurramus, idem facitDeus cum

nobis in memoriam revocare vult quaj in hac vita gessimus

,

ut eorum quaB a nobis acta sunt conscii , cur poena, vel lio-

dore aflicimur perspectum habeamus. Quod si quis divinae

virtutis in iis agendis celerilati fidem non habet, is Deum

a quo omnia condila sunt , nondum animo comprehendit

,

cui lempore opus iion fuit, ut lantam cceli et terrae molem

fabricaret : nam eliamsi inlra sex dics ha^c creasse videatur,

inteliectu opus est, ut capere possimus, qnonam sensu id

dictum est, inlra sex dies; proplcr illud : « Hic liber gene-

» rationis cceli et terrffi*, » ct quse sequuntur. Audendum est

igituret dicendum fuluri judicii tempus spalium noji desi-

deraturum , sed quemadmodum resurrectio « in punclo lem-

«poris , in oculorum nictatione^ » futura dlcitur, tale fulu-

rum judicium existimo.

Deinde' vero super his disserendum est : «Et cum ccepisset

» rationem ponere , oblatus est ei unus qui debebat ei multa

«talenta', »quai talem mihi significationem videntur conli-

nere. Judicii faciendi tempus inilium ducit a donio Dei

,

dicentis iis quibus poenarum infligendarum cura demandata

est, quemadmodum in Ezechielescriptum extat : «A sanctis

» meis incipite

%»et nictationi oculi simile est; tempus au-

tem reposcendai rationis eidem etiam simile esse nienle

concipimus, nec eniineorum oblili sunius, quae de iisdicta

sunt qui plura debent : quamobrem non scriptum quidem

est ; « Cum rationem poneret, »sed: « Gum coepisset ratio-

»nem ponere , oblatus est,»cum scilicet rationis ponendae

iuitium fecisset , « uuus qul debebat el mulla talenla , » quasi

qui imniensae talentonnn summa3 jacturam fecisset, cuique

' Gen. II, 4- — ^ 1 ^*^'- ^v, 5?..

3 N. X.

* MatlL. xvni, i^. — ^ Ezech. ix , 6.



IN MATTHÛM. TOAI. XIV. 3(j3

magnae les, alque eae complures et commissai cl credita;

iuissent , nalluai autem ad herumemolumentum retulisset

,

sed mullarum rerum faisset dispendium passus , ita ut ta-

lenta deberet quam plurlma; et ideo fortasse multa deberet

talenta, quoniam mulierem siipcr plumbi talentum seden-

lem saepe secutus esset, cui nomen est, Iniquitas*. Hicvero

animadverte maximum quoilque peccatum herilium talen-

lorum esse jacturam; talia autem peccata admittunt scor-

tatores , adulteri ,qui cum maribus concumbunt , molles ,

idololatrae , homicida?. ]\il ergo leve, sed magna omnia et

gravia designavit unus ille multorum talentorum debilor

qui regi oblatus est, quem siinter homines quaesiveris,eum

esse forsitan reperies « hominem peccati, filium perditio-

»nis qui adversatur et extollilur supra oinne quod dicitur

wDeus, aut quod colilur" ; » si extra hominum genus,quis

ille est , nisi Diabolus qui tot homines perdidit , a quibus

ipse peccatl auctor susceptus est ? « Magnum enim homo et

» pretiosum virmisericors' ; » usque adeo pretiosum , ut ta-

lenlo dignum sit; vel auri , quale erat aureum candelabrum

talentum pendens, vel argenti , vel cujuscumque landem

malerise mente conceptaj''; quoruin similitudines in Verbis

Dicrumconscriptae sunt, cummultis talenlis ditalusfuisset,

David, quorum eliam numerus expressus est, tot talentis

aureis, tot argenteis, et reliqua materia quaeibi receusetur,

e qua lemplum Dei couslructum cst\

Verum ' cum ei non sit , unde lalenta rescribat , ea eniiu

amiserat, uxoremcerte, liberosque habet, aliaque de qui-

bus scriptum est : « Omnia quai habet'

; » ac fieri poterat ut

eo cum suis omnibus vcnundato, cmptorem nancisceretur,

JZach. V. 7, 8. — "î Tlipss. it, 3, .\.' l'ii>v. XXX, C. — AExod. xxv,

3y; XXXVII ,34- — 'i Vav. xxit , i 4-

«N. XI.

' Mallll. XVllI, 23.



SgA ORIGENIS COMMENTAUIA

quique el sui , rerumque ad se pertinentium prelio debiti

summam expleret ; ct fieri polerat , ut non regis amplius

,

sed emptoris sui servus esset ; alque id impetrat , ut cum

suis omnibus non divenditus in regis domo haereat, propter-

ea « procidens adorabat eum, »Deum nempe regem esse

sciens, et ait : « Patientiam habc in me, et omnia reddam

»tibi , »eum enim fuissc industrium credlbile est, seseque

penuriam quam ex priori multorum talentorum jactura to-

lerabat , sccundis curis ac ncgotiis rcsarcirc nosse intelli-

gebat:

tunc vero bonus ille rcx hujus muUorum talento-

rum debitoris misertus est , cumque pluribus concessis

quam quac postulaverat , dimisit, pollicitus quippe fuerat

dcbitor omnia sese dcbita hcro rcddilurum,paticnler modo

cxpcdicndi nominis diem cxpcclasset; at eum iniseratus

herus non ita dimisit solummodo,

quasi olim debitum,

post dilalum hujus cxpungcndi lempus , esset recepturus,

scd omni planc dcbilo solulum dimisit. Scrvus autem ille

nequam qui hcrum pro mullis talenlis moram ac procrasti-

nationem rogaverat, inhumaniter se gessit, cum enim« in*

» vcnissct unum de conscrvis suis, qui debcbat ei centum

» dcnarios , tcncns sufTocabat cum diccns : Rcdde quod de-

»bes*. »Annon is summae improbitatis exemplum dedit

propter ccntum denarios conservum apprehcnsum sufTocans

,

et liberam rcspiralionem intcrcludens ,qui propter multa

talenta neque ipse apprchcnsus , neque suffocalus fuit , sed

primum una cum conjuge , liberis, et facultatibus vendi

jussuS:, deindc vcro postquam adoravit, miscrato eum hcro

absolutus est, et tolo nomine libcratus. Quisnam vero sit

inventusille

conservus,

centum denarios non hero suo de-bens , sed ipsi mulloruin lalentorum debitori; qulnam et ii

conservi, qui et hunc suffocantem , et ilium suffocatum vl-

derunt, et valde indolucrunt , suoque hero quaecumque

* Maub. xvrii, 28.



I> MArTH.EUM. TUM. XIV. S^J

agebautur palam fecei unt,juxta Jesu mentem exponere

spissum est ac operosum negotium. Ut ergo revera se res

habent non cxplicare id posse quemquani pronuncio , nisi

Jesus qui discipulis suis omuia seorsum explanavit , iilius

animum suLierit, et thesauros omnes in parabola deUtes-

centes , tenebris involutos, reconditos, sub aspectum non

cadentes protulerit , et quemcumque vult eorum qute in

hac parabola continenturcognitionis luminc illustrare ,per-

spicuis argumentis certum fecerit et erudierit , ut simul

doceat quisnam ille sit multorum laleutorum debitor unus,

ad hominem regem deductus, et Ccetera; tum quis alter

illc unus huic centum denarios debens, et reliqua; et an is

esse possit supra memoratus homo peccati , an Diabolus

,

an neuter illorum , aut alius quispiam , sive homo , sive ali-

quis ex iis qui sub Diaboli potestate sunt; nam sapientlie

Dei opus illud est quoe de his pra?dicla sunt, qui proprie

et ex se tales sunt, vel qui cerlis his qualitatibus affecli

sunt , sive inter potestales non aspcctabiles , sive inter cer-

tos homines , quocumque tandem modo a Spiritu divino

couscripla fuerint , explicare; nos aulem utpote qui non-

dum eam mentem reccpimus qua; Christi menti permisceri

valeat,quoeque lantas res comprchcnsicne assequi , et cum

spirilu omnia profunditatesque Dei perscrutari possit , nihil

certum ct determinalum supcr iis qua; hic habenlur in ani-

mum inducenlcs, ad unum qiienipiam roferri existimamus

servum hunc nequam in parabola expressum , et propter

mullorum talentorum debilum hic propositum.

Jam* vero operai-prclium estpcrqtiirerequandonam homo

ille rex , de quo agit parabola , ralioncm cum servis suis

inire voluerit , et ad quod tempus sint refcrenda qua; narrata

gunt ; nam si post consunimationom , vel in ipsa consum-

piationc , fuluri scilicet judicii tempore; qui pole stabunl

\ N. xu.



096 OHIGtMS COAIMENTA.RfA

qua^ ad cenliim denarlorum deLitorem ab eo sulTocalum

cui multa condonata fuerant talenta, pertinent? sin ante

judicium, quomodo collatas antc illud a rege hominc cuni

servis suis rationes explicari poterunt? Al id de omnibusparabolis univcrse sentiendum est

,quarum interpretatioab

evangelistis btleris mandata non est , etiamsi omnia priva-

tim discipulis suis Jesus exposuerit, proptereaque parabo-

larum explanalionem Evangeliorum scriptores occultave-

runt, ac silenlio pra^termiserunt,quod litterarum naluram

superarent quoccumque in illis significabantur, et ea esset

talium parabolarum sohitio et expositio, ut libros, qui su-

per iis parabolis conscripti fuissent , ne ipse quidem mundus

capere potuisset. Ac fieri sane potest ut cor idoneum , et

scriplorum parabolas explanantium propter munditiem ca-

pax reperiatur, ita ut ha^c in eo exarentur Spirilu Dei vivi.

At inquiot ahquis impie nos fortasse agere qui propter ar-

canum divinorum scriptorum et reconditum sensum , hoGC

cum elucidare et declarare posse vohimus , et lucem iis af-

ferre conamur; etlamsi , ut id ita ponamus , eorum senten-

tiam accuratc assecuti videamur. Ad id respondendum est

,

quod si ii quibus haec inteUigere datum est, quid sibi agen-

dum sit teneant , nos certe qui in rerum qua? hic significan-

tur, profunditatcm penelrare non possc fatemur, etiamsi

rudiorem ahquatenus inlehigcntiam loci hujus perccpimus,

nonnuUa quidem ex iis qu£B sive Dei nutu et gratia , sive

proprio marte post muhani disquisitionem et examen repe-

risse videmur, nos tradere htteris non audere dicemus;

nonnulla vero aliquatenus exponere , cum nostri , tum eo-

rum gratia qui ha;c legent. Sed ha;c propter occultum pa-

rabolac sensum in nostri defcnsionem dicta sint. Ad qufcsi-

lum autem illud, qnandopam homo ille rexparabola) cum

servis suis rationcs putarc volucrit , id circa pracnuntiatum

jiidicii tcmpus contiiigerc dicemus. Probanl illud parabolrc



IN !\IATTH.«UM. TOM. XIV. 5q7

duffi,quarum unaversus Evangelii hujnsce finem , allera in

Evangelio secundum Lucam continctur. Et ne ipsum con-

textum proferentes, longius orationem producamus , cumunicuique volenti eas cx ipsa Scriptura petere facile sit , id

unum dicemus; parabolam quae apudMatthoeumextat , illud

proponere : « Sicut homo peregre proficiens vocavit servos

» suos , et tradidlt illis bona sua , et uni quinque , alli autem

»duo, alii vero unum talentum* : » deinde autem res sibi

traditas certa hac ratione administrarunt : « Post multum

» vero temporis venit dominus servorum illorum ^ ; » et iis-

dem verbis scriptum esse , « posuisse lUum rationem cum

»eis ' : » tum confer cum istis : « Et cum coepisset rationem

«ponere'; »et animadverte peregrinationem patrisfamilias

tempus illud appellasse, quo «dum sumus in corpore, pe-

»regrinamur a Domino^; » adventum autem ipsius, cum

« post multum tempus venit dominus servorum illorum, »

tempus judicii in consummatione; nam « post multum tem-

«poris venit dominus servorum illorum , »ct ponit rationem

cum eis , et fiunt qua? deinde scripta sunt. At quae a Luca

Iradita est , docet apertius « hominem nobilem abiisse in re-

«gionem longinquam accipere sibi regnum, et reverti*; »

abeuntem vocasse decem servos, et dedisse els decem mi-

nas, et dlxisse : « Negotiamini dum venio; » nobilem autem

virum hunc civibus suis exosum qui miserunt legationem

post illum , cum nollent eum super se rcgnare , reversum

esse accepto rcgno; cumque jussisset accersi ad se servos

quibus pccuniam tradiderat , c ut sciret quantum quisque

anegotiatus esset; «cumque quid egissent intellexisset, co

quidcm qui mina una decem minas acquisiverat , his ver-

bis coUaudato : « Euge serve bone,quia in modico fuisli

«fidelis , » potestatem illi super decem civitates,

quae

iMatth. XXV, i4 , i5. — ^ Ibid. 19. — ' Il)i(I. — * Id. xvin , a^. —

•

* a Cor. V, 6. — ^ Liio. xix , 12 et sctj.



5<)8 ORICl-MS COMMENTARI.i

rcgno suo siibdlUe eranl, concessisse; alleri vero qui mi-

nam quincuplicaverat , eamdem laudem, quam priori de-

derat, non tribuisse, nec potestatis vocabulum, quem-ndmodum alterius causa , delinivisse , sed liuic dixisse : « Et

» tu csto super quinque civitates* : « at ei qui minam in su-

dario colligaverat , dixisse : «De ore tuo te judico , serve ne-

wquain, et astantibus dixissc : Auferte ab lllo minam, et

wdate illi qui decem minas habet. » Quis ergo super hac

parabola non dixerit nobilem illum hominem in regionem

longinquam profectum, ut acciperet sibi regnum, et rcver-

leretur, eum csse Christum qui ad mundi, eofiimque qui

in mundo sunl, capescendum rcgnum,quasi peregre pro-

ficiscilur? qui \ero minas illas decem receperunt, eos esse

quibus vcrbi dlspensatio credita est ? at qui regnare eum

uoluerunt cives ipsius, qui civem egit in mundo naturam

humanam assumens , eos esse fortasse Israelem , a quo fides

ei hablta non cst; forsitan et genles quae ei minime credi-

derunt ?

Verura^haecanbbis dicla sunt, utreditusilliuscum regno

redeuntis, ad coflsummatioiiem referatur, quando nempe

« jussit vocarl servos,qulbus dedit pecuniam , ut sciret

»

quantumquisque negollatus esset '

, » et quod ex eo , nec-

non cx talentorum parabola demonstrare vellemus locum

hunc : i( Qui voluit rationem ponere cum servis suis ^"

, » ad

consuinmatlonem referri , cum jam regnum recipit rex,

cujus gralia, juxta aliara parabolam , « abiit in reglonem

»longinquam accipere sibi iêgnum , etreverti\ » Gum au-

tcm reversus fuisset, et regnum receplsset, «voluit ralio-

»nem ponere cum servl» suis, et cum cceplsset rationem

«ponere, oblatus est ci unus qui debeluit ei plurima la-

1 Luc. XIX, ly et seq.

2N.xm,

' I.nc. xrx, i5. — ' Mauli. xviii , 9.3. — > Luc. xix, lu.



IN MATTiriaUf. TOM. XIV. 3c)C)

«lcnta':» oblatus esl aiitem , tanquaai regi , ab Angelis

quos ministros ipsius constilutos fuisse rcor. Ac cuipiam

forlasse ex iis qui regno subditi sunt ,

magna aliqua admi-nistratio comraissa est ,

quam cum non recte procuraverit

,

sed res sibi concreditas dilapidaverit, ita ut multorum ta-

lentorum,quoe atirivit , debitor fuerit factus; non habens

fortassis unde debitum dissolvat, a rege venundari jubetur

una cum conjuge, a qua pater liberorum nonnullorum si-

mul cum i!la effectus est. Assequi autem quid in rebus quaj

intelligentia comprehenduntur, pater, ct mater, et Hberi

significent , iion est operag mediocris ; quidnam autem id

revera sibi veht, Deus noverit; et num rei hujus notitiam

nobis hirgitus sit, necne, judex esto qui poterit. Verum ii

nobis sunt super hoc loco sensus,quod quemadmodum Jeru-

salem illa quaB sursum est, Pauli mater est, ipsiusque simi-

lium^; ita ad malris Jerusalem exemplum, proportione ser-

vata, aliorum mater est Syene, verbi gratia, /Egypti, vel

Sidon , vel quarumcumque urblum nomina in Scripturis

cxtanl. Deinde qucmadmodum Jerusalem sponsa est , ornata

virosuo Christo^ ; itaet illae optimatum nonnullorummatres

,

quibus e::sortilo obtigcrunt,quasi uxores vel sponsae sunt.

Et quemadmodum libcri quidam sunt Jerusalem quasi ma--lris,etChristi quasi patris; ita etliberi quidam sunt Syenes,

etMcmpha30s, etTyri , et Sidonis,eorumque qui illarum prae-

fecti constituti sunt. Forlasse ergo ct unus ille talcntorum

mullorumdebitoradregemdcductusuxoremhabeletllberos,

ut diximus, quae primum venundari rex jussit, necnon et

qua^cumque possidebat ; postremo vero miscratus euin di-

misit, et lolo dcblto liberum prccstitit, futuri non inscius,

sedutquod actumest disceremus, ita eum egisse scriplum

ost. Quicumquecrgo uxoremhabet, etlibcros, ul traditum

cst a nobis , rationem reddct , cum rcguo acccpto revcisus

1 MiiUl). xvitt, ii

,2'|. — ^ G.il. tv, -iG. — 3 Apoc. .\xi

, a.



ÔO ORIGEMS C0IWM1:NT\I<T\

rcx ratlonem repetlturiis venerit. Et dehltores etlam ha~

liet unusquisque illorum , velut Syenes alicujus princeps,

aut Memphaeos, Tyrivc , vel Sidonis, aut urbis alicujus

modi. Is ergo dimissus, el omni debito absolutus , a rege

exiens , « invenit unum de conservis suis* , » et caetera; et

propterea, opinor , eum angebat quod a rege exiret; nec

anxissot enim conservum suum , nisi inde exiisset. Deinde

vero Scripturfeexactam diligentiam observa, quoque modo

cum procidisset , adoraret ; hic autem cum procldisset

,

non adoraverit, sed obsecraverit; quomodo autem rex mi-

seratus absolverit cum , et omne alienum aes ei remiserlt :

servus autem nec conservum suum miserari vokierit; et is

quidem vendi eum, ejusque bona jusserit, antequam dimi-

sisset; ille aulem cui gratia facta est, eum in carcerem im-

pegerit. Etnota conservosnoncalumniatosesse , nec dixisse,

sed aperuisse , nec propterpecuniam initio dlxisse: Nequam;

sed id ad finem propter conservum reservasse. Regis au-

tem moderationem animadverte; non dixit ille : « Adorasti

» me ; sed : Rogasti me" , » nec eum amplius , ipsiusque fa-

cultates venundari jussit; sed quod pejus est, propter ip-

sius nequitlam « tradidit eum tortoribus^. » Quinam autem

hi sint, praeterquam ii quibus suppliciorum cura deman-data est ? Simul etlam propter haerellcos eam usurpantes

parabolam, nota debulsse illos hunc quoque regem crimi-

nari, quod iratus debltorem tortoribus tradiderlt, si opifi-

cem tanquam iracundum, propter verba quae iram Dei si-

gnificant, reprehendunt. Praeterea vero ils dlcendum est

qni non quemquam a Jesu tortoribus tradi volunt : Heus

vos, quinam rex ille sit qui servum nequam tortorlbus tra-

dit, aperite. Quin et ad iUud attendant : « Sic et Pater

» meus 'jCoelestis faciet vobis ^'

: » vel his etlam ea dicantur

potius quae in decem minarum parabola habentur, et a Dei

* Matih. XVIII , 28. - ^lbid. Ss. — ' ILid. 84. — ^ Ibid. 35.



IN MATTIl.EU.M. TOM. XIV. 4«^

boni Filio pronLinciata sunt : « Verumtamen inimicos meos

«illos qui noluerunt \ » et caetera. Certe parabolae con-

clusio simplicioribus etiam congruit:

quicumque enimpeccatorum remissionem recepimus , nec eam fratribus

concedimus , eadem nos perpessuros fore docemur, ac il-

lum qui gratiam sibi factam servo negavit.

« Et^ factum est cum consummasset Jesus sermones is-

»tos'. » Qui unamquamque quaestionem propositam plane

edisserit , ita ut nihil intactum, inexplicatumque relinquat,

is sermones suos consummat. Ea autem de re confidentius

pronunciaverit,qui in veteris et novi testamenti lectionem

diligentius incumbet; nam si nulli, neque Moysi , neque

prophetarum cuiquani , sed soli Jesu attributum est illud :

« Gonsummavit sermones istosS » tum audacter affirma-

verit aliquis unum Jesum sermones consummasse,qui ad

finem rebus imponendum , el ad resarciendum Legis defec-

tum venit, ut inde discere est : « Dictum est antiquis % » et

reliqua; et rursus : « Ut implcantur quae dicta sunt per pro-

»phetas ". » Quod si alicubi in iis id scriptum extat, con-

summatos ab illis sermones cum consummatis a Jesu ser-

monibus confer, ut eorum discrimen reperias. Quinimo et

hic etiamquaeri possit ,

anin rebus quie per

oraculum pro-latae sunt , vox illa , consummavit , vel pro Moyse , vel

pro aliquo ex prophetis , vel pro utrisque adhibita sit : dili-

gens siquidem observatio sublimes iis cogitationes submi-

nistrabit ,qui « spiritualibus spiritualia comparare sclunt,

et propterea loquuntur non in doctis humanae sapientiae ver-

bis, sed in doctrina spiritus'. » At alius quispiam majorem

adhibens diligentiam interpretandae voci huic (sTiXsaev) con-

' LUC. XIX ,2*.

2 N, XIV.

5 MaUh. xtx , I. — ' Ibid. — 5 Id.v, 33. Marc. xn',4y. — " I.uc.

XXI , 29.. — ' I Cor. i: , i3.

XI. 26



4o2 ORIGKMS COMMIiXTARIA

sumviavit,

quoe rebiis iis significandis usiirpatur, quibus

inestmajus mystenuni, juxta quocl is mysteria {zzliry.-) ini-

tiationes non laudabiliter subditis suis tradidisse dicitur;

ille autem dignis mysteria Dei , et instar mysteriorum

(T£>£-a;) iniliationes; isjinquam, [-i\txrrj) initiationem dixerit

ab eo faclam ftiisse, cum eos sacra docuit; cujur> intiatio-

nis ope sermones editi sunt ea virtute prrcdili , ut Evange-

lium Jcsu per universum orbem fuerit promulgatum , et per

divinam inilialionem omnem animam comprehenderit

,

quam Pater Irahit ad Fihum , juxta id quod a Servatore

scriplum cst : « Nullus venit ad me , nisi Pater qui misit me,

» traxerit eum *; » et idcirco eorum sermo qui ad praiamlgan-

duui Evangehum Dci gratia legati sunt, et prcdicatio» non

))in persuasibilibussapienhne verbis , scdin ostensione spiri-

» tuset virtutis^ » ad eos facta est, ad quos sermones doctrinse

Jesu consummnti sunt. Tu vero obsorvpbis quoties , et qui-

bus rebus significandis vox illa , consummavit , adhibita est.

Exemplum vero ex eo EvangeHi loco petes , ubi quinam sint

beati Christus aperit , iisque doctrinse suae praecepta tradit;

cui subjungitur : « Et factum est cum consummasset Jesus

» verba hsec , admirabantur turbre super dnctrina ejus '. )>

Cautc veroet^rudenter refertur ilkul : « Consummarit Jesus

» sermonos istos , » ad obicunorcm et m^jgis rccondilam pa-

rabolim , qua « assimibitum est regnum coelorum hominl

»regi ,qui voluit rationem ponere cum servis suis'' ; » prae-

terea vero et ad ea qufe anfc illam icripta sunt , refertur.

CsDterum * «cmi consMmmasset Jesus sermcnes istos % »

quos in Galilaea circa Capharnaurr} protulerat, tunc iodemi-

gravit , et venit in Juclaeae fmes, qui alii erant ac ipsa Ga-

lilaea : venit autcm ad Judreae fines, non in mediam ip-

1 Joan. VI, 44 ^ I r,or. it, 4. — 3 Mattb. vii , 28. — 'i Il)k]. xvui, a3.

5 N. XV.

sMatth. XI , I ;xiii , 53.



IN MATTH.f:UM. TOM. XIV. 4^^

sam regioncni , sed ([iiasi ad exlrcma illius : illuc « secula;

))Sunt cum turLa5 multae*, )-quas in finibus Judseai sanavit

,

ullra Jordanem in quo baptismus conferebatar. INotabis vero

discrimen quod turbas inter qua? simpliciter secatai sunt

,

et Petrum intercedit, aliosque qui omnibus relictis sccuti

sunt, et iMatthajumqui « surgens secutusest'; » non simpli-

ciler quidem secutus est, sed postquam surrexit : magnum

illudest additamentum, « postquam surrevit.» Nonnulli ccrle

sunt, qui semper plurimarum turbarum instur sequunlur ,

nec tamen consurrexerunt, utsequerentur, nec omnia prins

ad se pertinenlia dimiserunt; qui vero postquam surrexe •

runt, subsecuti sint, oppido pauci sunt; et isti quidem in

regeneratione super duodecim thronos sedebunt "'. Porro si

quis sanari vult, Jesum sequatur.

§ III.

Dc P/iariscris et Scrihis Jcsitm tcntanlihits : an hnmtni Itccnl

qualibct ex caiisa uxorem sttani rcjittiliarc

.

Scriplum esl ' deinde accessisse ad eum PharisT s, ten-

tanlcs cum , et dicentes : c Si licet homini dimittere uxo-

» rem suam quacumque ex causa ^? » Similequoque scripsit

Marcus". Ex iis igitur qui ad Jcsum accedchant et interro-

gahant, nonnulli eum lentandi causa interrogahant : cum

igitur tantiis ille Servator noster lentetur,quis discipulo-

rum ejusad docendum constiluius graviter ferat , si quando

ahaliquibus, non discendi studio, sed tentandi ejus gratia

quaistiones proponcntihus tcutetnr ? Plurlma vero simul

colligens reperire illic poteris , ubi Pharisaii , et praeler eos

alii , velut legum pcritus aliqnis , et fortasse Scriha , Jesnm

nostrnm tentavernnt , ut in luinm collectis qnx de iis con-

1 M;.ttll. Xllt , 9.. - 2 1,1. ,x, g. - 3 £,1. XIX

, 28

'' N. XVI.

^ îjillli. XIX, :>. * Marc. X, i.



4o4 ORIGEKIS COMMliNTARIA

scrlpla suiil a quibus leatalus est,cx eorum inter se com-

paratione utile aliquid ad horum sermonum genus reperias.

Porro tentanlibus Servator respondens dogmata profcrt ;

quoerebant enim illi : « An licet homini dimiltere uxorem

»suam quacuinque cx causa. Qui respondens ait eis : Non

slegislls quia qui creavit ab initio , masculum et foeminam

«fecit cos* ? » et rcli<{ua. Ac ego quidem existimo id ab eo

Pharis<'cos ea menle quwsiisse, ul quidquid ille dixisset , re-

prehenderent ; ut si dixisset , Licet , dicam ilh tanquam

conjugia levibus de causis dissolventi impegissent; sin vero

respondisset , Non licet, huic quoque, ulpote virum una -

cum conjuge eliani cum Hagitiis habitare permittenti Htem

intendissent. Quemadmodum et supertribulo^ , nam sipen-

dendum ilhid dixissel , eum accusassent, quasi Romanis

,

non Ingi Del populuui subjicientem; sin liaudquaquam sol-

vcndum pronunciasset , tanquam bellum et sedltionem con-

citantem , et ad rebellandum eos excientem, qui tanlos

cxercitus sustinerc non poterant. Nec vero intelligebant

quam caule et extra culpam ipsis responderet, primum qui-

demqualibet cx causarepudlandam uvorem negans, delnde

vero ad ea respoadens,quae ad llbellum repudll pertlne-

bant. Sclebat enlm nonquamllbet causam, justam solvendo

connublo occasionem dare, et vlrum debere uxorl « coha-

»bitare,quasi Infirmlorl vasculo , Imperllentem honorem',»

et peccaloriun ipsius onera portantem; et Pharlsaeos IMoysIs

scriptisglorlantes'' ,exlisquse In Genesl scrlptasunl convin-

clt dlcens : « Non leglstis quia qui creavit ab initlo, mas-

«cnlum et fceminam feclt eos '? » et qu.-e sequuntur; et

propter hnec : « Et erunt duo in carne una% « consequen-

tem his verbls , (in carne ana

,) doctrlnam subjiclens, eam

scilicet : v Itaque jam non sunt duo , sed una caro '.^

1 .\latlb. XIX., 3,4. — ^ IJ. xxri, 17. — ' i Pet. iii, 7. — ''Gal. vi , 2,

— ^ Matth. XIX, 4. — *ILid. 5. — ' Ibitl. 6.



IX MATTILEUM. TOAI. XIV. /ôS

Verum et illud cjuoque : « QuodDeus coujunxit ,homonon

»separet% » prohibebat quominus quahbet ex causa uxo-

rem repudiarent. In expositione autem eorum quae e Ge-

nesi deprompta in evangelio proferuntur , ilhid observan-

dum venit,quae una serie scripta sunt , ita non pronuntiata

fuissse; ego vero nec de iisdem fuisse dicta existimo, tum

iis qui ad imaginem Dei , tum iUis qui de hmo terrae, et una

e costis Adam facti sunt : ubi enim dictum est : « Mascuhim

»et foeminam creavit cos^, » ad eos perlinet illud qui ad

imaginem facti sunt; at ubi dixit : « Quamobrem rehnquet

» homo patrem suum et matrem % » et coctera, ad eos qui ad

imaginem facti sunt non refertur, nam post illos assumpto

de terra hmo hominem, et de ipsius costa adjutricem crea-

vit DominusDeus. Simuletiam nota de iis qui ad imaginem

factl sunt , dictnm non esse , vir et uxor, sed masculus et

fcemina. illud aiitem in Hebrneo ob>ervavimus , virum per

vocctbulum Is , masculum per Zac/iar , muHerem rursum

per vocem Essa , fceminam vero per Ankera , significari

necenim unquam mulier, nequevir ad imaginem facli sunt,

sed qui prcTPslanliores sunt pro masculo; qui autem secundi,

pro fcemina habendi sunt. Quod si vero matrem et patrem

homo reliquerit , adh.xret non fccniinac , scd uxori sune, et

in unam carnem ambo coalcscimt, quandoquidem vir et

uxor carne unum sunt. Deindo vero exponens quid inesse

debeat iis qui a Deo conjuncti sunt , ut conjunclione a Deo

facta digni sint, subjungit Servalor : « Itaque jam non siint

»duo'', » et ubicumque tandem viri cum uxoro mutua est

concordia et consensio , hujus quidcm tanfpiam domini,

illius veio pra3cepto huic obtemperantis : « Ipse domi-

»nabllur tui ', » vere de illis dlcere Ilcet : « Jam non sunt

duo. » Deindc quoniam id ei reservandum crat qiii Deo ad

iMatlb. XIX, 6. -^Gen. i , 27. — ' Ihitl. ir, 24. — ^' Mallb. xrx , (),

Geii. III ,16.



4oG ORIGliMS COMAllilSTARIA

hwret , !imiin spiritum cum eo cfllci *

,post luuc vcrba :

« Itnquo jani non sunt duo , » haec otiam : « scd caro una,

de iisdicta sunl qui a Deo fucrc conjuncti. Ac Deiis qnidcmis

estqui (hio iu unum compcgit, ut ex (pio mulier viro iiupsit

duo anipHus noii siiit ; ct quoniam conjuncli<mis aiilor cst

Deus, proplcrca iis incst j^ralia qui n Dco conjuncli sunl;

quod non ignorans Pauhis connubium Verbo Dei consenla-

neum gratiam essepronunciat, quemadmodum castus cixM-

hatus gratia est, sic enim ail : « Yolo omncs liomincs essc

»sicut mcipsum , scd unusqiiisque pro])ritim donuin habet

«exDco, ahus f[uid(nn sic , aHus vero sic\ » Qui autem

n Deo conjuncti sunt id soiiliuiit cl raciiinl: « \ iri diligilc

» uxores vestras , sicut et Chrisliis dilexil Ecclcsiam". »

Sancilum quidem aServalore cst, ut«quod Deus conjunxit,

«liomo non separet'; » at separare vuU homo quod a Deo

conjunctum est,quando « discedens a sana (ide , allendens

«spirilibus erroris , cldoclrinis Dicmonioriim in hypocrisi

nloquentiiim mendaciuin , et cautcriatam habentium suaiu

» conscieutiaiii, ])rohibentium'' » non fornicari tanluinmodo,

sed eliauj nul;erc, eos dissolvit qiii anlea Dei nutu hierant

conjuncti. Uxc ilaque dicla sint, iis observalis qua; de

mare, et iVcmina, et viro, ct mulicie scripta sunt,juxta

Iraditam n Scjrv.ilorc doctrinam,

cum Pharisneis responderet.

Sed ' quoniam Aposlohis dc Chrisloet Ecclesia id dictum

esse vuit : « Et erunt diio iii carne iinn **

, » dicendum est

non aliani ob causam, jiriorcm , ut ila aj>]>ellcm, conjugem

ipslus ,j)rioreni nempe synagog.iin fiiisse rcpudialam a

Christo , illud servante : « Quod Deus conjunxit , homo non

»separet^ , «quamquod a Malo vitiatahaic mulier fornicata

' I Cor. VI , 17. —2 Matih. xix , 6. — ^ i Cor. vii, 7. ''Ejilu-s. v , aS.

- * Mallh. XIX ,6. — ''I Tim. iv, 1, 2, 3.

' N. xv;j.

* I Cor. VI, 7. — - Mallh. xix ,(>.



IN WATTH.EUM. TOM. XIV. l\0']

esl , el (ûm eo insidias viro suo slruxit , euiufjue neci dedit

diceus : « ToUe ejusuiodi liomiaciii dc terra , crucifige , cru-

»clfige eum \ » Illa igitur discessit potius quam vir eaui rc-

pudiatam dimisit. Idcirco ipsius divortium huic in Isaia ex-

probraus r.it : « Quis est hic liber repudii malris veslra?, quo

))dimisi eaji^? » Et qui eum creavit ab inilio , a quo ipsius

imago geritur,masculum eum fecit,qui informa Dei est '

focminam vero Ecclesiam, id utrique largitus unum ad ima-

ginem esse\ Ac dominus quidem qui vir e.st, propterEccle

siam Patrem reliquit ,

qucm intueLatur«

cum in forma Dei» esset ^ ; » reliquit vero et matrem , cum superme Jerusalem

fdius esset , et suae, quae huc ceciderat, uxori adhffisit, et

duo in carne una hic efTecli sunt; nam propter eam caro et

ipse factus est ,quando scilicel «\ erbum caro faclum est

,

))et habitavit in nobis'' , et jam non sunt duo , sed nunc una

BCaro', )) qnandoquidem uxori dicitur : « Vos autem ostis

)) corpus Christi, et membra ex parle*; » nec enim aliud

quid seorsum Christi corpus est,

praeter Ecclesiam qucc

ipsius corpus est , et membra ex parte; et hos non duos,

sed in unam carnem concrelos Deus conjunxit , proliibens

ne homo Ecclesiam a Deo disjungat. Et vero qui o|>eram

dat neseparetur, confiditquasi qui minime separandus slt

et ait : <; Quis nos separabit a charitate Ghristi" ? » Phari-

saeorum ergo graiia scriptum hic est illud : « Quod Deus

» conjunxit , homo non separet " : » al Pharisaôrum praestan-

tissimis dici polest : « Quod tMgo Deus conjunxit, nihil sc-

«paret, «neque principalus, noque potestas; nam qui con-

junxit Deus omuibus polentior est,

qita^ quivis excogilata

proferre potuerit.

Post illa' Pharisaeorum sermonem expendemus quem ad

iJoan. XIX, i5. — 2 Isai. r, , i. 3 philip. ii , G. - * Col. iii,

lo. —sPhilip. 11,6. — 6 Joan. I, 14. ' Mallh. xix, 6. — * r Cor. xii

,-27.

5 Roiu. vrir , 35. — *" Matib. xix, (i."" N. xviii.



4o8 OHIGENIS COMMENTAMA

Jesiim habueriint his veibis : « Quid ergo Moyses mandavit

» dare HbeUum repudii , et dimittere ^ ? » Consentaneum erit

superhis locum e Deuteronomio petere, in quode libro re^

pudii agilur, qui tab's est: «Si acceperit

homo uxorcm, et

»habuerit eam , et non invenoril gratiaui ante oculos ejus

wpropler ahquam fccditalem^, » et ca:tera, ad id usque

«Ne peccare faciatis lerram , quam Dominus Deus tuus

» tradiderit vobis possidendam. » Ego vero super iis quK in

hac Loge conlineutur illud qujero , ulrum pra^ter verba ni^

hil iu ea invesligandum sit,quando quidem eam non tuHt

Deus; an Pliarisajis id profercnlibus : « IMoyses mandavit

»daro hbeUum repudii , et dimiltere^» necessum fuerlt

illud diccre : «Quoniam IMoyses ad duritiam cordis vestri

«permisit vobis dimiltere uxores vestras; ab initio autem

» non fuit sic *. » Quod si quis ad Evangehum Jesu Christi,

quod Legem spirilualcm esse docct , asccnderit , hujus quo-

que Legis spiritualem sententiam requiret. Dicet vero qui

tropologicam horum significalionem aperire voluerit, quod

quemadmodum a Paulo divina? quam habuit gratia; confiso

dictum cst illud: «IVlulier alhgata est quanto tempore vir

» vivit : quod si dormicril vir ejus , liberata est ; cui vult nu-

» bat : tantum in Domino. Beatior aulem orit, si sic per-

Buiansorit, sccundum meum consilium ; puto autem quod

»et ego spiritum Dei habeam ^:» hic enim verbis istis : «Se-

» cundum mcumconsilium,» nedospiciatur illud tanquam spi-

riluDoi vacuum, recte subjunxit : «Putoaulem quodetego

» spiritum Dei habeam ; » ita et Moysi,propter attributam ei

Legum ferendarum potestatem , adeo ut propler duritiem

cordis populi , rcrum nonnullarum , qua fas erat, et uxc-

rum repudiandarum facultatem dederit , morem in his re-

bus gerere hcebat, quas suopte consilio sanciebat, utpote

* MaUh. XIX , i-j.— '^ Deut. xxiv, i, 4- — ' Maltb. xix , 17. - '' Ibitl. 8,

— ^ I Cor. VII, 3^, 40-



IN MA.TTILEUM. TOII. XIV. 4^9

lata super his quoque cum spiritu Dei Lcge; et dicet ille

,

si non aliqua quidem Lex spiritualis est; aliqua veronon est

ejusmodi; Lex vero et illa est, spiritualem quoque hanc

esse, et sensum illius spiritualem investigandum esse.

Eorum * autem memores quae supra a nobis in hunc Isaiaj

de libello repudii locum dicta sunt , matrem populi non

accepto repudii libello , a viro suo Christo sponte disces-

sisse pronuntiabimus ; deinde vero postquam fceditas in ea

reperta est, et coram illo gratiam non invenit, libellum

ad eam repudii scriptum esse; novum quippe testamentum

ethnicos in ejus domum convocans qui priorem uxorem

repudiavit, libellum rcpudil potentia dedit ei qu£e a virO;,

Lege scilicet, et Verbo discesserat : propterea etipse, re-

licta illa , aliam , ut ita dicam, duxit, repudii libello priori

in manus tradito; idcirco qua^ sibi juxta Legem mandata

sunt,propter libellum repudii exequi non possunt. Ac eam

quidem libellum repudii accspisse argumento illud est

,

quod una cum appellato ab iis sanctuario mysteriorum quae

in eo facta credunlur, diruta fuerit ac subversa Jerusa-

lem , cumque ipso holocaustorum altari,et omnis cullus

qui in eo exhibebatur. Argumentum item libelli repudii il-

ludest, quod festa celebrare non possint , eliainsi,juxta

id quod scriptumest,

sentenlia LogispriTecipiat ,

ut in locoquem elegerit Dominus Deus , festa celebrent*; et quod

tota Synagoga talium , taliumve facinorum reos lapidibus

obruere non possit , et sexcentcTC ejusmodi res ex iis quae

jussaj sunt, libelli repudii argumcnlasunt ; atqueitem quod

« jam non est Propheta' , » et quia dicunt ; «Signa amplius

»non vidimus. Abstulit enim a Jerusalem et a Juda ,» ait

Dominus juxta Isaia^ sermoncm , « validimi ct va!idam,gi-

«ganlem fortem,» et reliqua , usque ad, « prudenlem au-

1 N. XIX.

^ I)i ul. XII , i,\, iG el scrj. — ' Psaliu. i.xxiii, q.



4lO ORHiEMS C')MMKNT.VI\1 A

» ditorem '. » S) nagogam vero uxorem duxisse potest Chris-

tus, et cum ea habitasse; illa vero postmodum graliam co-

ram eo non reperisse : cur autem gratiam coram illo non

invenerit, causa haac est , qnod foeditas in ea inventa sit

qnid enim fffidius quam quod unius in feslo dimittendi cum

optionem haberent, latronem Barabbam dimiltendum de-

creverint , Christum vero morti addixerint ? Et quid fcedius,

quam quod de eo prouuntiaverunt omnes : «Crucifige , cru-

wciligeeum, tollc ejusmodi hominem de terra^ : » Qui pole

Iffidnm et illud non sit : « Sanguis ejus super nos, et super

»fiIios nostros ' ?» Propterea cum illius nomine pcenac re-

poscercnlm*, exercitibus circumdata est Jerusalem , et in-

gruit illius vastilas , ct « domus corum diuiissa est ab ca''

,

»et derelicta est filia Sion, sicut umbraculum in vinea , et

«sicut tugurium in cucumerario , et sicut civitas quae obsi-

«dctur^:» eodem autem tempore libellum repudli priori

uxori a viro conscriptum, et in manus traditum , eamque

ex ipsius douio exterminatam fuisse reor; at cjus quae cx

gentibus est, obliteratum esse chirographum , de quo id

ait Aposlolus: « Dclcns chirographum dccrclis,quod erat

»contrarium nobis , et ipsum tulit de medlo, aftlgens illud

»cruci%» nam Paulus in eam quse ex gentibus*** fiebant

proselyli Israel. E domo ergo viri exiit prior conjux, quae

coram viro gratiam non invenit, quod fceditas in ea reperta

sit; et postquam abiit, alteri sese applicuit viro, cui se sub-

misll, sivc virum hiinc Barabbam esse dicendum est, quo

diabolus tropice significatur, sive nefariam aliquam potes-

tatem. Et vero quibusdam ex illa synunoga contigitid quod

in Legc priorc locoscriptiimest; aliis autem quod secundo;

postremus enim ille vir uxorem odio habuit , et ei tandem

aliquando in fine rerum repud'i libellum , Deo id statiiente %

1 Isai. III , i , 2, 3. — ^Joan. XIX, i5. — ^ Matth. xxvir , aS. — ^ Isui.

sxxii , I /j. — ^ IJ. 1,8. * Col. II , 1 4- — ' Deiil. XXIV, 3.



ITS AIVTTII.EUM. TOM. \1V. l^l l

scribet, eique in manus daLit, et illam de domo sua eji-

ciet; quemadmodum euim « inimicilias poiiet serpeiitem

»inler et mulierem boniis Deus , et inter semen ejus, et

» semen illius ^ ; » ita elliciot Deus , ut eam odio habeat pos-

tremus vir.

Simt- vero nonnuUi cum quibns una virum habitare con-

tingit minime eos odio habentem, cimi in viri domo ma-

neant, qui et eoruni synagogam conjugem sibi sumpsit :

sed et morlem obit interim postremus vir , tum fortasse

ciun « novissimus hostis Chrisli destruitur mors^ » At

ulrumHbet horum, sive prius , sive postremum conjugi

evenial , « nou potcrit , infjuit,prior maritus'' » qui eani di-

misit, rcvcrsus « recipere eam in uxorem,postquam pol-

»lula est,quando abominabilis, incjuit , facla est coram

«Domino Deo tuo. » Sed haec non vidcbuntur istis con-

gruere : « Si plenitudo gentium intraverit , omnis Israel sal-

»vus fiet^; » verum animadverle an ad id responderi queal,

quod si salutem adeptura est , necesse sit , ut reverso priorc

marito eam in conjugem slbi sumente, postquam pollula

est , salutem consequatur. Meretricom quidem et repudia-

tamsacerdosuxoremsibi non accipiet''; et quivis alius , ut-

pote sacerdote inferior, quominus idem faciat , minime

prohibetur. Sed si in vocalione gcntium merelricem quassi-

voris , hoc loco utilor : « Simie tibi uxorcm fornicationum ,

»et liberos fornicationum', » et qua) sunt deiuceps : qucm-

adm')dum enim sabbalum violantes in leuiplo saccrdotes

crimine vacanl*'; ilaquidimissa prioro conjuge uxorem for-

nicationis opporluno ac lomposlivc ducil; ot culpa vacat

qui id facit mandatn ejus obtomporans qui quaudoet ipia-

Oen. in , i 5.

2 N. XX.

^[ Cor. XV, •i(). '' I^ciit. XXIV, 4- — ''

R'»i"- ^' 5 '-«5, 2(). " 1 ("vit.

XXI, I/|. — ' Osec r, f. * MhHIi. xii , 5.



4l2 ORIGENIS COMMENTARIA

tenus meretrix non sit in uxorem sumenda , cdixit : at

quando id congrnere visum est , sic ait : « Sume tibi uxo-

rem Ibrnicalionum. » Sicut enim Dominus est sabbati Filius

hominis, nec sabbati servus , ut populus ; ita qui legem dat,

« usque ad tempus correctionis * » legem ferre et mulare

polest; ingruente vcro tcmpore correctionis novam viam,

novumque cor in « tempore accepto , et in die salutis^ »

darc post priorem viam et prius cor. Atque hfec quidem

juxta unam exposilionem super libelli repudii lcge dicta

sint.

QuKsiveritautem aliquis ' an humana animaconjux, et ei

pracfeclus AngoJus, ipsiusquc imperium gerens, cum quo eam

regenle consuetudinem habcl illa , vir tropice dlci queat;

adeo ut unusquisque juxta id, animam quaj dlvini Angeh

tutehim merila fuerlt , b^gllime ducat; at post longam con-

suctudlnem et dluturnum commercium fierl possit ut frdl-

tas allqua in anlma iêperta causam prsBbeat , cur gratiam

coram Angelo rectore suo ac duce non inveniat ; tum vero

chlrographa s cribi possint ut assolent , necnon et scribi h-

bcHus repudli,qui in manus uxoris iêpudlatae tradatur , ut

non amphus prioris rectoris famiharis sit et domestica,

poslquam de domo Ilhus ejecta est; deinde vero e prlori

domo exlrusa aheri viro nubere posslt , et apud eum rem

suam infehciter gerere; non modo gratiam coram eo non

inveniens,quemadmodum nec apud prlorem

,quod in ea

fceditas invenlatur, sed odio etiam ab IHo habita; necnon

ab hoc ahero hbeHus IHI repudii scrlbi , et a postremo viro

a quo ex ipsius domo deturbata est , ei in manus dari. At

quamvis audax sit et tenieraria quaestio , an Angelorum vlta

quam cum hominibus agunl, mutalioni sitobnoxia, adeo

utquatenus ilhs nobiscum convenit, catenusmoriantur,eam

^Hehr. iXjio. — ^zCor. vr,2.

' N. XXI.



i?i .MATTn-Eu.y. rou. xiv. 4 «3

tamea aliquls forlasse propouat. Quomodocumque autem

se habeat uxor qua3 virura priorem semel amisit , ad eum

noQ redibit; « Non enim polerit prior maritus, > a quo di-

missa est , « reversus suscipere eam in uxorem, postquam

wpolluta est\ y Sin ad id emolliendum libro uti audebimus,

qui in Ecclesia quidem circumfertur, sed ad omnibus pro

divino non habetur, ilKid adhibeamus quod iu libro Pasto-

ris de quibusdam traditur, qui stafim atque fidem amplexi

sunt , Michaeh subjiciuntur, sed propter vohiptatis studium

ilHus tulela ac patrocinio excidunt, et el qui luxui et dell-

ciis , delnde vero alteri qui pcence ac suppliciis, atque ei

postmodumqui poenitentlae praefectus est , subduntur. Yides

enim uxorem quae semel luxui se dedit, animam videlicet

,

ad priorem amplius rectorem non redire , sed et inflicta

poena alicui subdi qui Michaele iuferlor slt; eo sedeQim in-

ferlor est ille qul pcenltentlse

curamgerlt.

Danda Igitur no-bis opcraest, ne qua Innobls foeditas reperiatur , et coram

Christo qui vir est , vel coram angelo nobis prcefecto gra-

tiamnon inveniamus ; nanisi Indiligentiores fuerlmus, Ilbel-

lum fortasse repndll nos quoquc recipiemus, et vel rectore

vlduabimur, vel alteri viro nos applicablmus : ego vero In-

auspicato, et malis, ut Ita dicam , avlbus hoc cum angelo

connubiura nos anlmse nostra; conclllaturos puto.

At"quoniara circa hunc locum versamur, qu;esiionem

quamdaui , arduam licet et dilhcilem,quae in AposloII legi-

bus super rebus ecclesiastlcls continetur, jam forlasse sol-

vere ct plauara facere nos posse pronuncio : ex lis enim qui

Ecclesioj noraeu dederunt , neminem qui dignitatem aliquam

pra; multis , quasl In syrabolls fuerit consecutus,

Paulus se-

cundas nuptias expertum fulsse vult; nam In prlore ad Ti-

motheum cpistola , leges de episcopls ferens : * Si quls , in-

' Deiit. XXIV ,4.

2N.xsn.



4l4 ORIGENIS COMMENTARIA

» quit , cpiscopaliim desiderat , bonum opiis desideral. Opor-

»let ergo episcopiim irreprehcnsibilem esse, uuius uxoris

«virum, sobrium, prudentem\ »et cgetera : tum de diaco-

nis : « Diaconi , incjidt . sint unius uxoris viri , qui fdiis suis

» bene pratisint , et suis domibus"\ » et reliqua. Viduas autem

constituens : «Yidua sit, intjuit , non minor sexaginla anno-

»rum, quajfuerit unius viri uxor ^: »quoe vero deinde sub-

iunxit,ea lanquam alleruni tcrliuuivc mouienti ac dignitatis

locum obliuentia protulit. Al in epislola ad Titum : 'iHujus

»rei gralia reliqui te Creta;, ut ea qua desunt, corrigas el

«constituas per civitates presbyleros, sicut et ego disposui

»tibi. Si quis sine crimine cst, unius uxoris vir, fdios ha-

»bens lidclcs^'

» scilicet, et quas sequuntur. Cum auteni fieri

posse vidcremus, ut unius uxoris viris nonnulli bis matri-

monio conjuncli longe meliores essenl, dubii eramus qua-

mobreiji Paulus ab ccclesiaslicis magisJratibus digamos ar

ccal; id enim mihi examinc dignum vidcbatur, proplerc;

quod fieri polesl, ut qui in duobus matrimoniis fuerit infe

lix, et alteram uxorem eliamnuni juvenis amiserit , reli

quum \\\vc tenipus ad scncctulem usque castissime traduxe

rit. Quis ergo jure merito incerlus non ha^reat,quid sit cu

cum EccIcsicTe principe opus sit , hunc duarum uxorum vi

ruui ,proj)ter ista connubii vocabula , non prasficimus

unius autcm uxoris virum, etiauisi ad senectutem usqui

uxorl convixerit, nec se forlasse unquani , ad castitatem e

conlincnliam excrcuerit,principcm eligimus? Jam vero al

iis qua? dicla sunt, ad Legem de libello repudii menter

converto ,quffisiturus annon quandoquidem episcopus

,pres

byter et diaconus rerum veraruai symbola sunt , qiiai hi

nominibus conlinenlur, esse dcbere illos unius uxorls sym

bolice viros sancire voluerit, ut qui rcbus aniumm inten

dere potest, legc spirituali edoclus ecclesiastico magistrati

iI lim. ni , I

, a , 3. — 2 Il)i<l. 12. — ^ Icl. V, c). - '' Tir. r , 5 , (i.



IN MATTII^FM. TOM. XIV. /^lS

indlgnum eum juclicel, cujus anima coram virosuogrutiam

non rencrerit ,quod in illa inventa sit foeditas , eaque liLel-

lum repudii mcrita fuerit : postquam enim ejusmodi anima

alleri vironupsit: ab eoque odio habita est,postsecundum

repudii libellum ad priorem virum redire jam amplius non

potcst. Veri autem simile est apud peritiores , ct in ejusmodi

rebusnobis perspicaciores , alias repertum iri enarrationes

,

sive super libelli repudii lege , sive super apostolicis pras-

ceptis, quibus magistratus in Ecclesia gerere,et in ea an-

lepositi prassidere , digami prohibentur; nos autem doncc

occurrantmeliora, et quse ingenti doctrinai luminc supra a

nobis dicta obscurare valeant , ca protulimus quae sese no~

bis super his locis objecerunt.

Verum* etiamsi res captu nostro majores ac graviores ibi

atlingere visi sumus, nihilominus tamen propter Scriptume

verba , hapc quoque insuper dicenda sunt , latas fuisse quas -

dam lcgps , non quasi prn?stantia aliqua , et excellentia prrc-

ditas, sed quasi ad eorum qul Legl siibditl sunt , infirmiia-

temaccommodataset compositas; nani aliquid ejusmodihis

verbis significatur : « Moyses ad duriliam cordis vestri per-

»mlsit vobis dimitterc uxores vestras"; »pr;ecipua autem lc-

gi^ propter duritiem cordis latae , et prajstautlssimd pars in

islis proponitur :« Ab initio autem non fult sic '. »Et in

novo quIdcm']'estanientoqu;edam horum instarsanciiasunt:

t Quoniam Moyses ad duritiam cordis veslri permisit vobis

»dimillerc uxorcs vcslras, » nam qiBisI pro cordis eoruni

durltle id infirmitatis gratia srriptum est ; « Prop'.r!r forni-

» caliorem autcm umiscjulsquo suam uxorcji habcat , et una-

«qurequcsuum viruiu habcat',» etilhul:«

U:orivlr

dcbilumwreddal; simililer aul<'m et uxor viro^. » His itaque subjun-

gitur : « lloc autcni dico sccundum indulgculiam , uon sc-

I N. xxnr.

•i MnttJi. XIX, 8. — ' ll>i(l. - '' I Cor. vrr, ^. — 5 n>i<l. '{.



4l6 OniUENIS COinfKNTiRIl

»cunduQi imperium *. «Quinet illud : «Muller alligata est

»quanto tempore virejus vivit; quod si doruiierit vir ejus,

«liberata est , cui vult nubat ; tantum iii Domino % » pro

duritiecordisetinlirmitate apudPaulum nobis poliora dona

sectari et beatiores effici nolentibus dictuni est^ Jam vero

contraScripturx Legem,mulierivivente viro nubere quidam

Ecclesia; reclores pcrmiserunt,agentes contra id quod scri-

ptum est , in quo sic habetur : «Mulier alligata cst quanto

«tempore vir ejus vivit* ,»et contra illud :«Igitur vivente

» viro mulicr vocabilur adultcra , si fucrit cum alio viro \ »

Nonomnino tamen sine ratione, haec enim contra Legem ini-

tio latam et scriptam , ad vitanda pejora , alieno arbitrio mo-

rem gcrcnles eos permisisse verisimile est,

Dicet ^ vero forlasse Judaicus qulspiam vir, exiis qui Sos-

pitatorls noslri doctrinae refragari audent, Jesum ipsum cum

dixit : « Ouinis qui demiserlt uxorem suam, exccptafornica-

» lionis causa , facit eam mcechari % » repudianda? uxoris po-

testatem fecisse haud secus ac Moysem , quem pro duritie

cordls populi legem tulisse dixit : et illud : « Qula foedita--

»tem iii ea invenit% » idem esse dicet ac fornicationis cau-

sam,proptcr quam jure mulier a viro repudiari possit : ve-

rum huic respondendum est , etiamsi ex Legis mandato

mulier adulterii rca lapidibus nccanda sit, non ita foedlta-

tem esse intelllgendam; nec enini propter adulterium, vel

similem aliquam turpitudinem hbellus repudii scribendus

est, et conjugl In manus tradendus; sed quodllbet forsitan

peccatum , fajdllatcm nuncupasse Moysem, quod si a viro

deprehensum erit in uxore,quae gratiam coram viro non

inveniat, libellus repudii scribitur, et e viri domo emittitur;

'I Cor. VII, 6. — 2 Ibld. 39. — ^ Id. xir , 3i.— ^- Id. vii , Sg. — ^Romj

VII , 3.

6 N. XXIV.

Matih. V, 32. ' Deut. xxiv, i.



IN MATTll.EU&J. TOM. XIV. 4^7

« Ab initio aulem noii fuit sic'. » Tuni vero deinde Serva-

tor noster haudquaquam connubii solvendi propter ulluni

aliud flagilium facullatem concedens,quam solam fornica-

tionem in uxorc deprehensam , sic ait : «^ Omnis qui dimi-

» serit uxorem suam , excepta fornicationis causa , facit eam

wmcechari^. » Quseri autem potest an uxorem repudiare

non liceat, nisi in adulterio deprehensq sit , verbi gratia,

propter veneficium , vei quod infantem ab utroque geni-

tum , viro peregre profeclo , interfecerit , vel ob aham

quamhbet ca;dem : quinetsi aduUeriiquidem insonsviri do-

mum clam diripuisse et expiiasse animadversa slt , rogaverit

aliquis an ejusmodi uxorem ex aequo et bono repudiabit

,

utpote velante Servatore , ne quis, excepta fornicationis

causa, uxorem suam repudiet; utrobique enini ahquod ap-

paret absurdum,quod an revcra absurdum sit ignoro :

tanta enim pati et tolerareflagitia, quae adulterio et scorta-

lione pejora censeri queant,plane a ralione videbitur esse

alicnum; rursum contra Servaloris pracepta agere, nemo

est quin impium esse confiteatur. Ac proiude in animo meo

id disputo , curnam non dixit : « Nemo uxorem , excepta

»fornicationiscausa , repudiet; » at ait : « Qui dimiserituxo-

»rem, exccpla fornicationis causa, facit cam moBchari' ; »

qui enim uxorem adulterii minime ream repudiat, quantum

in se est, ansam ei adulterandi praebere nullus est qni infi-

cias eat; nam si « vivente viro vocabltur adultera, si fuerlt

» cum alio viro % » et repudiata ea occasionem illi dat iterum

nubendi,per id eflTicit sane ut adultera sit ; at quae in vene-

ficlo oppressa est , vel caedem patravit, dimittere, utrum ex-

cusationem, habeat, necne, ipse disqulres : nam pricterrepu-

dlum allas etiam multas adullerandi causas uxori mise vir

polcst praebere , majorem puta quam parsll, oi licenliam

conccdcns quajcunique vult agcndl,ct cum quibus libltum

1 Miiuh. XIX, 8. — 2ld. V, 32. - Mbid. — '' Rom. vii , 3.

XI. 27



4l8 ORIGENIS C0MMENTAni4

fuerlt viris amicitiam contrahendi ; nam virorum simplicitas

uxores saepe niimero in hujuscemodi peccata inducit : at

ulrum tahbus viris in cjusmodi casibus sit nccne sui excu-

sandi locus, idsuper quajslionibus aiiobis hoc loco proposi-

tis diligenler a te investigatum declarabis. Is quoque qui

uxore abslinet, efTicit sa?pe ut adidterium commiltat, cum

ejus hbidinem non explet, etiamsi majoris sanctimoniai

,

vel castitatis specie ductus id faciat : et is fortasse majori

reprehensione dignus est, qui,quantum penes se est , effi-

cit iit lUffichetur hbidinem ejus non explens , quam qui sine

causa slupri , sed propter vcneficium , vei ca^dem , aut gra-

vius aliquod facinus eam repudiavit. Quemadmodum au-

tem aduhera est uxor, etiamsi viro aheri nupta videatur,

priore etiamnum vivo; ita et virum repudiatam duxisse vi-

sum, nontam ipsius maritum ,quam adiiherum esse dicen-

dum, a Servatore nostro demonslralum est.

Postea * vero animadvertentes Christi discipuh quam muhi

in conjugiis casus oboriri possent,quos vir suslinere de-

beat , ac summis proinde difficuUatibus etpericuhs defungi,

vel eos non sustiuenlem in Clirisli mandata pcccare, ad

coehbatum qiiasi facihorem , et matrimonio utihorem con-

fugientes dicunt : «Si ita est causa hominis cum uxore , non

«expedit nubere^. » Servator vero omnibus absolutam nu-

meris castitatem donum Dei esse nos edocens , non ipsa

solum exercitatione comparandum , scd precibus etiam a

Deo impetrandum, ad id haec retuht : «Non omnes capiunt

» verbum istud , sed qulbus datum est '. » PraDterea quoniam

hnec crimiuantur nonnuhi : Quibus datum est , quasi excu-

sationem habeant qui cupiditatibus victi morem gerunt, in

coehbatu caste agere veUent, respondendum est frustrahsc

carpi a nobis : Scd cjuibus datum est , si iis quae scripta sunt

1 N. XXV.

2 Matth. XIX. lo. 'Ibiii, i r.



IN MATTU^LM. TOM. XIV. 4^9

fidem habemus; sed ad id esse altendendum : «Petile , et

»dabitur vobis * , » et ad ea quse subjunguntur : « Omnis

»enim qui petit, accipit. » Nam si quibus datum est, «ver-

wbumistud» dcperfcctacastitateconsequenda «capiunt^,»

eam postulet qui voluerit , assentiens ac fidem ei habens

qui dixit : Petite, et dabitar robis , nec ullo modo dubitans

quin omnis qui petit , accipiat. Hic vero qua^res quisnam ille

sit qui petit : quisquis enim non accipit, non petiit , etiamsi

petiisse videatur; nam vanum esse illud : « Omnis qui pe-

»tit, accipit^ ,» dicere minime fas est. Quis ergo ille est

qui accipit , nisi qui paruit Jesu diccnli : « Si stabitis ad

»orandum, credite quia accipietis , et evenient vobis ^ ? »

Is enim qui petit , omnibus viribus eniti debet, ut spiritu

et mente oret, ct indesinenter orare , illius memor: «Dice-

»batautem et parabolam ad illos, quoniam oportet sem-

» per orare , et non deficere , dicens : Judex quidam erat

»in quadam civitate%» et quae subnexa sunt. Ad cognos-

cendum autem quid sit petere,quld accipere , et quid il-

lud : Omnis (jiii petit, accipit, conducibile illud quoque est

« Dico vobis : Etsi non dabit ilii surgens, eo quod amicus

«ejus sit; propler improbitatem tamen ejus surget, et dabit

» illi quotquot habet necessarios^ » Itaque subjungitur :

Et€go dico vobis : Pctite , et dabitur vobis , et caetera. Insuper

vero proptcr istud : « Non omnes capiunt verbum illud , sed

«quibiis datum est' , » id quoque nos provocarc potest ad

orandum , ila ut impetrarc mereamur : « Quis autem ex vo-

» bis patrem petit piscem , numquid pro pisce serpentem

»dabit illi*?» et reliqua. Pcrfeclam crgo in coelibalu ct

castitate munditicm , cgrcgium videlicet donum , iis lar-

giclur Dcus,qui ex animo , et cum fide , et precibus illam

continiiis poslulabunt.

* M.Tilh. VII ,7. — 2 jd XIX , I r. — ' Ibid. 8. — * M;irc xi , 34? '5.

— ^ Liu'. XVIII, 1,2 — •Ll. xr, f5, 9—

' Mali' . x.x, 11.— ^Lac.xt, 1 1,



420 ORIGENIS GOMMOTARIA

k VX\ VV^VKM^î^^ bWW^ÎV^ •.V»V\.'X vV^fVW^VVÂ/VWVXVV iWtWVXiV^^WWVX^W^VXN-W iVV^WVVX^^tVWV

TOMUS DECIMUS QUINTUS*.

§1-

De differentia Eunuchorum.

« SuNT ^ enim Eunuchi ,qui de matris utero sic nati sunt : »

usque ad id : « Qui potest capere, capiat'. » Postquam fal-

sas duas,quoe in hunc locum proferri possunt, explicatio-

neS , anle eam quae nohis ad verum videtur propius acce-

derc , proposuerimus , et eas deinde pro viriH confutaveri-

mus ; ut omni devitato , in iis quce dicemus , errore , meliorem

transigamus vitam , si verum hujus loci sensum fuerimus as-

secuti; ila parati et instructi propositum aggrediamur. Cum

enim duahus caslrationibus ,quas circa corpus exerceri

videmus , consequens esse putarent nonnulli , ut tertia eliam

ad corpus perlinere , se ipsi prae Dei timore , at inconsulto

ettemere, castrationi priorum simili subjecerunt; atque

ita se convitiis appetendos, fortasse et ignominia afficien-

dos non ahenis a fidesolummodo propinarunt, sed iis etiam

qui res omnes humanas indulgentius ferre sciunt, quam

vanum Dei timorem animo insidentem , et iuimoderatura

castitalis amorem labores parienlem et corpoiis mutilalio-

nem, et si quid aliud pati polest, qui tantam rem obiit»

Alii autem sane non multi haud perpensa verborum cohse-

1 Tom. ni, pagg. 65 r et seqq.

»N. I.

3 Mattb. XIX, 12.



IN MATTH/EUM. TOM. XV. ^^l

rentia , aliler senscrunt ; rati siint enini priores duas ad

corpus referendas a Servatore declarari, quasi prneter sen-

siles niliil proponente; tertiam vero non ita putarunt pro-

ferri , ut ad verbum interpretanda slt ; sed castrationem

qune rationis opc fit, ea significari censuerunt, quando pro-

posito coelesti regno, post resectas per sermonem maxima

secandi vi pollentem ejusmodi concupiscentias *, corporis

contumelias spreverunt, utpote a quibus anlnia quae ser-

moneconcuplscentlam resecuerat,

nequaqnam amplius pos-set superarl. At sclendum est priores illos evangelicse litterae

amatores effectos , cum non animadvertissent haec quoque

Jesum in parabolis fuisse locutum , et spiritu dlcta esse

,

majorem in hoc expllcandoloco coasequentiae rationem ha-

Luisse, atque eos qui priores duas castrationes ad corpus

referendas esse fassi sunt : priorlbus enlm duobus tertlum

consequenter exsequarunt ; non in tribus quidem ilHs

,

quoad consequentiam,peccantes : sed quod ad ea quae hoc

loco narrantur ,jam inde a principio non satis attenderint,

necessarlo lapsi sunt : nam si ad corpus referuntur duae,

consequens est referri et tertlam. AHi vero tertiam recte

assecuti sunt , cum afTectionum ab anima peractam ser-

monis ope resectionem hac signlficari arbitrali sunt; at non

observarunt huic expHcationl consentaneum esse prlores

duas castrationes ahegorice , haud sccus ac tertlam, ex-

poni , vel certc prloribus duabus terliam quoqueexiequari.

Sane sisuper aHis non veteris tantum, sedet uoviTestamen-

ti locis quamplurimls dicere par cst : « Littera occidit , spi-

» ritus autem vivlficat % » idem in iis qua; ad hunc quoquc lo-

cum pertinent , falendum est; observatam quippededuabus

caslrationlbus illleram dixcril aHquis eos occuHssc , qui

iertiam quemadmodum et prlores intellexerunt , et dicere

aiisi sunt se ad eumdem modum quo priores caslrati sunt,

* Hebr. tv 12. — * 2 Cor. m, (>.



4q2 origenis comme>taria

fuisse exsectos, utpote (jui jiixta sermonem Dei id facerc

potuerint , ob illud : « Piôpter regnum coelorum\ »

Quod* si quis aliis eliam exempiis probari vult novumtestamentum lilteram occidentem continere , audiat , exem-

pli gratia,quomodo Servator apostolis ail : « Quando misi

»vos sine sacculo , et pera , et calceamentis , numquid ali-

» quid defuit vobis ^ ? «quibus subjungitur :« At illi dixe-

» runt : nihil. » Dixit ergo eis Jesus : « Sed nunc qui habet

• sacculum, tollat similiter et peram : et qui non habet,

«vendat tunicam suam , et emat gladium. »Nam si quis

hujuslocl sensum nonpenetrans , vestemsuamsensilemven-

dideril , et homicidam gladium emerit,propterea quod htec

a Jesu dicta sunt,peribit ille ,

quod ejusmodi gladium sump-

serit , et pra^ter voluntatem Jesu , male intellecto ipsius ser-

mone , egcrit ; fortasse vero et in gladio peribit : at qualis

sit ille gladius non nunc nobis disquirendum est. Quinetiam

illud : « ISeminem per viam salutaveritis'' , » si quis non dis-

culiens quid volens Jesus hoc prasceperit , quasi vitam apos-

tolicam aemulans neminem in via salutaverit , is profecto ta-

lem cum spectantibus inhumanus esse videbitur; qul cum

causam cur sic illc in animum suum induxcrit ad sermonem

refereat, propter quem is illud visus est agere, eo adducen-tur, ut sermonem Dei odlo habeant, quasi agrestes eos et

inhumanos efficientem qui illi adhaerent ; et qui ansa inde

arrepta neminem in via salutat, is mortem occasione a lit-

tera praebita palielur , littera ei mortem inferente. Si quis

autem dextrpim oculum eruat, quasi causam sibi det cur

male aspiciat , vel dexlram corporis manum , vel pedem

dextrum carneum , idem patietur atque ii qui a littera occi-

duntur, utpote qui inlra litteram se continuerit , cum ad

iMilltL. XIX, 12.

^N. n.

' Lur. xxn , 35, 36. — "Itl. x, 4-



ly M\TTH-EUM. TOM. XY. /^'20

spiritalem dictorum sensum ascendere debuisset. Non du-

bitarunt certe aliqui qui nobis antecesserunt , causam

scriptis suis dare , cum propter ccelorum regnum terliam

castrationem nonnulli,prioribus duabus similem

, pati ausi

sint.

Nos* autem qui CbristnmDei\ erbum secundumcarnem,

et secundum litteram olim novimus, nunc autem non am-

plius noscentes , eorum interpretationem non probamus,

qui coelestis regni obtinendi causa tertiam sibi castrationem

intulerunt; nec tantum in eo confulando qui tertium eunu-

chismum , ita ut priores duos , corporalem esse vult , tem-

poris trivissemus , nisi aliquos illud ausos vidissemus , et

nonnullos etiam oflendissemus ferventiorem animum , et

fidelem quidem , sed rationis non satis audientem, ad ejus-

modi facinus accendere valentes. Sic ait autem Sextus in

Sententiis , libro qui multorum manibus tanquam bonse

notffi teritur : « Qurecumquc pars corporis ad intemperan-

»tiam te compulerit,projice abs te; satius enim est parte

«mutilum caste vivere,quam ca pracditunij perdite. » Et

rursum in eodem libro progressus, adhortans eodem fere

modo ait : « Homines quidem ad tuendam reliqui corporis

jsanitatem membra sua scindcntes videas ct abjicientes; at

squanlo melius ad conscrvandam castilatem? » Quinetiam

Philon qui nmllis inîosis legem lucubralis voluminibus ho-

minum etiam ingenio praditorum laudem meruit, in eo li-

bro cui litulum fecit, «Deleriorcm potiori insidiari solere,

satius esse ait evirari, quam illegitimos et ncfarios concubi-

tus sectari : at iis sacrarum litterarum circa illa sententiamminime asseculis fides habenda non est ; nam si inter fruc-

tus spiritus , cum charilate , et gaudio , et patientia , et reli-

quis , caslitas quoque recensetur , hanc potius tanquam

fructum dare , et mascuhim corpus a Deo datum conservare

1 N. HI.



424 ORIGKNIS COMME^TARIA

oporlet,quam aliud quidpiam audere; adeo ut transgre-

dialur aliquis perappositum ad rem de qua agimus hocce

prreceptum; « non viliabis aspectum barbae tuoB^. » Utile

quoque est illud ad deterrendos juvenes ferventiori fide

praeditos, quos castitalis studio ferri fatendum est , « sed

»non secundum scienliam. Si pugnaverint duo homines in

» idipsum , homo cum fratre suo % » et caetera , usque ad id :

« Nou parcet oculus tuus supeream'. »]Nam si manus am-

pulalur qucTB viri tcstes apprcbcnderit , cur non et is qui

viam ignorans qua ad conliuentiam ealur , lali se ipse caia-

milato implicult? Jam vero cum anlmo suo cogitet,qui tale

faclnus admissurusest,qurenam ab lis sit passurus ,

qui pro"

bris eum et convitiis appctentcs, his verbis utentur : « Non

»intrabil cunuchus, attrilis vcl amputalis testicuiis, in Ec-

«clcslam Domini' , » vlrum iiunc inlcr castratos numeran-

tes. Jam vero ea proeterco quas toicrablt qulsplam impedito

intempestive semine ,

quod ut tradunt medlcorumfdii ,

acapite in genitaiia proflult, et cum per quasdam venas quaj

circa inaias sitaj sunt, excernitur, nativo caiorc piios e vi-

rorum maxiilis emittit; quibus carcnt qui propter ccelorum

regnum corpus suum cxsccandum esse arbltrantur. Quas-

nam vero capitis gravedincs patiuntur,quas vertigines

,

quae mentemetiamquandoque invadunt, et imaginum for-

matricem animae vim res sibi novas et inusitatas ex hac ma-

leria fmgcntem perturbant? Verum anlcquam adhujus ioci

explanallonem acccdani , si consentaneum sibi, ct congrucns

allquid statuit Marclon , cum scripturam ailegorlce non esse

interprelandam pronuntlavit , lios quoque sermoncs tan-

quam h Servalore mlnlme prolalos improbassc eum ac re-

jccisse dicendum est, cum sic existimaverit , vei ei qul fldem

fucrlt ampiexus , talia audacter essc perpctienda , si scrmo-

1 Levit. XIX , 27. — ^ Koiu. x, 2. — ^ Deut. xxv

, i r,

12. — '' h!.

XXIII , I.



IX M.ITTIIEIM. TOM. XV. l\-2h

nuni horum autorem esse Servatorem dixerit; vel si tanta

jure merito patrare non audoat ,quae in verbi contumeliam

et opprobrium vertant , neque sermones Servatori tribuen-

dos esse , nisi allegorice exponantur.

Nos * er2;o qui Iriuni castrationum cohagrentiam et con-

nexionem servare volumus , et tropologicam lerticB expli-

cationem probamus , hnec quoque de prioribus duabus di-

cemus : eunuchi tropice ii dici queunt qui frigidi sunt in

venerem, et segnes, et qui se in venereashbidlnes et obscce-

nitates, iisque similia non eflundunt. Abstinentium igilur

ab iis tria genera agnosco ; quidam enim tales procreati ac

formati sunt , de quibus dicere Hcet : o Sunt eunuchi,qui

»de matris utero sic nati sunt^ : » quidam vero adhorlatio-

nibus ad id, mcnitisque adducti , abstinenliam a venereis,

et omni circa muhebria loca lascivia exercent : non tamcn

ejusmodi propositi , et studii , et laude digni , ut ita dicam ,

affectus suscipiendi auctor iis fuit Dei verbum, sed honii-

num , sive qui apud gentes philosophia; incubuerunt, sive

« prohibentium nubere, abstinere a cibis^ , » haereticorum

seruiones. Hi profeclo niihi significari videntur his verbis :

« Sunt eunuchi,qui facti sunt eunuchi ab hominibus ^ >

Quod si quis autem assumpto sermone Dei vivo et efllcaci,

penetrabihore omni ghadio ancij)iti^ , sive , ut eumappellat

Apostohis, gladlo spirilus % animi aficctiones intaclo corpore

resecet , atque id quidem regni cceleslis inlultu faciul , et

aflectionum animi sui, ope sermonis, amputationem ad

consequendiim cocleste regnum maximc conducere exlsli-

mct , ilhid vero est quod pro vera abstinentia et castllate

habendum cst. In eos aulcm ilhul quadrat, non ut censue-

runl ([ul hunc locum relulenmt ad corpus : « Sunt cu-

» N. IV.

2 Miilih. XIX , I a. — ' 1 Tim. IV, 3. — ' Maiih. xtx, i a. ^ Heln- iv, i a.

— fi Kphfs. VI, 17.



^2 6 ORICENIS COMMENTARIA.

» nuchi ,qiii seipsos castraveriint propter regnum ccelo-

«rum*. >

Maxima ' porro ea virtus est, castrationis anima?, quse a

sermone perficitur, esse capacem ; cujus noa unusquisque

capax est, sed cui datum est; datum est aulem iis omnibus

qui sermonis gladiuni a Deo postularunt, ct eo rccte usi

sunt, ul scipsos proptcr rcgnum co^lorum castrarent. Quod

si ex historiis quse in Scriptura continentur, quaedam nobis

attingendoc sunt, cum anogogico earum , quem comminisci

polerimus, sensu; dicamus esse quosdam Pliaraonis eunu-chos , bona; cujusvis rei steriles , quippe ut pincernse et pis-

toris officio apnd ipsum fungercntur, exsecti sunt^ : sunt

etlam homines Dei ad id castrati , ut collapsam Jerusalem

instaurent. Ac de prioribus quidem in Genesi scriptum est

aliorum exemplum pra3bet is de quo in altero Esdra; libro

agitur quique sic ait : « Et ego eram regis eunuchus. Fac-

» tum est autem in mense Nisan , anno vigesimo Artaxerxis

» regis '^

, » et quaj sequuntur, usque ad id : « Et placuit ante

»vidtum rogis , et misit me. » Secundum autem Esdrai li-

brum lcgens, quaecumque ad hunc locum pertinent , repe-

ries, et quanam de causa sanctus est eunuchus ille qui res-

taurando Dei templo praefectus est. Daniel quoque et tres

cum eo pueros Ananiam, Azariam et Misaelem Babylone

caslratos fuisse tradunt Hebraeorum fdii, completa ea Isaiae

ad Ezechiam prophetia : « De semine tuo tollent , facient

«eunuchosin domo regisBabylonis^ »Quinetiam deillis ad

Isaiam vaticinatum ferunt : o Ne dicat advena,qui adhae-

»ret Dominodicens : Separatione dividet me Dominus a po-

»puIo suo\ » et caetera , usque ad id : « Meliorem filiis et

* Matlh. XIX, 12.

2 N, V.

' Gen. XI. , I. — ^" 2 Esdr. i, 1 1 ; ct ii, i , 6. - * Isai. xxxix, y. — * Id.

Lvi, 3 ,5.



iN mattim:u.m. TOii. XV. 427

wfiliabus. » Bonum ergo est, qiioad mysticum hiijus loci

sensum spectat, in Babylone non generare , sed Danielis

instar, Babylonls respectu sterilem esse et iufcecundum, ut

postquani sicut ipse, ipsiusque comites , a spiritu diviuo

conceperimus, visaet prophetias generemns. Qui autem ad

hunc sermonem animum vohierit advertere , et iis quorum

supra meuiinimus,quique scriptis suis doclrinam hanc pro-

diderunt , assentiri, multis eum probabilibus argumentis

astruere posse sciendum cst tres eunuchismos esse ad

corpus referendos : sed exponere eos nohiimus , ne ser-

mones exercitationis causa proponentes , et confutationem

uniuscujusque explicantes , causam his pr.xbeamus ,qui

sermonem de castratione prxter Jcsu vohmtatem capiunt

,

cur ipsum etiam verbum , caperc, alio ac fieri debet dctor-

queant, et id ad corpus quoque pertinere contendant, cum

tres eunuchismos spiritualiter esse prolatos unusquisque

spiritu vivens , et spiritu ambulans in animum inducere de-

buisset.

§ II.

Dcpueris Jesu ohlatis ut manus eis iinponeret.

« Tunc' oblati sunt ei parvuli % »et reliqua, usque ad id:

« Et cum imposuisset eis manus abiit inde. » Tunc exposita

historia contigit , cum pueri Jest-i oblali sunt, volentibus

iis qui offerebant, ut manus ipsis imponeret, et preces

pro ipsis funderet. Alqui sciendum est nunquamnon Jesu

pueros aniniam offerre, de quibus sibi depositi instar h Deo

traditis dicat : « Ecce ego et pueri quos dedit mihi Domi-

nus' , » et eorum puerorum infantes appcllentur nonnuUi

,

alii lactentes , ut infantibus etiam imbecilliores , et Dominus

1 N. VI.

^Malth. XIX, i3 , i5. — ' Isai. viii , 18. lltbr. ii , i j.



4^8 ORIGENIS COMMENTARIA

nosler ex utrorumque ore laudeni perficiat , ut cognita t

nobis ejusmodi in pueros illius Leneficentia dicamus : « Ej

ore infantium et lactenlium perfecisli iaudem \ » Ili verc

pueri dicendi sunt, qui carnales sunt in Christo ac infantei

cujusmodi Corinthios esse sciens Paulus apostolus dicebat

;

« Et ego non potui voLis loqui quasi spiritualibus , sed quas

«carnalibus, quasi parvulis in Cliristo^ »TaIes autem puer

tunc oblati sunt etsemper olFeruntur Jesu. Oblationisauteir

puerorum argumenlum est , Ecclesiae infantium in Christo, e

lactentium , lacte , non solido cibo egentium multitudo, quoi

fovens,nonsecus acfiliossuos nutrix\ sic alloquatur: «La(

» vobis potum dedi , non escam , nondum enim poteratis". «

Dcinde quandoquidem evangelista;,qui horum , de quibui

hic agitur, meminerunt, quod oblati fucrunt parvuli Jesu

ut ait Matlhaeus, vel, ut Marcus , «infantes ei obtulerunt % >:

scripserunt quidem ; at a quibus oblati fuerint , vel quinau

obtulerint , silentio praelerierunt , nobis invesliganda relin

quentes quaj a se fuerant praetermissa : operae pretium es

disquirere an casu id a Iribus fuerit prxtermissum,quibu

facile erat scribere, oblati sunt ei a patribus, vel a matri

bus, vel , offerebant ei infantes et pueros ipsorum matres

an id certo et prudenti consilio fecerint , ut accidentes a(

Jesum, ipsique ministranles angelos callere declararent

quinam Jesu pueri offerendi sint, ut manus eis imponat ^

et quando; tum et qui offerendi non sint, et quo tempore

utpole qui diviniori ment puerorum infantumve differen

tias intueantur. Nec enim absque angelorum ministerio to

pueros Jesu offerri arbitror. Voluntas autem eorum qui pue

ros Jesu offerebant,juxta Matthc-cum quidem , erat « ut ma

»nus eis impcncret , et oraiet'; » juxta Marcum vero

« ut tangeret illos %• » at juxta Lucam qui infantes eos ess»

1 Psalm. VIII ,3. — ^ I Cor. iii. i . — ' i Thes. ii, 7. — * i Cor. iii ,

"2

* Marc. X , i3. — ^ MaUh. iv, ri. — ' Id. xix , i3. — ' Marc. x , r3.



I.\ MATTH.EIM. TOM. XV.^''Ô

dixit : « ut cos tangeret \ » Nam per orationem Jesii, ip-

siusqiie tactum, pueri et infantes ea nondum audlre valen-

tes,qua3 audlunt qui spirituales sunt , auxlllum accipere

possunt, ac adjumentum cujus ipsi capaces sunt : invadit

enim eos virtus Jesu,postquam inspectionis suae manus iis

duntaxat imposult, nec ad eos quldquam ampllus malum

pervenire potest. Fortasse etiam,prout se habet Scripturae

contextus , hoc erat eorum consilium qui infantes et pueros

Jesu ofTerebant; ii nimlrum animo prius futurum judica-

verant , ut postquam infantes et pueros tetlglsset Jesus , et

virtutem suam hoc contactu in eos infudlsset, nullus posset

casus Invadere, neque daemonium, nec allud quidvis, quam

ipse semel tetiglsset.

Quoniam ^ autem nefarioe potestates quamplurimae in va-

riis anlmae humanae struendis ab iuitlo insidlis occupantur;

propterea qui Servatori infantes ofFerebant, perspecta antea

virtute ipsius ac potentia , id fecisse existimo , ut per ma-

nuum ipsius impositionem , et orationem pro puerulis et

infantibus fusam , contactus ope mala abigerentur; eximia

autem virtus in eos infusa, utpote contactus adversariorum

repellendi robore pollens , ad reliqua sufficeret. Et Serva-

tor quldem rem ejusmodi non simplicem ac indifferentem

esse scicns ,

sed iis salulareui quos u)anlbus a se Impositis

teligerat, discipulis suls per increpationem prohibentlbus

,

quomlnus sibi pueri offerentur , ait : « Sinite parvulos , et

«noliteeosprohlberead me venlre'. » Quod sl ralionlconsen-

tiunt quic tradidimus, cum a quibus oblati fuerlnt, vel qui

eos obtulerint quaesitum , si eximios aliquos Jesu discipulos

potestates sanctas essc Chrlsti doctrinam capessentes nobis

in anlmo fingamus , haud multum sane ad iis abludemus :

* Luc. XVIII , i5.

2N. vn.

3 Mattb. XIX , i4-



45o ORIGENIS COMMEMARIA

ad eas quippe cliscipulorum Jesu quoque uomeu pertlnere

consenlaneum cst; ut non homines solum, sed et angeli

quibus visus est , seipsi crudicndos tradant, et quisquis

fidem ipsius voluerit amplecli , ex « omni nomine quod no-

» minalur, non solum in lioc sfficulo , sed eliam in futuro *. »

Si quis vero id coactum existimet , cum hominibus solis tri-

Lui velit discipulorum nomen , eos increpantium qui infan-

tcs ac parvulos Jesu offerebant; ex iis qui sermone fidei

alios conantur imbuere, quicumque simpliciores sunt , et

ad doccndos usque pucros se demittentes sermone laclis

pcrslmili pollcnt, ct potum iis procbent quibus lacte opus

cst , ij sint qui infantes et pueros Jesu oflerunt; nam qui

eloqucntiores sunt quam fert istorum captus , tantam non

habcnt ad persuadcndum facidtatem ac ille qui dlcere po-

tcst : « Gnccis ac barbaris , sapicntibus et insipientibus de-

«bitor sum ^. » At qui majorc facundia sc praeditos csse

existimant, quam doclores illi infantes Jcsu et pueros ofTe-

rentes, et idcirco Jesu disclpull appcllantur, antequam eo-

rum quffi ad infantes et pucros pertinent consulti sint

,

homines slmpliciorcm doctrinam tradentcs, et pueros offe-

rentcs incrcpant. Id cnimvcro perspicuc intelliges , sl ad

ha3C animum advcrteris : « Videtecnim vocallonem veslram

,

»fratres, quia non multi sapientes sccundum carnem , uon

«mulli potentes, non mLilli nobiles : sed quaj stulla sunt

«mundi elcglt Dcus, et ca qux non sunt, ut ea qure sunt

,

»destrueret\ » Eorum igltur qui ecclesiastica praicepta et

doctrinam tradere se profilcntur, qiicnipiam aspiciat ali-

quis , slulta mundi , et contcmpla, et Ignobllia , et puero-

rum proplerea nomlue afficienda offerentem; et aspiciens

increpet eum, quasi temere agentem , cum tanto sospita-

tori et maglstro infantes et pueros offert : ac vide annon

qua; Iractamus referre par slt ad res ejusmodl , eoruin qui-

1 Ephcs. I, 2 1. — ^ Ro:!i. 1

, 14. — ^ I Ci^r. I , 26, 27, 28.



IN MATTUÛAI. TOM. XV. 4^^

dem qul pueros ofFcrunt , ut manus ipsis imponat Jesus, et

oret; discipuloriim vero qui ipsos increpant : magister au-

tem et Servator, et Dominus his dicat,qui propter pueros

Jesu oblatos objurgationem adhibent : « Sinite parvulos , et

» nolite eos prohibcre ad me vcnire ^ ; » dcinde verodiscipulos

adhortansad obsequendum puerorum commodis, ut quam-

vis viriessent^, ad pueroslucrifaciendos pueris pueri fierent,

dicat Servator : « Talium est enim regnum coelorum ' ; » nam

et ipse « cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus esse

» se aequalem Deo', »

factus est pucr,

adeo ut de illo magisab Herode dictum sit : « Ite , et Interrogate diligenter de

«puero^, » et a Matthaeo : » Stella quam viderant in Oriente

» antecedebat eos , usque dum veniens slaret supra ubi erat

»puer: » et paulopost. « Intrantes , ingiiit, domum, vidc-

»runt puerum cum Maria malre ejus. » Quin et angelus a

Josepho visus , tantum noslrum Servatorem pueruni appel-

lavit dicens : « Surge, et accipe matrem et pucrum ejus ,

»et fuge in /Egyptum^ » Rursum vero mortuo Herode an-

gelus Dominl in /Egypto ilcrum in soinnis Joscpho apparct

dicens : « Surge , et accipc pucrum et matrem ejus. » Et

profecto Jesus non juxta historiam duntaxat, sed et secun-

duni anagogicum sensum , seipsum haud secus ac puerum

abjecit , adeo ut quemadmodum dixit : « Discite a me quia

«mltis sum et humilis cordc' , » ita et illud diccrc possit

,

disclte amc, qul factus sum sicutpucr, quomodo hoec dl-

cam: « Talium est enim rcgnuai coilonmi , » tallum nempc

qualcs sunt pucrull ,quorum gratia iiicreparl non sinit a

dlscipulis, qui eos offcrunt. Quinetiam Paulus sciens « la-

»Iium esse rcgnum ccelorum , cum posset oneri essc,ut

» Chrlsti Apostolus , factus cst pucr , cl nulrlci simUls , fovcntl

» filium suum " , » cl pucrorum scrmoncs pucri causa loquciili.

1 Mallh. XIX , i/|. — ^ i Cor. tx ,22. — ' iMnllh. xix, 14. — ^' Philijip.

11 , 6. ' Maiih. ir, 8, 9, 10.— •"'

Ibid i3. - " Id. .\i, ay.— « i Thess ir, 7.



402 OBIGLNIS COMMENTARIA

Ad* haec ergo diligenter attendendum est , ne sapientiae ct

cxcellentiae opinione,qui parvi sunt in Ecclesia et pueruli

,

eos quasi simus grandiores aspertiemur, sed horum verbo-

rum sensum capientes : « Talium est enim regnum ccelo-

»rum % » tales fiamus , ut per nos ctiam pueri salvi fiant.

Non solum autem ea Jesu offerri sinentes , nec ea duntaxat

huic offerri non impedientes , sed ipsi etiam cum pueris

effecti pueri, voluntati Jesu morem geramus, ut pueris per

nos tales effectos salulem consecutis , cum nos ipsi depres-

serimus , a Deo extollamus; id enim ita accipi potest : « Qui

»se humiliat , exaUabitur^» cum pra^sertim supra scriptum

sit: « Quicuinque ergo humiliaverit se, sicut parvulus iste,

«hicmajor est in regno ccelorum ^ » Atque haec quidem

discipulis utiiia sint, eos increpanlibus qui pueros Jesu of-

ferunt. Quamvis autcm pueri, ulpote qui pueri sint, quae-

cumque dicuntur minime intellectu consequi possint , sciant

ilh Jesum pueris quidem manus imposuisse, at cum impo-suisset eis n)auus abiisse inde, et per contactum infusa in

pueros virtute, a pueris Jesum haud perinde ut discipuli

sequi valentibus recessisse. Siquidem autem « eloquia Do-

»mini » sunt et evangelica , et « eloquia casta, argentum

» igne examinatum, probatum , in terram missum

,perfecte

»purgatum, et septies %• » an aliqua subesse potest oequa

ratio, propter quam prajsentem historiam narrans Mat-

thaeus, duabus quidem de causis oblatos fuisse Jesu pueros

dixit , verum qua? sequuntur ad geminas illas causas mini-

me retuht? Non enim propterea solum oblati sunt pueri,

ut manus ipsis Jesus imponeret , sed praeterea etiam ut pro

ilhs orarct.

At^ scriptum est, « cum imposuisset eis manus, abiisse

» N. VIII.

2 A!atlh. XIX, 14. — * Luc. xiv, ii. — '• MaUh. xviii,4. — 6 Psalm. xi, 7.

6N.IX.



!>• AIATTH.flUM. TOM. XV. 433

indc * , » nec enim addidlt , « et cam orasset , » poterat enim

dicere : Et cum imposuisset eis manus, et orasset, abiit

inde. \ ide ergo num grandioribus pueris , qui et manuumipsius impositionls, el precum pro se ad Patrem fusarum

capaces sint, orationem Jesu reservare; puerulis vero suf-

ficere manuum ipsius impositionem dicere queas. Jam vero

quod ad eapertinet : « Tallumestenim regnum coelorum % »

quoe vel sapienlissimum adhortantur, ut qui in Ecclesia

parvi sunt mlnline despiciat , nec puerulos et in Christo in-

fantes contemnat, utile fiierlt id ex Evangeho Lucse de-

promere : « Amen dlco vobis, qnicumque non acceperit

«regnum Dei, sicut puer% » qui puer quidem non est, sed

vir qui puerilla abolevit ''

,puer pueris factus , et illis dicens

« Non potui vobis loqui quasi spirlluallbus , sed quasi car-

«nalibus, tanquam parvulls in Chrlsto, lac vobis potum

»dedi, non escam \ » Totus ergo ille locus his apud Lu-

cam continetur : « Aflferebant aulem ad illum et infantes

,

»ut eos tangeret % » et coetera , usque ad id : « Quicumque

»non acceperit regnum Dei sicut puer, non intrabit in

»illud'. »In iisdem autem propemodum verbis, et posterio-

rem potissimum partem Marcus exposuit.

De diiîte qui inlcrrogaiît Jesum , ct dixit : Magister bone , et

ccetera.

« El* ecce unus accedens alt Illi : IMagister bone, quid

» boni faciam , ul habeam vitam aeternam " ? » et reliqua ad id

usque : «Multi aulem erunt primi , novissimi : et novissimi

,

1 Malth. XIX, 25. — 2 Ibid. i4- — Î.ac. xvni, 17. - * i Cor. xm , i i.

— 5 Id. m , I , a. — * Luc. xvm , i5. — ' Ibiil. 17.

8 N. X.

'Matlb. XIX, i(S.

XI. 28



454 ORIGENIS COMMENTVRLl

» primi '. » Scriptum extat in Psalmis , ac si homo bonum fa-

cere posslt : « Qui vult vitam, et dilig t dies videre bonos

,

»prohibe hnguam tuam a malo , et labia tua ne loquantur

«dolum. Diverte a malo , et fac bonum^. » Hic autem Ser-

vator ei qui dixit : « Quld boni faciam ul habeam vitam ceter-

» nam? ^> ila respondit, quasi bonum proprie dictum ad unum

Deum pertineat : « Quid me interrogas de bono? unus est

«bonus. » At vero sciendum est bonum propiie dictum soli

Dco hlc attribui : ahas vero abusive lam operibus bonis",

quamhomini bono, ct arbori bonaj; mullis vero etiam aliis

bonum adscriptum videas. Minlme ergo existimandum est

verba h;cc : « Fac bonum , » cum hls pugnare : « Quld me in-

» terrogas de bono ? unus est bonus ' ,»quoe ei dicta sunt

,qui

interrogans ait : « Magister bone, quid boni faciam? » Mat-

thaeus enim scripsit quasi de bono opere interrogatum fuisse

Servatorem his verbis , « Quid boni faciam? » Marcus au-

lem et Lucas Servalorem dixisse referunt : « Quid me dicis

»bonum? nemo bonus , nisi unus Deus'^ ; » adeo ut vocabu-

lum iUud , bonus , Deo attribulum , ahi praeterea nuUi attri-

buendum sit : nec enim quatenus bonus est Deus, eatenus

dici queat : (rHomo bonus , de bono thesauro proferens bo-

» num \ » Et Servator quidem quemadmodum est imago

Dei invisibilis, itaet « imago bonitatis iUius est^; » alia est

autem vocis hujusj bonam , significalio , cum inferiori cui-

vis applicatur : si modo respectu Patris , iniago est bo-

nitatis ipsius, et eam habet erga rehqua omnia rationcm,

quam bonitas Patris erga ipsum , vel eliam proporlionem

quamdam afTinem magis et propinquam inler bonitatem

Dei, respectu Filii ,qui bonilatis ipsius imago est, obser-

vare licet ,quam Servatoris respectu hominis boni , vcl boni

1 Matih. xsx , 3o. — 2 Psalin. xxxiii, i3, l4 > i5. — ' Maith. xix , ly.

— ^" Marc. X, i8. Luc. xviii, 19. — 5 Malth. xii , 35. — ^ Liic. vi, 45.

— ' Colos. i , i5. — * Sap. vit, af).



I!V MATTlLEfJI. TOil. XV. 435

©peris, vel arborls bonae : pluset enim inferioribus bonis

Servator praestat, quatenus imago est bonitalis Dei ipsius,

quamDeus

,qui bonus est , Servatori qui dixit :

« Pater/) qui misit me , major me cst *, » qui et aliorum ratione est

bonitatis Dei imago. Fortasse vero cum eorum significalione

quse dicta sunt super eo : «Quid boni faciam^?» ( ea autem

dicta sunt :«Quid me interrogas de bono ? unus est bonus; »

)

connexionem habet illud : « Cum feceritis omnia quae pra^cepta

Bsunt vobis , debetis dicere : Servi inutiles sumusj quod de-

» buimusfacere, fecimus'. »Nam si quaecumque in mandatis

habuerimus a nobis gesta fuerint, ne sic quidem,juxta loci hu-

jus significationem,boni quidquam fecerimus; nam si bona

essent quae facimus , minime post morem mandatis gestum,

dicendum id esse scriberetur : « Servi inutiles sumus. » At

ea bona esse per abusionem dicere licet, perinde ac illud

« Diverte a malo, et fac bonum''. » Ego vero existimo eum

qui id facessit quod hoc loco mandatum est : « Diverte a malo

,

»et fac bonum, «ratlone quidem eorum qute a reliquis ho-

minibus aguntur , bonum facere : at respectu veri boni

,

quemadmodum« non justificabltur in conspectu Dei omnis

vivens * , » cum humana omnis justitla, justitia non esse de-

prehendatur, postquam justitia Dei in conspectu fuerit;ita

coram bono Deo bonum nequaquam appellatum iri, qui

cum inferioribus comparatus , boni nomen merulsset.

Ac® dlcat fortasse ahquls cognoscenlem Servatorcm in-

terrogantis afTectionem et voluntat.^m,quae multum aberat

ut bonum omne in hominis potestate positum praestarct,

interrogantl cl : « Quld boni faciam ? » respondlsse : « Quid

»me interrogas de bono? »ac sl dixisset : lis obeundls prje-

1 Joan. XIV, a8. — 2 Matfb. xix , l() , 17. — ' Luc. xvif , 10. — '^ Psalni.

XXXIII, l5. ' Id. CXT.Il , 1.

« N. XI.

' Matili. XIX, ifi , 17.



/,3G ORl(.liKlS COMMEXTAnii

ceptis (\ux de bono libi tradam, haudquaqiiam paratus,

quceris quidboni faciensvitam aiternam consequeris. Deinde

unum vere bonum esse docet , de quo id ait Lex : « Audi Is-

»rael : Dominus Deusnoster, Dominus unus est* : «proprie

enim Servator ille est,proprie Dominus , et proprie bonus

,

a quo omnia ut bona lieri persuasum habeo. Qua^res au-

tcm quoinodo bonilatem ilHus ea etiam spirent, quaj ab iis

minime intelliguntur ,qui Deum Legls

,quantum in se est

,

calumniantur , eumque hoc criminantur nomine,quo ne

hominem quidcm reprehendero promptum foret. Sic enim

animum meum induco , non minus id Dei bonitalem signi-

ficarc : « Ego occidam^ , » atque illud : « Et ego vivere fa-

»ciam; »item et hoc : « Percutiam; » haud secus ac : « Et

« Ego sanabo. » Quod si doloris ille nonnunquamauctor est,

sciendum est medicum quoque ssepe doloris auctorem esse :

at doloremincutiens Dcus, rursus sanitati restltuit'; ita

et quos percussit, bonltatc sua adductus percussit. Quos

enim corriplt, « tanquam filiis se offert Deus; quis enim

»rdius quem non corrlpit pater ? Verura omnis disclphna in

Mprffisenti quldem videtur non csse gaudii, sed moerorls :

Bpostca autem fructum pacatissimum exercitatis pcr eam

» reddit justitiaj' . » Idcirco quemadmodum percussit Deus

,

ita et sanavit; verum enlm iUud est : « Percussit , ct manus

»eius sanaverunt^ » At quamvis prater omnium opinionem

sit quod dicetur, dlcetur tamen; boni Dei furor, uti vulgo

appeUatur, rcm faclt salutarcm, cum corripit : et quai ip-

sius ira dicltur, quandoquidem boni Dei est , ad ciiiendatio-

nem castigat. Ac mulla quldcm iis quos ea res miuime of-

fenderet, dc bonitate Dci dici possent, et de « multitudine

» dulccdlnis ipsius ^, » quam non sine ratione « abscondlt ti-

»mcnllbus se , ne divitiis bonllatis ejus contemptis , ct pa-

1 nciit. VI , f\. — ^ IJ. -xxxtr, 39. — * .Tob. v, i 8. — ^ Hebr. xii

, 7, 1 1.

5 Job. V, 18. — s Ps.-ihii. xx.K, 30.



IN MATTH.EUM. TOM. XV. 4*^7

» llcntla , et longanimitate secunduui duritiam suam et im •

»pcEnitens cor , thesaurizent sibi majorem iram * , » quam

absconditis sibi divitiis bonitatis Dei , minime thesaurizas-

seut. Ad hanc ergo qnestionem, qulsnam bonus sit; tum ad

illud : « Quid boni faciam ? » ea a nobis dicta sint quae super

hoc loco excogitare potuimus.

Deinceps^ vero ilhid disputandum venit, qurenam sit

horum seulentia : « Si autem vis ad vitam ingredi , serva

»mandata'

, » in quibus id observa, quasi extra vitam con-

stituto ei qui de bono interrogat , dictum fuisse : « Si vis ad

Bvltam ingredi. » HIc aulem attente persplcere llcet quid

sit , extra vitam esse , et quid , in vitam ingredi. Vide ergo

an non una quldem ratione extra vitam constitutus sit

,

qui extra eum est qui dixit : « Ego sum vita ^'

, » et ab illo

ahentis est ; aha vero ratlone,quisquis super terram deglt

,

etiamsi juslisslmus slt , in umbra quidem vltae esse potest

,

dicens : « Spiritus oris nostri Christus Dominus, cui dixl-

»mus : In umbra tua vivemus in geutibus^ , » at non in ipsa

vlta , utpole qui mortis corpore indutus sit , et dicat ; « Quis

»me hberabit de corpore mortis hujus"? et : Sedeat in re-

«glone et umbra mortls', » et in vivorum terram nondum

pervenerit; vlta slquidem non implorum sohimmodo , sed

Pauh etlam super terram degentis , ct aposlolorum in Deo

erat abscondita. Ait ergo : « Vita vestra est abscondlla cum

» Chrlslo in Deo , cum Chrlstus appariierit , vila nostra,

» tunc et vos apparebltls cum ipso in glorla '. » Quiectim-

que autem ad , intra , et ad , extra pertinent observabis , ut

i\\xvc liis congruunt : « SI vls ad vilam ingredi , » slmul col-

hgas : verbl caiisa : « Rogate ergo dominum messis, ut mil-

* Rom. II, 4, 5.

2 N. XII.

' .M.itlli. .\ix, I-. — 'i Joan. xi,2j;tl xiv, (>. — ' llir. iv, ao. "rciiii,

VII, u.'i.— ' M.-iiili. IV , i(). — » Cul. III , J, /{.



458 ORIGENIS COiM.MENT/\.RIA

» tat opcrarios in messem suam ^: » quaercs cnim unde mit-

lat; et siquidem liic sint operarii missi in mcssem Domini,

extra

eum locumsunt e quo fuerint dimissi , et post messis

opera recle peracta in vitam ingredientur, a mortuis qui-

dem opcribus purgati , viva autcm opera his contraria agen-

tes; nec mortua amplius loquentes, at juxta vivum sermo-

nem Dei et cflicacem diccntes'\ Ita etiam instar verborum

relerna) >ilSD, quredam sunt cogilalionibus accusantibus

contraria ,quando scilicet i cogitationibus accusantibus vel

» defendcntibus'» in die judicii , is salvus erit cujus cogi-

taliones defendunt; peribil autem cujus cogitationes accu-

; ant. Quod si nos igitur in vitam quoquc volumus ingredl

,

audiamus Jesum dicentem : « Si vis ad vitam ingredl , serva

• mandala*, » et pro servalorum a nobls mandatorum ra-

tione ad vitam ingrediemur, vel interiorls Ipslus ac beatls-

slmtE partis compotes efTectl , vel cujuscumque tandemminorum leviorumque mandatorum observatio nos faciet

partlclpes.

At * ille poslquam audivlt : « Serva mandata, » ait :

« Quae ' ? » ut quacnam potisslmum mandata a nobis Jesus

servari velit , ediscamus : ad id enim : Qucs? id dlxit : « Non

»adullcrabis : Kon homicldlum facies : Non facies furlum :

»Non falsum testimonium dices : Honora patrem et ma-

»trem : et : Dihges proxlmum tuum slcut teipsum. » Ac illa

fortasse Ilsque consimllia, ad ingrediendum in vltse, ut ita

dlcam, principla sufficlunt , quaj ad integrltatem adipiscen-

dam minime sufficerent; adeo ut qui in unum pariter ex

mandatis peccaverit , ne in princlplum quidem vitae intrare

queat. Adulterii itaque , et homicidll, et cujusllbet furli in-

sons esse debet, qui In vltam Ingredi cogitat. Quemadmo-

* Matth. IX, 38. — ^ Hebr. iv, 12. — 3 Roin. 11, i5. — ''Matlh. xix , 17.

* N. XIII.

' iVIallh. XIX, 18 , ly.



IN MATTIIjEUM. TOM. XV. /^0()

dum enim neque adulter , neque liomicida in vitam iulra-

bunt, ita neque qui fiirti se alligat. Cujus quidem criminis

rei sunt eorum quamplurimi ,qui Cliristi lidem dicuntur

amplexi , cum in vitae negotiis , in fidei suse commissis pe-

cuniis , in mediis quas exercent artibus , furti minime In-

sontes esse deprehendantur. Nec fur tantummodo , verum

et ipsius in furto particeps ac socius in vitam non ingredie-

tur; scriptum qiiippe est in Isaia : « Socii furum omnes di-

«ligunt munera* : » In Psalmo autem quadragesimo nono:

a Enarrare justitias Dei , et assumere testamentum ejus per

»os suum ^ » prohibetur, qui his verbis argultur :« SI vl-

»debas furem , currebas cum eo' , » et ut dlctum est ante

illud : « Cum adulterisportioncmtuampcncbas; »nec furem

eum , neque adulterum dlxlt , sed furls soclum , et cum

adulterls portlonemsuam ponentem. Nec vero falsum testi-

monium dicere debct qul In vltam Ingressurus est ; et a vlta

quoque rejicilur qui mandatum IlUid non facesslt : Honora

patrem et matrem''. At iis fortasse parere mandatls , haud

multum ardua res est. Verum pra^ceplum Illud perficere :

«Dlliges proximum tuum sicut teipsum ', «operosa res est,

utpote major, et ils utiHor qui prlorum ope vitae sunt com-

potes. Quoniam autem ex ipslus Apostoli sententla, man-

data haec : « Non occides : Non moDchaberis : Nou furtum

nfacles; » et sLquod est ahud mandatum, in hoc verbo in-

stauratur : «Dihgcs proximumtuumslcutteipsum'; »perfec-

tus autem ille est qui omne mandatum scrvavlt , Is profecto

perfectus est, qul Illud praeslitit : « Diliges proxlmum tuum

nsicut teipsum. »

Quod sl' perfectus ille est, qusesiverlt ahquis, quomodo

dlcente adolescente : « Omnia custodivi a juventule mea :

1 Isai. I, 2 3. — ^ Psalin. xlix , i6. — ^ Ibid. i8. — ' Malth. xix, ig.

— * Ibid. — * Roin. XIII , g.



44o ORIGENIS COMMENTARIA

» Quid adhuc mihi deest ^ ? » quasi perfectus non fuerit,qui

hoGC omnia fecit , et quasi haec omnia ab illo facta fuisse con-

cedens Servator responderit : « Si vis pcrfectus esse , vade,

» vende quae hahcs , et da pauperihus , et hahebis ihesaurum

))in coelo , et veni, sequere me^. » Vide igitur an proposi-

lam quKslionem uno modo ita solvere queamus , in duhiura

revocari posse annon verha hrec : « Dihges proximum tuum

» sicut teipsum , » quasi non a Servatore hic usurpata , sed ab

ahquo sublilitatis verborum imperito addita fuerint, Earum-

dem vcrorcrum apud Marcum et Lucam exposiliomajorem

nos in suspicionem vocabit hic intrusa ilUi fuisse : « Diliges

«proximum tuum sicut teipsum , » pum neuter eorumman-

dalis a Jesu hoc ioco proposilis addiderit : « Diliges proxi-

»mum tuum sicut telpsum'. » Et sane qui hoc mandatum,

«Diliges proximum tuum sicut teipsum , » intempestive

fuisse adjectum dofendere volet , non ei qui id se pra^cep-

tum servasse profitebatur : « Dillges proximum tuum sicut

» teipsum , » dicturum fuisse Jesum inquiet : « Unum tibi de-

» ficit , vcl, adhuc unum tibi deest'^ , » si res eadem diversis

verbls h Iribus Iradlta fuisset , cum praescrlim juxta Aposto-

lum : « Non occidcs, et si quod est ahud inandatum , in hoc

» verboinstauretur : Dihgesproximum luum sicutteipsum \»

Sed quandoquidem juxla Marcum , divitem hunc qui dixe-

rat : « Uxc omnia observavi a juventute mea% » intuitus

Jesus dilexit eum , servata ah illo fuisse mandata fateri visus

est, quae a se serVata esse fucrat professus. Hujus enim men-

tem attente inspiciens , hominem vidlt qui bona conscien-

tia fretus , se proposlta mandata servasse palam jactabat :

at si pri«ter rehquamandata,

id etiamadditum non

fuisset :

« Diliges proximum tuum sicut telpsum , » praeclpuum ac

pr:cstanllssimum mandatum Marcus el Lucas practermisis-

* Matih. XIX , 20. — ^lbid ar. — ' Ibid. 19. --'' Marc. x , 11. Luc

xvirt, 22. — * Rora. xnr, 9. — ^ Marc. x , 20.



IN MATTU.Et'M. TOM. XV. 44 ^

sent. Nisi quis fortasse dicat similia quidem esse quaescripta

sunt, at non ad eumdem referri. Verum quomodo homini

se prteter reliqua illud eliam servasse mandatum profitenti

« Diliges proximum tuum sicut teipsum, » quasi minime

perfecto dixisset Jesus : « Si vis perfectus esse , vade, vende

» qune habes , et da pauperibus * , » et cselera. Et sane nisi in

ahis exemplaribus quamplurimis discrimina occurrerent,

adeo ut non universa quse extant apud Matlhoeum , ac reli-

qua itidcm evangclia sibi invicem congruant, impius pro-

feclo videretur qui mandatum illud : «Diliges proximiunntuum sicut teipsum", » a Servatore erga divilem minime

allegatum, hic fuisse insertum suspicaretur. Nunc autera

sive propter scriptorum quorumdam indiligcntlam , sive

propter ncfariam aliquorum scripturas emcndantium auda-

ciam , seu propter eos qui dum emendant ,pro arbitrio ad-

dunt , vel detrahunt , magna enimvero exemplarium existit

differentia. Profeclo discrepantia^ ,qua; in veterisTeslamenli

exemplai ibus occurrit , Deo annueute , remedium adhibere

poluimus; reliquis editionibus usi , ut ex iis judicium face-

remus : nam quac apud Intcrprotes LXX propler exempla-

rium varietatcm dubia erant, e reliquis cdilionibus aeslima-

tione facla, perpetuum cum illis consensum retinuimus;

et nonnulla quidcm in hebraô non cxtantia obelo confiximus,

cum ea penilus rcjicere minime fuerimus ausi; aliqua vero

cum asteriscis addidimus, ut perspicuum sit ea nos c reli-

quis edilionibus hebraeo consonanlibus addidisse , cum in

LXX Lilcrprdibus minime rcperircntur , ct ut ca missa

faciat , cui Iibil'jm erit; ([ucm aulcm oircndit illud , de co

admiltendo, necne,

pro arbitrio slatual, Atqui maudalum

hoccc : « Diligcs proximum luum sicut lcipsuni, » hic mi~

nimc fuisse iucertum , scd post prlora mandala tunc a Do-

miuo rcvera pronuntiatum fuisse conlcndet , Servatorcm

* Malih. XIX ,2 1. — Îl)i I. ly.



442 ORIGENIS COMMENTARI\

noslrum inquiet divitem hunc leniter , et nullius interposita

opera increpare volentem ,propterea quod mandatum hoc:

«Diliges proximum tuum sicut teipsum , » a se servatum

fuisse dicens, verax no*n fuisset, id el dixisse : « Si vis per-

» fectus esse , vade, vende qune habes , et da pauperibus *: »

60 sedenim paclo servasse te mandatum hoc : « Diliges pro-

«ximum tuum sicut teipsum, » vere dixisse videberis.

Quod^siquis ad humanam infirmitatem attendens , et ad

difTicuItatem rei ejusmodi gerendai perfectionis in Deo adi-

piscendre gratia , verba quidem negligat , ad allegorias au-

tem animuni convertat,pudorem ei jactatas quaedam a gen-

tilibus historiae injicient , in quibus feruntur nonnulli, ob

prsedicatam apud gentiles sapicntiam idem illud egisse,

quod divili hic a Scrvatore praicipitur. Cratetem enimThe-

hanum ferunt , cum hbertatis consequendje causa parce et

frugahter vivcndi rationem iniisset, seseque beatum Gra^cis

(ut quidem aninio fingebat) et nuliius indigentem rei prae-

stare vellet , distractas omnes , ac divenditas facultates The-

banorum populo erogasse, cum simul id praedicasset : «Cra-

»tetem hodie Crates hbertate donat. » Quod si propter gen-

tilcm sapientiam , et dogmata humanam animam trucidan-

tia , rem ejusmodi aliquis designavit,quanto magis id facere

potest, qui in comparanda perfectione studium suum ac

operam ponit? Sin divinoe Scripturae vires id nostras haud

quaquam superare docenti fidem ahquis adhibere vult , au-

diat quaj in Actis Apostolorum a Luca de iis commemoran-

tur, quos Apostoli ad ampleclendam fidem , et vitam perfec-

tam , et documentis Jesu consonam instituendam auctori-

tate sua et virtute compellebant:

sic autem se habent illa:

«Omnes' etiam qui crediderant pariter, habebant omnia

* Matlh. X, 2 t.

2 N. XV.

* Act. II, 44.



IN MATTH.EUM. TOM. XV. 44^

«communia,» et caetera usque ad id : « ColIaudantesDeum,

»et habentes gratiam ad omnem plebem *. » Et rursum pau-

lopost in eodem libro scriptum est, « muliitudinls creden-»tium fuisse cor et animam unam, »et reliqua ad hccc us-

que : « Attulitprelium , et posuit ante apostolos^. » His dein-

ceps Ananiae et Sapphira3 hisloria subnectltur, qui posses-

slonem quidem suam vendiderant , aliquam autem pretli

partem inlervertcrant ; nec pretium totum, sed portionem

ipsius dunlaxat ante pedes Apostolorum deposuerant; et

idcirco pro peccato id fuerant perpessi ,quod litteris tradi-

tum est; namquodcredidlssent, etparlemaliquam adpedes

Aposlolorum detulissent, meritl cerle fuerant, ut in eos

animadvertens Deus illic peccati per fraudationem admissi

vicem rependeret, ut inflicl© sibl per morlem communem

suppllclo punitl , niundlores ex hac vlta mlgrarent. Propte-

rea autem audito hoc sermone collapsum Ananiamexplrasse

reor, quod indlclum crlminis ferre non potuerlt, sed quffis-

tlone de Illo hablta usque adeo castlgatus sit, ut pungente

ipslus anluiam Petrl sermone explrarit. Nec sane Ananiaui

a Pclro morll datum fuisse exlstimandum est , sedferre eum

non polulsse vehomenliam Petri dlcenlls : « Cur tentavit

» Satanas cor tuum' ? » Et reliqua , usque ad Id : « Et f\ictus

»est tlmor magnus super omnes qui audierunt. » His aulem

quae de Anania tradita sunt , in qulbus Petrl causam defen-

dimus , intercessurumallquem propterSapphlram verisimile

est, quandoquldem Illa , «nesciens quod facluui fuerat, in-

» troivit. Etrespondit ei Petrus dicens : Si tanti agrum ven -

»didistls? At cum dlxissel illa : Tanll , Petrus ait illi : Quid

» utique convenlt vobls tentare Splrllum Domini ? Ecce pc-

»des eorum qui sepelierunt viruni tuum , ad ostium, et ef-

«ferent te. Gonfestlm enlm coridlt et Illa anle pedes ejus,

»etcxpiravit'. » Verum dicl potest auimoconturbatam hanc

' Act. u, 4y. — 2 |d_ ^y^ 3^ ^ 3^. _ a

{ii. y^ 3 ^5. — '' Act. v, 7 et seq.



444 ORIGEMS COMWEMARIA

ct oppressam, Uim quod peccatl manifesla foret, j)artim

proplcr viri calamitatem, et conceptum iude moerorem,

parlim etiam quod peccati in Deum conscia vehementer

angeretur , vllam cum morte coinmutasse ; cum prlus

casus illi impendentes Pelrus spiritu praevidisset. Haec

omnia eo a nobis dicta sunt, ut unumquemque pcrfectum

evadere volenlem parere posse probemus Jesu dicenti :

((\ade, vende quae habes, et da pauperibus'. » Strenuo-

rum autem , et numerisomnlbus,qui episcopo potissimum

conveniunt, absohitorum homiuum parles essent, cos ad-

bortari quibus facultas suppetil,quique adhortalioni obtem-

perant , et iis res vit;c necessarias e communi subministrando

ahos ad idem quoque impellere; exemplum enim quoddam

unanimis \\lx. illud esset, quam lempore apostolorum fide-

les agebant.

Qunerere"^ aulem potest ahquls,quomodo is pcrfectus

esse queat qui facuUates omnes suas vendidlt , et pauperi-

bus erogavit , cum ille demum perfectus sit,qui omnlbus

virtutibus instructus, jam nihll amphus nequltia adductus

,

facit. Esto enim, aliquls Id feccrlt, quomodo miniine ira-

cundus dcrepente pro(hbIt, si impotens irae antea fuerit?

quomodo item omnis anxietatis expers, et rcLus omnibus

superior quoe homlni contingcre possunt et molestlam ipsi

parcre ? quomodo omnis vacuus formldinls , quam sivc

dolores et êrumnoe , sive mors , vel ea incutiunt qua^cum-

que in animam etiamnum imperfectam cadere possunt?

qui fiet ut qul facullates vendldlt , ct egenls distribult , nulh

sit cupidilati obnoxius? (leri enim posse dlcct qulspiam , ut

ex co quod bona sua unlversa ahquis distraxerlt ,

humaniahquld ob paupertatem passus , audacls faclnoris pceni-

tcat , et proximi sui facultatesconcupiscal. Quod sl id quoci

' MaUh. XIX ,2 1.

2x\. XVI.



IN MATTII-EUM. TO.M. XV. 44^

voliiptas appellatur , cixm sit anlmi sine rationc elallo , af-

fcctus est,quomodo boua omnla sua vendat allquis , et di-

vldatpauperibus, et simul ab omnl pra?tcr rationem

ela-tlonc llbcretur ? Ad eam qua^stionem haec etiam addi potest

,

qul fieri queat ut ob dlvcndita et egcnls dlstrlbuta bona

,

dlvinam sapienliam allquls adipiscatur , adeo ut unicuique

de ipslus llde , fulcique capitibus, et obscurlorlbus sacrje

Scripturai locls hunc percontantl rationem dare possit. At

nota arduam esse quffistionem illam , hoc est , operosam,

quaeque non facile solvi queat : nara slve eo ipso duntaxat

perfectum aliquem cvaslsse dicamus , hcet ca quai dlxlmus

in sc non rcceperlt , in absurdum iucurremus, aliqucm

perfectum simul ct peccatls deditum essc dlcenles : peccatis

enlm dedltus est, qul iracundus,qui mundi trlstltlam pa-

titur, qui rerumnas et mortem reformidat, qui ea concu-

piscit qulbus caret, quique praeler ratlonem rebus minlifte

bonls , tanquam bonls efFertur ; slve simul atque substantiam

aliquis vcndlderlt, et egcntlbus diviscrit, hunc vclut Deo

alllaliuu omne virtulum genus suscepissc , etomnem nequi-

tiam abjeclsse pronuntlemus , a fide quidem haud abhor-

rentla, utlcvlus dicam, ncscio utrum ct vera dlccmus; et for-

tasse nosquasl uialcsanajactantcsderldebunt , qui ejusmodi

solutlonem proposlta? quaestlonl adhlbltam audicrlnt.

Saplcntlus ergo aliquis * lltlera.' adhffirens , et non in tro -

pologias divertens, Ila qutesllonl obvlam irc vldebltur, ut

fidclis quidem , an eliam pro rerum quie hoc loco conti-

nentur dlgnltate , eas animo comprehendens , necne, pe-

nes tc judicliun eril. Dicet ergo qiiod si pauperum preclbus

juvatur, qiil Lona sua IIs Imperli\il, ad salulcm suam as-

siimens rerum spirltuallum copiam qua prasdill sunt, rai

pecuniari;e egcntes , ut surc Inopi.c succurrat , (jnciuadmo-

dum In postcrlorc ad C.orinthios declaravlt Aposlolus , cui-

» N. xvxt.



446 OBIGENIS COAIMENTARIA

uam id contingit potiiis, vel quis majore juvatur auxilio,

tot pauperum sublevatorum preces exaudiente Deo*; inter

quos Apostolis fortasse similes sunt aliqui, vel paulo iis

certe inferiores; rebus egentes corporalibus, sicut illi, spi-

ritualibiis vcro abundantes ? Qui ergo sermonibus Jesu ad-

ductus, ut perfectus evadal, diviliis egestalem permutat

,

is conreslim adjuvabitur, haud secus ac Christi Apostoli,

ut sapiens in Christo , ct fortis , et prudens et omui affectu

vacuus efficiatur. At qui ejusmodi expHcationem tuendi

hujus K^ci gralia profcret, miniuie nccessarium esse dicet,

ul ipso die quo (piis bona sua vendidit , et pauperlbus dis-

tribuit, id contlngere nobis aninia fmgamus , sed ab illo

fortasse die himc ad ea deducere divina cura incipiet; lau-

dabilem illam ab affeclibus immunitatem dico et omnige-

nam virtutem : deinde vero tanquam Isaac proficiens et

cresccns ^,propter coHatum ipsi a Deo in Christo adju-

menlum , major erlt , donec in omni virtute incremcntum

capiens, erasa ex ipsius anima omni nequitia , valde valde

magnus exislat. Nec vero qui expositionem hanc tradiderit

,

dicere cogetur hominem ahoqui peccatis deditum eo ipso

perfectum evadere.

Alter autem in fule ' fortasse non constans , sensus recon-

ditos penetrandi studlo, forsitan etiam cogltatlonum Deo

digoarum sublluillale super his locis quaeslta ab eo et re-

perta, relicta hltera ad tropologiam ascendet, et dicet bona

uniuscujusque ea esse quae iHum post excessum conse-

quunlur; adeo ut justi bonis aflluant facultatibus, contra-

riis vero improbi. Hic ergo dlvltcm miilta possldentem

bona typum ejusesse dicet qui nequitils

multis abundatinter quas diviliarum amor, gloria? cupiditas, et res aliae

terrenae bonis vituperabilibus animam ipsius replentes cen-

1 2 Cor. VIII , 14. - ^ Gen. xxvi, i3.

3 N. xvur.



IN MATTH.EUM. TOM. XV. 44?

seri possunt. Quoniam ergo qui ea ratione dives est, a pra-

vitatibus quibusdam alienus esse potest , velut ab adulterio

et homicidio et furto , et falsi testimonii dictione , et cumhonore aliquo erga parentes officio perfungi , tum in proxi-

mos humanus esse , verumtamen non perfectus; ejusmodi

houiini per symbola pracipit Servator ut nefaria hoec bona

divendat,et quasi tradat potestatibus ea operantibus, om-

nium egenis bonorum ,proptereaque minas non sustinen-

tibus,juxta id quod scriptum est : « Qui autem pauper est

,

increpationem non sustincl^» Hanc porro expHcationem

valde coactam visum iri ac violcutam certo scio,quae pro-

positam quidem de perfectione quxstionem non inscile sol-

val ; non autem nequitiam deponere , et quoe a nequitia

proveniunt facuhales vendere et pauperibus erogare per-

suadeat. Quiopinioni huic assenlicnshicfueritdeprehensus,

pro peccatorum suorum ratione spiritibus repletum esse

peccatorem dicet; ut si scortator, verbi causa , fuerit,

scortationis dicto a prophetis spiritu; si iracundus , spiritu

iracundiae; siobtrectalor , spiritu obtrectationis^. Has ergo

possidet facultates qui malus est, et nequiorum commu-

nione spirituum Thyphone mulabilior est. Et quemadmo-

dum voluntatemalis oblcmpciante ea emens sibi

compa-ravit , ita Jesu morem gerendo his pauperibus illa divendat,

qui isto sermone significantur. Lt cnim apostolorum pax ad

ipsos revertitur, si pacis forle fdius non fuerit,qui illud

audit : « Pax vobis ^ ; » ila scortatio , et rcliqua omnia pec-

cata ad pauperes revertentur, qui causam illls proebucrunt.

INec dubium esse potcst quin cfficiatur pcrfectus qui facul-

tates omnes,quas diximus, vcndiderit, et egenis fuerit

largilus. Quod si diuturno tempore vcnduntur facultatcs

,

et ad ea pauperibus quos diximus , eroganda , longum tcm-

pus desidc^ralur ; non impediet profecto hncc distributionis

' PiOV. xin ,8. — 2 Osce IV, I i ;v, 4. — ' Liic. x , 6.




diuturnitas , quominus qui ista facit, pro rerum a se egenls

distributarum ratione,perfcctus evadat; futurum autem

ut thcsaurum in ccclo habeat, ccelestis et ipse eflectus

,

qui hcec egerit,perspicuum est: qualis enini terrenus est,

malus videlicet , tales sunt et terreni ; et qualis est ccelestis,

nempe Chrislus, tales sunt et ccelcstcs. In porlione ergo

sua , coclo videhcet , thcsaurum habebit qui perfectus fieri

voluerit, et bona sua omnia vendidcrit, et pauperibus im-

pertiverit. Verum ne inlcr liomines mundi hujus divitiis

afllucnles tanlum virum rcpcriri posse exlslimes; quis enim

illorum cupiditalem divitianmi, ct hujus, ut ita dicam,

mundi amorem vendldlt? Quis inanis gloriae studium pe-

nltus expuit ut ihesaurum glorias Dci , et divitiarum quse in

Dinni sermone , el inonml sapienlia Dei conlincntur , in suo

ccelo conscrpialur? quis spiritmn concupiscenlia^ , et limo-

Hs, cl vohq)lalis , ct iracundlceabjecit? nam si quis veritalis

studio rcs disquircns , tales fuisse apostolos demonslraverlt

,

satis esse pulandum est. Ille voro Jesum sequi potest, qui

omnla vendldit , sicut a nobis traditum est , et thesaurum

habet in ccelo ; nec enlm a mala aliqua possesslone retra-^

hitur quominus Jesum sequatur.

Deinceps* vero scriptum est: «Cum audlssel autem ado-

»lescens verbum , abllt trlstis : erat enim possessiones ha-

Dbens multas^. » Et quoad exphcationem quidem anagogi-

cam , animadvertcs quam alte nobis aniuio infixum slt

,

divitlas et terrenam hanc gloriam bonum quld esse ; sed et

rerum quas temere concnpisclmus , compotes fieri malu-

mus,quonlam concupiscentiam ipsam amamus

,quam illa

liberari; et in res a nobis pro formidandis habitas minlme

incidere, quara timorem tlmori Dei adversum deponere.

Non vero honio allquis provectae jam ac confirmatae aetatis

1 N. XIX.

' Miitlli.xrx. aa.

I



IN MATTII.CUM. TOAI. XV. 44<)

inlroductus est , nec vir qui puerilia abolevisset ; sed ado-

lescens ,qui audito sermone trislis abiit *

; talis quippe

animo erat , et propterea relicto Jesu abiit. Nam quasi vi-

tuperationis causa dictum est : «Abiit, et abiit tristis^, »

saeculi nempe « tristitia, ûcb mortem operatur. » Qualis

enim ille est iracundiam amans , et tristitiam , multas ha-

Lens facultates quas amabat , unde tristis abiit , et quae-

cumque ex nequitia profecta animum ipsius invaserant ?

Quodsi

juxta expositionem aliquam exiis

quas supra tra-

didimus , historiam sequi velis,partim laude

,partim vitu-

peratione dignum adolescentem hunc esse comperies; qua-

tenus enim moechatus non est, nec occidit , neque furatus

est, neque falsum dixit testimonium , sed cum jam foret

adolescens patri etmatri honorem detuHt , et tristitia affectus

est propter sermones Jesu perfeclionis praecepta tradentes,

eamque si bona venderet pollicentes , bonum aHquid in iUo

fuit ; quatenus autem divitiarum causa tristis a Jesu abiit

,

cum laetari potius debuisset, quod thesaurum in ccelo pro

ilHs foret habiturus , et Jesum sequens fiUi Dei vestigiis in-

sistere , reprehensionem meruit.

Cum' vero abiisset iUe, «Jesus dixit discipulis suis :

» Amen dico vobis , quia dives diflicile intrabit in rcgnum

»cceIorum\ » Ubi observanda est utpote accurata Serva-

toris oratio, quae hicrefertur : non enim dixit non intratu-

rum divitem in regnum ccelorum; quandoquidem si tale

quid dixisset , a ccelorum regno divitem profecto exclusis-

set ; ait autem : Dives difjicile intrabit : salutis quidem

adeptionem diviti difficilem esse docens , at vires tamen

illlus non superare,quod ex ipso quidem contextu scqui

videlur; cum non absque difficultate quidem affectibus et

' I Cor, xm ,11. — ^2 Cor. vu, lo.

» N. XX.

' Matth. XIX, al.

XI. 99



/lÔ ORIGENIS COMMENTARIA.

peccalis dlvites possint obsistere, ita ut non corripiantur

penitus ab illis, et invadantur. Quod si dives tropologice

inlellectus assumatur, quomodo etiam cum difficultate in

regnum ccelornm ingredi possit, disquires; divitem autem

ulrolibet modo inlellectum non nisi diiliculter intrare posse

declarat parabola his verbis : « Facilius cst camelum per

» foramen acus transire,quam divitem intrare in regnum

»ccclorum\» In qua parabola camelo dives comparatur

,

non solum propter animalis hujus immunditiam, quemad-

modum in lege perhibctur , sed etiam quod universo cor-

pore torluosus sil. At ccelorum rognum foramini acus assi-

milatur, ut angustam esse portom ulrique diviti , et arctum

regni ccelorum aditum demonstretur. Ostendit autem fieri

per sese minime posse ut camelus per foramen acus intret :

cum autem omnia in potcslale Dei sita slnt, profeclo et

iilud dum inefFabili virtutc improbi crassillem attenuat , vel

aditus angustiam ipsi araplificat. Quod autem foraminis et

cameli exemplo usus sit, ut ostendcrct dilTicilc quidem esse

in cccloriim regnum divitem inlrare , at impossILile non

esse , ex eo constat quod discipulis dlcentibus : .( Quis ergo

«poterit salvus essc^ ?» responsum sit : « Apud homlneshoc

» impossibileest, apudDeum autem omniaposslbilia sunt^ »

Flerl itaque potest ut camelus etlam per foramen acus

transeat, at id in hominum potestate non est, ita et ut in

regnum Del dlves Ingredlatur. Quisuatn vero rallone res

ejusmodl posslbilcs efliciat Deus , ipse noverit Ipsiusque

Chrlstus, et cnl Fllius ejus revelarli. Qui ergo In saplentia

et sermone excelllt , siipcr acu , Ipsliisque foramlne plu-

rlbus commentarl audeblt; nos autem quomodo rcm tan-

tam explicablmus ? quoniam snnt quaedam in lege, quas

fiunt arte sutoris acu indlgentls, ut juxta sapientlam Dei

opera artls edat quam amplexus est. Quo ergo modo sutoris

1 Matlh. XIX , 2/i-— ^ Ibid. aS. — ^ Ibid. 26.



IN MA.TTUÛM. TO.',J. XV. 4^1

oplficia , atque illa acus, eodem et ea inlelligentur quê hic

narrantur; quffi nunc exponere et illustrare vires fortasse

nostras superat ; et ut ea intellectu comprehenderem , lon-

gam fortasse et importunam digressionemcontinerent. Cum

duo igitur proposita sint , camehmi per foramen acus, et

divitem in coeleste regnum intrare , facihus esse prius illud

docet. Ac intcr homines quidem alium camelam per fora-

men acus intrantem, et alium divilem, pra^ter hominum,

at non Dei potestatem , in regnum Dei intrantem quaeres ;

ita et de foramine acus,quoniam ab hominihus quidem

fieri nequit ; quicumque tandem reperiatur camelus , et fo-

ramen acus, si modo aliquis repcrtus fuerit camelus qui

per illud intret; at a Dco id lieri potest. Disquirat autem

qui poterit an mysteria quoedam ad finem pertinentia , et

per certas quasdam vias in Dei sollus potestate sitas ad

finem deducentla ha^c eribeant , necne , ac signlficent.

Dcinceps' vero ea discutienda sunt, quaj ad id perli-

nent : « Tunc respondens Pctrus dixit ei : Ecce nos reli-

» quimus omnia , et secuti sumus te. Q uid ergo erit nobis ^? »

Atque ha3C quidem ad vcrbum interpretabitur quispiam;

alius autem lllleram tanquam non satis sublimem et exi-

miam confutans, ad tropologicam cxpositlonem recurrel.

Qui igltur litterae ratiouem habebit, hoec dlcet : Quemad-

modura in donationo non ipsum munus, scd volunlatcm ac

studlimi laudans et probans Deus , cxcusat et acceptiorem

habet qui pauclora quidem , scd perfectiorc studio, quam

qui plura ex majori copia , sed mlnore alTcclu dedll; ut li-

quet ex ils quaj de divilum largilionc consciipta sunt , et

minutis duobus quae vidua in gazopliylacium j)ro pauperi-

bus mitlcbat; idem et iis contlngit, qui facuItallLus suls

onmibus pra3 amorc Dei nuntlimiremillimt; nilil! non juvJa

I N. xxt.

- Matlli. xix, >.';.




«ermonem Chrlsli Dei agentes , ut eum indissolubili nexa

hnerentes subsequantur; plane acceptior ille nou est qui

plura,qu^m qui pauciora reliquit

, praisertim si ferven-

tem studio pauciora reUquerit,quam qui plura asper-

natus fuisse videlur. Quamvis ergo perexigua essent, et

nullius fere pretli quffi Petrus una cum fratre Andrea reli-

quit, cum uterque his auditis : « Vcnite post me , et faciam

» vos fieri piscatores hominum , continuo relictis retibus se-

» cull sunt eum *: » at illa a Deo parvi aestlmata non sunt

,

qui hoec eos tall aflectu fecisse intelllgebat, ut si plurlbus

etlam fuissent pra^diti facultatlbus et bonis , id eis morse et

impediinento haudquaquam fuisset, quominus vehementi

Jesuin sequendi dcsiderio parerent , atque huic oplnor ala-

crilati potius ac studlo,quam rerum a se relictarum sor-

dibus confisum Petrum dixisse Jesu:

« Ecce nos reliquimus

omnia , et secutl sumus te. Quid ergo erit nobis ^ ? » At eum

non retla solum sed et domum rellquisse verislmlle fit, et uxo-

rem , cujus mater Jesu ope febri fuerat exoluta '; quin et li-

beros hunc forsitan reliqulsse , et exlguam allquam posses-

sionem conjici potest. Ingens ergo aliquid de Petro ipsius-

que fratre significatur , siquidem iis auditis : « Venite post

» me , et faciam vos fieri piscatores hominum , nihil cunctati,

»continuo rellctls retibus secuti sunt eum';» cum non

idem egissent ac ille qui dixit : « At primum permitte mihi

,

» ut in domum meam abeam , et renuntiem his quae domi

»mcae sunt^; » nec tale quid fecissent ac qui dixit: «Per-

nmitte me primum ire, et sepelire patrem meum'. » Ac

illuddiligenter observa, eos non mediocritermandato Jesu,

ipsiusque pollicltatione perculsos, atque illud credentes fu-

turum , ut exiguo hoc plscatorio qu.nestu rellcto , homines

ad salulem captarent, ac velut percussos ea spe sibi ab illo

1 Matih. :v , 19, 'io. — ^ Ibid. xrx, 27. — ^ Id. ym, 14, — 4 ibid,

iv , iy,20. — ^Luc. IX ,61. — * Ibid. Sg.



IN MATTHÛM. TOM. XV. 4^3

facta , Jesu , hominibusque ministrandi , dum homines pis-

carentur , continuo relictis retibas , et corum quae dorai pos-

sidebant obhtos , secutos esseeum, adeo ut repentinse hujus

voluntatis beneficio dignus extiterit Petrus, qui sese effer-

ret , et quae supra commemorata sunt , jactaret. Simuletiam

animadvertendum est id dixisse Pelrum , cum attendisset

quidem ad hanc Dei orationem : « Si vis perfectus esse

,

» vade , vende qua^ habes , et da pauperibus , et habebis the-

Msaurum incoelo , et

veni,

sequere me*;»

adolescentemautenl qui id audierat , cum mcerore abeuntem perspexis-

set,quoniam terrenas complurcs divitias perfectioni in

Deo adipiscendffi praetulerat : cum prajterea apprime tene-

ret quam in regnum cffilorum intrare diviti operosuui foret

et arduum quasi rem et ipse non facilem egisset, cum om-

nia reliquerat , et Servatorem fuerat secutus , ea dixisse qute

nunc tractamus. IdcircoPetroidaudacterelocuto, magnam

hancpollicitationem,quae subnexa est , in responsum dedit

Servator. fulurum nempePetrum unumex jiidicibuslsrael.

At ^ qui litteroc sensum spernet , utpote a quo sensu auditor

praestantiorc pr<X'ditus ingenio persuaderi uon posslt , cum

et alia Scripturae verba graviorem et nobiUorem sensum in

expositione analogica contineant , is dicct sermoncm hunc:

« Ecce nos reliquimus omnia , et secuti sumus te , » reliculo,

domo paupertina, et asrumnosa in aegestate vita relictis,

haud prolatum fuisse pro dignitate tanli discipuli, cui caro

et sanguis Jesum essc Christum Filium Dei vivi non revela-

verant , sed Pater ipsius qui in coilis est; cuique dictumfue-

rat : « Tu es Petrus , et super hanc petram sedificabo Ec-

»clesiam mcam , et portaj inferi non prccvalebunt adversus

»eam\ » At ea fortassc ad loci hujus explicationem coudu-

1 Matlb. XIX , ai.

'^ N. XXII ,

3 Mallli. XVI, 17, 1 8.



4^4 ORIGENIS COAIWli.MARIA

cunf,qua; supra a nobis tradita sunt , cum id illustraremus:

« \ade , vende quce habes*, » et Cffitera : omnibus siquidem

nuniium remisit Petrus , qua^ se peccati reum eniclebant,et pr<pter qua; dixit : « Exi a me , quiahomo peccator sum,

»Domine-, » et magna profecto ilhus laus erat qui se non

amplius peccaturum confidens dixerat : « Rehquimus om-

»nia%» necdeteriorasohim rehquimus,sedet «secuti sumus

> te. » Illud autem : « Secuti sumus te , » idem sonat fortasse ac

illud: PostquamPater nobis quinam sis aperuit, teque justi-

tiam esse revelavit, quateuus justitla es , te secuti sumus ; ita

et quatcnuH sanctificatio cs, et qualenus sapientia , et quatenus

pax,et qualenus verltas, et quatenus via adDeumferens,

et quatenus vera vita. Idcirco quemadmodum post certa-

men pugll,si forte qua; prjcmia victorem maneant , igno-

rat , agonothetam interrogat; ita rebus a se praeclare gestis

confisus Servatorem perconlatur : « Quidergo erit nobis" ? »

Et si responsum Petro datum, ipsiusque interrogationem

nos ipsi referre vellmus , omnia illdem relinquamus , non

amplius nequitiaj, ipsiusque operibus adhoerentes, et ver-

bum Dei sequamur, ut nobis, sulsque asseclis omnibus ea

dicat qua; subnectuntur lils verbls : « Jesus autem dixit illls :

j>

Amen dico vobls, quod vos qui seculiestis

me^, »

et re-liqua ,

quae simpliclorem et ipsa continent sententlam , ad

rellnquenda bona nos adhortantem , sed et profundiorem

etiam pra?terea complectuntur. Quiergo hunc Evangelli lo-

cum ad verbum interpretabllur , h.-ec dlcet , unicuiquc

edixisse verbum , ut Jesum sequatur , verum eos qui apos-

toli tunc lemporis erant , aposlolorumque slmlles,qui eum

constanter secuti sunt, compcllasse; pcsteros autem his si-

gnificasse: «Et omnis qui rellquerit fratres, vel sorores ', »

et ca^tcra. At vocabuli hujus , seqiii , expositionen quasi

1 MiiUh. XIX , 21. — 2 Lu;-. V, 8. — ^ Malila. XIX , 27. — ^ Ibid. —

*Ibid.28. — «Ibid. sg.



ly MATTH.ErM. TOM. XV. 4^^

vlolentam confutabit aliquis. de omnibtis illud dictum esse

contendens hoc loco : « Qui non sustulerit crucem suam, et

» secutus fuerit me , non est dignus qui meus sit discipulus *.

Qui ergo Servalorem seculi fuerint , sedebunt super thro-

nos duodecim, judicanles duodecim Iribus Israel , atque

hanc in resurrectione mortuorum polcbtatem accipient. At-

que haec est quidem regeneratio,quai novus quidam ortus

est, quando novum ccelum et nova terra iis conditur, et

novum traditur testamentum , ipsiusque calix , qui se ipsi

renovaverunt.

Hujus ^ autem illud initiumest, quoda Paulo lavacrum re-

generalionis appellatur, quodque in hac novitatelavacrum re-

generationis in lavacro renovationis spirilus sequitur^ Elfor-

tasscquidem in generatione «nemo a sordibus mundus est, nec

Bsivita quidem ejus unius dicifuerit *, » proptergenerationis

nostrsB mystcrium , super qua unusquisque nascens usurpare

potest quodin Psalmoquinquagcsimo ait David his verbis :

« Quoniara in iniquitatibus conceptus sum , et in peccatis

» concepit me mater mea °: » at in regeneratione per lava-

crum quicumque generatus fuerit superne ex aqua et spi-

ritu, mundus erit a sordibus, ct, ut audacter loquar

,

mundus per speculum ct in Knigmate^ : » verum in alia re-

generatione , « cum sederit Filius hominis in throno majes-

»tdtis suae'; » quicumque ad hanc in Christo regcneratio-

nem pervenerit , mundissimus erit a sordibus « facie ad fa-

»ciem% » cum et ipse lianc regenerationem per lavacrum

regerationis fuerit adeptus. Sin lavacrum illud animo intel-

ligere vis, vide quomodo Joannes

«

baptizans in aqua in

»pa;nilentiam% » de Servâtore dicit : « Ipse vos baptizabit

* Luc. xiT, ay.

* N. XXIII.

' Tit. m , V. — * Job xiv, 4 > ^- — ' Psalm. i, , -. — 'i Cor. xm , ij.

— ' M:ittli. XIX ,a8. — * I Cor. xiii

, la. » Miitih. m, 1 1.



4^6 ORIGENIS COMMliNTARIA

»in Spiritu sancto et ignl \ » In regeneratione ergo per la-

vacrum cum Christo sepulti sumus; « Consepulti enim su-

»mus cum illo per baptismum% » juxta Apostolum. In la-

vacri autem regeneratione per ignem et spiritum , corpori

gloriffi Christi , sedenti super sedem majestatis sua3 , nos

quoque sedentes super duodecim thronos conformes effici-

mur'; si modo omnibus quacumque tandem ratione , sed

prascipue per lavacrum reliclis , te fuerimus secuti. Tunc

autema cumsederit FiHus hominisin sedemajestatissu3e\»

expllcabitur prophetia dicens : « Dixlt Domlnus Domlno

» meo : Sede a dextris meis , donec ponam Inimlcos tuos

» scabellum pedum tuorum '; > et illud : « Oportet ilium reg-

» nare , donec ponat omnes inimicos sub pedibus ejus, donec

«novissima inimica destruatur mors *; » qua destructa jam

non ampHus ante faciem eorum erlt mors ,qui salutem adi-

plscuntur; sed sola vlta quas credltur : nam cum ante fa-

clem mors est , vita propler Illam abiis non credltur,qui In

mortis potestate sunt ; at morte destructa , vlta ab omni-

bus creditur. In lege autem illud quoque reperies : « Pro-

»posui in conspectu tuo vitam et mortem' ; » ct hoc : « Efc

» erlt vita tua quasi pendens ante te ', » et istud : « Non crede-

» tis vitae vestrae^ » Sedet autem in sede majestatis suae Filius

hominis, cum in nullum qui in Deo sine honore ac gloria

sit , obtlnet imperium; tunc enim quicunique gloria ab ho-

minlbus afFecti non sunt , neque In eo laborarunt ut glo-

rlam ab homiuibus consequerentur, sed « gloriam quae a

» solo Deo est", » quiesiverunt , Illius regno subjlcienturqui

sedet In sede majestatls sua^: tiinc autem exaudluntur vota

Servatorls dlcentis : « Pater, clarifica me claritate quam

» habui , prlusquam mundus esset , apud te '*. »

* Mallh. iir, II. — 2 Rom. vi,

4. — *PhlIip. iii, 21. — " Maiih. xix,

28. — * Psalm. cix , I. — ^ I Cor. xv , aS , 26. — ' Deut. xxx, i5. —8 Id. xxvirt ,66. —^ Ibid. — " Joan. v, 44- — *' Id. xvn , 5.



IN i\IATTH.Ei:,I. TOM. XV. 4^7

Sin * vero verbum animo comprehenderepotes in pristi-

num statum restitutum, postquam caro factum est, nec

non et qusecumque homiuibus factum est , cum ut omnes

lucraretur id eflcctum est quod unusquisque illorum effici

volebat; et restitutum, ut tale efficeretur, quale « erat in

«principio apud Deum^, » cum Deus erat ac Verbum in

propria gloria, quasi talis ^ erbi gloria; videbis iUud sedens

in sede majestatis suae, nec alium ab eo FiUum hominis

qui in Jesu homo inteiligitur : ita enim unum est cum

Verbo, longe magis quam qui unusspiritus efficiuntur cum

Domino, propterea quod illi adhoereant'. Tunc autem ,

quando videhcet in Servatoris resurrectione haec evenient

qui reliquerint omnia, et ipsum secuti fuerint, utpote qui

configurati corpori , et throno cLaritatis ejus ' effi?cti sint ,

sedebunt « super sedes duodecim, judicantes duodecim

ntribus Israel '. » Tota enim justorum vita duodecim tri-

bus Israel fidem minime amplexas judicabit; et apostoli

quidcm,quique apostolicam vitam aeaiulati et assecuti fue-

rint, judicabunt generosos, quod Israelitje sint, nec resge-

nerositate sua dignas gcsserint : ac illud fortasse quod Co-

rinthiis dictum est : « In vobis judicabilur mundus^, » iis

dicitur qui e gentium numero sunt ; istud vero : « Sedebitis et

» vossupnr sedes duodccim , judicanlcs tribus duodccim ', »

apostolis , ct apostolica) vitw oemulatoribus dicitur, lotius

orbis generosissimos, Israelitas sciiicct ,judicantibus. At

hoc loco prosublimitatisEvangelii dignitate , Israelitasgcnc-

rosos quidom, ct praeclaris natalibus ortos, at fldom non

professos inlellige. Post exposilionem autcm super Israeli-

lis, ipsormiique tribubus duodecim allatam , ad mysticumet reconditum sensum menlem crigerc , ita ul ilias esse

* N. XXIV.

^ Joan. 1 , 2. — ^t Cor. vi , 17. — ^ Pliitip. iii , ,11. — ° M;iU1j. x^x

,

38. _ 6I Cor. VI

, -x. — 'Maltb. xix, aS.



458 ORIGENIS COMMB?iTARIA

tlaodeclm generales animarum , earumque generosiorum

ordincs dicamns, quarum pra^slanliores in summo acproe-

cipuo loco constitutae sint , reliquae autem ifl undecim distri-

Lutas partes alterum gradum oblineant , id quidem vires

nostras superat ,qui tanta intelligendi et contemplandi fa-

cultate non pollemus , ut perspicuum possimus facere quo-

modo duodecim stellne sint , duodecim tribuum Israel pa-

tres; quomadmodum prophelicum, ut ita dicam, Josephi

somnumsignificabat^; quoque modovelab aliquo astri no-

men adepto, astrive simili apostolo, et ab eoqui vitam tra-

duxerit aposlollcam , unusquisque Israelitarum in judicium

adductorum judicabitur.

Si ^ quis ergo omnia reliquerit , et Jesum fuerit secutus,

qua; Petro , ipsiusque pcrcontaticnibus responsa sunt, ipse

consequetur : si quis autem non omnia quidera reliquerit,

at ea solum quae subjunguntur , is multo plus recipiet, et

vitae aeternae haereditatem adibit. Quoenam autem illa sint,

quae omnia quidem noli sunt , at seorsum commemorantur,

inde disccndum est : « Et omnis qui reliquerit domum , vel

«fratresS » ct caetera : quin autem illud sententiam mi-

nime aspernandam contineat qua;que ad carnalem omnem

consanguinitalem , et res

omuescreatas

contemnendas

,

etiam juxta simplicem interpretationem adhortari nos va-

leat , nemo est quin confiteatur. At utrum anagogicus etiam

sensus ex iis depromi possit, dubitabit aliquis; aliquis vero

alfirmabit. Et verborum quidem accontextus ratione habita,

perspicuum esl multos Servatoris nostri fidem professos

,

propinquorum odium esse nactos; ipsosque deserere , et fa-

cultatibus suis omnibus ad vitae ieternae adipiscendam hae-

reditatem abdicare se voluisse ; id persuasum habentes,

1 Gen. XXXVII ,9.

2 N. XXV.

' Mauh. XIX, 'ly.



]> ÎATTH.EUM. TOM. XV. 4^9

quicumquesuos secundum carnem fratres , et solo corpore

cognalas sorores , corporumve genitores , el carnis filios

,

ac sitos in hac execrabili terra agros , et domos non alterius

cujusvis rei causa, sed propter solum Jesu nomen relique-

rit longe plura recepturum. Magno euim numero, et, si ita

loqui fas est, infinito a spiritaliLus corporalia superantur,

et praeterquam qucd plura recipiet, ad aelernam, non ca-

ducam et temporariam provectus vitam , eam hffiredilate

sortietur : longe plures enim fratres ac sorores ,quani qui

propter verbum Dei rehcti sint, commemorare facile est :

in hoc quippp mundo muho plures sunt fralres secundum

fidem, quam quos reHquerunt , qui fidem amplexi sunt; ir-

reprehensos simihter episcopos omnes et presLytcros in-

culpatos in parentes sibi assumit quispiam,pro duobus iliis

quos deseruit; ac in liberos itidem ,quicumque hac actale

sunt, ut pro liberis haberi queant. At quomodo agrorum

,

domorumve plurium haereditatem adibit aliquis, quam a se

relicta sunt, demonstrare non perinde proclive est , nisi

quis fortassG vim afTcrens , brevem rei proferat expositio-

nem, quod facile certe non est; agris autem ac domibus in

allegoricum sensum semel detortis, superiora quoque in

sententiamconsonam flectere cogetur. Exiis ergo qc.i «men-» suram aetalis Christi » consecuti sunt

,quicuuique occurre-

runt « in virum perfectumS » ik sanctis ac beatis potestati-

bus fralres oj)inor illi sunt; sorores autem, quicunique non

ex hon)inibus solum , sed et reliquis potestalibus virgo

casta exhibebuntur Chrislo^ : eruntne autem patres aliqui

tales,

practer eos de quibus Abrahamo dictum est : « Tu

»aulem ibis ad patres tuos in pace , sepullus in scnectute

»bona'?» Quod si et iilos alioruni patres aiiquando iieri

patrum istorum instar conlingat , multo piures etiam natos

perinde ut Abraham recipient. Agros vcro et domos multo

* Enlies. IV, 1 3. — ' 5 Cor. xi , i. — J Gcii. xv, rj.



4Go ORIGEMS COMMENTARIA

plures quam quae abdicatae fuerunt , in divlni paradisi requie

animadverle, et in civitate Dei *, de qua gloriosa dicta sunt,

« cujus in domibus Deus cognoscetur, cum suscipiet eam ^;

ita ut domorum hic sitarum hasreditatem nanclscentibus

dici possit: « Sicut audivimus, sic vidimus in civitate Do-

» mini virtutum , in civitate Dei nostri * ; » de qua et illud

dicitur : «Distribuite domos ejus\ » His profecto conditlo-

nibus vitamaetcrnamconsequi , cumtot agrorum adoptione,

lot arborum a Deo cullarum , domorumque e vivis lapidi-

bus constantium , in quibus requlescet quicumque fratres,

sororesve , et rellqua demiserit , beatissima res est.

kP deinccps scrlptumproetereaextat : «Muhi aulem erunt

»prirai, novissimi : ct novlssimi,prinii". »Atque hoec qui-

dem,juxta simpliciorem interpretatlonem sensum quem-

dam continent,qua verbi Dei tyrones excitari possunt ut

mandata capessendo ad vitam quae supra illos est et sermo-

nem evadere contendant, prae muUis qui infide consenuisse

creduntur; cum neque tempus fidem recens amplexis, ne-

que improbi pnrentes ils qui inculpate decertare videntur

,

obstaculo sint : quln etiam in arrogantia sua deprimenda

summa iis ope contendendum est, qui quod a parenllbus

in christianismo educati sunt , de se magnifice sentlunt

et praeserlim si parentibus et proavis efierantur qui eplsco-

pahs in Ecclesla sedls praerogativum jus , vel presbyterli

dignitatem tenuerint, vel diaconi ofTicio erga popuhmi Dei

funcli sint. Utrique enlm id edocti : «MuUi erunt priml, no-

» vissimi : et novissimi ,primi , » neque quod primos se esse

putent, nimiossplritussumerecommonentur; neque tlmore

perceUIacdeprlmi ,quasl deterlore jure sintacpriores, quod

postillos fideichristianffidogmatapostremi susceperint. Hoc

iPsalin. Lxxxvi ,3. — ^ Id. xltii, 4. — * Ibid. 9. — '* Ibid. 14,

5 N. XXV r,

* MiUih. XIX, 3o.



I!S' MATTH.EUM. TOM. XV. 4^*

autem loco sententiam contineri existimo, quae nos ad id ob-

servandum confestim excitare queat , Israelilas complures

qul ante nos primi appellati sunt, propterincredulitatem erga

Jesum ac perfidiam postremos esse factos ; nosautem qui pos-

tremi sumus, primas ferre posse, si modo fidem constanter re-

tineamus, «nonaItasapientes,sedhumilibusconsentientes*.))

Quidautem si radicis patriarcharum, et pinguitudinis a verbo

patrum manantis particeps facti , spirituahs Legis , et pro-

phetarum juxta illam intellectorum sentenliai quasi innati

ac ingeniti adhaereamus^

? nos profecto quipostremi sumus,

primierimus : ilh autem propterincreduhtatem , cum primi

essent, a bona ohva excisi, postremi facli sunt'. Etenim

propter adventum Christi,qui « in judicium in hunc mun-

»dum venit , ut qui non vident, » gentes scihcet, « videant;

»et qui vident , » nempe Israelitae, propter increduhtatem

« caeci fiant', » nos certe qui populus advena sumus, evecti ad

suprema primi evasimus; Israel vero qui ante nos primus

erat, postrcmus elTectus, et in uhimum locum rejectus est.

Eodem quoque sensu venire potest et illud : « Si quis vult

» primus esse , erit omnium novissimus ^: » ac si dixisset :

Quando quidem qui e gentibus fidem meam amplectuntur,

cum postremum in Israel locum tenere credantur, nunc

primas ferunt; postremi autem habentur apud Deum qui-

cumque ex Israclilis fidem rcspucrunt , etiamsi ratione

tcmporis primi esse credantur ; si quis verum primatum con-

sequi stupet, inter eos colloceturqui ab Israel qui nuncest,

infimi esse creduntur : quandiu cnim inler eos qui primos

se esse putanl, permanet, primatu ad gentes translato ex-

cidet, et inter poslremos recensebitur. Gentiles enim prop-

ter fideni caput cfficiuntur ; at incredulus Isracl ,proplcr

incrcdulitatem, cauda. Juxta hanc rationcm, plurimi qui-

iRom. XII, if).—

^* Id. xt , 17. — ^ Ibid. a4. — * Joa». ix, 39.

* M.uc. IX, 34-



4G2 ORIGENIS COMMEPITARIA

dem , at non omnes , ex primis postremi fient ; et multi rur-

sum ex ultimis primi evadent. Nec vero si quisinter gentiles

fidem amplexos annumerari visus, postremus Cliristum pro-

fessus e3t, idcirco inter primos computaLitur; primi siqui-

dem nonnulli primi remanent, velut apostoli Christi, qui

Israelita^ sunt , et ex semine Abrahami oriundi; et postremi

ali(jui ,postremi esse non desinunt

,qui deteriorem agunt

vitam ,quam miilli qni Ecclesia; nomen dederunt.

*

Jam vero considera an angelorum genus , utpote majorihonore dignum

,primum esse ac prsestantissimum

,prse

hominum,qui postrcmi sunt, genere dicere possis. Quem-

admoduui enim in Job scriptum est : « Quando facta sunt

» astra , laudaverunt Deum omnes angeli ejus ^, » quasi non

homine solum antiquinres et honoratiores , sed et reliquo

mundi post illos condilo opificio; audacler alTirma pluri-

mos angelos qui hominibus priores erant, quibusdam ho-

minibus fieri posteriores : homines vero complures,qui

naturaangelis posteriores sunt, angelisquibusdam inprimo

gradu constltiitis, at ccrtas ob causas ad postrema redactis

priores evadere. E prima autem Pelri epislola , et Pauh ad

Corinthios priore ad id verba depromens , his ut recte dic-

tis assentieris : ait enim Petrus : « In quem nunc quoque

«non videntes% » videhcet in Christum, « credentes autem

«exultatis, » et caetera usque ad illud : « In quse desiderant

» angcli prospiccre; » at Paulus : « Nescitis quoniam ange-

» los judicabimus; qnanto magis sa^cularia ' ? » Animadverte

ergo annon quandiu « scrvaverunt suum principatum , et

» non derehquerunt suum domicilium % » multo pr.Testantio -

res hominibus fuerint , ac priorcs; quorum hominum ad

terram depressa est anima , cum humilitatis corpore induti

sint , et vix aliquando dicant : « Infelix ego homo,quis me

^ N. XXVII.

2 Joli xxxviit , T. - ' I Ptir r , 8 , 12. * i Cor. vi , 3. — ^ Jiid. vi.



IN MATTU.EUM. TOAI. XV. 4^5

»llberabit de corpore mortis hujiis*?» Homiues autem qui

comparatione cum angelis fattapostremi sunt, priores effi-

ciuiitur angells qui nou « servaverunt suum prlncipatum

,

y)sed dereliquerunt suum tlomiciliuni"; » imperium ac po-

lestatem capesscntes juxta illud : « Habeto potestafem su-

»per decem civilates, vet : Habeto potestalem super quin-

»que civitates\ » At postquam annuntiato sibi Dei regno

facinora ad id deducentla ediderunt quidam, cum perve -

nerunt ad angelorum domicilium, defccerunt; iiam qui su-

pra terram degunt , coelestibus posleriores sunt; qui vero

cceluni incobint , his superiores sunt qui in lerra versantur

etcocleslcs quidem ac priores multi posteriores efficiuntur,

« in judicium magni diei, vinculis seternis sub caligine re-

hservati"; » posteriorum aulem et in terra natorum quam-

plurimi ad superiora consccndunt , ita ut confidenler dicere

possint : « Nostra conversatio in ca;lis est\»Quin ct is ipse

qui « slcut fulgur de ccelo cecidit'', » prlmas obllncbat ,

quandiu In omnlbus vlis suls inculpatus ambulabat, donec

inlqultas in Ipso inventa est, et in larernum devolulus, pos-

tremus faclus est, adeo ut obstupuerlnt qui eum vidcruut,

etdixerint : « Et tu captus es sicut et nos; in nobis auleni

» reputatus es. Descendit autem ad Inferos gloria tua , multa

»IcTlilia tua'. » Postremus itldem erat , quicumquc erat

« inslplens et Incredulus ,serviens desiderils et voluptatibus

«variis, in malitia et invidia agens , odibilis et odio prose-

«qucns*; » at primus evasit , « cum bcnignitas cthumanitas

«apparuit Salvatorls nostri Dei,per lavacrum rcgeneralio-

«ois. et rcnovationis Splritus saucti, » et cum recipit qui

dixit : « Qui

merecipit,recipit eum qui me misit". » Vorum

primos esse qui salulem consequcntur per illa tradidimus ;

1 Rom. vn , a^- — ^ Jad. vi. — ^ Luc. xix, 17 , 19. — ^" Jud. vi. —

5 Pliilip. III, 10. — * Luc. X , 18. — ' Isai. XIV, 10 , 11

, 12. — * Tit, m,

3,4, 3.— ' Matlb. X, 40.



^G^ ORIGENIS COMMENTARIA

postremos autem,qul eodem ordine minlme digni sunt

,

sed punitione,quique penitus derelinquantur , vel , « donec

»plenitudo gentium intrarlt^ » vel donec suas noxas elue-

rlnt. Huic autem : « IMultl erunt primi , novissimi; et novls-

siml ,prlml ^, » subnexa parabola salutem ils poUicetur quo-

rum in parabola mentlo fit,qul priores quidem operae

incubuerunt ,postremi autem mercedem receperuntj et

propterea cum prlml essent , Inter postremos recensl sunt;

at prsestantlores eos esse docet qui postremi quidem ad

opus faclendum missi sunt, mercedem autem non primi

duntaxat receperunt, sed tantumdem etiam, quantum li

qul adversus patremfamilias murmurabant, et dicebant :

« Hi novisslml una liora fecerunt , et pares nobis fecistl qui

»portavImus pondus dlel et Kstum^ » Et qul postreml qul-

demadopus accitl sunt, quodmercedempriores receperlnt,

prlml dicuntur, Precibus autem ad Deum fusis , et Invocato

Domlni nostrl Jesu Chrlstl nomlne parabolam expllcemus,

et quaenam nobis pervestigare, ac super Illa proferre, nec-

non et quasl adhortatlones proponere llceat , vldeamus. SIg

autem illa se habet.

De mercede conductis operariis.

« Simlle^ est regnum ccelorum hominipatri-famlllas, qiri

» exlit primo mane conducere operarlos *, » et CiEtera , us-

que ad Id : « Multi enlm sunt vocatl,pauci vero electl. » Ad

id fortasse usurpata est tcta haec parabola , ut discamus

quemadmodum qui ad opus faclendum postremi accesse-

runt , mercedem eamdem prlml receperint , ac qui priores

* Rom. XI , 2 5. — ^ Matth. xix, 3o. — 3 Id, x^ ^ u,

* N. XXVIII.

s Mattli. XX, I, ifi.



IN ilVTTH.EUM. TOM, XV. 4^'^

fuerant acciti; qiioque modo qui primi accersitl sunt, pos-

tremo loco apucl patremfamilias constituti sint , unde et

mercedem postremi receperunt. Sciendum est autem dis-

cussam hanc parabolam, utpote quae sit Jesu , « in quo sunt

» omnes tliesauri sapienti.ne et scientioa absconditi *, » tot in-

voluta comprehendcre mysleria sapientiae in mysterio re-

conditce,ab iis quibus haec extricandi facuhas est repertum

iri , ut super hac potissimum parabola ex sequo Servator

dicere queat : « Aperiam in paraboHs os meum, loquar

» propositiones ab initio , et , eruclabo abscondita a consti-

«tutione^. » Quisquis enim parabolam intellecturus est

,

eum scire necesse est qu.tnam sit in ea commemorata dies,

quaenam horae , atque illud etiam nosse, quinque operario-

rum catervis colendee vineae vices patremfamilias fortuito

non tribuere. Quinetiam causam investigabit qui potis erit,

cur certos quosdam operarios ad colendam vineam mane

couduxerit; alios vero non hora quidem sccunda, sed ter-

lia ; et consequenter huic , non quarta vel quinta , sed sexta;

tum vero deinde, undecima. Aliquaenim subessedebet ratio

Jesu digna propter quam tempus illud quod post matuti-

num effluxit , tribus aequalibus intervallis distinctum sit

,

tertiae nempe , sextas, et nonae horae; tum vcro deinde mi-

nus sit intervallum eorum , qui circa horam undecimamstabant, quam quodsummum mane inter et horam tertiam

intercessit. Quin et perfunctorie ad illud advertendum non

est,pactum esse patremfamilias cum operariis dilucescente

primum die assumptis, quos in vineam suam misit, uno

singulatim denario ; cum iis autem qui hora tertia acciti sunt

certam mercedem paclum nonesse, sedillud : « Quodjus-

» tumfuerit, dabo vobis ^ ; » cum accersitis itcm circa scxtam

et nonam horam itidem egisse notandum est , necnon et iis

qui circa horam undecimam excusationem dederant cur

'Colos. II ,3.-2 Psalm. i.xxvn, 2. Matth. xiii, 35. — * Id. xx, 4.

xr. 5o



r. ........ ..j.M^j^...^

400 OUIGENIS COMiMENTARIA

loto (lic oliosi stetissent , dixisse : « Ite et vos in vineam * ;

lum et cum extraviucam esset, inventisibi operariis, prio-

res quidemin vineam misisse

,posterioribus aulcm dixisse:

«dte et vos in vineam; » similiter vero , eadem verba iis

dixisse qui circa undecimam vocali sunt : « Ite et vosin vi-

»neam. » Perscrutetur item qui poterit, quodnam illud fo-

rum sit in quo allcros otiose stanles invenit egrcssus pater-.

familias; quinam eliam circa undeciniam horam stantes

repcrli sint, quibus ait paterfamilias : « Quidhic stalis tota

))die otiosi*? »haud secus pervesligandum est. Ad eorum

etiam qui toto die otiosi slelerunt excusationem aliquis at-

tendat, quicjue per totum diem standi tolerato labore con-

fidenter dixerunt se paratosquidem ad operandum, a nuUo

autem fulsse conduclos; quasi operne quidem plurimae fue-

rint; conductores, nou ilem.

Neque'

vero negligenter ilhid nolandum est : « Cum sero

» factum esset, dixisse dominum vineac procuratori suo : Voca

«operarios, et redde mercedem , incipiens a novissimis us-

»que ad primos^ » Nam qua re permotus vinCiTB dominus

procuralori jussit, ut vocaret operarios et mercedem eis

reddcret, initio a postremis facto , atqueita ad primos usque

progrediendo ; ut priores quidem mercedem recipcrent qui

hora undecima , secundi qui nona , tertii qui scxta,post il-

los deinde qui tertia , et postremi tandem qui summo mone

fuerant conducti? id cnim vel indc liquci:« Redde merce-

» dem , incipiens a novissimis usqcie ad primos. » Quisnam

vero prneter ipsum vineoe dominum , domini prociirator ille

est ,qui mercedem ex domini mandafo pendit? Sed si diei

pondus et aestum non portaverant qui hora nona accersiti

sunt , nec illos certe adversus patremfamilias murraurassc

1 MaUb. XX, 7. — * Ibid. 6.

* N. xxr.\".

' Matih.xx , 3.



I?f MATTHyEUAI. TOj,'. XV. 4^7

persplcuum est , dlcentes : « Hi novissiaii una hora fece-

» runt , et pares illos nobis fecisti, qui portavimus pon-

» dus diei et aestum * ; » neque porro pondus diei portaverunt

qui sexta hora acclli sunt , nisl fortasse partem diei dimi-

diam : nec item qul hora tertia sunt advocali pondus totlus

diei portaverunt , sed diei semissem tantummodo cum qua-

drante , si modo res accurale explicanda est ; verum ii dun-

taxat qui dllucescente prlmum dle conductl sunt, dlei pon-

dus et aestum portaverunt ; ac lolum quldcm qul summo

mane sunt conducti; reliqui autem, praeter ultimos, pro

temporls ratlone quo opus In vlnea fecerunt.

Quonlam" autem in varlis parciboHs vinea^ mentio injicltur,

an ad diversas res significandas slgillatlm vinea usurpetur,

an ad eamdem , qua^ri potest. Ego vcro dlsquirendum esse

existimo cur non omnibus qui pr mi vcnerant , et se phira

accceplnros fuerant arbltrati, et adversus patremfamlllas

murmuraverant , responderit paterfamihas , sed uni dun-

taxat illoruiu dixerit : « Amlcc , non faclo tibi injuriam;

«nonne ex dcnarlo convenlsti mecum ? volo et hulc novls-

»simo dare sicut et tibi*. » Haec igitur et iis consimiha In

proposita parabola ab aiiquo investiganda continerl cerlo

alhrmare possum; verumet super ca

pro dignitatedisse-

rere, ad alium minime pertinere,quam qui vere dixit :

« Nos oatem sensum Chrisli habemus\ »id enimvero prac-

fidenler quoque pronunliabo. « Quis igltur cognovlt sen-

»sum Domini * » in hac parabola delitoscenlem,prwter-

quam qui seipsum Paracleto permisit , de quo ait Servator :

« Ille vos doccbit , et suggcret oiunia quajcumque dixcro

» vobis '? » ISisi enim qua^cumque dixit Jesus ,et ipsam ba;ic

paraboiam docuerit Paraclelus,haudqiiidqnam Jesudignum

1 Mallb. ix , 11.

2 N. XXX.

* Matlh. XX, i3, J.^. - * I Cor. ii, i6. — ' Ibicl. — * Joan. xir, a6.




supcr ea proferri possit. Quin et si jnxta Jesu efFatum, talla

a Paracleto quoesivissent quicumque evangelium secun-

dum Joannem evolvunt , minime sane attendissent uon-

nulli , tanquam Paracleto , sic « spiritibus erroris , et doctri-

» nis daemonioruni , in hypocrisi loquentium mendacium

,

«et cautcrialam liabenlium suam conscientiam', » adeo ut

spiritus erroris ct daimouia magno Paracleti nomine appel-

lent; quod apostolis, et si quis apostolorum similis est, Ser-

vator promisit. Atque illud quidcm persuasum habeo mys-

teria oinnia quac h.-ec involvit parobola , haud secus ac qu£e

in seminalione et seminatis supra triticum zizaniis continen-

tur, Malthaio explorata fuisse^; at hujus, perinde ac illo-

rum explicationem conscribere minlme consentaneum esse

duxisse, ne tautilla quidem parabola3 hujus inlerpretatione

htteris mandata , quemadmodum plenam illorum expositio-

nem scriptis prodidit. Quod si parabolae explauationem cum

ratione Matthaeus silentio prcCtermisit, si quis partem ejus

comprehensione assequi valeat,patefactam sibi interpreta-

tionem obscure depromens , recte fortasse egerit; at si quae-

cumque sibi revelata sunt palam aperuerit , et litteris tra-

diderit , citra evulgatorum mysteriorum discrimen haud-

quaquam erit.

Age ergo'

, nos qui a rerum in parabola reconditarum

profunditate longe absumus , et valde pauca super eam

animo concipimus, aliqua leviter non sine precibus propo-

namus , sententia item nostra aliqua ex parte paucis aperta,

postquam super parabola apposile disseruerimus, ad reli-

qua pergamus. Primum itaque quid sit dies illa , dequa pro-

posita agit parabola , disputemus; ac videamus an totara

praesentem aetalem diem quamdam dicere possimus , nostri

quidem ratione habita , magnam ; exiguam vero et bre-

* I Tim. IV, 1 , 7. 2 Matib. xiri.

5 N. XXXI.



IN MATTHiEUM. TOAf. XV. 4*^9

vem , sl cum Dei , el Christi , et Spiritus sancti vita conten-

datur : siquidem prcesens selas eamdem fortasse rationem

habet ad vitam beatarum quarumdam potestatum , quaeque

genitis comphiribiis collatae , superiores his evaserunt quae

infra rerum omnium moderatricem Trinitatem posita sunt

,

quam humana} vitae dies ad totum tempus rationem habet

,

ad quod hominis vita progredi potest. An autem tale ah-

quod mysterlum aperiatur , necne , in eo Deuteronomii

canlico, ubi scriptum est : « IMementote diel saecuH* , » in-

quiret qui poterit ; tum deinde si tales sunt dles saecuh , ut

necessario consequatursimihter exphcandum esse hunc lo-

cum : « Annos aeternos in menle habul , et medltatus sum

» nocte cum corde meo , et exercitabar, et scopebam spirltum

»meum. Et dixi : Numquid in scecula projiciet Deus^? » Et

fortasse, ut audentlus dicam, In s£ECula quldem Domlnus

non projiclet : multum quippe est vel in unum sasculum

Dominum projlcerc ; sed et in aherum fortasse sseculumprojlcict , cum certum hocce peccatum nec in pra^sentl sa^-

cuhj rcmltlatur , ueque in fuluro. Quis ergo ad ejusmodl

dies , sex dies, et sepllmum resurrectionis diem referre po-

terit, et post sabbata neomemias , et primi mensls feslivlla-

les, et quoddeclmo quarto mcnsis dle, nihquisque azymo-

rum dlebus pascha celebratur? Rehquas Item festivllates in

ejusmodl diebus pari ratlone fingens quisplam , necnon ct

hebdomanicum annum in quo egcnls el advcnis , ct bestlls

terrac ad tcmpus culliu-a vacanlls ev priorc agricolatlone

provenlentes fructus largilur Dous , in cogilationum voragl-

neni devolvelur. Quis vero numcrum dicrum,qui In spatii

quin([u;iginta annorum pelago contlnetur , nientc consequi

valcal , ( pclagus dico , propter senlentiarum profiindila-

tem , ) ut quinquagesimum anmmi , qua;que in co lierl san-

citum est , animo evccluscomplela cognoscat ? Vcrum eniin-

* Deul. xxxii, 7. — ^ Psaliii. lxxvi, 6, 7, §.



-

4/0 ORIGEMS COMMEMARIA

vero dum unam propositie parabolas diem iiivestigamus,

eamcjue totum hoc esse saeculum pra3sens arbilramur , in

Dei profunditates necopini decidimus , opus habentes « spi-

nrita qui omnia scratatur, etiam profunda Dei \ » Ego vero

existimo quemadmodum in fine consummationis anni qu;e •

dam contingere debere dictum est; ita tanquam in plu-

rium sreculorum consuuimatione , sive annum aliquem, sive

quidpiam aliud complenlium , « ad destructionem peccati

» apparuisse ^ » Jesum nostrum , utpost ScTCulorum tanquam

dlcrum anni consummationem , aliud rursus succcdat prin-

cipium , et « ostendal i)e'<5 in saculis supervenientibus ab-

»undantesdivitiasbonitalis suaj' , » quibus eas oslendendas

essc novit. Atque haec propter commemoratum in parabola

diem dicta sint, qua? eliam confirmare pofes ex epistola

Joannis dlcentis : « FiIIoIi,novissima hora est : el sicut au-

»dislis quia Antichristus venit , nunc Antichristi multi

facti

Bsunl, unde sciraus qula novissima horaest*. » Hora enim

novissima undecimam propositse parabola3 horam excipit

,

quoniam parabolae homo paterfamillas « clrca undecimam

sexiit, et invenit alios stantes, et dicit illls : Quid hic statis

stota die otiosi? a

Deinceps * vero cur quinque operariorum catervis colendse

vlneae negotium paterfamilias fortulto et temere non attri-

buerit , indaganduin est; at prlori quidem , cum « exiit

«primo mane conducere operarios in vlneam%* » secundo

vero, quando « egressus circa horaui tertiarn vldlt aiios

j)stanles in foro oliosos'; » lertio ilem, ac quarto, quando

« iterum exiit circa scxtam et nonam horam , et fecit simi-

«liter^; » quinto autem qui circa

undecimam inventus est,

quando « exilt, et iuvenit allos siantes , et dlclt illls : Quid

* I Cor. II, 10. — 2 u, b .. IX , ,6. — 3 Ephes. n,7. * i Joan. 11, 18.

« Matih. XX. I. - 7 Ibd. 3. — ^ ibiJ. 5.



Ilt MATTILEUM. TOM. \Y. 4 7

)) hic statis tota die otiosi * ? » Ac vide au primum esse ordi-

nem dicere queas qui ab Adamo simul cum mundi fabrica-

tione initium babuit : exiit enim primo mane paterfamih'as,

et ut ita dicam, Adamum et Evam conduxit ut pietatis vi-

neam excolerent; secundum autem ordinem,qai a Noe et

pacto cum eofcedere censetur; tertium qui ab Abrahamum

pertlnct , cum quo comprehensa quoque esse quK ad Pa-

trcs ad IMosem usque spectant, intelHgendum est; quartum

ilom ad Moysem , et qua^cimique in /Egypto peracta sunt

,

et leges in deserto conditas esse refeêndum; postrcmum

vcro undecimae circiter hor;c ordinem Christi Jesu adven-

tum significare. Caeterum unus homo paterfamilias , sicut

proposilahabet j)araboIa , quinquies egressus est , ct ad ho-

rumce locorum res acccssit , ut«operarios inconfusibiles,

«recte tractantes verbum verltatis ^ » in vineam mitteret,

qui in opere ipsius faciendo laborarent. Unusenim

Christus

qui ad liomines plcrumquc se accommodavit, ca semper

quae opcrarlorum vocationem atlinent , administravit.

Videat^ autem cui poteerit, annoncum mundosubsen-

sum cadente , et iis qui opus facturi a scnsibus auspicantiu',

convenienliam habeant et simililudinem quinque illa operis

faciendi suscepta negotia : sese autem exerceat , etiamsi

qunc dicendn sunt intor dogmata admitlere aiiquis recuset :

dicel enim ali:iuis tacliun iu prima vocatione contincri; id-

circo serpenti dixisse mulierem : « Praicepit nobis Deus ne

«comedercmus, et ne langercmus illud* : » odoratum in al-

tera, unde Noe temporibas « odoratiun esse Dominum odo-

»rem suavitatis* : » gustuiu vero in Abrahamo signilicari;

ideo cum angelos convivio cxclperet , subcinericios e siuiila

panes, ct tenerum vitulum apposuisse"^ : auditum aulem in

1 Alatili. XX , (5. — ^ 1 Tiui. ii , i 5.

3 N. xxxiii.

* (ien. lir , 3. — * l-.l. viii, 2 1. — * Iil. xviii, C>,

J.



riiif

472 OaiGBNIS COMMENTAKIA

Mosis aetate reperiri,quando scilicet Dei vox qune audiri

poterat , do ccelo edita est : visum vero,qui sensuum om-

nium uobilissimus est , Christi adventu referri, quando

Christum beatis oculis conspexerunt *. Haec autem sive

animi excrcendi gratia, vel etiam , si cui potius ila visum

erit, dogmatum proferendorum causa, propter quinque vo-

cationes dicta sint.

Ego ^ vero vineae opera pro variis horis operarios deside-

rasse existimo; nam dilucescente primum die opera quae-

dam in vinea facienda crant , et quinam ad opera matutina

idonei essent operarii , paterfamilias cos accersens dijudica-

vit; tcrtia vero hora aliud urgebat opus , temporibus scili-

cet INoe,quando fcedus cum eo pepigit Deus : decem post-

modum a Noe ad Abrahamum generationes,quae in Abra-

hamo desinunt , aUeri vocationi initium dabant; et tuno

quidem vineae operarius esse ccepit Abraham; et post eum

Moses, ipsiusque socii ad vineam assumpti suQt. Et postre-

mum ahquod opus vineas deerat ,quod novam et recentem

vocationem vinea) defectum tempestive et confestim resar-

turam desiderabat ; id autcm erat quod in novo testamento

continetur. iEqualibus sane intervalhs distant qui circa

tertiam , et sexlam , et nonam horam fuerant acciti ;

idem autem nonam Mosis horam et undecimam adventus

Christi in carne intervalhim dispescit, quod initium inter

et tertiam horaiji inlercessit, Cum iis autem qui priuio

mane assumpti sunt , denario pactus est paterfamihas ; is

vero , opinor, salutis est nummus, modo quae ad gloriam

pertinent , una non complectare ; salutis enim nomen de-

narius esse videbilur : quod autem supra denarium est , ii

sunt ejus nummi, sicubi menllo eorum facta est,qui mi-

namsibi traditam quinquies , vel decies multiplicavit. At qi\i

* ftjaith. xtri , 16. Luc. x , aS.

^ N. x\%iv.



IiN MATTILEUM. TOM. XV. 47^

accltos circa tertiam horam his verbis compellat : « Quod

«justum fuerit, dabo vobisS » tertiae horce operarios ad-

hortatus est , ut labori totis viribus incumberent , sequamautem effecto operi mercedem sibi dispensandam servavit

et quoniam erga sextoe et nonse horae operarios similiter se

gessit , hls etiam dlxisse hquet : « Quod justum fuerit , dabo

» vobis. » Certe qui robur et industrlam ad opus faclendum,

breviori hcet tempore, contendere vohmt , tantumdeni in vi-

nea operisfecissepossunt , quanlum qui in prlmomane fue^

rant convocatl , sed labori ac operse pepercerant,quod iis

nlmlrum continglt qui summo mane acciti sunt. Verum

queeret aliquls quomodo non otlosis solummodo , sed et qui

toto dle steterint , hoc est , toto ante undecimam horam

tcmpore , egressus circa undeclmam horam paterfamllias

dlxerit : « Quldhlc stalls tota die otiosi"? » Ego vero recon-

ditam de anima et arcanam sententlam in hac totius diei ad

horam usque undecimam cessatione illorum ac otio delites-^

cere oplnor, promplo enim erant ad laborem anlmo , ac

expedito , ad vineam autem excolendam non conduceban-

tur qui confidentcr sese excusabant dicentes : « Nemo nos

conduxll^ » Nos igltur tum variis Scrlpturls , tuuiet propo-

slta hac parabola inducti , talla qua^dam proferrc ausi fui-

mus , ut quonam pacto toto dlc otiosi steterint qui circa

undcclmam advocati sunt,quod a nemine conducerentur,

dcclararemus.

Quibus autem^ minime arrident hre sententia3,totius lui-

jus dlci significationem nos doceant, îecnon et eorum qui

cum anlmoadlaborcm paratl, toto die otiosl slctcrlnl, ad vl-

neam acclti nonsunt , etid rcspondore ausifuerunt : « Ncnio

»nos conduxit : » nam si una cum corpore anima sata est

,

quomodo toto dic slctcruut otiosi? vcl ccrtc dlcant nobls

' Watlli. XX,4. — ^ Ihiil. (>. - ^ Ibiil. 7.

'1 N. xxj^v.



^7^ ORIGBNiS COMMtNTARIA

quid sit tolus ille dies , variaeque pro variis horis operario-

rum \ocationes : an aulcm beati fuerint quos laudatus in

parabola paterfamilias conduxit; et utrum alii essent con-

ducti operarii , vel ab aliis patribusfamilias , vel ab eodem ;

et an essent Leati , vel non acque beati,pro rei dignitate

haudquaquam mente consequi , vel sicut assequimur , ita

scriplis tradere valenuis. Ego quidem et loca qu£e sunt extra

vineam pervestigo , in quibus operarii ab eo qui ad condu-

cendos illos exiit, repeiiuntur; et utrum animorum corpo-

ribusnondiim immissorum iucm ille sit qui et extra vineam

locus mccum perpendo, et an vinea non res solum hujus

vitac , scd et quae exlra corpus sunt , significct , ubi opus

suum facere operarios existimo; nec enim operariorum ad

prcTdium palrisfamilias excolendum assumptorum animae

otiosjc sunt, postquam e corpore migrarunt. Certe opus

faciebat, postquam corpore expeditus est, Samuel vatici-

nans; necnon et Jeremias pro populo orans*. Magno ergo

studio vires in excolenda vinea , sive in hoc corpore consti-

luti, sive extra illud peregrinantes contendamus, mercede

olim acqua donandi ; nemo sane in vinea excolenda operam

minime positurus, ex parabolae sententia^ in eammittitur;

nemini enim imperfeclum opus crimini dedit paterfamilias,

licet ipsius fortasse majoris, minorisve mercedis spem re-

prehenderit. Ac ille fortasse extra vineam locus , forum est

in quo versabantur qui otiosi stabant. Et sane qui dixerunt

« Nemo nos conduxit ^ , » optima usi sunt excusatione , ut

digni essent quibus totius dlei merces penderetur; quam-

obrerneos conduxit

,

et,

utita

dicam ,

mercedemillis

refu-dit, pro eo quod toto die patientcr steterint, et ad vespe-

ram usque conductorem expectaverint. Deinde vero cum

appetiisset vespera , hoc est , saeculi , et commemorati in

])araboIa diei consummatio,proijuratori suo ait Domi-

1 I Reg. XXVIII. 2 Mac. xv, i4- ^ MaUh. sx, 7.



IN MATTILEU:^!. TOi\J. XV. 4^5

nus , sive aliciii ex angelis mercedMm dispensationl prae-

fecto , sive uni cuipiam de mullis dispensationis curam

gerentibus procuratcribus,quemadmodum sub tutoribus

et actcribus essc dicitur haeres,quaradiu parvulus est *•.

Ex patrislamilias igitur mandato operarios accersit pro-

curalor , ut postrcmo loco primis merces erogetur : primi

quippe operarii « lestimonio fidei probati non acceperunt

» reprom issicnem , Deo pro nobis ^, » qui hora undecima vo-

cati samus , « mclius aliquid providenle, ut non slne nobis

Bconsummarcntur. » Et quod toto die stetcrimus , et con-

ductorem ad nos venire oplaverimus, et otiosi fuerimus, et

data excusatione digni babiti simus qulbus opus facieudum

traderetur, proptereamisericordiam commovimus, qua com-

mota , mercedem priore lcco nos ( hrisli discipulos adeptu-

ros spcramus : tum deinde,progressioiie facta , mercedem

iis largietur qui opus aule nos fecerint , atque eis postmodumqui illos prrccesserint , et sic donec ad primos pervenerit.

Si quis autem locum in quo commorabatur Samuel,pers-

pectum habuerit, et ea deinde qua^ ad accersitos undecima

hora operarios pcrlinent, his consequenter perpenderit

tum demum vidsbit ille qiio pacto pondus diei et asstum to-

leraverunt primi : at qui circa undecimam accersiti sunt,

non sicut iUi quidem pondus diei et a2stum suslinueriuit

at pondus iilud, se nempe otiosos stetissc, sustinueruul. An<

tequain ergo ad nos advenisset Dominus qui nobls dlxit

:

« Venite ad me omnes ([ui laboralis et onerali estls , et ego

wreficlam vos^; » ( onus cuim erat otiarl , nec diguos usplam

censcri a qulbus in vinea excolenda opcra couferalur. Et

ajstum quidem diei, unusquisque pro vocatlonis suac ra-

tione , tolerarunt qui ante uudecimaai acclti sunt.) cum pa-

Irlsfamlllas digultatem ignorarent primi, nec adversus ouni

mlnime nHiriiHiraudum essc scirent , amplius aliquid saiutis

* Gal/iv, 7.. -' * l!.l)r. XI, 3(), /jo. » Miiitti. xt , j.S.



4;^ ORIGENIS COMMEKTARIA

atque posteriores adepti fuerint , se consecuturos exislima'

verunt, et adversus patremfamilias mussitarunt, nobis pos-

tremis invidentes, qui per unius solum horc-e spatium , ad

consummationem usque opus fecerimus , et requales tamen

iis effecti simus qui ad divinam vineam ab initio advocati

sunt : at paterfamilias uni iUorum,ipsi fortasse Adamo,dixit:

« Amice, non facio tibi injuriam , nonne ex denario conve-

)>nisti mccumPTolle, quod luum est , et vade^ » tuum

quippe est salus , quae denarius est : « Volo enim, inquit,

»el huic dare sicut et tibi; » nec dixit , his , sed unum ah-

quem eximium et praecehentem designavit, quem indicare

temerarium est ; at non procul a vero Pauhmi hunc esse

aposlolum conjici potest, qiii una hora operi incubuil prae

omnibus fortasse qui ipsi anteiverunt. Quod si et de vinea

ahqiiid dicendum est, petito ab eo argumento qui ahquam

proponens parabolam quid sit vinea patefeclt, vineam esse

regnum Dei pronuntiabimus ; sic enim ipse hoc loco ait :

« Auferetur a vobis regnum Dei , et dabitur genti facienti

» fructus ejus'. » Quicuinque ergo in excolenda vinea opus

facientes opera regni Dei salule digna peragunt, denarium

recipient.

Poslquam^"

ea supcr proposila paraboKi disseruimus, ha?c

cliamsupcr ea nobis in mentem veniunt, quae his utiha esse

possuntquosprofundior,etreconditioroffenditinterpretatio.

Aliquis ergo totam hominum vitam , diem in parabola ex-

pressum esse; ac ideo qui a leneris unguicuhs et ineunte

aetate ad opera regni facienda vocati sunt, eos esse quos

summo mane conducit paterfamlhas , declarari dicet; qui

autem, postquam adoleverunt, Deum colere incipiunt , eos

esse qui post tertiam horam accesserunt; at qui poslquam

viri fucti sunt , eos esse qui circa horam sextam ad vineam

1 MaHli.xx, i3. -"^

n>i<l. 1-1. — ^ 1(1. 3.Xt, 43.

'• N. XXXVI.



IN MATTIlyELM. TOM. XV. 477

uiissl sunt; qni vero ajtatc provecti ad Dei convertuntur,

et ad Verbum Dei assumuntur, postquam juventutis aestus

deferbuit, et rerum ante senilem aetatem gestarum onUs re-

motum est^ horaui nonam signlficare ; at senes morti jam

propinquos iis exprimi qui circa undecimam horam ad vi-

neae opera accersiti sunt. Quoniam ergo vchmtatis ac stu-

dii , non temporis habetur ratio,per quod in fide aliquis

perseveravit ; propterea quicumque pro virili laborarunt

,

ex quo accki sunt, asqualem salutis mercedem obtinent ;

unde qui a pueritia fideles fuerunt , in laboribus sese exer-

cuerunt, et juventuti vim fecerunt, aequalem sese adeptu-

ros saiulem aegre ferunt , atque ii qui ad senectutem usque

a Dei cultu feriati permanserunt, et ad fidem, fidei operaper

exiguum tempus accesserunt.

Juxta * hanc autem interpretationem Ecclesia Dei vinea

est; forum vero et quse extra vineam sunt, ea significant

quae sunt extra Ecclesiam; unde assumit eos Verbum qui

vocati sunt , et in vineam , Ecclesiam videlicet , mittit. Nec

vero inter vineae operarios recenseri postulat haec expositio,

quicumquc ad divinum cultum prius accili, fldci mandatis

minime parucrunt , sed ab affectibus victi desciverunt

etiamsi enim,postquam scelestis voluptatibus satiati sunt,

quasi pcenitudine ducli vineam colere velint , haud certe

patrifamilias dicere queant : « Nemo nos conduxit^; » tum

enim conducti sunt , cum ad fidem prius fuerunt accersiti

nec iis vero dicetur : « Quid hic statis tota die oliosi ' ? » prae-

sertim si « cum spiritu coeperint , ct carne deinde consum-

»mati fuerint, ad vitam spiritu dc iutegro duccndam redire

velint.

Non autemhaec eo pertinere volumus

,

quo qui ce-

ciderunt a rcsurgendo deterreantur , vel erranlcs in viam

redire , vel adpatcrnam domum revcrli nolimus ,qui evau-

* N. XXXVII.

*Malth. XX,7. — 3 Ibiil. f). — '' Galat. m, i.



4/8 IN ilATTHÛ.U. TOM. XV.

gellcoe doctrinae opes per luxariam dilapidarunt : ut enim

propter pcenitenliam , et quod vitam conversam ducentes

deprehensi sint , potiora ferant atqueii

qui in peccatis op-prossi sunt; non idcirco tamen similes iis esse existimandi

sunt, qui propterea in juventute peccaverunt, quod fidei

praecepta penitus igncraverint. Postremis ergo perinde ut

priuiis denarium , salutem nimirum, donare vult paterfa-

milias , quoniam licet ei quod vtdt faccre in rebus suis *, et

cum increpat qui quod bonus sit paterfamiilas , oculum

maluui habet. Postremorum igitur primi crunt quampbj-

rimi; el primo loco accersitorum nonuuUI postreriii; «mulli

«enini sunt vocati, pauci veio elecli". » Eum profecto qui

nobis fuerit perltlor , et judicatus fuerit apud Deum dignus

manifcsliore ac locuplcliore in sermone sapientia? per Dei

Spirltum gratia , ct dono scientia) quo3 est in sermone se-

cundum Spiritum, sublimiora, acmajora, et cum omniinlelligendl facultate super hac parabola reperturum, et de-

promptls solcrler Scrlpturae verbls argumentorum copiam

nacturum vcrisimile est. Nos autem pro virlum nostrarum

modulo paraboloe explicata sententia , si rerum hic scripta-

rum dignitalem minus assequl potuimus, venlam a lectori-

bus deprecamur; vel enim sollus studli et diligentic3 uo-

mine commendationem fortasse meruisse videbimur.

* Miilib. XX , I 5. - 2 Ibid. 1 6. — 5 I Cor. xu , 8.



w^vs^vxw^-w

ANNOTATIONES.

AxNOT. ( i),pag. I 5. ( TS° X.YI, lin. ii.

Impossibile esl eniin , etc. Hanc llieronymi intorpretationem,

cujus non extat ve?tiîuni in texln gsKCO hoclierno , de illo ac-

cipe qui , vitte ajtern»} particeps lactus, tani firmis a Deo fove-

tur auxiliis, ut eam nequaquam possit amitlere. Hanc elucida-

tionem caelera conGrmant, in quibus ad resurrectionem mor-

luorum ista rereruntur. Quomodo autem in futura vita beati

a lapsu conlineanlur tradit ipse Origenes iibro qtiinto iu Epis-

tolam ad Romanos.

ANNor. (2), pag. 90.

Kai Y.tY.ovj.k-jo^ i(j-vj -Xoyro; -/.jX lY.lu.-yj.i-joq. Verte : et secretce

sunt (liciticcalque selectce. Pessime Hieronynuis : exinanila cst et

(leleta ejus opulentia.



n I 1 I 1 1 1- » M



VÂ\V\ VVVVV^ /VV\ VX-» VV>VW«VV*\AAVV\A/V^VMVMVM'VVXvv^vv\vw^vvxw\\/vv^

INDEX TOMI DECIMI.

SEQUITUR ORIGENES.

IN JEREMIAM HOMILLE.

Pag.

HoMiLtA I. — Verhum Dei quodfactum est ad JeremiamfiUum C/telcice. i

HoiwiL, IV. 17

HoMiL. V, — In istud : Revertlmini fdii revertentes , el sanabo conlri-

tiones 'vestras : usque ad illud : accingite 'vos ciliciis. 19

HoMiL. YIII. — De eo quod scriplum est : Quifecit terram in for-

titudine sua. 27

HoMiL. IX. — De eo quod scriplum est : Seimo quifactus est ad Je-

remiam a Domino , dicens : Audi , etc. ; usque ad eum locum in

quo dicitur : Conversi sunt ad iniquitates patrum suorum. 33

HoMiL. X. — De co quod scrijitum est : Notumfac mild, Domine,

et cognoscam ; iisque ad cum locum in quo ait : Ite, congregate

omnes bestias agri. 3q

HoMiL. XI.

— Dequo scriptum est: Exterminata est exterminio

om^nisterra. Et in istud: Cinctorium. 4(>

HoMiL. XII. — De co quod scriptum est : Omnis utcr implebitur 'vino;

usque ad illud : Et deducent oculi vestri lacrymas , quia contristatus

cst grex Domini. Sa

HoMiL. XIII. — Quis parcel super te, Hierusalem? etc. • (i3

IIoMiL. XIV. — Abeo loco in quo scrlptum cst: Heu ! mihi cgo ma-

ter; iisque ad locum in quo ait : Si conversus fueris , restituam te. 6y

HoMiL. XVI. — De eo quod scriptum cst : Ecce cgo mitto piscato-

res multos , dicit Dominus. 8

HoMiL. XVII — Dc eo quod scriptum est : Clamavit perdix ; us-

que ad : et dicm hominis non concupivi ; tu scis. 8»)

HoMiL. XVIII. — In istud : Vcrbum quodfactum cst a Domino ad Je-

rcmiam dicens: Surge et descendein domum figuli. Usque ad istiid :

j4dponendum terram suain in desolationcm. f)(>

XI. .")1



'IIIIP'"*»''' ' ' 1 1 1

48a 1ND£X.

Pag.

IIoMiL. XIX.— In islud : Decephti me Domine, ct deceptiis siim , iis-

que ad istud : Dominus probaiis justa. lio

HoaiiL. XX. — De eo quod scriplum est : Quomodo confractus et

contritus est mallcus universcB terrce P l4o

HoMiL. XXI. — De eo quod scriptum est : Fugite de medio Balj-

lonis. i5o

IN EZECHIELEM HOMILLE.

Prologus D. Hieronymi in Ezechielem. i63

HoMii.. I. 164

HoMiL. II. — De eo quoddicilur : Fili hominis , propheta superpro-

phetas Israel qui prophetant de corde suo , usque : Extendam manum

mcam adprophetas , (jui tident -vana , ct divinant mendacia. 1 86

HoMiL. III. — De eo quod scriptum est : Fili hominis, ohfirmafaciem

tuam superfilias populi tui quce prophetant de corde suo , usque : Oh-

frmofaciem meam super hominem illum , etponam illum desertum. 193

HoMiL. IV. — De eo quod scriptum est : Terra cum peccaverit mihi

ut prcBvaricetur precvaricans , extendens manum meam siiper eam :

usque ad id quod dicitur ; Et si fuerint tres wri in medio ejus , Noe,

Daniel et Job , et ipsi justitia sua liberabuntanimas suas. aoa

HoMiL.V. — De eo quod quatuor ultiones pessimae, id est gladius,

fames, bestiae malse et pestilentia inducuntur super terram pec-

catricem : et de parabola qua dicitur , Fili hominis, qiddfet ligno

iHtis ? 3o6

HoMiL. VI. — De eo quod dicitur : Fili hominis , notas fac Jeritsa-

lem abominationes stias ; usque : Effudisti fornicationem tuam in

omni transitu. a 1

HoMiL. VII. — De eo quod dicilur : Sumens de 'vestimentis meis fe-

cisli tibi excelsa hinc inde consuta , usque, et ne sic satiata es. 227

HoMiL.— VIII. De eo quod scriptum est: In quo constihtam cor tuum

,

ait Dominus Deus , cum facias tii hwc omnia opera meretricis proca-

cis? us(}ue ad illud : Dedisti merccdes omnibus amatoribits tuis. aS?

HoMlL. IX. — De eo quod dicitur : Mater vestra Cethea, et pater

Amorrhccus; usque : Et manum egeno et paitperi non porrigebat. 241

HoMiL. X. — De eo quod scriptum est: Ergo et tu confundere , ct

porta ignominiam tuam ; usque : Et suscitaho ego tcstamentum meum

tccum. a5i

HoMiL. XI ct XII. — De eo quod dictum oet ; Fili Itominis,propone



INDEX. 4^'

Pag.

(Enigma, et dic paraholam ad domum Israel , et dices : Aquila ma-

gnarum alarum , elc. aSg

COMMENTARTA IN MATTHÛM.

TOMUS X.

§ I. — De parabola thesauri in agro absconditi. 368

§11. — De parabola bonarum margaritarum. 270

§ III. — De parabola sagenae missBe in mare. 275

§ IV. — De patria , fratribus et sororibus Jesu. a8i

§ V. — De morle Joannis Baptislae. 286

§ VI. — De variorum morborum sanatione ad manducandum

panem coDlestem necessaria. 298

TOMUS XI,

§ I. — De Pharisaeis et Scribis qui accesserunt dicentes : Quare dis-

cipuU lui Iransgrediuntur traditioncm seuiorum ? 296

§II. — De eo quod scriptum est : Non quod in os intrat coinquinat

hominem , sed quod procedit ex ore. 3o2

§ III. — De sanatis turbis. 3o5

§ IV. — De seplem panibus. 307

TOMUS XII.

§ I. — Dc iis qui rogaverunt, ul signum de cceIo ostenderet sibi. 3i r

§ II. — De interrogatione Jesu in Csesarea , qiiemnam ipsum

homines esse dicant. 3i6

§ III. — De Servatoris transfiguratione. 333

ToMUS XIII.

§ I. — De lunatico. 34^

§ II. — De iis (jui diccbant; Quis major cst? et dc puerulo a Jesu

accersito. 35

ToMus XIV.

§ I. — De duobus vcl tribus congregatis in nomine Jesu. 378

§11. — De rege rjui voluit ralionem poiiere cum scrvis suis, ad

quem decem mille talentorum nomcn adductum cst, 385

§ III. — De Pharisieis et Scribis Jesum tentaiitibus : aii hoiniiii

liceat qualibet ex causa uxorcin suam repudi.ue. 4^3



ri I I I 1 1 . M

^«'Â INDEX.

ToMus XV.Pag.

§ I.

— De difrerentia eunuchorum. 420

§ II. — De pueris Jesu oblalis. 437

§111. — Dedivite, 433

§ IV. — De nierccde conduclis operariis. 464

EXPilCIT INDEX.





I \ I 1 1 p »»» »-» - » - » »



in

o

-Ifc

i1

lO ! 1 '

Date post:	07-Apr-2018
Category:	Documents
Upload:	patrologia-latina-graeca-et-orientalis
View:	219 times
Download:	0 times

Origen. Opera Omnia [Caillau, Guillon Eds.] 1829. Volume 5.

Documents